pura
*pur/a¹
- Tia, ke ĝia naturo estas miksita kun nenia fremda elemento: pano el pura tritiko; pura (senakva) vino; pura oro (Z), arĝento; [KEMIO] analize pura (pp kemiaĵo sufiĉe pura, por esti uzebla kiel reakcianto en analizreakcio); teknike pura (pp kemiaĵo taŭga por industriaj uzoj kaj fabrikado, sed nesufiĉe pura por analizo); oni prenas ordinare la purajn radikojn (Z) (sen gramatika finaĵo); pura (neta) profito; li estas homo en la plej pura senco de l' vorto (Z); mi ĵuras, ke ĝi estas pura vero (Z); ili tro videble faras tion el pura malhonesteco (Z); tiuj Respondoj havis karakteron pure privatan (Z); havi sencon pure pronoman (Z); demandaj pure akademiaj (Z); pure kondiĉa rimedo de interkomunikiĝado (Z).
esenca, ĝusta, kerna.
- Tia, ke ĝia naturo estas difektita de nenia malbona elemento: spiri puran aeron; pura (sennuba) ĉielo fulmon ne timas (Z); akvo kura, akvo pura (Z); (f) animo pura ruzon ne bezonas (Z); havi puran konsciencon (Z); la pura ĉasta ĝojo de fratino (Z); pura kaj infana konfidenco al nobla vir' (Z); esti pura de peko (Z).
kristala, sankta, virga, virta.
- [RELIGIO] Tia, kian la ritoj permesas kontakti sen risko de religia infektiĝo: la pastro deklaru lin pura (X); kiam ŝi puriĝos de sia elfluo, tiam ŝi kalkulu al si sep tagojn, kaj poste ŝi estos pura (X); pura besto, manĝaĵo; se io el ilia kadavraĵo falos sur ian semeblan semon, ĝi restos pura (X); per lavado en la pura maro la bildon de l' diino resanktigi (Z).
koŝera.
- Ne makulita de naŭza substanco (polvo, graso, koto ks): pura telero, tuko, mano (Z); tion oni havas, se oni volas konservi purajn piedojn (Z); (f) tro forta ĵuro, la afero ne pura (Z).
- [BIOLOGIO] (pp mikroba kultivaĵo) Sen ia ajn fremda organismo.
pureco
Eco de iu aŭ io pura: en la ĉambro regas plej granda pureco (Z); ĉio en la domo brilis kaj fulmis de pureco (Z); (f) mi prenis sur min la respondecon por la pureco de la lingvo en nia gazeto (Z); vesto eluzita, sed pureca spirita (Z); rita pureco; la Eternulo rekompencis min laŭ la pureco de miaj manoj (X). *purema
Kutime zorganta pri pureco: li estas tre purema, kaj eĉ unu polveron vi ne trovos sur lia vesto (Z). *purigi
Fari iun aŭ ion pura: - purigi oron (X); nepurigita arĝento (X).
afinacii, rafini.
- purigi malklaran akvon, lasante ĝin kuŝi; (f) purigi ies koron (X);
- jen estas la leĝo pri la leprulo, en la tago, kiam oni devos purigi lin (X); la purigato lavos sian veston kaj banos sin en akvo (X);
- la kokino purigis sin per la beko (Z); mi prenis la broson kaj purigis la veston (Z); purigi siajn ŝuojn, la nazon de infano.
purig (ad)o
Ago de tiu, kiu purigas: ŝi zorgis pri la purigo de la kuirejo; la purigado de la atmosfero dank' al la ventoj; ŝi sentis kvazaŭ fajreron de la puriga flamo (Z). puriĝi
Iĝi pura: la plugilo puriĝas per la laboro (B); la pastro pekliberigos ŝin kaj ŝi puriĝos (X). puriĝo
Ago, per kiu iu puriĝas, precipe rite: sesdek ses tagojn ŝi restu en la sango de sia puriĝo; kiam finiĝos la tagoj de ŝia puriĝo post filo aŭ filino [...] (X); [KRISTANISMO] la festo de la Puriĝo de la Virgulino. purismo - [BELETRO] Troa zorgo uzadi en la lingvo nur vortojn sankciitajn de la tradicio.
- [BELARTOJ] [ARKITEKTURO] Tendenco (1917-1925), naskita el kubismo kaj karakterizata de geometria simpleco de konturoj kaj strebo al purigitaj formoj.
puristo
Adepto de purismo. purulo
Homo pura, precipe metafore: la agado de purulo estas ĝusta (X); silentu, vi malĉastulino! Ne ludu rolon de purulino (Z). puruma
(pp infano) Ne bezonanta plu vindaĵojn. elpurigi
Purigi, eligante: elpurigi la korpojn je malbonaj humoroj; elpurigo de frakciemaj elementoj el la partio. malpura - Tia, ke ĝia naturo estas miksita kun alispeca malpli valora aŭ rekte malbona substanco: malpura erco, malpura metalo; malpura atmosfero; (f) pli bona pura konscienco, ol malpura potenco (Z).
- Tia, kian la ritoj ne permesas kontakti: se virino naskos knabeton, tiam ŝi estos malpura dum sep tagoj (X); kiam kun virino kuŝis viro kun elverŝo de semo [...] , ili estos malpuraj ĝis la vespero (X); el ĉiuj bestoj kvarpiedaj, ĉiuj, kiuj iras sur siaj plandoj, estas malpuraj por vi (X).
tabua, abomeninda.
- Miksita aŭ kovrita de naŭza substanco (polvo, koto, graso ks): ne elverŝu la malpuran, antaŭ ol vi havas la puran (Z); tolaĵon malpuran lavu en la domo (Z); ŝuoj malpuraj de koto.
makuli.
malpuraĵo
Io malpura: forlavi la malpuraĵon de la glacoj de aŭto; en Asirio ili manĝis malpuraĵon (X). malpureco
Eco de iu, io malpura: rita malpureco; li vivas en kutima malpureco. malpurigi
Fari ion, iun malpura: malpurigi veston per koto (B); malpurigi siajn ŝuojn (Z); kiu ludas kun koto malpurigas la manojn (Z) (pf); ne malpurigu vian animon (vin) per la rampaĵo (X). malpuriĝi
Iĝi malpura: mia vesto forte malpuriĝis (Z); ilin ne manĝu kaj ne malpuriĝu per ili (X). malpurulo
Homo malpura, precipe metafore: ni ĉiuj fariĝis kiel malpuruloj (X). botpurigisto (Z) = ŝupurigisto. brilpura
Tiel pura, ke ĝi brilas: brilpuraj bukoj (Z). frotpurigi
Forigi la malpuraĵon per frotado: frotpurigi la kuirejan ilaron (Z), sonorilojn (Z), ŝtuparojn (Z); la frotpurigita pargeta planko (Z); frotpurigitaj stanaj teleroj (Z). grundpurigo
[EKOLOGIO] Kemia, biologia aŭ fizika maniero forigi deponitajn toksajn substancojn el grundo. kloakpuriga
[EKOLOGIO] (pp instalaĵo) Ebliganta purigi kloakakvon per biologia procezo. [VIDU] lagunado. medimalpurigo
[EKOLOGIO] Troa ellaso de substancoj, havantaj malbonan influon al vivuloj kaj ekosistemoj entute. SIN. poluado. nazpurigi
Mungi. sekpurigado
Sistemo de industria purigado de vestoj per kemiaj procedoj, sen akvo. stratpurigisto
Laboristo, komisiita purigadi la stratojn. ŝupurigisto
Homo, kies metio estas purigi la ŝuojn.
purx
Bildvortaro
353 : Vojpurigo
353-01 : stratpurigisto
353-02 : stratpuriga broso
353-03 -7 : laborvesto de stratpurigisto
353-03 : ĉapo
353-04 : jako kun sekurigaj reflektostrioj
353-05 : pantalono kun sekurigaj reflektostrioj
353-06 : sekuriga ŝuo kun integrita ŝtalfirmigita pinto
353-07 : gantoj
353-08 : manĉaro kun laboriloj
353-09 : folisuĉilo
353-10 : folisako
353-11 : vojbalaa maŝino
353-12 : ronda balabroso
353-13 : kompaktiga rubokamiono
353-14 : rubujklinilo
353-15 -21 : balakamiono
353-16 : balacilindro
353-17 : albalailo
353-18 : suĉofaŭko
353-19 : aerfluo
353-20 : ventolilo
353-21 : rubujo
353-22 : konstruruba kontenero
353-23 : neĝforiga kamiono
353-24 : neĝplugilo (neĝosova ŝildo)
353-25 : alĝustiga levilo por puriga angulo
353-26 : suspensio sur kamiono
353-27 : avertolumo
353-28 : ŝutaĵujo por ŝutsalo aŭ ŝutsablo
353-29 : disŝutilo
Iel rilatitaj:
absolutx
abstraktx
afinacix
akvx
balax
baptx
brosx
domx
duŝx
helx
idealx
kombx
lavx
lesivx
mastrumx
olex
plankx
polvx
sapx
vinx
viŝx