1

Per tre mal'rapid'a gest'o, kiu'n neni'u pov'is rimark'i, Miŝa Viktoroviĉ Kaganov tuŝ'is la mal'dekstr'a'n flank'o'n de si'a jak'o, je la nivel'o de l’ kor'o, kaj la minimum'a'j palp'a kaj aŭd'a percept'o'j sufiĉ'is por for'ig'i moment'e li'a'n dub'o'n: la gazet'o plu trov'iĝ'is en la intern'a poŝ'o. Li'n tortur'is intens'a dezir'o ĝi'n rigard'i, sed tiu'n li sub'prem'is: pov'us ja est'i danĝer'e.

Li prov'is ig'i si'a'n vizaĝ'o'n kiel ebl'e plej sen'esprim'a, dum li kontrol'is, per mild'a'mov'a turn'o de la kap'o, ĉu iu li'n observ'as. Laŭ'ŝajn'e, neni'u el la person'o'j, kiu'j en'ir'is kun li ĉi tiu'n aviad'il'o'n en Vladivostok'o, interes'iĝ'is pri li, sed ĉu ŝajn'o'n oni pov'as fid'i? Li'a raci'o dir'is, ke li est'is perfekt'e si'n'gard'a, kaj ke la aŭtoritat'o'j pov'us suspekt'i neni'o'n, sed mal'oft'e raci'o pov'as pac'ig'i kor'o'n turment'o'plen'a'n, kaj ĉi-okaz'e ĝi pli'a'foj'e fiask'is.

Ne'kapabl'a rezist'i plu, li mal'buton'is la jak'o'n, ĝi'n iom mal'ferm'is, kaj ĵet'is rigard'o'n al la fald'it'a gazet'o, kiu part'e el'star'is el la intern'a poŝ'o. La vid'o al la familiar'a'j hebre'a'j liter'o'j ig'is li'n sam'temp'e trankvil'a kaj mal'sekur'a: trankvil'a, ĉar est'is pruv'o, ke li plu kun'port'as la valor'a'n dokument'o'n; sed mal'sekur'a, ĉar konkret'e ek'vid'i la kaŭz'o'n de la zorg'o'j sub'strek'is ties real'ec'o'n, kaj sekv'e la real'ec'o'n de l’ danĝer'o.

Kun kulp'a mien'o li re'e rond'rigard'is la kun'vetur'ant'o'j'n. Neni'u hav'is la vizaĝ'o'n turn'it'a li'a'direkt'e. Li el'tir'is poŝ'tuk'o'n kaj viŝ'is al si la frunt'o'n. Li ŝvit'is. Li si'n demand'is, ĉu li'a'j nerv'o'j el'ten'os ĝis Alm'a-At'o.

*

“Fin'fin'e!” pens'is la deleg'it'o el Luksemburgo, dum la Iljuŝin-aviad'il'o for'las'is la delhi'a'n flug'haven'o'n. La rest'ad'o en la hind'a ĉef'urb'o ĉe pluv'o sen'halt'a, la 24-hor'e mal'fru'a for'flug'o kaj la mank'o de ĉarm'o de la stevard'in'o ig'is li'n mal'bon'humor'a.

Li ne kompren'is si'n mem. Kutim'e seren'a, li surpriz'is si'n tri'foj'e kontrol'ant'e, ĉu la en'hav'o de la sak'et'o, en kiu'n li met'is ĉiu'j'n grav'aĵ'o'j'n, ankoraŭ est'as komplet'a. Kiel antaŭ'vid'ebl'e, est'is neni'u kial'o por zorg'i: la flug'bilet'o'j, la diplomat'a pasport'o, la fask'o da dolar'o'j, la vojaĝ'ĉek'o'j, eĉ la kredit'kart'o — ver'ŝajn'e sen'util'a en Sovetio — ĉio trov'iĝ'is ĝust'a'lok'e.

Li hezit'is ĉerp'i el la tek'o konferenc'a'n dokument'o'n, sed decid'is ne'e. Li est'is tro lac'a, kaj est'is pli plezur'e las'i la pens'o'j'n vag'ad'i laŭ'plaĉ'e. La ide'o organiz'i tia'n gigant'a'n konferenc'o'n est'is ver'e strang'a. Ke UN tio'n el'pens'is, ne est'is mir'ig'e — la funkci'ul'o'j de Unu'iĝ'int'a Naci'ar'o oft'e hav'as tia'j'n utopi'ec'a'j'n rev'o'j'n — kaj ke Unesk'o akcept'is kun'patron'i ne tro surpriz'is, ĉar de tiu'j babil'ul'o'j kio'n ali'a'n oni atend'u? Sed kiel kompren'i, ke tia'j relativ'e serioz'a'j organiz'o'j kiel Mond'a Organiz'o pri San'o kaj Inter'naci'a Labor-Organiz'o konsent'is aŭspici'i tiu'n grandioz'a'n fars'o'n? Inter'naci'a konferenc'o pri la spirit'a kaj soci'a bon'fart'o de la hom'o! Kia'manier'e real'ist'o kiel li kapabl'os lud'i tiu'n lud'o'n de knab'o'j nub'o'pens'a'j? Feliĉ'e, ke la ali'a, hm, diskret'a komisi'o met'os iom da spic'o en tiu'n fantazi'a'n kun'ven'eg'o'n ...

Li sci'vol'is, kiel ĉio dis'volv'iĝ'os, ĝoj'e fier'ant'e, ke li rifuz'is mon'kompens'o'n por tiu rid'ind'e sen'danĝer'a task'et'o. Ver'e mal'ego'ism'a li est'as, ĉar se li est'us jes'int'a, li ricev'us ŝat'ind'a'n riĉ'o'n. Tamen, pov'as util'i en la viv'o dispon'i pri alies dank'em'o. Ebl'e foj'e...

Se nur bier'o'n li hav'us... Sed la stevard'in'o dir'is, ke bier'o en la aviad'il'o ne trov'iĝ'as. Kiel gust'os la sovetia bier'o? Esper'ebl'e ili tie hav'os ĉeĥ'a'n. Li'a edz'in'o plend'as, ke li drink'as tro mult'e, kaj ke tio li'n dik'ig'as, sed kial li hont'us pri si'a konveks'a ventr'o? Ĉu dik'a figur'o ne est'as impon'a en la inter'naci'a'j rond'o'j, kie li ofic'as?

La deleg'it'o el Luksemburgo osced'is, ferm'is la okul'o'j'n, kaj plekt'is la man'o'j'n sur la gras'a ventr'o diplomat'a. Li rev'is pri Alm'a-At'o. Li sonĝ'is pri Alm'a-At'o. Kaj pri Diekirch-bier'o. Dum'e, la aviad'il'o sag'is super Hindu'kuŝ'o.

*

Zajd Azzuz mal'buk'is la sekur'ec'zon'o'n, etend'is si'a'j'n long'a'j'n krur'o'j'n, ferm'is la okul'o'j'n kaj rid'et'is al si. La atena flug'haven'o jam kuŝ'is mal'proksim'e nun, kaj la aviad'il'o rapid'is Moskven. La artifik'o de Ali est'is perfekt'e efik'int'a, kaj por ĝu'i pli konkret'e si'a'n sukces'o'n, la libi'an'o mal'ferm'is la vojaĝ'sak'o'n, kiu star'is sub la antaŭ'a seĝ'o: la vid'o de la “paper'tranĉ'il'o”, kiu'n li ruz'e ĵus pas'ig'is tra ĉiu'j kontrol'o'j, plen'ig'is li'n je ĝoj'o jun'knab'a.

Li re'met'is la sak'o'n sub la seĝ'o'n, re'etend'is la krur'o'j'n, plekt'is la man'o'j'n sub'nuk'e kaj las'is si'a'n vizaĝ'o'n mal'streĉ'iĝ'i al rid'et'o. Kiel ĉiam, kiam li hav'is kun si si'a'n ŝat'at'a'n arm'il'o'n, li sent'is ĝu'a'n sent'o'n de potenc'o. Li sent'is si'n fort'a, li sent'is si'n bel'a, li sent'is si'n kapabl'a konker'i i'o'n kaj iu'n ajn.

La stevard'in'o, kiu pas'is koridor'e, mal'rapid'ig'is si'a'n ir'o'n por admir'i, kiom diskret'ec'o ebl'ig'is, tiu'n rimark'ind'a'n vir'o'n kun la bel'eg'e egal'a'j dent'o'j. Ŝi rapid'e mens'not'is la long'e etend'it'a'j'n krur'o'j'n, la figur'o'n sam'temp'e svelt'a'n kaj fort'a'n, kiu'n hav'ig'as konstant'a fizik'a trejn'ad'o, kaj la plaĉ'a'n simetri'o'n de la vizaĝ'a'j trajt'o'j. “32- aŭ 33-jar'a, sen'dub'e, la perfekt'a aĝ'o”, ŝi dir'is al si. Sent'ant'e ŝi'a'n rigard'o'n, li turn'is la kap'o'n kaj okul'um'is. Ruĝ'iĝ'ant'e ŝi antaŭ'e'n paŝ'is plu.

“Kis'ind'a”, li verdikt'is. Sed tuj li'a mens'o re'ven'is al pli grav'a'j pri'okup'o'j. “Kazaĥ'stan'o est'is tradici'e islam'a”, li pens'is. “Kio rezult'as el reĝim'o sovet'a, kaj islam'a kultur'o?” Nu, li vid'os. Post kelk'a'j hor'o'j li ja al'ter'iĝ'os en Alm'a-At'o.

*

En la Iljuŝin-aviad'il'o, kiu'n la sovetiaj aŭtoritat'o'j met'is je la dispon'o de MOS* kaj ILO* por transport'i de Ĝenevo Alm'a-At'e'n ties person'ar'o'n deĵor'ont'a'n en IKSSBH*, Marta Martin klin'iĝ'is por pli bon'e aranĝ'i si'a'j'n afer'o'j'n. Ŝi am'em'e kares'is la pluv'ombrel'o'n, kiu'n ŝi ĉiam pren'is kun si, kaj mild'e ĝem'spir'is: Ek'trem'o sku'et'is ŝi'a'n korp'o'n. Ŝi tim'is. Flug'maŝin'o'n ŝi neniam trov'is fid'ind'a.

Ŝi prezent'is kvazaŭ perfekt'a'n kontrast'o'n kun Zajd Azzuz. Li est'is long'a'krur'a, ŝi mal'alt'kresk'a; li'a al'log'a vizaĝ'o esprim'is plen'a'n mem'fid'o'n, ŝi'a'n — ne apart'e plaĉ'a'n — stamp'is esprim'o tragik'a; li dis'radi'is tiu'n impon'o'n el koncentr'it'a energi'o, kiu sign'as la aĝ'o'n, kiam jun'ec'o nuanc'iĝ'as per iom-post-iom'a matur'iĝ'o, ŝi aĝ'is real'e 52 jar'o'j'n, sed ŝajn'e pli ol 60; li est'is konker'em'a panter'o, ŝi mus'o panik'e serĉ'ant'a tru'o'n por si'n kaŝ'i. El si'a vojaĝ'sak'o ŝi ek'pren'is libr'et'o'n pri sovet'a Azi'o. Ŝi ĝi'n mal'ferm'is kaj el'las'is profund'a'n el'spir'o'n. Antaŭ ŝi'a'j okul'o'j, vort'o danc'is kaj danc'is: Alm'a-At'o...

*

“Ni baldaŭ al'ter'iĝ'os en Taŝkent, ĉef'urb'o de Sovet'a Social'ist'a Respublik'o Uzbek'a,” son'is in'a voĉ'o laŭt'parol'il'e. Tiu'j'n vort'o'j'n sekv'is ted'a preleg'o statistik'plen'a pri produkt'ad'o, industri'o, ter'kultur'o, komerc'o, kiu'n neni'u aŭskult'is.

Ilja Romanoviĉ Aŝkenazi las'is si'a'n mens'o'n vag'i, dum la voĉ'o unu'ton'e el'boben'is la lekci'o'n. “Last'a halt'o antaŭ Alm'a-At'o”, li dir'is al si, kaj tiu pens'o efik'is streĉ'e al li'a gorĝ'o. Li ek'tra'viv'is strang'a'n dis'du'iĝ'o'n de la person'ec'o: unu part'o de li sent'is angor'o'n, kaj sam'temp'e ali'a rest'is tut'e kviet'a kaj observ'is la unu'a'n, kvazaŭ dir'ant'e al ĝi: “Est'as normal'e, ke vi sent'as angor'o'n, en ĉi tiu'j cirkonstanc'o'j...”.

Li ne kompren'is si'a'n gest'o'n. Li perfekt'e sci'is, ke ĝi est'as sen'util'a, ĉar ne pov'is est'i dub'o, ke ĉio trov'iĝ'as bon'ord'e en la vojaĝ'sak'o. Sed kvazaŭ vol'o ne plu estr'us la korp'o'n, li observ'is si'a'n man'o'n tir'i mal'ferm'e la zip'o'n de la sak'o, palp'i en ĝi, tuŝ'i la preĝ'o'ŝal'o'n, kaj sub ĝi preĝ'libr'o'n kaj “tefilojn” (kiel li ĉiam nom'is al si la filakteri'o'j'n*), ili'n kares'i, kaj re'ferm'i la sak'o'n konstat'ant'e en si, iom humil'iĝ'e, tut'e ne'raci'a'n sen'pez'iĝ'o'n.

Por dev'ig'i si'n pens'i pri io ali'a, li el'tir'is el poŝ'o leter'o'n de si'a per'korespond'a kun'lud'ant'o kaj profund'iĝ'is en la strategi'o'n de ŝak'o. Kaj tamen, ne'vol'e, li'a'j lip'o'j ne'aŭd'ebl'e murmur'is: “Nu, ni vid'os en Alm'a-At'o.”

*

Fund'fund'e de la hom'a psik'o, kiel sub'ter'a'j lag'o'j en profund'o kavern'a, kuŝ'as vast'a'j tavol'o'j da angor'o, tim'o aŭ almenaŭ mal'sekur'ec'o. Kiam ili minac'as perturb'i, beb'o trov'as sekur'iĝ'o'n en la tuŝ'o, flar'o aŭ mord'o jen al pluŝ'a urs'et'o, jen al tuk'o unik-odor'a, jen al ali'a objekt'o. Ĉu plen'kresk'ul'o'j ver'e mal'sam'as? Gazet'o, dolar'o'j kaj pasport'o, tranĉ'il'o, pluv'ombrel'o, religi'aĵ'o'j... Kiam oni flug'as aventur'e'n, oni ĉerp'as trankvil'iĝ'o'n el tio, kio tuj apud'e dispon'ebl'as.

2

“Pens'u, ke trans tiu'j mont'o'j etend'iĝ'as Ĉini'o!” Stefano proklam'is, montr'ant'e la impon'a'n mont'ar'o'n, kiu star'is antaŭ ili.

Polic'a detektiv'o Jano Karal, li'a edz'in'o Ĝoja, kon'at'a psikolog'in'o, kaj ili'a nev'o Stefano ĵus el'ir'is el la pend'vagon'o, kiu ili'n konduk'is al la supr'o de Kok-Tjube, la mont'et'o el'star'ant'a tut'e apud'e de la Kazaĥi'a ĉef'urb'o. La ĉiel'o est'is perfekt'e blu'a, kaj ideal'a la temperatur'o.

“Ŝajn'as al mi, ke vi erar'as,” re'bat'is Jano Karal. “Inter Ĉini'o kaj ni dev'as trov'iĝ'i io... ĉu Kirgizi'o?”

Neni'u respond'is. Ili'a sci'o pri centr'azi'a geografi'o est'is pli ol nebul'a. Ili paŝ'is plu.

“Egal'e ĉu stern'iĝ'as Kirgizi'o aŭ Ĉini'o tie trans'e,” Ĝoja dir'is, “mi ankoraŭ ne sukces'as konvink'i mi'n, ke ni real'e trov'iĝ'as centr'e de Azi'o, kaj eĉ en Sovet-Uni'o. Ŝajn'as al mi, ke baldaŭ la ne'raz'it'a vizaĝ'o de Jano mi'n pik'os kis'e, kaj mi vek'iĝ'os en ni'a apartament'o, en Valĉefa.”

“Se vi sonĝ'as, onkl'in'o Ĝoja, ankaŭ mi far'as la sam'a'n sonĝ'o'n,” la jun'ul'o respond'is. “Mi sonĝ'as, ke mi est'is por'temp'e dung'it'a kiel pedel'o por inter'naci'a konferenc'o en Alm'a-At'o, Kazaĥ'stan'o (aŭ ĉu oni dir'as Kazaĥi'o?), Azi'a Sovetio, ke mi'a onkl'o Jano trov'iĝ'as ĉi tie kiel an'o de la inter'naci'a sekur'ec'a serv'o organiz'it'a special'e por tiu konferenc'o, ĉar li'a av'in'o est'is slovak'a, kaj ke...”

“Kio'n mi'a av'in'o far'as en tiu afer'o?” la polic'an'o inter'romp'is.

“Nu, se vi'a av'in'o ne est'us tiel slovak'e patr'uj'am'a, ke ŝi nepr'e dev'is instru'i al vi si'a'n lingv'o'n, ĉu la arme'o est'us hav'int'a la ide'o'n lern'ig'i al vi la rus'a'n, kiam vi soldat'serv'is dum la mal'varm'a milit'o? Kaj kiam la Organiz'o'j pet'is ni'a'n land'o'n hav'ig'i unu el la sekur'ec-agent'o'j, kial oni elekt'is vi'n, se ne simpl'e pro tio, ke vi est'as la sol'a polic'an'o ni'a'land'a, kiu sci'pov'as la rus'a'n?”

“Ebl'e jes, sed...”

“Sed neni'o. Mi nur rakont'as mi'a'n sonĝ'o'n. Mi sonĝ'as, ke mult'a'j grav'ul'o'j, i.a. plur'a'j ministr'o'j, ven'is ĉi tie'n, kaj ke Interpol — la inter'naci'a polic'a organiz'o — ek'sci'is pri plan'o ostaĝ'kapt'a...”

“En mi'a sonĝ'o tem'is pri trans'liver'o de grand'a kvant'o da drog'o per'e de diplomat'a'j sak'o'j,” Ĝoja korekt'is.

“Kaj en la mi'a,” daŭr'ig'is Jano, “tem'is pri ambaŭ afer'o'j. Tial la patron'ant'a'j organiz'o'j pet'is la help'o'n de Interpol.”

“Diabl'e, onkl'o, ĉu ankaŭ vi sonĝ'as, ke vi est'as en Alm'a-At'o?”

“Jes, ĝi est'as part'e bel'a sonĝ'o, part'e angor'e prem'a. Bel'a, ĉar mi sonĝ'as, ke la polic'a'j aŭtoritat'o'j pet'is Ĝojan ven'i kun mi kaj sukces'is akcept'ig'i ŝi'n en la deleg'it'ar'o'n de ni'a land'o, kiel psikolog'in'o'n (en mi'a sonĝ'o, unu el la komision'o'j de la konferenc'o pri'trakt'os psik'a'n bon'fart'o'n); sed ankaŭ prem'sonĝ'o, ĉar, pretekst'e, ke neniam est'as tro da help'o, prosper'is ankaŭ al mi'a nev'o Stefano ricev'i por'temp'a'n posten'o'n ĉi tie, kaj mi ne kuraĝ'as sonĝ'i plu'e'n kaj bild'ig'i al mi, al kiu katastrof'o li'a ĉe'est'o ni'n konduk'os.”

“Mi'a'opini'e, ne ebl'as, ke tri person'o'j sonĝ'us la sam'a'n sonĝ'o'n. Do est'as real'o,” Stefano dir'is. “Kaj real'e, do, vi mi'n ĵus insult'is. Kio'n mi far'u? Ĉu mi frakas'u vi'a'n makzel'o'n?”

“Mi pet'as, ne,” respond'is la onkl'o. “La konferenc'o ankoraŭ ne mal'ferm'iĝ'is, kaj jam komenc'iĝ'us katastrof'o. Imag'u, kia'n akcept'o'n ni ricev'os, se ni ambaŭ re'ven'os al ni'a'j respektiv'a'j ofic'ej'o'j, unu kun frakas'it'a makzel'o, kaj la ali'a kun ŝvel'a'j lip'o'j kaj okul'o blu'verd'e flav'a!”

La tri'op'o ek'rid'is.

“Ebl'e ni ne sonĝ'as,” Stefano re'parol'is, “sed ĉu vi ne trov'as tre strang'a la ide'o'n aranĝ'i konferenc'o'n pri bon'fart'o spirit'a en komun'ist'a land'o? Ĉu la sovetiaj aŭtoritat'o'j pov'as kred'i je spirit'o?”

“La diabl'o sci'as, kio'n ili kompren'as sub tiu vort'o,” prononc'is Ĝoja. “Se mi bon'e memor'as, la ide'o pri ‘spirit'a dis'volv'iĝ'o’ jam trov'iĝ'is ĉe du ĝeneral'a'j sekretari'o'j de UN, Dag Hammarskjöld kaj U Thant. Ili opini'is, ke UN kaj la ali'a'j organiz'o'j lig'it'a'j al ĝi al'ir'as la mond'a'j'n problem'o'j'n laŭ voj'o tro materi'ism'a, kvazaŭ hom'o est'us nur best'o, aŭ nur intelekt'o, sen io pli kern'e hom'a, pli alt'a, pli anim'a en si. Post'e kelk'a'j grav'ul'o'j — jen hindu'o'j, jen krist'an'o'j, jen islam'an'o'j — re'emfaz'is tiu'n ide'o'n, ke ĉiu'j inter'naci'a'j problem'o'j, egal'e ĉu la nov'a ekonomi'a ord'o, aŭ la teritori'a'j aŭ ali'a'j latent'a'j konflikt'o'j fin'fin'e hav'as i'a'n spirit'a'n dimensi'o'n, kiu'n oni ne rajt'as neglekt'i...”

“Sed tamen, ke Sovetio...”

“Ĉu vi sci'as, kiu land'o invit'is kiel unu'a ĉi tiu'n konferenc'o'n? Ne'oficial'e, kompren'ebl'e,” Jano inter'romp'is.

La jun'ul'o kap'ne'is.

“Egipti'o.”

“Ĉu ver'e?”

“Jes, ebl'e ĉar Sadat est'is fund'e mistik'ul'o. Sed ĉar sub'skrib'iĝ'is la pac'kontrakt'o inter Israelo kaj ĝi, la ali'a'j arab'a'j ŝtat'o'j rifuz'is kun'ven'i en Egipti'o. Tiam USSR, kiu opini'is, ke mal'util'as al ĝi'a prestiĝ'o la ide'o, tre dis'vast'ig'it'a en la mond'o, ke ĝi est'as ‘kontraŭ'spirit'a’, taks'is la okaz'o'n taŭg'a por tio'n korekt'i. Ĝi deklar'is si'n pret'a akcept'i la konferenc'o'n, sed propon'is, ke tiu konsider'u ankaŭ la soci'a'n bon'fart'o'n. Ĉiu'j konsent'is.”

“Sed kial ili elekt'is Alm'a-At'o'n?”

“Mi ne sci'as. Ŝajn'as, ke Alm'a-At'o pli kaj pli far'iĝ'as kongres'urb'o. Ĝi hav'as mult'a'j'n hotel'o'j'n, la klimat'o est'as tre stabil'a kaj agrabl'a, abund'as arb'o'j kaj ĝarden'o'j. Krom'e, ebl'e est'is okaz'o montr'i al hom'o'j el la tut'a mond'o — kaj al mult'a'j el evolu'land'o'j — ke en iam'a dezert'o modern'a urb'o vigl'as, plen'e dis'volv'it'a...”

“Est'u kiel ajn, la dezert'o'n oni bon'e vid'as de ĉi tie,” kri'et'is Ĝoja. “Rigard'u ĉi-flank'e'n!”

Efektiv'e, de la supr'o, kie'n ili al'ven'is, la urb'o aper'is kiel oaz'o grand'part'e sieĝ'at'a de dezert'a sabl'o. Kelk'lok'e vid'iĝ'is verd'a kamp'ar'o kaj ie, en mal'proksim'ec'o, lag'o diven'iĝ'is, sed la dezert'a vast'ec'o tamen sent'iĝ'is impon'a.

Karal rigard'is fascin'it'e la urb'o'n. Kiom da viv'o'j tie inter'plekt'iĝ'as! Kio'n pens'as, kio'n sent'as, al kio streb'as tiu'j hom'o'j? De kie ili ven'as? Li jam antaŭ'e rimark'is sur la strat'o'j, ke la kazaĥ'o'j, kun si'a net'e azi'a tip'o, konsist'ig'as mal'pli'mult'o'n en la loĝ'ant'ar'o. Ceter'e, en la urb'o, oni aŭd'as pli oft'e la rus'a'n ol la kazaĥ'a'n. Kaj kio dis'volv'iĝ'os okaz'e de la inter'naci'a konferenc'o? Ĉu la ideal'ist'o'j el UN, Unesk'o kaj ali'a'j instituci'o'j — inkluziv'e de mult'eg'a'j ne'reg'ist'ar'a'j organiz'aĵ'o'j, kiu'j uz'is si'a'n rajt'o'n reprezent'iĝ'i — hav'as ide'o'n pri tio, kio'n Interpol ek'sci'is pri la intenc'o'j de Mafi'o* kaj de ali'a'j ag'em'a'j grup'o'j, jen politik'a'j, jen religi'a'j, uz'i propr'a'cel'e la konferenc'o'n kaj la diplomati'a'j'n facil'ig'o'j'n aranĝ'it'a'j'n de la sovet'a reg'ist'ar'o?

“Ĉu ni ir'u al tiu restoraci'o, kiu hav'as la form'o'n de vast'a kazaĥ'a tend'o?” Ĝoja demand'is, tir'ant'e Janon el la rev'o.

“Kompren'ebl'e!” ek'kri'is Stefano ĝoj'salt'ant'e. “Est'as por'turist'a ej'o. Ni est'as turist'o'j. Ni turist'u!”

La polic'an'o sarkasm'is:

“Dung'it'a por labor'i ĉe inter'naci'a konferenc'o, ven'ig'it'a ĉi tie'n je la kost'o de impost'pag'ant'o'j, li rigard'as si'n turist'o! Ĝoja, ĉu vi aŭd'is? Kio'n vi opini'as pri tiu sen'konscienc'ul'o?”

“Nu, mi mal'sat'as,” ŝi dir'is, kaj ili'n gvid'is restoraci'e'n.

3

Marta Martin zorg'e met'is si'a'n pluv'ombrel'o'n en la angul'o'n de la ofic'ej'o, apud si'a'n sak'et'o'n, kaj rigard'is la paper'o'j'n, kiu'j kuŝ'is sur ŝi'a tabl'o. Ŝi pren'is unu, ĝi'n leg'is rapid'e, sulk'ig'is la frunt'o'n, kaj ek'paŝ'is direkt'e al la apud'a ĉambr'o, la kabinet'o de s-ro Kertsch,* kies sekretari'in'o ŝi est'is.

Ŝi aŭtomat'e frap'is al la pord'o, per kiu ŝi'a ofic'ej'o rekt'e komunik'iĝ'is kun tiu de s-ro Kertsch, kaj, antaŭ ol atend'i respond'o'n — ŝi ja ne dub'is, ke li ankoraŭ ne al'ven'is je ĉi tiu fru'a hor'o — en'ir'is tuj. Sed apenaŭ ŝi far'is paŝ'o'n en la ofic'ej'o, jam ŝi halt'is, ek'kri'ant'e. Post du'sekund'a hezit'o, ŝi rapid'is al la figur'o sink'int'a en la apog'seĝ'o. Ŝi tuŝ'is man'o'n. Ĝi est'is glaci'e mal'varm'a. Kur'e ŝi el'ir'is, vok'ant'e:

“Tujtujtuj! Al s-ro Kertsch! Urĝ'e, ven'u!”

Jam la jun'a hind'a gard'ist'o, kiu deĵor'is ĉe la en'ir'ej'o de la grav'ul'a koridor'o, rapid'is renkont'e al ŝi.

“Kio okaz'is?” li demand'is streĉ'e.

“S-ro Kertsch!” ŝi respond'is, kaj ŝi'a pal'ec'o est'is impres'a. “Ŝajn'as, ke li mort'is.”

Post kelk'a'j sekund'o'j la jun'a hind'o star'is apud la korp'o, kiu prezent'is la karakteriz'a'n aspekt'o'n de kadavr'a rigid'ec'o. Eĉ ne neces'is tuŝ'i ties man'radik'o'n.

“Ne est'as dub'o,” li flustr'is. “Mi dev'as vok'i la ĉef'o'n.” Kaj li kur'is ekster'e'n.

“Est'as telefon'o ĉi tie,” la sekretari'in'o rimark'ig'is.

“Ne tuŝ'u! Fingr'o'spur'o'j...” li kri'is avert'e, kaj ŝi grimac'is.

Post ne'long'e al'ven'is alt'kresk'a larĝ'a'ŝultr'a nigr'ul'o, vir'o impon'a, kun firm'a oficir'a si'n'ten'o, tuj sent'ig'ant'a ĉirkaŭ si efik'a'n aŭtoritat'ec'o'n: Henry Adams, jamajkano, estr'o de la sekur'ec'a op'o en la inter-organiz'a sekretari'ej'o.

“Neni'u tuŝ'u i'o'n ajn, neni'u en'ir'u ĉi tie'n!” li ordon'is, kaj tuj post'e turn'is si'n al la hind'a gard'ist'o:

“Telefon'u al Karal kaj Tuurken, ke ili ven'u tuj. Mi bezon'as iu'n, kiu sci'pov'as la rus'a'n. Mi rest'as ĉi tie.” Kaj li re'en'ir'is la kabinet'o'n de Kertsch.

Li re'ferm'is la pord'o'n kaj rest'is ĉe ĝi star'e, kun la krur'o'j apart'ig'it'a'j kaj la man'o'j mal'antaŭ la dors'o. Li ne mov'iĝ'is. Li'a rigard'o tre mal'rapid'e rond'ir'is la ĉambr'o'n. Se iu li'n observ'us, tiu ne dub'us, ke neni'u detal'et'o pov'as eskap'i el tia koncentr'it'a atent'ad'o. Post kelk'a'j minut'o'j li for'las'is si'a'n statu'a'n poz'o'n kaj rond'paŝ'is, okul-esplor'ant'e. Fin'e li al'ir'is la korp'o'n. Ne tuŝ'ant'e i'o'n ajn, li ĝi'n rigard'ad'is, tre sistem'e, kvazaŭ stud'ant'e centi'metr'o'n post centi'metr'o.

Pri Henry Adams oni kelk'foj'e dir'is, ke li'a ĉef'a profesi'a atut'o est'as li'a'j okul'o'j, kaj efektiv'e, li'a manier'o vid'e inspekt'i sen iu mank'o, rest'ant'e tut'e sen'mov'a, ankaŭ ĉi-foj'e nepr'e impres'us ĉe'est'unt'o'n.

Iu frap'is al la pord'o kaj en'ir'is, mal'dik'a kaj long'a blond'ul'o — la finn'o Olavi Tuurken — kaj Jano Karal al'ven'is tuj post li. Ambaŭ proksim'iĝ'is al la korp'o. Laŭ la direkt'o de la okul'o'j de Adams, ili sci'is, kie'n rigard'i: sur la mal'hel'blu'a ĉemiz'o, mal'dekstr'a'flank'e, je la nivel'o de l’ kor'o, komenc'iĝ'is brun'a makul'o, kiu etend'iĝ'is al la pantalon'o kaj al la seĝ'o, signif'o'plen'e.

“Murd'o!” murmur'is Karal.

Adams tir'is el si'a pantalon'o grand'a'n poŝ'tuk'o'n kaj, tre delikat'e, evit'ant'e kiel ebl'e plej mult'e difekt'i fingr'o'spur'o'j'n, li part'e mal'munt'is la telefon'o'n per si'a'j tuk'kovr'it'a'j man'o'j. Li sign'is al la du koleg'o'j, kiu'j interes'at'e rigard'is: la telefon'a parol'il'o est'is aranĝ'it'a al ĉio'kapt'a mikrofon'o — mikrofon'o kapt'ant'a ĉiu'n bru'o'n en la ĉambr'o, ne nur telefon'a'j'n konversaci'o'j'n — konekt'it'a al ekstrem'e mal'grand'a radi'o'send'il'o. Iu, ie, pov'is aŭskult'i ĉio'n okaz'ant'a'n ĉi-ofic'ej'e. La ĉef'o si'n turn'is al la blond'ul'o:

“Olavi, ir'u vok'i la soveti'an'o'j'n, bon'vol'u.” La mal'gras'a finn'o sen'vort'e el'ir'is. La nigr'ul'o tiam direkt'is la vizaĝ'o'n al Jano:

“Mi pet'as, ven'ig'u la jur'a'n konsil'ist'o'n,” li dir'is. “Mi tim'as, ke ni'a'j rilat'o'j kun la sovetia polic'o ne est'os simpl'a'j. Neces'as ankaŭ inform'i la ĝeneral'a'j'n sekretari'o'n kaj direktor'o'j'n de la kvar organiz'aĵ'o'j, la prezid'ant'o'n de la konferenc'o, kaj ili decid'os, kiu'n plu'e inform'i jam nun. Ĉu vi pren'u tio'n sur vi'n?”

Karal kap'jes'is.

“Ĉu vi hazard'e sci'as, ĉu s-in'o Kertsch trov'iĝ'as en Alm'a-At'o?” li demand'is la ĉef'o'n.

“Ne,” tiu respond'is, “bon'vol'u ankaŭ tio'n kontrol'i, kaj re'ven'u tuj.”

Ankaŭ Karal el'ir'is silent'e.

Olavi Tuurken ne rest'is long'e for, kaj post li rapid'e sekv'is du sovetiaj funkci'ul'o'j. La kvar hom'o'j rapid'e prezent'is si'n reciprok'e, kun firm'a'j man'prem'o'j kaj intens'a, pri'taks'a rigard'ad'o.

Boris K. Zajcev, la sledovatel’,* est'is iom mal'pli alt'a ol Adams, sed sam'e larĝ'a kaj mult'e pli dik'a. Dum Adams aspekt'is kiel perfekt'e trejn'it'a boks'ist'o, Zajcev el'vok'is eks'boks'ist'o'n, kiu neniam ĉes'is manĝ'i kaj drink'i, ek'de kiam li for'las'is la aren'o'n: li'a impon'a muskol'a struktur'o est'is tra'sorb'ig'it'a de gras'o, sed pro tio ne mal'pli impres'a, ĉar vid'ebl'e, kiom da fleks'ebl'ec'o li perd'is, tiom li gajn'is kiel bat'fort'o'n. La mal'long'e tond'it'a'j har'o'j, kaŝtan'kolor'a'j, akr'ig'is la vizaĝ'trajt'o'j'n kaj iel pli'ig'is la impres'o'n de ne'venk'ebl'ec'o.

Ankaŭ Ivan I. Maĥmetali, li'a ĉef'help'ant'o, est'is dik'a, sed nur ĉe la ventr'o, kontrast'e kun ĉef'o Zajcev, ĉe kiu gras'o amas'iĝ'is egal'e ĉie, kie trov'iĝ'is muskol'o'j. Maĥmetali hav'is mal'pli alt'a'n kresk'o'n, kaj se li ŝajn'is nek special'e fort'a, nek apart'e rapid'mov'a, tio'n ĉe li sen'dub'e kompens'is ruz'o. Ĉap'it'a'n de admir'ind'a nigr'a har'ar'o, li'a'n rond'a'n vizaĝ'o'n, kun la el'star'ant'a'j vang-ost'o'j kaj la mongol'a'j okul'o'j, inteligent'o stamp'is.

Re'en'ir'ant'e, Karal trov'is streĉ'it'a'n etos'o'n. La du soveti'an'o'j vid'ebl'e konsider'is, ke, ĉar la krim'o okaz'is sur sovetia teritori'o, ĉiu'j ali'a'j dev'as for'las'i la lok'o'n kaj las'i al la sovet'a pov'o la task'o'n enket'i, kaj, esper'ebl'e, arest'i la kulp'ul'o'n. Sed tio'n Adams ne akcept'is: la murd'o est'is far'it'a sur inter'naci'a teritori'o, kaj la viktim'o est'is inter'naci'a funkci'ul'o. Plej ver'ŝajn'e la grand'a pli'mult'o el la atest'ant'o'j kaj pri'demand'ot'o'j aparten'as al la konferenc'a dung'it'ar'o kaj eĉ ne sci'as la rus'a'n. Li postul'is, ke la an'o'j de la inter'naci'a sekur'ec'a op'o kun'labor'u kun la polic'o sovetia. La ton'o cert'e rest'is tre trankvil'a ambaŭ'flank'e, sed la fraz'o'j pli kaj pli el'vok'is la altern'a'j'n pugn'o'bat'o'j'n de boks'matĉ'o. Sub la hom'a civiliz'it'ec'o sent'iĝ'is pra'a kvazaŭ'best'a konkur'o pri tio, kiu el ambaŭ band'o'j posed'os la teritori'o'n.

Mez'e de la diskut'o al'ven'is la jur'a konsil'ist'o, kun fask'o da dokument'o'j. Li'a svelt'a elegant'ec'o akcent'is la ordinar'ec'o'n de ĉiu'j ali'a'j. Est'is io aristokrat'a en li'a est'manier'o, kaj, ebl'e ĉar ili tut'e ne kutim'is renkont'i vir'o'n simil'e bel'vest'a'n, la du soveti'an'o'j aper'is impres'it'a'j.

Fakt'e, impres'it'a'j aŭ ne, ili nur pov'is ced'i. Kiam est'is propon'it'e, ke la konferenc'o okaz'os en Sovetio, la aŭspici'ant'a'j organiz'o'j kaj la sovet'a reg'ist'ar'o sub'skrib'is konvenci'o'n pri part'a ekster'teritori'ec'o, tiel ke la ej'o'j uz'at'a'j de la inter'naci'ul'ar'o ricev'is status'o'n pli mal'pli kompar'ebl'a'n al tiu de ambasador'ej'o. Kriminal'a'j afer'o'j est'is antaŭ'vid'it'a'j en la konvenci'o, kiu net'e difin'is la dev'ig'o'n de part'o'pren'o ambaŭ'flank'a. La koncern'a'j'n punkt'o'j'n oni si'a'temp'e en'ŝov'is, ĉar plur'a'j ŝtat'o'j mal'fid'is la pret'ec'o'n de Sovetio plen'e las'i esprim'liber'o'n en la konferenc'o, kaj ili vid'is en tiu'j artikol'o'j garanti'o'n kontraŭ ĉia arbitr'a pseŭdo-kriminal'a ag'ad'o.

Tamen, tiu aranĝ'o tiom kontraŭ'is la normal'a'j'n refleks'o'j'n de polic'an'o, ke la du sovetiaj funkci'ul'o'j eg'e rezist'is kontraŭ la dev'o ĝi'n obe'i. Ili'n Karal bon'e kompren'is. Se li est'us hejm'e kaj murd'o okaz'us, kaj li dev'us dum la tut'a enket'o labor'i kun band'o da ekster'land'a'j funkci'ul'o'j, pri kies metod'o'j, princip'o'j kaj pens'manier'o'j li sci'as neni'o'n, li sent'us ili'a'n konstant'a'n ĉe'est'o'n ekstrem'e mal'agrabl'a.

Dum la diskut'o daŭr'is, al'ven'is divers'a'j person'o'j. Unu'e et'a et'a vir'in'o blank'a'kitel'a, kun sever'a mien'o, kies sever'ec'o mal'aper'is komplet'e, kiam ŝi ek'rid'et'is — ŝi est'is la medicin'a fak'ul'in'o, kiu pri'zorg'os la nekropsi'o'n — kaj post'e kelk'a'j polic'a'j teknik'ist'o'j, pret'a'j ĉio'n fot'i, “lev'i” fingr'o'prem'aĵ'o'j'n, kaj serĉ'i tia'j'n et'a'j'n, sed oft'e valor'a'j'n indik'aĵ'o'j'n, kiel est'as har'o'j, polv'o aŭ ŝu-spur'o al nud'a okul'o ne'vid'ebl'a. Sed nek Adams, nek Maĥmetali permes'is al ili komenc'i si'a'n labor'o'n.

Dum'e, Zajcev telefon'is kaj telefon'ad'is al hom'o'j, kies respond'o'j ŝajn'e kontraŭ'dir'is unu la ali'a'n, tiel ke ek'febr'is la tut'a hierarki'o de la kazaĥi'a ministr'ej'o pri en'land'a'j afer'o'j kaj post'e tiu de la tut'soveti'a ministr'ej'o pri ekster'land'a'j afer'o'j. Si'a'flank'e, la jur'a konsil'ist'o sukces'is ating'i telefon'e du el la ĝeneral'a'j direktor'o'j kaj unu el la vic'prezid'ant'o'j de la konferenc'o. Ankaŭ tiu'j telefon'is al la sovetiaj instanc'o'j, ĝis fin'e iu tre alt'e situ'ant'a sur la skal'o de pov'o konfirm'is la interpret'o'n de la jur'a konsil'ist'o, kaj don'is strikt'a'j'n ordon'o'j'n pri kun'labor'o kun la inter'naci'a sekur'ec'a op'o. Nur tiam la medicin'a kaj ali'a'j fak'ul'o'j ek'rajt'is en'ir'i, sed antaŭ ol las'i al ili la lok'o'n, Adams rimark'ig'is al la ĉe'est'ant'ar'o, ke la telefon'o de Kertsch inkluziv'as ĉio'kapt'a'n mikrofon'o'n konekt'it'a'n al el'send'il'o. La soveti'an'o'j aspekt'is embaras'it'e.

4

En apud'a ĉambr'o aranĝ'it'a kiel enket'a stab'ej'o, post'tag'mez'e kun'sid'is Zajcev, Maĥmetali, Adams, Tuurken kaj Karal. La du soveti'an'o'j sufiĉ'e bon'e sci'pov'is la angl'a'n, por ke la diskut'o'j okaz'u tiu'lingv'e.

“Nu, tut'e cert'e interes'os vi'n la provizor'a raport'o jur'medicin'a, ĉu ne?” deklar'is Zajcev, rond'rigard'ant'e si'a'j'n koleg'o'j'n.

“Jes,” respond'is Adams. “Kompren'ebl'e ni vid'is, ke la mort'o'n kaŭz'is en'penetr'o de iu kling'o en la brust'o'n, sed ĉiu'n pli'a'n detal'o'n ni bon'ven'ig'os. Kia kling'o tio est'is?”

“Tre pint'a, mal'dik'a, mal'larg'a kaj plat'a, jen kiel la raport'o ĝi'n pri'skrib'as.”

“Ĉu ĝi traf'is rekt'e en la kor'o'n?” Tuurken demand'is.

“Jes. La kling'o pas'is tra la spac'o inter'rip'a en la mal'dekstr'a'n kor-atri'o'n. La fak'ul'o'j ekzamen'is la imun'ec'a'n re'ag'o'n ĉe la vund'o'rand'o kaj el tio dedukt'as, ke la mort'o okaz'is 10 aŭ 15 minut'o'j'n post la vund'iĝ'o, sed la atak'it'o cert'e rest'is ne'konsci'a dum tiu tut'a daŭr'o. Fakt'e, la ĝust'a mort'o'kaŭz'o est'as, ke sang'o el'verŝ'iĝ'is el la kor'o en la pleŭr'a'n kav'o'n.”

“Ĉu ili pov'as preciz'ig'i i'o'n pri la murd'a gest'o?” sci'vol'is Karal.

“Pli mal'pli. La kling'o penetr'is de antaŭ'e. For'est'as sur la torak'o la tip'a'j spur'o'j, kiu'j'n las'as la ten'il'o, se oni puŝ'as la arm'il'o'n vigl'e. Tio'n oni pov'as klar'ig'i per du hipotez'o'j. Pov'as est'i, ke la arm'il'o penetr'is relativ'e mal'rapid'e, do ne per fort'a, energi'a ek'frap'o. Ankaŭ pov'as est'i, ke la murd'int'o ne uz'is tranĉ'il'o'n aŭ stilet'o'n kun mal'long'a kling'o, sed pik'il'o'n sufiĉ'e pli long'a'n.”

“Ĉu la viktim'o barakt'is?”

“Ne. Eĉ est'as tut'e cert'e, ke antaŭ ol la pik'a vund'o okaz'is, la viktim'o jam est'is ne'konsci'a pro frap'o sur la nuk'o'n, probabl'e far'it'a per la rand'o de man'o plat'e ten'at'a.”

“Okul'frap'is mi'n,” dir'is Adams, “la esprim'o sur la vizaĝ'o, kiam mi rigard'is ĝi'n. Pli ol i'o'n ali'a'n, ĝi indik'is mir'o'n.”

“Prav'e,” aprob'is Zajcev. “La raport'o menci'as, ke li prezent'is la sulk'it'a'n frunt'o'n de person'o ne kompren'ant'a, kio okaz'as al li.”

“Kiam la mort'o okaz'is? Ĉu la temp'o jam est'as preciz'a?” Karal inform'pet'is.

“Ankoraŭ ne tre. Est'as sci'at'e nun, ke la mort'o est'iĝ'is vendred'o'n la 6-an de septembr'o inter la 17:15 kaj la 18:30. Pli post'a'j esplor'o'j ver'ŝajn'e help'os mal'vast'ig'i tiu'n temp'o'spac'o'n.”

Ankaŭ la provizor'a'j raport'o'j de la teknik'ist'ar'o est'is hav'ebl'a'j, sed ili ne las'is mult'e da esper'o tuj solv'i la divers'a'j'n problem'o'j'n. Fingr'o'prem'o'j de kelk'a'j person'o'j est'is trov'it'a'j, sed ne la uz'it'a arm'il'o. Griz'a kap'har'o ne de'ven'ant'a de la viktim'o est'is kapt'it'a de sur la skrib'o'tabl'o. La ali'a'j post'las'aĵ'o'j konsist'is el ŝu-spur'o'j, kiu'j'n rivel'is fot'ad'o de la plank'o ĉe divers'a'j lum'angul'o'j kaj -spec'o'j. Rilat'e al ĉiu'j tiu'j indik'aĵ'o'j, ident'ig'o de la spur'las'int'o est'is nun serĉ'at'a kaj cert'e sukces'os, sed tio postul'os temp'o'n. La polv'er'o'j kolekt'it'a'j sur la plank'o ne al'port'is i'a'n inform'o'n: ili est'is tip'a'j pri la polv'o trov'ebl'a en tiu part'o de Alm'a-At'o, ekzempl'e sur la voj'o inter la ofic'ej'o'j kaj hotel'o'j Kazaĥstan, kie loĝ'as Kertsch, kaj Ala-Tau, kie loĝ'as li'a sekretari'in'o kaj mult'a'j ali'a'j funkci'ul'o'j labor'ant'a'j ĉe la inter'naci'a konferenc'o.

“La sekv'ant'a punkt'o,” dir'is Zajcev per voĉ'o, kiu ŝajn'is origin'i en la mal'supr'a abdomen'o, “est'as ek'sci'i, kiu vizit'is la viktim'o'n hieraŭ post'tag'mez'e, kaj kiu last'a vid'is li'n viv'ant'a'n.”

“Tio est'os facil'a,” Adams respond'is. “Kiel vi sci'as, Kertsch est'is unu el la sub'ĝeneral'a'j direktor'o'j, respond'ec'a pri la sfer'o financ'a kaj administr'a, kun status'o de vic'ministr'o. Kiel por la ali'a'j tre grav'a'j person'o'j, oni instal'is ofic'ej'o'n por li sur tiu ĉi etaĝ'o; la koridor'o'n, kiu konduk'as al ĝi, la person'ar'o jam nom'is koridor'o de la grav'ul'o'j. Ĉe la koridor'a en'ir'ej'o trov'iĝ'as spec'o de vestibl'o, kiu'n ni aranĝ'is kiel gard'ej'o. Tie trov'iĝ'as konstant'e gard'ist'o, kaj tabl'o kun registr'o'libr'o; ĉiu person'o, kiu en'ven'as, dev'as skrib'i si'a'n nom'o'n, labor'fak'o'n (aŭ adres'o'n, se ne tem'as pri funkci'ul'o de ni'a'j organiz'aĵ'o'j), hor'o'n de en'ven'o kaj ofic'ej'o'n vizit'ot'a'n; kiam li for'ir'as, li dev'as not'i la el'ir'hor'o'n. Ĉar la mort'o okaz'is post la 17-a, ni tuj sci'os, konsult'ant'e la skrib'aĵ'o'j'n de la koncern'a hor'o, kiu aŭ kiu'j ir'is al Kertsch tiu'temp'e. Bon'vol'u atend'i minut'et'o'n.”

Li prononc'is fraz'o'n telefon'e, kaj tuj post'e gard'ist'o al'ven'is kun dik'a registr'o'libr'o. Antaŭ ol li mal'ferm'is ĝi'n, Zajcev ek'parol'is:

“Ankaŭ ni hav'as gard'ist'o'j'n ekster'e, kiel vi sci'as. Ili atent'as, ke neni'u ne al'las'it'a penetr'u en la konstru'aĵ'o'n. Ĉiam est'as du sam'temp'e. Ebl'e ili pov'os sci'ig'i i'o'n al ni.”

“Ĉu vi ne trov'as strang'a,” demand'is Maĥmetali, “ke la koridor'a gard'ist'o ne mir'is pri tio, ke Kertsch dum la tut'a nokt'o ne el'ir'is?”

“Tio ne est'as ver'e mir'ig'a,” Tuurken respond'is, “se konsider'i, ke tiu'n gard'ist'o'n ali'a anstataŭ'is je la 21-a. La unu'a gard'ist'o pens'is, ke Kertsch for'las'os la ofic'ej'o'n post li, kaj la du'a ver'ŝajn'e opini'is, ke li jam est'as for. Ne est'as ili'a task'o kontrol'i la registr'o'n por sci'i, kiu, se iu, ankoraŭ en'est'as.”

“Ne tre serioz'a gard'ad'o!” Zajcev murmur'is, sed tiel mal'laŭt'e, ke nur Karal klar'e aŭd'is li'n.

“Jen la koncern'a'j person'o'j,” dir'is Adams mal'ferm'int'e la dik'a'n libr'o'n. “Ebl'e util'us, ke vi not'u.”

Kiel diligent'a'j lern'ant'o'j en klas'o, ĉiu si'n prepar'is al skrib'ad'o.

“Ĉiu'j person'o'j, kiu'j tiam en'ven'is, vizit'is s-ro'n Kertsch. Tio est'as normal'a, ĉar tiu'hor'e li est'is la sol'a, kiu plu labor'is ĉe la grav'ul'a koridor'o. Ĉiu'j ali'a'j, inkluziv'e de la ĝeneral'a'j direktor'o'j, ĉe'est'is la akcept'o'n organiz'it'a'n de la sovetia ministr'ej'o pri san'o'protekt'o. Je la 17:02 en'ven'is iu... est'as skrib'it'e rus'liter'e, mi ne pov'as leg'i. Olavi, ĉu vi bon'vol'os...”

La finn'o rigard'is la registr'aĵ'o'n, kaj laŭt'leg'is:

“Peter Graf, al'ven'is je la 17:02, for'ir'is je la 17:30; cel'o de la vizit'o: rendevu'o kun s-ro Kertsch; adres'o: Alm'a-At'o, ul. Ostrorogova 115/3, kv. 27”.

“Ŝajn'as est'i sovetia civit'an'o,” rimark'ig'is Adams. “Est'as por mi iom strang'e, ke sovetia civit'an'o, loĝ'ant'a en Alm'a-At'o, vizit'is ĉe ni sub'ĝeneral'a'n direktor'o'n.”

“Ni esplor'os la afer'o'n,” sen'emoci'e koment'is Zajcev, kaj li flustr'is kelk'a'j'n vort'o'j'n en la orel'o'n de Maĥmetali, kiu for'ir'is. “Kiu'j ali'a'j ven'is?”

“La ali'a'j skrib'is per ni'a'j liter'o'j,” Adams respond'is, vid'ebl'e trankvil'ig'it'a, ke li ne plu dev'as sent'i si'n analfabet'o. “Je la 17:35 al'ven'is iu Lolita Fuentes, el la fak'o “labor'higien'o” de ILO. Ŝi for'ir'is je la 17:45. Post'e...”

“Permes'u, ke mi inter'romp'u,” dir'is Karal, “sed se vi rigard'as la registr'o'n nur ek'de la 17-a, vi ne vid'os la nom'o'j'n de tiu'j, kiu'j en'ven'is pli fru'e, ebl'e eĉ maten'e, kaj for'ir'is nur post la 17-a. Neces'as...”

“Prav'e, tut'e prav'e,” Adams si'a'vic'e inter'romp'is. “Mi rigard'os ek'de la maten'o, sed dir'os al vi nur la nom'o'j'n de tiu'j, kiu'j el'ir'is post la 17-a, ĉu konsent'it'e?”

Ĉiu'j aprob'is.

“Jen unu: Marta Martin; cel'o: ĉambr'o 150 (est'as ŝi'a ofic'ej'o); al'ven'is je la 8:50, for'ir'is je la 17:40; fak'o: ofic'ej'o de la sub'ĝeneral'a direktor'o pri financ'a'j kaj administr'a'j afer'o'j. Tiu est'as li'a person'a sekretari'in'o, tiu, kiu mal'kovr'is la korp'o'n ĉi-maten'e. Laŭ tiu registr'aĵ'o, ŝi for'ir'is, kiam Lolita Fuentes ankoraŭ est'is kun Kertsch. Ŝi est'as la sol'a, kiu al'ven'is antaŭ la 17-a kaj for'ir'is post tiu hor'o. Ŝajn'as, ke ŝi eĉ ne el'ir'is por tag'manĝ'i.”

“Tio est'as normal'a,” inter'ven'is Tuurken, “mult'a'j eg'e labor'is hieraŭ; ŝi ver'ŝajn'e manĝ'is sandviĉ'o'j'n en la ofic'ej'o.”

“Post tiu Lolita Fuentes,” re'komenc'is Adams, “ven'is iu Jakobo Plum, traduk'fak'o, 17:50-18:05, kaj post'e nur unu: A. Romian, serv'o de subvenci'ad'o al inter'naci'a'j kun'ord'ig'it'a'j esplor'o'j, al'ven'is je la 18:30 kaj for'ir'is je la 18:35.”

“Ver'ŝajn'e,” bas'is Zajcev, “li est'as la last'a, kiu vid'is Kertsch-on viv'ant'a'n.”

“Ni kontrol'os,” Adams respond'is.

“Ĉu est'as ebl'ec'o, ke iu en'ven'is la ĉambr'o'n de Kertsch kaj la gard'ist'o ne vid'is li'n, kaj ne ig'is li'n registr'i si'a'n nom'o'n?” demand'is Maĥmetali, kiu antaŭ minut'et'o re'ven'is.

“Ne,” firm'voĉ'is Adams. “Eĉ dum la labor'tag'o, tio ne pov'us okaz'i, ĉar nur mal'mult'a'j person'o'j ven'as en la koridor'o'n de la grav'ul'o'j, sed tiu'hor'e eĉ pli cert'e ne. Kiel vi vid'as, nur mal'mult'a'j hom'o'j — kvar en'tut'e — al'ven'is. Li ne pov'us preter'las'i iu'n. La gard'ist'o'j, kiu'j ven'is al Alm'a-At'o, aparten'as al ni'a'j organiz'o'j jam de'long'e, kaj ni est'is tre strikt'a'j, kiam ni ili'n selekt'is. Mi hav'as al ĉiu el ili plen'a'n konfid'o'n.” Est'is io definitiv'a en li'a ton'o, sed ĝi vid'ebl'e ne konvink'is la du soveti'an'o'j'n.

“Kiu est'is gard'ist'o tiu'hor'e ĉi tie?” Tuurken demand'is.

Adams konsult'is dokument'o'n. “Arne Kristiansen,” li dir'is. “Ho jes, mi kon'as li'n person'e. Norveg'o, plej kompetent'a. Antaŭ'e en la propr'a'land'a polic'o. Li hav'as sufiĉ'e alt'a'n grad'o'n en la sekur'ec'a serv'o de UN, en la ĉef'sid'ej'o nov'jork'a. Mi ĝoj'as, ke deĵor'is hom'o, kiu'n mi person'e kon'as kaj ŝat'as. Ĉu vi vol'as, ke ni pri'demand'u li'n tuj?”

Ĉe unu'anim'a kap'jes'ad'o, li pren'is la telefon'o'n: “Adams. Ĉu Arne Kristiansen est'as dispon'ebl'a? Ven'ig'u li'n tuj. Al ĉambr'o 154.”

Invad'is la ej'o'n silent'o, kvazaŭ neni'u sci'us, kio'n far'i, dum ili atend'is la gard'ist'o'n. Ĝi'n romp'is Adams:

“Atend'ant'e, mi ŝat'us, ke ni pri'trakt'u du demand'o'j'n. La unu'a rilat'as al la arm'il'o. Kiel ni organiz'os la serĉ'ad'o'n?”

“Mi'a'j sub'ul'o'j,” respond'is Zajcev, “tra'serĉ'os tiu'cel'e la konstru'aĵ'o'n kaj la ĉirkaŭ'a'n grund'o'n. Ĉu ni ankaŭ tra'serĉ'u la afer'o'j'n de la suspekt'at'o'j? Mi pov'as don'i la ordon'o'n tuj.”

“Est'as tro fru'e por serioz'e suspekt'i,” la nigr'ul'o dir'is. “Pri tio ni decid'os post kiam ni est'os pri'demand'int'a'j ĉiu'j'n person'o'j'n, kiu'j ven'is hieraŭ post la 17-a. Ĉu konsent'it'e?”

Neni'u kontraŭ'star'is.

“Nun, al mi'a du'a punkt'o, kiu tre grav'as por ni'a enket'o. Ĉu ni'a'j sovetiaj koleg'o'j pov'us klar'ig'i al ni, kial trov'iĝ'is mikrofon'o en la kabinet'o de s-ro Kertsch? Kiu aŭskult'is, kio tie dir'iĝ'is? Kial? Ĉu la konversaci'o'j est'is sur'bend'ig'at'a'j?”

“Ne est'as ver'e mister'o, koleg'o,” respond'is per si'a profund'a voĉ'o la dik'a Boris Zajcev, “kvankam tem'as pri ŝtat'sekret'o'j, kaj mi ne rajt'as dir'i al vi ĉio'n sen plu'a permes'o. Ni hav'is motiv'o'j'n por suspekt'i, ke al Kertsch iu'j spion'o'j trans'don'os dokument'o'j'n, pri kiu'j sci'i eg'e grav'as al ni'a reg'ist'ar'o. Ni opini'is, ke la plej bon'a manier'o inform'iĝ'i est'as sur'bend'ig'i ĉiu'j'n konversaci'o'j'n, eĉ ĉiu'j'n bru'o'j'n, kiu'j aŭd'ebl'as en li'a kabinet'o...”

“Sed tiam,” Tuurken inter'romp'is, “vi ver'ŝajn'e sur'bend'ig'is la krim'o'n!”

“Preskaŭ cert'e jes,” Zajcev konfirm'is.

“Mi do pet'as, ke vi aŭd'ig'u al ni tiu'n bend'o'n,” Adams dir'is.

“Mi volont'e aranĝ'os tio'n, tuj kiam la koncern'a serv'o de la Komitat'o pri ŝtat'a sekur'ec'o tio'n permes'os al mi. Vi ja kompren'os, ke se sur la bend'o aŭd'ebl'as ŝtat'sekret'o'j, mi ne pov'us ili'n komunik'i al vi... kio'n ajn la Konvenci'o rakont'as pri kriminal'a procedur'o,” li sarkasm'e fin'is. Kaj tuj post'e li parol'is en la telefon'o'n.

“Ili nun aŭskult'as la bend'o'n,” li anonc'is. “Post unu hor'o kaj du'on'o, iu ĝi'n al'port'os ĉi tie'n kun magnetofon'o.”

“Mi tut'kor'e dank'as,” prononc'is Adams, kaj oni sent'is li'n sincer'a. Ver'ŝajn'e li opini'is, ke dank’ al tiu bend'o la afer'o est'os rapid'e likvid'it'a, eĉ se mal'plaĉ'is al li, ke ali'a polic'a serv'o antaŭ'e plant'is mikrofon'o'n i'e'n sur li'a teritori'o.

5

Kio impres'is, en la uniform'ul'o, kiu en'ir'is, est'is la profund'e blu'a'j okul'o'j. Li est'is bel'e alt'a'kresk'a, jes ja, fortik'e ĉarpent'it'a, sen'dub'e, li'a'j roz'kolor'a vizaĝ'o, bon'ord'e komb'it'a'j hel'kaŝtan'a'j har'o'j, kaj frunt'o si'n'demand'e sulk'it'a, tuj el'vok'is simpati'o'n, konsent'it'e, sed tiu'j karakteriz'o'j iel perd'is ĉi'a'n ekzist'o'n kompar'e kun la profund'e blu'a'j okul'o'j. Oni sent'is, ke tiu'j pov'us bor'i vi'n ĝis la kern'o de la kor'o, sed ke tio'n ili ne far'is, ebl'e pro respekt'o. Tial ili tia'grad'e impon'is: ili esprim'is fort'o'n ne'uz'at'a'n, ili sign'is plej super'a'n potenc'o'n: la pov'o'n de ĉampion'o, kiu rifuz'as lukt'i, ne pro tim'o, ne pro mank'o de mem'estim'o, sed pure-nur'e por ne kaŭz'i dolor'o'n, aŭ ĉar per'fort'o ne dec'as ĉe hom'o'j civiliz'it'a'j. La fort'o de Arne Kristiansen est'is antaŭ ĉio moral'a. Tial, ver'ŝajn'e, la okul'o'j pli impres'is ol la herkul'a konstru'o.

“Dir'u, Kristiansen, ĉu vi hav'as bon'a'n memor'o'n?” Adams demand'is, post la prezent'ad'o'j.

“Jes, laŭ'dir'e,” la roz'vang'ul'o trankvil'e respond'is.

“Ĉu vi memor'as, kiu'j pas'is en la koridor'o'n, dum vi gard'e deĵor'is hieraŭ, post la 5-a?”

“Nu... Sen'dub'e, se vi rigard'os la registr'o'libr'o'n...”

“Jes, jes, ni sci'as, sed mi ŝat'us, ke vi montr'u al ni'a'j sovetiaj koleg'o'j, ke ankaŭ ni hav'as observ'em'a'j'n hom'o'j'n kun fid'ind'a memor'o, kapabl'a'j montr'iĝ'i preciz'a'j atest'ant'o'j.”

La gard'ist'o sent'is, ke delikat'a rival'ec'a lud'o dis'volv'iĝ'as ĉi tie. Li ŝat'is si'a'n ĉef'o'n kaj nepr'e dezir'is plaĉ'i al li. Li sulk'ig'is eĉ pli la frunt'o'n.

“Nu,” li dir'is, “permes'u, ke mi koncentr'u mi'n... Est'is unu sud'amerik'a vir'in'o, tre ekscit'it'a. Ŝi vol'is pas'i sen skrib'i si'a'n nom'o'n kaj mi dev'is ver'e insist'i. Est'is ankaŭ iu soveti'an'o, kiu parol'is al mi german'e, iom balbut'e, tre tim'em'a hom'o... Kiu plu? Atend'u... Ha jes! Est'is tiu person'o kun la har'o'j sen'ord'a'j, unu ŝultr'o pli alt'a ol la ali'a, kiu far'as grand'a'j'n gest'o'j'n kaj konstant'e stumbl'as aŭ fal'ig'as objekt'o'j'n, li aspekt'as kiel art'ist'o, mi oft'e rimark'is li'n en la restoraci'o, des pli ĉar li parol'as tre laŭt'e, kun lisp'o...”

“Vi hav'as bel'a'n pri'skrib'a'n talent'o'n,” Karal dir'is. “Vi perfekt'e bild'ig'is al ni s-ro'n Plum, la estr'o'n de la traduk'fak'o.”

“Ebl'e. Mi ne sci'as, kio'n li far'as ĉi tie. Li re'ven'is laŭ la koridor'o kur'ant'e, kun la long'a kravat'o flirt'ant'a super la ŝultr'o, tiel ke mi ne pov'is ne rid'i.”

“Li kur'is, ĉu?” Maĥmetali dir'is suspekt'o'plen'e.

“Jes. Mi memor'as preskaŭ laŭ'vort'e li'a'j'n fraz'o'j'n, ĉar ili ne est'is kutim'a'j. Li dir'is: ‘Tiu Kertsch cert'e ricev'is la plej alt'a'n diplom'o'n en la skold'ist'a lern'ej'o. Kia'n lav'o'n mi ricev'is!” aŭ io simil'a. Ankaŭ al li mi dev'is memor'ig'i skrib'i la el'ir'hor'o'n. Krom tio... atend'u... ha jes, est'is iu ali'a, vir'o tut'e normal'a, kun blu'a jak'o, blank'a ĉemiz'o kaj ruĝ'a kravat'o, aŭ pli ĝust'e mal'hel'ruĝ'a, kun stri'o'j, plus tre nigr'a'j, tre dens'a'j brov'o'j.”

“Dank'o'n,” Adams dir'is. “Ĉu vi memor'as iu'n ali'a'n?”

“Ĉu est'is iu ali'a? Ŝajn'as al mi, ke ne. Ha, tamen, jes, la sekretari'in'o, kompren'ebl'e, la mal'jun'et'a vir'in'o, kiu sekretari'as por s-ro Kertsch.”

“Bon'eg'e, Kristiansen,” aprob'is la nigr'ul'o. “Vi efektiv'e hav'as observ'em'a'j'n okul'o'j'n kaj preciz'a'n memor'o'n. Ni tre dank'as vi'n. Bon'vol'u pri'pens'i plu la afer'o'n, kaj se vi memor'as i'a'n detal'o'n, tuj inform'u ni'n.”

“Ĉu pov'us okaz'i, ke iu pas'is ne registr'int'e si'a'n nom'o'n?” Zajcev demand'is kun neŭtral'a ton'o.

Se Arne est'is ofend'it'a, tio ne montr'iĝ'is vizaĝ'e.

“Ne, sinjor'o. Tio ne pov'us okaz'is,” li prononc'is sen'emoci'e, laŭ la manier'o de person'o simpl'e pri'skrib'ant'a facil'e kontrol'ebl'a'n fakt'o'n, kiu'n kontest'i ne ebl'us. “Des mal'pli, ĉar neces'us est'i ne'vid'at'a kaj en'ir'e kaj el'ir'e.”

“Ĉu vi aŭd'is aŭ iel percept'is i'o'n ne'normal'a'n hieraŭ inter la 17-a kaj la 18:30?” Tuurken demand'is.

“Neni'o'n, sinjor'o,” la gard'ist'o respond'is.

“Eĉ ne kri'et'o'n, aŭ pord'o'n fermat'a'n?”

“Ne est'us ebl'e, sinjor'o. La koridor'o form'as rekt'a'n angul'o'n ebl'e dek'kvin metr'o'j'n post la gard'lok'o, kaj la ofic'ej'o'j de la grav'ul'o'j trov'iĝ'as post la angul'o, kio ver'ŝajn'e mal'help'as aŭd'i klar'e, kio tie okaz'as. Kaj krom'e...”

Li hezit'is kaj rigard'is la du soveti'an'o'j'n kun iom kulp'a esprim'o. En la blu'a'j okul'o'j leg'iĝ'is eĉ pli da si'n're'ten'o ol kutim'e.

“Krom'e?” Adams ripet'is.

“Krom'e en la unu'a ĉambr'o post ni'a gard'lok'o, komenc'e de la ofic'ej'a koridor'o, est'as laŭt'parol'il'o, kiu konstant'e funkci'as. Ĝi parol'as rus'e, kazaĥ'e, german'e, muzik'as, kant'as. Ĉiam iom tro laŭt'e laŭ la gust'o de la gard'ist'o'j. Ni pet'is, ke oni silent'ig'u ĝi'n, kaj est'is promes'it'e, ke ven'os elektr'ist'o, sed li ankoraŭ ne ven'is. Kaj la buton'o, kiu reg'as la laŭt'ec'o'n, ne funkci'as; kiom ajn oni turn'u, rest'as sam'e laŭt'e. La sol'a manier'o silent'ig'i ĝi'n est'us tranĉ'i la drat'o'j'n, sed tio'n ni ne permes'us al ni.”

Karal amuz'iĝ'e rigard'is la du sovetiajn koleg'o'j'n. Ili'a'j vizaĝ'o'j rest'is perfekt'e sen'esprim'a'j.

“Dank'o'n, Kristiansen, vi pov'as ir'i,” Adams sen'koment'e dir'is. La blu'a'j okul'o'j rond'ir'is la kun'ul'ar'o'n, kvazaŭ salut'e la norveg'o klin'is la kap'o'n, kaj paŝ'is for.

*

“Ĉu vi opini'as, ke li rigard'is la registr'aĵ'o'j'n, kiam li ek'sci'is pri la krim'o?” Maĥmetali demand'is.

“Preskaŭ cert'e ne,” respond'is Tuurken. “Kiam li fin'is si'a'n deĵor'o'n, li ne sci'is pri la krim'o, kaj hav'is neniu'n motiv'o'n en'kap'ig'i al si tiu'j'n nom'o'j'n — ceter'e, ne la nom'o'j'n li memor'as, sed la aspekt'o'j'n — kaj li ankoraŭ ne re'komenc'is deĵor'i, kiam ni vok'is li'n. Li do ne hav'is okaz'o'n tio'n far'i. Sed se vi vol'as, mi kontrol'os.”

“Se li ne stud'is parker'e la registr'o'libr'o'n, li'a atest'o konfirm'as la skrib'aĵ'o'j'n,” serioz'ton'is Zajcev. “Kaj ĉia'okaz'e, ni kontrol'os ĉe ni'a'j gard'ist'o'j, kiu'j deĵor'as ekster'e. Kompren'ebl'e, ne ĉiu hom'o, kiu el'ven'as kaj en'ir'as la konstru'aĵ'o'n, cel'as tiu'n ĉi koridor'o'n, sed ni tuj sci'os, ĉu tiu atest'o konfirm'iĝ'as aŭ ne.”

“Bon'e. Inter'temp'e, kiu'n vi prefer'as vid'i tuj, ĉu tiu'n s-ro'n Romian, kiu ven'is last'a kaj dev'us pov'i dir'i interes'a'j'n afer'o'j'n al ni, aŭ ĉu la sekretari'in'o'n, kiu cert'e pov'os mult'e help'i ni'n?”

Ne ili decid'is, sed la situaci'o: Marta Martin est'is tuj apud'e dispon'ebl'a, dum Romian ne trov'iĝ'is en si'a ofic'ej'o.

*

En'ir'ant'e, Marta Martin far'is strang'a'n mov'o'n per la dekstr'a man'o: ŝi prem'is unu- aŭ du'sekund'e la pugn'it'a'n man'o'n, mal'streĉ'is la prem'o'n sam'daŭr'e, tamen konserv'ant'e la man'o'n ferm'it'a, kaj re'komenc'is prem'i. Iu, kiu bon'e kon'us ŝi'n, tuj kompren'us la signif'o'n de la gest'o: ŝi ne'konsci'e serĉ'is sekur'iĝ'o'n en kontakt'o kun si'a am'at'a pluv'ombrel'o. Fakt'e, neni'u el la enket'ist'o'j kon'is ŝi'n sufiĉ'e por tio'n diven'i, kaj Adams est'is la sol'a, kiu ver'e registr'is en'mens'e tiu'n gest'o'n, ceter'e sen'signif'a'n.

La kutim'e angor'a esprim'o de Marta Martin est'is eĉ pli tragedi'a ĉi-foj'e. Karal si'n demand'is, ĉu ŝi plor'os, kaj konklud'is, ke ne. Bon'e rigard'ant'e ŝi'n, li sent'is, ke ŝi est'as person'o, kiu konstant'e ŝat'us plor'i, sed neniam tio'n al'las'as al si. Ia rigid'ec'o en la trajt'o'j el'vok'is daŭr'a'n lukt'o'n kontraŭ em'o esprim'i terur'a'n fund'a'n mal'gaj'ec'o'n.

Ŝi ek'sid'is tim'em'e, kvazaŭ la seĝ'o est'us la elektr'a mort'ig'a sid'mebl'o uz'at'a en kelk'a'j uson'a'j ŝtat'o'j kiel definitiv'a pun'o.

“Kie vi est'is hieraŭ inter la 17-a kaj la 18:30?” Zajcev abrupt'e dir'is per si'a bas'a voĉ'o kaj kun eĉ pli rus'a prononc'o de la angl'a ol ordinar'e, antaŭ ol iu ali'a hav'is la temp'o'n artik'i demand'o'n.

La sekretari'in'o aspekt'is kiel mus'o, kiu'n sovaĝ'a kat'o al'prem'is en angul'o'n sen ebl'a fuĝ-esper'o. Adams ĵet'is al la dik'a rus'o furioz'a'n rigard'o'n. Tim'ig'i tia'n atest'ant'o'n est'is, en li'a'j princip'o'j, serioz'a psikologi'a fuŝ'o.

“Ebl'e ni pov'us komenc'i per ali'a demand'o...” Tuurken inter'ven'is, dezir'ant'e sav'i ŝi'n el apenaŭ el'port'ebl'a embaras'o.

“Ne neces'e,” ŝi fin'e dir'is, pli kviet'e, sed kun la ĉiam'a tragedi'a vizaĝ'o. “Mi ne est'as kulp'a, kaj mi kompren'as, ke mi dev'as respond'i la demand'o'n. Mi nur pet'as iom da pacienc'o, dum mi kun'streĉ'as mi'a'j'n intelekt'a'j'n fort'o'j'n. Hieraŭ je la kvin'a post'tag'mez'e? Mi est'is ĉi tie. Mi en'konduk'is iu'n soveti'an sinjor'o'n al s-ro Kertsch, rest'is ĉi tie tajp'ant'e tiu'n fam'a'n raport'o'n, vi sci'as, la sintez'o'n de la respond'o'j reg'ist'ar'a'j pri la financ'ind'a'j ag'ad'o'j rilat'a'j al la soci'a, psik'a kaj spirit'a bon'fart'o de la loĝ'ant'ar'o'j. Mi halt'is je du'dek minut'o'j antaŭ la ses'a...”

“Kiel vi pov'as memor'i tiel preciz'e?” Adams demand'is.

“Ĉar la spekt'aĵ'o komenc'iĝ'is je la ses'a kaj mi ne vol'is tro mal'fru'i; krom'e, ni skrib'as la hor'o'n sur la registr'o'libr'o'n, ĉu ne?, kio help'as memor'i.”

“Kiu spekt'aĵ'o?” sci'vol'is Karal.

“La cirk'o. Mi ir'is tuj al la cirk'o; vetur'il'o atend'is mi'n ĉe-trotuar'e. Est'is antaŭ'e jam aranĝ'it'e kun koleg'o'j.”

“Efektiv'e, honor'e al la konferenc'o, oni aranĝ'is ekstr'a'j'n prezent'ad'o'j'n de la cirk'a program'o dum plur'a'j tag'o'j. Tio est'is organiz'it'a favor'e al la labor'ant'a'j person'o'j, kiu'j hav'as nokt'a'j'n aŭ ali'hor'a'j'n deĵor'o'j'n kaj ne facil'e pov'us ĉe'est'i la spekt'aĵ'o'n laŭ la normal'a vesper'a program'o,” Maĥmetali iom fier'e klar'ig'is, sen'util'e, ĉar ĉiu'j an'o'j de la inter'organiz'a sekretari'ej'o jam est'is cirkuler'e inform'it'a'j.

“Post la cirk'o,” re'parol'is f-in'o Martin, “mi ir'is manĝ'i en tiu grand'a restoraci'o apud la Lenin-Palac'o, mi ne memor'as la nom'o'n, kaj mi re'ir'is pied'e al mi'a hotel'o.” Ŝi paŭz'is. “Ala-Tau,” ŝi al'don'is. Est'is io kor'tuŝ'a en la miks'aĵ'o el tim'o kaj el bezon'o montr'iĝ'i bon'a, fid'ind'a sekretari'in'o, kiu vid'ebl'e fon'is sub ŝi'a preciz'ec'o.

“Ĉu vi memor'as, kiu'j person'o'j vizit'is s-ro'n Kertsch hieraŭ fin'e de la labor'tag'o?” Adams demand'is kun tre afabl'a ton'o.

“Fin'e de la post'tag'mez'o est'is preskaŭ neni'u. Mi long'e tajp'is la raport'o'n. Ĉirkaŭ la kvar'a s-ro Kertsch dikt'is al mi plur'a'j'n korekt'o'j'n kaj al'don'aĵ'o'j'n, kio mult'e ĝen'is mi'n, ĉar tio dev'ig'is mi'n re'tajp'i jam bel'e fin'pret'a'j'n paĝ'o'j'n. Post'e ven'is tiu sinjor'o...”

“Ĉu vi sci'as, pri kio ili parol'is?” Tuurken demand'is.

“Ne. S-ro Kertsch ne konfid'is al mi.”

“Kiel aspekt'is tiu sinjor'o?”

“Ne'kutim'a. Mi vol'as dir'i, li est'as tut'e ordinar'a, sed tia tip'o de ordinar'a hom'o, ebl'e labor'ist'o aŭ et'a ofic'ist'o, kia'n oni ne kutim'as vid'i inter la vizit'ant'o'j de s-ro Kertsch. Li hav'is zorg'a'n mien'o'n.”

“Ĉu vi aŭd'is i'o'n el la konversaci'o?” bas'is Zajcev.

Ŝi silent'is moment'e kaj ŝi'a frunt'o sulk'iĝ'is. Vid'ebl'is, ke la gras-fort'a rus'o ne plaĉ'as al ŝi.

“Ne,” ŝi fin'e respond'is.

“Kial vi paŭz'is antaŭ ol respond'i?” la dik'a soveti'an'o demand'is, kun io mal'amik'a en la voĉ'o. Ĉu ŝi'a tro preciz'a, sed ankaŭ tro mal'rapid'a manier'o parol'i li'n incit'is?

Adams kaj Karal ĵet'is al li mal'kontent'a'n rigard'o'n. Ili evident'e ne hav'is la sam'a'j'n princip'o'j'n pri pri'demand'ad'o.

Re'foj'e ŝi'a vizaĝ'o rivel'is terur'a'n lukt'o'n inter dezir'o eksplod'i per larm'o'j kaj kiras'a vol'o ĉia'kost'e mal'help'i tia'n liber'las'o'n. Ambaŭ fort'o'j aper'is tiel potenc'a'j, ke Jano kvazaŭ'tim'is, ke ŝi'a vizaĝ'o ŝir'iĝ'os, aŭ ke ŝi frenez'iĝ'os, aŭ hav'os kor'kriz'o'n.

“Mi ne sent'as mi'n bon'e,” ŝi pal'voĉ'is.

Ĝust'e tiu'moment'e sovetia ofic'ist'o en'ven'is, kaj trans'don'is dokument'o'n al Zajcev. Tiu ek'rigard'is ĝi'n kaj ĝi'n montr'is al Maĥmetali. Karal profit'is de la distr'ad'o por flustr'i kelk'a'j'n vort'o'j'n al Adams, kiu kap'jes'is.

“Se mi'a'j koleg'o'j permes'os,” li dir'is al Marta Martin kun la tre mild'a, amik'a esprim'o, kiu ebl'ig'is al li ricev'i mult'a'j'n konfidenc'o'j'n de hom'o'j decid'int'a'j ne parol'i, “mi akompan'os vi'n ekster'e'n. La veter'o est'as tre bel'a, iom da aer'o efik'os san'ig'e. Kaj se vi bezon'as aspirin'o'n, aŭ i'o'n ali'a'n...”

“Mi unu'e ir'os neces'ej'e'n,” ŝi respond'is, kaj ŝi lev'iĝ'is sen pet'i permes'o'n. Karal el'ir'is post ŝi.

Li re'ven'is sol'a post kvar'on'hor'o.

“Ĉu ŝi dir'is, ke ŝi aŭd'is i'o'n?” Zajcev demand'is kun la brutal'a ton'o, kiu'n li kelk'foj'e hav'is rilat'e al la sekretari'in'o.

Karal ne respond'is tuj.

“Ŝi kuŝ'as sur sof'o en unu el la apud'a'j ĉambr'o'j,” li dir'is. “Ŝi abund'e vom'is en la neces'ej'o. Mi propon'is, ke ŝi re'ir'u al si'a hotel'o kaj dorm'u. Ni'a pri'demand'ad'o pov'as ja atend'i. Sed ŝi ne vol'is, kvazaŭ ŝi tim'us, ke tio ig'os ni'n rigard'i ŝi'n kulp'a. Ŝi re'ven'os post kvar'on'hor'o kaj respond'os al ni'a'j demand'o'j.”

Li turn'is si'n al la grand'a pez'a rus'o:

“Ne, s-ro Zajcev, ŝi ne parol'is pri io aŭd'it'a. Mi hav'as la impres'o'n, ke la mort'o de ŝi'a ĉef'o ŝi'n profund'e perturb'is. Kio est'as tut'e normal'a, ĉu ne?”

“Kaj eĉ se ŝi aŭd'is i'o'n, kial turment'i ŝi'n?” demand'is Tuurken. “Ni ja hav'os la bend'o'n kaj aŭskult'os la tut'a'n konversaci'o'n...”

Sed Zajcev kontraŭ'dir'is:

“Ebl'e vi ne hav'os la bend'o'n.”

“Kaj ĉia'okaz'e est'as util'e kontrol'i la ver'em'o'n de atest'ant'o, ĉu ne?” al'don'is Maĥmetali.

Ili tiel diskut'is dum kelk'a'j minut'o'j, kun mult'e da kaŝ'it'a atak'em'o, ĝis tim'plen'a, apenaŭ percept'ebl'a frap'et'o aŭd'iĝ'is ĉe'pord'e. En'ir'ant'e, f-in'o Martin sur'hav'is dolor'a'n, kompat'ig'a'n rid'et'o'n.

“Mi est'as je vi'a dispon'o,” ŝi dir'is kun mien'o, kiu signif'is: “Mi sufer'as, vi est'as turment'ist'o'j, sed mi est'os kuraĝ'a martir'o”.

“Ni do re'ven'u al tiu sovetia civit'an'o, kiu vizit'is vi'a'n estr'o'n,” Adams propon'is. “Ĉu vi akompan'is li'n for?”

“Ne. Li el'ir'is sol'a, kaj mi rest'is en mi'a ofic'ej'o, tajp'ant'a.”

“Ĉu la post'a vizit'ant'o ne pet'is, ke vi en'konduk'u ŝi'n?”

“Ne. Mi eĉ ne vid'is ŝi'a'n vizaĝ'o'n. Ŝi ir'is mem. Mi dub'as, ĉu ŝi frap'is al la pord'o.”

“Ĉu vi sci'is, kiu est'as?”

“Ne. Ŝi ne hav'is rendevu'o'n, kaj mi preskaŭ neni'o'n aŭd'is. Nur dum pli laŭt'a'j moment'o'j, ŝajn'is al mi, ke mi re'kon'as la voĉ'o'n de... Nu... Se mi prav'as, est'is s-in'o Fuentes, la am'don'ant'in'o de s-ro Kertsch. En tiu'j moment'o'j, ŝi ver'e kri'is. Mi hav'is la impres'o'n, ke ŝi est'as furioz'a, kaj skold'as li'n. Sed mi aŭd'is mal'mult'e, kaj mi neniam ĵur'us pri tio tribunal'e.”

“Kio'n ali'a'n vi pov'as dir'i al ni?”

“Pri kio?”

“Pri s-ro Kertsch.”

“Kio'n mi dir'u? Li kutim'is parol'i laŭt'e, kiam li est'is sol'a, sed ne sufiĉ'e fort'e por ke mi aŭd'u li'n ĉi tie. Ĉu tia'j'n afer'o'j'n vi vol'as sci'i? Kio'n plu? Li dir'is, ke mi pov'as ir'i trankvil'e al la cirk'o, kvankam li ankoraŭ hav'is du rendevu'o'j'n, ke mi ne zorg'u pri ili, ke la vizit'ant'o'j'n li en'ir'ig'os mem...”

“Ĉu li hav'is mal'amik'o'j'n?”

“Mal'amik'o'j'n, mi ne sci'as, sed mi pov'as garanti'i, ke oni ĝeneral'e ne am'is li'n. Li est'is krud'a kaj kruel'a kun la sub'ul'o'j. Mi est'is unu el la sol'a'j person'o'j, kiu'j pov'is el'ten'i li'n.”

“Ĉu vi ŝat'is li'n?”

“Ne. Sed la labor'o mi'n interes'as, mi ricev'as tre bon'a'n salajr'o'n, mi sci'as, ke mi est'as ne'mal'hav'ebl'a, ĉar neni'u vol'as rest'i kun li, kio don'as al mi sent'o'n de profesi'a sekur'ec'o, kaj mi sci'is, kia'manier'e trakt'i li'n mi'a'avantaĝ'e. Do, en'tut'e, tiu situaci'o ne est'is tro mal'agrabl'a por mi.”

De'nov'e aŭd'iĝ'is frap'o ĉe la pord'o. Est'is sovetia sekur'ec'a ofic'ist'o, kiu al'port'is la bend'o'n. Trans'don'ant'e ĝi'n, li flustr'is kelk'a'j'n vort'o'j'n al Zajcev, kies vizaĝ'o al'pren'is dum sekund'o furioz'a'n esprim'o'n. Post mal'bon'humor'a dir'o, tro mal'laŭt'a, por ke Jano kompren'u, la rus'o lev'is la ŝultr'o'j'n kaj sign'is al la ofic'ist'o for'ir'i. La polic'a kvin'op'o dank'is f-in'o'n Martin kaj pet'is ŝi'n, se ŝi sent'as si'n sufiĉ'e bon'fart'a nun, rest'i apud'e en si'a ofic'ej'o je dispon'o, ĉar ili ebl'e plu bezon'os ŝi'n.

Ŝi deklar'is si'n tut'e san'a nun, kaj dir'is, ke ŝi atend'os ili'a'j'n ordon'o'j'n. Nur ili bon'vol'u dir'i al ŝi, kiam ŝi pov'os for'las'i la konstru'aĵ'o'n.

6

Simil'e al tiu de Nixon, pri kiu oni tiom parol'is okaz'e de la fam'a Watergate-afer'o, la sur'bend'ig'a sistem'o est'is aranĝ'it'a tia'manier'e, ke la magnetofon'o ek'funkci'is ĉiu'foj'e, kiam io bru'is en la ĉambr'o. Tial, part'o de la bend'o konsist'is el ne'kompren'ebl'a'j grumbl'aĵ'o'j de Kertsch, kiu, efektiv'e, kiel dir'is li'a sekretari'in'o, laŭt'voĉ'is si'a'j'n pri'okup'o'j'n dum li est'is sol'a. Inter tiu'j mal'facil'e interpret'ebl'a'j dir'o'j, plur'a'j en'hav'is la nom'o'n “Romian”, akompan'at'a'n de tia'j kvalifik'o'j kiel “fripon'o”, “rab'ist'o” kaj mult'a'j ali'a'j ne dec'a'j por pres'o.

Pro tiu'j ripet'at'a'j menci'o'j, kaj pro la fakt'o, ke Romian est'is la last'a vizit'int'o registr'it'a, la kvin'op'o decid'is re'ven'ig'i la sekretari'in'o'n, por pet'i de ŝi detal'o'j'n pri tiu funkci'ul'o.

Ŝi klar'ig'is, ke s-ro Kertsch iom post iom akir'is la cert'ec'o'n, ke tiu Romian de'turn'is al si alt'a'j'n sum'o'j'n destin'it'a'j'n al divers'a'j ag'ad'o'j financ'at'a'j de la organiz'o, al kiu li aparten'as, kaj ke Kertsch firm'e decid'is li'n denunc'i. Li dikt'is al f-in'o Martin tri memorand'o'j'n pri tio, kaj vok'is li'n al si por fin'a al'front'iĝ'o en la koncern'a post'tag'mez'o. Li nepr'e vol'is likvid'i la kaz'o'n “Romian” tuj, ĉar tiu mal'honest'ul'o hav'as apog'o'j'n en plur'a'j deleg'it'ar'o'j, kaj oni jam cit'is li'a'n nom'o'n rilat'e al grav'a financ'a posten'o kre'ot'a de la nun'a konferenc'o. Inter'organiz'a posten'o. Ke li akir'u tia'n pozici'o'n, Kertsch absolut'e ne vol'is.

“Vi cert'e hav'as kopi'o'n de tiu'j memorand'o'j, ĉu ne?” Maĥmetali demand'is.

“Jes,” ŝi respond'is. “Ili est'as en la kabinet'o de s-ro Kertsch, sam'e kiel ties person'a'j not'o'j pri la afer'o. Est'is tut'a dosier'o pri Romian.”

“Est'us saĝ'e, ke ni leg'u tiu'j'n antaŭ ol pri'demand'i Romian,” dir'is Adams. “Jano, ĉu vi bon'vol'os akompan'i f-in'o'n Martin ĉi-apud'e'n kaj kolekt'i tiu'j'n dokument'o'j'n?”

Post kelk'a'j minut'o'j, Jano Karal kaj Marta Martin re'ven'is. Ŝi aspekt'is konstern'it'e.

“La dosier'o mal'aper'is!” ŝi anonc'is.

“Ĉu vi est'as cert'a?” demand'is la ĉiam skeptik'a Zajcev.

“Absolut'e cert'a. Mi mem re'met'is ĝi'n hieraŭ en la akt'o'ŝrank'o'n de s-ro Kertsch. Post kiam mi tajp'is la last'a'n memorand'o'n kaj send'is ĝi'n al s-ro Romian, la tra'kopi'o'n mi en'dosier'ig'is, kaj la dosier'o'n mi re'met'is ĝialoken.”

“Ĉu vi memor'as la en'hav'o'n de tiu'j dokument'o'j?” Tuurken demand'is.

“Ne tiu'n de la person'a'j not'o'j de s-ro Kertsch, sed pri la memorand'o'j, mi ne nur memor'as, mi hav'as la tekst'o'n en mi'a stenografi'a not'libr'o. Ĉiu'j'n tekst'o'j'n, kiu'j'n s-ro Kertsch dikt'as al mi, mi konserv'as, ili trov'iĝ'as en mi'a'j sten'o'kajer'o'j en la sam'a ord'o, en kiu li ili'n dikt'is, kun la dat'o kaj hor'o. S-ro Kertsch tut'e ne ŝat'as dikt'o'maŝin'o'j'n ankaŭ pro tio: est'as pli facil'e re'trov'i perd'it'a'n tekst'o'n en sten'o'kajer'o, ol ĉerp'i la ĝust'a'n part'o'n el bend'o. Se vi dezir'as, mi pov'os re'tajp'i por vi tiu'j'n tri memorand'o'j'n.”

“Jes, far'u tio'n, vi tre help'os al ni'a enket'o,” Adams dir'is, kaj ŝi el'ir'is. Sur ŝi'a vizaĝ'o, la tragedi'a mask'o iom lum'iĝ'is per esprim'o fier'a. Ŝi vid'ebl'e ŝat'is lud'i rol'o'n de perfekt'a sekretari'in'o.

*

Adams etend'is la man'o'n al la magnetofon'o por aŭd'ig'i la rest'o'n de la bend'o, sed Zajcev li'n halt'ig'is.

“Moment'o'n,” li dir'is. “Ni ne proced'as bon'ord'e. Mi ŝat'us sci'i pri la viktim'o. Ĉu vi hav'as dosier'o'n pri li?”

“Ne. Sed vi prav'as. Ni bezon'as sci'i. Olavi,” la nigr'ul'o si'n turn'is al Tuurken, “ĉu vi bon'vol'os pri'zorg'i la afer'o'n? Telefon'u al la person'ar'a sekci'o de li'a organiz'aĵ'o, por ke ili teleks'e send'u al ni resum'o'n de li'a viv'histori'o kaj ali'a'j'n neces'a'j'n detal'o'j'n pri li.”

“Ne neces'as,” Karal inter'ven'is. “Kiam mi avert'is la inter'naci'a'j'n aŭtoritat'o'j'n, mi ek'rilat'is pri tio kun la Ĉef'sid'ej'o. Ni est'as bon'ŝanc'a'j, ĉar funkci'ul'o, kiu ne pov'is ĉe'est'i la komenc'o'n de la konferenc'o dev'is tuj ven'i de Parizo ĉi tie'n, pas'ant'e tra Ĝenevo, kaj li est'is petit'a kun'pren'i tiu'n dosier'o'n, aŭ almenaŭ fot'o'kopi'o'j'n de ĝi. Se mi ne erar'as, li al'ven'os morgaŭ.”

“Mi lev'is tiu'n demand'o'n,” Zajcev klar'ig'is, “ĉar antaŭ ol ven'i ĉi tie'n, mi ir'is konsult'i la viz'o'slip'o'j'n de la ekster'land'a konferenc'a person'ar'o. Ni hav'as kopi'o'j'n ĉi tie. Kaj kun interes'o mi rimark'is, ke tiu s-ro Kertsch nask'iĝ'is antaŭ ses'dek jar'o'j en Moldavio, kiu ek'de la fin'o de la du'a mond'milit'o far'iĝ'is sovetia. Li hav'as nun uson'a'n civit'an'ec'o'n, sed... Nu... Est'as interes'e sci'i tio'n, ĉu ne?”

“Ĉu ni nun aŭskult'u?” Tuurken demand'is, kaj Adams prem'is la klav'o'n.

Post iom da Kertsch-a grumbl'ad'o tut'e ne'kompren'ebl'a, oni aŭd'is la telefon'sonor'il'o'n kaj la respond'o'n de la sub'direktor'o: “Jes, ven'ig'u li'n, mi li'n atend'as.” Aŭd'iĝ'is pord- kaj paŝ'bru'o'j, kelk'a'j murmur'a'j ne'interpret'ebl'a'j vort'o'j, kaj subit'e:

“Thomas, ich hoffe...”

La enket'ist'o'j konstern'iĝ'e rigard'is unu la ali'a'n. La konversaci'o est'is en la german'a. Zajcev el'ig'is rus'lingv'a'n sakr'aĵ'o'n.

“Stult'ul'o'j! Kial ili ne avert'is mi'n?” li dir'is mal'kontent'e, mens'e insult'ant'e tiu'j'n, kiu'j ĵus kontrol'is la bend'o'n.

La rigard'o de Adams rond'ir'is al la grup'o. “Ĉu unu el ni kompren'as la german'a'n?” li demand'is kun la pac'a, sen'ekscit'a ton'o, kiu'n li konserv'is ĉia'cirkonstanc'e.

Karal kap'jes'is:

“Se la inter'parol'o far'iĝ'os fak'a, mi hav'os mal'facil'aĵ'o'j'n, sed se est'os nur ordinar'a konversaci'o, mi ver'ŝajn'e pov'os traduk'i por vi.”

“Ebl'e ni pov'us pet'i unu el ni'a'j ofic'ist'o'j trans'skrib'i la konversaci'o'n, kaj ĝi'n traduk'i por ni angl'e'n,” Maĥmetali sugest'is.

“Mi prefer'us ne,” dir'is Tuurken. “Est'os relativ'e long'e, se Jano traduk'os part'o'n post part'o, sed ni aŭd'os la bru'o'j'n, la ton'o'n de la voĉ'o'j, la emoci'o'j'n...”

“Kaj mi est'as sci'vol'a,” al'don'is Adams, “mi ŝat'us aŭd'i tio'n tuj. Mi ne kompren'as la german'a'n, sed kiel cert'e ankaŭ vi, mi rimark'is la unu'a'n vort'o'n prononc'it'a'n de tiu Peter Graf: ‘Thomas’. Tio est'as la individu'a nom'o de Kertsch. Ĉu vi ne trov'as strang'a, ke alm'a-atano vok'as sub'ĝeneral'a'n direktor'o'n de mond'a organiz'o tiel familiar'e? Ne forges'u, ke Kertsch, laŭ protokol'a'j regul'o'j, hav'is la rang'o'n de vic'ministr'o!”

“Antaŭ ol ni daŭr'ig'os,” son'is la voĉ'o de Tuurken, “mi ŝat'us demand'i al ni'a'j sovetiaj koleg'o'j, ĉu ili sci'as aŭ du'on'sci'as, kiam ili ricev'os inform'o'j'n pri tiu Peter Graf?”

“Ni jam hav'as,” respond'is Zajcev, kun la esprim'o de iu dir'ant'a “Vid'u, kiel ni est'as efik'a'j en Sovet-Uni'o”, “oni al'port'is al mi tiu'n raport'o'n, dum ni pri'demand'is f-in'o'n Martin.” Li tir'is paper'o'n el si'a poŝ'o. “Tiu Peter Graf nask'iĝ'is en Saratov en 1932. Li'a naci'ec'o est'as not'it'a kiel german'a...”

“Li do ne est'as sovetia civit'an'o?” Adams inter'romp'is.

“Ho jes. Vid'ebl'e vi ne kon'as ni'a'n sistem'o'n. Ni disting'as inter civit'an'ec'o kaj naci'ec'o. Ekzempl'e, mi'a civit'an'ec'o est'as sovetia, kaj mi'a naci'ec'o rus'a. Kamarad'o Maĥmetali, ĉi tie, kompren'ebl'e ankaŭ hav'as soveti'an civit'an'ec'o'n, sed li'a naci'ec'o est'as... ĉu kazaĥ'a, kamarad'o?”

“Ne,” la ali'a respond'is. “Uzbek'a. Mi'a famili'o de'ven'as de Samarkando. Tiu Graf ver'ŝajn'e est'as tio, kio'n oni nom'as ‘Volg'a german'o’, ĉu ne?”

“Cert'e.”

“Ili est'is transport'it'a'j en Centr'a'n Azi'o'n dum la du'a mond'milit'o, ĉu ne?” dir'is Tuurken, “ĉar vi tim'is, ke ili alianc'iĝ'os kun la proksim'iĝ'ant'a'j nazi'a'j trup'o'j. Mi rimark'is, ke oni relativ'e oft'e aŭd'as la german'a'n en Alm'a-At'o. Kaj eĉ est'as program'o en la german'a ĉe la lok'a radi'o.”

“Est'u kiel ajn,” plu'dir'is Zajcev, “li est'as sovetia civit'an'o. Li hav'is si'n'sekv'e tre divers'a'j'n okup'o'j'n, kaj nun labor'as kiel ofic'ist'o ĉe Kazmedsnabsbyt.”

“Tio est'as la kazaĥ'a entrepren'o, kiu pri'zorg'as la liver'ad'o'n de medicin'a'j var'o'j, ekip'aĵ'o'j, ktp,” preciz'ig'is Maĥmetali.

La rus'a kolos'o re'parol'is:

“Li neniam est'is arest'it'a aŭ spert'is i'o'n simil'a'n, sed li est'as not'it'a kiel ne'fid'ind'a civit'an'o, politik'e, t.e. ver'ŝajn'e ne'lojal'a al la sovet'a ŝtat'o. Li plur'foj'e pet'is el'ir'viz'o'n, sed ĉiam est'is rifuz'it'e. Li hav'as edz'in'o'n kaj du fil'in'o'j'n. Ankaŭ la edz'in'o est'as, laŭ naci'ec'o — ne civit'an'ec'o — german'a. Ŝi labor'as en Ĥimfarmtorg...”

“Komerc'a entrepren'o pri produkt'o'j ĥemi'a'j kaj farmaci'a'j,” glos'is la sfer'ec'a uzbek'o.

“Tiu'j est'as la esenc'a'j punkt'o'j,” Zajcev konklud'is. “Ĉu ni nun aŭskult'u?”

La ted'a procez'o komenc'iĝ'is: ili aŭd'ig'is kelk'a'j'n fraz'o'j'n, Jano Karal far'is not'o'j'n, kaj post'e resum'is al ili la substanc'o'n de tio, kio'n li ĵus sekv'is.

Kertsch ne aper'is tre simpati'a el tiu inter'parol'o. Rivel'iĝ'is, ke Graf est'as li'a kuz'o, ke ili jam dum jar'o'j korespond'is (aŭ almenaŭ Graf skrib'is al Kertsch, kiu ŝajn'e ne oft'e respond'is), kaj ke Kertsch jam renkont'is la famili'o'n de Graf en Alm'a-At'o. La sub'ĝeneral'a direktor'o, laŭ tiu bend'o, hav'is amik'o'j'n en tre alt'a'j reg'ist'ar'a'j kaj parti'a'j sfer'o'j de USSR, kaj pro tio ne dub'is, ke li pov'us hav'ig'i al si'a sovetia kuz'o pasport'o'n kaj el'ir'viz'o'n por tiu, ties edz'in'o kaj ili'a'j infan'o'j. Sed li ne vol'is tio'n far'i sen pag'ig'i al Graf la prez'o'n, kiu'n li imag'is.

En la ton'o, kiu'n li uz'is trud'ant'e si'a'j'n kondiĉ'o'j'n, percept'ebl'is akr'a plezur'o sad'ism'a: la volupt'o sent'i, ke jen hom'o est'as komplet'e sub oni'a pov'o, kaj oni pov'as sufer'ig'i li'n laŭ'plaĉ'e, la ĝu'a lud'o de kat'o kun mus'o terur'at'a. Ni re'kopi'as ĉi-sub'e, el la post'e far'it'a trans'skrib'o de la bend'o, tiu'n part'o'n de la dialog'o, jen'e:

... “Jes, sub unu kondiĉ'o.”

“Bon'e, se ĝi est'as ebl'a por mi, mi volont'e ĝi'n plen'um'os. Pri kio tem'as?”

“Nu, kiel dir'i? Mi est'is tre kontent'a kon'at'iĝ'i kun vi'a famili'o. Simpati'a famili'o. Vi'a fil'in'o Katarina est'as tre bel'a.”

[Paŭz'o]

“Ŝi ver'e... ŝi ver'e plaĉ'as al mi. Ĉu vi pov'us dispon'ig'i ŝi'n dum la daŭr'o de ĉi tiu konferenc'o?”

“Pardon'u... Permes'u... mi ne est'as cert'a, ĉu mi bon'e aŭd'is vi'n. Kio'n vi dezir'as pri Katarina?”

“Neni'o'n tre terur'a'n. Ke vi dispon'ig'u ŝi'n al mi. Nur por tiu'j vesper'o'j kaj nokt'o'j, kiam mi est'as liber'a, kio ne est'as mult'e dum ĉi tiu konferenc'o.”

“Dispon'ig'u por... por kio? Mi ne sci'as, kio'n vi cel'as, ekzakt'e.”

“Por lud'i kun mi. Lud'i je am'ant'o'j, je patr'o kaj patr'in'o, je kares'at'a hund'o, je mastr'o kaj sklav'in'o, aŭ invers'e, mi ŝat'eg'as lud'i lud'o'j'n de plen'kresk'ul'o'j kun jun'a'j fraŭl'in'o'j.”

“Sed... sed... sed Katarina est'as nur dek'kvar'jar'a!”

“Ĝust'e tial ŝi obsed'as mi'n, ek'de kiam mi vid'is ŝi'n ĉe vi. Mi ne hav'as vir'in'o'n ĉi tie, taŭg'a'n vir'in'o'n. Kaj vir'o ne pov'as viv'i sen vir'in'o, ĉu? Ĉef'e dum period'o'j tre streĉ'a'j por la nerv'o'j, kiel ĉi tiu. Vir'o bezon'as kares'o'j'n kaj fizik'a'n am'o'n, ĉu ne? Kaj por mi... tio est'as mi'a natur'o... neni'o al'port'as pli da kontent'o ol ĉia'spec'a'j korp'a'j lud'o'j kun jun'a knab'in'o, kiu eĉ ne sci'as, kiel vir'o aspekt'as dum...”

“Thomas! Sed... sed... vi... mi ne kred'as la propr'a'j'n orel'o'j'n... Ĉu vi est'as monstr'o? Ĉu vi trov'as plezur'o'n en definitiv'a fuŝ'o de sent'em'o knab'in'a? Ĉu vi ne hav'as konscienc'o'n?”

“Peter, ne bigot'u! Mi ne est'as monstr'o. Mi est'as pedagog'o. Mi ŝat'as inic'i tre jun'a'j'n knab'in'o'j'n al la real'aĵ'o'j de la viv'o. Unu, kiu plej plezur'ig'is mi'n, est'is nur ok'jar'a. Katarina est'as iom pli aĝ'a, sed ŝi perfekt'e taŭg'os. Ĝust'e mi mi'n demand'is, kiel trov'i iu'n ĉi tie, ĉe tiu tut'e prud'a sovetia atmosfer'o... Kaj dank’ al vi mi'a sopir'o pov'os real'iĝ'i.”

“Thomas! Mi ne pov'as kred'i tio'n. Est'as ŝerc'o, ĉu ne? Iom dub-gust'a, sed tamen ŝerc'o. Ŝi eĉ est'as parenc'in'o vi'a!”

Aŭd'iĝ'is bat'o, kiel de man'o sur tabl'o'n, kaj la voĉ'o de Kertsch far'iĝ'is ekstrem'e mal'varm'a, sek'a, sen'kompat'a.

“Mi ne ŝerc'as. Vi dezir'as el'ir'i el Sovet-Uni'o, ĉu ne? Mi pov'as el'ir'ig'i vi'n. Vi dezir'as labor'o'n en Uson'o, ĉu ne? Mi pov'as garanti'i ĝi'n. Sed kial mi donac'u mi'a'n influ'o'n sen'pag'e? Mi far'as al vi serv'o'n, vi far'u serv'o'n al mi! Mi hav'as ĉio'n dezir'ebl'a'n: mon'o'n, art'aĵ'o'j'n, potenc'o'n, interes'a'n labor'o'n, rilat'o'j'n kun plej agrabl'a'j hom'o'j. Sed mank'as al mi io grav'a ĉi tie: la tip'o de plezur'o, kiu'n mi ŝat'as. Kaj vi pov'as ĝi'n hav'ig'i al mi. Vi dir'is al mi, ke vi pret'us don'i al mi alt'a'n sum'o'n en rubl'o'j, eventual'e eĉ dolar'o'j'n vi trov'us, se tio neces'us, por ke vi pov'u el'migr'i. Mi est'as bon'kor'a: mi ne vol'as mal'riĉ'ig'i vi'n, kvankam mi pov'us. Mi pet'as nur unu afer'o'n, kiu est'as tut'e facil'a al vi...”

“Thomas, Thomas! Vi ne pov'as parol'i serioz'e. Est'as nur infan'o!”

“Ĝust'e tial, kuz'o, ĝust'e tial! Kaj nun mi kons———”

La bend'o abrupt'e silent'is.

“Kio okaz'as?” Adams demand'is.

Zajcev rigard'is la magnetofon'o'n rezignaci'e.

“Oni inform'is mi'n, trans'don'ant'e la bend'o'n, ke io teknik'e fuŝ'iĝ'is,” li dir'is sen'esprim'e. Dum'e, Adams ir'ig'is la bend'o'n retro'ir'e dum kelk'a'j sekund'o'j kaj re'prem'is la klav'o'n por aŭd'ig'o. La konversaci'o est'is klar'e aŭd'ebl'a.

“Ne. Ne est'as difekt'o de la aparat'o,” klar'ig'is Zajcev, “la sur'bend'ig'ad'o halt'is.” Li turn'is si'n al Maĥmetali:

“Ivan Ibrogimoviĉ, ir'u telefon'i por pet'i konfirm'o'n, vi sci'as, kie ili kontrol'is la bend'o'n rilat'e al eventual'a'j ŝtat'sekret'o'j...”

Post kelk'a'j minut'o'j, dum kiu'j Adams far'is divers'a'j'n prov'o'j'n per la aparat'o, la uzbek'o re'ven'is.

“La sur'bend'ig'o halt'is tiu'lok'e, mez'e de vort'o de Kertsch, ili konfirm'as. Ili unu'e ekzamen'is la magnet'iz'it'a'n tavol'o'n sur la bend'o, ĝi est'as tut'e en ord'o. Post'e ili ven'is ĉi tie'n, al la ĉambr'et'o apud tiu de Kertsch, kie trov'iĝ'as la magnetofon'o, por kontrol'i. Kaj ili trov'is: est'iĝ'is difekt'o en la ‘registr'a kap'o’. La tut'a rest'o de la bend'o est'as sen'son'a.”

Tuurken rid'et'is kaj flustr'is al Karal, kiu sid'is apud li:

“Tip'a sovetia teknik'o!”

Zajcev re'parol'is:

“Mi tre bedaŭr'as, koleg'o'j. Mi esper'is, ke ni pov'os aŭd'i la pli'mult'o'n el la konversaci'o'j, sed tiel ne est'os. Nu, ni tamen ricev'is bild'o'n sufiĉ'e interes'a'n pri la viktim'o. Mi dev'as dir'i, ke la afer'o ŝok'is mi'n. Ni ne tre kutim'as, ĉi-land'e, je tia mal'san'ec'a mal'virt'o.”

“Ne nur ĉi-land'e tio ŝok'as,” Karal mild'a'voĉ'is. “Tia kondut'o preskaŭ ig'as mi'n simpati'i kun la murd'int'o...”

7

“La temp'o pas'as rapid'e,” Zajcev dir'is. “Ĉu ni vid'u ankoraŭ unu person'o'n hodiaŭ?”

“Jes, sed ne pli ol unu,” propon'is Adams. “Ĉu vi konsent'as, ke ni sekv'u la ord'o'n de la vizit'o'j al Kertsch, kaj vid'u nun tiu'n Lolitan Fuentes?”

Post kelk'a'j minut'o'j, bel'a mez'grand'a vir'in'o, ebl'e 30-jar'a, en'ir'is la enket'a'n stab'ej'o'n. Est'is io tre fier'a en ŝi'a manier'o si'n ten'i. La nigr'a'j har'o'j, la iom brun'a haŭt'o kaj la elegant'a krem'kolor'a rob'o ornam'it'a de diskret'a, sed rafin'it'a, broĉ'o foli'form'a kun'teks'is ĉarm'a'n siluet'o'n. Natur'a graci'o ŝajn'is karakteriz'i ŝi'n, sed oni tuj sent'is, ke tiu harmoni'a ekster'o ne signif'as mank'o'n de fort'o: rigard'i en la mal'hel'e brun'a'j'n okul'o'j'n est'is kvazaŭ rigard'i la intern'o'n de vulkan'o. Eksplod'em'a energi'o tie vid'ebl'e amas'iĝ'is.

Ŝi ne atend'is, ke oni pet'u ŝi'n sid'i, aŭ prezent'u al ŝi demand'o'j'n.

“Oni li'n murd'is, ĉu ne?, sinjor'o'j” ŝi ofensiv'is. “Ne mi. Sed mi tio'n preskaŭ bedaŭr'as. Iu for'rab'is de mi la ĝu'o'n kaŭz'i kaj ĉe'est'i la agoni'o'n de tiu pervers'a serpent'o.”

“Rakont'u al ni, kiel...” Zajcev komenc'is, sed ŝi ne aŭskult'is li'n kaj jam voĉ'is plu, pli kaj pli kri'e:

“Aĉ'a tromp'ul'o! Perfid'a vipur'o li est'is. Li am'as mi'n, li dir'is. Mi est'as por li sam'temp'e edz'in'o kaj am'don'ant'in'o kaj kun'ul'in'o kaj amik'in'o, li dir'is. La plen'um'o de ĉiu'j vir'a'j dezir'o'j, li dir'is. Oj, oj, oj! Sur'kraĉ'ind'a monstr'o li est'is nur.”

“Sinjor'in'o...” prov'is inter'ven'i Tuurken, sen'sukces'e.

“Li ĵur'is al mi, ke ŝi ne ven'os al Alm'a-At'o. Ĵur'is. Mi dir'is: ‘Se ŝi ven'os al Alm'a-At'o, mi ung'e sen'haŭt'ig'os vi'a'n vizaĝ'o'n, mi mord'os vi'a'n ŝultr'o'n ĝis'sang'e, mi ponard'os vi'a'n koron’. Jes. Mi promes'is al li. Mi ne toler'as, ke oni mok'u mi'n, mi'a'j'n sent'o'j'n. Mi ja am'is li'n...” Kaj ŝi ek'plor'is. Antaŭ kelk'a'j sekund'o'j, ŝi est'is furi'o; nun ŝi larm'is amar'e kiel bub'o perd'int'a la am'at'a'n lud'il'o'n.

Tre mild'e, si'n'gard'e, Karal far'is demand'o'n:

“Kiu, laŭ li'a promes'o, dev'is ne ven'i ĉi tie'n?”

Ŝi pren'is el la man'sak'et'o paper'a'n naz'tuk'o'n, kaj viŝ'is al si la okul'o'j'n. Sent'ebl'is, ke mal'ĝoj'o de'nov'e ced'as lok'o'n al koler'o.

“Tiu stult'a knab'in'et'o,” ŝi sibl'is, “Anne-Marie Fayol,* tut'e jun'a tajp'ist'in'o el la franc'lingv'a komun'a tajp'ej'o. Mi dub'as, ĉu ŝi jam est'as du'dek'jar'a. Ŝi cert'e ŝajn'as ne pli ol 17-. Ho jes! Est'as la tip'o, kiu plaĉ'as al li. Jam de plur'a'j monat'o'j mi vid'is, ke li turn'iĝ'as ĉirkaŭ ŝi, ke li flar'as ŝi'a'n parfum'o'n ador'e, kvazaŭ hund'o hund'in'o'n. Kaj ŝi tio'n ŝat'as. Imag'u, sub'ĝeneral'a direktor'o! Ŝi plan'is la afer'o'j'n tiel, ke ŝi hav'u okaz'o'n paŝ'i antaŭ li, provok'e balanc'ant'e la koks'o'j'n. Mi ig'is li'n ĵur'i, ke ŝi ne polu'os mi'a'n oksigen'o'n en Alm'a-At'o, ke en Kazaĥi'o li est'os tut'e mi'a. Kaj li ĵur'is, li rub'uj'o, Rub'uj'o, Rub'uj'o!” Ŝi kri'is pli kaj pli laŭt'e.

Kaj re'foj'e ŝi'a esprim'o en unu sekund'o komplet'e ŝanĝ'iĝ'is. Ŝi ek'rid'et'is kruel'e.

“Kiu far'is al la hom'ar'o tiu'n bel'eg'a'n serv'o'n, li'n likvid'i? Dir'u al mi, mi pet'as. Sinjor'o'j, dir'u al mi, por ke mi pov'u ir'i kur'e kis'i tiu'n hero'o'n kaj esprim'i mi'a'n dank'eg'o'n al li. Kiu li est'as? Ĉu vi komplez'e dir'os?”

Iom post iom ŝi trankvil'iĝ'is, tiel ke far'iĝ'is ebl'e star'ig'i al ŝi demand'o'j'n.

“Vi kutim'e loĝ'as en Ĝenevo, ĉu ne?” Adams dir'is.

“Jes. Mi labor'as ĉe Inter'naci'a Labor-Ofic'ej'o. Mi fakt'e loĝ'is kun tiu kanajl'o. Mi...”

“Ĉu li hav'is edz'in'o'n?”

“Jes, ie, eks'edz'in'o'n. Sed ĉar est'is ‘meksika eks'edz'iĝ'o’, ĝi ne est'is rigard'at'a valid'a en Eŭrop'o; tial li ne edz'iĝ'is kun mi. Tamen la administraci'o konsider'as tiu'n eks'edz'iĝ'o'n taŭg'a, kaj ŝi ne ricev'os vidv'in'pensi'o'n.”

“Kiel sub'ĝeneral'a direktor'o li cert'e ricev'ad'is pli ol komfort'a'n salajr'o'n.”

“Kompren'ebl'e.”

“Ĉu vi'a'j buĝet'o'j est'is apart'a'j?”

“Ne. Ni viv'is kiel ge'edz'o'j, kaj ni hav'is komun'a'n kas'o'n.”

“Okaz'os do grand'a diferenc'o en vi'a viv'nivel'o, nun kiam tiu mon'o ne plu ven'os al vi.”

“Ne. Li est'is hund'aĉ'o, sed almenaŭ financ'e mi sukces'is protekt'i mi'n. Mi ating'is, ke li kontrakt'u viv'asekur'o'n favor'e al mi. Ĝi hav'ig'os al mi tri mil svis'a'j'n frank'o'j'n monat'e. Sen famili'a ŝarĝ'o kaj kun mi'a propr'a salajr'o, tio ebl'ig'os al mi viv'i tut'e agrabl'e. Li ankaŭ promes'is testament'i al mi vast'a'n dom'o'n kaj teren'o'n, kiu'j'n li posed'as ĉe la Lazur'a Mar'bord'o, kaj bien'et'o'n en Kalifornio. Li est'is tre riĉ'a. Sed mi ne sci'as, ĉu li efektiv'e verk'is tiu'n testament'o'n. Kiel sci'i, ĉe tia perfid'em'o?”

“Kial vi vizit'is li'n hieraŭ dum la ofic'hor'o'j?” Zajcev demand'is.

“Ĉar mi ĵus vid'is ŝi'n! Mi ne pov'is atend'i. Mi vol'is vid'i li'n tuj kaj li'n persvad'i dev'ig'i ŝi'n for! Mi'a sang'o bol'is. Mi...”

“Kaj ĉu vi sukces'is?”

“Ne. Li pal'e prov'is klar'ig'i. Li dir'is, ke li efektiv'e est'is ĉio'n aranĝ'int'a, por ke ŝi ne ven'u, sed ke last'minut'e unu el la franc'lingv'a'j tajp'ist'in'o'j hav'is aŭt'o'akcident'o'n, kaj oni pet'is tiu'n Anne-Marie ven'i, sen li'a sci'o. Li cert'e mensog'is. Tial mi est'is furioz'a. Mi dir'is, ke li mensog'as, ke li mem ven'ig'is ŝi'n sen ia ajn konsider'o al mi'a'j sent'o'j. Li est'as best'o. Kiam li vid'is tiu'n al'log'a'n jun'ul'in'et'o'n, li ne plu pov'is estr'i si'n mem. Mi ne toler'as tio'n. Mi ne toler'as. Li en'am'iĝ'is al mi, kiam mi aĝ'is 21 jar'o'j'n, kaj mi aspekt'is pli jun'a. Nun, kiam mi ating'is tri'dek'o'n da jar'o'j, mi ne plu interes'as li'n. Mi ne toler'as. Ne, ne. Mi ne toler'as plu...”

“Kia est'is li'a si'n'ten'o, li'a anim'stat'o, dum vi parol'is kun li?” Karal sci'vol'is.

Ŝi pri'pens'is moment'e.

“Sad'ism'a,” ŝi fin'e prononc'is. “Li hav'is en la okul'o'j tiu'n volupt'em'a'n kaj kruel'a'n re'bril'o'n, kiu ig'as mi'n frenez'a. Mi am'is li'n sincer'e, almenaŭ... aŭ... mi ne sci'as... tamen... Nu, jes, tamen mi am'is li'n, sed ne la tut'o'n de li. Li est'is psikopat'o. Kaj li'a'n psikopat'ec'o'n mi ne el'port'is. Dum mi parol'is kun li, li ne hont'is, li ne prov'is ver'e prav'ig'i si'n, li nur rid'et'is. Li hav'is si'a'n diboĉ'ul'a'n esprim'o'n, kaj mi ĵur'us, ke li ĝu'is mi'a'n furioz'o'n. Li sent'is si'a'n pov'o'n super mi, kaj tio li'n ĝu'ig'is. Jes ja, kiel mi ĵus klar'ig'is al vi, li dir'is kelk'a'j'n fraz'o'j'n por montr'i si'n sen'kulp'a rilat'e al mi, sed tio est'is part'o de la lud'o, por ke mi ne hav'u eĉ tiu'n minimum'a'n super'ec'o'n, ke mi est'us prav'a pri li'a ĵur'o, kaj li ne.”

“Ĉu li hav'is mal'amik'o'j'n?” demand'is Zajcev.

“Kompren'ebl'e. Ĉiu'j'n knab'in'et'o'j'n, kiu'j'n li kapt'is, prem'is kiel citron'o'n, kaj for'ĵet'is. Ĉiu'j'n sub'ul'o'j'n, kiu'j'n li trakt'is kiel ekspluat'ind'a'n sklav'ar'o'n. Ĉiu'j'n vir'o'j'n, kies vir'in'o'j'n li ĉas'is. Kaj krom'e...” Ŝi subit'e paŭz'is.

Ŝi'a rigard'o rond'ir'is de unu polic'an'o al ali'a, kvazaŭ ŝi pet'us help'o'n por solv'i mal'facil'a'n enigm'o'n. Kiam ŝi parol'is, ŝi'a voĉ'o, koler-bol'a antaŭ moment'o, re'far'iĝ'is tut'e trankvil'a:

“Li est'is strang'a person'ec'o. Konsider'ant'e vi'a'n demand'o'n, mi subit'e pens'is, ke ali'a kategori'o de mal'amik'o'j ekzist'as: tiu'j, kiu'j'n li mal'amik'ig'is al si pro si'a profesi'a skrupul'ec'o. Li est'is seks'e psikopat'o, sed eg'e honest'a profesi'e. Si'a'n riĉ'o'n li akir'is, part'e de la ge'patr'o'j, sed ĉef'e per la propr'a labor'o, kaj en tiu li est'is plej pur-anim'a. Li ver'e si'n dediĉ'is mult'energi'e al si'a alt'a ofic'o, kaj neniam li akcept'is korupt'a'n mon'o'n aŭ donac'o'n de sub'aĉet'ant'o'j, kvankam li hav'is konstant'e okaz'o'j'n por tio, el kiu'j eg'a'n profit'o'n li tir'us. Sed ebl'e tiu'j, al kiu'j li rifuz'is serv'o'n aŭ avantaĝ'o'n, por kiu'j ili pret'is pag'i, ebl'e tiu'j li'n mal'am'is, kaj tim'is, ke li rivel'os ili'a'j'n dub-etik'a'j'n propon'o'j'n...”

Dens'a silent'o plen'ig'is la ĉambr'o'n, dum ĉiu medit'is pri tiu nov'a ebl'ec'o.

“Kiam vi el'ir'is,” Zajcev demand'is, “ĉu vi renkont'is iu'n?”

“Kiam mi el'ir'is el la konstru'aĵ'o, vi cel'as?”

“Ne. El ĉi tiu part'o, en la koridor'o'n.”

“Ne. Neniu'n. Nur tiu'n gard'ist'o'n kun la ekster'ordinar'e blu'a'j okul'o'j, kiu nepr'e vol'is, ke mi skrib'u mi'a'n nom'o'n kaj ĉia'spec'a'j'n sen'senc'aĵ'o'j'n sur paĝ'o'n de li'a libr'o.”

“Efektiv'e. Kiam vi not'is la hor'o'n, for'ir'ant'e, de kie vi sci'is ĝi'n?”

“Nu, mi rigard'is la horloĝ'o'n. Mur'horloĝ'o pend'as tie. Mi hav'as brak'horloĝ'o'n, sed ĝi ne est'as akurat'a.”

“Kaj ĉu grav'is por vi est'i akurat'a?”

“Tut'e ne. Nur est'as refleks'o: mi neniam rigard'as mi'a'n horloĝ'o'n, se trov'iĝ'as ali'a.”

“Ni dev'os kontrol'i,” ek'dir'is la finn'land'an'o, “ĉu tiu horloĝ'o bon'e funkci'as.”

Zajcev direkt'is al li mal'estim'a'n rigard'o'n.

“Ĉu vi vol'as demand'i i'o'n plu'a'n, koleg'o'j?” Adams demand'is. “Se ne, vi pov'as for'ir'i nun, s-in'o Fuentes,” li dir'is. “Sed ebl'e ni de'nov'e dev'os pri'demand'i vi'n, laŭ la progres'o'j de la enket'o.”

“Est'os plezur'o,” ŝi respond'is. “Kaj tuj kiam vi sci'os, kiu respond'ec'as pri tiu murd'o, komplez'e inform'u mi'n. Mi nepr'e vol'as dank'i tiu'n person'o'n. Fakt'e, mi ne plu am'is li'n, kaj tiel est'as pli bon'e,” kio'n dir'int'e, ŝi far'is et'a'n kap'salut'o'n, kaj el'ir'is.

8

“Nu, nu, kia fuŝ'o!” dir'is Ĝoja. “Mi tiom antaŭ'ĝoj'is tiu'n ekskurs'o'n kun vi. Kial vi dev'as labor'i dimanĉ'e?” Ŝi'a humor'o de'fal'is de alt'e.

“Kio'n far'i?” respond'is ŝi'a edz'o. “Krim'o okaz'is, kaj ni dev'as esplor'i plu. Ni ne pov'as ĉio'n inter'romp'i dum tut'a tag'o, dum kiu ebl'e interes'at'o'j for'pren'os spur'o'j'n aŭ hav'os temp'o'n aranĝ'i si'a'j'n est'ont'a'j'n depozici'o'j'n. Ni decid'is ne daŭr'ig'i hieraŭ dum'nokt'e, kaj jam tio ebl'e est'is mal'saĝ'a.”

“Tamen, Janĉjo, tiel grandioz'a maten'o! Rigard'u tiu'j'n mont'o'j'n, tiu'n blu'a'n ĉiel'o'n! Kiel mi re'pac'iĝ'os kun la pens'o, ke vi sid'as la tut'a'n temp'o'n en ĉambr'et'o, eĉ ne rigard'ant'e ekster'e'n?”

“Kompat'ind'a! Ne insist'u tro, aŭ mi el'pens'os pretekst'o'n kaj ir'os kun vi, kaj iu denunc'os mi'n, kaj mi morgaŭ dev'os hont'e adiaŭ'i ĉi tiu'n urb'o'n, la inter'naci'ul'o'j'n, kaj ebl'e mi'a'n polic'a'n karier'o'n...”

Plej ne'atend'it'e, ŝi pren'is pom'o'n kaj don'is ĝi'n al li. Eve.

“Ĉi tio'n almenaŭ pren'u. Ili tiom bon'odor'as. Ĝi hav'ig'os iom da natur'o al vi. Ĉu vi sci'as, kio'n signif'as ‘Alm'a-Ato’?”

Li ne kompren'is, kaj rigard'is ŝi'n iom stult'e. Ŝi ek'rid'is.

“Ne, ne. Mi ne frenez'iĝ'is, kvankam ebl'e tio liver'us al vi la sopir'at'a'n pretekst'o'n; mi nur vol'is dir'i, ke la nom'o de ĉi tiu urb'o kazaĥ'e signif'as ‘patr'o de la pom'o'j’, aŭ ebl'e ‘pom'o de la patr'o'j’, mi ne plu memor'as. Ĝi ricev'is tiu'n nom'o'n, ĉar la pom'o'j ĉi tie paradiz'e bon'gust'as...”

*

Jakobo Plum star'is antaŭ la kvin'op'o, iom lam'e, kvazaŭ li ne sci'us, kia'manier'e la korp'o'pez'o ekvilibr'iĝ'as. Li direkt'is al la enket'ist'o'j, stakat'e, strang'a'j'n, tuj esting'at'a'j'n rid'et'o'j'n, kiu'j dis'volv'iĝ'is ĉe preskaŭ nur unu flank'o de la vizaĝ'o. Unu el la okul'o'j de temp'o al temp'o palpebr'um'is, sed ne ebl'is sci'i, ĉu vol'e aŭ ne'vol'e. En la man'o li ten'is okul'vitr'o'j'n, kiu'j'n li sid'ig'is rid'ind'e sur la ekstrem'aĵ'o'n de la naz'o.

Li'a'j har'o'j konsist'is el brun'griz'a'j tuf'o'j dis'ig'it'a'j, li sur'hav'is fald'o'plen'a'n jak'o'n brun'verd'a'n, tut'e ne adapt'it'a'n al la klimat'o, kaj pantalon'o'n tro larĝ'a'n por li. Bunt'a kravat'o, mis'lok'it'a tia'manier'e, ke la nod'o trov'iĝ'is du'on'e kaŝ'it'a sub pint'o de la kol'um'o, komplet'ig'is la klaŭn'a'n aspekt'o'n. Rigard'ant'e li'n, Karal si'n demand'is, ĉu li est'as frenez'ul'o, aŭ hom'o dot'it'a per fort'eg'a humur'sent'o, kiu ebl'ig'as al li mok'i la soci'a'j'n konvenci'o'j'n kaj ĝu'i la plezur'o'n ŝajn'ig'i si'n pli ne'normal'a ol li efektiv'e est'as.

“Bon'vol'u sid'iĝ'i, s-ro Plum,” afabl'is Adams, kaj la ali'a mis'gest'e fal'ig'is seĝ'o'n.

“Li tro'ig'as”, Jano pens'is, “tio est'as komedi'o”.

“Oj, uj! Sinjor'o'j, ho, sinjor'o'j! Pardon'u mi'n, pardon'u mi'n,” Plum lisp'e prononc'is. “Mal'lert'a, mi est'as tiel mal'lert'a. Kaj polic'o — ĉu vi diven'us tio'n? — polic'o mi'n impres'as. Jam unu polic'an'o mi'n impres'as en la propr'a land'o. Do prezent'u al vi... kvin polic'an'o'j, roz'a'j, nigr'a'j, flav'a'j, ho, pardon'u, sinjor'o'j, mi ne vol'as ofend'i, tut'e ne dezir'as ofend'i. Sed kvin polic'an'o'j... La juĝ'ant'ar'o, ĉu ne? Kvazaŭ mi tra'pas'us ekzamen'o'n. Viv'ekzamen'o'n. Aŭ ĉu mi dir'u ‘mort'ekzamen'o'n’? Kvin polic'an'o'j, inkluziv'e de du aŭtent'e USoSoRaj,” kaj lisp'ant'e tiu'n last'a'n vort'o'n, li grand'ig'is la okul'o'j'n kvazaŭ pro terur'o, embaras'ant'e la polic'a'n grup'o'n, kiu ne sci'is, ĉu rid'i mal'kaŝ'e, aŭ ŝajn'ig'i, kvazaŭ neni'o special'a okaz'us.

“Li jam reg'as ni'n”, Jano pens'is. “Ni ne plu pov'as est'i natur'a'j, kaj li far'as el ni, kio'n li vol'as. Ĉi tiu ne est'as frenez'a”.

“Tamen mi ne est'as kulp'a,” plu parol'is la klaŭn'a voĉ'o. “Sed mi tim'as, sinjor'o'j, aŭ ĉu ĉi-land'e oni dev'as dir'i ‘kamarad'o'j’? Ne. Neniam mi aŭdac'us dir'i ‘kamarad'o'j’ al vi. Kio'n mi dir'is? Jes, mi tim'as, ĉar mi est'as tiel mal'lert'a, ke mi ne kapabl'os konvink'i vi'n... Kaj oni mi'n mort'paf'os... aŭ ebl'e send'os al la or'min'ej'o'j de Kolyma.”

Zajcev ek'rigard'is li'n tre akr'e ĉe tiu'j last'a'j vort'o'j. Li parol'is sek'e:

“Bon'vol'u ne parol'i, se ni ne far'as demand'o'j'n. Kaj unu'e dir'u al ni, mi pet'as, pro kio vi rendevu'is kun direktor'o Kertsch.”

Plum gap'is kiel akvari'a fiŝ'o sekv'ant'a muŝ'et'o'n.

“Vi ne am'as mi'n, ĉu?” li dir'is post long'a silent'o, kaj est'is alud'o al singult'o li'a'voĉ'e. “Vid'ebl'e vi ne am'as mi'n; kiel mi sav'iĝ'os, se jam ĉe la unu'a demand'o, montr'iĝ'as, ke vi ne am'as mi'n?”

La rus'o far'is sen'pacienc'a'n gest'o'n.

“Respond'u,” li ordon'is.

“Kio...? Ha jes! Nu, mi estr'as la traduk'fak'o'n ĉi tie...” La du soveti'an'o'j inter'ŝanĝ'is rigard'o'j'n, kiu'j ne en'hav'is mult'e da estim'o por la dung'o'sistem'o de inter'naci'a'j organiz'o'j.

“... kaj okaz'is tut'a skandal'o, du skandal'o'j, fakt'e, pro tiu s-ro Kertsch, kiu'n ni ĉiu'j egal'e abomen'as. Sed est'as tre long'a histori'o. Ĉu vi hav'os la pacienc'o'n?”

“Ni est'as tre pacienc'a'j,” Adams dir'is trankvil'e.

“Jen la long'a histori'o. Du histori'o'j, unu long'a, unu mal'long'a. Mi komenc'u per la mal'long'a, ĉu ne? Tem'as pri la arab'a'j traduk'ist'o'j. Kertsch ven'is al ni'a ofic'ej'o. Ĝi situ'as en la Puŝkin'a Bibliotek'o, ĉe Prospekt Abaja, t.e. Abaj-avenu'o. Oni trans'form'is tut'a'n part'o'n de la bibliotek'o al ofic'ej'o'j por la daŭr'o de la konferenc'o. S-ro Kertsch do ven'is al ni'a etaĝ'o kaj vol'is vid'i la ĉef'o'n de la arab'a'j traduk'ist'o'j, por parol'i pri la dokument'o, pri kiu plend'is la iraka deleg'it'ar'o. Kaj la ĉef'o ne est'is tie. Kompren'ebl'e, la sub'ĝeneral'a direktor'o mal'kontent'is. Tiam li vol'is parol'i al la vic'ĉef'o. Ankaŭ li ne ĉe'est'is. Fin'fin'e montr'iĝ'is, ke la tut'a arab'a traduk'ist'ar'o decid'is ir'i promen'i, inform'ant'e neniu'n. S-ro Kertsch furioz'iĝ'is. Li paŝ'is tie'n kaj re'e'n, tie'n kaj re'e'n, en la vast'a salon'o (ĉiu'j traduk'ist'o'j est'as en unu'sol'a salon'eg'o, tre mal'agrabl'e, oni ne pov'as taŭg'e labor'i tia'kondiĉ'e), li paŝ'is kaj paŝ'is kaj kri'aĉ'is. Post'e li vol'is insult'i mi'n, sed ankaŭ mi ne ĉe'est'is. Sekv'e, la tut'a'n koler-ofensiv'o'n ricev'is mi'a help'ant'o kaj la sekretari'in'o'j. Eĉ hodiaŭ ili ankoraŭ est'as pal'a'j, tiom la Kertsch-a ŝtorm'o ili'n sku'is.”

“Tio est'as unu el la du skandal'o'j, ĉu ne?” Tuurken dir'is. “Kio pri la ali'a?”

“Ha, sinjor'o kamarad'o, la ali'a koncern'as la diplomati'a'n incident'o'n. Vi sci'as, en la komision'o pri soci'a bon'fart'o, kiam la deleg'it'o de Bisaŭ-Gvineo parol'aĉ'is dum tri kvar'on'hor'o'j plej ofend'e al Senegali'o, tut'e ekster la tag'ord'o, kaj la sud'jemen'a prezid'ant'o neni'o'n far'is por li'n silent'ig'i, kaj plur'a'j deleg'it'ar'o'j protest'e el'ir'is... Nu, la grav'ul'o'j fin'fin'e decid'is, ke neni'o el tio aper'os en la protokol'o. Sed ni ricev'as la protokol'o'j'n paĝ'o'n post paĝ'o, dum la kun'sid'o'j dis'volv'iĝ'as, kaj ni traduk'as ili'n tuj, por ke ili est'u pret'a'j kiel ebl'e plej fru'e. Ne est'as facil'e ĉio'n kontrol'i. La insult'a parol'ad'o de la bisaŭ-gvinea deleg'it'o est'is ĝust'a'temp'e for'pren'it'a de la protokol'o'j en la angl'a, rus'a kaj hispan'a, sed ĝi rest'is inkluziv'it'a en la arab'a kaj en la franc'a versi'o'j. Senegali'o tio'n kompren'ebl'e tuj rimark'is, kaj far'is skandal'o'n, kaj la skandal'o ir'is ĝis Kertsch, ĉar li est'as la sub'ĝeneral'a direktor'o respond'ec'a pri la protokol'o'j... kaj... mi est'as la ĉef'o de la traduk'ist'o'j, kaj sekv'e mi... Oj!... Kia lav'o, Di'o mi'a, kia lav'o!”

Li trem'is tut'korp'e, ruĝ'iĝ'is, pal'iĝ'is, tir'is si'a'j'n kap'har'o'j'n, viŝ'is al si la frunt'o'n, kaj lisp'is plu:

“Li minac'is mi'n pri mal'dung'o. Dir'is, ke mi kaŭz'as hont'o'n al la tut'a inter'organiz'a sekretari'ej'o, ke mi ne pren'as mi'a'n labor'o'n serioz'e, ke mi est'as neglekt'em'a... Mi ne est'as neglekt'em'a! Nur, mi ne pov'as labor'i en tiu bibliotek'o. Mi ŝat'as bibliotek'o'j'n por bibliotek'i, ne por far'i labor'o'n, kiu postul'as eg'a'n, eg'a'n, jes, kamarad'o sinjor'o, eg'a'n streĉ'o'n de la mens'o. Mi...”

Li for'pren'is la okul'vitr'o'j'n, met'is ili'n rajd'e sur la krani'o, viŝ'is al si re'foj'e la frunt'o'n, el'pren'is el poŝ'o naz'tuk'o'n, kiu odor'is kolonj'akv'e, kaj tiu'n spir'is, kvazaŭ sav'il'o ĝi est'us.

“Vi ne rest'is tre long'e, ĉu?” rimark'ig'is Maĥmetali.

“Ne, kamarad'a moŝt'o, ne'long'e. Mi for'kur'is.”

“For'kur'is?”

“Jes. Mi ne atend'is la fin'o'n. Li skold'is kaj skold'is. Mi hav'as delikat'a'j'n nerv'o'j'n. Mi ne el'port'is. Mi las'is li'n plu skold'i. Mez'e de fraz'o, mi lev'iĝ'is, kaj for'kur'is... Mi supoz'is, ke li kur'as mal'pli rapid'e ol mi, kaj efektiv'e, li ne sukces'is ating'i mi'n.”

La enket'ist'o'j ne'vol'e rid'et'is.

“Ĉu vi opini'as, ke li intenc'is post'kur'i vi'n?” Jano Karal demand'is amuz'iĝ'e.

“Kompren'ebl'e ne,” la ali'a respond'is kun okul'um'o, “sed tamen mi est'as cert'a, ke li kur'as mal'pli rapid'e ol mi.” Kaj li'a buŝ'o re'far'is la stakat'a'n rid'et'a'n tik'o'n, kiu jam tiel strang'e impres'is post li'a en'ven'o.

“Kio'n vi sci'as pri s-ro Kertsch, kio pov'us help'i al la enket'o?” Tuurken kviet'e demand'is.

“Nu, nu, nu.” Li kun'tir'is la brov'o'j'n, pren'is poŝ'tuk'o'n, bru'eg'e, trumpet'e naz'blov'is, kaj zorg'e re'met'is la okul'vitr'o'j'n sur la pint'o'n de la naz'o. “Mi ne sci'as, kio'n dir'i. En la traduk'fak'o, ĉiu'j abomen'as li'n. Li neniam kompren'is, ke cerb'o ne est'as maŝin'o, kaj ne pov'as produkt'i i'a'n ajn kvant'o'n laŭ'plaĉ'e. Se murd'o'rev'o'j ponard'e pik'us, Kertsch jam de'long'e pov'us konkur'i kun kribr'il'o pri la nombr'o de tru'o'j. Sed nur rev'o'j, ĉar traduk'ist'o'j est'as art'ist'a, pac'am'a spec'o, kiu sufer'ig'us nek muŝ'o'n nek mus'o'n, eĉ se nur pro mank'o de kuraĝ'o batal'i. Ver'ŝajn'e en la tut'a organiz'aĵ'o oni mal'am'is li'n, eĉ en la tut'a inter'organiz'a sekretari'ej'o, sed pli mi ne pov'us dir'i. Mi ne kon'is li'n, ĉar mi hav'is kun li minimum'a'j'n rilat'o'j'n. Ju mal'pli mi vid'is li'n kaj aŭd'is pri li, des pli bon'e mi fart'is. Tial mi ne pov'as rivel'i al vi pri li'a'j lit'sekret'o'j aŭ spion'afer'o'j. Pri tio serĉ'u ali'lok'e.”

“Kial vi menci'is spion'afer'o'j'n?” Zajcev demand'is.

“Mi ne sci'as, kamarad'o sinjor'o, hazard'e, ebl'e ĉar li hav'as vizaĝ'o'n de spion'o, se en'tut'e spion'o'j hav'as vizaĝ'o'n. Ne. Mi dir'as stult'aĵ'o'j'n. Pro la streĉ'o, sen'dub'e, kamarad'a moŝt'o, la streĉ'o. Ebl'e mi pens'is tio'n, ĉar li mult'e vojaĝ'as, pov'as en'ir'i en mult'a'j'n ministr'ej'o'j'n, sed mi'a dir'o hav'as neniu'n baz'o'n. Est'us amuz'e, se mi est'us efektiv'e traf'int'a i'o'n ver'a'n... Amuz'e,” li ripet'is tre fort'e, fiks'e rigard'ant'e Zajcev rekt'e en la okul'o'j'n, kaj gap'ant'e al li tiel komik'e, ke li'a esprim'o ŝajn'is intenc'e destin'it'a vek'i rid'o'n. Sed en la vizaĝ'o de l’ rus'o, eĉ la plej et'a el la esprim'muskol'o'j ne mov'iĝ'is. Diven'i, kio'n Zajcev pens'as, est'is absolut'e ne'ebl'e.

“Ĉu, dum vi est'is ĉi tie vendred'o'n vesper'e, vi aŭd'is aŭ vid'is i'o'n, kio pov'us help'i kompren'i la murd'o'n de s-ro Kertsch? Ĉu vi renkont'is iu'n?” Adams demand'is.

“Ne. Neni'o'n. Neniu'n. Eĉ ne la terur'a'n ombrel'ul'in'o'n, la hom-manĝ'ant'a'n in'o'n, kiu sekretari'as por li.”

“Kio'n signif'as tiu'j esprim'o'j?” Zajcev bas'is, kun la ĉiam sam'e sen'esprim'a voĉ'o.

“Fakt'e, mi ne kon'as ŝi'n, sed mi imag'as ŝi'n tia. Dum'nokt'e ŝi kraĉ'as fajr'o'n, tra'pik'as sen'help'a'j'n hom'et'o'j'n kaj ili'n rost'as uz'ant'e si'a'n pluv'ombrel'o'n rost'o'stang'e. Se ne, kiel klar'ig'i, ke ŝi neniam rid'as, kaj rest'is tiel long'e viv'ant'a apud tia monstr'o, kiel Kertsch? Est'as tragedi'o en la viv'o de tiu in'o, tio leg'iĝ'as el ŝi'a vizaĝ'o, kaj en mi'a fantazi'o, ŝi'a tragedi'o est'as jen'a. Ŝi'a ombrel'o est'as glav'o sang'o'n soif'ant'a, al kiu ŝi tir'as la hom'a'n famili'o'n... Sed fakt'e mi ver'ŝajn'e kalumni'as ŝi'n, kaj ŝi est'as la plej ŝaf'id'a el ĉiu'j ŝaf'id'o'j de l’ mond'o... Pardon'u mi'n, mi'a'j pens'o'j vag'as, la streĉ'o, kamarad'o sinjor'o, la streĉ'o sub la rigard'o de polic'a gam'o mult'kolor'a...”

“Je la kiom'a vi for'las'is la kabinet'o'n de s-ro Kertsch?” Karal afabl'e demand'is.

“Ho, kamarad'a moŝt'o, kiel dir'i? Kiel sci'i? Kiel ne konfuz'iĝ'i? Mi...” Li halt'is subit'e. “Ha jes,” li re'parol'is, “mi memor'as! Ekster'ordinar'e, mi memor'as: dev'is est'i iom pli ol la ses'a, ĉar mi ir'is al la cirk'o, kaj vol'is mal'traf'i kiom ebl'e plej mal'mult'e de la program'o. Mi grumbl'is, kiam Kertsch decid'is, ke mi vizit'os li'n je kvar'on'o antaŭ la ses'a, ĉar mi hav'is bilet'o'j'n por la spekt'aĵ'o, kiu komenc'iĝ'is ĝust'e je la ses'a...” Li profund'e ĝem'spir'is, antaŭ ol al'don'i: “Ĉu mi pov'as al'hotel'i nun? Mi bezon'as ripoz'o'n post la streĉ'o.” Kaj ĉe la jes'a gest'o de Adams kaj Zajcev, li abrupt'e lev'iĝ'is, fal'ig'is la seĝ'o'n, sen'kulp'ig'is si'n, salut'is, kaj est'is for.

“Mi propon'as kvar'on'hor'o'n da paŭz'o,” la nigr'ul'o dir'is. “Tiu super'streĉ'it'a hom'o el'ĉerp'is mi'n.”

9

“Vi nom'iĝ'as Araksi Romian kaj labor'as en la sekci'o pri financ'ad'o de inter'naci'a'j kun'ord'ig'it'a'j esplor'o'j, ĉu ĝust'e?” afabl'e dir'is Adams, prezent'int'e si'a'j'n koleg'o'j'n.

“Tut'e ĝust'e,” la ali'a respond'is per bel'son'a bariton'o. Post Jakobo Plum, li aspekt'is ripoz'ig'e normal'a, kun klasik'a komplet'o da vest'o, tre nigr'a har'ar'o apart'ig'it'a per mez'a tra'divid'o, kaj rimark'ind'e dens'a'j brov'o'j, kiu'j kun'iĝ'is super la naz'o. Laŭ'kresk'e li est'is iom pli ol mez'grand'a, kaj vid'ebl'is, ke li'a ventr'o komenc'is gras'e rond'iĝ'i. Li rid'et'is, sed eg'e pal'is li'a vizaĝ'o.

“Ĉu vi pet'is rendevu'o'n kun s-ro Kertsch, aŭ li kun vi?” demand'is Zajcev.

“Li ven'ig'is mi'n, sinjor'o,” Romian ĝentil'e respond'is.

“Pri kio li vol'is parol'i kun vi?”

“Pri divers'a'j financ'a'j afer'o'j, kiu'j'n klar'ig'i est'us ver'e komplik'e. Ne est'as ĉiam facil'e kompren'i ni'a'j'n financ'a'j'n dokument'o'j'n, kaj s-ro Kertsch est'as tre sagac'a kaj postul'em'a hom'o, kiu vol'as hav'i cert'ec'o'n pri ĉio ajn.”

“Ĉu vi pri'trakt'is, ekzempl'e, la kompar'a'n esplor'o'n pri la manĝ-, dorm- kaj eduk'kutim'o'j'n kaj ties rilat'o'j kun psik'a bon'fart'o, esplor'o'n laŭ'dir'e plen'um'at'a'n en sep evolu'land'o'j kaj du industri'a'j, kaj kun'ord'ig'it'a'n de la universitat'o de B..., en Afrik'o, projekt'o'n Ir762G?” Zajcev vort'is unu'ton'e.

Ĉe Romian okaz'is apenaŭ percept'ebl'a sku'et'o de la bust'o. Li tuj reg'is si'n, sed Karal ne dub'is, ke tiu bat'o est'is ne'atend'it'a.

“Efektiv'e,” li dir'is, kaj sen'emoci'e al'don'is: “kaj ankaŭ projekt'o'j'n Ir1248T kaj Ir003A. Mi supoz'as, ke vi ŝuld'as tiu'j'n inform'o'j'n al la ekster'ordinar'a memor'o de la perfekt'a sekretari'in'o, f-in'o Martin?”

“Oni dev'as fid'i je ŝi'a memor'o, kiam ŝi'a'j dosier'o'j for'vapor'iĝ'as,” Tuurken mal'rapid'e artik'is.

“Mi ne kompren'as vi'n,” Romian respond'is, trankvil'e, sed kun vid'ebl'a rigid'iĝ'o.

“Vi tuj kompren'os,” Zajcev dir'is, kaj turn'ant'e si'n al Adams: “Vi est'as la sol'a angl'a'lingv'an'o ĉi tie kaj la memorand'o'j est'as en la angl'a, ĉu vi ebl'e leg'os ili'n por ni'a ĉi'tie'a amik'o?”

Adams ek'leg'is.

“El ĉi tiu'j dokument'o'j, kaj ali'a'j, vid'iĝ'as, ke, en la okul'o'j de s-ro Kertsch, vi ne'dub'ind'e kulp'is pri grav'eg'a'j mal'honest'aĵ'o'j, defraŭd'o'j, ĉu ne?” li daŭr'ig'is. “Vi ŝtel'is la kopi'o'j'n el la kabinet'o de Kertsch, sed vi ne sci'is, ke ili ekzist'as ankaŭ ali'lok'e. Vi ĵus dir'is, ke vi diskut'is tiu'j'n kaj ali'a'j'n projekt'o'j'n kun li. Li do viv'is, kiam vi en'ven'is en li'a'n ofic'ej'o'n. Sed post vi, neni'u plu vid'is li'n viv'ant'a'n, kaj ni sci'as, ke neni'u pov'is en'ven'i post vi. Kio'n ni konklud'u?”

La vir'o sink'is en si'a seĝ'o. Silent'o ek'reg'is, kaj daŭr'is. Li fin'e rekt'ig'is la kap'o'n, kaj ek'parol'is per tut'e ali'a, mult'e pli obtuz'a voĉ'o:

“Mi ne mort'ig'is li'n. Kaj mi ne kulp'as pri tiu'j defraŭd'o'j. Sed mi stud'is jur'o'n si'a'temp'e, kaj mi sci'as, ke est'os tre mal'facil'e pruv'i mi'a'n honest'ec'o'n. La dosier'o, kiu'n Kertsch kun'met'is pri mi, est'as eg'e konvink'a. Tial mi for'rab'is ĝi'n. Sed mi li'n ne murd'is. Ĉe mi'a al'ven'o, li sid'is tiel strang'e... Mi al'proksim'iĝ'is, por vid'i, ĉu li mal'san'as. Fakt'e li est'is mort'a. Mi'a unu'a pens'o est'is: ‘Mi dev'as vok'i la gard'ist'o'n’, sed mi konstat'is, ke antaŭ li sur la tabl'o jen kuŝ'as la dosier'o pri mi. Mi ĝi'n pren'is, foli'um'is, vid'is, kiel sen'kompat'a la akuz'a fakt'ar'o ŝajn'as, prezent'it'a tia'manier'e. La tent'o est'is tro fort'a. Mi opini'is, ke est'os mult'e pli facil'e akcept'ig'i la ver'o'n pri mi sen tiu'j not'o'j li'a'j. Ŝajn'as, ke mi moment'e perd'is la prudent'o'n, mal'oft'a afer'o ĉe mi. Mi pens'is: ‘Jen unik'a okaz'o mal'aper'ig'i tiu'n kondamn'a'n dokument'ar'o'n’. Mi kontrol'is, ĉu est'as kopi'o'j, sed tia'j'n mi trov'is nek ĉe li, nek ĉe li'a sekretari'in'o, kies ofic'ej'o'n mi tra'serĉ'is. Mi do konklud'is, ke ekzist'as nur tiu sol'a ekzempler'o. Mi ne dub'is, ke f-in'o Martin, kiu vid'ebl'e mal'am'as mi'n — kiel ceter'e ĉiu'n vir'o'n — mi'n implik'os, sed ŝi ne pov'os organiz'i la fakt'o'j'n kiel li. Est'os ŝi'a parol'o kontraŭ la mi'a. Tial mi for'ir'is dir'ant'e neni'o'n.”

“Rilat'e al la sovet'a'j aŭtoritat'o'j,” sek'e prokuror'is Zajcev, “vi est'as kulp'a pri obstrukc'o al justic'o; vi'a'j mal'honest'aĵ'o'j, ali'flank'e, est'as afer'o, kiu koncern'as vi'a'n organiz'o'n, kaj kiu interes'as ni'n nur tia'grad'e, kiom ĝi pov'as klar'ig'i la kial'o'n de vi'a kondut'o. Ni'a'flank'e, ni dev'os plu esplor'i pri la murd'o. Est'as ja klar'e, ke se vi murd'is Kertsch-on, vi nur pov'as dir'i, kio'n vi ĵus asert'is. Est'as la plej logik'a defend'sistem'o. Sed tio ne signif'as, ke ni kred'as vi'n murd'int'o. Ni plu esplor'os, krom se vi dezir'as konfes'i la mort'ig'o'n.”

“Ne, ne. Tut'e sincer'e, mi ne mort'ig'is.”

“Pri'skrib'u re'foj'e, kio'n vi vid'is, en'ir'ant'e,” Tuurken pet'is.

“La ĉambr'o est'is normal'e pri'lum'at'a. Est'is paper'o'j sur la tabl'o, inkluziv'e de mi'a dosier'o. Kertsch sid'is en si'a apog'seĝ'o, kun la brak'o'j sur la seĝ'brak'o'j, kaj la kap'o klin'it'a antaŭ'e'n. Mi tuj vid'is, ke io ne est'as normal'a. La sang'o... Mi tuŝ'is li'n, li ne est'is mal'varm'a. Pro la korp'a temperatur'o, mi pens'is, ke li mort'is antaŭ ne'long'e, do ke oni pov'os suspekt'i mi'n, des pli ĉar mi hav'as ver'e serioz'a'n motiv'o'n. Tial mi tuj pren'is la dosier'o'n de sur la tabl'o, serĉ'is, ĉu est'as ali'a'j dokument'o'j pri mi, ankaŭ ĉe la sekretari'in'o. Antaŭ ol for'ir'i, mi kontrol'is, ĉu li est'as ver'e mort'a. Sent'iĝ'is puls'o nek ĉe la man'radik'o, nek ĉe la kol-arteri'o. Mi trov'is spegul'et'o'n en tir'kest'o de Marta Martin, ĝi'n ten'is antaŭ li'a buŝ'o: li ne plu spir'is. Mi ĝeneral'e bon'e kapabl'as reg'i mi'a'j'n emoci'o'j'n, kaj mi opini'as, ke mi aspekt'is sufiĉ'e natur'a antaŭ la gard'ist'o, kiam mi registr'is mi'a'n el'ir'hor'o'n.”

“Ĉu vi for'pren'is i'o'n ali'a'n krom la dosier'o?”

“Ne. Est'is neni'o. Eĉ ne la arm'il'o, kiu li'n pik'is ĉe-kor'e, kio aper'is al mi strang'a. Kompren'ebl'e, mi vol'is rest'i tie kiel ebl'e plej mal'long'e.”

“Ĉu plu'a'j demand'o'j?” Adams dir'is, rigard'ant'e la kvar koleg'o'j'n unu post la ali'a. La respond'o est'is ne'a.

“Kio okaz'os al mi nun?” Romian angor'e demand'is.

Zajcev kaj Maĥmetali inter'ŝanĝ'is rigard'o'n.

“Neni'o tuj,” respond'is la rus'o. “Rest'u ĉi-urb'e. Ceter'e, kie'n vi pov'us ir'i? Alm'a-At'o est'as oaz'o en dezert'o. Kiel mi dir'is antaŭ'e, ni dev'as plu esplor'i. Ni post'e sci'ig'os al vi, kia'manier'e vi est'os juĝ'at'a pro obstrukc'o al justic'o.”

Kiam Romian lev'iĝ'is, li'a vizaĝ'o aspekt'is griz'a kaj rigid'a. La tre serioz'a mien'o de la kvin enket'ist'o'j ne invit'is li'n al optimism'o. Mal'bon'aŭgur'o lev'iĝ'is sur ĉiu'j li'a'j trajt'o'j. Silent'e, li kap'e salut'is, kaj for'las'is la ĉambr'o'n.

*

“Do, se Romian dir'is la ver'o'n, nur Plum pov'as est'i la murd'int'o, ĉu ne?” Stefano dir'is, kaj li trink'is iom de la por li tro suker'it'a turk'a kaf'o.“Mi em'as pens'i, ke, efektiv'e, ne Romian murd'is,” koment'is Ĝoja. “Laŭ vi'a pri'skrib'o, Jano, li perfekt'e taŭg'as en la rol'o de financ'a fripon'o, sed ne de hom'o, kiu mal'varm'e mort'ig'as.”

“Kial ‘mal'varm'e’? Ebl'e la krim'ul'o ag'is koler'e,” la jun'ul'o rimark'ig'is.

“Tio mal'facil'e kred'ebl'us,” Jano Karal respond'is. “Nukbato ĝust'e lok'it'a, kaj post'e traf'a pik'o al la kor'o ne aper'as sign'o'j de koler'o: la gest'o'j dev'as est'i tro preciz'a'j. Kvankam kompren'ebl'e, ĉe person'o perfekt'e trejn'it'a...”

“Kaj kio pri tiu kling'o, kiu'n tiu'j preciz'a'j gest'o'j en'ig'is en la kor'o'n? Ĉu vi trov'is ĝi'n?” Stefano demand'is.

“Ne. La sovetiaj polic'an'o'j tra'serĉ'is la lok'o'j'n, kaj neni'o'n trov'is. Olavi Tuurken kaj iu soveti'an'o tra'serĉ'is ankaŭ la afer'o'j'n de la du plej suspekt'at'a'j person'o'j — Plum kaj Romian — sam'e sen'sukces'e.”

Sekv'is sen'vort'a, medit'a moment'o.

“Ĉu ver'e est'as neni'u ebl'ec'o ating'i la kabinet'o'n de Kertsch ali'manier'e ol pas'ant'e preter tiu gard'ist'o?” Ĝoja demand'is la edz'o'n.

“Absolut'e ne est'as,” li respond'is. “Ĝust'e tial, pro sekur'ec'a'j konsider'o'j, tiu koridor'o est'is elekt'it'a por la konferenc'a elit'o.”

“Sed ĉu ne ebl'us pas'i foj'e, dum li ne atent'as? Ĉu vi ne tro fid'as la perfekt'ec'o'n de la gard'ist'o?”

“Ne tem'as pri perfekt'ec'o. Sed atent'i la en'ven'ant'o'j'n est'as li'a labor'o, ĉu ne? Li hav'as neni'o'n ali'a'n por far'i dum si'a deĵor'period'o tie. Ke Arne Kristiansen tio'n far'is bon'e, pruv'as li'a re'memor'o. Ni eĉ hav'as la atest'o'n de Lolita Fuentes pri tio, ke li nepr'e dev'ig'is ŝi'n registr'i si'a'n nom'o'n. Mi'a'opini'e, ni pov'as est'i tut'e cert'a'j: neni'u ali'a ol la registr'it'o'j tie pas'is.”

“Feliĉ'e, ke ĉiu agnosk'is si'a'n ĉe'est'o'n en la ofic'ej'o de Kertsch,” dir'is Stefano. “Imag'u, ke unu el ili pov'us pruv'i, ke li est'is ali'lok'e. Tio signif'us, ke iu met'is fals'a'n nom'o'n sur la registr'o'libr'o'n, kaj tiam, pov'us est'i iu ajn. Vi'a enket'o dev'us pri'konsider'i ĉiu'n person'o'n iel rilat'a'n kun la konferenc'o, kaj eĉ person'o'j'n ekster'a'j'n al ĝi...”

“Vi prav'as, ni est'as tre bon'ŝanc'a'j tiu'rilat'e.”

“Ĉu tio signif'as, ke la person'o ne intenc'is murd'i? Est'as tamen strang'e ne uz'i tiel simpl'a'n rimed'o'n por de'turn'i la suspekt'o'j'n for de si,” Ĝoja dir'is.

“Ne est'as tiel simpl'e. La murd'ont'o nepr'e dev'is pas'i preter la gard'ist'o, kaj est'as ĝeneral'e sci'at'e, ke tiu'j hom'o'j hav'as bon'a'n, t.n. fotografi'a'n, memor'o'n. Se la person'o ne hav'us rajt'ig'il'o'n, la sovetiaj gard'ist'o'j ekster'a'j ne permes'us li'n en'ir'i. Nur en okaz'o de difin'it'a rendevu'o, kiel prezent'iĝ'is pri Peter Graf, simpl'a alm'a-atano pov'as ricev'i rajt'ig'il'o'n por en'ir'i, kaj tiu est'as valid'a nur por la koncern'a'j dat'o kaj hor'o. Ĉiu'j ali'a'j person'o'j en'ir'ant'a'j est'as aŭ deleg'it'o'j, aŭ an'o'j de la inter'organiz'a sekretari'ej'o, aŭ de ties sovetia help'ant'ar'o. Tiu nombr'o est'as lim'ig'it'a, kaj ni hav'as fot'o'n de ĉiu, pro la viz'o, kiom koncern'as ekster'land'an'o'j'n, kaj pro la sekur'ec'a regul'ar'o, kiom koncern'as soveti'an'o'j'n. Se registr'it'a nom'o ne kongru'us, ni pet'us la gard'ist'o'n tra'stud'i tiu'j'n fot'o'j'n, kaj tiel cert'e ident'iĝ'us la fals'nom'ul'o.”

“Kaj ĉu ebl'us,” sci'vol'is Stefano, “ke iu rest'is en la ĉambr'o tie dum la tut'a nokt'o kaj for'ir'is nur la sekv'ant'a'n maten'o'n, kiam al'ven'is la tut'a person'ar'o?”

La polic'a detektiv'o kap'ne'is.

“Tio ne pov'is okaz'i pro du kial'o'j: unu est'as, ke tre mal'mult'a'j person'o'j labor'as en la ofic'ej'o'j ĉe tiu koridor'o, nur la grav'ul'o'j mem, ili'a'j sekretari'in'o'j kaj rekt'a'j help'ant'o'j; ne est'as kiel ĉe la komun'a tajp'ej'o, kie ebl'e kvin'dek'o da tajp'ist'in'o'j divers'lingv'a'j al'ven'as sam'temp'e. Kaj du'e, la murd'o mal'kovr'iĝ'is tre fru'e. La gard'ist'o'j do tuj est'is instrukci'it'a'j ne el'las'i iu'n ajn sen tre atent'e kontrol'i la ident'ec'o'n. Fakt'e, la mort'o est'is mal'kovr'it'a eĉ antaŭ ol al'ven'is la pur'ig'ist'in'o'j.”

“Ĝust'e pri tio mi vol'is demand'i,” son'is la voĉ'o de Ĝoja. “Mi mir'is, ĉu oni ne pur'ig'as tiu'j'n ofic'ej'o'j'n.”

“La pur'ig'ist'in'o'j,” klar'ig'is ŝi'a edz'o, “tie pas'as inter la 7:30 kaj la 9-a, kiam la ofic'tag'o komenc'iĝ'as. Sed Marta Martin vol'is ir'i fru'e por fin'tajp'i si'a'n raport'o'n, kiu neces'is por iu tiu'tag'a kun'sid'o; tial ŝi al'ven'is jam je la 7:15 kaj tuj mal'kovr'is la krim'o'n.”

“Rest'as unu ebl'ec'o, kiu'n vi ne rajt'as preter'atent'i,” Ĝoja dir'is, “nom'e, ke iu pov'is sub'aĉet'i la gard'ist'o'n.”

“Vi prav'as,” Jano konsent'is. “Tio est'as la sol'a ebl'ec'o, sed sincer'e, mi ne kred'as je ĝi. Ne iu'n ajn gard'ist'o'n oni ven'ig'is al Alm'a-At'o, sed vir'o'j'n, kiu'j serv'as jam mult'jar'e si'a'n organiz'o'n, kaj est'as bon'e kon'at'a'j de la ĉef'o'j. Tuj kiam oni vid'as ili'n, vi'a supoz'o far'iĝ'as ne'kred'ebl'a. Nur rigard'i Arnen Kristiansen sufiĉ'as por konvink'iĝ'i, ke li ne est'as aĉet'ebl'a, kaj tio valid'as por ĉiu'j ali'a'j. Krom'e, la risk'o por ili est'us tre grand'a. Kiam la polic'o trov'os la murd'int'o'n, la eventual'a sub'aĉet'ad'o iĝ'us mal'kovr'it'a. Tiu'j hom'o'j plej'part'e serv'is en si'a naci'a polic'o, antaŭ ol far'iĝ'i an'o'j de la sekur'ec'a serv'o de UN, MOS, ILO aŭ Unesk'o. Ili pli mal'pli kon'as la polic'a'j'n metod'o'j'n kaj sci'as, ke ni hav'as bon'a'j'n ŝanc'o'j'n trov'i, kiu kulp'as. Est'as dub'ind'e, ke ili pren'us sur si'n tia'n risk'o'n.”

“Kaj se murd'is la gard'ist'o mem...?” hipotez'is Stefano.

“Diabl'e!” Jano sakr'is. “Mi ne pens'is pri tio! Atend'u...” Li tir'is not'libr'o'n el'poŝ'e kaj ĝi'n foli'um'is. “Jes. Plum for'ir'is je la 18:05 kaj Romian al'ven'is nur je la 18: 30. La gard'ist'o dispon'is 25 minut'o'j'n por... Sed ne. Ne est'as ebl'e, de'nov'e pro la risk'o. Kiel li sci'us, ke iu sub'ĝeneral'a direktor'o ne subit'e al'ven'os? Kaj se tia grav'ul'o konstat'us, ke mank'as la gard'ist'o, li far'us skandal'o'n, el kiu la koncern'at'o ne sav'iĝ'us facil'e.”

“Vi prav'as,” Ĝoja aprob'is, sed ŝi tuj al'don'is: “Kaj vi mal'prav'as. Vi dir'is, ke li pren'us sur si'n grand'eg'a'n risk'o'n. Jes ja, sed tiu'j gard'ist'o'j est'as eks-polic'ist'o'j. Kaj polic'ist'o est'as trejn'it'a akcept'i risk'o'j'n, ĉu ne?, mi eĉ dir'us, ke oni ne dezir'as en'iĝ'i en tiu'n profesi'o'n sen iu ŝat'o al risk'o'j. Ali'flank'e, ĉu la risk'o est'as tiel grand'a, kiel vi dir'as? Okaz'is la akcept'o de la sovetia ministr'ej'o pri san'protekt'o por la grav'ul'o'j de la konferenc'o kaj la alm'a-at'a'j aŭtoritat'o'j tiu'vesper'e: an'o'j de la sekretari'ej'o ek'de la kategori'o D-1 est'is invit'it'a'j, kaj el tiu'j, ĉe tiu ĉi part'o de la konstru'aĵ'o, nur Kertsch ne ir'is. Est'is minimum'a ŝanc'o, ke iu re'ven'os ĉi tie'n, al si'a ofic'ej'o, ĝust'e dum la kvin minut'o'j neces'a'j por likvid'i Kertsch-on.”

“Al tiu bril'a rezon'ad'o mi al'don'os mi'a'n bril'a'n kontribu'o'n,” Stefano amuz'voĉ'is. “La metod'o murd'i ŝajn'as al mi iom polic'esk'a, ĝust'a bat'o sur nuk'o'n kaj preciz'a traf'o al la kór...”

“Vi ŝancel'as mi'n,” Karal konfes'is, post pri'pens'a paŭz'o, “mi hav'as instinkt'e plen'a'n fid'o'n al Arne Kristiansen, sed mi agnosk'as, ke tiu baz'iĝ'as sur neni'o firm'a, nur sur mi'a intu'o kaj li'a honest'a aspekt'o... Mi pri'parol'os la afer'o'n kun Adams kaj Tuurken. Neces'os vid'i, ĉu li eventual'e pov'us hav'i motiv'o'n.”

Grup'o da kelner'in'o'j laŭt'e diskut'is ĉe apud'a tabl'o. Jano sign'is al ili si'a'n dezir'o'n pag'i. Stefano subit'e, per tre abrupt'a gest'o, lev'is la man'o'n al la buŝ'o, kiu mal'ferm'iĝ'is. Li mord'et'is al si la lip'o'n.

“Kio okaz'as?” li'a onkl'o surpriz'iĝ'e demand'is.

“Nur tio, ke mi preskaŭ forges'is dir'i al vi i'o'n grav'a'n.”

“Pri kio?”

“Pri la bel'a Lolita. Oni ripet'ad'as en la ofic'ist'ar'o, ke tiu ĉarm'ul'in'o vulkan'e erupci'is, kiam ŝi ek'vid'is la jun'a'n franc'in'o'n, kiu laŭ'dir'e de'log'is la ĉiam am'em'a'n Kertsch-on. Oni raport'is al mi, ke ŝi tiu'okaz'e dir'is, ne, pardon'u, kri'is: ‘Mi strangol'os tiu'n vipur'in'o'n! Ne! Pli bon'e, ke mi mort'ig'u li'n’. Post'e sekv'is seri'o da kvalifik'o'j, kiu'j vari'as laŭ la rakont'ant'o'j. Laŭ kelk'a'j est'is ‘kojot'o’, ‘pork'o’ kaj ‘hund'aĉ'o’, laŭ ali'a'j ‘hien'o’, laŭ plu'a'j ‘rub'uj'o’.”

“Ver'ŝajn'e ŝi uz'is ĉiu'j'n, kaj kelk'a'j'n krom'a'j'n, laŭ tio, kio'n mi vid'is,” Karal dir'is. La stefana inform'o ne mir'ig'is la polic'an'o'n. Kiam Lolita Fuentes est'is pri'demand'it'a, ŝi fakt'e ne kaŝ'is si'a'j'n murd'o'dezir'o'j'n. Sed inter parol'o'j kaj ag'o'j tamen kuŝ'as grand'a distanc'o.

*

La tri'op'o apenaŭ el'ir'is el la restoraci'o, kiam mez'grand'a vir'o, ebl'e 50-jar'a, vid'ebl'e soveti'an'o, se juĝ'i laŭ la vest'o'j, ili'n al'parol'is german'e, per tre mal'laŭt'a voĉ'o, ŝtel'e rigard'ant'e ĉirkaŭ si kun mien'o esprim'ant'a ne'sekur'ec'o'n.

“Kio'n vi dezir'as?” Karal demand'is, sam'e flustr'e, kaj en la sam'a lingv'o.

“Mi sci'as, ke vi part'o'pren'as en la enket'o pri la mort'o de Kertsch. Mi'a nom'o est'as Graf, Peter Graf.”

La polic'an'o pro mir'o sku'iĝ'is.

“Sinjor'o Polic'an'o, mi pet'eg'as vi'n, est'u bon'kor'a al mi. Ek'de kiam mi pet'is la permes'o'n for'las'i ĉi tiu'n land'o'n, ili mi'n sekv'ad'as kaj observ'ad'as, kvazaŭ ili vol'us trov'i pretekst'o'n por mi'n arest'i. Mi ne el'port'as. Ia'manier'e mi sukces'os el'migr'i. Sed ili sci'as, kiel vi, ke mi vizit'is mi'a'n kuz'o'n, Thomas Kertsch. Kaj post'e li mort'is. Mi ĵur'as, ke mi ne mort'ig'is li'n. Kred'u mi'n, mi vi'n pet'eg'as, sinjor'o, kred'u mi'n, ĉar mi est'as sincer'a. Mi far'iĝ'os frenez'a, se oni plu akuz'os mi'n. Kiam mi for'ir'is el li'a kabinet'o, li est'is san'a kaj viv'a. Ebl'e ni diskut'is iom laŭt'e, ebl'e ni iom kverel'is, jes ja, mi tio'n pret'as konfes'i, sed li est'is tut'e bon'fart'a, mi ĵur'as al vi. Bon'vol'u mi'n kred'i, sinjor'o...”

“Kio'n vi dezir'as, ke mi far'u?”

“Konvink'u vi'a'j'n koleg'o'j'n pri la ver'o, sinjor'o. Vi hav'as vizaĝ'o'n de bon'kor'ul'o, tial mi kuraĝ'is al'ir'i vi'n. Esplor'u ĉiu'j'n ebl'ec'o'j'n por evit'i, ke oni kred'u mi'n kulp'a. Mi ne est'as kulp'a. Kvankam laŭ ili mi est'as kulp'a, kulp'a est'i german'kultur'a. Est'as ver'e, ke mi prefer'as la german'a'n lingv'o'n al la rus'a; ĝi est'as mi'a ge'patr'a lingv'o. Est'as ver'e, ke mi ŝat'as la german'o'j'n pli ol la rus'o'j'n. Sed ĉu est'as mi'a kulp'o, ke mi nask'iĝ'is german'o? Tamen ili ne pardon'as al mi. Ili vol'as mi'n kapt'i. Tio'n mi sci'as.”

“Mi help'os trov'i la ver'o'n, laŭ mi'a konscienc'o,” Karal dir'is tut'e trankvil'e. “Mi kompren'ebl'e far'os ĉio'n ebl'a'n por ke oni ne rigard'u kulp'a hom'o'n, kies kulp'ec'o ne est'as pruv'it'a. Vi do ne tim'u, se...”

La ali'a inter'romp'is:

“Ne tim'i! Vi ne kon'as ili'n. Ili ne bezon'as pruv'i. Sed almenaŭ, mi pet'eg'as vi'n, konvink'u vi'a'j'n koleg'o'j'n, ke mi ne krim'is. Mi est'as cert'a, ke tiu'j sovetiaj enket'ist'o'j ne dub'as pri tio, ke la murd'o'n far'is mi. Ili prov'os vi'n konvink'i. Ne las'u ili'n, sinjor'o, mi pet'eg'as humil'e, ne las'u ili'n vi'n influ'i.”

“Sed...” Jano subit'e halt'is, rimark'ant'e, ke li'a kun'parol'ant'o fiks'e rigard'as lok'o'n mal'antaŭ li.

“Est'us danĝer'e plu rest'i kun vi,” Graf flustr'is. “Adiaŭ, ne forges'u mi'n!”

La polic'an'o turn'is si'n al la direkt'o, al kiu la ali'a ĵus rigard'is trans li'n. Tie proksim'iĝ'is, strang'e balanc'iĝ'ant'e de unu pied'o al la ali'a, la sen'harmoni'a figur'o de Jakobo Plum. Kun silent'a kap'salut'o, tiu preter'pas'is li'n.

Dum tiu inter'parol'ad'o, Ĝoja kaj Stefano rest'is je kelk'a distanc'o, atent'e observ'ant'e kaj mens'e registr'ant'e la esprim'o'j'n de terur'o, kiu'j'n montr'is la vizaĝ'o de Peter Graf.

“Kio'n li vol'is?” “Kiu li est'as?” ili dir'is tuj post li'a for'ir'o.

Karal resum'is.

“Strang'e,” murmur'is Stefano. “Kial li tio'n far'is? Ĉu vi efektiv'e li'n suspekt'as?”

“Ne est'us ebl'e,” la onkl'o respond'is. “Lolita Fuentes kaj Jakobo Plum vid'is viv'ant'a'n Kertsch-on, post kiam Graf for'ir'is. Kaj li ne pov'us re'ven'i en la konstru'aĵ'o'n ne'vid'at'e. Kiel ne-an'o de la sekretari'ej'o, li est'is eĉ pli rimark'ebl'a ol iu ajn ali'a. Li sukces'is penetr'i nur pro la special'a permes'o de Kertsch, sed la permes'o'n tiu don'is nur unu'foj'e. Ne. Mi ne vid'as, kiel ni pov'us rigard'i li'n kulp'a.”

“Ne serĉ'u klar'ig'o'n en ekster'a'j cirkonstanc'o'j,” konsil'is Ĝoja, “sed en li'a psikologi'o. Li vid'ebl'e sufer'as per sent'o'j de persekut'iĝ'o. Tio est'as kompren'ebl'a, se li loĝ'is ie ĉe Volg'o sub la stalin'a terur'o, kaj ĝust'e kiam li'a'j sam'gent'an'o'j al'ven'is kun potenc'a arme'o, oni ekzil'is li'n al Centr'a Azi'o, bon'e sent'ig'ant'e al tiu part'o de la sovetia civit'an'ar'o, ke oni taks'as ĝi'n latent'a'j perfid'ul'o'j. Nun li ek'sci'is pri la mort'o de Kertsch, sed ne pri la ali'a'j fakt'o'j. Neni'u ekster'ul'o kon'as eĉ unu detal'et'o'n pri Lolita, Plum aŭ Romian. Tio intens'ig'is li'a'j'n sent'o'j'n de persekut'iĝ'o. Ne pren'u la afer'o'n pli serioz'e. Vi mis'traf'us.”

“Ebl'e, jes,” Jano murmur'is. Sed li aper'is pens'em'a.

10

La nokt'o est'is tre bel'a, kun milion'o'j da okul'um'ant'a'j stel'o'j prezid'at'a'j de eg'e lum'a, rond'a lun'o, kaj Stefano decid'is ir'i promen'i. Alm'a-At'o est'as plaĉ'a urb'o, agrabl'ig'it'a per dek'obl'e pli da arb'o'j kaj verd'aĵ'o'j ol trov'iĝ'as en ordinar'a okcident'eŭrop'a urb'o, kaj per grand'a'j avenu'o'j, kie est'as plezur'e promen'i. Ali'flank'e, dum'nokt'e, ĉio aper'as mut'a. Kompar'e kun Sankt'aval'o, kie oni trov'as trink'ej'o'n je ĉiu strat'angul'o, Alm'a-At'o ne prezent'as mult'a'j'n ebl'ec'o'j'n sen'soif'iĝ'i ali'lok'e ol hejm'e.

Sen'cel'e vag'ant'e, la jun'ul'o ating'is grand'a'n park'o'n, kie'n li en'ir'is. Iu ebri'ul'o li'n raŭk'e al'parol'is en ne'kompren'ebl'a lingv'o — ĉu kazaĥ'a, ĉu rus'a? Stefano ne disting'is.

Ĉe la renkont'iĝ'o de du park'a'j voj'o'j, Stefano dum sekund'o re'ten'is la spir'o'n: la hom'o, kiu proksim'iĝ'is li'a'direkt'e el la dekstr'a flank'o, est'is neni'u ali'a ol Jakobo Plum. Malgraŭ la mal'lum'o, la jun'ul'o tuj re'kon'is tiu'n plej karakteriz'a'n siluet'o'n, kaj, kun ĉiu'j detektiv'a'j instinkt'o'j vek'it'a'j, li decid'is li'n sekv'i.

La estr'o de la traduk'fak'o el'ir'is el la park'o kaj paŝ'is laŭ sen'hom'a'j strat'o'j. De temp'o al temp'o, ĉe voj'kruc'iĝ'o'j, li tir'is el la poŝ'o paper'o'n kaj ĝi'n atent'e rigard'is, post kio li vid'ebl'e serĉ'is plat'o'n kun strat'nom'o.

La jun'ul'o komenc'is tim'i. Ili pli kaj pli distanc'is de la centr'o, kaj li ne plu est'is cert'a, ĉu li kapabl'os orient'i si'n. Nek taksi'o, nek aŭtobus'o, nek iu ajn sign'o de viv'o aper'is ĉi-kvartal'e. Kiel li re'trov'os la voj'o'n hotel'e'n?

Dum li tiel ne tre optimism'e pens'ad'is, ili al'ven'is apud vast'a'n konstru'ej'o'n. Grand'a uzin'o vid'ebl'e est'is tie star'ig'at'a. Tiu'n Stefano rigard'is, kiam subit'e el la ombr'o ek'salt'is sam'sekund'e du vir'o'j, unu antaŭ, la ali'a post Plum. Kompar'e kun ĉi-last'a, ambaŭ montr'iĝ'is kolos'o'j. Unu flustr'is ordon'o'n al la traduk'ist'o, kiu lev'is la brak'o'j'n kaj tiu'j'n met'is al la mal'antaŭ'a part'o de la krani'o. Grand'a zon'o de ombr'o, kie ĝust'e unu el la du vir'o'j est'is antaŭ'e kaŝ'it'a, ebl'ig'is al Stefano proksim'iĝ'i sufiĉ'e. Unu el la du vir'o'j ten'is en'man'e pistol'o'n kaj per ties minac'o dev'ig'is Plum en'ir'i sur la konstru'teren'o'n. Post ne'long'a hezit'o, la knab'o decid'is sekv'i.

La tri'op'o ne en'ir'is tre profund'e: ĝi star'is en spec'o de kort'o, kiu'n ĉirkaŭ'is unu'flank'e beton'a mur'o ne'fin'it'a, kaj ali'flank'e palis'ar'o kaj rub'aĵ'o'j. Apud stak'o da trab'o'j trov'iĝ'is beton'miks'il'o. Stefano ir'is sen'bru'e kaŝ'iĝ'i mal'antaŭ ĉi-last'a. Oni pov'is vid'i li'n de la strat'o, sed neni'u preter'pas'is tiu'hor'e, kaj mult'e pli grav'is est'i ne'vid'ebl'a por la ali'a'j, kaj bon'e situ'i por ĉio'n detal'e observ'i, kiu'j'n avantaĝ'o'j'n hav'ig'is li'a nun'a pozici'o. Est'is klar'e, ke neni'u percept'is li'a'n al'ven'o'n.

“Angl'e! Ili parol'as angl'e!” li dir'is al si kun sen'pez'iĝ'o. Li est'is pret'iĝ'int'a al ne'kompren'ot'a rus'a dialog'o, kaj la surpriz'o pri la lingv'o uz'at'a tuj lev'is li'a'n spirit'o'n al alt'a ek'ĝoj'o. Li streĉ'is la orel'o'j'n.

“Ĉu vi vid'as ĉi tio'n?” unu el la vir'o'j dir'is kun raŭk'a prononc'o, gest'ant'e al la long'a ekstrem'aĵ'o de la pistol'o. “Est'as silent'ig'il'o. Dank’al ĝi, se mi paf'os, neni'u aŭd'os ni'n. Nu, sid'iĝ'u!”

Plum, trem'ant'e, ek'sid'is sur la grund'o, dum la du vir'o'j plu star'is. Inter tiu'j du fortik'a'j bandit'o'j, li aspekt'is grotesk'e sen'pov'a.

“Kaj ĉia'okaz'e,” plu dir'is la voĉ'o, “eĉ se ne est'us silent'ig'il'o, neni'u aŭd'us ni'n pro la simpl'a fakt'o, ke tiu ĉi lok'o est'as tut'e izol'it'a. Neniam iu preter'pas'as.”

Post tiu asert'o la vir'o paŭz'is re'foj'e, kvazaŭ por las'i la impres'a'n silent'o'n kre'i etos'o'n de angor'o. Alt'e, en la stel'plen'a ĉiel'o, melankoli'a lun'o bril'is. La spec'o de lum'o, kiu de tie supr'e radi'is, est'is eg'e pal'a, kaj don'is al tiu banal'a konstru'ej'o atmosfer'o'n de sonĝ'o, prem'a sonĝ'o, aŭgur'a pri terur'a'j event'o'j.

“Vi kompren'as, ĉu ne?, ke vi hav'as neniu'n ŝanc'o'n eskap'i, se vi ne kontent'ig'os ni'n. Est'us sen'util'e lud'i obstin'a'n infan'o'n. Konfes'u! Kie vi kaŝ'is la dokument'o'n?”

“Pri kio vi parol'as?” lisp'is la trem'ant'a voĉ'o de Plum.

“Ne ŝajn'ig'u vi'n naiv'a. La dokument'o'n, kiu'n vi ŝtel'is de Kertsch.”

“Vi erar'as, s-ro... s-ro... Pardon'u mi'n, ni ne est'is prezent'it'a'j...”

“Sufiĉ'e kun la sprit'aĵ'o'j! Ni ne lud'as. Ni interes'iĝ'as pri la dokument'o, la sam'a, pri kiu ankaŭ vi...”

“Kiel mi...? Mi eĉ ne hav'as ide'o'n pri la tip'o de afer'o, pri kiu vi interes'iĝ'as. Mi'a'j interes'o'j ĉi-nokt'e koncentr'iĝ'is ekskluziv'e al poŝt'mark'o'j. Mi est'as kolekt'ant'o...”

“Sufiĉ'e!” boj'is la raŭk'ul'o, kies humor'o percept'ebl'e rapid'e evolu'is al furioz'o. Li ek'parol'is kun streĉ'it'a intens'ec'o, kvazaŭ li kri'us mal'laŭt'e, silab'o'j'n, kiu'j'n Stefano ne sukces'is kompren'i.

Ĉi-punkt'e, la du'a vir'o blek'is al la ĵus parol'int'o kelk'a'j'n silab'o'j'n en lingv'o al Stefano ne ident'ig'ebl'a. Sekv'is akr'a diskut'o inter la du en tiu sam'a lingv'o, dum la pistol'o rest'is direkt'it'a al la trem'ant'a Plum. La knab'o prov'is streĉ'i la atent'o'n, kun la esper'o pov'i trans'don'i al la onkl'o almenaŭ minimum'a'n inform'et'o'n, sed, escept'e de vort'o kiel “ŝtam”; kiu du'foj'e el'star'is el la pli obtuz'a, gorĝ'a son'fon'o, li sukces'is kapt'i neni'o'n. La unu'a vir'o re'parol'is angl'e:

“Ni tra'serĉ'is vi'a'j'n afer'o'j'n, kaj en la ofic'ej'o, kaj en la hotel'ĉambr'o, kaj ni ne trov'is, kvankam la refer'aĵ'o dev'as est'i plur'paĝ'a. Ni sci'as, ke Berenŝtam ne hav'is ebl'ec'o'n uz'i mikro'punkt'o'n, aŭ simil'a'n alt'evolu'a'n teknik'o'n, kiu'j'n uz'as spion'o'j, ĉar li labor'is, kiel vi sci'as, en special'a'j cirkonstanc'o'j. Nur vi pov'is for'pren'i la dokument'o'n, kiu'n Graf cert'e don'is al Kertsch iom antaŭ'e. Nun ni vol'as sci'i, kie vi ĝi'n kaŝ'is. Est'u prudent'a, ne dev'ig'u ni'n uz'i mal'agrabl'a'j'n metod'o'j'n...”

“Vi est'as komplet'e frenez'a'j,” Plum lisp'is. “Cert'e vi konfuz'as mi'n kun iu ali'a. Las'u mi'n for'ir'i. Mi ĵur'as, ke mi rakont'os al neni'u. Mi ne plend'os ĉe la polic'o. Mi ne...”

“Sufiĉ'e!” tondr'is la raŭk'ul'o per aŭtoritat'a voĉ'o. Plum el'montr'is sen'esper'a'n vizaĝ'o'n. “Last'a'n foj'o'n, ĉu vi bon'vol'as dir'i al ni, kie trov'iĝ'as la raport'o pri la el'trov'o de Berenŝtam?”

Plum preskaŭ plor'is:

“Kiel mi pov'us? Mi eĉ ne sci'as, pri kio vi parol'as.”

“Nu, se vi est'as obstin'a, ne est'as ni'a kulp'o. Sed ni nepr'e dev'as sci'i. Ni'a ĉef'o postul'as rezult'o'j'n, kaj rezult'o'j'n li ricev'os.”

Sekv'is re'e long'a konversaci'o fremd'lingv'a inter la du agres'int'o'j. Fin'e, tiu, kiu neniam parol'is angl'e, ek'brul'ig'is cigared'o'n.

“De'met'u vi'a'n pantalon'o'n,” la ali'a dir'is al la traduk'ist'o.

“Ki... ki... kio? Mi'a'n pa... pantalon'o'n?” Plum balbut'is. “Ne... ne est'as dec'e... ĉi tio est'as publik'a lok'o.”

“Rapid'u. Aŭ, se ne plaĉ'as al vi, konfes'u tuj la kaŝ'ej'o'n.”

Stefanon tiu scen'o pli kaj pli incit'is, sed li ne sci'is, kia'manier'e help'i Jakobon Plum si'n el'turn'i. El'paŝ'i si'n'montr'e est'us invit'i al si mort'paf'o'n. Li ja ne pov'is fid'i je taŭg'a'j refleks'o'j de tia strang'ul'o, kia Plum. Ir'i serĉ'i help'o'n est'is ne'ebl'e, li eĉ ne sci'is, kie li est'as, kaj mank'e de lingv'o li ne pov'us ricev'i la neces'a'n kun'labor'o'n. Tamen li ne pov'is las'i tortur'i tiu'n kompat'ind'a'n vir'o'n sen inter'ven'i. Kun eg'a mens'a turment'o, sed feliĉ'e fid'a al la propr'a man'lert'ec'o, li kapt'is ŝton'et'o'n. Li moment'e hav'is la ide'o'n ĝi'n ĵet'i al la pistol'ten'a man'o, por fal'ig'i la arm'il'o'n, sed li konsider'is tio'n tro danĝer'a. La vir'o pov'us refleks'e paf'i al Plum. Li do decid'is cel'i la vang'o'n de la ne'arm'it'a vir'o, esperant'e, ke la konfuz'o tiel kre'at'a ebl'ig'os al Plum for'kur'i. Li sci'is, ke li pren'os sur si'n grand'a'n risk'o'n, sed kiel far'i ali'manier'e?

Li lev'is la ŝton'hav'a'n man'o'n, cel'is kiel ebl'e plej akurat'e, kaj...

“Nu, skaĵite, graĵdanin, ŝto zdes’ proisĥodit...*

La fort'a re'son'a voĉ'o, kiu ĵus aŭd'iĝ'is, aparten'is al mez'aĝ'a milic'an'o (kiel oni nom'as en Sovet-Uni'o la an'o'j'n de la administraci'o respond'ec'a pri publik'a ord'o kaj sekur'ec'o de la civit'an'o'j), kiu, re'ven'ant'e hejm'e'n post si'a deĵor'o, preter'pas'is sur la ali'a flank'o de la voj'o, kiam li rimark'is Stefanon kaŝ'it'a'n mal'antaŭ la beton'miks'il'o. Li halt'is por observ'i, kio okaz'as, iom tro mal'proksim'e por aŭd'i la flustr'a'j'n voĉ'o'j'n de la ali'a'j, kaj mir'e vid'is la jun'ul'o'n elekt'i ŝton'et'o'n. Tiam li sen'bru'e tra'ir'is la voj'o'n kaj inter'ven'is.

Ke li'a voĉ'o halt'is ĉe tiu fraz'o, tio ŝuld'iĝ'as al ek'kri'o kaj al tuj'a, lepor'e rapid'a for'kur'o de la du inkvizitor'o'j; tiu'j bru'o'j ig'is la milic'an'o'n kur'i al la lok'o de la pri'demand'ad'o, kie li kolizi'is kun Jakobo Plum, kiu ĝust'e tiam re'lev'iĝ'is, kaj, konstat'ebl'e, eĉ en tia'j cirkonstanc'o'j ne perd'is si'a'n kutim'o'n i'o'n fuŝ'i per mal'lert'o. Tiel la du turment'ist'o'j ampleks'e dispon'is temp'o'n por mal'aper'i, antaŭ ol la milic'an'o ek'vid'is eĉ unu el ili.

“Kiu vi est'as? Kio okaz'as? Kio est'is tiu bru'o?” li demand'is.

Jakobo Plum rigard'is li'n, kvazaŭ paraliz'it'e. Post'e li ek'ramp'is serĉ'e al la okul'vitr'o'j, tiu'j'n re'trov'is, met'is la man'o'n al la dis'ig'it'a'j har'o'j, kaj est'is sku'at'a de long'a, intens'a, impres'a trem'ad'o. La milic'an'o al'parol'as li'n tre sek'e:

“Ej! Al vi mi parol'as. Kio okaz'as ĉi tie?”

“Ili vol'is, ke mi mal'lev'u la pantalon'o'n,” Plum prononc'is angl'e, kvazaŭ rev'e.

“Ĉu vi ne kompren'as la rus'a'n?” la uniform'ul'o demand'is suspekt'em'e.

“Ho jes,” Plum sam'lingv'e respond'is. “Mi ĵus est'is atak'it'a de du frenez'ul'o'j.”

“Du frenez'ul'o'j? Kie ili est'as? Kie'n ili ir'is? Kial vi ne dir'is, ke mi post'kur'u?”

“Kiel mi sci'us, kie'n ili for'kur'is? Mi ne vid'is. Sen'dub'e ili fuĝ'is, i'e'n, tie'n,” la traduk'ist'o dir'is vast'a'gest'e, montr'ant'e la dis'a'j'n konstru'aĵ'o'j'n, pli mal'pli fin'it'a'j'n, de la star'ig'at'a uzin'o.

“Ven'u rakont'i tio'n al la milic'ej'o, kaj ankaŭ vi, knab'o,” la soveti'an'o dir'is. Plum traduk'is por Stefano, kiu silent'e kap'jes'is. Kaj li kaj Plum sent'is fort'a'n em'o'n dank'i brak'um'e la milic'an'o'n, kiom ajn mal'mild'e tiu parol'is, sed ili — cert'e saĝ'e — si'n kompren'ebl'e re'ten'is.

*

“Kaj ili tuj liber'ig'is vi'n, ĉu? Mi tim'us, laŭ la fam'o de tiu burokrat'ar'o, ke la afer'o est'us mult'e pli long'a. Ĝi ja cert'e aper'is plej suspekt'ind'a, ĉu ne?”

Tiel parol'is Jano Karal. El'ir'int'e el la milic'ej'o, Stefano konvink'is la estr'o'n de l’ traduk'fak'o tuj ir'i rakont'i la aventur'o'n al Karal, kaj Plum volont'e akcept'is. Ili nun sid'is en la ĉambr'o de la polic'an'o, ĝu'ant'e bon'ven'a'n glas'o'n da brand'o.

“Nu, al ili mi ne rakont'is la ver'o'n,” Plum lisp'is. “Mi dir'is, ke tiu jun'ul'o kaj mi labor'as por la konferenc'o, ke tiu bel'eg'a, hel'a nokt'o decid'ig'is ni'n promen'i en la urb'o, ke ni perd'is la voj'o'n, kaj ke dum ni apart'iĝ'is, ĉar la knab'o ir'is kontrol'i ĉu strat'a nom'plat'o trov'iĝ'as en la dekstr'a'flank'a voj'o, du vir'o'j, re'kon'ant'e mi'n kiel inter'naci'a'n funkci'ul'o'n, mi'n atak'is pistol'e kaj postul'is de mi dolar'o'j'n. La milic'an'o'j pet'is mi'n pri'skrib'i la du agres'int'o'j'n, ig'is mi'n sub'skrib'i la plend'o'n, kaj las'is ni'n for.”

“Strang'a aventur'o!” koment'is Karal. “Kial li ne vok'is help'o'n, por ke la polic'o ĉirkaŭ'star'u la konstru'lok'o'n kaj prov'u kapt'i la aĉ'ul'o'j'n, kiu'j vi'n atak'is? Kial li eĉ ne prov'is post'kur'i?”

“Nu,” Plum respond'is, “li moment'e est'is iom... kiel mi dir'u?... mens'e blind'ig'it'a de la kolizi'o kun mi. Ebl'e, se li est'us vid'int'a, kie'n ili for'kur'as... Ceter'e, Alm'a-At'o ne est'as Ĉikago. Milic'an'o'j ne promen'as kun radi'o'send'il'o'j. Kaj tiu teren'o est'as tiel vast'a, kun tiom da palis'ar'o'j, tia labirint'o el du'on'fin'it'a'j konstru'aĵ'o'j hav'ant'a'j ver'ŝajn'e tut'a'n ret'o'n de kel'o'j, ke oni hav'us eĉ ne unu ŝanc'o'n trov'i ili'n post la unu'a'j minut'o'j. Eĉ se ili send'us vetur'il'o'n por patrol'i tiu'kvartal'e, mi vet'us, ke la milic'o ne kapabl'us trov'i ili'n.”

“Kaj nun,” dir'is Karal, “est'as plej dub'ind'e, eĉ se vi'a pri'skrib'o est'is ver'e preciz'a, ke ekzist'as ia ŝanc'o ek'kon'i vi'a'j'n iom tro sci'vol'a'j'n amik'o'j'n.”

La traduk'ist'o ek'gap'is, surpriz'it'e, kvazaŭ patr'o al fil'o sen'kaŭz'e komplik'ant'a tre simpl'a'n afer'o'n.

“Ho, tio ne est'as problem'o,” li mir'ig'e anonc'is. “Mi facil'e dir'os al vi, kiu'j ili est'as.”

Nun gap'is Stefano.

“Ĉu vi ili'n kon'as?” li demand'is ne'kred'em'e.

“Ne. Sed se vi hav'as fot'o'j'n de la libia deleg'it'ar'o, mi probabl'e pov'os tuj dir'i ili'a'j'n nom'o'j'n al vi.”

“Kiel vi sci'as...?”

“Mi pret'us vet'i, ke tiu, kiu nom'iĝ'as Zajd, est'as el Tripol'o, kaj ke la ali'a, kies individu'a'n nom'o'n mi ne aŭd'is — aŭ ĉu ebl'e est'is Ali? — de'ven'as de la region'o ĉirkaŭ Tobruk.”

“Ne'kred'ebl'e! Ĉu vi est'as magi'ist'o? Aŭ ĉu vi simpl'e mok'as ni'n?”

“Nek unu, nek la ali'a, mi juĝ'as laŭ la prononc'o.”

“Kiu'n lingv'o'n ili uz'is? En Libio, oni parol'as la arab'a'n, ĉu ne?”

“Jes. Sed ili'a prononc'o est'is ne'kontest'ebl'e libia.”

“Ĉu vi pov'as re'kon'i tiel facil'e?”

“Mult'a'j inter'naci'a'j traduk'ist'o'j est'as tre kompetent'a'j pri lingv'o'j. Est'as ja ni'a fak'o, ĉu ne? Sed fakt'e mi eĉ pli sci'as pri la arab'a. Mi'a doktor'iĝ'a disertaci'o tem'is pri la kompar'a dialekt'ologi'o de la arab'a en Nord'a Afrik'o.”

“Sed, tiu'kaz'e, vi kompren'is, kio'n ili dir'is inter si!” ek'kri'is Stefano, ekscit'it'e.

“Jes, kaj mi est'is bon'ŝanc'a pri la dialekt'o: marok'an aŭ jemen'an mi mal'pli bon'e kompren'us.”

“Ili mult'e parol'is arab'e unu al la ali'a,” plu dir'is la jun'ul'o, “kvazaŭ ili ne konsent'us pri tio, kio'n ili demand'u de vi. Dev'is est'i interes'eg'e.”

“Pli ol interes'a ĝi cert'e est'is. Mi ĉerp'is el tio esper'o'n trans'viv'i, sed vi parol'as pri ĝi, kvazaŭ tem'us pri kaf'ej'a konversaci'o. Ke la inter'parol'o est'is instru'a ne ig'is mi'a'n pozici'o'n pli komfort'a.”

“Kio'n ili dir'is?” sci'vol'is Karal.

“Ili diskut'is pri la manier'o per'fort'e parol'ig'i mi'n, kaj alud'is al ali'a'j afer'o'j, pri kiu'j mi neni'o'n kompren'is, mank'e de la baz'a'j sci'o'j.”

“Pri kio tem'is?”

“Ŝajn'as ke iu soveti'an'o, iu Berenŝtam, trans'don'is per'e de mi-ne-sci'as-kiu per'ant'o al Kertsch pri'skrib'o'n de teknik'e kaj politik'e tre grav'a el'trov'o, kaj ili ial en'cerb'ig'is al si la ide'o'n, ke mi mort'ig'is Kertsch-on por hav'ig'i la dokument'o'n al mi. Prezent'u al vi! Mi, la plej pac'am'a specimen'o el la traduk'ist'a sub'spec'o, kiu est'as la plej pac'am'a sub'spec'o el la hom'a spec'o. Supoz'i, ke mi murd'is!”

“Dev'is est'i mal'plaĉ'e por vi!”

“Mal'plaĉ'e! Kia'j'n vort'o'j'n vi uz'as! Est'is mort'ig'e angor'ig'a spert'o. Mi tim'is, ke mi'a kor'o kolaps'os, aŭ ke mi fal'os en frenez'o'n. Ili diskut'is apud mi, ĉu uz'i tiu'n... argument'o'n, aŭ tiu'n ali'a'n, por mi'n konvink'i. Kaj mi dum la tut'a temp'o pens'is, ke kiom ajn ili mi'n turment'os, mi neniam pov'os dir'i al ili, kie kuŝ'as tiu refer'aĵ'o, ĉar mi eĉ ne sci'is pri ĝi'a ekzist'o, antaŭ ol aŭd'i ili'n.”

“Kiam ili minac'is brul'vund'i vi'n per tiu cigared'o, ankaŭ mi ne plu pov'is toler'i,” Stefano dir'is kompat'e.

“Mi preskaŭ sven'is,” daŭr'ig'is Plum. “Ili dir'is, ke ili tra'serĉ'is mi'a'n ofic'ej'o'n kaj mi'a'n hotel'ĉambr'o'n, kaj ne trov'is, tiel ke neces'os uz'i tortur'o'n. Ili ŝajn'as ne hav'i sufiĉ'e vast'a'n imag'o'n por pens'i, ke ili'a mal'sukces'o ŝuld'iĝ'as al tre simpl'a kaŭz'o, nom'e, ke ne mi hav'as la serĉ'at'a'n afer'o'n!”

“Kial, vi'a'opini'e, ili est'is tiel cert'a'j, ke vi ĝi'n hav'as?”

“Ebl'e, ĉar Kertsch mort'is, kaj ili ial elimin'is la ali'a'j'n vizit'int'o'j'n. Aŭ ebl'e ili intenc'as tortur'i ĉiu'j'n, kiu'j est'as suspekt'ebl'a'j pri la murd'o de Kertsch. Kiel sci'i? Fakt'e, ili est'as stult'a'j. Unu el ili alud'is al la fakt'o, ke li jam fuŝ'is plur'a'j'n spion'a'j'n aŭ ali'a'j'n komisi'o'j'n, kaj ke se li fuŝ'os ankaŭ ĉi tiu'n, la konsekvenc'o'j est'os grav'eg'a'j por li. Ili iom panik'is, ĉar oni nepr'e postul'as de ili rezult'o'j'n, sed ili ne kapabl'as tiu'j'n akir'i. Mi'a'opini'e, tio ne est'as mir'ig'a. Ili ne est'as sufiĉ'e inteligent'a'j. Ili tro fid'as je brut'a fort'o kaj krud'a'j teknik'o'j, kaj mi dub'as, ĉu tia'j metod'o'j efik'as sur la spion'a kamp'o.”

Aŭskult'ant'e li'n, Karal far'is al si mult'a'j'n demand'o'j'n. Kial, ekzempl'e, Plum montr'iĝ'is ĉi-foj'e tiom pli normal'a, ol kiam la kvin enket'ist'o'j li'n pri'demand'is? Ĉi-vesper'e, malgraŭ la ĵus spert'it'a aventur'o, kiu dev'us logik'e ŝancel'i eĉ tre ekvilibr'a'n person'o'n, Jakobo Plum hav'is neniu'n el la tik'o'j, kiu'j ig'is li'n tiel klaŭn'esk'a dum la komenc'a intervju'o.

“Kiel ili pov'is sci'i, ke vi pas'os sur tiu strat'o?” li demand'is.

“Ili al'tir'is mi'n.”

“Kia'manier'e?”

“Mi est'as pasi'a poŝt'mark-kolekt'ant'o, kaj dank’al komun'a'j kon'at'o'j sam'e frenez'e filatel'a'j mi renkont'is ĉi tie eston'o'n, kiu hav'as kelk'a'j'n rar'aĵ'o'j'n. Mi preskaŭ aĉet'is unu de li, ĉar deviz'o'j li'n interes'as, sed la afer'o ne fin'trakt'iĝ'is. Nu, la sekv'ant'a'n tag'o'n en la mem'serv'a kaf'ej'o de Puŝkin'a bibliotek'o — vi sci'as, ĉu ne?, ke tie oni instal'is ni'a'j'n ofic'ej'o'j'n — mi menci'is la afer'o'n entuziasm'e al koleg'o'j, ver'ŝajn'e parol'ant'e tro laŭt'e, laŭ ne'super'ebl'a kutim'o mi'a. Almenaŭ mi supoz'as, ke tiel origin'is la afer'o. La morgaŭ'o'n, mi ricev'is angl'a'lingv'a'n leter'o'n de iu, kiu asert'is, ke li est'as amik'o de tiu eston'o, kaj ke li hav'as rar'aĵ'o'j'n, kiu'j'n li pret'us vend'i. Li propon'is al mi vizit'i li'n ĉi-vesper'e, iom mal'fru'e, ĉar li hav'as komplik'a'j'n labor'hor'o'j'n, kaj detal'e klar'ig'is, kiel ating'i li'a'n kelk'e ekster'centr'a'n loĝ'ej'o'n...”

“Vi'a'j inform'kolekt'ant'o'j hav'is ne mal'bon'a'n ide'o'n.”

“Ĝi efik'is. Krom'e, ili sci'is, ke al tia rendevu'o mi nepr'e ir'os sol'a. Iu ajn, kiu aŭd'is mi'n parol'i pri tiu'j poŝt'mark'o'j, cert'e tuj sent'is, ke mi est'as tiel fervor'a filatel'ist'o, ke mi far'os i'o'n ajn por ne'kutim'a specimen'o tiu'kamp'e.”

“Ĉu vi konserv'is la koncern'a'n leter'o'n?”

“Jes. Jen ĝi est'as. Konserv'u ĝi'n, se vi bezon'as ĝi'n por vi'a'j arĥiv'o'j.” Li trans'don'is la bilet'o'n al Karal. “Sed kio'n vi opini'as pri mi'a sekur'ec'o? Ĉu est'as risk'o, ke ili re'prov'os kapt'i mi'n?”

Karal kelk'temp'e pri'pens'is.

“Mi parol'os pri tio al mi'a'j sovetiaj koleg'o'j,” li fin'e dir'is. “Ili aranĝ'os protekt'o'n. Ceter'e, evit'u promen'i sol'a.”

Plum profund'e ĝem'spir'is.

“Vi'a konjak'o ver'e est'as bon'eg'a,” li dir'is ne'atend'it'e post moment'a silent'o. “Ĉu aŭtent'a franc'a ĝi est'as?”

“Ne,” konfes'is Karal. “Sovetia. Mi aĉet'is ĝi'n antaŭ'hieraŭ. Vi ne imag'us, kiom oft'e brand'o montr'iĝ'as neces'a dum polic'a enket'o.”

“Nu, nu, nu,” Plum prononc'is, sku'ant'e la kap'o'n, kaj pen'e star'ig'ant'e si'n. “Tiu'j emoci'o'j las'is mi'n tut'e sen'fort'a. Ŝajn'as, ke mi'a korp'o pez'as pli ol la ter'glob'o. Nu, sinjor'o polic'an'o, dank'o'n, kaj adiaŭ. Mi esper'as, ke mi sukces'os dorm'i.”

11

Jano Karal frap'is al la pord'o.

“Ĉu mi vek'is vi'n?” li flustr'is al la japan'kimon'a blond'ul'o, kiu mal'ferm'is. Olavi Tuurken rid'et'e dir'is, ke ne.

“Mi ne vol'is telefon'i, ĉar...”

La finn'o kap'jes'is. “Mi est'os pret'a post du minut'o'j, en'ir'u, kaj ni maten'manĝ'os kun'e. Tiam vi dir'os al mi.”

“Bon'e. Dum vi vest'as vi'n, mi ir'os propon'i la sam'o'n al Adams. Ni re'trov'iĝ'u mal'supr'e.”

Kiam Karal ating'is la manĝ'o'salon'o'n, Tuurken jam sid'is ĉe tabl'o.

“Mi ekzamen'is la lok'o'n detal'e. Mi garanti'as ĉe ĉi tiu tabl'o komplet'a'n for'est'o'n de mikrofon'o.”

“Ĉu ni ĉiu'j komenc'as sufer'i de persekut'iĝ'a mani'o?” Jano demand'is, dum Adams ĉe'tabl'iĝ'is kun ili.

“Nu,” dir'is ĉi-last'a, “vi vid'is ĉe Kertsch, ĉu ne?”

Okaz'e de la konferenc'o, la restoraci'o organiz'is uson'a'j'n/brit'a'j'n maten'manĝ'o'j'n, ne'kutim'a'j'n en Kazaĥi'o, kaj tia'n la tri polic'an'o'j mend'is. Dum ili atend'is la ov'o'j'n-kun-lard'o, Jano rakont'is la aventur'o'n de Plum.

“Ni star'as antaŭ du demand'o'j, kiu'j'n oni pov'as respond'i per jes aŭ ne, kio est'ig'as kvar ebl'ec'o'j'n,” Adams dir'is medit'ec'e, met'ant'e pan'o'n en la teler'o'n, kaj frit'it'a'n ov'o'n sur ĝi'n.

“Kio'n vi cel'as?”

“Jen'o'n: aŭ li murd'is, aŭ li ne murd'is; aŭ li dir'is la ver'o'n al Jano hieraŭ, aŭ li ne dir'is la ver'o'n. Unu'a ebl'ec'o: li ne murd'is, kaj li dir'is la ver'o'n. Ni do pov'as kred'i la tut'a'n afer'o'n pri libiaj atak'ant'o'j...”

“Ej! Tio est'as ne'dub'ebl'a,” korekt'is Karal. “Ne forges'u, ke Stefano ĉio'n ĉe'est'is!”

“Jes. Mi parol'is ne pri la fakt'o'j, sed pri tio, kio'n, laŭ Plum, la atak'int'o'j dir'is inter si arab'e. Ĉu tiu hipotez'o est'as ver'ŝajn'a? Se ĝi est'as prav'a, preskaŭ cert'e krim'is Romian.”

“Du'a hipotez'o,” kontribu'is Olavi Tuurken, “li ne murd'is, sed li ankaŭ ne dir'is la ver'o'n. Kial?”

“Ebl'e simpl'e ĉar li est'as frenez'ul'o, aŭ du'on'frenez'ul'o, hom'o, kiu ne kapabl'as ne fanfaron'i. Tio met'as ni'n antaŭ tuj far'ebl'a'n task'o'n: kontrol'i, ĉu li efektiv'e sci'as la arab'a'n, kaj kia'grad'e. Est'as ne'probabl'e, ke li mensog'us pri tiel facil'e kontrol'ebl'a punkt'o. Se li ne dir'is la ver'o'n ĉi-rilat'e, tio konfirm'us, ke li ne est'as tre normal'a mens'e. Jano, ĉu vi bon'vol'os inform'iĝ'i pri tio? Ebl'e per'e de la arab'a'j traduk'ist'o'j aŭ interpret'ist'o'j est'os plej facil'e. Se li efektiv'e kompren'is si'a'j'n atak'int'o'j'n, tio per si mem ne signif'as, ke li ne el'pens'is bel'a'n fabel'o'n por ni. Kia'manier'e sci'i?”

“Kiam vi atent'ig'is la soveti'an'o'j'n pri la mikrofon'o en la telefon'o de Kertsch,” Karal dir'is, “ili agnosk'is, ke tiu est'as suspekt'at'a pri implik'iĝ'o en afer'o rilat'a al ŝtat'sekret'o'j. Tio'n Plum ne pov'is sci'i. La fakt'o, ke li rakont'as, ke Kertsch ricev'is sekret'a'n grav'eg'a'n dokument'o'n mal'facil'e pov'us est'i koincid'o aŭ pur'a el'pens'aĵ'o, ĉu?”

“Tio,” prononc'is Tuurken, “don'as al mi ide'o'n por kontrol'i, ĉu li parol'is sincer'e: sond'i ni'a'j'n du koleg'o'j'n. Ceter'e, ĉu ni rakont'os al ili la tut'a'n afer'o'n? Ni ebl'e ne hav'as elekt'o'n. Kiel inter'naci'a polic'a fort'o en la konferenc'o, ni ne rajt'as las'i sen'pun'a atak'o'n al funkci'ul'o de inter'naci'a sekretari'ej'o far'e de du membr'o'j de ŝtat'deleg'it'ar'o, ĉu?”

“Ne konklud'u tro rapid'e,” Adams konsil'is. “Ni ankoraŭ ne sci'as, ĉu ili est'as ŝtat'deleg'it'o'j. Ili pov'us est'i ĵurnal'ist'o'j, aŭ reprezent'ant'o'j de iu ne'reg'ist'ar'a asoci'o. Ekzempl'e, la Lig'o de Arab'a'j Jur'ist'o'j, la Inter'naci'a Islam'a Asoci'o por Mens'a Higien'o, kaj mult'a'j ali'a'j send'is reprezent'ant'o'j'n ĉi tie'n. Ankaŭ tio est'os facil'e kontrol'ebl'a. Fakt'e, se la soveti'an'o'j konsent'os ni'n help'i per la viz'fot'o'j, ni sen'pen'e trov'os, sed por tio ni dev'os rakont'i la afer'o'n al ili kaj hav'ig'i al ni la help'o'n de Plum, kaj ankaŭ de Stefano, por konfirm'i. Ali'flank'e, ĉar tiu afer'o est'as evident'e lig'it'a al la mort'o de Kertsch, mi ne vid'as, kiel ni pov'us evit'i ĝi'n menci'i al ni'a'j koleg'o'j.”

“Mi'a'opini'e,” Karal inter'ven'is, “plej saĝ'e est'us rakont'i la fakt'o'j'n al ili, sed ne la komplet'a'n raport'o'n de Plum pri la inter'parol'o de la libi'an'o'j, tiel ke la soveti'an'o'j pov'u don'i al ni konfirm'o'n pri la ekzist'o de tiu Berenŝtam-dokument'o kaj ties en'hav'o. Ili'a'j preciz'ig'o'j ebl'ig'os ni'n pli bon'e taks'i la ver'em'o'n de Plum. Kvankam mi ebl'e est'as tro optimism'a, kaj ebl'e ne est'as unu ŝanc'o, ke ili akcept'os preciz'ig'i i'o'n ajn al ni.”

“Tamen,” dir'is Adams, “mi konsent'as pri vi'a sugest'o minimum'e rakont'i pri la dir'o'j de la libi'an'o'j. Ni nun al'ven'as al la tri'a hipotez'o: Plum murd'is, sed dir'is la ver'o'n pri ĉio ali'a ol la murd'o. Ĉu tiu hipotez'o est'as defend'ebl'a? Se li murd'is por tiu dokument'o, kial li ĝi'n menci'is? Ĉu ne est'us direkt'i al si la suspekt'o'j'n?”

“Ne neces'e,” la finn'o respond'is. “Ebl'e li hav'as motiv'o'j'n por suspekt'i, ke la soveti'an'o'j sci'as pri la rol'o de Kertsch en la berenŝtama afer'o. Ĉar ni kun'labor'as kun la sovetia polic'o, li pov'is pens'i, ke dir'i la ver'o'n est'os la plej bon'a manier'o protekt'i si'n.”

“Kaj,” demand'is la nigr'ul'o, “kio'n vi opini'as pri la kvar'a hipotez'o: li murd'is, kaj ne dir'is la ver'o'n?”

“Ankaŭ tio est'as efektiv'e ebl'a,” Karal opini'is. “Li tiam est'us rakont'int'a tut'a'n fantazi'aĵ'o'n por de'turn'i ni'n de la ver'a krim'motiv'o. Sed ju pli mi pri'pens'as, des pli mi konvink'iĝ'as, ke li dir'is la ver'o'n pri si'a aventur'o, egal'e ĉu li murd'is aŭ ne. Rigard'ant'e li'n hieraŭ, mi hav'is la sent'o'n, ke tiu hom'o ne mensog'as.”

“Ĉu ni dev'as pri'trakt'i ali'a'n aspekt'o'n de tiu afer'o, antaŭ ol renkont'i ni'a'j'n sovetiajn koleg'o'j'n?” la ĉef'o demand'is.

“Nu,” Jano respond'is, “antaŭ moment'o, mi sugest'is, ke ni ne rakont'u ĉio'n al ili, sed ĵus mi'n traf'is nov'a pens'o: se Plum labor'us por Sovet-Uni'o...”

“Ne est'as probabl'e,” dir'is Tuurken. “Se jes, kial li murd'us?”

“Pov'is okaz'i ia fuŝ'o,” Jano hipotez'is. “Ali'flank'e, la fakt'o, ke la kun'ven'a'j kaj ofic'a'j konstru'aĵ'o'j ricev'is ekster'teritori'a'n status'o'n pov'is komplik'i la afer'o'j'n. Se iu efektiv'e trans'don'is la refer'aĵ'o'n al Kertsch, ĉu est'us tiel facil'e por la soveti'an'o'j ĝi'n re'akir'i, dum tiu plu viv'is? Ebl'e la tut'a afer'o est'is antaŭ'aranĝ'it'a. Ebl'e, se la enket'o fin'e pruv'os la kulp'ec'o'n de Plum, la soveti'an'o'j li'n ŝajn'e mal'liber'ig'os, ĝis ĉiu el ni est'os for, kaj ili post'e trankvil'e mal'ferm'os al li la pord'o'j'n, kun bel'a krom'pag'o pro la serv'o far'it'a...”

“Mi dub'as pri tio. Ili dispon'as pli simpl'a'j'n rimed'o'j'n ol tiu roman'esk'aĵ'o,” Adams respond'is. “Sed eĉ se tiel est'us, ni ne ŝanĝ'u ni'a'n plan'o'n: ni dir'u la fakt'o'j'n. Kaj kiom koncern'as la Berenŝtam-dokument'o'n, kiam ili pri'demand'os la ĉef'traduk'ist'o'n, tiu rakont'os ĉio'n aŭ ne laŭ si'a plaĉ'o, ne laŭ ni'a.”

“Kaj kio'n ni dir'u pri la ĉe'est'o de la jun'a Stefano Farnadzo?” son'is la voĉ'o de Tuurken. Respond'is Karal:

“Vi sci'as, ĉu ne?, ke li est'as ĉi tie kiel ne'oficial'a help'ant'o mi'a. Est'as du ebl'ec'o'j. Ni pov'as tio'n dir'i, sed al ni'a'j koleg'o'j tio ne plaĉ'os. Ili ne facil'anim'e akcept'os la ide'o'n, ke krom'polic'an'o ven'is ĉi tie'n sen ili'a sci'o. Ni ankaŭ pov'as el'pens'i histori'o'n, ekzempl'e ke Stefano perd'is la voj'o'n, kaj ĵus re'kon'is Jakobon Plum kaj decid'is demand'i li'n, kia'manier'e si'n orient'i, kiam la atak'o okaz'is.”

“Mi dub'as, ĉu ili kred'os tio'n. Tamen, ni pov'as dir'i, ke tio est'as la sol'a klar'ig'o, kiu'n ni ricev'is de li, sed ke ni opini'as, ke li ial suspekt'is i'o'n pri Plum kaj tiu'n sekv'is. La afer'o aper'os pli ver'ŝajn'a. Ĉu konsent'it'e?” la ĉef'o demand'is.

La du ali'a'j kap'jes'is.

*

Plum kaj Stefano est'is petit'a'j far'i si'a'n depozici'o'n antaŭ la polic'a kvin'op'o. La raport'o de la traduk'ist'o komplet'e simil'is tiu'n far'it'a'n al Karal.

Oni prezent'is al li ĉiu'j'n fot'o'j'n de la libiaj civit'an'o'j ven'int'a'j al Alm'a-At'o por la konferenc'o. Li sen'hezit'e elekt'is du fot'o'j'n, tiu'j'n de Zajd Azzuz kaj de Ali Al-Qader, ambaŭ an'o'j de la libia deleg'it'ar'o. Stefano, konsult'at'a apart'e, iom pli hezit'is (ĉar, la antaŭ'a'n nokt'o'n, li mal'pli bon'e vid'is la agres'int'o'j'n), sed ankaŭ li fin'e montr'is tiu'j'n sam'a'j'n du.

La polic'a kvin'op'o decid'is inform'i pri la afer'o la Prezid'ant'o'n de la Konferenc'o kaj la Ĝeneral'a'j'n Direktor'o'j'n. Fakt'e, ĉar ambaŭ libi'an'o'j hav'is diplomat'a'n pasport'o'n, kaj simpl'e ne'is la fakt'o'j'n, la sovetiaj aŭtoritat'o'j prefer'is far'i neni'o'n pri ili. Kiu'n valor'o'n ja hav'as, kontraŭ du diplomat'o'j, la vort'o'j de unu traduk'ist'o, eĉ se ĉef'a, kaj de jun'a, por'temp'e dung'it'a pedel'o? Ĉu tiu'j du ne pov'is malic'e aranĝ'i kalumni'o'n pro propr'a'j motiv'o'j?

12

Kiam la edz'in'o de Jano Karal vid'is la alt'a'n figur'o'n en'ir'i la muze'o'n, ŝi ek'ĝoj'is. Ŝi sekv'is la vir'o'n jam tut'a'n hor'o'n nun, kaj, kvankam ŝi opini'is, ke li rimark'is ŝi'n, ŝi tamen si'n demand'is, ĉu ŝi trov'os manier'o'n taŭg'e iniciat'i kontakt'o'n kun li. Ebl'e la muze'o hav'ig'os la serĉ'at'a'n okaz'o'n. Ŝi en'ir'is.

Ŝi vid'is la vir'o'n al'iĝ'i al grup'o da vizit'ant'o'j, al kiu'j gvid'ist'in'o ĉio'n klar'ig'is angl'e, kaj ankaŭ Ĝoja kun'iĝ'is al ĝi. Ili ir'is de montr'ej'o al montr'ej'o, ŝaf'ar'e. Nur post kelk'a'j minut'o'j, la long'am'em'brul'o rimark'is Ĝojan. Li klin'is la kap'o'n kaj rid'et'is salut'e al ŝi. Sam'e sen'vort'e ŝi re'salut'is.

Kiam li far'is al la gvid'ist'in'o demand'o'n, kiu implic'is kritik'o'n de la oficial'a si'n'ten'o pri religi'o, ŝi sci'is, kia'manier'e ŝi komenc'os la konversaci'o'n, des pli ĉar per si'a naiv'ec'o, la gvid'ist'in'o help'is star'ig'i tut'a'n diskut'o'n, dank’al kiu Ĝoja ek'sci'is mult'o'n pri la religi'em'o de la vir'o, kies kor'o'n ŝi intenc'is diskret'e sond'i.

Ŝi aranĝ'is si'a'n ir'ad'o'n tia'manier'e, ke ŝi re'trov'iĝ'u tuj apud li dum la fin'a part'o de la vizit'o. Kiam ŝi far'is koment'o'j'n pri unu el la rigard'at'a'j aĵ'o'j, kaj li respond'is rekt'e al ŝi, ne plu est'is dub'o, ke ŝi'a taktik'o efik'as: est'ant'e sol'a, ne sci'ant'e, kio'n far'i dum si'a sen'deĵor'a du'on'tag'o, li klar'e bon'ven'ig'is tiu'n okaz'o'n babil'i kun plaĉ'a, amik'iĝ'em'a vir'in'o, laŭ'vid'e kon'at'a, kies si'n'ten'o'n li sent'is profund'e flat'a al li.

Ĝoja eĉ ne dev'is komedi'i. Kvankam li ne est'is apart'e bel'a vizaĝ'e, li hav'is ĉarm'o'n, kaj ŝi sent'is si'n log'at'a de ĝi. Al tiu ĉarm'o kontribu'is la fizik'a potenc'o, kiu'n dis'radi'is la alt'kresk'a korp'o kun larĝ'a bust'o kaj long'a'j membr'o'j, sed ebl'e ĉef'e ĝi'n est'ig'is la okul'o'j, intens'e blu'a'j, kaj kvazaŭ viv'ig'at'a'j de intern'a lum'o, okul'o'j ŝajn'e kapabl'a'j laser'e* detru'i la rigard'at'o'n, tiom plen'a'j je energi'o ili est'is, sed kiu'j'n ial li decid'is uz'i kun eg'a re'ten'em'o, tiel ke oni sent'is si'n tut'e sekur'a apud li. Neni'u, al kiu Arne Kristiansen direkt'is la rigard'o'n, rest'is ne'tuŝ'it'a de ĝi. Ĝoja ne est'is escept'o.

Fakt'e pri tio ŝi kontent'is. Ŝi ja percept'is ne nur, ke li plezur'e rimark'as la impres'o'n, kiu'n li far'as al ŝi, sed ke ankaŭ ŝi'a person'ec'o li'n impres'as favor'e. Tiu reciprok'a estim'o kaj al'log'o nur pov'os facil'ig'i la plen'um'o'n de ŝi'a task'o.

“Kiel ne'toler'em'a tiu knab'in'o est'as pri religi'o!” ŝi dir'is al li, el'ir'ant'e el la muze'o.

“Nu, ili est'as sub'met'it'a'j al tia kondiĉ'ad'o ek'de la plej fru'a infan'ec'o,” li respond'is kun ia pardon'em'a nuanc'o en la voĉ'o.

Babil'ant'e plu pri tiu tem'o, ili ating'is la Gorki-park'o'n. Kiam, el'vok'ant'e la lac'o'n kaŭz'it'a'n de la muze'vizit'ad'o, ŝi ek'sid'is sur benk'o'n, kaj li sid'iĝ'is apud ŝi, ŝi sci'is, ke ŝi sukces'is.

La demand'o, kiel aranĝ'i renkont'iĝ'o'n inter ŝtat'a deleg'it'in'o kaj simpl'a gard'ist'o tia'manier'e, ke ĉio aper'u perfekt'e natur'a, est'is mult'e pli tikl'a ol ŝi unu'a'vid'e pens'is. En tia konferenc'o, neniam trov'iĝ'as okaz'o, kiam la nobel'a kast'o de la ŝtat'a'j deleg'it'o'j inter'rilat'as egal'ec'e kun la mal'alt'a kast'o de pedel'o'j, gard'ist'o'j kaj ali'a'j mal'super'a'j ŝtup'o'j de la hierarki'o. Nur kiam la alt'a kast'ul'o est'as vir'o kaj la mal'alt'a vir'in'o, tia rilat'o pov'as nask'iĝ'i sen aspekt'i strang'e: kiom ajn ili lud'as je progres'em'o kaj vort'e si'n proklam'as avan'gard'a'j, la inter'naci'ul'o'j en si'a kondut'o konserv'as la diskriminaci'a'j'n re'ag'o'j'n de mult'jar'cent'a tradici'o.

“Kiel vi pov'as sci'i, ke ili ne est'as el la konferenc'o?” ŝi demand'is, alud'ant'e la grup'o'n, al kiu ili al'iĝ'is en la muze'o.

“Laŭ la vizaĝ'o'j. Est'is turist'a grup'o uson'a. Inter'naci'a turism'o komenc'as dis'volv'iĝ'i ĉi-region'e.”

“Kial vi dir'is: laŭ la vizaĝ'o'j? Ĉu vi kon'as ĉiu'j'n vizaĝ'o'j'n de la konferenc'an'o'j?”

“Ebl'e ne ĉiu'j'n, sed la pli'mult'o'n. Mi kompren'ebl'e ne sci'as, kio'n far'as tiu aŭ ali'a person'o. Ekzempl'e, mi sci'as, ke vi est'as deleg'it'in'o, sed el kiu land'o mi ne pov'us dir'i.”

“Est'as ekster'ordinar'e! Pli ol cent land'o'j est'as reprezent'at'a'j ĉi tie, kaj ĉiu deleg'it'ar'o hav'as minimum'e kvin membr'o'j'n, mult'a'j hav'as ĝis dek aŭ dek'du. Dev'as est'i 700 deleg'it'o'j, plus la inter'organiz'a sekretari'ej'o, plus la sovetiaj help'ant'o'j! Kiel vi pov'us kon'i tiom da vizaĝ'o'j?”

“Est'as ni'a profesi'o, ĉu ne? Ni lern'as hav'i spec'o'n de fotografi'a memor'o. Fakt'e ni stud'is la fot'o'j'n de la ĉe'est'ant'ar'o dum plur'a'j semajn'o'j antaŭ ol ven'i Alm'a-At'o'n.”

“Ĉu ver'e oni pov'as lern'i memor'i vizaĝ'o'n?”

“Ho jes! Ne nur vizaĝ'o'n, sed la tut'a'n korp'o'n. Ni lern'as analiz'i la trajt'o'j'n dum rigard'ad'o. Tio fakt'e far'iĝ'as refleks'o, kaj oni trejn'as ni'n ili'n memor'i. Fin'fin'e, ne est'as pli mal'facil'e ol lern'i parker'e fraz'o'n de poezi'o, aŭ de kant'o.”

“Mir'ind'e! Mi ne sci'is pri tio,” mensog'is Ĝoja, kiu perfekt'e kon'is tiu'j'n teknik'o'j'n, plur'foj'e menci'it'a'j'n de la edz'o. Kaj ŝi al'don'is: “Vi'a labor'o est'as plen'a je respond'ec'o'j. Fakt'e dev'as est'i ne'facil'e.”

“Vi prav'as. Mult'a'j ne suspekt'as la ampleks'o'n de ni'a'j respond'ec'o'j.”

“Kaj kiam okaz'as krim'o, kiel ĉi-foj'e...”

“Des pli strang'e impres'as, efektiv'e. Tio'n bon'e sci'as mi. Kiam tio okaz'is, est'is mi'a vic'o deĵor'i ĉe la en'ir'ej'o de la koridor'o, ĉe kiu trov'iĝ'as la ĉambr'o, kie s-ro Kertsch est'is murd'it'a.”

“Ĉu ver'e? Terur'e! Ĉu tio ne mal'help'as vi'n dorm'i?”

“Feliĉ'e ne. Mi hav'as tre bon'a'n dorm'o'n. Ebl'e ĉar mi sci'as, ke mi pov'is neni'o'n far'i por mal'ebl'ig'i la krim'o'n.”

“Tamen...”

“Jes, kompren'ebl'e, mi pens'as pri tiu'j post'tag'mez'o kaj vesper'o pli oft'e ol pri ali'a'j. Sed...”

Dum li las'is ŝveb'i la fraz'o'n ne'fin'it'a, Ĝoja ek'hav'is ide'o'n.

“Mi admir'as vi'a'n egal'anim'ec'o'n,” ŝi dir'is. “Por mi est'us eg'e mal'trankvil'ig'e, sci'ant'e pri la sovetia kontrol'mani'o...”

“Tiu'n oni ne tro'ig'u,” la norveg'a gard'ist'o konsil'is, kun rid'et'o mem'fid'a.

“Tamen, la ide'o, ke televid'a kamera'o rigard'as ĉiu'n vi'a'n mov'o'n...” Ĝoja mensog'e prononc'is.

Ŝi vid'is li'n pal'iĝ'i.

“Kio'n vi cel'as?” li demand'is, unu'a'foj'e perd'ant'e iom el si'a aplomb'o.

“Nu, vi sci'as, ĉu ne?, ke en la mur'o, kiu rigard'as al la en'ir'ej'o de la grav'ul'a koridor'o trov'iĝ'as kamera'o, kiu ebl'ig'as al la sovetiaj aŭtoritat'o'j kontrol'i, kio tie okaz'as. Tiel ke se la gard'ist'o for'las'us si'a'n posten'o'n...”

Ĉi-foj'e, li iĝ'is kadavr'e pal'a, tia'grad'e, ke Ĝoja sent'is glaci'a'n sensac'o'n laŭ la spin'o: ŝi ne imag'is, ke ŝi'a ruz'o don'os tia'n rezult'o'n.

“Se gard'ist'o for'las'as la lok'o'n...” li murmur'is kun trem'ant'a voĉ'o. Li'a perturb'iĝ'o des pli impres'is, ĉar oni sent'is li'n ne'facil'e ŝancel'ebl'a hom'o. Li est'is la tip'o mem de fort'a person'ec'o en fort'a figur'o, de mens'o san'a en san'a korp'o, kiel dir'is la latin'o'j. La nun'a emoci'a si'n'ten'o, ĉe simil'a hom'o, cert'e est'is plej mal'oft'a.

Ĝoja ne respond'is. Ŝi rigard'is li'n. Li fiks'is la rigard'o'n rekt'e antaŭ si'n, al neni'o, nur al la propr'a'j mens'a'j bild'o'j. Li ek'balbut'is i'o'n apenaŭ kompren'ebl'a'n, kaj ŝi ne dub'is, ke li ne ver'e konsci'as, ke li parol'as kun iu.

“Dank'o'n,” ŝi aŭd'is li'n flustr'i kvazaŭ sonĝ'e.

Kiel fak'ul'in'o, ŝi bon'e kon'is la sign'o'j'n de psik'a en'a lukt'o, kaj tiu'j'n ŝi leg'is el li'a vizaĝ'o. Sed la lukt'o ne daŭr'is long'e, la tut'a incident'o, fakt'e, ne super'is dek'kvin sekund'o'j'n. Hom'o kiel Arne Kristiansen, se ŝancel'it'a, tuj re'trov'as si'a'n ekvilibr'o'n; li'a mem'reg'ad'o rapid'e venk'is la moment'a'n sku'o'n. Roz'a kolor'o re'ven'is al li'a'j vang'o'j, li rid'et'is bel'a'n rid'et'o'n, kaj rigard'is al si'a horloĝ'o.

“Est'as temp'o, ke mi re'ir'u,” li dir'is. “Mi ir'os pied'e. Ĉu vi ven'os kun mi?”

*

“Mi est'as cert'a,” Ĝoja asert'is al la edz'o. “Ne pov'us est'i aliel.”

Li turn'is si'n al ŝi, kaj la somier'o grinc'is. Li ŝat'is tiu'j'n moment'o'j'n, en la mal'lum'o, kiam ili lit'e-kuŝ'e babil'is pri la okaz'aĵ'o'j de l’ tag'o. Eĉ se tiu est'is streĉ'a, la nokt'a kun'ec'o al'port'is grand'a'n pac'o'n.

“Ĉu ver'e?” li dub'e prononc'is.

“Jes. Vi kon'as mi'n, ĉu ne? Vi sci'as, ke mi hont'as pri la propr'a far'o. Tio est'as diametr'e kontraŭ'a al mi'a'j princip'o'j.”

Li rid'et'is. Li sci'is, kiom mal'facil'e est'as harmoni'ig'i la etik'a'j'n princip'o'j'n kun la bezon'o'j de la real'o. Komenc'e de ili'a inter'kon'iĝ'o, la tro'moral'ec'o de Ĝoja li'n incit'is, sed nun ĝi efik'is al li jen impon'e, jen amuz'e. Tre trankvil'e li parol'is:

“Efektiv'e, vi mal'obe'is vi'a'j'n kar'a'j'n princip'o'j'n mensog'ant'e. Sed nun la afer'o est'as far'it'a. Ni'a problem'o ne est'as diskut'i, ĉu vi prav'is aŭ ne, sed kia'j'n konklud'o'j'n tir'i el la si'n'ten'o de Kristiansen.”

“Mi'a'opini'e, ne pov'as est'i dub'o: li for'las'is la gard'ej'o'n. Ebl'e nur dum unu minut'o, ebl'e pli long'e. Pov'as est'i, ke ni neniam sci'os, kiom long'e. Sed pri tio, ke li for'las'is ĝi'n almenaŭ moment'o'n, mi absolut'e ne dub'as. Nur tio pov'as klar'ig'i li'a'n re'ag'o'n.”

“Kiel vi pov'as est'i tiel cert'a?”

“Ej! Mi tamen kapabl'as disting'i, kiam hom'o'n reg'as emoci'o, kaj kiam ne! La emoci'o est'is tiel fort'a en li, ke li dum kelk'a'j sekund'o'j neni'o'n plu konsci'is. Li murmur'is dank'o'n al mi sonĝ'a'voĉ'e, kvazaŭ mi est'us dir'int'a tio'n por li'n help'i, kvazaŭ ni est'us kun'kulp'ul'o'j. Tio est'is infan'ec'a re'ag'o. Mi est'as cert'a, ke se vi nun dir'us al li, ke li prononc'is tiu'j'n dank'o'vort'o'j'n, li eg'e mir'us. Li ne dir'is tio'n konsci'e. Li est'is tiel sku'it'a, ke dum moment'o li ne plu reg'is si'n mem.”

Jano neni'o'n respond'is, nur mild'e kares'is ŝi'a'n flank'o'n. Antaŭ mult'a'j jar'o'j, kiam li ankoraŭ ne edz'iĝ'is, li ebl'e demand'us, ĉu tia kelk'sekund'a perd'o de konsci'o ne sign'us ne'normal'a'n person'ec'o'n. Nun, viv'ant'e kun psikolog'in'o kaj oft'e diskut'ant'e kun ŝi, li sci'is, ke simil'a'j emoci'a'j re'ag'o'j pov'as traf'i iu'n ajn, eĉ hom'o'j'n plej normal'a'j'n. Li murmur'is pri'pens'ant'e:

“Do, vi'a'opini'e, li for'las'is la gard'ej'o'n.”

“Jes. La sol'a ali'a hipotez'o est'us, ke li far'is ali'a'n ne'prav'ig'ebl'a'n ag'o'n, sed laŭ la manier'o, laŭ kiu la konversaci'o dis'volv'iĝ'is, mi ne opini'as tio'n tre probabl'a. Laŭ mi, li moment'e for'ir'is dum si'a gard'a deĵor'o, kaj terur'as li'n la pens'o, ke oni tio'n pov'us pruv'i.”

“Ĉu vi demand'is li'n pri Kertsch?”

“Mi hezit'is, tim'e ke li mal'kovr'os, ke mi fakt'e enket'as. Tamen, promen'ant'e re'ven'e hotel'e'n mi menci'is la nom'o'n.”

“Kaj kiel li re'ag'is?”

“Li dir'is, ke li hav'as neniu'n opini'o'n pri Kertsch, ke li labor'as en Nov'jork'o kaj hav'as neniu'n rilat'o'n kun la hom'o'j el Ĝenevo, Vieno kaj Parizo, sed ke laŭ li'a'j koleg'o'j el la ali'a'j organiz'o'j, Kertsch ne est'is ŝat'at'a.”

“Kompren'ebl'e li tio'n respond'is. Kio'n ali'a'n li pov'us dir'i?” Jano koment'is. Kaj li si'n demand'is, kia'manier'e oni pov'os esplor'i pri eventual'a'j rilat'o'j, ali'kadr'a'j, inter Kristiansen kaj la murd'it'o. El Kazaĥ'stan'o ne est'os facil'e.

13

“Kio'n signif'as tiu skrib'o?” Ĝoja montr'is la larĝ'a'n ruĝ'a'n tol'bend'o'n kiu, kovr'it'a de flav'a'j ciril'a'j liter'o'j, super'pas'is la strat'o'n de unu flank'o al la ali'a.

“Bon'ven'o'n al la part'o'pren'ant'o'j de la Inter'naci'a Konferenc'o pri... ktp,” la edz'o traduk'is.

Ili paŝ'is silent'e.

“Kaj tiu ĉi?” Tem'is ĉi-foj'e pri gigant'a afiŝ'o.

“Plen'um'i la decid'o'j'n de la kongres'o de la komun'ist'a parti'o de Sovet-Uni'o,” diligent'e leg'is Karal.

“Tiu'n vi ne traduk'is al mi, ĉu?” la edz'in'o dir'is, montr'ant'e ali'a'n, mal'proksim'a'n.

“Mi ne pov'as leg'i de ĉi tie, ni ir'u vid'i.” Ili daŭr'ig'is la voj'o'n, man-en-man'e, kiel jun'a'j ge'fianĉ'o'j.

“Tiu est'as en la kazaĥ'a, mi ne kompren'as ĝi'n,” Jano dir'is, kiam ili star'is apud ĝi.

Ili for'las'is Komun'ist'a'n Avenu'o'n, preter'pas'is la monument'o'n al V. I. Lenin kaj ating'is Karl-Marks-strat'o'n.

“Kiel bel'a'j est'as tiu'j rus'a'j preĝ'ej'o'j,” Karal ekstaz'iĝ'is, admir'ant'e la or'kovr'it'a'j'n bulb'o'j'n. “Ĉu oni pov'as en'ir'i? Mi ŝat'as la etos'o'n de tiu'j, kaj la kant'o'j de ortodoks'a ĥor'o ĉiam traf'as mi'n en la plej'profund'o'n de la anim'o.”

“Ne ĉi tie vi aŭd'os simil'a'n ĥor'o'n,” ŝi respond'is, re'kon'ant'e la konstru'aĵ'o'n. Ŝi ne bezon'is klar'ig'i plu: jam Jano ek'leg'is la rus'a'n sur'skrib'o'n:

“Muze'o!” li dir'is el'rev'iĝ'e. “Tio est'as nun la Centr'a Muze'o de la Kazaĥ'a Sovet'a Social'ist'a Respublik'o, kaj ĝi est'as ferm'it'a ĉi-hor'e. Mi memor'as nun, ke mi leg'is pri tiu; ĝi est'is antaŭ'e la lok'a katedral'o.”

“Fakt'e mi nun sopir'as je pli materi'a'j real'aĵ'o'j: mi mal'sat'as. Kie est'as la plej proksim'a restoraci'o?”

“Dev'as est'i la Turkestan, ĉe Pasteurstrat'o; ni ir'u tra la Gorki-Park'o, tiel ni pas'os preter la “Etern'a Flam'o” kaj la “Glorkomplekso”, kiel dir'as la alm'a-atanoj. Kvankam al mi'a'j orel'o'j tio son'as iom psikologi'e, fakt'e est'as monument'o.”

Eg'e agrabl'is la vesper'o, kun mild'a, plaĉ'a temperatur'o. Ili sent'is si'n kvazaŭ nov'ge'edz'o'j.

“Est'as ekster'ordinar'e, kiel rapid'e vi parker'ig'as al vi la plan'o'n de nov'a urb'o. Kaj vi eĉ sci'as la nom'o'j'n de la strat'o'j. Kiel vi tio'n ating'as?” Ĝoja demand'is.

“Spec'o de polic'a refleks'o, ver'ŝajn'e. Aŭ kompleks'o de mal'sekur'ec'o: se mi dev'as post'kur'i krim'ul'o'n, neces'as hav'i ĝust'a'n mens'bild'o'n pri la respektiv'a'j situ'o'j de strat'o'j, park'o'j, publik'a'j lok'o'j, ktp.”

“Kio est'as tre agrabl'a en Alm'a-At'o,” ŝi dir'is, “krom la klimat'o, kompren'ebl'e, est'as la abund'o de arb'o'j kaj la mal'rapid'a ritm'o de la viv'o. Ĉu vi rimark'as, kiel la hom'o'j ir'as mult'e mal'pli kur'e ol en Okcident'o? Pli'e, la fakt'o, ke mult'e mal'pli da aŭt'o'j vetur'as, akcent'as tiu'n impres'o'n de... kiel dir'i... ne-tro-urĝ'ec'o.”

“Jes. Ankaŭ mi tre ĝu'as tiu'n mal'rapid'a'n viv'ritm'o'n. Ali'flank'e, unu el la mal'avantaĝ'o'j est'as la mal'facil'ec'o trov'i lok'o'n por manĝ'i. Vid'u. Jen la Turkestan-restoraci'o est'as ferm'it'a. Nun la plej proksim'a est'as sur Kalininstrato. Ni ne sid'os ĉe manĝ'o'tabl'o antaŭ du'on'hor'o, kaj tiam ni dev'os atend'i, ke unu el la moŝt'a'j “ofic'ant'o'j”, kiel ili dir'as ĉi tie, komplez'u tir'i si'n el la pasi'a konversaci'o kun la koleg'o'j por interes'iĝ'i pri ni'a mal'sat'o. Mi mi'n demand'as, ĉu post unu hor'o, vi ankoraŭ admir'os la mal'rapid'ec'o'n de la viv'o alm'a-at'a!”

*

“Tiu viand'sup'o mal'pli bon'gust'is ol tiu de Kok-Tjube, sed la ŝaŝlik'o ver'e est'as frand'ind'a.”

Li verŝ'is al ŝi glas'o'n da bulgar'a Kaberné-vin'o. Ŝi trink'et'is, rev'em'e.

“Pri kio vi pens'as?” li demand'is.

“Pri Graf. Mi pens'is pri la ide'o de la libi'an'o, raport'it'a de Plum, ke ebl'e Graf ven'is al Kertsch por port'i la sekret'a'n refer'aĵ'o'n. Ĉu ebl'us, ke la tut'a diskut'ad'o pri la fil'in'o Katarina est'us nur kamufl'il'o por la mikrofon'o, aŭ kod'o, per kiu ili babil'is pri si'a'j spion-afer'o'j?”

“Mi est'as preskaŭ cert'a, ke ne. La ton'o de ambaŭ montr'iĝ'is tut'e sincer'a.”

“Tamen est'as io kontent'ig'e logik'a en la supoz'o, ke Graf al'port'is la dokument'o'n, ke Plum aŭ Romian antaŭ'sci'is tio'n, kaj vizit'is Kertsch-on por li'n mort'ig'i kaj for'rab'i la paper'o'j'n.”

“Sed la paper'o'j'n pov'is al'port'i iu ajn, en iu ajn tag'o. La rest'o de la supoz'o valid'as, eĉ se iu ali'a ol Graf ili'n trans'don'is, nur kondiĉ'e ke Kertsch konserv'is ili'n en si'a ofic'ej'o, kio est'us ver'ŝajn'e la plej saĝ'a sistem'o.”

“Kaj kio'n, se Graf est'us la murd'int'o...?”

“Kio'n?”

“Ĉu ebl'us, ke Graf...? Ĉu vi jam konsider'is li'n kiel suspekt'at'o'n?”

“Motiv'o'n li cert'e hav'us.”

“Jes. Li'a fil'in'o. Kertsch est'is tiel cinik'a. Se li opini'is, ke neniam Kertsch help'os li'n el'ir'i el Sovetio, ebl'e li est'is tiel sen'rev'ig'it'a, tiel de'fal'is de alt'a esper'o, ke li perd'is la prudent'o'n kaj esprim'is si'a'n mal'esper'iĝ'o'n per'fort'e. Krom'e, li pov'is pens'i: tiel mi sen'ig'as la mond'o'n je monstr'o, kiu sen tio mal'feliĉ'ig'os mult'a'j'n ali'a'j'n knab'in'et'o'j'n. Vi memor'as, kiel persekut'at'a li si'n sent'as. Ebl'e li pens'is: nun mi'a last'a esper'o for'las'i ĉi tiu'n land'o'n mal'aper'is, nun mi ne plu eskap'os el la koncentr'ej'o, mi do risk'as neni'o'n...”

“Ne tro'ig'u. Ne ĉar li pet'is el'ir'viz'o'n oni send'os li'n al koncentr'ej'o!”

“Tamen, vi dir'is, ke li est'as rigard'at'a kiel ne'fid'ind'a civit'an'o...”

“Jes, sed tio signif'as simpl'e, ke oni ne konfid'os al li serioz'a'j'n respond'ec'o'j'n. Sed ni de'flank'iĝ'as de ni'a tem'o. Ĉu vi, kiel psikolog'o, akcept'as ver'ŝajn'a la ide'o'n, ke li kulp'us pri la krim'o?”

“Jes, mi opini'as, ke en simil'a'j cirkonstanc'o'j, simil'a hom'o pov'us tiel re'ag'i. Kiom koncern'as la motiv'o'n, mi trov'as ĝi'n sufiĉ'a, sed ĉu tiu hipotez'o kongru'as kun la fakt'o'j, pri tio la fak'ul'o est'as vi.”

Li trink'is pens'em'e iom da ruĝ'a vin'o.

“Tio supoz'ig'us,” li dir'is post moment'o, “ke kiam Lolita Fuentes al'ven'is, Kertsch est'is jam mort'a. Kiel klar'ig'i, ke tri person'o'j si'n'sekv'e trov'iĝ'is en tiu ĉambr'o, konstat'is la mort'o'n, kaj ne sci'ig'is ĝi'n al la gard'ist'o? Krom'e, f-in'o Martin dir'is, ke ŝi aŭd'is diskut'o'n inter Lolita Fuentes kaj Kertsch. Graf do ne pov'is...”

“Kial vi subit'e halt'as?”

“Ĉar mi nepr'e dev'as demand'i al f-in'o Martin, ĉu ŝi aŭd'is Kertsch-on. Ŝajn'as al mi, laŭ ŝi'a manier'o rakont'i, ke ŝi ĉef'e aŭd'is Lolitan. Se ĉi tiu al'ven'is kaj trov'is Kertsch-on mort'a, ebl'e ŝi ŝajn'ig'is koler'o'n preciz'e por tromp'i Martan Martin, pri kies ĉe'est'o en la apud'a ĉambr'o ŝi cert'e sci'is.”

“Ĉu tiu hipotez'o akord'us kun tio, kio'n vi sci'as pri la mort'o'temp'o?”

“Ĝis nun, ni ne ricev'is tre preciz'a'n nekropsi'a'n raport'o'n. Laŭ tio, kio'n ni hav'as, jes, est'us ebl'e.”

“Sed kial ŝi lud'us tia'n komedi'o'n? Kial ne simpl'e dir'i la ver'o'n, ke ŝi trov'is Kertsch-on mort'a?”

“Ekzempl'e ĉar ŝi pens'is: mi hav'as tro da kial'o'j por murd'i li'n, oni neniam kred'os mi'n sen'kulp'a. Ne forges'u, ke ŝi laŭt'voĉ'e dir'is foj'e, ke ŝi ŝat'us li'n mort'ig'i!”

“Vi dir'as: tro da kial'o'j por li'n murd'i. Kiu'j, krom la ĵaluz'o?”

“Nu, ekzempl'e, akir'i viv-asekur'o'n, kiu ver'e est'as invit'o al murd'o, por tia'spec'a vir'in'o.”

“Jes, tio est'us ebl'a. Tamen la afer'o est'as apenaŭ ver'ŝajn'a, ĉar se Graf est'as la kulp'ul'o, ne nur Lolita, sed ankaŭ Plum kaj Romian dev'us hav'i kaŭz'o'n por pri'silent'i la funebr'a'n trov'o'n.”

“Pri Romian, ni jam akcept'as li'a'n tiu'rilat'a'n motiv'o'n tut'e kred'ebl'a. Pri Plum..., nu, ni imag'u, ke li vizit'is Kertsch-on por hav'ig'i al si la fam'a'n dokument'o'n, kiel li intenc'is proced'i?”

“Ebl'e li intenc'is minac'i pistol'e.”

“Jes. Li pov'us hav'i ankaŭ ali'a'j'n arm'il'o'j'n, ekzempl'e ĉantaĝ'a'j'n. Se li iel dispon'us obscen'a'n fot'o'n de Kertsch kun ne'plen'aĝ'a knab'in'o... Kertsch cert'e inter'ŝanĝ'us la spion'dokument'o'n kontraŭ tia'j pruv'o'j de li'a kondut'o. Do, imag'u, ke Plum ven'as al li kun la intenc'o far'i tia'n negoc'o'n, kaj trov'iĝ'as antaŭ kadavr'o. Se li tuj trov'us la dokument'o'n, li pov'us el'ir'i kri'ant'e: “Murd'o!”, sed se li dev'is serĉ'i long'e, kiel klar'ig'i al la gard'ist'o si'a'n long'a'n ĉe'est'o'n tie? Li rest'is kvar'on'hor'o'n. Ebl'e li bezon'is tiu'n temp'o'n por trov'i la refer'aĵ'o'n de Berenŝtam.”

“Kia komplik'aĵ'o! Jen ni nun dev'as al'don'i pli'a'n suspekt'at'o'n! Est'is pli simpl'e, kiam la dilem'o est'is inter Plum kaj Romian.”

Jano rigard'is fiks'e si'a'n edz'in'o'n.

“Vi hav'is ali'a'n ide'o'n, ĉu ne?” ŝi dir'is kun la esprim'o de patr'in'o konstat'ant'a, ke la bub'o re'foj'e hav'as kriz'o'n de si'a mal'san'o.

“Jes. Se ni pov'as ŝov'i la respond'ec'o'n de la murd'o al Graf, ni aŭtomat'e dev'as akcept'i la sam'a'n ebl'ec'o'n pri Lolita. Fakt'e mi du'on'pens'is tio'n list'ig'ant'e ŝi'a'j'n ebl'a'j'n motiv'o'j'n antaŭ minut'o, sed tiam mi ankoraŭ kred'is, ke ŝi'n protekt'is la ĉe'est'o de la voĉ'o de Kertsch, aŭd'at'a de Marta Martin, aŭ la post'a al'ven'o de Plum. Mi mal'saĝ'is. Ĉu ebl'e tiu bulgar'a vin'o mal'help'as mi'n pens'i tut'e klar'e?”

“Kompat'ind'a Jano! Vi est'is tiel kontent'a, ke vi hav'is nur du suspekt'at'o'j'n. Aŭ eĉ preskaŭ nur unu, ĉar vi ne tre inklin'as pens'i, ke Romian est'as murd'o'kulp'a. Vi ĉef'e dezir'is trov'i pruv'o'n pri la kulp'ec'o de Plum, ĉu ne? Kaj nun vi'a tut'a sistem'o dis'fal'as!”

“Nu, almenaŭ, ĉi-enket'e, mi ne est'as sol'a kun mi'a rezon'ad'o.”

“Tre afabl'a por mi, tiu rimark'o!”

“Pardon'u, kar'a, mi sci'as, ke vi ĉiam part'o'pren'as kun mi. Mi nur vol'is dir'i...”

“... ke ĉi-foj'e vi pov'as dis'ĵet'i ni'a'j'n bril'a'j'n hipotez'o'j'n sur kvar ali'a'j'n polic'an'o'j'n, kiu'j respond'ec'as sam'grad'e kiel vi pri la enket'o. Efektiv'e, tio est'as konsol'o.”

*

Kiam Jano Karal propon'is tiu'j'n ide'o'j'n al si'a'j koleg'o'j, li aŭd'is, ke preskaŭ ĉiu'j jam rezon'is laŭ la sam'a voj'o. Sed unu punkt'o est'is tuj kontrol'ebl'a, kaj la kvin'op'o ven'ig'is Martan Martin.

“Fraŭl'in'o Martin, kiam ni pri'demand'is vi'n unu'a'foj'e, vi dir'is, ke vi aŭd'is disput'o'n inter Lolita Fuentes kaj s-ro Kertsch, ĉu ne ver'e?” Adams dir'is.

“Tut'e ĝust'e, sinjor'o, mi bon'e memor'as, kiel furioz'e ŝi kri'is.”

“Sed ĉu vi aŭd'is ankaŭ li'n? Pri'pens'u moment'o'n, tra'serĉ'u vi'a'n memor'o'n, antaŭ ol respond'i.”

“Nu, nun, kiam vi tio'n dir'as, mi ek'konsci'as, ke mi ne aŭd'is li'a'n voĉ'o'n. Li parol'as... pardon'u, parol'is... ĉiam obtuz'e. Kial grav'as, ĉu mi aŭd'is li'n aŭ ne? Ŝi tamen ne disput'is sol'a, ĉu?”

Dank'it'e, ŝi for'ir'is.

“Tiu'j hipotez'o'j est'as tre interes'a'j,” Maĥmetali dir'is, “sed ĉu ili est'as akord'ig'ebl'a'j kun tio, kio'n ni sci'as pri la arm'il'o?”

“Mi jam pri'pens'is tiu'n punkt'o'n,” respond'is Olavi Tuurken. “Est'as domaĝ'e, ke ni ne sci'as pli pri la nekropsi'o...” Li intens'e rigard'is la du soveti'an'o'j'n, kiu'j rest'is sen'emoci'a'j. “Sed se ni akcept'as la fakt'o'n, ke iu ajn long'et'a kaj plat'a kling'o kaŭz'is la mort'o'n, t.e. iu ajn stilet'o aŭ ponard'et'o, mi ne vid'as, kia'manier'e tiu faktor'o pov'as ŝanĝ'i la situaci'o'n. Karal kaj mi demand'is tio'n al Arne Kristiansen: laŭ li'a memor'o, Graf, Romian kaj Plum hav'is po unu tek'o'n, kaj Lolita hav'is man'sak'et'o'n, eĉ relativ'e ampleks'a'n. Ŝajn'as al mi, ke ĉiu pov'is en'port'i la arm'il'o'n en tiu, ĉu ne? Fakt'e, por la vir'o'j, est'us facil'e eĉ en poŝ'o.”

“Ĉu util'us tra'serĉ'i la afer'o'j'n de Lolita Fuentes kaj Peter Graf?” Adams demand'is.

“Kompren'ebl'e,” Zajcev respond'is, “ni dev'as tio'n far'i. Oni ja dev'as re'trov'i la arm'il'o'n. Sed mi dub'as, ke ĝi re'trov'iĝ'os ĉe tiu'j. Plej ver'ŝajn'e, la krim'ul'o tuj sen'iĝ'is je ĝi, kiam li for'ir'is el la konstru'aĵ'o. Ni re'foj'e tra'serĉ'is la dom'eg'o'n kaj la ĉirkaŭ'aĵ'o'j'n tiu'rilat'e, sed ne pli rezult'e ol la antaŭ'a'n foj'o'n.”

“Dum vi parol'as pri tio,” Maĥmetali inter'dir'is, “ebl'e vi dev'us komunik'i la en'hav'o'n de la raport'o de l’ teknik'ist'o'j.”

“Jes,” aprob'is la gras'muskol'a rul'o, “kvankam ne est'as io special'e interes'a. En la kabinet'o de Kertsch trov'iĝ'is kelk'a'j fingr'o'spur'o'j, el kiu'j la pli'mult'o ne est'as sufiĉ'e klar'a'j por ke ni pov'u konklud'i i'o'n. Ŝajn'as, ke trov'iĝ'is tiu'j de unu pedel'o, de pur'ig'ist'in'o, ktp, kiu'j ven'is dum'tag'e, sed krom'e neni'o apart'e not'ind'a: nur tiu'j de Kertsch, Marta Martin kaj Romian est'as tut'e net'e disting'ebl'a'j. Tiu'j'n de Romian ni trov'is sur la akt'o'ŝrank'o en la kabinet'o de Kertsch, kaj ankaŭ sur la tir'kest'o'j en la ofic'ej'o de Marta Martin.

“La teknik'ist'o'j trov'is ankaŭ kelk'a'j'n post'las'aĵ'o'j'n, ekzempl'e unu har'o'n apud Kertsch, kaj mikroskop'a'n frot'aĵ'o'n de ŝu-cir'o. La unu'a est'as har'o natur'e fal'int'a de la kap'o de Marta Martin, la du'a de'ven'as de ŝu'o aparten'ant'a al Lolita Fuentes. Pli'e, ili uz'is divers'a'j'n lum'proced'o'j'n por fot'i la plank'o'n kaj eventual'e rivel'i spur'o'j'n tie. Inter la pord'o kaj la apog'seĝ'o, kiu star'as tuj ĉe la skrib'mebl'o, vid-al-vid'e de Kertsch, aper'is mult'a'j ŝu-spur'o'j, tro miks'it'a'j, por ke oni pov'u ident'ig'i ili'n. Je unu metr'o mal'dekstr'e de tie, kie Kertsch sid'is, rivel'iĝ'is bel'a, ident'ig'ebl'a ŝu-spur'o. Tiu'n produkt'is la dekstr'a ŝu'o de Jakobo Plum. Tiu'j materi'a'j indik'aĵ'o'j do al'port'as neni'o'n nov'a'n al ni'a enket'o, nur konfirm'o'n pri la ĉe'est'o de tiu aŭ ali'a person'o, pri kies trov'iĝ'o tie ni konfirm'o'n ne bezon'is.”

“Nur pri io ali'a,” la uzbek'o prononc'is, turn'ant'e si'n al Adams. “Ĉu vi pov'is kontrol'i, kia'grad'e Plum sci'as la arab'a'n?”

“Cert'e,” la nigr'ul'o respond'is. “Li reg'as tiu'n lingv'o'n perfekt'e. Pri tio ricev'iĝ'is plur'a'j konfirm'a'j atest'o'j.”

*

Kiel atend'it'e, la sovetiaj polic'an'o'j serĉ'is kaj tra'serĉ'is, sed neniam trov'is la mort'ig'il'o'n.

14

“Salut'o'n, Michael!”

“Salut'o'n, Stefano!”

Michael Wise,* la jun'a uson'an'o, kiu labor'is en la serv'o de dokument-re'produkt'ad'o, ek'de la unu'a minut'o plaĉ'is al la nev'o de Ĝoja Karal, ebl'e ĉar li'a mien'o est'is ĉiam mal'ferm'it'a, rid'et'a, kaj kvazaŭ anonc'ant'a al la kun'parol'ant'o, ke tiu est'as amik'o apart'e ŝat'at'a.

Li alt'is ebl'e 1,70 metr'o'j'n, kaj li'a korp'o, kvankam bel'proporci'a, aparten'is al la kategori'o de la ŝpar'e ĉarpent'it'a'j. Est'is tia korp'o, kiu trans'form'as la nutr'aĵ'o'n nek al gras'o, nek al muskol'o'j, sed al nerv'a energi'o. La ond'a brun'a har'ar'o, kun jam'a'j sign'o'j de fru'a kalv'iĝ'o, la vizaĝ'o mult'esprim'a kaj la sen'rigid'a manier'o si'n ten'i kun'form'is plej simpati'a'n figur'o'n.

Ĉi-foj'e, al la kutim'a rid'et'o iom mister'e al'don'iĝ'is esprim'o de dub'o, de si'n'ĝen'a hezit'em'o. Michael Wise grat'is al si la krani'o'n, lek'is si'a'j'n dik'a'j'n lip'o'j'n per iom kat'a mov'o de la lang'o, kaj turn'is al Stefano mal'hel'blu'a'j'n okul'o'j'n plen'a'j'n je demand'sign'o'j.

“Nu, mi konfid'os al vi,” li fin'e dir'is. Kaj la ŝancel'iĝ'a esprim'o tiu'sekund'e for'las'is li'n.

“Ĉu vi dezir'as parol'i al mi pri io apart'a?” Stefano demand'is surpriz'it'e.

“Ĉu vi est'as okup'at'a nun?”

“Ne. Mi nur avert'os la ĉef'o'n, ke mi kaf'paŭz'os. Mi rajt'as je 20 minut'o'j. Kaj vi?”

“Sam'e. Ni renkont'iĝ'u tuj mal'supr'e en la kort'o, ĉu taŭg'as?”

Kiam Stefano al'ven'is en la kort'o'n, Michael jam star'is en la atend'o'vic'o. En tiu rekt'angul'a intern'a kort'o oni star'ig'is por la daŭr'o de la konferenc'o grand'a'j'n bufed'o'j'n, kie ebl'is ricev'i, por kelk'a'j kopek'o'j, te'o'n, kaf'o'n, bulk'o'j'n kaj ali'a'j'n var'o'j'n, inter kiu'j kefir'o est'is unu el la plej popular'a'j ĉe la konferenc'an'o'j.

“Ĉu sun'a'n lok'o'n aŭ ombr'a'n?” Stefano demand'is.

“Ombr'a'n,” respond'is Wise. “Mi vol'as raport'i tre konfidenc'a'j'n event'o'j'n, kaj ombr'o pli konven'os.”

Stefano mir'e si'n demand'is, pri kio tem'os. Li pet'is la kun'ul'o'n aĉet'i kefir'o'n por li.

“Mi ne est'as apart'e religi'a hom'o,” la uson'an'o komenc'is, tre mal'laŭt'e, kiam ambaŭ fin'e sid'is ĉe ombr'a tabl'o, “sed — mi est'as jud'o, tio'n vi sci'as, ĉu ne? — sed mi decid'is, ke ĉi-land'e valor'as la pen'o'n ir'i al sinagog'o. Interes'is mi'n vid'i la etos'o'n, pro la si'n'ten'o de Sovetio rilat'e religi'o'n unu'flank'e, pro la mult'a'j problem'o'j pri la jud'o'j kiel etn'o, ali'flank'e. Mi do tie'n ir'is pas'int'a'n vendred'o'n.” Li paŭz'is, kaj trink'is iom da kaf'o. Stefano rest'is silent'a.

“Mi decid'is rakont'i al vi, ĉar mi opini'as vi'n fid'ind'a, kaj ankaŭ ĉar mi plur'foj'e vid'is vi'n kun la plej simpati'a el la polic'an'o'j... Aper'is, ke vi hav'as kun tiu person'a'j'n rilat'o'j'n.” Re'foj'a paŭz'o, dum kiu li demand'e rigard'is Stefanon. Ĉi-last'a kap'jes'is.

“Mi ĝoj'us, se vi bon'vol'us rakont'i mi'a'n afer'o'n al tiu an'o de la sekur'ec'a grup'o inter'naci'a, ĉar, kiel vi tuj vid'os, mi ne sci'as, kio'n far'i. Nu, kiel komenc'i?”

“Vi dir'is, ke vi est'is en la sinagog'o pas'int'a'n vendred'o'n.”

“Jes. Ven'is apud mi'n vir'o, vid'ebl'e sovetia, kiu'n mi kompren'ebl'e tut'e ne kon'is. Mi ceter'e kon'is neniu'n el la ĉe'est'ant'o'j. Kaj jen, mez'e de la Di'serv'o, li al mi flustr'is en la angl'a, mi'n ne rigard'ant'e: ‘Vi ver'ŝajn'e est'as ekster'land'an'o, ven'is pro la inter'naci'a konferenc'o, ĉu ne? Bon'vol'u respond'i flustr'e, sen rigard'i min’. Mi respond'is: ‘Jes, mi est'as uson'an'o’. Dum dek minut'o'j, li ne plu parol'is al mi, kaj kondut'is tut'e normal'e, kiel ĉiu'j ali'a'j. Kaj jen post tia daŭr'o, mi re'aŭd'is li'n: ‘Mi preskaŭ cert'e est'os arest'it'a de la politik'a polic'o tuj post la Di'serv'o’. Li dir'is neni'o'n plu tiu'temp'e, kaj mi ne re'ag'is, mi ŝajn'ig'is, kvazaŭ mi aŭd'us neni'o'n. Iel mi sent'is, ke tem'as pri tre serioz'a afer'o, eĉ danĝer'a.”

“Impres'e,” unu'vort'is Stefano, tuŝ'it'a de la ton'o de Michael.

“Post'e li de'nov'e las'is iom long'a'n daŭr'o'n pas'i, kaj dir'is: ‘Est'as absolut'e neces'e, ke mi'a'j tfillin ating'u s-ro'n Kjerŝ’. Mi...”

“Kio signif'as tfillin?”

“Ho, pardon'u. La oficial'a nom'o est'as filakteri'o'j. Est'as spec'o de et'a uj'o en kiu trov'iĝ'as paper'et'o kun cit'aĵ'o'j el la Bibli'o. Religi'a'j jud'o'j sur'met'as ili'n ĉe la brak'o kaj frunt'o por preĝ'i maten'e.”

“Ha jes! Mi aŭd'is pri tio. Kaj post'e?”

“Mi pet'is li'n ripet'i la nom'o'n, ĉar pro li'a rus'ec'a prononc'o, ĝi ne est'is facil'e re'kon'ebl'a. Li ripet'is: ‘Kjerŝ’, aŭ pli ĝust'e... preskaŭ est'is “Kjeirŝ”, kun tre “mol'a” k. Kaj li al'don'is: ‘Ankaŭ li est'as ĉe la mond'a konferenc'o’. Re'foj'e li atend'is kelk'a'j'n minut'o'j'n antaŭ ol daŭr'ig'i. Ĉi-foj'e la fraz'o est'is: ‘La numer'o ... e... la special'a numer'o de Birobiĝaner Ŝtern pas'as laŭ ali'a voj'o’.”

“Kio est'as tiu Bibi... Kiel vi dir'is?”

“Birobiĝaner Ŝtern. Mi ne sci'as. Dev'as est'i publik'ig'aĵ'o.”

“Ĉu li dir'is i'o'n plu'a'n?”

“Jes. Sed tio est'is apenaŭ murmur'o, kaj mi mi'n demand'as, ĉu li parol'is al mi, aŭ al si mem, kvankam plej ver'ŝajn'e est'is ver'e al mi. Li dir'is: ‘Tre grav'e por la bon'fart'o de la ŝtat'o israela’. Li cert'e sci'as, ke la grand'a pli'mult'o el la uson'a'j jud'o'j est'as tre fort'e kor'lig'it'a al Israelo kaj li sen'dub'e pens'is, ke tio instig'os mi'n est'i des pli diligent'a.”

“Ĉu li trans'don'is al vi la filakteri'o'j'n?”

“Jes. Li sukces'is tre lert'e aranĝ'i la afer'o'n, tiel ke mi est'as absolut'e konvink'it'a, ke neni'u rimark'is la trans'don'o'n. Mi do intenc'is trov'i manier'o'n diskret'e hav'ig'i tiu'j'n al Kertsch, sed ĝust'e tiam li mort'is, kaj mi sent'is mi'n eg'e embaras'it'a. Ebl'e tio pov'us help'i al la enket'o, ĉu ne? Tuj kiam ni re'ven'os intern'e'n, mi ili'n don'os al vi. Plej diskret'e. Ĉu vi konsent'as?”

“Cert'e. Mi pas'ig'os ili'n al Kara-Karal.”

“Kara-Karal?”

“La sekur'ec'ul'o, pri kiu vi parol'is. Tiu afer'o tre interes'os li'n. Ĉu est'as io pli'a por raport'i al li?”

“Ebl'e. Kiam mi el'ir'is el la sinagog'o, mi ŝtel'e observ'is tiu'n sinjor'o'n. Kaj mi vid'is, ke du vir'o'j li'n atend'as ekster'e, kaj tuj rapid'as al li. Ili dir'is: ‘Hej! Ilja Romanoviĉ!’ kaj plu parol'is rus'e. Kaj unu prem'is al li la man'o'n, dum la ali'a met'is si'a'n man'o'n al li'a ŝultr'o. La afer'o aspekt'is tut'e natur'e, kvazaŭ amik'o'j post long'a for'est'o li'n re'trov'us, sed mi est'as cert'a, ke ili tiel li'n for'konduk'is kontraŭ li'a vol'o. Neni'u suspekt'is i'o'n ajn.”

Stefano intenc'is pet'i plu'a'j'n klar'ig'o'j'n, i.a. pri tiu strang'a publik'ig'aĵ'o, kies nom'o'n li ne kapabl'is en'cerb'ig'i al si, sed iu star'ant'a ĉe la pord'o kri'is: “Michael! Telefon'o por vi, rapid'u!” Ambaŭ jun'ul'o'j re'ir'is en la konstru'aĵ'o'n. Feliĉ'e est'is neni'u en la koridor'o, kaj la jun'a uson'an'o sukces'is ne'vid'ebl'e en'man'ig'i la filakteri'o'j'n al Stefano.

*

“Ni rigard'u,” Jano dir'is, aŭskult'int'e si'a'n nev'o'n kun streĉ'a interes'o. Ili mal'ferm'is la uj'et'o'n kaj tir'is el ĝi et'a'n rul'aĵ'o'n de paper'o kovr'it'a'n per hebre'a'j liter'o'j.

“Kia ĝen'o ne est'i hejm'e!” Karal kri'et'is. “Hejm'e, ni tuj traduk'ig'us. Sed ĉi tie... Ĉu mi konfid'u ĝi'n al la sovetia polic'o por ke ili pri'zorg'u...”

“Ho ne! Onkl'o!” indign'is Stefano. “Tio est'us perfid'i du konfid'o'j'n. La konfid'o'n de tiu nom'it'a Ilja al Michael, kaj la konfid'o'n de Michael al mi. Li neniam est'us trans'don'int'a tiu'n objekt'o'n, se li pens'us, ke ni tuj hav'ig'os ĝi'n al la polic'o ĉi-land'a.”

“Vi est'as romantik'a, Stefano, sed se tem'as pri krim'a aktiv'ec'o...”

“Ne. Tio cert'e est'as lig'it'a al la afer'o kun la libi'an'o'j, kaj tiu'j ne montr'iĝ'is tre mild'akor'a'j en si'a manier'o kondut'i.”

“Nu, unu'e, ni tut'e ne sci'as, ĉu est'as io komun'a inter ĉi tiu afer'o kaj la aventur'o'j de Plum kun la libi'an'o'j. Nur vi'a ekscit'it'a imag'o tio'n kred'ig'as al vi. Du'e, eĉ se vi prav'us, mi'a'j person'a'j ŝat'o'j ne inter'ven'as. Mi est'as dung'it'a de inter'naci'a organiz'aĵ'o. Mi ne hav'as rajt'o'n special'e serv'i la interes'o'j'n de Israelo.”

“Sed, onkl'o, tem'as pri la last'a vol'o de hom'o tuj arest'ot'a. Ĉu vi ne kompat'us iu'n send'ot'a'n al GULag*?”

“Neces'as, ke mi parol'u pri tio al Adams kaj Tuurken. Mi ne vid'as, kiel mi pov'os kaŝ'i al la sovetiaj koleg'o'j element'o'n de la enket'o. Ekzempl'e, ebl'e est'as sur tiu'j filakteri'o'j aŭ sur la rul'aĵ'o fingr'o'spur'o'j, kaj oni pov'us trov'i simil'a'j'n sur la murd'il'o, se oni ĝi'n mal'kovr'os...”

“Tio ne est'us ebl'a. La krim'o okaz'is dum la sinagog'a renkont'iĝ'o. Ali'flank'e, ĉu vi ver'e kred'as, ke la soveti'an'o'j si'a'flank'e rakont'as ĉio'n al vi? Ili sci'is, ke Kertsch ricev'os dokument'o'n, ĉu ne?, pro tio ili met'is la mikrofon'o'n. Tamen ili ne dir'is tio'n al vi propr'a'iniciat'e.”

“Nu, mi decid'os. Vi tamen sci'as, ke mi ne est'as fi'ul'o. Konfid'u al mi, kaj demand'u vi'a'n uson'a'n amik'o'n, ĉu li pov'us inform'iĝ'i pli pri tiu Bibi-publik'aĵ'o, kiu'n li menci'is.”

*

“Ne. Mi ne kompren'as la hebre'a'n,” dir'is Adams.

“Nek mi,” bedaŭr'is Tuurken.

Kiel atend'it'e.

“Mal'agrabl'a afer'o, labor'i en ali'a land'o ol la propr'a,” ĝem'spir'is la finn'o. “Kio'n ni far'u? Ĉu ni don'u tiu'n paper'o'n al la soveti'an'o'j, kiam hom'o tiom zorg'is, ke ili ne ricev'u ĝi'n? Mi ne kapabl'us tio'n far'i, kvankam ver'ŝajn'e est'as kontraŭ mi'a dev'o de polic'an'o je la serv'o de inter'naci'a inter'organiz'a sekretari'ej'o.”

“Mi konsent'as kun vi,” Jano murmur'is.

Adams silent'is, profund'iĝ'int'e en la pens'o'j.

“La organiz'aĵ'o'j, kiu'j patron'as la konferenc'o'n,” li fin'e dir'is mal'rapid'e, “insist'is por ricev'i la status'o'n de ekster'teritori'ec'o. Vi sci'as, ke pro tiu insist'o, est'is preskaŭ decid'it'e organiz'i la konferenc'o'n ali'lok'e ol en Sovetio, ĉar la sovetia reg'ist'ar'o ne ŝat'is tiu'n ide'o'n. Ĝi fin'e ced'is, tiom ĝi dezir'is, ke la konferenc'o okaz'u ĉi tie. Nun, tem'as pri murd'o de alt'rang'a inter'naci'a funkci'ul'o, far'it'a sur inter'naci'a teritori'o, jur'e agnosk'it'a kiel tia de la lok'a'j kaj land'a'j aŭtoritat'o'j, la murd'int'o preskaŭ tut'e cert'e ankaŭ est'as inter'naci'a funkci'ul'o. La vir'o, kiu trans'don'is la filakteri'o'j'n, ili'n don'is al inter'naci'a funkci'ul'o, preciz'e pro tio, ke li sci'is, ke tiu ne est'as soveti'an'o, sed hav'as inter'naci'a'n status'o'n, ili est'is destin'it'a'j al inter'naci'a funkci'ul'o... Oj, diabl'e! Je kiu lud'o mi lud'as? Mi serĉ'as, kiel prav'ig'i ĉia'kost'e mi'a'n profund'a'n decid'o'n, kiu est'as sam'e ne'laŭ'regul'a, sed sam'e moral'e prav'ig'ebl'a kiel la vi'a: ni ne don'os tiu'n tekst'o'n al la sovetiaj koleg'o'j. Sed ni tamen ne sid'os sen'ag'e. Ni fot'o'kopi'u plej diskret'e tiu'n paper'rul'aĵ'o'n, kaj send'u la fot'o'kopi'o'n per la diplomat'a sak'eg'o, pet'ant'e tuj'a'n respond'o'n sam'voj'a'n... Kie'n ni send'u? Ni hav'as plur'a'j'n ebl'ec'o'j'n: al Ĝenevo, Vieno, Parizo, Nov'jork'o?...”

15

“Mi tre dank'as vi'n, sed tio nun far'iĝ'is absolut'e ne'ebl'a,” prononc'is la bel'a bariton'a voĉ'o de Araksi Romian.

Ĝoja rigard'is si'a'n kun'parol'ant'o'n. La flav'pal'a vizaĝ'o esprim'is lac'ec'o'n, kaj sen'iluzi'iĝ'o'n la brun'a'j okul'o'j. Kaj tamen, la firm'a menton'o, la trajt'o'j profund'e gravur'it'a'j, la ten'iĝ'o de la ŝultr'o'j kaj mil ali'a'j detal'o'j, kiu'j'n ŝi sen'konsci'e, sed kun prav'a intu'o interpret'is, rivel'is hom'o'n ĝeneral'e efik'a'n en si'a ag'ad'o, ne brems'at'a'n de psik'a'j turment'o'j, kaj kapabl'a'n lukt'i, se lukt'i neces'as, kun potenc'a energi'o. “Inteligent'a, kuraĝ'a, real'ism'a”, Ĝoja verdikt'is. Sed nun ia melankoli'o li'n ten'is, penetr'it'a de amar'ec'o.

“Ne'ebl'a,” li ripet'is, kaj diven'iĝ'is, ke tia vort'o ne oft'e aplik'iĝ'as al li'a'j situaci'o'j.

Ĝoja, prezent'ant'e si'n kiel deleg'it'in'o'n al la konferenc'o, est'is propon'int'a al li kun'a'n tag'manĝ'o'n, pretekst'ant'e, ke ŝi est'is komisi'it'a far'i al li propon'o'n nom'e de plur'a'j deleg'it'ar'o'j. Li'a unu'a impuls'o vid'ebl'e est'is rifuz'i, sed io en la person'ec'o de Ĝoja, ia tuj percept'ebl'a kompren'em'o ig'is li'n ŝanĝ'i si'a'n inklin'o'n. Li sent'is si'n mal'esper'e sol'a, kaj la perspektiv'o konversaci'i kun simpati'a vir'in'o ebl'e li'n iom sen'pez'ig'is, kvankam la ide'o dev'i sur'hav'i mask'o'n de normal'ec'o promes'is streĉ'o'n ne apart'e agrabl'a'n.

Kaj nun, pli kaj pli evident'iĝ'is al li, ke mask'o tut'e ne neces'as.

“Kial?” ŝi demand'is.

Li apenaŭ hezit'is.

“Mi pov'as dir'i al vi, tamen pet'ant'e vi'n ne dis'fam'ig'i la afer'o'n. Post kelk'a'j semajn'o'j ĝi est'os publik'a, sed...”

“Mi promes'as ne dis'vast'ig'i vi'a'j'n konfidenc'o'j'n,” ŝi deklar'is per ton'o tiel firm'a, ke li nepr'e sent'is fid'o'n.

“Tiu posten'o est'is por mi tre ŝat'at'a rev'o, al kies real'iĝ'o mi long'e kred'is. Mult'a'j deleg'it'ar'o'j est'as favor'a'j al mi, kaj mi sci'as, ke mi est'as kompetent'a, kaj far'us tia'n labor'o'n bon'e...”

“Kio okaz'is?” ŝi murmur'is, dum li moment'e silent'is, perd'it'a en mal'gaj'a'j pens'o'j.

Li turn'is al ŝi vizaĝ'o'n stamp'it'a'n per spec'o de sen'ĝoj'a, sed real'ism'a firm'ec'o.

“Mi stud'is jur'o'n, antaŭ ol interes'iĝ'i pri financ'o'j, kaj mi kelk'a'temp'e praktik'is la advokat'a'n profesi'o'n. Mi do sci'as, kiam kaz'o est'as sen'esper'a. Tia est'as mi'a kaz'o.”

“Kaz'o pri kio?”

Li sku'is la kap'o'n, amar'e.

“Du kaz'o'j est'as. Unu el ili tem'as pri la murd'o de s-ro Kertsch. Oni suspekt'as mi'n, kaj mult'a'j argument'o'j pov'as konfirm'i la suspekt'o'n. El tiu mi esper'as sav'i mi'n. Ver'ŝajn'e tamen la polic'o, aŭ pli ĝust'e la du polic'o'j kun'labor'ant'a'j, la sovetia kaj la inter'naci'a, trov'os spur'o'j'n, indik'aĵ'o'j'n, mi ne sci'as..., element'o'j'n, kiu'j konduk'os ili'n al la ver'o, nom'e, ke ne mi kulp'as.”

“Kaj kio est'as la du'a kaz'o?”

“Laŭ'temp'e ĝi est'as la unu'a. El tiu mi ne el'tir'os mi'n.”

“Ĉu vi est'as kulp'a?” ŝi flustr'is, apenaŭ aŭd'ebl'e.

“Ne. Aŭ pli ĝust'e, jes. Mi dir'u, ke mi est'as kulp'a pri io, sed ne pri tio, kio'n oni riproĉ'as al mi. Mi kulp'as pri neglekt'em'o, sed oni akuz'as mi'n pri defraŭd'o, pri mal'honest'a al'propr'ig'o de grand'a'j sum'o'j buĝet'it'a'j de plur'a'j inter'naci'a'j organiz'o'j, kaj la dokument'o'j pruv'as mi'a'n kulp'ec'o'n. Kiel jur'ist'o, mi ne hav'as iluzi'o'j'n. Est'os tre mal'facil'e demonstr'i, ke mi far'is neni'o'n ŝtel'a'n. Li est'is makiavel'a.”

“Li? Kiu?”

“Mi'a kun'labor'ant'o. Se vi aparten'as al ŝtat'a deleg'it'ar'o, vi nepr'e sci'as, ĉu ne?, kia'grad'e hom'o pov'as mal'am'i hom'o'n, li'n ĵaluz'i, kaj plezur'e frakas'i li'a'n karier'o'n.”

“Tio'n mi efektiv'e sci'as, sed ial ĝi ŝajn'as ne taŭg'i kun vi'a person'ec'o. Vi est'as tro inteligent'a, tro kompetent'a, tro real'ism'a, sed ankaŭ cert'e tro kapabl'a vi'n defend'i, por las'i iu'n venk'i vi'n per simil'a ne'just'a streb'ad'o.”

“Vi prav'as, kaj tio est'as terur'a, el la vid'punkt'o de mi'a est'ont'ec'o. Ĉar tio'n, kio'n vi ĵus dir'is, ankaŭ la juĝ'ist'o'j dir'os. Eĉ mi'a karakter'o argument'os kontraŭ mi. Kiam mi dir'os, ke mi est'is nur neglekt'em'a, oni ne kred'os mi'n, oni facil'e pruv'os, ke neniam dum mi'a profesi'a viv'o mi montr'is plej et'a'n tendenc'o'n al neglekt'o.”

“Sed, se, kiel vi dir'as, vi kulp'as pri neni'o ali'a, kio okaz'is?”

“Stult'a afer'o! Mi en'am'iĝ'is. Mi renkont'is vir'in'o'n, kiu ŝanĝ'is mi'a'n tut'a'n percept'o'n pri la viv'o. Mi re'far'iĝ'is jun'ul'o. Mi pens'is nur pri ŝi. Mi iĝ'is romantik'a. Tiu am'o plen'ig'is mi'a'n ekzist'o'n, neni'o plu grav'is ekster ĝi, ĝi ig'is mi'n trov'i la mond'o'n bel'a, la hom'o'j'n simpati'a'j. Ĝi ag'is sur mi'n blind'ig'e, ebl'e ankaŭ ĉar blind'e fid'i tiom facil'ig'is mi'a'n am'viv'o'n!”

Li paŭz'is, kun okul'o'j esprim'ant'a'j profund'a'n anim'a'n de'fal'o'n.

“Kiam oni hav'as bon'a'n, perfekt'e kompetent'a'n kun'labor'ant'o'n, hom'o'n kun gigant'a labor'fort'o kaj sen'mank'a kon'o de ĉiu'j dosier'o'j, kiu'j'n oni trakt'as, hom'o'n kun tiel grav'a'j kvalit'o'j kiel firm'ec'o kaj diplomat'ec'o, kaj li propon'as pren'i sur si'n pli kaj pli da respond'ec'o'j, kiu'j'n oni dev'us konserv'i... En ordinar'a'j cirkonstanc'o'j, mi ne las'us kun'labor'ant'o'n far'i ĉio'n anstataŭ mi, ne pro mal'fid'o, sed nur pro tio, ke la labor'o mi'n interes'as, kaj mi ŝat'as trakt'i la afer'o'j'n mem, kaj do ĉio'n kontrol'i, kio est'as mi'a respond'ec'o. Sed mi est'is am'frenez'a.”

Ĝoja kompren'plen'e kap'jes'is.

“Mi est'is respond'ec'a. Mi, kaj nur mi, hav'is la rajt'o'n sub'skrib'i la kontrakt'o'j'n, la pag-ordon'o'j'n, ktp. Est'is tiom pli simpl'e, se mi pov'is fid'i li'n. Mi sub'skrib'is sen kontrol'i. Kaj nun mi'a sub'skrib'o trov'iĝ'as sur tiu'j dokument'o'j, kaj atest'as, ke mi defraŭd'is ne'kred'ebl'a'j'n sum'o'j'n.”

“Diabl'e!”

“Tio est'as la ĝust'a vort'o. Li ag'is diabl'e, satan'e. Kaj li kapt'is mi'n per ali'a rimed'o: li est'as turk'o.”

“Mi ne kompren'as.”

“Mi mal'am'as la turk'o'j'n, mi abomen'as la turk'o'j'n. Est'as ne'just'e ĝeneral'ig'i al tut'a popol'o sent'o'n ebl'e klar'ig'ebl'a'n pri kelk'a'j er'o'j el ĝi, sed mal'am'o ne est'as raci'a afer'o. Mi est'as armen'o, kaj mi aŭd'is terur'a'j'n rakont'o'j'n pri tio, kiel part'o de mi'a famili'o, en la generaci'o de mi'a'j av'o kaj patr'o, est'is eksterm'it'a'j de la turk'o'j. Sed vi sci'as, ke inter'naci'a'j organiz'o'j tre insist'as pri tio, ke neni'a etn'a diskriminaci'o aŭ ne'toler'em'o aper'u en ties person'ar'o. Se oni pov'us riproĉ'i al mi mal'am'a'n si'n'ten'o'n al turk'o, est'us tre grav'a makul'o en la raport'o'j pri mi, kaj ĝi en'danĝer'ig'us mi'a'n karier'o'n. Mi est'as ambici'a, ne vol'is risk'i fuŝ'o'n tiu'rilat'e, kaj do des pli montr'is fid'em'o'n kaj konfid'em'o'n al mi'a turk'a kun'labor'ant'o.

“Ver'ŝajn'e li jam plan'is prov'i iel frakas'i mi'a'n karier'o'n, ĉar li est'as sam'e ambici'a kiel mi, kaj eg'e ĵaluz'a. Sed kiam mi en'am'iĝ'is kaj komenc'is mal'pli rigor'e kontrol'i, li trov'is la okaz'o'n ben'ind'a. Li makiavel'e aranĝ'is la afer'o'j'n ekstrem'e inteligent'e...”

“Sed se li riĉ'ig'is si'n, kaj ne vi'n, tio cert'e est'as pruv'ebl'a per la bank'a'j etat'o'j!”

“Li ne cel'is est'i riĉ'a, nur frakas'i mi'a'n karier'o'n, kaj ĉef'e mal'help'i, ke mi ricev'u la posten'o'n, pri kiu vi ĵus antaŭ'e parol'is nom'e de kelk'a'j vi'a'j koleg'o'j kaj vi. Kaj pri tio li sukces'is, ĉar la afer'o est'os decid'it'a dum la nun'a konferenc'o, kaj est'as absolut'e cert'e nun, ke mi'a nom'o ne pov'os est'i konsider'at'a, eĉ se mi post'e facil'e pov'us pruv'i mi'a'n sen'kulp'ec'o'n.”

“Jes. Pri tio vi tut'e prav'as, se la enket'o jam ating'is tiu'n stadi'o'n.”

“Ĝi ating'is ĝi'n, kaj mi est'as amar'a. Ial, ebl'e ĉar mi'a am'afer'o inter'temp'e perd'is mult'e el si'a ekzalt'a etos'o, mi eg'e ambici'is tiu'n posten'o'n. La de'fal'o est'as por mi tre kruel'a.”

“Kiam vi ek'sci'is, ke oni kontrol'as vi'a'j'n financ'a'j'n manipul'ad'o'j'n?”

“Mi sci'is pri ia kontrol'o jam de kelk'a temp'o, sed pri la rezult'o'j de tiu kontrol'ad'o mi ek'sci'is nur ĉi tie, en Alm'a-At'o.”

“Nu, est'as terur'a bat'o por vi, ke vi ne hav'os tiu'n posten'o'n, tio'n mi kompren'as, sed post la konferenc'o vi tamen pov'os pruv'i, ke, dum vi kulp'as pri neglekt'o, la sum'o'j defraŭd'it'a'j ir'is al iu ali'a ol vi.”

“Se nur est'us tiel, la bat'o al mi'a karier'o jam est'us ne'super'ebl'a, almenaŭ por ambici'a hom'o kiel mi. Sed vi ne imag'as la makiavel'a'n spirit'o'n de mi'a koleg'o...” Li inter'romp'is si'n kaj ŝi'n rigard'is taks'e.

“Ĉu vi permes'as, ke mi fum'u?” li dir'is, kaj, ĉe ŝi'a jes'a respond'o, li propon'is al ŝi cigared'o'n, kiu'n ŝi ne akcept'is.

“Vi parol'is pri la makiavel'a cerb'o de vi'a koleg'o,” ŝi memor'ig'is.

“Jes. Tio'n mi ek'sci'is nur pas'int'a'n vendred'o'n” — ‘ver'ŝajn'e el la dosier'o ŝtel'it'a ĉe Kertsch’ Ĝoja pens'is — “kaj tio pruv'as, ke li'a cel'o est'as mi'n fal'ig'i, ne hav'ig'i al si mon'o'n, kvankam li ver'ŝajn'e ekspluat'is kelk'a'j'n bon'a'j'n okaz'o'j'n tiu'cel'e. La defraŭd'at'a'j sum'o'j est'is ĝir'at'a'j al special'a bank'o'kont'o mi'a'nom'a, pri kiu mi sci'is neni'o'n...”

“Sed,” Ĝoja inter'romp'is, “oni ne pov'as hav'i bank'kont'o'n sen don'i specimen'o'n de si'a sub'skrib'o, kaj sen indik'i adres'o'n!”

“La adres'o, kiu'n li don'is, est'is ĉe iu t.n. respond'serv'o, kiu, tut'e cert'e aŭtomat'e plu'send'is la korespond'aĵ'o'j'n al li aŭ al amik'o li'a. Sekv'e, mi neniam ricev'is i'a'n paper'o'n de la bank'o koncern'e tiu'n kont'o'n kaj mi suspekt'is neni'o'n. Kaj koncern'e mi'a'n sub'skrib'o'n, ĉi tiu trov'iĝ'as sur la dokument'o'j pri mal'ferm'o de kont'o. Tiu'j'n ne mi sub'skrib'is, kompren'ebl'e, est'as simpl'e fals'aĵ'o.”

“Vi do pov'os pruv'i la fals'o'n, kaj est'os sav'it'a!”

“Tio'n mi unu'e opini'is, kiam mi ek'sci'is pri tiu kont'o. Kaj post'e mi pri'pens'is. Se mi real'e vol'us defraŭd'i, ĉu ne plej simpl'a ruz'o est'us, por defend'i mi'n kontraŭ eventual'a suspekt'o, iel fals'i la propr'a'n specimen'a'n sub'skrib'o'n, ekzempl'e pet'ant'e sen'skrupul'a'n person'o'n tio'n far'i por mi, kontraŭ pag'o? La risk'o est'us minimum'a. Kaj ĝi est'is nul'a por mi'a turk'a koleg'o. Oni ebl'e pov'os pruv'i, ke la sub'skrib'o ne est'as mi'a, sed est'as ali'a afer'o trov'i, kiu imit'is ĝi'n. Mi'a koleg'o neces'e hav'as kun'kulp'ul'o'j'n, li korupt'is hom'o'j'n en la evolu'land'o'j por defraŭd'i tiu'j'n sum'o'j'n. Ekzempl'e, ni financ'is projekt'o'n, kiu laŭ'dir'e plen'um'iĝ'is dum tri jar'o'j, kun aĉet'o de material'o kaj ĉia'spec'a'j el'spez'o'j, ĉiu raport'o laŭ'regul'ar'e est'is komunik'it'a, sed ĉio est'is fals'a, neni'o est'is real'e efektiv'ig'it'a, kaj la respond'ec'ul'o en la evolu'land'o en'poŝ'ig'is al si mult'e da mon'o, dum la ali'a'j ŝpar'it'a'j sum'o'j est'is ĝir'it'a'j al mi'a sekret'a kont'o. Pri tiu projekt'o respond'ec'is mi, sed mi las'is mi'a'n turk'a'n help'ant'o'n ĝi'n pri'zorg'i.

“En mult'a'j ali'a'j okaz'o'j, tem'as nur pri procent'o'j de'direkt'at'a'j de la ĝust'a funkci'o al privat'a'j kont'o'j, sed kiel ajn est'is, li bezon'is kun'fripon'o'j'n, kaj ver'ŝajn'e unu el ili akcept'is imit'i mi'a'n sub'skrib'o'n. La polic'o neniam trov'os li'n. Pov'as est'i ie ajn en la mond'o!”

“Sed vi neniam uz'is tiu'n kont'o'n. Tio est'os suspekt'a, ĉu ne?”

“Ĉu ver'e? Kiu tribunal'o kred'os, ke mi ne intenc'is uz'i ĝi'n? Ceter'e, mi'a ver'a sub'skrib'o sufiĉ'e simil'as la imit'a'n, por ke la bank'o ag'u laŭ mi'a'j ordon'o'j, se mi send'us ordon'o'n al ĝi. Tiu mon'o do fakt'e est'as je mi'a dispon'o. Kiel pruv'i, ke ne mi aranĝ'is la tut'a'n afer'o'n?”

“Vi efektiv'e bezon'os unu'a'rang'a'n advokat'o'n,” Ĝoja dir'is kun simpati'o, ek'konsci'ant'e, dum ŝi prononc'is la vort'o'j'n, ke tiu fraz'o valid'as egal'e ĉu li rakont'is la ver'o'n aŭ ne.

“Eĉ pli ol vi imag'as. Aŭskult'u. Mi raport'os al vi pli'a'n kaŭz'o'n mi'n suspekt'i. Si'a'temp'e, kiam mi est'is jun'a, mi labor'is en firma'o, kie grav'ul'o, mi'a ĉef'o, foj'e far'is konsider'ind'a'n erar'o'n, sufiĉ'e serioz'konsekvenc'a'n por ke la afer'o ven'u antaŭ tribunal'o'n. La kulp'int'o est'is mal'kuraĝ'a hom'o, kaj por ne pren'i la respond'ec'o'n sur si'n, li mal'just'e akuz'is jun'a'n ofic'ist'o'n. Ali'a'j help'is li'n en la fals'a akuz'ad'o, kaj li pet'is ankaŭ mi'n atest'i sam'senc'e, minac'ant'e, ke se mi ne konsent'os, ili mal'dung'os mi'n, kio'n mi tut'e ne dezir'is. Se mi est'us jes'int'a, la tribunal'o est'us kondamn'int'a la knab'o'n. Mi rifuz'is, kaj dank’al mi'a atest'o, ĉi-last'a est'is sav'it'a. Tamen, la ali'a'j sufiĉ'e bon'e konspir'is inter si por konfuz'i la afer'o'j'n, tiel ke ili evit'is kondamn'iĝ'o'n kaj konserv'is si'a'j'n posten'o'j'n en la firma'o. Mi kompren'ebl'e perd'is mi'a'n, kaj for'ir'is. Ankaŭ mi'a jun'a sav'it'o est'is eks'ig'it'a, sed li sent'is al mi kor'tuŝ'a'n dank'em'o'n. Antaŭ mi'a for'ir'o, li vizit'is mi'n kaj deklar'is solen'e, ke li est'as mi'a ŝuld'ant'o, kaj ke se iam li sukces'os iĝ'i sufiĉ'e riĉ'a, li trov'os mi'n, kie ajn mi est'os, kaj nepr'e re'pag'os al mi (mi ankaŭ est'is help'int'a li'n mult'e per mi'a'j jur'a'j konsil'o'j). Tiu'j okaz'aĵ'o'j dis'volv'iĝ'is en Aleksandrio en 1952.

“Mi tut'e forges'is tiu'n afer'o'n, ĝis antaŭ kelk'a'j monat'o'j iu ĝir'is 2000 dolar'o'j'n al mi'a ordinar'a kont'o, kun neni'u ali'a klar'ig'o ol “Memor'e pri Aleksandrio, A.T.” A.T., tio est'as li'a'j komenc'liter'o'j. Nu, bon'e, mi trov'is la afer'o'n ne'atend'it'a kaj ĉarm'a. Post du monat'o'j de'nov'e ven'is 2000 dolar'o'j kun la sam'a menci'o. Kaj kiam mi ek'sci'is pri la makiavel'aĵ'o aranĝ'it'a por perd'ig'i mi'a'n reputaci'o'n, mi subit'e ek'tim'is. Kio'n, se mi'a turk'a kun'labor'ant'o el'trov'is pri tiu epizod'o, kaj decid'is tiel send'i al mi mon'o'n kun menci'o, kiu ne ig'os mi'n re'ag'i tuj? En la tut'a kun'tekst'o de la afer'o'j riproĉ'at'a'j al mi, tiu menci'o odor'as kiel alud'o al korupt'aĵ'o, ĉu ne? Kiel mi pov'us konvink'i tribunal'o'n, mi demand'as vi'n? Ne est'as ia ebl'ec'o. Tiu hom'o profit'is moment'o'n de anim'a mal'fort'ec'o mi'a'flank'a, kiam mi en'am'iĝ'is, por ruin'ig'i mi'a'n viv'o'n...”

“Mi est'as impres'it'a, sinjor'o. Kiam mi ven'is al vi kun mi'a kolektiv'a propon'o, mi ne imag'is, ke mi aŭd'os pri tia angor'ig'a situaci'o.”

“Mi pet'as vi'a'n pardon'o'n, se vi'a'n afabl'ec'o'n mi tro'uz'is, sed mi ver'e bezon'is parol'i al iu, kaj vi montr'iĝ'is tiel kompren'em'a! Vi ne imag'us, kiel sol'a mi sent'as mi'n en tiu tut'a tra'viv'aĵ'o.”

“Mi dev'as pardon'i al vi neni'o'n, sinjor'o. Mi kompren'as vi'a'n turment'o'n. Bedaŭr'ind'e...”

“Nun est'as temp'o, ke mi re'ir'u ofic'ej'e'n. Ĉu mi re'vid'os vi'n, sinjor'in'o?”

“Esper'ebl'e,” ŝi respond'is, kun miks'it'a'j sent'o'j. Kaj rigard'ant'e li'n for'ir'i, ŝi sent'is pinĉ'et'o'n en la kor'o.

*

“Kaj kiel vi taks'as la tut'a'n afer'o'n?” Jano demand'is.

Dum long'a sen'vort'a minut'o, Ĝoja mens'e konsider'is la divers'a'j'n element'o'j'n.

“Mi'a unu'a impres'o est'is, ke li parol'as sincer'e.”

“Sed vi hav'is du'a'n impres'o'n, ĉu?”

“Jes. Mi ŝancel'iĝ'as de unu al la ali'a. Mi dir'as al mi: Se li est'as sincer'a, kia terur'a situaci'o! Kaj tia'j situaci'o'j ekzist'as en la viv'o, ĉu ne? Ali'flank'e, mi re'bat'as: Se li est'as kulp'a pri la defraŭd'o'j, kaj ebl'e ankaŭ pri la murd'o, kia bon'a manier'o prezent'i si'a'n defend'o'n! Li est'is advokat'o si'a'temp'e, kaj li'a pled'o est'is perfekt'a, kun la ĝust'a'j moment'o'j de emoci'o, la esprim'o de amar'ec'o, kaj la raci'a konstru'o de la tut'o... Kiel sci'i la ver'o'n?”

“Ĉu tiu turk'o trov'iĝ'as ĉi tie? Est'us interes'e aŭd'i li'a'n versi'o'n de la fakt'o'j.”

“Li absolut'e ne alud'is al ties ebl'a ĉe'est'o. Li eĉ ne dir'is la nom'o'n, kaj kompren'ebl'e mi ne pov'is demand'i.”

“Enket'ant'e sur'lok'e, neces'e ni solv'os la dilem'o'n. Ekzempl'e, ni cert'e trov'os bank'ofic'ist'o'n, kiu atest'os, ĉu Romian mem aŭ iu ali'a prezent'iĝ'is por mal'ferm'i la kont'o'n...”

“Jano!”

Li rigard'is akr'e. En ŝi'a esprim'o horor'o leg'iĝ'is. Ŝi prononc'is rapid'e:

“Jano! Mi ĵus pens'is! Ĉu ebl'us, ke dezir'ant'e definitiv'e ruin'ig'i li'a'n karier'o'n, iu murd'is Kertsch-on, cert'a, ke la kulp'o fal'os sur Romian?”

“Vi sci'as sam'e bon'e kiel mi, kiom tord'it'a la hom'a mens'o kelk'foj'e montr'iĝ'as. Vi prav'as. Tio est'as hipotez'o, kiu'n ni ne rajt'as neglekt'i.” Kaj Karal zorg'e not'is en si'a not'libr'et'o: esplor'i pri la turk'a kun'labor'ant'o de Romian.

16

Stefano rendevu'is kun Michael Wise ĉe la akcept'ej'o de hotel'o Ala-Tau. Tie trov'iĝ'is gazet'vend'ej'o, kiu dispon'is gazet'o'j'n en ĉia'spec'a'j lingv'o'j, sed, almenaŭ koncern'e la okcident'eŭrop'a'j'n, nur komun'ist'a'j'n: L’Humanité, L’Unità, The Daily Worker, Le Drapeau Rouge, ktp. Por si'n amuz'i, Stefano demand'is al la vend'ist'in'o, ĉu ŝi hav'as L’Osservatore Romano, sed ŝi sci'is nur la rus'a'n.

“Stefano! Ĉu ankaŭ vi sopir'as al okcident'a...” Ĵus al'ven'is Michael Wise, sed nur post ne'kompren'ebl'a paŭz'o, dum kiu li fiks'e rigard'is la vend'at'a'j'n gazet'o'j'n kaj revu'o'j'n, li fin'is si'a'n fraz'o'n, tre mal'rapid'e: “... al okcident'a gazet'o ne komun'ist'a?”

“Kio okaz'is al vi?” demand'is Stefano, sed jam Michael fingr'um'is en si'a mon'uj'o.

“Ĉu vi hav'as du kopek'o'j'n?” li pet'is Stefanon, kiu tuj trans'don'is la mon'er'o'j'n.

“Jen,” li dir'is al la vend'ist'in'o, pren'ant'e gazet'o'n. Ŝi rigard'is li'n ekstrem'e intens'e. Stefano rimark'is, ke la gazet'o est'as hebre'skrib'a.

“Mi neniam kred'us, ke ni trov'os ĝi'n ĉi tie,” la uson'an'o dir'is al si'a kun'ul'o, dum ambaŭ paŝ'is for. Est'is ja decid'it'e, ke ili pied'ir'os urb'o'centr'e'n.

“Kio ĝi est'as?” la nev'o de Karal sci'vol'is.

“Ekzempler'o de la gazet'o, kiu'n menci'is mi'a mister'a apud'ul'o en la sinagog'o: Birobiĝaner Ŝtern.”

“Ĉu vi kapabl'as leg'i?”

“Est'as en la jid'a lingv'o. Mi ne leg'as ĝi'n tut'e flu'e, sed mi pov'as preskaŭ ĉio'n kompren'i. Mi'a'j kvar ge'av'o'j parol'is nur jid'e, kaj ili viv'is long'e, ĉu kun ni, ĉu tuj apud'e, en Brooklyn. Tial, kvankam mi ne ver'e parol'as la lingv'o'n, mi ĝi'n kompren'as, eĉ se — se parol'i sincer'e — mi prefer'us, ke ĝi est'u skrib'at'a per latin'a'j liter'o'j.”

“Ĉu la jid'a est'as nur special'a manier'o skrib'i la german'a'n?”

“Ne. La gramatik'o est'as relativ'e mal'sam'a, ankaŭ la prononc'o, kaj mult'a'j vort'o'j est'as tut'e ali'a'j, kiu'j de'ven'as de la hebre'a, arame'a, latin'a kaj ĉef'e el la rus'a, pol'a aŭ ali'a'j slav'a'j lingv'o'j.”

“Kiel tio klar'iĝ'as?”

“Mi ne est'as spert'ul'o pri la afer'o, kvankam unu el mi'a'j av'o'j est'is iom fanatik'a pri ĝi. Se mi bon'e memor'as li'a'j'n ted'a'j'n preleg'o'j'n, la jid'a komenc'e est'is la lingv'o de jud'o'j, kiu'j, ven'ant'e el roman'id'a'j land'o'j, establ'iĝ'is ĉe la Rejnvalo ĉirkaŭ la 11-a aŭ la 12-a jar'cent'o. Tial eĉ la german'a en'hav'o de la lingv'o est'as arkaik'a kaj dialekt'a. Oni ĉiam skrib'is ĝi'n per hebre'a'j liter'o'j, ĉar la jud'o'j plej'part'e, almenaŭ tiu'epok'e, ne sci'is skrib'i ali'manier'e. Ceter'e, tiam, en la tut'a Eŭrop'o, nur la jud'a'j vir'o'j kaj la krist'an'a'j religi'ul'o'j en'tut'e sci'is skrib'i, krom kelk'a'j mal'oft'a'j escept'o'j.”

“Kaj kio'n signif'as Bibiroĝa... kiel vi dir'is?”

“Birobiĝaner Ŝtern?”

“Jes. Kio'n tio signif'as?”

“Birobiĝana stel'o.”

“Ne mult'e pli kompren'ebl'e!”

“Ĉu vi neniam aŭd'is pri Birobiĝano?”

“Neniam.”

“Est'as region'o en sovetia Ekstrem'a Orient'o. Terur'a region'o, laŭ tio, kio'n mi aŭd'is. Se mi ne erar'as, est'is ide'o de Stalin por kontraŭ'batal'i cion'ism'o'n. Li pens'is: la jud'o'j vol'as propr'a'n land'o'n, nu, bon'e, mi don'os land'o'n al ili. Li elekt'is tiu'n ne'gast'am'a'n ter'o'n, kaj eg'e propagand'is, por ke la jud'o'j de Sovet-Uni'o ir'u tie'n establ'i jud'a'n komun'ism'a'n paradiz'o'n. Mult'a'j ir'is, el kiu'j, laŭ'dir'e, mult'a'j ne pro propr'a decid'o. Mi tut'e ne sci'as, kiom da ili ankoraŭ rest'as tie. Fakt'e, mi eĉ ne imag'is, ke ekzist'as sufiĉ'a jid'lingv'a komun'um'o, por ke oni pres'u ĉi tia'n gazet'o'n. Kiam mi'a apud'ul'o sinagog'a menci'is la nom'o'n, mi apenaŭ kred'is mi'a'j'n orel'o'j'n. Sed la plej grand'a surpriz'o est'is trov'i ĝi'n ĉi tie.”

“Ebl'e ili ne hav'as ĝi'n konstant'e.”

“Efektiv'e. Mi ne mir'us, se tio est'us organiz'it'a pro la inter'naci'a konferenc'o, por ke okcident'an'o'j ne pov'u plend'i, ke ĉiu sign'o pri jud'a kaj jid'a kultur'o mal'aper'is.”

“Pri kio parol'as tiu gazet'o? Ĉu vi pov'as dir'i?”

“Mi leg'u al vi la titol'o'j'n, tio don'os ide'o'n. Jen: Pli rapid'e pri'zorg'i la transport'o'n de la ter'pom'o'j, Avert'o de la Nadeĵdina sovet'o de l’ Birobiĝana ‘rajon’, t.e. distrikt'o, aŭ io simil'a; Est'u salut'at'a, lern'ej'o, tio ŝajn'as est'i pri la fin'o de la feri'o'j; Kun'sid'o de la Prezid'ant'ar'o de la Super'a Sovet'o de USSR; Sur'voj'e al teknik'a progres'o; Progres'a brigad'o de traktor'pri'zorg'ant'o'j... Ne tre interes'e. Ŝajn'as, ke eĉ ne est'as unu inter'naci'a nov'aĵ'o, nur lok'a'j afer'o'j. Kompren'ebl'e, ĉiu leg'ant'o de ĉi tiu leg'as pri ali'a'j event'o'j en la grand'a'j sovet'a'j tag'gazet'o'j, kiel Pravda kaj Izvestija.”

“Ĉu vi kompren'as, kial vi'a kun'ul'o en la sinagog'o menci'is tiu'n gazet'o'n?”

“Mi opini'as, ke jes. Li ja menci'is ‘special'a'n numer'o'n’. Sed ĉef'e mi kompren'as pro la en'hav'o de la filakteri'o'j.”

Stefano halt'is subit'e, mir'ig'it'a.

“Ĉu vi rigard'is, kio est'as en ili? Ĉu vi sci'as?”

“Kompren'ebl'e, mi est'is sci'vol'em'a, kaj tuj rigard'is...”

“Kial vi ne dir'is antaŭ'e?” Stefano preskaŭ koler'is.

“Ĉar ni est'is inter'romp'it'a'j, kaj en tiu publik'a lok'o...”

“Kia sen'pez'iĝ'o! La inter'naci'a'j polic'an'o'j est'is tre ĝen'at'a'j de la fakt'o, ke ili neni'o'n kompren'as, kaj ili tamen ne vol'is trans'don'i al la sovetiaj koleg'o'j. Pri kio tem'as?”

“Est'as kod'o. Est'as la klar'ig'o'j por deĉifr'i tekst'o'j'n en kod'o baz'it'a sur la hebre'a Bibli'o.”

“Efektiv'e, ĉio far'iĝ'as klar'a nun. Iu grav'a tekst'o trov'iĝ'as en special'a numer'o de Bibiĝana Stel'o, kod'it'a, kaj la manier'o kompren'i la kod'o'n al'ven'is laŭ ali'a voj'o en la filakteri'o'j. Sen'dub'e unu el la an'o'j de la konspir'o, kio ajn ĝi est'as, hav'as ebl'ec'o'n uz'i pres'ej'o'n kun hebre'a'j tip'o'j kaj li pres'is la hebre'kod'a'n mesaĝ'o'n tia'manier'e, ke ĝi aspekt'as kiel ordinar'a gazet'o jid'lingv'a. Se oni en'met'is tia'n kod'it'a'n paĝ'o'n en ĉi tia'n gazet'o'n, est'as ver'e preskaŭ neni'u ŝanc'o, ke iu suspekt'u i'o'n ajn!”

“Vi prav'as. Mi supoz'as, ke mal'mult'a'j sovet'a'j civit'an'o'j kapabl'as leg'i tiu'j'n liter'o'j'n... Almenaŭ inter la ne'jud'a'j, kaj jud'o'j traf'ant'e tio'n — kio ankaŭ est'as tre mal'probabl'a, se ekzist'as nur unu ekzempler'o — ver'ŝajn'e ne perfid'us. Est'as ne mal'bon'a ide'o.”

“Kaj por evit'i, ke iu kompren'u pri la afer'o, ili send'is la du er'o'j'n apart'e: iu, pri kiu ni sci'as neni'o'n, al'port'is Bibi..ĝaĝa... nu, la gazet'o'n en'hav'ant'a'n la mesaĝ'o'n al la cel'it'a instanc'o aŭ person'o, kaj la kod'o'n transport'is iu ali'a, vi'a flustr'em'a kun'preĝ'ant'o.”

“Sed kio okaz'os nun, kiam Kertsch for'mort'is?” si'n demand'is Michael.

Al tiu demand'o neni'u pov'is respond'i. Pens'em'a'j, ambaŭ jun'ul'o'j plu marŝ'is sen'vort'e laŭ strat'o Furmanova.

*

Adams, Tuurken kaj Karal sid'is sur'benk'e en la Gorki-Park'o. Jam de kelk'a'j minut'o'j Karal sen'inter'romp'e flustr'is al si'a'j du kun'ul'o'j.

“Do,” li fin'is si'a'n raport'o'n, “la mesaĝ'o trov'iĝ'as en tiu jid'lingv'a gazet'o. Kio'n ni far'u?”

Adams kaj Tuurken moment'e pri'pens'is.

“Neces'as tra'serĉ'i la ĉambr'o'j'n kaj ofic'ej'o'j'n de ĉiu suspekt'at'o, kaj vid'i, ĉu unu el ili hav'as tiu'n jid'lingv'a'n gazet'o'n,” sugest'is la blond'ul'o. “Tiam ni pri'demand'os li'n, kaj ebl'e sukces'os akir'i konfes'o'n, ke li ĝi'n ricev'is per la murd'o de Kertsch.”

“Jes,” aprob'is la ĉef'o. “La fakt'o ke la libi'an'o'j trov'is neni'o'n ĉe Plum ne hav'as i'a'n signif'o'n por ni, ĉar, unu'e, ni ne sci'as, ĉu Plum ne el'pens'is la tut'a'n afer'o'n, kaj, du'e, ver'ŝajn'e ili ne konjekt'is, ke ili dev'as serĉ'i gazet'o'n pres'it'a'n per hebre'a'j liter'o'j.”

“Prav'e”, “Jes,” kun'parol'is la du ali'a'j.

“Sed nun,” Adams daŭr'ig'is, “ni stumbl'as re'foj'e ĉe la sam'a demand'o, kiu konstant'e ĝen'as ĉi-enket'e: kio'n, se i'o'n, ni rakont'u al ni'a'j sovetiaj koleg'o'j?”

Voĉ'o, kies obtuz'a prononc'o de la angl'a est'is tuj re'kon'ebl'a, ek'sku'is la tri vir'o'j'n:

“Al kamarad'o Zajcev, neni'o'n, mi konsil'as; kaj al mi ne est'as neces'e, mi ĉio'n aŭd'is.”

De mal'antaŭ la bosk'et'o, ĉe kiu la benk'o star'is, aper'is Maĥmetali. Li paŝ'is al la park'a voj'o, antaŭ la benk'o'n, kaj tie kurb'iĝ'is por pren'lev'i skarab'o'n kaŝ'it'a'n en la herb'o.

“La uson'an'o'j ver'e est'as eg'e kompetent'a'j teknik'e, ĉu ne? Neniam en Sovet-Uni'o oni sukces'us produkt'i tiel bel'a'n kompakt'o'n de tre sens'iv'a mikrofon'o kaj radi'o-el'send'il'o. Ni ĉiam dev'as akir'i el fremd'land'o tia'j'n lud'il'et'o'j'n.”

“Ĉu la diabl'o vi'n help'as?” Adams demand'is, ne'kapabl'a kaŝ'i si'a'n de'fal'o'n. “Kiel vi pov'is sci'i, ke ni sid'os ĉi-benk'e?”

Maĥmetali rid'et'is:

“Sen'dub'e est'us pli saĝ'e las'i vi'n pens'i, ke mi'n help'as la diabl'o. Sed mi hav'as kor'inklin'o'n al vi'a tri'op'o, kaj sekv'e klar'ig'os. Est'as simpl'e. Kun'labor'ant'o mi'a, kiu, ceter'e, tut'e ne sci'as, pri kio tem'as, fal'ig'is ĉi tiu'n aŭd'em'a'n skarab'o'n delikat'e en la herb'o'n, kiam ni vid'is, ke ĉi tiu'n benk'o'n vi elekt'as.”

“Dank'o'n pro la klar'ig'o, koleg'o. Sed ĉu vi bon'vol'os ripet'i, kio'n vi komenc'e dir'is, kiam vi kobold'e materi'iĝ'is antaŭ ni? Mi ne est'as cert'a, ĉu mi bon'e kompren'is,” prononc'is la nigr'ul'o, kun'tir'ant'e la brov'o'j'n.

“Ebl'e ĉar mi'a dir'o efik'is surpriz'e. Mi propon'as inter'konsent'o'n kun vi. Vi dir'os neni'o'n al mi'a ĉef'o Boris Zajcev pri tiu ĉi afer'o. Tiu'j rus'o'j ne bezon'as sci'i ĉio'n grav'a'n, ĉu? Sed, ĉar mi sci'as, vi divid'os kun mi la frukt'o'j'n de vi'a esplor'ad'o. Se vi trov'os la gazet'o'n, vi diskret'e inform'os mi'n, kaj ni kun'e decid'os, kio'n far'i. Ĉu konsent'it'e?”

“Kompren'ebl'e ni konsent'as. Kio'n ali'a'n ni pov'us far'i?” Adams mal'ĝoj'e voĉ'is. La uzbek'o, kap'salut'ant'e kun kelk'a ironi'o, for'ir'is.

Kun sufok'it'a ĝoj'o Karal dank'is la ĉiel'o'n ke Maĥmetali ne pov'is hav'i ide'o'n pri tio, kio'n ili diskut'is antaŭ ol ek'sid'i sur la benk'o'n. La soveti'an'o sci'as pri la gazet'o, jes ja, sed ne pri la kod'o, kaj la lok'o, kie ĝi nun situ'as. Tiu'n part'o'n de si'a raport'o Jano prezent'is al la du koleg'o'j promen'ant'e antaŭ'e.

Kaj tiel konsci'i si'a'n ĝoj'o'n ig'is li'n dub'em'e konsider'i la strang'a'n situaci'o'n de inter'naci'a'j funkci'ul'o'j, al kies spec'o li por'temp'e aparten'is: kiom ajn sincer'e ĉe la dung'iĝ'o oni ĵur'is lojal'ec'o'n al la inter'naci'a komun'um'o, ali'a'j faktor'o'j inter'ven'is, kaj li tut'e ne sent'is si'n kulp'a kaŝ'i part'o'n de la ver'o al Zajcev. La mal'kovr'o, ke Adams kaj Tuurken sam'opini'as est'is por li plaĉ'a okaz'aĵ'o. Kaj nun, eĉ Maĥmetali... “Kiel sol'a tiu Zajcev est'as!” li pens'is.

17

Ĝoja ĉiam tre ŝat'is pied'ir'i. Ĉi-maten'e, ŝi decid'is marŝ'i al si'a komision'a kun'sid'o. Laŭ'long'e de la vast'a avenu'o, konduk'ant'a al Lenin-Palac'o, trov'iĝ'is larĝ'a trotuar'o; ĝi ne est'is pavim'it'a aŭ asfalt'it'a, sed plaĉ'e est'is al la pied'o'j paŝ'i trankvil'e sur la ter'o: ŝi ne est'is tia pedant'a elegant'ul'in'o, kiu ne toler'us iom da polv'o sur la ŝu'o'j.

El'ir'ant'e tiu'n maten'o'n, ŝi preskaŭ kolizi'is kun Marta Martin. Ankaŭ ĉi tiu ir'is pied'e, firm'e ten'ant'e la mal'nov'a'n pluv'ombrel'o'n, kiu neniam for'las'is ŝi'n.

Ĝoja iam profit'is de la fakt'o, ke la restoraci'o apud Lenin-Palac'o est'is plen'plen'a, por sid'i ĉe la tabl'o, ĉe kiu manĝ'is Marta Martin, pens'ant'e, ke ĉiam est'as util'e pli bon'e kon'at'iĝ'i kun person'o'j lig'it'a'j al enket'o. Ili tiel inter'kon'at'iĝ'is.

“Ĉu ankaŭ vi marŝ'os al la labor'o?” Ĝoja demand'is kun larĝ'a rid'et'o.

“Kompren'ebl'e. Est'as tiom pli agrabl'e. Mi ne kuraĝ'as uz'i la lok'a'j'n aŭtobus'o'j'n, tiel plen'a'j je hom'o'j ili ĉiam est'as, kaj mi ne ŝat'as ir'i per tiu'j vetur'il'o'j, kiu'j'n la aŭtoritat'o'j met'is je ni'a dispon'o. Ili neniam est'as pret'a'j je la ĝust'a hor'o, kiam oni ili'n bezon'as. Sed al mi tre plaĉ'as tiu voj'o ofic'ej'e'n, des pli ĉar la veter'o ĝis nun konstant'e est'is perfekt'a.”

“Efektiv'e. Hodiaŭ est'as la unu'a tag'o, kiam ni el'lit'iĝ'is ĉe griz'a ĉiel'o.”

Tiel babil'ant'e pri plej divers'a'j tem'o'j, pri Alm'a-At'o kaj ĝi'a'j pom'o'j, pri la fakt'o, ke plur'a'j restoraci'o'j dum la konferenc'o est'as mal'permes'it'a'j al la urb'an'o'j, tiel ke kelk'foj'e oni vid'as de ekster'e mal'plen'a'n manĝ'o'salon'o'n, ĉe kies pord'o sovetia Cerber'o for'pel'as la frand'em'ul'o'j'n ne aparten'ant'a'j'n al la konferenc'a elit'o, pri la et'a'j afiŝ'et'o'j invit'ant'a'j al inter'ŝanĝ'o de apartament'o, kaj pri mult'a'j ali'a'j aspekt'o'j de viv'o tiom mal'sam'a ol tiu, al kiu ili kutim'as, tiel babil'ant'e ili ir'is.

Ĉe la voj'kruc'o de Lenin'a kaj Abaja avenu'o'j, milic'an'o direkt'is la trafik'o'n. Al tiu punkt'o laŭ Abaja avenu'o rapid'e al'ven'is nigr'a solen'aspekt'a “Volg'o”-aŭt'o, dum la milic'an'o don'is la pas'permes'o'n al la trafik'o de Lenin'a avenu'o. La nigr'a “Volg'o”, ne halt'ant'e, korn'is, sed la milic'an'o ne aŭd'is pro la bru'o de pas'ant'a ŝarĝ'vetur'il'o.

Ĝoja kaj Marta halt'is por rigard'i scen'o'n ne imag'ebl'a'n en okcident'a land'o. La “Volg'o”, al kiu la pas'rajt'o ne est'is al'las'it'a, tamen plu antaŭ'e'n'ir'is, mal'rapid'e, ĝis ĝi preskaŭ karambol'is kun et'a “Ĵiguli”-vetur'il'o, kies ŝofor'o feliĉ'e hav'is bon'eg'a'j'n refleks'o'j'n. La brems'a bru'o surpriz'salt'ig'is la milic'an'o'n, kiu, si'n turn'ant'e, kun fal'ant'a makzel'o kaj larĝ'ig'it'a'j okul'o'j unu'a'foj'e ek'vid'is la nigr'a'n “Volg'o'n”. El tiu el'ir'is dik'ventr'ul'o, vid'ebl'e furioz'a. El la et'a “Ĵiguli” el'salt'is vir'o en arme'a oficir'a uniform'o. Kaj, sub la ne'kred'em'a'j rigard'o'j de Ĝoja kaj de la sekretari'in'o, fajr'a kverel'o eksplod'is, dum aŭt'o'j korn'is kaj pas'is ĉiu'direkt'e, si'n'gard'e kaj mal'rapid'e, direkt'at'a'j de rid'ant'a'j aŭt'ist'o'j, kiu'j amuz'iĝ'e pas'is preter la kri'ant'a tri'op'o, star'ant'a mez'e de l’ voj'kruc'o.

“Kia'j strang'a'j mor'o'j!” dir'is Marta Martin. “Tiu vir'o en la nigr'a aŭt'o ne vol'is obe'i la sign'o'n de la trafik'ĝendarm'o, kaj li halt'ig'as si'a'n aŭt'o'n sub ties naz'o por ir'i li'n skold'i! Kia'j strang'a'j mor'o'j! Rigard'u, kiel li kapt'is la zon'o'n de la milic'an'o kaj li'n sku'as!”

Ebl'e la kverel'o est'us daŭr'int'a mult'e pli long'e, sed subit'e, kiel okaz'as en tropik'a'j region'o'j, fort'eg'a pluv'torent'o ek'bat'is la grund'o'n. Rapid'eg'e, sed plu kri'aĉ'ant'e, ambaŭ vetur'ant'o'j kur'is en si'a'n respektiv'a'n aŭt'o'n kaj for'ir'is, dum la milic'an'o esprim'e lev'is la ŝultr'o'j'n.

La pluv'ombrel'o de Marta Martin montr'iĝ'is plej bon'ven'a, kaj efik'is plaĉ'e ŝirm'e kontraŭ la lavang'a diluv'o, kiu ili'n ĉirkaŭ'is.

“Ĉiu'j mok'as mi'a'n pluv'ombrel'o'n,” ŝi dir'is — kaj est'is ver'e, ke ŝi'a mani'o ĉi'e'n kun'port'i tia'n arkaik'aĵ'o'n est'is la cel'o de mult'a'j rid'o'j en la mond'a konferenc'o — “sed mi nun pruv'os, ke ĝi est'as pli bon'a ol mult'a'j modern'a'j. Ni ir'os tut'e komfort'e tri'op'e, ĉu ne?, kar'a sinjor'o, ven'u kun ni.”

Tiu'j'n last'a'j'n vort'o'j'n ŝi direkt'is al gras'a, barel'form'a sinjor'o, kiu star'is ĉe pord'o prov'ant'e protekt'i si'n kontraŭ la torent'a pluv'o. “Ebl'e la pluv'ombrel'o taŭg'as por tri, sed nur normal'dimensi'a'j”, Ĝoja pens'is, dum diluv'o lavang'is sur ŝi'a'n dekstr'a'n ŝultr'o'n, sed io, kio'n dir'is f-in'o Martin ŝi'n subit'e send'is al fulm'rapid'a ĉen'iĝ'o de ne'atend'it'a'j pens'o'j, kvankam la koncern'a fraz'o est'is unu el la plej banal'a'j, kiu'j'n oni pov'as imag'i:

“Kaj kiel fart'as vi'a kar'a edz'in'o? Ĉu ŝi ne ven'is kun vi el Luksemburgo, s-ro Kirsch*?”

*

“Ĉu est'as la sam'a?” Olavi Tuurken demand'is al Jano Karal.

Ĉi tiu el'ig'is fald'it'a'n gazet'o'n el si'a poŝ'o. Pen'e, li kompar'is la liter'o'j'n de la titol'o kun tiu, kiu'n la finn'o ĵus pren'is el la amas'o da revu'o'j kaj dokument'o'j en la arab'a, rus'a kaj mult'a'j ali'a'j lingv'o'j, kiu'j'n la polic'an'o'j ne kapabl'is ident'ig'i.

“Rigard'u. Kio'n vi opini'as?” Jano respond'is. Kaj ambaŭ vir'o'j klin'iĝ'is super tiu'j liter'o'j, el kiu'j, por ili, ĉiu tut'e simil'is la sekv'ant'a'n.

“Jes, est'as la sam'a,” ili dir'is sam'temp'e. Kaj zorg'ant'e, ke ĉio est'u en la sam'a ord'o, kiel ĉe ili'a en'ir'o, la du polic'an'o'j el'ir'is el la ĉambr'o de Jakobo Plum. Est'is la last'a el la esplor'end'a'j lok'o'j. Li, kaj nur li, posed'is ĉe si numer'o'n de Birobiĝaner Ŝtern.

*

Plum aspekt'is pli kompat'ig'e rid'ind'a ol iam ajn antaŭ'e. Li balbut'is, li hav'is tik'o'j'n, li far'is ne'koher'a'j'n gest'o'j'n, kiu'j ĉiam minac'is fal'ig'i iu'n objekt'o'n, kaj li'a voĉ'o iĝ'is pli kaj pli alt'a, kvazaŭ ju pli li terur'iĝ'is, des pli li pen'is imit'i la son'o'j'n de sopran'ul'o.

“Kio'n mi dir'u, sinjor'o'j, kio'n mi dir'u?” li kri'is kvazaŭ deklam'e. “Vi'a demand'o est'as tiel absurd'a, ke mi... oj, oj, oj... kontraŭ absurd'ec'o sen'kulp'a ŝaf'id'o est'as pli sen'help'a ol hard'it'a bandit'o.”

“Kio est'as tiu ĵurnal'o?”

“Ĉu ver'e vi ne sci'as? Sufiĉ'as leg'i la titol'o'n. Est'as Birobiĝaner Ŝtern.”

“Kaj kio est'as Birobiĝaner Ŝtern?”

“Publik'ig'aĵ'o, period'aĵ'o, ĵurnal'o, tag'aper'aĵ'o, tag'gazet'o, sinjor'o'j. Kiel oni pov'as respond'i tiel absurd'a'j'n demand'o'j'n? Tamen, mi ne pov'as dir'i, ke est'as la Koran'o aŭ la Bibli'o. Oj! Ebl'e mi ofend'is vi'n. Mi dir'u, vid'ebl'e ne est'as la Kapital'o de old'a Karlo! Oj, oj! Re'foj'e mi ofend'as, ebl'e. Di'o mi'a! Mi perd'as la prudent'o'n. Kaj da ĝi mi neniam hav'is...”

Dum li parol'is, li pas'ig'is la man'o'n re'e kaj re'e tra la har'ar'o, tiel ke post kelk'a temp'o li iĝ'is tut'e dis'komb'it'a, kun plej komik'a efekt'o.

“Aŭskult'u, ge'sinjor'o'j, ne, pardon'u, sinjor'o'j, e... kio'n mi vol'is dir'i? Ha jes! Kial vi ven'as far'i al mi demand'o'j'n pri tiu kompat'ind'a birobiĝana gazet'o, dum vi vid'is en tiu sam'a ĉambr'o mi'a'n kolekt'o'n da gazet'o'j pers-, arab-, hind'i-, rus-, moldav- kaj ali'lingv'a'j, pri kiu'j vi sent'as neniu'n bezon'o'n pri'demand'i mi'n. Mi ne kompren'as.”

“Kial vi hav'as tiu'n gazet'o'n ĉe vi? Kiel vi ĝi'n akir'is?”

“Kiel pri ĉiu'j ali'a'j, sinjor'o'j. Pro la lingv'o. Mi aĉet'as ĉia'lingv'a'j'n tekst'o'j'n. Mi est'as estr'o de ĉi tiu traduk'fak'o. Mi est'as kon'at'a poliglot'o. Post Georg'o S*** kaj Georg'o K***, ver'ŝajn'e mi est'as la hom'o, kiu kompren'as plej mult'e da lingv'o'j en la mond'o, kvankam mi'a antaŭ'nom'o ne est'as Georg'o. Mi eĉ opini'as, ke mi star'as antaŭ Teodor'o G***. Kaj mi eĉ hav'as avantaĝ'o'n super ili: mi kompren'as la lingv'o'j'n aŭd'e, dum tiu'j est'as ĉef'e leg'a'j lingv'o'fenomen'o'j.”

“Interes'e,” simpl'e dir'is Karal, si'n demand'ant'e, ĉu tiu'j nom'o'j respond'as al ia real'ec'o, aŭ ĉu tem'as nur pri mis'voj'ig'a el'pens'aĵ'o. Plum probabl'e ne aŭd'is.

“Sed vi ne imag'us,” li plu lisp'is, “kio'n tiu gazet'o signif'as por mi...”

“Ho jes, mi imag'as.”

“Ne, sinjor'o, vi ne pov'as imag'i. Birobiĝan! La sovetia Cion'o... Kaj est'as tiel interes'e vid'i la influ'o'n de la rus'a sur la jid'a'n! Rigard'u!” Li kapt'is la gazet'o'n el la man'o'j de Tuurken tiel rapid'e kaj fort'e, ke ĝi preskaŭ ŝir'iĝ'is. “Sur paĝ'o 3, se mi bon'e memor'as, jes ĉi tie sur paĝ'o 3. Ĉu vi vid'as? Ĉu ne est'as ekster'ordinar'e?”

“Ho, vi sci'as, por mi,” Karal dir'is rid'et'ant'e, “hebre'aĵ'o est'as hebre'aĵ'o, ne'kompren'ebl'a.”

Sed la ali'a ne aŭskult'is li'n.

“Rigard'u, sentjaber, por “septembr'o”, pur'a rus'aĵ'o. En Nov'jork'o, en Jerusalemo, en Antverpeno, se iu ankoraŭ parol'as la jid'a'n en Antverpeno, oni dir'as september. Kiel stult'a mi est'as! Kial mi serĉ'is sur la tri'a paĝ'o? Kompren'ebl'e la dat'o trov'iĝ'as sur la front'paĝ'o. Jen: sentjaber, el la rus'a sentjabr’. Ĉu vi sci'as, kial tja anstataŭ tem? Tre interes'a demand'o. En la mal'nov'slav'a ekzist'is naz'a'j vokal'o'j...”

“Sen'dub'e est'as tre interes'e, sinjor'o” inter'romp'is la finn'o, “sed...”

“Sed kio? Kial mi ne rajt'us hav'i jid'lingv'a'n gazet'o'n apud la kazaĥ'a'j, uzbek'a'j, taĝik'a'j kaj ali'a'j, kiu'j'n mi kolekt'is ĉi-land'e? Ĉu vi iom lern'is la kazaĥ'a'n? Tre interes'a lingv'o. Turk'ec'a. Bedaŭr'ind'e, mi ne rest'os sufiĉ'e long'e por ĝi'n ver'e stud'i. Tamen, Abaj, la grand'a kazaĥ'a poet'o...”

“Ali'a'n foj'o'n pri kazaĥ'a poezi'o, s-ro Plum,” Karal inter'ven'is. “Ni ne vol'as diskut'i pli long'e hodiaŭ. Sed ni dev'as konserv'i ĉi tiu'n gazet'o'n.”

“Ne, ne, sinjor'o, mi pet'as vi'n, mi pet'eg'as vi'n” — li genu'iĝ'is — “ne mi'a'n Stel'o'n Birobiĝanan. Mi don'os al vi ali'a'n, se vi nepr'e dezir'as jid'lingv'a'n publik'aĵ'o'n. Mi hav'as ankaŭ Sovetiŝ Hejmland, ĉu tiu ne plaĉ'os al vi? Mult'e pli literatur'e. Sed mi'a'n Birobiĝanan Stel'o'n” — li kis'is ĝi'n — “mi ne don'os al vi.” Li parol'is kun la ton'o de infan'o, kiu rifuz'as prunt'e'don'i lud'il'o'n al kamarad'et'o.

“Tamen, s-ro Plum, ni dev'as...”

“Vi dev'as! Sed ĉu vi rajt'as? Montr'u al mi la paper'o'n, kiu rajt'ig'as vi'n tra'serĉ'i mi'a'n ĉambr'o'n, dum mi for'est'as, kaj pren'i afer'o'n el ĝi.”

“Li lud'as frenez'ul'o'n, sed est'as fakt'e inteligent'a, ebl'e eĉ si'a'manier'e tre efik'a ul'o”, Karal pens'is, kaj li dank'is Di'o'n, ke la inkluziv'o, kvankam ne tre klar'motiv'a, de Maĥmetali en la konfidenc'o'n ebl'ig'is ag'i, se ne leĝ'e, almenaŭ kun ĉiu'j ŝajn'o'j de leĝ'ec'o.

Li tamen iom tim'is trans'don'ant'e al Plum la rus'lingv'a'n oficial'aspekt'a'n paper'o'n pret'ig'it'a'n de la sfer'ec'a uzbek'a enket'ist'o. Vid'ebl'e Plum est'is tia hom'o, kiu sci'as mult'o'n pri regul'ar'o'j kaj dokument'o'j el iu ajn land'o. La estr'o de la traduk'ist'o'j pren'is la paper'o'n per la pint'o de fingr'o, kvazaŭ est'us mal'bon'odor'a ŝmir'aĵ'o. Li met'is la okul'vitr'o'j'n al la pint'o de la naz'o kaj leg'is laŭt'voĉ'e en la rus'a. “Li hav'as tre bon'a'n prononc'o'n”, Karal konstat'is.

“Est'as ankaŭ ĉi tiu,” Tuurken dir'is, en'man'ig'ant'e al Plum la du'a'n rajt'ig'il'o'n, sub'skrib'it'a'n de Adams. Por impres'i la traduk'ist'o'n, Adams decid'is uz'i angl'a'lingv'a'n dokument'o'n, esprim'ant'a'n la rajt'ig'o'n pri tra'serĉ'o kaj eventual'a for'pren'o de gazet'o Birobiĝaner Ŝtern. Tiu fakt'e ne valid'is ĉi-kaz'e, ĉar la individu'a'j hotel'ĉambr'o'j ne ĝu'is la ekster'teritori'a'n status'o'n atribu'it'a'n al la konstru'aĵ'o'j kun'sid'e kaj ofic'e uz'at'a'j por la konferenc'o, sed est'is dub'e, ĉu Plum sci'is pri tiu'j subtil'a'j jur'a'j nuanc'o'j.

“Nu, nu, ŝajn'as en ord'o, sed kiam vi re'don'os ĝi'n al mi?”

“Tio'n ni ankoraŭ ne pov'as dir'i,” Tuurken respond'is. “Kiel ebl'e plej baldaŭ, ĉu ne, Jano?”

“Tut'e cert'e,” ĉi-last'a aprob'is, trankvil'ig'e.

Kiam ili for'las'is la ofic'ej'o'n, Plum sku'is mal'ĝoj'e la kap'o'n. Du larm'o'j rul'iĝ'is ambaŭ'flank'e de li'a naz'o, dum ili aŭd'is li'n murmur'i, kvazaŭ nostalgi'e: “Birobiĝan”.

*

“Sed eĉ se tiu ĉi numer'o en'hav'as la mesaĝ'o'n, kio ne est'as pruv'it'a, tio efektiv'e sci'ig'as al ni neni'o'n pri la krim'o,” Adams dir'is.

“Neni'o'n,” eĥ'is la finn'o. “Ebl'e Kertsch ankoraŭ viv'is kaj don'is la gazet'o'n, kiam Plum ir'is li'n vizit'i, se ambaŭ part'o'pren'is en la konspir'o. Ĉu Plum est'as jud'o?”

“Ni ne sci'as,” Adams dir'is. “Tiu nom'o est'as strang'a. Pov'us est'i ali'ig'o de Blum. Sed ĉia'okaz'e nom'o signif'as neni'o'n tiu'rilat'e.”

“Ĉu ebl'us, ke ni mis'interpret'is ni'a'j'n fakt'o'j'n pri la el'trov'aĵ'o de Berenŝtam?” Karal demand'is.

“Mi'a'opini'e ne,” respond'is la ĉef'o. “Laŭ mi'a kompren'o, Berenŝtam far'is iu'n teknik'e tre grav'a'n el'trov'o'n. Est'ant'e jud'o, ver'ŝajn'e labor'ant'a en Birobiĝano, ebl'e eĉ tie ekzil'it'a, li prefer'is komunik'i si'a'n el'trov'aĵ'o'n al Israelo ol al la reĝim'o sovetia. La libi'an'o'j ek'sci'is, probabl'e per israel'an'o labor'ant'a por ili, aŭ per du'obl'a agent'o,* pri la plan'o profit'i de la alm'a-at'a konferenc'o por trans'man'ig'i la refer'aĵ'o'n de Berenŝtam kaj ĝi'n el'port'i el Sovetio. La soveti'an'o'j tio'n ek'sci'is, ĉu per la libi'an'o'j, ĉu per agent'o si'a en Israelo aŭ sur la propr'a teritori'o. Kiom da ŝtat'o'j nun sci'as pri la afer'o, ni ne pov'as diven'i. Mi'a impres'o est'as, ke kiel agent'o de ŝtat'o ekster'a, Berenŝtam est'is nur amator'o, fakt'e improviz'is tiu'n rol'o'n por si, kaj loĝ'is for'perd'it'e, se ebl'as tiel dir'i, en izol'it'a mal'proksim'a region'o, ne dispon'ant'e la spert'o'n kaj rimed'o'n de ver'a inform-agent'o, tiel ke ebl'e ali'a'j lik'o'j okaz'is ie sur la trans'send'a lini'o. Tio'n ni ne sci'as. Kio'n ni sci'as, tio est'as, ke la trans'don'o de la mesaĝ'o kaj de la kod'o dev'is far'iĝ'i per'e de Kertsch.”

“Se Plum est'as jud'o, est'us tut'e kompren'ebl'e, ke li akcept'is part'o'n en plan'o destin'it'a help'i al Israelo,” Tuurken dir'is.

“Ebl'e, sed tio ne est'as decid'a faktor'o,” Karal rimark'ig'is. “Eĉ est'ant'e jud'o, li pov'us labor'i por ali'a ŝtat'o, kaj murd'i Kertsch-on por kapt'i la gazet'o'n kun la sekret'a mesaĝ'o.”

“Tiel ke, eĉ se la gazet'o, kiu'n ni trov'is ĉe li, est'as la ĝust'a, ni ne antaŭ'e'n'ir'is unu col'o'n direkt'e al pruv'o de kulp'ec'o,” la finn'o murmur'is, kaj Adams mal'ĝoj'e konklud'is:

“Prav'e, ni tut'e ne progres'is.”

18

Ĝoja sent'is si'n apart'e bon'humor'a. La veter'o, kiel preskaŭ konstant'e en Alm'a-At'o, est'is bel'eg'a, la kun'sid'o, kiu'n ŝi ĵus ĉe'est'is, special'e kapt'is ŝi'a'n interes'o'n, kaj la mal'rapid'e paŝ'ant'a'j soveti'an'o'j, kiu'j svarm'is sur'trotuar'e, montr'is nur rid'et'ant'a'j'n vizaĝ'o'j'n. Ŝi intenc'is re'ven'i hotel'e'n pied'e, sed kiam ŝi proksim'iĝ'is al la bus'halt'ej'o, ŝi vid'is, ke el la grup'o de atend'ant'o'j el'star'as ne'ordinar'e elegant'a bel'ul'in'o: Lolita Fuentes. Tia'n okaz'o'n pli bon'e kon'at'iĝ'i kun ŝi est'us ne'dec'e for'perd'i.

“Pardon'u mi'n, sinjor'in'o,” ŝi al'parol'is ŝi'n, el'met'ant'e si'a'n plej ĉarm'a'n rid'et'o'n, “ebl'e vi sci'as, ĉu ĉi tiu bus'o ir'as al Ala-Tau-hotel'o?”

“Jes, ĝi tie'n ir'as,” bel'son'is la respond'o. “La ven'ont'a vetur'il'o de la konferenc'o for'ir'os nur post du'on'hor'o, sed publik'a bus'o ven'os tre baldaŭ.”

“Ankaŭ mi do ir'os bus'e. Sed ver'dir'e, mi ĝoj'as, ke mi est'as kun vi. Mi neniam kuraĝ'is en'ir'i tiu'j'n. Ili est'as tiel hom'plen'a'j ĉiu'foj'e! Kaj ne sci'ant'e la lingv'o'n, mi tim'is ne sci'i kia'manier'e pag'i, kaj kiom...”

“Est'as tut'e simpl'e, vi vid'os. Ha, jen ĝi ven'as.”

La aŭtobus'o est'is efektiv'e plen'plen'a. Ambaŭ vir'in'o'j grimp'is en ĝi'n.

“Ĉu oni pag'as al la ŝofor'o?” Ĝoja sci'vol'is.

“Jes.”

“Sed ni en'ir'is tra la mal'antaŭ'a pord'o!”

“Ne grav'e. Est'as tre amuz'a sistem'o,” ŝi pren'is mon'o'n el si'a sak'et'o kaj, prononc'ant'e dva,* ŝi ĝi'n trans'don'is al vir'o, kiu star'is en la bus'koridor'o. Tiu vir'o trans'pag'is la mon'o'n al ali'a pli antaŭ'a ripet'ant'a dva, kaj tiu al plu'a, kaj tiel, de pasaĝer'o al ali'a, la mon'o ating'is la ŝofor'o'n. Post kelk'a'j moment'o'j, la sistem'o funkci'is en la ali'a direkt'o, ĝis iu fin'fin'e re'don'is al Lolita du bus'bilet'o'j'n kaj la rest'mon'o'n.

“Mir'ind'e!” Ĝoja gaj'e kri'et'is.

“Tia sistem'o ne est'us imag'ebl'a en Okcident'o, ĉu?” Lolita demand'is.

“Cert'e ne. Est'as ver'e grand'a plezur'o konferenc'i en tia lok'o, kiu'n ni normal'e neniam vizit'us.”

“Efektiv'e, la lok'o est'as tre interes'a. Hieraŭ mi ĉe'est'is la kazaĥ'a'n oper'o'n. Eg'e interes'e.”

“Ĉu ver'e?”

“Grandioz'a spekt'aĵ'o. Kompren'ebl'e, mi neni'o'n kompren'is, ĉar est'is en la kazaĥ'a. Sed la voĉ'o'j est'is bel'eg'a'j. Kaj la kostum'o'j! Ĉu ankaŭ vi spekt'is i'o'n interes'a'n ĉi tie?”

“Nur la cirk'o'n, sed ĝi est'is rimark'ind'a.”

“La ej'o est'as tre mal'vast'a, kompar'e kun la cirk'o'j, al kiu'j ni kutim'as, sed la prezent'ad'o est'as efektiv'e bel'eg'a. La klaŭn'o sur la ĉeval'o... Mir'ind'e! Tiu'j kazaĥ'o'j ver'e form'as unu'o'n kun si'a'j ĉeval'o'j. Kompren'ebl'e dum generaci'o'j ili nomad'is tra la step'o'j kaj dezert'o'j, rajd'e.”

“Jes. Ŝajn'as, ke la reg'ist'ar'o prov'as ig'i ili'n fiks'hejm'a'j. Mi mi'n demand'as, ĉu ili pov'as adapt'iĝ'i...”

“La reg'ist'ar'o far'as tiom por ili. Nomad'ism'o ne plu est'as adapt'it'a al la kondiĉ'o'j de viv'o modern'a. Sed la soci'a viv'o ĉi tie... Ne est'as mizer'o, absolut'e ne...”

“Tamen mi vid'is dom'aĉ'a'n kvartal'o'n, pied'e re'ven'ant'e de sur Kok-Tjube. Ni iom mis'voj'is kaj ...”

“Dom'aĉ'o'j, ĉu ver'e? Mi neniam vid'is. Dev'as est'i post'rest'aĵ'o de la mal'facil'a'j temp'o'j. Nun vid'ebl'e est'as plen'a prosper'o ĉi tie.”

“Ĉu vi vizit'is la magazen'o'j'n?”

“Apenaŭ, ni hav'as tiom da labor'o.”

“Nu, la Gum ne hav'as mult'a'j'n var'o'j'n. Se kompar'i kun okc—”

“Sed kial ĉiam kompar'i, sinjor'in'o? Kaj, se en'tut'e kompar'i, kial kun Okcident'a Eŭrop'o kaj ne kun Hindio aŭ Sud'amerik'o? Tio est'as la erar'o. Vi trov'iĝ'as mez'e de Centr'a Azi'o. Kvar'cent kilo'metr'o'j'n for — ĉu vi imag'as? tio est'as tut'e proksim'a — nur 400 kilo'metr'o'j'n for komenc'iĝ'as Ĉini'o, la plej sovaĝ'a part'o de Ĉini'o. Se vi esper'as trov'i ĉi tie magazen'o'j'n kiel en Parizo aŭ Londono, kompren'ebl'e vi de'fal'os de alt'e. Prefer'e rigard'u la hom'o'j'n, kiel feliĉ'a'j ili est'as.”

Ĝoja rigard'is ĉirkaŭ si en la bus'o. Kelk'a'j hom'o'j babil'is tre vigl'e kaj rid'et'is. Ali'a'j hav'is neŭtral'a'j'n, sen'esprim'a'j'n vizaĝ'o'j'n. Kaj la trajt'o'j de tri'a kategori'o el'vok'is zorg'o'j'n kaj la streĉ'it'ec'o'n de tiu, kies viv'o mal'facil'as. Tuj apud Ĝoja, jun'ul'o du'on'dorm'is sur si'a seĝ'o, kun lip'o'j form'it'a'j al feliĉ'a rid'et'o, kvazaŭ li sonĝ'us plej plaĉ'a'n am'aventur'o'n. Cert'e ne est'is ĉi tie pli da mal'feliĉ'o ol ali'lok'e, se juĝ'i laŭ la vizaĝ'o'j, sed vid'ebl'e ankaŭ ne mal'pli.

“Okcident'an'o'j hav'as terur'a'j'n antaŭ'juĝ'o'j'n,” Lolita daŭr'ig'is pli kaj pli entuziasm'e. “Ili em'as ĉio'n kritik'i. Ĉar oni iom atend'as en restoraci'o, ili laŭt'e grumbl'eg'as, ne pens'ant'e pri la bon'o de tia sistem'o por la ge'kelner'o'j. Ego'ism'a'j ili est'as, ne'kred'ebl'e ego'ism'a'j.”

Ŝi parol'is tre laŭt'e, kaj plur'a'j vetur'ant'o'j jen sci'vol'e, jen ironi'e rigard'is al ŝi.

“Ĉu vi sci'as, kiu'n rang'o'n okup'as Alm'a-At'o koncern'e la proporci'o'n de verd'ej'o'j rilat'e al la nombr'o de loĝ'ant'o'j?”

“Ne. Mi tut'e ne sci'as,” respond'is Ĝoja.

“La tri'a'n. Est'as la tri'a urb'o en la mond'o: 80 kvadrat'a'j metr'o'j da verd'aĵ'o por unu urb'loĝ'ant'o, ĉu ne mir'ind'e?”

“Tio cert'e ig'as la urb'o'n tre plaĉ'a. Vi ŝajn'as bon'eg'e inform'it'a pri ĝi. Ĉu vi pov'us dir'i al mi, kial ne est'as pli varm'e? Mi opini'is, ke mez'e de Azi'o, ĉirkaŭ'it'e de dezert'o, en tia urb'o oni dev'us bol'i.”

“Est'as pro la alt'ec'o. Ni trov'iĝ'as 900 metr'o'j'n alt'e super la mar'nivel'o, kaj tio sufiĉ'as, des pli ke la klimat'o est'as sek'a.”

La entuziasm'o de Lolita Fuentes pri Alm'a-At'o ŝajn'is ne'el'ĉerp'ebl'a. Ŝi kon'is mult'a'j'n detal'o'j'n pri la urb'o, la respublik'o, la tut'a sovetia federaci'o. Kaj ŝi kvazaŭ preleg'is al Ĝoja tiel absorb'it'e, ke ŝi ne atent'is la voj'o'n.

“Oj, kie ni est'as?” ŝi subit'e ek'kri'is.

“Mi tut'e ne sci'as,” Ĝoja respond'is. “Vi aper'as tiel hejm'e en alm'a-at'a bus'o, ke mi blind'e sekv'is vi'n.”

“Ĉi tiu bus'o ne ir'is laŭ la kutim'a voj'o; ŝajn'as al mi, ke ĝi turn'iĝ'is dekstr'e'n.”

“Ĉu ni prov'u demand'i iu'n?”

Ambaŭ prov'is inform'iĝ'i ĉe la kun'vetur'ant'o'j, sed neni'u pov'is respond'i en lingv'o sci'pov'at'a de la du vir'in'o'j.

“Ni el'ir'u,” Lolita Fuentes decid'is, kun io tre aŭtoritat'a en la voĉ'o. Ĝoja sekv'is ŝi'n.

“Neniam ni trov'os so————” la sud'amerik'an'in'o komenc'is, sed ŝi tuj inter'romp'is si'n vid'ant'e taksi'o'n, kiu'n ŝi vigl'e al'vok'is.

Post kiam la taksi'o ili'n las'is ĉe la hotel'o, Ĝoja sugest'is:

“Ĉu vi est'as liber'a nun? Mi invit'as vi'n al trink'aĵ'o. Pro mi vi mal'traf'is la hotel'o'n en la bus'o.”

Kelk'a'j'n minut'o'j'n post'e ili sid'is kun'e en la trink'salon'o, kaj daŭr'ig'is la konversaci'o'n.

“Ĉu vi trov'as la konferenc'o'n interes'a?” demand'is Lolita.

“Iu'rilat'e jes,” ŝi'a kun'ul'in'o respond'is, “sed... kiel dir'i? Mi mi'n demand'as, ĉu la etos'o ne est'is grand'part'e fuŝ'it'a de la krim'o.”

“Ĉu ver'e?”

“Est'as mal'facil'e dir'i. Ĉio laŭ'ŝajn'e plu dis'volv'iĝ'as kiel antaŭ'e, sed oni sent'as i'a'n... i'a'n mal'komfort'o'n, ĉu ne?”

“Ebl'e jes. En kiu organiz'o vi labor'as?”

“Mi ne aparten'as al la sekretari'ej'o. Mi est'as an'o de ŝtat'a deleg'it'ar'o,” Ĝoja respond'is, amuz'at'e de la konstern'a esprim'o de la kun'babil'ant'in'o. La rilat'o'j inter deleg'it'o'j kaj membr'o'j de la sekretari'ej'o'j ne ĉiam est'as glat'a'j.

“Pardon'u, mi tut'e ne sci'is...” Lolita dir'is, kaj ŝi subit'e ek'rid'eg'is. Nun est'is la vic'o de Ĝoja konstern'iĝ'i ne'kompren'e.

“Nun ni est'as kvit'a'j,” rid'voĉ'is la elegant'ul'in'o. “Ebl'e mi est'is sen'takt'a trakt'ant'e deleg'it'o'n kiel membr'o'n de la sekretari'ej'o, sed vi est'is sen'takt'a parol'ant'e al mi pri la mort'o de kompat'ind'a Tomas'o.”

“Pardon'u, sinjor'in'o, mi ver'e ne kompren'as,” Ĝoja mensog'is. “Ceter'e, ne est'as sen'takt'e konfuz'i deleg'it'o'n kun an'o de sekretari'ej'o. Tiu'j hierarki'o'j dev'us ne ekzist'i. Se mi ag'is mal'delikat'e al vi, bon'vol'u mi'n pardon'i, est'is tut'e ne'vol'e.”

“Nu, en la sekretari'ej'o'j, ĉiu'j sci'as, ke mi est'is la... e... edz'in'o, ni dir'u, ne'oficial'a edz'in'o de Tomas'o Kertsch, kiu tiel ne'atend'it'e mort'is.”

La okul'o'j de Ĝoja mal'ferm'iĝ'is tut'e larĝ'e, ŝi el'spir'is bru'e kaj mord'et'is al si la lip'o'n, esperant'e, ke ŝi sukces'as taŭg'e ŝajn'ig'i ek'mir'o'n. Ŝi'a mien'o sam'temp'e montr'is embaras'o'n, kio est'is tut'e konven'a, ĉar kiel kondolenc'i person'o'n, kiu rid'as tiel varm'e pri la for'pas'o de la am'at'o?

“Mi... mi...,” ŝi balbut'is. “Pardon'u, mi ne sci'is. Bon'vol'u akcept'i mi'a'n plej kor'a'n kondolenc'o'n...”

“Ne neces'as, sinjor'in'o, tut'e ne neces'as. Kiel vi vid'as, li'a for'pas'o mi'n ne sufer'ig'as. Aŭ almenaŭ nun ne plu. Mi am'is li'n, est'as ver'e, sed li kondut'is tiel abomen'e al mi last'a'temp'e, ke mi fakt'e ĝoj'as pri li'a mort'o.”

Ĝojan surpriz'is la esprim'o de profund'a mal'am'o, kiu pentr'iĝ'is sur la vizaĝ'o de Lolita. Kaj iom post iom, ties trajt'o'j evolu'is al mal'estim'o.

“Li est'is hont'ind'a est'aĵ'o. Li perfid'is mi'n. Li prov'is ig'i mi'n rid'ind'a. Nun mi est'as bon'e venĝ'it'a, ĉu ne? Li ricev'is tio'n, kio'n li merit'is. Kaj mi ne verŝ'os unu plu'a'n larm'o'n pri li. La ĝoj'o komenc'e est'is amar'a, pro la memor'o'j, ĉu vi kompren'as?, ankaŭ pro ĉio, kio est'us dev'int'a okaz'i, ho est'us pov'int'a feliĉ'ig'i mi'n li'a'flank'e, kaj kio'n li kripl'ig'is kiel verm'o, verm'o, putr'a verm'o, kiu fuŝ'as la tut'a'n gust'o'n de l’ viv'o. Mi am'is li'n, si'a'temp'e, kaj li asert'is, ke li mi'n am'as. Sen'kor'ul'aĉ'o! Li komedi'is al mi. Mi est'is li'a serv'ist'in'o, la pri'zorg'ant'in'o, kiu aranĝ'as la bon'a'n funkci'ad'o'n de li'a hejm'o. Sed li'a kor'o vibr'is ali'lok'e. Ne. Kial diabl'e mi dir'as ‘kor'o’. Tia'n organ'o'n li ne hav'is. Nur... Nu, vi kompren'as.”

Ŝi grinc'ig'is la dent'o'j'n, far'ant'e bru'o'n, kiu'n Ĝoja trov'is tre mal'agrabl'a.

“Rubaĉo! Profesi'e alt'nivel'a, ho jes. Profesi'e honest'a, cert'e. Sed kun sent'o'j de hund'aĉ'o, kiu post'kur'as hund'in'o'j'n laŭ'flar'e, sen eĉ groŝ'o da lojal'ec'o aŭ da dign'ec'o en si...”

Ŝi paŭz'is dum kelk'a'j sekund'o'j, kaj subit'e rigard'is si'a'n brak'horloĝ'o'n. Antaŭ ol Ĝoja hav'is la temp'o'n ek'konsci'i, ho okaz'as, ŝi jam star'is.

“Mi dev'as rapid'i!” ŝi kri'et'is. “Ĝis re'vid'o, sinjor'in'o.”

Ĝoja sekv'is ŝi'n rigard'e, ne'konsci'e sku'ant'e la kap'o'n.

“Kiel abrupt'a est'as tiu Lolita!” ŝi pens'is. “Abrupt'a en si'a'j ag'o'j, abrupt'a en si'a parol'o, abrupt'a en si'a'j humor'ŝanĝ'o'j. Ĉu ŝi ĉiam ag'as tiel impuls'e?” Kaj ŝi ek'dediĉ'is si'n al la mal'facil'a task'o al'tir'i la okul'o'j'n de la kelner'in'o.

*

“Kia'n impres'o'n ŝi far'is al vi?” Jano Karal demand'is al la edz'in'o.

Ĝoja moment'e pri'pens'is. Ŝi star'is ĉe la mal'ferm'it'a pord'o de la ban'ĉambr'o, se oni rajt'as nom'i tia'vort'e la mizer'aspekt'a'n ej'et'o'n, kiu, kun si'a'j beton'a'j, ne teg'it'a'j mur'o'j, si'a ne'apart'ig'it'a duŝ'o, kapabl'a mal'sek'ig'i la tut'a'n lok'o'n en du sekund'o'j, kaj si'a konstant'e gut'ant'a tub'ar'o, pli el'vok'is post'rest'aĵ'o'n de dom'aĉ'o bomb'it'a ol la freŝ'dat'e konstru'it'a'n, alt'a'rang'a'n hotel'o'n, en kiu ĝi situ'is.

“Mi bezon'us iom pli da lav'pulvor'o,” li prononc'is.

Ĝoja ĝi'n trans'don'is al li.

“Vi ver'e dev'us las'i mi'n tio'n far'i,” ŝi dir'is. “Ĉu vi imag'as, kio'n oni opini'us pri vi, se oni vid'us vi'n? Vir'o dung'it'a de inter'organiz'a sekretari'ej'o, kiel an'o de tut'mond'a polic'a op'o, vir'o rekomend'it'a de Interpol por tiu tut'e elit'a posten'o, kun grav'a'j respond'ec'o'j inkluziv'ant'a'j eg'e diplomati'a'j'n trakt'ad'o'j'n kun rival'a sovetia administraci'o, jen vir'o tiel grav-ofic'a... mem pur'ig'as la ĉemiz'o'j'n!”

“Tio est'as la avantaĝ'o de part'e poli'ester'a'j vest'aĵ'o'j.”

“Kaj eĉ ŝtrump'et'o'j'n li mem lav'as!”

“Ĉia'okaz'e, neces'as est'i profesi'a detektiv'o por trov'i la solv'o'n al la demand'o nun'temp'e plej tikl'a, nom'e: kie kaj kiel, en la lok'o'j al ni dispon'ig'it'a'j, oni pov'as pend'ig'i tri ĉemiz'o'j'n kaj sep par'o'j'n da ŝtrump'et'o'j, por ke ili sek'iĝ'u?”

“Kaj tio'n li far'as,” Ĝoja retor'ik'is, kvazaŭ deklam'ant'e al la mur'o'j, “dum la propr'a am'em'a edz'in'et'o apud'e star'as far'ant'e neni'o'n.”

Li turn'is si'n al ŝi, preskaŭ batal'em'e.

“Mi dev'us vi'n denunc'i al la vir'in'liber'ig'a mov'ad'o,” li dir'aĉ'is.

“Tamen...”

“Tamen mi est'as nur deĵor'ant'o de sekretari'ej'o, dum vi aparten'as al la plej respekt'ind'a'j person'o'j ĉi-konferenc'e: vi est'as ŝtat'deleg'it'o. Ĉu dec'us, ke aĉ'a polic'an'o las'u psikologi-fak'ul'in'o'n el ŝtat'a deleg'it'ar'o pur'ig'i li'a'j'n afer'o'j'n?”

“Mi memor'os tiu'j'n vort'o'j'n, kiam ni re'e est'os hejm'e,” ŝi dir'is, kaj la du'op'a ek'rid'o vibr'ig'is la ekip'o'n de la duŝ'grot'o, tiel ke la tub'ar'o eĉ pli vigl'e gut'is.

“Ni re'ven'u al pli grav'a'j tem'o'j,” Jano dir'is serioz'iĝ'e. “Kio'n vi pens'as pri Lolita nun?”

Ŝi'a buŝ'o form'iĝ'is al paŭt'et'o.

“Ŝi surpriz'is mi'n. Mi atend'is la re'ag'o'j'n de riĉ'a sud'amerik'a bien'posed'ant'in'o, kiu plend'us pri la hotel'o'j, la manĝ'o'j, la mank'o de var'o'j magazen'e aŭ la nombr'o de ebri'ul'o'j, sed tut'e ne. Ŝi hav'as ne'kred'ebl'e roz'kolor'a'n percept'o'n pri la sovetia real'aĵ'o.”

“Dum vi hav'as mal'a'n antaŭ'juĝ'o'n.”

“Mi esper'as, ke ne. Mi prov'as est'i objektiv'a. Sed ŝi est'as parti'a, subjektiv'a. Ŝi simpl'e ne'as tiu'j'n aspekt'o'j'n, kiu'j ĝen'us ŝi'a'n ideal'ig'o'n. Est'as vid'ebl'e, ke ŝi'a'n viv'o'n reg'as sent'o'j, kaj tut'e ne raci'o.”

“Tio'n mi rimark'is ĉe la unu'a renkont'o.”

“Est'as mal'facil'e kompren'i ŝi'a'j'n sent'o'j'n al Kertsch. Ŝi mal'am'is li'n, ver'ŝajn'e ĉar ŝi li'n tre fervor'e am'is antaŭ'e, kaj de'fal'is de alt'e, kiam li perfid'is ŝi'n. Ŝi ne kaŝ'is si'a'n ĝoj'o'n pri li'a mort'o.”

“Ĉu vi trov'is ŝi'n simpati'a?”

“Fakt'e jes. Est'as io naiv'a, natur'a, spontan'a, sen'afekt'a, re'freŝ'ig'a en ŝi'a admir'em'o, en ŝi'a entuziasm'o. Mi tim'is, ke ŝi est'us snob'o. Ŝi tut'e ne est'as. Sed est'as tre mal'facil'e adapt'iĝ'i al ŝi'a abrupt'ec'o.”

“Ĉu, laŭ vi, ŝi kapabl'as murd'i?”

“Ŝi'n reg'as pasi'o, ŝi hav'as profund'a'j'n, intens'a'j'n sent'o'j'n, kiu'j estr'as ŝi'a'n kondut'o'n, tut'e cert'e. Mi ne ŝat'as respond'i tia'n demand'o'n, kvankam... Fin'fin'e, ĉu ne ĉiu el ni kapabl'us murd'i, se la cirkonstanc'o'j ni'n puŝ'us? Sed efektiv'e, mi pov'as bild'ig'i al mi ŝi'a'n furioz'o'n, ŝi'a'n subit'a'n decid'o'n pag'ig'i al la perfid'int'o la definitiv'a'n prez'o'n, en'met'i ponard'o'n en la man'sak'et'o'n, ir'i al li, kaj li'n tra'pik'i mort'a.”

“Ne ponard'o est'is, sed tre akr'a'pint'a kling'o, ver'ŝajn'e spec'o de stilet'o.”

“Nu, bon'e, eĉ tut'e bon'e, stilet'o est'us laŭ ŝi'a stil'o, laŭ ŝi'a stil-et'o, se vi al'las'as tia'n vort'lud'o'n.”

“Psikologi'e, vi do opini'as ŝi'n ebl'a kulp'int'o, ĉu?”

“Jes, sen ia dub'o, kvankam nur en cirkonstanc'o'j, kiu'j eg'e tuŝ'as ŝi'a'j'n plej profund'a'j'n sent'o'j'n. Kaj se ŝi krim'is, ŝi rest'os sen kulp'o'sent'o, sen mem'riproĉ'o. Tamen, mi tut'e ne dir'as, ke ŝi tio'n far'is. Ŝi'a si'n'ten'o antaŭ vi — kiam ŝi esprim'is dank'em'o'n al la murd'int'o — est'as tut'e koher'a kun ŝi'a person'ec'a struktur'o, mi'a'opini'e.”

“Kiel vi taks'as ŝi'n el intelekt'a vid'punkt'o?”

“Ŝi est'as tre inteligent'a. Mi ne dub'as pri tio. Sed ne ŝi'a intelekt'o reg'as ŝi'n. Ŝi'a alt'a inteligent'ec'o cert'e trov'iĝ'as je la serv'o de ŝi'a'j sent'o'j. Ŝi pov'as far'i bon'eg'a'n intelekt'a'n labor'o'n, se ĝi plaĉ'as al ŝi kaj tuŝ'as ŝi'a'n entuziasm'o'n. Sen ia dub'o ŝi tiam labor'as mult'e kaj efik'e.”

“Interes'e...”

“Mi ne mir'us, se ŝi perfekt'e taŭg'us en si'a posten'o pri labor'higien'o en ILO. Ebl'e mult'a'j labor'ist'o'j, kies labor'kondiĉ'o'j pli'bon'iĝ'is, tio'n part'e ŝuld'as sen'sci'e al ŝi. Sed...”

“Kial vi halt'as? Pri kio vi ĵus pens'is?”

“Pri io tut'e ali'a ol la intelekt'a aspekt'o. Io, kio ŝajn'is ne'ĝust'a al mi, kiam ni parol'is pri ŝi kiel eventual'a krim'ul'in'o. Mi ĵus re'kapt'is la pens'o'n, kiu fulm'is tra mi'a mens'o antaŭ kelk'a'j minut'o'j...”

“Jes?”

“Ŝi cert'e kapabl'as murd'i. Sed mi'a'opini'e, se ŝi krim'us, ŝi post'e ne kaŝ'us la ver'o'n. Ŝi dir'us: jen, mi ne el'port'is li'a'n kondut'o'n, hav'ig'is al li la ĝust'a'n pun'o'n, far'u el mi, kio'n vi vol'as. Ŝi pren'us sur si'n la konsekvenc'o'j'n, kuraĝ'e.”

“Interes'a vid'punkt'o. Sed ĉu ĝi est'as prav'a? Eĉ ĉe normal'e tre sincer'a person'o, la perspektiv'o est'i kondamn'it'a pro murd'o pov'as mobiliz'i defend'fort'o'j'n, ĉu ne? Ĉi-kaz'e preskaŭ tem'as pri la viv'instinkt'o. Kaj laŭ tio, kio'n vi dir'is, ŝi hav'as tre potenc'a'j'n instinkt'o'j'n.”

“Vi prav'as. Subit'e konsci'iĝ'i pri la est'ont'ec'o de kondamn'it'o pov'as ŝanĝ'i la kutim'a'n manier'o'n kondut'i. Jes, ebl'e vi tamen prav'as.”

Ŝi rond'rigard'is. Je plej ne'atend'it'a'j lok'o'j en la duŝ'kavern'o pend'is jen ŝtrump'et'o, jen ĉemiz'o.

“Vi ver'e est'as geni'a,” ŝi dir'is admir'e. “Vi trov'is lok'o'n por ĉio.”

Sur la bel'e lav'it'a'n blank'a'n ĉemiz'o'n, pend'ant'a'n de vest'ark'o hok'it'a al alt'a tub'o, gut'o post gut'o fal'is, rust'a'ruĝ'e.

19

Ne facil'as la task'o de kronik'ist'o, kiu vol'as fidel'i al la ver'o. La ver'o ja oft'e ŝajn'as ne'ver'ŝajn'a. Tiu rimark'o apart'e valid'as pri spion'ad'o kaj sekret'a'j serv'o'j. La publik'o ĝeneral'e akir'is pri tiu'j tut'e ne'ĝust'a'j'n ide'o'j'n, simpl'e pro tio, ke ĝi hav'as tiu'kamp'e neniu'n kontakt'o'n kun io aŭtent'a. Se ĝi'a sol'a inform'font'o est'as roman'o'j kaj film'o'j — do pur'a'j fikci'aĵ'o'j — kiel ĝi pov'us ricev'i bild'o'n eĉ iom konform'a'n al real'o?

Por la ĝeneral'a publik'o, vir'o, kiu part'o'pren'as en sekret'a ŝtat'inform'a ag'ad'o, nepr'e est'as fizik'e plej fort'a kaj fleks'ebl'a, psik'e bon'ekvilibr'a, mens'e inteligent'a, kaj natur'dot'it'a sam'e per super'a san'a prudent'o kiel per ne'ordinar'a kapabl'o reg'i si'n kaj solv'i ĉi'a'j'n problem'o'j'n. Unu'vort'e, super'hom'o. Al la ŝtat'o'j tiu bild'o tre plaĉ'as, ĉar ĝi el'vok'as efik'ec'o'n, kaj sekv'e facil'ig'as la aprob'o'n de la buĝet'o'j neces'a'j por financ'i kaŝ'a'j'n politik'a'j'n aktiv'ec'o'j'n. Sed ĝi est'as tromp'a. La ul'o'j, kiu'j far'as la koncern'a'n labor'o'n, ne est'as super'hom'o'j. Ili jen kaj jen mis'rezon'as, ili ced'as al si'a'j dezir'o'j ne'oportun'e, ili'a'j gest'o'j pov'as mis'preciz'i, al ili oft'e mank'as real'ism'o, tim'o ili'n mult'okaz'e inhib'as, kaj, re'ag'e al ĝi, ili spert'as epizod'o'j'n de mal'tim'o, kiu blind'ig'as ili'a'n juĝ'o'n, tiel ke vant'a tro'mem'fid'o ig'as ili'n ag'i fuŝ'e. Hom'a'j, et'e hom'a'j ili est'as, kun la propr'a miks'o de bon'a'j kaj mal'bon'a'j kvalit'o'j, en kiu'j preskaŭ ĉiam trov'iĝ'as element'o de mal'saĝ'ec'o, sen kiu ili neniam en'iĝ'us en tiu'n strang'a'n, en-ombr'a'n karier'o'n.

La okaz'aĵ'o'j, kiu'j'n ĉi-ĉapitr'e neces'as kronik'i, probabl'e montr'iĝ'os ne'ver'ŝajn'a'j al part'o de la estim'at'a leg'ant'ar'o, sed kio'n far'i? Ĉu est'us permes'ebl'e fals'i la ver'o'n por ig'i la raport'o'n pli akcept'ebl'a? Ne. Konscienc'a histori'ist'o tio'n ne pov'as al'las'i. La fakt'o'j prezent'iĝ'u tia'j, kia'j ili en'ver'e dis'volv'iĝ'is. Jen'e.

*

La salon'o, ĉe la unu'a etaĝ'o de Hotel'o Alma-Ata, est'is vast'eg'a, kaj plen'plen'a je hom'o'j. Laŭ la sovetia kutim'o, tost'o sekv'is tost'o'n, kaj la tiu'land'a'j ĉe'est'ant'o'j, ĉef'e la plej jun'a'j, atent'is pri tio, ke la gast'o'j el'trink'u unu'glut'e la tut'o'n el si'a glas'o. Vodk'o, konjak'o, blank'a vin'o, ruĝ'a vin'o, sovetia ĉampan'o, alkohol'aĵ'o'j divers'a'j prezent'iĝ'is ĉe ĉiu el la long'eg'a'j tabl'o'j, kiu'j divid'is la gigant'a'n salon'o'n en kvar aŭ kvin koridor'o'j'n. Apud la trink'aĵ'o, ĉia'spec'a'j delikat'aĵ'o'j ig'is la gast'o'j'n saliv'i, inter kiu'j kaviar'o ŝajn'e plej fort'e al'log'is. Dis'volv'iĝ'is la akcept'o aranĝ'it'a de la Sovet'a Social'ist'a Respublik'o Kazaĥ'a honor'e al la deleg'it'o'j kaj labor'ul'o'j de la konferenc'o. Se la konferenc'a tag'ord'o hav'is kiel tem'o'n la spirit'a'n bon'fart'o'n de la hom'ar'o, la an'o'j de la konferenc'o per si'a kondut'o okul'frap'e montr'is, ke ties materi'a baz'o ne est'as neglekt'ind'a: pri manĝ'o kaj drink'o ili ĝu'e konkur'is.

Karal, Stefano kaj Ĝoja promen'is de unu flank'o al ali'a, laŭ la long'a'j blank'tuk'e kovr'it'a'j tabl'o'j, ornam'it'a'j de flor'o'j kaj verd'aĵ'o'j, prov'ant'e aŭskult'i kiel ebl'e plej mult'e da konversaci'er'o'j. Aŭd'iĝ'is iom da ĉio — gaj'a'j bon'humor'a'j rid'o'j, snob'a pedant'ec'o, politik'a'j kverel'o'j, trankvil'a amik'a babil'ad'o — sed mult'o rest'is al ili ne'kompren'ebl'a. La arab'a, rus'a, franc'a, angl'a, hispan'a, japan'a, kaj mult'a'j ali'a'j lingv'o'j son'is ĉi-salon'e, kiel en gigant'a babela forum'o.

“Ankaŭ en hitlera Germanio, se vi promen'is sur la strat'o'j, vi vid'is nur bel'vest'a'j'n, bon'e nutr'it'a'j'n hom'o'j'n kun kontent'a'j vizaĝ'o'j. Tamen sub tiu supr'aĵ'o...”

“... Sed labor'sekur'ec'o! Ĉu vi imag'as? Neniam risk'i sen'labor'ec'o'n! Ĉu tio ne valor'as perd'i iom de la t.n. liber'ec'o, kiu fakt'e ekzist'as nur por burĝ'o'j?”

“Ne. Vi erar'as. Ne li sukces'is ricev'i or'medal'o'n ĉe la olimpi'a'j lud'o'j tiu'jar'e. Est'is en... ĉu 1976?”

“Ĉiam tiel jun-aspekt'a. Kaj ĉu vi ne trov'as, ke li'a ĉarm'o ĉef'e ŝuld'iĝ'as al li'a'j lip'har'o'j?”

“Sed la ĝeneral'ig'o de pensi'o'j mal'jun'ul'a'j en Sovet-Uni'o dat'iĝ'as nur de la jar'o 1964, kiom koncern'as kolĥoz'an'o'j'n. Mi leg'is tio'n en vi'a propr'a revu'o Ekonomika Sel’skogo Ĥozjajstvo, atend'u, mi eĉ konserv'is la referenc'o'n en mi'a poŝ'libr'et'o, jen, jen, n-ro 12 de 1964. Tio est'is mult'e pli mal'fru'e ol en mult'a'j laŭ'dir'e kapital'ism'a'j land'o'j!...”

“La problem'o ĉef'e font'is en la fanatik'ec'o de tiu'j ajatullahoj...”

“Kaj oni don'is kaviar'o'n ĉiu'tag'e al tiu'j brit'a'j soldat'o'j, jes, ĉe la Nigr'a Mar'o... Kaj oni demand'is al la serĝent'o: “Ĉu la trup'o hav'as i'o'n por plend'i?” Kaj li respond'is: “Ne, sinjor'o, neni'o'n, krom unu punkt'o: ili plend'as, ke la... ke la... ke la konfit'aĵ'o... haha!... ke la konfit'aĵ'o odor'as je fiŝ'o!” Hahahahahaha!”

“Ne. Mi simpl'e for'pren'is la manik'o'j'n, kaj post'e mi kudr'is... kiel oni dir'as vi'a'lingv'e?... ĉu ruband'o'n?”

“Ŝi est'is furioz'a kaj ponard'is li'n. Mi est'as tut'e cert'a, ke est'as ŝi. Ŝi ne el'port'is la al'ven'o'n de tiu jun'a franc'in'o.”

“Ne trink'u plu, kar'a, morgaŭ vi mal'san'os. Ili nom'as tio'n ĉampan'o! Est'as skandal'o! La ĉampan'produkt'ist'o'j dev'us plend'i ĉe la inter'naci'a kort'um'o. Nu, aŭstrali'a ĉampan'o est'as io tut'e ali'a...”

Kaj tiel, de grup'o al grup'o, de zum'o al zum'o, Jano Karal, li'a edz'in'o kaj ili'a nev'o, jen apart'e, jen kun'e, promen'is laŭ la long'a'j tabl'o'j.

Kiam proksim'iĝ'is la fin'o de la akcept'o, voĉ'o rimark'ind'e pli ebri'a ol la ali'a'j ig'is Janon turn'i la rigard'o'n. Interes'at'e, li konstat'is, ke ĝi origin'as en la jun'a libi'an'o nom'it'a Zajd Azzuz. Li direkt'is si'a'j'n paŝ'o'j'n al li.

Sur'voj'e li aŭd'is la koment'o'j'n de du blank'har'a'j sinjor'o'j:

“Kaj jen la afer'o re'komenc'iĝ'as. Est'as ĉiam la sam'a problem'o kun tiu'j islam'an'o'j. Ili ne kutim'as drink'i. Kaj jen iu'foj'e ili trov'iĝ'as ali'land'e sub terur'a prem'o prov'i la mal'permes'it'a'n frukt'o'n, kaj ili ne kapabl'as de'ten'i si'n. Sed jam post du glas'o'j ili'a korp'o ne plu toler'as kaj ili ebri'iĝ'as plej hont'ind'e. Ĉu ne, sinjor'o ambasador'o?”

La raŭk'a voĉ'o de la sekret'a agent'o, kies ebri'ec'o feliĉ'e ne est'is el la tragik'a aŭ agres'a tip'o, sed el la gaj'a, al'tir'is ne'mal'mult'a'j'n gast'o'j'n li'a'direkt'e. Li parol'is angl'e. Fakt'e, kiam Karal est'is tut'e proksim'e, li apenaŭ pov'is kred'i si'a'j'n orel'o'j'n. Azzuz ja est'is dir'ant'a:

“...ezdaz zoveta jud'o, giu el'pens'is ĝi'n... glb... gaj li met'is zian zegredan rab'ord'o'n en hebre'a'n gazet'o'n, tre bon'a ide'o, neni'u pens'us, eĉ mi ne pens'is, nur andaŭ gelgaj hor'o'j mi ek'sci'is pri di'o... glb... gaj li dev'is trans'don'i di'o'n al Girĉ, la zubĝenerala diregtoro, kaj nun di'u Girĉ mort'is, gaj...”

Iu al'ven'is tiel rapid'e, ke li preskaŭ kur'is, almenaŭ tiom, kiom ebl'is en tia hom'amas'a salon'o. Li dir'is kelk'a'j'n vort'o'j'n en la arab'a, tre akr'e.

Post'e li turn'is si'n al la bunt'a ĉirkaŭ'ul'ar'o kaj kun iom si'n'ĝen'a rid'et'o dir'is angl'e:

“Tiu kompat'ind'a Zajd... pardon'u li'n. Li est'as verk'ist'o dum si'a'j krom'hor'o'j, verk'as spion'roman'o'j'n kaj vol'as ĉiam ted'i ĉiu'j'n per si'a'j histori'o'j. Li trov'as ili'n tiel interes'a'j! Kaj ĝeneral'e li konfuz'as si'n kun la hero'o.”

Azzuz rigard'is li'n per larĝ'e mal'ferm'it'a'j okul'o'j.

“Gion vi ragondas? Ĝu vi ezdaz vreneza? Glp glp... Vi ja sci'as...”

La ali'a re'parol'is arab'e al la ebri'ul'o, ne tre ĝentil'e, ŝajn'is. Li prov'is li'n konduk'i for, sed Azzuz rezist'is.

“Gial vi vol'as trud'i? Mi vart'as dude bon'e... glup...” post kio li trans'ir'is al la arab'a.

Ali'a sinjor'o ven'is apud Azzuz kaj flustr'is i'o'n al li en la orel'o'n. Tiu rid'et'is, rid'is, rid'eg'is, kaj dir'is: “Prav'e brav'e, ni ir'u tuj.” Ambaŭ for'ir'is brak-en-brak'e.

La vir'o, kiu parol'is pri spion'roman'o'j, el'ig'is tre profund'a'n spir'o'n. Vid'ebl'e, la for'konduk'o de Zajd Azzuz kaŭz'is en li bon'ven'a'n sen'pez'iĝ'o'n.

Turn'ant'e la okul'o'j'n ĉirkaŭ'e'n, Karal hav'is la impres'o'n, ke en la rigard'o'j, kiu'j'n la ĉe'est'ant'o'j de tiu scen'o send'as al si reciprok'e, pas'as pli da alt'a'tensi'a kurent'o dum dek sekund'o'j ol kutim'e okaz'as dum dek tag'o'j. Ĉiu ja prov'is kapt'i el la esprim'o de la ali'a'j kiom ebl'e plej mult'e da rivel'o'j pri ties sent'o'j kaj intenc'o'j, kaj la propr'a'j'n maksimum'e kaŝ'i.

*

La sekv'ant'a'n maten'o'n, grand'a pac'o reg'is en la salon'o, kie kun'sid'is Komision'o A. Parol'is la mozambika deleg'it'o. S-ro Kirsch, la deleg'it'o el Luksemburgo, ne special'e am'is si'a'n mozambik'an koleg'o'n, sed li ankaŭ tut'e ne mal'am'is li'n. Eĉ, komenc'e, kiam la prezid'ant'o don'is la parol'o'n al la mozambik'an'o, s-ro Kirsch antaŭ'ĝoj'is. Li sci'is, ke nun okaz'os tre tre long'a parol'ad'o, laŭ tre tre monoton'a el'dir'o, pri tre tre sen'interes'a'j ide'o'j, kaj do kre'iĝ'os la perfekt'a etos'o por plaĉ'e dorm'i sur si'a rembur'it'a seĝ'o. Kaj la deleg'it'o el Luksemburgo tre tre bezon'is ripoz'i, ĉar li tre tre mal'bon'e dorm'is dum'nokt'e.

Sed nun, barel'form'a Filiberto (la komplet'a nom'o ja est'is Philibert Kirsch) est'is mal'kontent'a. La hipnot'a lul'o el Mozambiko ne efik'is, kaj ĝi ne efik'is, ĉar dolor'is la ventr'o. La luksemburga deleg'it'o port'is la dekstr'a'n man'o'n al la konveks'a ventr'o, preskaŭ pli rembur'it'a ol la apog'seĝ'o'j, kaj ĝi'n kares'is am'e kaj zorg'e.

“Mi dev'us pli atent'i, dum tiu'j akcept'o'j”, li pens'is. “Mi manĝ'as tro, mi trink'as tro, kaj la post'a'n tag'o'n mi re'pag'as per dolor'o”. Li rigard'is ĉirkaŭ'e'n. Vid'ebl'e, la pli'mult'o el li'a'j koleg'o'j trov'iĝ'is en tiu ben'at'a stat'o, kiu ne est'as komplet'a dorm'o, sed en kiu oni plaĉ'e driv'as de unu rev'o al ali'a, kun la plezur'a du'obl'a sent'o, ke oni labor'as por progres'ig'i la mond'o'n, kaj ke la impost'pag'ant'o hav'ig'as al oni tut'e komfort'a'n salajr'o'n por ĉiu hor'o da du'on'dorm'o. Lul'e, lul'e, lul'e, la mozambik'an'o plu parol'is. Mal'antaŭ Filiberto Kirsch, iu ek'ronk'is. “Nov'ul'o,” pens'is la moŝt'o: ĉiu person'o iom spert'a pri inter'naci'a'j kun'ven'o'j kapabl'as ten'i si'n en la agrabl'a stat'o, kiam la cerb'o el'send'as nur alfa-ond'o'j'n, tamen la dign'o'n neniam perd'ant'e. Kaj ĉu ronk'i ne est'as grav'a pek'o kontraŭ dign'o?

La ventr'o pli kaj pli dolor'is, kaj Kirsch konsider'is el'ir'o'n el la kun'sid'ej'o. Li tuj for'puŝ'is tiu'n ide'o'n pro diplomat'a solidar'ec'o: se li star'iĝ'os kaj ek'paŝ'os, li ne sukces'os evit'i vek'i kelk'a'j'n el la diligent'a koleg'ar'o en labor'o pac'a lac'iĝ'int'a, kaj est'us ne'dec'e.

Sed al la stomak'a mal'amik'o, kiu atak'is li'n jam plur'a'j'n hor'o'j'n nun, jen alianc'iĝ'is la intest'a. Kontraŭ du sam'temp'a'j ofensiv'o'j, el kiu unu trud'is urĝ'a'n pri'atent'o'n, eĉ plej spert'a diplomat'o ne pov'as venk'i. Filiberto ek'star'is.

La ĉagren'a'j'n re'ag'o'j'n, la frot'at'a'j'n okul'o'j'n, la vizaĝ'o'j'n klar'e montr'ant'a'j'n, ke tia atenc'o al dorm'o kaj tradici'o'j riproĉ'ind'as eĉ al kutim'e ŝat'at'a koleg'o, li absolut'e ne vid'is. Apenaŭ murmur'ant'e “sen'kulp'ig'u mi'n” al la koleg'o'j, preter kiu'j li pas'is, li rapid'is for.

“Dev'as est'i tiu venen'o nom'at'a sovetia ĉampan'o”, li dir'is al si kelk'a'j'n minut'o'j'n post'e, kiam, iom pli trankvil'a ĉe la intest'o, li sid'is en aŭt'o, kiu li'n konduk'is hotel'e'n. Kun iom mal'ĝoj'a antaŭ'plezur'o li bild'ig'is al si la lit'o'n, sur kiu li baldaŭ kuŝ'os, sorb'int'e el tiu ĝeneral'e efik'a kurac'il'o, kiu'n li hav'is la prudent'o'n kun'pren'i al Am'a-At'o.

Ĝis la tri'a etaĝ'o li decid'is ŝtup'ar'i, ĉar koleg'o rest'is kapt'it'a dum hor'o en'lift'e la antaŭ'a'n tag'o'n, kaj la pens'o pri tiu risk'o, en li'a nun'a stat'o, li'n trem'ig'is. Nur kiam, spir'blov'ant'e kiel mal'nov'a vapor'lokomotiv'o, li ricev'is de la etaĝ'a pri'zorg'ant'in'o la ŝlos'il'o'n de n-ro 342, nur tiam li komenc'is ver'e trankvil'iĝ'i.

Kompat'ind'ul'o, se li nur sci'us...

“Strang'e, la pord'o est'as mal'ŝlos'it'a”, li pens'is, sed memor'ant'e, kiel mal'bon'e li dorm'is kaj kiel naŭz'e li si'n sent'is maten'e, li atribu'is al propr'a neglekt'o tiu'n ne'ŝlos'o'n. Tamen, nur dum er'o da sekund'o. Ĉar kiam li far'is unu ek'paŝ'o'n en la ĉambr'o'n, eĉ antaŭ ol ferm'i la pord'o'n post si, kaj trov'is si'n frunt-al-frunt'e kun vir'o — vid'ebl'e centr'azi'an'o — kiu el'tir'is el stak'o da paper'o'j la jid'a'n gazet'o'n, li sci'is, ke almenaŭ pri tio la sovetia ĉampan'o ne kulp'as.

“Kio'n vi far'as ĉi tie?” li dir'is franc'e, prov'ant'e aspekt'i kiel ebl'e plej impon'a, sed kun terur'a tim'o, trem'ig'a ĉe la genu'o'j.

La ali'a respond'is i'o'n rus'e. S-ro Kirsch ne kompren'is, kio est'is bedaŭr'ind'a, ĉar la lip'har'a, kurb'a'naz'a centr'azi'an'o ja dir'is:

“Kio'n ĉi tie far'as vi? Vi dev'us sid'i en la kun'ven'ej'o.”

Kaj li'a ton'o montr'is, ke deleg'it'o'j al hodiaŭ'a'j inter'naci'a'j konferenc'o'j ne plu est'as fid'ind'e konscienc'a'j.

Dum'e, s-ro Kirsch, sent'ant'e, ke tiu nov'a emoci'o tuj ag'as kuraĝ'ig'e al la intest'a mal'amik'o, kaj terur'it'a pri la ebl'a'j sekv'o'j de ties ofensiv'o ĉi-kondiĉ'e, decid'is parol'i tre laŭt'e, pens'ant'e, ke tio ebl'e ven'ig'os i'a'n najbar'o'n. Tra'fulm'is li'a'n mens'o'n dum sekund'o la ide'o kri'i “Help!”, sed ial tio ne aper'is akord'a kun li'a sent'o pri dign'ec'o. La vir'o, kiu est'is ŝtel'ant'a la gazet'o'n, ja est'is mal'dik'a kaj ne'fort'a, kaj est'us iom rid'ind'e montr'i si'n fizik'e mal'super'a al li.

“Do vi ven'as ŝtel'i en mi'a ĉambr'o, ĉu? Kiu vi est'as?” tondr'is Filiberto, feliĉ'a, ke la pord'o rest'is ne'ferm'it'a. “Re'don'u al mi tio'n, vi hav'as neniu'n rajt'o'n...”

Sed li ne hav'is la temp'o'n fin'i, jam voĉ'o mal'antaŭ'e li'n inter'romp'is.

“Ĉu okaz'as io? Ĉu mi pov'us help'i?”

Est'is vir'o proksim'um'e 35-jar'a, alt'a preskaŭ du metr'o'j'n, kun pez'a'j ŝultr'o'j, brun'a bukl'a har'ar'o, mal'long'a naz'o iom supr'e'n'cel'a kaj verd'a'j okul'o'j ŝajn'e tre penetr'em'a'j. Li sur'hav'is bon'kvalit'a'n krem'kolor'a'n komplet'o'n da vest'o kaj brun'a ĉemiz'o sen'kravat'a. Li star'is tia'manier'e en la pord'a mal'ferm'aĵ'o, ke neniam la et'a ŝtel'ist'o kapabl'us el'ir'i. Li tuj prezent'is si'n:

“James McKinzie,* el la uson'a deleg'it'ar'o, vi ne vid'is mi'n oft'e, ĉar mi kun'sid'as ĉe la sub'komitat'o pri labor'kondiĉ'o'j. Ĉu tiu ul'o ven'is pri'rab'i vi'n?”

“Jes. Mi en'ven'is en la ĉambr'o'n, kaj jen li est'is tra'serĉ'ant'a, kvazaŭ hejm'e...” Kirsch respond'is, sed ĉu li intenc'is dir'i i'o'n plu'a'n ni ne pov'as sci'i, ĉar de'nov'e prezent'iĝ'is inter'romp'o.

“Kio okaz'as ĉi tie? Mi aŭd'is, ke oni kri'as, kaj nun iu parol'as pri ŝtel'o! Ĉu mi pov'as help'i?”

Tiel parol'is en'ir'ant'e mal'gras'a vir'o, nigr'a'har'a kaj nigr'okul'a, kun inteligent'a vizaĝ'o kaj vest'o'j mal'bon'e adapt'it'a'j al li'a figur'o.

La ali'a'j tri rigard'is, surpriz'it'e.

“Ĉu vi...? Alban'a deleg'it'o, ĉu ne?” Filiberto prononc'is.

“Ĝust'e. Re'is Bud'o est'as mi'a nom'o. Mi pas'is koridor'e, kiam mi aŭd'is la kri'o'j'n...”

Las'ant'e li'n en'ven'i, McKinzie en'ir'is iom pli profund'e en la ĉambr'o'n, for'las'ant'e si'a'n pozici'o'n ĉe-pord'e. Kaj tuj... ŝir glit bat bum! Jen subit'e est'iĝ'is karambol'o, kiu stern'is la tri deleg'it'o'j'n unu'j'n sur la ali'a'j'n. En apenaŭ unu sekund'o ĝi okaz'is, sed ĝi'n detal'e rakont'i postul'os mult'e pli long'a'n temp'o'n, jen'e. Komenc'e, la ŝtel'int'o, vid'ebl'e serĉ'ant'a sen'sukces'e manier'o'n tir'i si'n el la ĝen'a situaci'o, plu ten'is la jid'a'n gazet'o'n. Fulm'e, la alban'o etend'is la man'o'n, kapt'is ĝi'n kaj prov'is for'ir'i, sed la uson'an'o inter'met'is si'a'n long'a'n krur'o'n kaj fal'ig'is li'n. Kirsch, iom stumbl'e, si'n klin'is por re'pren'i la ĵurnal'o'n, sed la centr'azi'an'o profit'is de la moment'a mal'ekvilibr'o de l’ luksemburg'an'o por puŝ'i ĉi-last'a'n ĉe la dors'o kaj li'n ŝancel'i, tiel ke la kompat'ind'a Kirsch, jam ne tre san'a, fal'is kun si'a tut'a bier'nutr'it'a pez'o sur Bud'o'n, sam'temp'e fal'ig'ant'e ankaŭ McKinzie, kies krur'o est'is kapt'it'a sub la alban'o.

“Haaaa!”, kri'is la uson'an'o, sent'ant'e akut'a'n dolor'o'n ĉe la maleol'o.

Dum la tri'op'o tiel inter'plekt'iĝ'is; la agl'o'naz'a ŝtel'int'o re'kapt'is la gazet'o'n, aŭ la plej'part'o'n de ĝi, ĉar ĝi est'is ŝir'it'a kaj et'a part'o rest'is en la man'o de Bud'o. Kirsch spir'is tre fort'e, kaj ŝajn'e ne sukces'is re'lev'iĝ'i, kio'n stud'int'o pri fizik'o tuj kompren'os konsider'ant'e, ke li'a pez'o'centr'o situ'as ĉe la ventr'o, tiel ke nur super'ant'e la fort'a'n rezist'o'n de la ter'a al'tir'o per si'a'j ne trejn'it'a'j muskol'o'j li pov'us re'trov'i vertikal'a'n pozici'o'n. Kaj de li'a re'star'iĝ'o de'pend'is tiu'j de Bud'o kaj McKinzie, kiu'j konsist'ig'is, se tiel dir'i, la du si'n'sekv'a'j'n geologi'a'j'n tavol'o'j'n nun kovr'it'a'j'n de Kirsch. Hom'o interes'iĝ'ant'a pri politik'a kaj histori'a filozofi'o ebl'e trov'us pens'ig'a'n teren'o'n por medit'ad'o en tiu situaci'o, en kiu la uson'a tavol'o est'is sub'met'it'a al du ali'a'j, reprezent'ant'a'j du el la plej mal'grand'a'j land'o'j de la mond'o, sed la lip'har'a azi'an'o — la sol'a, kiu plu star'is — ne aparten'is al la rond'o de tiu'j scienc'a'j stud'ant'o'j. Li'a mens'o est'is pli praktik'a.

Kiam fin'fin'e McKinzie sukces'is si'n mal'implik'i, li konstat'is, ke la azi'an'o trov'iĝ'as en la ban'ĉambr'o, ĉe la neces'ej'a kuv'o, kiu'n li nutr'as per la gazet'o ŝir'at'a ruband'form'e.

“Ĉu vi est'as frenez'a?” li kri'is. “Ĉes'u!”

Dolor'ĝem'ant'e, li kiel ebl'e plej rapid'e lam'is al la gazet'ŝir'ant'o, sed li al'ven'is tro mal'fru'e kaj sukces'is sav'i nur mal'grand'a'n pec'o'n da ruband'o, plur'paĝ'a'n, sed cert'e sen'util'a'n. Kun triumf'a esprim'o, la lip'har'a kurb'naz'ul'o funkci'ig'is la akv'o'ŝpruc'o'n.

“Kio okaz'as ĉi tie?” son'is in'a voĉ'o rus'e, kaj post ek'rigard'o al Kirsch kaj Bud'o, ĵus sukces'int'a'j re'lev'iĝ'i, la ampleks'a matron'o, kiu gard'is la ŝlos'il'o'j'n ĉe la en'ir'ej'o etaĝ'a, rapid'is al la ban'ĉambr'o, far'ant'e sibl'a'j'n bru'o'j'n.

“Ne. Vi ne for'kur'os,” kri'is Kirsch, kapt'ant'e ĉe l’ manik'o la alban'o'n, kiu prov'is ŝtel'e el'ir'i. La azi'an'o rigard'is rid'et'e, kaj McKinzie kares'is al si la krur'o'n, fort'e kun'prem'ant'e la makzel'o'j'n kun esprim'o sufer'a.

“Ne mov'iĝ'u, iu ajn el vi,” la rus'in'o dir'is si'a'lingv'e per tiel aŭtoritat'a voĉ'o, ke, eĉ ne kompren'ant'e la fraz'o'n, ĉiu sent'is si'n najl'it'a sur'lok'e.

“Frenez'ul'o'j, danĝer'a'j frenez'ul'o'j,” ŝi grumbl'is kaj ir'is al la telefon'o, en kiu'n ŝi baldaŭ skandal'ton'e raport'is.

Tuj al'ven'is du'a matron'o, eĉ pli ampleks'a ol la unu'a, kiu ankaŭ dir'is kelk'a'j'n vort'o'j'n. Ial, neni'u el la vir'o'j mov'iĝ'is aŭ parol'is. Post du aŭ tri plu'a'j minut'o'j, milic'an'o al'ven'is kaj gest'is al ĉiu'j li'n sekv'i. La kvin'vir'a kaj du'vir'in'a procesi'o el'ir'is el la ĉambr'o.

“Ĉu mi ne pov'as rest'i? Mi est'as mal'san'a,” plend'is dik'a Filiberto.

Sed neni'u pov'is rus'ig'i li'a'n fraz'o'n kaj li mobiliz'is si'a'j'n rezerv'o'j'n de stoik'ec'o. Diplomat'a viv'o ne ĉiam facil'as.

*

“Jen, koleg'o'j, mi rakont'is al vi la fakt'o'j'n,” bas'is Zajcev. “Nun pri ili'a'j kaŭz'o'j. Ni sci'as ĉio'n, ĉar Mansur Buzurganin, la taĝik'o, ĉio'n konfes'is.”

“Taĝik'o?” mir'is Adams. “Kio est'as tio?”

“Unu el la sovetiaj naci'ec'o'j. Etn'o el sovetia Azi'o. Tiu vir'o, kiu ŝir'is la ĵurnal'o'n kaj ĝi'n perd'ig'is neces'ej'e, nom'iĝ'as Mansur Buzurganin kaj est'as taĝik'o. Antaŭ ne'long'e li dung'iĝ'is en la hotel'o'n. Li konfes'is, ke li aparten'as al sekret'a grup'o, kiu rilat'as kun Irano (la taĝik'o'j est'as kultur'e tre proksim'a'j al la iran'an'o'j, ili parol'as lingv'o'n simil'a'n al la persa). Iel, irana klan'o ek'sci'is, ke iu soveti'an'o, nom'at'a Berenŝtam, en'met'is, pres'it'a'n sub kod'a form'o, en ekzempler'o'n de jid'a gazet'o, refer'aĵ'o'n pri material'o ebl'ig'ant'a sen'lim'e kaj sen'perd'e konserv'i energi'o'n en ĝi materi'ig'it'a'n. Kiu ajn ĝi'a origin'o — egal'e ĉu ĝi de'ven'as de vent'o, sun'o, akv'o'fal'o aŭ pedal'ad'o de sklav'o'j — energi'o pov'as stok'iĝ'i sen perd'o en la material'o el'trov'it'a de Berenŝtam, tiel ke post dek jar'o'j oni pov'as uz'i ĝi'n sen mank'et'o sub form'o de elektr'o. Ekzempl'e oni pov'us per tiu material'o akumul'i varm'energi'o'n de ni'a'j dezert'o'j kaj ĝi'n send'i sen'perd'e al la plej nord'a Siberio.”

Dum Zajcev paŭz'is, rev'em'e, li'a'j koleg'o'j li'n akr'e rigard'is.

“Berenŝtam est'is perfid'ul'o al la sovet'a patri'o,” la rus'o re'parol'is. “Li vol'is, ke li'a el'trov'o profit'ig'u ne ni'n, sed Israelon. Laŭ li'a plan'o, la refer'aĵ'o dev'is tie'n el'ir'i el Sovet-Uni'o, pas'ant'e la lim'o'n en la pak'aĵ'o'j de iu ne'suspekt'ind'a diplomat'o, Filiberto Kirsch, deleg'it'o el Luksemburgo. Montr'iĝ'as, ke la iran'an'o'j tre tim'is pri tiu el'trov'aĵ'o, ĉar ili opini'is, ke se ĝi dis'vast'iĝ'os, petrol'o'n pov'os anstataŭ'i la uz'o de tiu material'o, tiel ke la land'o perd'os grand'part'e si'a'n riĉ'o'n. Buzurganin est'is komisi'it'a for'ŝtel'i, aŭ, se ne ebl'e, almenaŭ detru'i la tekst'o'n. Tio'n li sukces'is far'i. Li ŝajn'e ne tim'as la pun'o'n, kaj fier'as pri si'a ag'o.”

“Ĉu ekzist'is plur'a'j ekzempler'o'j?” Tuurken demand'is.

“Cert'e ne, kaj nun Berenŝtam mort'is. Jen kiel stult'a naci'ism'o de kelk'a'j hom'o'j perd'ig'as al la hom'ar'o ekstrem'e valor'a'n el'trov'aĵ'o'n. Antaŭ ol mort'i, Berenŝtam detru'is ĉiu'j'n si'a'j'n paper'o'j'n. Li nepr'e vol'is, ke la sovet'a ŝtat'o ne profit'u de li'a mal'kovr'o...”

“Kiu'j est'is la ali'a'j, kiu'j ĉe'est'is kaj batal'is?” Karal sci'vol'is.

“Agent'o'j de la respektiv'a'j sekret'a'j serv'o'j si'a'land'a'j. Ni ne hav'as absolut'a'n cert'ec'o'n, sed preskaŭ. Ili trov'iĝ'is tie por kapt'i la gazet'o'n.”

“Kiel ili sci'is pri ĝi?”

“Ni sci'is pri tio dank’al agent'o, kiu labor'as en Israelo kaj inform'is Libion pri la afer'o. Sovetia agent'o en Libio ni'n avert'is, sed la libi'an'o'j, kaj sekv'e ankaŭ ni, konfuz'is la nom'o'j'n Kertsch kaj Kirsch. La arab'a skrib'o ne favor'as taŭg'a'n trans'send'o'n de tia'j fajn'a'j son'nuanc'o'j.”

“Ver'ŝajn'e iu israel'an'o inform'is Uson'o'n,” Maĥmetali dir'is. “Krom'e, la libiaj sekret'a'j serv'o'j ne est'as apart'e lik-imun'a'j, se la afer'o ek'sci'iĝ'is ankaŭ en Irano kaj Albanio.”

“Sed la divers'a'j ŝtat'o'j ne sci'is la sam'a'j'n afer'o'j'n,” Zajcev emfaz'is. “Mult'a'j mank'o'j est'is ripar'it'a'j hieraŭ dum la akcept'o de la Sovet'a Social'ist'a Respublik'o Kazaĥ'a, kiam iu libi'an'o ebri'iĝ'is kaj stult'e dis'mesaĝ'is kelk'a'j'n inform'o'j'n.”

“Ĉu vi est'as cert'a, ke Berenŝtam mort'is?” Jano Karal demand'is. Zajcev aspekt'is mal'ĝoj'a respond'ant'e:

“Ne est'as dub'o. Li hav'is kancer'o'n kaj sci'is, ke li ne plu hav'as ŝanc'o'n for'ir'i el Sovetio. Tial li nepr'e vol'is, ke li'a mir'ind'aĵ'o ating'u sen'prokrast'e Israelon. Li'a frat'o labor'as en la pres'ej'o de Birobiĝaner Ŝtern.”

“Mi supoz'as, ke vi pov'as far'i neni'o'n rilat'e al Kirsch, McKinzie kaj Bud'o, ĉu?” Tuurken dir'is.

“Ne,” respond'is la gras'muskol'a rus'o. “Ili ĉiu'j hav'as diplomat'a'n pasport'o'n. Ni nur pov'as ili'n for'pel'i el la land'o. Sed pri tio decid'os aŭtoritat'o'j pli alt'a'j ol mi.”

“Ĉu vi ili'n pri'demand'is?”

“Jes, sed ili kompren'ebl'e ne'as. Kirsch asert'as, ke li ne kompren'as; ke oni probabl'e mis'pren'is li'n por iu ali'a; ke li ne sci'is ke tiu gazet'o trov'iĝ'as inter li'a'j posed'aĵ'o'j; ke li eĉ ne kapabl'us disting'i la lingv'o'n, en kiu ĝi est'as pres'it'a. Nu, tiu last'a punkt'o est'as probabl'a, sed pri la ceter'o, mi dub'as. Li ne est'as jud'o, kaj por tia'j komisi'o'j Israelo pov'as prefer'i ne'jud'o'n. Li aparten'as al et'a land'o, pri kiu'j la grand'a'j potenc'o'j mal'mult'e pens'as...”

“Sed kio'n ĉio ĉi signif'as rilat'e ni'a'n enket'o'n pri la murd'o de Kertsch?” Adams demand'is. “Ĉu tio ŝanĝ'as i'o'n?”

“Absolut'e ne,” Zajcev amar'voĉ'is. “Ni star'as ekzakt'e kiel antaŭ'e, nur kun tiu plu'a hipotez'o, ke ebl'e Kertsch mort'is anstataŭ Kirsch, murd'it'e de iu, kiu serĉ'is tiu'n dokument'o'n...”

*

“S-ro McKinzie? Kiel mi pov'as serv'i vi'n?” la grand'a nigr'ul'o dir'is.

“Nu, s-ro Adams, ebl'e tiu'j fragment'o'j iel interes'os vi'n. Mi ili'n fot'o'kopi'is, kvankam sen esper'o, ke tio pov'os help'i.”

“Pri kio tem'as?”

“Est'as pec'o'j de la gazet'o, kiu'j'n mi sukces'is sav'i el la detru'o. Vi rajt'as hav'i ili'n sam'e kiel mi, ĉu ne?”

“Hm, mi dub'as, ĉu vi hav'as iu'n ajn rajt'o'n...”

“Ne leĝ'a'n, kompren'ebl'e, sed moral'a'n jes. Dank’ al mi ne ĉio est'is perd'it'a.”

“Nu, ni vid'os.”

La fragment'o'j cert'e est'is tro mal'ampleks'a'j por help'i re'trov'i la ide'o'j'n de Berenŝtam, sed ili tamen hav'is iu'n util'o'n: Tuurken kaj Karal kompar'is la koncern'a'j'n pec'o'j'n kun la ekzempler'o de Birobiĝaner Ŝtern trov'it'a ĉe Plum. Montr'iĝ'is, ke ĉi ties ekzempler'o hav'as ali'a'n dat'o'n. Tem'is do pri ali'a gazet'o ol tiu, en kiu kaŝ'e pres'iĝ'is la revoluci'a scienc'a refer'aĵ'o. Tiel evident'iĝ'is, ke se Plum murd'is Kertsch-on, li'a motiv'o ne est'is scienc'o'spion'a.

20

“Ĉu vi ven'os al ekskurs'o morgaŭ?” Stefano demand'is la onkl'o'n.

“Vi feliĉ'ul'o'j, kiu'j labor'as por la konferenc'o mem! Ne konfuz'u ĉies situaci'o'n kun la propr'a,” Jano respond'is. “Mi hav'as labor'o'n por la enket'o. Sed Ĝoja intenc'as ir'i al ekskurs'o n-ro 2. Ŝi dir'is al mi la nom'o'n, sed mi forges'is. Tiu'j kazaĥ'a'j nom'o'j ne est'as facil'e memor'ebl'a'j.”

“Mi ir'os al ekskurs'o n-ro 3. Est'as tiu por la person'o'j, kiu'j interes'iĝ'as pri sovetia publik'san'ec'a organiz'ad'o. Ni vizit'os divers'a'j'n instituci'o'j'n kaj tag'manĝ'os en unu el la t.n. sovĥoz'o'j.”

“Nu, mi dezir'as al vi agrabl'a'n tag'o'n.”

“Mi ĝoj'os el'ir'i el la urb'o kaj vid'i iom de tiu kazaĥ'a kamp'ar'o, se kamp'ar'o est'as. Ebl'e est'os ĉef'e dezert'o, se juĝ'i laŭ tio, kio'n ni vid'is de sur la mont'o.”

“Ne tro'ig'u. Ne est'is dezert'o ĉiu'flank'e. Mi memor'as tre verd'a'j'n part'o'j'n...”

“Dir'u, Kara-Karal. Onkl'in'o Ĝoja rakont'is al mi pri Romian kaj li'a turk'a kun'labor'ant'o, aŭ kontraŭ'labor'ant'o, se vi prefer'as; ĉu vi hav'is inform'o'j'n pri tiu? Ĉu vi sukces'is sci'i li'a'n nom'o'n? Ĉu li est'as en Alm'a-At'o?”

“Ni kompren'ebl'e ricev'is inform'o'j'n, sed li ne ven'is. Li anstataŭ'is Romian dum ĉi-last'a est'as en Alm'a-At'o.”

“Li do ne pov'is murd'i Kertsch-on por akuz'ig'i Romian kaj tiel sen'iĝ'i je li, ĉu?”

“Ne. Rekt'e li ne pov'is, sed ĉu ni pov'as elimin'i la hipotez'o'n, ke ebl'e li hav'is kun'kulp'ul'o'n ĉi tie, kiu ag'is por li?”

Al'proksim'iĝ'is Ĝoja.

“Kio okaz'as, Stefano? Ĉu mi for'tim'ig'as vi'n?” ŝi demand'is melodi'e, konstat'ant'e, ke Stefano pret'iĝ'as for'ir'i.

“Kulp'as mi'a natur'a delikat'ec'o. Mi ne vol'as trud'i mi'n al ge'am'ant'o'j, kiu'j vid'ebl'e dezir'as kun'e sol'i.”

“Kaj krom'e nun est'as vi'a hor'o deĵor'i, ĉu ne?” Jano re'bat'is.

La jun'ul'o kun grimac'o mal'aper'is.

“Ĉu vi est'as liber'a nun?” la psikolog'in'o demand'is la edz'o'n.

“Jes. Ni re'labor'os morgaŭ, dum mult'a'j ekskurs'os, sed nun mi hav'as iom da liber'temp'o. Ĉu vi?”

“Ankaŭ mi, jes. Tiu'j kun'sid'o'j est'as ver'e lac'ig'a'j, mi bezon'as aer'um'i mi'n. Ĉu vi konsent'us re'ir'i al Kok-Tjube kaj iom promen'i en la mont'ar'o? Ni pov'us vetur'i supr'e'n per la pend'vagon'o, kaj re'ven'i pied'e.”

“Bon'eg'a ide'o. Ankaŭ mi ŝat'us iom da spir'ad'o en sen'lim'a etos'o natur'a.”

Tiu'hor'e en la pend'vagon'o trov'iĝ'is preskaŭ neni'u: nur jun'a par'o kaj kompakt'a vir'in'o en uniform'o tre simil'a al la arme'a, plus kvin'dek'jar'ul'o sur'hav'ant'a mal'nov'a'j'n ĉif'it'a'j'n vest'o'j'n, kun la led-aspekt'a haŭt'o de tiu, kiu labor'as la tut'a'n tag'o'n ekster'e. Mal'rapid'e supr'e'n'ŝveb'ant'e ili rigard'is la neĝ'kovr'it'a'j'n mont'o'j'n.

“Koleg'o dir'is al mi, ke tiu mont'o ating'as 7000 metr'o'j'n,” Ĝoja dir'is, “ĉu vi kred'us tio'n?”

“Nu, la pint'o nom'at'a ‘Venk'o’ (Pobedy) alt'as pli ol 7000 metr'o'j'n, sed mi dub'as, ĉu ĝi vid'ebl'as de ĉi tie.”

Ili fin'e al'ven'is, el'ir'is el la supr'e'n'kajut'o, kaj kontempl'is la mir'ind'a'n mont'o'ĉen'o'n.

“Demand'u al iu, kiel nom'iĝ'as tiu plej alt'a pint'o,” ŝi pet'is.

Karal si'n turn'is al la uniform'a vir'in'o, kaj rus'e al'parol'is ŝi'n.

“Ŝi ne sci'as; ŝi dir'is, ke ŝi ne est'as el ĉi tie kaj hav'as neniu'n ide'o'n. Eĉ ŝajn'as al mi, ke mi'a demand'o aper'is al ŝi strang'a,” li iom post'e klar'ig'is al la edz'in'o. “Mi demand'os tiu'n jun'a'n par'o'n.”

Sam'a demand'o, sam'a ne'a respond'o.

“Strang'e! Neniam ebl'as ricev'i respond'o'n pri tiel simpl'a'j punkt'o'j. Ni'a'land'e, se oni inform'iĝ'as ĉe lok'an'o'j, ili kon'as la nom'o'j'n de ĉiu'j supr'o'j, ĉu ne?”

“Ebl'e tiu'j supr'o'j ne hav'as nom'o'n, kaj ĉia'okaz'e, ĉiu land'o diferenc'as de la ali'a. La kutim'o'j mal'sam'as.”

“Jes, sed ĉi tie tiom da afer'o'j mir'ig'as! Mi antaŭ ne'long'e parol'is kun koleg'in'o el la kanada deleg'it'ar'o. Ŝi est'as ukrain'de'ven'a kaj leg'as la rus'a'n. Nu, ŝi serĉ'is libr'o'n pri psikologi'o en la tut'a urb'o. Absolut'e ne est'is ebl'e trov'i unu. Tamen, Alm'a-At'o est'as universitat'a urb'o, kun pli ol 600 000 loĝ'ant'o'j! En okcident'o, eĉ en urb'o kun 10 000 loĝ'ant'o'j vi nepr'e trov'os plur'a'j'n libr'ej'o'j'n kun almenaŭ kelk'a'j verk'o'j pri tiu fak'o, kaj eĉ en pli mal'grand'a urb'et'o vi pov'us mend'i unu. Ĉi tie, ŝi prov'is, kaj oni respond'is al ŝi, ke est'as ne'ebl'e. Mi tut'e ne kompren'as, kiel la viv'o organiz'iĝ'as ĉi-land'e.”

Ili ek'marŝ'is direkt'e al la mont'o'ĉen'o.

“Ĉu vi sukces'is vid'i li'n?” Jano demand'is la edz'in'o'n, kiu ĵus dev'is renkont'iĝ'i kun Plum.

“Jes. Ni pas'ig'is kun'e long'a'n hor'o'n. Li eĉ invit'is mi'n al kaf'o.”

“Kaj kio est'as vi'a diagnoz'o?”

“Se mi nur sci'us!”

“Ne dir'u, ke vi ne pov'as disting'i mensog'ul'o'n dis'de frenez'ul'o!”

“Kia'j'n vort'o'j'n vi uz'as! La real'o neniam est'as tiel simpl'a. Kaj Jakobo Plum cert'e ne est'as simpl'a hom'o. Li impres'is mi'n kiel tre sent'em'a kaj inteligent'a vir'o...”

“Tio konfirm'as mi'a'n intu'o'n,” la polic'an'o inter'romp'is. “Li est'as ruz'ul'o, kiu kaŝ'as si'a'j'n ruz'o'j'n sub mask'o de kvazaŭ-frenez'ec'o.”

“Mi ne konsent'as. Li est'as pli kompleks'a ol tio. Laŭ mi'a impres'o, li'a person'ec'o dis'volv'iĝ'is en perturb'a'j cirkonstanc'o'j, kiu'j dev'ig'is li'n al'pren'i ne'ordinar'a'n est'manier'o'n por protekt'i si'n.”

“Ĉu vi ne opini'as, ke li komedi'as laŭ'vol'e?”

“Li komedi'as tut'e cert'e, sed ne laŭ'vol'e, kiom mi rajt'as juĝ'i post tiel mal'profund'a ek'kon'o. Komedi'i far'iĝ'is por li kvazaŭ du'a natur'o. Mi'a interpret'o est'as, ke dum la infan'ec'o li rimark'is, ke li sukces'as rid'ig'i la ali'ul'o'j'n kaj ia'manier'e reg'i la situaci'o'j'n dank’al tiu konstant'a komedi'ad'o. Hom'o, kiu rid'as, mal'pli em'as atak'i, kaj ŝajn'is al mi, ke Plum sent'as si'n eg'e vund'ebl'a.”

“Vi ĵus dir'is ‘reg'i la situaci'o'j'n’ kaj tio koincid'as kun mi'a propr'a taks'o, nom'e, ke la rid'ind'a person'ec'o, kiu'n li al'pren'as, ebl'ig'as al li estr'i la ĉirkaŭ'ul'ar'o'n. Li dev'ig'as la hom'o'j'n ag'i aliel ol natur'e, kaj ili'n dev'ig'as adapt'iĝ'i al li, ĉu ne?”

“Jes. Pli mal'pli tia mi sent'as li'n.”

“Ĉu kun li'a'j tik'o'j, li'a mal'lert'ec'o, li'a'j emoci'a'j re'ag'o'j, li pov'us est'i agent'o por iu ŝtat'sekret'a serv'o?”

“Kiel dir'i? Mi ne kon'as li'n sufiĉ'e. Li cert'e aspekt'as kiel fuŝ'ul'o, kun mal'bon'e kun'ord'ig'it'a'j mov'o'j. Sed tio pov'as est'i mask'o. Ĉiam ŝajn'as al mi, ke mal'antaŭ la mask'o, li profund'e amuz'iĝ'as. Mi'a'opini'e, se la task'o est'as adapt'it'a al li'a person'ec'o, li tre bon'e pov'us plen'um'i ĝi'n. Sed oni ne postul'u de li i'o'n fizik'e danĝer'a'n.”

“Kaj kio'n vi opini'as pri murd'kapabl'o? Ĉu li est'as hom'o, kiu mort'ig'us se neces'e?”

Ĝoja profund'iĝ'is en la pens'o'j'n. Ŝi prov'is mens'e re'vid'i Jakobon Plum, li'a'j'n strang'a'j'n gest'o'j'n, li'a'j'n klaŭn'a'j'n, sed foj'foj'e kor'tuŝ'a'j'n, esprim'o'j'n, li'a'j'n dir'o'j'n tiel mal'simil'a'j'n ol tio, kio'n oni ĝeneral'e aŭd'as.

“Li cert'e hav'as mult'eg'e da energi'o. Oni parol'is al mi pri li'a gigant'a labor'pov'o, kaj pri tio mi ne mir'as. Rigard'ant'e li'n, oni sent'as, ke li'a nerv'a sistem'o bol'as konstant'e. Kaj tamen, laŭ li'a'j koleg'o'j, kiu'j'n mi pri'demand'is, li neniam est'as el'ĉerp'it'a, kio sign'as ne'ordinar'a'j'n rezerv'o'j'n da nerv'a energi'o. Nu, kial mi tio'n dir'is? Tio ne rilat'as al vi'a demand'o.”

“Jes. Vi sci'as, Ĝoja, kiom mi fid'as vi'a'n juĝ'o'n pri hom'o'j. Ĉiam vi'a opini'o pri suspekt'at'o mi'n eg'e help'as. Ĉu Plum laŭ vi kapabl'as murd'i?”

“Li hav'as la neces'a'n inteligent'ec'o'n por plan'i, li pov'us hav'i motiv'o'j'n, kun si'a tortur'it'a, tre kompleks'a psik'o, ebl'e li ne hav'as mult'a'j'n inhib'o'j'n, almenaŭ normal'a'j'n inhib'o'j'n: aspekt'i rid'ind'e amuz'as li'n pli ol li'n ĝen'as, kio karakteriz'as hom'o'n ne atribu'ant'a'n eg'a'n grav'ec'o'n al la soci'a'j juĝ'o'j kaj sekv'e ebl'e ankaŭ al soci'a'j koncept'o'j pri moral'ec'o. Li ver'ŝajn'e hav'as propr'a'n moral'ec'o'n, tut'e mal'sam'a'n ol la komun'a.”

“Tio star'as sur la por'murd'a flank'o de la bilanc'o; ĉu io sur la kontraŭ'murd'a?”

“Jes, li'a sent'em'o. Li efektiv'e impres'as mi'n kiel hom'o, kiu tre mal'facil'e pov'as sufer'ig'i.”

“Sed Kertsch ne sufer'is. Li est'is tuj sen'konsci'ig'it'a, anestez'it'a. Li mort'is post kelk'a'j minut'o'j da dorm'o.”

“Vi prav'as. Kiel sci'i? Vi ne imag'us, kia'n strang'a'n ide'o'n mi ĵus hav'is. Bild'iĝ'is mi'a'mens'e Jakobo Plum en la kabinet'o de Kertsch. Ili diskut'as. Ili amik'iĝ'as (kiu dir'is al ni, ke ili est'is mal'amik'o'j, se ne Plum mem?) kaj Plum montr'as al Kertsch glav'et'o'n, kiu'n li ĵus trov'is en iu azi'a bazar'o, kaj grand'a'gest'e teatr'ant'e apud li, kun rid'eg'o'j ambaŭ'flank'e, per mal'lert'a mov'o sen'vol'e traf'as Kertsch-on rekt'e en la kor'o'n. Tiam, li ekscit'iĝ'as, terur'iĝ'as, panik'as, kaj kur'e for'ir'as mensog'ant'e al la gard'ist'o...”

“Se tiel est'is, vi solv'as la problem'o'n de la motiv'o — se problem'o'n ni hav'us koncern'e li'n — laŭ tre bel'a manier'o. Kar'a, ĉi-foj'e vi ne help'as. Vi komplik'as la serĉ'o'n de la ver'o. Ĉar est'as io tre ĝust'a en tio, kio'n vi ĵus dir'is. Plum est'as tia hom'o, kiu neniam ating'us la kor'o'n de iu ajn, se li ĝi'n cel'us, sed kiu tre bon'e pov'us, fuŝ'e, mal'lert'a'mov'e, traf'i net'e en la centr'o'n...”

21

La bus'o for'las'is si'a'n rest'ej'o'n inter Kazaĥstan-hotel'o kaj Lenin-Palac'o, tra'ir'is la urb'o'n, pas'is sub spec'o de provizor'a triumf'ark'o port'ant'a gigant'a'n slogan'o'n, aŭ bon'ven'al'vok'o'n — Stefano bedaŭr'is, ke li'a onkl'o ne ĉe'est'as, por traduk'i al li — kaj en la kamp'ar'o'n ek'vetur'is.

Al la jun'ul'o plaĉ'is el'ir'i el la urb'o. Tiu kamp'ar'o est'is bel'a, verd'a, kaj, re'pens'ant'e pri la vid'o de sur Kok-Tjube, Stefano re'memor'is, ke ne sur ĉiu'j flank'o'j la dezert'o ĉirkaŭ'as la urb'o'n. Ĉi tiu est'is unu el la flank'o'j ĉu ŝpar'it'a'j de la dezert'form'iĝ'o, ĉu eg'e proviz'it'a'j per irigaci'o.

La jun'ul'o avid'e rigard'is la pejzaĝ'o'n, kies bild'o'j sekv'is unu la ali'a'n antaŭ li'a'j okul'o'j. Pas'ant'e preter iu vilaĝ'o, li mir'e rimark'is, ke la grand'liter'a'j slogan'o'j, kiel kutim'e pentr'it'a'j flav'e sur larĝ'a ruĝ'a tol'bend'o, ĉi tie est'as german'lingv'a'j. “Ne mal'streĉ'i la fort'o'j'n dum la kolekt'ad'o de frukt'o'j!” vok'is unu. “Plen'um'i la decid'o'j'n de la kongres'o de la komun'ist'a parti'o de USSR” proklam'is ali'a. “German'a kolĥoz'o en sovetia centr'a Azi'o! Mi neniam est'us imag'int'a tio'n!” li dir'is al si, pens'em'e.

Ili'a unu'a halt'o est'is en la vilaĝ'o Tonkeris, en la distrikt'o de Talgar, kie ili vizit'is t.n. feldŝeran kaj akuŝ'ist'a'n pri'zorg'ej'o'n, et'a'n dom'o'n kun kalk'it'a'j blank'a'j mur'o'j, mez'e de la vilaĝ'o, kie unu akuŝ'ist'in'o sekv'as la evolu'o'n de graved'ec'o'j kaj kie la feldŝer — vir'in'o, kiu ricev'is special'a'n trejn'iĝ'o'n kvar'jar'a'n pri medicin'a praktik'o — zorg'as pri divers'a'j mal'san'prevent'a'j aktiv'ec'o'j kaj pren'as sur si'n la trakt'ad'o'n de kutim'a'j mal'san'o'j, kiu'j ne postul'as la inter'ven'o'n de plen'trejn'it'a kurac'ist'o.

La tri'ĉambr'a dom'et'o est'is pur'a kaj plaĉ'a, kvankam tre sobr'e aranĝ'it'a, kaj Stefano trov'is interes'a tiu'n koncept'ad'o'n pri vilaĝ'a san'pri'zorg'ad'o. Bedaŭr'ind'e, la parker'a manier'o, laŭ kiu la du vizit'at'a'j vir'in'o'j klar'ig'is si'a'n ag'ad'o'n, est'is eg'e ĝen'a, kaj ne mal'pli la fakt'o, ke el'ir'ant'e, ĉiu ekskurs'ant'o ricev'is pres'it'a'n fald'foli'o'n tri'lingv'a'n (la angl'a inkluziv'iĝ'is!) pri la ĵus vizit'it'a ej'o. Li est'us prefer'int'a rigard'i ver'e ordinar'a'n vilaĝ'a'n konsult'ej'o'n, mal'pli model'a'n, mal'pli special'ig'it'a'n en akcept'o al ekster'land'a'j gast'o'j.

Tag'mez'e ili halt'is en sovĥoz'o “Kazaĥstan”. Kontrast'e kun kolĥoz'o, kiu est'as kooperativ'o de vilaĝ'an'o'j posed'ant'a la grund'o'n kaj la ekip'aĵ'o'n, sovĥoz'o aparten'as al la ŝtat'o. La ekskurs'ant'o'j vizit'is divers'a'j'n instal'aĵ'o'j'n kaj est'is super'ŝut'at'a'j per lavang'o da statistik'a'j inform'o'j, post kio oni konduk'is ili'n al vast'a manĝ'o'salon'o, kie pantagruel'a tag'manĝ'o ili'n atend'is. Re'e kaj re'e la manĝ'o est'is inter'romp'at'a de tost'o'j, jen per vodk'o, jen per vin'o, jen per brand'o, al la inter'popol'a amik'ec'o, al la pac'o kaj al la mult'a'j nobl'a'j cel'o'j de la konferenc'o tut'mond'a.

Stefano trov'iĝ'is apud f-in'o Martin kaj, dum vodk'a tost'o, ĉi-last'a flustr'e pet'is li'n diskret'e trans'pren'i la en'hav'o'n de ŝi'a glas'o kaj ĝi'n anstataŭ'ig'i per akv'o. Dank’ al la lert'a manier'o, laŭ kiu Stefano plen'um'is tiu'n task'o'n, ŝi'a sovetia najbar'o, kiu ŝi'a'n glas'o'n konstant'e re'plen'ig'is, ne rimark'is la inter'ŝanĝ'o'n. F-in'o Martin direkt'is al Stefano rigard'o'n kun etern'a dank'em'o.

La konversaci'o papili'is de unu tem'o al ali'a.

“Ĉu vi vizit'is la cirk'o'n?” demand'is unu el la sovĥoz'a'j gast'ig'ant'o'j.

“Kompren'ebl'e,” unu'voĉ'e dir'is Marta Martin kaj Stefano.

La deleg'it'o de Komor'o'j konfes'is preskaŭ hont'e, ke li ne ir'is. Tio'n li sent'is des pli embaras'a, ĉar, est'ant'e islam'an'o, li rifuz'is trink'i alkohol'aĵ'o'n. Ne est'as agrabl'e percept'i si'n mal'bon'a gast'o.

“Vi nepr'e dev'as ir'i.” “Est'as tre interes'e,” ĉiu'j ĉirkaŭ'ul'o'j entuziasm'e konsil'is.

“Ĉu est'as io, ho ne plaĉ'is al vi?” demand'is unu el la sovĥoz'an'o'j.

“Neni'o,” dir'is Stefano, sed Marta Martin, kun kun'streĉ'it'a'j lip'o'j prononc'is:

“Mi tut'e ne ŝat'is tiu'j'n long'a'j'n vers'deklam'o'j'n, per infan'ec'a ton'o, kiu'j prezent'iĝ'is de temp'o al temp'o.”

“Mi forges'is pri tiu'j,” la jun'ul'o si'n korekt'is. “Efektiv'e, ankaŭ al mi tio ne plaĉ'is, sed mi pens'is, ke nur pro tio, ke mi ne kompren'as la lingv'o'n.”

“Eĉ kompren'ant'e la lingv'o'n mi ili'n mal'ŝat'is,” inter'ven'is angl'a interpret'ist'in'o, kiu sid'is apud la komor'a deleg'it'o. “Est'is nur fanfaron'a'j naiv'rim'a'j retor'ik'aĵ'o'j pri la bel'ec'o kaj bon'ec'o de Kazaĥ'stan'o kaj de Sovet-Uni'o. Mi est'us prefer'int'a muzik'o'n.”

Stefano opini'is, ke ŝi ne est'as tre ĝentil'a.

“Nu, nu, est'as tradici'o de ni'a'j spekt'aĵ'o'j,” la sovĥoz'an'o klar'ig'is. “Ni ebl'e hav'as ali'a'n kompren'o'n pri poezi'o ol vi okcident'an'o'j, kaj ankaŭ pri deklam'ad'o. Sed dir'u, kio al vi plej plaĉ'is?”

“Mi hezit'as inter la klaŭn'o'j kaj la ĉeval'rajd'ad'o,” Stefano respond'is. “La manier'o, laŭ kiu tiu'j kazaĥ'o'j sent'as si'n hejm'e sur galop'ant'a'j ĉeval'o'j, kaj far'as i'o'n ajn, ver'e i'o'n ajn sur ili, est'as ekster'ordinar'a.”

“Prav'e,” la soveti'an'o dir'is. “Ili est'as tre impres'a'j. Sed ankaŭ la klaŭn'o'j plaĉ'is al vi, ĉu ne?”

“Eg'e,” Stefano jes'is.

Marta Martin inter'dir'is:

“Kio plej plaĉ'is al mi est'is tiu er'o, kun unu el la klaŭn'o'j klaŭn'ant'a sur galop'ant'a ĉeval'o. Li hav'is la lert'ec'o'n de la kazaĥ'o'j, kiu'n vi ĵus menci'is, sed ankaŭ la humur'o'n de klaŭn'o.”

“Tiu'n program'er'o'n mi bedaŭr'ind'e ne vid'is,” dir'is Stefano. “La klaŭn'o est'is mal'san'a, kiam mi spekt'is la cirk'o'n, kaj neni'u kapabl'is anstataŭ'i li'n. Sed mi efektiv'e aŭd'is, ke ĝi est'is perfekt'a.”

“Ankaŭ mi bedaŭr'ind'e ĉe'est'is la cirk'o'n, kiam tiu jun'ul'o mal'san'is,” muzik'voĉ'is la angl'a interpret'ist'in'o. “Tre domaĝ'e, ĉar ĉiu'j eg'e laŭd'is tiu'n program'er'o'n.”

“Jes, ver'e est'is domaĝ'e, li est'as mir'ind'a,” la soveti'an'o dir'is. “Mi tio'n des pli bon'e sci'as, ĉar li nask'iĝ'is ĉi tie, sur la teritori'o de ĉi tiu sovĥoz'o. Li vizit'ad'is la lern'ej'o'n en ĉi tiu preciz'a lok'o. Kaj mi fier'as aŭd'i, ke spontan'e vi elekt'is ties er'o'n la plej bon'a. Sed kial vi ne manĝ'as iom da vin'ber'o'j, prov'u ili'n, ili ne hav'as kern'et'o'j'n.”

“Eg'e bon'gust'a'j,” kompliment'is la deleg'it'o el la Komor'a'j Insul'o'j, feliĉ'a fin'e trov'i i'o'n por laŭd'i.

“Vi'a'j pom'o'j est'as paradiz'a'j,” Marta Martin dir'is. “Oni ne pov'as rezist'i la tent'o'n.”

“Ĉi tiu est'as la land'o de la pom'o'j,” fier'is la kazaĥ'o.

“Bel'eg'a land'o!” entuziasm'is la sekretari'in'o.

“Sed kial oni ne pov'as ĝi'n vizit'i?” la angl'a interpret'ist'in'o demand'is. Ŝajn'is, ke plaĉ'as al ŝi agres'i la gast'ig'ant'o'j'n. “Antaŭ kelk'a'j tag'o'j, mi est'is kun koleg'o'j kaj kamarad'o'j, kaj ni pet'is taksi'o'n ni'n konduk'i al iu vilaĝ'o, por iom vid'i, kiel hom'o'j viv'as, kaj eventual'e vesper'manĝ'i tie. Li komenc'e rifuz'is, dir'ant'e, ke est'us mult'e pli interes'e vetur'i al tiu turist'a lok'o, kie oni glit'ŝu'as. Sed turist'a'j aranĝ'o'j tut'e ne interes'as ni'n. Ni insist'is kaj insist'is. Fin'fin'e li akcept'is, ke ni en'ir'u la taksi'o'n, kaj dir'is, ke li konduk'os ni'n al vilaĝ'o. Sed ĉu vi sci'as, kie'n ni fin'e traf'is?”

“Ne,” unu'voĉ'is la ali'a'j, dum Stefano rigard'is la vid'ebl'e embaras'it'a'n vizaĝ'o'n de la sovĥoz'an'o.

“Al tiu sam'a glit'kur'ej'o, kie'n ni dir'is, ke ni ne vol'as ir'i. Tiam ni furioz'is, dir'is, ke ni plend'os al la aŭtoritat'o'j pri li'a tromp'o, ke ni vol'as ir'i al iu ajn vilaĝ'o ekster la urb'o — ni ja sci'is, ke est'as ne nur dezert'o ĉi tie — sed li simpl'e plu rid'is kaj dir'is: ‘Nu, bon'e, plend'u al la aŭtoritat'o'j!’ Tiam ni pet'is li'n re'vetur'ig'i ni'n urb'e'n. Al'ven'ant'e, ni rifuz'is pag'i. Ni furioz'is. Kia disput'o! Ĉu vi kon'as tiu'n Lolitan Fuentes? Ŝi est'is kun ni. Di'o mi'a! Kia'n skandal'o'n ŝi far'is! Kiam tiu est'as mal'kontent'a, oni aŭd'as ŝi'n, mi garanti'as al vi. Ŝi kri'is angl'e, kaj la taksi'ist'o ne kompren'is, kaj mi prov'is interpret'i por li, kaj person'o'j komenc'is ar'iĝ'i. Tiam la taksi'ist'o pet'is ni'n sub'skrib'i paper'o'n klar'ig'ant'a'n, ke ni pet'is li'n ir'i al vilaĝ'o, ke li mal'konsent'is, konduk'is ni'n sur la mont'o'n, kie est'as tiu glit'ŝu'ej'o, kaj ke ni ne akcept'is pag'i li'n. Kiam tiu atest'o est'is sub'skrib'it'a, li for'ir'is tut'e kontent'a, dum Lolita plu pied'bat'is la grund'o'n kri'ant'e: ‘Li ne eskap'os el la pun'o. Mi hav'as protekt'o'j'n en la plej alt'a'j sfer'o'j sovetiaj. Oni neniam ir'as kontraŭ mi'a vol'o sen est'i pun'at'a...’ kaj simil'a'j'n sen'senc'aĵ'o'j'n, kiu'j ver'e hont'ig'is ni'n rilat'e al la person'o'j pas'ant'a'j preter ni kun mok'a rigard'ad'o.”

“Kaj ĉu vi plend'is al la aŭtoritat'o'j?” sci'vol'is Stefano.

“Ne. Ni promes'is al ni, ke ni diskut'os la afer'o'n la morgaŭ'a'n tag'o'n, sed... nu, vi sci'as, kiel tiu'j afer'o'j dis'volv'iĝ'as praktik'e, ni dev'is labor'i, kaj la tut'a afer'o for'fal'is. Dir'u al mi, sinjor'o, kiu tiom fier'as pri vi'a bel'a land'o, kial ni ne rajt'is vizit'i vilaĝ'o'n? En ni'a'j land'o'j...”

“Nu, mi ne sci'as pri vi'a'j land'o'j,” rid'et'is la sovĥoz'an'o, “sed vi mal'prav'as dir'ant'e, ke vi ne rajt'as vizit'i vilaĝ'o'n. Ĉu vi ne pas'ig'as la tut'a'n hodiaŭ'a'n tag'o'n vizit'ant'e la kazaĥ'a'n kamp'ar'o'n?”

La angl'in'o vol'is re'bat'i, sed la grup'organiz'ant'o ek'star'is, propon'is last'a'n tost'o'n, kaj pet'is ĉiu'j'n re'ir'i al la aŭtobus'o.

Stefano trov'iĝ'is apud la interpret'ist'in'o, dum ili trans'ir'is al la bus'o.

“Ĉu vi bon'e kon'as tiu'n Lolitan?” li demand'is.

“Tut'e ne intim'e, mult'e mank'as ĝis tio,” ŝi respond'is. “Ŝi fakt'e est'as amik'in'o de amik'in'o mi'a, kaj pro tio okaz'is plur'foj'e dum ĉi tiu konferenc'o, ke ni renkont'iĝ'is. Ekzempl'e, ni vizit'is kun'e la teatr'o'n. Ŝi est'as mal'oft'aĵ'o, emoci'e. Tiu'n vendred'o'n, kiam mi ir'is al la cirk'o, pri kio ni dum'manĝ'e parol'is, ŝi ven'is kun ni, sed tuj post'e, kiam ni ek'sid'is, dum ni atend'is la komenc'o'n de l’ spekt'aĵ'o, ŝi subit'e ekscit'iĝ'is pri iu et'a franc'in'o, kiu'n ŝi ek'vid'is trans-aren'e, ŝi ek'kverel'is kun si'a amik'in'o kaj ni'n for'las'is sen plu'a klar'ig'o. Ŝi est'as tia, ag'as tut'e ne raci'e, tuj laŭ la impuls'o'j. Mi est'as preskaŭ cert'a, ke ŝi en'tut'e for'las'is la cirk'o'n.”

Sid'e en la bus'o, dum la kamp'ar'a'j pejzaĝ'o'j si'n'sekv'e pas'is preter li'a fenestr'o, Stefano subit'e ek'salt'et'is.

“Ej! Mi nepr'e dev'os kontrol'i!” li murmur'is al si.

Ie, mal'antaŭ'e, sud'amerik'a deleg'it'o spontan'e komenc'is kant'i, nostalgi'e.

*

Por tiu'j, kiu'j elekt'is ekskurs'o'n n-ro 2, la pejzaĝ'o tre monoton'is, tial Ĝoja ben'is la ĉiel'o'n, ke ŝi'a kun'ul'o est'is eg'e simpati'a. Li est'is el Jordanio, kaj ĉiu'j'n vort'o'j'n, kiu'j'n li prononc'is, stamp'is profund'a saĝ'ec'o.

“Est'us grav'a erar'o juĝ'i libi'an'o'j'n laŭ tiu'j vir'o'j,” li dir'is al ŝi. “Mi labor'is en Libio kelk'temp'e, kaj mi tie renkont'is mult'a'j'n agrabl'a'j'n, afabl'a'j'n, modest'a'j'n, inteligent'a'j'n hom'o'j'n. Mi ne kompren'as, kial la libiaj reg'ist'o'j akcept'is tiu'n Azzuz en si'a'n deleg'it'ar'o'n. Kvankam ver'dir'e...” li al'don'is post paŭz'et'o, las'ant'e la fraz'o'n ŝveb'i ne'fin'it'a.

“Kio'n vi vol'is dir'i?” Ĝoja sci'vol'is.

“Ba! Ĉi tiu konferenc'o est'as tiel strang'a! Ĝi kost'as milion'o'j'n, kaj util'os al kio? Pli'a'j'n van'a'j'n tun'o'j'n da paper'o, kiu'j'n pag'os la labor'ul'o'j de la tut'a mond'o, feliĉ'e sen konsci'i, ke part'o de ili'a'j impost'o'j perd'iĝ'as en tia'n frenez'aĵ'o'n.”

Vir'o, ebl'e 30-jar'a, kiu sid'is trans la aŭtobus'a koridor'o, turn'is si'n al li:

“Ĉu vi ne kred'as je la spirit'a kaj soci'a bon'fart'o de la hom'o'j, s-ro Lutfi?” li demand'is kun rid'et'o. Kun la tre net'e komb'it'a'j har'o'j, la plaĉ'a, zorg'e raz'it'a vizaĝ'o, kaj la bon'kvalit'a'j vest'o'j, li aspekt'is kiel jun'a kun'labor'ant'o en jur'a ofic'ej'o uson'a.

“Ho jes, mi kred'as je ĝi,” dir'is la mild'a arab'o, “sed mi ne kred'as, ke tia konferenc'o pov'as akcel'i ĝi'n. Ĉu ver'e tio'n kred'as vi?”

“Honest'e, ne,” la jun'a vir'o respond'is, “kaj — kvankam mi pet'as vi'n tio'n ne ripet'i kiel mi'a'n opini'o'n — ankaŭ mi taks'as, ke okaz'as ĉi tie nur parol'ad'o'j kaj parol'ad'o'j, je kost'o astronomi'a, por neniom da util'o.”

“Tio kelk'foj'e est'as sen'esper'ig'a, ĉu ne?” koment'is Ĝoja, kun sulk'it'a frunt'o.

“Oft'e jes,” dir'is la jordani'an'o, “kvankam ebl'e ni'a konferenc'o tamen hav'as util'o'n: okaz'ig'i person'a'j'n kontakt'o'j'n inter hom'o'j plej divers'a'j, kiu'j tiel lern'as estim'i unu la ali'a'n. Jen ni est'as tri mal'sam'a'j person'o'j, arab'o, rus'o, okcident'an'in'o, kaj la reciprok'a simpati'o inter ni tuj percept'ebl'as, ĉu ne? Mi ne dub'as, ke pri mult'a'j punkt'o'j ni inter'konsent'as, kaj ke pri la ceter'a'j ni almenaŭ respekt'os unu la ali'a'n.”

“Ĉu vi est'as rus'o, sinjor'o?” Ĝoja demand'is la jun'a'n vir'o'n.

“Ho! Ĉu vi ne inter'kon'at'iĝ'is?” Lutfi dir'is kun la ton'o de pardon'pet'ant'o. “Permes'u, ke mi prezent'u vi'n. Sergej Karaulov, el Radi'o Moskva, S-in'o Ĝoja Karal.”

“Kiam mi re'pens'as pri la cirkonstanc'o'j, en kiu'j ni ambaŭ inter'kon'at'iĝ'is, mi kelk'foj'e sent'as tim'o'n,” la rus'o dir'is, iom enigm'e. “Ĉu ne, s-ro Lutfi?”

“Efektiv'e. Imag'u, s-in'o Karal, ke ni renkont'iĝ'is la vesper'o'n de la krim'o, ĉe la lok'o de la krim'o...”

“Ĉu ver'e?” Ĝoja inter'romp'is, surpriz'sku'iĝ'e.

“Ne tut'e ver'e,” Karaulov korekt'is. “Sed ni ambaŭ unu post la ali'a ir'is tie'n por vizit'i unu el la grav'ul'o'j, kiu est'is for ĉe mi-ne-memor'as-kiu akcept'o. Ni est'is bon'ŝanc'a'j, ke la gard'ist'o inform'iĝ'is pri la cel'o de ni'a vizit'o kaj ne en'las'is ni'n. Aliel, ni cert'e trov'iĝ'us inter la suspekt'at'o'j, ĉu ne?”

“Nu, tio sen'dub'e de'pend'as de la hor'o,” dir'is Ĝoja.

“Prav'e, kaj mi tut'e ne sci'as, kiam tiu Kertsch mort'is. Ni sekv'is unu la ali'a'n tie pli mal'pli je la 18:15, ĉu ne, s-ro Lutfi?”

“Jes. Kaj mi ver'e sent'as dank'em'o'n al tiu gard'ist'o. Se li ni'n en'las'us, ni dev'us skrib'i ni'a'n nom'o'n en la registr'o'libr'o'n, kaj aŭtomat'e la polic'o interes'iĝ'us pri ni. Mi mal'ŝat'eg'us sub'met'iĝ'i al polic'a pri'demand'ad'o. Sed ni re'ven'u al ni'a antaŭ'a tem'o. Dir'u al mi, kar'a s-ro Karaulov, ĉu vi leg'is la tekst'o'n de tiu González pri la valor'o de nuanc'o'j kaj la fakt'o, ke, laŭ li, marks'ist'a dialektik'o instru'as tiu'j'n ignor'i kaj sekv'e konduk'as la hom'ar'o'n al mank'o de intelekt'a matur'ec'o? Mi'n interes'us sci'i, kiel vi, soveti'an'o, re'ag'as al simil'a'j asert'o'j...”

La bus'o plu ir'is en la monoton'a pejzaĝ'o. Ĝoja dir'is al si, ke se la pejzaĝ'o est'us pli interes'a, ili rigard'us ĝi'n, anstataŭ diskut'i, kaj tio, por ili'a tri'op'o, cert'e est'us spirit'e mal'pli riĉ'ig'a.

*

La vizaĝ'o de Arne Kristiansen ne montr'is eĉ plej et'a'n emoci'o'n.

“Ne,” li trankvil'e respond'is. “Dum mi deĵor'is ĉe la koridor'a gard'ej'o tiu'tag'e, neni'u ven'is por vizit'i unu el tiu'j grav'ul'o'j, kiu'j est'is for ĉe la akcept'o; neni'u ven'is, kiu'n mi dev'is for'send'i.”

Ĉu li'a rigard'o est'is mal'pli akr'a ol kutim'e, aŭ ĉu tio'n Jano nur imag'is?

22

La ĉe'est'ant'ar'o aplaŭd'is plu kaj plu, tondr'e. Jano star'is sur galop'ant'a ĉeval'o, mez'e de la aren'o; du suspekt'at'o'j — la armen'o kaj la gard'ist'o — rajd'is sam'e kur'e apud li. Kaj jen subit'e pluv'o da ponard'o'j, ĵet'at'a'j de Lolita Fuentes, kiu sid'is sur trapez'o super li kaj trov'is la lud'o'n tre amuz'a, ek'fal'is li'a'direkt'e. Li'a'j refleks'o'j est'as bon'eg'a'j, kaj tuj li hav'is la ide'o'n mal'ferm'i la pluv'ombrel'o'n de Marta Martin, kiu'n objekt'o'n li trans'don'is al Romian. Ŝajn'is al li strang'e, ke neni'u gard'ist'o ĉe'est'as. La ponard'o'j tra'pik'is la ombrel'o'n, kaj li vek'iĝ'is, mort'e terur'it'a. Est'is la kvar'a maten'e, kaj li aŭd'is apud si la regul'a'n, pac'a'n spir'ad'o'n de Ĝoja.

Maten'manĝ'e, li diskut'is pri si'a sonĝ'o kun ŝi, laŭ jam long'a par'a tradici'o. De la sonĝ'o ili trans'ir'is al divers'a'j detal'o'j grav'a'j por la enket'o. Stefano tiam al'ven'is, kaj aŭskult'is kun interes'o.

“Ha jes, onkl'in'o Ĝoja, mi vid'as, ke vi rakont'as al Kara-Karal, kio'n mi pri'pens'is en la bus'o.”

Ambaŭ ge'onkl'o'j kap'jes'is.

“Sed hieraŭ nokt'e re'ven'is al mi'a mens'o ali'a detal'o, kiu'n mi ne menci'is al vi, kaj kiu ebl'e grav'as. Tem'as pri tiu atlet'a blond'ul'o kun la blu'a'j okul'o'j. Li dir'is, ke li ĉe'est'is la sam'a'n cirk'a'n spekt'aĵ'o'n kiel mi, sen la klaŭn'a galop'ad'o. Tio do okaz'is la fam'a'n tag'o'n!”

“Sed ĉu ne la morgaŭ'a'n?” Karal demand'is.

“Ne pov'as est'i. La sekv'ant'a'n tag'o'n la program'o komplet'e ŝanĝ'iĝ'is.”

“Pov'is est'i dum la dus spekt'ad'o,” Ĝoja dir'is. “Ne forges'u, ke pro la mond'konferenc'o ili du'obl'ig'is la prezent'o'j'n...”

“Sed eĉ se est'is vesper'e! Se li est'is en la cirk'o, tio signif'as, ke ne li gard'is la en'ir'ej'o'n al la koridor'o! Li ja deĵor'is ĝis la 21-a.”

“Hm!” medit'e son'is la voĉ'o de Karal. “Tio'n ni dev'as analiz'i pli profund'e...”

Tiel la tri'op'o plu babil'is, dum Karal not'is divers'a'j'n punkt'o'j'n, ind'a'j'n je plu'a fakt'o'esplor'ad'o.

Ĉe la maten'a kun'sid'o kun la kvar koleg'o'j, li klar'ig'is si'a'n hipotez'o'n, kaj la kvin'op'o organiz'is la kontrol'o'n de tut'a seri'o da punkt'o'j. Dum du tag'o'j, oni inform'iĝ'is ĉe taksi'ist'o'j, ĉe la cirk'o, pri'demand'is la sovetiajn kaj inter'naci'a'j'n gard'ist'o'j'n, esplor'is atent'e ar'o'n da dokument'o'j, kun la difin'it'a cel'o trov'i konfirm'o'n al hipotez'o, kiu fakt'e pli kaj pli prav'iĝ'is.

23

La kvin enket'ist'o'j al'ven'is en la koncern'a'n ofic'ej'o'n jam sufiĉ'e fru'e. Ili sid'is kaj atend'is.

Post du'dek minut'o'j mal'ferm'iĝ'is la pord'o; ili rigard'is la atend'at'a'n person'o'n en'paŝ'i kaj ek'halt'i kun mir'a esprim'o.

“Kio okaz'as?” tiu dir'is. “Kio'n vi far'as kiel konspir'ant'o'j ĉi tie?”

“Ni vol'as unu'e far'i al vi kelk'a'j'n demand'o'j'n,” Adams dir'is. Est'is decid'it'e, ke la dialog'o'n komenc'os li.

“Je vi'a dispon'o.”

“Ĉu la vendred'o'n, kiam mort'is s-ro Kertsch, vi ĉe'est'is la cirk'a'n prezent'o'n?”

“Jes.”

“Je la kiom'a?”

Al Karal ŝajn'is, sed ne tut'e cert'e, ke et'a hezit'o manifest'iĝ'as.

“Je la 18-a.”

“Ĉu vi vizit'is la cirk'o'n ali'foj'e en Alm'a-At'o?”

“Ne.”

“Dank'o'n.”

“Nun ali'a demand'o: el'ir'int'e el ĉi tiu konstru'aĵ'o tiu'vendred'e, ĉu vi post'e re'ven'is? Mi vol'as dir'i: post la 17-a.”

De'nov'e, ĉu est'is hezit'a paŭz'o aŭ nur la normal'a temp'o'spac'o inter demand'o kaj respond'o?

“Ne.”

“Dank'o'n. Merkred'o'n, la 4-an, ĉu vi ricev'is liber'a'n tag'o'n?”

“Atend'u. Mi foj'e est'is mal'san'a. Mi ne plu memor'as ekzakt'e, kiu'n tag'o'n. Ĉu mi erar'as? Ebl'e tiu'n merkred'o'n mi ne ven'is labor'i.”

“Dank'o'n.”

La nigr'ul'o turn'is si'n al Zajcev:

“Vi'a vic'o!”

“Antaŭ'hieraŭ, lund'o'n la 16-an, ĉu vi ven'is al vi'a labor'o, kiel kutim'e?”

“Kompren'ebl'e, jes.”

“Ĉu vi est'is la tut'a'n tag'o'n en vi'a ofic'ej'o?”

“Ne. Mi est'is vok'it'a al la kun'ven'ej'o. Oni pet'is mi'n port'i tie'n grav'eg'a'n raport'o'n, kiu'n la prezid'ant'o dev'is tuj konsider'i dum la kaf'paŭz'o. Mi kompren'ebl'e tuj ir'is. La afer'o ŝajn'is urĝ'a.”

“Je la kiom'a?”

“Maten'e je 10 minut'o'j post la 10-a proksim'um'e.”

“Tut'e ĝust'e. Ĉu vi rimark'is i'o'n special'a'n, kiam vi re'en'ven'is ĉi tiu'n ĉambr'o'n?”

Hezit'o, rigard'o al la polic'an'o'j, unu post la ali'a, vid'ebl'a tra'viv'o de intern'a konflikt'o, febr'a kaj risk'o'plen'a, kaj fin'fin'e:

“Ne.”

“Kaj kiam vi for'las'is vesper'e ĉi tiu'n lok'o'n, ĉu ne traf'is vi'n la konstat'o, ke iu objekt'o mank'as? Ke oni ŝtel'is i'o'n de vi?”

Re'foj'a hezit'o.

“Nu...,” sekv'at'a de medit'a paŭz'o, kaj de firm'a, iom tro defi'a: “Jes.”

“Kial vi ne plend'is pri tiu ŝtel'o al la polic'o aŭ al la inter'sekretari'ej'a sekur'ec'a op'o?”

“Kial mi plend'us? Ne est'is ŝtel'o, nur prunt'e'pren'o.”

“Ĉu la prunt'e'pren'int'o pet'is vi'n?”

“Ne.”

“Kiu prunt'e'pren'is?”

“Mi ne dir'os, pro vi'a akuz'a si'n'ten'o. Mi simpl'e konjekt'is, kaj ne pov'us pruv'i.”

Zajcev ĝem'spir'is. Post re'foj'a silent'a paŭz'o, dum kiu la vizaĝ'o de la pri'demand'at'a person'o pli kaj pli mal'mol'iĝ'is, kaj al'pren'is esprim'o'n de sarkasm'a ironi'o tut'e ne adapt'it'a'n al la situaci'o, la rus'o kap'sign'is al Karal. Ek'parol'is ĉi tiu:

“Vi'a defend'sistem'o konduk'as neni'e'n, kaj mi konsil'as al vi konfes'i. Nun ni hav'as sufiĉ'e da detal'o'j por pruv'i vi'a'n kulp'ec'o'n sen ia ajn dub'o...”

Jano Karal plu babil'is, laŭ manier'o, kiu tut'e ne konform'is al li'a'j kutim'a'j si'n'ten'o'j. Ŝajn'is, ke li parol'as, ne por esprim'i i'o'n, sed nur por la plezur'o ĉen'i vort'o'n al vort'o, fraz'o'n al ali'a fraz'o. Dum li parol'is, li'a voĉ'o far'iĝ'is pli kaj pli mal'laŭt'a, sed tiel laŭ'grad'e, ke la ŝanĝ'o apenaŭ percept'ebl'is. Tamen post moment'o ĝi redukt'iĝ'is al flustr'et'o.

“... kaj mi dev'as pet'i vi'n, tut'e konfidenc'e re'dir'i, post minut'a pri'pens'o, se vi vol'as, kiu'n tag'o'n ekzakt'e vi est'is mal'san'a kaj ne ven'is al vi'a ofic'ej'o...”

Post pri'pens'a minut'et'o ven'is la respond'o, sam'e flustr'a, sed tamen tut'e klar'a:

“Merkred'o'n la 4-an.”

“Ĉu vi tut'e bon'e aŭd'is mi'n?” Jano re'dir'is.

“Perfekt'e, kial?”

“Vi do ne est'as surd'a, aŭ iom pen-aŭd'a, ĉu?”

“Ne.”

“Dank'o'n,” kaj Karal ced'is la parol'vic'o'n al Tuurken.

“Mi ven'is al ĉi tiu ofic'ĉambr'o lund'o'n la 16-an je 15 minut'o'j post la 10-a, kaj for'ŝtel'is de ĉi tie objekt'o'n, kiu aparten'as al vi. Kial vi ne plend'is pri ties mal'aper'o?”

“Mi jam respond'is. Mi ne imag'is, ke polic'an'o'j pov'as ŝtel'i, aŭ inter'naci'a'j gard'ist'o'j. Sen'dub'e mi est'as naiv'a. Mi konstat'is la mal'aper'o'n, kaj opini'is, ke koleg'o prunt'e'pren'is.”

Kiel Zajcev antaŭ'e, la finn'o ĉe tiu respond'o profund'e ĝem'spir'is. Kun la ton'o de plen'kresk'ul'o al obstin'a infan'o li daŭr'ig'is:

“Tiu'n rab'aĵ'o'n mi'a'n mi long'e manipul'is, laŭ la konsil'o'j kaj hipotez'o'j de koleg'o Karal. Ne est'is facil'e tuj kompren'i la funkci'ad'o'n, sed mi baldaŭ sukces'is. Mi tiam montr'is ĝi'n al koleg'o Maĥmetali. Ni ambaŭ ekzamen'is ĝi'n tre atent'e. Ebl'e li inform'os vi'n, kio'n li far'is per ĝi.”

La konveks'a uzbek'o rid'et'is.

“Mi port'is ĝi'n al la polic'a laboratori'o,” li dir'is. “La pint'o'n de la kling'o, kvankam fort'e, kaj ver'ŝajn'e pen'e, lav'it'a'n, ankoraŭ mark'is brun'a'j spur'o'j, kiu'j'n la laboratori'o, laŭ mi'a pet'o, analiz'is. Montr'iĝ'is, ke ili konsist'as el hom'a sang'o. La laboratori'o esplor'is la aglutin'o'gen'o'j'n tie en'ten'at'a'j'n, kaj konklud'is sen ebl'a erar'o, ke tiu sang'o'specimen'o aparten'as al la grup'o B. Ĉu vi sci'as, ke ne pli ol 6,4 procent'o'j de la okcident'a'j blank'a'j hom'o'j, al kies kategori'o s-ro Kertsch an'is, hav'as B-tip'a'n sang'o'n? Nu, tiu mal'oft'a tip'o est'is tiu de s-ro Kertsch. Se trov'iĝ'us nur tiu indik'aĵ'o, est'us do jam fort'a probabl'ec'o, ke la kling'o ekzamen'it'a uz'iĝ'is por mort'ig'i tiu'n sinjor'o'n. Sed du'e la dimensi'o'j de la kling'o — ties larĝ'ec'o, pint'ec'o, plat'ec'o — respond'as ekzakt'e al la tre net'a vund'o, kiu'n la murd'o'arm'il'o far'is penetr'ant'e la torak'o'n. Kaj tri'e, sur la ĉemiz'o de la viktim'o la laboratori'o trov'is mineral'a'n... e... kiel oni dir'as vi'a'lingv'e?... e... material'er'o'n... et'an-et'a'n polv'er'o'n, se vi vol'as, kiu est'as el ekzakt'e la sam'a spec'o kiel tiu, kiu'n ĝi kolekt'is el intern'e de la ing'o. Tio sufiĉ'as kiel formal'a pruv'o. Kiel mult'a'j krim'ul'o'j, vi mis'taks'is la ebl'ec'o'j'n de polic'a laboratori'o.”

“Mi ne sci'as, pri kio vi parol'as,” est'is la sol'a koment'o.

“Ĉu ver'e, f-in'o Martin?” prononc'is Adams lev'iĝ'ant'e. Li ir'is pren'i el la ŝrank'o pluv'ombrel'o'n. “Jen,” li daŭr'ig'is, “la objekt'o, kiu'n Olavi Tuurken ‘ŝtel'is’, kiam ni ir'ig'is vi'n al la kun'ven'ej'o lund'o'n maten'e.” Li prem'is du apenaŭ vid'ebl'a'j'n buton'o'j'n trov'iĝ'ant'a'j'n sur la ten'il'o, diametr'e kontraŭ'star'ant'a'j'n, kaj tir'is la ten'il'o'n. La korp'o de la ombrel'o montr'iĝ'is est'i glav'ing'o, el kiu mal'rapid'e el'iĝ'is, dum li progres'e tir'is la ten'il'o'n al si, akut'a, plat'a, mal'larĝ'a glav'et'o.

“Ekster'ordinar'e!” ŝi dir'is. “Ĉu ver'e mi'a pluv'ombrel'o en'ten'is tiu'n pik'il'o'n? Mi tio'n neniam suspekt'is.”

“Ne perd'u vi'a'n energi'o'n mensog'ant'e, fraŭl'in'o,” la nigr'ul'o re'bat'is kun si'a trankvil'a, seren'a ton'o. “Mi montr'os al vi, ke vi hav'as neniu'n esper'o'n eskap'i el arest'o.

“Vi dir'is, ke vi ĉe'est'is la cirk'a'n program'o'n vendred'o'n la 6-an je la 18-a, kaj neniu'n ali'a'n program'o'n. Sed dum vi tag'manĝ'is en sovĥoz'o “Kazaĥ'stan'o”, vi dir'is, ke la de vi plej ŝat'at'a program'er'o est'is tiu kun la klaŭn'o Griŝa kapriol'ant'a sur galop'ant'a ĉeval'o. Nu, tiu est'is for'pren'it'a de la tiu'tag'a program'o, ĉar Griŝa est'is mal'san'a. Ali'flank'e, tiu er'o est'is prezent'it'a la antaŭ'a'n vesper'o'n, kaj du person'o'j el vi'a organiz'aĵ'o, s-ro Mbale kaj f-in'o Vanderstraet, tie vid'is vi'n, kaj pret'as ĵur'i tio'n antaŭ tribunal'o.”

Se Adams imag'is, ke tiu bat'o ŝi'n venk'os, li serioz'e mis'kalkul'is. Pli defi'a ol iam ŝi aspekt'is respond'ant'e:

“Se oni rajt'as hav'i advokat'o'n por defend'i la ver'o'n en ĉi tiu land'o, li facil'e pruv'os, ke ili konfuz'is mi'n kun iu ali'a. Ceter'e, la kas'ist'in'o kaj la bilet'kontrol'ant'o pov'os atest'i, ke mi ĉe'est'is en la cirk'o vendred'o'n la 6-an je la 18-a hor'o.”

“Ho jes, vi est'is tie,” la nigr'ul'o agnosk'is. “Vi prepar'is bon'a'n alibi'o'n. Vi forges'is vi'a'n bilet'o'n, kaj ĉar vi ne kapabl'is klar'ig'i vi'a'n kaz'o'n rus'e, vi serĉ'is iu'n por traduk'i, kaj trov'is interpret'ist'o'n, kiu vi'n help'is aranĝ'i la afer'o'n. La kas'ist'in'o pet'is vi'n montr'i la kart'o'n de konferenc'a labor'ant'o, kaj dir'is, ke ŝi rajt'as en'las'i vi'n sen'bilet'e. La interpret'ist'o, la kas'ist'in'o, la bilet'kontrol'ant'o bon'e memor'as la afer'o'n kaj atest'os, ke vi trov'iĝ'is tie tiu'n vendred'o'n je la 18-a...”

“Do, vi vid'as! Kial vi rifuz'as kred'i mi'n?”

“Ĉar ni ankaŭ trov'is du taksi'ist'o'j'n, kiu'j don'is interes'a'j'n inform'o'j'n. La unu'a konduk'is vi'n de la cirk'o ĉi tie'n je la 18:05, kaj vi en'ir'is la taksi'o'n de la du'a ĉirkaŭ la 18:25 por re'vetur'i al la cirk'o. Ambaŭ tre bon'e re'kon'is vi'a'n fot'o'n el inter dek'o da vizaĝ'o'j simil'a'j al la vi'a. Ili rimark'is vi'n ankaŭ pro tio, ke vi konstant'e ten'is, firm'e-prem'e, antikv'aspekt'a'n pluv'ombrel'o'n. En bon'e el'pens'it'a plan'o, tio ebl'e est'is vi'a ĉef'a erar'o.”

“Ŝajn'as, ke iu decid'is trans'ŝov'i la kulp'o'n sur mi'n, kaj imit'is mi'n ĝis la plej et'a'j detal'o'j,” Marta Martin dir'is kun obstin'a esprim'o.

“Neni'u pov'us imit'i vi'n tiel perfekt'e,” Adams re'parol'is. “Krom'e, la gard'ist'o'j ekster'a'j vid'is vi'n re'en'ir'i kaj re'el'ir'i, kaj ankaŭ Arne Kristiansen, la koridor'a gard'ist'o. Kiam ni li'n pri'demand'is, li menci'is vi'n, kaj ni ne hav'is la ide'o'n pet'i li'n preciz'ig'i, ĉu vi pas'is plur'foj'e, kaj fakt'e li est'is du'on'e forges'int'a la afer'o'n, ĉar li tiom kutim'as vid'i vi'n en- kaj el'pas'i preter li, ke li ne plu sci'is kun plen'a cert'ec'o. Krom'e, li opini'is, ke ni kon'as el la registr'o la divers'a'j'n en- kaj el'ven'o'j'n.”

“Vi do konfes'as, ke vi'a'j suspekt'o'j baz'iĝ'as sur la dir'aĵ'o'j de vir'o kun mal'preciz'a memor'o pri mi'a'j ir'o'j kaj ven'o'j! Mi ne est'as polic'an'o, sed se mi far'us vi'a'n labor'o'n, mi pli fid'us registr'o'libr'o'n ol la memor'o'n de dub'em'a ul'o.”

“Dank'o'n. Ni efektiv'e al'ven'as al vi'a ĉef'verk'o. Ni nun sci'as, kiel vi far'is por registr'i vi'a'n nom'o'n nur unu'foj'e. Vi rimark'is, ke la gard'ist'o praktik'e neniam rigard'as de proksim'e, kio'n oni skrib'as sur la registr'o'libr'o'n. Ver'ŝajn'e la gard'ist'o est'is iom mal'proksim'a de la registr'a tabl'o, kaj vi klin'is la libr'o'n tia'manier'e, ke li ne vid'u vi'a'n gest'o'n, kaj vi simpl'e ŝajn'ig'is, ke vi skrib'as. Ĉar por li vi est'as person'o perfekt'e rajt'ig'it'a ir'i kaj ven'i tiu'lok'e, kaj li vid'as vi'n far'i tiu'n gest'o'n plur'foj'e tag'e, la afer'o ŝajn'is al li tut'e natur'a.”

“Ĉu ver'e vi opini'as, ke mi est'us pren'int'a sur mi'n tia'n risk'o'n?”

“Ho jes. Vi eĉ far'is prov'o'n por cert'iĝ'i, ke ne est'as ver'a kontrol'o pri tio, kio'n la en'ven'ant'o'j kaj el'ir'ant'o'j skrib'as sur la registr'o'libr'o'n. Tio okaz'is merkred'o'n la 4-an. Vi est'is ĉi tie: tio'n atest'as f-in'o Weralska, kiu diskut'is kun vi pri la raport'o de la Inter'naci'a Asoci'o de Entrepren'o'j el la Farmaci'a Industri'o.”

“Vi erar'as pri la dat'o.”

“Kaj krom'e ni trov'is memorand'o'j'n aŭ leter'o'j'n, kiu'j'n vi tajp'is tiu'tag'e por s-ro Kertsch, kaj kiu'j sur'hav'as la sign'o'n TK/mm, kio signif'as ‘dikt'it'a de Kertsch, tajp'it'a de Martin’, kaj ankaŭ tiu'n dat'o'n.”

“S-ro Kertsch oft'e pet'is mi'n antaŭ'dat'i aŭ post'dat'i la tajp'aĵ'o'j'n. Li organiz'is si'a'n labor'o'n tia'manier'e.”

“Almenaŭ oni pov'as dir'i pri vi, ke vi est'as persist'em'a. Mal'oft'e ni vid'as person'o'n, kiu re'bat'as al ĉiu argument'o, ĉe kaz'o tiel akuz'a, kiel tiu, kiu'n ni prezent'as al vi.”

“Est'as simpl'e ĉar mi dir'as la ver'o'n.”

“Kiel vi vol'as. Nu, mi daŭr'ig'u. Tiu'n tag'o'n, kiam laŭ tiu'j atest'o'j vi ĉe'est'is, la registr'o ne sur'hav'as vi'a'n nom'o'n. Sed, strang'e, ĝi hav'as la nom'o'n de person'o, kiu ne aparten'as al la konferenc'o, la nom'o'n de iu Lily Smith.”

“Ebl'e person'o ne rilat'ant'a al la konferenc'o ven'is. Vi ne dub'as pri la ven'o de s-ro Peter Graf, kiu ankaŭ hav'is neniu'n rilat'o'n kun la konferenc'o, sed tamen hav'is rendevu'o'n kun s-ro Kertsch.”

“Jes, sed la gard'ist'o sci'is pri li kaj kontrol'is li'a'n rajt'ig'il'o'n. Neni'u rajt'ig'il'o est'is don'it'a al iu Lily Smith, kaj neni'u ekster la konferenc'a deleg'it'ar'o aŭ person'ar'o pas'is preter la gard'o'punkt'o tiu'n tag'o'n.”

“Kio permes'as al vi dir'i, ke tiu'n nom'o'n skrib'is mi?” Iu ajn pov'is lud'i tiu'n komedi'et'o'n kun la gard'ist'o. Neniam la gard'ist'o'j kontrol'as la ver'a'n nom'o'n, ili nur pet'as, ke oni i'o'n skrib'u...”

“Bedaŭr'ind'e por vi, ankaŭ la sovetia polic'o hav'as fak'ul'o'j'n pri skrib'ad'o. Ili stud'is mikroskop'e tiu'j'n vort'o'j'n Lily Smith kaj ni don'is al ili skrib'specimen'o'j'n de kvin person'o'j, pet'ant'e ili'n dir'i, kiu el la specimen'o'j prezent'as la sam'a'n skrib'o'n, kiel tiu nom'o. Ili konklud'is, ke la vi'a. Tio ne klar'ig'ebl'as per koincid'o.”

“Tamen...”

“Atend'u, ne est'as fin'it'e. Ni far'is ankaŭ akustik'a'j'n eksperiment'o'j'n. Ni dispon'as bend'o'n, sur kiu magnetofon'o fiks'is la konversaci'o'n de Graf kaj Kertsch, kaj ni pov'as sci'i — mi ne far'os al vi teknik'a'n preleg'o'n pri tio, est'us sen'util'e — kia'manier'e aŭd'ig'i ĝi'n por ricev'i la sam'a'n son-intens'ec'o'n. Kiam detektiv'o Karal parol'is al vi antaŭ kelk'a'j minut'o'j, li intenc'e parol'is pli kaj pli mal'laŭt'e, kaj ni kontrol'is la nombr'o'n de decibel'o'j. Eĉ kiam ĝi far'iĝ'is mult'e pli mal'alt'a ol dum la konversaci'o inter Graf kaj Kertsch, vi perfekt'e kompren'is, kiel pruv'as vi'a'j respond'o'j.”

“Mi ne kompren'as, kia'n rilat'o'n tio hav'as al vi'a'j fals'a'j akuz'o'j.”

“Nur tio'n, ke vi cert'e aŭd'is la inter'parol'o'n inter Graf kaj Kertsch. Ni far'is eksperiment'o'j'n dum'nokt'e, kiam vi ne ĉe'est'is, kaj foj'e tag'e, ankaŭ kiam vi est'is for. Tiu'j ĉi mur'o'j est'as eg'e mal'dik'a'j, kaj oni aŭd'as ĉio'n de unu ofic'ej'o al ali'a, tuj kiam la person'o parol'as iom laŭt'e. Kial vi asert'is al ni, ke vi ne aŭd'is ĝi'n?”

“Mi aŭd'is, sed mi ne kompren'is. Ili parol'is german'e.”

“Ĉu ver'e vi ne kompren'as la german'a'n? Kie vi far'is vi'a'j'n fleg'ist'in'a'j'n stud'o'j'n?”

“Mi ne est'as fleg'ist'in'o, mi est'as sekretari'in'o.”

“Se tiel est'as, kial vi mensog'is al la dung'a ofic'ej'o, kiam vi far'iĝ'is la sekretari'in'o de s-ro Kertsch? Vi'a person'a dosier'o en'hav'as demand'ar'o'n respond'it'a'n de vi mem, propr'a'man'e, en kiu vi rakont'as vi'a'n tut'a'n antaŭ'a'n karier'o'n. Est'as dir'it'e en ĝi, ke vi far'is komerc'a'n lern'ej'o'n kaj akir'is sekretari'a'n diplom'o'n, ĉar vi vol'is far'iĝ'i fleg'ist'in'o en lern'ej'o, kie oni akcept'is kandidat'o'j'n nur pli ol 20-jar'a'j'n. Post'e vi stud'is en tiu fleg'ist'in'a lern'ej'o, en Germanio, kie vi tiam loĝ'is. Vi labor'is kiel fleg'ist'in'o i.a. en kirurgi'a'j serv'o'j. Post'e vi est'is dung'it'a kiel fleg'ist'in'o de Mond'a Organiz'o pri San'o, kaj tiel komenc'is vi'a'n inter'naci'a'n karier'o'n, kiu konduk'is vi'n fin'e al sekretari'a posten'o ĉe unu el la plej potenc'a'j sub'ĝeneral'a'j direktor'o'j...”

“Vi bluf'as, sinjor'o, vi ne pov'as dispon'i mi'a'n dosier'o'n ĉi tie en Alm'a-At'o.”

“Ne la original'o'n, sed taŭg'a'n kopi'o'n far'it'a'n de la person'ar'a fak'o de vi'a organiz'o. Oni al'port'is ĝi'n al ni, sam'e kiel la dosier'o'n de Kertsch kaj de ĉiu'j ali'a'j person'o'j list'ig'it'a'j en la registr'o'libr'o kiel el'ir'int'a'j inter la 17-a kaj la 19-a. Parentez'e, tiu fleg'ist'in'a trejn'iĝ'o ebl'e klar'ig'as, ke vi tiel traf'e ating'is la kor'o'n, kaj mort'ig'is Kertsch-on unu'a'pik'e, sen grand'a damaĝ'o al la hist'o'j...”

“Sed kial mi est'us mort'ig'int'a mi'a'n ĉef'o'n?”

“Tio'n, fraŭl'in'o, nur vi pov'as dir'i al ni.”

“Eĉ ne est'os neces'e,” bas'is iom solen'e Zajcev. “Ĝi tie ni hav'as sufiĉ'e da konvink'a'j pruv'o'j por vi'n arest'i kaj sub'met'i al la justic'o. Se vi ne vol'os dir'i, vi ne dir'os, kaj ni ne perd'os ni'a'n temp'o'n por sci'i. Vi pov'as plu obstin'i en vi'a ne'ad'o. Ĝi est'os pur'e sen'util'a, kaj ne ŝanĝ'os la pun'o'n.”

Sekv'is kelk'minut'a silent'o, dum kiu li ŝajn'is las'i Martan Martin digest'i, kio'n ŝi ĵus aŭd'is. La silent'o'n romp'is Karal, per si'a mild'a voĉ'o, kiu jam tiel oft'e mol'ig'is la kor'o'j'n:

“Sed ver'ŝajn'e vi'a advokat'o hav'os mal'pli da argument'o'j, kiam ven'os la moment'o decid'i pri la pun'o... Kiu sci'as? Ebl'e en vi'a motiv'o kuŝ'as la sol'a'j mild'ig'a'j cirkonstanc'o'j.”

Re'e la sen'bru'o reg'is. Neni'u rigard'is al Marta. Ŝi, kaj sol'e ŝi, pov'is al'front'i si'a'n problem'o'n. Post iom pli ol dek minut'o'j da komplet'a silent'o — kaj dek minut'o'j est'as long'eg'a'j tia'situaci'e — Karal tre mal'rapid'e rigard'is ĉirkaŭ'e'n. Ĉiu el li'a'j koleg'o'j hav'is la okul'o'j'n direkt'it'a'j al la tabl'o, al si'a'j man'o'j aŭ al la fenestr'o, neni'u al Marta. Kun eg'a mal'rapid'ec'o li turn'is la vizaĝ'o'n al ŝi. Ŝi rigard'is li'n, kvazaŭ vok'ant'e por help'o. Kun la okul'o'j preskaŭ tener'a'j — ebl'e ĉar pli ol iu ajn sam'fak'e li kompren'is la krim'ul'o'j'n de intern'e, per profund'a intu'o — li jes'is per la palpebr'o'j, apenaŭ percept'ebl'e, kun sur'vizaĝ'e io kelk'e mal'ĝoj'a, sed ankaŭ plen'a je respekt'o por person'o tra'viv'ant'a terur'a'n moment'o'n.

Kiam ŝi mal'ferm'is la buŝ'o'n, est'is vid'ebl'e, ke ŝi parol'os al li, kaj nur al li.

24

“Est'as la mal'ĝoj'a histori'o de jun'a infan'o,” ŝi dir'is en'pens'iĝ'ant'e. “Mi iĝ'is orf'a, kiam mi aĝ'is ses jar'o'j'n. Mi'n akcept'is ĉe si kamp'ar'an'o'j, bon'a'j hom'o'j, kiu'j am'is mi'n kaj prov'is re'don'i al mi hejm'o'n. Sed la romp'o est'is tro grand'a dis'de la antaŭ'a viv'o, kaj mi mal'facil'e adapt'iĝ'is.”

“Tamen, iom post iom, mi re'far'is al mi hejm'o'n el tiu farm'bien'o, kaj mi laŭ'grad'e pli kaj pli ŝat'is mi'a'n viv'o'n, san'a'n, simpl'a'n viv'o'n ĉe hom'o'j kompren'em'a'j, kvankam, ebl'e, ili ig'is mi'n tro labor'i.”

“Iam, kiam mi est'is dek'jar'a, jun'ul'o dek'ok'jar'a ven'is al la farm'o. Mi ne est'as tut'e cert'a kial, sed mi du'on'kompren'is, ke li far'is delikt'o'n, kaj ke est'is decid'it'e, ke li labor'os dum du jar'o'j kamp'ar'e, prefer'e ol mal'liber'iĝ'i. La farm'ist'o'j est'is bon'a'j hom'o'j, kiu'j akcept'is li'n, kiel ili antaŭ'e mi'n akcept'is.”

“Iu'tag'e, ili est'is for, kaj la jun'ul'o ven'is al mi kaj prov'is mi'n konvink'i kuŝ'i kun li. Mi ne bon'e kompren'is, kio'n li vol'as. Mi tim'is, kaj dir'is: ne. Mi sci'is mal'mult'e pri la hom'a aspekt'o de tiu'j afer'o'j, mi sci'is pri la farm'best'o'j, sed neniam antaŭ'e vid'is vir'o'n ekscit'it'a'n. Est'is terur'a spert'o. Li est'is tre grand'a kaj fort'a, kaj mi apart'e et'a. Li prov'is kapt'i mi'n, komenc'e sukces'is, sed mi mord'is li'n, pied'bat'is li'n, kaj prosper'is al mi liber'iĝ'i. Terur'it'a, sci'ant'e, ke la farm'ist'o'j ne re'ven'os antaŭ long'e, kaj ke neni'u help'o ven'os, ĉar la bien'o est'is tro izol'it'a, mi kur'is en la arb'ar'o'n. Sed li est'is du'dek'obl'e pli fort'a kaj sport'e kapabl'a ol mi, kaj li mi'n baldaŭ re'ating'is. Li est'is furioz'a, ĉar mi li'n mord'is, ebl'e ankaŭ ĉar mi sukces'is eskap'i, kio cert'e est'is por li ne'el'port'ebl'a humil'ig'o.”

“Kiam li ĉi-foj'e kapt'is mi'n, li est'is tre zorg'a. Mi de'nov'e barakt'is, kun la energi'o de mal'esperant'o, sed mi'a'j fort'o'j rapid'e for'sven'is kaj mi kompren'is, ke mi ne plu hav'as unu ŝanc'o'n.”

“Tie en la arb'ar'o, tiu dek'ok'jar'a fortik'ul'o seks'e ek'posed'is la dek'jar'a'n knab'in'o'n, kiu est'is mi. Li ag'is brut'e kaj sovaĝ'e, kaj est'is por mi eg'e dolor'a kaj tim'ig'a tra'viv'aĵ'o, tiom fizik'e kiom moral'e. Kiam, sat'ig'it'a, li mal'glu'iĝ'is de mi, li minac'is: ‘Se vi rakont'os, eĉ alud'os, pri ĉio ĉi al la farm'ist'o'j aŭ al iu ajn, mi vi'n mort'ig'os’. Li'a'j okul'o'j est'is tiel kruel'a'j, li'a fizik'a fort'o tiel grand'a, ke mi ne dub'is pri li'a sincer'ec'o. Mi est'is cert'a, ĉu ne?, ke li kapabl'us mi'n murd'i.”

“Ek'de tiu tag'o mi'a viv'o iĝ'is moral'e plej mizer'a. La farm'ist'o'j ven'ig'is kurac'ist'o'n, ĉar ili trov'is mi'n pal'a kaj iom strang'a. Ebl'e se mi est'us konfid'int'a al li... Sed mi tro tim'is la venĝ'o'n de la jun'a kolos'o. Mi ankaŭ konsider'is konfid'i al pastr'o, sed mi tim'is, ĉar mi aŭd'is, ke kuŝ'i kun vir'o est'as grav'a pek'o por ne-ge'edz'o'j, kaj mi est'is tro jun'a por disting'i, ĉu la fakt'o, ke oni per'fort'is mi'n, ŝanĝ'as la afer'o'n aŭ ne. Iel, en la kondiĉ'o'j de tiu kamp'ar'o, mi sent'is mi'n mal'pur'a, definitiv'e, ne'lav'ebl'e kot'ig'it'a.”

“Sed la afer'o ne halt'is tiel. Li sent'is si'a'n pov'o'n. Li konstat'is, ke mi efektiv'e ne kuraĝ'as li'n denunc'i, ke mi neniam kuraĝ'os. Cert'iĝ'int'e, ke ne plu est'as risk'o por li, li ig'is mi'n li'a am'don'ant'in'o. La farm'ist'o'j blind'is pri la tut'a afer'o, ĉar ili est'is tro bon'kor'a'j: bon'ul'o'j, kiu'j ne vid'as la mal'bon'o'n, ne suspekt'as ĝi'n, el la pur'ec'o de si'a kor'o.”

“Li hav'is fort'a'j'n bezon'o'j'n, seks'e. Dum tiu'j du jar'o'j, li sub'met'is mi'n al si'a'j kapric'o'j. Neniam mi hav'is plezur'o'n, eĉ best'a'n. Est'is ia sad'ism'a trajt'o en li, kaj li ĝu'is ne nur la volupt'o'n, sed ankaŭ, ebl'e ĉef'e, si'a'n pov'o'n super mi. Tial li ig'is mi'n ag'i plej mal'nobl'ig'e. Li sci'is, ke li ten'as mi'n per si'a minac'o kaj si'a fizik'a fort'o kombin'it'a kun komplet'a for'est'o de skrupul'o'j. Kio'n mi pov'is far'i? Se mi rifuz'us, kiam li ordon'is, li mi'n strangol'us. Se mi prov'us denunc'i li'n al iu, li mi'n murd'us. Se mi klopod'us fuĝ'i, li re'ating'us mi'n. Est'is terur'e... Mi'a viv'o est'is al'prem'it'a al angul'o, el kiu eskap'i ne ebl'is. Tiu sad'ism'a jun'ul'o nom'iĝ'is Thomas Kertsch.”

“Kiam li for'ir'is, post du jar'o'j, mi ne plu ekzist'is kiel person'o. Li sukces'is redukt'i mi'n al objekt'in'o. Neniam mi pov'is ĝu'i la viv'o'n post'e.”

“Ebl'e tial mi decid'is far'iĝ'i fleg'ist'in'o. Pri'zorg'i tiu'j'n, kiu'j sufer'as en si'a korp'o, mild'ig'i la dolor'o'j'n, parol'i dolĉ'e al mort'ant'o, ten'ant'e ties man'o'n... Mi far'is tio'n al ali'a'j, ĉar neni'u iam ajn far'is i'o'n simil'a'n por mi.”

“En hospital'o, kie mi labor'is, mi en'am'iĝ'is al medicin'a student'o, kiu dir'is, ke li am'as mi'n. Li est'is mild'a, bon'kor'a, almenaŭ komenc'e. Sed, kiam li vol'is konduk'i mi'n al si'a lit'o, mi trem'is, mi hav'is tiel terur'a'n re'ag'o'n de rifuz'o, ebl'e ankaŭ, sam'temp'e, de dezir'o, mi ne sci'as, mi est'is konfuz'it'a. Li ne kompren'is mi'n, li kred'is, ke mi ne am'as li'n ver'e, kaj li for'las'is mi'n. Ebl'e, se mi est'us pov'int'a rakont'i... Sed mi ne pov'is. Hodiaŭ unu'a'foj'e mi parol'as pri tio. Kiel ajn est'u, la sol'a person'o, kiu iom'et'e am'is mi'n kiel viv'ant'a'n person'o'n, sen'iĝ'is je mi. Mi de'fal'is de alt'e.”

“Tiam mi hav'is la ide'o'n mi'n mort'ig'i. Mi pens'is ja, ke la viv'o por mi neniam prezent'os i'a'n interes'o'n, ke mi pov'os est'i nur mal'feliĉ'a, ke neniam iu am'os mi'n, eĉ se nur pro tio, ke mi tro tim'os am'i kaj est'i am'at'a, ĉar tio tuj el'vok'os... Jes mi decid'is mi'n mort'ig'i. Kaj subit'e mi ek'konsci'is, ke tiu, kiu rezign'as pri la viv'o, pov'as far'i i'o'n ajn sen risk'i tim'i pun'o'n. Mi pens'is: antaŭ ol mi mort'os, mi pag'ig'os al li li'a'n krim'o'n, ĉar est'is ver'a krim'o tia'manier'e fuŝ'i mi'a'n tut'a'n viv'o'n, pro la propr'a plezur'o, ĉu ne?”

“Mi est'is sol'a. Mi hav'is neniu'n financ'a'n dev'ig'o'n. Mi viv'is tre modest'e. Mi'a'n tut'a'n mon'o'n mi dediĉ'is al la esplor'o'j, por re'trov'i li'n. Mi ne pov'is pag'i detektiv'o'j'n, sed mem enket'is. Mi vojaĝ'is nur por sekv'i li'a'n spur'o'n. Mi pri'demand'ad'is mult'eg'a'j'n hom'o'j'n. Kaj fin'e mi trov'is li'n. Foj'e, ĉe pul'bazar'o, mi trov'is tiu'n pluv'ombrel'o'n, mal'nov'a'n afer'o'n, kiu en'ten'is spec'o'n de glav'et'o. Mi aĉet'is ĝi'n.”

“Li komenc'is karier'o'n en UN. Nu, bon'e. Mi ek'sci'is, ke est'as mult'a'j rilat'o'j inter ĉiu'j organiz'aĵ'o'j lig'it'a'j al UN. Mi trov'is posten'o'n kiel fleg'ist'in'o, kadr'e de la MOS-buĝet'o, unu'e en Afrik'o, post'e en Azi'o. Mi sukces'is trans'iĝ'i al la burokrat'a aparat'o, al la ĉef'sid'ej'o. Post'e al ali'a kaj al tri'a inter'naci'a'j organiz'o'j. Mi ja est'is ne nur fleg'ist'in'o, sed ankaŭ sekretari'in'o, kaj mi'a streb'ad'o est'is tiel intens'a, ke mi bon'eg'e labor'is. Mi plu plan'is.”

“Mi hav'is la tut'a'n viv'o'n por cel'traf'i. Fin'fin'e, antaŭ kelk'a temp'o, mi sukces'is far'iĝ'i li'a sekretari'in'o. Post kvar jar'dek'o'j, en ali'a land'o, ali'a'j cirkonstanc'o'j, li kompren'ebl'e ne re'kon'is mi'n. Tiam Ia sol'a afer'o est'is trov'i bon'a'n okaz'o'n. Mi est'us murd'int'a li'n ie ajn, en Ĝenevo, Parizo, Romo aŭ Nov'jork'o. Aŭ dum unu el la konferenc'o'j ie ajn en la mond'o, kie'n mi sekv'is li'n. Ĉi'e'n mi'a pluv'ombrel'o mi'n akompan'is.”

“Mi decid'is ag'i ĉi tie pro du kial'o'j. Ne'long'e antaŭ la for'ir'o, iu relativ'e jun'a, kaj tre bel'a, libi'an'o kon'at'iĝ'is kun mi. Est'is tuj vid'ebl'e, ke li ne interes'iĝ'is pri mi kiel person'o, sed ial bezon'is mi'n por propr'a cel'o. Kial oni pov'us interes'iĝ'i pri mi, se ne por traf'i Kertsch-on? Est'is do mi'a interes'o sci'i kiel ebl'e plej mult'e pri tiu strang'a afer'o. Mi do invit'is li'n al mi'a apartament'o. Mi propon'is al li aperitiv'o'n. Tuj mi konstat'is, ke li ne kutim'as drink'i, sed ke li akcept'as por ne kontraŭ'star'i mi'n, ĉar li vol'as ag'i kiel ebl'e plej konform'e al mi'a'j dezir'o'j, por pov'i ating'i si'a'n cel'o'n. Sekv'e, mi re'plen'ig'ad'is sufiĉ'e li'a'n glas'o'n, por ke li'a lang'o mal'lig'iĝ'u. Mi ne ek'sci'is la substanc'o'n de la afer'o, tial ke li tamen est'is sufiĉ'e konsci'a por si'n gard'i tiu'rilat'e. Sed mi ek'sci'is, ke, laŭ inform'o'j ating'int'a'j la libiajn sekret'a'j'n serv'o'j'n de agent'o labor'ant'a en Israelo por ili, iu dokument'o destin'it'a al Israelo dev'os est'i transport'it'a el Sovetio per'e de Kertsch, kaj ke la trans'don'o okaz'os en Alm'a-At'o.”

“Mi tiam pens'is, ke se li est'as lig'it'a al iu afer'o pri ŝtel'o de ŝtat'a dokument'o, kiu implik'as Libion, Sovetion, Israelon, plus hom'o'n — Kertsch — kiu est'as german'de'ven'a uson'an'o konserv'int'a kontakt'o'j'n kun part'o de si'a famili'o konsist'ant'a el Volg'o-german'o'j, oni ver'ŝajn'e pli mult'e serĉ'os en la direkt'o de politik'o kaj spion'ad'o ol suspekt'os mi'n.”

“Mi do plan'is ĉio'n por pov'i li'n murd'i ĉi tie. Kiam li pet'is mi'n aranĝ'i rendevu'o'n de Romian ĉe li, mi fiks'is al Romian la hor'o'n tia'manier'e, ke li ven'u tuj post la murd'o. Mi kon'as tiu'n, mi sci'is, ke li'a unu'a refleks'o est'os serĉ'i la dokument'o'j'n, kiu'j pruv'as li'a'j'n tromp'o'ŝtel'o'j'n. Tio eĉ pli konfuz'os la serĉ'ad'o'n al la murd'ul'o. Mi do dir'is al Romian, ke li ven'u tiu'n tag'o'n je la 18:30, kaj al Kertsch, ke Romian est'os liber'a nur tiu'hor'e. Mi sci'is, ke al li est'as egal'e, li akcept'os.”

“Mi sent'is spec'o'n de ekzalt'o, ĉe la ide'o, ke mi'a plan'o sukces'os. Mi sent'is, kvazaŭ post li'a mort'o mi est'os pur'ig'it'a de li'a'j abomen'aĵ'o'j. kaj komenc'os pov'i ĝu'i la viv'o'n. Kaj tamen, ebl'e mi est'us retro'paŝ'int'a, ĉar murd'i, eĉ aĉ'ul'o'n, est'as io terur'a...”

“Sed la konversaci'o kun Graf est'is por mi ne'el'port'ebl'a. Ne nur Kertsch far'is tio'n al mi, kiam li est'is jun'a, sed nun, 60-jar'a, li plu lud'is si'a'j'n kapric'a'j'n seks'lud'o'j'n kun infan'o'j! Tiam mi pens'is, ke est'as mi'a dev'o sen'ig'i la hom'ar'o'n je tiu monstr'o.”

“Vi diven'is ĝust'e. Mi for'ir'is, dum s-in'o Fuentes kri'aĉ'is, kaj mi ir'is al la cirk'o, bon'e vid'ig'is mi'n tie, taksi'e re'ven'is, pas'is preter la gard'ist'o, kiu tiom kutim'as vid'i mi'n pas'i, ke li neni'o'n suspekt'is, mi ŝajn'ig'is, ke mi skrib'as, sed ten'is la registr'o'libr'o'n tia'manier'e, ke li ne vid'u mi'n, mi konstat'is el tiu libr'o, ke Plum jam el'ir'is, kaj Romian ankoraŭ ne al'ven'is, mi ir'is al mi'a ofic'ej'o, en'ir'is tiu'n de Kertsch ne tra la koridor'a pord'o, sed tra tiu, kiu komunik'iĝ'as kun mi'a ej'o, mi hav'is en la man'o dokument'o'n kaj dir'is, ke mi vol'as ĝi'n montr'i al li, mi al'proksim'iĝ'is, ir'is mal'antaŭ li, li'n sen'konsci'ig'is, aŭ ebl'e mort'ig'is, per al'nuk'a bat'o de mi'a man'o...”

“Parentez'e, tio'n mi si'a'temp'e lern'is de mi'a medicin'student'a am'at'o. Li sci'is ĉio'n pri metod'o'j de mem'defend'o, kaj trejn'is mi'n pri kelk'a'j lert'aĵ'o'j tiu'kamp'e. Pri tio mi tre ĝoj'is, ĉar mi pens'is, ke se, est'ant'e infan'o, mi est'us kon'int'a tiu'j'n teknik'o'j'n, eĉ sen fizik'a fort'o mi est'us pov'int'a mi'n defend'i kontraŭ Thomas...”

“Mi forges'is dir'i, ke kiam mi en'ir'is la kabinet'o'n de Kertsch, mi ten'is la pluv'ombrel'o'n en unu man'o, la dokument'o'n en la ali'a. Mi ne sci'as, ĉu s-ro Kertsch mir'is pri la ombrel'o aŭ ne, ebl'e li pens'is, ke mi tuj for'ir'os, aŭ simpl'e li tiom kutim'is vid'i mi'n kun ĝi... Nu, kiam li est'is sen'konsci'a, mi ir'is antaŭ li'n, ĉar est'as anatomi'e pli facil'e traf'i la kor'o'n tiu'flank'e, kaj li'n mort'pik'is. Mi tuj ating'is la kor'o'n kaj li cert'e ne sufer'is pro mi. Mi do pov'as dir'i, ke mi est'is pli bon'kor'a ol li, ĉar li est'us merit'int'a sad'ism'a'n tortur'o'n, long'a'daŭr'a'n, por kompens'i tut'a'n viv'o'n fuŝ'it'a'n. Tiam mi viŝ'is la kling'o'n, re'met'is ĝi'n en la ombrel'a'n part'o'n, re'port'is la dokument'o'n al mi'a ofic'ej'o, re'far'is la sam'a'n komedi'o'n ĉe la gard'ist'a registr'o'libr'o, skrib'ant'e fakt'e neni'o'n, nur ŝajn'e, kaj re'rapid'is cirk'e'n. Mi'n interes'is sci'i, la sekv'ant'a'n tag'o'n, ke Romian neni'o'n dir'is...”

“Jen, sinjor'o,” — ŝi plu parol'is nur al Karal — “vi sci'as ĉio'n pri mi. Mi est'as je vi'a dispon'o. Al mi est'as egal'e, ĉu vi kondamn'os mi'n, kaj al kio. Mi ne bedaŭr'as mi'a'n ag'o'n. Dank’ al mi'a plan'ad'o, mi'a viv'o ek'hav'is i'a'n interes'o'n, kiu sav'is mi'n de mem'mort'ig'o, kaj dank’ al mi'a ag'ad'o, mi sav'is de mal'nobl'ig'o kaj sufer'o cert'e dek'o'j'n da in'a'j infan'o'j.”

Tiel ŝi fin'is. Long'e, long'e la ĉambr'o rest'is sen'bru'a, kvazaŭ plen'ŝtop'it'a per dens'a pri'pens'ad'o. Ne est'as ĉiam facil'e psik'e digest'i la ver'o'n pri unu hom'a viv'o, kiam ĝi montr'iĝ'as, nud'a, al la mens'a'j okul'o'j...

25

“Jes, jes, mi kompren'as,” Stefano dir'is al la onkl'o. “Nur kelk'a'j punkt'o'j rest'as al mi ne'klar'a'j. Unu'e, kio'n pri la gard'ist'o, kiu ĉe'est'is la cirk'o'n, kiam la krim'o okaz'is, dum teori'e li gard'is la ‘koridor'o'n de la grav'ul'o'j’? Ĉu iu ali'a anstataŭ'is li'n? Kial? Ĉu tio mis'direkt'is la enket'o'n?”

“Tut'e ne est'as problem'o,” Jano respond'is amuz'iĝ'e. “La gard'ist'o de la koridor'o est'as Kristiansen, kaj li efektiv'e gard'is la koridor'o'n. Tiu, kiu ĉe'est'is la cirk'o'n — ceter'e dum la post'a, vesper'a prezent'ad'o — est'as li'a koleg'o Andersen, sen'deĵor'a tiu'hor'e. Nur okaz'is, ke mi'a nev'o Stefano miks'is la nom'o'j'n!”

“Sed la pri'skrib'o'j tut'e kongru'is!” Stefano prov'is si'n defend'i.

“Pri'skrib'o'j, se vi vol'as. Preskaŭ ĉiu'j gard'ist'o'j hav'as simil'a'n iom atlet'a'n figur'o'n, ĉu vi ne rimark'is? Kaj mi konced'as, ke ankaŭ Andersen est'as blond'a kun blu'a'j okul'o'j. Krom tio, ili tut'e ne simil'as unu la ali'a'n. Andersen fakt'e est'as kanad'an'o.”

Stefano ne aspekt'is tre fier'a, sed li'a sci'vol'em'o tuj pens'ig'is li'n pri io ali'a. Li demand'is:

“Kaj kiu est'is la rol'o de Maĥmetali en tiu afer'o?”

Ĝoja parol'is antaŭ ol la edz'o:

“Mult'a'j el tiu'j, se ne religi'e, almenaŭ kultur'e islam'a'j soveti'an'o'j ne tre ŝat'as la super'ec'o'n de la rus'a etn'o super ĉiu'j ali'a'j ĉi-land'e. Mi supoz'as, ke kiam li pov'as ag'i kontraŭ rus'o kun minimum'a risk'o por si, tia hom'o kia Maĥmetali ne hezit'as.”

“Jes,” Karal al'don'is, “li kun'labor'is kun la libi'an'o'j. Li dezir'is, ke ili, ne la rus'o'j, ricev'u la dokument'o'n. Fakt'e li rezon'is kiel Berenŝtam, sed por la kontraŭ'a parti'o. Ebl'e la libi'an'o'j ankaŭ propon'is mon'o'n, mi ne sci'as, tio'n ni neniam sci'os, sed mi'a'opini'e tio ne est'is neces'a. Laŭ li'a esprim'o, kiam li parol'is pri Zajcev, ŝajn'is al mi, ke li eg'e mal'am'as li'n. Kaj tio sufiĉ'us, ĉu ne?”

“Ĉu li inform'is la libi'an'o'j'n pri Birobiĝaner Ŝtern?” la jun'ul'o demand'is.

“Preciz'e,” respond'is la polic'a detektiv'o, “kiam ni sid'is sur benk'o park'a kaj mi klar'ig'is al mi'a'j du ne'soveti'a'j koleg'o'j la afer'o'n pri la gazet'o, laŭ tio, kio'n ni ek'sci'is per'e de la sinagog'a ne'kon'at'o kaj de Michael Wise, Maĥmetali aŭd'is ĉio'n per si'a kaŝ'it'a mikrofon'o-plus-radi'o'send'il'o. Li do tiam sci'is, sub kia form'o la refer'aĵ'o de Berenŝtam dev'is ating'i Alm'a-At'o'n. Li kompren'ebl'e komunik'is tiu'n grav'eg'a'n inform'o'n al la libi'an'o'j.”

“Est'as amuz'e pens'i,” iom rev'e koment'is Ĝoja, “ke se ili est'us sci'int'a'j antaŭ'e, ili est'us for'ŝtel'int'a'j la gazet'o'n, kiam ili serĉ'ad'is la ĉambr'o'n de Plum. Ili do ne bezon'us li'n, kaj ni neni'o'n sci'us pri Berenŝtam!”

“Tut'e prav'e. La libi'an'o'j komenc'e sci'is nur, ke la dokument'o dev'as ating'i iu'n s-ro'n ‘Kerŝ’ en Alm'a-At'o okaz'e de la konferenc'o, sed ne kia'form'e. Aŭd'int'e ni'n, Maĥmetali ili'n inform'is, kaj pro tio la libi'an'o ebri'iĝ'int'a dum la akcept'o de la kazaĥ'a'j aŭtoritat'o'j, laŭt'voĉ'is tiu'n inform'o'n, kiu'n, si'a'flank'e, serĉ'is divers'a'j hom'o'j ek'sci'int'a'j pri la dokument'o ek'de kiam du'obl'a, ebl'e eĉ tri'obl'a agent'o israela trans'don'is la nov'aĵ'o'n al Libio.”

Jano fiks'e rigard'is si'a'n nev'o'n.

“Vi ne aspekt'as kontent'a,” li dir'is.

Stefano grimac'is.

“Ne. Mi ne kompren'as. La israela sekret'serv'o est'as kon'at'a kiel unu el la plej efik'a'j en la mond'o. Mi ne pov'as kred'i, ke ĝi fuŝ'is tiu'n Berenŝtam-afer'o'n. Ne dev'as est'i tiel mal'facil'e el'ig'i tekst'o'n el Sovet-Uni'o.”

“Nu, la fuŝ'aĵ'o ven'as ĝust'e de tio, ke ne la israela sekret'serv'o organiz'is la ag'ad'o'n. La tut'a afer'o est'is aranĝ'it'a plej amator'e de kelk'a'j sovet'a'j jud'o'j, kiu'j ek'labor'is propr'a'iniciat'e. Ili ne sci'is, kiel komunik'i sen'danĝer'e kun la israelaj serv'o'j diplomat'a aŭ sekret'a. Nur last'minut'e est'is decid'it'e, ke la trans'don'o okaz'os al Kirsch en Alm'a-At'o kadr'e de la mond'a konferenc'o, kaj Mossad — la israela sekret'a serv'o — ne hav'is temp'o'n organiz'i plu. Est'is tro mal'fru'e por taŭg'e plan'i i'o'n, ĉar la divers'a'j kun'labor'ant'o'j jam est'is for. Ili ne pov'is ir'i rekt'e de Birobiĝano Alm'a-At'o'n sen vek'i suspekt'o'j'n; ne est'as tiel facil'e por ili vojaĝ'i. Ili dev'is trov'i taŭg'a'j'n pretekst'o'j'n kaj komplik'a'j'n vojaĝ'plan'o'j'n. Tial unu jam est'is en Moskvo, la ali'a en Vladivostok'o, kiam la israel'an'o'j prov'is inter'ven'i, kaj ĉi-last'a'j eĉ ne sci'is, kie ili'n kontakt'i: por evit'i risk'o'j'n, la koncern'at'o'j inform'is neniu'n pri si'a'j rest'ad'plan'o'j. Fakt'e, la israel'an'o'j tut'e ne sci'is, ke la kod'o ven'os laŭ unu voj'o kaj la dokument'o laŭ la ali'a. La sol'a detal'o, kiu'n ili hav'is la temp'o'n pri'trakt'i, est'is la elekt'o de Kirsch kiel per'ant'o.”

“Kiel vi sci'as ĉio'n ĉi?”

“Mi babil'is kun membr'o de la israela deleg'it'ar'o, kiu sci'is, se ne ĉio'n, almenaŭ mult'o'n. Nun kiam ĉio est'as fin'it'a kaj fuŝ'it'a, li pov'is sen'risk'e rakont'i al mi.”

“Ĉu Romian, Plum, Lolita Fuentes kaj la konferenc'an'o'j ĝeneral'e i'o'n ek'sci'is pri tiu spion'a afer'o?”

“Ne. Kvankam ekster'land'a'j ĵurnal'ist'o'j trov'iĝ'is ĉi tie, ni sukces'is ĉio'n plej taŭg'e kaŝ'i. Neni'u ŝtat'o ŝat'us, ke la afer'o dis'vast'iĝ'u. Kaj en ĉi tiu land'o protekt'i sekret'o'n est'as pli facil'e, ol ali'lok'e.”

Rapid'e li fin'is si'a'n kaf'o'n dir'ant'e:

“Jen oni re'e vok'as ni'n, ni ir'u, la aviad'il'o ne atend'os ni'n etern'e.”

*

“Mi ŝat'us parol'i kun vi. Ĉu vi hav'us minut'et'o'n?” Ĝoja demand'is al la long'a'krur'a norveg'o.

Arne Kristiansen direkt'is al ŝi si'a'j'n laser'a'j'n okul'o'j'n.

“Kompren'ebl'e,” li dir'is kun rid'et'o kaj percept'ebl'a plezur'o. Inter Ĝoja kaj li ia ne'difin'ebl'a kurent'o pas'is. Se la cirkonstanc'o'j est'us ali'a'j — li re'ir'is al Nov'jork'o, ŝi al Valĉefa — ne mult'o neces'us, por ke tiu'j du kor'o'j flam'iĝ'u, kaj ke komplik'iĝ'u du harmoni'a'j viv'o'j famili'a'j.

Ili trov'iĝ'is en la aviad'il'o, kaj Ĝoja antaŭ'ne'long'e rimark'is, ke la person'o sid'ant'a apud Kristiansen for'las'as si'a'n seĝ'o'n kaj al'iĝ'as al la long'a atend'o'vic'o star'ant'a ĉe la tualet'ej'o. Ŝi ek'sid'is, kaj sent'is si'a'n kor'o'n bat'i pli fort'e ol ŝi dezir'us.

“Ĉu vi memor'as la konversaci'o'n, kiu'n ni hav'is, post kiam ni ambaŭ vizit'is la muze'o'n?”

“Cert'e. Kiel mi pov'us forges'i? Ne oft'e simpl'a gard'ist'o hav'as la honor'o'n babil'i sur park'a benk'o kun bel'a sinjor'in'o aparten'ant'a al deleg'it'ar'o...”

Ŝi ruĝ'iĝ'is.

“Mi hont'as pri tio, kio'n mi far'is tiu'foj'e,” ŝi dir'is humil'e.

Li'a intens'a, sed sam'temp'e dolĉ'a, rigard'o kirl'is ŝi'a'n anim'o'n. Ŝi esper'is, ke li i'o'n dir'os por facil'ig'i ŝi'a'n konfes'o'n, sed li rest'is plu silent'a.

“Kiam mi dir'is, ke est'as kamera'o por intern'a-cirkvit'a televid'o aranĝ'it'a kun la cel'o kontrol'i la mov'o'j'n de la gard'ist'o'j, mi mensog'is,” ŝi prononc'is tre rapid'e, kvazaŭ ŝi vol'us ating'i kiel ebl'e plej fru'e la fin'o'n de mal'agrabl'a dir'o.

“Tio'n mi post'e kompren'is,” li respond'is kun si'a kutim'a egal'anim'a ton'o. “Kun mi'a'j koleg'o'j mi esplor'is tiu'n mur'o'n, kaj vid'is, ke neniam io simil'a est'is tie aranĝ'it'a.”

“Kio'n vi opini'is pri mi?” Ŝi rigard'is li'n kun miks'it'a'j sent'o'j. Ŝi ne ŝat'us mal'plaĉ'i al li.

“Ba!” li rid'et'is. “Kiam mi ek'sci'is, ne long'e post'e, ke vi est'as la edz'in'o de Jano Karal, mi kompren'is: est'is vi'a person'a enket'o, ĉu ne?”

“Ĝust'e! Sen'pez'ig'as mi'n konstat'i, ke vi ne aper'as ofend'it'a. Mi tamen angor'ig'is vi'n moment'e, kaj...”

“‘Angor'ig'is’ ebl'e est'as tro fort'a vort'o, sed est'as ver'e, ke vi'a bat'o traf'is mi'n. Dum kelk'a'j sekund'o'j mi sent'is mi'n kapt'it'a.”

“Kial? Vi ja ne est'is implik'it'a en la murd'o!”

“Oni pov'as kulp'i pri ali'a'j afer'o'j, ĉu ne?”

Re'e li rigard'is ŝi'n tiel penetr'e, ke ŝi sent'is si'n ŝir'it'a. Tiu vir'o ŝi'n eg'e al'log'is, kaj sam'temp'e li'a'j okul'o'j foj'foj'e ig'is ŝi'n dezir'i for'kur'i al plej mal'proksim'a rifuĝ'ej'o. Ŝi ne fier'is pri si, kaj li'a rigard'o traf'is rekt'e en ŝi'a'j'n kulp'o'sent'o'j'n. Pro tio, kvankam ŝi est'is eg'e sci'vol'a, ŝi ne kuraĝ'is demand'i.

“Vi cert'e ŝat'us sci'i kial, kaj ne vol'as kondut'i mal'diskret'e, ĉu?” li dir'is rid'et'ant'e.

Ŝi kap'jes'is. Ŝi sent'is, kvazaŭ ŝi est'as infan'o, kiu ne sukces'as kaŝ'i la ver'o'n al la patr'o pri iu ĵus far'it'a fuŝ'aĵ'o.

“Mi pov'as klar'ig'i al vi nun. Ni ja for'las'is la soveti'an teritori'o'n.”

“Est'as ver'e, ke mi ŝat'us sci'i, sed se vi prefer'as ne dir'i, mi respekt'os vi'a'n dezir'o'n,” ŝi flustr'is kaj ŝi tuj al'don'is esper'e: “Sed se vi elekt'as klar'ig'i, vi pov'as kalkul'i je mi'a plej plen'a diskret'ec'o. Aŭ pli ĝust'e, ne. Bon'vol'u dir'i al mi nur, se vi konsent'as, ke mi mi'a'vic'e rakont'os la afer'o'n al mi'a edz'o kaj al mi'a nev'o Stefano, kiu help'is ni'n ĉi-enket'e.”

“La afer'o dev'as efektiv'e rest'i konfidenc'a,” li dir'is tre mal'laŭt'e, “sed mi fid'as je vi'a tri'op'o. Mi pet'as nur, ke vi ne rakont'u plu la afer'o'n, ĉar mi far'is i'o'n kontraŭ'a'n al mi'a profesi'a ĵur'o.”

“Kio'n?”

“Est'as mal'facil'e rakont'i.” Li paŭz'is, kun sulk'it'a frunt'o, si'n demand'ant'e, de kie komenc'i. Post moment'o li re'parol'is kun pli obtuz'a voĉ'o:

“Kiam mi serv'is en la norveg'a polic'o, mi foj'e deĵor'is tut'e nord'e, ne mal'proksim'e de la sovetia land'lim'o. Grup'o da soveti'an'o'j iu'tag'e ŝtel'e trans'pas'is la lim'o'n kaj pet'is la status'o'n de politik'a'j rifuĝ'int'o'j. Ili labor'is sur la sovetia flank'o kun ia scienc'a brigad'o, kaj decid'is fuĝ'i al Norvegi'o. Mi est'is unu el la polic'an'o'j, kiu'j inter'ven'is tiu'okaz'e. Inter la rifuĝ'int'o'j trov'iĝ'is tre bel'a vir'in'o, litova. Ni en'am'iĝ'is; ŝi est'as nun mi'a edz'in'o. Jen,” li tir'is paper'uj'o'n el intern'a jak'poŝ'o kaj el ĝi fot'o'n, de sur kiu bel'a rond'vizaĝ'a vir'in'o kun rid'em'a'j okul'o'j kaj alt'a'j vang'ost'o'j rid'et'is al Ĝoja.

“Tre simpati'a,” ĉi-last'a dir'is, kaj la pens'o fulm'e zigzag'is ŝi'a'cerb'e, ke se la cirkonstanc'o'j est'us mal'sam'a'j, tiu pov'us est'i ŝi'a rival'o.

“Kiel tio rilat'as al ni'a afer'o?” ŝi demand'is.

Li el'ig'is profund'a'n el'spir'o'n.

“Simpl'e. Mi'a edz'in'o est'as tre religi'em'a. Ŝi hav'as rilat'o'j'n, kaŝ'a'j'n kompren'ebl'e, kun religi'a'j grup'o'j litovaj sur sovetia teritori'o. Kiam est'is sci'at'e, ke mi ir'os al Alm'a-At'o, ŝi pet'is mi'n kun'port'i bibli'o'j'n kaj ali'a'j'n religi'a'j'n dokument'o'j'n al tie'a grup'o. Ebl'e vi sci'as, ke mult'a'j eston'o'j, latv'o'j, litovoj viv'as tiu-region'e, kiel, ceter'e, german'o'j kaj pol'o'j.”

“Jes, tiu fakt'o mi'n surpriz'is.”

“Est'as post'rest'aĵ'o el la stalin'a epok'o, mi'a'opini'e. Kiam mi'a edz'in'o tio'n pet'is, mi kompren'ebl'e komenc'e rifuz'is. Mi ja ĵur'is ne engaĝ'i mi'n en politik'a'j'n afer'o'j'n, kiam mi akcept'is labor'i por UN. Sovetio est'as unu el mi'a cent'tri'dek'o da mastr'o'j, kaj mi ne rajt'as ag'i kontraŭ ĝi'a'j leĝ'o'j. Se oni sci'us, ke mi far'is i'o'n simil'a'n, mi risk'us perd'i la posten'o'n, kio mi'a'n viv'o'n eg'e komplik'us. Ali'flank'e, mi'a edz'in'o tiom dezir'is, ke mi help'u! Mi am'as ŝi'n, ŝi est'as bon'a, kaj mi kompren'as ŝi'a'n vid'punkt'o'n. Est'is por ŝi unik'a okaz'o, ĉar ni sci'is, ke ni'a'j'n pak'aĵ'o'j'n oni ne kontrol'os land'lim'e.” Li ĝem'spir'is.

“Mi pov'as imag'i vi'a'n turment'o'n,” Ĝoja dir'is kun'sent'e. “Se vi rifuz'is, vi en'danĝer'ig'is vi'a'n hejm'a'n, par'a'n viv'o'n. Sed se vi konsent'is, vi pren'is sur vi'n terur'a'n risk'o'n rilat'e al vi'a viv'o profesi'a!”

“Ekzakt'e. Nu, fin'e mi jes'is. Ŝajn'as, ke mi'a edz'in'o pli grav'as ol mi'a profesi'o, kaj ol mi'a'j ĵur'o'j al UN... Nu, mi dev'is trans'don'i tiu'j'n libr'o'j'n kaj dokument'o'j'n al iu kŝjondzo, kiel ili dir'as tie, pastr'o tio est'as, sed la afer'o ne est'is tiel facil'a.”

“Kiel vi far'is?”

“Est'us komplik'e pri'skrib'i. Mi nur dir'u, ke la tag'o'n, kiam Kertsch mort'is, mi dev'is liver'i la libr'o'j'n kaj broŝur'o'j'n al la kŝjondzo. Ili est'is kaŝ'it'a'j en ni'a komun'a ofic'ej'o, ter'etaĝ'e. Mi hav'is ‘kun'kulp'ul'o'n’, koleg'o'n Andersen, kanad'an'o'n, je kiu mi plen'e fid'as.”

“Nu, ĉirkaŭ la 17:30, Andersen al'ven'is kur'e kaj ekscit'it'e flustr'is al mi, ke li ĵus konstat'is, ke mi'a'j ‘kaŝ'var'o'j’ mal'aper'is! Est'is katastrof'o! Mi ne hezit'is. Mi pet'is li'n gard'i dum unu minut'o la koridor'a'n en'ir'ej'o'n, dum mi ir'as kontrol'i. Li tuj konsent'is.”

“Nun mi kompren'as. Vi menci'is tiu'n inter'ŝanĝ'o'n al neni'u!”

“Kiel mi pov'us? Tem'is pri ag'o absolut'e ne'leĝ'a en sovet'a respublik'o. Kiel inter'naci'a deĵor'ist'o, mi ne rajt'as en'miks'iĝ'i en ag'o'j'n kun politik'a'j implic'aĵ'o'j, kaj, dir'u kio'n vi vol'u, en Sovetio religi'o est'as politik'a.”

“Ĉu vi re'trov'is vi'a'j'n var'o'j'n?”

“Jes. Andersen van'e ekscit'iĝ'is. Li est'is tiel emoci'it'a pri la tut'a afer'o, ke li rigard'is mal'ĝust'a'lok'e. Mi ne bezon'is pli ol ses aŭ sep minut'o'j'n por ir'i tie'n, kontrol'i kaj re'ven'i. Fakt'e, la trans'don'o al la pastr'o tut'e bon'e far'iĝ'is. Sed imag'u, kio'n mi tra'viv'is la morgaŭ'o'n, kiam oni mi'n inform'is, ke ĝust'e tiu'period'e Kertsch est'is murd'at'a!”

“Ĉu vi suspekt'is vi'a'n koleg'o'n?”

“Mi pens'is, ke logik'e ebl'us, ke li krim'is, eĉ ke li'a ekscit'iĝ'a en'ven'o pov'us est'i part'o de plan'o tiu'cel'a. Sed tiu'j'n pens'o'j'n mi for'puŝ'is. Mi kon'as li'n bon'e, mi sci'as, ke li ne est'as kapabl'a murd'i. La post'a'j okaz'aĵ'o'j konfirm'is mi'a'n juĝ'o'n. Sed vi moment'e tim'ig'is mi'n kun vi'a rakont'o pri kontrol'a kamera'o!”

“Ĉu vi pardon'os mi'n?”

“Mi neniam sukces'is abomen'i vi'n, kiel vi merit'us,” li dir'is kun amuz'iĝ'a esprim'o. “Komenc'e, kiam vi dir'is tiu'n histori'o'n, mi sent'is mi'n dank'em'a al vi. Mi opini'is, ke vi ĵus help'is mi'n kaj mi'a'j'n koleg'o'j'n per bon'ven'a avert'o. Post'e, kiam mi sci'is, kiu vi est'as, mi kompren'is, ke oni nepr'e dev'is suspekt'i mi'n, kaj ke vi prov'is i'o'n sci'i pri mi tia'taktik'e. Kiel mi pov'us ne pardon'i? Mi est'is polic'an'o sufiĉ'e long'e.”

La person'o, kies seĝ'o'n Ĝoja okup'is, tiu'moment'e re'ven'is, kaj ŝi adiaŭ'is la norveg'o'n. En la laŭt'parol'il'o la aviad'il'a komand'ant'o klar'ig'is, ke ili nun flug'as 7000 metr'o'j'n alt'e super Germanio...

26

Zajd Azzuz mal'buk'is la sekur'zon'o'n kaj etend'is si'a'j'n long'a'j'n krur'o'j'n. La regul'a'j trajt'o'j vizaĝ'a'j ĉi-foj'e esprim'is mal'kontent'o'n, kaj ebl'e eĉ spec'o'n de antaŭ'tim'o. Oni jam mult'e plend'is pri li'a'j fuŝ'aĵ'o'j en la sekret'a serv'o, kaj kvankam li hav'as alt'a'j'n protekt'o'j'n, tiu'j ebl'e ĉi-foj'e ne sufiĉ'os. Li prov'os prezent'i la afer'o'j'n tia'manier'e, ke oni dank'u li'n pri tio, ke Israelo ne ricev'os la Berenŝtam-tekst'o'n, kaj li emfaz'os la fakt'o'n, ke, kun si'a'j petrol'rezerv'o'j, Libio ne bezon'as ĝi'n, sed ĉu ili akcept'os?

Li pri'pens'is pri si. Li prov'is kompren'i, en kio konsist'as li'a erar'o. Dum sekund'er'o li preskaŭ traf'is la ĝust'a'n respond'o'n, sed tuj li'a'j pens'o'j fuĝ'is de ĝi, al bild'o'j de mal'dung'iĝ'o. Io amar'a pentr'iĝ'is sur li'a estetik'e perfekt'a vizaĝ'o. Li sent'is, ke se oni for'tir'os li'n el la land'a sekret'a serv'o, tio est'os eg'a mal'just'ec'o, ŝuld'at'a ne al ia mank'o en li, sed al la intern'a'j mal'amik'o'j, vir'o'j ebl'e ĵaluz'a'j pri li'a bel'ec'o, pri li'a sukces'o ĉe vir'in'o'j. Kio ali'a pov'us est'i? Mal'oft'e hom'o akcept'as la ide'o'n, ke pov'us mank'i al li iom da inteligent'ec'o.

Li mal'ferm'is si'a'n vojaĝ'sak'o'n, kaj am'em'e kares'is la tranĉ'il'o'n, kiu'n, dank’ al taŭg'a artifik'o, li ĉiam sukces'is kun'pren'i, kaj kiu neniam praktik'e util'is.

*

S-ro Kirsch, deleg'it'o el Luksemburgo, kontrol'is ĉu li'a kredit'kart'o, li'a'j dolar'o'j, li'a'j vojaĝ'ĉek'o'j kaj li'a diplomat'a pasport'o plu trov'iĝ'as en la ne'grand'a led'a sak'et'o, kiu'n li'a edz'in'o donac'is al li okaz'e de li'a 50-a nask'iĝ'tag'a dat're'ven'o. Ĉio est'is en ord'o. Almenaŭ tiu'flank'e.

Ĉe la medicin'a flank'o... Li met'is la man'o'n al la kor'o, kaj ĝem'spir'is. Ek'de tiu batal'o li'a'ĉambr'a, li sent'is strang'a'j'n sensac'o'j'n en la brust'o, foj'foj'e ankaŭ ĉe la mal'dekstr'a ŝultr'o. Li bedaŭr'is, ke ne prosper'is al li sukces'e plen'um'i la serv'o'n, kiu'n li akcept'is por si'a israela amik'o. Io re'foj'e pinĉ'is ĉe la kor'o. Nepr'e, kiam li re'trov'iĝ'os hejm'e, li konsult'os d-ro'n Dupong. Li esper'as, ke tamen ne est'as io serioz'a. Li akuz'os tiu'n abomen'ind'a'n soveti'an t.n. ĉampan'o'n, kaj ebl'e eĉ la sorb'o'n, sam'vesper'e, de vodk'o kaj brand'o, al kiu li est'is, kiel diplomat'o, dev'ig'it'a. Ĉu li rakont'os pri la batal'o? Ĉu li'a rol'o en ĝi ne est'is iom rid'ind'a? Kompren'ebl'e, ne est'as risk'o, ke iu ali'a sci'u, la profesi'a'n sekret'o'n D-ro Dupong sen'mank'e obe'os. Sed, tamen, kiel ŝtat'a reprezent'ant'o, ĉu li ne hav'as la dev'o'n, eĉ rilat'e al unu sol'a person'o, gard'i si'a'n dign'ec'o'n? Al s-ro Kirsch la aviad'il'o aper'is pli kaj pli ne tut'e komfort'a.

*

Post kelk'tag'a rest'ad'o ĉe amik'o'j en Moskvo, kaj divers'a'j aktiv'ec'o'j prav'ig'ant'a'j, laŭ'plan'e, tiu'n li'a'n vojaĝ'o'n, Miŝa Viktoroviĉ Kaganov re'aviad'is al Birobiĝano. Li est'is kontent'a, ke li'a task'o plen'um'iĝ'is tiel facil'e. Konfes'ind'e, trans'don'i gazet'o'n al difin'it'a person'o est'as simpl'a afer'o, kaj li ne mult'e hero'is. Tamen, kiam la el'pens'aĵ'o de Berenŝtam al'port'os al Israelo tia'j'n mir'ind'a'j'n sekur'ec'o'n kaj riĉ'ec'o'n, kiu'j help'os ĝi'n plu'viv'i, li est'os agnosk'it'a kiel unu el la grav'a'j kontribu'int'o'j. Tiu ide'o plaĉ'is al li. Sed dum long'a temp'o neces'os, ke neniam li'a nom'o est'u prononc'at'a tia'kun'tekst'e. Pasport'o kaj el'ir'viz'o ja est'as tro grav'a'j afer'o'j, por ke oni en'danĝer'ig'u si'a'j'n ŝanc'o'j'n.

Li rigard'is al la intern'a poŝ'o de la jak'o, kie, dum la ir'vojaĝ'o, trov'iĝ'is la Birobiĝaner Ŝtern. Nun tie trov'iĝ'is neni'o plu. Li rid'et'is. Mark'o Lazaroviĉ Berenŝtam, la pres'ist'o, eg'e feliĉ'os, kiam li rakont'os al li. Tiu ĉiam hav'is profund'a'n am'o'n al si'a frat'o, kies nom'o nun en'ir'os la hom'a'n histori'o'n...

*

Ilja Romanoviĉ Aŝkenazi trov'iĝ'is en trajn'o. Li ir'is al iu mal'liber'ej'o, ne sci'ant'e kie'n. Li ne kompren'is si'n. Antaŭ'e li pens'is, ke se tio okaz'us, li est'us panik'febr'a. Kaj jen nun ĝi okaz'is. Ili arest'is li'n, li sci'as, nek kie'n li ir'as nun, nek kie'n li ir'os post'e, kaj tamen li sent'as en si strang'a'n seren'ec'o'n. Ĉu ĉar li sukces'is trans'don'i la kod'hav'a'j'n tefilojn? Ĉu ĉar li est'as, fund'fund'e, pli fatal'ism'a ol li imag'is si'n? Li ne dub'is, ke tiu jun'a uson'an'o fin'fin'e en'man'ig'is la kod'o'n al la koncern'a person'o. Kaj nun ĉio est'is ne'normal'a. Li star'is mal'komfort'e en ĉi tiu trajn'o, li est'is gard'at'a kiel krim'ul'o, li'a tut'a viv'o nun orient'iĝ'os al radikal'a ŝanĝ'o, al ne'kon'at'a'j sort'o'dezert'o'j, kaj anstataŭ angor'i, trem'i, sufer'i, li plen'as per ne'kompren'ebl'a seren'ec'o.

Est'as ekster'ordinar'e, kiel cirkonstanc'o'j pov'as ŝanĝ'i la karakter'o'n de hom'o. Li neniam est'is tre religi'a. En Alm'a-At'o li vizit'is la sinagog'o'n, ne pro apart'a pi'ec'o, sed nur ĉar li konstat'is si'n sekv'at'a de hom'o'j aparten'ant'a'j al KGB kaj esper'is iel renkont'i fid'ind'a'n ekster'land'a'n konferenc'an'o'n. Kaj jen nun, ne kompren'ant'e, kio okaz'as al li, li rimark'as, ke li ek'balanc'iĝ'as sur'lok'e kaj aŭd'as intern'a'n voĉ'o'n kvazaŭ propr'a'vol'e murmur'i en la hebre'a: “Ben'at'a est'u, Etern'ul'o, ni'a Di'o, Reĝ'o de la Univers'o, kiu...”

*

Ankaŭ Marta Martin si'n ne kompren'is. Ŝi sid'is en si'a karcer'o, kaj plor'is. Jam tut'a'n hor'o'n ŝi ne ĉes'is plor'i. En si'a viv'o, ek'de kiam ŝi est'is tut'e et'a kaj ŝi'a'j ge'patr'o'j mort'is, neniam plu ŝi plor'is. Ŝi hav'is nur tragik'a'n rigid'a'n mask'o'n, anstataŭ normal'a mov'iĝ'em'a vizaĝ'o. Kaj nun la mask'o ial est'is for'ŝir'it'a. Est'is tre dolor'a spert'o, sed sam'temp'e kvazaŭ liber'ig'a. Ŝi kompren'is neni'o'n pri si. Ŝi est'is ĵur'int'a al si, ke neniam ŝi konfes'os la ver'o'n, kaj tamen ŝi tio'n far'is. Ŝi'a rigid'a obstin'ec'o venk'iĝ'is, kaj, anstataŭ sent'i pri tio humil'iĝ'o'n, ŝi percept'is i'a'n konfuz'a'n, primitiv'a'n sent'o'n de plen'um'iĝ'o, kvazaŭ natur'o fin'fin'e triumf'is.

Sed jen el la konfuz'a'j, si'n'kontraŭ'dir'a'j sent'o'j subit'e el'merg'iĝ'is ali'a, kiu preskaŭ ŝi'n sufok'is: angor'o. Ŝi pens'is pri si'a est'ont'ec'o. Kio okaz'os al ŝi? Kiel ŝi tra'viv'os la procedur'o'n en rus'a lingv'o laŭ norm'o'j kaj kutim'o'j, pri kiu'j ŝi kon'as neni'o'n, en land'o, kie ŝi hav'as eĉ ne unu amik'o'n por ŝi'n vizit'i?

Kaj ĉi-foj'e sent'o humil'iĝ'a, aper'ant'a kvazaŭ fulm'a ofensiv'o, ŝi'n bat'is kruel'e. Ŝi ek'konsci'is, ke tut'a'viv'e ŝi plan'is la murd'o'n de Kertsch, kun tia koncentr'iĝ'o, tia atent'o al la detal'o'j, ke neniam ŝi star'ig'is al si la demand'o'n: kaj kio, se mi est'os kapt'it'a? Ŝi neniam pens'is pri la post'a viv'o. Nur tre konfuz'e ŝi atend'is de ĝi spec'o'n de liber'ec'o, sed neniam klar'e ŝi front'is la ebl'ec'o'n, ke ebl'e ŝi risk'as kapt'iĝ'i.

Ŝi mord'is al si la lip'o'n. Ŝi menci'is tiu'n cirk'a'n program'er'o'n ĝust'e tial, ĉar tiu klaŭn'a galop'ad'o okaz'is, la antaŭ'a'n tag'o'n, kiam ŝi ĉe'est'is la tut'o'n, preciz'e en tiu'j minut'o'j, kiu'j'n ŝi fiks'is al si por la real'ig'o de la murd'o'plan'o. Kaj ĉu est'is erar'o konstant'e pren'i kun si la pluv'ombrel'o'n? Fakt'e, ŝi tiom tim'is, ke, se ŝi las'as ĝi'n en la hotel'ĉambr'o, iu tie ĝi'n pri'stud'os. Kaj la kontrol'o'j pri la taksi'o'j, la skrib'o... La polic'o est'as pli fort'a ol ŝi imag'is. Ŝi est'is cert'a, ke oni ne pov'os suspekt'i ŝi'n, kaj pro tio ŝi neglekt'is tiu'j'n punkt'o'j'n.

Ond'o de mal'ĝoj'o ŝi'n de'nov'e kapt'is, kaj la larm'o'j, moment'e halt'int'a'j, re'komenc'is flu'i. Kio nun okaz'os al ŝi? Kio nun? Nur unu pens'o ŝi'n konsol'is: ke kiom ajn ŝi mis'plan'is, prosper'is al ŝi unu afer'o, la plej grav'a: Kertsch nun ne plu viv'as. Kaj kun la sal'a gust'o de l’ larm'o'j miks'iĝ'is la plaĉ'a gust'o de plen'um'it'a venĝ'o, nepr'e, nepr'e frand'ind'a.

27

Ester Plum rigard'is si'a'n edz'o'n mal'kontent'e.

“Jakobo, vi drink'as tro mult'e. Vi'a'j okul'o'j jam aper'as vual'it'a'j. Memor'u, kio'n dir'is d-ro Lasal. Vi'a'j arteri'o'j...” Sonor'ad'o ŝi'n inter'romp'is. “Kaj nun tiu mal'ben'a telefon'o!” ŝi grumbl'is. “Ĉu do ne ebl'as viv'i pac'e?”

Ŝi marŝ'is telefon'e'n kiel kolonel'o ofensiv'e.

“Halo'o, Ester Plum...” ŝi preskaŭ boj'is, sed iom post iom ŝi'a'j trajt'o'j mol'iĝ'is. Per tut'e amik'a voĉ'o ŝi re'parol'is post moment'o: “Kia agrabl'a surpriz'o! Jes. Atend'u minut'et'o'n, mi tuj demand'os, ĉu li ne hav'as ali'a'n projekt'o'n.”

Li est'is en la ban'ĉambr'o kun — kia hom'o! — glas'o da viski'o en'man'e.

“Jakobo, ĵus telefon'is Erik'o Frajdele. Li al'ven'is ĉi-urb'e'n. Li'a aviad'il'o mal'fru'is, kaj ali'a ne pov'is ĝust'e al'ter'iĝ'i pro la nebul'o aŭ io simil'a, mi ne tre klar'e kompren'is, sed ĉia'okaz'e li'a'j plan'o'j ŝanĝ'iĝ'is kaj li for'ir'os nur morgaŭ post'tag'mez'e. Vi konsent'as, ke ni invit'u li'n vesper'manĝ'i ĉe ni kaj li'n loĝ'ig'u, ĉu ne?” Ŝi paŭz'is. “Kvankam en vi'a drink'o'stat'o...” Ŝi las'is la fraz'o'n ŝveb'i sen'fin'e, kun mal'gaj'a esprim'o.

Li ŝi'n rigard'is tra nebul'a'j okul'o'j.

“Frajdele, ĉu ver'e? Ĝust'e al li mi vol'is skrib'i. Kompren'ebl'e li ven'u.”

Kaj kvazaŭ por fest'i tiu'n plaĉ'a'n nov'aĵ'o'n, li unu'glut'e el'trink'is.

Post ne'long'e et'a barb'ul'o kun nigr'a ĉapel'o est'is bon'ven'ig'it'a en la dom'o'n. Jakobo Plum pen'is venk'i la pez'o'n, kiu ig'is li'a'n lang'o'n strang'e mal'lert'a, kaj preskaŭ komplet'e sukces'is.

“Erik'o!” li pez'lang'is. “Est'as ekster'ordinar'e, ke vi ven'is ĝust'e kiam mi intenc'is skrib'i al vi. Pri interes'a lingv'a problem'o. Kia ĝoj'o akcept'i hejm'e'n la plej fam'a'n kon'ant'o'n de ĉiu'j lingv'o'j uz'at'a'j aŭ uz'it'a'j de la jud'o'j, aŭtoritat'o'n pri la arame'a, spanjola, tata, jud'pers'a...”

“Nu, nu, ne tro'ig'u!” dir'is la vir'et'o, de'met'ant'e la mantel'o'n.

Inter'ven'is in'a voĉ'o:

“Jakobo, ebl'e Erik'o ŝat'us iom ripoz'i, ban'i si'n, aŭ ĝu'i duŝ'o'n, post tiel long'a, trans'ocean'a flug'ad'o. Ĉu vi ne pov'us las'i li'n spir'i kelk'minut'e antaŭ ol sufok'i li'n per vi'a'j lingv'a'j enigm'o'j?”

“Nu, nu,” respond'is la et'a barb'ul'o, “vi est'as tre afabl'a, kar'a amik'in'o, sed vi ne kompren'as ni'n vir'o'j'n. Ankaŭ mi pasi'iĝ'as pri tiu'j lingv'a'j demand'o'j, kaj est'os por mi pli re'freŝ'ig'e pri'trakt'i kun Jakobo la ŝat'at'a'n tem'o'n ol mal'streĉ'iĝ'i en vi'a ban'uj'o.”

“Ne pro ĝentil'ec'o vi tiel parol'as, esper'ebl'e,” ŝi dir'is, “sed ver'ŝajn'e ne. Mi suspekt'as, ke vi dir'as la ver'o'n. Intelekt'ul'o'j'n mi neniam kompren'os,” kaj, sku'ant'e la kap'o'n, ŝi for'ir'is al iu hejm'a task'o, las'ant'e la du vir'o'j'n sol'a'j.

“Kio'n vi ŝat'us trink'i?” Plum demand'is, verŝ'ant'e al si plen'glas'o'n da viski'o. “Ĉu ĉi-sam'a'n?”

La ali'a hezit'is, sen'util'e. Jam li'n serv'is li'a amik'o. Lev'ant'e la ŝultr'o'j'n, li akcept'is la viski'o'n.

“Sansán!”

“Sansán!”

Ili trink'is, Plum ver'e, Frajdele nur ŝajn'e. Viski'o'n li abomen'is.

“Mi menci'is vi'a'j'n lingv'a'j'n kapabl'o'j'n,” la traduk'ist'o lisp'is, “ĉar...”

“Vi de'fal'os, se vi atend'as de mi pli ol mi pov'as don'i,” la barb'ul'et'o inter'romp'is.

“Ne, ne. Ne ŝajn'ig'u vi'n modest'a. Mi kon'as vi'n. Aŭskult'u. Mi montr'os al vi dokument'o'n, pri kiu mi ŝat'us vi'a'n opini'o'n. Mi al'port'is ĝi'n el Alm'a-At'o.”

Li rapid'is al si'a stud'ĉambr'o, ne stabil'krur'e, kaj, bru'e kolizi'int'e kun koridor'a kest'o, re'ven'is kun gazet'o kovr'it'a per hebre'a'j liter'o'j.

“Ho!” Frajdele kri'et'is mir'e, leg'ant'e la titol'o'n. “Birobiĝaner Ŝtern! Ĉu ankoraŭ ekzist'as jud'o'j en tiu for'perd'it'a land'o? Mi opini'is ke tiu mal'nov'a projekt'o fiask'is.”

“Ili est'as ne pli ol 15 procent'o'j el la loĝ'ant'ar'o tie, ebl'e 20 procent'o'j,” la ali'a dik'voĉ'is. “Sed rigard'u la gazet'o'n.”

“Ĝi dev'as est'i interes'a. Jid'a gazet'o el tiel izol'it'a komun'um'o...”

“Fakt'e ĝi tut'e ne est'as interes'a. Se vi leg'os Pravda, vi leg'os la sam'a'j'n fraz'o'j'n, nur kun iom pli kamp'ar'a etos'o ĉi tie.”

“Kial do vi tiom sen'pacienc'as ĝi'n montr'i al mi?”

“Ne pro la jid'a part'o,” Plum respond'is re'verŝ'ant'e al si iom pli da alkohol'a venen'o, ĉe kio Frajdele direkt'is al li riproĉ'a'n rigard'o'n, tut'e van'e.

“Ĉu est'as part'o en ali'a lingv'o?”

“Atend'u kaj atent'u. Jen. Tiu ĉi titol'o leg'iĝ'as Progres'o'j de sovetia scienc'o kaj teknik'o, ĉu ne?”

“Vi tro drink'as, Jakobo,” li'a kun'ul'o dir'is, sku'ant'e la kap'o'n iom mal'ĝoj'e. Li rigard'is la gazet'o'n. “Nu, est'as pur'e jid'a lingv'o. Sed tiu aŭtor'o, tiu I. L. Ŝtamenber verk'as ver'e long'e, vid'u, mult'a'j'n paĝ'o'j'n tiu artikol'o okup'as.”

Plum absorb'is glut'o'n da viski'o, grat'is al si la nuk'o'n, dum spasm'a tik'o manifest'iĝ'is ĉe li'a lip'angul'o.

“Strang'e”, li pens'is en si'a du'on'ebri'a, konfuz'a stat'o. “Kial mi nun pens'as pri tiu'j libi'an'o'j?” Sed li ne sukces'is klar'e reg'i si'a'n mens'o'n. Li far'is kap'gest'o'n, kvazaŭ por muŝ'o'n for'pel'i, kaj si'n turn'is al Frajdele:

“Nun rigard'u,” li gras'vort'is. “La komenc'o de la tekst'o est'as en la jid'a. Sed post'e, dir'u al mi: kiu lingv'o est'as?”

“Permes'u...” la barb'ul'et'o atent'e leg'is, kun'tir'ant'e la brov'o'j'n. Jakobo Plum li'n rigard'is, ten'ant'e si'n ŝancel'iĝ'e star'e, kun unu ŝultr'o pli alt'a ol la ali'a, kaj far'ant'e strang'a'j'n grimac'o'j'n per la buŝ'o. Fin'e la ali'a ek'rid'is:

“Hahahaha! Tio ne est'as lingv'o! Mi pov'as ident'ig'i ĉiu'j'n lingv'o'j'n iam ajn skrib'it'a'j'n aŭ skrib'at'a'j'n per hebre'a'j liter'o'j. Tio ĉi ne est'as unu el ili.”

“Ankaŭ al mi ĝi aper'is strang'a, sed... Mi mi'n demand'is, ĉu ne est'as ia mal'oft'aĵ'o, ia jud-azerbajĝa aŭ io simil'a. La fakt'o, ke en plur'a'j lingv'o'j skrib'it'a'j hebre-liter'e, oni ne mark'as vokal'o'j'n, ig'as iu'n ajn liter'miks'aĵ'o'n aper'i kiel ver'a lingv'o, ĉu ne? Sed se ĝi ne est'as lingv'o, kio ĝi est'as?”

“Hahaha! Kar'a lingv'ist'o! Vi vid'ebl'e ne pens'is pri la evident'a solv'o! Hehe! Est'as fuŝ'aĵ'o, tut'e simpl'e. Mi suspekt'as, ke ili aĉet'is unu el tiu'j modern'a'j elektron'a'j maŝin'o'j, kiu'j kompost'as mem rekt'e el tajp'aĵ'o, kaj ili tiom mal'fru'is en la aper'ig'o de la ĵurnal'o, ke ili ne hav'is la temp'o'n re'leg'i la pres'it'a'n tekst'o'n, kaj la maŝin'o hav'is i'a'n difekt'o'n, kapric'o'n, tus'is, singult'is, kaj miks'is la liter'o'j'n. Tia sovetia teknik'o!”

Jakobo Plum ebri'et'e ek'rid'is, kaj frap'is al si la frunt'o'n per la man'o.

“Kompren'ebl'e! Tamen ne. Mi hav'as pli probabl'a'n respond'o'n: la Plan'o. Ĉu vi sci'as, kiom super'sankt'a la Produkt'o'plan'o est'as por soveti'an'o'j? Sekur'ec'o kaj mon'a en'spez'o de'pend'as ĉef'e de ĝi. Cert'e la Plan'o difin'is, ke dev'os aper'i tiom da paĝ'o'j, kaj ĉar ili ne hav'as sufiĉ'e da material'o kaj ating'is la Plan'a'n lim'dat'o'n, ili tajp'is i'o'n ajn sur si'a klav'ar'o, sci'ant'e ke okaz'os neni'u kontrol'o far'e de ne'jud'o, eĉ ekster Birobiĝano, kaj ke tie, ĉiu'j kompren'os kaj pardon'os la fuŝ'o'n! Hahaha! Kaj mi romp'is al mi la kap'o'n prov'ant'e trov'i, kia lingv'o tio est'as!”

“Vi cert'e prav'as. Vi'a hipotez'o est'as pli probabl'a ol la mi'a. Plen'um'i la Plan'o'n ĉia'kost'e! Kaj plej humur'e est'is titol'i tio'n Progres'o'j de sovetia teknik'o!”

“Prav'e, brav'e!”

“Aŭskult'u, kar'a mi'a, ĉu vi bon'vol'us las'i al mi tiu'n specimen'o'n? Tamen, birobiĝana gazet'o valor'as, ke oni konserv'u ĝi'n.”

“Erik'o, Erik'o, mi ŝat'as vi'n, sed ankaŭ mi hav'as la sam'a'n pens'o'n: mi ŝat'us konserv'i ĝi'n. Domaĝ'e, ke mi hav'as nur unu ekzempler'o'n.”

“Kial vi ne aĉet'is du?”

“Mi ne aĉet'is. Iu grav'ul'o tie, iu Kertsch, don'is ĝi'n al mi. Li dir'is, ke iu frenez'a soveti'an'o, kun kaŝ'a mister'a si'n'ten'o, ĝi'n liver'is al li, kvazaŭ li dev'us per ĝi far'i i'o'n grav'a'n. Kertsch ne sci'is, kio'n far'i el ĝi, kaj ĉar mi interes'iĝ'as pri lingv'o'j... Sed fakt'o est'as, ke mi hav'as nur unu ekzempler'o'n, kaj intenc'as ĝi'n konserv'i. Nu, kio okaz'as al vi, Erik'o, vi aspekt'as tut'e mal'ĝoj'a.”

Plum re'foj'e mal'plen'ig'is si'a'n glas'o'n, bru'e glut'e.

“Nu, kiam mi vid'is tio'n,” Frajdele dir'is, “mi pens'is: por mi'a'j arĥiv'o'j... Birobiĝana gazet'o...”

“Mi kompren'as. Mi sci'as, ke tia est'as absolut'e ne'hav'ebl'a en Okcident'o, sed...”

“Aŭskult'u, Jakobo,” la et'a barb'ul'o solen'e prononc'is. “Vi dezir'as ĉi tiu'n gazet'o'n, kaj mi dezir'as ĉi tiu'n gazet'o'n, ĉu ne?”

“Jes,” respond'is Plum, nebul'okul'e.

“Permes'u do, ke mi ag'u salomone. Ni aranĝ'u divid'o'n.”

“Erik'o, vi est'as geni'a. Pren'u la front'paĝ'o'n, aŭ pli ĝust'e la tut'a'n unu'a'n foli'o'n, kaj mi pren'u la du'a'n.”

Kaj la intern'o'n?”

“Tio est'as nur la fuŝ'aĵ'o, kiu'n mi mis'pren'is por ver'a lingv'o, ĝi valor'as neni'o'n. Tiu'n part'o'n ni pov'as for'ĵet'i.” Li genu'is apud la kamen'o. “Ceter'e, mi intenc'is tuj far'i fajr'o'n. Ne est'as tre varm'e, kaj kamen'fajr'o ĉiam kre'as tiel plaĉ'a'n etos'o'n.”

Li pren'is la intern'o'n de la gazet'o, ĝi'n ĉif'is, aranĝ'is sur ĝi mal'dik'a'n lign'o'n, kaj sur tiu iom pli dik'a'n, kaj sur tiu pli dik'a'n, fal'ig'is la tut'a'n aranĝ'o'n per mal'lert'a, ebri'ul'a gest'o, re'komenc'is, re'fal'ig'is part'e, kaj post kiam li fin'e tamen sukces'is pli mal'pli taŭg'e pret'ig'i la ŝtip'ar'o'n, met'is flam'ant'a'n alumet'o'n al ĝi.

La fajr'o bril'e lum'is.

Ambaŭ vir'o'j rigard'is ĝi'n kvazaŭ hipnot'e — fajr'o ja facil'e fascin'as — kaj dum long'a moment'o aŭd'iĝ'is nur la ritm'a tiktak'o de mal'nov'a pend'horloĝ'o kaj la plaĉ'e krak'a bru'o de lign'o flam'vor'at'a. Jakobo Plum plu drink'is.

“Okaz'is io strang'a pri tiu gazet'o,” li lisp'is, pli kaj pli pen'e artik'ant'e la silab'o'j'n. “Polic'an'o ĝi'n ŝtel'is de mi, kaj konserv'is ĝi'n unu aŭ du tag'o'j'n, antaŭ ol ĝi'n re'don'i.”

“Ebl'e cenzur'a afer'o, ĉu?”

“Ebl'e,” son'is la vaku'mens'a respond'o.

Ĉe ambaŭ vir'o'j tre nebul'a er'o da pens'o flirt'is tra'cerb'e, sed Frajdele est'is vojaĝ'e tro lac'a, Plum tro konfuz'a viski'e, por kapabl'i ver'e kapt'i ĝi'n.

“Rakont'u al mi pri Alm'a-At'o ĝeneral'e,” la et'a barb'ul'o sugest'is.

“Nu...” komenc'is la ali'a, dum tik'o vibr'ig'is kadenc'e la mal'dekstr'a'n angul'o'n de li'a buŝ'o, “est'is tiel. Kiam ni al'ven'is...”

Li star'iĝ'is el la seĝ'o kaj per la fajr'o'stang'o fuŝ'gest'e, du'on'ebri'e, iom sku'is la cindr'o'j'n. Ŝtip'o fal'is sur la plank'o'n, sed feliĉ'e ĝi apenaŭ komenc'is brul'i kaj ĝi'a sol'a efik'o est'is las'i sen'danĝer'a'n nigr'a'n makul'o'n.

De fuŝ'ul'o'j ekzist'as du spec'o'j, lert'a'j kaj mal'lert'a'j. Al la unu'a kategori'o aparten'is Zajd Azzuz, al la du'a Jakobo Plum. Sed dum ĉi-last'a sku'is la cindr'o'j'n de la du'a kopi'o de l’ Berenŝtama verk'o — du'a kopi'o pres'it'a sur ali'a numer'o, kun ali'a'j dat'o kaj en'paĝ'ig'o, kaj send'it'a al Alm'a-At'o laŭ ali'a voj'o “garanti'e, se okaz'us io fuŝ'a al la unu'a” — Jakobo Plum eĉ ne imag'is, ke li ĵus far'is la plej grandioz'a'n fuŝ'o'n el si'a tut'a viv'o.

En la kamen'o, la fajr'o plu mal'hel'ruĝ'is: laŭ ali'a proced'o ol la Berenŝtama, materi'o trans'form'iĝ'is en energi'o'n, hejm'ec'ig'e.