okulo

*okul/o

1. Organo de vidkapablo: [ANATOMIO] ĉe la mamuloj okulo konsistas el okulbulbo (SIN. okulglobo), la bazo de opta nervo, kaj akcesoraj organoj (palpebroj, okulharoj, brovoj, motoraj muskoloj, glandoj, ligamentoj k.a.); levi (Z), mallevi, movi (Z) la okulojn (Z); li fermis duone la okulojn (Z); rigardi per larĝe malfermitaj okuloj (Z); sablero enfalis en mian okulon (Z); vi ricevus polvon en la okulojn (Z); teni la okulojn malfermitaj (batali kontraŭ dormemo); en tiu terura vetero oni ne povis eĉ pensi pri fermado de okulo (Z); okulon pro okulo, denton pro dento (X) (egala repago); (f) kiu tro alten rigardon direktas, tiu tre baldaŭ okulojn difektas (Z) (ambiciulo malsukcesos). SIN. oftalmo.
   iriso, korneo, kristalino, retino, skleroto, vitreo, okulbulbo, okulglobo. [VIDU] okulfundo, orbito.

2. Tiu sama organo, rigardata kiel parto de la fizionomio: havi bluajn, nigrajn, verdajn okulojn; lacaj, ruĝrandaj, bluringaj okuloj; kia bela persono ŝi estas! kiaj okuloj! (Z); ĉu estas io, kion mi ne farus por viaj belaj okuloj?

3. Tiu sama organo, rigardata kiel ilo de atento kaj intereso: al la okulo prezentiĝas vasta dezerto (Z); tuj falis, en la okulojn tute nova fortepiano (Z); ili povas kuraĝe aliĝi al tiu ĉi institucio kun okuloj fermitaj (Z) (
   blinde); streĉi la okulojn (Z); direkti siajn okulojn al iu (Z); mi turnas la okulojn de la amikoj sur tiuj ĉi punktoj (Z); okulo ĉion pririgardas (Z); sekvi iun per la okulo; verkante la regularon, mi havis antaŭ la okuloj (priatentis) la specialan situacion de la afero (Z); foriru de antaŭ miaj okuloj!; ĉies okuloj kun teruro deturniĝis (Z); kovri al si la okulojn kontraŭ (por ne vidi) la ekzistanta danĝero (Z); malfermi la okulojn al iu (forigi la iluziojn kaj montri la efektivan realaĵon;. [VIDU] vualo); tio estas evidenta kaj falas al ĉiu en la okulojn (Z); ( [VIDU] frapi 4); ŝuti polvon en la okulojn (Z); iafoje oni devas okulon fermeti (Z) (ne esti tro severa); fermu la okulojn kontraŭ negravaj plendoj (Z); ne kredu al orelo, kredu al okulo (Z) (ne onidiron, sed propran observon); okulo de mastro, pli ol beno de pastro (Z); en la okuloj de gepatroj ĉio ĉe la infanoj estas bone alaspekta (Z); vi jam aspektas kiel doktoro almenaŭ en miaj okuloj (Z); (f) antaŭ la okuloj de ŝia animo malfermiĝis vido (Z).

4. Tiu sama organo, rigardata kiel esprimilo de sentoj: malgajaj okuloj (Z); ŝiaj okuloj radiis (Z); iliaj malbonaj deziroj lumis el iliaj okuloj (Z); la steloj lumis kiel la okuloj de amantaj paroj (Z); du okuloj plenaj de amo rigardis lin (Z); Janjo rigardis la patrinon per siaj grandaj inteligentaj okuloj (Z); el la ĝis nun sekaj okuloj de M. ekfluis larmoj (Z); kun okuloj de juneco ĝi rigardas alia mondvojo (Z); avidege ĵeti okulon al io (Z); tuta jam sata, sed okulo malsatas (Z); timo havas grandajn okulojn (Z) (gravigas ĉion); havi okulojn pli grandajn ol la ventro (Z) (preni el plado pli, ol kiom oni povas manĝi); de l' koro spegulo estas la okulo (Z); ne iru okuloj super la frunto (Z) (ne fieru); ĝi plaĉis al liaj okuloj (X) (li ekamis ĝin); Noa akiris plaĉon en la okuloj de la Eternulo (X).

5. [AGRIKULTURO] Burĝono.