La temp'o-vojaĝ'ant'o (ĉar est'os oportun'e tiel nom'i li'n) klar'ig'ad'is profund'a'n tem'o'n al ni. Li'a'j griz'a'j okul'o'j bril'et'is kaj li'a kutim'e pal'a vizaĝ'o, est'is ruĝ'et'a kaj vigl'a. La fajr'o brul'is hel'e, kaj la mild'a bril'o de la ard'a'j lamp'o'j en la arĝent'a'j lili'o'j traf'is la vezik'et'o'j'n, kiu'j fulm'et'is kaj danc'is en ni'a'j glas'o'j. Ni'a'j seĝ'o'j, est'ant'e li'a'j patent'aĵ'o'j, pli ĝust'e ol toler'i ni'a'n sur'sid'ad'o'n, kvazaŭ ĉirkaŭ'brak'is kaj kares'is ni'n, kaj reg'is tiu luks'a post'manĝ'a atmosfer'o kiam pens'o'j flu'as graci'e liber'a'j de la mal'help'o'j de preciz'ec'o. Kaj tiel li klar'ig'is ĝi'n al ni — mark'ant'e la punkt'o'j'n per mal'dik'a montr'o'fingr'o — dum ni sid'is kaj mal'zorg'e admir'is li'a'n sincer'o'n pri tiu ĉi nov'a paradoks'o (kiel ni opini'is ĝi'n) kaj li'a'n invent'em'o'n.
”Vi dev'as zorg'e atent'i mi'n. Mi dev'os kontest'i unu-du ide'o'j'n, kiu'j'n preskaŭ universal'e oni akcept'as. La geometri'o, ekzempl'e, kiu'n oni instru'is al vi en la lern'ej'o baz'iĝ'as sur mis'kompren'o.”
”Ĉu tio ne est'as iom grand'a afer'o, por esper'i, ke tie ni komenc'u?” dir'is Filby, argument'em'a vir'o kun ruĝ'a har'ar'o.
”Mi ne intenc'as pet'i, ke vi akcept'u i'o'n ajn sen raci'a kial'o.
Vi baldaŭ konfes'os tiom, kiom mi bezon'as de vi. Vi sci'as, kompren'ebl'e, ke matematik'a lini'o, lini'o de dik'ec'o nul'o, ne hav'as real'a'n ekzist'o'n. Ĉu oni instru'is al vi tio'n? Ankaŭ ne hav'as ĝi'n matematik'a eben'o. Tiu'j afer'o'j est'as nur abstrakt'aĵ'o'j.”
”Konsent'ebl'e”, dir'is la psikolog'o.
”Ankaŭ kubo, hav'ant'e nur long'o'n, larĝ'o'n kaj alt'o'n, ne pov'as hav'i real'a'n ekzist'o'n.”
”Tie mi kontraŭ'star'as”, dir'is Filby. ”Est'as evident'e, ke solid'aĵ'o pov'as ja ekzist'i. Ĉiu'j real'a'j aĵ'o'j — ”
”Tiel opini'as la plej mult'a'j hom'o'j. Sed atend'u moment'o'n.
Ĉu mal'daŭr'a kubo pov'as ekzist'i?”
”Mi ne kompren'as vi'n”, dir'is Filby.
”Ĉu kubo, kiu daŭr'as dum neniom da temp'o, pov'as hav'i real'a'n ekzist'o'n?”
Filby far'iĝ'is pens'em'a. ”Klar'e”, daŭr'ig'is la temp'o-vojaĝ'ant'o, ”ia real'a aĵ'o dev'as etend'i si'n en kvar direkt'o'j: ĝi dev'as hav'i long'o'n, larĝ'o'n, alt'o'n kaj — daŭr'o'n. Sed pro natur'a difekt'o de la korp'o, kiu'n mi klar'ig'os al vi post moment'o, ni em'as preter'las'i tiu'n fakt'o'n. Est'as ver'e kvar dimensi'o'j, tri el ili kiu'j'n ni nom'as la tri eben'o'j de spac'o kaj la kvar'a, temp'o. Ni em'as, tamen, far'i ne'real'a'n disting'o'n inter la unu'a'j tri dimensi'o'j kaj la last'a, ĉar okaz'as, ke ni'a konsci'o mov'iĝ'as intermit'e en unu direkt'o laŭ la last'a, de la komenc'o ĝis la fin'o de ni'a viv'o.”
”Tio”, dir'is tre jun'a vir'o, spasm'e klopod'ant'e re'brul'ig'i si'a'n cigar'o'n per la lamp'o; ”tio ... tre'eg'e klar'a.”
”Nu, est'as tre rimark'ind'e, ke tio est'as tiom ne'atent'at'a”, daŭr'ig'is la temp'o-vojaĝ'ant'o, kun et'a ek'gaj'iĝ'o. ”Efektiv'e, tio est'as la signif'o de la kvar'a dimensi'o, kvankam kelk'a'j hom'o'j, kiu'j pri'parol'as la kvar'a'n dimensi'o'n ne sci'as, ke ĝi signif'as tio'n. Ĝi est'as nur ali'a aspekt'o de temp'o. Est'as neni'a diferenc'o inter temp'o kaj iu'j el la tri dimensi'o'j de spac'o, krom tio, ke ni'a konsci'o laŭ'ir'as ĝi'n. Sed kelk'a'j stult'ul'o'j mis'kompren'as tiu'n ide'o'n. Vi ĉiu'j aŭd'is, kio'n ili dir'as pri tiu ĉi kvar'a dimensi'o?”
”Mi ne”, dir'is la urb'estr'o.
”Nur tio'n ĉi. Ke spac'o, laŭ ni'a'j matematik'ist'o'j, hav'as tri dimensi'o'j'n, kiu'j'n oni pov'as nom'i long'o, larĝ'o kaj alt'o, kaj ĝi est'as ĉiam difin'ebl'a per alud'o al tri eben'o'j, ĉiu rekt'angul'e al la ali'a'j. Sed kelk'a'j filozofi'ul'o'j demand'ad'as, kial ĝust'e tri dimensi'o'j — kial ne est'u pli'a direkt'o rekt'angul'e al la ali'a tri? — kaj eĉ klopod'as konstru'i kvar-dimensi'a'n geometri'o'n. Profesor'o Sim'o'n Newcomb antaŭ unu monat'o asert'is tio'n al la Matematik'a Societ'o de New York. Vi sci'as, kiel sur eben'aĵ'o, kiu hav'as nur du dimensi'o'j'n, ni pov'as prezent'i figur'o'n de tri'dimensi'a solid'aĵ'o, kaj simil'e, ili opini'as, ke per model'o'j el tri dimensi'o'j ili pov'us prezent'i i'o'n el kvar dimensi'o'j — se ili pov'us estr'i la perspektiv'o'n de la afer'o. Ĉu vi kompren'as?”
”Mi kred'as, ke jes”, murmur'is la urb'estr'o; kaj kun'tir'ant'e la brov'o'j'n, li far'iĝ'is introspekt'em'a, kaj li'a'j lip'o'j mov'iĝ'is kvazaŭ li ripet'us magi'a'j'n vort'o'j'n. ”Jes, mi kred'as, ke mi kompren'as nun”, li dir'is post iom da temp'o, vigl'iĝ'ant'e laŭ tut'e ne'daŭr'a manier'o.
”Nu, mi pov'as sci'ig'i al vi, ke mi pri'labor'is tiu'n kvar-dimensi'a'n geometri'o'n de'post iom'a temp'o. Kelk'a'j el mi'a'j rezult'o'j est'as strang'a'j. Ekzempl'e, jen bild'o de vir'o kiam li hav'is ok jar'o'j'n, ali'a kiam li hav'is dek kvin, ali'a je dek sep, ali'a je du'dek tri, kaj tiel plu. Ĉiu'j ĉi evident'e est'as kvazaŭ sekci'o'j. Tri'dimensi'a'j reprezent'aĵ'o'j de li'a kvar-dimensi'a ekzist'o, kiu est'as fiks'it'a kaj ne'ali'ig'ebl'a est'aĵ'o.”
”Scienc'ul'o'j”, daŭr'ig'is la temp'o-vojaĝ'ant'o, paŭz'int'e por ke ni ĝust'e en'sorb'u tio'n, ”sci'as tre bon'e, ke temp'o est'as nur spec'o de spac'o. Jen popular'a scienc'a figur'aĵ'o, veter'a kronik'o. La lini'o, kiu'n mi sekv'as per mi'a fingr'o, montr'as la mov'iĝ'o'n de la barometr'o. Hieraŭ ĝi est'is tiom alt'a, last'a'n nokt'o'n ĝi fal'is, hodiaŭ maten'e ĝi re'lev'iĝ'is, kaj tiel laŭ'grad'e supr'e'n ĝis tie.
Cert'e la hidrarg'o ne desegn'is tiu'n lini'o'n en iu el la direkt'o'j de spac'o, kiu'j'n ni ĝeneral'e kon'as. Sed cert'e ĝi far'is tia'n lini'o'n, kaj tiu lini'o, ni dev'as konklud'i, laŭ'ir'is la temp'o-dimensi'o'n.”
”Sed”, dir'is la medicin'ist'o, fiks'e rigard'ant'e karb'er'o'n en la fajr'o, ”se temp'o ver'e est'as nur kvar'a dimensi'o de spac'o, kial ĝi est'as, kaj kial ĝi ĉiam est'is konsider'at'a kiel io mal'sam'a? Kaj kial ni ne pov'as mov'iĝ'i en temp'o kiel ni ir'ad'as en la ali'a'j dimensi'o'j de spac'o?”
La temp'o-vojaĝ'ant'o rid'et'is. ”Ĉu vi est'as cert'a, ke ni pov'as liber'e mov'iĝ'i en spac'o? Dekstr'e'n kaj mal'dekstr'e'n ni pov'as ir'i, tie'n kaj re'e'n sufiĉ'e liber'e, kaj hom'o'j ĉiam pov'is. Mi konfes'as, ke ni mov'iĝ'as liber'e en du dimensi'o'j. Sed kio pri supr'e'n kaj mal'supr'e'n? La pez'o'fort'o lim'ig'as ni'n tie.”
”Ne tut'e”, dir'is la medicin'ist'o. ”Ekzist'as balon'o'j.”
”Sed antaŭ la balon'o'j, krom spasm'a salt'ad'o kaj la ne'egal'aĵ'o'j de la ter'supr'aĵ'o, la hom'o'j hav'is neni'a'n liber'o'n rilat'e al vertikal'a mov'iĝ'o.”
”Tamen, ili pov'is ir'i iom'et'e supr'e'n kaj mal'supr'e'n”, dir'is la medicin'ist'o.
”Pli facil'e, mult'e pli facil'e mal'supr'e'n ol supr'e'n.”
”Kaj est'as neniel ebl'e mov'iĝ'i en temp'o, est'as ne'ebl'e for'las'i la nun'a'n moment'o'n.”
”Amik'o mi'a, jen kie vi mal'prav'as. Jen kie la tut'a mond'o erar'as. Ni ĉiam for'las'as la nun'a'n moment'o'n. Ni'a mens'a est'ad'o, kiu est'as ne'material'a kaj posed'as neni'a'j'n dimensi'o'j'n, laŭ'ir'as la temp'o-dimensi'o'n je konstant'a rapid'o de la lul'il'o ĝis la tomb'o. Ĝust'e tiel, kiel ni vetur'us mal'supr'e'n, se ni komenc'us ni'a'n ekzist'o'n cent kilo'metr'o'j'n super la ter'supr'aĵ'o.”
”Sed la grand'a mal'facil'aĵ'o est'as tio ĉi”, inter'romp'is la psikolog'o. ”Oni pov'as mov'iĝ'i ĉi'e'n en spac'o, sed est'as ne'ebl'e mov'iĝ'i en temp'o.”
”Jen la ĝerm'o de mi'a grand'a el'trov'o. Sed vi mal'prav'as, dir'ant'e ke ni ne pov'as mov'iĝ'i en temp'o. Ekzempl'e, se mi re'memor'as iu'n okaz'int'aĵ'o'n tre klar'e, mi re'ir'as al la moment'o de ĝi'a est'iĝ'o; mi far'iĝ'as distr'it'a, kiel vi dir'as. Mi salt'as re'e'n.
Kompren'ebl'e, ni hav'as neni'a'n rimed'o'n por rest'i tie en la pas'int'o dum ia temp'o'daŭr'o, simil'e kiel sovaĝ'ul'o aŭ best'o ne pov'as rest'i du metr'o'j'n super la ter'o. Sed civiliz'ul'o tiu'rilat'e est'as pli kapabl'a ol sovaĝ'ul'o. Li pov'as supr'e'n'ir'i en balon'o kontraŭ la pez'o'fort'o'n, kaj kial li ne esper'u, ke fin'e li pov'os halt'ig'i aŭ pli'rapid'ig'i si'a'n vag'ad'o'n laŭ la temp'o-dimensi'o, aŭ eĉ turn'iĝ'i kaj vetur'i mal'antaŭ'e'n?”
”Ho, tio”, komenc'is Filby, ”est'as tut'e ...”
”Kial ne?” dir'is la temp'o-vojaĝ'ant'o.
”Ĝi kontraŭ'as raci'o'n”, dir'is Filby.
”Kia'n raci'o'n?” demand'is la temp'o-vojaĝ'ant'o.
”Vi pov'as montr'i per argument'ad'o, ke nigr'o est'as blank'o”, dir'is Filby, ”sed vi neniam konvink'os mi'n. ”
”Ebl'e ne”, dir'is la temp'o-vojaĝ'ant'o. ”Sed nun vi komenc'as vid'i la cel'o'n de mi'a'j esplor'o'j pri la geometri'o de kvar dimensi'o'j. Antaŭ long'e mi hav'is mal'klar'a'n ide'o'n pri maŝin'o — ”
”Por vojaĝ'i trans temp'o'n!” kri'is la tre jun'a vir'o.
”Kiu vojaĝ'os indiferent'e en kiu ajn direkt'o de spac'o kaj temp'o, laŭ la vol'o de la vetur'ig'ant'o.”
Filby nur rid'is.
”Sed mi hav'as eksperiment'a'n pruv'o'n”, dir'is la temp'o-vojaĝ'ant'o.
”Est'us tre util'e al la histori'ist'o”, sugest'is la psikolog'o. ”Oni pov'us, ekzempl'e , re'e'n vetur'i por pruv'i la akcept'it'a'n rakont'o'n pri la batal'o de Hastings!”
”Ĉu vi ne opini'as, ke vi est'us iom el'star'a?” dir'is la medicin'ist'o. ”Ni'a'j pra'av'o'j ne tre toler'is anakronism'o'j'n.”
”Oni pov'us aŭd'i la grek'a'n lingv'o'n rekt'e de la lip'o'j de Homero kaj Plat'o”, opini'is la tre jun'a vir'o.
”Tiu'okaz'e vi cert'e mal'sukces'us, se ili ekzamen'us vi'n. La german'a'j kler'ul'o'j tiom pli'bon'ig'is la lingv'o'n.”
”Ankaŭ est'as la est'ont'o”, dir'is la tre jun'a vir'o. ”Pens'u do!
Oni pov'us invest'i si'a'n tut'a'n mon'o'n, las'i ĝi'n por procent'e amas'iĝ'i kaj rapid'i antaŭ'e'n!”
”Por el'trov'i soci'o'n”, mi asert'is, ”konstru'it'a'n sur sever'e komun'ism'a baz'o.”
”El ĉiu'j mal'moder'eg'a'j teori'o'j — !” komenc'is la psikolog'o.
”Jes, ŝajn'is tiel ankaŭ al mi, kaj tial mi neniam pri'parol'is ĝi'n ĝis — ”
”Eksperiment'a pruv'o!” mi kri'is. ”Vi intenc'as pruv'i tio'n?”
”La eksperiment'o!” kri'is Filby, kies mens'o ek'enu'is.
”Almenaŭ ni vid'u vi'a'n eksperiment'o'n”, dir'is la psikolog'o, ”kvankam la tut'a afer'o est'as blag'o, laŭ mi. ”
La temp'o-vojaĝ'ant'o rid'et'is al ni. Tiam, ankoraŭ rid'et'ant'e, kun la man'o'j profund'e en la pantalon'poŝ'o'j, li mal'rapid'e el'ir'is el la ĉambr'o kaj ni aŭd'is li'a'j'n pantofl'o'j'n susur'i en la long'a koridor'o al li'a labor'ej'o.
La psikolog'o rigard'is ni'n. ”Kio'n li pov'as hav'i?”
”Ĵongl'aĵ'o'n aŭ i'o'n simil'a'n”, dir'is la medicin'ist'o, kaj Filby prov'is rakont'i al ni pri ĵongl'aĵ'o kiu'n li vid'is en Burslem; sed antaŭ ol li fin'is si'a'n antaŭ'klar'ig'o'n, la temp'o-vojaĝ'ant'o re'ven'is kaj la anekdot'o de Filby subit'e ĉes'is.
La afer'o, kiu'n man'e ten'is la temp'o-vojaĝ'ant'o, est'is bril'ant'a kadr'aĵ'o el metal'o, apenaŭ pli grand'a ol horloĝ'et'o kaj tre delikat'e far'it'a. Est'is ebur'o en ĝi kaj ia tra'vid'ebl'a kristal'aĵ'o.
Kaj nun mi dev'as est'i preciz'a, ĉar tio, kio sekv'as — escept'e se li'a klar'ig'o est'as akcept'at'a — est'as absolut'e ne'kompren'ebl'a.
Li pren'is iu'n el la mal'grand'a'j ok'angul'a'j tabl'o'j dis'met'it'a'j en la ĉambr'o kaj star'ig'is ĝi'n antaŭ la fajr'o, kun du krur'o'j sur la mat'o. Sur tiu'n ĉi tabl'o'n li met'is la maŝin'et'o'n. Tiam li al'tir'is seĝ'o'n kaj sid'iĝ'is. La sol'a ali'a aĵ'o sur la tabl'o est'is mal'grand'a ŝirm'it'a lamp'o, kies bril'a lum'o fal'is klar'e sur la model'o'n. Est'is ankaŭ ebl'e dek'du'o da kandel'o'j, du en latun'a'j ing'o'j sur la kamen'bret'o kaj la ali'a'j ĉirkaŭ la ĉambr'o, kiu est'is, pro tio, bril'eg'e lum'ig'at'a. Mi sid'is en mal'alt'a brak'seĝ'o, plej proksim'e al la fajr'o kaj mi antaŭ'e'n'tir'is ĝi'n por ke mi est'u preskaŭ inter la temp'o-vojaĝ'ant'o kaj la fajr'ej'o. Filby sid'is mal'antaŭ li, super'vid'ant'e li'a'n ŝultr'o'n. La medicin'ist'o kaj la urb'estr'o rigard'is li'a'n profil'o'n de dekstr'e, la psikolog'o de mal'dekstr'e. La tre jun'a vir'o star'is mal'antaŭ la psikolog'o. Ni ĉiu'j est'is vigl'eg'a'j.
Ŝajn'as al mi ne'kred'ebl'e, ke en tiu'j kondiĉ'o'j ia tromp'aĵ'o pov'us super'ruz'i ni'n, kiel ajn subtil'e aranĝ'it'a kaj lert'e far'it'a ĝi est'u.
La temp'o-vojaĝ'ant'o rigard'is unu'e ni'n kaj post'e la aparat'o'n. ”Nu?” dir'is la psikolog'o.
”Tiu ĉi afer'et'o”, dir'is la temp'o-vojaĝ'ant'o, apog'ant'e si'a'j'n kubut'o'j'n sur la tabl'o'n kaj kun'prem'ant'e la man'o'j'n super la aparat'o, ”est'as nur model'o. Ĝi est'as mi'a projekt'o por maŝin'o, kiu vetur'os trans temp'o'n. Vi rimark'os, ke ĝi aspekt'as kurioz'e mal'rekt'a kaj ke est'as strang'a bril'et'a aspekt'o pri tiu aĵ'et'o kvazaŭ ĝi iel est'us ne'real'a.” Li fingr'o'montr'is la part'o'n. ”Plu'e, jen unu blank'a stang'et'o kaj jen ali'a.”
La medicin'ist'o lev'iĝ'is de si'a seĝ'o kaj atent'e rigard'is la aparat'o'n. ”Bel'e far'it'a ĝi est'as”, li dir'is.
”Ĝi'a farad'o bezon'is du jar'o'j'n”, asert'is la temp'o-vojaĝ'ant'o.
Post'e, kiam ni ĉiu'j est'is imit'int'a'j la ag'o'n de la medicin'ist'o, li dir'is: ”Nu, vi dev'as klar'e kompren'i, ke tiu ĉi stang'et'o, kiam ĝi est'as mov'it'a, kaŭz'as ke la maŝin'o flug'u en la est'ont'o'n, kaj la ali'a mal'ig'as la direkt'o'n de la vetur'ad'o. Tiu ĉi sel'o reprezent'as la sid'ej'o'n de temp'o-vojaĝ'ant'o. Mi baldaŭ tuŝ'os la stang'et'o'n, kaj la maŝin'o ek'for'ir'os. Ĝi pas'os en est'ont'a'n temp'o'n kaj mal'aper'os. Zorg'e rigard'u ĝi'n. Rigard'u ankaŭ la tabl'o'n kaj cert'iĝ'u, ke est'as neni'a tromp'aĵ'o. Mi ne vol'as perd'i tiu'n model'o'n kaj tiam est'i nom'at'a ĉarlatan'o.”
Est'is paŭz'o, ebl'e unu'minut'a. La psikolog'o ŝajn'e vol'is dir'i i'o'n al mi, sed ŝanĝ'is la intenc'o'n. Tiam la temp'o-vojaĝ'ant'o al'met'is si'a'n fingr'o'n al la stang'et'o. ”Ne”, li subit'e dir'is. ”Don'u al mi vi'a'n man'o'n.” Kaj turn'iĝ'ant'e al la psikolog'o, li pren'is ties man'o'n en la si'a'n kaj pet'is, ke li el'met'u la montr'o'fingr'o'n. Tiel do, est'is la psikolog'o mem, kiu ek'vetur'ig'is la model'a'n temp'o-maŝin'o'n sur ĝi'a sen'fin'a vojaĝ'o. Ni ĉiu'j vid'is la mov'iĝ'o'n de la stang'et'o. Mi est'as tut'e cert'a, ke okaz'is neni'a tromp'aĵ'o.
Est'is vent'et'o kaj la lamp'o'flam'o salt'is. Unu el la kandel'o'j esting'iĝ'is kaj la maŝin'et'o ek'turn'is si'n, mal'klar'iĝ'is, aspekt'is fantom'a ebl'e dum unu sekund'o, kiel kirl'aĵ'o de mal'hel'e bril'et'ant'a'j latun'o kaj ebur'o; kaj ĝi est'is formal'aper'int'a! Krom la lamp'o, neni'o rest'is sur la tabl'o.
Dum unu minut'o ĉiu silent'is. Tiam Filby blasfem'is.
La psikolog'o ek'vek'iĝ'is el si'a letargi'o kaj subit'e rigard'is sub la tabl'o'n. Pro tio la temp'o-vojaĝ'ant'o gaj'e rid'is. ”Nu?” li dir'is, memor'ant'e la antaŭ'a'n ek'kri'o'n de la psikolog'o. Tiam li lev'iĝ'is, ir'is al la tabak'uj'o sur la kamen'bret'o kaj, kun la dors'o turn'it'a al ni, li plen'ig'is si'a'n pip'o'n.
Ni rigard'is unu'j la ali'a'j'n. ”Aŭskult'u do”, dir'is la medicin'ist'o, ”ĉu vi est'as sincer'a pri tio ĉi? Ĉu vi serioz'e opini'as, ke la maŝin'o ek'ir'is en temp'o'n?”
”Cert'e”, dir'is la temp'o-vojaĝ'ant'o, klin'iĝ'ant'e al la fajr'o por brul'ig'i paper'pec'o'n. Tiam li turn'is si'n, brul'ig'is si'a'n pip'o'n kaj rigard'is la vizaĝ'o'n de la psikolog'o. (La psikolog'o, por montr'i, ke li ne est'as nerv'a pren'is cigar'o'n kaj prov'is brul'ig'i ĝi'n ne'tranĉ'it'a.) ”Plu'e, mi hav'as grand'a'n maŝin'o'n preskaŭ fin'it'a'n tie” — li indik'is la labor'ej'o'n” kaj kiam tio est'os munt'it'a mi intenc'as mem far'i vojaĝ'o'n.”
”Vi vol'as dir'i, ke tiu maŝin'o vetur'is en la est'ont'o'n?” dir'is Filby.
”En la est'ont'o'n aŭ la pas'int'o'n — mi ne tut'e sci'as.”
Post paŭz'o la psikolog'o ek'hav'is inspir'o'n. ”Ĝi cert'e ir'is en la pas'int'o'n, se ĝi ja ir'is i'e'n”, li dir'is.
”Kial?” demand'is la temp'o-vojaĝ'ant'o.
”Ĉar supoz'ebl'e ĝi ne mov'iĝ'is en spac'o, kaj se ĝi vetur'is en la est'ont'o'n ĝi ankoraŭ nun est'us tie ĉi, pro tio, ke ĝi est'us dev'int'a tra'vojaĝ'i la nun'a'n temp'o'n.”
”Sed”, mi dir'is, ”se ĝi vetur'is en la pas'int'o'n, ni est'us vid'int'a'j ĝi'n kiam ni unu'e en'ir'is tiu'n ĉi ĉambr'o'n; kaj last'a'n ĵaŭd'o'n kiam ni est'is tie ĉi, kaj la antaŭ'a'n ĵaŭd'o'n, kaj tiel plu!”
”Grav'a'j argument'o'j”, sen'parti'e dir'is la urb'estr'o, turn'ant'e si'n al la temp'o-vojaĝ'ant'o.
”Tut'e ne”, dir'is la temp'o-vojaĝ'ant'o kaj, al la psikolog'o: ”Vi pens'u. Vi pov'as klar'ig'i tio'n. Ĝi'a mal'super'a prezent'o, vi sci'as, dilu'it'a prezent'o.”
”Kompren'ebl'e”, dir'is la psikolog'o kaj re'cert'ig'is al ni. ”Tio est'as simpl'a punkt'o de psikologi'o. Mi est'us dev'int'a pri'pens'i ĝi'n. Ĝi est'as sufiĉ'e klar'a kaj bon'eg'e help'as al la paradoks'o. Ni pov'as nek vid'i nek konstat'i tiu'n ĉi maŝin'o'n, ĝust'e kiel ni ne pov'as vid'i la radi'o'n de rapid'e turn'iĝ'ant'a rad'o, aŭ kugl'et'o'n flug'ant'a'n en spac'o. Se ĝi tra'vojaĝ'as temp'o'n kvin'dek'obl'e aŭ cent'obl'e pli rapid'e ol ni, se ĝi tra'pas'as minut'o'n dum ni tra'pas'as sekund'o'n, la impres'o, kiu'n ĝi kre'as, est'as kompren'ebl'e nur kvin'dek'on'o aŭ cent'on'o de tiu, kiu'n ĝi far'us, se ĝi ne vetur'us en temp'o. Tio est'as tut'e klar'a.” Li pas'ig'is la man'o'n tra la spac'o, kie antaŭ'e star'is la maŝin'o. ”Ĉu vi vid'as?” li dir'is rid'ant'e.
Ni sid'is kaj fiks'e rigard'is la mal'plen'a'n tabl'o'n dum unu minut'o. Tiam la temp'o-vojaĝ'ant'o demand'is ni'n, kio'n ni pens'as pri la afer'o.
”Ŝajn'as sufiĉ'e kred'ebl'e hodiaŭ vesper'e”, dir'is la medicin'ist'o, ”sed atend'u ĝis morgaŭ. Atend'u la prudent'o'n de la maten'o.”
”Ĉu vi ŝat'us vid'i la temp'o-maŝin'o'n mem?” la temp'o-vojaĝ'ant'o demand'is. Kaj je tio, pren'ant'e la lamp'o'n en la man'o'n, li konduk'is ni'n laŭ la long'a tra'blov'at'a koridor'o al si'a labor'ej'o. Mi memor'as la ek'bril'ant'a'n lum'o'n, la siluet'o'n de li'a strang'a larĝ'a kap'o, la danc'ad'o'n de la ombr'o'j, la manier'o'n laŭ kiu ni ĉiu'j sekv'is li'n, sci'vol'em'e sed ne'kred'em'e, kaj kiel tie en la labor'ej'o ni rigard'is pli grand'a'n far'aĵ'o'n de la maŝin'et'o kiu'n ni jam vid'is mal'aper'i de antaŭ ni'a'j okul'o'j. Part'o'j est'is el nikel'o, part'o'j el ebur'o, part'o'j cert'e est'is fajl'it'a'j aŭ seg'it'a'j el rok'kristal'o. La afer'o ĝeneral'e est'is komplet'a, sed la tord'it'a'j kristal'aĵ'o'j kuŝ'is ne'fin'it'a'j sur la labor'tabl'o apud kelk'a'j desegn'o'j, kaj mi pren'is iu'n por pli bon'e rigard'i ĝi'n. Kvarc'o ĝi ŝajn'is est'i.
”Nu do”, dir'is la medicin'ist'o, ”ĉu vi est'as absolut'e serioz'a?
Aŭ ĉu tio ĉi est'as bluf'o — simil'e al tiu fantom'o, kiu'n vi montr'is al ni last'a'n Krist'nask'o'n?”
”Sur tiu maŝin'o”, dir'is la temp'o-vojaĝ'ant'o, alt'e ten'ant'e la lamp'o'n, ”mi intenc'as esplor'i temp'o'n. Ĉu tio est'as klar'a? Neniam mi est'is pli serioz'a dum mi'a tut'a viv'o.”
Neni'u el ni plen'e sci'is kiel akcept'i tio'n.
Mi traf'is la okul'o'n de Filby super la ŝultr'o de la medicin'ist'o, kaj solen'e li palpebr'um'is al mi.
Mi opini'as, ke je tiu temp'o neni'u el ni tut'e kred'is je la temp'o-maŝin'o. Fakt'e, la temp'o-vojaĝ'ant'o est'is unu el tiu'j hom'o'j kiu'j est'as tro lert'a'j por est'i kred'at'a'j: oni neniam sent'is, ke oni pov'us kred'i li'n, oni ĉiam suspekt'is i'a'n subtil'a'n rezerv'o'n, i'a'n lert'ec'o'n kaŝ'it'a'n mal'antaŭ li'a klar'a sincer'ec'o. Se Filby est'us montr'int'a la model'o'n kaj klar'ig'int'a la afer'o'n en la vort'o'j de la temp'o-vojaĝ'ant'o, ni est'us montr'int'a'j al li mult'e mal'pli da dub'o. Ĉar ni vid'us li'a'j'n motiv'o'j'n: eĉ pork'buĉ'ist'o pov'us kompren'i Filby. Sed la temp'o-vojaĝ'ant'o hav'is iom da kapric'o inter si'a'j ec'o'j, kaj ni mal'fid'is li'n. Afer'o'j, kiu'j bon'fam'ig'us mal'pli lert'a'n hom'o'n, ŝajn'is ĉe li kiel ĵongl'aĵ'o'j. Est'as erar'o tro facil'e far'i afer'o'j'n. La serioz'ul'o'j, kiu'j rigard'is li'n serioz'e, neniam est'is tut'e cert'a'j pri li'a si'n'ten'ad'o: ili iel konstat'is, ke fid'i al li si'a'j'n reputaci'o'j'n pri juĝ'o est'is kvazaŭ ekip'i infan'ej'o'n per ov'o'ŝel'a porcelan'o. Mi kred'as tial, ke neni'u el ni mult'o'n dir'is pri temp'o-vojaĝ'ad'o dum la period'o inter tiu ĵaŭd'o kaj la post'a, kvankam ĝi'a'j strang'a'j eventual'aĵ'o'j est'is sen'dub'e en la mens'o'j de la plej mult'a'j el ni: ĝi'a ver'ŝajn'o, tio est'as ĝi'a praktik'a ne'kred'ebl'o, la strang'a'j ebl'o'j de anakronism'o kaj de la plen'a konfuz'o kiu'n tio sugest'is. Mi'a'flank'e, mi apart'e pri'pens'is la mal'aper'ig'o'n de la model'o. Mi memor'as, ke mi diskut'is tio'n kun la medicin'ist'o, kiu'n mi renkont'is vendred'o'n en la Linnæa Klub'o. Li dir'is, ke li vid'is simil'a'n afer'o'n en Tübingen kaj li tre akcent'is la esting'o'n de la kandel'o. Sed kia'manier'e la tromp'aĵ'o est'is far'at'a, li ne pov'is klar'ig'i.
La post'a'n ĵaŭd'o'n mi re'e ir'is al Richmond — supoz'ebl'e mi est'is unu el la plej oft'a'j gast'o'j de la temp'o-vojaĝ'ant'o — kaj al'ven'ant'e mal'fru'e, trov'is kvar aŭ kvin vir'o'j'n jam en li'a salon'o. La medicin'ist'o star'is antaŭ la fajr'o kun paper'foli'o en unu man'o kaj poŝ'horloĝ'o en la ali'a. Mi ĉirkaŭ'serĉ'is la temp'o'vojaĝ'ant'o'n, kaj — ”Est'as jam la sep'a kaj du'on'o”, dir'is la medicin'ist'o, ”ebl'e ni komenc'u la vesper'manĝ'o'n?”
”Kie est'as — ?” mi dir'is, nom'ant'e ni'a'n gast'ig'ant'o'n.
”Ĉu vi ĵus ven'is? Est'as iom strang'e. Li est'as ne'evit'ebl'e de'ten'at'a. Li pet'as en tiu ĉi not'o, ke mi komenc'ig'u la vesper'manĝ'o'n je la sep'a, se li ankoraŭ ne re'ven'is. Li dir'as, ke li klar'ig'os, kiam li ven'os.”
”Est'us domaĝ'e, se la manĝ'aĵ'o mal'bon'iĝ'us”, dir'is la redaktor'o de bon'e kon'at'a tag'ĵurnal'o; kaj je tio la kurac'ist'o sonor'ig'is.
La psikolog'o est'is la sol'a hom'o, krom la kurac'ist'o kaj mi, kiu ĉe'est'is la antaŭ'a'n vesper'manĝ'o'n. La ali'a'j vir'o'j est'is la menci'it'a redaktor'o, iu ĵurnal'ist'o kaj ali'a — kviet'a, tim'em'a vir'o kun barb'o — kiu'n mi ne kon'is, kaj kiu, laŭ mi'a observ'ad'o, dum la tut'a vesper'o neniam mal'ferm'is la buŝ'o'n. Est'is iom da konjekt'ad'o ĉe la manĝ'o'tabl'o pri la for'est'o de la temp'o'vojaĝ'ant'o, kaj du'on'ŝerc'e mi sugest'is temp'o-vojaĝ'ad'o'n. La redaktor'o pet'is klar'ig'o'n pri tio, kaj la psikolog'o volont'e don'is lign'ec'a'n raport'o'n pri la ”lert'a paradoks'o kaj tromp'aĵ'o”, kiu'j'n ni vid'is antaŭ preciz'e unu semajn'o. Li est'is mez'e de si'a klar'ig'o, kiam la koridor'a pord'o mal'ferm'iĝ'is mal'rapid'e kaj sen'bru'e. Mi front'is al la pord'o kaj est'is la unu'a kiu vid'is ĝi'n.
”Hal'o!” mi dir'is. ”Fin'fin'e!” Kaj la pord'o pli larĝ'e mal'ferm'iĝ'is kaj la temp'o-vojaĝ'ant'o star'is antaŭ ni. Mi pro surpriz'o ek'kri'is. ”Ĉiel'o! Kio okaz'is?” kri'is la medicin'ist'o, kiu post'e vid'is li'n. Kaj la tut'a ar'o ĉe la tabl'o turn'iĝ'is al la pord'o.
Li est'is en mir'ig'e aĉ'a stat'o. Li'a jak'o est'is polv'o'kovr'it'a kaj mal'pur'a, kaj ŝmir'it'a verd'e sur la manik'o'j; li'a har'ar'o est'is mal'ord'ig'it'a kaj, ŝajn'is al mi, pli griz'a — aŭ pro polv'o kaj mal'pur'aĵ'o, aŭ ĉar la kolor'o efektiv'e mal'hel'iĝ'is. Li'a vizaĝ'o est'is fantom'e pal'a; li'a menton'o hav'is brun'a'n tranĉ'vund'o'n, vund'o'n du'on'e re'san'iĝ'int'a'n; li'a mien'o est'is sovaĝ'a kaj kun'tir'it'a, kvazaŭ pro sufer'eg'o. Dum moment'o li hezit'is ĉe la pord'o, kvazaŭ la lum'o blind'ig'us li'n. Tiam li en'ir'is la ĉambr'o'n. Li marŝ'is kun ĝust'e tia lam'ec'o, kia'n mi vid'is ĉe pied'lac'a'j vag'ul'o'j. Ni rigard'eg'is li'n silent'e, atend'ant'e ke li parol'u.
Li dir'is neniu'n vort'o'n, sed ven'is dolor'e al la tabl'o, kaj far'is ek'mov'o'n al la vin'o. La redaktor'o plen'ig'is glas'o'n de ĉampan'o kaj al'puŝ'is ĝi'n al li. Li trink'eg'is ĝi'n kaj ŝajn'e ĝi pli'bon'ig'is li'n; ĉar li rigard'is ĉirkaŭ la tabl'o'n kaj fantom'o de li'a antaŭ'a rid'et'o ek'bril'is sur li'a vizaĝ'o. ”Pro ĉiel'o, kio'n vi far'is?” dir'is la kurac'ist'o. La temp'o-vojaĝ'ant'o ŝajn'e ne aŭd'is. ”Mi ne ĝen'u vi'n”, li dir'is laŭ ia balbut'a parol'manier'o, ”mi fart'as tut'e bon'e.” Li ĉes'is, el'ten'is si'a'n glas'o'n por pli, kaj ĉiom trink'eg'is.
”Tio bon'a”, li dir'is. Li'a'j okul'o'j pli'hel'iĝ'is kaj et'a kolor'o aper'is sur la vang'o'j. Li'a rigard'o ek'traf'is ni'a'j'n vizaĝ'o'j'n kun ia mal'vigl'a aprob'o kaj tiam ĉirkaŭ'vag'is la varm'a'n kaj komfort'a'n ĉambr'o'n. Tiam li re'e parol'is, ankoraŭ kvazaŭ pen'e trov'ant'a la vort'o'j'n. ”Mi lav'os kaj ali'vest'os mi'n, kaj tiam mi re'ven'os por klar'ig'i la afer'o'n... Konserv'u por mi iom de tiu ŝaf'aĵ'o. Mi avid'eg'as pec'o'n da viand'o.”
Li rigard'is al la redaktor'o, kiu est'is mal'oft'a vizit'ant'o, kaj esper'is, ke tiu est'as bon'san'a. La redaktor'o komenc'is demand'o'n. ”Dir'os al vi baldaŭ”, dir'is la temp'o-vojaĝ'ant'o. ”Mi est'as — strang'a! Est'os pli bon'e tuj.”
Li re'met'is si'a'n glas'o'n kaj marŝ'is al la ŝtup'ar'a pord'o. De'nov'e mi rimark'is li'a'n lam'ec'o'n kaj la mal'laŭt'a'n susur'ad'o'n de li'a'j pied'frap'et'o'j, kaj ek'star'ant'e mi vid'is li'a'j'n pied'o'j'n dum li el'ir'is. Li port'is sur ili neni'o'n krom par'o de ŝir'it'a'j sang'o'makul'it'a'j ŝtrump'et'o'j. Tiam la pord'o ferm'iĝ'is mal'antaŭ li. Mi preskaŭ decid'is sekv'i li'n, ĝis mi memor'is, kiel li mal'ŝat'as ĉi'a'n zorg'ad'o'n pri si mem. Dum ebl'e unu minut'o mi'a'j pens'o'j vag'is. Tiam, pens'ant'e (laŭ si'a profesi'o) en ĉef'titol'o'j, la redaktor'o dir'is, ”Rimark'ind'a Kondut'o de Eminent'a Scienc'ist'o!” Kaj tio ĉi re'direkt'is mi'a'n atent'o'n al la bril'a manĝ'o'tabl'o.
”Kio'n li lud'aĉ'as?” dir'is la ĵurnal'ist'o. ”Ĉu li prov'is la almoz'art'o'n? Mi ne kompren'as.” Mi traf'is la rigard'o'n de la psikolog'o kaj leg'is mi'a'n propr'a'n klar'ig'o'n sur li'a vizaĝ'o. Mi pens'is pri la temp'o-vojaĝ'ant'o dolor'e lam'ant'a supr'e'n. Mi kred'as, ke neni'u ali'a est'is rimark'int'a li'a'n lam'ec'o'n.
La unu'a, kiu ek'perd'is si'a'n surpriz'o'n, est'is la medicin'ist'o, kiu sonor'ig'is por varm'a teler'o — la temp'o-vojaĝ'ant'o mal'ŝat'is, ke serv'ist'o'j atend'ad'u ĉe la tabl'o. Je tio la redaktor'o kun ek'grunt'o turn'is si'a'n fork'o'n, kaj la silent'ul'o imit'is li'n. La manĝ'o re'komenc'iĝ'is. Dum iom da temp'o la konversaci'o konsist'is el kri'et'o'j, kun paŭz'o'j de mir'o; kaj tiam la redaktor'o fervor'iĝ'is en si'a sci'vol'em'o. ”Ĉu ni'a amik'o pli'grand'ig'as si'a'j'n modest'a'j'n en'spez'o'j'n per strat'bala'ad'o? aŭ ĉu li foj'e imit'as Nabukodonosoron?” li demand'is. ”Mi est'as cert'a, ke tem'as pri tiu ĉi afer'o de la temp'o-maŝin'o”, mi dir'is, kaj daŭr'ig'is la rakont'o'n de la psikolog'o pri ni'a antaŭ'a kun'ven'o. La nov'a'j gast'o'j ne kaŝ'is si'a'n ne'kred'em'o'n. La redaktor'o star'ig'is protest'o'j'n. ”Kio est'as tiu ĉi temp'o-vojaĝ'ad'o; vir'o ne pov'us kovr'i si'n per polv'o rul'iĝ'ant'e en paradoks'o, ĉu?” Kaj kiam la ide'o iĝ'is pli familiar'a, li karikatur'is. ”Ĉu oni ne hav'as vest'o'bros'o'j'n en la est'ont'o?” La ĵurnal'ist'o ankaŭ rifuz'is kred'i, kaj help'is la redaktor'o'n en facil'a task'o, nom'e, la rid'ind'ig'o de la tut'a afer'o. Ili ambaŭ est'is el la nov'a spec'o de ĵurnal'ist'o — tre gaj'a'j, mal'pi'a'j jun'ul'o'j. ”Ni'a Special'a Korespond'ant'o en la Raport'o'j por la Tag'o post Morgaŭ”, la ĵurnal'ist'o est'is dir'ant'a — aŭ pli ĝust'e kri'eg'ant'a — kiam re'ven'is la temp'o-vojaĝ'ant'o. Li sur'port'is ordinar'a'n vesper'vest'ar'o'n, kaj krom li'a sufer'ec'a mien'o, neni'o rest'is de la ŝanĝ'iĝ'o kiu antaŭ'e surpriz'eg'is mi'n.
”Jen do”, gaj'eg'e dir'is la redaktor'o, ”tiu'j ĉi ul'o'j dir'as, ke vi ĵus vojaĝ'is en la mez'o'n de la ven'ont'a semajn'o! Dir'u al ni pri et'a Rosebery, ĉu? Kiom vi vol'as por la tut'a rakont'o?”
La temp'o-vojaĝ'ant'o ir'is sen'vort'e al la lok'o por li rezerv'it'a. Li rid'et'is laŭ si'a antaŭ'a manier'o. ”Kie est'as mi'a ŝaf'aĵ'o?” li dir'is. ”Kia ĝoj'o de'nov'e pik'i fork'o'n en viand'o'n!”
”Rakont'o'n!” kri'is la redaktor'o.
”Mal'ben'u la rakont'o'n!” dir'is la temp'o-vojaĝ'ant'o. ”Mi vol'as manĝ'i. Mi ne dir'os unu vort'o'n ĝis mi hav'os iom da pepsin'o en mi'a'j'n vejn'o'j'n. Dank'o'n, kaj la sal'o'n.”
”Unu vort'o'n”, mi dir'is. ”Ĉu vi temp'o-vojaĝ'is?”
”Jes”, plen'buŝ'e dir'is la temp'o-vojaĝ'ant'o, sku'ant'e si'a'n kap'o'n.
”Mi don'us unu ŝiling'o'n por ĉiu lini'o de laŭ'vort'a raport'o”, dir'is la redaktor'o. La temp'o-vojaĝ'ant'o puŝ'is si'a'n glas'o'n al la silent'ul'o kaj tint'ig'is ĝi'n per la fingr'o'ung'o; pro kio la silent'ul'o, kiu est'is fiks'e rigard'int'a li'a'n vizaĝ'o'n, ek'trem'is kaj en'verŝ'is por li iom da vin'o. La ceter'a part'o de la manĝ'o est'is mal'komfort'a. Mi'a'flank'e, subit'a'j demand'o'j venad'is al mi'a'j lip'o'j, kaj sen'dub'e est'is sam'e ĉe la ali'a'j. La ĵurnal'ist'o pen'is pli'facil'ig'i la streĉ'it'a'n atmosfer'o'n per rakont'o'j pri Hettie Potter. La temp'o-vojaĝ'ant'o dediĉ'is si'a'n atent'o'n al si'a manĝ'o kaj montr'is la apetit'o'n de vag'ist'o. La medicin'ist'o fum'is cigared'o'n kaj rigard'is la temp'o-vojaĝ'ant'o'n tra si'a'j okul'har'o'j. La silent'ul'o aspekt'is eĉ pli mal'lert'a ol kutim'e kaj trink'is ĉampan'o'n regul'e kaj decid'e pro nerv'em'o. Fin'e la temp'o-vojaĝ'ant'o for'puŝ'is si'a'n teler'o'n kaj rigard'is al ni. ”Supoz'ebl'e mi dev'as pet'i vi'a'n pardon'o'n”, li dir'is. ”Mi mal'sat'eg'is. Mi ĵus hav'is tre'eg'e mir'ig'a'n spert'o'n.” Li etend'is la man'o'n por cigar'o kaj tranĉ'is la fin'aĵ'o'n.
”Sed ven'u en la fum'salon'o'n. Ĝi est'as tro long'a rakont'o por dir'ad'o super gras'a'j teler'o'j.” Kaj sonor'ig'int'e, li konduk'is ni'n en la apud'a'n ĉambr'o'n.
”Ĉu vi sci'ig'is ili'n pri la maŝin'o?” li dir'is al mi, klin'iĝ'ant'e komfort'e en si'a seĝ'o kaj nom'ant'e la tri nov'a'j'n gast'o'j'n.
”Sed la afer'o est'as nur'a paradoks'o”, dir'is la redaktor'o.
”Mi ne pov'as argument'i hodiaŭ vesper'e. Mi volont'e dir'os al vi la rakont'o'n, sed mi ne pov'os argument'i. Mi rakont'os al vi”, li daŭr'ig'is, ”pri tio, kio okaz'is al mi, se vi vol'as, sed vi dev'os ne inter'romp'i. Mi vol'as rakont'i ĝi'n. Tre'eg'e. La pli'mult'o el ĝi ŝajn'os kvazaŭ mi mensog'as. Nu! Ĝi est'as tamen ver'a — ĉiu vort'o. Mi est'is en mi'a labor'ej'o je la kvar'a, kaj de tiam ...
mi tra'viv'is ok tag'o'j'n ... tia'j'n tag'o'j'n, kia'j'n neni'u hom'o antaŭ'e tra'viv'is. Mi est'as preskaŭ el'lac'ig'it'a, sed mi ne pov'os dorm'i ĝis mi dir'is tiu'n ĉi afer'o'n al vi. Tiam mi en'lit'iĝ'os. Sed neni'a'j inter'romp'o'j! Ĉu konsent'it'e?”
”Konsent'it'e”, dir'is la redaktor'o, kaj ni ali'a'j eĥ'is ”Konsent'it'e.” Kaj je tio la temp'o-vojaĝ'ant'o komenc'is si'a'n rakont'o'n, kiel mi skrib'os ĝi'n. Li klin'is si'n mal'antaŭ'e'n en la seĝ'o unu'e kaj parol'is kiel lac'ul'o. Post'e li far'iĝ'is pli vigl'a. Skrib'ant'e ĝi'n mi sent'eg'as la ne'taŭg'ec'o'n de plum'o kaj ink'o — kaj super ĉio mi'a'n propr'a'n ne'taŭg'ec'o'n — por esprim'i la kvalit'o'n. Vi leg'os, mi supoz'as, sufiĉ'e atent'e, sed vi ne pov'as vid'i la blank'a'n, sincer'a'n vizaĝ'o'n de la parol'ant'o en la bril'a cirkl'o de la lamp'et'o, nek aŭd'i la ton'o'n de li'a voĉ'o. Vi ne pov'as sci'i, kiel li'a akcent'o sekv'is la punkt'o'j'n de la rakont'o! La pli'mult'o el ni aŭd'ant'o'j est'is en la ombr'o, ĉar oni ne est'is brul'ig'int'a la kandel'o'j'n en la fum'salon'o, kaj est'is vid'ebl'a'j nur la vizaĝ'o de la ĵurnal'ist'o kaj la krur'o'j de la silent'ul'o de la genu'o'j mal'supr'e'n.
Komenc'e ni foj'e ek'rigard'is unu'j la ali'a'j'n. Post iom da temp'o ni ĉes'is far'i tio'n, kaj rigard'is nur la vizaĝ'o'n de la temp'o-vojaĝ'ant'o.
Mi dir'is al kelk'a'j el vi last'a'n ĵaŭd'o'n pri la princip'o'j de la temp'o-maŝin'o, kaj montr'is al vi la afer'o'n mem, ne'fin'it'a'n en la labor'ej'o. Tie ĝi est'as nun, iom vojaĝ'lac'a, est'as ver'e; kaj unu el la ebur'a'j stang'et'o'j est'as fend'it'a kaj latun'a rel'o kurb'it'a; sed la ceter'o est'as tut'e bon'ord'a. Mi esper'is fin'konstru'i ĝi'n vendred'o'n; sed je vendred'o, kiam la munt'ad'o est'is preskaŭ fin'it'a, mi trov'is, ke unu el la nikel'a'j stang'et'o'j est'as preciz'e du centi'metr'o'j'n tro mal'long'a, kaj tio'n mi dev'is ripar'i; tial la afer'o ne est'is komplet'a ĝis hodiaŭ maten'e. Est'is je la dek'a hodiaŭ, kiam la unu'a el ĉiu'j temp'o-maŝin'o'j komenc'is si'a'n karier'o'n. Mi don'is al ĝi fin'a'n frap'et'o'n, re'prov'is ĉiu'j'n ŝraŭb'o'j'n, met'is unu gut'o'n da ole'o sur la kvarc'pec'et'o'n kaj sid'iĝ'is sur la sel'o'n. Mi supoz'as, ke si'n'mort'ig'ont'o, kiu ten'as pistol'o'n ĉe si'a krani'o, sent'as iom simil'a'n sci'em'o'n pri tio, kio sekv'os, kiel mi tiam sent'is. Mi ten'is la funkci'ig'il'o'n per unu man'o kaj la halt'ig'il'o'n per la ali'a, prem'is la unu'a'n kaj preskaŭ tuj la du'a'n. Mi ŝajn'is ŝancel'iĝ'i; mi sent'is inkub'a'n sensaci'o'n de fal'ad'o; kaj, ĉirkaŭ'rigard'ant'e, mi vid'is la labor'ej'o'n preciz'e kia ĝi est'is antaŭ'e. Ĉu io est'is okaz'int'a? Dum moment'o mi suspekt'is, ke mi'a intelekt'o tromp'is mi'n. Tiam mi rimark'is la horloĝ'o'n. Moment'o'n antaŭ'e, kiel ŝajn'is, ĝi indik'is unu-du minut'o'n post la dek'a; nun est'is preskaŭ la tri'a kaj du'on'o.
”Mi en'spir'is, kun'prem'is la dent'o'j'n, pren'is la funkci'ig'il'o'n per ambaŭ man'o'j, kaj ek'ir'is kun bru'et'o. La labor'ej'o far'iĝ'is mal'hel'a kaj post'e tut'e mal'lum'a. Sinjor'in'o Watchett en'ir'is kaj marŝ'is, ŝajn'e ne'vid'ant'e mi'n, al la ĝarden'a pord'o. Supoz'ebl'e ŝi bezon'is unu minut'o'n por trans'ir'i la lok'o'n, sed al mi ŝi ŝajn'is flug'i trans la ĉambr'o'n kiel raket'o. Mi puŝ'is la il'o'n ĝis la plej'a ebl'o. La nokt'o ven'is kiel la esting'o de lamp'o kaj post pli'a moment'o ven'is la morgaŭ'o. La labor'ej'o far'iĝ'is nebul'ec'e mal'klar'a kaj tiam pli kaj pli mal'lum'a. La post'a nokt'o nigr'e ven'is, tiam tag'o, nokt'o, tag'o re'e, ĉiam pli rapid'e. Kirl'iĝ'ant'a murmur'ad'o plen'ig'is mi'a'j'n orel'o'j'n, kaj ia strang'a, mut'a konfuz'o en'ir'is mi'a'n mens'o'n.
”Mi bedaŭr'as, ke mi ne pov'as klar'ig'i la apart'a'j'n sensaci'o'j'n de temp'o-vojaĝ'ad'o. Ili est'as tre'eg'e mal'agrabl'a'j. Est'as sent'o ĝust'e simil'a al tio, kio'n oni hav'as sur tiu'j grotesk'a'j fer'voj'o'j en la amuz'ej'o'j, kiu'j krut'eg'e ir'as supr'e'n kaj mal'supr'e'n, sent'o de ne'kontrol'ebl'a rapid'eg'a mov'iĝ'o! Mi sent'is ankaŭ la sam'a'n terur'a'n antaŭ'tim'o'n pri proksim'eg'a frakas'iĝ'o. Dum mi ankoraŭ pli rapid'is, nokt'o sekv'is tag'o'n kiel la bat'ad'o de ia nigr'a bird'o'flug'il'o. La mal'klar'a kontur'o de la labor'ej'o baldaŭ ŝajn'is for'fal'i de mi, kaj mi vid'is la sun'o'n rapid'ant'a trans la ĉiel'o'n, super'salt'ant'a ĝi'n ĉiu'moment'e, kaj ĉiu minut'o indik'is unu tag'o'n. Mi supoz'is, ke la labor'ej'o detru'iĝ'is kaj ke mi el'ir'is en la plen'aer'o'n. Mi hav'is mal'klar'a'n impres'o'n pri trab'ar'o, sed mi jam ir'is tro rapid'e por konsci'i pri mov'iĝ'ant'a'j aĵ'o'j.
La plej mal'rapid'a limak'o, kiu iam ramp'is, preter'kur'is tro rapid'e por mi. La ek'bril'a seri'o de nigr'o kaj lum'o est'is tre'eg'e dolor'ig'a al la okul'o'j. Tiam, en la intermit'a mal'lum'o mi vid'is la lun'o'n turn'iĝ'i rapid'e tra si'a'j faz'o'j, de nov'a ĝis plen'a, kaj ek'vid'is la rond'ir'ant'a'j'n stel'o'j'n. Baldaŭ, dum mi plu'ir'is ankoraŭ pli kaj pli rapid'e, la altern'ad'o de nokt'o kaj tag'o far'iĝ'is daŭr'a griz'o; Ia ĉiel'o ricev'is mir'ig'a'n blu'ec'o'n, bel'eg'a'n lum'ig'a'n kolor'o'n, kiel tiu de fru'a krepusk'o; la salt'ant'a sun'o far'iĝ'is stri'o el fajr'o, bril'ant'a ark'o en spac'o; la lun'o far'iĝ'is pli mal'klar'a, ŝanĝ'iĝ'ant'a ruband'o; kaj mi tut'e ne pov'is vid'i la stel'o'j'n, krom de temp'o al temp'o pli hel'a cirkl'o bril'et'ant'a en la blu'o.
”La pejzaĝ'o est'is nebul'et'a kaj mal'hel'a. Mi est'is ankoraŭ sur la mont'et'o, sur kiu nun star'as tiu ĉi dom'o, kaj griz'a kaj mal'lum'a la supr'o super'klin'is mi'n. Mi vid'is arb'o'j'n kresk'i kaj ŝanĝ'iĝ'i kiel vapor'nub'o'j, jen brun'a'j, jen verd'a'j; ili kresk'is, etend'iĝ'is, trem'is kaj for'pas'is. Mi vid'is grand'eg'a'j'n konstru'aĵ'o'j'n lev'iĝ'i ne'klar'a'j kaj bel'a'j kaj preter'pas'i kiel sonĝ'o'j. La tut'a supr'aĵ'o de la ter'o aspekt'is ŝanĝ'it'a — fluid'iĝ'ant'a kaj flu'ant'a sub mi'a'j okul'o'j. La et'a'j indik'il'o'j sur la cifer'plat'o'j, kiu'j registr'is mi'a'n rapid'o'n, rond'kur'is ĉiam pli rapid'e. Baldaŭ mi rimark'is, ke la sun'stri'o sving'iĝ'is supr'e'n kaj mal'supr'e'n, de solstic'o al solstic'o dum unu minut'o aŭ eĉ mal'pli, kaj ke, sekv'e, mi'a rapid'o est'is pli ol unu jar'o ĉiu'minut'e; kaj minut'o'n post minut'o la blank'a neĝ'o bril'eg'is trans la mond'o'n kaj mal'aper'is, kaj sekv'is ĝi'n la hel'a, mal'long'a verd'o de la printemp'o.
”La mal'agrabl'a'j sent'o'j de la komenc'o nun est'is mal'pli pik'a'j. Ili kun'fand'iĝ'is fin'e en ia histeri'a ĝoj'eg'o. Mi efektiv'e rimark'is mal'graci'a'n balanc'iĝ'o'n de la maŝin'o, kiu'n mi ne kompren'is. Sed mi'a mens'o est'is tro konfuz'it'a por atent'i tio'n, tial, kun ia frenez'ec'o super'reg'ant'a mi'n, mi ĵet'is mi'n en la est'ont'o'n. Komenc'e mi apenaŭ pri'pens'is halt'o'n, apenaŭ pri'pens'is i'o'n ajn krom tiu'j ĉi nov'a'j sent'o'j. Sed baldaŭ nov'a seri'o da impres'o'j kresk'is en mi'a mens'o — ia sci'vol'em'o, kaj kun tio ia tim'o — ĝis fin'e ili tut'e posed'is mi'n. Kia'j strang'a'j evolu'o'j de la hom'ar'o, kia'j mir'ig'a'j progres'o'j de ni'a primitiv'a civiliz'o, mi pens'is, ebl'e aper'os kiam mi pli proksim'e rigard'os en la ne'klar'a'n ne'preciz'a'n mond'o'n, kiu rapid'eg'as preter mi'a'j okul'o'j! Mi vid'is ek'est'i ĉirkaŭ mi grandioz'a'j'n kaj bel'a'j'n arkitektur'aĵ'o'j'n, pli grand'a'j'n ol iu'j ajn konstru'aĵ'o'j de ni'a epok'o, kaj tamen, kiel ŝajn'is, far'it'a'j'n el bril'ec'o kaj nebul'ec'o. Mi vid'is pli riĉ'a'n verd'o'n supr'e'n'flu'i la mont'et'o'n kaj rest'i tie sen ia vintr'a intermit'o. Eĉ tra la vual'o de mi'a konfuz'o la ter'o aspekt'is tre bel'a.
Kaj tiel mi'a mens'o turn'iĝ'is al la problem'o de mi'a halt'o.
”La ne'ordinar'a risk'o trov'iĝ'is en la fakt'o, ke ebl'e mi trov'os i'a'n substanc'o'n en la spac'o, kiu'n okup'as mi aŭ la maŝin'o.
Kondiĉ'e ke mi vetur'is trans temp'o'n je grand'a rapid'o, tio apenaŭ grav'is; mi est'is kvazaŭ mal'dik'ig'it'a — mi tra'glit'is kiel vapor'o la inter'spac'o'j'n de bar'ant'a'j substanc'o'j! Sed ek'halt'i signif'is, ke mi ĵet'eg'os mi'n, molekul'o'n post molekul'o, en kio'n ajn bar'as mi'a'n voj'o'n; signif'is, ke mi'a'j atom'o'j ven'os en tiel intim'a'n kontakt'o'n kun tiu'j de la substanc'o, ke ia profund'a kemi'a re'ag'o — ebl'e terur'a eksplod'o — rezult'os, kaj dis'blov'eg'os mi'n kaj mi'a'n aparat'o'n ekster ĉiu'j'n dimensi'o'j'n — en la ne'kon'at'o'n. Tiu'n ĉi ebl'o'n mi pri'pens'is foj'o'n post foj'o dum mi fabrik'is la maŝin'o'n; sed tiam mi gaj'e akcept'is ĝi'n kiel ne'evit'ebl'a'n risk'o'n — iu'n el la risk'o'j, kiu'j'n hom'o'j dev'as toler'i! Sed kiam la risk'o est'is aktual'a, mi ne plu tiel gaj'e rigard'is ĝi'n.
Efektiv'e, sen'konsci'e, la absolut'a strang'ec'o de ĉio, la naŭz'a'j ek'sku'o'j kaj ŝancel'iĝ'o'j de la maŝin'o, super ĉio la sent'o de daŭr'a fal'ad'o, est'is tut'e renvers'int'a'j mi'a'j'n nerv'o'j'n. Mi dir'is al mi, ke mi neniam pov'os halt'i, kaj kun koler'et'a sent'o mi decid'is jam nun halt'i. Kiel sen'pacienc'a stult'ul'o, mi ŝov'is la halt'ig'il'o'n, kaj tuj la maŝin'o trem'eg'is kaj ĵet'is mi'n en la aer'o'n.
”En mi'a'j orel'o'j est'is la son'o de tondr'o. Ebl'e dum moment'o mi est'is sen'konsci'a. Sen'kompat'a hajl'o sibl'is ĉirkaŭ mi, kaj mi trov'is, ke mi sid'as sur mal'sek'a herb'aĵ'o antaŭ la renvers'it'a maŝin'o. Ĉio ankoraŭ ŝajn'is griz'a, sed baldaŭ mi rimark'is, ke la konfuz'o en mi'a'j orel'o'j jam ĉes'is. Mi ĉirkaŭ'rigard'is. Mi est'is sur kio ver'ŝajn'e est'is mal'grand'a herb'ej'o en ĝarden'o, border'it'a de rododendr'o'j, kaj mi rimark'is, ke ili'a'j malv'a'j kaj purpur'a'j flor'o'j dis'fal'is pro la bat'ad'o de la hajl'o. La salt'ant'a'j, danc'ant'a'j hajl'er'o'j pend'is nub'e super la maŝin'o, kaj vag'is sur la ter'o kiel vapor'o. Post moment'o mi est'is mal'sek'eg'a. ’Bel'a bon'ven'ig'o’, mi dir'is, ’al vir'o. kiu vetur'is ne'kalkul'ebl'a'j'n jar'o'j'n por vid'i vi'n.’ ”Baldaŭ mi pens'is, ke est'as stult'e mal'sek'iĝ'i. Mi ek'star'is kaj ĉirkaŭ'rigard'is. Preter la rododendr'o'j kaj tra la nebul'ec'a hajl'ad'o aper'is kolos'a figur'o, ŝajn'e skulpt'it'a el ia blank'a ŝton'o.
Sed la ceter'a ĉirkaŭ'aĵ'o est'is ne'vid'ebl'a.
”Mi'a'j sent'o'j est'us mal'facil'e klar'ig'ebl'a'j. Kiam la kolon'o'j de hajl'o mal'dens'iĝ'is, mi vid'is pli klar'e la blank'a'n figur'o'n. Ĝi est'is tre grand'a, ĉar betul'arb'o tuŝ'is ĝi'a'n ŝultr'o'n. Ĝi est'is el blank'a marmor'o, laŭ form'o iel simil'a al flug'il'hav'a sfinks'o, sed anstataŭ kuŝ'i vertikal'e ĉe la flank'o'j, la flug'il'o'j etend'ig'is tiel ke ĝi ŝajn'is ŝveb'i. Okaz'is, ke la vizaĝ'o est'is turn'it'a al mi; la sen'vid'a'j okul'o'j ŝajn'is rigard'i mi'n; sur la lip'o'j est'is et'a rid'o.
Ĝi est'is tre veter'tuŝ'it'a, kaj tio kaŭz'is mal'agrabl'a'n sent'o'n pri mal'san'o. Mi rigard'is ĝi'n dum iom da temp'o — du'on'minut'o'n ebl'e, aŭ du'on'hor'o'n. Fin'e dum moment'o mi for'tir'is de ĝi mi'a'n rigard'o'n, kaj mi vid'is, ke la hajl'o preskaŭ ĉes'is kaj ke la ĉiel'o pli'hel'iĝ'as pro la aper'ont'a sun'o.
”Mi re'rigard'is la kaŭr'ant'a'n blank'a'n form'o'n, kaj mi subit'e konsci'iĝ'is pri la plen'a mal'prudent'o de mi'a vojaĝ'o. Kio pov'os aper'i kiam tiu nebul'ec'a hajl'o'kurten'o est'os tut'e for'tir'it'a?
Kio pov'as est'i okaz'int'a al la hom'ar'o? Supoz'u, ke kruel'ec'o far'iĝ'is ordinar'a pasi'o? Supoz'u, ke dum la inter'temp'o la ras'o perd'is si'a'n vir'ec'o'n kaj evolu'is al io ne'hom'a, ne'simpati'a kaj super'potenc'a? Ebl'e mi aspekt'os kiel ia primitiv'a sovaĝ'best'o, des pli terur'a kaj abomen'a pro ni'a komun'a simil'ec'o — naŭz'a est'aĵ'o, kiu'n oni tuj mort'ig'os.
”Jam mi vid'is ali'a'j'n vast'a'j'n form'o'j'n — grand'eg'a'j'n konstru'aĵ'o'j'n kun komplik'a'j parapet'o'j kaj alt'a'j kolon'o'j, kun arb'o'kovr'it'a mont'et'o kiu aper'is al mi tra la ĉes'ant'a ŝtorm'o. Subit'e mi tim'eg'is. Mi turn'iĝ'is frenez'e al la temp'o-maŝin'o kaj fort'e klopod'is re'ĝust'ig'i ĝi'n. Sam'temp'e la sun'radi'o'j tra'traf'is la ŝtorm'o'n. La griz'a hajl'ad'o est'is for'puŝ'at'a kaj mal'aper'is kiel la tren'ant'a'j vest'o'j de fantom'o. Super mi, en la intens'a blu'o de la somer'a ĉiel'o, kelk'a'j brun'et'a'j stri'o'j de nub'o kirl'iĝ'is al neni'ec'o. La grandioz'a'j konstru'aĵ'o'j ĉirkaŭ mi el'star'is klar'a'j kaj disting'ebl'a'j, re'spegul'ant'a'j pro la mal'sek'o de la ŝtorm'o, kaj blank'e makul'it'a de la ankoraŭ ne akv'iĝ'int'a'j hajl'er'o'j, kiu'j kelk'lok'e amas'iĝ'is. Mi sent'is mi'n nud'a en ĉi fremd'a mond'o. Tio est'as, kiel bird'o ebl'e sent'as si'n en la klar'a aer'o, sci'ant'e ke la akcipitr'o supr'e est'as tuj al'flug'ont'a. Mi'a tim'o far'iĝ'is frenez'ec'o. Mi paŭz'is por en'spir'i, kun'prem'is la dent'o'j'n, kaj de'nov'e lukt'is furioz'e, man'e kaj genu'e, kun la maŝin'o. Ĝi ced'is pro mi'a frenez'a atak'o, kaj renvers'iĝ'is. Ĝi fort'e frap'is mi'a'n menton'o'n. Kun unu man'o sur la sel'o, kaj la ali'a sur la funkci'ig'il'o, mi star'is spir'eg'ant'e, pret'a por sur'iĝ'i.
”Sed kun tiu re'ricev'o de mi'a rimed'o por tuj'a for'ir'o, mi'a kuraĝ'o re'ven'is. Mi rigard'is tiu'n ĉi mond'o'n de la mal'proksim'eg'a est'ont'o pli sci'vol'em'e kaj mal'pli tim'em'e. En rond'a tru'o, alt'e en la mur'o de iu el la apud'a'j dom'o'j, mi vid'is grup'o'n de figur'o'j en riĉ'a'j, mol'a'j vest'o'j. Ili jam vid'is mi'n, kaj ili'a'j vizaĝ'o'j est'is turn'it'a'j al mi.
”Tiam mi aŭd'is al'proksim'iĝ'ant'a'j'n voĉ'o'j'n. Ven'ant'a'j tra la arbust'o'j ĉe la blank'a sfinks'o est'is la kap'o'j kaj ŝultr'o'j de vir'o'j kur'ant'a'j. Unu el tiu'j el'ir'is sur voj'et'o'n, kiu konduk'is rekt'e al la herb'ej'et'o, kie mi star'is kun mi'a maŝin'o. Li est'is mal'grand'a est'aĵ'o — ebl'e alt'a je 120 cm — vest'it'a per purpur'a tunik'o kun led'a zon'o ĉe la tali'o. Sandal'o'j aŭ kotorn'o'j — mi ne pov'is klar'e disting'i — est'is sur li'a'j pied'o'j; li'a'j krur'o'j est'is nud'a'j ĝis la genu'o'j kaj li ne port'is ĉapel'o'n. Vid'ant'e tio'n, mi je la unu'a foj'o rimark'is, kiel varm'a est'as la aer'o.
”Li impres'is mi'n kiel tre bel'a kaj graci'a est'aĵ'o, sed ne'imag'ebl'e ne'fortik'a. Li'a ruĝ'et'a vizaĝ'o memor'ig'is al mi la pli bel'a'n spec'o'n de ftiz'ul'o — tia febr'a bel'ec'o, pri kiu ni antaŭ'e oft'e aŭd'is. Vid'ant'e li'n, mi subit'e re'trov'is konfid'o'n. Mi pren'is mi'a'j'n man'o'j'n de sur la maŝin'o.”
Post moment'o ni star'is vizaĝ'o'n kontraŭ vizaĝ'o, mi kaj tiu ĉi mal'fort'a est'aĵ'o el la est'ont'o. Li ven'is rekt'e al mi kaj rid'is en mi'a'j'n okul'o'j'n. La mank'o de ia tim'o en li'a mien'o traf'is mi'n tuj. Tiam li turn'is si'n al la du ali'a'j, kiu'j sekv'is li'n, kaj parol'is al ili per strang'a kaj tre dolĉ'a kaj flu'a lingv'o.
”Ali'a'j ven'is, kaj baldaŭ ĉirkaŭ'is mi'n mal'grand'a grup'o de ebl'e ok aŭ dek el tiu'j ĉi elegant'a'j hom'et'o'j. Unu el ili al'parol'is mi'n. Est'as strang'e, ke ven'is al mi la pens'o, ke mi'a voĉ'o est'as tro raŭk'a kaj bas'a por ili. Mi tial sku'is la kap'o'n, kaj, indik'ant'e mi'a'j'n orel'o'j'n, re'sku'is ĝi'n. Li antaŭ'e'n'paŝ'is, hezit'is, kaj tiam palp'is mi'a'n man'o'n. Tiam mi sent'is ali'a'j'n mol'a'j'n fingr'et'o'j'n sur mi'a'j dors'o kaj ŝultr'o'j. Ili vol'is cert'iĝ'i, ke mi est'as real'a. En tio est'is neni'o tim'ig'a. Efektiv'e, est'is io pri tiu'j ĉi bel'a'j hom'et'o'j, kio inspir'is konfid'o'n — graci'a ĝentil'ec'o, ia infan'a naiv'ec'o. Plu'e, ili aspekt'is tiel mal'fortik'a'j, ke supoz'ebl'e mi pov'us dis'ĵet'i la tut'a'n dek'du'o'n kiel kegl'o'j'n. Sed mi far'is subit'a'n mov'o'n por avert'i ili'n, kiam mi vid'is ili'a'j'n roz'kolor'a'j'n man'et'o'j'n palp'i la temp'o-maŝin'o'n. Feliĉ'e, tiam, kiam ne est'is tro mal'fru'e, mi pens'is pri danĝer'o, kiu'n mi antaŭ'e forges'is, kaj klin'ant'e mi'n super la rel'o'j'n de la maŝin'o, mi mal'ŝraŭb'is la il'o'j'n, kiu'j funkci'ig'as ĝi'n, kaj met'is ili'n en mi'a'n poŝ'o'n.
Tiam mi turn'iĝ'is re'e por el'trov'i, kio est'as far'ebl'a rilat'e al komunik'ad'o.
”Kaj tiam, rigard'ant'e pli zorg'e ili'a'j'n trajt'o'j'n, mi vid'is pli'a'j'n strang'aĵ'o'j'n en ili'a Dresden-porcelan'a bel'ec'o. Ili'a har'ar'o, kiu est'is regul'e bukl'a, subit'e fin'iĝ'is ĉe la kol'o kaj la vang'o; est'is neni'a sign'o de ĝi sur la vizaĝ'o, kaj la orel'o'j est'is ne'ordinar'e et'a'j. La buŝ'o est'is mal'grand'a, kun hel'ruĝ'a'j, iom mal'dik'a'j lip'o'j kaj la menton'et'o fin'iĝ'is en pint'o. La okul'o'j est'is grand'a'j kaj mild'a'j; kaj — ebl'e ŝajn'as ego'ism'e — mi imag'is eĉ tiam, ke est'as ia mank'o de la interes'o, kiu'n mi atend'is trov'i ĉe ili.
”Ĉar ili ne klopod'is inter'komunik'i kun mi, sed nur star'is ĉirkaŭ mi rid'et'ant'e kaj parol'ant'e inter si en mal'laŭt'a'j, dolĉ'a'j son'o'j, mi komenc'is la konversaci'o'n. Mi fingr'e montr'is la temp'o-maŝin'o'n kaj post'e mi'n. Tiam, pri'pens'ant'e moment'o'n, kiel esprim'i la temp'o'n, mi indik'is la sun'o'n. Tuj iu bel'et'a mal'grand'ul'o purpur'e kaj blank'e vest'it'a sekv'is mi'a'n gest'o'n kaj tiam mir'ig'is mi'n imit'ant'e la bru'o'n de tondr'o.
”Dum moment'o traf'is mi'n surpriz'eg'o, kvankam la signif'o de li'a gest'o est'is sufiĉ'e klar'a. La demand'o abrupt'e ven'is en mi'a'n mens'o'n: ĉu tiu'j ĉi hom'o'j est'as stult'ul'o'j? Vi pov'as apenaŭ kompren'i, kiel tio impres'is mi'n. Mi ja ĉiam supoz'is, ke la hom'o'j de la jar'o ok'cent du'mil est'os ne'kred'ebl'e pli lert'a'j ol ni rilat'e al sci'o, art'o, ĉio. Tiam unu el ili subit'e far'is al mi demand'o'n, kiu montr'is, ke li est'as sur la intelekt'a nivel'o de unu el ni'a'j kvin'jar'a'j infan'o'j — demand'is al mi, fakt'e, ĉu mi ven'is de la sun'o dum fulm'o'tondr'o! Ĝi liber'ig'is la juĝ'o'n, kiu'n mi est'is prokrast'int'a, pri ili'a'j vest'aĵ'o'j, ili'a'j mal'fort'a'j, ne'pez'a'j membr'o'j kaj kaduk'a'j trajt'o'j. Ek'flu'o de sen'iluzi'iĝ'o tra'rapid'is mi'a'n mens'o'n. Dum moment'o mi opini'is, ke van'e mi konstru'is la temp'o-maŝin'o'n.
”Mi kap'jes'is, indik'is la sun'o'n, kaj don'is al ili tiom real'a'n imit'o'n de tondr'o, ke ili ek'tim'is. Ili ĉiu'j far'is paŝ'o'n mal'antaŭ'e'n kaj riverenc'is. Tiam unu ven'is rid'et'ant'e al mi, port'ant'e ĉen'o'n el bel'a'j flor'o'j tut'e nov'a'j al mi, kaj met'is ĝi'n ĉirkaŭ mi'a'n kol'o'n. Ili akcept'is la gest'o'n kun melodi'a aplaŭd'o; kaj baldaŭ ili ĉiu'j kur'ad'is tie'n kaj re'e'n por kolekt'i flor'o'j'n, kiu'j'n ili rid'et'ant'e ĵet'is sur mi'n, ĝis mi est'is preskaŭ flor'kovr'it'a. Vi, kiu'j neniam vid'is simil'a'j'n, apenaŭ pov'as kompren'i, kia'j'n delikat'a'j'n kaj mir'ig'a'j'n flor'o'j'n jar'mil'o'j da kultur'o est'is kre'int'a'j. Tiam iu sugest'is, ke ili'a lud'il'o est'u el'montr'at'a en la plej proksim'a konstru'aĵ'o, kaj sekv'e oni konduk'is mi'n preter la sfinks'o el blank'a marmor'o, kiu ŝajn'e rigard'is mi'n la tut'a'n temp'o'n kun rid'et'o pri mi'a mir'o, — al vast'a griz'a konstru'aĵ'o el ĉiz'it'a ŝton'o. Ir'ant'e kun ili, mi kun ne'rezist'ebl'a amuz'o memor'is mi'a'j'n mem'fid'a'j'n esper'o'j'n pri profund'e serioz'a kaj intelekt'a post'e'ul'ar'o.
”La konstru'aĵ'o hav'is grand'eg'a'n en'ir'ej'o'n, kaj en'tut'e est'is el kolos'a'j dimensi'o'j. Mi kompren'ebl'e plej atent'is la kresk'ant'a'n amas'o'n da hom'et'o'j kaj la grand'a'j'n mal'ferm'it'a'j'n pord'o'j'n, kiu'j star'is antaŭ mi ombr'a'j kaj mister'a'j. Mi'a ĝeneral'a konstat'o pri la mond'o, kiu'n mi vid'is super ili'a'j kap'o'j, est'is kiel konfuz'a amas'o da bel'a'j arbust'o'j kaj flor'o'j, kiel ĝarden'o long'e mal'zorg'it'a, tamen sen herb'aĉ'o'j. Mi vid'is mult'a'j'n alt'a'j'n spik'o'j'n de strang'a'j blank'a'j flor'o'j, larĝ'a'j ebl'e je 30 cm trans la etend'iĝ'o de la vaks'o'simil'a'j petal'o'j. Ili dis'e kresk'is, kvazaŭ sovaĝ'e, inter la divers'kolor'a'j arbust'o'j, sed, kiel mi dir'as, mi ne atent'e ekzamen'is ili'n je tiu temp'o. La temp'o-maŝin'o est'is las'it'a sol'a sur la herb'ej'o inter la rododendr'o'j.
”La ark'aĵ'o super la pord'o'j est'is riĉ'e skulpt'it'a, sed kompren'ebl'e mi ne observ'is tre zorg'e la skulpt'aĵ'o'n, kvankam mi pens'is, ke mi vid'is sugest'o'j'n de mal'nov'a'j fenic'a'j ornam'aĵ'o'j, dum mi tra'pas'is, kaj ŝajn'is al mi, ke ili est'as tre romp'it'a'j kaj veter'tuŝ'it'a'j. Kelk'a'j ali'a'j bril'e vest'it'a'j hom'o'j renkont'is mi'n ĉe la pord'o'j, kaj tiel ni en'ir'is, mi, vest'it'a per mal'hel'a'j dek'naŭ'jar'cent'a'j vest'aĵ'o'j, iom grotesk'a pro la flor'o-girland'o'j, kaj ĉirkaŭ'at'a de vigl'a amas'o da hel'a'j delikat'kolor'a'j rob'o'j kaj bril'ant'a'j blank'a'j membr'o'j, en melodi'a bru'o de rid'ad'o kaj rid'a parol'ad'o.
”La grand'a'j pord'o'j konduk'is al relativ'e grand'a salon'o brun'e ornam'it'a. La plafon'o est'is en la ombr'o, kaj la fenestr'o'j, part'e el kolor'a vitr'o kaj part'e sen'vitr'a'j, en'las'is miks'it'a'n lum'o'n. La plank'o konsist'is el grand'a'j blok'o'j de ia tre mal'mol'a blank'a metal'o, ne plat'o'j aŭ tabul'o'j, — blok'o'j, kaj ĝi est'is tiel el'uz'it'a, supoz'ebl'e pro la ir'ad'o de pas'int'a'j generaci'o'j, ke ĝi est'is profund'e sulk'ig'it'a ĉe la pli oft'e sur'paŝ'it'a'j lok'o'j. Trans la salon'o est'is grand'a nombr'o da tabl'o'j el polur'it'a ŝton'o.
aranĝ'it'a'j ebl'e 30 cm super la plank'o, kaj sur tiu'j ĉi est'is amas'o'j da frukt'o'j. Kelk'a'j'n mi re'kon'is kiel spec'o'n de super'nutr'it'a'j framb'o'j kaj oranĝ'o'j, sed plej'part'e ili est'is ne'kon'at'a'j.
”Inter la tabl'o'j trov'iĝ'is grand'a nombr'o da kusen'o'j. Sur tiu'j'n mi'a'j konduk'ant'o'j sid'iĝ'is, indik'ant'e, ke mi far'u sam'e. Sen ia ceremoni'o ili komenc'is manĝ'i la frukt'o'j'n per si'a'j man'o'j, ĵet'ant'e ŝel'o'j'n, trunk'et'o'j'n kaj tiel plu en la rond'a'j'n tru'o'j'n en la flank'o'j de la tabl'o'j. Mi ne hezit'is sekv'i ili'n, ĉar mi est'is soif'a kaj mal'sat'a. Manĝ'ant'e mi sen'pen'e ekzamen'is la salon'o'n.
”Kaj ebl'e tio, kio plej traf'is mi'n, est'is ĝi'a kaduk'a aspekt'o.
La kolor'it'a'j fenestr'o'j, kiu'j montr'is nur geometri'a'n form'o'n, est'is mult'lok'e romp'it'a'j, kaj la kurten'o'j kiu'j pend'is trans la ekstrem'aĵ'o de la salon'o est'is polv'o'plen'a'j. Kaj mi rimark'is romp'iĝ'o'n ĉe la angul'o de la marmor'a tabl'o apud mi. Tamen, la ĝeneral'a impres'o est'is tre'eg'e riĉ'a kaj pitoresk'a. Est'is ebl'e du'cent'o da manĝ'ant'o'j en la salon'o, kaj la plej mult'a'j el ili, sid'ant'e kiel ebl'e plej proksim'e al mi, rigard'is mi'n kun interes'o, kaj ili'a'j et'a'j okul'o'j bril'is dum ili manĝ'is la frukt'o'j'n. Ĉiu'j est'is vest'it'a'j per la sam'a mol'a, sed fort'a, silk'ec'a material'o.
”Efektiv'e ili manĝ'is nur frukt'o'j'n. Tiu'j hom'o'j de la mal'proksim'a est'ont'o est'is sever'a'j vegetar'an'o'j, kaj dum mi est'is kun ili, malgraŭ viand'a'j avid'o'j, mi ankaŭ dev'is est'i frukt'o'manĝ'a. Fakt'e mi trov'is post'e, ke ĉeval'o'j, brut'o'j, ŝaf'o'j, hund'o'j jam for'mort'is kiel la iĥtiosaŭr'o. Sed la frukt'o'j est'is rav'a'j; unu precip'e, kiu ŝajn'e est'is manĝ'ebl'a dum mi'a tut'a rest'ad'o tie — ia farun'ec'a aĵ'o kun tri'flank'a ŝel'o — est'is apart'e bon'gust'a, kaj ĝi far'iĝ'is mi'a ĉef'a manĝ'aĵ'o. Unu'e tiu'j ĉi strang'a'j frukt'o'j est'is enigm'o al mi, tiel sam'e kiel la kurioz'a'j flor'o'j, kiu'j'n mi vid'is, sed post'e mi komenc'is kompren'i ili'n.
”Tamen, mi rakont'as al vi pri mi'a frukt'o'manĝ'o en la mal'proksim'eg'a est'ont'o, ĉu ne? Tuj kiam mi'a apetit'o est'is iom'et'e pli sat'a, mi decid'is far'i firm'a'n klopod'o'n por lern'i la lingv'o'n de tiu'j ĉi nov'a'j hom'o'j mi'a'j. Evident'e tio dev'os est'i mi'a ven'ont'a ag'o. Ŝajn'is al mi, ke la frukt'o'j est'as taŭg'a baz'o, kaj ten'ant'e iu'n el tiu mi komenc'is seri'o'n da demand'a'j son'o'j kaj gest'o'j. Est'is iom mal'facil'e komunik'i mi'a'n intenc'o'n. Unu'e mi'a'j klopod'o'j kaŭz'is surpriz'a'j'n rigard'o'j'n aŭ ne'esting'ebl'a'n rid'ad'o'n, sed baldaŭ, iu hel'har'a hom'et'o ŝajn'is ek'kompren'i mi'a'n gest'o'n kaj ripet'is i'a'n nom'o'n. Ili dev'is babil'i kaj klar'ig'i iom long'e la afer'o'n inter si, kaj mi'a'j unu'a'j prov'o'j far'i la rav'a'j'n son'o'j'n de ili'a lingv'o kaŭz'is mult'eg'e da amuz'o. Tamen, mi sent'is mi'n kvazaŭ instru'ist'o inter infan'o'j; mi persist'is, kaj baldaŭ mi kompren'is du'dek'o'n da substantiv'o'j; kaj post'e mi lern'is kelk'a'j'n adjektiv'o'j'n kaj eĉ la verb'o'n ’manĝ'i’. Sed est'is mal'rapid'a task'o, kaj la mal'grand'ul'o'j baldaŭ ted'iĝ'is kaj vol'is evit'i mi'a'n demand'ad'o'n. Pro tio mi decid'is, iom dev'ig'e, las'i ili'n don'i si'a'j'n lecion'o'j'n en mal'grand'a'j porci'o'j, kiam ili mem vol'is. Kaj tre mal'grand'a'j porci'o'j ili ja est'is; mi neniam kon'is hom'o'j'n pli mal'energi'a'j'n aŭ pli facil'e lac'ig'ebl'a'j'n.
”Unu strang'a'n ec'o'n mi baldaŭ rimark'is pri mi'a'j mal'grand'a'j gast'ig'ant'o'j; tio est'as la mank'o de interes'o, kiu'n ili montr'is. Ili ven'is al mi kun entuziasm'a'j kri'o'j de mir'o, kiel infan'o'j, sed kiel infan'o'j ili baldaŭ ĉes'is ekzamen'i mi'n kaj for'vag'is al iu nov'a lud'il'o. Kiam la manĝ'o kaj mi'a'j konversaci'a'j prov'o'j fin'iĝ'is, mi por la unu'a foj'o rimark'is, ke jam for'ir'is ĉiu'j, kiu'j ĉirkaŭ'is mi'n komenc'e. Est'as strang'e ankaŭ, kiel rapid'e mi komenc'is ignor'i tiu'j'n ĉi hom'et'o'j'n. Mi el'ir'is tra la pord'o'j de'nov'e en la sun'bril'a'n mond'o'n tuj kiam mi'a manĝ'em'o est'is kontent'ig'it'a. Mi konstant'e renkont'is pli de tiu'j ĉi hom'o'j de la est'ont'o, kiu'j sekv'is mi'n iom'e, babil'is kaj ŝerc'is pri mi, tiam, rid'et'int'e kaj gest'int'e laŭ amik'a manier'o, ili ne plu atent'is mi'n.
”La vesper'a trankvil'o jam al'ven'is, kiam mi el'ir'is el la grand'a salon'o, kaj la scen'o'n lum'ig'is la varm'a bril'et'o de la sub'ir'ant'a sun'o. Unu'e est'is tre konfuz'e. Ĉio est'is tut'e mal'sam'a ol la mond'o, kiu'n mi kon'is, eĉ la flor'o'j. La grand'a konstru'aĵ'o, kiu'n mi ĵus for'las'is, star'is sur dekliv'o de larĝ'a river'val'o, sed la Tamiz'o est'is mov'iĝ'int'a pli ol unu kilo'metr'o'n de si'a nun'a pozici'o. Mi decid'is supr'e'n'ir'i mont'et'o'n, kiu star'as ebl'e du kilo'metr'o'j'n for, de sur kiu mi pov'us ricev'i pli larĝ'a'n vid'o'n de tiu ĉi planed'o ni'a en la jar'o ok'cent du'mil sep'cent unu p.K.
Ĉar tio, mi dev'us klar'ig'i, est'as la dat'o, kiu'n montr'is la indik'il'o sur mi'a maŝin'o.
”Dum mi marŝ'is mi est'is observ'em'a por ĉiu impres'o, kiu pov'us help'i iel klar'ig'i la stat'o'n de ruin'a bel'ec'o, en kiu mi trov'is la mond'o'n — ĉar ruin'a ĝi ja est'is. En unu lok'o, ekzempl'e, kuŝ'is grand'a kvant'o da granit'o, kun'lig'it'a de amas'o da alumini'o, vast'a labirint'o de krut'a'j mur'o'j kaj romp'iĝ'int'a'j amas'o'j, inter kiu'j est'is dik'a'j ar'o'j de tre bel'a'j pagod'o-simil'a'j kresk'aĵ'o'j — ebl'e urtik'o'j — sed mir'ind'e kolor'it'a'j brun'e sur la foli'o'j, kaj ne'pik'a'j. Evident'e est'is la ruin'o'j de ia vast'a konstru'aĵ'o, sed por kio ĝi original'e serv'is, mi ne pov'is imag'i. Tie mi dev'is post'e hav'i tre strang'a'n spert'o'n — la unu'a sign'o de eĉ pli strang'a el'trov'o — sed pri tio mi parol'os ĝust'a'temp'e.
”Ĉirkaŭ'rigard'ant'e kun subit'a pens'o, de ia teras'o sur kiu mi iom'et'e ripoz'is, mi konstat'is, ke ne est'as vid'ebl'a'j iu'j mal'grand'a'j dom'o'j. Divers'lok'e inter la verd'aĵ'o star'is palac'o-simil'a'j konstru'aĵ'o'j, sed mal'aper'is la dom'o'j kaj dom'et'o'j, kiu'j form'as karakteriz'a'j'n part'o'j'n de ni'a propr'a angl'a pejzaĝ'o.
” ’Komun'ism'o’, mi dir'is al mi.
”Kaj tuj post tio ven'is pli'a pens'o. Mi rigard'is la ses'o'n da mal'grand'a'j figur'o'j, kiu'j sekv'is mi'n. Tiam mi ek'rimark'is, ke ĉiu hav'as la sam'a'n spec'o'n de kostum'o, la sam'a'n mol'a'n sen'har'a'n vizaĝ'o'n, kaj la sam'a'n knab'in'a'n rond'ec'o'n ĉe la membr'o'j. Pov'as est'i strang'e, ke mi ne rimark'is tio'n antaŭ'e. Sed ĉio est'is strang'a. Nun mi vid'is la fakt'o'n tut'e klar'e. Laŭ kostum'o, kaj laŭ ĉiu diferenc'o de struktur'o kaj mien'o, kiu nun disting'as la seks'o'j'n, tiu'j ĉi hom'o'j de la est'ont'o est'is ident'a'j. Kaj la infan'o'j ŝajn'is al mi'a'j okul'o'j nur miniatur'o'j de si'a'j ge'patr'o'j.
Mi juĝ'is tiam, ke la infan'o'j de tiu temp'o est'as tre'eg'e fru'matur'a'j — fizik'e almenaŭ — kaj mi trov'is post'e abund'a'n pruv'o'n de mi'a opini'o.
”Vid'ant'e la facil'ec'o'n kaj sekur'ec'o'n en kiu'j viv'as tiu'j hom'o'j, mi opini'is, ke tiu ĉi intim'a simil'ec'o de la seks'o'j est'as natur'a, ĉar la fort'ec'o de vir'o kaj la mol'ec'o de vir'in'o, la instituci'o de la famili'o kaj la diferenc'o rilat'e al okup'o'j, est'as neces'aĵ'o'j nur de la epok'o de fizik'a fort'o.
”Kie la nombr'o de la loĝ'ant'ar'o est'as egal'ig'it'a kaj abund'a, mult'a'j nask'o'j far'iĝ'as mal'bon'o al la ŝtat'o anstataŭ bon'o; kie per'fort'o okaz'as mal'oft'e, kaj id'o'j est'as sekur'a'j, est'as mal'pli da neces'o — efektiv'e, est'as neniom da neces'o — por bon'e funkci'ant'a famili'o, kaj mal'aper'as la special'iĝ'o de la seks'o'j rilat'e al la bezon'o'j de si'a'j id'o'j. Ni vid'as i'a'j'n komenc'iĝ'o'j'n de tio eĉ en ni'a epok'o, kaj en tiu ĉi epok'o de la est'ont'o ĝi est'is komplet'a. Tio, mi dev'as memor'ig'i al vi, est'is mi'a supoz'o je la temp'o. Post'e mi konstat'is, kiom mal'proksim'e est'is mi'a teori'o de la real'aĵ'o.
”Dum mi medit'is tiu'j'n ĉi afer'o'j'n, traf'is mi'a'n atent'o'n bel'et'a konstru'aĵ'et'o, kiel put'o sub kupol'o. Mi ek'pens'is, kiel strang'e est'as, ke put'o'j ankoraŭ ekzist'as, kaj daŭr'ig'is re'e mi'a'n medit'ad'o'n. Neniu'j grand'a'j konstru'aĵ'o'j trov'iĝ'is ĉirkaŭ la supr'o de la mont'et'o, kaj ĉar mi'a marŝ'pov'o est'is evident'e mirakl'a, mi baldaŭ je la unu'a foj'o est'is tut'e sol'a. Kun strang'a sent'o de liber'ec'o kaj aventur'em'o, mi plu'ir'is ĝis la supr'o.
”Tie mi trov'is benk'o'n el ia flav'a metal'o, kiu'n mi ne re'kon'is, kelk'lok'e difekt'it'a de ia ruĝ'et'a rust'o, kaj du'on'kovr'it'a de mol'a musk'o, kun la brak'o'j skulpt'it'a'j en la form'o de grif'kap'o'j. Mi sid'iĝ'is sur ĝi'n, kaj rigard'is la larĝ'a'n vid'aĵ'o'n de ni'a mal'nov'a mond'o sub la sun'sub'ir'o de tiu long'a tag'o. Ĝi est'is tia bel'et'a kaj klar'a vid'aĵ'o, kia'n neniam mi antaŭ'e vid'is. La sun'o jam sub'ir'is la horizont'o'n kaj la okcident'o est'is flam'ant'a or'o, strek'it'a de kelk'a'j horizontal'a'j ruband'o'j el purpur'o kaj punc'o. Mal'supr'e est'is la val'o de la Tamiz'o, en kiu kuŝ'is la river'o kiel stri'o el polur'it'a ŝtal'o. Mi jam parol'is pri la grandioz'a'j palac'o'j dis'lok'it'a'j inter la mult'nuanc'a verd'aĵ'o, iu'j ruin'iĝ'int'a'j kaj iu'j ankoraŭ en'loĝ'at'a'j. Jen kaj jen vid'iĝ'is blank'a aŭ arĝent'a figur'o sur la ne'zorg'at'a ĝarden'o de la ter'o, divers'lok'e est'is la akr'a vertikal'a kontur'o de iu kupol'o aŭ obelisk'o. Mi vid'is neni'a'j'n bar'il'o'j'n, neni'a'j'n sign'o'j'n de privat'ec'o, de agrikultur'o; la tut'a ter'o far'iĝ'is ĝarden'o.
”Tiel esplor'ant'e, mi komenc'is trov'i mi'a'n propr'a'n klar'ig'o'n de la afer'o'j, kiu'j'n mi est'is vid'int'a, kaj kiel ĝi form'is si'n tiu'n vesper'o'n, mi'a klar'ig'o est'is jen'a. (Post'e mi trov'is, ke mi diven'is nur du'on'ver'o'n — aŭ ek'vid'is nur unu fac'et'o'n de la ver'o.) ”Ŝajn'is al mi, ke mi vid'as la mal'progres'o'n de la hom'ar'o. La ruĝ'et'a sun'sub'ir'o pens'ig'is mi'n pri la krepusk'o de la hom'ar'o.
Por la unu'a foj'o mi komenc'is konstat'i strang'a'n rezult'o'n de la soci'a'j klopod'o'j, pri kiu'j ni nun'temp'e okup'as ni'n. Tamen, ĝi ja est'as sufiĉ'e logik'a sekv'o. Fort'o rezult'as el bezon'o; sekur'o kre'as mal'fort'iĝ'o'n. La pli'bon'ig'ad'o de la viv'kondiĉ'o'j — la ver'a civilizaci'a proced'o, kiu pli kaj pli sekur'ig'as la viv'o'n — persist'e daŭr'is ĝis la klimaks'o. Triumf'o sekv'is triumf'o'n de la unu'ig'it'a hom'ar'o super la natur'o'n. Afer'o'j kiu'j nun est'as nur'a'j rev'o'j, far'iĝ'is projekt'o'j plan'it'a'j kaj post'e efektiv'ig'it'a'j. Kaj la rikolt'o est'is tio, kio'n mi vid'is!
”Efektiv'e la nun'temp'a'j higien'o kaj agrikultur'o ankoraŭ est'as je la komenc'a stadi'o. La scienc'o de ni'a epok'o est'as atak'int'a nur mal'grand'a'n part'o'n de la kamp'o de hom'a'j mal'san'o'j, sed, malgraŭ'e, ĝi etend'as si'a'n ag'ad'o'n tre firm'e kaj persist'e. Ni'a'j agrikultur'o kaj ĝarden'kultur'o detru'as foj'e unu herb'aĉ'o'n kaj kresk'ig'as ebl'e du'dek'o'n da san'a'j plant'aĵ'o'j, las'ant'e la plej mult'a'j'n mem inter'batal'i por trov'i la bilanc'o'n. Ni pli'bon'ig'as ni'a'j'n prefer'at'a'j'n kresk'aĵ'o'j'n kaj best'o'j'n — kaj kiom mal'mult'a'j tiu'j ja est'as — iom post iom per el'elekt'a bred'ad'o; jen nov'a kaj pli bon'a persik'o, jen sen'grajn'a vin'ber'o, jen pli grand'a kaj pli dolĉ'a flor'o, jen pli taŭg'a brut'o'spec'o. Ni pli'bon'ig'as ili'n grad'e, ĉar ni'a'j ideal'o'j est'as mal'klar'a'j kaj prov'em'a'j, kaj ni'a sci'o est'as tre lim'ig'it'a; ĉar la natur'o ankaŭ est'as tim'em'a kaj mal'rapid'a en ni'a'j mal'lert'a'j man'o'j. Iam ĉio ĉi est'os pli bon'e organiz'at'a, kaj ankoraŭ pli bon'e. Tiel marŝ'as la progres'o, malgraŭ la okaz'a'j mal'help'o'j. La tut'a mond'o est'os inteligent'a, kler'a kaj kun'labor'em'a; afer'o'j mov'iĝ'os ĉiam pli rapid'e al la super'venk'o de la natur'o. Fin'e ni saĝ'e kaj zorg'e al'ĝust'ig'os la bilanc'o'n de la best'a kaj veget'a regn'o'j al ni'a'j propr'a'j bezon'o'j.
”Tiu ĉi al'ĝust'ig'o, — mi dir'as al vi, ŝajn'e est'is far'it'a, kaj far'it'a bon'e; far'it'a efektiv'e por etern'a temp'o, dum la temp'o'spac'o, kiu'n mi'a maŝin'o trans'salt'is. La aer'o est'is sen kul'o'j, la ter'o sen herb'aĉ'o'j aŭ fung'o'j; ĉie est'is frukt'o'j kaj dolĉ'a'j kaj rav'a'j flor'o'j; bril'a'j papili'o'j flug'is tie'n kaj re'e'n. La ideal'o de evit'a'j medikament'o'j est'is ating'it'a. Mal'san'o'j tut'e mal'aper'is. Mi ne vid'is eĉ unu sign'o'n de ia infekt'a mal'san'o dum mi'a rest'ad'o tie. Kaj mi dev'os post'e dir'i al vi, ke eĉ la proced'o'j de putr'iĝ'o kaj kaduk'iĝ'o est'is tre influ'it'a'j de tiu'j ĉi ŝanĝ'iĝ'o'j.
”Oni far'is ankaŭ soci'a'j'n triumf'o'j'n. Mi vid'is la hom'o'j'n loĝ'ant'a'j en bon'eg'a'j ŝirm'ej'o'j, mi vid'is ili'n bel'e vest'it'a'j, kaj, almenaŭ ĝis tiam, mi ne vid'is ili'n okup'i si'n pri ia labor'o. Est'is neni'a'j sign'o'j de lukt'ad'o, nek soci'a, nek ekonomi'a lukt'ad'o. La vend'ej'o, la reklam'o, trafik'o, tiu komerc'o, kiu konsist'ig'as la korp'o'n de ni'a mond'o, ĉiu'j est'is mal'aper'int'a'j. Est'is natur'e, je tiu or'a vesper'o, ke mi ek'pren'u la ide'o'n de soci'a paradiz'o. La problem'o de kresk'ant'a loĝ'ant'ar'o solv'iĝ'is, mi supoz'is, kaj la loĝ'ant'ar'o ĉes'is pli'mult'iĝ'i.
”Sed kun tia ŝanĝ'iĝ'o ĉiam ven'as adapt'o'j al la ŝanĝ'iĝ'o. Kio, se la biologi'a scienc'o ne est'as amas'o da erar'o'j, est'as la kaŭz'o de hom'a'j inteligent'ec'o kaj vigl'ec'o? Mal'facil'aĵ'o'j kaj liber'ec'o: kondiĉ'o'j sub kiu'j la ag'em'a'j, fort'a'j, kaj subtil'a'j el'ten'as kaj la pli mal'fort'a'j sufer'as; kondiĉ'o'j kiu'j premi'ig'as la lojal'a'n inter'lig'o'n de kapabl'a'j hom'o'j, mem'de'ten'em'o'n, pacienc'o'n kaj decid'em'o'n. Kaj la instituci'o de la famili'o, kaj la emoci'o'j kiu'j'n tio nask'as, la furioz'a ĵaluz'o, la sent'em'o por la id'o'j, ge'patr'a si'n'don'em'o, ĉiu'j trov'is prav'ig'o'n kaj sub'ten'o'n en la danĝer'o'j, kiu'j ĉiam minac'is la id'o'j'n. Nun, kie est'as tiu'j minac'a'j danĝer'o'j? Vid'iĝ'as sentiment'o, kaj ĝi kresk'os, kontraŭ edz'ec'a ĵaluz'o, kontraŭ furioz'a patr'in'ec'o, kontraŭ ĉi'a'j pasi'o'j; ne'neces'a'j afer'o'j nun, kaj afer'o'j kiu'j embaras'as ni'n, sovaĝ'a'j post'rest'aĵ'o'j, mal'akord'o'j en rafin'it'a kaj agrabl'a viv'o.
”Mi pri'pens'is la fizik'a'n mal'fort'o'n de la hom'o'j, ili'a'n mank'o'n de inteligent'o, kaj tiu'j'n grand'a'j'n mult'nombr'a'j'n ruin'o'j'n, kaj tio pli'fort'ig'is mi'a'n kred'o'n pri perfekt'a venk'o super la natur'o'n. Ĉar post la batal'o ven'as trankvil'o. La hom'ar'o antaŭ'e est'is fort'a, vigl'a kaj inteligent'a, kaj est'is uz'int'a ĉiom de si'a energi'o por ŝanĝ'i si'a'j'n viv'kondiĉ'o'j'n. Kaj nun ven'is la kontraŭ'ag'o de la ŝanĝ'it'a'j kondiĉ'o'j.
”En la nov'a'j kondiĉ'o'j de perfekt'a'j komfort'o kaj sekur'o, tia sen'ripoz'a energi'o, kia ĉe ni est'as fort'o, far'iĝ'us mal'fort'o. Eĉ en ni'a epok'o, kelk'a'j tendenc'o'j kaj dezir'o'j, antaŭ'e neces'a'j por ekzist'ad'o, est'as konstant'a kaŭz'o de mal'sukces'o. Fizik'a kuraĝ'o kaj batal'am'o, ekzempl'e, ne mult'e help'as — pov'as eĉ mal'help'i — al civiliz'it'a vir'o. Kaj en kondiĉ'o'j de fizik'a'j egal'o kaj sekur'o, intelekt'a kaj fizik'a potenc'o est'us sen'util'a. Dum mult'eg'a'j jar'o'j, mi supoz'is, est'is neni'a danĝer'o de milit'o aŭ person'a per'fort'o, neni'a danĝer'o de sovaĝ'best'o'j, neni'a velk'ig'a mal'san'o, kiu neces'ig'us korp'a'n fortik'o'n, neni'a bezon'o labor'i. Por tia viv'o, tiu'j, kiu'j'n ni nom'us la mal'fort'a'j est'as tiel bon'e ekip'it'a'j, kiel la fort'a'j, ili est'as efektiv'e ne plu mal'fort'a'j. Ja pli bon'e ekip'it'a'j ili est'as, ĉar la fort'a'j ĉagren'iĝ'us pro si'a ne'uz'ebl'a energi'o. Sen'dub'e la rav'a bel'ec'o de la konstru'aĵ'o'j, kiu'j'n mi vid'is, reprezent'is la last'a'j'n ond'o'j'n de la nun sen'cel'a energi'o de la hom'ar'o, antaŭ ol ĝi perfekt'e harmoni'is kun la kondiĉ'o'j sub kiu'j ĝi viv'as — la fanfar'o'n de tia triumf'o, kia komenc'is la last'a'n grand'a'n pac'o'n. Tio ĉi ĉiam est'as la sort'o de energi'o en sekur'o; ĝi turn'as si'n al art'o kaj erotik'ec'o; kaj tiam ven'as ek'velk'o kaj kaduk'iĝ'o.
”Eĉ tiu art'a instig'o fin'fin'e for'mort'us — efektiv'e ĝi preskaŭ mal'aper'is je la temp'o, kiu'n mi vid'is. Ornam'i si'n per flor'o'j, danc'i, kant'i en la sun'lum'o; tiom rest'is de la art'a spirit'o, kaj nur tiom. Eĉ tio fin'e for'velk'us ĝis kontent'a mal'vigl'ec'o. Ni'n sagac'ig'as la akr'ig'il'o de dolor'o kaj neces'o, kaj jen tiu mal'ŝat'at'a akr'ig'il'o est'is fin'e romp'it'a!
”Star'ant'e tie en la kresk'ant'a mal'lum'o, mi opini'is, ke per tiu ĉi simpl'a klar'ig'o mi solv'is la problem'o'n de la tut'a mond'o — solv'is la tut'a'n sekret'o'n de tiu'j rav'a'j hom'et'o'j. Ebl'e tro sukces'is la rimed'o'j, kiu'j'n ili el'pens'is kontraŭ la pli'mult'iĝ'o de la loĝ'ant'ar'o, kaj la nombr'o ne star'is sen'ŝanĝ'a, sed eĉ mal'pli'iĝ'is. Tio klar'ig'us la for'las'it'a'j'n ruin'o'j'n. Tre simpl'a est'is mi'a teori'o, kaj sufiĉ'e ver'ŝajn'a — kia'j est'as la plej mult'a'j mal'ĝust'a'j teori'o'j!
Dum mi star'is tie medit'ant'e tiu'n ĉi tro perfekt'a'n triumf'o'n de la hom'ar'o, la plen'a lun'o, flav'a kaj ĝib'a, aper'is el super'verŝ'o de arĝent'a lum'o en la nord'orient'o. La hel'a'j figur'et'o'j ĉes'is mov'iĝ'ad'i mal'supr'e, sen'bru'a strig'o preter'flug'is, kaj mi trem'et'is pro la mal'varm'o de la vesper'o. Mi decid'is mal'supr'e'n'ir'i por trov'i, kie mi pov'os dorm'i.
”Mi serĉ'is la konstru'aĵ'o'n, kiu'n mi kon'is. Tiam mi'a'j okul'o'j traf'is la figur'o'n de la blank'a sfinks'o sur la bronz'a piedestal'o, kiu far'iĝ'is pli kaj pli klar'a pro la lum'o de la lev'iĝ'ant'a lun'o.
Mi pov'is vid'i la betul'arb'o'n. Jen la ĝangal'o de rododendr'o'j, nigr'a'j en la pal'a lum'o, kaj jen la mal'grand'a herb'ej'o. Mi rigard'is de'nov'e la herb'aĵ'o'n. Strang'a dub'o frost'ig'is mi'a'n trankvil'o'n. ’Ne’, mi kuraĝ'ig'e dir'is al mi,’ tio ne est'as la herb'ej'o.’ ”Sed ĝi ja est'is. Ĉar la blank'a lepr'a vizaĝ'o de la sfinks'o front'is al ĝi. Ĉu vi pov'as imag'i mi'a'j'n sent'o'j'n, dum la konvink'o pli'firm'iĝ'is en mi'a mens'o? Sed vi ne pov'as. La temp'o-maŝin'o mal'aper'is!
”Tuj, kiel frap'o sur la vizaĝ'o, ven'is al mi la tim'o, ke ebl'e mi perd'os mi'a'n propr'a'n epok'o'n, ke mi est'os las'it'a sen'pov'a en tiu ĉi strang'a mond'o. La nur'a ek'pens'o est'is ver'a fizik'a sensaci'o. Ĝi ten'is mi'a'n gorĝ'o'n kaj ĉes'ig'is mi'a'n spir'ad'o'n. Post pli'a moment'o mi sent'is tim'eg'o'n kaj per grand'a'j salt'paŝ'o'j mi mal'supr'e'n'kur'is la dekliv'o'n. Unu'foj'e mi fal'eg'is kaj tranĉ'is la vizaĝ'o'n; mi perd'is neniom da temp'o atent'ant'e la sang'o'flu'o'n, sed re'lev'is mi'n kaj daŭr'ig'is la kur'ad'o'n, kun varm'a flu'et'o ĉe mi'a'j vang'o kaj menton'o. Dum mi kur'is, mi dir'ad'is al mi, ’Ili iom'et'e mov'is ĝi'n, ŝov'is ĝi'n sub la arbust'o'j'n for de la voj'o.’ Mi tamen kur'eg'is laŭ mi'a plen'a pov'o. La tut'a'n temp'o'n, kun tia mal'dub'o, kia kelk'foj'e akompan'as tim'eg'o'n, mi sci'is, ke tia'j cert'ig'o'j est'as stult'a'j, sci'is instinkt'e, ke la maŝin'o est'is mov'it'a ekster mi'a ating'o. Mi spir'is dolor'e. Supoz'ebl'e mi kur'is la tut'a'n distanc'o'n de la mont'et'a supr'o ĝis la mal'grand'a herb'ej'o, ebl'e tri kilo'metr'o'j'n, dum dek minut'o'j. Kaj mi ne est'as jun'ul'o. Kur'ant'e mi laŭt'e mal'ben'is la konfid'a'n mal'saĝ'o'n, kiu kaŭz'is, ke mi las'u sol'a la maŝin'o'n. Mi kri'eg'is, kaj neni'u respond'is. Ŝajn'e neni'a est'aĵ'o mov'et'iĝ'is en tiu lun'lum'a mond'o.
”Kiam mi ating'is la herb'ej'o'n, efektiv'iĝ'is mi'a'j plej pesimism'a'j antaŭ'tim'o'j. Eĉ ne unu sign'o de la maŝin'o est'is vid'ebl'a.
Mi sent'is mi'n sven'em'a kaj mal'varm'a, kiam mi rigard'is la mal'plen'a'n spac'o'n inter la nigr'a'j arb'et'aĵ'o'j. Furioz'e mi ĉirkaŭ'kur'is ili'n, kvazaŭ la afer'o ebl'e est'us kaŝ'it'a en angul'o, kaj tiam mi abrupt'e halt'is, kun mi'a'j man'o'j ten'ant'a'j la har'ar'o'n.
Super mi alt'e star'is la sfinks'o sur la bronz'a piedestal'o, blank'a, bril'ant'a, lepr'a, en la lum'o de la lev'iĝ'ant'a lun'o. Ĝi ŝajn'is mok'rid'i mi'a'n konstern'o'n.
”Mi est'us pov'int'a konsol'i mi'n, imag'ant'e ke la mal'grand'ul'o'j met'is la maŝin'o'n en i'a'n ŝirm'ej'o'n por mi, se mi ne est'us cert'a pri ili'a fizik'a kaj intelekt'a sen'taŭg'ec'o. Ĝust'e tio konstern'is mi'n: la sent'o pri ia ĝis'tiam'e ne'suspekt'it'a potenc'o, pro kies inter'ven'o mi'a invent'aĵ'o mal'aper'is. Tamen, pri unu afer'o mi est'is cert'a; escept'e se iu ali'a epok'o est'us kre'int'a ĝi'a'n ĝust'a'n duplikat'o'n, la maŝin'o ne pov'us mov'iĝ'i en temp'o. La al'fiks'o de la funkci'ig'il'o'j — mi montr'os al vi la metod'o'n post'e — mal'help'is, ke iu tiel pri'tuŝ'u ĝi'n kiam ili est'is for'pren'it'a'j. Ĝi mov'iĝ'is, kaj est'as kaŝ'it'a nur en spac'o. Sed kie ĝi est'as?
”Mi kred'as, ke mi preskaŭ frenez'iĝ'is. Mi memor'as, ke mi kur'is furioz'e inter la lun'lum'a'j arbust'o'j ĉirkaŭ la sfinks'o, kaj tim'ig'is i'a'n blank'a'n best'o'n, kiu en la mal'lum'o aspekt'is kiel jun'a cerv'o. Mi memor'as, ankaŭ, ke mal'fru'e tiu'n nokt'o'n mi bat'is la arbust'o'j'n per mi'a'j pugn'o'j ĝis la fingr'o'ost'o'j ŝir'iĝ'is kaj sang'is pro la romp'it'a'j trunk'et'o'j. Tiam, plor'ĝem'ant'e kaj delir'ant'e pro mi'a angor'o, mi mal'supr'e'n'ir'is al la vast'a konstru'aĵ'o el ŝton'o. La grand'a salon'o est'is mal'lum'a, silent'a kaj mal'plen'a. Mi ek'glit'is sur la mal'eben'a plank'o kaj fal'is sur iu'n el la malakit'a'j tabl'o'j, preskaŭ romp'ant'e mi'a'n krur'o'n. Mi brul'ig'is alumet'o'n kaj preter'marŝ'is la polv'kovr'it'a'j'n kurten'o'j'n pri kiu'j mi jam parol'is.
”Tie mi trov'is pli'a'n salon'eg'o'n plen'a'n de kusen'o'j sur kiu'j dorm'is du'dek'o el la mal'grand'ul'o'j. Mi ne dub'as, ke ili trov'is mi'a'n du'a'n aper'o'n sufiĉ'e strang'a, kiam mi ven'is subit'e el la silent'a mal'lum'o kun ne'klar'a'j bru'o'j kaj la ek'brul'o de alumet'o. ’Kie est'as mi'a temp'o-maŝin'o?’ mi komenc'is kri'eg'i, kiel koler'a infan'o, met'ant'e mi'a'j'n man'o'j'n sur ili'n kaj fort'e sku'ant'e ili'n. Cert'e est'is tre strang'e al ili. Iu'j rid'is, la plej mult'a'j aspekt'is tre tim'ig'it'a'j. Kiam mi vid'is ili'n ĉirkaŭ mi, mi subit'e konstat'is, kiel stult'e mi ag'as, laŭ la cirkonstanc'o'j, prov'ant'e re'nask'i ĉe ili la sent'o'n de tim'o. Ĉar, pro ili'a dum'tag'a kondut'o mi opini'is, ke cert'e ili jam forges'is pri tim'o.
”Abrupt'e mi for'ĵet'is la alumet'o'n, kaj, fal'ig'ant'e iu'n el la ĉe'est'ant'o'j, mi mal'lert'e kur'is de'nov'e trans la grand'a'n salon'o'n, ekster'e'n en la lun'lum'o'n. Mi aŭd'is terur'kri'o'j'n kaj ili'a'j'n pied'et'o'j'n kur'ant'a'j kaj ŝancel'iĝ'ant'a'j tie'n kaj re'e'n. Mi ne memor'as ĉio'n, kio'n mi far'is dum la lun'o supr'e'n'grimp'is la ĉiel'o'n. Supoz'ebl'e est'is la ne'atend'it'ec'o de mi'a perd'o, kio frenez'ig'is mi'n. Mi sent'is mi'n sen'esper'e izol'it'a de mi'a propr'a spec'o — strang'a best'o en ne'kon'at'a mond'o. Ŝajn'e mi furioz'is tie'n kaj re'e'n, kri'eg'ant'e kaj vok'ant'e al Di'o kaj destin'o. Mi memor'as pri la terur'a lac'iĝ'o, kiu'n mi spert'is dum la for'pas'ad'o de tiu long'a nokt'o de mal'esper'o; pri la serĉ'ad'o jen en unu ne'ebl'a lok'o, jen en ali'a; pri palp'ad'o inter lun'lum'a'j ruin'o'j kaj tuŝ'ad'o de strang'a'j est'aĵ'o'j en la nigr'a'j ombr'o'j; fin'fin'e pri mi'a kuŝ'ad'o sur la ter'o apud la sfinks'o, kiam mi plor'is pro absolut'a mizer'o. Rest'is al mi neni'o, krom mizer'o. Tiam mi dorm'is, kaj kiam mi vek'iĝ'is est'is jam plen'a tag'o, kaj du paser'o'j salt'et'is ĉirkaŭ mi sur la herb'aĵ'o, ating'ebl'a'j de mi'a brak'o.
”Mi ĉirkaŭ'rigard'is en la freŝ'o de la maten'o, pen'ant'e memor'i kiel mi al'ven'is tie, kaj kial mi hav'as profund'a'n sent'o'n de for'las'it'ec'o kaj mal'esper'o. Tiam afer'o'j ven'is klar'e en mi'a'n mens'o'n. En la klar'a raci'a tag'lum'o mi pov'is sen'tim'e rigard'i mi'a'j'n cirkonstanc'o'j'n. Mi konstat'is la sovaĝ'a'n stult'ec'o'n de mi'a last'nokt'a frenez'o kaj mi pov'is rezon'i kun mi. ’Supoz'u ke okaz'is la plej mal'bon'a?’ mi dir'is. ’Supoz'u ke la maŝin'o est'as tut'e perd'it'a — ebl'e detru'it'a? Est'as neces'e, ke mi est'u trankvil'a kaj pacienc'a, ke mi lern'u la viv'manier'o'n de la popol'o, ricev'u klar'a'n ide'o'n pri la metod'o de mi'a perd'o, kaj la manier'o hav'ig'i al mi material'o'j'n kaj il'o'j'n; por ke fin'e ebl'e mi far'u ali'a'n.’ Tio est'is mi'a sol'a esper'o, ne grand'a esper'o, pov'as est'i, sed pli bon'a ol mal'esper'o. Kaj malgraŭ ĉio, ĝi est'is bel'a kaj kurioz'a mond'o.
”Sed ebl'e oni nur for'pren'is la maŝin'o'n. Nu, mi decid'is est'i trankvil'a kaj pacienc'a, trov'i ĝi'a'n kaŝ'ej'o'n kaj re'hav'ig'i ĝi'n al mi per fort'o aŭ ruz'o. Kaj je tio mi star'iĝ'is kaj rigard'is ĉirkaŭ mi, sci'vol'ant'e kie mi pov'os ban'iĝ'i. Mi sent'is mi'n lac'a, rigid'a kaj mal'pur'a. La maten'a freŝ'ec'o est'ig'is en mi dezir'o'n al egal'a freŝ'ec'o. Mi est'is el'uz'int'a mi'a'n emoci'o'n. Efektiv'e mi komenc'is mir'i pri mi'a eg'a ekscit'iĝ'o de la pas'int'a nokt'o. Mi zorg'e esplor'is la ter'o'n ĉirkaŭ la mal'grand'a herb'ej'o. Mi mal'ŝpar'is iom da temp'o per van'a'j demand'o'j, far'at'a'j kiel ebl'e plej bon'e, al tiu'j hom'et'o'j kiu'j preter'pas'is. Ĉiu el ili mal'sukces'is kompren'i mi'a'j'n gest'o'j'n; iu'j est'is nur indiferent'a'j, ali'a'j opini'is la afer'o'n ŝerc'o kaj pri'rid'is mi'n. Est'is tre'eg'e mal'facil'e kontraŭ'batal'i mi'a'n em'o'n met'i mi'a'j'n man'o'j'n sur ili'a'j'n bel'et'a'j'n rid'ant'a'j'n vizaĝ'o'j'n. Est'is mal'saĝ'a impuls'o, sed la diabl'o nask'it'a de tim'o kaj blind'a koler'o est'is mal'bon'e brid'it'a kaj ankoraŭ avid'is profit'i de mi'a konfuz'o. La herb'aĵ'o est'is pli help'a. Mi trov'is sulk'o'n far'it'a'n en ĝi, proksim'um'e mez'e inter la piedestal'o de la sfinks'o kaj la sign'o'j de mi'a'j pied'o'j, kie post mi'a al'ven'o, mi barakt'is kun la renvers'it'a maŝin'o. Ankaŭ est'is ali'a'j pruv'o'j pri ia mov'ad'o, kun strang'a'j mal'larĝ'a'j pied'sign'o'j, kia'j tiu'j kiu'j'n, laŭ mi'a imag'o, far'us bradip'o*. Tio direkt'is mi'a'n pli zorg'a'n atent'o'n al la piedestal'o. Kiel mi jam dir'is, ĉu ne, ĝi est'is el bronz'o. Ĝi ne est'is nur'a blok'o, sed ambaŭ'flank'e est'is tre ornam'it'a per profund'e ĉiz'it'a'j panel'o'j. Mi al'ir'is kaj frap'is tiu'j'n.
La piedestal'o est'is kav'a. Zorg'e ekzamen'ant'e la panel'o'j'n, mi trov'is, ke ili est'as apart'a'j de si'a'j kadr'o'j. Ne est'is ans'o'j aŭ ŝlos'il'tru'o'j, sed ebl'e la panel'o'j mal'ferm'iĝ'is de intern'e, se ili ja est'is pord'o'j, kiel mi supoz'is. Unu afer'o est'is sufiĉ'e klar'a, laŭ mi'a opini'o. Ne neces'is mult'e da mens'o-streĉ'o por konklud'i, ke mi'a maŝin'o est'as intern'e de tiu piedestal'o. Sed kiel ĝi ir'is tie'n est'is ali'a problem'o.
”Mi vid'is la kap'o'j'n de du oranĝ'e vest'it'a'j hom'o'j ven'ant'a'j * Tropik'a amerik'a best'o, kiu mov'iĝ'as mal'rapid'e kaj mal'graci'e.
[Latin'a: bradypus.] en mi'a direkt'o de inter la arbust'o'j kaj sub iu'j flor'kovr'it'a'j pom'arb'o'j. Mi turn'is mi'n rid'ant'e al ili kaj man'gest'e vok'is ili'n al mi. Ili ven'is, kaj tiam, indik'ant'e la bronz'a'n piedestal'o'n, mi prov'is kompren'ig'i, ke mi vol'as mal'ferm'i ĝi'n. Sed je mi'a unu'a gest'o tiu'cel'e, ili kondut'is tre strang'e. Mi ne sci'as kiel klar'ig'i al vi ili'a'n mien'o'n. Supoz'u, ke vi far'us terur'e mal'dec'a'n gest'o'n al delikat'em'a vir'in'o — jen ĝust'e la mien'o, kiu'n ŝi hav'us.
Ili for'marŝ'is kvazaŭ ili ricev'is la plej grand'a'n insult'o'n. Post'e mi prov'is dolĉ'aspekt'a'n blank'e vest'it'a'n et'ul'o'n, kun preciz'e la sam'a rezult'o. Li'a mien'o ial hont'ig'is mi'n. Sed, kiel vi sci'as, mi dezir'is la temp'o-maŝin'o'n, kaj mi prov'is de'nov'e. Kiam li turn'is si'n for, kiel la ali'a'j, mi'a koler'o ek'reg'is mi'n. Per tri paŝ'o'j mi ating'is li'n, ten'is li'n ĉe la mal'firm'a part'o de li'a rob'o ĉirkaŭ la kol'o, kaj komenc'is tren'i li'n al la sfinks'o. Tiam mi vid'is la terur'o'n kaj abomen'o'n sur li'a vizaĝ'o kaj subit'e mi liber'ig'is li'n.
”Sed mi ankoraŭ ne est'is venk'it'a. Mi frap'is per mi'a pugn'o la bronz'a'j'n panel'o'j'n. Mi pens'is, ke mi aŭd'is i'o'n mov'iĝ'i intern'e — efektiv'e mi pens'is aŭd'i son'o'n kia rid'ad'o — sed dev'as est'i, ke mi erar'is. Tiam mi hav'ig'is grand'a'n ŝton'o'n el la river'o kaj ven'is kaj frap'is ĝis mi prem'is rond'o'n en la ornam'aĵ'o kaj la verdigr'o dis'fal'is en pulvor'a'j flok'o'j. La delikat'a'j mal'grand'ul'o'j cert'e aŭd'is mi'a'n spasm'a'n martel'ad'o'n du kilo'metr'o'j'n for ambaŭ'flank'e, sed ĝi hav'is neni'a'n rezult'o'n. Mi vid'is amas'o'n da ili sur la dekliv'o'j kaŝ'em'e rigard'ad'i mi'n. Fin'e, varm'a kaj lac'a, mi sid'iĝ'is por observ'i la lok'o'n. Sed mi est'is tro mal'trankvil'a por long'e rigard'i; mi est'as tro okcident'a por long'a observ'ad'o. Problem'o'n mi pov'us pri'labor'i dum jar'o'j, sed atend'i sen'mov'e du'dek kvar hor'o'j'n — tio est'as ali'a afer'o.
”Mi star'iĝ'is post iom da temp'o kaj komenc'is sen'cel'e marŝ'i inter la arbust'o'j al la mont'et'o. ’Pacienc'o'n’, mi dir'is al mi. ’Se vi dezir'as re'hav'i vi'a'n maŝin'o'n vi dev'as las'i tiu'n sfinks'o'n. Se ili intenc'as for'port'i vi'a'n maŝin'o'n, ne mult'e util'as, romp'i ili'a'j'n bronz'a'j'n panel'o'j'n, kaj se ili ne intenc'as tio'n, vi re'e hav'os ĝi'n tuj kiam vi pov'os pet'i ĝi'n. Sid'ad'o inter tiu'j ne'kon'at'a'j afer'o'j, antaŭ tia enigm'o est'as nur sen'esper'a. Tiel vi ating'os monomani'o'n. Rigard'u tiu'n ĉi mond'o'n en la vizaĝ'o'n. Lern'u ĝi'a'j'n kutim'o'j'n; observ'u ĝi'n, zorg'u kontraŭ tro rapid'a'j diven'o'j pri ĝi'a signif'o. Fin'e vi trov'os help'sign'o'j'n al la solv'o de la tut'a problem'o.’ Tiam subit'e mi konstat'is, kiel amuz'a est'as la situaci'o; mi pens'is pri la jar'o'j, kiu'j'n mi pas'ig'is en stud'ad'o kaj labor'o por en'ir'i la est'ont'a'n epok'o'n, kaj nun mi pasi'e dezir'is for'las'i ĝi'n. Mi est'is far'int'a por mi la plej mal'simpl'a'n kaj la plej sen'esper'a'n kapt'il'o'n, kiu'n iam el'pens'is hom'o. Kvankam est'is mi, kiu sufer'as, mi ne pov'is ne far'i ĝi'n. Mi laŭt'e rid'is.
”Tra'ir'ant'e la grand'a'n palac'o'n, mi ricev'is la impres'o'n, ke la mal'grand'ul'o'j evit'as mi'n. Ebl'e est'is mi'a imag'o, aŭ ebl'e est'is pro mi'a frap'eg'ad'o sur la bronz'a'j'n panel'o'j'n. Ĉiu'okaz'e, mi est'is preskaŭ cert'a pri la evit'ad'o. Mi zorg'is, tamen, montr'i neni'a'n atent'o'n, kaj mi tut'e ne persekut'is ili'n, kaj post unu-du tag'o'j la afer'o stat'is kiel antaŭ'e. Mi laŭ'ebl'e progres'is en la lingv'o, kaj plu'e mi etend'is mi'a'j'n esplor'o'j'n tie'n kaj tie'n ĉi. Aŭ mi mal'traf'is i'a'n subtil'a'n punkt'o'n, aŭ ili'a lingv'o est'is tre'eg'e simpl'a, — preskaŭ tut'e el konkret'a'j substantiv'o'j kaj verb'o'j.
Ŝajn'e est'is mal'mult'a'j, eĉ neniu'j abstrakt'a'j nom'o'j kaj mal'oft'a uz'ad'o de figur'a'j parol'o'j. Ili'a'j fraz'o'j kutim'e est'is simpl'a'j kaj el du vort'o'j, kaj mi sukces'is kompren'ig'i aŭ kompren'i nur la plej simpl'a'j'n ide'o'j'n. Mi decid'is forges'i kiel ebl'e plej efik'e pri mi'a temp'o-maŝin'o kaj la mister'o de la bronz'a'j pord'o sub la sfinks'o, ĝis mi'a kresk'ant'a sci'o re'konduk'os mi'n al ili laŭ natur'a manier'o. Tamen ebl'e vi kompren'os, ke ia sent'o ten'is mi'n intern'e de cirkl'o kelk'a'j'n kilo'metr'o'j'n ĉirkaŭ la lok'o de mi'a al'ven'o.
”Laŭ tio, kio'n mi pov'is vid'i, la tut'a mond'o montr'is la sam'a'n super'flu'a'n riĉ'o'n kiel la val'o de la river'o Tamiz'o. De sur ĉiu mont'et'o, kiu'n mi grimp'is, mi vid'is la sam'a'n abund'o'n de bel'eg'a'j konstru'aĵ'o'j, sen'fin'e vari'a'j laŭ material'o kaj stil'o, la sam'a'j'n amas'iĝ'int'a'j'n verd'aĵ'o'j'n, la sam'a'j'n flor'kovr'it'a'j'n arb'o'j'n kaj arb'o'filik'o'j'n. Jen kaj jen bril'is akv'o kiel arĝent'o, kaj preter'e la ter'o lev'iĝ'is en blu'a'j ond'form'a'j mont'et'o'j, kaj tiel mal'aper'is en la seren'o'n de la ĉiel'o. Strang'aĵ'o, kiu baldaŭ traf'is mi'a'n atent'o'n, est'is la ekzist'o de i'a'j rond'a'j put'o'j, kelk'a'j el kiu'j, ŝajn'is al mi, est'is tre profund'a'j. Unu trov'iĝ'is ĉe la voj'o sur la mont'et'o, kiu'n mi sekv'is dum mi'a unu'a promen'o. Simil'e al la ali'a'j, ĝi hav'is rand'o'n el bronz'o, strang'e far'it'a'n kaj ŝirm'it'a'n kontraŭ la pluv'o per mal'grand'a kupol'o. Sid'ant'e ĉe tiu'j ĉi put'o'j, kaj rigard'ant'e en la mal'lum'o'n, mi pov'is nek vid'i la bril'o'n de akv'o, nek kaŭz'i i'a'n reflekt'o'n per brul'ig'it'a alumet'o. Sed en ĉiu el ili mi aŭd'is i'a'n bru'o'n: bat’ — bat’ — bat’, kiel la bat'ad'o de ia grand'a maŝin'o; kaj mi el'trov'is, per la ek'brul'o de mi'a'j alumet'o'j, ke regul'a aer'blov'o suĉ'iĝ'is en la put'o'n.
Plu'e, mi ĵet'is en iu'n el ili pec'et'o'n da paper'o, kaj anstataŭ flug'fal'et'i mal'rapid'e, ĝi est'is tuj for'suĉ'it'a ekster mi'a'n vid'o'n.
”Plu'e, mi post'e komenc'is kun'ig'i en mi'a mens'o tiu'j'n ĉi put'o'j'n kaj tiu'j'n alt'a'j'n tur'o'j'n, kiu'j star'is divers'lok'e sur la dekliv'o'j; ĉar super ili oft'e est'is ĝust'e tia ek'vibr'o, kia'n oni vid'as je varm'a tag'o super sun'brul'ig'at'a mar'bord'o. Pri'pens'ant'e tiu'j'n afer'o'j'n, mi ricev'is fort'a'n impres'o'n pri ampleks'a sistem'o de sub'ter'a vent'um'ad'o, kies ver'a signif'o est'is mal'facil'e imag'ebl'a.
Unu'e mi em'is rilat'ig'i ĝi'n kun la higien'a aparat'ar'o de tiu'j ĉi hom'o'j. Tio est'is ver'ŝajn'a konklud'o, sed ĝi est'is absolut'e mal'ĝust'a.
”Kaj tie ĉi mi dev'as konfes'i, ke mi lern'is mal'mult'e pri dren'il'ar'o'j kaj transport'rimed'o'j kaj tia'j uz'aĵ'o'j dum mi'a rest'ad'o en tiu ĉi real'a est'ont'o. En unu el tiu'j vizi'o'j pri utopi'uj'o'j kaj ven'ont'a'j epok'o'j, kiu'j'n mi leg'is, est'as vast'a amas'o da detal'o'j pri konstru'ad'o kaj soci'a'j aranĝ'o'j kaj tiel plu. Sed kvankam tia'j detal'o'j est'as sufiĉ'e facil'e hav'ebl'a'j, kiam la tut'a mond'o est'as en la imag'o, ili est'as tut'e ne'hav'ebl'a'j de vojaĝ'ant'o inter tia'j real'aĵ'o'j, kia'j'n mi trov'is tie. Imag'u la rakont'o'n pri Londono, kiu'n negr'o el Mez'afrik'o re'port'us al si'a gent'o! Kio'n sci'us li pri fer'voj'kompani'o'j, pri soci'a'j mov'ad'o'j, pri telefon'a'j kaj telegraf'a'j drat'o'j, pri la Kompani'o por la Liver'ad'o de Pak'aĵ'o'j, kaj poŝt'mandat'o'j kaj tiel plu? Tamen, ni almenaŭ, volont'e klar'ig'us tia'j'n afer'o'j'n al li. Kaj eĉ el tio, kio'n li lern'us, kiom li pov'us aŭ kompren'ig'i, aŭ kred'ig'i al si'a ne'vojaĝ'int'a amik'o?
Nu, pri'pens'u kiom mal'grand'a est'as la diferenc'o inter nigr'ul'o kaj blank'ul'o de ni'a epok'o, kaj kiom larĝ'a la temp'o'spac'o inter mi kaj tiu'j de la Or'a epok'o! Mi sent'is mult'o'n, kio est'is ne'vid'ebl'a kaj kio help'is al mi'a komfort'o; sed krom ĝeneral'a impres'o de aŭtomat'a organiz'o, mi tim'as, ke mi pov'as kompren'ig'i al vi mal'mult'e de la diferenc'o.
”Ekzempl'e, rilat'e al en'ter'ig'o, mi pov'is vid'i neni'a'j'n sign'o'j'n de kremaci'ej'o'j, neni'a'n sugest'o'n de tomb'o'j. Sed ŝajn'is al mi, ke ebl'e est'as tomb'ej'o'j (aŭ kremaci'ej'o'j) ie preter la lim'o de mi'a'j esplor'o'j. Tio, de'nov'e, est'as demand'o, kiu'n mi pens'em'e far'is al mi, kaj komenc'e mi'a sci'vol'em'o pri la punkt'o est'is tut'e venk'it'a. La afer'o est'is enigm'o al mi, kaj mi rimark'is pli'a'n afer'o'n, kiu est'is eĉ pli grand'a enigm'o: ke est'is neniu'j mal'jun'ul'o'j aŭ kaduk'ul'o'j inter ĉi tiu'j hom'o'j.
”Mi dev'as konfes'i, ke mi'a kontent'o pri mi'a'j unu'a'j teori'o'j pri aŭtomat'a civiliz'ad'o kaj degener'a hom'ar'o ne daŭr'is long'e.
Tamen, mi ne pov'is pri'pens'i ali'a'n. Mi prezent'u mi'a'j'n mal'facil'aĵ'o'j'n. La kelk'a'j grand'a'j palac'o'j, kiu'j'n mi esplor'is, est'is nur'a'j loĝ'ej'o'j, grand'a'j manĝ'salon'o'j kaj dorm'o'ĉambr'o'j. Mi pov'is trov'i neni'a'j'n maŝin'o'j'n, neni'a'n il'ar'o'n. Tamen, tiu'j ĉi hom'o'j port'is vest'o'j'n el plaĉ'a'j ŝtof'o'j, kiu'j dev'as foj'e bezon'i re'nov'ig'o'n, kaj ili'a'j sandal'o'j, kvankam ornam'it'a'j, est'is iom mal'simpl'a'j specimen'o'j de la metal'art'o. Iel oni dev'as fabrik'i tia'j'n aĵ'o'j'n. Kaj la mal'grand'ul'o'j montr'is neni'a'n kre'em'o'n. Est'is neniu'j vend'ej'o'j, neniu'j labor'ej'o'j, neniu'j sign'o'j de import'aĵ'o'j inter ili. Ili pas'ig'is si'a'n tut'a'n temp'o'n dolĉ'e lud'ant'e, ban'ant'e si'n en la river'o, am'ant'e laŭ du'on'lud'a manier'o, manĝ'ant'e frukt'o'j'n kaj dorm'ant'e. Mi ne pov'is vid'i kiel oni funkci'ig'is la soci'a'n organiz'o'n.
”Plu'e, pri la temp'o-maŝin'o: io, mi ne sci'is kio, pren'is ĝi'n en la kav'a'n piedestal'o'n de la blank'a sfinks'o. Kial? Neniel mi pov'is imag'i tio'n. Tiu'j sen'akv'a'j put'o'j ankaŭ, tiu'j flagr'et'ant'a'j kolon'o'j. Mi sent'is, ke mank'as al mi iu grav'a indik'il'o. Mi sent'is — kiel mi dir'u ĝi'n? Supoz'u, ke vi trov'us skrib'aĵ'o'n kun fraz'o'j jen kaj jen en perfekt'a klar'a angl'a lingv'o, kaj inter'miks'it'a'j kun tiu'j, ali'a'j fraz'o'j konsist'ant'a'j el vort'o'j, eĉ liter'o'j, tut'e ne'kon'at'a'j de vi? Nu, je la tri'a tag'o de mi'a vizit'o, jen kiel prezent'is si'n al mi la mond'o de la jar'o ok'cent du'mil sep'cent unu!
”Tiu'n tag'o'n, ankaŭ, mi trov'is amik'in'o'n. Okaz'is, ke dum mi rigard'is kelk'a'j'n el la hom'et'o'j, kiu'j ban'is si'n en mal'profund'a part'o de la river'o, iu el ili ek'hav'is rigid'iĝ'o'n ĉe la krur'o'j kaj komenc'is for'flos'i. La ĉef'a flu'o ir'is iom rapid'e, sed ne tro fort'e eĉ por ordinar'a naĝ'ant'o. Vi ricev'os impres'o'n, do, pri la strang'a mank'o en tiu'j ĉi hom'o'j, kiam mi dir'os al vi, ke neni'u far'is ajn'a'n prov'o'n sav'i la ne'fort'a'n plor'ant'a'n et'ul'in'o'n, kiu dron'us antaŭ ili'a'j okul'o'j. Kiam mi konstat'is tio'n, mi rapid'e for'ŝov'is mi'a'j'n vest'o'j'n, kaj en'marŝ'ant'e ĉe lok'o pli mal'proksim'e, mi kapt'is la kompat'ind'ul'in'o'n kaj port'is ŝi'n sen'difekt'a al'bord'e'n. Iom da frot'ad'o sur la membr'o'j baldaŭ re'viv'ig'is ŝi'n, kaj mi hav'is la kontent'o'n vid'i, ke ŝi est'as en ord'o antaŭ ol mi for'las'is ŝi'n. Mi ating'is jam tiel mal'alt'a'n estim'o'n pri ŝi'a ras'o, ke mi ne atend'is i'a'n dank'em'o'n ĉe ŝi. Tiu'rilat'e, tamen, mi mal'prav'is.
”Tio ĉi okaz'is maten'e. Post'tag'mez'e mi renkont'is mi'a'n vir'in'et'o'n, kia mi kred'is ŝi'n, kiam mi re'ir'is al mi'a centr'o post iu esplor'ad'o, kaj ŝi akcept'is mi'n kun rav'o'kri'o'j kaj donac'is al mi grand'a'n flor'girland'o'n evident'e far'it'a'n por mi, kaj mi sol'e. La okaz'aĵ'o traf'is mi'a'n imag'o'n. Tre ebl'e mi sent'is mi'n sol'ec'a.
Ĉiu'okaz'e, mi kiel ebl'e plej bon'e montr'is mi'a'n ŝat'o'n pro la donac'o. Ni baldaŭ sid'is kun'e en mal'grand'a ŝton'a laŭb'o kaj konversaci'is, ĉef'e per rid'et'o'j. La amik'ec'o de la et'ul'in'o kor'tuŝ'is mi'n ĝust'e kiel pov'us tiu de infan'o. Ni inter'ŝanĝ'is flor'o'j'n kaj ŝi kis'is mi'a'j'n man'o'j'n. Mi far'is sam'e al ŝi'a'j. Tiam mi prov'is parol'ad'o'n kaj trov'is ke ŝi'a nom'o est'as Uina, kiu, kvankam mi ne sci'as la signif'o'n, ial ŝajn'is tut'e taŭg'a. Tio est'is la komenc'o de strang'a amik'ec'o, kiu daŭr'is unu semajn'o'n kaj fin'iĝ'is — kiel mi dir'os al vi!
”Ŝi est'is ĝust'e kia infan'o. Ŝi vol'is est'i ĉiam kun mi. Ŝi prov'is sekv'i mi'n ĉi'e'n kaj je mi'a sekv'ant'a ĉirkaŭ'esplor'o, tre kor'tuŝ'is mi'n kiam ŝi lac'iĝ'is kaj mi fin'e dev'is for'las'i ŝi'n, lac'eg'a kaj plend'et'e kri'ant'a al mi. Sed mi dev'is venk'i la problem'o'j'n de la mond'o. Mi ne ven'is en la est'ont'o'n, mi dir'is al mi, por am'ind'um'i. Tamen, ŝi'a mizer'o, kiam mi las'is ŝi'n, est'is tre grand'a, ŝi'a'j protest'o'j pro la dis'iĝ'o est'is foj'e frenez'em'a'j, kaj mi opini'as, ke en'tut'e mi hav'is tiom da ĝen'o, kiom da konsol'o pro ŝi'a amik'ec'o. Iel, tamen, ŝi est'is grand'a konsol'o. Mi opini'is, ke est'as nur infan'ec'a am'em'o, kiu lig'is ŝi'n al mi. Ĝis est'is tro mal'fru'e, mi ne klar'e kompren'is, kio'n ŝi signif'is al mi.
Ĉar, nur pro tio, ke ŝi ŝajn'is ŝat'i mi'n kaj montr'is am'et'o'n al mi laŭ si'a mal'fort'a van'a manier'o, la pup'o'simil'a et'ul'in'o baldaŭ don'is al mi'a re'ven'o al la ĉirkaŭ'aĵ'o de la blank'a sfinks'o preskaŭ la sent'o'n de hejm'e'n'ir'o, kaj mi serĉ'is ŝi'a'n et'a'n figur'o'n el blank'o kaj or'o tuj kiam mi ating'is la supr'o'n de la mont'et'o.
”Plu'e, de ŝi mi lern'is, ke tim'o ankoraŭ ne for'las'is la mond'o'n. Ŝi est'is tut'e sen'tim'a dum la tag'lum'o, kaj ŝi hav'is strang'a'n konfid'o'n al mi; ĉar unu'foj'e, dum mal'saĝ'a moment'o, mi far'is minac'a'j'n grimac'o'j'n al ŝi, kaj ŝi nur pri'rid'is ili'n. Sed ŝi tim'eg'is la mal'lum'o'n, tim'eg'is ombr'o'j'n, tim'eg'is nigr'aĵ'o'j'n.
Mal'lum'o est'is al ŝi la unu'sol'a tim'ig'a afer'o. Ĝi est'is ne'ordinar'e pasi'a emoci'o kaj ĝi ig'is mi'n pens'i kaj observ'i. Mi el'trov'is tiam, inter ali'a'j afer'o'j, ke tiu'j ĉi hom'et'o'j kun'iĝ'is en la grand'eg'a'j'n dom'o'j'n post nokt'iĝ'o kaj ar'e dorm'is. En'ir'i sen lum'o tut'e tim'ig'is ili'n. Mi neniam trov'is iu'n ekster'e, aŭ iu'n dorm'ant'a sol'a intern'e post nokt'iĝ'o. Mi est'is, tamen, ankoraŭ tiel stult'a, ke mi ne lern'is la lecion'o'n de tiu tim'o, kaj malgraŭ la mal'ĝoj'o de Uina mi insist'is mem dorm'i for de tiu'j ĉi dorm'ant'a'j hom'amas'o'j.
”Tio tre mal'trankvil'ig'is ŝi'n, sed fin'e triumf'is ŝi'a strang'a am'o al mi kaj dum kvin el la nokt'o'j de ni'a kun'est'o ŝi dorm'is kun la kap'o ripoz'ant'a sur mi'a brak'o. Sed mi'a rakont'o for'vag'as dum mi pri'parol'as ŝi'n. Ŝajn'e est'is la nokt'o antaŭ ŝi'a sav'iĝ'o kiam mi vek'iĝ'is ĉirkaŭ tag'iĝ'o. Mi dum la dorm'o est'is mal'kviet'a. Mi sonĝ'is tre mal'agrabl'e, ke mi dron'is kaj ke mar'anemon'o'j tuŝ'as mi'a'n vizaĝ'o'n per si'a'j mol'a'j palp'il'o'j. Mi vek'iĝ'is subit'e, kun strang'a sent'o, ke ia griz'a best'o ĵus el'kur'is el la ĉambr'o. Mi pen'is re'e en'dorm'iĝ'i, sed mi sent'is mi'n mal'trankvil'a kaj ne'komfort'a. Est'is tiu mal'hel'a griz'a hor'o, kiam objekt'o'j komenc'as re'aper'i el la mal'lum'o, kiam ĉio est'as sen'kolor'a kaj klar'a sed ne'real'a. Mi lev'iĝ'is kaj mal'supr'e'n'ir'is en la salon'eg'o'n kaj tiel ekster'e'n sur la pavim'o'n antaŭ la palac'o.
Mi decid'is far'i virt'o'n el neces'o, kaj vid'i la aper'o'n de la sun'o.
”La lun'o mal'lev'iĝ'is kaj la mort'ant'a lun'lum'o miks'iĝ'is kun la unu'a pal'ec'o de tag'iĝ'o en du'on'lum'o fantom'a. La arbust'o'j est'is nigr'eg'a'j, la ter'o est'is mal'gaj'e griz'a, la ĉiel'o est'is sen'kolor'a kaj mizer'a. Kaj sur la mont'et'o mi kred'is vid'i fantom'o'j'n.
Tri foj'o'j'n dum mi rigard'is serĉ'e la dekliv'o'n, mi vid'is blank'a'j'n figur'o'j'n. Du'foj'e mi kred'is, ke mi vid'is sol'a'n blank'a'n simi'ec'a'n best'o'n supr'e'n'kur'i iom rapid'e la mont'et'o'n, kaj unu foj'o'n apud la ruin'o'j mi vid'is tri'o'n da ili port'ant'a'n i'a'n mal'hel'a'n aĵ'o'n. Ili mov'iĝ'is rapid'e. Mi ne vid'is kie'n ili ir'is. Ŝajn'is, ke ili mal'aper'is inter la arbust'o'j'n. La tag'iĝ'o, vi dev'as kompren'i, ankoraŭ est'is ne'klar'a. Mi hav'is tiu'n mal'varm'et'a'n, ne'cert'a'n, fru'maten'a'n sent'o'n, kiu'n ebl'e vi kon'as. Mi dub'is la atest'o'n de mi'a'j okul'o'j.
”Dum la orient'a ĉiel'o far'iĝ'is pli hel'a kaj la tag'lum'o aper'is, kaj ties bril'a'j kolor'o'j re'ven'is de'nov'e en la mond'o'n, mi serĉ'e rigard'is la vid'aĵ'o'n. Sed mi vid'is neni'a'n sign'o'n de mi'a'j blank'a'j figur'o'j. Ili est'is nur'a'j est'aĵ'o'j de la du'on'lum'o. ’Ili cert'e est'is fantom'o'j’, mi dir'is; ’mi sci'vol'as, de kiu epok'o ili ven'as.’ Ĉar strang'a ide'o de Grant Allen ven'is en mi'a'n mens'o'n kaj amuz'is mi'n. Se ĉiu generaci'o mort'as kaj post'las'as fantom'o'j'n, li argument'is, la mond'o fin'fin'e est'os super'plen'a de ili. Laŭ tiu teori'o, ili est'us far'iĝ'int'a'j sen'nombr'a'j post ok'cent mil jar'o'j, kaj est'us neniel mir'ig'e vid'i kvar kun'e. Sed la ŝerc'o ne est'is kontent'ig'a kaj la tut'a'n maten'o'n mi pens'ad'is pri tiu'j ĉi figur'o'j, ĝis la sav'o de Uina for'ig'is ili'n el mi'a mens'o. Mi kun'ig'is ili'n laŭ ia ne'difin'it'a manier'o kun la blank'a best'o, kiu'n mi ek'tim'ig'is dum mi'a unu'a pasi'a serĉ'ad'o por la temp'o-maŝin'o.
Sed Uina est'is agrabl'a anstataŭ'aĵ'o. Tamen, malgraŭ tio, ili est'is destin'it'a'j baldaŭ mult'e pli urĝ'e okup'i mi'a'n mens'o'n.
”Mi kred'as, ke mi jam dir'is, kiom pli varm'a ol la ni'a est'is la veter'o de tiu ĉi Or'a epok'o. Mi ne pov'as klar'ig'i tio'n. Pov'as est'i, ke la sun'o est'is pli varm'a, aŭ ke la ter'o est'is pli proksim'e al la sun'o. Est'as kutim'e supoz'i, ke la sun'o est'ont'e pli kaj pli varm'iĝ'os. Sed hom'o'j, kiu'j ne kon'as tia'j'n konjekt'o'j'n, kia'j tiu'j de la pli jun'a Darwin, forges'as, ke la planed'o'j fin'e dev'as re'fal'i unu post la ali'a en la patr'in'a'n astr'o'n. Dum la okaz'o de ĉi tiu'j katastrof'o'j, la sun'o brul'eg'os kun re'nov'ig'it'a energi'o; kaj pov'as est'i, ke ia intern'a planed'o sufer'is tia'n sort'o'n. Kio ajn est'is la kaŭz'o, la fakt'o rest'as, ke la sun'o est'is mult'e pli varm'a ol ĝi est'as nun.
”Nu, iu'n tre varm'a'n maten'o'n — kred'ebl'e mi'a kvar'a — dum mi serĉ'is ŝirm'o'n kontraŭ la varm'o kaj bril'eg'o en kolos'a ruin'o proksim'e al la dom'eg'o, kie mi dorm'is kaj manĝ'is, okaz'is tiu ĉi strang'aĵ'o: grimp'ant'e inter la amas'o'j da mason'aĵ'o, mi trov'is mal'larĝ'a'n galeri'o'n kies fin'a'j'n kaj flank'a'j'n fenestr'o'j'n blok'is fal'int'a'j ŝton'amas'o'j. Kontrast'e kun la ekster'a bril'o, unu'e ŝajn'is al mi ne'penetr'ebl'e mal'lum'e. Mi en'ir'is ĝi'n blind'e palp'ant'e, ĉar la ŝanĝ'iĝ'o de lum'o al nigr'o dancig'is antaŭ mi'a'j okul'o'j kolor'a'j'n punkt'o'j'n. Subit'e mi halt'is surpriz'eg'it'e. El la mal'lum'o rigard'is mi'n par'o da okul'o'j, bril'a'j pro reflekt'o kontraŭ la ekster'a tag'lum'o.
”La antikv'a instinkt'a tim'eg'o al sovaĝ'best'o'j traf'is mi'n. Mi pugn'ig'is la man'o'n kaj firm'e rigard'is en la bril'ant'a'j'n okul'o'j'n.
Mi tim'is turn'i mi'n. Tiam ven'is en mi'a'n mens'o'n la pens'o pri la absolut'a sekur'o, en kiu ŝajn'as viv'i la hom'ar'o. Kaj tiam mi memor'is tiu'n strang'a'n tim'o'n al la mal'lum'o. Venk'ant'e iom mi'a'n tim'o'n, mi far'is antaŭ'e'n'paŝ'o'n kaj parol'is. Mi konfes'as, ke mi'a voĉ'o est'is raŭk'a kaj mal'bon'e reg'at'a. Mi etend'is mi'a'n man'o'n kaj palp'is i'o'n mol'a'n. Tuj la okul'o'j ek'mov'iĝ'is flank'e'n kaj ia blank'aĵ'o preter'kur'is mi'n. Terur'ig'it'e mi turn'iĝ'is kaj vid'is strang'a'n simi'ec'a'n figur'et'o'n kun ĝi'a kap'o klin'at'a laŭ kurioz'a manier'o, kur'ant'a'n trans la sun'lum'a'n spac'o'n mal'antaŭ mi. Ĝi frap'is kontraŭ granit'blok'o'n, fuŝ'paŝ'is flank'e'n kaj post moment'o est'is kaŝ'it'a en nigr'a ombr'o sub ali'a amas'o da ruin'ig'it'a mason'aĵ'o.
”Mi'a impres'o pri ĝi est'as, kompren'ebl'e, mal'perfekt'a; sed mi sci'as, ke ĝi est'is mal'hel'e blank'a kaj hav'is strang'a'j'n grand'a'j'n griz'e ruĝ'a'j'n okul'o'j'n; ankaŭ, ke est'is blond'a'j har'o'j sur ĝi'a'j kap'o kaj dors'o. Sed, ĝi ir'is tro rapid'e por ke mi vid'u klar'e.
Mi eĉ ne pov'as dir'i, ĉu ĝi kur'is per la kvar membr'o'j aŭ nur kun la antaŭ'a'j membr'o'j ten'at'a'j mal'supr'e'n. Post moment'a paŭz'o mi sekv'is ĝi'n en la du'a'n amas'o'n da mason'aĵ'o. Mi unu'e ne pov'is trov'i ĝi'n; sed post iom da temp'o, en la profund'a mal'lum'o mi ven'is al unu el tiu'j rond'a'j put'o-simil'a'j tru'o'j, pri kiu'j mi jam parol'is, du'on'ferm'it'a de fal'int'a kolon'o. Subit'a pens'o ven'is al mi. Ĉu tiu ĉi est'aĵ'o pov'us mal'aper'i en la put'o'n? Mi brul'ig'is alumet'o'n, kaj, en'rigard'ant'e, mi vid'is mal'grand'a'n, blank'a'n mov'iĝ'ant'a'n est'aĵ'o'n kun grand'a'j bril'a'j okul'o'j kiu'j fiks'e rigard'is mi'n dum ĝi for'ir'is. Ĝi ig'is mi'n trem'et'i.
Ĝi tiom simil'is al hom'a arane'o! Ĝi grimp'eg'is mal'supr'e'n kaj tiam je la unu'a foj'o mi vid'is nombr'o'n da metal'a'j man- kaj pied-apog'il'o'j, kiu'j form'is spec'o'n de ŝtup'ar'o en la put'o, Tiam la alumet'o brul'ig'is mi'a'j'n fingr'o'j'n, fal'is de mi'a man'o kaj esting'iĝ'is, kaj kiam mi brul'ig'is ali'a'n, la et'a monstr'o jam mal'aper'is.
”Mi ne sci'as, kiom long'e mi sid'is serĉ'e rigard'ant'e en tiu'n put'o'n. Mi ne sukces'is kred'ig'i al mi, ke la est'aĵ'o kiu'n mi vid'is est'as hom'a, ĝis iom post'e. Sed, iom post iom la ver'o traf'is mi'n; ke la hom'ar'o ne est'is rest'int'a unu spec'o, sed diferenc'iĝ'is en du apart'a'j'n best'o'j'n: ke mi'a'j graci'a'j infan'o'j de la sur'ter'a mond'o ne est'is la sol'a'j post'e'ul'o'j de ni'a generaci'o, sed ke tiu ĉi pal'eg'a, naŭz'a, nokt'a fi'best'o, kiu ek'aper'is antaŭ mi, ankaŭ est'is hered'ant'o de ĉiu'j epok'o'j.
”Mi pri'pens'is la flagr'et'ant'a'j'n kolon'o'j'n, kaj mi'a'n teori'o'n pri sub'ter'a vent'um'ad'o. Mi komenc'is suspekt'i ties ver'a'n signif'o'n. Kaj kio'n, mi demand'is al mi, far'as tiu ĉi lemur'o en mi'a sistem'o de perfekt'e balanc'at'a organiz'o? Kia'n rilat'o'n ĝi hav'as al la mal'labor'em'a seren'o de la bel'a'j sur'ter'ul'o'j? Kaj kio est'as kaŝ'it'a tie ĉe la mal'supr'o de tiu ŝakt'o? Mi sid'is sur la rand'o de la put'o, dir'ant'e al mi, ke almenaŭ est'as neni'o tim'ind'a kaj ke mi dev'as mal'supr'e'n'ir'i tie'n por la solv'o de mi'a'j mal'facil'aĵ'o'j.
Kaj tamen, mi absolut'e tim'is ir'i! Dum mi'a hezit'ad'o, du el la bel'a'j sur'ter'ul'o'j al'kur'is en si'a am'sport'o trans la lum'o'n en la ombr'o'n. La vir'o post'kur'is la vir'in'o'n, ĵet'ant'e al ŝi flor'o'j'n.
”Kiam ili vid'is mi'n rigard'i en la put'o'n, kun mi'a brak'o kontraŭ la renvers'it'a kolon'o, ili aspekt'is ĉagren'it'a'j. Ŝajn'e, est'is konsider'at'e mal'dec'e rimark'i ĉi tiu'j'n tru'o'j'n; ĉar kiam mi indik'is tio'n ĉi, kaj pen'is far'i demand'o'n en ili'a lingv'o, ili est'is eĉ pli vid'ebl'e mal'trankvil'a'j kaj for'turn'is si'n. Sed ili'n interes'is mi'a'j alumet'o'j, kaj mi brul'ig'is kelk'a'j'n por amuz'i ili'n. Mi prov'is ili'n re'e pri la put'o, kaj de'nov'e mal'sukces'is. Baldaŭ, do, mi las'is ili'n, intenc'ant'e re'ir'i al Uina por el'trov'i, kio'n mi pov'os lern'i de ŝi. Sed jam okaz'is revoluci'o en mi'a mens'o; mi'a'j diven'o'j kaj impres'o'j glit'ad'is al nov'a al'ĝust'ig'o. Mi nun hav'is help'sign'o'n al la signif'o de tiu'j ĉi put'o'j, al la vent'o-tur'o'j, al la mister'o de la fantom'o'j, kaj ankaŭ mi hav'is ide'o'n pri la signif'o de la bronz'a'j pord'o'j kaj la sort'o de la temp'o-maŝin'o! Kaj tre mal'klar'e ven'is sugest'o pri la solv'o de la ekonomi'a problem'o, kiu antaŭ'e est'is enigm'o al mi.
”Jen la nov'a opini'o. Evident'e, tiu ĉi du'a hom'spec'o viv'as sub'ter'e. Est'is precip'e tri cirkonstanc'o'j, kiu'j kred'ig'is al mi, ke ĝi'a mal'oft'a el'ir'o sur'ter'e'n est'as la rezult'o de long'daŭr'a sub'ter'a al'kutim'iĝ'o. Unu'e, est'is la eg'e pal'a aspekt'o, ordinar'a ĉe la plej mult'a'j best'o'j kiu'j mult'e viv'as en la mal'lum'o, ekzempl'e, la blank'a'j fiŝ'o'j de la kavern'o de Kentucky. Ankaŭ tia'j grand'a'j okul'o'j kun la pov'o spegul'i lum'o'n, est'as ordinar'a'j trajt'o'j ĉe nokt'a'j est'aĵ'o'j — pri'pens'u strig'o'j'n kaj kat'o'j'n. Kaj fin'e, tiu vid'ebl'a konfuz'o en la sun'lum'o, tiu rapid'a sed palp'a kaj mal'lert'a for'kur'o al nigr'a ombr'o, kaj tiu strang'a ten'o de la kap'o dum est'as lum'e — ĉio pli'fort'ig'is la teori'o'n pri eg'e delikat'a retin'o.
”Sub mi'a'j pied'o'j, do, la ter'o dev'as est'i tre'eg'e tunel'it'a, kaj tiu tunel'ar'o est'as la loĝ'lok'o de la nov'a ras'o. La ekzist'o de ventol'tub'o'j kaj put'o'j sur la dekliv'o'j — efektiv'e ĉie krom ĉe la river'val'o — montr'is kiel universal'a est'as ĝi'a dis'vast'iĝ'o. Kio, do, est'us pli natur'e ol supoz'i, ke en tiu ĉi art'e'far'it'a sub'ter'a mond'o oni far'as tiu'n labor'o'n, kiu est'as neces'a al la komfort'o de la tag'lum'a ras'o? La ide'o est'is tiel ver'ŝajn'a, ke mi tuj akcept'is ĝi'n, kaj tiam far'is konklud'o'n pri la kiel'o de tiu dis'branĉ'iĝ'o de la hom'a ras'o. Kred'ebl'e vi pov'as jam imag'i la form'o'n de mi'a teori'o; kvankam mi baldaŭ opini'is, ke ĝi tut'e ne est'as la plen'a ver'o.
”Komenc'e, ir'ant'a de la problem'o'j de ni'a propr'a epok'o, ŝajn'is tut'e klar'e al mi, ke la iom-post-om'a pli'larĝ'ig'o de la nun'temp'a nur provizor'a kaj soci'a diferenc'o inter la kapital'ist'o kaj la labor'ist'o, est'as la ŝlos'il'o al la tut'a problem'o. Sen'dub'e ŝajn'os grotesk'e al vi — kaj eg'e ne'kred'ebl'e! — tamen eĉ nun ekzist'as cirkonstanc'o'j kiu'j serv'as kiel antaŭ'sign'o'j. Est'as tendenc'o util'ig'i sub'ter'a'n spac'o'n por la mal'pli ornam'a'j bezon'o'j de la civiliz'ad'o; trov'iĝ'as, ekzempl'e, la sub'ter'a fer'voj'o en Londono, la nov'a'j elektr'a'j fer'voj'o'j, la substrat'a'j tunel'o'j, la sub'ter'a'j labor'ej'o'j kaj restoraci'o'j, kaj ili pli'mult'iĝ'as. Evident'e, mi pens'is, tiu tendenc'o kresk'is ĝis la industri'o iom post iom perd'is si'a'n nask'rajt'o'n en la ĉiel'o. Mi vol'as dir'i, ke ĝi ir'is pli kaj pli profund'e'n en ĉiam pli grand'a'j'n sub'ter'a'j'n fabrik'o'j'n, kaj pas'ig'is tie pli kaj pli de si'a temp'o, ĝis, fin'fin'e — —! Eĉ nun, ĉu ne viv'as orient'london'a labor'ist'o sub tiel art'e'far'it'a'j kondiĉ'o'j, ke li est'as preskaŭ apart'ig'it'a de la natur'a ter'supr'aĵ'o?
”Plu'e, la ekskluziv'ec'o de la pli riĉ'a'j hom'o'j, sen'dub'e pro la kresk'ant'a rafin'ec'o de ili'a eduk'ad'o, kaj la pli'larĝ'iĝ'ant'a fend'o inter ili kaj la krud'ec'o de la mal'riĉ'ul'o'j — jam rezult'as en la ferm'ad'o, en ili'a interes'o, de grand'a'j part'o'j de la ter'supr'aĵ'o.
Ĉirkaŭ Londono, ekzempl'e, ebl'e du'on'o de la pli bel'a kamp'ar'o est'as ferm'it'a kontraŭ en'trud'iĝ'o. Kaj tiu sam'a pli'larĝ'iĝ'ant'a fend'o — kiu rezult'as el la grand'a'j kost'o kaj daŭr'o de la alt'klas'a eduk'ad'o, kaj pli mult'a'j ebl'o'j por, kaj tent'o'j al rafin'it'a'j kutim'o'j flank'e de la riĉ'ul'ar'o — pli kaj pli mal'oft'ig'as tiu'n inter'ŝanĝ'o'n inter unu klas'o kaj la ali'a, tiu'n antaŭ'e'n'iĝ'o'n per inter'edz'iĝ'o, kiu'j nun'temp'e mal'help'as la dis'fend'iĝ'o'n de la hom'ar'o laŭ soci'a'j tavol'o'j. Tial, fin'e, sur la ter'o dev'os ekzist'i la hav'ant'o'j, ĝu'ant'e plezur'o'n kaj komfort'o'n kaj bel'o'n, kaj sub la ter'o la ne'hav'ant'o'j, la labor'ist'o'j daŭr'e al'kutim'iĝ'ant'e al si'a'j labor'kondiĉ'o'j. Ek'est'ant'e tie, ili sen'dub'e dev'us pag'i lu'prez'o'n, kaj ne mal'alt'a'n, por la ventol'ad'o de si'a'j kavern'o'j, kaj se ili rifuz'us, ili mort'mal'sat'us aŭ est'us sufok'it'a'j pro pag'prokrast'o.
Tiu'j inter ili, kiu'j est'us tiel form'it'a'j, ke ili est'us mizer'a'j kaj ribel'em'a'j, cert'e mort'us kaj fin'e, se la ekvilibr'o daŭr'e rest'us, la post'viv'ant'o'j far'iĝ'us tiel bon'e adapt'it'a'j al la kondiĉ'o'j de sub'ter'a ekzist'ad'o, kaj tiel feliĉ'a'j si'a'manier'e, kiel la sur'ter'ul'o'j far'iĝ'us al la si'a'j. Kiel ŝajn'is al mi, la delikat'a bel'ec'o kaj la pal'ec'o pro lum'o'mank'o sekv'is tut'e natur'e.
”La grand'a triumf'o de la hom'ar'o, pri kiu mi sonĝ'is, pren'is nov'a'n form'o'n en mi'a mens'o. Ĝi ne est'is tia triumf'o de moral'a eduk'o kaj ĝeneral'a kun'ag'ad'o, kia'n mi imag'is. Anstataŭ'e mi vid'is real'a'n aristokrat'ar'o'n, arm'it'a'n per perfekt'ig'it'a scienc'o kaj funkci'ig'ant'a'n la hodiaŭ'a'n industri'a'n sistem'o'n al logik'a fin'o. Ĝi'a triumf'o ne est'is nur'a triumf'o super la natur'o'n, sed triumf'o super la natur'o'n kaj la kun'hom'o'n. Tio, mi dev'as avert'i vi'n, est'is mi'a teori'o je tiu temp'o. Mi ne hav'is oportun'a'n gvid'libr'o'n en la form'o de la utopi'a'j verk'o'j. Mi'a klar'ig'o pov'as est'i absolut'e mal'ĝust'a. Mi ankoraŭ opiniias ĝi'n la plej ver'ŝajn'a. Sed eĉ laŭ tiu ĉi supoz'o, la perfekt'a civiliz'ad'o, kiu est'is fin'e ating'it'a, ŝajn'e antaŭ long'e preter'pas'is si'a'n zenit'o'n, kaj jam fal'is al kaduk'iĝ'o. La super'perfekt'a sekur'o de la sur'ter'ul'o'j konduk'is ili'n al mal'rapid'a degener'ad'o, al ĝeneral'a mal'grand'iĝ'o de statur'o, fort'o, kaj inteligent'o. Tio'n mi jam pov'is vid'i tut'e klar'e. Kio okaz'is al la sub'ter'ul'o'j, tio'n mi ankoraŭ ne suspekt'is; sed pro tio, kio'n mi vid'is pri la mor'lok'o'j — tio, ceter'e, est'is la nom'o de tiu'j ĉi est'aĵ'o'j — mi pov'is imag'i ke la evolu'o de la hom'a spec'o est'is eĉ mult'e pli profund'a ol ĉe la el'o'j, la bel'a ras'o, kiu'n mi jam kon'as, ”Tiam ven'is ĝen'a'j dub'o'j. Kial la mor'lok'o'j for'pren'is mi'a'n maŝin'o'n? Ĉar mi est'is cert'a, ke est'as ili, kiu'j pren'is ĝi'n. Ankaŭ, se la el'o'j est'as mastr'o'j, kial ili ne pov'as re'hav'ig'i ĝi'n al mi? Kaj kial ili terur'e tim'as la mal'lum'o'n? Post'e, kiel mi dir'is, mi demand'is al Uina pri tiu ĉi sub'ter'o, sed de'nov'e mi ne kontent'iĝ'is. Unu'e ŝi ne vol'is kompren'i mi'a'j'n demand'o'j'n kaj post'e ŝi rifuz'is respond'i ili'n. Ŝi trem'et'is, kvazaŭ la tem'o est'us ne'toler'ebl'a. Kaj kiam mi instig'is ŝi'n, ebl'e iom'et'e tro sever'e, ŝi ek'plor'is. Tiu'j est'as la sol'a'j larm'o'j, krom la mi'a'j, kiu'j'n mi vid'is en tiu Or'a epok'o. Kiam mi vid'is ili'n, mi subit'e ĉes'is ĝen'i mi'n pri la mor'lok'o'j, kaj nur zorg'is for'ig'i de la okul'o'j de Uina tiu'j'n sign'o'j'n de la hom'a hered'aĵ'o. Kaj baldaŭ ŝi rid'et'is kaj kun'frap'is la man'o'j'n, dum mi solen'e brul'ig'is alumet'o'n.
Ebl'e ŝajn'os strang'e al vi, sed pas'is du tag'o'j antaŭ ol mi pov'is sekv'i la nov'e trov'it'a'n help'sign'o'n laŭ kiu evident'e est'is la ĝust'a manier'o. Mi sent'is kurioz'a'n abomen'o'n kontraŭ tiu'j pal'a'j korp'o'j. Ili hav'is ĝust'e la blank'ec'a'n kolor'o'n de la verm'o'j kaj simil'a'j est'aĵ'o'j, kiu'j'n oni vid'as konserv'it'a'j en alkohol'o en zoologi'a muze'o. Kaj ili est'is mal'var'maĉ'a'j. Ebl'e mi'a abomen'o est'is plej'part'e pro la simpati'a influ'o de la el'o'j, kies naŭz'eg'o'n pri la mor'lok'o'j mi nun komenc'is kompren'i.
”La sekv'int'a'n nokt'o'n mi ne bon'e dorm'is. Ebl'e mi'a san'stat'o ne est'is tut'e bon'a. Unu du foj'o'j'n mi sent'is tim'eg'o'n, sed pro kio, mi pov'is pri'pens'i neni'a'n cert'a'n kaŭz'o'n. Mi memor'as, ke mi sen'bru'e en'ŝtel'iĝ'is en la ĉambr'eg'o'n, kie la mal'grand'ul'o'j est'is dorm'ant'a'j en la lun'lum'o — tiu'n nokt'o'n Uina est'is inter ili — kaj ke mi'n re'trankvil'ig'is ili'a ĉe'est'o. Traf'is mi'n eĉ tiam la pens'o, ke post kelk'a'j tag'o'j la lun'o est'os en si'a last'a faz'o kaj la nokt'o'j far'iĝ'os nigr'e mal'lum'a'j, kiam ebl'e est'os pli mult'nombr'a'j la aper'o'j de tiu'j ĉi mal'agrabl'a'j est'aĵ'o'j de mal'supr'e, tiu'j ĉi blank'a'j lemur'o'j, tiu'j ĉi nov'a'j fi'best'o'j kiu'j anstataŭ'is la antaŭ'a'j'n. Kaj dum ambaŭ el tiu'j tag'o'j mi hav'is la mal'kviet'a'n sent'o'n de iu, kiu evit'as fin'e ne'evit'ebl'a'n dev'o'n.
Mi est'is cert'a, ke la temp'o-maŝin'o est'os re'hav'ebl'a nur per kuraĝ'a penetr'ad'o en tiu'j'n ĉi sub'ter'a'j'n mister'o'j'n. Tamen, mi ne pov'is renkont'i la mister'o'n. Se mi hav'us nur kun'ul'o'n, est'us mal'sam'e. Sed mi est'is terur'e sol'a, kaj la pens'o mal'supr'e'n'grimp'i en la mal'lum'o'n de la put'o konstern'eg'is mi'n. Mi ne sci'as, ĉu vi kompren'as mi'a'n sent'o'n, sed mi neniam sent'is mi'n tut'e sekur'a mal'antaŭ mi'a dors'o.
”Ebl'e est'is ĉi tiu mal'kviet'o, ĉi tiu mal'sekur'o, kiu'j pel'is mi'n plu kaj plu en mi'a'j esplor'o'j. Ir'ant'e sud'okcident'e'n al la mont'et'a kamp'ar'o, kiu nun nom'ig'as Combe Wood, mi rimark'is mal'proksim'e, en la direkt'o de dek'naŭ'jar'cent'a Banstead, vast'a'n verd'a'n konstru'aĵ'o'n, mal'simil'a'n al ĉio, kio'n mi ĝis tiam vid'is. Ĝi est'is pli grand'a ol la plej grand'a'j el la palac'o'j aŭ ruin'o'j, kiu'j'n mi jam kon'as, kaj la fasad'o hav'is orient'a'n aspekt'o'n: la front'o de ĝi hav'is la bril'o'n kaj ankaŭ la verd'et'a'n ton'o'n, i'a'n blu'verd'o'n, de unu spec'o de ĉin'a porcelan'o. Ĉi tiu diferenc'o laŭ aspekt'o sugest'is diferenc'o'n laŭ uz'ad'o, kaj mi em'is plu'ir'i por esplor'i. Sed la hor'o far'iĝ'is mal'fru'a, kaj mi ek'vid'is la konstru'aĵ'o'n post long'a kaj lac'ig'a ĉirkaŭ'marŝ'o; kaj tial mi decid'is prokrast'i la aventur'o'n ĝis la sekv'ant'a tag'o, kaj re'ir'is al la bon'ven'ig'o kaj kares'o'j de et'a Uina. Sed la post'a'n maten'o'n mi kompren'is tut'e bon'e, ke mi'a sci'vol'em'o pri la Palac'o el verd'a porcelan'o est'is spec'o de mem'tromp'o por ebl'ig'i al mi evit'i, je unu tag'o pli, spert'o'n kiu'n mi tim'eg'is. Mi firm'e decid'is mal'supr'e'n'ir'i sen pli'a prokrast'o, kaj ek'ir'is fru'maten'e al put'o proksim'e al la ruin'o'j el granit'o kaj alumini'o.
”Et'a Uina kur'is kun mi. Ŝi danc'is apud mi ĝis mi ating'is la put'o'n, sed kiam ŝi vid'is mi'n klin'iĝ'i super la tru'o kaj rigard'i mal'supr'e'n ŝi ŝajn'is strang'e konfuz'it'a. ’Adiaŭ, et'a Uina’, mi dir'is, kis'ant'e ŝi'n. Tiam mi re'star'ig'is ŝi'n kaj komenc'is palp'serĉ'i la grimp'hok'o'j'n intern'e de la rand'o. lom rapid'e, mi dev'as konfes'i, ĉar mi tim'is ke mi'a kuraĝ'o ebl'e perd'iĝ'os! Komenc'e ŝi rigard'is mi'n mir'eg'e. Tiam ŝi far'is tre kompat'ig'a'n kri'o'n, kaj komenc'is tir'i mi'n per si'a'j man'et'o'j. Kred'ebl'e ŝi'a kontraŭ'em'o pli instig'is mi'n plu'ir'i. Mi for'sku'is ŝi'n, ebl'e iom mal'ĝentil'e, kaj post moment'o mi est'is en la buŝ'o de la put'o. Mi vid'is ŝi'a'n dolor'eg'a'n vizaĝ'o'n super la rand'o kaj mi rid'et'is por trankvil'ig'i ŝi'n. Tiam mi dev'is atent'i pri la mal'firm'a'j hok'o'j al kiu'j mi kroĉ'is mi'n.
”Mi dev'is grimp'i ŝakt'o'n de ebl'e du'cent metr'o'j. Mi far'is la mal'supr'e'n'ir'o'n per'e de metal'a'j pec'et'o'j, kiu'j el'star'is de la mur'o'j de la put'o, kaj ĉar tiu'j est'is intenc'it'a'j por est'aĵ'o mult'e pli mal'grand'a kaj mal'pez'a ol mi, mi rapid'e far'iĝ'is rigid'a kaj lac'a pro la grimp'ad'o. Kaj ne nur lac'a! Unu el la hok'o'j kurb'iĝ'is subit'e pro mi'a pez'o kaj preskaŭ ĵet'eg'is mi'n en la mal'lum'o'n sub'e. Dum moment'o mi ten'is mi'n nur per unu man'o, kaj post tiu spert'o mi ne risk'is de'nov'e ek'ripoz'i. Kvankam mi'a'j brak'o'j kaj dors'o baldaŭ tre'eg'e dolor'is, mi daŭr'e grimp'is mal'supr'e'n kiel ebl'e plej rapid'e. Ek'rigard'ant'e supr'e'n, mi vid'is la tru'o'n, en kiu est'is vid'ebl'a unu stel'o, kaj la kap'o de et'a Uina aspekt'is kiel rond'a nigr'a el'star'aĵ'o. La bru'ad'o de maŝin'o sub'e far'iĝ'is pli laŭt'a kaj prem'a. Ĉio krom tiu mal'grand'a disk'o supr'e est'is eg'e mal'lum'a, kaj kiam re'e mi rigard'is supr'e'n Uina jam mal'aper'is.
”Mi est'is en turment'a mal'komfort'o. Mi pens'is pen'i re'supr'e'n'ir'i la ŝakt'o'n kaj ne plu ĝen'i mi'n pri la sub'ter'a mond'o.
Sed eĉ dum mi medit'is tio'n, mi daŭr'e plu'ir'is. Fin'e, kun grand'a ĝoj'o, mi vid'is al'proksim'iĝ'i, iom'et'e dekstr'e, mal'grand'a'n niĉ'o'n en la mur'o. En'sving'int'e mi'n, mi trov'is, ke ĝi est'as la buŝ'o de mal'larĝ'a horizontal'a tunel'o, en kiu mi pov'os kuŝ'ig'i mi'n por ripoz'i. Ne est'is tro fru'e. Mi'a'j brak'o'j dolor'is, mi'a dors'o est'is rigid'iĝ'int'a, kaj mi trem'is pro la long'daŭr'a tim'eg'o ke mi fal'os. Krom tio, la absolut'a mal'lum'o sufer'ig'is mi'a'j'n okul'o'j'n. La aer'o vibr'is pro la puls'ad'o kaj zum'eg'o de maŝin'o'j kiu'j pump'is aer'o'n en la ŝakt'o'n.
”Mi ne sci'as, kiom long'e mi kuŝ'is. Vek'is mi'n mol'a man'o kiu tuŝ'is mi'a'n vizaĝ'o'n. Tuj lev'iĝ'ant'e en la mal'lum'o, mi ek'pren'is mi'a'j'n alumet'o'j'n kaj rapid'e brul'ig'is iu'n. Mi vid'is for'kur'i de la lum'o tri klin'iĝ'ant'a'j'n blank'a'j'n est'aĵ'o'j'n, simil'a'j'n al tiu, kiu'n mi vid'is supr'e en la ruin'o. Ĉar ili viv'is en tio, kio ŝajn'is al mi ne'penetr'ebl'a mal'lum'o, la okul'o'j est'is ne'normal'e grand'a'j kaj sent'em'a'j, ĝust'e kiel la pupil'o'j de la abism'a'j fiŝ'o'j, kaj ili reflekt'is la lum'o'n laŭ la sam'a manier'o. Mi ne dub'as, ke ili pov'is vid'i mi'n en tiu sen'radi'a mal'lum'o, kaj ili ŝajn'e hav'is neni'a'n tim'o'n pri mi, escept'e pro la lum'o. Sed tuj kiam mi brul'ig'is alumet'o'n por vid'i ili'n, ili for'kur'is sam'moment'e, kaj mal'aper'is en mal'lum'a'j'n flu'ej'o'j'n kaj tunel'o'j'n, de kie ili'a'j okul'o'j rigard'is mi'n tre strang'e.
”Mi pen'is al'vok'i ili'n, sed ili'a lingv'o evident'e est'is mal'sam'a ol tiu de la sur'ter'ul'o'j; tial mi dev'is sen'help'e de'pend'i de mi'a'j propr'a'j klopod'o'j, kaj la pens'o pri for'kur'o, anstataŭ esplor'o, est'is ankoraŭ en mi'a mens'o. Sed mi dir'is al mi, ’Nun io ja okaz'os’, kaj palp'serĉ'ant'e la voj'o'n laŭ la tunel'o, mi trov'is, ke la bru'o de maŝin'o'j far'iĝ'as pli laŭt'a. Baldaŭ la mur'o'j flank'e'n'ir'is kaj mi ven'is en grand'a'n spac'o'n. Mi brul'ig'is nov'a'n alumet'o'n kaj vid'is, ke mi en'ir'is vast'a'n ark'form'a'n kavern'o'n, kiu etend'iĝ'as en plen'a'n mal'lum'o'n preter la lim'o de mi'a flam'et'o. Mi vid'is tiom, kiom oni pov'us vid'i per la brul'ad'o de unu alumet'o.
”Mi'a memor'o neces'e est'as mal'klar'a. Grand'a'j form'o'j, kia'j maŝin'eg'o'j, lev'iĝ'is el la mal'hel'o, kaj ĵet'is grotesk'a'j'n nigr'a'j'n ombr'o'j'n, en kiu'j apenaŭ vid'ebl'a'j fantom'ec'a'j mor'lok'o'j ŝirm'is si'n kontraŭ la bril'o. La lok'o, ceter'e, est'is tre sufok'a kaj prem'a kaj la haladz'et'o de freŝ'a sang'o est'is en la aer'o. Antaŭ mi, ie mez'e, star'is mal'grand'a tabl'o el blank'a metal'o, sur kiu ŝajn'is est'i manĝ'aĵ'o. La mor'lok'o'j, almenaŭ, est'is viand'o'manĝ'a'j!
Mi memor'as, ke eĉ je tiu moment'o mi demand'is al mi, kia grand'a best'o pov'as ankoraŭ tiam ekzist'i por proviz'i la ruĝ'a'n viand'o'pec'o'n kiu'n mi vid'is. Ĉio est'is mal'klar'a: la obtuz'a odor'o, la grand'a'j sen'signif'a'j form'o'j, la figur'aĉ'o'j kiu'j kaŭr'is en la ombr'o'j kaj nur atend'is la mal'lum'o'n por re'atak'i mi'n! Tiam la alumet'o fin'brul'is kaj pik'is mi'a'j'n fingr'o'j'n, kaj fal'is kiel turn'iĝ'ant'a ruĝ'aĵ'o en la mal'lum'o.
”Mi pri'pens'is post'e, kiel tre'eg'e mis'arm'it'a mi est'is por tia aventur'o. Kiam mi komenc'is konstru'i la temp'o-maŝin'o'n mi absurd'e supoz'is, ke la hom'o'j de la est'ont'o cert'e est'os ne'imag'ebl'e pli progres'int'a'j ol ni rilat'e al si'a tut'a il'ar'o. Mi ven'is sen arm'il'o'j, sen kurac'aĵ'o, sen io fum'ebl'a — foj'e mi sent'eg'is la mank'o'n de tabak'o — eĉ sen sufiĉ'e da alumet'o'j. Se mi nur est'us pens'int'a pri fotograf'il'o! En unu sekund'o mi pov'us ek'registr'i tiu'n vid'o'n de la sub'ter'o, kaj post'e pov'us ekzamen'i ĝi'n laŭ'vol'e. Sed, efektiv'e mi star'is tie kun nur la arm'il'o'j kaj la pov'o'j kiu'j'n don'is al mi la natur'o — man'o'j, pied'o'j, dent'o'j; ĉi tiu'j kaj la kvar alumet'o'j, kiu'j ankoraŭ rest'is al mi.
”Mi tim'is ŝov'i mi'n en la mal'lum'o inter tiu'n maŝin'ar'o'n, kaj nur per la last'a bril'et'o de mi'a alumet'o mi el'trov'is, ke mi'a proviz'o preskaŭ fin'iĝ'is. Neniam mi pens'is ĝis tiu moment'o, ke est'as neces'e uz'i ili'n ekonomi'e, kaj mi mal'ŝpar'is preskaŭ la du'on'o'n por mir'ig'i la sur'ter'ul'o'j'n, al kiu'j fajr'o est'is nov'aĵ'o.
Nu, kiel mi dir'is, rest'is al mi kvar kaj dum mi star'is en la mal'lum'o, ies man'o tuŝ'is mi'n, mal'dik'a'j fingr'o'j pri'palp'is mi'a'n vizaĝ'o'n, kaj mi sent'is kurioz'a'n mal'agrabl'a'n odor'o'n. Mi kred'is aŭd'i la spir'ad'o'n de amas'o de tiu'j aĉ'a'j est'aĵ'et'o'j ĉirkaŭ mi. Mi sent'is, ke ili zorg'e pren'is la alumet'uj'o'n el mi'a man'o, kaj ali'a'j mal'antaŭ mi pinĉ'is mi'a'j'n vest'o'j'n. La sent'o de tiu'j ne'vid'at'a'j est'aĵ'o'j ekzamen'ant'a'j mi'n est'is ne'dir'ebl'e naŭz'a. La subit'a konstat'o de mi'a ne'sci'o pri ili'a'j pens- kaj ag-manier'o'j ek'ven'is al mi tre traf'e en la mal'lum'o. Mi kri'eg'is al ili kiel ebl'e plej laŭt'e. Ili ek'kur'is for, kaj tiam mi sent'is, ke ili re'ven'as al mi. Ili ten'is mi'n pli kuraĝ'e, flustr'ant'e strang'a'j'n son'o'j'n inter si. Mi trem'eg'is kaj de'nov'e kri'is — iom mal'akord'e. Ĉi tiu'n foj'o'n ili ne tiom tim'is, kaj kurioz'e rid'aĉ'is, dum ili re'ven'is al mi. Mi konfes'as, ke mi terur'e tim'is. Mi decid'is brul'ig'i pli'a'n alumet'o'n kaj for'kur'i sub la ŝirm'o de ties bril'o. Tio'n mi far'is, kaj pli'long'ig'ant'e la daŭr'o'n de la flam'et'o per paper'pec'o el mi'a poŝ'o, mi sukces'e re'ir'is al la mal'larĝ'a tunel'o. Sed apenaŭ mi en'ir'is ĝi'n kiam mi'a lum'o esting'iĝ'is, kaj en la mal'lum'o mi pov'is aŭd'i la mor'lok'o'j'n susur'i kiel la vent'o inter arb'o'foli'o'j, kaj frap'et'i kiel la pluv'o, dum ili post'kur'eg'is mi'n.
”Post moment'o ten'aĉ'is mi'n mult'a'j man'o'j kaj est'is neni'a dub'o, ke ili klopod'as re'tren'i mi'n. Mi flam'ig'is pli'a'n alumet'o'n kaj flirt'ig'is ĝi'n en ili'a'j'n kvazaŭ'blind'a'j'n vizaĝ'o'j'n. Vi apenaŭ pov'as imag'i kiel naŭz'e mal'hom'a'j ili aspekt'is — tiu'j pal'a'j, sen'menton'a'j vizaĝ'o'j kaj sen'palpebr'a'j okul'eg'o'j! — dum ili rigard'eg'is en si'a'j blind'ec'o kaj konfuz'o.
”Sed mi ne rest'is por rigard'i, mi cert'ig'as al vi: mi de'nov'e kur'is re'turn'e kaj kiam mi'a du'a alumet'o fin'iĝ'is mi brul'ig'is mi'a'n tri'a'n. Ĝi preskaŭ jam fin'brul'is, kiam mi ating'is la tru'o'n en la ŝakt'o. Mi ek'kuŝ'iĝ'is ĉe la rand'o, ĉar turn'is mi'a'n kap'o'n la bru'ad'o de la pump'il'eg'o mal'supr'e. Tiam mi palp'serĉ'is flank'e la el'star'ant'a'j'n hok'o'j'n kaj sam'temp'e iu mal'antaŭ mi ek'pren'is mi'a'j'n pied'o'j'n kaj tir'eg'is mi'n. Mi brul'ig'is mi'a'n last'a'n alumet'o'n kaj tuj ĝi esting'iĝ'is. Sed nun mi hav'is mi'a'j'n man'o'j'n sur la grimp'hok'o'j'n, kaj furioz'e pied'ŝov'ant'e, mi liber'ig'is mi'n el la ung'o'j de la mor'lok'o'j kaj rapid'e grimp'eg'is supr'e'n la ŝakt'o'n dum ili rest'is kaj konfuz'e rigard'is mi'n; ĉiu'j krom unu aĉ'ul'et'o, kiu sekv'is mi'n iom kaj preskaŭ ricev'is mi'a'n bot'o'n kiel memor'aĵ'o'n.
”Tiu grimp'ad'o ŝajn'is al mi sen'fin'a. Je la last'a'j ses aŭ ok metr'o'j terur'a naŭz'o ek'atak'is mi'n. Est'is tre'eg'e mal'facil'e ne perd'i mi'a'n ten'ad'o'n. La last'a'j kelk'a'j metr'o'j konsist'is el tim'ig'a barakt'ad'o kontraŭ tiu ĉi sven'em'o. Mult'foj'e mi'a kap'o turn'iĝ'is kaj mi sent'is ĉi'a'j'n sensaci'o'j'n de fal'ad'o. Fin'e, tamen, mi grimp'is el la put'o kaj ŝancel'iĝ'is ekster la ruin'o'n en la blind'ig'a'n sun'lum'o'n. Mi fal'is sur mi'a'n vizaĝ'o'n. Eĉ la ter'o odor'is dolĉ'a kaj pur'a. Mi memor'as tiam Uinan kis'ant'a mi'a'j'n man'o'j'n kaj orel'o'j'n kaj la voĉ'o'j'n de ali'a'j el'o'j. Post'e dum iom da temp'o mi est'is sen'konsci'a.
Nun efektiv'e mi ŝajn'is en pli mal'bon'a'j cirkonstanc'o'j ol antaŭ'e. Ĝis tiam, krom dum mi'a tut'nokt'a angor'o pro la perd'o de la temp'o-maŝin'o, mi hav'is sub'ten'a'n esper'o'n pri fin'a sav'iĝ'o, sed tiu'n esper'o'n krev'ig'is tiu'j ĉi nov'a'j el'trov'o'j. Ĝis tiam mi nur konsider'is mi'n mal'help'at'a de la infan'a naiv'ec'o de la mal'grand'ul'o'j, kaj de i'a'j ne'kon'at'a'j potenc'o'j, kiu'j'n mi dev'os nur kompren'i por venk'i; sed est'is tut'e nov'a element'o en la naŭz'ec'o de la mor'lok'o'j — io mal'hom'a kaj malic'a. Instinkt'e mi abomen'eg'is ili'n. Antaŭ'e mi sent'is mi'n kiel vir'o, kiu fal'is en kav'o'n: mi'a zorg'o rilat'is al la kav'o kaj kiel el'ir'i ĝi'n.
Nun mi sent'is mi'n kiel best'o en kapt'il'o, kies mal'amik'o baldaŭ al'ven'os.
”La mal'amik'o, kiu'n mi antaŭ'tim'is, ebl'e surpriz'os vi'n. Tem'is pri la mal'lum'o de la nov'a lun'o. Est'is Uina, kiu unu'e met'is tio'n en mi'a'n mens'o'n per iu'j komenc'e ne'kompren'ebl'a'j dir'o'j pri la mal'lum'a'j nokt'o'j. Nun ne est'is tre mal'facil'a problem'o diven'i la signif'o'n de la al'proksim'iĝ'ant'a'j mal'lum'a'j nokt'o'j. La lun'o daŭr'e mal'kresk'is; ĉiu'n nokt'o'n la mal'lum'o pli'long'iĝ'is. Kaj nun mi iom kompren'is almenaŭ la kaŭz'o'n de la tim'o de la mal'grand'a'j sur'ter'ul'o'j pro la mal'lum'o. Mi ne'klar'e sci'vol'is, kia pov'us est'i la pek'aĉ'o, kiu'n far'as la mor'lok'o'j sub la nov'lun'o. Mi nun est'is preskaŭ cert'a, ke mi'a du'a supoz'o est'as tut'e mal'ĝust'a. Pov'as est'i, ke la sur'ter'ul'o'j iam est'is la favor'at'a aristokrat'ar'o, kaj la mor'lok'o'j ili'a'j mekanik'a'j serv'ist'o'j; sed tio jam antaŭ long'e for'pas'is. La du spec'o'j, kiu'j rezult'is el la evolu'o de la hom'ar'o, glit'eg'as al, aŭ jam ating'is, tut'e nov'a'n inter'rilat'o'n. La el'o'j, simil'e al la Karlaj reĝ'o'j,* est'is degener'int'a'j al nur'a bel'a van'ec'o. Ili ankaŭ, toler'at'e de la mor'lok'o'j, posed'is la ter'o'n: pro tio ke la mor'lok'o'j, loĝ'int'e sub'ter'e dum ne'kalkul'ebl'a'j generaci'o'j, fin'fin'e trov'is la tag'lum'a'n ter'supr'aĵ'o'n ne'toler'ebl'a. Kaj, mi konklud'is, la mor'lok'o'j far'as ili'a'j'n vest'o'j'n kaj proviz'as ili'n per ili'a'j kutim'a'j bezon'aĵ'o'j, ebl'e pro la post'rest'o de mal'nov'a serv'em'o. Ili far'is tio'n kiel star'ant'a ĉeval'o frap'as per si'a pied'o aŭ kiel vir'o ĝu'as en sport'o la mort'ig'o'n de best'o'j: ĉar antikv'a'j kaj for'pas'int'a'j neces'o'j impres'is ĝi'n sur la organism'o'n. Sed, klar'e, la mal'nov'a aranĝ'o jam part'e renvers'iĝ'is. La venk'o de la mor'lok'o'j al'proksim'iĝ'is.
Antaŭ mil'o'j da generaci'o'j la hom'o ŝov'is si'a'n frat'hom'o'n ekster la komfort'o'n kaj sun'lum'o'n. Kaj nun tiu frat'o re'ven'as — ŝanĝ'it'a! Jam la el'o'j komenc'is re'lern'i unu antaŭ'a'n lecion'o'n.
Ili kon'at'iĝ'as kun tim'o. Kaj subit'e ven'is en mi'a'n mens'o'n memor'o pri la viand'o, kiu'n mi vid'is en la sub'ter'o. Ŝajn'is kurioz'e, kiel tio flos'is en mi'a'n mens'o'n: ne kvazaŭ ek'ŝov'it'e de la flu'o de mi'a medit'ad'o, sed preskaŭ kiel demand'o de ekster'e.
Mi pen'is memor'i ĝi'a'n form'o'n. Mi hav'is mal'klar'a'n impres'o'n de io kon'at'a, sed je tiu temp'o mi ne pov'is decid'i, kio ĝi est'as.
”Tamen, kiom ajn sen'pov'a'j est'u la mal'grand'ul'o'j en la ĉe'est'o de si'a mister'a tim'o, mi est'is mal'sam'e form'it'a. Mi ven'is el tiu ĉi epok'o ni'a, tiu ĉi matur'a printemp'o de la hom'a ras'o, kiam tim'o ne paraliz'as kaj mister'o jam perd'is si'a'n terur'ig'o'n.
Mi, almenaŭ, defend'os mi'n. Sen pli'a prokrast'o mi decid'is far'i al mi arm'il'o'j'n kaj fortik'aĵ'o'n, kie mi pov'os dorm'i. Kun tiu rifuĝ'ej'o kiel centr'o, mi pov'os al'rigard'i tiu'n ĉi strang'a'n mon* Dinasti'o de frank'a'j reĝ'o'j, nom'it'a'j laŭ Karlo la Grand'a (742 — 814) do'n kun iom de tiu konfid'o, kiu'n mi perd'is, kiam mi konstat'is, kia'j est'aĵ'o'j ĉirkaŭ'as mi'n ĉiu'nokt'e. Mi sent'is, ke mi neniam re'e pov'os dorm'i, ĝis mi'a lit'o est'os sekur'a kontraŭ ili. Mi trem'is pro terur'o, kiam mi pens'is kiel ili cert'e jam ekzamen'is mi'n.
”Mi vag'is dum la post'tag'mez'o laŭ la val'o de la Tamiz'o, sed trov'is neni'o'n, kio rekomend'is si'n kiel ne'ating'ebl'a. Ĉiu'j konstru'aĵ'o'j kaj arb'o'j aspekt'is facil'e grimp'ebl'a'j al tia'j lert'a'j grimp'ant'o'j, kia'j ŝajn'is est'i — pro si'a'j put'o'j — la mor'lok'o'j. Tiam re'ven'is al mi'a memor'o la alt'a'j pint'o'j de la Palac'o el verd'a porcelan'o kaj la polur'it'a bril'o de ties mur'o'j; kaj la vesper'o'n, port'ant'e Uinan kiel infan'o'n sur mi'a ŝultr'o, mi supr'e'n'ir'is la mont'et'o'j'n en la sud'orient'a direkt'o. La distanc'o'n mi jam taks'is kiel 12 – 14 kilo'metr'o'j'n, sed ver'ŝajn'e ĝi est'is preskaŭ 30.
Mi unu'e est'is vid'int'a la lok'o'n je tia mal'sek'a post'tag'mez'o, kiu tromp'e mal'grand'ig'as distanc'o'j'n. Plu'e, la kalkan'um'o de unu el mi'a'j ŝu'o'j est'is mal'firm'a, kaj najl'o komenc'is tra'puŝ'i si'n tra la pland'um'o — ili est'is komfort'a'j mal'nov'a'j ŝu'o'j, kiu'j'n mi port'is hejm'e — tial mi est'is lam'a. Kaj est'is jam long'e post nokt'o'mez'o, kiam mi ek'vid'is la Palac'o'n siluet'at'a'n nigr'a kontraŭ la flav'et'o de la ĉiel'o.
”Kiam mi komenc'is port'i ŝi'n, Uina rav'iĝ'is, sed post iom da temp'o ŝi vol'is, ke mi re'met'u ŝi'n sur la ter'o'n, kaj kur'is apud'e de mi. Foj'e ŝi ek'ir'is flank'e'n por kolekt'i flor'o'j'n, kiu'j'n ŝi met'is en mi'a'j'n poŝ'o'j'n. Mi'a'j poŝ'o'j ĉiam est'is enigm'o al Uina, sed fin'e ŝi konklud'is ke ili est'as fantazi'a spec'o de vaz'o por flor'a ornam'ad'o. Almenaŭ, ŝi util'ig'is ili'n tiu'cel'e. Kaj tio memor'ig'as al mi! Ŝanĝ'ant'e mi'a'n jak'o'n mi trov'is ...”
La temp'o-vojaĝ'ant'o paŭz'is, met'is si'a'n man'o'n en la poŝ'o'n, kaj silent'e el'met'is sur la tabl'et'o'n du velk'int'a'j'n flor'o'j'n, ne mal'simil'a'j'n al tre grand'a'j blank'a'j malv'o'j. Tiam li daŭr'ig'is si'a'n rakont'o'n.
”Dum trans'ramp'is la mond'o'n la vesper'a silent'o, kaj ni plu'ir'is super la mont'et'o'n en la direkt'o al Wimbledon, Uina far'iĝ'is lac'a kaj vol'is re'ir'i al la dom'o el griz'a ŝton'o. Sed mi indik'is al ŝi la mal'proksim'a'j'n pint'o'j'n de la Palac'o el verd'a porcelan'o, kaj klopod'is kompren'ig'i al ŝi, ke ni serĉ'us tie rifuĝ'ej'o'n for de ŝi'a tim'o. Vi kon'as tiu'n grand'a'n paŭz'o'n, kiu traf'as la mond'o'n antaŭ nokt'iĝ'o? Eĉ ĉes'as la vent'et'o en la arb'o'j.
Al mi, ĉiam est'as atmosfer'o de atend'ad'o dum tiu vesper'a silent'o. La ĉiel'o est'is klar'a, mal'proksim'a kaj mal'plen'a, krom kelk'a'j horizontal'a'j stri'o'j ĉe la sub'ir'ant'a sun'o. Nu, tiu'n nokt'o'n la atend'ad'o ek'hav'is la karakter'o'n de mi'a'j tim'o'j. En tiu mal'lum'a kviet'o mi'a'j sent'o'j ŝajn'is super'natur'e akr'ig'it'a'j. Mi eĉ pens'is, ke mi pov'as sent'i la kav'ec'o'n de la ter'o sub mi'a'j pied'o'j; pov'as, efektiv'e, preskaŭ vid'i tra ĝi la mor'lok'o'j'n en ili'a formik'ej'o ir'ant'a'j tie'n kaj re'e'n kaj atend'ant'a'j la nokt'o'n. En mi'a ekscit'iĝ'o, mi pens'is, ke ili ricev'os kiel milit'deklar'o'n mi'a'n en'trud'o'n en si'a'j'n tunel'o'j'n. Kaj kial ili pren'is mi'a'n temp'o'maŝin'o'n?
”Tiel ni plu'ir'is en la kviet'o, kaj la krepusk'o far'iĝ'is nokt'o.
Velk'is la klar'a blu'o de la mal'proksim'o kaj unu post la ali'a'j aper'is la stel'o'j. La ter'o far'iĝ'is ne'klar'a kaj la arb'o'j nigr'iĝ'is.
Pli'fort'ig'is ĉe Uina ŝi'a'j tim'o'j kaj lac'o. Mi pren'is ŝi'n en mi'a'j'n brak'o'j'n kaj parol'is al ŝi kaj kares'is ŝi'n. Tiam, dum nigr'iĝ'is la mal'lum'o, ŝi met'is si'a'j'n brak'o'j'n ĉirkaŭ mi'a'n kol'o'n, ferm'is la okul'o'j'n, kaj firm'e prem'is si'a'n vizaĝ'o'n sur mi'a'n ŝultr'o'n. Tiel ni mal'supr'e'n'ir'is long'a'n dekliv'o'n en val'o'n, kaj tie en la mal'hel'o mi preskaŭ marŝ'is en river'et'o'n. Tio'n ĉi mi tra'vad'is. Mi supr'e'n'ir'is la kontraŭ'a'n flank'o'n de la val'o, preter'pas'is nombr'o'n da dorm'dom'o'j, kaj ven'is al statu'o — Faŭn'o, aŭ ia simil'a figur'o, sen la kap'o. Tie ĉi est'is ankaŭ akaci'o'j. Ĝis tiam mi vid'is neni'a'n sign'o'n de la mor'lok'o'j, sed est'is ankoraŭ fru'e en la nokt'o, kaj ankoraŭ ne ven'is la pli nigr'a'j hor'o'j antaŭ la lev'iĝ'o de la mal'nov'a lun'o.
”De sur la supr'o de mont'et'o mi vid'is dens'a'n arb'ar'o'n, kiu etend'iĝ'is larĝ'a kaj nigr'a antaŭ mi. Mi hezit'is je tio. Mi pov'is vid'i neniu'n fin'o'n al ĝi, aŭ dekstr'e, aŭ mal'dekstr'e. Ĉar mi sent'is mi'n lac'a — precip'e mi'a'j pied'o'j est'is tre dolor'a'j — mi de'met'is Uinan de mi'a ŝultr'o kaj sid'iĝ'is sur la herb'aĵ'o'n. Mi ne plu pov'is vid'i la Palac'o'n el verd'a porcelan'o, kaj mi dub'is pri ties direkt'o. Mi rigard'is en la dens'ec'o'n de la arb'ar'o kaj pens'is pri tio, kio'n ĝi pov'as kaŝ'i. Sub la dik'a konfuz'o de branĉ'o'j oni ne pov'us vid'i la stel'o'j'n. Eĉ se est'us neni'a ali'a insid'a danĝer'o — danĝer'o pri kiu mi ne kuraĝ'is form'i imag'o'n — tamen ekzist'us la danĝer'o, ke mi fal'os pro la radik'o'j kaj frap'os mi'n kontraŭ la arb'o'trunk'o'j.
”Plu'e, mi est'is tre lac'a pro la ekscit'o'j de la tag'o; tial mi decid'is ne entrepren'i ĝi'n, sed pas'ig'i la nokt'o'n sur la ne'ŝirm'at'a mont'et'o.
”Uina, kiel mi kontent'e konstat'is, profund'e dorm'is. Mi zorg'e volv'is ĉirkaŭ ŝi'n mi'a'n jak'o'n kaj sid'iĝ'is ĉe ŝi por atend'i la lev'iĝ'o'n de la lun'o. La dekliv'o est'is kviet'a kaj sol'ec'a, sed el la nigr'o de la arb'ar'o ven'is foj'e la mov'iĝ'o de viv'aĵ'o'j. Super mi bril'is la stel'o'j, ĉar la nokt'o est'is tre klar'a. Mi sent'is i'a'n amik'a'n komfort'o'n pro ili'a bril'et'ad'o. Ĉiu el la antaŭ'a'j stel'ar'o'j tamen jam mal'aper'is de la ĉiel'o. Tiu mal'rapid'a mov'iĝ'o, kiu est'as ne'percept'ebl'a dum cent hom'a'j viv'daŭr'o'j, jam antaŭ long'e re'aranĝ'is ili'n en ne'kon'at'a'j'n grup'o'j'n. Sed la Lakt'a voj'o, ŝajn'is al mi, ankoraŭ est'is la sam'a ĉifon'a stri'o de stel'er'o'j, kia ĝi antaŭ'e est'is. Sud'e (laŭ mi'a taks'o) est'is tre bril'a ruĝ'a stel'o kiu est'is nov'a al mi; ĝi est'is eĉ pli grandioz'a ol ni'a propr'a verd'a Sirius'o. Kaj, inter ĉiu'j ĉi bril'et'ant'a'j lum'pint'o'j, unu hel'a planed'o bril'is afabl'e kaj firm'e, kiel la vizaĝ'o de mal'nov'a amik'o.
”Mi'a rigard'ad'o al tiu'j ĉi stel'o'j subit'e mal'grand'ig'is mi'a'j'n propr'a'j'n ĝen'o'j'n kaj ĉiu'j'n grav'aĵ'o'j'n de la ter'a viv'o. Mi pri'pens'is ili'a'n ne'taks'ebl'a'n distanc'o'n for, kaj la mal'rapid'a'n ne'evit'ebl'a'n glit'ad'o'n de ili'a mov'iĝ'o el la ne'kon'at'a pas'int'o en la ne'kon'at'a'n est'ont'o'n. Mi pens'is pri la grand'eg'a ekvinoks'a cikl'o, kiu'n far'as la ter'a aks'o. Tiu silent'a rotaci'o okaz'is nur kvar'dek foj'o'j'n dum la temp'o'spac'eg'o kiu'n mi trans'vetur'is. Kaj dum tiu'j mal'mult'a'j rotaci'o'j est'is for'ŝov'it'a'j de la mond'o ĉia ag'ad'o, ĉiu'j tradici'o'j, la kompleks'a'j organiz'aĵ'o'j, la naci'o'j, lingv'o'j, literatur'o, aspir'o'j, eĉ la nur'a memor'o pri la hom'ar'o kiel mi kon'is ĝi'n. Ekzist'is anstataŭ'e tiu'j ĉi mal'fort'ul'o'j, kiu'j forges'is si'a'j'n pra'patr'o'j'n, kaj la blank'aĵ'o'j, pro kiu'j mi viv'is en terur'o. Tiam mi pens'is pri la tim'eg'o, kiu star'as inter la du spec'o'j, kaj je la unu'a foj'o, kun subit'a trem'et'o, ven'is klar'a sci'o pri tio, kio pov'as est'i la viand'o, kiu'n mi vid'is. Tamen, est'is tro terur'e! Mi ek'rigard'is et'a'n Uinan, kiu dorm'is ĉe mi'a flank'o, ŝi'a vizaĝ'o blank'a kaj stel'ec'a sub la stel'o'j, kaj mi tuj for'ig'is la pens'o'n.
”Dum tiu long'a nokt'o mi kiel ebl'e plej efik'e pen'is ne pri'pens'i la mor'lok'o'j'n kaj pas'ig'is la temp'o'n prov'ant'e imag'i, ke mi pov'as trov'i sign'o'j'n de la mal'nov'a'j stel'grup'o'j en la nov'a konfuz'o. La ĉiel'o rest'is tre klar'a, escept'e de unu-du nebul'ec'a'j nub'o'j. Sen'dub'e mi foj'e dorm'et'is. Tiam, dum daŭr'is mi'a gard'ad'o, nuanc'iĝ'is la orient'a ĉiel'o kiel la reflekt'o de ia sen'kolor'a fajr'o, kaj la mal'nov'a lun'o lev'iĝ'is, mal'dik'a kaj pint'a kaj blank'a. Kaj tuj post'e ating'is ĝi'n kaj super'flu'is ĝi'n la krepusk'o, unu'e pal'a, kaj post'e ruĝ'et'a kaj varm'a. Neni'u mor'lok'o est'is ven'int'a al ni. Efektiv'e, mi vid'is neniu'n sur la mont'et'o tiu'n nokt'o'n. Kaj en la konfid'o de la nov'a tag'o preskaŭ ŝajn'is al mi, ke mi'a tim'o est'is ne'raci'a. Mi star'iĝ'is kaj trov'is, ke mi'a pied'o kun la mal'firm'a kalkan'um'o ŝvel'is ĉe la maleol'o kaj dolor'is sub la kalkan'o; tial mi re'sid'iĝ'is, de'pren'is mi'a'j'n ŝu'o'j'n kaj ĵet'is ili'n for.
”Mi vek'is Uinan kaj ni mal'supr'e'n'ir'is en la arb'ar'o'n, kiu nun est'is verd'a kaj agrabl'a anstataŭ nigr'a kaj tim'ig'a. Ni trov'is iom da frukt'o por for'ig'i ni'a'n mal'sat'o'n. Ni baldaŭ renkont'is ali'a'j'n el la delikat'ul'o'j, kiu'j rid'is kaj danc'is en la sun'lum'o, kvazaŭ ne ekzist'us tia afer'o, kia la nokt'o. Kaj tiam de'nov'e mi pens'is pri la viand'o, kiu'n mi vid'is. Mi est'is nun cert'a pri kio ĝi est'is, kaj el mi'a kor'o mi kompat'is tiu'n ĉi last'a'n river'et'o'n de la grandioz'a flu'eg'o de la hom'ar'o. Evident'e, iam en la pra'temp'o de la hom'a degener'o okaz'is ek'mank'o en la nutr'aĵ'o de la mor'lok'o'j. Ebl'e ili viv'is de rat'o'j kaj tia'j best'aĉ'o'j. Eĉ nun la hom'o est'as mult'e mal'pli elekt'em'a kaj eks'luz'iv'a pri si'a nutr'aĵ'o ol li est'is — mult'e mal'pli ol ia simi'o. Li'a naŭz'o kontraŭ hom'a karn'o tut'e ne est'as profund'a instinkt'o. Kaj tiu'j best'a'j hom'id'o'j do —! Mi pen'is rigard'i la afer'o'n laŭ scienc'a vid'punkt'o. Almenaŭ, ili est'is mal'pli hom'a'j kaj pli mal'proksim'a'j ol ni'a'j kanibal'a'j pra'ul'o'j de antaŭ tri aŭ kvar mil jar'o'j. Kaj mal'aper'is la inteligent'o, kiu est'us far'int'a tia'j'n cirkonstanc'o'j'n turment'a'j. Kial mi ĝen'u mi'n? Tiu'j ĉi el'o'j est'is nur'a'j gras'ig'it'a'j brut'o'j, kiu'j'n la formik'a'j mor'lok'o'j ĉas'is — ebl'e pri'zorg'is ili'a'n bred'ad'o'n. Kaj jen Uina, kiu danc'is ĉe mi'a flank'o!
”Tiam mi prov'is sav'i mi'n de la terur'o, kiu super'ramp'as mi'n, rigard'ant'e ĝi'n kiel sever'a'n pun'o'n pro hom'a ego'ism'o. La hom'o est'is kontent'a viv'i en komfort'o kaj feliĉ'o per la labor'o de si'a frat'hom'o, uz'is neces'o'n kiel si'a'n signal'vort'o'n kaj pretekst'o'n, kaj si'a'temp'e neces'o re'traf'is li'n. Mi eĉ prov'is pri'mok'i tiu'n ĉi mizer'a'n kaduk'iĝ'int'a'n aristokrat'ar'o'n. Sed tia pens'manier'o est'is ne'ebl'a. Kiom ajn grand'a est'u ili'a intelekt'a mal'progres'o, la el'o'j rest'is tro simil'a'j al la hom'a form'o, ke ili ne merit'u mi'a'n kompat'o'n, kaj mi tial dev'is est'i part'o'pren'ant'o en ili'a degener'o kaj ili'a tim'o.
”Mi hav'is je tiu temp'o tre mal'klar'a'j'n ide'o'j'n pri tio, kio'n mi dev'us far'i. Mi'a unu'a est'is hav'ig'i i'a'n sekur'a'n rifuĝ'ej'o'n kaj far'i al mi tia'j'n arm'il'o'j'n el metal'o aŭ ŝton'o, kia'j'n mi pov'us el'pens'i. Tiu neces'o est'is urĝ'a. Du'e, mi esper'is hav'ig'i i'a'n rimed'o'n por far'i fajr'o'n, por ke mi hav'u ĉe mi arm'il'o'n en la form'o de torĉ'o, ĉar mi sci'is, ke neni'o est'os pli efik'a kontraŭ la mor'lok'o'j. Tiam mi vol'is aranĝ'i i'a'n rimed'o'n por per'fort'e mal'ferm'i la bronz'a'j'n pord'o'j'n sub la blank'a sfinks'o. Mi pens'is pri ia ŝov'il'eg'o. Mi konvink'iĝ'is, ke se mi pov'us en'ir'i tiu'j'n pord'o'j'n, kaj port'i antaŭ mi bril'eg'a'n lum'o'n, mi trov'us la temp'o-maŝin'o'n kaj sav'us mi'n. Mi ne pov'is imag'i la mor'lok'o'j'n sufiĉ'e fort'a'j por mov'i ĝi'n tre mal'proksim'e'n. Mi jam decid'is port'i Uinan kun mi al ni'a epok'o. Kaj medit'ant'e tia'j'n projekt'o'j'n, mi daŭr'ig'is ni'a'n migr'o'n al la konstru'aĵ'o, kiu'n mi'a kapric'o jam elekt'is kiel ni'a'n loĝ'ej'o'n.
Kiam ĉirkaŭ tag'mez'o, ni al'proksim'iĝ'is la Palac'o'n el ver da porcelan'o, mi trov'is ĝi'n for'las'it'a kaj dis'fal'ant'a en ruin'o'j'n. Nur ĉifon'a'j pec'o'j da vitr'o rest'is en ĝi'a'j fenestr'o'j, kaj grand'a'j pec'o'j de la verd'a antaŭ'aĵ'o est'is for'fal'int'a'j de la rust'iĝ'int'a metal'a skelet'o. Ĝi star'is tre alt'a sur herb'a mont'et'o, kaj kiam mi rigard'is nord'e'n antaŭ ol mi en'ir'is ĝi'n, mi rimark'is kun surpriz'o grand'a'n river'buŝ'o'n, aŭ eĉ golf'o'n, kie, mi opini'is, antaŭ'e dev'is est'i Wandsworth kaj Battersea. Mi pens'is tiam — kvankam mi neniam sekv'is la pens'o'n — pri tio, kio ebl'e okaz'is aŭ okaz'as al la viv'aĵ'o'j en la mar'o.
”La material'o de la Palac'o post ekzamen'o ja pruv'iĝ'is est'i porcelan'o, kaj trans la fasad'o mi vid'is skrib'aĵ'o'n en i'a'j ne'kon'at'a'j sign'o'j. Mi pens'is, iom mal'saĝ'e, ke Uina ebl'e help'os al mi interpret'i tio'n, sed mi nur lern'is, ke la ide'o de skrib'o neniam en'ir'is ŝi'a'n mens'o'n. Mi opini'as, ke ŝi ĉiam ŝajn'is al mi pli hom'a ol ŝi est'is, ebl'e ĉar ŝi'a am'o est'is tiel hom'a.
”Mal'antaŭ la grand'a'j klap'o'j de la pord'o — kiu'j est'is mal'ferm'it'a'j kaj romp'it'a'j — ni trov'is, anstataŭ la kutim'a vestibl'o, long'a'n galeri'o'n lum'ig'at'a'n de mult'a'j flank'fenestr'o'j. Je ek'rigard'o, ĝi memor'ig'is mi'n pri muze'o. La kahel'it'a plank'o est'is dens'e kovr'it'a de polv'o kaj mir'ig'a kolekt'o da divers'a'j objekt'o'j hav'is la sam'a'n griz'a'n kovr'aĵ'o'n. Tiam mi rimark'is, strang'a'n kaj mal'dik'a'n en la mez'o de la ĉambr'o, i'o'n kio klar'e est'is la mal'supr'a part'o de gigant'a skelet'o. Mi re'kon'is, pro la oblikv'a'j pied'o'j, ke ĝi est'as ia for'mort'int'a best'o simil'a al la megateri'o. La krani'o kaj la supr'a'j ost'o'j kuŝ'is flank'e de ĝi en la dik'a polv'o, kaj en unu lok'o, kie pluv'o est'is tra'gut'int'a tru'o'n en la tegment'o, la skelet'o mem est'is velk'ig'it'a. Pli for'e en la galeri'o star'is grand'eg'a skelet'o de brontosaŭr'o. Mi'a supoz'o pri muze'o est'is konfirm'it'a. Ir'ant'e flank'e'n, mi trov'is i'o'n, kio ŝajn'is est'i dekliv'a bret'ar'o, kaj, mov'int'e la dik'a'n polv'amas'o'n, mi trov'is la kon'at'a'j'n vitr'aĵ'o'j'n de ni'a epok'o. Sed ili cert'e est'is hermetik'a'j, laŭ la atest'o de la sufiĉ'e bon'a stat'o de part'o'j de la en'hav'o.
”Evident'e ni star'is inter la ruin'o'j de ia post'temp'a South Kensington! Tie ĉi, ŝajn'e, est'is la paleontologi'a fak'o, kaj bon'eg'a kolekt'o da rest'aĵ'o'j ĝi antaŭ'e ja dev'is est'i. Tamen, la ne'evit'ebl'a velk'ad'o kiu est'is dum iom da temp'o for'ten'it'a kaj, pro la mal'aper'o de la bakteri'o'j kaj fung'o'j, perd'is naŭ'dek naŭ procent'o'j'n de si'a potenc'o, atak'is de'nov'e la trezor'o'j'n, tre'eg'e cert'e, eĉ se tre'eg'e mal'rapid'e. Divers'lok'e mi trov'is sign'o'j'n de la mal'grand'ul'o'j, en la form'o de mal'oft'a'j rest'aĵ'o'j romp'it'a'j aŭ ŝnur'e kun'fiks'it'a'j per herb'er'o'j. Kaj kelk'lok'e iu'j — laŭ mi'a opini'o la mor'lok'o'j — est'is per'fort'e for'pren'int'a'j la kest'o'j'n. Est'is tre silent'e. La dens'a polv'o sen'bru'ig'is ni'a'j'n paŝ'o'j'n. Uina, kiu est'is rul'int'a ekin'o'n sur la dekliv'a vitr'o de unu el la kest'o'j, baldaŭ ven'is, dum mi rigard'is ĉirkaŭ mi'n, kaj tre kviet'e pren'is mi'a'n man'o'n kaj star'is ĉe mi.
”Kaj komenc'e mi'n tiel surpriz'is tiu ĉi antikv'a monument'o de epok'o intelekt'a, ke mi neniel pens'is pri la ebl'o'j kiu'j'n ĝi prezent'is. Eĉ mi'a pens'ad'o pri la temp'o-maŝin'o iom'et'e re'tir'is si'n de mi'a mens'o.
”Se oni konsider'as ĝi'a'n grand'ec'o'n, tiu ĉi Palac'o el verd'a porcelan'o en'hav'is mult'e pli ol Galeri'o'n de paleontologi'o; ebl'e histori'a'j'n galeri'o'j'n; pov'as est'i, eĉ libr'ar'o'n! Al mi, almenaŭ en mi'a'j tiam'a'j cirkonstanc'o'j, tiu'j est'us eg'e pli interes'a'j ol tiu ĉi spektakl'o de pra'temp'a geologi'o en kaduk'a stat'o. Esplor'ant'e, mi trov'is ali'a'n mal'long'a'n galeri'o'n trans'e de la unu'a. Tiu ĉi ŝajn'is dediĉ'i si'n al mineral'o'j, kaj la ek'vid'o de blok'o da sulfur'o pens'ig'is mi'n pri pulv'o. Sed mi ne pov'is trov'i salpetr'o'n; efektiv'e mi trov'is neni'a'j'n azot'at'o'j'n. Sen'dub'e ili fluid'iĝ'is antaŭ long'eg'e. Tamen, la sulfur'o rest'is en mi'a mens'o kaj iniciat'is ar'o'n da pens'o'j. Rilat'e al la ceter'o de la en'hav'o de tiu galeri'o, kvankam ĝeneral'e ĝi est'is la plej bon'e konserv'it'a el ĉiu'j, kiu'j'n mi vid'is, ĝi ne tre interes'is mi'n. Mi tut'e ne est'as special'ist'o pri mineralogi'o, kaj mi plu'ir'is laŭ tre ruin'ig'it'a koridor'o paralel'e kun la unu'a ĉambr'eg'o, kiu'n mi en'ir'is.
Evident'e tiu ĉi fak'o est'is dediĉ'it'a al natur'a histori'o, sed ĉio jam antaŭ long'e far'iĝ'is ne're'kon'ebl'a. Kelk'a'j velk'int'a'j kaj nigr'iĝ'int'a'j rest'aĵ'o'j, kiu'j iam est'is konserv'it'a'j best'o'j, el'sek'iĝ'int'a'j mumi'o'j en konserv'uj'o'j, kiu'j iam en'hav'is alkohol'o'n, la brun'a polv'o de mal'aper'int'a'j plant'o'j; jen ĉio! Mi bedaŭr'is tio'n, ĉar mi est'us ĝoj'int'a el'serĉ'i la patent'it'a'j'n metod'o'j'n, per kiu'j oni est'is venk'int'a la viv'ant'a'n natur'o'n. Tiam ni ven'is al galeri'o absolut'e kolos'a, sed kurioz'e mal'taŭg'e lum'ig'at'a. La plank'o hav'is et'a'n dekliv'o'n komenc'e de la fin'o, kie'n mi en'ir'is. Divers'lok'e blank'a'j glob'o'j pend'is de la plafon'o — mult'a'j el ili fend'it'a'j kaj frakas'it'a'j — kio sugest'is, ke original'e la ej'o est'is art'e'far'it'e lum'ig'at'a. Tie ĉi mi est'is pli en mi'a element'o, ĉar lev'iĝ'is ambaŭ'flank'e la grand'a'j form'o'j de maŝin'eg'o'j, ĉiu'j tre rust'iĝ'int'a'j kaj mult'a'j romp'it'a'j, sed kelk'a'j ankoraŭ sufiĉ'e komplet'a'j. Vi sci'as, ke mi hav'as pasi'o'n pri mekanism'o, kaj mi em'is rest'i inter tiu'j ĉi maŝin'o'j, des pli ĉar plej'part'e ili hav'is la interes'o'n de enigm'o'j, kaj mi pov'is far'i nur la plej mal'cert'a'j'n diven'o'j'n pri ili'a cel'o. Mi supoz'is, ke se mi pov'us solv'i ili'a'j'n enigm'o'j'n, mi akir'us pov'o'j'n, kiu'j ebl'e util'us kontraŭ la mor'lok'o'j.
”Subit'e Uina ven'is tre proksim'e al mi'a flank'o. Tiel subit'e, ke ŝi surpriz'is mi'n. Se ŝi ne est'us far'int'a tio'n, mi kred'ebl'e tut'e ne rimark'us la dekliv'o'n de la galeri'a plank'o. La part'o, kiu'n mi en'ir'is, est'is tut'e super la ter'o, kaj lum'ig'is ĝi'n strang'a'j tre mal'larĝ'a'j fenestr'o'j. Laŭ'long'e de la galeri'o, la ter'o lev'iĝ'is kontraŭ tiu'j ĉi fenestr'o'j, ĝis fin'e antaŭ ĉiu est'is kav'o simil'a al la sub'ter'etaĝ'a kort'et'o de Londona dom'o, kaj nur stri'o de tag'lum'o ĉe la supr'o. Mi plu'ir'is mal'rapid'e, sci'vol'ant'e pri la maŝin'o'j, kaj tro atent'is ili'n por rimark'i la iom-post-iom'a'n mal'pli'iĝ'o'n de la lum'o, ĝis la kresk'ant'a tim'o de Uina al'tir'is mi'a'n atent'o'n.
Tiam mi vid'is, ke la galeri'o fin'iĝ'as en dens'a mal'lum'o. Mi hezit'is, kaj tiam, rigard'ant'e ĉirkaŭ mi'n, mi vid'is, ke la polv'o est'as mal'pli abund'a kaj ĝi'a supr'aĵ'o est'as mal'eben'a. Pli mal'proksim'e, en la direkt'o de la mal'lum'o, ĝi ŝajn'is est'i romp'it'a de nombr'o da mal'larĝ'a'j pied'sign'et'o'j. Je tio re'vigl'iĝ'is mi'a sent'o pri la apud'est'o de la mor'lok'o'j. Mi sent'is, ke mi mal'ŝpar'as mi'a'n temp'o'n per tiu ĉi akademi'a ekzamen'o de la maŝin'ar'o.
Mi ek'memor'is ke est'as jam mal'fru'e en la post'tag'mez'o kaj ke mi ankoraŭ hav'as neni'a'n arm'il'o'n por far'i fajr'o'n. Kaj tiam, for en la mal'lum'a part'o de la galeri'o, mi aŭd'is kurioz'a'n frap'et'ad'o'n kaj la sam'a'j'n strang'a'j'n bru'o'j'n, kiu'j'n mi aŭd'is en la put'o.
”Mi ten'is la man'o'n de Uina. Tiam, frap'it'e de subit'a ide'o, mi las'is ŝi'n kaj turn'iĝ'is al maŝin'o, de kiu el'star'is man-stang'o ne mal'simil'a al tia, kia'j trov'iĝ'as en fer'voj'a signal-bud'o. Mi grimp'is sur la maŝin'o'n, ten'is tiu'n stang'o'n per mi'a'j man'o'j, kaj per mi'a tut'a fort'o flank'e'n'ŝov'is ĝi'n. Subit'e Uina, for'las'it'e en la mez'a koridor'o, komenc'is plor'et'i. Mi sufiĉ'e bon'e taks'is la fort'o'n de la stang'o, ĉar ĝi romp'iĝ'is post unu'minut'a streĉ'ad'o, kaj mi re'ir'is al ŝi, kun sceptr'o en mi'a man'o, kiu est'is, mi'a'opini'e, pli ol sufiĉ'a por la krani'o de kiu ajn mor'lok'o eventual'e renkont'ot'a. Kaj mi tre sopir'is mort'ig'i unu-du mor'lok'o'j'n. Tre mal'hom'e, vi ebl'e opini'as, vol'i mort'ig'i si'a'j'n post'e'ul'o'j'n! Sed ial est'is ne'ebl'e sent'i i'a'n human'ec'o'n por la est'aĵ'o'j. Mal'ebl'ig'is mi'a'n tuj'a'n al'kur'o'n por mort'ig'i la fi'ul'o'j'n, kiu'j'n mi aŭd'is, nur mi'a mal'inklin'o for'las'i Uinan, kaj la kred'o, ke se mi komenc'os sat'ig'i mi'a'n murd'em'o'n, mi'a temp'o'maŝin'o ebl'e sufer'os.
”Nu, kun la stang'o en unu man'o kaj Uina ĉe la ali'a, mi el'ir'is el tiu galeri'o kaj en'ir'is ali'a'n eĉ pli grand'a'n, kiu je ek'vid'o memor'ig'is mi'n pri milit'ist'a kapel'o, ornam'it'a per ĉifon'a'j flag'o'j. La brun'a'j'n kaj putr'a'j'n ĉifon'o'j'n, kiu'j pend'is de ĝi'a'j mur'o'j, mi baldaŭ re'kon'is kiel velk'a'j'n rest'aĵ'o'j'n de libr'o'j. Ili antaŭ long'e dis'fal'is, kaj ĉiu sign'o de pres'o jam for'las'is ili'n.
Sed kelk'lok'e est'is fleks'it'a'j bind'aĵ'o'j kaj fend'it'a'j metal'a'j agraf'o'j, kiu'j tut'e bon'e rakont'is si'a'n histori'o'n. Se mi est'us literatur'ul'o, mi ebl'e est'us medit'int'a pri la van'ec'o de ĉia ambici'o.
Sed, efektiv'e tio, kio plej traf'is mi'n, est'is la eg'a mal'ŝpar'o de labor'o, pri kiu atest'is tiu ĉi mizer'a dezert'o de putr'a paper'o.
Je tiu temp'o, mi konfes'as, mi ĉef'e pens'is pri la filozofi'a'j traktat'o'j kaj mi'a'j propr'a'j dek sep referat'o'j pri fizik'a optik'o.
”Tiam, supr'e'n'marŝ'int'e larĝ'a'n ŝtup'ar'o'n, ni ven'is al io, kio iam dev'is est'i galeri'o de teknik'a kemi'o. Kaj tie ĉi mi hav'is iom da esper'o pri util'a'j el'trov'o'j. Krom ĉe unu fin'o, kie la tegment'o jam dis'fal'is, tiu ĉi galeri'o est'is en bon'a stat'o. Mi ir'is entuziasm'e al ĉiu ne'romp'it'a kest'o. Kaj fin'e, en unu el la ver'e hermetik'a'j kest'o'j, mi trov'is skatol'et'o'n da alumet'o'j. Tre avid'e mi prov'is ili'n. Ili est'is perfekt'a'j. Ili eĉ ne est'is mal'sek'et'a'j. Mi turn'iĝ'is al Uina. ’Danc'u’, mi kri'is al ŝi en ŝi'a propr'a lingv'o. Ĉar nun mi hav'is efektiv'a'n arm'il'o'n kontraŭ la naŭz'a'j est'aĵ'o'j, kiu'j'n mi tim'is. Kaj tiel, en tiu for'las'it'a muze'o, sur la dik'a, mol'a polv'o-tapiŝ'o, je la eg'a ĝoj'o de Uina, mi solen'e far'is spec'o'n de miks'it'a danc'o, fajf'ant'e kiel ebl'e plej gaj'e La land'o de l’lojal'ul'o'j.
Part'e ĝi est'is modest'a cancan, part'e paŝ-danc'o, part'e jup'danc'o (tiom, kiom permes'is mi'a bask'o), kaj part'e original'a.
Ĉar mi est'as natur'e invent'em'a, kiel vi sci'as.
”Nu, mi ankoraŭ opini'as, ke tre strang'a est'is la fakt'o, ke tiu'j ĉi alumet'o'j evit'is la detru'em'o'n de temp'o dum ne'kalkul'ebl'a'j jar'o'j, kaj tio est'is tre bon'ŝanc'a por mi. Tamen, iom strang'e, mi trov'is mult'e pli ne'atend'ebl'a'n substanc'o'n, kaj tio est'is kamfor'o. Mi trov'is ĝi'n en sigel'it'a uj'o, kiu, mi supoz'as, hazard'e est'is hermetik'e sigel'it'a. Mi supoz'is unu'e, ke ĝi est'as parafin'vaks'o kaj romp'is la vitr'o'n. Sed la odor'o de kamfor'o est'is ne'mis'kompren'ebl'a. Kontraŭ la universal'a velk'iĝ'o tiu ĉi vapor'iĝ'em'a substanc'o hazard'e el'ten'is, ebl'e dum mult'mil'a'j jar'cent'o'j. Ĝi memor'ig'is mi'n pri sepi'a pentr'aĵ'o, kiu'n iam mi vid'is, far'it'a per la ink'o de fosili'o, kiu pere'is antaŭ milion'o'j da jar'o'j. Mi est'is for'ĵet'ont'a ĝi'n, sed mi memor'is, ke ĝi est'as flam'ig'ebl'a kaj brul'as kun bon'a bril'a flam'o — est'as, fakt'e, bon'eg'a kandel'o — kaj mi met'is ĝi'n en mi'a'n poŝ'o'n. Mi trov'is neni'a'n eksplod'aĵ'o'n, nek i'a'n rimed'o'n por krev'ig'i la bronz'a'j'n pord'o'j'n. Ĝis nun mi'a fer'a stang'o est'is la plej util'a objekt'o, kiu'n mi trov'is. Tamen, mi for'las'is tiu'n galeri'o'n tre kontent'a.
”Mi ne pov'as rakont'i al vi ĉio'n pri tiu long'a post'tag'mez'o.
Est'us al mi tre mal'facil'e re'memor'i mi'a'j'n esplor'o'j'n en la ĝust'a ord'o. Mi memor'as long'a'n galeri'o'n de rust'iĝ'int'a'j ten'il'o'j por arm'il'o'j, kaj kiel mi hezit'is inter mi'a stang'o kaj hak'il'o aŭ glav'o. Mi tamen ne pov'is port'i ambaŭ, kaj mi'a fer'a stang'o est'is la plej promes'plen'a kontraŭ la bronz'a'j pord'o'j. Est'is mult'a'j paf'il'o'j, pistol'o'j kaj karaben'o'j. La plej mult'a'j konsist'is el amas'o'j da rust'o, sed kelk'a'j est'is el ĉi nov'a metal'o kaj ankoraŭ en iom bon'a stat'o. Sed jam polv'iĝ'is ĉiom de la kartoĉ'o'j kaj pulv'o, kiu'j ebl'e iam est'is tie. Unu angul'o, kiu'n mi vid'is, est'is brul'ig'it'a kaj frakas'it'a; ebl'e de ia eksplod'o inter la specimen'o'j. En ali'a lok'o est'is vast'a amas'o da idol'o'j — polineziaj, meksikaj, grek'a'j, fenic'a'j — el ĉiu land'o de la mond'o, mi kred'as. Kaj tie ĉi, ced'ant'e al subit'a impuls'o, mi skrib'is mi'a'n nom'o'n sur la naz'o'n de sap'ŝton'a monstr'o el Sud-Amerik'o, kiu apart'e ek'kapt'is mi'a'n atent'o'n.
”Dum la vesper'o mal'fru'iĝ'is, mi'a interes'o velk'is. Mi ir'is tra galeri'o post galeri'o, polv'a'j, silent'a'j, oft'e ruin'a'j; la specimen'o'j foj'e est'is nur'a'j amas'o'j da rust'o kaj lignit'o, foj'e pli freŝ'a'j. En iu lok'o mi subit'e trov'iĝ'is apud model'o de stan'min'ej'o, kaj tiam, nur hazard'e, mi trov'is en hermetik'a kest'o du dinamit'a'j'n kartoĉ'o'j'n! Mi kri'is ’Bon'eg'e’, kaj frakas'is la kest'o'n kun ĝoj'o. Tiam ven'is dub'o. Mi hezit'is. Tiam, elekt'int'e flank'a'n galeri'et'o'n, mi far'is mi'a'n prov'o'n. Mi neniam sent'is tia'n ĉagren'o'n, kia'n mi spert'is dum mi atend'is kvin, dek, dek kvin minut'o'j'n eksplod'o'n, kiu neniam okaz'is. Kompren'ebl'e, la kartoĉ'o'j est'is fals'aĵ'o'j, kio'n mi dev'us est'i diven'int'a pro ili'a ekzist'o. Mi ja kred'as, ke se ili ne est'us tia'j, mi est'us tuj for'kur'int'a por eksplod'ig'i ĉiu'j'n kun'e en ne'ekzist'o'n — sfinks'o'n, bronz'a'j'n pord'o'j'n, kaj (kiel pruv'iĝ'is) mi'a'j'n ŝanc'o'j'n trov'i la temp'o-maŝin'o'n.
”Kred'ebl'e est'is post tio, kiam ni ven'is al ne'ferm'it'a kort'et'o intern'e de la palac'o. Ĝi hav'is herb'aĵ'o'n kaj tri frukt'arb'o'j'n.
Ni do ripoz'is kaj re'freŝ'ig'is ni'n. Ĉirkaŭ la sun'sub'ir'o mi komenc'is konsider'i ni'a'n situaci'o'n. La nokt'o al'ramp'is kaj mi'a ne'ating'ebl'a kaŝ'ej'o est'is ankoraŭ ne'trov'it'a. Sed tio mal'mult'e ĝen'is mi'n nun. Mi hav'is ĉe mi objekt'o'n, kiu est'is ebl'e la plej bon'a el ĉiu'j defend'il'o'j kontraŭ la mor'lok'o'j — mi hav'is mi'a'j'n alumet'o'j'n! Plu'e, mi hav'is en mi'a poŝ'o la kamfor'o'n, se flam'eg'o est'us neces'a. Ŝajn'is al mi, ke ni'a plej bon'a ag'o est'us pas'ig'i la nokt'o'n ekster'e, protekt'it'a'j de fajr'o. En la maten'o mi prov'os hav'ig'i la temp'o-maŝin'o'n. Help'e al tio, mi ĝis nun hav'is nur mi'a'n fer'a'n sceptr'o'n. Sed nun, pro mi'a kresk'ant'a sci'o, mi konsider'is tut'e ali'manier'e tiu'j'n bronz'a'j'n pord'o'j'n. Ĝis tiam mi ne prov'is per'fort'i ili'n, plej'part'e pro la mister'o ĉe la ali'a flank'o. Ili neniam impres'is mi'n kiel tre fort'a'j, kaj mi esper'is trov'i mi'a'n fer'a'n stang'o'n ne tut'e mal'taŭg'a por la task'o.
Ni el'ir'is el la palac'o kiam la sun'o ankoraŭ est'is part'e su per la horizont'o. Mi intenc'is ating'i la blank'a'n sfinks'o'n fru'e la post'a'n maten'o'n, kaj mi hav'is la intenc'o'n antaŭ nokt'iĝ'o tra'marŝ'i la arb'ar'o'n, kiu halt'ig'is mi'n je la antaŭ'a vojaĝ'o.
Mi'a projekt'o est'is ir'i kiel ebl'e plej mal'proksim'e'n tiu'n nokt'o'n, kaj tiam, far'int'e fajr'o'n, dorm'i sub la protekt'o de ties bril'ad'o.
Sekv'e, dum mi ir'is, mi kolekt'is iu'j'n branĉ'et'o'j'n aŭ sek'a'j'n herb'o'j'n, kiu'j'n mi vid'is, kaj baldaŭ mi'a'j brak'o'j est'is plen'a'j de tia divers'aĵ'o. Ĉar mi est'is tiom ŝarĝ'it'a, ni'a progres'o est'is pli mal'rapid'a ol mi atend'is, kaj krom'e Uina est'is lac'a. Kaj ankaŭ mi komenc'is sufer'i pro dorm'em'o; tial est'is plen'a nokt'o antaŭ ol ni ating'is la arb'ar'o'n. Sur la arbust'hav'a mont'et'o ĉe ties bord'o, Uina est'us halt'int'a pro tim'o pri la mal'lum'o antaŭ ni; sed kurioz'a sent'o de al'proksim'iĝ'ant'a katastrof'o, kio efektiv'e dev'us serv'i kiel avert'o, plu'pel'is mi'n. Mi ne est'is dorm'int'a dum unu nokt'o kaj du tag'o'j, kaj mi est'is febr'a kaj mal'pacienc'a. Mi sent'is dorm'em'o'n super'reg'i mi'n, kaj mi sent'is ankaŭ, ke la mor'lok'o'j akompan'as ĝi'n.
”Dum ni hezit'is, inter la nigr'a'j arbust'o'j mal'antaŭ ni, kaj mal'hel'a'j'n kontraŭ ties nigr'ec'o, mi vid'is tri kaŭr'ant'a'j'n figur'o'j'n. Ĉirkaŭ ni est'is arb'et'aĵ'o'j kaj long'a'j herb'o'j, kaj mi ne sent'is mi'n sekur'a kontraŭ ili'a insid'a al'proksim'iĝ'o. La arb'ar'o, mi taks'is, est'is proksim'um'e unu kilo'metr'o'n larĝ'a. Se ni pov'us tra'ir'i ĝi'n al la nud'a mont'et'o, tie, ŝajn'is al mi, est'os mult'e pli ne'danĝer'a ripoz'ej'o; mi pens'is, ke per mi'a'j alumet'o'j kaj mi'a kamfor'o mi pov'os sukces'e lum'ig'i mi'a'n voj'o'n tra la arb'ar'o.
Tamen, est'is evident'e, ke se mi sving'os alumet'o'j'n per mi'a'j man'o'j, mi dev'os for'las'i mi'a'n brul'o'lign'o'n; tial, iom mal'volont'e, mi de'met'is ĝi'n. Kaj tiam ven'is en mi'a'n mens'o'n la ide'o, ke mi brul'ig'u ĝi'n por surpriz'i ni'a'j'n amik'o'j'n mal'antaŭ'e. Mi post'e el'trov'is la terur'a'n mal'saĝ'o'n de tiu ag'o, sed ĝi ven'is en mi'a'n mens'o'n kiel geni'a ide'o por protekt'i ni'a'n for'kur'o'n.
”Mi ne sci'as, ĉu vi iam pens'is, kia mal'oft'aĵ'o dev'as est'i flam'o en la mal'est'o de la hom'o kaj en moder'a klimat'o. La varm'o de la sun'o ne'oft'e est'as sufiĉ'e fort'a por brul'ig'i, eĉ kiam ĝi est'as fokus'it'a de ros'gut'o'j, kiel foj'e okaz'as en pli tropik'a'j lok'o'j. Fulm'o pov'as krev'ig'i kaj nigr'ig'i, sed ĝi mal'oft'e rezult'as en ampleks'a fajr'o. Putr'a veget'aĵ'o foj'e pov'as brul'et'i pro la varm'o de si'a ferment'ad'o, sed tio mal'oft'e kaŭz'as flam'o'n. En tiu degener'a mond'o, plu'e, la art'o de fajr'o'farad'o est'is forges'it'a.
La ruĝ'a'j lang'o'j, kiu'j ek'lek'is mi'a'n amas'o'n da lign'o est'is tut'e nov'a kaj strang'a afer'o al Uina.
”Ŝi vol'is al'kur'i kaj lud'i per ĝi. Mi kred'as, ke ŝi est'us ĵet'int'a si'n en ĝi'n, se mi ne est'us de'ten'int'a ŝi'n. Sed mi ek'pren'is ŝi'n kaj malgraŭ ŝi'a barakt'ad'o, mi kvazaŭ ĵet'is mi'n sen'tim'e en la arb'ar'o'n antaŭ mi. Dum iom da temp'o la bril'o de mi'a fajr'o lum'ig'is la voj'et'o'n. Re'rigard'ant'e, baldaŭ mi pov'is vid'i tra la amas'o da trunk'o'j, ke de mi'a lign'aĵ'o la brul'eg'o jam etend'is si'n al kelk'a'j apud'a'j arbust'o'j, kaj ke kurb'it'a stri'o de fajr'o supr'e'n'grimp'as la herb'aĵ'o'n sur la mont'et'o. Mi rid'is pri tio kaj re'turn'is mi'n al la mal'lum'a'j arb'o'j antaŭ mi. Est'is tre nigr'e kaj Uina kroĉ'is si'n al mi konvulsi'e, sed ankoraŭ est'is — kiam mi'a'j okul'o'j kutim'iĝ'is al la mal'lum'o — sufiĉ'e da lum'o por ke mi evit'u la trunk'o'j'n. Supr'e est'is tut'e nigr'e, escept'e de kie en divers'a'j lok'o'j tru'o de mal'proksim'a blu'a ĉiel'o bril'is sur ni'n. Mi skrap'is neniom da alumet'o'j, ĉar mi ne hav'is liber'a'n man'o'n.
Sur mi'a mal'dekstr'a brak'o mi port'is mi'a'n et'ul'in'o'n kaj en mi'a dekstr'a man'o mi hav'is mi'a'n fer'a'n stang'o'n.
”Dum iom da temp'o mi aŭd'is neni'o'n krom la krak'et'ant'a'j trunk'et'o'j sub mi'a'j pied'o'j, la et'a susur'o de la vent'o supr'e, kaj mi'a spir'ad'o kaj la bat'ad'o de la vejn'o'j en mi'a'j orel'o'j. Tiam mi ŝajn'is konstat'i frap'et'ad'o'n ĉirkaŭ mi. Firm'e mi ir'is plu. La frap'et'ad'o far'iĝ'is pli klar'a, kaj tiam mi ek'aŭd'is la sam'a'j'n strang'a'j'n son'o'j'n kaj voĉ'o'j'n, kiu'j'n mi aŭd'is en la sub'ter'o. Evident'e est'as mult'a'j mor'lok'o'j kaj ili ĉirkaŭ'as mi'n. Efektiv'e, post pli'a minut'o mi sent'is ek'tir'o'n ĉe mi'a jak'o, tiam i'o'n ĉe mi'a brak'o.
Kaj Uina trem'eg'is kaj far'iĝ'is tut'e sen'mov'a.
”Est'is la temp'o por alumet'o. Sed por hav'ig'i iu'n mi dev'os de'met'i ŝi'n. Tio'n mi far'is, kaj dum mi palp'serĉ'is en mi'a poŝ'o, komenc'iĝ'is en la mal'lum'o lukt'ad'o ĉe mi'a'j genu'o'j. Ŝi est'is tut'e silent'a, kaj aŭd'iĝ'is la sam'a kver'ad'o de la mor'lok'o'j. Plu'e, mol'a'j man'et'o'j pri'palp'is mi'a'j'n jak'o'n kaj dors'o'n, tuŝ'ant'e eĉ mi'a'n kol'o'n. Tiam la alumet'o skrap'iĝ'is kaj ek'brul'is. Mi ten'is ĝi'n flam'ant'a kaj vid'is la blank'a'j'n dors'o'j'n de la mor'lok'o'j, kiu'j for'kur'is inter la arb'o'j. Rapid'e mi pren'is de mi'a poŝ'o pec'o'n da kamfor'o kaj est'is pret'a brul'ig'i ĝi'n tuj kiam ek'velk'os la flam'et'o. Tiam mi rigard'is Uinan. Ŝi kuŝ'is ten'ant'e mi'a'j'n pied'o'j'n kaj tut'e sen'mov'e, kun la vizaĝ'o sur la ter'o. Kun subit'a tim'o mi klin'iĝ'is al ŝi. Ŝi ŝajn'is apenaŭ spir'i. Mi brul'ig'is la kamfor'o'n kaj ĵet'is ĝi'n sur la ter'o'n, kaj dum ĝi romp'iĝ'is kaj flam'eg'is kaj for'pel'is la mor'lok'o'j'n kaj la ombr'o'j'n, mi sur'genu'iĝ'is kaj lev'is ŝi'n. La arb'ar'o mal'antaŭ'e ŝajn'is plen'a de la mov'iĝ'o kaj murmur'ad'o de grand'a popol'amas'o.
”Ŝajn'e ŝi sven'is. Zorg'e mi met'is ŝi'n sur mi'a'n ŝultr'o'n kaj lev'iĝ'is por daŭr'ig'i la marŝ'ad'o'n, kaj tiam ven'is terur'a konstat'o. Pri'zorg'ant'e mi'a'j'n alumet'o'j'n kaj Uinan, mi turn'is mi'n plur'foj'e, kaj nun tut'e ne sci'is en kiu direkt'o trov'iĝ'as mi'a voj'o.
Neniel mi pov'is sci'i eĉ ĉu mi turn'is mi'n de'nov'e al la Palac'o el verd'a porcelan'o. Mi trov'is mi'n en terur'a konstern'iĝ'o. Mi rapid'e dev'is pri'pens'i, kio'n far'i. Mi decid'is far'i fajr'o'n kaj bivak'i sur la lok'o kie ni est'as. Mi met'is Uinan, ankoraŭ sen'mov'a'n, sur herb'o'kovr'it'a'n trunk'o'n, kaj tre rapid'e, kiam mi'a unu'a pec'o da kamfor'o perd'ad'is si'a'n bril'o'n, mi komenc'is kolekt'i trunk'et'o'j'n kaj foli'o'j'n. Divers'lok'e, en la mal'lum'o ĉirkaŭ mi, la okul'o'j de la mor'lok'o'j bril'is kiel karbunkol'o'j.
”La kamfor'o flam'et'is kaj esting'iĝ'is. Mi brul'ig'is alumet'o'n, kaj sam'temp'e du blank'a'j figur'o'j, kiu'j al'proksim'ig'is al Uina, for'rapid'eg'is. Unu est'is tiom blind'ig'it'a de la lum'o, ke li kur'is rekt'e al mi, kaj mi sent'is la grinc'iĝ'o'n de li'a'j ost'o'j sub mi'a pugn'o'bat'o. Li ek'kri'is konstern'it'e, iom ŝancel'ig'is, kaj fal'is. Mi ĵet'is pli'a'n pec'o'n da kamfor'o kaj daŭr'ig'is la farad'o'n de mi'a fajr'o. Baldaŭ mi rimark'is, kiom sek'a est'as part'o de la foli'ar'o super mi, ĉar fal'is neniom da pluv'o de post mi'a al'ven'o sur la temp'o-maŝin'o antaŭ unu semajn'o. Pro tio, anstataŭ serĉ'i fal'int'a'j'n trunk'et'o'j'n inter la arb'o'j, mi komenc'is salt'i kaj al'tir'i branĉ'o'j'n. Tre baldaŭ mi hav'is sufok'a'n, fum'ant'a'n fajr'o'n el verd'a lign'o kaj sek'a'j branĉ'et'o'j, kaj pov'is ŝpar'e uz'i mi'a'n kamfor'o'n. Tiam mi turn'iĝ'is tie'n kie kuŝ'as Uina ĉe mi'a fer'a sceptr'o. Mi laŭ'ebl'e klopod'is re'viv'ig'i ŝi'n, sed ŝi kuŝ'is kiel mort'int'o. Mi eĉ ne pov'is konvink'i mi'n, ĉu aŭ ne ŝi spir'as.
”Nun la fum'o de la fajr'o blov'iĝ'is al mi kaj ŝajn'e ĝi subit'e lac'ig'is mi'n. Plu'e, la vapor'o de kamfor'o est'is en la aer'o. Mi'a fajr'o ne bezon'os re'nov'ig'o'n dum unu-du hor'o'j. Mi sent'is mi'n tre lac'a post mi'a streĉ'ad'o, kaj mi sid'iĝ'is. La arb'ar'o, ankaŭ, est'is plen'a de dorm'ec'a murmur'ad'o, kiu'n mi ne kompren'is.
Mi ŝajn'e nur sku'is la kap'o'n kaj ferm'is mi'a'j'n okul'o'j'n. Sed ĉie est'is mal'lum'e, kaj la mor'lok'o'j hav'is si'a'j'n man'o'j'n sur mi. For'sku'ant'e ili'a'j'n man'o'j'n, mi rapid'e serĉ'is en mi'a poŝ'o la alumet'uj'o'n, kaj — ĝi est'is mal'aper'int'a! Tiam ili de'nov'e ten'is kaj atak'is mi'n. Post moment'o mi sci'is, kio okaz'is. Mi est'is dorm'int'a kaj mi'a fajr'o esting'iĝ'is, kaj kapt'is mi'a'n anim'o'n la amar'ec'o de mort'o. La arb'ar'o ŝajn'is plen'a de la odor'o de brul'ant'a lign'o. Ili ten'is mi'n ĉe la kol'o, ĉe la har'ar'o, ĉe la brak'o'j, kaj mi fal'is. Est'is ne'dir'ebl'e terur'e en la mal'lum'o sent'i tiu'n amas'o'n da mol'a'j est'aĵ'o'j sur mi. Mi sent'is kvazaŭ mi est'us en monstr'a arane'aĵ'o. Mi est'is venk'it'a kaj re'fal'is ter'e'n. Mi sent'is dent'et'o'j'n pinĉ'i mi'a'n kol'o'n. Mi rul'iĝ'is sur la ter'o, kaj sam'temp'e mi'a man'o tuŝ'is mi'a'n fer'a'n stang'o'n. Tio re'fort'ig'is mi'n.
Mi barakt'e lev'iĝ'is, sku'eg'is for de mi la hom'a'j'n rat'o'j'n, kaj, ten'ant'e la stang'o'n tiel ke ĝi est'u mal'long'a, mi ŝov'is ĝi'n tie'n, kie mi opini'is est'i ili'a'j vizaĝ'o'j. Mi pov'is sent'i la mol'a'n ced'o'n de karn'o kaj ost'o'j sub mi'a'j bat'o'j, kaj dum moment'o mi est'is liber'a.
”Traf'is mi'n la strang'a ekstaz'o, kiu oft'e ŝajn'as akompan'i batal'ad'o'n. Mi sci'is, ke kaj mi kaj Uina est'as perd'it'a'j, sed mi intenc'is ke la mor'lok'o'j pag'u por si'a viand'o. Mi star'is kun mi'a dors'o ĉe arb'o, sving'ant'e la fer'a'n stang'o'n antaŭ mi. La tut'a arb'ar'o est'is plen'a de ili'a'j mov'iĝ'ad'o kaj kri'o'j. Pas'is minut'o.
Ili'a'j voĉ'o'j ŝajn'is lev'iĝ'i al pli grand'a ekscit'iĝ'o kaj ili mov'iĝ'is pli rapid'e. Tamen, neni'u ven'is al mi. Mi star'is fiks'e rigard'ant'e la mal'lum'o'n. Tiam subit'e ven'is esper'o. Supoz'u, ke la mor'lok'o'j tim'as? Kaj tuj post'e okaz'is strang'aĵ'o. La mal'lum'o ŝajn'is hel'iĝ'i. Tre mal'klar'e mi komenc'is vid'i la mor'lok'o'j'n ĉirkaŭ mi — tri vund'it'a'j'n ĉe mi'a'j pied'o'j — kaj tiam mi konstat'is, kun ne'kred'em'a surpriz'o. ke la ali'a'j kur'ad'as en sen'fin'a flu'o, ŝajn'e de mal'antaŭ mi, kaj for en la arb'ar'o'n antaŭ'e. Kaj ili'a'j dors'o'j ne plu aspekt'is blank'a'j sed hel'ruĝ'a'j. Star'ant'e tie surpriz'it'e, mi vid'is et'a'n ruĝ'a'n fajr'er'o'n ŝveb'i trans tru'o de stel'o'lum'o inter la branĉ'o'j, kaj tiam ĝi mal'aper'is. Kaj je tio mi kompren'is la odor'o'n de brul'ant'a lign'o, la dorm'ec'a'n murmur'ad'o'n, kiu nun far'iĝ'is blov'eg'a muĝ'o, la ruĝ'a'n bril'o'n, kaj la for'kur'o'n de la mor'lok'o'j.
”El'paŝ'ant'e de mal'antaŭ mi'a arb'o, mi re'rigard'is kaj vid'is tra la nigr'a'j kolon'o'j de la plej proksim'a'j arb'o'j, la flam'o'j'n de la brul'ant'a arb'ar'o. Mi'a unu'a fajr'o al'kur'as mi'n! Je tio mi serĉ'is Uinan, sed ŝi est'is for. La sibl'ad'o kaj krak'ad'o mal'antaŭ mi, la eksplod'a bru'o kiam ĉiu arb'o ek'flam'is, las'is mal'mult'e da temp'o por pens'o'j. Ankoraŭ ten'ant'e mi'a'n fer'a'n stang'o'n, mi sekv'is la voj'o'n de la mor'lok'o'j. La flam'o'j minac'eg'is mi'n, unu foj'o'n ili antaŭ'e'n'ramp'is tiel rapid'e ĉe mi'a dekstr'a flank'o dum mi kur'is, ke mi dev'is ek'turn'i mi'n mal'dekstr'e'n. Sed fin'e mi el'ir'is sur mal'grand'a'n liber'a'n spac'o'n, kaj sam'temp'e iu mor'lok'o ŝancel'e al'kur'is kaj preter'pas'is mi'n rekt'e en la fajr'o'n!
”Kaj nun mi vid'is la plej strang'a'n kaj terur'a'n afer'o'n, kred'ebl'e, el ĉio, kio'n mi vid'is en tiu est'ont'a epok'o. Tiu ĉi tut'a spac'o est'is tiel bril'a kiel la tag'o, pro la reflekt'o de la fajr'o. En la mez'o est'is mont'et'o aŭ tomb'o-supr'aĵ'o, sur kiu star'is iom brul'ig'it'a kratag'o. Preter tio est'is ali'a part'o de la brul'ant'a arb'ar'o, de kiu jam serpent'um'is flav'a'j lang'o'j, kiu'j tut'e ĉirkaŭ'is la spac'o'n per palis'ad'o el fajr'o. Sur la mont'et'o est'is tri'dek'o da mor'lok'o'j, blind'a'j pro la lum'o kaj varm'o, kaj ŝancel'iĝ'ant'a'j en si'a surpriz'eg'o tie'n kaj re'e'n, iu'j kontraŭ la ali'a'j'n. Komenc'e mi ne konstat'is ili'a'n blind'ec'o'n kaj furioz'e bat'ant'e ili'n per mi'a stang'o, pro frenez'a tim'o, kiam ili al'proksim'iĝ'is, mi mort'ig'is unu kaj kripl'ig'is mult'a'j'n ali'a'j'n. Sed kiam mi est'is rigard'int'a la gest'o'j'n de iu el ili, kiu palp'is sub la kratag'o kontraŭ la ruĝ'a ĉiel'o, kaj est'is aŭd'int'a ili'a'j'n ĝem'o'j'n, mi cert'iĝ'is pri ili'a'j absolut'a'j sen'pov'o kaj mizer'o en la bril'eg'o, kaj mi ne plu bat'is ili'n.
”Tamen, foj'e iu kur'is rekt'e al mi, kaŭz'ant'e trem'ig'a'n terur'o'n, kiu ig'is mi'n rapid'e evit'i li'n. Iam la flam'o'j iom mal'kresk'is kaj mi tim'is, ke la fi'best'o'j baldaŭ pov'os vid'i mi'n. Mi eĉ pens'is komenc'i la batal'o'n kaj mort'ig'i iu'j'n el ili antaŭ ol tio okaz'os; sed la fajr'o de'nov'e ek'brul'eg'is kaj mi ne mov'is mi'a'n man'o'n.
Mi marŝ'is sur la mont'et'o inter ili kaj evit'is ili'n, serĉ'ant'e i'a'n sign'o'n de Uina. Sed Uina mal'aper'is.
”Fin'e mi sid'iĝ'is sur la mont'supr'o'n kaj rigard'is tiu'n ĉi strang'a'n ne'kred'ebl'a'n ar'o'n da blind'ul'o'j, kiu'j palp'e ir'is tie'n kaj re'e'n, kaj aŭd'ig'is ne'natur'a'j'n son'o'j'n inter si dum la ruĝ'a lum'o de la fajr'o bril'eg'is sur ili'n. La serpent'um'a kolon'o de fum'o trans'ŝveb'is la ĉiel'o'n kaj tra la mal'mult'a'j ŝir'tru'o'j en tiu ruĝ'a kovr'aĵ'o bril'is la stel'et'o'j mal'proksim'a'j, kvazaŭ ili aparten'us al ali'a univers'o. Du aŭ tri mor'lok'o'j ŝancel'iĝ'is rekt'e al mi, kaj trem'ant'e mi for'ŝov'is ili'n per pugn'o'bat'o'j.
”Dum la plej grand'a part'o de tiu nokt'o mi kred'is ĝi'n inkub'o. Mi mord'is mi'n kaj kri'eg'is pro pasi'a dezir'o vek'iĝ'i. Mi bat'is la ter'o'n per mi'a'j man'o'j, kaj star'iĝ'is, kaj re'sid'iĝ'is, kaj vag'is tie'n kaj re'e'n, kaj de'nov'e sid'iĝ'is. Tiam mi foj'e frot'is mi'a'j'n okul'o'j'n kaj al'vok'is Di'o'n, ke Li las'u mi'n vek'iĝ'i. Tri'foj'e mi vid'is mor'lok'o'j'n agoni'e klin'i la kap'o'n kaj kur'eg'i en la flam'o'j'n.
Sed fin'e, super la mal'kresk'ant'a ruĝ'o de la fajr'o, super la ŝveb'ant'a'j amas'o'j da nigr'a fum'o, la blank'iĝ'ant'a'j kaj nigr'iĝ'ant'a'j arb'o'stump'o'j, kaj la mal'pli'iĝ'ant'a'j nombr'o'j de tiu'j ĉi ne'klar'a'j est'aĵ'o'j, — ven'is la blank'a lum'o de la tag'o.
”De'nov'e mi serĉ'is sign'o'j'n de Uina, sed trov'is neni'a'j'n. Est'is evident'e, ke ili las'is ŝi'a'n kompat'ind'a'n korp'et'o'n en la arb'ar'o. Mi ne pov'as klar'ig'i al vi, kiel mi trankvil'iĝ'is, pro la pens'o, ke ŝi evit'is la terur'a'n sort'o'n al kiu ŝi ŝajn'is destin'it'a. Pens'ant'e tio'n, mi preskaŭ decid'is komenc'i buĉ'ad'o'n de la sen'pov'a'j abomen'ul'o'j ĉirkaŭ mi, sed mi brid'is mi'n. La mont'et'o, mi jam dir'is, est'is kvazaŭ insul'o en la arb'ar'o. De sur ĝi'a supr'o mi nun pov'is vid'i tra fum'nebul'et'o la Palac'o'n el verd'a porcelan'o, kaj pro tio mi pov'is taks'i la direkt'o'n de la blank'a sfinks'o. Kaj tiam mi for'las'is la rest'aĵ'o'n de tiu'j mal'ben'it'a'j anim'o'j, kiu'j ankoraŭ ir'is tie'n kaj re'e'n kaj ĝem'is dum la tag'o pli'hel'iĝ'is.
Mi lig'is iom da herb'aĵ'o ĉirkaŭ mi'a'j'n pied'o'j'n kaj lam'e marŝ'is trans fum'ant'a'j'n cindr'o'j'n kaj inter nigr'a'j'n trunk'et'o'j'n, kiu'j ankoraŭ intern'e puls'is pro fajr'o, en la direkt'o al la kaŝ'ej'o de la temp'o-maŝin'o. Mi marŝ'is mal'rapid'e, ĉar mi est'is ne nur lam'a, sed ankaŭ preskaŭ el'lac'ig'it'a, kaj mi sent'is grand'eg'a'n mizer'o'n pro la terur'a mort'o de et'a Uina. Ĝi ŝajn'is kat'o'strof'eg'o.
Nun, en tiu ĉi mal'nov'a bon'e kon'at'a ĉambr'o ĝi pli simil'as la mal'ĝoj'o'n de sonĝ'o, ol efektiv'a'n perd'o'n. Sed tiu'n maten'o'n ĝi las'is mi'n absolut'e sol'a de'nov'e — terur'e sol'ec'a. Mi komenc'is pens'i pri tiu ĉi dom'o mi'a, pri tiu ĉi kamen'o, pri kelk'a'j el vi, kaj kun tia'j pens'o'j ven'is sopir'o kiu est'is dolor'o.
”Sed dum mi sur'marŝ'is la fum'ant'a'j'n cindr'o'j'n sub la bril'a maten'a ĉiel'o, mi el'trov'is i'o'n. En mi'a pantalon'a poŝ'o ankoraŭ est'is kelk'a'j apart'a'j alumet'o'j. Ŝajn'e la skatol'et'o tra'las'is ili'n antaŭ si'a perd'iĝ'o.
Proksim'um'e je la ok'a aŭ naŭ'a maten'e mi ating'is la sam'a'n benk'o'n el flav'a metal'o, de kiu mi ek'rigard'is la mond'o'n je la vesper'o de mi'a al'ven'o. Mi pri'pens'is mi'a'j'n rapid'a'j'n konklud'o'j'n je tiu vesper'o, kaj ne pov'is ne rid'i amar'e pri mi'a cert'ec'o. Jen la sam'a bel'a vid'aĵ'o, la sam'a abund'a foli'ar'o, la sam'a'j bel'eg'a'j palac'o'j kaj grandioz'a'j ruin'o'j, la sam'a arĝent'a river'o, kiu flu'as inter si'a'j flor'o'riĉ'a'j bord'o'j. La gaj'a'j rob'o'j de la bel'a popol'o mov'iĝ'is tie'n kaj re'e'n inter la arb'o'j. Kelk'a'j ban'is si'n ĉe preciz'e la sam'a lok'o, kie mi antaŭ'e sav'is Uinan, kaj tio ĉi don'is al mi akr'a'n dolor'pik'o'n. Kaj kiel makul'o'j sur la pejzaĝ'o lev'iĝ'is la kupol'o'j super la voj'o'j al la sub'ter'a mond'o. Mi nun kompren'is, kio'n kovr'is la bel'aĵ'o'j de la sur'ter'ul'o'j. Tre agrabl'a est'is ili'a tag'o, tiel agrabl'a, kiel la tag'o de la brut'o'j en la kamp'o'j. Kiel la brut'o'j ili kon'is neni'a'j'n mal'amik'o'j'n, kaj proviz'is si'n kontraŭ neni'a'j bezon'o'j. Kaj ili'a fin'iĝ'o est'is la sam'a.
”Mi ĉagren'iĝ'is pens'ant'e kiel mal'long'a est'is la sonĝ'o pri la hom'a intelekt'o. Ĝi mort'ig'is si'n. Ĝi dediĉ'is si'n al la ating'o de komfort'o kaj facil'o. Ĝi est'is balanc'it'a soci'o, kun sekur'o kaj daŭr'o kiel signal'vort'o'j, kaj ĝi ating'is si'a'j'n esper'o'j'n — por fin'fin'e al'ven'i al tiu ĉi stat'o. Dev'as est'i, ke iam la viv'o kaj posed'aĵ'o'j ating'is preskaŭ'a'n sekur'o'n. La riĉ'ul'o est'is cert'a pri si'a'j mon'hav'o kaj komfort'o, la labor'ist'o cert'a pri si'a'j viv'o kaj labor'o. Sen'dub'e, en tiu perfekt'a mond'o est'is neni'a sen'labor'ul'a problem'o, neni'a ne'solv'it'a soci'a demand'o. Kaj grand'a kviet'o sekv'is.
”Est'as natur'a leĝ'o, kiu'n ni ne rimark'as, ke intelekt'a vari'ec'o est'as la kompens'o por ŝanĝ'iĝ'o, danĝer'o, kaj ĝen'o. Best'o en perfekt'a harmoni'o kun si'a ĉirkaŭ'aĵ'o est'as perfekt'a mekanism'o. La natur'o neniam postul'as inteligent'o'n ĝis kutim'o kaj instinkt'o est'as ne plu util'a'j. Ne ekzist'as inteligent'o, kie ne est'as ŝanĝ'iĝ'o, aŭ la bezon'o ŝanĝ'iĝ'i. Posed'as inteligent'o'n nur tiu'j best'o'j, kiu'j dev'as renkont'i grand'eg'a'n vari'o'n de bezon'o'j kaj danĝer'o'j.
”Laŭ mi, do, la sur'ter'a hom'o glit'et'ad'is al si'a mal'fort'a bel'ec'o, kaj la sub'ter'ul'o'j al nur'a mekanik'a industri'o. Sed tiu perfekt'a stat'o mal'hav'is unu afer'o'n, kiu eĉ est'as neces'a por mekanik'a perfekt'o — absolut'a'n daŭr'o'n. Evident'e, post long'a period'o, la nutr'ad'o de la mor'lok'o'j, kiel ajn ĝi est'is far'at'a, mis'funkci'is. La neces'o, kiu est'is for'ten'it'a dum kelk'mil'o'j da jar'o'j, re'ven'is, kaj ĝi komenc'iĝ'is sub'ter'e. La sub'ter'ul'o'j est'is en kontakt'o kun maŝin'o'j, kiu'j, eĉ se perfekt'a'j, ankoraŭ bezon'as iom da pens'ad'o apart'e de kutim'iĝ'o, kaj tial ili re'ten'is iom pli da iniciativ'o ol la super'ul'o'j. Kaj kiam mank'is al ili ali'spec'a viand'o, ili turn'is si'n al tio, kio'n ĝis tiam antikv'a kutim'o mal'permes'is. Tio, do, est'is mi'a opini'o dum mi'a last'a vid'o al la mond'o en la jar'o ok'cent du'mil sep'cent unu. Pov'as est'i, ke ĝi est'as tiel mal'ĝust'a klar'ig'o, kiel la hom'a mens'o pov'as invent'i. Almenaŭ, tia la afer'o aspekt'is al mi, kaj tia mi dir'as ĝi'n al vi.
”Post la lac'iĝ'o'j, ekscit'iĝ'o'j kaj terur'aĵ'o'j de la pas'int'a'j tag'o'j, kaj malgraŭ mi'a mal'ĝoj'o, tiu ĉi benk'o kaj la trankvil'a vid'aĵ'o kaj la varm'a sun'lum'o est'is tre agrabl'a'j. Mi est'is tre lac'a kaj dorm'em'a kaj baldaŭ mi'a teori'ad'o ŝanĝ'iĝ'is en dorm'et'o'n.
Konstat'int'e tio'n, mi sekv'is mi'a'n propr'a'n avert'o'n, stern'is mi'n sur la herb'aĵ'o'n, kaj ĝu'is long'a'n kaj re'freŝ'ig'a'n dorm'o'n.
”Mi vek'iĝ'is iom'et'e antaŭ la sun'sub'ir'o. Mi nun sent'is mi'n sekur'a kontraŭ la danĝer'o, ke la mor'lok'o'j trov'u mi'n dorm'ant'a, kaj streĉ'int'e mi'a'j'n membr'o'j'n, mi mal'supr'e'n'ir'is al la blank'a sfinks'o. Mi hav'is en unu man'o mi'a'n stang'o'n kaj la ali'a man'o lud'is per la alumet'o'j en mi'a poŝ'o.
”Kaj nun okaz'is la plej ne'atend'it'a afer'o. Al'proksim'iĝ'ant'e la piedestal'o'n de la sfinks'o, mi trov'is la bronz'a'j'n pord'o'j'n mal'ferm'it'a'j. Ili sub'glit'is en fend'et'o'j'n.
”Je tio mi ek'halt'is antaŭ ili, kaj hezit'is en'ir'i.
”Intern'e est'is mal'grand'a fak'o, kaj sur podi'o en la angul'o de tio star'is la temp'o-maŝin'o. Mi hav'is en mi'a poŝ'o la mal'grand'a'j'n stang'et'o'j'n. Jen, do, post mi'a'j komplik'it'a'j pret'iĝ'o'j por la sieĝ'o de la blank'a sfinks'o, okaz'as mild'a kapitulaci'o. Mi for'ĵet'is mi'a'n fer'a'n stang'o'n kaj mi preskaŭ mal'ĝoj'is pro tio, ke mi ne dev'as uz'i ĝi'n.
”Subit'a pens'o ven'is en mi'a'n mens'o'n, kiam mi klin'iĝ'is al la en'ir'ej'o. Unu foj'o'n, almenaŭ, mi kompren'is la pens'manier'o'n de la mor'lok'o'j. Venk'ant'e fort'a'n em'o'n rid'i, mi tra'paŝ'is la bronz'a'n kadr'o'n kaj al'ir'is la temp'o-maŝin'o'n. Mi trov'is kun surpriz'o, ke ĝi est'as zorg'e ole'it'a kaj pur'ig'it'a. Mi post'e suspekt'is, ke la mor'lok'o'j eĉ part'e mal'munt'is ĝi'n, kaj klopod'is laŭ si'a mal'fort'a manier'o, kompren'i ĝi'a'n cel'o'n.
”Dum mi star'is tie kaj ekzamen'is ĝi'n, ĝoj'ant'e pro la nur'a tuŝ'o al la aparat'o, ek'okaz'is tio, kio'n mi atend'is. La bronz'a'j panel'o'j subit'e supr'e'n'glit'is kaj sonor'e frap'is la kadr'o'n. Mi est'is en la mal'lum'o — kapt'it'a. Tio'n pens'is la mor'lok'o'j. Pro tio mi gaj'e rid'is.
”Mi pov'is jam aŭd'i ili'a'n murmur'a'n rid'ad'o'n dum ili ven'is al mi. Tre trankvil'e mi prov'is flam'ig'i la alumet'o'n. Mi dev'os nur al'fiks'i la stang'et'o'j'n kaj tiam for'ir'is kiel fantom'o. Sed mi forges'is unu afer'et'o'n. La alumet'o'j est'is el tiu abomen'ind'a spec'o, kiu ek'brul'as nur per skrap'o sur la skatol'et'o.
”Vi pov'as imag'i kiel mal'aper'is mi'a trankvil'o! La fi'ul'et'o'j est'is tut'e apud mi. Iu tuŝ'is mi'n. Mi sving'bat'is ili'n en la mal'lum'o per la stang'et'o'j, kaj komenc'is ŝov'i mi'n sur la sel'o'n de la maŝin'o. Tiam ven'is unu man'o sur mi'n, kaj post'e ali'a. Mi dev'is tiam batal'eg'i kontraŭ ili'a'j'n fingr'o'j'n por ne perd'i mi'a'j'n stang'et'o'j'n, kaj sam'temp'e mi dev'is palp'serĉ'i la el'star'aĵ'o'j'n sur kiu'j'n fiks'iĝ'as la il'et'o'j. Unu'foj'e, efektiv'e, ili preskaŭ sukces'is for'pren'i iu'n de mi. Dum ĝi glit'is el mi'a man'o, mi dev'is ŝov'i en la mal'lum'o per mi'a kap'o — mi pov'is aŭd'i sonor'i la krani'o'n de la mor'lok'o — por re'hav'i ĝi'n. Tiu ĉi last'a lukt'ad'o est'is pli danĝer'a, mi opini'as, ol la batal'o en la arb'ar'o.
”Sed fin'e la stang'et'o est'is fiks'it'a kaj mi tir'is ĝi'n. La ten'ant'a'j man'o'j for'glit'is de mi. La mal'lum'o baldaŭ fal'is de antaŭ mi'a'j okul'o'j. Mi trov'is mi'n en la sam'a'j griz'a lum'o kaj tumult'o, kiu'j'n mi jam pri'parol'is.
Mi jam dir'is al vi pri la naŭz'o kaj konfuz'o kiu'j akompan'as temp'o-vetur'ad'o'n. Kaj tiu'n ĉi foj'o'n mi ne sid'is ĝust'e sur la sel'o, sed flank'e kaj laŭ ne'firm'a manier'o. Dum ne'kon'at'a period'o mi ten'eg'is la maŝin'o'n dum ĝi sku'iĝ'is kaj vibr'is, tut'e mal'atent'a kiel mi ir'is, kaj kiam mi instig'is mi'n re'rigard'i la cifer'plat'o'j'n, mi trov'is kun mir'eg'o, kie mi al'ven'is.
Unu plat'o registr'as tag'o'j'n, ali'a mil'o'j'n da tag'o'j, ali'a milion'o'j'n da tag'o'j, kaj ali'a mil'o'j'n da milion'o'j. Nu, anstataŭ antaŭ'e'n'ŝov'i la funkci'ig'il'o'n, mi est'is al'tir'int'a ĝi'n tiel, ke mi antaŭ'e'n'ir'u, kaj kiam mi rigard'is tiu'j'n ĉi cifer'plat'o'j'n mi trov'is la mil'o'indik'il'o'n rond'ir'ant'a tiel rapid'e, kiel la sekund'o'indik'il'o de horloĝ'o — en la est'ont'o'n.
”Dum mi'a plu'ir'o, kurioz'a ŝanĝ'iĝ'o super'ramp'is ĉio'n. La puls'ant'a griz'o far'iĝ'is pli mal'hel'a; tiam — kvankam mi ankoraŭ vetur'eg'is mir'ig'e rapid'e — la ek'bril'a si'n'sekv'o de tag'o kaj nokt'o, kiu kutim'e indik'is mal'rapid'iĝ'o'n, re'ven'is kaj far'iĝ'is pli kaj pli rimark'ebl'a. Tio komenc'e tre mir'ig'is mi'n. La altern'o'j de nokt'o kaj tag'o far'iĝ'is ĉiam pli mal'rapid'a'j, kiel ankaŭ la mov'iĝ'o de la sun'o trans la ĉiel'o'n, ĝis ili ŝajn'is daŭr'i jar'cent'o'j'n. Fin'e, konstant'a krepusk'o super'pend'is la ter'o'n, krepusk'o romp'it'a nur foj'e, kiam komet'o trans'bril'eg'is la mal'hel'a'n ĉiel'o'n. La stri'o de lum'o kiu indik'is la sun'o'n, mal'aper'is antaŭ long'e; ĉar la sun'o ĉes'is sub'ir'i, ĝi nur mov'iĝ'is supr'e'n kaj mal'supr'e'n en la okcident'o kaj far'iĝ'is ĉiam pli larĝ'a kaj ruĝ'a. Ĉia sign'o de la lun'o jam mal'aper'is. La rond'ir'ad'o de la stel'o'j far'iĝ'is pli kaj pli mal'rapid'a kaj ili jam ŝanĝ'iĝ'is al ramp'ant'a'j lum'o'punkt'o'j. Fin'e, iom da temp'o antaŭ mi'a halt'o, la sun'o, ruĝ'a kaj tre grand'a, star'is sen'mov'e sur la horizont'o, kiel vast'a kupol'o, kiu ard'et'is kun obtuz'a varm'o, kaj foj'e sufer'is moment'a'n esting'iĝ'o'n. Unu foj'o'n dum iom da temp'o ĝi re'ard'is pli bril'e, sed rapid'e ĝi re'far'iĝ'is obtuz'e ruĝ'a. Mi rimark'is el tiu ĉi mal'rapid'iĝ'o en ĝi'a'j lev'iĝ'o kaj sub'ir'o, ke la task'o de la tajd'a tir'ad'o est'as fin'it'a. La ter'o star'is kun unu flank'o al la sun'o tiel sam'e kiel en ni'a epok'o la lun'o rigard'as al la ter'o. Tre zorg'e, ĉar mi memor'is mi'a'n antaŭ'a'n fal'eg'o'n, mi komenc'is invers'ig'i mi'a'n direkt'o'n. Pli kaj pli mal'rapid'e mov'iĝ'is la rond'ir'ant'a'j indik'il'o'j, ĝis la mil'o-indik'il'o ŝajn'is sen'mov'a, kaj tio por la tag'o'j ne plu est'is nur'a nebul'et'o sur si'a skal'o. Ankoraŭ pli mal'rapid'e, ĝis vid'ebl'iĝ'is la ne'klar'a kontur'o de sol'ec'a mar'bord'o.
”Mi halt'is tre glat'e kaj rest'is sur la temp'o-maŝin'o ĉirkaŭ'rigard'ant'e. La ĉiel'o ne plu est'is blu'a. Nord'orient'e ĝi est'is tut'e nigr'a, kaj el la mal'lum'o bril'is hel'e kaj konstant'e la pal'a'j blank'a'j stel'o'j. Supr'e ĝi est'is ruĝ'a kaj sen'stel'a, kaj sud'orient'e ĝi pli hel'iĝ'is al ard'a skarlat'o, kie, tranĉ'it'e de la horizont'o, kuŝ'is la korp'eg'o de la sun'o, ruĝ'a kaj sen'mov'a. La rok'o'j ĉirkaŭ mi hav'is krud'a'n ruĝ'ec'a'n kolor'o'n, kaj la sol'a sign'o de viv'o, kiu'n mi komenc'e pov'is vid'i, est'is la intens'e verd'a veget'aĵ'o, kiu kovr'is ĉiu'n el'star'aĵ'o'n sur ili'a sud'orient'a flank'o. Ĝi est'is la sam'a riĉ'a verd'o, kiu'n oni vid'as sur arb'ar'a musk'o aŭ sur la liken'o en kavern'o'j: plant'o'j, kiu'j simil'e al tiu'j ĉi, kresk'as en ĉiam'a krepusk'o.
”La maŝin'o star'is sur dekliv'a mar'bord'o. La mar'o etend'iĝ'is sud'okcident'e'n kaj lev'iĝ'is al akr'a bril'a horizont'o kontraŭ la pal'a ĉiel'o. Est'is neni'a'j ond'o'j, ĉar la vent'o neniom eĉ blov'et'is. Nur ole'ec'a mov'et'ad'o lev'iĝ'is kaj mal'lev'iĝ'is kiel kviet'a spir'ad'o, kaj montr'is, ke la etern'a mar'o ankoraŭ mov'iĝ'as kaj viv'as. Kaj laŭ la bord'o, kie kelk'foj'e frap'is la akv'o, est'is dik'a krust'o de sal'o — hel'ruĝ'a sub la mort'pal'a ĉiel'o. En mi'a kap'o est'is sent'o de prem'o, kaj mi rimark'is, ke mi spir'as tre rapid'e.
La sent'o memor'ig'is mi'n pri mi'a sol'a spert'o de mont'grimp'ad'o, kaj pro tio mi supoz'is la aer'o'n pli mal'dens'a ol ĝi est'as nun.
”Mal'proksim'e sur la sol'ec'a dekliv'o mi aŭd'is raŭk'a'n kri'o'n kaj vid'is i'o'n simil'a'n al gigant'a blank'a papili'o flirt'i en la ĉiel'o'n kaj mal'aper'i preter iu'j mal'alt'a'j mont'et'o'j. La son'o de ĝi'a voĉ'o est'is tiel mizer'a, ke mi trem'et'is kaj sid'is pli firm'e sur la maŝin'o. Re'e ĉirkaŭ'rigard'ant'e, mi vid'is, ke tut'e proksim'e mov'iĝ'as en mi'a direkt'o io, kio'n mi opini'is amas'o da rok'o. Tiam mi vid'is, ke ĝi ver'e est'as monstr'a krab'o'simil'a est'aĵ'o. Ĉu vi pov'as imag'i krab'o'n tiel grand'a'n, kiel tiu tabl'o? Ĝi'a'j mult'a'j krur'o'j mov'iĝ'is mal'rapid'e kaj mal'cert'e, ĝi'a'j ung'eg'o'j sving'iĝ'is, ĝi'a'j long'a'j atenoj simil'a'j al la vip'o de vetur'ig'ist'o flirt'iĝ'is kaj palp'is, kaj ĝi'a'j trunk'hav'a'j okul'o'j bril'is ĉe ambaŭ flank'o'j de ĝi'a metal'ec'a antaŭ'aĵ'o. Ĝi'a dors'o est'is ond'ig'it'a kaj ornam'it'a per mal'bel'a'j tuber'o'j, kaj verd'a inkrust'aĵ'o makul'is ĝi'n divers'lok'e. Mi pov'is vid'i la mult'a'j'n palp'il'o'j'n de ĝi'a komplik'it'a buŝ'o trem'et'i kaj palp'i dum ĝi'a mov'iĝ'o.
”Fiks'e rigard'ant'e tiu'n ĉi mal'agrabl'a'n aper'aĵ'o'n, kiu ramp'is al mi, mi sent'is tikl'o'n ĉe mi'a vang'o, kvazaŭ muŝ'o ek'tuŝ'is mi'n tie. Mi prov'is for'puŝ'i ĝi'n per mi'a man'o, sed post moment'o ĝi re'ven'is, kaj preskaŭ tuj ven'is ali'a ĉe mi'a orel'o. Mi frap'is ĝi'n kaj kapt'is i'a'n faden'o'n. Ĝi glit'is rapid'e el mi'a man'o. Kun terur'a naŭz'o mi turn'iĝ'is kaj vid'is, ke mi ten'is la anten'o'n de ali'a monstr'a krab'o kiu star'as tuj mal'antaŭ'e. Ĝi'a'j insid'a'j okul'o'j tord'iĝ'is sur la trunk'et'o'j, ĝi'a buŝ'o est'is vigl'aĉ'a pro apetit'o, kaj ĝi'a'j mal'graci'a'j ung'eg'o'j, ŝmir'it'a'j de alg'a ŝlim'o, est'is fal'ant'a'j sur mi'n. Post moment'o mi'a man'o est'is sur la funkci'ig'il'o, kaj mi met'is unu monat'o'n inter mi kaj tiu'j ĉi monstr'o'j. Sed ankoraŭ mi est'is sur la sam'a mar'bord'o, kaj mi nun vid'is ili'n klar'e tuj kiam mi halt'is. Ŝajn'e dek'o'j da ili ramp'as tie'n kaj re'e'n en la mal'hel'a lum'o, inter la foli'ig'it'a'j tavol'o'j de intens'a verd'o.
”Mi ne pov'as kompren'ig'i al vi la sent'o'n de abomen'ind'a sol'ec'o, kiu super'pend'is la mond'o'n. La ruĝ'a orient'a ĉiel'o, la nord'a nigr'o, la sal'a mort'a mar'o, la ŝton'a bord'o kovr'it'a de tiu'j ĉi mal'rapid'a'j fi'monstr'o'j, la sen'nuanc'a venen'aspekt'a verd'o de la liken'a'j plant'o'j, la mal'dens'a aer'o, kiu dolor'ig'is la pulm'o'j'n; ĉio kun'help'is al terur'ig'a efekt'o. Mi plu'ir'is cent jar'o'j'n, kaj jen la sam'a ruĝ'a sun'o — iom'et'e pli grand'a, iom'et'e pli mal'hel'a — la sam'a mort'ant'a mar'o, la sam'a frost'a aer'o kaj la sam'a ar'o da ter'a'j krab'o'j, kiu'j ramp'as inter la verd'a musk'o kaj la ruĝ'a'j rok'o'j. Kaj en la okcident'a ĉiel'o mi vid'is kurb'a'n pal'a'n lini'o'n, simil'a'n al vast'a nov'lun'o.
”Tiel mi vetur'is, intermit'e halt'ant'e, en mil'jar'a'j paŝ'eg'o'j, al'log'it'e de la mister'o de la ter'a sort'o. Mi rigard'is, kun strang'a interes'o, la sun'o'n kresk'ant'a'n pli grand'a kaj mal'hel'a en la okcident'o, kaj la for'pas'ant'a'n viv'o'n de la mal'nov'a ter'o. Fin'fin'e, pli ol tri'dek milion'o'j'n da jar'o'j post nun, la grand'eg'a ru ̧varma kupol'o de la sun'o jam kovr'is preskaŭ dek'on'o'n de la mal'lum'a ĉiel'o. Tiam, pli'a'n foj'o'n mi halt'is, ĉar la ramp'ant'a ar'eg'o da krab'o'j mal'aper'is, kaj la ruĝ'a mar'bord'o, escept'e de la plumb'ec'e verd'a'j alg'o'j kaj liken'o'j, aspekt'is sen'viv'a. Kaj nun ĝi est'is blank'e makul'at'a. Akr'a mal'varm'o pik'is mi'n. Blank'a'j neĝ'er'o'j fal'et'is kirl'e kaj mal'dens'e. Nord'orient'e la bril'o de neĝ'o kuŝ'is sub la stel'o'lum'o de la nigr'et'a ĉiel'o, kaj mi pov'is vid'i ond'form'a'n mont'et'ar'o'n, hel'ruĝ'e blank'a'n. Laŭ la mar'a bord'o trov'iĝ'is franĝ'o'j de glaci'o, kun flos'ant'a'j amas'o'j pli mal'proksim'e sur la mar'o; sed la ĉef'a etend'aĵ'o de tiu sal'a ocean'o, tut'e sang'ec'a pro la etern'a sub'rest'o de la sun'o, est'is ankoraŭ ne'glaci'iĝ'int'a.
”Mi ĉirkaŭ'rigard'is, por trov'i ĉu ankoraŭ rest'as i'a'j sign'o'j de best'a viv'o. Ia ne'difin'ebl'a antaŭ'tim'o rest'ig'is mi'n sur la sel'o de la maŝin'o. Sed mi vid'is neni'o'n mov'iĝ'i, aŭ sur'ter'e, aŭ en la ĉiel'o, aŭ en la mar'o. Nur la verd'a ŝlim'o sur la rok'o'j atest'is, ke viv'o ankoraŭ ne tut'e mal'aper'is. Mal'alt'a sabl'aĵ'o est'is aper'int'a en la mar'o kaj la akv'o est'is re'flu'int'a de la bord'o. Mi imag'is vid'i i'a'n nigr'a'n objekt'o'n pez'e mov'iĝ'i sur tiu sabl'aĵ'o, sed ĝi far'iĝ'is sen'mov'a dum mi rigard'is ĝi'n, kaj mi supoz'is, ke mi'a'j okul'o'j tromp'is mi'n, kaj ke la nigr'a objekt'o est'is nur rok'o. La stel'o'j en la ĉiel'o est'is tre'eg'e bril'a'j kaj ŝajn'is al mi tre mal'mult'e ek'flagr'i.
”Subit'e mi rimark'is, ke la rond'a okcident'a kontur'o de la sun'o ŝanĝ'iĝ'is; ke konkav'aĵ'o aper'is en la kurb'o. Mi vid'is tio'n kresk'i pli grand'a. Dum ebl'e unu minut'o mi terur'ig'it'e rigard'is tiu'n nigr'ec'o'n kiu super'ramp'as la tag'o'n, kaj tiam mi konstat'is, ke komenc'iĝ'as eklips'o, aŭ la lun'o, aŭ la planed'o Merkur'o trans'pas'as la disk'o'n, de la sun'o. Kompren'ebl'e, unu'e mi supoz'is, ke est'as la lun'o, sed est'as abund'a atest'ar'o por kred'ig'i al mi, ke ver'e tio, kio'n mi vid'is, est'is la trans'ir'o de intern'a planed'o, kiu pas'is tre proksim'e al la ter'o.
”Far'iĝ'is ĉiam pli mal'lum'e; mal'varm'a vent'o komenc'is freŝ'iĝ'ant'e ek'blov'i de la orient'o, kaj pli'mult'iĝ'is la blank'a'j neĝ'er'o'j en la aer'o. De la mar'a rand'o ven'is plaŭd'et'o kaj flustr'et'o.
Krom tiu'j ĉi sen'viv'a'j son'o'j, la mond'o est'is silent'a. Silent'a?
Est'us mal'facil'e kompren'ig'i al vi ĝi'a'n trankvil'o'n. Ĉia hom'a bru'o, la blek'ad'o de ŝaf'o'j, la kri'o'j de bird'o'j, la zum'et'o de insekt'o'j, la mov'iĝ'o kiu far'as la fon'o'n de ni'a viv'o — ĉio ĉi fin'iĝ'is.
Dum la mal'lum'o pli'dens'iĝ'is, la kirl'iĝ'ant'a'j neĝ'er'o'j iĝ'is pli abund'a'j, danc'ant'e antaŭ mi'a'j okul'o'j; kaj la mal'varm'o de la aer'o far'iĝ'is pli intens'a. Fin'e, unu post la ali'a, rapid'e, laŭ'vic'e, la blank'a'j supr'o'j de la mal'proksim'a'j mont'et'o'j for'pas'is en la mal'lum'o'n. La vent'et'o, ŝanĝ'iĝ'is al ĝem'a vent'o. Mi vid'is la nigr'a'n, mez'a'n ombr'o'n de la eklips'o flug'ant'a al mi. Post moment'o est'is vid'ebl'a'j nur la pal'a'j stel'o'j. Ĉio ali'a est'is sen'radi'a mal'lum'o. La ĉiel'o est'is absolut'e nigr'a.
”Traf'is mi'n tim'eg'o pri tiu ĉi eg'a mal'lum'o. Sen'fort'ig'is mi'n la mal'varm'o, kiu penetr'is ĝis mi'a'j ost'o'j, kaj la dolor'o, kiu'n mi sent'is spirant'e. Mi trem'is, kaj terur'a naŭz'o atak'is mi'n. Tiam, simil'a al ard'eg'a ĉiel'ark'o, aper'is la rand'o de la sun'o. Mi de'ir'is de la maŝin'o por re'trov'i mi'a'n ekvilibr'o'n. Mi sent'is mi'n kap'turn'iĝ'em'a kaj ne'kapabl'a entrepren'i la re'vetur'o'n. Star'ant'e naŭz'it'a kaj konfuz'it'a, mi re'vid'is la mov'iĝ'ant'a'n est'aĵ'o'n sur la sabl'aĵ'o — est'is nun neni'a dub'o ke ĝi mov'iĝ'as — kontraŭ la ruĝ'a akv'o de la mar'o. Ĝi est'is rond'a, tiel grand'a, kiel pied'pilk'o, aŭ ebl'e pli grand'a, kaj pren'il'o'j etend'iĝ'is de ĝi: ĝi ŝajn'is nigr'a kontraŭ la rul'iĝ'ant'a sang'o'ruĝ'a akv'o, kaj ĝi konvulsi'e salt'et'is tie'n kaj re'e'n. Tiam mi sent'is sven'em'o'n. Sed la tim'eg'o kuŝ'i sen'pov'a en tiu mal'proksim'eg'a kaj terur'a krepusk'o help'is mi'n el'ten'i dum mi grimp'is sur la sel'o'n.
Mi re'ven'is, do. Dev'as est'i, ke dum long'a temp'o mi est'is sen'konsci'a sur la maŝin'o. La ek'bril'a si'n'sekv'o de la tag'o'j kaj nokt'o'j re'komenc'iĝ'is, la sun'o far'iĝ'is de'nov'e or'a, la ĉiel'o blu'a. Mi spir'is pli liber'e. La ŝanĝ'iĝ'ant'a'j kontur'o'j de la ter'o ond'um'ad'is. La indik'il'o'j regres'e rond'ir'eg'is sur la skal'o'j.
Fin'e mi re'vid'is la mal'klar'a'n ombr'o'j'n de dom'o'j, la sign'o'j'n de degener'int'a hom'ar'o. Tiu'j ankaŭ ŝanĝ'iĝ'is kaj pas'is kaj ali'a'j ven'is. Baldaŭ, kiam la milion'o-indik'il'o montr'is al nul'o, mi mal'rapid'ig'is mi'n. Mi komenc'is re'kon'i ni'a'n propr'a'n trivial'a'n arkitektur'o'n, la mil'o-indik'il'o re'ir'is al si'a komenc'o, la nokt'o kaj tag'o altern'is pli kaj pli mal'rapid'e. Tiam la mal'nov'a'j mur'o'j de la labor'ej'o ĉirkaŭ'is mi'n. Tre glat'e, nun, mi halt'ig'is la mekanism'o'n. Mi vid'is unu afer'et'o'n, kiu ŝajn'is strang'a al mi. Mi kred'as, ke mi dir'is al vi, ke kiam mi ek'vetur'is, antaŭ ol mi'a rapid'o far'iĝ'is tre grand'a, sinjor'in'o Watchett marŝ'is trans la ĉambr'o'n, vetur'ant'e, ŝajn'is al mi, kiel raket'o. Re'ven'ant'e, mi de'nov'e tra'pas'is tiu'n minut'o'n kiam ŝi marŝ'is trans la labor'ej'o'n. Sed nun ĉiu'j el ŝi'a'j ag'o'j ŝajn'is est'i preciz'e la invers'o de la antaŭ'a'j. La pord'o ĉe la ali'a fin'o mal'ferm'iĝ'is, kaj ŝi glit'ir'is kviet'e laŭ'long'e de la labor'ej'o, kun la dors'o antaŭ'e, kaj mal'aper'is post la pord'o tra kiu ŝi antaŭ'e en'ir'is. Tuj antaŭ tio, mi moment'o'n supoz'is vid'i Hillyer, sed li fulm'rapid'e preter'pas'is.
”Tiam mi halt'ig'is la maŝin'o'n, kaj de'nov'e vid'is ĉirkaŭ mi la mal'nov'a'n kon'at'a'n labor'ej'o'n, mi'a'j'n il'o'j'n, mi'a'j'n aparat'o'j'n, ĝust'e kiel mi las'is ili'n. Mi mal'supr'e'n'ir'is tre trem'e kaj sid'iĝ'is sur mi'a'n benk'o'n. Dum plur'a'j minut'o'j mi trem'eg'is. Tiam mi pli trankvil'iĝ'is. Ĉirkaŭ mi de'nov'e est'is mi'a mal'nov'a labor'ej'o, preciz'e kia ĝi antaŭ'e est'is. Pov'us est'i, ke mi dorm'is tie, kaj ke la tut'a afer'o est'is sonĝ'o.
”Tamen, ne preciz'e! La maŝin'o ek'ir'is de la sud'orient'a angul'o de la labor'ej'o. Ĝi re'ven'is ĉe la nord'okcident'a kontraŭ la mur'o, kie vi vid'is ĝi'n. Tio reprezent'as ĝust'e la distanc'o'n inter mi'a mal'grand'a herb'ej'o kaj la piedestal'o de la blank'a sfinks'o, en kiu'n la mor'lok'o'j port'is la maŝin'o'n.
”Dum iom da temp'o mi'a mens'o stagn'is. Baldaŭ mi star'iĝ'is kaj ven'is laŭ la ĉi-tie'a koridor'o. Mi lam'is, ĉar mi'a kalkan'o ankoraŭ dolor'is, kaj sent'is mi'n tre'eg'e mal'pur'a. Mi vid'is la Pall Mall Gazette sur la tabl'o apud la pord'o. Mi trov'is, ke la dat'o est'as hodiaŭ, kaj rigard'ant'e la horloĝ'o'n, mi vid'is, ke est'as preskaŭ la ok'a. Mi aŭd'is vi'a'j'n voĉ'o'j'n kaj la tint'ad'o'n de teler'o'j. Mi hezit'is — mi est'is tre kap'turn'iĝ'em'a kaj mal'fort'a.
Tiam mi ek'flar'is bon'a'n san'ig'a'n viand'o'n, kaj mal'ferm'is la pord'o'n al vi. Vi sci'as la ceter'o'n. Mi lav'is mi'n, manĝ'is, kaj nun dir'as al vi la rakont'o'n.”
”Mi sci'as”, li dir'is post paŭz'o, ”ke ĉio ĉi est'os tut'e ne'kred'ebl'a al vi. Al mi la sol'a ne'kred'ebl'a afer'o est'as, ke mi sid'as ĉi tie hodiaŭ vesper'e en tiu ĉi mal'nov'a kon'at'a ĉambr'o rigard'ant'e vi'a'j'n amik'a'j'n vizaĝ'o'j'n kaj rakont'ant'e al vi tiu'j'n ĉi strang'a'j'n aventur'o'j'n.”
Li rigard'is la medicin'ist'o'n. ”Ne. Mi ne pov'as atend'i, ke vi kred'u ĝi'n. Akcept'u ĝi'n kiel mensog'o'n — aŭ profet'aĵ'o'n. Dir'u, ke mi sonĝ'is ĝi'n en la labor'ej'o. Pens'u, ke mi konjekt'ad'is pri la destin'o de ni'a ras'o ĝis mi el'pens'is tiu'j'n ĉi fikci'o'j'n. Rigard'u mi'a'n asert'o'n pri ĝi'a ver'o kiel nur'a'n artifik'o'n por pli'grand'ig'i ĝi'a'n interes'o'n. Kaj, kiel rakont'o, kio'n vi pens'as pri ĝi?”
Li pren'is si'a'n pip'o'n, kaj laŭ si'a mal'nov'a kutim'o, komenc'is nerv'e frap'et'i ĝi'n sur la fer'aĵ'o'j'n de la fajr'uj'o. Est'is moment'a kviet'o. Tiam seĝ'o'j komenc'is knar'i kaj ŝu'o'j skrap'i la tapiŝ'o'n. Mi for'turn'is mi'a'j'n okul'o'j'n de sur la vizaĝ'o de la temp'o-vojaĝ'ant'o kaj rigard'is li'a'n aŭd'ant'ar'o'n. Ili est'is en la mal'lum'o, kaj kolor'it'a'j makul'et'o'j naĝ'is antaŭ ili. La medicin'ist'o ŝajn'is okup'at'a rigard'ant'e ni'a'n gast'ig'ant'o'n. La redaktor'o fiks'e rigard'is la fin'aĵ'o'n de si'a cigar'o — la ses'a. La ĵurnal'ist'o mal'lert'e serĉ'is si'a'n poŝ'horloĝ'o'n. La ali'a'j, se mi ĝust'e memor'as, est'is sen'mov'a'j.
La redaktor'o star'iĝ'is kun ĝem'et'o. ”Domaĝ'e, ke vi ne est'as verk'ist'o!” li dir'is, met'ant'e si'a'n man'o'n sur la ŝultr'o'n de la temp'o-vojaĝ'ant'o.
”Vi ne kred'as ĝi'n?”
”Nu —”
”Mi atend'is tio'n.”
La temp'o-vojaĝ'ant'o turn'iĝ'is al ni. ”Kie est'as la alumet'o'j?”
li dir'is. Li brul'ig'is iu'n, kaj parol'is kun la pip'o en la buŝ'o, blov'et'ant'e. ”Ver'dir'e ... mi apenaŭ mem kred'as ĝi'n ... tamen ...”
Li'a rigard'o traf'is kun mut'a demand'o la velk'int'a'j'n blank'a'j'n flor'o'j'n sur la mal'grand'a tabl'o. Tiam li turn'is la man'o'n, kiu ten'is li'a'n pip'o'n, kaj mi vid'is, ke li rigard'as iu'j'n du'on'san'iĝ'int'a'j'n cikatr'o'j'n sur la fingr'o-artik'o'j.
La medicin'ist'o star'iĝ'is, ven'is al la lamp'o, kaj ekzamen'is la flor'o'j'n. ”La ginece'o est'as strang'a”, li dir'is. La psikolog'o klin'is si'n antaŭ'e'n por vid'i, kaj etend'is la man'o'n por specimen'o.
”Diabl'e, est'as kvar'on'o antaŭ la unu'a”, dir'is la ĵurnal'ist'o.
”Kiel ni pov'os hejm'e'n'ir'i?”
”Est'as mult'a'j fiakr'o'j ĉe la staci'o”, dir'is la psikolog'o.
”Est'as kurioz'e”, dir'is la medicin'ist'o; ”sed mi ja ne sci'as la famili'o'n de tiu'j ĉi flor'o'j. Ĉu mi pov'as hav'i ili'n?”
La temp'o-vojaĝ'ant'o hezit'is. Tiam subit'e: ”Cert'e ne.”
”Kie vi ver'e hav'ig'is ili'n?” dir'is la medicin'ist'o.
La temp'o-vojaĝ'ant'o met'is si'a'n man'o'n al la kap'o. Li parol'is kiel iu, kiu prov'as ten'i afer'o'n, kiu evit'as li'n. ”Ili'n met'is en mi'a'n poŝ'o'n Uina, kiam mi vetur'is en temp'o'n.” Li rigard'is ĉirkaŭ la ĉambr'o. ”Diabl'o! ĉio for'glit'as. Tiu ĉi ĉambr'o kaj vi kaj la atmosfer'o de ĉiu tag'o est'as tro por mi'a memor'o. Ĉu mi iam far'is temp'o-maŝin'o'n aŭ model'o'n de temp'o-maŝin'o? Aŭ ĉu tio est'as nur sonĝ'o? Oni dir'as, ke la viv'o est'as sonĝ'o, kelk'foj'e mizer'a sonĝ'o — sed mi ne toler'os pli'a'n, kiu ne taŭg'os.
Est'as frenez'aĵ'o. Kaj de kie ven'is la sonĝ'o? ... Mi dev'as rigard'i tiu'n maŝin'o'n. Se ĝi ja ekzist'as!”
Rapid'e li ek'pren'is la lamp'o'n kaj port'is ĝi'n flagr'ant'a ruĝ'a tra la pord'o en la koridor'o'n. Ni sekv'is li'n. Tie en la ek'bril'a lum'o de la lamp'o tut'e cert'e est'is la maŝin'o, dik'a, mal'hel'a, kaj mal'rekt'a; aĵ'o el latun'o, ebon'o, ebur'o kaj kvarc'o, kiu tra'las'is la lum'o'n. Solid'a al la tuŝ'o — ĉar mi etend'is mi'a'n man'o'n kaj palp'is ĝi'a'n rel'o'n — kaj kun brun'a'j makul'o'j kaj ŝmir'aĵ'o'j sur la ebur'o, kaj pec'o'j de herb'o kaj musk'o sur la sub'a'j part'o'j, kaj kun unu rel'o kurb'it'a.
La temp'o-vojaĝ'ant'o met'is la lamp'o'n sur la benk'o'n kaj glit'ig'is si'a'n man'o'n sur la difekt'it'a rel'o. ”Est'as en ord'o nun”, li dir'is. ”La rakont'o, kiu'n mi dir'is al vi, est'as ver'a. Mi bedaŭr'as, ke mi ven'ig'is vi'n tie'n ĉi en la mal'varm'o'n.” Li pren'is la lamp'o'n, kaj, en absolut'a silent'o, ni re'ir'is al la fum'salon'o.
Li ven'is en la vestibl'o'n kun ni kaj help'is al la redaktor'o sur'met'i li'a'n surtut'o'n. La medicin'ist'o rigard'is en li'a'n vizaĝ'o'n, kaj iom hezit'em'e dir'is, ke li sufer'as pro tro'labor'o, pro kio li rid'eg'is. Mi memor'as, kiel li star'is ĉe la mal'ferm'it'a pord'o kaj kri'is bon'a'n nokt'o'n.
Mi kun'lu'is fiakr'o'n kun la redaktor'o. Li opini'is la rakont'o'n ”spektakl'a mensog'o.” Mi'a'flank'e, mi ne pov'is far'i konklud'o'n.
La rakont'o est'is tiel fantazi'a kaj ne'kred'ebl'a, la dir'ad'o tiel kred'ig'a kaj sobr'a. Mi kuŝ'is sen'dorm'a la plej grand'a'n part'o'n de la nokt'o kaj pri'pens'is ĝi'n, Mi decid'is ir'i la ven'ont'a'n tag'o'n por re'vid'i la temp'o-vojaĝ'ant'o'n. Oni sci'ig'is al mi, ke li est'as en la labor'ej'o, kaj ĉar mi est'is bon'e kon'at'a en la dom'o, mi supr'e'n'ir'is al li. La labor'ej'o, tamen, est'is sen'hom'a. Minut'o'n mi rigard'is la temp'o-maŝin'o'n kaj etend'is mi'a'n man'o'n kaj tuŝ'is la funkci'ig'il'o'n. Je tio la dik'a, solid'aspekt'a mas'o sving'iĝ'is kiel branĉ'o sku'it'a de la vent'o. Ĝi'a mal'firm'ec'o tre tim'ig'is mi'n kaj mi hav'is kurioz'a'n re'memor'o'n pri la infan'a'j tag'o'j, kiam oni mal'permes'is, ke mi tuŝ'u objekt'o'j'n, kiu'j ne koncern'as mi'n. Mi re'ir'is tra la koridor'o. La temp'o-vojaĝ'ant'o renkont'is mi'n en la fum'salon'o. Li est'is sur'voj'e de la dom'o. Li hav'is mal'grand'a'n fotograf'il'o'n sur unu brak'o kaj dors'o'sak'o'n sur la ali'a. Vid'ant'e mi'n, li rid'is, kaj prezent'is al mi kubut'o'n por mi'a man'prem'o. ”Mi est'as tre'eg'e okup'at'a”, li dir'is, ”pri tiu aĵ'o tie.”
”Sed ĉu ne est'as ia ruz'aĵ'o”, mi dir'is. ”Ĉu efektiv'e vi vetur'as trans temp'o'n?”
”Efektiv'e kaj ver'e.” Kaj li rigard'is mal'kaŝ'e en mi'a'j'n okul'o'j'n. Li hezit'is. Li'a rigard'o vag'is ĉirkaŭ la ĉambr'o'n. ”Mi bezon'as nur du'on'hor'o'n”, li dir'is. ”Mi sci'as, kial vi ven'is, kaj vi est'as tre afabl'a. Est'as kelk'a'j gazet'o'j tie. Se vi rest'os ĝis la tag'manĝ'o, mi plen'e pruv'os al vi tiu'n ĉi temp'o-vetur'ad'o'n kaj ankaŭ prezent'os specimen'o'j'n. Ĉu vi pardon'os, ke mi nun for'las'u vi'n?”
Mi konsent'is, apenaŭ kompren'ant'e tiam la plen'a'n signif'o'n de li'a'j vort'o'j, kaj li sku'et'is la kap'o'n kaj plu'ir'is laŭ la koridor'o. Mi aŭd'is ek'ferm'iĝ'i la labor'ej'a'n pord'o'n, sid'iĝ'is sur seĝ'o'n, kaj pren'is ĵurnal'o'n. Kio'n li intenc'as far'i antaŭ la tag'manĝ'o? Tiam subit'e ia reklam'o memor'ig'is al mi, ke mi promes'is renkont'i Richardson, la el'don'ist'o'n, je la du'a. Mi rigard'is mi'a'n horloĝ'o'n kaj konstat'is, ke mi apenaŭ pov'os plen'um'i tiu'n rendevu'o'n. Mi star'iĝ'is kaj laŭ'ir'is la koridor'o'n por inform'i la temp'o-vojaĝ'ant'o'n.
”Kiam mi ek'ten'is la ans'o'n de la pord'o, mi aŭd'is kri'o'n, strang'e tranĉ'it'a'n ĉe la fin'o, kaj klak'et'o'n kaj bru'o'n. Aer'blov'o ĉirkaŭ'kirl'ig'is mi'n kiam mi mal'ferm'is la pord'o'n, — kaj de intern'e ven'is la bru'o de romp'it'a vitr'o, kiu fal'as sur la plank'o'n. La temp'o-vojaĝ'ant'o ne est'is tie. Dum moment'o mi pens'is vid'i fantom'ec'a'n, mal'klar'a'n figur'o'n mez'e de kirl'iĝ'ant'a mas'o da nigr'aĵ'o kaj latun'o — figur'o'n tiel tra'vid'ebl'a'n, ke la benk'o mal'antaŭ'e est'is absolut'e klar'a; sed tiu ĉi fantom'aĵ'o map'aler'is dum mi frot'is mi'a'j'n okul'o'j'n. La temp'o-maŝin'o est'is for. Krom trankvil'iĝ'ant'a mov'iĝ'o de polv'o, la ali'a fin'o de la labor'ej'o est'is mal'plen'a. Ŝajn'e ĵus en'fal'is unu el la vitr'o'j de la super'pord'a fenestr'et'o.
Mi sent'is ne'raci'a'n surpriz'eg'o'n. Mi sci'is, ke okaz'is io strang'a, kaj dum kelk'a'j moment'o'j ne pov'is disting'i, kio est'as la strang'aĵ'o. Dum mi star'is kaj rigard'is, la pord'o al la ĝarden'o mal'ferm'iĝ'is, kaj la serv'ist'o aper'is.
Ni rigard'is unu la ali'a'n. Tiam ide'o'j ek'ven'is.
”Ĉu sinjor'o — el'ir'is tie'n?” mi dir'is.
”Ne, sinjor'o. Neni'u ven'is laŭ tiu ĉi voj'o. Mi atend'is trov'i li'n tie ĉi.”
Je tio mi kompren'is. Risk'ant'e ĉagren'i Richardson, mi rest'is tie, por atend'i la temp'o-vojaĝ'ant'o'n; por atend'i la du'a'n, ebl'e pli strang'a'n rakont'o'n, kaj la specimen'o'j'n kaj fotograf'aĵ'o'j'n, kiu'j'n li kun'port'os. Sed mi nun komenc'as tim'i, ke mi dev'os atend'i mi'a'n tut'a'n viv'o'n. La temp'o-vojaĝ'ant'o mal'aper'is antaŭ tri jar'o'j. Kaj, kiel ĉiu sci'as, li neniam re'ven'is.
Oni ne pov'as ne est'i sci'vol'em'a. Ĉu li iam re'ven'os? Pov'as est'i, ke li flug'eg'is en la est'int'o'n, kaj traf'is en la man'o'j'n de la sang'o'trink'a'j, vil'a'j sovaĝ'ul'o'j de la epok'o de ne'polur'it'a ŝton'o; en la profund'o'j'n de la kretace'a mar'o; aŭ inter la grotesk'a'j lacert'o'j'n, la reptil'a'j'n monstr'eg'o'j'n de la ĵurasa epok'o.
Ebl'e eĉ nun — se mi pov'as uz'i la esprim'o'n — li vag'as sur ia kreta koral'rif'o plen'a de plesiosaŭroj, aŭ apud la sol'ec'a'j sal'a'j lag'o'j de la trias'a epok'o. Aŭ ĉu li ir'is antaŭ'e'n, en iu'n el la pli proksim'a'j epok'o'j, kie hom'o'j ankoraŭ est'as hom'o'j, sed kie la demand'o'j de ni'a epok'o est'as respond'it'a'j kaj ĝi'a'j enu'ig'a'j problem'o'j est'as solv'it'a'j? En la vir'ec'o'n de la hom'ar'o: ĉar mi'a'flank'e, mi ne pov'as kred'i, ke tiu'j ĉi nun'a'j tag'o'j de mal'lert'a eksperiment'ad'o, fragment'a teori'ad'o, kaj komun'a mal'pac'o efektiv'e est'as la zenit'o de la hom'ar'o! Mi dir'as, mi'a'flank'e. Li, mi sci'as — ĉar ni diskut'is la tem'o'n inter ni long'e antaŭ la konstru'o de la temp'o-maŝin'o — pri'pens'is nur mal'gaj'e la progres'o'n de la hom'ar'o, kaj vid'is en la pli'grand'iĝ'ant'a mas'o de civiliz'ad'o nur mal'saĝ'a'n amas'iĝ'o'n, kiu ne'evit'ebl'e dev'os fin'fin'e re'fal'i sur si'a'j'n konstru'int'o'j'n kaj detru'i ili'n. Se tio okaz'os, ni dev'os, tamen, viv'i kvazaŭ ĝi ne okaz'os. Sed al mi, la est'ont'o ankoraŭ est'as nigr'a kaj mal'plen'a — est'as vast'a ne'kon'at'aĵ'o lum'ig'at'a en kelk'a'j hazard'a'j lok'o'j de la memor'o pri li'a rakont'o. Kaj mi hav'as ĉe mi, por konsol'i mi'n, du strang'a'j'n blank'a'j'n flor'o'j'n — nun velk'int'a'j'n kaj brun'a'j'n kaj plat'a'j'n kaj romp'ebl'a'j'n — por atest'i, ke eĉ kiam ne plu ekzist'is mens'o kaj fort'o, dank'em'o kaj reciprok'a am'em'o ankoraŭ viv'is en la hom'a kor'o.