Etimologio: deveno de esperantaj radikoj.
En la etimo.html
dokumento, vi trovos la vortojn, kiuj fontas el la sama plej fora
origino, grupitaj sub la sama titolo.
La greka vorto ετυμολογία [-etumologia-] implicas du lingvajn
postulatojn:
Unue, ke lingvoj evoluas; ke vortoj ŝanĝiĝas
forme kaj signife dum jarcentoj.
Due, ke tiu evoluo ĉefe estas difektiĝo kaj ke la plej
malnova signifo estas la vera signifo de la vorto.
Se la unua aserto estas facile pruvebla, la dua ŝajnas iom naiva.
Hodiaŭaj lingvistoj estas konvikitaj ke signifo de
vorto dependas de kompleksaj rilatoj kiujn ĝi havas kun aliaj
vortoj de la koncernata lingvo kaj de la kunteksto kie ĝi estas
uzita, senrilate al historiaj faktoroj.
Tamen, retroiro al la origina vorto, kiel arkeologio, restas fascina
por la menso.
La deveno de la plimulto de Esperantaj vortoj estas multlingva.
Tio signifas ke vorto kiu troviĝas en pluraj gravaj
lingvoj, havas pli grandan ŝancon ankaŭ troviĝi en Esperanto sub
formo ĝenerale proksima al la latina. Tiu multdeveneco estas
propra al la lingvo Esperanto.
Ĉar la latina ludis grandan rolon en Eŭropo, ĝi do malrekte
ankaŭ influis Esperanton. Siatempe, la Helena influis la
Latinan, kaj oni nun rekonas tiun malnovajn grekajn radikojn. Krome,
multe da novaj vortoj estis freŝdate kreitaj el grekaj aŭ latinaj
radikoj. Oni hipotezis ke ĉiuj lingvoj eŭropaj devenas el pra-lingvo
kiun oni nomis la Hindo-Eŭropan. Al la Hindo-eŭropa
apartenas ankaŭ la Sanskrita.
Ĉiuj originaj pra-radikoj ankoraŭ ne estas malkovritaj, kaj multaj
restas konjektaj. Vi trovos sube la pra-radikojn de
esperantaj vortoj, kiam ili estas konataj. Por pliaj klarigoj
referencu al
- Ebbe VILBORG: Etimologia vortaro de Esperanto (5 vol) ISBN: 91
85288 179/195/217/225/233.
- André CHERPILLOD: Konciza etimologia vortaro. ISBN: 92 9017
082 4.
Mi ne intencas anstataŭigi tiujn librojn. Mi komencis aldoni kelkajn
gravajn lingvojn; sed mi timas ke la dokumento iĝos tro granda. Mi
nun limigas min al la lingvoj bg, cs, da, de, el, en, eo, es, et,
fi, fr, ga, hr, hu, it, lt, lt, lv, lv, mt, nl, pl, pt, ro, ru, sk,
sl kaj sv.
Tiuj kiuj deziras lerni lingvon rapide trovos samfamiliajn vortojn.
Surretigitaj artikoloj
Por trovi definon de vorto, vizitu ReVo
aŭ Reta Vortaro.
Okazas ke la rilato al la originala Hindo-europa radiko estas
malproksimega, sed ĉiam ekzistas rilato klarigebla. Mi uzis iso-639-1
kodojn por la lingvoj.
araba(ar) catana(ca) čeština(cs) dansk(da) Deutsch(de) eesti(et)
English(en) español((es) français(fr) Gaeilge(ga) hrvatski(hr)
ido((io) italiano(it) japana(ja) latviešu(lv) lietuvių(lt)
magyar(hu) malti(mt) Nederlands(nl) polski(pl) português(pt)
română(ro) slovenčina(sk) slovenščina(sl) suomi(fi) svenska(sv)
ελληνικά(el) български((bg) Русский(ru) volapük(vo)
Se vi rimarkas eraron aŭ mankon, bv. sendi mesaĝon al Remuŝ
Evoluo de la paĝo:
Mi ĝisdatigas nur la xml-dokumenton.
Mi intencas forigi la aliajn dokumentojn, ĉar mankas al mi la tempo
okupiĝi pri ilin.
Mi ne scias ĉu ili vere utilas al iu.