kompreni

*kompren/i (tr)

1. Havi ĝustan ideon pri la signifo de vorto, parolo ks: kompreni neologismon, tekston, sentencon (X); ŝi komprenis la lingvon de la birdoj (Z); kompreni france (B), dane (Z); la diferencon inter la [...] vortoj vi komprenos plej bone el la sekvantaj ekzemploj (Z); sub vojo ŝi komprenas ja la riveron (Z); parolante pri reformoj, ni ĉiam komprenas sub tio ĉi nur reformojn privatajn (Z); kion vi komprenas sub tio ĉi? (Z); saĝa kapo duonvorton komprenas (Z); batita komprenas aludon (Z); (analoge) en la komenco mi ne bone lin komprenis (Z); milionoj da homoj sin komprenas reciproke nur per unu sama skribado (Z); (abs) ĉu vi komprenas?
   kapti la sencon.

2. Fari al si ĝustan ideon pri la naturo, valoro, celo de io: malsaĝulo diris vorteron, saĝulo komprenas la tutan aferon (Z); kompreni sian devon, la gravecon de sia kulpo; kompreni la proksimecon de la danĝero; kompreni veremon kaj juston (X); li komprenas predikon kiel bovo muzikon (Z); ĉu mi devas kompreni, ke vi rifuzas?; li lasis al mi kompreni, ke se mi malobeos, li min fordungos; ni komprenas (toleras) neniajn ŝercojn en aferoj, kiuj koncernas honoron (Z); la morto ŝercon ne komprenas: oni ĝin vokas, ĝi venas (Z).

3. Fari al si ĝustan ideon pri ies motivoj, karaktero, intencoj: sata malsatan ne povas kompreni (Z); ŝi komprenas la infanojn; mi ne komprenas lian maltrankvilecon; komprenante unu la alian, la popoloj faros [...] unu grandan rondon familian (Z); (atentige aŭ minace) nu, komprenu min bone! se vi iam rekomencos...

4. Havi la necesan scion por taŭge fari ion: mi ne multe komprenas en muziko (Z); ŝuisto pli bone komprenas la ŝufaradon, ol la plej sciencoplena ĥemiisto (Z); simpla metiisto, kiu komprenis vivi kun malgrandaj elspezoj (Z); publiko, kiu ordinare komprenas taksi nur sensencajn pantomimojn (Z); lerta ĵurnalisto komprenas prepari artikolon plenan je intereso por la legantoj (Z); ŝia edzo ja ankaŭ sen ŝia helpo komprenas paroli (Z).