La kis'o kaj dek tri ali'a'j novel'o'j
Hjalmar Söderberg
El la sved'a traduk'is Sten Johansson
Aranĝ'is: Frank'o Luin
Ĉi tiu E'libr'o ekzist'as ankaŭ en pres'it'a
versi'o. Aĉet'u ĝi'n ĉe la Libr'o'serv'o de UEA (www.uea.org), ĉe vi'a'land'a libr'o'serv'o aŭ rekt'e ĉe la el'don'ej'o Al-fab-et-o,
Sten Johansson
Bergslagsgatan 14, 8 tr.
Se-602 17 Norrköping
Svedi'o
(alfabet'o@esperant'o.se)
ISBN 91-7303-064-3
ink'o@omnibus.se
http://www.omnibus.se/ink'o
Ink'o · Se-13542 TYRESÖ · Svedi'o
Decembr'o 2000
Hjalmar Söderberg (1869-1941) est'as unu el la grand'a'j sved'a'j verk'ist'o'j, kvankam li'a person'o kaj verk'o ne tiel okul'frap'as kiel ekzempl'e tiu de Strindberg. Li'a'j roman'o'j kaj novel'o'j hav'as kviet'a'n, mal'laŭt'a'n ton'o'n kaj neniam prezent'as mir'ind'a'j'n aventur'o'j'n. Oni oft'e nom'as li'n ”Stokholma verk'ist'o”, ĉar li'a'j rakont'o'j preskaŭ ĉiam okaz'as sur la strat'o'j kaj en la burĝ'a'j hejm'o'j de Stokholmo, sed la ekster'a mond'o en li'a'j verk'o'j est'as nur'a scen'ej'o. Li'a ver'a tem'o est'as la hom'a'j viv'kondiĉ'o'j kaj la soci'a'j mor'o'j; li oft'e trakt'as moral'a'j'n dilem'o'j'n, kiu'j unu'a'vid'e pov'as est'i intim'e lig'it'a'j al cert'a'j epok'o kaj klas'o, sed efektiv'e tuŝ'as ni'n ĉiu'j'n. Li'a sincer'ec'o kaj mank'o de hipokrit'o kaŭz'is al li grav'a'j'n problem'o'j'n: li est'is klas'it'a kiel ”de'log'ant'o de l’ jun'ul'ar'o” kaj kiel blasfem'ant'o. Part'e pro kalumni'o'j flank'e de la konservativ'a kritik'o li en 1917 migr'is al Kopenhago, kie li pli facil'e spir'is, kaj de kie li daŭr'e part'o'pren'is en la sved'a kultur'a viv'o.
Krom fikci'o Hjalmar Söderberg verk'is ankaŭ religi'a'n kritik'o'n, kie li'a skeptik'ism'o hav'ig'is al li potenc'a'j'n mal'amik'o'j'n.
Li ankaŭ tre abomen'is politik'a'n fanatik'ism'o'n, kaj la last'a'j tag'o'j de li'a viv'o pas'is en mal'esper'o pri la est'ont'ec'o, en Kopenhago okup'it'a de la nazi'a Germanio.
La verk'ar'o de Söderberg ne est'as tre ampleks'a, sed ĝi rest'as legat'a ankoraŭ post jar'cent'o, precip'e de jun'a'j hom'o'j. Ŝajn'as ke eĉ hodiaŭ'a'j ge'jun'ul'o'j kapabl'as tra'vid'i cirkonstanc'o'j'n lig'it'a'j'n al la epok'o por disting'i la kern'o'n, la problem'ar'o'n kiu'n Söderberg trakt'is. Plej mult'e oni ebl'e leg'as li'a'j'n roman'o'j'n, kiu'j oft'e tre serioz'e kaj mal'prud'e trakt'as moral'a'j'n demand'o'j'n. Sed esper'ebl'e la leg'ant'o trov'os ankaŭ li'a'j'n novel'o'j'n ĝu'ind'a'j. La novel'o'j plej oft'e hav'as etos'o'n leĝer'a'n, tamen ĉiam kun baz'a akord'o serioz'a aŭ pri'pens'ind'a. Inter la novel'o'j amuz'a'j oni trov'as ankaŭ kelk'a'j'n pur'e angor'a'j'n, kiel en ĉi kolekt'o Sonĝ'o pri mal'jun'ec'o.
La lingv'o de Hjalmar Söderberg est'as strikt'a, moder'a, pur'a kaj traf'a, mank'as en ĝi kliŝ'o'j kaj lingv'a pav'ad'o. Sen'dub'e tiu lingv'o grav'e kontribu'as al la freŝ'a, ĉiam aktual'a impres'o, kiu'n far'as li'a'j tekst'o'j. Por la traduk'int'o ĝi est'as pur'a plezur'o, esper'ebl'e ankaŭ la leg'ant'o est'os kontent'a!
Sten Johansson
Vir'o mort'is, kaj post li'a mort'o neni'u pri'zorg'is li'a'n nigr'a'n hund'o'n. La hund'o long'e kaj amar'e funebr'is pri li. Ĝi tamen ne kuŝ'iĝ'is por mort'i sur la tomb'o de si'a mastr'o, ebl'e pro tio ke ĝi ne sci'is kie tiu trov'iĝ'as, ebl'e ankaŭ pro tio ke ĝi esenc'e est'is hund'o jun'a kaj gaj'a, kiu ankoraŭ ŝajn'is hav'i kont'o'n por regul'ig'i kun la viv'o.
Trov'iĝ'as hund'o'j du'spec'a'j: tia'j kun mastr'o, kaj tia'j sen mastr'o. Laŭ la ekster'aĵ'o tiu disting'o ne grav'as; sen'mastr'a hund'o pov'as est'i sam'e gras'a kiel la ali'a'j, oft'e eĉ pli gras'a. Ne, la diferenc'o trov'iĝ'as ali'lok'e. Por hund'o la hom'o signif'as etern'o'n, providenc'o'n. Mastr'o'n obe'i, sekv'i, fid'i: jen por tiel dir'i la senc'o de hund'a viv'o. Est'as ver'e, ke ĝi ne dum ĉiu minut'o de la tag'o pens'as pri si'a mastr'o, kaj ke ĝi ne ĉiam akompan'as li'n ĉe'kalkan'e; ne, ĝi oft'e vag'as tut'e sol'a kun afer'ec'a mien'o dum ĝi pri'flar'as dom'angul'o'j'n, lig'as rilat'o'j'n kun si'a'j sam'spec'ul'o'j kaj kapt'as ost'o'n, se tiel ebl'as, kaj zorg'as pri mult'o; tamen en la moment'o kiam ĝi'a mastr'o fajf'as, ĉio ĉi mal'aper'as el ĝi'a hund'a cerb'o pli rapid'e ol kiel skurĝ'a'j bat'o'j el'pel'is la vend'ist'o'j'n el la templ'o; ĉar ĝi sci'as, ke unu afer'o est'as neces'a. Kaj ĝi forges'as si'a'n dom'angul'o'n kaj si'a'n ost'o'n kaj si'a'j'n kompan'o'j'n kaj rapid'as al si'a mastr'o.
Tiu hund'o, kies mastr'o mort'is en manier'o kiu'n la hund'o
ne sci'is, kaj est'is en'tomb'ig'it'a en lok'o kiu'n la hund'o ne kon'is,
dum'long'e funebr'is pri li; sed kiam pas'is tag'o'j kaj neni'o okaz'is, kio pov'us memor'ig'i ĝi'n pri la mastr'o, ĝi forges'is li'n. En
tiu strat'o, kie ĝi'a mastr'o iam loĝ'is, ĝi ne plu flar'is la odor'o'n
de li'a'j spur'o'j. Kiam ĝi lud'is sur herb'ej'o kun amik'o, oft'e fajf'o tranĉ'is la aer'o'n, kaj sam'moment'e la amik'o mal'aper'is kiel
vent'o. Tiam ĝi streĉ'is la orel'o'j'n, sed neni'u fajf'o simil'is tiu'n
de ĝi'a mastr'o. Do ĝi forges'is li'n, kaj ĝi forges'is ankoraŭ i'o'n:
ĝi forges'is ke ĝi iam hav'is mastr'o'n. Ĝi forges'is, ke iam ajn
est'is temp'o, kiam ĝi ne konsider'us ebl'a por hund'o viv'i sen
mastr'o. Ĝi iĝ'is hund'o pri kiu dir'ebl'us, ke ĝi'a'j bon'a'j tag'o'j for'pas'is, kvankam nur en senc'o intern'a, ĉar pri mond'aĵ'o'j ĝi sufiĉ'e prosper'is. Ĝi viv'is tiel, kiel hund'o pov'as viv'i: ĝi foj-foj'e
ŝtel'is bon'a'n tag'manĝ'o'n sur la vend'o'plac'o kaj ricev'is baston'ad'o'n, kaj hav'is am'afer'o'j'n, kaj kuŝ'iĝ'is por dorm'i kiam ĝi
lac'iĝ'is. Ĝi akir'is amik'o'j'n kaj mal'amik'o'j'n. Iu'tag'e ĝi zorg'e tan'is la haŭt'o'n de hund'o pli mal'fort'a, ali'tag'e ĝi mem est'is grav'e taŭz'it'a de ali'a, pli fort'a. Fru'maten'e oni pov'is vid'i ĝi'n kur'i
mal'supr'e'n laŭ la strat'o de si'a mastr'o, kie ĝi pro kutim'o ankoraŭ plej oft'e rest'ad'is. Ĝi kur'as rekt'e antaŭ'e'n kun mien'o
kvazaŭ ĝi hav'us i'o'n grav'a'n por plen'um'i; pas'ant'e pri'flar'as
hund'o'n renkont'at'a'n, sed ne zorg'as daŭr'ig'i la kon'at'iĝ'o'n; post'e ĝi rapid'iĝ'as, sed subit'e sid'iĝ'as por grat'i si'n mal'antaŭ orel'o kun flam'iĝ'ant'a energi'o. En la sekv'a moment'o ĝi ek'salt'as
kaj flug'as trans la strat'o'n por pel'i ruĝ'a'n kat'o'n tra kel'a tru'o,
post kio ĝi kun re'konker'it'a mien'o afer'ec'a plu'ir'as si'a'n voj'o'n
kaj mal'aper'as post dom'angul'o.
Tiel pas'is ĝi'a tag'o, kaj jar'o proksim'e spur'sekv'is jar'o'n, kaj ĝi mal'jun'iĝ'is sen tio'n rimark'i.
Post'e do al'ven'is vesper'o nub'a. Est'is humid'e kaj mal'varm'e, kaj iam-tiam ek'pluv'is. La mal'jun'a hund'o dum tut'a tag'o vag'ad'is long'e for en la urb'o; ĝi mal'rapid'e supr'e'n'ir'is la strat'o'n, ĝi iom'et'e lam'is; foj-foj'e ĝi halt'is por sku'eg'i si'a'n nigr'a'n fel'o'n, kiu kun la jar'o'j griz'miks'iĝ'is ĉirkaŭ la kap'o kaj kol'o. Laŭ si'a kutim'o ĝi flar'is jen dekstr'e, jen mal'dekstr'e; post'e ĝi devi'is sub pord'eg'a'n volb'o'n, kaj kiam ĝi re'ven'is el tiu, ali'a hund'o ĝi'n akompan'is. Sekv'a'moment'e aper'is ankaŭ tri'a. Ili est'is hund'o'j jun'a'j kaj ŝerc'em'a'j, kaj ili vol'is log'i ĝi'n al lud'ad'o; sed ĝi est'is mal'bon'humor'a, kaj krom'e komenc'iĝ'is pluv'eg'o. Tiam fajf'o tranĉ'is la aer'o'n, long'a kaj akr'a fajf'o. La mal'jun'a hund'o rigard'is la du jun'a'j'n, sed ili ne atent'is; fajf'is neni'u el ili'a'j mastr'o'j.
Tiam la mal'jun'a sen'mastr'a hund'o streĉ'is la orel'o'j'n; ĝi subit'e sent'is si'n tre strang'a. Jen ankoraŭ fajf'o, kaj la mal'jun'a hund'o perpleks'e salt'is jen unu'flank'e'n jen ali'flank'e'n. Fajf'as ĝi'a mastr'o, tiam ĝi ja dev'as obe'i! Tri'a'foj'e iu fajf'is, sam'e persist'e kaj akr'e. Kie li do est'as, kiu'direkt'e? Kiel tio okaz'is, ke mi dis'iĝ'is de mi'a mastr'o? Kaj de kiam ni dis'iĝ'is, de hieraŭ aŭ de tri tag'o'j aŭ ebl'e de moment'o? Kaj kiel aspekt'is mi'a mastr'o, kaj kia'n odor'o'n li hav'is, kaj kie li est'as, kie li est'as? Ĝi kur'is en rond'o'j pri'flar'ant'e ĉiu'j'n preter'pas'ant'o'j'n, sed neni'u est'is ĝi'a mastr'o, kaj neni'u vol'is est'i tia. Tiam ĝi turn'is si'n kaj kur'is mal'supr'e'n laŭ la strat'o; ĉe dom'angul'o ĝi halt'is por rigard'i ĉirkaŭ'e'n ĉiu'direkt'e. Ĝi'a mastr'o ne est'is tie. Tiam ĝi galop'e re'kur'is laŭ la strat'o; kot'o ŝpruc'is de ĝi kaj pluv'akv'o flu'is de ĝi'a fel'o. Ĉiu'angul'e ĝi halt'is, sed neni'e trov'iĝ'is ĝi'a mastr'o.
Tiam ĝi sid'iĝ'is en strat'kruc'iĝ'o, streĉ'is si'a'n hirt'a'n kap'o'n al la ĉiel'o kaj hurl'is.
Ĉu vi iam vid'is, ĉu vi iam aŭd'is tia'n hund'o'n forges'it'a'n, sen'mastr'a'n, kiu streĉ'as si'a'n kol'o'n al la ĉiel'o kaj hurl'as, hurl'as? La ali'a'j hund'o'j mal'rapid'e for'trot'as kun la vost'o inter la krur'o'j; ja ili ne pov'as konsol'i nek help'i.
De'nov'e est'as aŭtun'o kaj mal'hel'a'j tag'o'j, kaj la sun'o kaŝ'as si'n en la plej mal'lum'a angul'o de la spac'o, ke neni'u vid'u kiel pal'a kaj mal'jun'a kaj triv'it'a ĝi far'iĝ'is en tiu ĉi last'a temp'o. Sed dum vent'o sibl'as tra la fenestr'a'j fend'o'j kaj pluv'o plaŭd'as en la tegment'a de'flu'il'o kaj mal'sek'a hund'o sur la strat'o hurl'as antaŭ ferm'it'a pord'o, kaj antaŭ ol la unu'a fajr'o de la aŭtun'o esting'iĝ'as en ni'a kahel'forn'o, mi vol'as rakont'i al vi fabel'o'n pri la pluv'et'o.
Nun aŭskult'u:
La bon'a di'o antaŭ kelk'a temp'o tiel mal'kontent'is pri la
mal'bon'ec'o de la hom'o'j, ke li decid'is pun'i ili'n ankoraŭ pli
mal'bon'ig'ant'e ili'n. Plej prefer'e li en si'a grand'a bon'ec'o ŝat'us
dron'ig'i ili'n ĉiu'j'n per nov'a diluv'o; li ne forges'is kiel plaĉ'a est'is
tiu vid'o, kiam ĉio viv'a pere'is en la inund'o. Sed bedaŭr'ind'e,
en sentimental'a moment'o li unu'foj'e promes'is al No'a neniam tio'n re'far'i.
”Aŭskult'u, amik'o mi'a”, li tial iu'tag'e dir'is al la diabl'o. ”Vi efektiv'e ja ne est'as sankt'ul'o, sed vi foj'e hav'as bon'a'j'n ide'o'j'n, kaj oni pov'as kun vi rezon'i. La hom'o'j mal'bon'as kaj ne vol'as bon'iĝ'i. Mi'a pacienc'o, kiu est'as sen'lim'a, nun el'ĉerp'iĝ'is, kaj mi decid'is pun'i ili'n ankoraŭ pli mal'bon'ig'ant'e ili'n. Mi esper'as ke ili tiam ĉiu'j pere'ig'os unu la ali'a'n kaj si'n mem. Ŝajn'as al mi, ke ni'a'j interes'o'j — ali'okaz'e tiel mal'sam'a'j — tie ĉi escept'e pov'us trov'i komun'a'n punkt'o'n; kia'n konsil'o'n vi pov'as don'i al mi?”
La diabl'o medit'ant'e mord'et'is la pint'o'n de si'a vost'o.
”Sinjor'o”, li fin'e respond'is, ”vi'a saĝ'o est'as sam'e grand'a kiel vi'a bon'ec'o. La statistik'o montr'as, ke la plej grand'a nombr'o de krim'o'j est'as far'at'a'j aŭtun'e, kiam la tag'o'j mal'hel'as kaj la ĉiel'o griz'as kaj la ter'o kuŝ'as vual'it'a de pluv'o kaj nebul'o.”
La bon'a di'o long'e cerb'um'is pri tiu'j vort'o'j.
”Mi kompren'as”, li fin'e dir'is. ”Vi'a konsil'o est'as bon'a kaj mi ĝi'n sekv'os. Vi hav'as bon'a'j'n talent'o'j'n, amik'o mi'a, sed vi dev'us uz'i ili'n pli bon'e.”
La diabl'o rid'et'is kaj sving'is la vost'o'n, ĉar li est'is flat'it'a kaj kor'tuŝ'it'a, kaj post'e li lam'is hejm'e'n.
Sed la bon'a di'o dir'is al si mem:
”Ek'de nun ĉiam pluv'et'os. La nub'o'j neniam dis'iĝ'os, la nebul'o neniam lev'iĝ'os, la sun'o neniam plu bril'os. Kaj est'os mal'klar'e kaj griz'e ĝis la fin'o de l’ temp'o.”
Kaj tiel est'is.
La pluv'ombrel'far'ist'o'j kaj la galoŝ'fabrik'ist'o'j komenc'e ĝoj'is, sed ne daŭr'is long'e, ĝis la rid'o glaci'iĝ'is ankaŭ sur ili'a'j lip'o'j.
La hom'o'j ne konsci'as, kiom grav'as al ili bel'a veter'o, ĝis ili dum kelk'a temp'o mal'hav'as ĝi'n. Gaj'ul'o'j iĝ'is melankoli'a'j. Melankoli'ul'o'j iĝ'is frenez'a'j kaj pend'ig'is si'n en long'a'j vic'o'j aŭ kolekt'iĝ'is por aranĝ'i koncili'o'j'n. Baldaŭ oni ne plu labor'is, kaj la mizer'o est'is sever'a. La krim'o'j obl'iĝ'is laŭ kap'turn'a skal'o, la mal'liber'ej'o'j far'iĝ'is tro'loĝ'at'a'j, la frenez'ul'ej'o'j sufiĉ'is nur al la saĝ'ul'o'j. La nombr'o de viv'ul'o'j mal'kresk'is, kaj ili'a'j loĝ'ej'o'j est'is for'las'it'a'j. Oni dekret'is mort'pun'o'n pro mem'mort'ig'o; neni'o help'is.
La hom'ar'o, kiu dum tiom da generaci'o'j rev'is kaj verk'is pri etern'a printemp'o, nun ir'is renkont'e al si'a'j last'a'j tag'o'j tra etern'a aŭtun'o. Tag'o'n post tag'o la detru'ad'o kresk'is. Region'o'j dezert'iĝ'is, urb'o'j ruin'iĝ'is. Sur la plac'o'j kolekt'iĝ'is hund'o'j hurl'ant'a'j; sed tra la strat'et'o'j ir'is mal'jun'a lam'ul'o de dom'o al dom'o kun sak'o sur'dors'e kolekt'ant'e anim'o'j'n. Kaj ĉiu'vesper'e li lam'is hejm'e'n kun plen'a sak'o.
Sed unu'vesper'e li ne lam'is hejm'e'n. Anstataŭ'e li ir'is al la pord'eg'o de l’ ĉiel'a regn'o kaj rekt'e al la tron'o de la bon'a di'o.
Tie li halt'is kun riverenc'o kaj dir'is:
”Sinjor'o, vi last'a'temp'e mal'jun'iĝ'is. Ni ambaŭ mal'jun'iĝ'is,
kaj tio'n kaŭz'as ke ni tre enu'as. Ho, sinjor'o, mal'bon'a'n konsil'o'n mi don'is al vi. La pek'o'j, kiu'j mi'n interes'as, bezon'as foj'e
iom da sun'bril'o por prosper'i. Jen rigard'u, vi far'is el mi mizer'a'n ĉifon'kolekt'ist'o'n!”
Kaj kun tiu'j vort'o'j li tiel mal'mild'e ĵet'is si'a'n mal'pur'a'n sak'o'n sur la ŝtup'o'j'n de la tron'o, ke la lig'il'o romp'iĝ'is kaj la anim'o'j dis'flirt'is. Ili ne est'is nigr'a'j, sed griz'a'j.
”Jen la anim'o'j de la last'a'j hom'o'j”, dir'is la diabl'o. Mi donac'as ili'n al vi, sinjor'o. Sed zorg'e evit'u uz'i ili'n, se vi intenc'as kre'i nov'a'n mond'o'n!”
Vent'o sibl'as tra la fenestr'a'j fend'o'j, kaj pluv'o plaŭd'as en la tegment'a de'flu'il'o, kaj fin'it'a est'as ĉi fabel'o. Kiu ĝi'n ne kompren'is, tiu konsol'iĝ'u per tio ke morgaŭ est'os bel'a veter'o.
Okaz'is preskaŭ en mi'a infan'aĝ'o.
Est'is aŭtun'a vesper'o kun fort'a vent'o sur unu el la insul'ar'a'j ŝip'o'j. Ni ankoraŭ ne trans'loĝ'iĝ'is urb'e'n de ni'a kamp'ar'a somer'a dom'o, kaj mi vetur'ad'is al kaj el la urb'o pro mi'a lern'ej'o. Mi kiel kutim'e est'is mal'diligent'a kaj dev'is ekzamen'iĝ'i pri kelk'a'j stud'objekt'o'j por est'i akcept'it'a en super'a klas'o.
En la krepusk'o mi vag'is tie'n kaj re'e'n sur la ferdek'o, kun kusp'it'a kol'um'o kaj la man'o'j en'poŝ'e, pens'ant'e pri mi'a mal'prosper'o en la lern'ej'o. Mi est'is preskaŭ cert'a ke mi dev'os re'far'i la klas'o'n. Klin'iĝ'ant'e antaŭ'e'n super la ŝip'rand'o kaj vid'ant'e la ond'o'j'n ŝaŭm'i blank'e kaj la babord'a'n lantern'o'n ĵet'i fajr'e verd'a'j'n re'bril'o'j'n kontraŭ la nigr'a akv'o, io mi'n tent'is salt'i trans'rand'e'n. Tiam ja la matematik'a instru'ist'o bedaŭr'os si'a'n pedant'em'o'n — tiam, kiam jam est'os tro mal'fru'e.
Sed rest'i tie ekster'e est'is mal'varm'e, kaj pens'ant'e ke mi jam sufiĉ'e frost'iĝ'is, mi ir'is en la kajut'o'n por fum'ant'o'j.
Mi ankoraŭ imag'as la interior'o'n* el varm'o kaj hejm'ec'o, kiu'n renkont'is mi'a rigard'o kiam mi mal'ferm'is la pord'o'n. La lum'ig'it'a lamp'o mal'rapid'e balanc'iĝ'is tie'n kaj re'e'n de la plafon'o kvazaŭ pendol'o. Sur'tabl'e vapor'is kvar viski'a'j grog'o'j; kvar cigar'o'j ard'is, kaj kvar sinjor'o'j rakont'ad'is fi'a'j'n anekdot'o'j.
*) bild'o aŭ imag'o pri dom'intern'o, hejm'a viv'o k.s.
Mi kon'is ili'n ĉiu'j'n kiel najbar'o'j'n ĉe la somer'a dom'o; unu direktor'o de firm'o, unu mal'jun'a pastr'o, unu aktor'o kaj unu komerc'ist'o de et'aĵ'o'j. Mi ĝentil'e riverenc'is kaj sid'iĝ'is en angul'o. Mi hav'is leĝer'a'n impres'o'n ke mi'a ĉe'est'o ebl'e pov'us ŝajn'i super'flu'a; sed ali'flank'e neni'u pov'us ja postul'i ke mi ir'u ekster'e frost'iĝ'ant'e, kiam est'as tiom da spac'o en la kajut'o.
Krom'e mi sci'is, ke mi pov'us tut'e bon'e kontribu'i al la distr'o se neces'us.
La kvar sinjor'o'j ŝtel'rigard'is mi'n kun cert'a mal'varm'o, kaj est'iĝ'is paŭz'o.
Mi hav'is dek ses jar'o'j'n, kaj mi antaŭ ne'long'e konfirm'iĝ'is.
Oni dir'is al mi, ke mi en tiu ĉi temp'o hav'is aspekt'o'n naiv'a'n kaj sen'kulp'a'n.
La paŭz'o tamen ne est'is long'a. Kelk'a'j glut'o'j el la glas'o'j, kelk'a'j tir'o'j de la cigar'o'j, kaj la diskut'o de'nov'e ek'hav'is verv'o'n.
Unu apart'a trajt'o tamen frap'is mi'n: ĉiu'j'n anekdot'o'j'n, kiu'j'n oni rakont'is, mi jam aŭd'is ne'kalkul'ebl'a'j'n foj'o'j'n, kaj mi person'e trov'is ili'n sufiĉ'e simpl'a'j. Fi'a'j anekdot'o'j kiel kon'at'e est'as divid'ebl'a'j en du ĉef'a'j'n grup'o'j'n: unu koncentr'iĝ'as precip'e ĉirkaŭ la digest'a procez'o kaj cirkonstanc'o'j lig'it'a'j kun tiu, dum la du'a, kiu valor'as ne'kompar'ebl'e pli mult'e, prefer'e tem'as pri la vir'in'o. La unu'a'n grup'o'n mi kaj mi'a'j sam'lern'ej'an'o'j de'long'e las'is mal'antaŭ ni; des pli surpriz'is mi'n aŭd'i tiu'j'n ĉi matur'a'j'n sinjor'o'j'n dediĉ'i al ĝi si'a'n plej viv'a'n interes'o'n, dum la du'a, eg'e pli interes'a grup'o est'is plen'e neglekt'at'a. Mi ne kompren'is tio'n ĉi. Ĉu ebl'e est'is pro ia super'flu'a respekt'o al mi? Ne neces'as dir'i ĝis kia grad'o la suspekt'o pri tio mi'n incit'is. La vigl'a etos'o de la kajut'o infekt'is mi'n kaj ig'is mi'n entrepren'em'a, kaj mi energi'e decid'is met'i fin'o'n al tiu'j ĉi infan'aĵ'o'j.
”Aŭskult'u, onkl'o”, mi tut'e ne'atend'it'e dir'is dum silent'o post anekdot'o, kiu est'is tiel sen'danĝer'a, ke nur la pastr'o rid'is pri ĝi, ”ĉu vi memor'as tiu'n anekdot'o'n kiu'n la ŝip'estr'o rakont'is antaŭ'hieraŭ?”
La ”onkl'o” est'is la direktor'o; li est'is bon'a amik'o de mi'a patr'o.
Kaj mi sen'tim'e daŭr'ig'is:
”Ĝi est'as la plej amuz'a kiu'n mi aŭd'is en mi'a tut'a viv'o. Mi
pet'as vi'n rakont'i ĝi'n, onkl'o!”
Kvar par'o'j da surpriz'it'a'j okul'o'j direkt'iĝ'is al mi, kaj est'iĝ'is embaras'a silent'o. Mi jam bedaŭr'is mi'a'n subit'a'n kuraĝ'o'n.
La direktor'o dis'romp'is la glaci'o'n de silent'o per facil'anim'a rid'o, kiu est'is nur mal'fort'a eĥ'o de la tondr'o'j kiu'j'n li el'ig'is antaŭ kelk'a'j tag'o'j, kiam la ŝip'estr'o rakont'is la anekdot'o'n.
”Hi-hi — jes, ĝi ne est'as mal'bon'a...”
Kaj li ek'rakont'is ĝi'n. Ĝi est'is tre spic'it'a, kaj ĝi tem'is pri la vir'in'o.
La aktor'o komenc'e kaŝ'is si'a'j'n sent'o'j'n mal'antaŭ si'a kutim'a mask'o de dign'a serioz'ec'o, dum kontraŭ'e la et'komerc'ist'o, mal'jun'a vir'kapr'o, kiu'n la pek'ad'o griz'ig'is, ŝtel'rigard'is mi'n kun cert'a interes'o, en kiu trov'iĝ'is iom da kresk'int'a respekt'o por mi'a person'o.
Sed kiam la anekdot'o komenc'is pren'i iom'et'e mal'dec'a'n direkt'o'n, ĝi'n subit'e inter'romp'is la pastr'o, bon'vol'a aĝ'ul'o kun
pi'a kaj infan'a esprim'o en si'a sen'barb'a mal'jun'ul'in'a vizaĝ'o:
”Pardon'u, kar'a amik'o, ke mi inter'romp'as, sed”, kaj li iom'et'e tord'iĝ'is direkt'ant'e si'a'j'n vort'o'j'n al mi, ”kiu'n aĝ'o'n vi efektiv'e hav'as, jun'ul'o? Ĉu vi jam part'o'pren'is la sank... — la komuni'o'n?”
Mi sent'is ke mi sang'e ruĝ'iĝ'as. Mi forges'is, ke trov'iĝ'as pastr'o en la societ'o.
”Je-es”, mi preskaŭ ne'aŭd'ebl'e balbut'is. ”Mi konfirm'iĝ'is last'vintr'e.”
”Bon'e”, respond'is la mal'jun'a pastr'o, mal'rapid'e kirl'ant'e si'a'n grog'o'n.
Kaj ne lev'ant'e la rigard'o'n li al'don'is, per voĉ'o, kiu'n kvar'dek jar'o'j da akord'ig'ad'o inter Di'o kaj la mond'o stamp'is per
mild'a ton'o de indulg'o kaj toler'o:
”Daŭr'ig'u, kar'a amik'o. Pardon'u mi'a'n inter'romp'o'n.”
En iu april'a tag'o antaŭ mult'a'j jar'o'j, en epok'o kiam mi ankoraŭ cerb'um'is pri la senc'o de l’ viv'o, mi en'ir'is et'a'n cigar'butik'o'n ĉe strat'et'o por aĉet'i cigar'o'n. Mi elekt'is mal'hel'a'n kaj angul'hav'a'n El Zelo, met'is ĝi'n en mi'a'n cigar'uj'o'n, pag'is kaj prepar'is mi'n por for'ir'i. Sed subit'e mi ek'hav'is la ide'o'n montr'i al la jun'ul'in'o, kiu labor'is en la butik'et'o, kaj de kiu mi oft'e aĉet'is mi'a'j'n cigar'o'j'n, et'a'n desegn'o'n far'it'a'n per tuĉ'o, kiu hazard'e kuŝ'is en mi'a bilet'uj'o. Mi ricev'is ĝi'n de jun'a art'ist'o, kaj laŭ mi'a opini'o ĝi est'is tre bel'a.
”Jen rigard'u”, mi dir'is etend'ant'e ĝi'n al ŝi, ”kio'n vi pens'as pri tio ĉi?”
Ŝi pren'is ĝi'n man'e kun sci'vol'a interes'o kaj rigard'is ĝi'n tre long'e kaj tre proksim'e. Ŝi turn'is ĝi'n laŭ plur'a'j direkt'o'j, kaj ŝi'a vizaĝ'o al'pren'is mien'o'n de pen'a pens'ad'o.
”Nu, kio'n ĝi signif'as?” ŝi fin'e demand'is kun sci'vol'a'j okul'o'j.
Mi iom'et'e konstern'iĝ'is.
”Ĝi neni'o'n special'a'n signif'as”, mi respond'is. ”Ĝi est'as nur'a pejzaĝ'o. Jen ter'o kaj jen ĉiel'o, kaj tio est'as voj'o... Ordinar'a voj'o...”
”Nu, tio'n mi ja vid'as”, ŝi grimac'is per sufiĉ'e mal'ĝentil'a ton'o; ”sed mi vol'as ek'sci'i kio'n ĝi signif'as.”
Mi est'is sen'konsil'a kaj embaras'it'a; neniam mi ek'pens'is pri tio, ke ĝi i'o'n signif'us. Sed ŝi'a koncept'o ne est'is ŝancel'ebl'a; ŝi unu foj'o'n por ĉiam ek'hav'is la ide'o'n, ke tiu bild'o dev'as est'i ia'spec'a ”serĉ'u la kat'o'n”. Kial mi ali'okaz'e montr'us ĝi'n al ŝi?
Fin'e ŝi al'met'is ĝi'n al la fenestr'a glac'o por tra'vid'i ĝi'n. Kred'ebl'e oni iam montr'is al ŝi i'a'j'n kurioz'a'j'n lud'kart'o'j'n, kiu'j sub normal'a lum'o prezent'as karo'a'n naŭ'o'n aŭ pik'a'n fant'o'n, sed kiu'j, se oni ten'as ili'n kontraŭ la lum'o, prezent'as i'o'n mal'dec'a'n.
Ŝi'a ekzamen'ad'o tamen don'is neni'a'n rezult'o'n. Ŝi re'don'is
la desegn'o'n, kaj mi prepar'is mi'n por for'ir'i. Tiam la povr'a
knab'in'o subit'e tre ruĝ'iĝ'is kaj ek'parol'is kun plor'o en la voĉ'o:
”Hont'u, vi ver'e mal'bon'e ag'as, kiam vi tiel mok'as mi'n. Mi
tre bon'e sci'as ke mi est'as nur mal'riĉ'a knab'in'o kaj ne pov'as
akir'i bon'a'n eduk'o'n; sed pro tio ne neces'as mok'i mi'n. Ĉu vi
ne bon'vol'us dir'i, kio'n signif'as vi'a bild'o?”
Kio'n mi respond'u? Mi don'us mult'o'n por pov'i dir'i al ŝi kio'n ĝi signif'as; sed mi ne pov'is tio'n far'i, ĉar ĝi ja neni'o'n signif'is!
Nu, pas'is jam plur'a'j jar'o'j de tiam. Mi nun fum'as ali'a'j'n cigar'o'j'n kaj aĉet'as ili'n en ali'a butik'o, kaj mi ne plu cerb'um'as pri la senc'o de l’ viv'o; tamen ne pro tio ke mi ĝi'n imag'as trov'it'a.
Mi iam kon'is et'a'n fripon'o'n.
Li est'is sam'aĝ'a kiel mi kaj loĝ'is en la sam'a strat'o. Sed li super'is mi'n pri ĉio, ne nur pri spert'o kaj kuraĝ'o, sed ankaŭ pri sci'o'j; ĉar help'e de pec'o da ruĝ'a kreto aŭ karb'o li sci'is plen'ig'i la mur'o'j'n kaj bar'il'o'j'n de la strat'et'o desegn'ant'e vort'o'j'n kaj simbol'o'j'n, kies signif'o'j'n mi ne kon'is. El'ir'ont'e mi, se mi est'is sol'a kaj sen'protekt'a, ĉiam kutim'is unu'e ŝov'i la naz'o'n trans la pord'eg'o'n kaj ĵet'i rigard'o'n laŭ la strat'o por cert'iĝ'i ke la fripon'et'o ne proksim'as. Ĉar li est'is pli fort'a ol mi, kaj li neniam pov'is lern'i sen'pasi'e toler'i la vid'o'n de mi'a vest'o, kiu est'is pli pur'a kaj sen'difekt'a ol li'a propr'a.
Sed unu'foj'e okaz'is, ke mi ricev'is sled'et'o'n de mi'a patr'o. Ĝi est'is teg'it'a per pec'o da ruĝ'flor'a felt'a tapiŝ'o, la glit'il'o'j hav'is akr'a'j'n ŝtal'rel'o'j'n, kiu'j bril'is en la sun'lum'o, kaj ĝi krom'e hav'is et'a'n sonor'il'o'n ĉe'kap'e. Kiam mi unu'a'foj'e ven'is en la pord'eg'o'n kun tiu ĉi sled'et'o, kaj la odor'o de ĵus fal'int'a neĝ'o tikl'is mi'a'n naz'o'n kaj preskaŭ tern'ig'is mi'n, subit'e kapt'is mi'n tia frenez'a ĝoj'o, ke mi tut'e forges'is mi'a'j'n ordinar'a'j'n antaŭ'zorg'o'j'n kaj kur'is el la pord'eg'o rigard'ant'e nek dekstr'e'n nek mal'dekstr'e'n, salt'ant'e kaj danc'ant'e kiel pup'o kun ŝnur'o kaj el'ig'ant'e sovaĝ'a'j'n milit'kri'o'j'n.
Ĝust'e ekster mi'a pord'o la strat'o dekliv'is mal'supr'e'n al mal'alt'aĵ'o. Mi tuj sid'iĝ'is rajd'e sur la sled'et'o kaj las'is ĝi'n glit'i mal'supr'e'n; sed la dekliv'o ne est'is tre krut'a, kaj mi antaŭ'e'n'ir'is nur mal'rapid'e, tiel ke mi foj'e dev'is help'i per la pied'o'j. Frost'a vent'o blov'is tra la strat'o, mi'a'j orel'o'j komenc'is mal'varm'i, kaj eĉ mi'a ĝoj'o jam est'is frost'mort'ont'a. Kiam la glaci'a frost'o de la vent'o en'ŝtel'iĝ'is sub mi'a'n vest'o'n, tiam la jen'a konsider'o jam en'ŝtel'iĝ'is en mi'a'n anim'o'n: mi tut'e ne tiel amuz'iĝ'as nun, kiel ĵus, ven'ant'e tra la pord'eg'o kun mi'a sled'et'o.
Kaj pens'ant'e tiel en mi'a sol'ec'o, mi subit'e ek'vid'is la fripon'et'o'n, kiu star'is en si'a pord'o kun la man'o'j en'poŝ'e. Li est'is mal'pur'a kaj fav'a kaj mal'bel'eg'a je aspekt'o, kaj la vid'o plen'ig'is mi'a'n kor'o'n per tim'o kaj terur'o, ĉar li ver'e est'is aĉ'a fripon'o.
Mank'is al mi ebl'o eskap'i. Mi sid'is rigid'a sur mi'a sled'et'o mov'ant'e neniu'n membr'o'n, kiel kunikl'o antaŭ boa'o, atend'ant'e nur tio'n, ke la fripon'et'o aper'u el si'a pord'o por bat'i mi'n.
Sed vid'u, mi'a gard'a anĝel'o mi'n protekt'is. La fripon'et'o ne
aper'is el si'a pord'o; li rest'is kun la man'o'j en'poŝ'e, kaj rigard'ant'e mi'n kun pli da indiferent'o ol mal'am'o, li nur dir'is la jen'a'j'n
vort'o'j'n:
”Frap'u al vi la post'aĵ'o'n, bub'o, kaj vi ir'os pli rapid'e!”
Post'e li el'poŝ'ig'is pec'o'n da karb'o, desegn'is kvar'liter'a'n vort'o'n sur la mur'o kaj mal'aper'is en si'a'n pord'o'n.
Sed mi glit'is plu mal'supr'e'n sur la dekliv'o ŝov'ant'e per la pied'o'j por ven'i antaŭ'e'n, ĉar la dekliv'o ne est'is tre krut'a. Subit'e tamen la pens'o traf'is mi'n, ke pov'us trov'iĝ'i iom da ver'o kaŝ'it'a en la vort'o'j de la fripon'et'o. Se mi sid'as sen'mov'a sur mi'a sled'et'o, mi pens'is, kaj iu ven'as de mal'antaŭ'e kaj puŝ'as mi'a'n dors'o'n, la sled'et'o ir'as antaŭ'e'n kelk'a'n distanc'o'n. Se mi do frap'as al mi mem la dors'o'n, tio kompren'ebl'e hav'as la sam'a'n efik'o'n kiel se iu ali'a tio'n far'as. Est'as ja tiel simpl'e; kiel stult'a mi est'is, kiu antaŭ'e ne el'trov'is tio'n! Mi si'n'gard'e rigard'is ĉirkaŭ mi por cert'iĝ'i ke la fripon'et'o ne trov'iĝ'as proksim'e, ĉar mi ne vol'is ke li vid'u, ke mi sekv'as li'a'n konsil'o'n. Kaj post'e mi komenc'is frap'i al mi la dors'o'n laŭ mi'a plej'a kapabl'o.
Sed la sled'et'o ne mov'iĝ'is de si'a lok'o. Mi frap'is al mi la dors'o'n, tiel ke mi ruĝ'iĝ'is kaj varm'iĝ'is, kaj du sinjor'in'o'j halt'is kaj rid'is pri mi; sed la sled'et'o ne mov'is si'n.
Tiam mi mal'ĝoj'is kaj koler'is kaj pren'is la ŝnur'o'n de mi'a sled'et'o kaj kur'is hejm'e'n kun ĝi, dezir'ant'e ke mi hav'us pli aĝ'a'n frat'o'n, kiu pov'us bat'i por mi la fripon'et'o'n.
Ĉe la tag'manĝ'a tabl'o mi rakont'is mi'a'n aventur'o'n al mi'a patr'o kaj pet'is li'n klar'ig'i, kiel pov'as est'i, ke oni ne pov'as antaŭ'e'n'ir'i per sled'et'o frap'ant'e al si la dors'o'n.
Mi'a patr'o nek rid'is pri mi nek dir'is, ke mi est'as stult'a, kiel far'us la pli'mult'o de ali'a'j patr'o'j, sed klopod'is don'i al mi bon'a'n klar'ig'o'n pri la fenomen'o; sed en tio li implik'is si'n en kontraŭ'dir'o'j, tiel ke mi fin'e ek'hav'is la opini'o'n, ke li ne kompren'as pli mult'e de la afer'o ol mi. Mi tiam mal'esper'is pri la ebl'o iam trov'i solv'o'n de tiu enigm'o kaj demand'is mi'a'n bon'a'n patr'o'n, ĉu li almenaŭ ne vol'us bat'i la fripon'et'o'n. Sed li respond'is, ke li ne hav'as temp'o'n.
La temp'o flug'as, la jar'o'j pas'as.
La fripon'et'o plen'kresk'is kaj far'iĝ'is grand'a tramp'o. Mi mem ven'is al la lern'ej'o kaj lern'is mult'o'n; sed mi neniam ricev'is kontent'ig'a'n eksplik'o'n pri la kial'o, ke oni ne pov'as mov'i si'n antaŭ'e'n per sled'et'o frap'ant'e al si la dors'o'n. Foj'e ankoraŭ okaz'as, ke mi nokt'e kuŝ'as sen'dorm'a cerb'um'ant'e pri tiu ĉi enigm'o. Kaj se mi iu'tag'e hav'os fil'o'n, kaj li demand'os mi'n pri tiu ĉi afer'o, mi'a firm'a intenc'o est'as rid'i pri li kaj dir'i, ke li est'as stult'a.
Dum dek jar'o'j mi ne vid'is mi'a'n iam'a'n stud'amik'o'n, la pastr'o'n Torelius en Lerkila, ĝis ni en iu varm'a kaj bel'a somer'a vesper'o antaŭ ne'long'e renkont'iĝ'is sur la trotuar'o ekster la hotel'o ’Grand’. Ni manĝ'ad'is en la sam'a pension'o en Upsal'o, kie mi stud'is por mi ne memor'as kio — probabl'e la prepar'a — sed li stud'is por la fin'a kaj est'is tre serioz'a jun'a vir'o, krom sabat'vesper'e. Ĉar li hav'is regul'a'j'n kutim'o'j'n kaj est'is akurat'a pri ĉio, ankaŭ pri la jun'ul'a petol'ad'o. Li ceter'e hav'is bon'a'n kap'o'n, kaj ĉar li krom'e ven'is el bon'a mal'nov'a pastr'a famili'o kaj hav'is pli ol unu episkop'o'n, se ne kiel ver'a'n onkl'o'n, tamen kiel onkl'o'n laŭ'dir'a'n, sekv'e ĉio okaz'is al li rapid'e, tiel ke li jam en sufiĉ'e jun'a aĝ'o posed'is sufiĉ'e bon'a'n paroĥ'o'n. Ĉio ĉi don'is al li plej'part'e hel'a'n kaj harmoni'a'n opini'o'n pri la krist'an'ism'o, kaj kiam mi nun vid'is li'n ven'i renkont'e al mi laŭ la rand'o de la trotuar'o kun la brak'o'j etend'it'a'j, kvazaŭ pas'us nur'a semajn'o post kiam ni dis'iĝ'is ekster Taddis, mi laŭ li'a mien'o pov'us kred'i ke est'as sabat'vesper'o, se mi ne sci'us ke est'as vendred'o.
Ni sid'iĝ'is ĉe tabl'o sub la grand'a sun'ŝirm'il'o de la kaf'ej'o kaj prezent'ig'is al ni divers'a'j'n re'freŝ'ig'aĵ'o'j'n. Montr'iĝ'is ke pli rapid'e ol ni efektiv'e atend'is, ni ating'is la fund'o'n de ni'a'j mal'nov'a'j re'memor'o'j el la stud'ad'o, kaj ni'a inter'parol'o plej'part'e tuŝ'is la hodiaŭ'o'n. Mi ek'sci'is, ke li jam est'as du'a'foj'e edz'iĝ'int'a, kaj ke li'a du'a edz'ec'o ŝajn'as far'iĝ'i sam'e feliĉ'a kiel la unu'a est'us, se ni'a sinjor'o tiel vol'us. Li parol'is pri si'a agrabl'a viv'o en la kamp'ar'o, kiu'n li ne vol'us ŝanĝ'i kontraŭ io en la mond'o. Li am'is si'a'j'n paroĥ'an'o'j'n, kaj li ankaŭ supoz'is, ke ili estim'as li'n. Ni ankaŭ iom'et'e tanĝ'is la religi'a'j'n mov'ad'o'j'n de la nun'temp'o, kaj mi inter ali'e demand'is, ĉu li'n mult'e ĝen'as sekt'ul'o'j en li'a paroĥ'o.
”Vi cel'as la disident'o'j'n?” li dir'is. ”Ne, mi tiel ne pov'as dir'i.
Est'as ver'e, mi ne pov'as ne'i, ke ili komenc'e kaŭz'is al mi iom da zorg'o'j. Tio incit'is mi'n, kiam la ĉef'episkop'o ven'is por inspekt'i kaj vid'is, ke kolekt'iĝ'as pli da hom'o'j ĉe la sekt'a kapel'o ol ĉe la preĝ'ej'o. Sed mi est'is nov'a en la lok'o, mi'a antaŭ'ul'o dev'is port'i la kulp'o'n, kaj post'e la cirkonstanc'o'j pli'bon'iĝ'is.
Nun reg'as pli pac'a etos'o, kaj kvankam mi ne pov'as dir'i ke mi efektiv'e hav'as pli da hom'o'j en la preĝ'ej'o ol antaŭ'e, almenaŭ la nombr'o en la kapel'o mal'kresk'is, dank'al'di'o. — Nu, tio ceter'e hav'as si'a'n apart'a'n kial'o'n...”
Li inter'romp'is si'n kun iom'et'e mister'a aspekt'o, sed mi neni'o'n plu demand'is, kaj ni dum minut'o silent'is. Trotuar'e antaŭ ni promen'is kelk'a'j mal'dik'a'j janki'o'j inter gras'a'j stokholm'an'o'j, de Strömparterren son'is la last'a'j takt'o'j el la himn'o de la Habsburga dinasti'o, ĝi las'is post si strang'a'n kviet'o'n, kaj tra la kviet'o penetr'is blek'ad'o de bov'in'o. Ĝi ven'is el unu el la insul'ar'a'j ŝip'o'j kiu'j ĵus al'bord'iĝ'is ĉe la kaj'o; baldaŭ post'e oni aŭd'is la bov'in'o'n tret'i trans la pont'et'o'n, ven'is ankoraŭ unu, kaj oni vid'is bien'ul'o'n preter'pas'i, tren'ant'e la du bov'in'o'j'n post si per ŝnur'eg'o.
”Jen bel'a'j bov'in'o'j”, dir'is la paroĥ'estr'o, ”kvankam ne tiel bel'a'j kiel la mi'a'j. Mi hav'as la plej gras'a'j'n kaj bel'a'j'n en la tut'a paroĥ'o. Sed bov'in'o'j'n oni dev'as vid'i en verd'a pejzaĝ'o por ili'n kompren'i. Trov'iĝ'as neni'o kio'n mi pli mult'e ŝat'as ol mi'a'j'n bov'in'o'j'n, el tio kio est'as de tiu ĉi mond'o, kompren'ebl'e. Ceter'e ankaŭ tio hav'as si'a'n...”
”Apart'a'n kial'o'n?”
”Ĝust'e. Mi dev'as rakont'i al vi la tut'a'n histori'o'n, pri la bov'in'o'j kaj la disident'o'j kaj mi'a edz'iĝ'o. Ĉio est'as unu afer'o.
Jen aŭd'u:
Vi ebl'e memor'as ke la pas'int'a somer'o est'is tre varm'a, precip'e antaŭ Sankt'a Johano. Iu'tag'e mi far'is promen'o'n ĉirkaŭ
mi'a posed'aĵ'o, kiel kutim'e. Mi ir'is laŭ la rand'o'j de la fos'aĵ'o'j,
mez'e en la sun'radi'ad'o, mi ir'is trans herb'ej'o'n, kie mi'a'j hom'o'j
est'is falĉ'ant'a'j fojn'o'n, kaj ven'is al paŝt'ej'o kie la bov'in'o'j paŝt'iĝ'is. Vi ne pov'as imag'i kiel bel'a'j ili est'is tie inter la betul'trunk'o'j! Mi grat'is al ili la frunt'o'n kaj parol'is al ili kiel mi kutim'as, al Majroza kaj al Somer'flor'a kaj al Blankverta — ĝi est'as mi'a sonor'il'bov'in'o, ĝi ne hav'as korn'o'j'n kaj est'as blank'a
kiel lakt'o — kaj al la bov'o Herkul'o, kiu est'as la fort'o kaj la
pi'ec'o unu'iĝ'int'a'j. Trov'iĝ'as neniu'j pli afabl'a'j brut'o'j ol bov'o'j,
se oni nur de'komenc'e ne incit'as ili'n. Mi parol'is al ili ĉiu'j, kaj
ili respond'is al mi laŭ kapabl'o kaj blek'is post mi kiam mi for'las'is ili'n. Mi eĉ parol'is kun kred'ant'a tajlor'o, kiu'n mi renkont'is sur la dekliv'o, kaj kiu est'is grand'a lum'o inter la spirit'a'j
vek'it'o'j* de la paroĥ'o. Mi eĉ aŭd'is dir'i ke li kutim'as ekzorc'i.
Nu, li respond'is al mi acid'e, kompren'ebl'e — kaj post'e mi ven'is al la lag'o. Ĝi kuŝ'is bril'a kaj kviet'a. Mi ver'dir'e hav'as tiu'n princip'o'n neniam ban'i mi'n antaŭ Sankt'a Johano; sed nur kelk'a'j tag'o'j rest'is ĝis tiam, kaj mi est'is ŝvit'a kaj varm'a. Mi ne pov'is de'ten'i mi'n. Tuj mi sen'iĝ'is de la vest'o'j, salt'is en la akv'o'n kaj naĝ'is for. Sed est'is pli mal'varm'e ol mi atend'is, kaj mi
*) an'o de protest'ant'a ”re'vek'a” aŭ ”re'viv'ig'a” mov'ad'o kun radik'o'j en pietism'o
ne rest'is long'e en la lag'o. Re'ven'ant'e sur'ter'e'n mi ek'vid'is ĉiu'j'n bov'in'o'j'n al'proksim'iĝ'i. Mi vok'is ili'n, ili ven'is pli proksim'e'n, sed mal'rapid'e kaj si'n'gard'e. Blankverta ir'is unu'a, Herkul'o ten'is si'n proksim'e apud ĝi. Kiam ili est'is je distanc'o de dek aŭ dek kvin paŝ'o'j, mi subit'e laŭ ili'a mien'o vid'is ke ili ne re'kon'as mi'n, jes, ke ili eĉ ne vol'as re'kon'i mi'n kiel hom'o'n! Kaj en la rigard'o de Herkul'o mi kred'is vid'i i'o'n kio'n mi neniam antaŭ'e tie vid'is. Mi konced'as ke subit'e mi terur'e ek'tim'is. Se vi vol'as ek'kon'i panik'a'n tim'eg'o'n, ek'star'u tut'e nud'a antaŭ dek'du'o da grand'a'j best'o'j kun akr'a'j korn'o'j — vi sci'u ke mi hav'as dek unu bov'in'o'j'n kaj unu bov'o'n — kaj kun lag'o mal'antaŭ vi. Mi mem du'on'e frenez'iĝ'is pro tim'o kaj ek'kur'is laŭ la bord'o. Nun la bov'in'o'j vigl'iĝ'is. Mi aŭd'is ili'n rapid'e trot'ant'a'j'n mal'antaŭ mi. Kio'n far'i? Mi ek'kapt'is branĉ'o'n, kiu kresk'is sufiĉ'e mal'alt'e, kaj sving'is mi'n supr'e'n sur la arb'o'n. Tio okaz'is ĝust'a'temp'e, ĉar la tut'a svarm'o jam ĉirkaŭ'is mi'n, kaj Herkul'o snuf'is al mi kaj per la korn'o'j atak'is la arb'o'n. Nu, mi'n ĝi ĉiu'okaz'e ne pov'is ating'i, kaj feliĉ'e est'is tiel varm'e ke mi ne kapt'is mal'varm'um'o'n, kvankam kutim'e al mi facil'e mal'varm'as la stomak'o. Mi klopod'is rezon'i kun ili, sed est'is neni'a ebl'o. Blankverta hav'is nur mal'estim'o'n por respond'o, Majroza rigard'is koler'e sub la frunt'har'o'j, kaj Herkul'o jam perd'is si'a'n ekvilibr'o'n. Kaj ia'manier'e ili ja prav'is. Kiel ili pov'us imag'i, ke tiu ĉi fremd'a blank'a best'o, kiu je ili'a rigard'o ek'fuĝ'as kaj grimp'as sur arb'o'n kaj kiu hav'as nek nigr'a'n vest'o'n, nek okul'vitr'o'j'n, nek pajl'o'ĉapel'o'n kun vast'a rand'o, ident'as kun ili'a mastr'o kaj bon'a amik'o! Li kompren'ebl'e ne'evit'ebl'e dev'as est'i ili'a mal'amik'o, aŭ ĉiu'okaz'e aper'aĵ'o fremd'a, rid'ind'a kaj mal'dec'a, kontraŭ kiu ili dev'as milit'i.
Feliĉ'e tamen fort'a emoci'o mal'oft'e daŭr'as long'e, ĉiu'okaz'e ĉe la brut'o'j. Post kelk'a temp'o la riĉ'a'j herb'o'j sur la grund'o komenc'is kapt'i ili'a'n atent'o'n, kaj mi kaŝ'is mi'n laŭ ebl'o en la foli'ar'o esperant'e est'i forges'it'a. La best'o'j jam komenc'is dis'vast'iĝ'i, kaj mi ek'esper'is pri liber'iĝ'o — la mal'delikat'a arb'o'ŝel'o mal'agrabl'e frot'is mi'a'n haŭt'o'n — kiam mi aŭd'is parol'o'n kaj rid'o'n de knab'in'a'j voĉ'o'j. Est'is la instru'ist'in'o kaj ambaŭ fil'in'o'j de la kred'ant'a tajlor'o — ĉiu'j tri kompren'ebl'e spirit'e vek'it'a'j — kiu'j ven'is kun tuk'o'j en'man'e por ban'i si'n! Mi ne pov'as ne'i ke mi flustr'is al mi mem: gard'u mi'n de l’ diabl'o! Mi hav'is nur tiu'n esper'o'n ke ili ne vid'os mi'n, kaj mi promes'is al mi mem rekompenc'e turn'i la okul'o'j'n for de la lag'o. Nu, ceter'e ne est'is mult'o por rigard'i, se mi escept'as la plej jun'a'n. Ili fakt'e est'is tiel rapid'mov'a'j, ke mi apenaŭ hav'is temp'o'n pri'pens'i kio'n far'i antaŭ ol la plej jun'a jam star'is kun unu pied'o en'akv'e kaj ĉiu'j si'a'j vest'aĵ'o'j bel'e kaj ord'e met'it'a'j sur ŝton'o.
Sincer'e dir'it'e mi ankaŭ ne kuraĝ'is de'turn'i la kap'o'n, tim'ant'e far'i i'a'n bru'o'n en la foli'ar'o. Nu, baldaŭ ĉiu'j tri knab'in'o'j plaŭd'is en la lag'o, kaj mi sid'is silent'a kiel rat'et'o en mi'a arb'o.
La kutim'o far'as mult'o'n; la arb'o'ŝel'o ne plu tiel sever'e frot'is mi'a'n kompat'ind'a'n haŭt'o'n kiel ĵus, kaj mi komenc'is adapt'iĝ'i al mi'a sort'o kaj esper'i feliĉ'a'n fin'o'n de la histori'o. Tiel ja ankaŭ fin'e est'is, kvankam ne tia'manier'e kiel mi pens'is.
La knab'in'o'j re'ven'is el la lag'o, sed la instru'ist'in'o hazard'e sur'ter'iĝ'is iom'et'e pli for'e, kompren'ebl'e ĝust'e kie kuŝ'is mi'a'j vest'aĵ'o'j. Ŝi ven'as kur'ant'e kaj rakont'as pri si'a trov'o: ’Kuŝ'as vest'o'j de vir'o tie for, iu vir'o ban'as si'n tut'e apud'e, sed kie li perd'iĝ'is, li sen'dub'e naĝ'is long'e for!’ Ili vest'as si'n urĝ'e, ili star'as aŭskult'ant'e. Neni'o aŭd'ebl'as, kaj neni'u vid'ebl'as en la lag'o.
Esper'ebl'e li ne dron'is, kaj kiu li pov'as est'i? Oni dev'as pli zorg'e rigard'i la vest'aĵ'o'j'n. La plej jun'a est'as plej kuraĝ'a, ŝi ŝtel'ir'as tie'n kaj re'ven'as raport'ant'e: ’Est'as la paroĥ'estr'o! Imag'u se li dron'is!’ ’Kiel tiam est'os pri li'a anim'o?’ demand'as la instru'ist'in'o. ’Ho, ne zorg'u pri la anim'o’, respond'as la plej jun'a knab'in'o, sam'temp'e koler'a kaj plor'voĉ'a, ’mi lern'is ĉe li por la konfirmaci'o antaŭ tri jar'o'j, kaj mi tre bon'e ŝat'is li'n, kvankam li ne hav'as la ĝust'a'n kred'o'n. Sed ni'a sinjor'o cert'e ne est'as tiel malic'a kiel vi!’ Subit'e ili tuj silent'as kaj ek'gap'as kvazaŭ sorĉ'it'a'j supr'e'n al la arb'o. Post'e tri'voĉ'a ŝrik'o, kaj en la sekv'ant'a moment'o ili est'is kvazaŭ for'viŝ'it'a'j de vent'o.
Mi fin'e ven'is mal'supr'e'n el la arb'o kaj vest'is mi'n. Mi est'is relativ'e trankvil'a. Kaj vi dev'as konsent'i, ke mi ver'dir'e ne plu hav'is mult'o'n por perd'i. Sen'dub'e neniam iu humil'a serv'ant'o de la Sinjor'o est'is tiel sen'kulp'e en tiel dub'a situaci'o! Ne daŭr'is long'e ĝis la tajlor'o ven'is al la lok'o kun du ali'a'j kred'ant'o'j. Ili ĉiu'j tri aspekt'is sufiĉ'e mal'gaj'e, sed en la okul'o'j de la tajlor'o bril'is sekret'a fajr'o. Vi pov'as imag'i la kontent'ec'o'n de tiu fripon'o je la pens'o ke li ekzorc'os diabl'o'n el neni'u mal'pli ol li'a leĝ'a anim'zorg'ant'o, la paroĥ'estr'o! Mi tamen feliĉ'e jam vest'is mi'n, kaj per tio re'akir'is tiu'n dign'o'n, kiu nun pov'is tre util'i al mi. Antaŭ ol la tajlor'o eĉ pov'is mal'ferm'i la buŝ'o'n mi dir'is al li, ke mi vizit'os li'n post'tag'mez'e por ĉio'n klar'ig'i, post kio mi per gest'o adiaŭ'is ili'n kaj for'ir'is kun firm'a ten'iĝ'o.
Post'tag'mez'e mi feliĉ'e renkont'is unu'e la knab'in'o'n. Ŝi star'is ĉe arbed'o en la ĝarden'o manĝ'ant'e ne'matur'a'j'n gros'o'j'n. La patr'o fakt'e hav'is bon'a'n bien'o'n kun ĉarm'a ĝarden'o; li est'is ben'it'a ankaŭ pri mond'aĵ'o'j kaj ŝpar'ad'is kaj aĉet'is tiu'n ĉi bien'o'n. Mi klar'ig'is la tut'o'n al ŝi, kaj la am'ind'a infan'o tuj kred'is mi'n. Ŝi est'is la sol'a prudent'a el ili ĉiu'j. Unu'e ŝi pens'is ke mi frenez'iĝ'is, ĉar mi nud'a grimp'is sur arb'o'n; sed nun aŭd'ant'e mi'n parol'i kaj vid'ant'e ke mi ankoraŭ hav'as mi'a'n prudent'o'n, ŝi tuj kred'is mi'n. Ŝi est'is simpl'a kaj sen'afekt'a knab'in'o, kaj tio kio pas'is tut'e ne ŝajn'is al ŝi tiel terur'a kiel mi pens'is. Ver'ŝajn'e est'as ver'e, kiel iu dir'is, ke la vir'in'o est'as pli proksim'a al la natur'o ol la vir'o, kaj pri natur'a'j afer'o'j ŝi ĝeneral'e sent'as mal'pli da hont'o ol ni, kvankam ni ĉiam pens'as la kontraŭ'o'n kiam ni est'as jun'a'j kaj ne kon'as ili'n.”
”Nu, sed la tajlor'o?”
”Li neniam kred'is mi'n. Sed tio kompren'ebl'e ne mal'help'as ke li est'is flat'it'a, kiam mi post kelk'a'j monat'o'j svat'iĝ'is al li'a fil'in'o. Sen'dub'e vi jam kompren'is ke est'as ŝi, kiu nun est'as mi'a edz'in'o. Sed mi'a bo'patr'o ankoraŭ kred'as ke mi grimp'is nud'a sur arb'o'n por vid'i la knab'in'o'j'n ban'i si'n. Pro la bo'parenc'ec'o li tamen rigard'as tio'n kiel tre natur'a'n kaj pardon'ind'a'n pek'o'n de mal'fort'a karakter'o, kiu'n mi krom tio post'e komplet'e rekompenc'is. Sed inter li'a'j sam'kred'an'o'j li'a indulg'o al mi vek'is surpriz'o'n kaj mal'kontent'o'n, kaj pro tio la kun'ven'o'j en la sekt'a kapel'o, kiu'n posed'as li kaj li'a'j parenc'o'j, ne plu est'as tiel mult'nombr'e vizit'at'a'j kiel antaŭ'e.”
Jam est'is mal'fru'e, kaj ni for'ir'is. Kiam ni dis'iĝ'is ni kor'e prem'is la man'o'n unu de la ali'a, kaj mi dezir'is al li ĉi'a'n feliĉ'o'n, kaj pri la venk'o de la ĝust'a eklezi'o, kaj pri la bon'a el'turn'iĝ'o kiu'n li mem trov'is en la afer'o.
”Dank'o'n”, li dir'is, ”mi jam est'as feliĉ'a. Ja est'as ver'e ke mi'a edz'in'o ne star'as sur la sam'a nivel'o de kler'ec'o kiel mi; sed ŝi hav'as kler'ec'o'n de la kor'o. Kaj krom'e cert'a'grad'e impres'is mi'n ke ŝi met'is si'a'j'n vest'aĵ'o'j'n tiel ord'e, dum la ali'a'j ĵet'is la si'a'j'n pelmel'e.
Est'is iam jun'a knab'in'o kaj tre jun'a vir'o. Ili sid'is sur ŝton'o ĉe ter'pint'o kiu el'star'is en lag'o'n, kaj la ond'o'j plaŭd'ant'e ating'is ĝis ili'a'j pied'o'j. Ili sid'is silent'a'j, ĉiu en si'a'j pens'o'j, rigard'ant'e la sun'o'n sub'ir'i.
Li pens'is, ke li volont'e kis'us ŝi'n. Kiam li rigard'is ŝi'a'n buŝ'o'n, ŝajn'is al li ke ĝust'e tio est'as ĝi'a cel'o. Sen'dub'e li jam vid'is knab'in'o'j'n pli bel'a'j'n ol ŝi, kaj efektiv'e li en'am'iĝ'is al ali'a,
sed tiu'n li cert'e neniam rajt'os kis'i, ĉar ŝi est'as ideal'o kaj stel'o, kaj ’di'e Stern'e, di'e begehrt man nicht’.*
Ŝi pens'is, ke ŝi volont'e spert'us ke li kis'u ŝi'n, ĉar tio don'us
al ŝi okaz'o'n ver'e koler'i al li kaj montr'i kiel profund'e ŝi mal'estim'as li'n. Ŝi ek'star'us kaj zorg'e kun'ig'us la jup'o'j'n ĉirkaŭ si'n,
ĵet'us al li rigard'o'n plen'a'n de glaci'a mok'o kaj for'ir'us, ne'klin'it'a kaj trankvil'a kaj sen super'flu'a urĝ'o. Sed por mal'help'i al
li diven'i ŝi'a'j'n pens'o'j'n, ŝi dir'is mal'laŭt'e kaj mal'rapid'e:
”Ĉu vi kred'as ke trov'iĝ'as viv'o post tiu ĉi?”
Li pens'is, ke est'us pli facil'e kis'i ŝi'n se li respond'us jes'e. Sed
li ne preciz'e memor'is, kio'n li ebl'e jam ali'okaz'e dir'is pri la
sam'a tem'o, kaj li tim'is ven'i en mem'kontraŭ'dir'o'n. Tial li rigard'is profund'e en ŝi'a'j'n okul'o'j'n kaj respond'is:
”Trov'iĝ'as moment'o'j kiam mi pens'as tiel.”
Tiu ĉi respond'o tre'eg'e plaĉ'is al ŝi, kaj ŝi pens'is: Mi tamen ŝat'as li'a'j'n har'o'j'n, kaj ankaŭ li'a'n frunt'o'n. Domaĝ'e nur, ke li'a
*) ’La stel'o'j'n oni ne avid'as’ (Goethe)
naz'o est'as tiel mal'bel'a, kaj li ja est'as sen pozici'o — nur'a student'o kiu far'os si'a'n prepar'a'n ekzamen'iĝ'o'n. Li ne est'is tia fianĉ'o, per kia ŝi pov'us incit'i si'a'j'n amik'in'o'j'n.
Li pens'is: Nun mi cert'e pov'os kis'i ŝi'n. Sed li tamen terur'e tim'is; li neniam ankoraŭ kis'is knab'in'o'n de bon'a famili'o, kaj li ne sci'is ĉu pov'us est'i danĝer'e. Ŝi'a patr'o dorm'is en hamak'o ne mal'proksim'e, kaj li est'is la urb'estr'o.
Ŝi pens'is: Ebl'e taŭg'os eĉ pli ke mi frap'u al li la vang'o'n, kiam li kis'os mi'n.
Kaj ŝi ankoraŭ pens'is: Kial li ne kis'as mi'n, ĉu mi est'as tiel mal'bel'a kaj mal'agrabl'a?
Kaj ŝi klin'is si'n super la akv'o por spegul'iĝ'i, sed ŝi'a bild'o est'is romp'it'a de la ond'ad'o.
Ŝi plu pens'is: Mi sci'vol'as kiel pov'os sent'iĝ'i kiam li kis'os mi'n. Efektiv'e ŝi nur unu'foj'e est'is kis'it'a, de leŭtenant'o post bal'o en la urb'a hotel'o. Sed li tiel mal'bon'odor'is de punĉ'o kaj cigar'o'j, kaj kvankam li'a kis'o iom'et'e flat'is ŝi'n, ĉar li tamen est'is leŭtenant'o, ŝi ceter'e ne tre alt'e taks'is tiu'n kis'o'n. Kaj krom'e ŝi mal'am'is li'n, ĉar li post'e ne svat'iĝ'is al ŝi nek en'tut'e zorg'is pri ŝi.
Dum ili sid'is tiel, ĉiu en si'a'j pens'o'j, la sun'o sub'ir'is, kaj krepusk'iĝ'is.
Kaj li pens'is: Ĉar ŝi rest'as ĉe mi'a flank'o, kvankam la sun'o est'as for kaj krepusk'iĝ'as, pov'as est'i ke ŝi ne tro mal'ŝat'us se mi kis'us ŝi'n.
Kaj li mal'rapid'e met'is la brak'o'n ĉirkaŭ ŝi'a'n kol'o'n.
Tio'n ŝi tut'e ne atend'is. Ŝi imag'is, ke li nur simpl'e kis'os ŝi'n, kaj ŝi frap'os al li la vang'o'n kaj for'ir'os kiel princ'in'o. Nun ŝi ne sci'is kio'n far'i; ŝi ja vol'is koler'i al li, sed ŝi ne vol'is mal'hav'i la kis'o'n. Tial ŝi sid'is tut'e silent'a.
Tiam li kis'is ŝi'n.
Sent'iĝ'is mult'e pli strang'e ol ŝi antaŭ'e pens'is, ŝi sent'is si'n pal'iĝ'i kaj sen'fort'iĝ'i, kaj ŝi tut'e forges'is ke ŝi dev'as frap'i al li la vang'o'n kaj ke li est'as nur'a student'o kiu far'os la prepar'a'n.
Sed li pens'is pri unu lok'o en libr'o de religi'em'a kurac'ist'o pri ’Gener'a viv'o de l’ vir'in'o’, kiu tekst'is: ”Oni evit'u met'i la ge'edz'a'n kun'iĝ'o'n sub la reg'o'n de volupt'o”. Kaj li pens'is, ke dev'as est'i tre mal'facil'e tio'n evit'i, kiam eĉ kis'o pov'as far'i tiom.
Kiam la lun'o aper'is, ili ankoraŭ rest'is kis'ant'e.
Ŝi flustr'is en li'a'n orel'o'n:
”Mi am'as vi'n de kiam mi unu'a'foj'e vi'n vid'is.”
Kaj li respond'is:
”Por mi neniam trov'iĝ'is en la mond'o iu ali'a ol vi.”
Ĉi-nokt'e mi sonĝ'is, ke mi mal'jun'iĝ'is. Ĉu mi en'tut'e viv'is?
Mi apenaŭ sci'as. Mi trans'viv'is ĉio'n, kio iam est'is mi'a viv'o, kaj mi pli simil'is ombr'o'n ol hom'o'n. Dum krepusk'o mi vag'ad'is laŭ kon'at'a'j strat'o'j kaj pas'ant'e vid'et'is kaduk'a'j'n dom'o'j'n. Mi memor'is, ke infan'aĝ'e mi ili'n vid'is konstru'at'a'j kaj tiam kred'is, ke ili est'as intenc'it'a'j kiel loĝ'ej'o'j por princ'o'j kaj moŝt'o'j. Sed nun ili ŝajn'e pet'eg'is pri permes'o kaŝ'i si'n en ombr'o. Strat'fon'e el'star'is ruĝ'a kazern'o, de kies tegment'o flirt'is flag'o kun fremd'a'j kolor'o'j. Trup'o da soldat'o'j preter'marŝ'is kun la pantalon'o'j ŝov'it'a'j en si'a'j'n bot'o'j'n. La fer'o de ili'a'j kalkan'um'o'j klak'is kontraŭ la pavim'o. Mez'e de la mal'pur'a strat'o du infan'et'o'j sid'is lud'ant'e, tiel mal'pur'a'j kaj mal'riĉ'e vest'it'a'j, ke ili ŝajn'e kun'fand'iĝ'is kun la strat'o kaj preskaŭ ne vid'ebl'is.
Ili ne vid'is la soldat'o'j'n, kaj la soldat'o'j ne vid'is ili'n. Ne kulp'as ili, mi dir'is al mi mem; la kaŭz'o est'as, ke oni mal'permes'is al ili i'o'n vid'i. Se ili pov'us vid'i si'a'n voj'o'n, ne ebl'us al ili marŝ'i; kaj marŝ'i ili ja dev'as. Mi vol'is al'proksim'iĝ'i por for'tren'i la infan'o'j'n, sed mi ne kapabl'is. Mi star'is kvazaŭ najl'it'a ne pov'ant'e mov'iĝ'i. Kial? mi mir'is. Kial mi ne pov'as mov'iĝ'i, kial mi dev'as star'i sen'mov'e rigard'ant'e tio'n ĉi? Ĉu ebl'e ne est'as real'aĵ'o — ĉu mi sonĝ'as? Ne, est'as real'aĵ'o; la infan'o'j est'as real'a'j, sam'e la soldat'o'j. Sed mi mem est'as sonĝ'o. Kaj tuj la tut'a enigm'o de mi'a viv'o ŝajn'e klar'iĝ'is al mi kiel klar'e bril'ant'a lum'o: mi ne est'as real'a, mi est'as sonĝ'o. Kaj sonĝ'o ne pov'as util'i al viv'ant'a'j hom'o'j.
Mi neni'o'n plu vid'is de la infan'o'j, kiam la soldat'o'j jam preter'marŝ'is. Mi nur vid'is, ke ili'a'j bot'o'j las'as mal'hel'a'j'n sang'a'j'n spur'o'j'n sur la mal'pur'aĵ'o.
Subit'e aper'is en mi memor'o, kiu frost'ig'is mi'a'n kor'o'n pro terur'o. Mi ja mem hav'as infan'o'j'n — du infan'et'o'j'n. Kie ili pov'as est'i, kaj kiam mi last'e ili'n vid'is? Ja ne pov'as — ne — — De'nov'e mi long'e vag'is laŭ la strat'o'j dum dens'iĝ'ant'a krepusk'o. Jam ek'neĝ'is. Mi ating'is vila'a'n kvartal'o'n, la strat'o'j kuŝ'is silent'a'j kaj blank'a'j, kaj arb'o'j etend'is si'a'j'n branĉ'o'j'n pez'a'j'n pro neĝ'o super krad'o'j kaj bar'il'o'j. Mi en'ir'is tra mal'ferm'it'a bar'il'pord'o inter du grand'a'j kvar'angul'a'j ŝton'fost'o'j kun grand'a'j blank'a'j kuf'o'j el neĝ'o. Ili tiel strang'e tener'ig'is mi'n, ebl'e ĉar ili simil'is du neĝ'kovr'it'a'j'n tomb'o'j'n. Mi ven'is sur grand'a'n kort'o'n kun fontan'et'o mez'e, kaj mi tuj vid'is, ke lum'as en la salon'a fenestr'o. Sur'tabl'e star'as lamp'o, la tabl'o est'as aranĝ'it'a por manĝ'o, kaj oni jam sid'as ĉe'tabl'e. Mi ir'is ĝis'fenestr'e, frap'et'is la vitr'o'n kaj kap'sign'is al la hom'o'j en'dom'e. Ili tamen ne vid'is mi'n sed manĝ'is plu neni'o'n aŭd'ant'e. Kaj tuj mi ek'vid'is, ke ili est'as fremd'ul'o'j ĉirkaŭ fremd'a tabl'o. Ili ne est'as la mi'a'j.
Est'as dik'a sinjor'in'o kaj kalv'a sinjor'o en negliĝ'a mantel'o, kiu'j aspekt'as koler'e kaj ŝajn'as kverel'i, kaj kelk'a'j grand'a'j infan'o'j, kaj ili'a'n tabl'o'n kovr'as vaks'tol'o. La vizaĝ'o'n de la kalv'ul'o mi ceter'e bon'e re'kon'as de Du Nord, kie li kutim'e trink'ad'as grog'o'n. Mi terur'e hont'is. Jes, tie ĉi ni ja loĝ'is en la unu'a jar'o, sed ni trans'loĝ'iĝ'is, ĉar est'is humid'e, kaj nun ni loĝ'as en tut'e ali'a kvartal'o — — kaj mi tiel lac'as — — — De'nov'e mi vag'is en neĝ'o. Mi ja intenc'is hejm'e'n'ir'i. Mi klopod'is persvad'i mi'n mem, ke mi sci'as preciz'e kie'n ir'i, kaj ke mi ir'as la plej mal'long'a'n voj'o'n. Mi oblikv'e trans'ir'is strat'o'j'n kaj turn'iĝ'is ĉe angul'o'j, sed kie'n ajn mi ven'is, ŝajn'is al mi, ke mi ĵus pas'is tie. Ĉe strat'lamp'o star'is mal'jun'ul'in'o etend'ant'e si'a'n man'o'n, sed kaŝ'ant'e la vizaĝ'o'n. Mi preter'pas'is ŝi'n, sed sam'temp'e instinkt'e palp'is en'poŝ'e, ĉu mi hav'as mon'er'o'n. Mi el'poŝ'ig'is arĝent'a'n mon'er'o'n, sed rigard'ant'e ĝi'n zorg'e mi trov'is, ke ĝi est'as mal'nov'a kaj triv'it'a kaj ne plu valid'a. Ĝi port'as la profil'o'n de tiu reĝ'o, kiu reg'is en mi'a jun'aĝ'o, kaj ĉirkaŭ la rand'o trov'iĝ'as li'a deviz'o, du'on'e neni'ig'it'a de temp'o: Bon'o de l’ frat'a'j popol'o'j*. Mi long'e star'is gap'ant'e al tiu mal'nov'a mon'er'o, kaj sent'is bezon'o'n plor'i.
Nu ja, est'is tiu epok'o... La epok'o de or'a pac'o, kiel la hodiaŭ'a'j poet'o'j ĝi'n nom'is. Post'e ven'is ali'a'j epok'o'j. De'nov'e mi vid'is antaŭ mi la ruĝ'a'n kazern'o'n kaj la krud'a'j'n bot'o'j'n de la fremd'a'j soldat'o'j. Kaj mi'a'j infan'o'j kaj hejm'o, kiu'j'n mi ĵus serĉ'is? Ho, nun mi ĉio'n memor'as. Mi est'as mal'jun'a kaj ĉio'n trans'viv'is, mi ne hav'as infan'o'j'n nek hejm'o'n. Mi'a'n fil'in'o'n mi eduk'is laŭ mi'a'j ide'o'j, sed plen'kresk'int'e ŝi en'am'iĝ'is al misi'ist'o, edz'in'iĝ'is al li kaj mal'aper'is. Kaj mi'a fil'o — kiel est'as, ĉu li ne vol'is far'iĝ'i oficir'o? Jes, efektiv'e, sed tio tro mal'plaĉ'is al mi, kaj krom'e mi ne hav'is sufiĉ'e da mon'o por tio. Sed li milit'serv'is, kiam ek'flam'is la grand'a milit'o, kaj mort'is pro mal'sat'o nord'e en Laponi'o. Se li est'us oficir'o, ebl'e li almenaŭ ne mort'us pro mal'sat'o. Sed ĉio ĉi okaz'is antaŭ'long'e, kaj mi ĝi'n memor'as nur obtuz'e. Mi ĉio'n trans'viv'is, kaj mi mem est'as sonĝ'o. Kaj mi flustr'is al mi mem kelk'a'j'n vort'o'j'n, kiu'j'n mi iam leg'is sur tomb'o, kiam mi pra'temp'e en blu'a printemp'a vesp'e*) Deviz'o de Oskar II, reĝ'o de Svedi'o kaj Norvegi'o inter 1872 kaj 1905.
Ĉar la novel'o est'as publik'ig'it'a en 1904, la sonĝ'o do prezent'as imag'it'a'n est'ont'ec'o'n.
ro ir'is sur tomb'ej'o kun ŝi, kiu'n mi tiu'temp'e am'is — mi flustr'is tiu'j'n vort'o'j'n re kaj re al mi mem: Alles geht vorüber und wird zum Traum*.
Sed flustr'ant'e tio'n ĉi al mi mem mi de'nov'e preter'pas'is la strat'lamp'o'n, kie star'is la mal'jun'ul'in'o. Sed ŝi ankoraŭ kaŝ'is si'a'n vizaĝ'o'n.
Kaj tio, ke ŝi kaŝ'as si'a'n vizaĝ'o'n, plen'ig'is mi'n per ne'kon'at'a terur'o. Trem'ant'e pro angor'o mi demand'is ŝi'n:
”Dir'u, kial vi kaŝ'as vi'a'n vizaĝ'o'n?”
Ŝi respond'is per voĉ'o, kiu'n mi bon'e kon'is:
”Por ne tro vund'i vi'n.”
Tiam mi dir'is:
”Neni'o plu pov'os vund'i mi'n. Mi ne est'as real'a, sonĝ'o mi
est'as.”
Ŝi respond'is:
”Alles geht vorüber und wird zum Traum.”
*) German'e = ’Ĉio pas'as kaj far'iĝ'as sonĝ'o’, laŭ Christoph Mart'in Wieland (Oberon, 1780)
Mi sid'is ĉe mi'a fenestr'o gap'ant'e al vesper'a ĉiel'o bril'e blu'a post pluv'a tag'o pens'ant'e pri neni'o, aŭ pri io mal'ĝoj'a, al kiu ne util'is mi'a pens'ad'o, kiam iu leĝer'e frap'et'is la pord'o'n, kaj en'paŝ'is mi'a amik'o.
”Ĉu mi ĝen'as vi'n?”
”Bon'vol'u”, mi dir'is. ”Kaj kiel vi fart'as?”
Li fal'ig'is si'n sur vimen'a'n fotel'o'n kaj rigard'is trans la skrib'tabl'o'n, tra la fenestr'o, en la blu'o'n.
”Hodiaŭ est'is tip'a april'a tag'o”, li dir'is. ”Unu'e maten'e bel'a veter'o, post'e pluv'o kaj neĝ'o, kaj jen ver'a printemp'a vesper'o krom ĉio...”
”Jes, ver'a printemp'a vesper'o. Ĉu vi dezir'as cigar'o'n?”
”Dir'u al mi”, li dir'is, ”la tut'a part'o de la ĉiel'o, kiu'n mi nun vid'as, est'as blu'a; tut'e bril'a kaj pur'a kaj blu'a. Neni'u nub'er'o, neni'u ĉifon'o rest'as de la ŝtorm'o. Kaj tamen trov'iĝ'as io en la tut'a etos'o, kio klar'e atest'as, ke est'as vesper'o post pluv'a tag'o.
El kio efektiv'e konsist'as tio? Kiel la mal'plen'a blu'a aer'o pov'as aspekt'i ali'e, ĉar antaŭ'tag'mez'e pluv'is? Ĉu tio est'as nur'a mem'tromp'o, ĉu memor'o de la pas'int'a tag'o rest'as influ'ant'e kaj ŝanĝ'ant'e la imag'o'n, kiu'n la okul'o vid'as? Ĉu est'as tiel?”
”Probabl'e.”
”Kiel strang'e!”
Ni dum kelk'a'j moment'o'j silent'is. Mi rigard'is li'n: li radi'is pro jun'ec'o kaj san'o. Li aspekt'is kvazaŭ li pas'ig'us la tag'o'n ekster'dom'e, li'a haŭt'o jam hav'is nuanc'o'n de sun'brun'o, kaj li port'is kelk'a'j'n viol'o'j'n en buton'tru'o.
”De kiu vi ricev'is viol'o'j'n?” mi demand'is.
Li fulm'rapid'e rid'et'is per si'a'j blank'a'j dent'o'j, sed baldaŭ serioz'iĝ'is.
”De Gärda”, li respond'is.
Kaj ne atend'ant'e pli'a'j'n demand'o'j'n li daŭr'ig'is:
”Ĉu vi memor'as, ke mi iam parol'is al vi pri knab'in'o nom'at'a Gärda?”
Mi kap'ne'is.
”Ĉu okaz'is antaŭ'long'e?” mi demand'is.
Li iom pri'pens'is.
”Ni vid'u — kiom ni nun aĝ'as? Tri'dek ses jar'o'j'n. Do, sen'dub'e okaz'is antaŭ dek kvin, dek ses jar'o'j. Mi tiam est'is du'dek'jar'a.”
Mi en'pens'iĝ'is. Antaŭ dek ses jar'o'j. La jar'o'j kur'is, kur'ad'is, kur'eg'is. Ide'o'j dum tiu temp'o mal'san'iĝ'is kaj mort'is, kaj ali'a'j ide'o'j lev'is la flug'il'o'j'n por ek'flug'i. La map'o de Eŭrop'o kaj de la mond'o ŝanĝ'is aspekt'o'n. La tondr'o'j de milit'o ie-tie muĝ'is, princ'o'j kaj potenc'ul'o'j ir'is el lum'o en ombr'o'n, kaj mi mem laŭ'ir'is almenaŭ part'o'n de tiu voj'o. Ne, Gärdan mi ne memor'is.
La memor'o est'as glu'aĵ'o, kiu kun'ten'as ni'a'n est'ad'o'n; faden'o tred'at'a tra ni'a'j tag'o'j kiel tra divers'kolor'a'j bid'o'j; nask'i ̧atesto, kiu permes'as al ni ĉiu'maten'e konstat'i ni'a'n ident'ec'o'n.
Kaj kun la fort'a bezon'o fid'i si'a'n memor'o'n, kiu'n oni ek'hav'as
rimark'ant'e ke ĝi jam foj'e ne'sufiĉ'as, mi respond'is kun plej
grand'a firm'ec'o:
”Neniam en ĉi mond'o vi parol'is al mi pri iu Gärda. Tio'n vi
sonĝ'is.”
”Nu”, li dir'is, ”vi forges'is tio'n, kaj tio est'as ne tre strang'a.
Ceter'e, ŝi'a nom'o ne est'is Gärda, tio est'is pseŭdonim'o, kiu'n mi kre'is rakont'ant'e pri ŝi, por ke vi ne ek'sci'u, kiu ŝi est'as, kaj krom'e ĉar ŝi'a ver'a nom'o ne plaĉ'is al mi... Sed nun vi aŭd'u, kiel mi pas'ig'is mi'a'n tag'o'n.”
Li ek'star'is de la seĝ'o kaj ek'paŝ'is tie'n-re'e'n en la ĉambr'o, kiel ĉiam, kiam li fervor'iĝ'is. Kaj nun, kiel ĉiam, la ĉambr'o ŝajn'is tro mal'grand'a por li'a'j long'a'j paŝ'o'j.
”Vi sci'as”, li komenc'is, ”ke kiam al'ven'as printemp'o, mank'as trankvil'o al mi'a anim'o. Dum tag'o'j mi vag'ad'as ekster'dom'e. Kiam est'as al mi tiel, foj'e la decid'o pov'as pend'i de har'o, ĉu mi aĉet'os bilet'o'n al Jokoham'o aŭ Singapur'o aŭ nur salt'os sur tram'o'n por ir'i al iu urb'o'rand'o. La last'a'n mi hodiaŭ far'is.
Vi memor'as, kiel est'is ĉi-maten'e: aer'o sonor'ant'a kaj kant'ant'a, furioz'e blank'eg'a lum'o sur ĉiu'j mur'o'j kaj strat'o'j, blind'a'j almoz'ul'o'j en ĉiu angul'o, ital'o'j kun balon'o'j, gurd'o sub ĉiu volb'o, mal'long'e dir'it'e: printemp'o. Mi pren'is tram'o'n de Stureplan kaj vetur'is tiel long'e kiel ebl'is en Kungsholmen, kie mi infan'aĝ'e tiom da foj'o'j sid'ad'is sur skabel'o en et'a klostr'a ĉel'o, kun portret'o de pastor'o Beskow sur'mur'e kaj gerani'o en'fenestr'e, ten'ant'e lan'faden'o'n por mi'a pra'av'in'o... Sed jen ali'a histori'o... Mi vag'is ekster'e'n laŭ la voj'o de Drottningholm. Jen ŝanĝ'o de scen'o. Kie'n eskap'is la printemp'o? Jam la cent'a'n foj'o'n mi el'trov'is, ke ’kamp'ar'a printemp'o’ est'as la plej krud'a blag'o ekzist'ant'a. Ĉie mal'nov'a kaduk'a neĝ'o, kaj la voj'o est'is kot'ej'o. Kamp'ar'a printemp'o, tio simpl'e est'as vintr'o kaduk'iĝ'ant'a kun fel'o mal'pur'a kaj makul'it'a. Al kukol'o! Kaj kompren'ebl'e krom'e aper'is grand'a nub'aĉ'o, nigr'a kiel lad'o, kaj la blu'a'j pec'o'j, kiu'j ankoraŭ rest'is, gap'is al mi kun tia terur'a, mal'plen'a, glaci'e mal'varm'a kadavr'a kolor'o, kiu'n la ĉiel'blu'o ek'hav'as, kiam ek'nub'iĝ'as. Mi kusp'is la kol'um'o'n kaj turn'is mi'n. Mi re'ven'is al la plej periferi'a'j urb'a'j dom'o'j apenaŭ en temp'o por sav'i mi'n sub pord'eg'a'n volb'o'n, kiam ek'furioz'is la ŝtorm'o. Ĝi komenc'iĝ'is per grajl'o, kiu vip'is la vizaĝ'o'n kvazaŭ ĝi est'us komisi'it'a vek'i surd'a'n konscienc'o'n, kaj tio'n ĝi ebl'e sukces'us, se ne, kiel dir'it'e, trov'iĝ'us la volb'o. Est'is mal'riĉ'a dom'o kies volb'o kaj ŝtup'ar'o plen'is de mal'pur'a'j id'o'j kaj kies mur'o'j plen'is de liter'o'j kaj simbol'a'j bild'o'j... Sed la grajl'o tie ekster'e trans'form'iĝ'is en ordinar'a'n mal'sek'a'n neĝ'o'n, kaj la neĝ'o far'iĝ'is pluv'o, kaj mi komenc'is ted'iĝ'i. Stud'ant'e la mur'a'j'n piktogram'o'j'n mi ek'vid'is afiŝ'et'o'n: apartament'o lu'ebl'a, tri ĉambr'o'j kaj kuir'ej'o, kvar'a etaĝ'o. Mi ne bezon'is la apartament'o'n, sed mi ja pov'us rigard'i ĝi'n kaj iom diskut'i kun la loĝ'ant'o'j pri humid'o kaj fi'insekt'o'j kaj tiel plu, dum pas'as la pluv'o. Mi supr'e'n'ir'is kaj sonor'ig'is. La nom'o sur la pord'o est'is ordinar'a kaj neni'o'n signif'is al mi. Sufiĉ'e ĉarm'a serv'ist'in'o en'las'is mi'n kaj don'is al mi impres'o'n, ke la famili'o star'as iom super la nivel'o de tiu dom'o. Knab'et'o, tut'e nigr'e vest'it'a, ten'is firm'e ŝi'a'n jup'rand'o'n. Infan'et'o'j'n oni ja ne vest'as nigr'e krom je profund'a funebr'o — sekv'e est'is funebr'a dom'o, ebl'e la famili'estr'o ĵus mort'is... Mi jam hont'is pro mi'a kapric'o kaj sent'is, ke mi ne'vol'e al'pren'as mien'o'n kaj ten'iĝ'o'n de kondolenc'ant'o, kaj ke mi'a voĉ'o far'iĝ'as soft'a kaj diskret'a, kiam mi demand'as pri la lu'o. Ŝi menci'is sum'o'n kaj mal'ferm'is pord'o'n de antaŭ'ĉambr'o. La salon'o, en kiu'n mi unu'e en'ven'is, impres'is povr'e. Sed la et'a antaŭ'ĉambr'o est'is tut'e ali'a; mi surpriz'it'e halt'is sur'sojl'e kaj hezit'e far'is kelk'a'j'n paŝ'o'j'n en la ĉambr'o'n.
La serv'ist'in'o rest'is salon'e.
Ĉio en la ĉambr'o est'is bel'a kaj delikat'a. Neniu'j valor'aĵ'o'j, tamen neni'o sen'gust'a aŭ povr'a. Mi tuj ek'ŝat'is mal'nov'a'n spegul'komod'o'n kun du kandel'o'j en mal'larĝ'a'j bronz'a'j ing'o'j ambaŭ'flank'e de pendol'horloĝ'o. Kelk'a'j et'a'j porcelan'aĵ'o'j sur verd'a marmor'a tabul'o, buked'o da viol'o'j en glas'o, kaj et'a fotograf'aĵ'o en kadr'o. Mi silent'e rigard'is tio'n kiel mal'nov'a'n pentr'aĵ'o'n pri mut'a natur'o. Ĝust'e dum mi star'is tie, subit'e klar'iĝ'is ekster la fenestr'o, kaj mal'larĝ'a lum'fask'o, pal'a kiel antikv'a arĝent'o, fal'is sur la komod'o'n kaj la spegul'o'n kaj la verd'a'n ŝton'tabul'o'n kun kandel'o'j kaj portret'o kaj ceter'o. La portret'o... Hazard'e mi pli proksim'e ekzamen'is ĝi'n, kaj mi konced'as, ke subit'e aper'is strang'a sent'o en'kap'e. Est'is mi! Est'is mi'a mal'nov'a abiturient'a portret'o kun la blank'a kasked'o sur'genu'e...
Kiel ĝi star'as tie ĉi? Kiu ĝi'n met'is tie'n ĉi?”
”Gärda, mi propon'is.”
”Cert'e. Sed nun atend'u. Dum mi star'is tie kun vertiĝ'o gap'ant'e al la mal'nov'a portret'o, pord'o mal'ferm'iĝ'is, kaj en'ven'is Gärda. Mi ne tuj re'kon'is ŝi'n...”
”Pardon'u”, mi dir'is, ”sed kiu do efektiv'e est'is Gärda? Vi'a unu'a am'at'in'o?”
”La unu'a, ne. Sed ni kis'is ni'n dum somer'o, arb'ar'e, mar'e en boat'o, kaj plej'e sub kelk'a'j mal'nov'a'j balzam'a'j popl'o'j en ĝarden'angul'o... Ĉio'n ĉi mi jam antaŭ'long'e rakont'is al vi, kaj vi ĝu'is tio'n preskaŭ sam'e kiel se vi mem tra'viv'us ĝi'n, kaj nun vi ĝi'n forges'is.”
Mi'a memor'o vek'iĝ'is, mal'rapid'e, obtuz'e.
”Mi memor'as la balzam'a'j'n popl'o'j'n”, mi dir'is. ”Jes, kaj nun mi memor'as ankaŭ Gärda’n. Ŝi est'is blond'a kaj fragil'a. Ŝi est'is blank'a kaj roz'a, sed ŝi hav'is mal'hel'a'j'n okul'o'j'n. Ĉu ŝi ne hav'is mal'hel'a'j'n okul'o'j'n? Aŭ ĉu ebl'e est'is iu ali'a...”
”Ŝi hav'is mal'hel'a'j'n okul'o'j'n.”
”Kaj nun — ?”
Mi'a amik'o dum moment'o silent'is. Li'a voĉ'o iom'et'e trem'is,
kiam li daŭr'ig'is:
”Nu, ŝi mal'jun'iĝ'is. Tiam ni est'is sam'aĝ'a'j. Nun ŝi est'is mal'jun'ul'in'o, mord'it'a de mal'san'o, konsum'it'a de ĉagren'o'j... Sed
vi aŭd'os i'o'n strang'a'n. Kiam pas'is ni'a unu'a surpriz'o kaj embaras'o, ŝi montr'is al la portret'o dir'ant'e: ’Vi'a portret'o ne ĉiam
star'as tie. Ĝi ne star'is tie ĝis hodiaŭ, mi hodiaŭ pens'is pri vi,
kaj tiam mi el'serĉ'is ĝi'n. Kaj ĝust'e hodiaŭ vi ven'as...’”
Je tiu'j vort'o'j mi ne pov'is mal'help'i al mi tambur'i per'fingr'a'n marŝ'o'n sur'tabl'e.
”Kar'a amik'o”, mi dir'is, ”bon'vol'u ne regal'u mi'n per fabel'o'j!”
Li ne ek'koler'is.
”Nu”, li dir'is, ”jen ĉio. Fin'iĝ'is la fabel'o.”
Ĉirkaŭ ni jam krepusk'iĝ'is. Li sid'is silent'e; ankaŭ mi ne parol'is. Li rigard'is tra la fenestr'o, trans la skrib'tabl'o'n, ekster'e'n en la blu'o'n. Sed nun la blu'o mal'hel'iĝ'is kaj est'is griz'e viol'a.
”Aŭd'u”, li fin'e dir'is, ”nun mi vid'as, de kie ven'as tiu post'pluv'a etos'o de la ĉiel'o. La lad'a tegment'o vid-al-vid'e est'as nov'pentr'it'a kaj lum'as mal'sek'e kaj bril'e reflekt'ant'e la blu'o'n.
Tio kaŭz'is la etos'o'n.”
”Ver'ŝajn'e”, mi dir'is.
Tra ambaŭ fenestr'o'j de la ĉambr'o kun ili'a'j hel'a'j, krad'e kvadrat'it'a'j kurten'o'j bril'as la mal'alt'a sun'o de vintr'a maten'o kre'ant'e du oblikv'a'j'n, oblong'a'j'n kvar'angul'o'j'n sur la mol'a verd'a tapiŝ'o, kaj en ĉi varm'a'j sun'makul'o'j salt'as kaj danc'as knab'et'o. Li ankoraŭ ne sci'as mult'e pri la mond'o. Li sci'as ke li est'as mal'grand'a kaj ke li grand'iĝ'os, sed li ne sci'as ke li est'as nask'it'a nek ke li mort'os. Li sci'as ke li hav'as kvar jar'o'j'n kaj baldaŭ hav'os kvin, sed li ne sci'as kio'n signif'as jar'o: ankoraŭ li mezur'as la temp'o'n nur per ”hieraŭ”, ”hodiaŭ” kaj ”morgaŭ”.
”Pa'ĉj'o”, li subit'e dir'as al la patr'o, kiu ĵus fin'is si'a'n maten'manĝ'o'n kaj brul'ig'is la unu'a'n cigar'o'n de la tag'o — ĉar li mezur'as la temp'o'n per cigar'o'j — ”Pa'ĉj'o, mi sonĝ'is tiel mult'e ĉi'nokt'e! Mi sonĝ'is pri la tut'a salon'o! Mi sonĝ'is pri la seĝ'o'j kaj la verd'a tapiŝ'o kaj la spegul'o kaj la horloĝ'o kaj la kahel'forn'o kaj la luk'o'j kaj la niĉ'o!”
Kaj li salt'as al la kahel'forn'o, kie la maten'a fajr'o flam'as kaj knar'as, kaj far'as trans'kap'iĝ'o'n antaŭ ĝi. Li konsider'as la kahel'forn'o'n kaj la lok'o'n antaŭ ĝi kiel la plej grav'a'n kaj nobl'a'n en la ĉambr'o.
La patr'o kap'jes'as rid'ant'e pri li super la rand'o de si'a ĵurnal'o. Kaj la knab'o de'nov'e rid'as, rid'eg'as sen'brid'e. Li est'as en tiu aĝ'o, kiam rid'o ankoraŭ esprim'as nur ĝoj'o'n, ne em'o'n al io amuz'a. Kiam li iu'vesper'e star'is ĉe la fenestr'o rid'eg'ant'e pri la lun'o, tio ne est'is ĉar li trov'as la lun'o'n amuz'a, sed ĉar ĝi ĝoj'ig'is li'n per si'a rond'a, bril'a vizaĝ'o.
Kiam li fin'rid'is, li genu'as sur seĝ'o'n montr'ant'e al unu el la
bild'o'j sur la mur'o:
”Kaj plej mult'e mi sonĝ'is pri tiu bild'o”, li dir'as.
La bild'o est'as fotograf'aĵ'o pri pentr'aĵ'o de mal'nov'a nederland'an'o: ’Brul'ant'a urb'o’.
”Nu, kio'n vi do sonĝ'is?” demand'as la patr'o.
”Mi ne sci'as.”
”Pri'pens'u do!”
”Bon'e, mi sonĝ'is ke brul'as kaj ke mi kares'as hund'o'n.”
”Sed ali'okaz'e vi ja kutim'e tim'as hund'o'j'n?”
”Jes, sed en bild'o'j mi tamen kuraĝ'as kares'i hund'o'j'n si'n'gard'e.”
Kaj li rid'as kaj salt'as kaj danc'as.
Post'e li ven'as al la patr'o dir'ant'e:
”Kar'a Pa'ĉj'o, pren'u la bild'o'n. Mi vol'as ke vi montr'u al mi
la bild'o'n kiel hieraŭ.”
La bild'o est'as nov'aĵ'o en la ĉambr'o; ĝi al'ven'is hieraŭ. La knab'et'o jam de'long'e kon'at'iĝ'is kun la ali'a'j bild'o'j sur la ĉirkaŭ'a'j mur'o'j, onkl'o Strindberg kaj onkl'o Skåphurre kaj onkl'o Napoliono kaj la mal'bel'ul'o Goethe kaj av'in'o, kiam ŝi est'is jun'a. Sed la brul'ant'a urb'o est'as nov'a, kaj ĝi ankaŭ per si mem est'as mult'e pli amuz'a bild'o ol la ali'a'j. La patr'o laŭ la vol'o de si'a knab'et'o pren'as la bild'o'n de la mur'o, kaj ili kun'e ĝu'as ĝi'n.
Super larĝ'a river'buŝ'o, kiu kurb'iĝ'as en la direkt'o al'mar'e kaj plen'as de bark'o'j kaj ŝip'o'j, ir'as pont'o kun rond'a'j ark'a'j volb'o'j kaj unu bord'a tur'o. Sur la mal'dekstr'a bord'o situ'as la brul'ant'a urb'o: vic'o'j da mal'larĝ'a'j dom'o'j kun pint'a'j gabl'o'j, alt'a'j tegment'o'j, preĝ'ej'o'j kaj tur'o'j; amas'o da hom'o'j kur'ant'a'j unu ĉirkaŭ la ali'a, mar'o el fajr'o kaj flam'o'j, nub'o el fum'o, eskal'o'j star'ig'it'a'j kontraŭ la mur'o'j, ĉeval'o'j kur'eg'ant'a'j for kun sku'at'a ŝarĝ'o, kaj'o plen'a de barel'o'j kaj sak'o'j kaj ĉia rub'o, sur'river'e amas'o da hom'o'j en bark'o renvers'iĝ'ont'a, trans la pont'o hom'o'j kur'as pro si'a viv'o, kaj plej proksim'e en la antaŭ'aĵ'o du hund'o'j pri'flar'as unu la ali'a'n. Sed mal'proksim'e en la fon'o, kie la river'buŝ'o vast'iĝ'as al'mar'e, sid'as ĉe la horizont'o tro mal'grand'a lun'o en nebul'et'o el pal'a'j nub'o'j rigard'ant'e la tut'a'n mizer'o'n pal'e kaj mal'gaj'e.
”Pa'ĉj'o”, demand'as la knab'et'o, ”kial brul'as la urb'o?”
”Iu mal'zorg'is pri fajr'o”, dir'as la patr'o.
”Kiu mal'zorg'is?”
”Nu, tio ne sci'ebl'as tre cert'e, post tiom da temp'o...”
”Post kiom da temp'o?”
”Tiu urb'o for'brul'is antaŭ plur'a'j cent'o'j da jar'o'j”, dir'as la patr'o.
El tio la knab'et'o neni'o'n kompren'os, tio'n la patr'o tre bon'e
konsci'as, sed li ja dev'as i'o'n respond'i. La knab'et'o silent'as
pens'ant'e dum moment'o. Nov'a'j pens'o'j kaj ide'o'j pri la mond'o mov'iĝ'as en li'a cerb'o kun'puŝ'iĝ'ant'e kun la mal'nov'a'j. Li
palp'as per si'a'j fingr'et'o'j sur la vitr'o super la brul'ant'a urb'o
dir'ant'e:
”Jes, sed ĝi ja brul'is hieraŭ, kaj ankaŭ hodiaŭ ĝi brul'as?”
La patr'o prov'as klar'ig'o'n pri la diferenc'o inter bild'o'j kaj real'o. ”Tio ĉi ne est'as ver'a urb'o”, li dir'as, ”ĝi est'as nur'a bild'o. La ver'a urb'o for'brul'is antaŭ tre long'e. Ĝi est'as for. La hom'o'j, kiu'j kur'as ĉi tie barakt'ant'e per la brak'o'j, est'as mort'a'j kaj ne plu ekzist'as. La dom'o'j for'brul'is. La tur'o'j fal'is. Ankaŭ la pont'o est'as for.”
”Ĉu la tur'o'j brul'is for aŭ fal'is for?” demand'as la knab'o.
”Ili kaj brul'is kaj fal'is.”
”Ĉu ankaŭ la vapor'ŝip'o'j est'as mort'a'j?”
”Ankaŭ la ŝip'o'j jam de'long'e est'as for”, dir'as la patr'o. ”Ili tamen ne est'as vapor'ŝip'o'j, sed vel'ŝip'o'j. Vapor'ŝip'o'j tiu'temp'e ne ekzist'is.”
La knab'et'o paŭt'as kaj ne aspekt'as kontent'e.
”Sed mi vid'as ke est'as vapor'ŝip'o'j”, li dir'as. ”Pa'ĉj'o, kiel nom'iĝ'as tiu vapor'ŝip'o?”
Li hav'as si'a'n propr'a'n kap'o'n, la knab'o. La patr'o lac'iĝ'is de la eduk'ad'o kaj silent'as. La knab'o palp'as per fingr'o sur la mal'nov'a'j nederlandaj komerc'ŝip'o'j dir'ant'e al si mem: ”Tiu ŝip'o est'as Brage, kaj tiu est'as Hillersjö, kaj tiu est'as Princ'in'o Ingeborg.”
”Pa'ĉj'o”, li subit'e dir'as, ”ĉu ankaŭ la lun'o est'as for?”
”Ne, la lun'o rest'as. Ĝi est'as la sol'a el ĉio ĉi kio ankoraŭ rest'as. Ĝi est'as la sam'a lun'o pri kiu vi rid'is la ali'a'n tag'o'n ĉe la infan'ĉambr'a fenestr'o.”
De'nov'e la knab'et'o silent'as pens'ant'e. Post'e ven'as ankoraŭ
demand'o:
”Pa'ĉj'o, ĉu tiu urb'o brul'is antaŭ tre long'e? Ĉu antaŭ sam'e
long'e kiel kiam ni ir'is al la kamp'ar'o per Princ'in'o Ingeborg?”
”Okaz'is antaŭ mult'eg'e pli long'e”, respond'as la patr'o. Kiam tiu urb'o brul'is, ekzist'is nek vi nek mi; ankaŭ ne Pa'nj'o aŭ Av'in'o.”
La knab'o tuj ek'hav'as tre serioz'a'n vizaĝ'o'n. Li aspekt'as eĉ ĉagren'it'a. Li long'e silent'as pens'ant'e. Sed ŝajn'as ke tio ne pov'as klar'iĝ'i al li.
”Dir'u, Pa'ĉj'o”, li fin'e demand'as, ”kie est'is mi, kiam tiu ĉi urb'o brul'is? Ĉu tio okaz'is kiam mi est'is en Gränna kun Pa'nj'o?”
”Ne, kar'ul'o”, dir'as la patr'o, ”kiam tiu ĉi urb'o brul'is, vi ankoraŭ ne ekzist'is.”
La knab'o de'nov'e paŭt'as kun mien'o dir'ant'a: ne, tio'n mi ne
akcept'as. Kaj li emfaz'e ripet'as:
”Bon'e, sed kie mi tiam est'is?”
La patr'o respond'as:
”Vi tut'e ne est'is.”
La knab'o grand'okul'e rigard'as si'a'n patr'o'n. Subit'e la vizaĝ'et'o ek'bril'as, li liber'ig'as si'n de la patr'o kaj de'nov'e komenc'as
salt'i kaj danc'i en la sun'makul'o sur la verd'a tapiŝ'o kri'ant'e
plen'voĉ'e:
”Jes ja! Mi ja tamen est'is! Mi tamen est'is, tio'n mi sci'as!”
Li pens'as ke la patr'o nur ŝerc'as al li. Tio ja est'as evident'e tro frenez'a! La serv'ist'in'o'j kelk'foj'e ŝerc'e blag'is al li, kaj li pens'as ke la patr'o far'as kiel ili.
Kaj li salt'as kaj danc'as en la sun'bril'o.
Hieraŭ mi en la mond'a tumult'o renkont'is la plej jun'a'n el ni'a'j grand'a'j poet'o'j. Est'is mal'fru'e vesper'e. Ni vag'is tienreen laŭ'strat'e kaj preskaŭ ne rimark'is, ke jam ek'pluv'is. Mi, kiu ne est'as poet'o, almenaŭ ne ver'a, unu'e tio'n vid'is. Ni direkt'is ni'n al grand'a, ultra'viol'a lum'glob'o ie scintil'ant'a el la pluv'a brum'o, en'ir'is tra pord'eg'o, ĵet'is ni'a'j'n flu'ant'a'j'n palt'o'j'n al eks'a ministr'o, kiu pro ekonomi'a'j kial'o'j akcept'is tiu'n ĉi retret'a'n posten'o'n prefer'e ol ofic'o'n de prezid'ant'o, kaj fal'ig'is ni'n sur sof'o'n.
Ne est'is mult'e da hom'o'j. Sur sof'o vid-al-vid'e sid'is episkop'o Billing sol'a ĉe si'a absint'o rev'e aŭskult'ant'e Larg'o'n de Händel. Ĉe tabl'o apud la ni'a sid'is tri aŭ kvar bon'a'j impost'objekt'o'j parol'ant'e pri akci'o'j de Grängesberg, Vivstavarv kaj tiel plu.
La poet'o kaj mi parol'is pri poezi'o.
”Dir'u, Gabriel”, mi demand'is, ”kiel vi efektiv'e far'as verk'ant'e poem'o'n? Mi cel'as la teknik'o'n. Mi'a'flank'e mi far'as jen'e:
se mi ekzempl'e dev'as rim'i je dolor'o, mi aranĝ'as list'o'n en
alfabet'a ord'o de ĉiu'j imag'ebl'a'j rim'vort'o'j: amfor'o, Baltimor'o, cenzor'o kaj tiel plu ĝis zibel'kor'o. Post'e mi tra'strek'as la
evident'e ne'taŭg'a'j'n rim'o'j'n, kaj inter la rest'o mi ĉiam trov'as
iu'n konven'a'n. Sed kompren'ebl'e, okaz'e iu rim'o, kiu'n mi unu'e
for'strek'is kiel ne'taŭg'a'n, montr'iĝ'as kapabl'a impres'i surpriz'e
freŝ'e kaj original'e kaj don'i al la poem'o nov'a'n turn'iĝ'o'n, pri
kiu mi origin'e ne pens'is. Jen kio'n oni nom'as inspir'o. — Ĉu ne
ankaŭ vi far'as tiel?”
La poet'o mal'ferm'eg'is si'a'j'n grand'a'j'n ŝtal'blu'a'j'n okul'o'j'n rigard'ant'e mi'n sovaĝ'e kvazaŭ traf'it'a de terur'a vid'aĵ'o. Post'e li ek'rid'is.
”Ne”, li dir'is, ”ne! Tiu'n metod'o'n mi neniam prov'is. Mi nur ferm'as la okul'o'j'n. Tiam ĝi al'ven'as! Kaj mi ek'skrib'as — sen'ĉes'e, sen'ĉes'e, ĝis mi'a brak'o lac'iĝ'as. Kaj post'e, kiam mi tra'leg'as la skrib'it'a'n, ĝi oft'e don'as al mi feliĉ'a'j'n surpriz'o'j'n. Foj'e mi ebl'e ŝanĝ'as kom'o'n ie kaj tie...”
Mi hont'is silent'e. Sed intern'e mi tamen rest'is ĉe mi'a metod'o. Por trov'i la plej bon'a'n rim'o'n, la sol'a'n ĝust'a'n, oni ja dev'as konsci'i kio trov'iĝ'as elekt'ebl'a. Tio al mi ŝajn'is klar'a kiel tag'o.
La impost'objekt'o'j pri'parol'is ’La Arane'aĵ'o'n’ de la Vasa teatr'o. Precip'e unu scen'o impres'is ili'n: tiu scen'o de la last'a akt'o, kiam la nobl'a fripon'o donac'as al la mal'nobl'a fripon'o ĉek'o'n de 250 000 kron'o'j. Imag'u du'cent kvin'dek mil!
”Jes, sed ĉu ne est'is iom'et'e ne'natur'e?” demand'is unu el ili.
”Ĉiu'okaz'e est'is impon'e! Mil diabl'o'j, ĉu ne est'is impon'e?”
Du'cent kvin'dek mil. La ton'o per kiu tiu'j vort'o'j prononc'iĝ'is est'is kor'tuŝ'e serioz'a. En ĝi kuŝ'is ver'a kaj mal'bigot'a pi'ec'o. Kaj mi pens'is: tiu'j respekt'as si'a'j'n di'o'j'n pli mult'e ol mi iam respekt'is la mi'a'j'n. Mi salt'is el mi'a'j pens'o'j pro tio ke Gabriel subit'e kapt'is mi'a'n brak'o'n.
”Jen Max!” li dir'is.
Efektiv'e est'is ni'a komun'a amik'o Max, jun'a poet'o kun profund'e filozofi'a inklin'o. Li halt'is ĉe la pord'o kaj skolt'okul'e rigard'is ĉirkaŭ'e'n, kvazaŭ serĉ'ant'e iu'n. Li port'is palt'o'n kaj ĉapel'o'n, kaj akv'o flu'is de li. Ek'vid'ant'e ni'n li distr'it'e kap'sign'is — ni gest'is al li ven'i al ni, sed li rest'is star'ant'a kaj rigard'is ĉirkaŭ'e'n per esplor'a'j okul'o'j mal'antaŭ la okul'vitr'o'j.
Gabriel li'n atent'e gvat'is:
”Rigard'u li'n”, li dir'is. ”Nun li dub'as pri la real'ec'o de la fenomen'o'j.”
Mi person'e ne pov'is klar'e vid'i tio'n laŭ li'a aspekt'o, sed tio
ŝajn'is al mi tre kred'ind'a. Tia dub'o en si mem hav'as si'a'n motiv'o'n. Kaj Max jam vid'is mult'a'j'n land'o'j'n kaj popol'o'j'n kaj
malgraŭ si'a jun'ec'o trink'is el antikv'a'j kaj du'on'e forges'it'a'j font'o'j de saĝ'o. Li de'pren'is la ĉapel'o'n kaj ir'is kelk'a'j'n paŝ'o'j'n direkt'e al ni, sed de'nov'e halt'is por miop'e kaj esplor'e rigard'i
kelk'a'j'n tre ebri'a'j'n komandor'o'j'n de la Vasa orden'o. Li'a korv'e nigr'a har'ar'o fal'is en long'a'j bukl'o'j kaj fask'o'j ĉirkaŭ li'a
grand'a, volb'a filozof'a frunt'o, kaj en la miniatur'e fajn'a sub'a
part'o de li'a vizaĝ'o la ruĝ'a'j lip'et'o'j mov'iĝ'is form'ant'e mister'a'n rid'et'o'n, kiu ŝajn'is el'dir'i fin'a'n juĝ'o'n pri la komandor'o'j:
ne'real'a'j! Li glit'is preter ili kaj fin'e direkt'is si'n al ni, sed subit'e halt'is antaŭ la tabl'o de la impost'objekt'o'j, etend'is si'a'n baston'o'n al la plej dik'a el ili, tiu kiu ĵus dir'is: du'cent kvin'dek
mil, kaj delikat'e tuŝ'is li'n per la hok'o de si'a baston'o.
La vir'o sid'is sen'parol'e kaj ŝajn'is proksim'a al apopleksi'o.
Unu el la kompan'o'j pen'is i'o'n dir'i, sed kapabl'is el'ig'i nur: ’sinjor'o... sinjor'o!...’ Sed Max, kiu ŝajn'is kontent'e surpriz'it'a de tio, ke li'a baston'o ver'e traf'is ia'spec'a'n firm'a'n objekt'o'n, jam perd'is ĉi'a'n interes'o'n por ili kaj trankvil'e turn'is si'n al ni: ”ĉu ebl'as sid'iĝ'i ĉe vi?”
Sed la dik'ul'o fin'e re'konsci'iĝ'is. Li du'on'e star'iĝ'is, sed tuj bum'e re'fal'is: ”Sinjor'o! Kreten'o! Kio'n vi permes'as al vi? Mi'a nom'o est'as...”
Max surpriz'it'e rigard'is li'n, kvazaŭ li neniam antaŭ'e li'n vid'us. Ebl'e li ankaŭ ne far'is tio'n. Li kompren'is neni'o'n de la tut'o, krom ke li'n komplet'e sen'motiv'e ofend'as fremd'ul'o, kaj ke li laŭ pra'a'j leĝ'o'j de honor'o dev'as re'pag'i per sam'a valut'o.
Li far'is sublim'a'n gest'o'n de mal'estim'o, kiu ŝajn'e for'puŝ'is la
tut'a'n kompani'o'n:
”Nom'o?” li dir'is. ”Ne neces'as! Absces'o'j de nun'temp'a komerc'o! La nom'o'j ne interes'as mi'n! — Mi ir'os ekster'e'n por
de'pren'i la palt'o'n”, li dir'is turn'it'e al ni.
Kviet'iĝ'is inter la tabl'o'j. La ĝoj'o de la absces'o'j est'is difekt'it'a. Ili rapid'e pag'is kaj prepar'is si'n por for'ir'i. La rigard'o'j, kiu'j'n ili ĵet'is al ni'a angul'o, vak'is je simpati'o.
Gabriel konsider'is ke la situaci'o postul'as klar'ig'o'n.
”Sinjor'o”, li dir'is al la dik'ul'o, ”ni'a amik'o est'as poet'o kaj filozof'o. Mi pet'as vi'n est'i konvink'it'a, ke li hav'is neni'a'n intenc'o'n ofend'i vi'n tuŝ'ant'e vi'n per si'a baston'o. Li nur vol'is cert'iĝ'i, ke vi est'as real'a...”
La absces'o'j jam est'is ekster aŭd'o'kapabl'o.
”Esper'ebl'e ili ne mort'ig'os li'n ekster'e”, dir'is Gabriel.
Ni dum'long'e atend'ad'is mal'trankvil'e. Max ne re'ven'is. Mi tim'as, ke ili mal'real'ig'is li'n.
Jun'a vidv'in'o est'is sur'voj'e al tomb'o kun si'a knab'et'o ĉe'man'e. Ĉe la tomb'ej'a pord'eg'o ŝi aĉet'is simpl'a'n kron'et'o'n el primol'o'j.
”Imag'u, pa'nj'o”, dir'is la fil'o, ”ke pa'ĉj'o ĝoj'os pro la kron'o!”
”Ni esper'u tio'n”, dir'is la patr'in'o.
”Åge ankaŭ vol'as don'i kron'o'n al pa'ĉj'o.”
La jun'a vidv'in'o iom'et'e pri'pens'is. La kron'o'j kost'is mal'mult'e, sed ŝi ne hav'is tro da mon'o. Ŝi don'is si'a'n kron'o'n al la knab'o:
Ӂge pren'u la kron'o'n de pa'nj'o por met'i sur la tomb'o'n.
Tiel pa'ĉj'o kompren'os, ke ĝi ven'as de ni ambaŭ.”
La knab'o efektiv'e nom'iĝ'is August, kiel la patr'o, sed li mem nom'is si'n Åge, kaj sekv'e ankaŭ la patr'in'o komenc'is nom'i li'n tiel. Li ne est'is efektiv'e mal'bel'a, sed li est'is infan'o sen'ĉarm'a.
La hel'e blu'a'j okul'o'j aper'is rond'a'j kaj rigid'a'j en la vir'et'a vizaĝ'o, kaj la lin'e pal'a har'ar'o est'is ne'kutim'e mal'dens'a por kvar'jar'ul'o.
Est'is tag'o vapor'ant'a kaj odor'ant'a kaj flor'ant'a, tia tag'o kiu ne sci'as ĉu aparten'i al printemp'o aŭ somer'o. Tag'o de la last'a maj'a semajn'o. Tag'o kun sun'o glim'ant'a tra mal'dens'a'j nub'o'j kvazaŭ el ŝpin'it'a silk'o. Long'e for, el la plej mal'riĉ'a antaŭ'urb'o de la ĉef'urb'o, oni aŭd'is gurd'o'n. Ĝi son'is mal'nov'e kaj el'uz'it'e. Krom'e ĝi dev'is est'i tre antikv'a, ĉar ĝi lud'is ’Av'e Maria’ de Gounod, kiu'n lud'is ĉiu'j gurd'o'j antaŭ tri'dek jar'o'j...
”Kial vi plor'as, pa'nj'o?” demand'is la knab'o.
”Mi ne plor'as”, respond'is la patr'in'o.
Kaj ŝi ne plor'is. Nur unu aŭ du larm'o'j rul'iĝ'is sen ŝi'a permes'o aŭ kompren'o, kaj ŝi tuj for'viŝ'is ili'n.
Ili paŝ'is tra la plej mal'nov'a part'o de la grand'a tomb'ar'o, tiu part'o kiu kolekt'iĝ'as ĉirkaŭ la alt'a monument'o de la tomb'o de J. O. Wallin, ’Ced'as Mond'a Mal'kviet'o’. Ili ven'is al unu el la flank'a'j voj'et'o'j.
”Rigard'u, pa'nj'o”, dir'is la knab'o, ”kial est'as ĉeval'o sur tiu tomb'o?”
De tomb'ŝton'o ver'e bril'is blank'a, galop'ant'a ĉeval'o en marmor'a relief'o. Ĝi fier'e kaj koket'e pav'is sur fon'o el mal'hel'iĝ'int'a granit'o.
”Ebl'e ĉeval'vend'ist'o tie tomb'o'kuŝ'as”, ŝi dir'is.
Ili al'proksim'iĝ'is, kaj ŝi leg'is la tomb'o'skrib'o'n. Ripoz'is tie ne unu ĉeval'vend'ist'o, sed du. Du frat'o'j kaj kompan'o'j.
Ili ir'is tra ali'a'j kvartal'o'j de la tomb'ej'o, tra mal'riĉ'ul'a'j kvartal'o'j, kie ebl'is rigard'i vast'e ĉirkaŭ'e trov'ant'e neni'a'n monument'o'n krom lign'a lat'et'o numer'it'a sur tomb'o'j fleg'at'a'j de neni'u, ĉar neni'u est'is pag'at'a ili'n fleg'i, kaj tra milion'ul'a kvartal'o, kie estr'o'j de bors'o kaj industri'o hav'is si'a'j'n maŭzole'o'j'n kun kupr'a'j pord'o'j, granit'a'j bar'il'o'j kaj marmor'a'j benk'o'j, ĉio desegn'it'a de el'star'a'j art'ist'o'j de la meti'o...
Kaj ili fin'e ven'is al la tomb'o serĉ'it'a, tiu de la edz'o kaj patr'o. ’Fr. Aug. Barcke’ est'is skrib'it'e sur la klin'it'a ŝton'et'o kun li'a propr'a sub'skrib'o en pli'grand'ig'it'a faksimil'o.
Li mem decid'is ke est'u tiel.
Kiam la jun'a vidv'in'o re'konsider'is si'a'n ses'jar'a'n edz'in'ec'o'n, ŝi apenaŭ eĉ por si mem pov'is juĝ'i, ĉu ĝi est'is feliĉ'a aŭ mal'feliĉ'a. Ne pro am'o ŝi akcept'is li'a'n man'o'n, kiam li propon'is ĝi'n al ŝi. Ŝi tiam hav'is nur du'dek tri jar'o'j'n, kaj rektor'o Barcke preciz'e la du'obl'o'n. Ŝi akcept'is li'n por ek'hav'i hejm'o'n. Li hav'is pez'a'n humor'o'n, kaj ili'a kun'viv'ad'o ne ĉiam est'is facil'a por ŝi, sed ŝi far'is la plej'ebl'e bon'a'n el ĝi, kaj nun, kiam li jam preskaŭ jar'o'n kuŝ'is enter'e, ŝi pens'is pri li kun dank'em'o sed sen bedaŭr'o. Pro neni'o ŝi pov'is riproĉ'i si'n; ebl'e tamen pro tio, ke ŝi neniam kuraĝ'is est'i sincer'a al li, sed ŝi instinkt'e sent'is, ke li ankaŭ ne ŝat'us tio'n. Kaj kia est'us la fin'o, se hom'o'j subit'e ek'est'us reciprok'e sincer'a'j? Tiam oni ja en'tut'e ne pov'us el'ten'i unu la ali'a'n!
Kaj ŝi pens'is plu: por ke du hom'o'j pov'u est'i sincer'a'j inter si, ili antaŭ ĉio est'u proksim'um'e sam'aĝ'a'j. Kaj krom'e ili am'u unu la ali'a'n. Kiel facil'e est'i sincer'a, se oni pens'as nur bon'o'n kaj bel'o'n unu pri la ali'a!
”Pa'nj'o”, dir'is la knab'o, ”ĉu pa'ĉj'o nun pov'as vid'i ni'n? Kvankam li kuŝ'as en la mal'lum'a ter'o?”
”Pa'ĉj'o est'as en la ĉiel'o”, dir'is la patr'in'o. ”Vi ja sci'as tio'n, Åge.”
La knab'o rigard'is supr'e'n.
”Ĉu do pa'ĉj'o nun pov'as flug'i?” li demand'is.
La jun'a patr'in'o star'is en'pens'e; ŝi ne sci'is preciz'e kiel respond'i. Ŝi'a'j buŝ'angul'o'j ek'trem'is, kaj ŝi gap'is al la tomb'o'ŝton'o kvazaŭ serĉ'ant'e respond'o'n tie. ’Fr. Aug. Barcke’. Ŝi imag'is vid'i li'n flirt'ad'i per du grand'a'j flug'il'o'j serĉ'ant'e si'a'j'n okul'vitr'o'j'n, kiu'j'n li port'is ŝov'it'a'j supr'e'n al la frunt'o. Kio'n dir'i? Ĉu prov'i klar'ig'i al la infan'o, ke neces'as aer'o por flug'i, kaj ke aer'o aparten'as al ter'o, ne al ’ĉiel'o’.
”Jes”, ŝi fin'e dir'is, ”pa'ĉj'o sen'dub'e kapabl'as flug'i, se li vol'as. Sed tio ne neces'as. Se li dezir'as i'o'n, li send'as anĝel'o'n.”
”Jes, sed se la anĝel'o ne vol'as?”
”Tiam pa'ĉj'o avert'as Di'o'n, kaj Di'o dir'as al la anĝel'o, ke ĝi dev'as, kaj tiam la anĝel'o ek'flug'as. Sed nun ven'u, et'a Åge, ni ir'os al ’Patr'in'o sur alt'aĵ'o’ kaj hav'os tas'o'n da kaf'o kun kuk'o'j.”
El la mal'riĉ'ul'a kvartal'o oni daŭr'e aŭd'is la mal'nov'a'n triv'it'a'n gurd'o'n lud'i si'a'n triv'it'a'n muzik'o'n en la bel'eg'a printemp'a tag'o.
Tuj post la pord'eg'o'j de Hag'a ĝentil'e salut'ant'a sinjor'o halt'ig'is la patr'in'o'n kaj fil'o'n. Li sid'is sol'a sur benk'o en la ombr'o de kelk'a'j arb'eg'o'j, sed ek'star'is kaj ir'is renkont'e al ili, kiam li vid'is ili'n ven'i.
La jun'a vidv'in'o sent'is, ke ŝi fort'e ruĝ'iĝ'as.
”Ĉu vi, Helge?” ŝi dir'is.
”Nu, Astrid”, li mal'laŭt'e respond'is, ”mi ne vol'as ŝajn'ig'i, ke ni hazard'e renkont'iĝ'as tie ĉi ĝust'e nun. Antaŭ'hieraŭ vi dir'is, ke vi intenc'as hodiaŭ ir'i al la tomb'ej'o. Sen'dub'e tiam vi sam'temp'e far'os et'a'n promen'o'n en la Hag'a park'o, mi pens'is. En tia bel'a tag'o! Kaj sekv'e mi sid'iĝ'is sur tiu benk'o atend'ant'e. Mi sukces'is liber'iĝ'i de la ofic'ej'o je la du'a.”
Ŝi rigard'is ter'e'n, flor'e ruĝ'a, ne respond'ant'e.
”Ĉu mi per tio mult'e ĉagren'is vi'n, Astrid?”
Ŝi'a respond'o aper'is sam'e mal'laŭt'e kiel la demand'o:
”Ne tre.”
Åge paŝ'is iom flank'e ĉe la voj'rand'o pluk'ant'e saksifrag'o'j'n.
”Pa'nj'o”, li subit'e dir'is, ”ni ja ir'os al Patr'in'o sur alt'aĵ'o? Åge mal'sat'a!”
La patr'in'o ne tuj aŭd'is li'n. Ŝi trov'iĝ'is en si'a'j propr'a'j pens'o'j.
”Jes, et'a Åge”, ŝi fin'e dir'is. ”Sed unu'e ni iom promen'os.
Sur'voj'e hejm'e'n ni pov'os ir'i al ’Patr'in'o sur alt'aĵ'o’.”
Ili ir'is antaŭ'e'n sur voj'o inter alt'a'j pini'esk'a'j pin'o'j, kies frond'ar'o'j aper'is preskaŭ nigr'e kontraŭ la hel'a printemp'a verd'aĵ'o ĉirkaŭ'e.
”Åge mal'sat'a kaj lac'a”, dir'is la kvar'jar'ul'o paŭt'ant'e.
”Kiel li simil'as si'a'n patr'o'n”, dir'is la jun'a vir'o sen mult'a medit'ad'o.
La patr'in'o ne respond'is. Sed tio est'is sufiĉ'e ver'a: ŝi trov'is preskaŭ neniom el si mem en si'a id'o. La konveks'a'j, el'star'a'j okul'o'j, la mal'dik'a sen'kolor'a har'ar'o, aŭgur'ant'a kalv'a'n vert'o'n, la tut'a mien'o de vir'et'o — ĉio est'is la patr'o. Ĉio est'is Fr. Aug.
Barcke. Sed strang'e, li'a patr'o kontraŭ la kutim'o de patr'o'j neniam sci'is vid'i tio'n kaj en'tut'e neniam hav'is mult'e da temp'o aŭ interes'o por la infan'o. ”Mi'a task'o kiel eduk'ant'o komenc'iĝ'os nur kiam August ating'os lern'ej'a'n aĝ'o'n”, li iu'foj'e dir'is, en la jar'o antaŭ si'a mort'o.
Ili sekv'is voj'o'n laŭ la mal'larĝ'a golf'o, trans kiu ’la kastel'o’ — et'a ital'a vila'o — blank'is en la verd'o. Ili preter'pas'is la font'o'n de Hag'a kaj pas'ant'e trink'is el ĝi'a klar'a mal'varm'a akv'o. Dum ili trink'is el la font'o, mal'nov'stil'a vetur'il'o preter'pas'is kun koĉer'o kaj lake'o. En la kaleŝ'o sid'is et'a mal'jun'ul'in'o, kiu per degn'a'j kap'klin'o'j reciprok'is imag'it'a'j'n salut'o'j'n.
Ili ating'is bord'o'n mal'glat'a'n kaj rok'a'n. La ond'o'j de Brunnsviken mal'rapid'e plaŭd'is kontraŭ la bord'a'j ŝton'o'j, kaj vid-al'vid'e, apud Kräftriket kaj Alban'o, fabrik'a'j fum'o'j kviet'e ŝveb'is ĉiel'e'n.
Ili sid'is sur ŝton'o, kiu form'is natur'a'n benk'o'n. Åge lud'is ĉe'bord'e per arb'o'ŝel'a boat'et'o, kiu'n Helge tranĉ'is al li, kaj kiu forges'ig'is al li mal'sat'o'n kaj lac'ec'o'n.
”Li est'as kviet'a kaj ĉarm'a knab'et'o”, dir'is Helge.
Ŝi respond'is nur per leĝer'a kap'klin'o. Ne por parol'i kun ŝi pri la infan'o li ir'is renkont'i ŝi'n tie ĉi, tio'n ŝi sci'is.
Helge Rudin est'is desegn'ist'o en arkitekt'a atelier'o. Ili est'is sam'aĝ'a'j — ŝi hav'is nur kelk'a'j'n monat'o'j'n pli ol li. Ili loĝ'is sam'dom'e. La dom'o'n posed'is la firm'o, kie li labor'is, kaj li est'is dom'zorg'ist'o. Tiel ili kon'at'iĝ'is, kvazaŭ per si mem. Ili okaz'e ek'parol'is pri libr'o, kiu'n li ĵus leg'is, kaj kiu'n li vol'is ke ankaŭ ŝi leg'u; kaj li pet'is permes'o'n prunt'i ĝi'n al ŝi. Post semajn'o ŝi ven'is al li por re'don'i ĝi'n. Est'is april'a post'tag'mez'o, krepusk'e.
Li hav'is du ĉambr'o'j'n kun balkon'o plej supr'e sub'tegment'e en dom'o kun vast'a kaj liber'a panoram'o al ĉifon'a periferi'o de la urb'eg'o, kie renkont'iĝ'is kamp'ar'o kaj urb'o, pin'ar'et'o'j, krev'ig'it'a granit'o, fabrik'a'j fum'tub'o'j, pec'o el golf'o de la lag'o Mälaren, kaj super ĉio la grand'a mal'plen'o kaj spac'o de mal'varm'a printemp'a vesper'o. Ili kelk'a'n temp'o'n star'is balkon'e gap'ant'e ekster'e'n en la glaci'a'n blu'o'n. Tiam li subit'e met'is brak'o'n ĉirkaŭ ŝi'a'n kol'o'n kaj kis'is ŝi'n, kaj ŝi tio'n permes'is. — Ek'de tiam ili si'n antaŭ'nom'is.
De'komenc'e li ne hav'is preciz'a'n intenc'o'n per si'a kontakt'o kun ŝi. Sed baldaŭ li rimark'is ke li ek'ard'is, kaj ke est'as serioz'e.
Unu punkt'o tamen turment'is li'n, mal'trankvil'ig'is kaj konfuz'is li'n. Ŝi unu'foj'e edz'in'iĝ'is — kaj neniel ebl'is, ke ŝi iam pov'us en'am'iĝ'i al tia vir'o, kia est'is ŝi'a edz'o. Rival'o'n li ne bezon'is tim'i en la mort'int'o; tio'n li sent'is. Sed — kiel ŝi kapabl'is?
Kaj li ne sci'is, ĉu li kuraĝ'os demand'i ŝi'n pri tio.
Kaj la infan'o. Povr'a mis'ul'et'o, tio ja tuj vid'ebl'is. Frukt'o de sen'agord'a kaj sen'senc'a ge'edz'ec'o. Kiel li pov'os ĉiu'tag'e el'ten'i la ĉe'est'o'n de tiu infan'o?
Sed tio ebl'u kiel ebl'os. Li sent'is, ke li ne kapabl'as mal'hav'i ŝi'n.
”Astrid”, li dir'is. ”’Astr'i, Astr'i mi'a, knab'in'o plej dolĉ'a’... Ĉu vi iom zorg'as pri mi?”
Ŝi pren'is li'a'n man'o'n, kares'is per ĝi si'a'n frunt'o'n kaj mal'sek'ig'is ĝi'n per si'a'j larm'o'j.
”Ĵus, promen'ant'e sur la tomb'ej'o”, ŝi dir'is, ”mi aŭd'is for'a'n gurd'o'n lud'i mal'nov'a'n kar'a'n muzik'aĵ'o'n. Kaj tuj aper'is larm'o'j — mi bezon'is tiel mal'mult'e por tio! Mi'a knab'o pens'is, ke mi plor'as pro mal'ĝoj'o. Sed mi plor'is, ĉar trov'iĝ'as por mi ankoraŭ printemp'o, kaj ĉar mi preskaŭ komenc'as kred'i je feliĉ'o.”
Li prem'is ŝi'n al si dum kis'o'j.
Kaj li dir'is, kiam ili re'vek'iĝ'is:
”Unu afer'o mir'ig'is mi'n kaj iom'et'e mal'trankvil'ig'is mi'n. Vi
edz'in'iĝ'is — al vir'o kiu laŭ mi'a imag'o neniam plaĉ'is al vi. Aŭ
ĉu jes?”
”Ne.”
”Kiel vi do kapabl'is?”
”Ho, ne demand'u mi'n pri tio! Nun ne! Oni ’kapabl'as’ tiom pli ol oni supoz'as. Kaj tiom mal'pli...”
”Nu bon'e, mi ne plu demand'os vi'n pri tio. Des mal'pli ĉar tiu'okaz'e mi dev'us far'i la sam'a'n demand'o'n al mi'a propr'a patr'in'o — mi'a patr'in'o, kiu est'as mort'a kaj ne pov'as respond'i.
Iu'tag'e antaŭ ne'long'e mi serĉ'ad'is inter mal'nov'a'j leter'o'j. Mi trov'is korespond'ad'o'n inter mi'a'j ge'patr'o'j el ili'a ge'fianĉ'a temp'o. Kaj de ĝi vid'ebl'is — mi jam sci'is tio'n, sed forges'is — ke mi'a patr'in'o neniam am'is mi'a'n patr'o'n. Foj'e ŝi eĉ romp'is la fianĉ'ec'o'n, ĉar ŝi dezir'is iu'n ali'a'n. Sed mi'a patr'o hav'is la pli fort'a'n vol'o'n. Li tamen fin'e ricev'is ŝi'n — kaj ali'okaz'e ŝi ne est'us mi'a patr'in'o! Sed ŝi am'is li'n neniam.”
Ŝi kun'prem'is la okul'o'j'n kontraŭ la printemp'a lum'o.
”Las'u ripoz'i la mal'nov'a'n”, ŝi dir'is. ”La mal'nov'a'n mort'a'n.”
”Jes, ni far'u tiel.”
Li el'poŝ'ig'is kaj mal'fald'is paper'o'n. Est'is desegn'o'j de kamp'ar'a dom'et'o. Fasad'o simpl'a kaj preskaŭ povr'a, empir'o en form'o sved'e mal'fekund'a. Kaj plan'o'j, montr'ant'a'j ter'etaĝ'e tri ĉambr'o'j'n kaj kuir'ej'o'n, kaj sub'tegment'e du ĉambr'et'o'j'n. Balkon'o al nord'o, al Grand'a Urs'in'o en la somer'fin'a'j vesper'o'j.
Tegment'a teras'o por tag'a sun'ban'ad'o kaj nokt'a stel'spekt'ad'o.
”Ĉu vi vol'as loĝ'i kun mi en tiu ĉi dom'et'o?” li demand'is.
”Mi dum la last'a'j nokt'o'j desegn'is ĝi'n por ni.”
Ŝi rigard'is la desegn'o'j'n kun melankoli'a rid'et'o.
”Kiam la dom'o pov'os pret'iĝ'i, vi pens'as?” ŝi dir'is.
”Ebl'e pli fru'e ol vi kred'as.”
Ŝi tir'is li'a'n kap'o'n al la si'a kaj flustr'is en li'a'n orel'o'n:
”Sed mi ne vol'as atend'i tio'n.”
”Kiel vi do vol'as?”
”Mi vol'as est'i la vi'a. Hodiaŭ. Ĉi-vesper'e, ĉi-nokt'e. Mi ja neniam kon'is feliĉ'o'n, neniam, neniam. Mi ne vol'as atend'i!”
Ili kun'fand'iĝ'is en sen'fin'a kis'o.
Ŝi ek'trem'is pro leĝer'a frost'iĝ'o. La sun'o mal'aper'is mal'antaŭ nub'o, kaj ne plu est'is varm'e.
”Sed kie est'as Åge?” ŝi demand'is.
Kaj ŝi vok'is: ”Åge!”
Respond'o ne ven'is.
”Li ja ne pov'as est'i mal'proksim'a”, dir'is Helge. Kaj ankaŭ li vok'is: ”Åge!”
Ĉar li pens'is: la knab'o ebl'e petol'e kaŝ'as si'n por si'a patr'in'o, sed se mi vok'as, li cert'e ven'os.
Tamen ven'is neni'u Åge kaj neni'u respond'o.
La du'o rigard'is unu la ali'a'n, ambaŭ subit'e mort'pal'a'j. La sam'a terur'a pens'o sam'temp'e fulm'is tra ili ambaŭ.
”Ne, ne”, ŝi flustr'is. ”Ja ne ebl'as. Li ja ne pov'is fal'i en'akv'e'n kaj dron'i tie ĉi sen unu son'o.”
Ili sen'konsil'e laŭ'ir'is la bord'o'n en kresk'ant'a angor'o. Ili altern'e vok'is: ”Åge! Åge!”
Sed ili mem ne plu kred'is, ke ili hav'os respond'o'n.
Ili ven'is sur vapor'ŝip'a'n varf'o'n ĉe ter'pint'o. Neni'e trov'iĝ'is spur'o de la infan'o.
”Li ja ne pov'is fal'i en'akv'e'n”, dir'is Helge. ”Tiu'okaz'e li'a ĉap'o ie flos'us.”
La patr'in'o klopod'is kolekt'i si'a'j'n pens'o'j'n. Ŝi star'is kun ambaŭ man'o'j prem'it'a'j al la brust'o.
”Li'a ĉap'o est'is fiks'it'a per kaŭĉuk'a bend'o sub'menton'e”, ŝi el'ig'is.
Subit'e li ek'vid'is mal'hel'a'n objekt'o'n salt'ant'a'n en la ond'ad'o flank'e de la varf'o:
La arb'o'ŝel'a boat'o.
Li mal'supr'e'n'ir'is por kapt'i ĝi'n. Jes, ĝi est'is la sam'a boat'et'o kiu'n li mem tranĉ'is antaŭ apenaŭ du'on'hor'o.
Granit'a rok'o dekliv'e en'akv'iĝ'is, kaj proksim'e apud'e kuŝ'is rest'aĵ'o'j de glaci'tavol'o. La vintr'o est'is long'a kaj sever'a, la printemp'o al'ven'is mal'fru'e kaj subit'e, kaj ĉe tiu ĉi krut'a arb'ar'a bord'o rigard'ant'a nord'e'n, kie la sun'o neniam varm'ig'is la akv'o'rand'o'n, rest'is tiu last'a ŝrump'int'a, mal'pur'a glaci'pec'o. Li romp'is sek'a'n branĉ'o'n de aln'o kaj si'n'gard'e for'ŝov'is la glaci'o'n.
Tie kuŝ'is la et'a Åge, sur'dors'e, kun okul'o'j kaj buŝ'o mal'ferm'it'a'j. La verg'o'n, per kiu li direkt'is la arb'o'ŝel'a'n boat'o'n, li ankoraŭ ten'is per firm'a pugn'et'o.
Sign'e est'is knab'in'et'o, proksim'um'e sam'aĝ'a kiel mi, kun roz'a rob'o kaj roz'a ruband'o ĉirkaŭ'har'e. Ŝi'a'j har'o'j est'is mal'hel'a'j, sinu'e bukl'a'j, kaj ŝi hav'is stel'a'j'n okul'o'j'n mal'hel'e blu'a'j'n kun long'a'j palpebr'a'j har'o'j. Anĝel'o'n ŝi tut'e ne simil'is.
Mi ne tre ŝat'is anĝel'o'j'n, ebl'e ĉar ili ĉiam est'as blond'a'j — tiu'temp'e mi mem est'is blond'ul'o, kiel la plej mult'a'j infan'o'j, kaj sekv'e blond'ec'o neniom valor'is, laŭ mi'a opini'o.
Sed Sign'e eg'e plaĉ'is al mi. Mi pov'is pens'ad'i pri ŝi dum tut'a tag'o. Ne mal'oft'e ŝi far'is i'a'n petol'o'n, pri kiu oni post'e kulp'ig'is mi'n, kaj foj'e mi mem kulp'ig'is mi'n. Pro tio ŝi ne mal'pli plaĉ'is al mi, mi nur dezir'is ke ŝi far'u pli da petol'o'j, pri kiu'j oni kulp'ig'os mi'n. Sed kia'j'n bub'aĵ'o'j'n ŝi do el'trov'is? Mi pri'pens'u...
Ŝi kaŝ'is si'n en lok'o'j kie ni ne rajt'is est'i, danĝer'a'j lok'o'j, kie pov'us trov'iĝ'i trol'o'j aŭ fantom'o'j. Mi bon'e memor'as, ke ŝi unu'foj'e log'is mi'n lud'i per alumet'o'j — lud'i per fajr'o, la plej danĝer'a kaj plej mal'permes'it'a el ĉio... Ĉu ŝi ne eĉ ek'brul'ig'is sek'a'n arbed'aĉ'o'n en la ĝarden'o? Jes ja — kaj mi ricev'is verg'ad'o'n de mi'a pa'nj'o! Ho, kiel Sign'e plaĉ'is al mi! Kaj foj'e ŝi dir'is tia'j'n vort'o'j'n, kiu'j'n oni ne rajt'is dir'i. Tiam frost'iĝ'is al mi laŭ la dors'o, sed mi nur dezir'is ke ŝi dir'u ili'n re kaj re.
Kie ŝi loĝ'is mi ne sci'as cert'e. Ne en la sam'a dom'o kiel ni; la ali'a'j infan'o'j, kun kiu'j mi lud'ad'is, ne kon'is ŝi'n. Sed ŝi sen'dub'e loĝ'is ĉe la sam'a strat'o — mi pens'as — en dom'et'o kun ĝarden'o trans iu tabul'bar'il'o. Aŭ ĉu ŝi loĝ'is en sub'tegment'ej'o, oblikv'e trans la strat'o, kun flor'o'j sur la fenestr'o'bret'o? — Mi sam'e bon'e pov'as tuj rakont'i: neni'e ŝi loĝ'is. Ŝi viv'is nur en mi'a fantazi'o.
Sign'e est'is la unu'a kre'aĵ'o de mi'a fantazi'o, almenaŭ la unu'a pri kiu mi konserv'as memor'o'n. Mi sen'dub'e hav'is ses, sep jar'o'j'n; kaj tiu'aĝ'e (kiel ceter'e ses'dek, sep'dek jar'o'j'n pli mal'fru'e) oni oft'e pens'as laŭt'e. Mal'long'e dir'it'e, mi parol'ad'is al mi mem fantazi'ant'e pri Sign'e, kaj unu'tag'e kompren'ebl'e mi'a patr'in'o okaz'e tio'n aŭd'is.
”Aŭd'u la knab'o'n”, ŝi dir'is al mi'a patr'o, ”li parol'as al si mem!”
Kaj al mi:
”Pri kio vi parol'as al vi mem? Pri kio vi pens'as?”
Plen'kresk'ul'o'j hav'as terur'a'n mani'o'n far'i al infan'o'j demand'o'j'n plej mal'diskret'a'j'n. Mi kur'is kaŝ'i mi'n.
Ali'tag'e la sam'a histori'o — kaj de'nov'e ali'tag'e. Hont'o kaj
turment'o. Demand'o'j ne respond'ebl'a'j. Mi'a patr'o dir'is al mi:
ali'a'j infan'o'j parol'as al si mem ĝis aĝ'o de kvar, kvin jar'o'j; vi
est'as tro grand'a por tio. Mi kompren'is, ke tiel ne plu ebl'as
daŭr'ig'i, io far'end'as. Mi ek'hav'is la ide'o'n, ke la s-son'o'j mi'n
perfid'as: Sign'e, ĉiam Sign'e, tio ne konven'is. Mi ŝanĝ'is la nom'o'n de Sign'e al Id'a. Tiel mi sukces'is hav'i ŝi'n pli-mal'pli en
pac'o, tamen Id'a neniam akir'is la sam'a'n magi'a'n potenc'o'n
super mi kiel Sign'e. Unu'tag'e ni mal'amik'iĝ'is, mi kverel'is kun
ŝi nom'ant'e ŝi'n stult'a bub'in'o, kaj pov'as est'i ke mi eĉ bat'is ŝi'n.
Mi sen'dub'e pent'is sed ne vol'is pet'i pardon'o'n, kaj baldaŭ mi fajf'is pri ŝi. Sam'temp'e mi lern'is pens'i mal'laŭt'e — kaj kun rar'a'j escept'o'j daŭr'ig'is tiu'n kutim'o'n.
Sed de kie mi efektiv'e akir'is tiu'n Sign'e? En ni'a dom'o loĝ'is knab'in'et'o, kun kiu mi foj'e lud'is. Ŝi'a pa'nj'o est'is balet'ist'in'o, kaj unu'foj'e ŝi vest'is si'n per unu el la roz'a'j balet'jup'o'j de si'a patr'in'o. Sed ŝi'a nom'o est'is nek Sign'e nek Id'a, ŝi ne far'is bub'aĵ'o'j'n kaj hav'is neniom el la magi'a potenc'o de Sign'e super mi'a kor'o. Sen'dub'e mi do sep'jar'a kre'is Sign'e proksim'um'e kiel german'o desegn'as kamel'o'n: a'us der Tiefe meines Bewusstseins.* Mi do sen'dub'e est'is antaŭ'destin'it'a.
Post'e la jar'o'j flu'is, kaj impuls'o'j'n efektiv'e literatur'a'j'n mi ricev'is nur sufiĉ'e mal'fru'e. La unu'a fort'a puŝ'o okaz'is kiam unu el mi'a'j sam'klas'an'o'j — la nun'a profesor'o Almkvist ĉe Karolinska Institutet — dum lecion'o de la sved'a lingv'o en la klas'o 6:II de la Nord'a Latinliceo kun eg'a verv'o deklam'is ’La flug'ant'a'n holand'an'o'n’ de Viktor Rydberg. Mi sen'brid'e ĝu'is ĝi'n, kaj dum monat'o'j post'e mi rev'is pri neni'o ali'a ol iam en for'a est'ont'ec'o verk'i i'o'n sam'e brav'a'n.
Ankoraŭ mi ne sukces'is, sed kial rezign'i la esper'o'n?
*) German'e: ’el la profund'o de mi'a konsci'o’, laŭ Heinrich Heine, 17971856
En unu mal'fru'aŭtun'a tag'o antaŭ mult'e da jar'o'j — tio ceter'e okaz'is mez'e de la milit'o — mi promen'is kun Henning Berger sur Kopenhaga tomb'ej'o. Antaŭ cent jar'o'j ĝi situ'is en plen'a kamp'ar'o, long'e ekster la urb'a'j dig'o'j kaj fos'aĵ'o'j, hodiaŭ ĝi etend'iĝ'as kiel grand'a oaz'o, verd'a kaj kviet'a, mez'e de tumult'a urb'eg'a kvartal'o, inter magazen'o'j, fabrik'o'j kaj labor'ist'a'j dom'eg'o'j.
Ni mal'rapid'e promen'is inter alt'a'j, mal'dik'a'j popl'o'j en sen'fin'a ale'o. Iam-tiam ni halt'is por leg'i la nom'o'j'n kaj skrib'o'j'n de tomb'o'ŝton'o'j.
Ni antaŭ'e parol'is pri la milit'o. Henning Berger esper'is venk'o'n por Germanio. Mi tim'is tia'n, kaj neni'o'n esper'is. Kaj fin'e ni iom vort'avar'iĝ'is.
”Vid'u”, li dir'is, montr'ant'e al tomb'o'ŝton'o iom flank'e de la voj'o — ”vid'u, J. P. Jacobsen. Sed ebl'e ne est'as la ĝust'a.”
”Ne, probabl'e ne est'as. Li laŭ'dir'e tomb'o'kuŝ'as en Thisted, kie li nask'iĝ'is kaj mort'is. Kaj ceter'e tiu ĉi tomb'o aĝ'as almenaŭ jar'cent'o'n. Tio ja vid'ebl'as.”
”Cert'e. Kia'n relief'o'n ĝi hav'as? Ĝi memor'ig'as pri la epok'o de Thorvaldsen.”
Est'is jun'a hero'o nud'a kun kask'o kaj glav'o kaj vir'ŝaf'a fel'o sur'brak'e.
”Jazon'o kun la or'a fel'o.”
”Nu, tiu'okaz'e sen'dub'e tie ripoz'as tan'ist'o.”
Ni leg'is la tomb'o'skrib'o'n. Est'is tan'ist'o.
Ni plu'ir'is kaj halt'is antaŭ ali'a tomb'o, kiu ankaŭ aĝ'is pli ol jar'cent'o'n. Alt'a ŝton'o kun bronz'a medalion'o pri la mort'int'o — veterinar'a profesor'o — kaj sub la medalion'o grand'a alt'relief'o pri la du'dek'mam'a Artemisa el Efezo. Sufiĉ'e kurioz'e subit'e trov'i sur krist'an'a tomb'ej'o tiu'n ĉi antikv'a'n simbol'o'n de fekund'o, kiu foj'e kaŭz'is tia'n embaras'o'n al Paŭlo en Efezo...
”Kiel ĝi propr'e pov'as aper'i tie ĉi?” Berger sci'vol'is.
”Kiu sci'as?! ’Grand'a est'as Art'em'is de la Efesanoj’, sed ŝi'a'j'n talent'o'j'n koncern'e la veterinar'a'n scienc'o'n mi ne tre bon'e kon'as.”
”Ĉar ŝi est'is di'in'o de ĉas'o, probabl'e ŝi ankaŭ est'is tiu de hund'aĉ'o'j”, Berger konjekt'is. ”Jen ebl'a klar'ig'o! Sed rigard'u la old'ul'o'n de la medalion'o — ĉu vi pov'as vid'i, kiu'n li simil'as?”
Mi vid'is simil'ec'o'n kun neni'u kon'at'o.
”Est'as Böök”, li dir'is. ”Ĉu vi ne vid'as tio'n?”
Mi laŭ kapabl'o prov'is kapt'i la simil'ec'o'n inter la sep'dek'jar'a veterinar'a profesor'o kaj la jun'a promes'plen'a literatur'docent'o Böök. Sed ne ebl'is.
”Vi ja neniam kapabl'as vid'i simil'ec'o'n sam'e kiel mi”, li murmur'is, mal'lum'a kaj nub'a kiel la ĉirkaŭ'a aŭtun'o.
(Mi sci'is, ke la spirit'o de Saul kutim'e ek'reg'is li'n ĉiu'foj'e kiam li pens'is pri Böök. Tio komenc'iĝ'is kiam Böök, kiu pli fru'e recenz'is li'a'j'n verk'o'j'n sufiĉ'e bon'vol'e, subit'e mort'ig'is roman'o'n, pri kiu Berger hav'is grand'a'n esper'o'n. Ĝi aper'is tiel mal'fru'e, ke Böök ne hav'is temp'o'n tra'leg'i ĝi'n en la krist'nask'a urĝ'o, sed nur iom foli'um'is ĝi'n, diven'is la fin'o'n — sed mis'diven'is! — kaj post'e mal'aprob'is la libr'o'n pro la trivial'a kaj banal'a fin'o, kiu'n li do mem el'trov'is. Kaj post'e li pro konsekvenc'o daŭr'ig'is laŭ la sam'a tonal'o skrib'ant'e pri Berger.) ”Ceter'e, vi efektiv'e kulp'as pri tio!” li subit'e eksplod'is.
”Pri kio?” mi demand'is.
”Ke Böök mal'laŭd'as mi'n. Vi kulp'as pri tio. Vi dev'us neniam atak'i li'n! Post vi'a atak'o al Böök mi, kompat'ind'a mizer'ul'o, neniam ricev'as bon'a'n recenz'o'n en Svenska Dagbladet!
Neniam! Tio est'as klar'a kiel tag'o: Vi ja neni'o'n verk'as, sekv'e li ne pov'as mal'util'i al vi. Anstataŭ'e li ek'pik'as vi'a'j'n amik'o'j'n.
Ili dev'as pag'i la kontribuci'o'n, kaj est'os solid'a'j sum'o'j, kred'u mi'n. Est'us just'e se mi send'us al vi faktur'o'n!”
”Kar'a Henning”, mi dir'is, ”ne far'u tio'n. Vi ruin'ig'us mi'n.”
”Nu, tio est'us merit'e. Vi permes'as al vi ne mal'grand'a'n luks'o'n! Atak'i kritik'ist'o'n! Eĉ kritik'ist'o'n en Svenska Dagbladet!
Oni pov'us kred'i, ke vi delir'as!”
”Mi ne kuraĝ'as asert'i, ke vi tut'e mal'prav'as. Sed ne ebl'as antaŭ'e pens'i pri ĉio. Kaj mi ja ne supoz'is, kiam mi antaŭ kelk'a'j jar'o'j iom'et'e ŝerc'is pri ’la docent'o Löök’, ke mi dev'os pet'i vi'a'n pardon'o'n pro tio...”
”Ne, tamen nun nepr'e sufiĉ'as! Kaj ĉu vi sci'as, kio'n mi nun far'os? Mi dir'os al vi: mi ir'os hejm'e'n por verk'i novel'o'n pri vi, aŭ distr'a'n ese'o'n, aŭ kio'n ajn, kaj insult'os vi'n kun bru'o kaj ĝu'o, kaj send'os ĝi'n al Svenska Dagbladet! Post'e ni vid'u, ĉu mi ne de'nov'e ricev'os bon'a'j'n recenz'o'j'n en tiu ĵurnal'o!”
”Jen ebl'a ide'o”, mi respond'is. ”Efektiv'e bon'a ide'o. Mi ceter'e help'os vi'n. Tiel ni pov'os aranĝ'i tiu'n ĉi afer'o'n sen send'ad'o de faktur'o al mi. Kaj privat'e ni ja pov'os tamen rest'i bon'a'j amik'o'j.”
”Kompren'ebl'e! Mi neniam intenc'is i'o'n ali'a'n! Ni tromp'os tiu'n diabl'o'n!”
Ek'pluv'is, unu'e delikat'a pluv'et'o, kiu'n ni apenaŭ rimark'is, sed subit'e ĝi trans'form'iĝ'is en pluv'eg'o'n. Ni decid'is serĉ'i ŝirm'o'n en la pord'eg'o de tomb'a kapel'o; la pord'o'j est'is mal'ferm'it'a'j. Ĝust'e tiam okaz'is en ĝi en'tomb'ig'o; la ceremoni'o ĵus komenc'iĝ'is per ĉant'ad'o kaj orgen'a lud'ad'o. ’Feliĉ'a, feliĉ'a!’ Trans la pord'o star'is serv'ant'o, kiu don'is al ĉiu el ni ekzempler'o'n de pres'aĵ'o kun la nom'o de la mort'int'o en nigr'a kadr'o kaj kun la tekst'o de la himn'o'j kant'ot'a'j.
Ni sid'iĝ'is sur liber'a benk'o apud la pord'o. Mi leg'is la nom'o'n de la mort'int'o: Eva Mart'a Kristin'a Ytterquist. Evident'e sved'a nom'o. Kaj inter la kron'o'j sur la ĉerk'o trov'iĝ'is unu kun blu'a kaj flav'a ruband'o'j. La simpl'a ĉerk'o, la avar'a'j kron'o'j, la mal'mult'a'j funebr'ant'o'j, ĉio indik'is ke jen'e kviet'a simpl'ul'in'o trov'is si'a'n fin'o'n. Tio ankaŭ ŝajn'is evident'a el la parol'ad'o de la pastr'o: sen'pretend'a viv'o'task'o, fidel'ec'o en la mal'grand'a...
La parol'ad'o de la pastr'o est'is mal'long'a, sed long'a'j est'is la himn'o'strof'o'j, kaj antaŭ kaj post la parol'ad'o. La tut'o daŭr'is preskaŭ du'on'hor'o'n, la pluv'o pas'is, kaj kiam oni el'port'is la ĉerk'o'n dum la bel'a himn'o de Ingermann ’Flor'as la ter'o, Di'a ĉiel'o, Bel'e anim'o'j pilgrim'as’, la mal'dens'a'j flav'iĝ'ant'a'j frond'ar'o'j de la tomb'ej'o kribr'is pal'a'n aŭtun'a'n sun'o'n. Kaj laŭ la vang'o'j de Henning Berger rul'iĝ'is kelk'a'j grand'a'j larm'o'j.
”Tiu himn'o ĉiam kor'tuŝ'as mi'n”, li kvazaŭ ekskuz'e dir'is al mal'jun'ul'o paŝ'ant'a apud ni.
(Ni kompren'ebl'e akompan'is la ali'a'j'n kaj la ĉerk'o'n al la tomb'o.) ”Jes, ĝi ver'e est'as bel'a himn'o”, la vir'o respond'is dan'e. ”Sed mi aŭd'as, ke vi est'as sved'o'j, sinjor'o'j. Vi do al'vojaĝ'is pro la en'tomb'ig'o de la mal'jun'ul'in'o Ytterquist? Jen ver'e bon'a kaj afabl'a ag'o! Sen'dub'e vi ankaŭ dir'os kelk'a'j'n vort'o'j'n ĉe'tomb'e?”
Henning Berger iom embaras'iĝ'is.
”Mi apenaŭ kuraĝ'as tio'n”, li dir'is. ”Mi neni'o'n prepar'is.”
”Ne grav'as”, dir'is la gemut'a dan'o, ”sen'dub'e vi pov'os i'o'n dir'i! Oni sent'as tia'n mank'o'n kaj mal'riĉ'o'n, se neni'u i'o'n dir'as ĉe'tomb'e. Kaj sen'dub'e neni'u ali'a tio'n far'os.”
Ni jam star'is ĉe la tomb'o, la pastr'o ĵet'is si'a'j'n tri ŝut'il'o'j'n da sabl'o sur la ĉerk'o'n kun la kutim'a ceremoni'o, la sam'a kiel en Svedi'o, kaj recit'is ben'o'n.
La vir'et'o puŝ'is la flank'o'n de Henning Berger.
”Jen”, li dir'is. ”Jen vi parol'u.”
Mi star'is sur pingl'o'j. Henning Berger efektiv'e kun nud'a kap'o ir'is sur ter'amas'o'n apud la tomb'o, direkt'is si'a'n rigard'o'n mal'supr'e'n al la ĉerk'o, re'lev'is si'a'n kap'o'n kaj rigard'is al la ĉe'est'ant'ar'o. Star'ant'e tie supr'e li simil'is — kiel en la portret'o de Herm'a'n Vedel — prelat'o'n dign'a'n kaj aŭtoritat'a'n.
Kaj li ek'parol'is dir'ant'e:
”Eva Mart'a Kristin'a! Tri nom'o'j'n vi ricev'is je la sankt'a bapt'o. Pens'ant'e pri Eva mi vid'as antaŭ mi vi'a'n flor'ant'a'n jun'ec'o'n. Sed ĝi de'long'e est'as pas'int'a kaj velk'int'a, kaj Eva jam
mort'is. Pac'o'n al ŝi. Pens'ant'e pri Mart'a mi vid'as vi'a'n tut'a'n
viv'o'n en pen'ad'o. Mult'e vi labor'is kaj pri mult'o zorg'is, kaj
fin'e vi lac'iĝ'is kaj ir'is ripoz'i. Ankaŭ Mart'a jam mort'is.
Sed ne Kristin'a! Mi sci'as, ke ŝi viv'as! Kiel ver'a krist'an'in'o vi en'ir'is en la etern'a'n viv'o'n, Kristin'a! Kaj ni, kiu'j ankoraŭ dum temp'et'o dev'os paŝ'i en tiu ĉi val'o de dens'a mal'lum'o, ni ne dir'as al vi adiaŭ, ni dir'as: ĝis la re'vid'o!”
Humid'a'j okul'o'j kaj varm'a'j man'prem'o'j premi'is la parol'int'o'n, kiam li ven'is mal'supr'e'n. La pastr'o dank'is li'n kun koleg'a estim'o pro la bel'a simbol'ec'o, kiu'n li atribu'is al la tri nom'o'j, kiu'j pov'as ŝajn'i tiel vulgar'a'j...
Kaj eĉ mi, mal'jun'a pek'ant'o, iom'et'e kor'tuŝ'iĝ'is.