Long'e, long'e jam est'as, kiam mi la last'a'n foj'o'n rigard'is en tiu'n am'ind'a'n kviet'a'n vizaĝ'o'n, kiam mi kovr'is per kis'o'j tiu'j'n pal'a'j'n, sulk'o'plen'a'j'n vang'o'j'n, en'rigard'is la blu'a'n okul'o'n, en kiu vid'iĝ'is tiom da bon'o kaj am'o; long'e est'as, kiam mi'n por last'a foj'o ben'is ŝi'a'j mal'jun'a'j man'o'j! — Ne viv'as plu la bon'a avi'nj'o! Jam long'e ŝi ripoz'as en la mal'varm'a ter'o.

Sed por mi ŝi ne mort'is! — Ŝi'a bild'o kopi'iĝ'is en mi'a'n anim'o'n kun si'a tut'a kolor'riĉ'o, kaj ĝis kiam ĝi est'os viv'a, ĝis tiam en ĝi viv'os. — Se mi sci'us majstr'e labor'i per penik'o, mi vi'n glor'us, kar'a avi'nj'o, ali'manier'e; sed mi ne sci'as, ne sci'as, kiel tiu ĉi skiz'o plum'e desegn'it'a al iu'j plaĉ'os!

Sed vi ĉiam dir'is:
”Est'as en la mond'o neni'u, kiu plaĉ'us al ĉiu.” Sufiĉ'os, kiam trov'iĝ'os nur kelk'a'j leg'ant'o'j, kiu'j pri vi kun tia plaĉ'o leg'os, kun kia mi skrib'as pri vi.

* * * Avi'nj'o hav'is fil'o'n kaj du fil'in'o'j'n. La plej mal'jun'a viv'is mult'a'j'n jar'o'j'n en Vieno ĉe parenc'o'j, de kie ŝi edz'in'iĝ'is.

La ali'a fil'in'o ŝi'n post'e anstataŭ'is. La fil'o, ankaŭ meti'ist'o, est'is mem'star'a kaj li edz'iĝ'is en urb'a'n dom'o'n. Avi'nj'o loĝ'is en mont'ar'a vilaĝ'o apud la silezia land'lim'o, ŝi viv'is kontent'e en mal'grand'a dom'o kun mal'jun'a Bětka, kiu est'is ŝi'a sam'aĝ'ul'in'o kaj kiu serv'is jam ĉe la ge'patr'o'j.

Ŝi ne viv'is izol'e en si'a dom'o; ĉiu'j vilaĝ'an'o'j est'is por ŝi ge'frat'o'j, ŝi est'is por ili patr'in'o, konsil'ant'in'o, sen ŝi fin'iĝ'is nek bapt'o, nek ge'edz'iĝ'a fest'o, nek en'ter'ig'o.

Jen subit'e ven'is al avi'nj'o leter'o el Vieno de la plej mal'jun'a fil'in'o, en kiu ŝi sci'ig'is ŝi'n, ke ŝi'a edz'o akcept'is ofic'o'n ĉe iu princ'in'o, kiu hav'as bien'eg'o'n, kaj nom'e bien'eg'o'n en la region'o de Nachod en Ĉe ̨ujo, kiu est'as nur kelk'a'j'n hor'o'j'n for de la mont'ar'a vilaĝ'o, kie avi'nj'o loĝ'as.

Ke tie'n ŝi migr'os kun la famili'o, kaj ke la edz'o ĉiam nur dum la somer'o est'os tie, kiam ankaŭ ŝi'a princ'in'a moŝt'o tie rest'os. Je la fin'o de la leter'o est'is varm'a pet'o, ke avi'nj'o ek'loĝ'u ĉe ili por ĉiam kaj pas'ig'u la viv'o'n ĉe la fil'in'o kaj la ge'nep'o'j, kiu'j ŝi'n jam ĝoj'atend'as. Avi'nj'o ek'plor'is; ŝi ne sci'is kio'n far'i. La kor'o ŝi'n tir'is al la fil'in'o kaj ge'nep'o'j, kiu'j'n ŝi ankoraŭ ne kon'is, mal'nov'a kutim'o ŝi'n lig'is al la mal'grand'a dom'o kaj al bon'a'j amik'o'j. Sed sang'o ne est'as akv'o; sopir'o venk'is la mal'nov'a'n kutim'o'n, avi'nj'o fin'e decid'is, ke ŝi vetur'os. La dom'o'n kun ĉio, kio est'is en ĝi, ŝi trans'don'is al mal'jun'a Bětka, al'don'ant'e:
”Mi ne sci'as, kiel al mi tie plaĉ'os, kaj ĉu tamen mi ne mort'os ĉi tie inter vi.”

Kiam iu'n tag'o'n vetur'il'o halt'is apud la dom'o, la vetur'ig'ist'o Václav met'is sur ĝi'n la pentr'it'a'n kest'o'n de avi'nj'o, kusenaron lig'it'a'n en tuk'eg'o, rad'ŝpin'il'o'n, sen kiu ŝi ne pov'is est'i, korb'o'n, en kiu est'is kvar plum'tuf'a'j kok'id'o'j, sak'et'o'n kun du kvar'kolor'a'j kat'id'o'j kaj post'e avi'nj'o'n, kiu pro plor'o eĉ ne vid'is antaŭ si'n. Ben'at'a de la amik'o'j ŝi for'vetur'is al la nov'a hejm'o.

Kia atend'ad'o, kia ĝoj'ad'o en Staré bělidlo. Tiel la popol'o nom'is la izol'it'a'n dom'o'n en ĉarm'a val'o, kiu est'is destin'it'a kiel loĝ'ej'o al sinjor'in'o Proškova, la fil'in'o de avi'nj'o. La infan'o'j kur'is ĉiu'moment'e sur la voj'o'n por rigard'i, ĉu jam Václav vetur'as, kaj al ĉiu, kiu est'is preter'ir'ant'a, ili rakont'is:
”Hodiaŭ al'vetur'os ni'a avi'nj'o!” Kaj ili mem inter si sen'ĉes'e babil'is:
”Kia nur est'os tiu avi'nj'o?”

Ili kon'is plur'a'j'n av'in'o'j'n, ili'a'j figur'o'j inter'miks'iĝ'is en ili'a'j kap'o, sed ili ne sci'is, al kiu kompar'i si'a'n av'in'o'n. Jen fin'e al'vetur'is al la dom'o vetur'il'o. ”Avi'nj'o jam vetur'as!” ek'son'is tra la dom'o; sinjor'o Prošek, sinjor'in'o Bětka, port'ant'e sur la brak'o'j la plej mal'grand'a'n knab'in'o'n, kiu komenc'is nur paŝ'et'i kaj ankoraŭ ne sci'is parol'i, la infan'o'j kaj du grand'a'j hund'o'j, Sultán kaj Tyrl, ĉio kur'is antaŭ la pord'o'n por bon'ven'ig'i avi'nj'o'n.

De la vetur'il'o sub'en'ven'is vir'in'o en blank'a ŝultr'o'tuk'o, kamp'ar'e vest'it'a. Ĉiu'j tri infan'o'j halt'is unu apud la ali'a, ne de'turn'ant'e de avi'nj'o eĉ okul'o'n. Pa'ĉj'o prem'is ŝi'a'n man'o'n, pa'nj'o plor'ant'e ŝi'n ĉirkaŭ'pren'is, kaj avi'nj'o ankaŭ plor'ant'e ili'n kis'is sur ambaŭ vang'o'j'n. Bětka ŝov'is al ŝi la rond'vang'a'n Adélkan kaj avi'nj'o rid'is je ŝi, nom'is ŝi'n mal'grand'a et'ul'in'o kaj far'is al ŝi la sign'o'n de kruc'o. Sed post'e ŝi turn'is la rigard'o'n al la ceter'a'j infan'o'j, vok'ant'e ili per plej sincer'a ton'o:
”Mi'a'j or'a'j infan'o'j, mi'a'j kar'ul'o'j, kiel mi ĝoj'as je vi!” Sed la infan'o'j mal'lev'is la okul'o'j'n kaj halt'is kvazaŭ frost'iĝ'int'a'j kaj nur laŭ ordon'o de la patr'in'o ili prezent'is si'a'j'n roz'kolor'a'j'n vang'o'j'n al avi'nj'o por kis'o. Ili eĉ ne pov'is re'konsci'iĝ'i. Kiel ne, ŝi est'is avi'nj'o tut'e ali'a ol ĉiu'j, kiu'j'n ili iam est'is vid'int'a'j; tia'n avi'nj'o'n ili ankoraŭ neniam en si'a viv'o vid'is. Ne mir'e, ke ili ne ĉes'is ŝi'n tiel fiks'e rigard'i. Kie'n ajn ŝi star'iĝ'is, ili ĉirkaŭ'ir'is ŝi'n kaj rigard'is ŝi'n de kap'o ĝis pied'o'j.

Ili admir'as la mal'hel'a'n pelt'o'n kun long'a faldaro mal'antaŭ'e, la ruŝ'a'n verd'a'n lan'jup'o'n, border'it'a'n per larĝ'a ruband'o, plaĉ'as al ili la ruĝ'a florpentrita kap'tuk'o, kiu'n avi'nj'o hav'as platligita sub la blank'a ŝultr'o'tuk'o, ili sidetas sur la ter'o'n por pov'i bon'e observ'i la ruĝ'a'n en'met'aĵ'o'n sur la blank'a'j ŝtrump'o'j kaj la nigr'a'j'n pantofl'o'j'n.

Vilém tir'et'as kolor'a'j'n ĉifon'er'o'j'n sur la kan'a platkorbo, kiu'n avi'nj'o ten'as sur la brak'o kaj J'a'n, la pli mal'jun'a el du knab'o'j, kvar'jar'a, delikat'e sub'lev'as al avi'nj'o blank'a'n, ruĝ'e border'it'a'n antaŭ'tuk'o'n, ĉar li palp'sent'is sub ĝi i'o'n mal'mol'a'n. Est'is tie grand'a pendpoŝo. Johano est'us ankaŭ plezur'e sci'int'a, kio en'est'as, sed la plej mal'jun'a el la infan'o'j, Barunka*, kiu est'is jam kvin'jar'a, for'puŝ'is li'n dir'ant'e al li:
”Atend'u, mi dir'os, ke vi vol'as ŝov'i la man'o'n en la pendpoŝon de avi'nj'o!”— Sed tiu parol'o est'is iom laŭt'a, oni ĝi'n pov'is aŭd'i post la naŭ'a mur'o. Avi'nj'o tio'n rimark'is, ĉes'is parol'i kun la fil'in'o, met'is la man'o'n en la pendpoŝon, dir'ant'e:
”Nu, rigard'u, kio'n ĉio'n ĉi tie mi hav'as!” Kaj sur la bask'o'n ŝi met'is rozari'o'n, poŝ'tranĉ'il'o'n, kelk'a'j'n pan'krust'o'j'n, pec'et'o'n da laĉ'o, du marcipan'a'j'n ĉeval'et'o'j'n kaj du pup'et'o'j'n. La last'a'j objekt'o'j est'is por la infan'o'j; kiam avi'nj'o tio'n al ili prezent'is, ŝi al'don'is:
”Ankoraŭ i'o'n al vi avi'nj'o al'vetur'ig'is!” kaj tuj ŝi el'pren'is el la platkorbo pom'o'j'n kaj pask'ov'o'j'n, el la sak'et'o ŝi liber'ig'is la kat'id'o'j'n, el la korb'o la kok'id'o'j'n. Kiom da ĝoj'o'j, kiom da salt'ad'o! Avi'nj'o est'is la plej bon'a av'in'o! ”Est'as majkatidoj, kvar'kolor'a'j; tiu'j kapt'as bon'eg'e la mus'o'j'n; ili es* Sub tiu nom'o aper'as la verk'ist'in'o mem.

tas bon'a'j en la dom'o. La kok'id'o'j est'as mal'sovaĝ'a'j kaj se ili'n Barunka dres'os, ili post'kur'os ŝi'n kiel hund'et'o'j!” dir'is avi'nj'o kaj la infan'o'j tuj demand'is jen pri tio jen pri ali'o, tut'e sen'ceremoni'e, tuj ili est'is kun avi'nj'o bon'a'j kamarad'o'j. La patr'in'o ili'n kriadmonis, ke ili ne ĝen'u avi'nj'o'n kaj las'u ŝi'n ripoz'i, sed avi'nj'o si'a'vic'e dir'is:
”Permes'u al ni tiu'n plezur'o'n, Terezka, ĉar ni ĝoj'as, ke ni hav'as unu la ali'a'n,” kaj la infan'o'j obe'is avi'nj'o'n. Unu sid'as sur ŝi'a'j genu'o'j, la ali'a star'as post ŝi sur benk'o kaj Barunka star'as antaŭ ŝi kaj rigard'as ŝi'a'n vizaĝ'o'n. Unu mir'as, ke avi'nj'o hav'as la har'o'j'n blank'a'j'n kiel neĝ'o, ke avi'nj'o hav'as falt'a'j'n man'o'j'n, la tri'a babil'as:
”Sed avi'nj'o vi hav'as nur kvar dent'o'j'n!” Avi'nj'o rid'et'as, kares'as la mal'hel'brun'a'j'n har'o'j'n de Barunka, dir'ant'e:
”Mi ja est'as mal'jun'a; kiam vi est'os mal'jun'a'j, vi ankaŭ est'os ali'a'j!” kaj la infan'o'j ne pov'as kompren'i, ke tiu'j ili'a'j blanket'a'j, glat'a'j man'o'j pov'os est'i iam tiel sulk'a'j, kiel la man'o'j de la mal'jun'a av'in'o.

Avi'nj'o tuj jam la unu'a'n hor'o'n tut'e gajn'is la kor'o'j'n de si'a'j ge'nep'o'j kaj ŝi ankaŭ tuj al ili si'n plen'e for'don'is.

Sinjor'o Prošek, bo'fil'o de avi'nj'o, kiu'n ŝi ankaŭ antaŭ'e person'e ne kon'is, okup'is ŝi'a'n kor'o'n tuj ĉe la unu'a renkont'iĝ'o per si'a am'ind'a bon'kor'ec'o kaj simpati'a vizaĝ'o, en kiu montr'iĝ'is bon'ec'o kaj sincer'ec'o. Nur unu afer'o ŝi'n ĉe li mal'help'is, nom'e tio, ke li ne sci'pov'is la ĉeĥ'a'n.

Kaj ŝi, laŭ'dir'e, tio'n, kio'n ŝi iam de la german'a lingv'o kompren'is, jam de long'e forges'is. Kaj tamen ŝi tiel plezur'e kun J'a'n est'us inter'parol'int'a! — Sed J'a'n ŝi'n ĝoj'ig'is per tio, ke li kompren'as ĉeĥ'a'n lingv'o'n; avi'nj'o aŭd'is tuj, ke oni du'lingv'e hejm'e konversaci'as. La infan'o'j kaj serv'ist'in'o'j al'parol'is sinjor'o'n Prošek ĉeĥ'e, kaj li respond'is al ili german'e, kio'n ili jam kompren'is. Avi'nj'o esper'is, ke iom post iom ŝi ankaŭ inter'kompren'iĝ'os, kaj inter'temp'e ŝi help'is al si laŭ'pov'e.

Si'a'n fil'in'o'n avi'nj'o preskaŭ ne est'us plu re'kon'int'a; ŝi vid'is ŝi'n ĉiam antaŭ si kiel gaj'a'n vilaĝ'a'n knab'in'o'n, kaj nun ŝi aspekt'is sinjor'in'o mal'mult'e parol'em'a, de karakter'o pli serioz'a, modern'e vest'it'a, de modern'a'j mor'o'j!

Tio ne est'is ŝi'a Terezka! — Avi'nj'o vid'is ankaŭ tuj, ke la mastr'um'o de la fil'in'o est'as tut'e ali'a, ol tiu, kiu'n ŝi est'is ĝis nun kutim'int'a. La unu'a'j'n tag'o'j'n ŝi viv'is pro ĝoj'o kaj surpriz'o kvazaŭ rev'ant'e, sed iom post iom ŝi sent'is si'n ĝen'at'a, ŝajn'is al ŝi ne'oportun'e en la nov'a hejm'o, kaj se ne est'us la ge'nep'o'j, ŝi baldaŭ est'us re'ven'int'a de'nov'e en si'a'n dom'o'n.

Kvankam sinjor'in'o Terezka hav'is kelk'a'j'n si'a'j'n modern'a'j'n kapric'o'j'n, pro ili neni'u hav'is kaŭz'o'n je ŝi ĉagren'i, ĉar ŝi est'is sinjor'in'o tre bon'a kaj prudent'a. Si'a'n patr'in'o'n sinjor'in'o Prošková tre am'is, kaj ne'volont'e ŝi est'us ŝi'n las'int'a for'ir'i jam pro tio, ĉar ŝi dev'is plen'um'i ofic'o'n kiel kastel'mastr'in'o, kaj sekv'e ŝi hav'is neniu'n ali'a'n, al kiu ŝi pov'us tut'e trans'don'i la mastr'um'ad'o'n kaj la infan'o'j'n, ol al la patr'in'o.

Tial ne est'is al ŝi agrabl'e, kiam ŝi rimark'is, ke avi'nj'o iel hejm'sopir'as, kaj ŝi tuj rimark'is tio'n kaj ankaŭ diven'is, kio al avi'nj'o mank'as. Iu'n tag'o'n sinjor'in'o Terezka dir'is:
”Mi sci'as, pa'nj'o, ke vi est'as kutim'int'a labor'i kaj ke vi enu'us, se vi dev'us la tut'a'n tag'o'n nur promen'i kun la infan'o'j. Se vi vol'as ŝpin'i, mi hav'as en la sub'tegment'o iom da lin'o:
ni hav'os mult'e da ĝi, se ĝi prosper'os sur la kamp'o. Sed est'us plej agrabl'e al mi, se vi vol'us iom atent'i la mastr'um'ad'o'n. Per kontrol'ir'o en la kastel'o, kaj per kudr'ad'o kaj kuir'ad'o mi pas'ig'as la tut'a'n temp'o'n, tio'n ceter'a'n mi dev'as konfid'i al fremd'a'j hom'o'j. Mi pet'as vi'n do, asist'u mi'n kaj komand'u ĉio'n kiel plaĉ'as al vi.”

”Tio'n mi al vi plezur'e far'os, se nur tio konven'os al vi; vi sci'as, ke mi est'as kutim'int'a tia'n labor'o'n,” respond'is avi'nj'o tut'e ĝoj'ig'it'a. Jam la sam'a'n tag'o'n ŝi supr'e'n'ir'is la sub'tegment'o'n por rigard'i, kia est'as la afer'o tie koncern'e la lin'o'n, kaj la post'a'n tag'o'n la infan'o'j vid'is por la unu'a foj'o en si'a viv'o, kiel oni ŝpin'as je spindel'o.

La unu'a afer'o, kiu'n avi'nj'o en la mastr'um'ad'o tut'e pren'is je si'a pri'zorg'ad'o est'is bak'ad'o de pan'o. Ŝi ne pov'is toler'i, ke la serv'ist'in'o trakt'as la di'a'n don'o'n tiel sen ĉia respekt'o, ke ŝi nek krucbenas ĝi'n met'ant'e ĝi'n en kned'uj'o'n nek el'pren'ant'e ĝi'n, nek met'ant'e ĝi'n en bak'forn'o'n, nek el'pren'ant'e ĝi'n el tie, kvazaŭ ŝi hav'us brik'o'j'n en la man'o'j.

Avi'nj'o, antaŭ ol ŝi en'met'is la ferment'ig'a'n past'o'n, per kned'il'o ben'is la kned'uj'o'n, kaj tiu ben'ad'o ripet'iĝ'is, kiam ajn oni pren'is la past'o'n en la man'o'j'n, ĝis kiam la pan'o est'is sur la tabl'o. Ankaŭ neniu'n sen'far'ul'o'n ŝi toler'is ĉe si, por ke li la ”di'a'n don'o'n ne en'sorĉ'u”, eĉ Vilém, kiam li en'ir'is kuir'ej'o'n dum bak'ad'o de pan'o, ne forges'is, ke li dev'as dir'i:
”Di'o ben'u!”

Ĉiu'foj'e ili ricev'is pan'flan'o'n kaj po mal'grand'a pan'bul'o plen'ig'it'a per prun'o'j aŭ pom'o'j, kio antaŭ'e al ili ne okaz'is. Sed ili dev'is kutim'i atent'i pri la pan'er'o'j. ”La pan'er'o'j aparten'as al la fajr'o,” dir'is avi'nj'o, kiam ŝi for'bala'is de la tabl'o la pan'er'o'j'n, kaj ili'n ĵet'is en fajr'o'n. Sed kiam iu el la infan'o'j forpecetigis iom da pan'o sur la ter'o'n, kaj avi'nj'o tio'n rimark'is, ŝi tuj ordon'is al li re'kolekt'i la pan'pec'et'o'j'n kaj dir'is:
”Pan'er'o'j'n oni ne rajt'as pied'prem'i, tiam, laŭ'dir'e, la anim'o'j en la purgatori'o plor'as.” Ŝi ankaŭ ĉagren'iĝ'is vid'ant'e, ke oni dum tranĉ'ad'o ne egal'ig'as la pan'o'n:
”Kiu ne sci'as trakt'i la pan'o'n, ne sci'as trakt'i la hom'o'j'n,” ŝi dir'is. Foj'e Jeník pet'is, ke avi'nj'o en'tranĉ'u por li flank'e en la krust'o'n, ke li prefer'as ĝi'n manĝ'i tia; sed avi'nj'o tio'n ne far'is, dir'ant'e:
”Ĉu vi ne aŭd'is, ke, se oni en'tranĉ'as en la pan'o'n oni sub'tranĉ'as al Di'o la kalkan'o'j'n? Est'u kiel ajn, vi ne lern'u elekt'i la manĝ'aĵ'o'j'n,” kaj sinjor'o Jeniček dev'is vol'e ne'vol'e forges'i si'a'j'n frandgustojn.

Kie ajn pec'et'o da pan'o rest'is kuŝ'ant'a, eĉ pan'krust'o'j'n, kiu'j'n la infan'o'j ne est'is fin'manĝ'int'a'j, avi'nj'o met'is en la pendpoŝon; se okaz'is , ke ŝi ir'is preter akv'o, ŝi ĵet'is al la fiŝ'o'j, dis'pec'et'ig'is al la formik'o'j, kiam ŝi ir'is kun la infan'o'j, aŭ al la bird'o'j en la arb'ar'o, unu'vort'e ŝi sen'util'ig'is eĉ ne unu glut'pec'o'n, kaj ĉiam ŝi admon'is:
”Ŝat'u la di'a'n don'o'n, sen ĝi est'as mizer'e, kaj kiu ĝi'n ne ŝat'as, tiu'n Di'o sever'e pun'as.” Se la infan'o fal'ig'is la pan'o'n, ĝi dev'is ĝi'n post'e kis'i kvazaŭ pardon'pet'e; kaj eĉ se ie piz'er'o est'is kuŝ'ant'a, avi'nj'o lev'is ĝi'n kaj la kalik'o'n mark'it'a'n sur ĝi respekt'e kis'is. Pri ĉio tio avi'nj'o ankaŭ instru'is la infan'o'j'n.

Se kuŝ'is sur la voj'o anser'a plum'o, avi'nj'o tuj ĝi'n monris dir'ant'e:
”Klin'iĝ'u Barunka!” Barunka est'is mult'foj'e mal'pen'em'a kaj dir'is:
”Sed avi'nj'o, kio'n valor'as unu plum'o?” Sed pro tio ŝi'n avi'nj'o tuj admon'is: ”Vi dev'as pens'i, knab'in'o, al'iĝ'as unu al ali'a, est'os pli mult'e da ili; kaj jen memor'u la proverb'o'n:
Bon'a mastr'in'o dev'as por plum'o trans'salt'i bar'il'o'n.”

Sinjor'in'o Prošková hav'is en la pli grand'a el ambaŭ ĉambr'o'j, kiu hav'is kvar fenestr'o'j'n, kaj kie dorm'is ŝi kaj sinjor'o Prošek kaj en lul'il'o Adélka apud pa'nj'o, kaj kie oni ankaŭ dum la hejm'a'j fest'o'j tag'manĝ'is, aŭ kie oni pret'ig'is la post'tag'mez'a'n manĝ'o'n, modern'a'n mebl'o'n; sed tio ne tro plaĉ'is al avi'nj'o. Ŝajn'is al ŝi, ke oni mal'oportun'e pov'as sid'i sur tiu'j rembur'it'a'j seĝ'o'j kun inkrust'it'a'j apog'il'o'j, ke oni dev'as tim'i renvers'iĝ'o'n kaj se oni apog'as si'n, ke ĝi romp'iĝ'os. Sur kanap'o'n ŝi sid'iĝ'is sum'e nur unu'foj'e; kiam ŝi la unu'a'n foj'o'n ek'sid'is kaj la risort'o'j ced'is sub ŝi, ŝi, kompat'ind'a, tiel ek'tim'is, ke ŝi preskaŭ kri'is. La infan'o'j rid'is pri ŝi, sid'iĝ'is sur la kanap'o'n kaj balanc'iĝ'ant'e ili vok'is je avi'nj'o, ke ŝi nur ir'u, ke ĝi ne romp'iĝ'os, sed avi'nj'o rifuz'is:
”Eĥ ne tent'u mi'n,” ŝi dir'is, ”kiu sid'iĝ'u en tia'n balanc'il'o'n, ĝi taŭg'as ebl'e por vi.”

Sur la polur'it'a'j'n tabl'o'j'n kaj ŝrank'o'j'n ŝi tim'is i'o'n met'i, por ke la bril'o ne difekt'iĝ'u, kaj la ŝrank'o kun vitr'a'j tabul'o'j, post kiu'j est'is star'ig'it'a'j mult'a'j divers'spec'a'j filigran'aĵ'o'j, est'is en la ĉambr'o nur por nask'i pek'o'n, kiel avi'nj'o dir'is. La infan'o'j tre ŝat'is salt'i ĉirkaŭ ĝi kaj ili ordinar'e far'is petol'aĵ'o'n, pro kio ili est'is fort'e riproĉ'at'a'j de la patr'in'o. Sed volont'e ŝi sid'iĝ'is al la fortepian'o, braklulante la mal'grand'a'n Adlinkan, ĉar la infan'o, se ĝi ek'plor'is, silent'iĝ'is, kiam avi'nj'o komenc'is delikat'e grumbl'i je la klav'o'j. Kaj Barunka ia'foj'e instru'is al avi'nj'o lud'i unu'fingr'e:
”Jen ĉeval'o'j, jen ĉeval'o'j, kiu'j'n hav'as mi,” kaj avi'nj'o balanc'is la kap'o'n kaj kant'is kaj ĉiam dir'is: ”Kio'n ĉio'n tiu'j hom'o'j ne el'pens'as. Oni ne pens'us ali'e, ol ke est'as en ĝi en'ferm'it'a bird'o; kiel voĉ'o'j ĝi son'as.”

Se ŝi hav'is nek ekster'e nek en la mastr'um'ad'o i'o'n por far'i, ŝi sid'is prefer'e en si'a ĉambr'o, kiu est'is tut'e proksim'a al la kuir'ej'o kaj serv'ist'ej'o.

Tiu ĉambr'o est'is mebl'it'a laŭ la gust'o de avi'nj'o. Apud grand'a forn'o est'is benk'o, laŭ'long'e de la mur'o la lit'o de avi'nj'o, tut'e proksim'e apud la forn'o post la lit'o pentr'it'a kest'o, kaj apud la ali'a mur'o la lit'o de Barunka, kiu el'pet'is de pa'nj'o, ke ŝi dorm'u kun avi'nj'o. Mez'e star'is tililigna tabl'o kun pied'apog'il'o'j, kaj super ĝi pend'is de plafon'o kolombin'o, simbol'o de Sankt'a Spirit'o. En angul'o apud la fenestr'o star'is ŝpin'rad'o, linstango proviz'it'a je linfasko, en la fask'o en'ig'it'a spindel'o, sur najl'o est'is faden'volv'il'o.

Sur la mur'o pend'is kelk'a'j bild'o'j de sankt'ul'o'j, super la lit'o de avi'nj'o krucifiks'o, ornam'it'a per flor'o'j. Sur fenestr'o verd'iĝ'is en flor'pot'o muskat'o kaj ocim'o, kaj en tol'a'j sak'et'o'j pend'is tie divers'a'j spic'o'j:
tili'a'j kaj sambuk'a'j flor'o'j, kamomil'o kaj simil'e, jen la apotek'o de avi'nj'o. Apud la pord'o pend'is stan'a pelv'o kun ben'it'a akv'o. En la tabl'a tir'kest'o est'is la kudr'il'ar'o de avi'nj'o, volum'o de pi'a'j kant'o'j, kruc'voj'o, lig'aĵ'o da rezerv'a'j ŝnur'o'j por la rad'ŝpin'il'o, trireĝa kreto kaj fest'a kandel'o, kiu'n avi'nj'o hav'is pret'a kaj brul'ig'is ĉe fulm'o'tondr'ad'o. Sur la forn'o star'is tindr'uj'o kun fajrerigilo. En la ĉambr'o oni uz'is por brul'ig'o botel'o'n plen'ig'it'a'n per fosfor'o, sed avi'nj'o vol'is pri tiu insid'em'a instrument'o eĉ ne aŭd'i. Nur unu foj'o'n ŝi tio'n prov'is, kaj kiu sci'as kiel okaz'is, ŝi brul'difekt'is si'a'n antaŭ'tuk'o'n, kiu'n ŝi port'is jam de du'dek kvin jar'o'j, kaj krom tio, ŝi dir'is, sufok'iĝ'o minac'is ŝi'n. De tiu temp'o ŝi ne pren'is la botel'o'n en la man'o'j'n. Tuj ŝi hav'ig'is al si tindr'uj'o'n, la infan'o'j al'port'is ĉifon'o'j'n por la tindr'o, far'is alumet'o'j'n, tremp'is la pint'o'j'n en sulfur'o, kaj kiam avi'nj'o hav'is si'a'n kutim'a'n flamigilaron sur la forn'o, ŝi kontent'e kuŝ'iĝ'is.

Ankaŭ por la infan'o'j tio est'is pli agrabl'a, kaj ĉiu'tag'e ili demand'is avi'nj'o'n, ĉu ŝi bezon'as alumet'o'j'n, ke ili pret'ig'os ili'n.

Kio al la infan'o'j en la ĉambr'o de avi'nj'o plej mult'e plaĉ'is, est'is ŝi'a pentr'it'a kest'o. Ili plezur'e rigard'is la blu'a'j'n kaj verd'a'j'n roz'o'j'n kun brun'a'j foli'o'j pentr'it'a'j sur ruĝ'a fon'o, inter tio la blu'a'j'n lili'o'j'n kaj ru ̧flavajn bird'o'j'n; sed pli ili ĝoj'is, kiam avi'nj'o mal'ferm'is la kest'o'n. Est'is ja tie io rigard'ind'a! La intern'a flank'o de la kovr'il'o est'is plen'e tapet'it'a per bild'o'j kaj pre ̧folioj, ĉio donac'o'j preĝejfestaj. Est'is tie ankaŭ flank'a fak'o, kaj en ĝi kia'j objekt'o'j!

Famili'a'j dokument'o'j, leter'o'j de la fil'in'o el Vieno, mal'grand'a tol'a sak'et'o, plen'a de arĝent'a'j mon'er'o'j send'it'a'j al avi'nj'o de la infan'o'j bon'fart'ig'e, sed kiu'j'n ŝi, ne uz'int'e ili'n, konserv'is por si'a plezur'o. Lign'a skatol'et'o, en ĝi kvin granat-ŝnur'o'j, kaj sur ili pend'ig'it'a arĝent'a mon'er'o kun la portret'o de imperi'estr'o Jozefo kaj de Mario Terezio. Kiam ŝi mal'ferm'is tiu'n skatol'o'n — kaj ŝi tio'n ĉiam far'is, kiam la infan'o'j pet'is — ŝi dir'is:
”Vid'u, kar'a'j infan'o'j, tiu'j'n granat'o'j'n don'is al mi vi'a mort'int'a av'o kiel edz'i ̧festan donac'o'n, kaj la taler'o'n mi ricev'is propr'a'man'e de imperi'estr'o Jozefo. Li est'is bon'a sinjor'o, Di'o don'u al li etern'a'n glor'o'n! Nu, kiam mi foj'e mort'os, tio est'os vi'a,” ŝi ĉiam al'don'is, ferm'ant'e la skatol'o'n.

”Sed avi'nj'o, kiel est'is, kiam li'a imperi'estr'a moŝt'o don'is al vi tiu'n taler'o'n? Rakont'u tio'n al ni!” pet'is foj'e Barunka.

”Re'memor'ig'u mi'n ali'a'n foj'o'n pri tio, post'e mi dir'os ĝi'n al vi,” respond'is al ŝi avi'nj'o.

Krom tiu'j objekt'o'j avi'nj'o hav'is en flank'a fak'o du tuŝbenitajn rozari'o'j'n, ruband'o'j'n por kuf'o'j kaj inter tio ĉiam i'a'n frand'aĵ'o'n por la infan'o'j.

Mal'supr'e en la kest'o kuŝ'is la tol'aĵ'o kaj la vest'ar'o de avi'nj'o. Kaj ĉiu'j jup'o'j, antaŭ'tuk'o'j, somer'a'j kamizol'o'j, korset'o'j kaj kap'tuk'o'j kuŝ'is en plej bon'a ord'o kaj supr'e est'is du amel'um'it'a'j blank'a'j kuf'o'j mal'antaŭ'e kun flug'il'o'j ”holubicka” (kolombin'o). Sed tio'n la infan'o'j ne rajt'is tuŝ'i; tamen kiam ŝi est'is bon'humor'a, ŝi lev'is pec'o'n post pec'o dir'ant'e:
”Vid'u, infan'o'j, tiu'n ĉi kanvas'a'n jup'o'n mi hav'as jam de kvin'dek jar'o'j, tiu'n ĉi kamizol'o'n port'is jam vi'a pra'av'in'o, tiu ĉi antaŭ'tuk'o est'as aĝ'a kiel vi'a patr'in'o, kaj ĉio est'as kiel nov'a. Kaj vi hav'as la vest'aĵ'o'j'n tuj difekt'it'a'j. Sed tio ven'as de tio, ke vi ne kon'as la valor'o'n de mon'o. Vid'u, tiu ĉi silk'a kamizol'o kost'is cent rejn'a'j'n floren'o'j'n, sed tiam cirkul'is bank'bilet'o'j.” Kaj tiel daŭr'ig'is avi'nj'o, kaj la infan'o'j silent'e aŭskult'is, kvazaŭ ili tio'n kompren'us.

Sinjor'in'o Prošková ja vol'is, ke avi'nj'o vest'u ali'a'n rob'o'n, kiel ŝi bon'intenc'e konjekt'is, pli oportun'a'n; sed avi'nj'o ŝanĝ'is sur si eĉ ne la plej et'a'n pasament'o'n kaj dir'is ĉiam:
”Di'o dev'us pun'i mi'n, mal'jun'a'n vir'in'o'n, se mi vol'us modern'iĝ'i. Por mi ne est'as tia'j nov'aĵ'o'j, mi'a mal'jun'a intelekt'o ne konven'as por tio.” Rest'is do kiel antaŭ'e.

Baldaŭ ĉio en la dom'o direkt'iĝ'is laŭ la vort'o de avi'nj'o, ĉiu ŝi'n nom'is ”avi'nj'o” kaj kio'n avi'nj'o dir'is kaj far'is, est'is bon'a.

En somer'o avi'nj'o lev'iĝ'is je la kvar'a, en vintr'o je la kvin'a hor'o. Ŝi'a unu'a labor'o est'is krucbeni si'n kaj kis'i la krucifiks'o'n fiks'it'a'n al pistak'a rozari'o, kiu'n ŝi ĉiam kun'port'is kaj hav'is nokt'e sub la kap'o. Post'e, ben'ant'e Di'o'n, ŝi lev'iĝ'is kaj est'ant'e vest'it'a asperg'is si'n per ben'it'a akv'o, pren'is spindel'o'n kaj ŝpin'is, kant'ant'e maten'a'j'n kant'o'j'n. Ŝi mem, mal'jun'a kompat'ind'ul'in'o, ne pov'is plu dorm'i, sed sci'ant'e, kiel la dorm'ad'o est'as dolĉ'a, ŝi dezir'is ĝi'n al la ali'a'j. Proksim'um'e unu hor'o'n post ŝi'a lev'iĝ'o, oni aŭd'is monoton'a'n klak'ad'o'n de pantofl'o'j; knar'is la unu'a, la du'a pord'o, avi'nj'o aper'is sur la sojl'o. En la sam'a moment'o blek'is la anser'o'j en la stal'o, la pork'in'o'j grunt'is, la bov'in'o blek'is, la kok'o'j sving'is la flug'il'o'j'n, la kat'in'o'j de ie al'kur'int'e si'n frot'is je ŝi'a'j pied'o'j. La hund'o'j el'salt'is el la bud'o'j, streĉ'is la membr'o'j'n kaj unu'salt'e est'is ĉe avi'nj'o; se ŝi ne est'us si'n defend'int'a, ili cert'e est'us ŝi'n fal'ig'int'a'j kaj el'puŝ'int'a'j el la man'o'j la pajlokorbon kun gren'o por la kort'bird'o'j. Avi'nj'o'n tiel am'is ĉi tiu'j best'o'j, kaj ŝi ili'n ankaŭ. Di'o gard'u, ke ŝi vid'u, ke iu sen'util'e turment'as, eĉ se verm'o'n:
”Kio mal'util'as aŭ util'as la hom'o'n kaj oni dev'as ĝi'n buĉ'i, nu, Di'o permes'u, buĉ'u ĝi'n, sed ne turment'u ĝi'n,” ŝi dir'is. Sed al la infan'o'j ne est'is permes'it'e rigard'i, eĉ se oni tranĉbuĉis kok'id'o'n, nur pro tio, ke ili ĝi'n bedaŭr'us, kaj ĝi sekv'e ne pov'us mort'i.

Sed foj'e ŝi je ambaŭ hund'o'j, Sultán kaj Tyrl, tre'eg'e koler'iĝ'is. Sed est'is ankaŭ kaŭz'o por koler'i! Ili ja sub'fos'is la mur'o'n de la stal'o kaj dis'ŝir'is dum unu nokt'o dek anas'id'o'j'n, bel'a'j'n, flav'a'j'n, kiu'j tiel gaj'e ĝoj'ig'is la viv'o'n.

La brak'o'j de avi'nj'o mal'lev'iĝ'is, kiam ŝi mal'ferm'is maten'e la stal'o'n kaj la anser'o kun tri rest'int'a'j anas'id'o'j el'kur'is ekster'e'n, terur'it'e blek'ant'e, kvazaŭ ĝi plend'us pro si'a'j mort'ig'it'a'j id'o'j, kiu'j'n ŝi el'kov'is anstataŭ ili'a flirt'em'a, vag'em'a patr'in'o. Avi'nj'o suspekt'is mustel'o'n-rab'ist'in'o'n, sed ŝi konvink'iĝ'is laŭ la pied'sign'o'j, ke tio'n far'is la hund'o'j.

Hund'o'j, la fidel'a'j gard'ant'o'j! Avi'nj'o eĉ ne kred'is si'a'j'n okul'o'j'n. Kaj ankoraŭ ili ven'is kaj flat'is, kvazaŭ neni'o est'us okaz'int'a, kaj tio plej'e koler'ig'is avi'nj'o'n! ”For de mi, vi fi'best'o'j! Kio'n al vi far'is la anas'id'o'j? Ĉu vi ebl'e mal'sat'as? Ne; pro nur'a petol'em'o vi tio'n far'is. For de mi, eĉ vid'i mi ne vol'as vi'n!” La hund'o'j mal'lev'is la vost'o'j'n kaj si'n for'tren'is en la bud'o'j'n; sed avi'nj'o, forges'int'e, ke est'as fru'e, ir'is en ĉambr'o'n por rakont'i al la fil'in'o si'a'n mal'ĝoj'o'n.

Sinjor'o Prošek ne pens'is ali'o'n, ol ke ŝtel'ist'o'j pri'ŝtel'is la kamer'o'n, aŭ ke Barunka mort'is, kiam li vid'is la larm'ant'a'n kaj pal'a'n avi'nj'o'n en'ir'i en la ĉambr'o'n. Sed kiam li aŭd'is la tut'a'n okaz'int'aĵ'o'n, li dev'is rid'i pri avi'nj'o. Li'n ne tuŝ'is la mort'o de kelk'a'j anas'id'o'j. Li ne kovmetis ili'n, li ne vid'is, kiel ili romp'as la ov'ŝel'o'n, kiel am'ind'a'j ili est'as, kiam ili naĝ'as sur la akv'o, sub'akv'ig'as la kap'o'j'n kaj per la krur'o'j sving'as si'n super la akv'o. Por sinjor'o J'a'n tio est'is nur perd'o de kelk'a'j rost'aĵ'o'j. Tial li kontent'ig'is la rajt'o'n kaj just'ec'o'n, pren'is skurĝ'o'n kaj ir'is ekster'e'n por pun'i la hund'o'j'n, por ke ili tio'n memor'u. Avi'nj'o ŝtop'is la orel'o'j'n, kiam ŝi aŭd'is la bru'eg'o'n ekster'e, sed ŝi pens'is:
”Kia help'o, tio dev'as est'i, ili memor'u ĝi'n.” Sed kiam nek post unu hor'o nek post du la hund'o'j el'ir'is el la bud'o'j, ŝi dev'is ir'i rigard'i, ĉu oni vund'is ili'n. ”Kio far'it'a, est'u forges'ot'a, est'as ja nur mut'a est'aĵ'o,” ŝi dir'is al si, rigard'ant'e en la bud'o'j'n. La hund'o'j komenc'is ĝem'i, mal'ĝoj'e ŝi'n rigard'is, preskaŭ ventroglitante al ŝi'a'j pied'o'j. ”Nun vi tio'n bedaŭr'as, ĉu? Vid'u, tiel okaz'as al mal'bon'ul'o'j. Memor'u tio'n!” — La hund'o'j tio'n memor'is. Kiam ajn anser'id'o'j aŭ anas'id'o'j ir'is en la kort'o, prefer'e ili rigard'is flank'e'n aŭ for'ir'is, kaj tiel ili re'akir'is plen'e la inklin'o'n de avi'nj'o.

Kiam avi'nj'o pri'zorg'is la kort'bird'ar'o'n, ŝi vek'is la serv'ist'in'o'j'n, se ili ne jam lev'iĝ'is mem. Nur post la ses'a hor'o ŝi al'paŝ'is la lit'o'n de Barunka, frap'et'is delikat'e ŝi'a'n frunt'o'n — tiel laŭ'dir'e la anim'o plej baldaŭ vek'iĝ'as — kaj dir'is mal'laŭt'e:
”Lev'iĝ'u, knab'in'et'o, lev'iĝ'u, est'as temp'o,”

help'is ŝi'n vest'i, post'e ŝi ir'is rigard'i la apud'a'n ĉambr'o'n, ĉu la mal'grand'a et'ul'ar'o lev'iĝ'is; se unu aŭ ali'a si'n streĉ'is sur la lit'o, ŝi frap'et'is li'n je la dors'o admon'ant'e:
”Lev'iĝ'u, lev'iĝ'u, la kok'o jam naŭ'foj'e ĉirkaŭ'ir'is la sterkujon kaj vi ankoraŭ dorm'as; ĉu vi ne hont'as?” Dum la lav'ad'o ŝi help'is la infan'o'j'n, sed dum vest'ad'o ŝi ne sukces'is. En tiu'j buton'o'j, agraf'o'j kaj bagatel'aĵ'o'j sur jak'et'o'j kaj vest'o'j ŝi ne pov'is spert'iĝ'i:
ordinar'e kio aparten'is antaŭ'e ŝi met'is mal'antaŭ'e'n. Kiam la infan'o'j est'is vest'it'a'j, ŝi genu'fleks'is kun ili antaŭ la bild'o de Krist'o ben'ant'a infan'o'j'n, preĝ'is ”Patr'o Ni'a”, kaj post'e oni ir'is maten'manĝ'i.

Se ne est'is io grav'a por far'i hejm'e, avi'nj'o sid'is en si'a ĉambr'o apud la rad'ŝpin'il'o, sed somer'e kun si'a spindel'o en la kort'o sub la tili'o aŭ en la park'o, aŭ ŝi ir'is kun la infan'o'j promen'i. Ĉe tio ŝi kolekt'is plant'o'j'n, kiu'j'n post'e hejm'e ŝi sek'ig'is kaj konserv'is por bezon'o. Precip'e ĝis la fest'o de sankt'a Johano Baptist'o ŝi ir'is kolekt'i plant'o'j'n dum rosfalo — tiam ili laŭ'dir'e est'as plej bon'a'j. Se iu est'is mal'san'a, avi'nj'o jam hav'is tuj pret'a'n medikament'o'n:
amar'a'n trifoli'o'n por digest'o, kariofil'o'n kontraŭ gor ̧doloro k. s.; kurac'ist'o'n ŝi dum si'a tut'a viv'o ne bezon'is.

Krom tio al'port'is en la dom'o'n san'ig'a'j'n spic'o'j'n mal'jun'a vir'in'o el la mont'ar'o Krkonoše, kaj pri tiu avi'nj'o special'e zorg'is kaj aĉet'is grand'a'n kvant'o'n. La mal'jun'a spicistino al'ven'is ĉiu'n aŭtun'o'n en fiks'it'a temp'o kaj tiam ŝi gast'is en Staré bělidlo, kie oni ŝi'n per ĉio bon'a regal'is dum unu tag'o kaj nokt'o. Ĉiu'jar'e la infan'o'j ricev'is de ŝi kornet'o'n da tern'ig'a pulvor'o, la mastr'in'o divers'a'n bon'odor'a'n incens'o'n kaj musk'o'n; krom tio la tut'a'n vesper'o'n la mal'jun'a vir'in'o rakont'is al la infan'o'j pri Ribrcoul, kia sagac'ul'o li est'as kaj kiel petol'e li trakt'as la mont'ar'an'o'j'n; ŝi imag'ig'is al la infan'o'j la terur'o'j'n, kiu'j okaz'as, kiam Ribrcoul migr'as al si'a princ'in'o Kačenka, tie'n i'e'n en mont'ar'o'n de Kačenka, kie ŝi loĝ'as. Sed la princ'in'o li'n ĉe si ne toler'as long'e kaj de'nov'e post temp'o li'n for'pel'as, kaj tiam li laŭ'dir'e tiel fort'e plor'eg'as, ke ĉiu'j river'o'j en la mont'ar'o super'akv'iĝ'as. Sed kiam ŝi li'n al'vok'as, tiam li migr'as kun tia rapid'ec'o kaj kun tia ĝoj'o, ke ĉio'n, kio kuŝ'as en li'a voj'o, li renvers'as, el'ter'ig'as kaj for'port'as. Arb'ar'o'j'n li el'radik'ig'as, ĵet'as ŝton'o'j'n de dekliv'o'j, deport'as tegment'o'j'n, unu'vort'e sur la voj'o, kie li migr'as, est'as ĉio ruin'ig'it'a kiel per di'a pun'o.

La spicistino al'port'is ĉiu'jar'e la sam'a'j'n spic'o'j'n kaj la sam'a'j'n mir'rakont'o'j'n, sed al la infan'o'j ili ĉiam ŝajn'is est'i nov'a'j kaj ĉiam ili ĝoj'atend'is la mal'jun'a'n vir'in'o'n. Kiam krokus'o'j aper'is en la herb'ej'o, tiam ili dir'is:
”Nu, jam baldaŭ al'ven'os la mal'jun'ul'in'o el mont'ar'o,” kaj se ŝi je kelk'a'j tag'o'j mal'fru'iĝ'is, avi'nj'o dir'is: ”Kio okaz'is al la mal'jun'ul'in'o? Esper'ebl'e ŝi'n Di'o ne mal'san'ig'is, aŭ ĉu ebl'e ŝi jam mort'is?” Kaj oni rakont'is pri ŝi tiel long'e, ĝis kiam ŝi re'aper'is en la kort'o port'ant'e korb'o'n sur la dors'o.

De temp'o al temp'o avi'nj'o ir'is kun la infan'o'j al pli long'a'j promen'o'j, jen en la dom'o'n de la arb'ar'ist'o, jen en la muel'ej'o'n, aŭ ili en'ir'is arb'ar'o'n, kie la bird'o'j agrabl'e kant'is, kie est'is sub la arb'o'j stern'it'a'j delikatmolaj musk'a'j tapiŝ'o'j kaj kresk'is tiom da bon'odor'a'j konval'o'j, primol'o'j, anemon'o'j, diant'o'j, tut'a'j tuf'o'j da dafn'o kaj tiu bel'a sovaĝ'a lili'o. Tiu'n al ili al'port'is la pal'a Viktorka, kiam ŝi vid'is, ke ili kolekt'as flor'o'j'n kaj lig'as al buked'o'j. Viktorka est'is ĉiam pal'a, ŝi'a'j okul'o'j bril'is kiel du karb'er'o'j, la nigr'a'j'n har'o'j'n ŝi hav'is ĉiam sen'ord'a'j, neniam ŝi hav'is bel'a'n vest'o'n kaj neniu'n ŝi al'parol'is. Je la rand'o de la arb'ar'o est'is grand'a kverk'o; tie star'is Viktorka tut'a'j'n hor'o'j'n, fiks'e rigard'ant'e la kluz'o'n. Dum krepusk'iĝ'o ŝi ir'is ĝis la kluz'o mem, sid'iĝ'is sur musk'o'kovr'it'a'n radikŝtipon kaj kant'is ĝis mal'fru'a nokt'a hor'o. ”Sed avi'nj'o,” demand'is la infan'o'j avi'nj'o'n, ”kial Viktorka hav'as neniam bel'a'n vest'o'n, eĉ ne en dimanĉ'o? Kaj kial ŝi neniam plor'as?”

”Kaj kiel est'as, avi'nj'o, se oni est'as frenez'a?” demand'is la infan'o'j.

”Ekzempl'e:
Viktorka neniu'n al'parol'as, ŝi ir'as vest'it'a per ĉifon'o'j, loĝ'as en arb'ar'o en grot'o dum somer'o kaj eĉ dum vintr'o.”

”Nu cert'e, ke ankaŭ. Vi ŝi'n ja aŭd'as, ke ŝi mal'fru'e en la nokt'o kant'as ĉe la kluz'o, post'e ŝi ir'as en la grot'o'n dorm'i.”

”Kaj ĉu ŝi ne tim'as vag'lum'o'j'n aŭ la niks'o'n?” kun grand'a mir'o demand'is la infan'o'j.

”Ekzist'as ja neni'u niks'o,” dir'is Barunka; ”pa'ĉj'o tio'n rakont'is.”

En somer'o Viktorka ven'is mal'oft'e al la dom'o'j por pet'i, sed en vintr'o ŝi al'ven'is kvazaŭ kornik'o, frap'et'is la pord'o'n aŭ fenestr'o'n kaj nur la man'o'n ŝi etend'is:
ricev'int'e post'e pec'o'n da pan'o aŭ i'o'n ali'a'n, ŝi silent'e for'ir'is.

La infan'o'j, vid'ant'e sur la frost'iĝ'int'a neĝ'o sang'a'n post'sign'o'n de ŝi'a pied'o, post'kur'is ŝi'n kaj vok'is:
”Viktorka, ir'u al ni, pa'nj'o don'os al vi lan'ŝu'o'j'n, vi pov'as est'i ĉe ni.”

Dum bel'a'j somer'a'j vesper'o'j, kiam ĉiel'o est'is hel'a, bel'a kaj bril'eg'is la fal'ant'a'j stel'o'j, avi'nj'o plezur'e sid'iĝ'is kun la infan'o'j ekster'e sub tili'o'n. Ĝis kiam Adélka est'is mal'grand'a, ŝi sid'ig'is ŝi'n sur si'a'j'n genu'o'j'n, Barunka kun la knab'o'j star'is apud la genu'o'j. Eĉ ne pov'is est'i ali'e; kiam avi'nj'o komenc'is i'o'n rakont'i, ĉiu'j dev'is rekt'e rigard'i ŝi'a'n vizaĝ'o'n, por ke ili eĉ ne vort'o'n preter'las'u.

Avi'nj'o rakont'is al ili pri bril'a'j anĝel'o'j, kiu'j loĝ'as tie supr'e kaj brul'ig'as la lum'o'j'n por la hom'o'j; pri la gard'anĝel'o'j, kiu'j protekt'as la infan'o'j'n sur ĉiu'j voj'o'j, kiu'j ĝoj'as, kiam ili est'as bon'a'j, kaj plor'as, kiam ili ne obe'as. La infan'o'j turn'is la okul'o'j'n al la hel'a ĉiel'o, kie bril'is mil'mil'o'j da mal'grand'a'j lum'o'j, nebul'a'j kaj grand'a'j, bril'ant'a'j en plej bel'a'j kolor'o'j.

”Tio'n nur Di'o sci'as. Sed pens'u, ĉu est'us ebl'e inter tiu'j milion'o'j da stel'o'j ĝi'n trov'i?” respond'is avi'nj'o.

”Al kiu aparten'as tiu'j bel'a'j stel'o'j, kiu'j tiel bril'as?” demand'is Barunka.

”Ili aparten'as al tiu'j hom'o'j, kiu'j'n Di'o special'e ek'am'is, la di'a'j elekt'it'o'j, kiu'j est'is mult'e bon'far'int'a'j kaj Di'o'n neniam koler'ig'is,” respond'is avi'nj'o.

”Sed avi'nj'o,” demand'is re'e Barunka, kiam ek'son'is de la kluz'o la plend'a'j son'o'j de intermit'a kant'o — ”ĉu ankaŭ Viktorka hav'as si'a'n stel'o'n?”

”Ŝi hav'as, sed ĝi est'as nebul'it'a. Sed nun ven'u, ke mi vi'n kuŝ'ig'u, est'as temp'o por dorm'o,” ŝi al'don'is, kiam jam multenoktiĝis. Ŝi preĝ'is kun ili:
”Anĝel'o di'a, gard'ant'o mi'a!” asperg'is ili'n per ben'it'a akv'o kaj kuŝ'ig'is en nest'o'n.

La mal'grand'a'j tuj dorm'is, sed Barunka mult'foj'e ankoraŭ al'vok'is avi'nj'o'n al la lit'o kaj pet'is:
”Sid'iĝ'u apud mi, avi'nj'o, mi ne pov'as ek'dorm'i.” Kaj avi'nj'o pren'is la man'o'n de la nep'in'o en si'a'n man'o'n kaj komenc'is kun ŝi preĝ'i, kaj preĝ'is, ĝis kiam tiu ĉi ferm'is la okul'o'j'n.

Avi'nj'o ir'is kuŝ'iĝ'i je la dek'a — tio est'is ŝi'a hor'o, tio'n ŝi sent'is en la okul'o'j:
ĝis tiu temp'o ŝi hav'is la task'o'n, fiks'it'a en la maten'o, pret'a. Antaŭ ol ŝi ir'is dorm'i, ŝi rigard'is, ĉu ĉio est'as ferm'it'a, ŝi kun'vok'is la kat'o'j'n kaj en'ferm'is ili'n en la sub'tegment'o, por ke ili ne sur'ramp'u la infan'o'j'n kaj ili'n sufok'u; per akv'o ŝi esting'is en la forn'o ĉiu'n fajr'er'o'n kaj prepar'is sur la tabl'o tindr'uj'o'n kaj ken'o'n. Se oni atend'is fulm'o'tondr'ad'o'n, ŝi pret'ig'is kandel'o'n, en blank'a'n tuk'o'n en'volv'is pan'bul'o'n kaj met'ant'e ĝi'n sur la tabl'o'n dir'is al la serv'ist'ar'o:
”Tio'n memor'u: en okaz'o de fajr'o la pan'o dev'as est'i la plej unu'a, kiu'n oni dev'as kun'pren'i:
post'e oni ne konfuz'iĝ'os.”

”Sed avi'nj'o, fulm'o ja ne frap'os!” dir'is la serv'ist'in'o'j; sed ili'a'j medit'aĵ'o'j mal'traf'is.

”Nur Di'o est'as ĉio'pov'a, kio'n vi pov'as sci'i. Neniam oni est'as sufiĉ'e si'n'gard'em'a — tio'n memor'u.”

Kiam ĉio est'is en ord'o, ŝi genu'fleks'is antaŭ krucifiks'o'n, preĝ'is, asperg'is si'n kaj Barunkan ankoraŭ unu'foj'e per ben'it'a akv'o, la pistak'a'n rozari'o'n ŝi met'is sub la kap'o'n kaj pens'ant'e Di'o'n ŝi ek'dorm'is.

III

Se hom'o, kutim'int'a al la bru'a viv'o de la grand'a'j urb'o'j, migr'us tra val'o, kie situ'is la izol'a dom'o, en kiu viv'is la famili'o de Prošek, li pens'us:
”Kiel nur tiu'j hom'o'j pov'as viv'i ĉi tie dum tut'a jar'o. Mi ne vol'us est'i ĉi tie, escept'e dum la temp'o, kiam ĉi tie flor'as la roz'o'j. Di'o, ĉu i'a'j ĝoj'o'j ĉi tie?” Kaj tamen est'is tie tre mult'e da ĝoj'o, en vintr'o, en somer'o! Sub la mal'alt'a tegment'o loĝ'is kontent'ec'o kaj am'o, kiu'n nur la cirkonstanoj ia'foj'e nub'ig'is, ekzempl'e for'vetur'o de sinjor'o Prošek en la ĉef'urb'o'n, aŭ ies mal'san'o en la dom'o.

Est'is ne'grand'a konstru'aĵ'o, sed bel'et'a. Ĉirkaŭ la fenestr'o'j, turn'it'a'j orient'e'n, volverampis vinarbo kaj antaŭ la fenestr'o'j est'is mal'grand'a ĝarden'o, plen'a de roz'o'j, levkoj'o'j, rezed'o, eĉ laktuk'o, petrosel'o kaj ali'a'j et'a'j legom'o'j.

Je la nord'orient'a flank'o est'is frukt'arb'a ĝarden'o, kaj post ĝi etend'iĝ'is herb'ej'o ĝis la muel'ej'o. Grand'a mal'jun'a pir'arb'o star'is tut'e proksim'e ĉe la dom'o, met'ant'e si'n kun ĉiu'j si'a'j branĉ'o'j sur la ŝindokovritan tegment'o'n, sub kiu nest'is mult'a'j hirund'o'j. Mez'e de la kort'o star'is tili'o, sub ĝi benk'o. Je la sud'okcident'a flank'o est'is ne'grand'a mastr'um'a dom'o kaj post tiu etend'iĝ'is arbust'ar'o kaj arb'et'aĵ'o supr'e'n ĝis la kluz'o. Preter la dom'o konduk'is du voj'o'j:
unu por vetur'il'o'j, kiu'n oni pov'is ir'i supr'e'n laŭ'long'e de la river'o al la Riesenburka farm'dom'o kaj al Ĉervena Hóra, aŭ mal'supr'e'n al la muel'ej'o kaj ĉiam laŭ'long'e de la river'o ĝis la plej proksim'a urb'o kuŝ'ant'a je distanc'o de ne tut'e unu hor'o. Tiu river'o est'as la sovaĝ'a Úpa, kiu flu'as de la mont'ar'o Krkonoše, ĵet'iĝ'as trans la krut'aĵ'o'j'n kaj rok'o'j'n, serpent'um'as tra mal'larĝ'a'j val'o'j ĝis la eben'aĵ'o, de kie ĝi sen mal'help'o rapid'as en Elb'o'n, konstant'e inter verd'a'j bord'o'j, hav'ant'e je unu flank'o alt'a'j'n dekliv'o'j'n, kovr'it'a'j'n de divers'a arb'aĵ'o.

Antaŭ la dom'o, sen'per'e apud la ĝarden'o, est'is trotuar'o laŭ'long'e de la kanal'o, kiu'n la muel'ist'o konduk'ig'is de la kluz'o al la muel'ej'o. Trans la kanal'o'n konduk'is de la dom'o pont'o sur dekliv'o'n, kie est'is forn'o kaj sek'ig'ej'o. Aŭtun'e, kiam en la sek'ig'ej'o est'is lignokradaroj plen'a'j de prun'o'j, pomtranĉaĵoj kaj pir'o'j, tiam J'a'n kaj Vilém tre oft'e kur'is trans la pont'o'n:
sed ili atent'is, ke ili'n avi'nj'o ne vid'u. Sed kio'n help'is ĉio tio, apenaŭ avi'nj'o en'ir'is en la sek'ig'ej'o'n, ŝi jam vid'is, kiom da prun'o'j mank'as kaj kiu vizit'is la sek'ig'ej'o'n. ”Jeník, Vilém, ven'u ĉi tie'n!”

tuj ŝi vok'is, kiam ŝi est'is mal'supr'e'n'ven'int'a. ”Ŝajn'as al mi, ke vi al'don'is al mi prun'o'j'n sur la krad'ar'o'n?”

”Ne mensog'u!” minac'is avi'nj'o, ”ĉu vi ne sci'as, ke vi'n Di'o aŭd'as!” La knab'o'j silent'is kaj avi'nj'o jam sci'is ĉio'n.

La infan'o'j tiel mir'is, ke tiu avi'nj'o tuj sci'as, kiam ili i'o'n far'is, kaj kiel pov'as est'i, ke ŝi re'kon'as tio'n laŭ ili'a naz'o.

Tial ili ankaŭ neni'o'n kuraĝ'is antaŭ ŝi sekret'ig'i. En somer'o, kiam est'is varm'eg'e, avi'nj'o sen'vest'ig'is la infan'o'j'n ĝis ĉemiz'o kaj konduk'is ili'n ban'i si'n en la kanal'o; sed tiam dev'is est'i akv'o nur ĝis la genu'o'j, ali'e ŝi tim'is, ke ili dron'us. Aŭ ŝi sid'iĝ'is kun ili sur benk'o'n, kiu est'is star'ig'it'a en akv'o, por ke oni pov'u lav'i tol'aĵ'o'n, kaj permes'is al ili ban'i la krur'o'j'n kaj lud'et'i kun la fiŝ'o'j, kiu'j kiel sag'o'j tra'pas'is la akv'o'n. Super la akv'o volb'iĝ'is malhelfoliaj aln'o'j kaj salik'o'j; la infan'o'j volont'e de'ŝir'is verg'o'j'n, ĵet'is ili'n en la akv'o'n, post'rigard'ant'e ili'n, kiel ili'n la akv'o plu'e'n kaj plu'e'n for'port'as.

”Vi dev'as ĵet'i la verg'o'n pli mal'proksim'e'n en la flu'o'n, se ĝi rest'os ĉe la bord'o, re'ten'os ĝi'n ĉiu herb'o, ĉiu radik'o,” instru'is ili'n avi'nj'o ĉe tio.

Kaj Barunka for'ŝir'is verg'o'n, ĵet'is ĝi'n mez'e'n de la flu'o kaj post'rigard'is ĝi'n, kaj kiam ŝi vid'is, ke ĝi flos'as mez'e de la flu'o, ŝi demand'is avi'nj'o'n:
”Sed kiel post'e, avi'nj'o, kiam ĝi al'flos'os al la kluz'pord'o, ĉu ĝi pov'os plu'e'n?”

”Ĝi pov'os,” asert'is J'a'n, ”ĉu vi ne sci'as, kiel mi tiam ĵet'is verg'o'n en la akv'o'n antaŭ la kluz'pord'o'n mem, ĝi turn'iĝ'is, turn'iĝ'is kaj subit'e est'is sub ĝi, de'glit'is sub la trog'o'n sur rad'o'j'n kaj antaŭ ol mi tra'kur'is la muelĉambron, ĝi est'is en river'et'o kaj flos'is en la river'o'n.”

”De la muel'ej'o ĝi flos'as al la pont'o de Žlič, de la pont'o sub dekliv'o'j al ŝlimujo, de la ŝlimujo trans kluz'o'n mal'supr'e'n, preter la mont'o Barvíæ al la bier'far'ej'o:
sub rok'o ĝi trans'glit'as super grand'a'j ŝton'o'j sub la lern'ej'o'n, kiu'n vi vizit'os ven'ont'jar'e. De la lern'ej'o ĝi flos'as trans bar'aĵ'o'n, al grand'a pont'o, en herb'ej'o'j'n kaj al Zvol, de Zvol al Jaromeæ kaj en Elb'o'n.”

”Ho, la mar'o est'as larĝ'a kaj long'a, cent'foj'e pli mal'proksim'e de ni ol la urb'o,” respond'is avi'nj'o.

”Ĝi balanc'iĝ'os sur la ond'o'j kaj tiu'j el'ĵet'os ĝi'n sur bord'o'n; sur la bord'o promen'os mult'a'j hom'o'j kaj infan'o'j, kaj iu knab'o lev'os tiu'n verg'o'n kaj pens'os:
”De kie vi verg'o flos'as? Kiu vi'n ig'is flos'ant'a sur la akv'o? Cert'e tie ie mal'proksim'e sid'is knab'in'o ĉe la akv'o kaj tiu vi'n de'ŝir'is kaj ĵet'is en la akv'o'n. Kaj la knab'o al'port'os la verg'o'n hejm'e'n, plant'os ĝi'n en la ter'o'n; el la verg'o el'kresk'os bel'a arb'o, bird'o'j kant'os sur ĝi, kaj la arb'o ĝoj'os.”

Barunka profund'e ek'ĝem'is, medit'ant'e ŝi las'is fal'i la lev'it'a'j'n jup'o'j'n en la akv'o'n kaj avi'nj'o dev'is prem'tord'i. La arb'ar'ist'o est'is ĵus preter'ir'ant'a kaj mok'nom'is Barunkan, ”ke Barunka est'as niks'in'o.” Barunka sku'is ne'e la kap'o'n kaj dir'is:
”Ho ne, ekzist'as neni'u niks'in'o.”

Kiam la arb'ar'ist'o preter'ir'is, tiam avi'nj'o ĉiam dir'is:
”En'ir'u, bapt'an'o, ili est'as hejm'e!” kaj la knab'o'j pren'is li'n je la man'o'j kaj konduk'is li'n al la dom'o. Iu'n foj'o'n la arb'ar'ist'o kontraŭ'star'is, pretekst'ant'e, ke li dev'as kontrol'i jun'a'j'n fazan'o'j'n, ke ili ĵus kov'iĝ'as, aŭ inspekt'i arb'ar'o'n kaj kiu sci'as kio'n, sed jen rimark'is li'n sinjor'o Prošek aŭ la sinjor'in'o, kaj vol'e ne'vol'e li dev'is halt'i.

Sinjor'o Prošek hav'is ĉiam en la dom'o glas'o'n da bon'a vin'o por kar'a'j gast'o'j, kaj al tiu'j la arb'ar'ist'o aparten'is.

Avi'nj'o tuj al'port'is pan'o'n kaj sal'o'n, kaj kio ĵus est'is en la dom'o, kaj la arb'ar'ist'o volont'e forges'is, ke la fazan'o'j kov'iĝ'as. Rimark'int'e, post'e, ke li ver'e forges'is, li drast'e mal'ben'is pri si'a forges'em'o, rapid'e ĵet'is la paf'il'o'n sur la ŝultr'o'n kaj ir'is. Sur la kort'o li rimark'is, ke la hund'o for'est'as.

”Hektor!” li kri'is, sed la hund'o ĉi tie ne est'is. ”En kiu'j infer'o'j li flug'as re'foj'e!” li koler'is, kaj la serv'o'pret'a'j knab'o'j, al'kur'int'e, propon'is, ke ili ĝi'n al'konduk'os, ke ĝi kur'as ie kun Sultán kaj Tyrl. La knab'o'j ir'is, la arb'ar'ist'o dum'e sid'iĝ'is sur la benk'o'n sub la tili'o. Fin'e, kiam li jam ek'ir'is, li halt'is ankoraŭ, vok'ant'e al avi'nj'o:
”Vid'ig'u vi'n tamen ĉe ni, mi'a edz'in'o konserv'as por vi ov'o'j'n de tirolaj kok'in'o'j por kovmeto.” La arb'ar'ist'o kon'is la mal'fort'a'j'n em'o'j'n de la mastr'in'o'j. Avi'nj'o ankaŭ tuj jes'is:
”Salut'u hejm'e, mi ven'os!” Tiel ĉiu'foj'e la amik'o'j dis'ir'is.

La arb'ar'ist'o ir'is, se ne ĉiu'tag'e, cert'e ĉiu'n du'a'n tag'o'n preter Staré bělidlo, dum la tut'a jar'o kaj post la jar'o de'nov'e.

La du'a person'o, kiu'n ĉiu pov'is ĉiu'tag'e renkont'i ĉirkaŭ la dek'a sur la trotuar'o ĉe Staré bělidlo, est'is la muel'ist'o. Tio est'is li'a hor'o, kiam li ir'is inspekt'i la kluz'pord'o'n super la dom'o ĉe la kluz'o. Avi'nj'o dir'is pri la muel'ist'o, aŭ pli bon'e pri sinjor'o patr'o*, kiel li'n sen'escept'e ĉiu nom'is, ke li est'as hom'o prudent'a, sed ŝerc'em'ul'o.

Tio de'ven'is de tio, ke sinjor'o patr'o volont'e incit'is kaj ŝerc'is; sed li mem mal'oft'e rid'is, li nur iel ”rid'et'is”. Sed la okul'o'j el sub la transpendantaj dens'a'j brov'o'j gaj'e rigard'is en la mond'o'n. Li est'is mez'kresk'a, korpulent'a kaj dum la tut'a jar'o li port'is blank'kolor'a'n pantalon'o'n, pri kiu la knab'o'j ĉiam mir'is, ĝis foj'e la muel'ist'o dir'is al ili, ke ĝis est'as la muel'ist'a kolor'o. En vintr'o li port'is long'a'n pelt'o'n kaj pez'a'j'n bot'o'j'n, en somer'o blu'et'a'n kamizol'o'n, blank'a'n pantalon'o'n kaj pantofl'o'j'n. Sur la kap'o li port'is en la labor'tag'o'j mal'alt'a'n ĉap'o'n kun baranko; la pantalon'o'n li hav'is ĉiam supr'e'n'fald'it'a, est'u sek'a aŭ kot'a veter'o, kaj sen flar'tabak'uj'o vid'is li'n ankoraŭ neni'u. Apenaŭ li'n la infan'o'j ek'vid'is, ili kur'is al li renkont'e, dezir'is bon'a'n maten'o'n kaj ir'is kun li al la kluz'pord'o. Voj'e ordinar'e sinjor'o patr'o incit'is Vilémon kaj Janon demand'ant'e la unu'a'n, ”ĉu li sci'as, kie'n la fring'o per la naz'o sid'iĝ'as,” la ali'a'n, ”ĉu li sci'as, kie est'as far'it'a preĝ'ej'o el bov'o?"

* Simil'e, en mult'a'j land'o'j, infan'o'j nom'as plen'kresk'a'j'n vir'o'j'n kaj vir'in'o'j'n ”onkl'o” kaj ”onkl'in'o”. En la ĉeha original'o est'as eĉ uz'at'a'j konsekvenc'e ”sinjor'o patr'o”, ”sinjor'o patr'in'o”, kaj simil'e ”sinjor'o muel'ist'o”, sinjor'o instru'ist'o” kaj ”sinjor'in'o bapt'o'patr'in'o”, ”sinjor'in'o arbaristino” kaj tiel plu. Tiu ”sinjorado” ne est'as uz'at'a en ĉi tiu traduk'o, escept'e por la muel'ist'o kaj li'a edz'in'o.

aŭ li demand'is Jeníkon, ĉu li sci'as jam kalkul'i, kiom kost'os unukrejcera bulk'o, se unu buŝel'o da tritik'o kost'os dek rejn'a'j'n gulden'o'j'n. Kiam la knab'o, rid'ant'e, bon'e respond'is, li dir'is:
”Nu, mi jam vid'as, ke vi est'as sprit'ul'o. Oni pov'us vi'n jam elekt'i vilaĝ'estr'o en Kramolna*.”

Ĉiu'foj'e li propon'is al la knab'o'j pinĉ'o'n da flar'tabak'o kaj kiam ili mult'e tern'is, li rid'et'is. Adélka ĉiam kaŝ'is si'n post la jup'o'n de avi'nj'o, kiam ŝi vid'is sinjor'o'n patr'o'n, ŝi ne sci'is ankoraŭ bon'e parol'i, kaj sinjor'o patr'o ŝi'n ĉiam koler'ig'is, vol'ant'e, ke ŝi dir'u kiel li:
”Ne plor'u plu plor'ul'o por propr'a plezur'o aŭ pro plorularo!” kaj tre rapid'e, tri'foj'e si'n'sekv'e. Ver'e la kompat'ind'a et'ul'in'o preskaŭ plor'is, ke ŝi'n tiu patr'o tiel ĉagren'ig'as. Kompens'e ŝi ricev'is de li de temp'o al temp'o korb'o'n da frag'o'j, aŭ migdalgustajn avel'o'j'n aŭ ali'a'n frand'aĵ'o'n, kaj se sinjor'o patr'o vol'is ŝi'n mult'e flat'i, li nom'is ŝi'n mal'grand'a kanaben'o!

Ankaŭ long'a Mojžiš, sinjor'a gard'ist'o, ir'is ĉiu'tag'e dum krepusk'iĝ'o preter Staré bělidlo. Li est'is tre alt'a, kiel stang'o, nubovizaĝa, kaj port'is sur la ŝultr'o sak'o'n. Serv'ist'in'o Bětka rakont'is al la infan'o'j, ke li en tiu'n sak'o'n kolekt'as la ne'obe'em'a'j'n infan'o'j'n, kaj de tiu moment'o la infan'o'j, ek'vid'ant'e long'a'n Mojžišon, rest'is kvazaŭ per sang'o sur'verŝ'it'a'j. Avi'nj'o ja mal'permes'is al Bětka tia'j'n babil'aĵ'o'j'n, sed kiam Vorša, la du'a serv'ist'in'o, dir'is, ke Mojžiš est'as

* Kramolna est'as magranda lok'o konsist'ant'a el kelk'a'j dom'o'j, kaj sekv'e est'as tie neni'u vilaĝ'estr'o.

ŝtel'ist'o, ke ĉio rest'os sub li'a'j fingr'o'j, avi'nj'o dir'is neni'o'n pri tio. Tamen tiu Mojžiš dev'is est'i ne'honest'a hom'o, kaj por la infan'o'j li rest'is terur'a, kvankam ili ne kred'is plu, ke li hav'as infan'o'j'n en la sak'o. — En somer'o, kiam la posed'ant'o'j est'is en la bien'eg'o, la infan'o'j vid'is mult'foj'e la bel'a'n princ'in'o'n rajd'i sur ĉeval'o kaj en ŝi'a sekv'ant'ar'o la nobel'ar'o'n; la muel'ist'o, vid'ant'e ŝi'n foj'e, dir'is al avi'nj'o:
”Ŝajn'as al mi, kvazaŭ kiam el'ir'as la verg'o de Di'o (stel'o, komet'o) kaj post'tren'as vost'o'n.”

”Sed est'as diferenc'o, patr'o, ke la verg'o de Di'o anonc'as al la mond'o mal'bon'o'n, sed tiu nobel'ar'o, aper'ant'e ĉi tie, por la hom'o'j est'as util'a,” respond'is avi'nj'o.

Sinjor'o patr'o turn'is la flar'tabak'uj'o'n inter la fingr'o'j kiel muelejradon, kio est'is li'a kutim'o, kaj rid'et'is, dir'ant'e nek jes nek ne.

Vesper'e ven'is vizit'i avi'nj'o'n kaj la infan'o'j'n Kristla, fil'in'o de la gast'ej'estr'o ĉe la muel'ej'o, knab'in'o kiel diant'o, freŝ'a, vigl'a kiel sciur'o, ĝoj'a kiel alaŭd'o; avi'nj'o ŝi'n ĉiam plezur'e vid'is kaj nom'is ŝi'n ridemulino, ĉar Kristla tre volont'e rid'is.

Kristla al'kur'is ĉiam por unu minut'o, por dir'i unu vort'o'n, la arb'ar'ist'o halt'is, la muel'ist'o ven'is nur dum moment'o, la edz'in'o de la muel'ist'o, se ŝi inter'temp'e foj'e decid'is vizit'i Staré bělidlon, ven'is kun spindel'o por tie ŝpin'i, la edz'in'o de la arb'ar'ist'o ven'is por babil'i, ĉar ŝi braklulis mal'grand'a'n infan'o'n, sed kiam la edz'in'o de la administr'ant'o el la kastel'o honor'is per si'a ĉe'est'o la dom'o'n de Prošek, sinjor'in'o Proškova dir'is:
”Hodiaŭ mi ricev'os ’vizit'o'n’!”

Tiam avi'nj'o kun la infan'o'j for'ir'is; ŝi'a kor'o ne est'is kapabl'a iu'n mal'am'i, sed tiu'n ĉi vizit'ant'in'o'n ŝi ne ŝat'is vid'i, kaj ĉef'e pro tio, ke ŝi ten'is si'n pli supr'e'n ol ŝi el'kresk'is. En la unu'a temp'o, kiam avi'nj'o ven'is al la fil'in'o kaj est'is kon'at'iĝ'int'a nek en mastr'um'ad'o nek kun la najbar'o'j, iu'n tag'o'n ven'is vizit'e la edz'in'o de la administr'ant'o kun du sinjor'in'o'j. Sinjor'in'o Prošková est'is ĝust'e ie sur la dekliv'o. Avi'nj'o laŭ si'a kutim'o invit'is la gast'o'j'n, ke ili sid'iĝ'u, kaj al'port'ant'e al ili pan'o'n kaj sal'o'n prezent'is ĝi'n plensincere, por ke la nobl'a'j sinjor'in'o'j tranĉ'u. Sed la nobl'a'j sinjor'in'o'j mal'ŝat'e nazgrimace dank'is, ke ili ne manĝ'os, post'e ili sarkasm'e rigard'is unu la ali'a'n, kvazaŭ ili vol'us dir'i:
”Vi mal'nobl'ul'in'o, ĉu vi pens'as, ke ni est'as tia'j simpl'ul'in'o'j!” Sinjor'in'o Prošková al'ven'ant'e tuj vid'is, ke avi'nj'o pek'is kontraŭ la nobl'a'j kutim'o'j, kaj dir'is al la patr'in'o, kiam la sinjor'in'o'j est'is for'ir'int'a'j, ke ŝi al tia'j sinjor'in'o'j ne propon'u pan'o'n, ke ili est'as kutim'int'a'j ali'a'j'n manĝ'aĵ'o'j'n.

”Sci'u do, Terinka,” respond'is al ŝi avi'nj'o incit'it'e, ”kiu ĉe mi ne akcept'as pan'o'n kaj sal'o'n, tiu ne ind'as, ke mi prezent'u al li seĝ'o'n. Sed far'u tio'n, kio'n vi vol'as, mi ne kompren'as vi'a'j'n nov'aĵ'o'j'n.”

Inter la ĉiu'jar'o'j gast'o'j, kiu'j al'ven'is en Staré bělidlon, est'is unu'a'vic'e la komerc'ist'o Vlach; li al'vetur'is ĉiam kun vetur'il'o tren'it'a de unu ĉeval'o, sur la vetur'il'o li hav'is mult'e da dolĉ'a komerc'aĵ'o, migdal'o'j'n, sekv'in'ber'o'j'n, fig'o'j'n, parfum'o'j'n, oranĝ'o'j'n, citron'o'j'n, mult'e'kost'a'n sap'o'n kaj simil'e. Sinjor'in'o Prošková komenc'e de printemp'o kaj aŭtun'o mult'e aĉet'is, kompens'e li sub'ŝov'is al la infan'o'j korn'o'n da dolĉ'aĵ'o'j. Avi'nj'o ĝoj'is, vid'ant'e tio'n kaj dir'is:
”Ĝentil'a hom'o est'as tiu Vlach; nur tio ne plaĉ'as al mi, ke li el'dev'ig'us bov'id'o'n el ne'produkt'em'a bov'in'o.”

Avi'nj'o prefer'is negoc'i kun oleisto, kiu ankaŭ du'foj'e en la jar'o ven'is, avi'nj'o ĉiam aĉet'is de li botel'o'n da jeruzalem'a balzam'o san'ig'ant'a vund'o'j'n kaj superpagis ĉiam per pec'o da pan'o.

Ankaŭ drotaron kaj hebre'o'n ŝi bon'ven'ig'is, ĉiam kun afabl'a sincer'ec'o; ili est'is ĉiam la sam'a'j kaj sekv'e jam kon'at'a'j, kvazaŭ ili est'us parenciĝintaj kun la famili'o de Prošek. Nur kiam unu'foj'e en la jar'o okaz'is, ke vag'em'a'j cigan'o'j vid'iĝ'is en la frukt'arb'a ĝarden'o, tiam avi'nj'o ek'tim'is. Rapid'e ŝi al'port'is al ili manĝ'aĵ'o'n ekster'e'n kaj dir'is:
”Util'as, se oni akompan'as ili'n ĝis la disvojo.”

Plej simpati'a el ĉiu'j gast'o'j ĉiu'jar'a'j est'is por la infan'o'j kaj por la tut'a famili'o sinjor'o Beyer, arb'ar'ist'o el la mont'ar'o Krkonoše, el Marsendorf, kiu ven'is ĉiu'printemp'e mal'supr'e'n, est'ant'e kontroloro ĉe la flos'ig'ad'o de lign'o, kiu'n oni deflosigis sur Úpa mal'supr'e'n.

Sinjor'o Beyer est'is hom'o alt'a, mal'gras'a, nur muskol'o'j kaj ost'o'j. Li hav'is sun'brun'ig'it'a'n long'a'n vizaĝ'o'n, grand'a'j'n hel'a'j'n okul'o'j'n, volb'it'a'n long'et'a'n naz'o'n, kaŝtan'kolor'a'j'n har'o'j'n kaj grand'eg'a'j'n lip'har'o'j'n, kiu'j'n li fingroglatigis mal'supr'e'n. La Riesenburka arb'ar'ist'o est'is korpulent'a, ruĝ'vizaĝ'a, hav'is mal'grand'a'j'n lip'har'o'j'n kaj est'is ĉiam bel'e komb'it'a; sinjor'o Beyer hav'is la har'o'j'n part'ig'it'a'j super la frunt'o kaj mal'antaŭ'e ili pend'is ĝis trans kol'um'o'n. La infan'o'j tio'n tuj rimark'is. La Riesenburka ĉiam paŝ'is oportun'a'j'n paŝ'o'j'n, sinjor'o Beyer, kvazaŭ li marŝ'us trans abism'o'j'n. La Riesenburka ankaŭ ne port'is tiel alt'a'j'n pez'a'j'n bot'o'j'n ĝis super la genu'o'j'n, li hav'is pli bel'a'n paf'il'o'n kaj rimen'o'n kaj tornistr'o'n, port'is ĉap'o'n kaj sur ĝi garolplumojn; sed sinjor'o Beyer hav'is sundifektitan vest'o'n, fortik'a'n rimen'o'n ĉe la paf'il'o, kaj sur verd'a felt'a ĉapel'o, akcipitr'a'j'n, milv'a'j'n kaj agl'a'j'n plum'o'j'n.

Tiel vid'iĝ'is sinjor'o Beyer. Sed la infan'o'j, apenaŭ ili vid'is li'n la unu'a'n foj'o'n, tuj ili am'is li'n, kaj avi'nj'o asert'is, ke infan'o'j kaj hund'o'j tuj kon'as, kiu ili'n am'as. Tiu'foj'e avi'nj'o traf'is. Sinjor'o Beyer tre am'is la infan'o'j'n; li'a favor'it'o est'is J'a'n, la petol'em'a J'a'n, kiu'n ĉiu'j insult'is, nom'ant'e li'n lucifer'o; sed sinjor'o Beyer asert'is, ke li far'iĝ'os bon'a knab'o, kaj se plaĉ'os al li la arbaristeco, ke li mem pren'os li'n je zorg'ad'o. La Riesenburka arb'ar'ist'o, kiu ankaŭ ĉiam ven'is en Staré bělidlon, kiam est'is tie sinjor'o ”frat'o” el la mont'ar'o, dir'is:
”Nu, kio tio'n koncern'as, se li vol'us est'i arb'ar'ist'o, mi li'n pren'os al mi, mi'a Frantík dev'as sen tio est'i ankaŭ arb'ar'ist'o.”

”Ne tiel, sinjor'o ’frat'o’, ĉi tie li hav'us hejm'o'n ĉe la buŝ'o kaj du'e, est'as pli bon'e, se jun'a hom'o el'lern'as kon'i eĉ mal'facil'aĵ'o'j'n de si'a profesi'o, kaj vi arb'ar'ist'o'j ĉi tie mal'supr'e fart'as bon'e, vi ne sci'as, kio est'as mal'bon'o.”

Kaj jen la arb'ar'ist'o komenc'is rakont'i pri la danĝer'o'j de si'a profesi'o, li parol'is pri uragan'o'j, neĝ'blov'ad'o'j de la vintr'a temp'o, pri krut'a'j voj'o'j, pri abism'o'j, grand'eg'a'j neĝ'amas'o'j kaj nebul'o'j. Li rakont'is, kiom da foj'o'j li risk'is jam si'a'n viv'o'n, kiam li'a krur'o de'glit'is sur krut'a marŝ'ej'o, kiom da foj'o'j li de'voj'iĝ'is kaj mal'sat'a du, tri tag'o'j'n vag'is en la mont'ar'o, ne sci'ant'e, kie el tiu labirint'o ekster'e'n. ”Sed kompens'e,” li al'don'is, ”vi, valloĝantoj, ne sci'as, kiel plaĉ'a est'as la rest'ad'o en la mont'ar'o en somer'o. Tuj kiam la neĝ'o degel'is, ek'verd'iĝ'as la val'o'j, la flor'o'j rapid'e ek'flor'as, la arb'ar'o'j est'as plen'a'j de odor'o kaj kant'ad'o, ĉio ĉi far'iĝ'as subit'e kvazaŭ per sorĉ'o'j; post'e plezur'e oni tra'ir'as la arb'ar'o'n, kaj en embusk'o atend'as ĉas'aĵ'o'n. Tiam mi du'foj'e semajn'e ir'as sur Sněžkan; kiam mi vid'as la sun'o'n el'ir'i kaj la di'a mond'o kuŝ'as etend'it'a sub mi'a'j pied'o'j, tiam mi pens'as, ke mi tamen ne ir'us el la mont'ar'o, tiam mi forges'as ĉiu'j'n mal'facil'aĵ'o'j'n!”

Sinjor'o Beyer al'port'is al la infan'o'j bel'a'j'n kristal'o'j'n, rakont'is al ili pri mont'o'j kaj grot'o'j, kie li ili'n trov'as, li al'port'is al ili musk'o'n odor'ant'a'n kiel viol'o'j kaj volont'e li rakont'is al ili pri la ĝarden'o de Ribrcoul, kiu est'as bel'eg'a, kaj en kiu'n li ven'is, erar'vag'ant'e dum terur'a uragan'o kaj neĝ'blov'ad'o.

La tut'a'n tag'o'n, kiam la arb'ar'ist'o est'is ĉe ili, la knab'o'j ne for'ir'is de li, promen'is kun li ĉe la kluz'o, rigard'is, kiel oni flos'ig'as trunk'o'j'n, vetur'is sur flos'o'j. Kiam la post'a'n tag'o'n maten'e sinjor'o Beyer adiaŭ'is ili'n, ili plor'is kaj akompan'is li'n pec'o'n da voj'o kun avi'nj'o. Sinjor'in'o Prošková proviz'is li'n ĉiam por la voj'ir'o per tiom da manĝ'aĵ'o'j, kiom li pov'is nur port'i. ”Nu, ven'ont'a'n jar'o'n, se plaĉ'os al Di'o, ni ni'n re'foj'e re'vid'os; est'u san'a'j!” Tiel li adiaŭ'dir'is, foirirante long'paŝ'e. La infan'o'j post'e dum kelk'a'j tag'o'j rakont'is al si pri la mir'aĵ'o'j kaj terur'o'j en Krkonoše, pri sinjor'o Beyer, kaj ĝoj'atend'is jam de'nov'e la ven'ont'a'n printemp'o'n.

Krom la jarrevenaj fest'o'j, est'is ĉiu dimanĉ'o, je kiu la infan'o'j precip'e ĝoj'is. En dimanĉ'o ili'n avi'nj'o ne vek'is, kiam ili est'is lev'iĝ'ont'a'j, tiam ŝi est'is jam long'e en la urb'o por part'o'pren'i fru'mes'o'n, ĉar tiu'n ĉi mes'o'n, ŝi, kiel mal'jun'a mastr'in'o est'is kutim'int'a ĉe'est'i. La patr'in'o, kaj kiam la patr'o est'is hejm'e, eĉ li, ir'is al la solen'a mes'o, kaj tiam ir'is, se est'is bel'a veter'o, la infan'o'j kun ili, renkont'e al avi'nj'o. De mal'proksim'e, apenaŭ vid'ant'e avi'nj'o'n, ili vok'is al ŝi, galop'e kur'ant'e al ŝi, kvazaŭ ili ŝi'n la tut'a'n jar'o'n ne est'us vid'int'a'j. En dimanĉ'o avi'nj'o ŝajn'is al ili ĉiam iel ali'a, la vizaĝ'o pli hel'a, pli afabl'a; ŝi est'is ankaŭ pli bel'e vest'it'a:
sur la pied'o'j nov'a'j'n nigr'a'j'n pantofl'o'j'n, sur kap'o blank'a'n kuf'o'n kun ”kolombin'o” el amel'um'it'a'j blank'a'j galon'o'j; ĝi sid'is sur ŝi super la nuk'o kvazaŭ viv'a bird'o.

La infan'o'j rakont'is al si, ke avi'nj'o est'as en dimanĉ'o ”terur'e bel'a”.

Do, unu ricev'is rozari'o'n, la du'a tuk'o'n, sed Barunka, kiel la plej mal'jun'a, port'is ĉiu'foj'e la platkorbon. Sed pro tio ĉiam nask'iĝ'is nelaŭdindaj kri'ad'o'j, ĉar la knab'o'j est'is sci'vol'a'j kaj vol'is rigard'i en la platkorbon, kio'n si'a'vic'e Barunka ne vol'is permes'i. La rezult'o est'is ĉiu'foj'e akuz'o; Barunka dev'is si'n turn'i al avi'nj'o, ke ŝi insult'u la knab'o'j'n. Sed avi'nj'o, anstataŭ riproĉ'i, ŝov'is la man'o'n en la platkorbon, dis'don'is al la infan'o'j aŭ pom'o'j'n aŭ i'o'n ali'a'n kaj tuj est'is sankt'a pac'o. Kvankam sinjor'in'o Prošková dir'is ĉiu'dimanĉ'e:
”Mi pet'as vi'n, avi'nj'o, al'port'u al ili neni'o'n plu,” avi'nj'o ĉiu'dimanĉ'e al ŝi respond'is: ”Kiel do est'us, se mi al ili neni'o'n port'us el la preĝ'ej'o. Ni ja ankaŭ ne est'is pli bon'a'j!” Do, rest'is kiel antaŭ'e.

Kun'e kun avi'nj'o al'ven'is la patr'in'o, tio est'as la edz'in'o de la muel'ist'o, kaj ia'foj'e ankaŭ iu bapt'an'in'o el Žernov, vilaĝ'o, kiu kuŝ'as plej proksim'e super la muel'ej'o. La patr'in'o port'is long'a'n rob'o'n kun kamizol'o kaj kuf'o'n brod'it'a'n per arĝent'o. Ŝi est'is mal'alt'a vir'in'o, rond'vang'a, kun nigr'a'j gaj'a'j okul'o'j, ŝi hav'is mal'long'a'n plat'a'n naz'o'n, rid'em'a'n buŝ'o'n, mal'grand'a'n menton'o'n kaj sub'menton'o'n, ĉirkaŭ la kol'o ŝi port'is en dimanĉ'o perl'a'n kolier'o'n, en labor'tag'o'j granat'a'n; sur la brak'o ŝi hav'is long'a'n rond'a'n korb'o'n plekt'it'a'n el kan'o, kun rond'a kovr'il'o, en kiu est'is iom da tiu butik'a spic'aĵ'o, kiu'n la patr'in'o bezon'is por la mastr'um'ad'o.

Post la vir'in'o'j ir'is sinjor'o patr'o, ordinar'e kun iu bapt'an'o. Se est'is varm'eg'e, li port'is si'a'n hel'griz'a'n surtut'o'n, pend'ig'it'a'n sur baston'o, sur la ŝultr'o. En dimanĉ'o li hav'is cir'it'a'j'n bot'o'j'n, ĝis mez'o de la tibi'o, kaj supr'e sur ili kvast'o'j'n, kio tre plaĉ'is al la knab'o'j. La pantalon'tub'o'j'n li hav'is mal'vast'a'j kaj en'ŝov'it'a'j en la bot'o'j'n. Sur la kap'o li hav'is alt'a'n nigr'a'n barankan ĉap'o'n, sur kiu sur unu flank'o de la supr'o ĝis mal'supr'o est'is blu'a'j kokard'o'j. La du'a bapt'an'o est'is ankaŭ vest'it'a kiel sinjor'o patr'o, nur long'a surtut'o, mal'antaŭ'e ornam'it'a kun fald'aĵ'o'j kaj per grand'a'j plumb'a'j buton'o'j, est'is verd'a kaj ne griz'a; la griz'a'n ŝat'is sinjor'o patr'o kiel muel'ist'o.

La hom'o'j ir'ant'a'j al la solen'a mes'o kaj la re'ven'ant'o'j, salut'is si'n reciprok'e en nom'o de Di'o. Iu'foj'e oni halt'is, demand'is iu'j la ali'a'j'n, kiel oni fart'as tie, kiel tie; kio okaz'is en Žernov, kio en la muel'ej'o. En vintr'o oni pov'is renkont'i nur mal'mult'a'j'n žernovanojn, ir'ant'a'j'n en la urb'o'n en preĝ'ej'o'n, ĉar la voj'ir'o sur krut'a dekliv'o est'is danĝer'a.

Tiam ili ir'is aŭ en Studnicen aŭ en Ĉaervena Hóran, en ambaŭ vilaĝ'o'j'n la voj'o est'is pli ir'ebl'a. En somer'o tio neniel ĝen'is ili'n, precip'e ne la ge'jun'ul'ar'o'n. En dimanĉ'o antaŭ tag'mez'o la vic'o de hom'o'j ir'ant'a'j tra herb'ej'o'j al la urb'o eĉ ne ŝir'iĝ'is. Jen ir'as mal'rapid'paŝ'e mal'jun'ul'in'o en pelt'o kaj ŝultr'o'tuk'o, kaj apud ŝi apog'ant'e si'n je baston'o marŝ'as mal'jun'a vir'o, ho cert'e mal'jun'a, ĉar li port'as en la har'o'j komb'il'o'n — tiu'n mod'o'n ŝat'as nur mal'jun'ul'o'j. Vir'in'o'j en blank'a'j kuf'o'j kun ”kolombin'o”, vir'o'j en barankaj aŭ parad'a'j lutr'o'fel'a'j ĉap'o'j ili'n preter'kur'as, rapid'e marŝ'ant'e trans long'a'n pont'o'n al la dekliv'o. De la supr'o mal'supr'e'n al'ven'as danc'paŝ'e knab'in'o'j kiel cerv'in'o'j kaj post ili rapid'as jun'ul'o'j vigl'eg'a'j kiel cerv'o'j. Jen aper'as tra la arb'aĵ'o surblovita blank'a manik'o, jen al'kroĉ'iĝ'as sur la arb'et'aĵ'o ruĝ'a ruband'o flirt'ant'a de la ŝultr'o, ie vid'iĝ'as mult'kolor'a brod'it'a kamizol'o de jun'ul'o, ĝis fin'e la tut'a gaj'a grup'o el'kur'as sur la verd'a'n bed'o'n.

Al'ven'int'e hejm'e'n, avi'nj'o de'met'is la dimanĉ'a'n vest'o'n, sur'met'is kanvas'a'n jup'o'n kaj mastrumetis. Post tag'manĝ'o est'is plej agrabl'e al ŝi sid'iĝ'i, met'i la kap'o'n sur la genu'o'j'n de Barunka kaj las'i serĉ'i la ”viv'a'j'n” har'o'j'n, kiu'j, ŝi dir'is, ŝi'n tre juk'as. Kutim'e ŝi ĉe tiu kares'ad'o ek'dorm'is, sed neniam long'e. Vek'iĝ'int'e, ŝi ĉiam mir'is, ke ŝi ek'dorm'is, dir'ant'e:
”Nu ver'e, mi eĉ ne sci'as, ke la okul'o'j al mi tiel kun'glu'iĝ'is.”

Post'tag'mez'e ŝi ir'is kun la infan'o'j en la muel'ej'o'n; tio est'is jam kvazaŭ kontrakt'it'a kaj la infan'o'j je tiu post'tag'mez'o tre ĝoj'is. En la muel'ej'o oni hav'is ankaŭ fil'in'o'n, aĝ'a'n kiel Barunka, oni nom'is ŝi'n Mančinka, kaj tio est'is knab'in'o bon'a kaj lud'em'a.

Apud la muel'ej'o antaŭ pord'eg'o star'is inter du tili'o'j statu'o de sankt'a Johano de Nepomuk; tie sid'is en dimanĉ'o post la tag'manĝ'o la patr'in'o, ia'foj'e ankaŭ bapt'an'in'o el Žernov, tiu loĝ'ant'a sur la dekliv'o, kaj Mančinka.

Sinjor'o patr'o star'is antaŭ ili, lud'ant'e per la flar'tabak'uj'o kaj i'o'n rakont'ant'e al la vir'in'o'j. Tuj kiam ili ek'vid'is avi'nj'o'n al'ven'ant'a kun la infan'o'j laŭ'long'e de la kanal'o, Mančinka kur'is al ili renkont'e kaj sinjor'o patr'o, hav'ant'e jam re'e pantofl'o'j'n kaj supr'e'n'fald'it'a'n pantalon'o'n kaj griz'a'n kamizol'o'n sur si, marŝ'is mal'rapid'e post ŝi kun la bapt'an'in'o el Žernov. Sed la patr'in'o rapid'is en la muel'ej'o'n por ”prepar'i i'o'n por la infan'o'j, por ke ili ne mal'trankvil'iĝ'u,” ĉe tio al'don'ant'e. Kaj antaŭ ol la infan'o'j al'ven'is, jam est'is prepar'it'a tabl'o, aŭ sub fenestr'o'j, en ĝarden'o aŭ sur la insul'o, aŭ vintr'e en la ĉambr'o; sur la tabl'o est'is bon'a'j buĥt'o'j, pan'o, miel'o, buter'o kaj krem'o, je la fin'o sinjor'o patr'o al'port'is ankaŭ en korb'o freŝ'e rikolt'it'a'j'n frukt'o'j'n, aŭ la patr'in'o al'port'is pajlokorbon da sek'a'j pomtranĉaĵoj kaj prun'o'j. Kaf'o kaj simil'a sinjor'a trink'aĵ'o ne est'is tiam ankoraŭ en mod'o inter la popol'o, nur ĉe sinjor'in'o Prošek kaf'o est'is trink'at'a.

”Kiel bon'a vi est'as avi'nj'o, ke vi ven'is,” dir'is la patr'in'o, prezent'ant'e al ŝi seĝ'o'n; ”mi ne sci'as, mi ne sci'as, se vi ne ven'us al ni iu'n dimanĉ'o'n, ŝajn'us al mi, kvazaŭ dimanĉ'o ne est'us. Sed nun manĝ'u, kio'n la bon'a Di'o donac'is!” Avi'nj'o mal'mult'e manĝ'is kaj ankaŭ ŝi pet'is, ke la patr'in'o ne don'u tia'j'n porci'o'j'n al la infan'o'j, sed pri tio la korpulent'a patr'in'o nur rid'is. ”Vi est'as mal'jun'a, do mi ne mir'as, ke vi ne manĝ'as mult'e; sed infan'o'j, ho Di'o, tiu'j hav'as anas'a'j'n stomak'o'j'n. Rigard'u ni'a'n Mančan, kiam ajn vi vol'as, ŝi ĉiu'foj'e dir'os al vi, ke ŝi est'as mal'sat'a.” La infan'o'j far'is ĝoj'a'n vizaĝ'o'n kaj tut'e prav'ig'is la parol'o'n de la patr'in'o.

Kiam la patr'in'o don'is al ili po buĥt'o, ili for'iĝ'is post la garb'ej'o'n, tie avi'nj'o ne bezon'is tim'i pri ili. Tie ili ĵet'is pilk'o'n, lud'is ĉeval'o'j'n, kolor'o'j'n kaj simil'a'j'n lud'o'j'n. Atend'is jam ili'n tie ĉiu'foj'e la sam'a'j kun'ul'o'j, nom'e ses infan'o'j, unu mal'pli grand'a ol la ali'a, kiel fajf'il'o'j de orgen'o.

Tio est'is infan'o'j el la linpistejo super la gast'ej'o. Propr'e, tio est'is linpistejo, sed kiam ek'loĝ'is tie gurd'ist'o kun edz'in'o kaj infan'o'j, la gast'ej'mastr'o konstru'is al ili dom'o'n kaj ili hav'is tie ĉambr'o'n kaj kuir'ej'o'n. Ili'a patr'o ir'ad'is kun gurd'o en la ĉirkaŭ'aĵ'o, la patr'in'o lav'is kaj flik'is kaj tag'labor'is por pec'o da nutr'aĵ'o. Ili'a posed'aĵ'o ne rest'is pli grand'a ol la ses ”Panduroj”, kiel ili'n sinjor'o patr'o nom'is, kaj iom da muzik'o. Malgraŭ tio est'is nek sur la infan'o'j nek sur la gurd'ist'o kaj li'a edz'in'o vid'ebl'a ia mizer'o; la infan'o'j hav'is rond'a'j'n vang'o'j'n kaj en mult'a'j tag'o'j el'ir'is el la linpistejo bon'odor'o, tiel ke eĉ la preter'pas'ant'o'j sent'is apetit'o'n. Kiam post'e la infan'o'j kun gras'um'it'a'j, bril'a'j buŝ'o'j el'ir'is ekster'e'n, la najbar'o'j pens'is:
”Kio'n pov'as rost'i la famili'o de Kudrna?”

Foj'e Mančinka, vizit'int'e la famili'o'n de Kudrna, ven'is hejm'e'n kaj rakont'is al la patr'in'o, ke la edz'in'o de Kudrna don'is al ŝi pec'o'n da lepor'o, sed ke ĝi est'is tia bon'aĵ'o, ke ŝi eĉ pri'skrib'i tio'n ne pov'as, ĝust'e kiel migdal'o'j.

”Da lepor'o?” pens'is la patr'in'o; ”kie ili ĝi'n pren'us? Ĉu ŝtel'ĉas'as Kudrna? Li pov'us mal'bon'e al si serv'i!”

Ven'is vizit'e Cilka, la plej mal'jun'a fil'in'o de Kudrna. Tiu knab'in'o hav'is ĉiam i'o'n por brakluli, ĉar ĉiu'jar'e ili hav'is nov'nask'it'o'n. La patr'in'o tuj ŝi'n demand'is:
”Kio'n bon'a'n vi hav'is al tag'manĝ'o?”

”Kiel, neni'o'n, kiel nur ter'pom'o'j'n? Ni'a Manča ja rakont'is, ke vi'a patr'in'o don'is al ŝi pec'o'n da lepor'o kaj ke ĝi est'is tiel bon'a?”

”Ho, patr'in'o, tio ne est'is lepor'o, tio est'is pec'o da kat'o; pa'ĉj'o ĝi'n ricev'is sur Ĉaervena Hóra, ĝi est'is gras'a kiel pork'o, la patr'in'o el'kuir'is la gras'aĵ'o'n, kaj pa'ĉj'o ŝmir'os si'n per ĝi. Kiam li komenc'is tus'i, la forĝ'ist'edz'in'o konsil'is tio'n al li kontraŭ ftiz'o.”

”Ho, mi'a Di'o, ili manĝ'as kat'o'j'n!” ek'kri'is la patr'in'o kaj sen'ĉes'e kraĉ'is.

”Ho, se vi sci'us, patr'in'o, kiel bon'a ĝi est'as! Kaj sciur'o'j, ili est'as ankoraŭ pli bon'a'j. Pa'ĉj'o renkont'is arb'ar'ist'a'n asistenton kaj tiu port'is tri sciur'o'j'n, kiu'j'n li est'is paf'int'a por si'a guf'o; pa'ĉj'o li'n pet'is, ke li don'u ili'n al li, ĉar li mult'foj'e aŭd'is, ke sciur'o'j est'a'j bon'a'j, kaj ke ili hav'as pli bon'gust'a'n viand'o'n ol jun'a lepor'o, ĉar ili nutr'as si'n per avel'o'j. La asistento don'is ili'n al li kaj dir'is al li, ke est'as ver'o, ke ili est'as bon'a'j. Kaj pa'ĉj'o port'is ili'n hejm'e'n, sen'haŭt'ig'is ili'n kaj tia'manier'e ni hav'is bon'a'n tag'manĝ'o'n.

Kaj kiam Mančinka ven'is al mi, pa'nj'o don'is al ŝi ankaŭ pec'o'n. Antaŭ ne'long'e la patr'in'o port'is al ni i'o'n el la kastel'o; la serv'ist'in'o de la administr'ant-edz'in'o sufok'is dum nutr'ad'o per ŝtopbuletoj anser'o'n, kaj oni dev'is ĝi'n tranĉbuĉi; la sinjor'in'o ĝi'n ne vol'is kaj don'is ĝi'n al pa'nj'o kaj ni hav'is por kelk'a'j tag'manĝ'o'j viand'o'n, gras'o'n por long'a temp'o...” Sed la patr'in'o inter'romp'is la parol'o'n de la knab'in'o, dir'ant'e:
”Ir'u, nur, ir'u; fi, mal'varm'o mi'n tra'kur'as! Mančo, vi mal'pi'a, se vi ankoraŭ unu'foj'e manĝ'os sciur'o'j'n ĉe la famili'o de Kudrna! Tuj ir'u vi'n lav'i; kaj ne kuraĝ'u i'o'n pren'i en la man'o'n.” Tiel lament'is la patr'in'o, el'puŝ'ant'e Cilkan tra la pord'o.

Mančinka plor'is, cert'ig'ant'e la patr'in'o'n, ke la lepor'o est'is bon'a; sed la patr'in'o konstant'e kraĉ'is. Ven'is sinjor'o patr'o kaj aŭd'int'e, kio okaz'is, turn'is la flar'tabak'uj'o'n inter la fingr'o'j, dir'ant'e:
”Kial vi koler'as, patr'in'o, kiu sci'as, je kio la knab'in'o gras'iĝ'os. Pri gust'o, neni'u disput'o. Kiu sci'as, ĉu mi mem ne invit'os mi'n je bon'a sciur'o?” rid'et'is sinjor'o patr'o.

”Kun tia parol'o vi rest'u post pord'o, patr'o, kaj ĉes'u babil'i!” koler'is la patr'in'o. Sinjor'o patr'o ferm'is la okul'o'j'n kaj rid'is.

Ne nur la patr'in'o'n, sed pli mult'a'j'n hom'o'j'n naŭz'is akcept'i i'o'n ajn de la famili'o de Kudrna, eĉ pren'i ili'n je la man'o, kaj sekv'e nur pro tio, ke ili manĝ'as sciur'o'j'n, kio'n manĝ'us neni'u hom'o. Sed al la infan'o'j de la famili'o de Prošek est'is egal'e, ĉu la infan'ar'o de Kudrna hav'is kiel tag'manĝ'o'n pasteĉ'o'j'n el fazan'o'j aŭ el kornik'o'j, nur se ili ven'is post la garb'ej'o'n kun ili lud'i. Fidel'e ili divid'is kun ili la buĥt'o'j'n kaj kio'n ili hav'is, nur por far'i al ili plezur'o'n. Cilka, knab'in'o jam dek'jar'a, ŝov'is al la mal'grand'a infan'o, kiu'n ŝi est'is braklulanta, pec'o'n da buĥt'o en la man'o'j'n, kuŝ'ig'is ĝi'n en la herb'o'n kaj lud'is kun'e kun la ali'a'j, aŭ ŝi plekt'is el trunk'o'j de plantag'o ĉap'o'j'n por la knab'o'j kaj korb'o'j'n por la knab'in'o'j. Petol'ant'e ĝis lac'iĝ'o, la tut'a trup'o re'ven'is en la kort'o'n, kaj Mančinka anonc'is al la patr'in'o, ke ili ĉiu'j hav'as grand'eg'a'n mal'sat'o'n. La patr'in'o neniel mir'is pri tio kaj sat'ig'is ĉiu'j'n, eĉ tiu'j'n, kies buŝ'o'j ŝi'n naŭz'is. Sed sinjor'o patr'o ŝi'n ĉiam incit'is kaj kiam al'kur'is la infan'o'j, li komenc'is:
”Mi ne sci'as, i'a'n pez'o'n mi hav'as sur la brust'o. Aŭd'u, Cilka, ĉu vi ne hav'as hejm'e pec'et'o'n da lepor'o? Vi pov'us —”

Sed la patr'in'o ĉiam kraĉ'is kaj for'ir'is. Avi'nj'o, minac'ant'e sinjor'o'n patr'o'n, ĉiam dir'is:
”Jen, ni vid'u, kia ŝerc'ul'o vi est'as, patr'o; se mi est'us patr'in'o, mi rost'us al vi, je mi'a honor'o, sufiĉ'e grand'a'n kornik'o'n kun piz'o'j.” Sinjor'o patr'o turn'ant'e la flar'tabak'uj'o'n ferm'is la okul'o'j'n kaj rid'et'is ŝerc'mok'e.

Kiam la mal'jun'a'j sid'is en la ĝarden'o, sid'iĝ'is kutim'e apud ili ankaŭ la muelestro, kaj tiam oni rakont'is pri la maten'a di'serv'o kaj la predik'o, oni rakont'is, kio est'is anonc'at'a, por kiu oni preĝ'is, kun kiu iu el ili ĉe la mes'o renkont'iĝ'is; de tio oni ven'is al rikolt'o precip'e kaj ĝeneral'e, al inund'o, fulm'o'tondr'o'j kaj hajl'ad'o, al teks'ad'o kaj blank'ig'ad'o de tol'o, kiel la lin'o'j prosper'as, kaj fin'e oni komenc'is parol'i pri la ŝtel'ist'o'j el Kramolna kaj pri la krimulejo. La muelestro est'is tre rakontema, sed ĉirkaŭ vesper'o, kiam kun'vetur'is la muelklientoj, memor'ant'a'j la proverb'o'n:
”Pri fru'e ven'int'a, pli fru'e muel'as,” la muelestro dev'is ir'i en la muel'ej'o'n, sinjor'o patr'o ir'is iom rigard'i, kiel oni fart'as en la gast'ej'o, kaj la sinjor'in'o'j bapt'an'in'o'j, est'ant'e sol'a'j, rakont'is al si ankaŭ i'o'n pri tiu kaj pri ali'a.

En vintr'o, tiam la infan'o'j est'is preskaŭ la tut'a'n du'on'tag'o'n sur la bak'forn'o post la forn'o; la bak'forn'o est'is grand'a, est'is tie la kuŝ'ej'o de la serv'ist'in'o, kaj Mančinka hav'is tie ĉiu'j'n si'a'j'n lud'il'o'j'n kaj pup'o'j'n. Kiam la infan'o'j kungrimpis tie, est'is plen'a plat'aĵ'o da ili kaj sur la supr'a ŝtup'o sid'is ankaŭ grand'a dom'hund'o.

Sur tiu plat'aĵ'o oni solen'is ĉiu'n dimanĉ'o'n edz'i ̧feston de iu pup'o. Fianĉ'o est'is la kamen'tub'ist'o kaj Nikolao est'is sinjor'o pastr'o. Kaj post'e oni manĝ'is, trink'is kaj danc'is, ĉe kio ordinar'e iu pied'prem'is la pied'o'n de la hund'o, tiel ke ĝi ĝem'blek'is kaj inter'romp'is la inter'parol'o'n de la societ'o en la ĉambr'o. La patr'in'o kri'is al la infan'o'j:
”Mi pet'as vi'n, vi band'o, ne minigu mi'a'n bak'forn'o'n, mi vol'as ja morgaŭ bak'i!” Sed sur la bak'forn'o est'is jam de'nov'e silent'o — la infan'o'j lud'is jam re'foj'e ge'patr'o'j'n; al tiu jun'a pa'nj'o la cikoni'o al'port'is infan'o'n kaj Adélka, kiu ne sci'is aranĝ'i festen'o'n, dev'is est'i akuŝ'ist'in'o.

Vilém kaj J'a'n est'is bapt'o'patr'o'j kaj oni nom'ig'is ĝi'n Honziček. Kaj de'nov'e est'is festen'o'j, la manĝ'o'j est'is tre strang'a'j kaj la hund'o est'is ankaŭ gast'o, por re'pac'iĝ'i kun ili.

Honzíček tuj plen'kresk'is kaj pa'ĉj'o li'n konduk'is en lern'ej'o'n, J'a'n est'is instru'ist'o kaj instru'is li'n silab'i. Sed unu lern'ant'o — tio ne ir'is, ĉiu'j do dev'is lern'i, sekv'e ili decid'is:
”Ni lud'os lern'ej'o'n.” Ili do ir'is en lern'ej'o'n, kie J'a'n instru'is, sed neni'u al'port'is la lecion'o'n; la instru'ist'o koler'iĝ'is kaj ĉiu est'is ricev'ont'a du bat'o'j'n sur la man'o'j'n. Se ne pov'is est'i ali'e, ili sub'met'iĝ'is; sed la hund'o, kiu est'is ankaŭ lern'ant'o kaj absolut'e neni'o'n sci'is, krom nazospiregi sur la bak'forn'o, tiu'n kondamn'is la instru'ist'o, krom la du bat'o'j, port'i ankaŭ nigr'a'n tabul'o'n sur la kol'o, kio est'is ankaŭ je ĝi far'it'a. Sed apenaŭ oni pend'ig'is al li la tabul'o'n sur la kol'o'n, tuj la koler'ig'it'a vil'ul'o salt'is de la bak'forn'o mal'supr'e'n kun terur'a bru'eg'o, ŝir'ant'e de si la hont'ig'a'n sign'o'n. La muelestro salt'is pro tim'o de la benk'o, avi'nj'o kraĉ'is, kaj sinjor'o patr'o minac'ant'e per la flar'tabak'uj'o al la bak'forn'o vok'is:
”Mal'ben'it'a kanajl'ar'o, ne dezir'u, ke mi inter'ven'u!” kaj turn'ant'e ĝi'n re'foj'e inter la fingr'o'j, li rid'et'is, sen ke la infan'o'j tio'n vid'u.

”Tio'n far'is cert'e tiu ni'a lucifer'o,” opini'is avi'nj'o. ”Plej bon'e, se ni ek'ir'os hejm'e'n:
la infan'o'j renvers'us ankaŭ la muel'ej'o'n!”

Sed la ge'muel'ist'o'j opon'is si'n. Ankoraŭ ne est'is fin'it'a la rakont'ad'o pri tiu franc'a milit'o kaj pri tiu'j tri potentatoj. Avi'nj'o kon'is ili'n ĉiu'j'n tri; ŝi est'is tre spert'a, ŝi kon'is la soldatstaton — ŝi'n kred'is ĉiu.

”Kaj kiu'j est'is la tri glaciviroj, kiu'j'n send'is la rus'o kontraŭ Bonapart'o?” demand'is avi'nj'o'n la muel'help'ant'o, bel'a, gaj'a jun'ul'o.

”Ĉu vi ne pov'as diven'i, ke tio est'is tri monat'o'j:
decembr'o, januar'o kaj februar'o,” klar'ig'is al li la muelestro.

”En Rus'uj'o est'as ja tia frost'o, ke la hom'o'j dev'as port'i uj'o'j'n sur la vizaĝ'o'j, ali'e frost'iĝ'us ili'a'j naz'o'j. La franc'o'j ne est'as kutim'int'a'j mal'varm'o'n. Apenaŭ ili ven'is tie'n, tuj ĉio frost'mort'is. Kaj la rus'o, tiu bon'e sci'is, ke est'os tiel, pro tio li ili'n re'ten'is. Ho, li, kia ruz'ul'o!”

”Kiel mi li'n ne est'us kon'int'a. Mi parol'is ja kun li, kaj li don'is al mi propr'a'man'e ĉi tiu'n taler'o'n,” dir'is avi'nj'o, pren'ant'e en la man'o'n la taler'o'n, pend'ig'it'a'n sur granat'o'j.

”Ho mi pet'as vi'n, kiel tio okaz'is kaj kie li ĝi'n don'is al vi?” mult'a'j demand'is.

La infan'o'j sur la bak'forn'o est'is iom silent'iĝ'int'a'j kaj aŭd'ant'e tiu'n demand'o'n, kur'is de la bak'forn'o kaj pet'is avi'nj'o'n, ke ŝi rakont'u, ĉar ankaŭ ili tio'n ankoraŭ ne aŭd'is.

”Bel'a'n rakont'o'n oni pov'as du foj'o'j'n, aŭ eĉ pli da foj'o'j aŭskult'i senenue; rakont'u nur,” dir'is la patr'in'o.

”Nu, mi do ĝi'n dir'os al vi. Sed vi, infan'o'j, sid'iĝ'u kaj sid'u sen'bru'e.”

”Kiam est'is konstru'at'a Novë Ples (urb'o nun nom'at'a Josefov), mi est'is knab'in'o,” avi'nj'o komenc'is si'a'n rakont'ad'o'n. ”Mi est'as el Olešnice. Ĉu vi sci'as, kie est'as Olešnice?”

”Ho jes, ni sci'as, est'as trans Dobruška en la mont'ar'o apud la silezia land'lim'o, ĉu ne?” aŭd'iĝ'is la muelestro.

”Jes tie, ver'e. Apud ni'a mastr'um'ej'o loĝ'is vidv'in'o Novotná en mal'grand'a dom'o. Ŝi nutr'is si'n per farad'o de lan'a'j kovr'il'o'j. Kiam ŝi hav'is kelk'a'j'n pec'o'j'n far'it'a'j'n, ŝi port'is ili'n en Jaromeæon aŭ en Pleson por vend'i ili'n. Ŝi vizit'is tre oft'e mi'a'n mort'int'a'n patr'in'o'n kaj ni infan'o'j kur'is al ŝi kelk'foj'e dum tag'o. Ni'a patr'o est'is bapt'o'patr'o de ŝi'a fil'o. Kiam mi est'is jam kapabl'a labor'i, Novotná dir'is al mi, kiam mi ven'is al ŝi:
’Ven'u sid'iĝ'i al teks'il'o kaj lern'u, iam ĝi util'os vi'n. Kio'n oni en jun'ec'o lern'as, en mal'jun'ec'o est'as kvazaŭ trov'it'a.’ Mi est'is en mi'a tut'a viv'o ĉiam fajrolaborema kaj oni ne bezon'is mi'n admon'i; mi obe'is kaj baldaŭ mi tiel el'lern'is tiu'n meti'o'n, ke mi pov'is tut'e bon'e mem'star'e labor'i. Tiu'temp'e la imperi'estr'o Jozefo est'is tre oft'e en Novë Ples. Ĉie oni rakont'is pri li kaj kiu li'n vid'is, ŝat'is tio'n, kiel unik'aĵ'o'n.

Kiam foj'e Novotná est'is ir'ont'a kun labor'aĵ'o, mi pet'is la ge'patr'o'j'n, ke ili permes'u al mi akompan'i ŝi'n, ke mi dezir'us vizit'i Pleson. La patr'in'o vid'is, ke la bapt'o'patr'in'o hav'as pez'a'n ŝarĝ'o'n, tial ŝi dir'is:
”Nu, ir'u, almenaŭ vi pov'os help'i la bapt'o'patr'in'o'n port'i.” — La post'a'n tag'o'n fru'maten'e ni ek'marŝ'is kaj antaŭ tag'mez'o ni ven'is sur herb'ej'o'j'n antaŭ Pleson. Tie kuŝ'is amas'ig'it'a'j lignotraboj; ni sid'iĝ'is sur ili'n por sur'met'i bot'o'j'n. La bapt'o'patr'in'o ĵus dir'is:
’Kie'n mi mal'ĝoj'a vir'in'o pov'os port'i unu'e ĉi tiu'j'n kovr'il'o'j'n?’ Jen ven'is de Ples sinjor'o kaj rekt'e al ni. En la man'o li port'is i'o'n simil'a'n al flut'o, de temp'o al temp'o li met'is tio'n al la vizaĝ'o kaj komenc'is mal'rapid'e turn'i si'n.

’Jen, rigard'u, bapt'o'patr'in'o,’ mi dir'as, ’est'as ia muzik'ist'o, li lud'as flut'o'n kaj li mem turn'iĝ'as laŭ la melodi'o.’ ’Mal'saĝ'a knab'in'o, ĝi nek est'as flut'o nek muzik'ist'o, tio est'os sinjor'o, kiu inspekt'as la konstru'ad'o'n; mi vid'as ja ili'n ĉi tie marŝ'i. Li hav'as tub'et'o'n, en ĝi est'as vitr'o kaj tra ĝi li rigard'as; kaj laŭ'dir'e oni pov'as mal'proksim'e'n vid'i.

Kaj li vid'as ĉi'e'n, kie kaj kiu i'o'n far'as!’ ’Sed bapt'o'patr'in'o, se li ni'n vid'is, kiam ni est'is sur'met'ant'a'j la bot'o'j'n?’ mi dir'as.

’Nu kaj kio'n tio grav'as? Ĝi ja est'as neni'o mal'bon'a,’ pri'rid'is mi'n la bapt'o'patr'in'o.

Dum tiu inter'parol'o la sinjor'o ven'is ĝis ni. Li hav'is sur si griz'a'n surtut'o'n, mal'grand'a'n tri'korn'a'n ĉapel'o'n kaj mal'antaŭ'e pend'is har'lig'o kun ruband'o. Li est'is ankoraŭ jun'a kaj bel'a sinjor'o, kvazaŭ pentr'it'a. ’Kie'n vi ir'as, kio'n vi port'as,’ li demand'is kaj rest'is star'ant'a ĉe ni. La bapt'o'patr'in'o dir'is, ke ŝi port'as en Pleson vend'ot'a'n labor'aĵ'o'n.

’Lan'a'j kovr'il'o'j, sinjor'o, al soldat'o'j por kovr'iĝ'o; ebl'e iu plaĉ'us al vi,’ dir'is Novotná, mal'lig'is rapid'e nod'o'n kaj dis'met'is unu sur la trab'o'j. Ŝi est'is ver'e bon'a vir'in'o, tiu bapt'o'patr'in'o, sed kiam ŝi komenc'is vend'i, ŝi est'is terur'e elokvent'a.

’Far'is, far'is, or'a sinjor'o, sed je rikolt'sezon'o jam pas'is du jar'o'j, kiam li ĉes'is far'i. Li mort'is pro ftiz'o. Mi kelk'foj'e help'is ĉe la teks'ad'o, el'lern'is teks'i kaj nun ĝi util'as mi'n.

Mi ankaŭ dir'as al Madla:
”Nur lern'u, Madla; kio'n vi el'lern'os, tio'n al vi neni'u hom'o for'rab'os.”’ ’Ĉu ŝi est'as vi'a fil'in'o?’ demand'is re'foj'e la sinjor'o.

”Ŝi ne est'as mi'a, ŝi est'as de la bapt'o'patr'in'o; sed ŝi help'as mi'n de temp'o al temp'o. Ne rigard'u ŝi'n, ke ŝi est'as mal'grand'a; kompens'e ŝi est'as fortik'a kaj tre labor'em'a.

Tiu'n ĉi kovr'il'o'n ŝi tut'e mem far'is.’ La sinjor'o frap'et'is mi'a'j'n ŝultr'o'j'n kaj afabl'e rigard'is mi'n. En mi'a tut'a viv'o mi ne vid'is tiel bel'a'j'n, blu'a'j'n okul'o'j'n; ĝust'e kiel cejan'o.

’Kaj vi hav'as neniu'j'n infan'o'j'n?’ la sinjor'o turn'is si'n al la bapt'o'patr'in'o.

’Mi hav'as unu knab'o'n,’ dir'is la bapt'o'patr'in'o, ’li vizit'as lern'ej'o'n en Rychnov. Di'o don'is al li la donac'o'n de Sankt'a Spirit'o kaj li lern'as facil'e, kvazaŭ lud'e; li kant'as bel'e sur la ĥor'ej'o, do mi plezur'e ofer'us por li kelk'a'j'n groŝ'o'j'n, por ke li far'iĝ'u pastr'o.’ ’Nu, kaj se li ne vol'os est'i pastr'o?’ re'foj'e demand'is la sinjor'o.

’Ho li vol'os, sinjor'o; Jiæík est'as bon'a knab'o!’ respond'is la bapt'o'patr'in'o.

Dum tiu temp'o mi sen'ĉes'e rigard'is tiu'n tub'o'n kaj mi pens'is, kia'manier'e tiu sinjor'o pov'as rigard'i tra ĝi. Sed li ĝi'n ver'e dev'is re'kon'i laŭ mi'a naz'o; subit'e li turn'is si'n al mi kaj dir'is:
’Vi ebl'e ŝat'us sci'i, kiel oni rigard'as tra ĉi tiu lorn'o, ĉu?’ — Mi ruĝ'iĝ'is kaj eĉ ne pov'is supr'e'n'lev'i la okul'o'j'n. Sed la bapt'o'patr'in'o rapid'e dir'is:
’Madla pens'is, ke ĝi est'as flut'o kaj ke vi est'as muzik'ist'o. Sed mi klar'ig'is al ŝi, kiu vi est'as.’ ’Kaj vi tio'n sci'as?’ rid'is la sinjor'o.

’Nu, mi ne sci'as, kiel vi est'as nom'at'a, sed vi tamen est'as unu el tiu'j, kiu'j ĉi tie kontrol'as la labor'ist'o'j'n kaj tra tiu tub'o vi ili'n rigard'as, ĉu ne?’ La sinjor'o rid'is, ĝis li fleks'iĝ'is. ’Nu,’ li dir'is, ’tio'n last'a'n vi traf'is, patr'in'o. Se vi vol'as rigard'i tra tiu tub'o, do rigard'u,’ li turn'is si'n al mi, kiam li est'is sufiĉ'e rid'int'a kaj delikat'e met'is al mi la tub'o'n al la okul'o. Sed tiam mi, mi'a'j kar'a'j, vid'is mir'aĵ'o'j'n. En Jaromeæ mi rekt'e rigard'is en fenestr'o'j'n de la hom'o'j kaj ĉiu'n mi rigard'is, kio'n li far'as, kvazaŭ mi star'us ĉe li; kaj la hom'o'j'n, kiu'j labor'is mal'proksim'e sur la kamp'o'j, mi vid'is preskaŭ apud mi.

Mi vol'is don'i ĝi'n ankaŭ al la bapt'o'patr'in'o, ke ŝi rigard'u, sed ŝi dir'is al mi:
’Kio'n vi pens'as, tio tamen ne dec'as por mi, mal'jun'a vir'in'o, ke mi lud'u.’ ’Sed ĝi ne est'as lud'il'o, est'as util'a instrument'o, patr'in'o,’ dir'is al ŝi la sinjor'o.

’Nu est'u do tiel, sed por mi ĝi ne konven'as,’ dir'is la bapt'o'patr'in'o kaj neniel vol'is rigard'i. Mi iel pens'is, ĉu mi pov'us tra tiu vitr'o vid'i la imperi'estr'o'n Jozefon, kaj mi rigard'is ĉiu'j'n flank'o'j'n; kaj ĉar tiu sinjor'o est'is tiel bon'a, mi dir'is al li, kiu'n mi dezir'us vid'i.

’Ĉu vi'n tiel interes'as la imperi'estr'o? Ĉu vi am'as li'n?’ demand'is mi'n la sinjor'o.

’Kial mi ne am'u li'n,’ mi dir'is, ’kiam li'n ĉiu hom'o laŭd'as pro li'a bon'ec'o kaj afabl'ec'o. Ni ja ankaŭ por li preĝ'as ĉiu'tag'e, ke Di'o permes'u, ke li long'e reg'u, eĉ tiu li'a edz'in'o.’ La sinjor'o iel rid'et'is kaj dir'is:
’Ĉu vi vol'us ankaŭ parol'i kun li?’ ’Ho, gard'u Di'o, kie'n mi turn'us la okul'o'j'n,’ mi dir'is.

’Vi mi'n ja ankaŭ ne tim'as kaj la imperi'estr'o est'as tamen hom'o kiel mi.’ ’Sed tio tamen ne est'as la sam'o, sinjor'o,’ aŭd'iĝ'is la bapt'o'patr'in'o. ’Sinjor'o imperi'estr'o est'as sinjor'o imperi'estr'o kaj est'as tamen io dir'ind'a. Mi aŭd'is, ke se oni rigard'as al la imperi'estr'o en la okul'o'j'n, ke frost'o'trem'o tra'kur'as kaj varm'o ard'ig'as. Ni'a vil'a ̧konsilanto jam du foj'o'j'n parol'is kun li kaj li dir'as tio'n.’ ’Vi'a konsil'ant'o ne hav'as ver'ŝajn'e bon'a'n konscienc'o'n, kaj pro tio li pov'as sen'tim'e rigard'i al neni'u en la okul'o'j'n,’ dir'is la sinjor'o kaj skrib'is ĉe tio i'o'n sur mal'grand'a'n foli'o'n. Tiu'n foli'o'n li don'is post'e al la bapt'o'patr'in'o kaj dir'is al ŝi, ke ŝi ir'u en Ples en la proviz'ej'o'n, kaj kiam ŝi montr'os tiu'n foli'o'n, ŝi'a'j lan'kovr'il'o'j est'os pag'it'a'j. Al mi li don'is tiu'n arĝent'a'n taler'o'n, dir'ant'e:
’Konserv'u tiu'n ĉi mon'er'o'n kiel memor'aĵ'o'n, por ke vi ne forges'u imperi'estr'o'n Jozefon kaj li'a'n edz'in'o'n. Preĝ'u por ili, la preĝ'o de sincer'a kor'o plaĉ'as al Di'o. Kiam vi ven'os hejm'e'n, vi pov'os dir'i, ke vi parol'is kun imperi'estr'o Jozefo!’ Li fin'dir'is kaj rapid'e for'ir'is.

Ni sur'genu'is kaj neni'u el ni sci'is, kio'n ni far'as de tim'o kaj ĝoj'o. La bapt'o'patr'in'o komenc'is insult'i mi'n, ke mi tiel sen'ĝen'e parol'is kun li, sed ŝi ankaŭ sufiĉ'e kuraĝ'is.

Ni ĝoj'is pro tio, ke li ver'ŝajn'e tamen ne ĉagren'iĝ'is, ĉar li far'is al ni donac'o'n. En la proviz'ej'o oni pag'is al Novotná tri'obl'e tiom por la lan'kovr'il'o'j, ol kiom ŝi postul'is.

Ni preskaŭ flug'is hejm'e'n kaj kiam ni ven'is tie'n, la rakont'ad'o est'is sen'fin'a kaj ĉiu'j envi'is tio'n al ni. La patr'in'o tru'ig'is mi'a'n taler'o'n kaj de tiu temp'o mi port'as ĝi'n sur la kol'o. Jam kelk'foj'e mi fart'is sufiĉ'e mizer'e kaj tamen mi ne sen'iĝ'is de ĝi. Domaĝ'o, etern'a domaĝ'o, ke tiu'n sinjor'o'n jam kovr'as la ter'o!” fin'is avi'nj'o si'a'n rakont'ad'o'n kun ĝem'o.

”Cert'e domaĝ'o!” asert'is la ceter'a'j. La infan'o'j kon'ant'e la histori'o'n de la taler'o, tiel pli turn'is ĝi'n je ĉiu'j flank'o'j, kaj ĝi far'iĝ'is por ili des pli unik'a. Kaj avi'nj'o est'is ankoraŭ pli ŝat'at'a de tiu temp'o, kiam ili ek'sci'is, ke ŝi parol'is kun la imperi'estr'o Jozefo. — Per dimanĉ'a vesper'o komenc'iĝ'is jam en la muel'ej'o nov'a semajn'o. La muelklientoj kun'vetur'is, la muel'il'o'j komenc'is mal'rapid'e laŭ si'a kutim'a takt'o intermit'e klak'bru'i; la muelestro tra'ir'is la muelĉambron, inspekt'ant'e per spert'ul'a okul'o, kie ebl'e est'us io mank'ant'a; la muel'help'ant'o kant'ant'e kur'is de la supr'o mal'supr'e'n, de la mal'supr'o supr'e'n, de korb'o al korb'o, kaj sinjor'o patr'o star'is antaŭ la muelĉambro, bon'ven'ig'is gaj'mien'e si'a'j'n kon'at'o'j'n, kiu'j al'port'is al li profit'o'n, propon'ant'e al ili pinĉ'o'n da flar'tabak'o.

La patr'in'o kun Mančinka akompan'is somer'temp'e avi'nj'o'n ĝis la gast'ej'o. Se ĵus est'is tie muzik'o, ili halt'is por moment'o ĉe la bar'il'o, kie'n al'ir'is kutim'e al ili kelk'a'j bapt'an'in'o'j, rigard'ant'e la danc'ant'a'n jun'ul'ar'o'n. Ne est'is ebl'e en'ir'i por rigard'i, tie est'is plen'eg'e. Kristla mem, port'ant'e bier'o'n ekster'e'n en la ĝarden'o'n, kie sid'is la sinjor'o'j, dev'is port'i la glas'o'j'n super la kap'o, por ke oni ne el'puŝ'u ili'n el ŝi'a'j man'o'j.

”Vid'u ili'n, sinjor'o'j'n,” dir'is la patr'in'o montr'ant'e kap'mov'e al la ĝarden'o, kie sid'is la kastel'a'j sinjor'o'j kiu'j vol'is ĉiu'foj'e, kiam Kristla ven'is al ili, re'ten'i ŝi'n — ”vid'u ili'n!

Ho mi kred'as, tio est'us knab'in'o por ili, tia'n vi tuj ne trov'os. Sed ne pens'u, ke Di'o ŝi'n las'is intenc'e kresk'i por vi kaj ke vi detru'u ŝi'a'n viv'o'n!”

”Ne est'as kaŭz'o tim'i, patr'in'o, ke Kristla las'os si'n mistifik'i de ili,” opini'is avi'nj'o. ”Ŝi montr'os al ili, kie oni el'ir'as.”

Ŝajn'is tiel. Unu el la sinjor'o'j, je mejl'o odor'ant'a de mosk'o, flustr'is i'o'n en la orel'o'n de la knab'in'o; sed ŝi kun rid'o drast'e respond'is al li:
”Kun'met'u nur, sinjor'o, kun'met'u, ni ne aĉet'os!” Post'e ŝi kur'is en la antaŭ'ĉambr'o'n kaj kun gaj'a vizaĝ'o ŝi met'is la man'o'n en la kal'o'plen'a'n man'o'n de alt'kresk'a jun'ul'o, las'ant'e si'n ĉirkaŭ'pren'i kaj konduk'i al danc'o, ne re'ag'ant'e al vok'ad'o:
”Kristinka, ven'u en'verŝ'i!”

”Tiu est'as al ŝi pli kar'a ol la kastel'o kun ĉiu'j sinjor'o'j kaj trezor'o'j,” rid'et'is avi'nj'o, dezir'is al la patr'in'o bon'a'n nokt'o'n kaj paŝ'is kun la infan'o'j hejm'e'n.

Unu'foj'e en dek kvar tag'o'j aŭ tri semajn'o'j, kiam ĝust'e est'is bel'a tag'o, avi'nj'o dir'is:
”Hodiaŭ ni ir'os al la gearbaristoj, por ŝpin'i tie.” La infan'o'j ĝoj'is de maten'o ĝis tiu moment'o, kiam avi'nj'o, pren'ant'e la spindel'o'n, ek'marŝ'is. Post la kluz'o la voj'o konduk'is sub krut'a dekliv'o al pont'o, kaj post la pont'o oni pov'is ir'i tra popl'a ale'o sen'inter'romp'e ĝis Riesenburko. Sed avi'nj'o elekt'is la voj'o'n sub la dekliv'o'j laŭ'long'e de la river'o ĝis la seg'ej'o. Super la seg'ej'o est'is kalv'a mont'o, sur kiu kresk'is alt'a verbask'o, por kiu Barunka volont'e grimp'is kaj al'port'is ĝi'n al avi'nj'o. Post la seg'ej'o la val'o pli kaj pli mal'vast'iĝ'is kaj la river'o en pli mal'larĝ'a bed'o pli vigl'e flu'is super grand'a'j ŝton'o'j, kiu'j kuŝ'is en ĝi'a voj'o. La mont'o'j est'is kovr'it'a'j de abi'o'j kaj pice'o'j, kiu'j per si'a ombr'o mal'hel'ig'is preskaŭ la tut'a'n larĝ'o'n de la val'o. Tra tiu val'o ir'is la infan'o'j kun avi'nj'o, ĝis ili al'ven'is sub la ruin'o'j'n de la kastel'o de Riesenburk, kiu'j, musk'o'kovr'it'a'j, el'iĝ'is el la mal'hel'a arb'aĵ'o.

Iom apud la kastel'o, super mal'nov'a kel'ar'o, tra kiu laŭ'dir'e oni pov'is marŝ'i tri mejl'o'j'n da voj'o sub la ter'o, sed en kiu'n neni'u pov'is en'ir'i pro mal'sek'ec'o kaj mal'bon'a aer'o, est'is konstru'it'a altan'o kun tri alt'a'j ogiv'a'j fenestr'o'j. Kiam la kastelsinjoroj est'is ĉas'ant'a'j, ili hav'is tie la du'a'n maten'manĝ'o'n. Al tiu altan'o direkt'iĝ'is la infan'o'j, supr'e'n'grimp'ant'e sur la krut'a dekliv'o kiel ĉam'o'j. La kompat'ind'a avi'nj'o apenaŭ al'grimp'is tie'n, dekstr'e, mal'dekstr'e al'kroĉ'iĝ'ant'e al arb'o'j. ”Aĥ vi elekt'is por mi voj'o'n, mi est'as apenaŭ kapabl'a spir'i,” ŝi dir'is, est'ant'e fin'e supr'e.

Sed la infan'o'j pren'is avi'nj'o'n je la man'o'j, konduk'is ŝi'n en la altan'o'n, kie est'is agrabl'a mal'varm'o kaj bel'a el'rigard'o, kaj ili sid'ig'is ŝi'n sur seĝ'o'n. Je la dekstr'a flank'o de la altan'o la infan'o'j vid'is la ruin'o'j'n de la kastel'o; sub la kastel'o etend'iĝ'is du'on'rond'e la val'o, kiu'n ferm'is ĉe mal'supr'a kaj supr'a part'o'j mont'o'j, kovr'it'a'j de abi'o'j. Sur unu el tiu'j ĉi mont'o'j star'is mal'grand'a preĝ'ej'o. Nur la murmur'ad'o de la akv'o kaj la kant'ad'o de bird'o'j viv'ig'is la silent'o'n ĉirkaŭ'e reg'ant'a'n.

J'a'n re'memor'is pri fort'a Ctibor, ŝaf'gard'ist'o de la Riesenburka sinjor'o. Tie mal'supr'e sur la herb'ej'o est'is, kie la sinjor'o surpriz'is li'n, kiam li port'is sur la ŝultr'o'j tut'a'n, eĉ kun radik'o'j el'ŝir'it'a'n abi'o'n, kiu'n li est'is ŝtel'int'a en la sinjor'a arb'ar'o. Kiam li'n la sinjor'o demand'is, kie li ĝi'n pren'is, li sincer'e konfes'is si'a'n kulp'o'n. La sinjor'o pardon'is tio'n al li, kaj li mem eĉ invit'is li'n en la kastel'o'n, al'don'ant'e, ke li kun'pren'u sak'o'n, ke li don'os al li tiom da nutr'aĵ'o, kiom li pov'os port'i. Ctibor est'is mal'modest'a, pren'is de si'a edz'in'o naŭulnan kusen'sak'o'n kaj ir'is en la kastel'o'n, kie oni plen'ig'is ĝi'n per piz'o'j kaj ŝink'o'j. Pro li'a fort'o kaj sincer'ec'o ek'am'is li'n la kavalir'o, kaj kiam est'is en Prah'a de la reĝ'o anonc'it'a grand'a turnir'o, li kun'pren'is li'n. Ctibor per si'a fort'o venk'is unu german'a'n kavalir'o'n, kiu'n neni'u sukces'is venk'i, kaj la reĝ'o far'is li'n ankaŭ kavalir'o.

Al la infan'o'j tre plaĉ'is tiu rakont'o, kaj de tiu temp'o, kiam la mal'jun'a ŝaf'gard'ist'o rakont'is ĝi'n al ili, la kastel'o kaj la herb'ej'o'j hav'is pli grand'a'n interes'o'n por ili.

”Kaj kiel est'as nom'at'a tio, kie est'as tiu preĝ'ej'o, avi'nj'o?” demand'is Vilém.

”Tio est'as Boušín. Se Di'o don'os al ni san'o'n, foj'e ni ankaŭ ir'os tie'n, kiam est'os tie preĝejfesto,” dir'is avi'nj'o.

”Kaj kio okaz'is tie, avi'nj'o?” demand'is Adélka kiu aŭskult'us avi'nj'o'n de maten'o ĝis vesper'o.

”Mirakl'o tie okaz'is. Ĉu vi ne sci'as plu, kiel Vorša foj'e rakont'is tio'n?”

”Ni sci'as plu neni'o'n. Vi rakont'u tio'n al ni, ni pet'as vi'n humil'e,” pet'eg'is la infan'o'j, kaj avi'nj'o ne las'is si'n long'e pet'i.

”Do, sid'iĝ'u sur la benk'o'n kaj ne klin'iĝ'u el la fenestr'o, por ke vi ne fal'u mal'supr'e'n kaj ne romp'u la nuk'o'n,” admon'is avi'nj'o kaj komenc'is si'a'n rakont'ad'o'n.

”Trans tiu ĉi mont'o kaj tiu'j arb'ar'o'j est'as la vilaĝ'o'j Turyñ, Litoboæ, Slatina, Mečon kaj Boušín. Ĉiu'j tiu'j aparten'is antaŭ long'a'j temp'o'j al kavalir'o, kiu nom'iĝ'is Turynskë kaj li loĝ'is en Turyñ en si'a kastel'o. Tiu sinjor'o hav'is edz'in'o'n kaj unu sol'a'n fil'in'o'n, bel'a'n knab'in'o'n, sed bedaŭr'ind'e ŝi est'is surd'a kaj mut'a; kaj tio kaŭz'is al la ge'patr'o'j grand'a'n mal'ĝoj'o'n.

Foj'e la knab'in'o promen'is tra la kastel'o, kaj jen ŝi ek'pens'is, ke ŝi ir'os en la farm'dom'o'n de Boušin, por rigard'i, kio'n far'as la ŝaf'id'et'o'j kaj kiel ili kresk'is de tiu temp'o, kiam ŝi ili'n la last'a'n foj'o'n est'is vid'int'a. Mi dev'as dir'i al vi, ke tiam ankoraŭ tiu preĝ'ej'o ne ekzist'is, nek la vilaĝ'o, nur la farm'dom'o, en kiu loĝ'is la serv'ist'ar'o de la sinjor'o de Turyñ kaj kie oni ten'is li'a'j'n brut'ar'o'j'n, est'is ĉi tie. Ĉirkaŭ'e est'is neni'o ali'a ol arb'ar'o kaj en la arb'ar'o mult'a'j sovaĝ'a'j best'o'j.

La fil'in'o de Turyñ est'is jam kelk'foj'e en la farm'dom'o, sed tiam ŝi vetur'is kun la patr'o, ŝi, stult'a, pens'is, ke kiam ŝi kur'os tie'n, ke ŝi ankaŭ tuj tie est'os. Do, ŝi ir'is, ir'is, kie'n ŝi'n gvid'is la okul'o'j, ŝi pens'is:
voj'o kiel voj'o — ŝi est'is ankoraŭ jun'a kaj sen'rezon'a, sam'e kiel vi. Sed kiam ŝi jam long'e marŝ'is kaj ankoraŭ ne vid'is la blank'a'n farm'dom'o'n, ŝi ek'tim'is; nur nun ŝi pens'is, kio'n dir'os la patr'o kaj la patr'in'o pri tio, ke ŝi for'kur'is el la kastel'o; ŝi komenc'is tim'i kaj ir'is re'turn'e'n. Sed se oni tim'as, oni facil'e konfuz'iĝ'as, precip'e tia infan'o. La knab'in'o de'voj'iĝ'is kaj ven'is nek hejm'e'n, nek en la farm'dom'o'n — ŝi trov'iĝ'is en dens'a arb'ar'o, kie est'is nek post'sign'o'j nek lum'o. Nur nun ŝi sci'is, ke ŝi erar'vag'is.

Vi pov'as imag'i, en kia situaci'o ŝi est'is. Por vi ĝi ne est'us tiel mal'bon'a:
vi hav'as vid- kaj aŭd'sent'o'j'n, tio'n la knab'in'o ne hav'is. Konfuz'it'e ŝi kur'is tie'n kaj re'e'n, kaj tiel ŝi pli konfuz'is si'n. Je la fin'o eĉ soif'o kaj mal'sat'o turment'is ŝi'n, la krur'o'j ankaŭ ŝi'n dolor'is; sed ĉio tio ne est'is tiel terur'a kiel la tim'o, kiu'n la knab'in'o hav'is antaŭ la nokt'o kaj la sovaĝ'a'j best'o'j, kaj la angor'o, kiu ŝi'n prem'is, ke la patr'o kaj la patr'in'o koler'os je ŝi. Tim'ig'it'a kaj larm'ant'a ŝi subit'e ven'is al font'o. Avid'e ŝi ek'genu'is al ĝi kaj ek'trink'is. Kiam ŝi post'e rigard'is ĉirkaŭ si, ŝi vid'is du elmarŝitajn voj'o'j'n; sed ŝi ne sci'is kiu'n sekv'i, ĉar la erar'vag'ad'o ig'is ŝi'n tim'em'a kaj instru'is al ŝi, ke ne ĉiu voj'o konduk'as al hejm'o. Jen ŝi re'memor'is, ke ŝi'a patr'in'o, est'ant'e tim'ig'it'a kaj konstern'it'a, ĉiam ir'as en si'a'n kamer'o'n kaj preĝ'as tie, kaj la knab'in'o ek'genu'is sur la ter'o'n kaj preĝ'is, ke ŝi'n Di'o konduk'u el la arb'ar'o.

Subit'e ŝi aŭd'is strang'a'n son'o'n. Murmur'is kaj son'is en ŝi'a'j orel'o'j pli kaj pli fort'e, pli klar'e kaj pli disting'ebl'e. La knab'in'o ne sci'is, kio okaz'as kun ŝi, kia'j son'o'j tio est'as.

Ŝi komenc'is trem'i kaj plor'i pro tim'o, ŝi vol'is kur'i — kaj jen, vid'u! kur'is al ŝi el la arb'ar'o sur la voj'o blank'a ŝaf'o, post ĝi du'a, tri'a, kvar'a, kvin'a kaj ses'a kaj pli mult'e da ili, ĉiam pli mult'e, ĝis est'is ĉe la font'o la tut'a ŝaf'ar'o. Ĉiu ŝaf'o hav'is sur la kol'o sonor'il'o'n, la sonor'il'o'j sonor'is kaj la knab'in'o aŭd'is ili'n. Est'is la ŝaf'o'j de la patr'o — jen kur'is la blank'a hund'o de la ŝaf'gard'ist'o — kaj jen al'ven'is Bart'a, la ŝaf'gard'ist'o ... La knab'in'o kri'is:
’Bart'a!’ kaj kur'is al li. Bart'a ek'ĝoj'is, aŭd'ant'e, ke la fraŭl'in'o parol'as kaj aŭd'as; kaj li pren'is ŝi'n sur la brak'o'j'n kaj rapid'is al la farm'dom'o, de kiu ili ne est'is mal'proksim'a'j. La sinjor'in'o de Turyñ est'is tie tut'e mal'ĝoj'eg'a; oni ne sci'is, kie'n la fil'in'o subit'e perd'iĝ'is el la kastel'o kaj kio okaz'is al ŝi.

Oni send'is en la arb'ar'o'n, kie'n oni nur pov'is, la patr'o ankaŭ serĉ'is, kaj la sinjor'in'o atend'is en la blank'a farm'dom'o. Vi pov'as imag'i, kiel pa'nj'o ĝoj'is, kiam Bart'a al'port'is al ŝi la fil'in'o'n, kaj krom ĉio, re'san'ig'it'a'n. Kiam ankaŭ la patr'o re'ven'is kaj la fil'in'o ĉio'n dir'is al ili, la ge'patr'o'j decid'is, ke ili konstru'os ĉe tiu font'o kiel dank'o al Di'o preĝ'ej'o'n. Kaj tio'n ili ankaŭ far'is. Tiu preĝ'ej'o, kiu'n vi vid'as tie, est'as la sam'a kaj tiu font'o ĉe ĝi, est'as la sam'a font'o, ĉe kiu la knab'in'o trink'is kaj preĝ'is kaj ĉi tie en tiu'j arb'ar'o'j ŝi erar'vag'is. Sed la knab'in'o jam long'e, long'e est'as mort'int'a, la ge'sinjor'o'j de Turyñ mort'is, Bart'a mort'is, kaj la kastel'o de Turyñ est'as ruin'ig'it'a.

”Nu, la hund'o mort'is, la mal'jun'a'j ŝaf'o'j ankaŭ, la jun'a'j el'kresk'is kaj hav'is de'nov'e ŝaf'id'o'j'n. Kaj ĉies sort'o en la mond'o est'as la sam'a, kar'a'j infan'o'j:
unu mal'aper'as, ali'a ven'as.”

La infan'o'j turn'is la okul'o'j'n en la val'o'n. Ili imag'is vid'i la rajd'ant'a'n kavalir'o'n, la erar'vag'ant'a'n knab'in'o'n — kaj jen vid'u! subit'e rajd'as el la arb'ar'o sinjor'in'o sur bel'a ĉeval'o, rajd'ant'e tra la val'o mal'supr'e'n, post ŝi stalestro. La sinjor'in'o hav'as mal'hel'a'n kamizol'o'n, ŝi'a long'a brun'a jup'o pend'as trans ŝi'a'j'n pied'ing'o'j'n mal'supr'e'n, sur la kap'o ŝi hav'as nigr'a'n ĉapel'o'n, de kiu flirt'as verd'a vual'o ĉirkaŭ bukl'o'j, nigr'a'j kiel plum'o'j de frugileg'o.

”Ho, kio'n vi pens'as, ĉu ekzist'as i'a'j kavalir'in'o'j? Tio est'as la princ'in'o,” dir'is avi'nj'o, rigard'ant'e tra fenestr'o mal'supr'e'n.

La infan'o'j preskaŭ ĉagren'iĝ'is, ke tio ne est'is kavalir'in'o, kiel ili pens'is.

”Kiu sci'as, kio'n vi vid'as; kia'manier'e la ĉeval'o al'grimp'us ĉi tie'n,” dir'is avi'nj'o.

”Las'u mi'n trankvil'a, eĉ vid'i mi ne vol'as tio'n. La super'ul'o'j hav'as strang'a'j'n distr'aĵ'o'j'n,” dir'is al si avi'nj'o, re'ten'ant'e la infan'o'j'n, por ke ili ne klin'iĝ'u el la fenestr'o.

Long'e tio ne daŭr'is, la princ'in'o est'is supr'e. Facil'mov'e ŝi de'glit'is de la ĉeval'o, ĵet'is la long'a'n jup'o'n trans la brak'o'n kaj en'ir'is en la altan'o'n.

Avi'nj'o lev'iĝ'is, bon'ven'ig'ant'e ŝi'n kun respekt'o. ”Ĉu est'as la famili'o de Prošek?” demand'is la princ'in'o, rigard'ant'e la vizaĝ'o'j'n de la infan'o'j.

”Vi pov'as ĝoj'i, vi hav'as san'a'j'n ge'nep'o'j'n. Sed, ĉu vi, infan'o'j, ankaŭ obe'as avi'nj'o'n?” demand'is la princ'in'o la infan'o'j'n, kiu'j ne de'turn'is la okul'o'j'n de ŝi.

Je ŝi'a demand'o la infan'o'j mal'lev'is la okul'o'j'n, flustr'ant'e:
”Ni obe'as.”

”Nu, ankaŭ tio ebl'as. Iu'foj'e cert'e — sed kio'n far'i, ni ja ankaŭ ne est'is pli bon'a'j,” dir'is avi'nj'o.

La princ'in'o rid'is. Vid'ant'e, ke sur la benk'o est'as korb'o kun frag'o'j, ŝi demand'is, kie la infan'o'j kolekt'is ili'n.

Avi'nj'o tuj admon'is Barunkan, dir'ant'e:
”Ir'u, knab'in'o, prezent'u al ŝi'a princ'in'a moŝt'o. Ili est'as freŝ'a'j, la infan'o'j kolekt'is ili'n hodiaŭ voj'ir'e, ebl'e ili konven'os al la gust'o de la moŝt'a sinjor'in'o. Kiam mi est'is jun'a, mi ankaŭ ŝat'is manĝ'i tiu'j'n frukt'o'j'n; sed de la temp'o, kiam mort'is mi'a infan'o, mi eĉ ne met'is ili'n en la buŝ'o'n.”

”Kaj kial?” demand'is la princ'in'o, pren'ant'e de Barunka la korb'o'n kun frag'o'j.

”Tio est'as kutim'o ĉe ni, moŝt'a sinjor'in'o:
se mort'is al la patr'in'o la infan'o, ŝi manĝ'as ĝis la fest'o de Johano Baptist'o nek ĉeriz'o'j'n nek frag'o'j'n. Tiam, kiel oni dir'as, Mario Virg'ul'in'o ir'as en la ĉiel'o kaj dis'don'as tiu'j'n frukt'o'j'n al la mal'grand'a'j infan'o'j. Sed, kies patr'in'o ne de'ten'is si'n kaj manĝ'is tiu'j'n frukt'o'j'n, al tiu Mario Virg'ul'in'o dir'os:
’Vid'u, et'ul'o, por vi rest'is mal'mult'e, vi'a patr'in'o for'manĝ'is tio'n de vi.’ Pro tio la patr'in'o'j de'ten'as si'n de manĝ'ad'o de tiu'j frukt'o'j. Nu, kaj se ili de'ten'as si'n ĝis Johano, ili de'ten'os si'n ankaŭ post Johano,” al'don'is avi'nj'o.

La princ'in'o ten'is en la fingr'o'j frag'o'n, dolĉ'a'n kaj ruĝ'a'n kiel ŝi'a'j bel'a'j lip'o'j; sed ĉe la parol'o de avi'nj'o, ŝi preter'vol'e re'met'is ĝi'n en la korb'o'n, dir'ant'e:
”Mi ne pov'as nun manĝ'i kaj vi, infan'o'j, hav'us neni'o'n por voj'ir'o.”

”Ho, tio ne grav'as, sinjor'in'o princ'in'o; nur manĝ'u aŭ pren'u ili'n hejm'e'n, eĉ kun la korb'o, ni kolekt'os ali'a'j'n por ni,” rapid'e rifuz'is Barunka, puŝ'ant'e la trans'don'at'a'n korb'o'n.

”Mi akcept'as do vi'a'n donac'o'n,” dir'is la princ'in'o, rid'et'ant'e al la naiv'a knab'in'o; ”sed morgaŭ ven'u pren'i la korb'o en la kastel'o'n kaj avi'nj'o'n kun'ven'ig'u, ĉu vi kompren'is?”

”Ni ven'os, ni ven'os,” jes'is la infan'o'j sam'manier'e, kiel ili tio'n far'is, kiam la patr'in'o est'is invit'ant'a ili'n en la muel'ej'o'n.

Avi'nj'o vol'is i'o'n kontraŭ'dir'i, sed tio ne plu sukces'is. La princ'in'o facil'e riverenc'is antaŭ avi'nj'o, rid'et'is al la infan'o'j kaj el'ir'is el la altan'o. Trans'don'ant'e la korb'o'n al la stalestro, ŝi sur'salt'is Or'land'o'n kaj mal'aper'is inter la arb'aĵ'o kiel bel'a fantom'o.

”Avi'nj'o, mi ĝoj'as ir'i en la kastel'o'n! Pa'ĉj'o dir'as, ke la princ'in'o hav'as tie bel'a'j'n bild'o'j'n,” dir'is Barunka.

Atend'u, avi'nj'o, kiel vi mir'os!” vok'is J'a'n, gap'ant'e en si'a'j'n man'o'j'n.

Sed mal'grand'a Adélka rigard'is si'n kaj dir'is al avi'nj'o:
”Sed tiam mi ne ir'os en tiu ĉi vest'o, ĉu ne, avi'nj'o?”

”Ho, pro reĝ'o, mi eĉ ne atent'is pri tiu knab'in'o. Vi est'as bel'a, kio'n vi far'is?” lament'is avi'nj'o, vid'ant'e, kiel mal'pur'ig'it'a est'as la infan'o.

”Mi ne est'as kulp'a, J'a'n puŝ'is mi'n kaj mi fal'is en frag'o'j'n,” sen'kulp'ig'is si'n la mal'grand'a.

”Vi du, ĉiam nur kat'um'as. La princ'in'o cert'e ne tro bel'e juĝ'is pri vi, ŝi dir'os, ke vi est'as diabl'o'j. Sed nun ir'u, por ke ni ven'u al la gearbaristoj. Sed mi dir'as al vi, vi knab'o'j, se vi re'foj'e petol'os, kiel vi kutim'as far'i, neniam plu mi kun'pren'os vi'n,” avert'is avi'nj'o.

”Ni vid'os!” dir'is al si avi'nj'o, paŝ'ant'e post la infan'o'j la arb'ar'a'n voj'o'n al la arbaristejo.

Ili ne ir'is mal'proksim'e'n kaj trov'iĝ'is en la foliarbaĵo, tra kiu ili vid'is jam la blank'a'n farm'dom'o'n kaj la arbaristejon antaŭ si. Antaŭ la dom'o est'is verd'a vast'ej'o, barit'a kaj surplantita de tili'o'j kaj hipokaŝtan'o'j, sub kiu'j est'is kelk'a'j benk'o'j kaj tabl'o'j, fiks'it'a'j en la ter'o. Sur la herb'o promen'is pav'o'j, pri kiu'j avi'nj'o dir'is, ke ili hav'as anĝel'a'n plum'ar'o'n, diabl'a'n kri'o'n kaj ŝtel'ist'a'n paŝ'o'n, ar'o da ŝpruc'makul'a'j mukokulaj numid'o'j; blank'a'j kunikl'o'j sid'is en la herb'o kaj streĉ'is la orel'o'j'n, ĉe ĉiu bru'o timene dis'kur'ant'e. Bel'a kapreol'in'o kun ruĝ'a kolrubando kuŝ'is sur la sojl'o kaj kelk'a'j hund'o'j vag'is sur la kort'o.

Apenaŭ la infan'o'j kri'is al ili, la hund'o'j ĝoj'e boj'is, salt'is al la infan'o'j, komenc'is rond'kur'i kaj pro ĝoj'o preskaŭ fal'ig'is ili'n ter'e'n. Ankaŭ la kapreol'in'o je vok'o de Adélka al'ven'is kaj per si'a saĝ'a okul'o tiel am'ind'e rigard'is la knab'in'o'n, kvazaŭ ĝi vol'us dir'i:
”Ah, est'as vi, kiu al'port'as al mi la bon'a'j'n glut'pec'o'j'n, mi bon'ven'ig'as vi'n!” Adélka dev'is vid'i tio'n en ŝi'a'j okul'o'j, ĉar rapid'e ŝi met'is la man'o'n en poŝ'o'n kaj don'is al la kapreol'in'o pec'o'n da bulk'o, kiu'n tiu pren'is, post'kur'ant'e post'e la knab'in'o'n.

”Kio'n signif'as tiu tumult'o, vi band'o!” vok'is de ie voĉ'o, kaj post moment'o el'ir'is el la kamer'o la arb'ar'ist'o en mal'pez'a verd'a surtut'o kaj kun hejm'a ĉap'o sur la kap'o. ”Ho, kia'j kar'a'j gast'o'j!” li vok'is, vid'ant'e avi'nj'o'n. ”Ni bon'akcept'as — en'ir'u nur ... Hektor, Dian'a, Amin'a, fortreniĝu!

Oni ne pov'as aŭd'i si'a'n propr'a'n vort'o'n!” li briske kri'is al la hund'o'j.

Avi'nj'o en'ir'is en la dom'o'n, super kies en'ir'ej'o est'is grand'a cerv'a korn'ar'o. En la antaŭ'ĉambr'o pend'is kelk'a'j paf'il'o'j, sed sufiĉ'e alt'e, por ke ili'n infan'o ne pov'u ating'i.

Avi'nj'o tre tim'is paf'il'o'n, eĉ kiam ĝi ne est'is ŝarg'it'a, kaj kiam la arb'ar'ist'o rid'is pri ŝi, ŝi dir'is:
”Kiu pov'as sci'i, kio al li okaz'os, la diabl'o ne dorm'as!”

”Ver'e!” dir'is la arb'ar'ist'o. ”Se Di'o permes'as, eĉ pioĉ'o paf'as.”

Avi'nj'o pardon'is la arb'ar'ist'o'n, ke li oft'e incit'et'as ŝi'n, nur se li ne tro'uz'is en ŝi'a ĉe'est'o la nom'o'n de Di'o kaj se li ne mal'ben'is. Tio'n avi'nj'o ne pov'is aŭd'i. Tuj ŝi ŝtop'is si'a'j'n orel'o'j'n, dir'ant'e:
”Nu, por kio est'as bezon'at'a, tiu ne gargarita buŝ'aĉ'o — est'us preskaŭ bezon'at'e asperg'i ĉio'n post vi'a parol'o.”

La arb'ar'ist'o am'is avi'nj'o'n, pro tio li atent'is dum ŝi'a ĉe'est'o, ke li ne uz'u la nom'o'n de la diabl'o, kiu, kiel li dir'is, kontaŭvole en'miks'iĝ'as en li'a'n parol'o'n.

”Kaj kie vi hav'as la bapt'o'patr'in'o'n?” demand'is avi'nj'o, kiam ili en'ir'is en la ĉambr'o'n kaj neni'u est'is tie.

”Nur sid'iĝ'u, tuj mi al'vok'os ŝi'n. Vi sci'as ja, ŝi ĉiam rest'as nur inter kok'id'o'j kiel kov'kok'in'o,” dir'is la arb'ar'ist'o, ir'ant'e al'vok'i la edz'in'o'n.

La knab'o'j star'iĝ'is ĉe ŝrank'o, en kiu bril'is paf'il'o'j kaj ĉas'ponard'o'j, la knab'in'o'j lud'is kun la kapreol'in'o, kiu en'kur'is kun ili en la ĉambr'o'n, sed avi'nj'o, esplor'ant'e unu'rigard'e la tut'a'n plaĉ'a'n, pur'e aranĝ'it'a'n ĉambr'o'n, dir'is al si:
”Est'as ver'e, oni ven'u ĉi tie'n en fest'o aŭ en vendred'o, ĉiam ĉio est'as kiel vitr'o.” Kaj kiam ŝi ek'vid'is ŝpin'aĵ'o'n, kiu kun'lig'it'a kaj proviz'it'a per mark'o kuŝ'is ĉe la forn'o sur benk'o, ŝi al'paŝ'is pli proksim'e'n kaj esplor'is ĝi'n.

En tiu moment'o mal'ferm'iĝ'is la pord'o kaj en ĝi'n en'paŝ'is sinjor'in'o, ankoraŭ sufiĉ'e jun'a, en pur'a hejmrobo kaj kun blank'a kuf'o sur la kap'o; sur la brak'o ŝi port'is mal'grand'a'n blond'har'a'n knab'in'o'n. Kor'e ŝi bon'akcept'is avi'nj'o'n kaj la infan'o'j'n, kaj sur ŝi'a hel'a, afabl'a vizaĝ'o est'is vid'ebl'e, ke ŝi ver'e ĝoj'as. ”Mi sur'ŝpruc'ig'is tol'o'n. Mi ĝoj'as, ĉi'jar'e ĝi est'os blanket'a kiel batist'o,” dir'is la edz'in'o de la arb'ar'ist'o, motiv'ant'e si'a'n for'est'o'n.

”Jen oni vid'as diligent'ec'o'n,” dir'is avi'nj'o; ”unu pec'o sur blank'ig'ej'o kaj ĉi tie oni de'nov'e prepar'as ali'a'n por teks'ist'o. Tiu ĉi tol'o est'os kiel pergamento. Nur ke li ĝi'n al vi bon'e far'u kaj ne tromp'u vi'n. Ĉu vi est'as kontent'a je vi'a teks'ist'o?”

”Vi sci'as ja, kar'a avi'nj'o, ke ĉiu tromp'as,” dir'is la edz'in'o de la arb'ar'ist'o.

”Ho, vi vir'in'o'j, mi volont'e sci'us kiel pov'us vi'n tromp'i la teks'ist'o? Vi ja hav'as ĉio'n el'kalkul'it'a,” rid'is la arb'ar'ist'o. ”Sed tamen sid'iĝ'u kaj ne star'u!” li admon'is avi'nj'o'n, kiu ne vol'is for'ir'i de la ŝpin'aĵ'o.

”Eĥ est'as ja sufiĉ'e da temp'o,” dir'is avi'nj'o pren'ant'e je la man'o la mal'grand'a'n Aninkan, kiu'n la arbaristedzino est'is star'ig'int'a al la benk'o, por ke ŝi ne fal'u, ĉar ŝi komenc'is nur paŝ'et'i.

Kiam la dom'mastr'in'o for'paŝ'is de la pord'o, aper'is post ŝi'a dors'o du brun'vizaĝ'a'j knab'o'j, unu blond'har'a laŭ la patr'in'o, la ali'a nigr'o'har'a laŭ la patr'o. Ili al'kur'is energi'e en la pord'o'n, sed kiam la patr'in'o komenc'is parol'i kun avi'nj'o, ili subit'e ne sci'is, kiel kaj kio'n dir'i al la infan'o'j, ili hont'is kaj kaŝ'iĝ'is post la jup'o'j'n de la patr'in'o.

”Nu, vi sovaĝ'ul'o'j,” komenc'is la patr'o, ”kia kondut'manier'o est'as kaŝ'iĝ'i mal'antaŭ la patr'in'o'n, kiam vi est'as salutontaj la gast'o'j'n? Tuj prezent'u la man'o'n al avi'nj'o.”

La knab'o'j volont'e ir'is al avi'nj'o, prezent'ant'e al ŝi la man'o'j'n. Avi'nj'o met'is en ili'n pom'o'j'n:
”Jen vi hav'as kaj lud'u kaj la ven'ont'a'n foj'o'n ne hont'u; tio ne dec'as por knab'o'j, ten'i fald'o'j'n de la patr'in'o,” admon'is avi'nj'o. La knab'o'j mal'lev'is la okul'o'j'n kaj rigard'is la pom'o'j'n.

”Kaj nun tuj ekster'e'n!” ordon'is la patr'o. ”Montr'u al la infan'o'j la guf'o'n kaj ĵet'u al ĝi la garol'o'n, kiu'n mi hodiaŭ est'is paf'mort'ig'int'a; montr'u al ili la jun'a'j'n hund'id'o'j'n kaj la jun'a'j'n fazan'o'j'n. Sed ne kur'u inter tiu bird'ar'o kiel akcipitr'o'j, aŭ mi vi'n —”

Tiu'n ĉi plu'aĵ'o'n la infan'o'j ne plu aŭd'is, ĉar apenaŭ la patr'o dir'is:
”Tuj ekster'e'n!” jam ĉio amas'e rapid'eg'is tra la pord'o.

”Tio est'as kur'eg'o,” rid'is la arb'ar'ist'o; sed est'is vid'ebl'e, ke tiu kur'eg'o plaĉ'is al li.

”Nur se tiu'j knab'o'j ne est'us tiel sovaĝ'a'j. Sed kred'u, avi'nj'o, ke tut'a'n tag'o'n mi tim'is. Kaj ili nur serĉ'as danĝer'o'n, grimp'as sur arb'o'j'n, trans'kap'iĝ'as, ŝir'as pantalon'o'j'n — est'as terur'e rakont'i. Mi dank'as Di'o'n por tiu bon'a knab'in'o — kun ŝi mi pas'ig'as agrabl'a'n hor'o'n,” dir'is la arbaristedzino.

”Kial vi mir'as, bapt'o'patr'in'o:
laŭ la patr'in'o fil'in'o'n, laŭ la patr'o fil'o'n oni re'kon'as,” proverb'is avi'nj'o.

La dom'mastr'in'o kun rid'et'o trans'don'is la fil'in'o'n al la edz'o, por ke li ŝi'n iom braklulu. ”Nur por ke mi pov'u al'port'i i'o'n por manĝ'i, tuj mi re'ven'os,” ŝi al'don'is.

”Bon'a vir'in'o,” dir'is la arb'ar'ist'o, kiam ŝi el'ir'is tra la pord'o, ”est'us kulp'o far'i al ŝi dolor'o'n. Nur se ŝi sen'ĉes'e ne tim'us, ke tiu'j bub'o'j mort'ig'os si'n. Kio'n valor'as knab'o, se ne est'as en li fajr'o?”

”Ĉio tro'a mal'util'as, sinjor'o bapt'o'patr'o. Se oni permes'us al ili ĉio'n, ili est'us kapabl'a'j marŝ'i sur la kap'o'j,” dir'is avi'nj'o, kvankam ŝi ne direkt'iĝ'is ĉiam laŭ tiu'j vort'o'j.

Ne daŭr'is long'e, kaj tra la pord'o en'ir'is la mastr'in'o kun plen'a'j man'o'j. Sur kverk'lign'a tabl'o trov'iĝ'is blank'a buŝ'tuk'o, majolik'a'j teler'o'j, tranĉ'il'o'j kun ten'il'o'j el kapreol'a korn'ar'o; aper'is tie frag'o'j, ov'aĵ'o'j, krem'o, pan'o, miel'o kaj bier'o.

La mastr'in'o pren'is de avi'nj'o la spindel'o'n el la man'o, dir'ant'e:
”Nun ĉes'u ŝpin'i, avi'nj'o, kaj pren'u. Tranĉ'u la pan'o'n kaj ŝmir'u. La buter'o est'as hodiaŭ far'it'a, la bier'o ne bapt'it'a. La ov'aĵ'o'j ne est'as tro eminent'a'j, mi rost'is ili'n hodiaŭ nur je okaz'a sukces'o; sed se io ven'as ne'atend'it'e, tio hav'as bon'a'n gust'o'n. Frag'o'j'n ni ne manĝ'as, sed la infan'o'j est'os kontent'a'j, se mi sur'verŝ'os ili'n per krem'o.”

Tiel la arbaristedzino invit'is kaj tranĉ'is ĉe tio pan'pec'o'n post pan'pec'o, ŝmir'is per buter'o kaj surgutigis miel'o'n.

Subit'e avi'nj'o, kvazaŭ re'memor'int'e pri io, frap'is si'n sur la frunt'o'n, dir'ant'e:
”Ĝi est'as mal'jun'a forges'em'a kap'o! Vid'u, mi eĉ ne pens'is, ke mi dir'u al vi, ke ni parol'is en la altan'o kun sinjor'in'o princ'in'o.”

”Ne mir'e, ĉar oni est'as pro la kri'o de tiu'j infan'o'j tut'e konfuz'it'a,” dir'is la arbaristedzino. Sed ŝi'a edz'o tuj demand'is, kio'n dir'is al ili la princ'in'o.

”Ne rakont'u, avi'nj'o, antaŭ ol mi re'ven'os,” pet'is la arbaristedzino; ”mi dev'as unu'e kontent'ig'i la infan'o'j'n, ke ili iom ripoz'u.”

Dum'e la infan'o'j tra'kur'is ĉio'n, kie nur io est'is; la knab'o'j de la arb'ar'ist'o, Frañek kaj Bertík, est'is ĉie unu'a'j kaj ĉio'n klar'ig'is al ili. Ĵus ili star'is antaŭ la dom'o sur la herb'o kaj et'a Amin'a montr'is antaŭ ili si'a'n art'o'n, salt'ant'e super baston'o kaj port'ant'e en la buŝ'o la objekt'o'j'n antaŭĵetitajn, kiam subit'e aper'is sur la sojl'o la patr'in'o, vok'ant'e ili'n al post'tag'mez'a manĝ'o. Ili ne las'is si'n du'foj'e vok'i.

ŝi admon'is ili'n, dis'met'ant'e al ili la manĝ'aĵ'o'j'n sur tabl'o'j'n. La infan'o'j sid'iĝ'is kaj ĉirkaŭ ili star'iĝ'is la hund'o'j fiks'ant'e la okul'o'j'n sur ili'a'j'n vizaĝ'o'j'n.

Kiam la arbaristedzino re'ven'is en la ĉambr'o'n, ŝi pet'is avi'nj'o'n, ke ŝi rakont'u pri la princ'in'o. Avi'nj'o rakont'is ĉio'n laŭ'vort'e, kiel kaj kia'manier'e okaz'is en la altan'o.

”Mi ĉiam tio'n dir'as, ke ŝi hav'as bon'a'n kor'o'n,” aŭd'iĝ'is la arbaristedzino. ”Kiam ajn ŝi al'vetur'as ĉi tie'n, ĉiu'foj'e ŝi demand'as, kio'n far'as la infan'o'j kaj la mal'grand'a'n Anuška ŝi kis'as sur la frunt'o'n. Kiu am'as la infan'o'j'n, est'as bon'a hom'o. Sed tiu serv'ist'ar'o vast'ig'as pri ŝi kalumni'o'j'n, kvazaŭ ŝi est'us, mi ne sci'as kia.”

”Far'u bon'o'n al diabl'o, per infer'o li serv'os al vi,” aŭd'iĝ'is avi'nj'o.

”Jes, jes, avi'nj'o,” dir'is la arb'ar'ist'o, ”tio est'as ver'a proverb'o. Est'as mi'a opini'o, ke ni eĉ ne bezon'us dezir'i pli bon'a'n estr'in'o'n, se ŝi ne hav'us tiu'j'n ofic'ist'o'j'n ĉirkaŭ si; tiu'j instig'as kaj tromp'as ŝi'n. Kaj tiu kanajl'ar'o taŭg'as por neni'o ali'a en la mond'o, ol por ŝtel'i al Di'o la temp'o'n.

Kiam mi ĉio'n tio'n, kar'a avi'nj'o, vid'as en la mond'o, mi pens'as mult'foj'e:
mil tondr'o'j frakas'u vi'n! Ĉu tio ne koler'ig'as, kiam oni pens'as, ke tia kreten'o, kiu neni'o'n sci'as, por neni'o taŭg'as ol por star'i post vetur'il'o kiel lign'a marionet'o kaj sid'aĉ'i en salon'o — ke tiu hav'as la sam'o'n kiel mi, ke li pli mult'e valor'as ol mi, kiu dev'as dum pluv'o tra'vad'i la kot'o'n kaj la neĝ'o'n en la arb'ar'o'j, tag'e kaj nokt'e inter'bat'iĝ'i kun ŝtel'ĉas'ist'o'j kaj por ĉio est'i respond'a kaj ĉio'n pri'zorg'i. Mi ne hav'as kaŭz'o'n por plend'i, mi est'as kontent'a; sed kiam ven'as ĉi tie'n al mi tia arogant'ul'o kaj nazgrimacas al mi:
tiam mi, je mi'a honor'o ... sed sen'util'as koler'i.” Kaj la arb'ar'ist'o pren'is la glas'o'n kaj trink'is por forges'i la koler'o'n.

”Sed ĉu la sinjor'in'o pri ĉio sci'as, kio okaz'as? Kaj kial ne kuraĝ'as iu kaj kial li ne dir'as tio'n al ŝi, se oni trakt'as li'n mal'just'e?” demand'is avi'nj'o.

”Eĥ diabl'o'n, kiu ŝat'as brul'ig'i si'a'j'n fingr'o'j'n? Mi mult'foj'e parol'as kun ŝi kaj mi pov'us dir'i tio'n aŭ ali'o'n, sed mi ĉiam pens'as:
Frañek, silent'u, ke ĝi ne glit'u sur vi'n. Kaj fin'e ŝi ne bezon'us tio'n kred'i al mi; ŝi demand'as tiu'j'n pli super'a'j'n, kaj jen vi hav'as — ĉio van'a. Ili ten'as unu kun la ali'a, est'as ne'divid'ebl'a man'o. Mi parol'is kun ŝi antaŭ kelk'a'j tag'o'j; ŝi promen'is en la arb'ar'o kun tiu fremd'a princ'o, kiu est'as ĉe ŝi. Ili renkont'is ie Viktorkan kaj ili demand'is mi'n pri ŝi; la princ'in'o ek'tim'is ŝi'n.”

”Nu, kio'n mi dir'u? Mi dir'is, ke ŝi est'as frenez'a, sed ke ŝi al neni'u far'as mal'bon'o'n.”

”Ŝi sid'iĝ'is en herb'o'n kaj la princ'o sid'iĝ'is ĉe ŝi'a'j pied'o'j; post'e ili ordon'is al mi, ke mi sid'iĝ'u apud ili kaj ke mi rakont'u al ili pri la frenez'a Viktorka kaj kia'manier'e okaz'is, ke ŝi frenez'iĝ'is.”

Kaj kvankam ni'a princ'in'o ne est'as plu tiel jun'a, tamen ŝi est'as diabl'e ĉarm'a sinjor'in'o. Ceter'e kio'n far'i, mi dev'is rakont'i.”

”Vi est'as ŝerc'ul'o, bapt'o'patr'o; du jar'o'j jam pas'is, de kiam mi viv'as tie ĉi kaj kiam vi promes'as al mi, ke vi al mi detal'e rakont'os, kiel okaz'is kun Viktorka — sed ĝis nun mi ne sci'as tio'n, nur supr'aĵ'e, inter'miks'it'e. Mi ne est'as bel'a sinjor'in'o, mi ne pov'as al vi ordon'i — do ver'ŝajn'e mi tio'n neniam ek'sci'os, ĉu ne?”

”Ho, avi'nj'o, vi est'as al mi pli kar'a ol la plej bel'a sinjor'in'o en mond'o! Se plaĉ'as al vi aŭskult'i, mi rakont'os al vi tiu'n histori'o'n, se vi vol'as, tuj.”

”Se la bapt'o'patr'o vol'as, li sci'as sub'met'i silk'a'n kusen'o'n, tio est'as ver'a,” rid'et'is avi'nj'o. ”Se konven'as al la bapt'o'patr'in'o, mi pren'os vi'n je vort'o. Mal'jun'a hom'o simil'as infan'o'n kaj la infan'o'j, kiel vi mem sci'as, volont'e aŭskult'as rakont'o'j'n.”

”Mi ne est'as ankoraŭ mal'jun'a kaj mi ankaŭ plezur'e aŭskult'as,” respond'is la arbaristedzino. ”Rakont'u nur, pa'ĉj'o, rakont'u, agrabl'e ni pas'ig'os la temp'o'n.”

”Pa'nj'o, mi pet'as vi'n, don'u al ni ankoraŭ pan'o'n, ni ne hav'as plu eĉ pec'et'o'n,” son'is en la pord'o la voĉ'o de Bertík.

”Tio ne est'as ebl'a, kie'n ĝi'n tiu'j infan'o'j est'us met'int'a'j!” mir'is avi'nj'o.

”Unu du'on'o'n ili for'manĝ'is, la ali'a'n ili don'is al la hund'o'j, al la kapreol'in'o kaj al la sciur'o'j. Est'as ĉiam tiel. Ho, mi hav'as kun ili infer'o'n,” ĝem'is la arbaristedzino, re'e tranĉ'ant'e la pan'o'n.

Dum la arbaristedzino distribu'is ekster'e la pan'o'n inter la infan'o'j kaj la mal'grand'a'n fil'in'o'n ŝi est'is trans'don'ant'a al zorg'o de vart'ist'in'o, la arb'ar'ist'o plen'ig'is si'a'n pip'o'n.

”Mi'a mort'int'a edz'o, Di'o sav'u li'a'n anim'o'n, hav'is ankaŭ la sam'a'n kutim'o'n:
antaŭ ol li komenc'is i'o'n rakont'i, la pip'o dev'is est'i prepar'it'a,” dir'is avi'nj'o kaj reflekt'o de dolĉ'a re'memor'o ek'bril'is en ŝi'a okul'o.

”Mi ne sci'as, sed ŝajn'as al mi, kvazaŭ la vir'o'j est'us inter'konsent'int'a'j:
ĉiu'j hav'as tiu'n mal'bel'a'n kutim'o'n,”

”Nu, ne afekt'u, kvazaŭ vi est'us mal'kontent'a; vi mem ja port'as al mi la tabak'o'n el la urb'o,” dir'is la arb'ar'ist'o brul'ig'ant'e si'a'n pip'o'n.

”Eĥ kia help'o; se ni vol'as, ke vi afabl'e rigard'u mi'n, ni dev'as ĉio'n ebl'a'n al vi far'i. Do komenc'u rakont'i!” dir'is la mastr'in'o, sid'iĝ'ant'e kun spindel'o apud avi'nj'o.

”Mi est'as pret'a, do aŭskult'u!” Tio'n dir'int'e, la arb'ar'ist'o el'blov'is la unu'a'n fum'nub'o'n supr'e'n al la plafon'o, kruc'met'is la krur'o'j'n, apog'is si'n oportun'e al la seĝ'o kaj komenc'is rakont'i pri Viktorka.

Viktorka est'as fil'in'o de kamp'ar'an'o el Žernov. Ŝi'a'j ge'patr'o'j est'as jam de'long'e en'tomb'ig'it'a'j, sed ŝi'a'j frat'o kaj frat'in'o viv'as ĝis hodiaŭ. Antaŭ dek kvin jar'o'j Viktorka est'is knab'in'o kiel framb'o; mal'proksim'e kaj vast'e neni'u ŝi'n egal'is. Vigl'a kiel kapreol'in'o, labor'em'a kiel abel'o — neni'u pov'us dezir'i pli bon'a'n edz'in'o'n. Tia knab'in'o, kaj precip'e, se ŝi pov'as atend'i part'o'n de bien'o, ne rest'as, mem'kompren'ebl'e, sub kloŝ'o. Ankaŭ pri Viktorka vast'iĝ'is la fam'o tra la tut'a ĉirkaŭ'aĵ'o, kaj la svatiĝontoj renkont'iĝ'is en la pord'o. Al la patr'o kaj al la patr'in'o tre plaĉ'us — kelk'a'j est'is riĉ'a'j mastr'o'j kaj la fil'in'o ven'us, kiel oni dir'as, en plen'o'n; sed ŝi ne vol'is tio'n kompren'i. Nur tiu'n ŝi juĝ'is am'ind'a, kiu plej bel'e danc'is, kaj nur ĉe muzik'o.

Mult'foj'e tamen la patr'o'n ted'is, ke la fil'in'o tiel sen'ceremoni'e rifuz'as la fianĉ'o'j'n; li urĝ'ig'is ŝi'n briske, ke ŝi decid'iĝ'u por unu, aŭ ke li mem elekt'os por ŝi fianĉ'o'n kaj dev'ig'os ŝi'n, ke ŝi li'n pren'u. Sed la knab'in'o komenc'is plor'i kaj pet'is, ke oni ŝi'n ne el'pel'u el la dom'o, ke ŝi hav'as sufiĉ'e da temp'o por edz'in'iĝ'o, ĉar ŝi est'as nur du'dek'jar'a, ke ŝi ne ĝu'is la mond'o'n kaj fin'e, ŝi dir'is, Di'o sci'as, kun kiu ŝi edz'in'iĝ'os kaj kiel ŝi fart'os. La patr'o tre am'is la knab'in'o'n, kaj kiam li aŭd'is tia'n lament'ad'o'n li kompat'is ŝi'n. Kaj vid'ant'e ŝi'a'n bel'a'n vizaĝ'o'n, li pens'is:
’Vi hav'as sufiĉ'e da temp'o, vi trov'os ankoraŭ sufiĉ'e da fianĉ'o'j.’ Sed la hom'o'j ĉio'n tio'n tut'e ali'e klar'ig'is al si. Ili dir'is al si, ke Viktorka est'as fier'a, ke ŝi atend'as, ĝis oni al'vetur'os por ŝi en kaleŝ'o; ili profet'is, ke fier'o antaŭ'ir'as la fal'o'n, kiu long'e elekt'as, ke si'n tromp'os, kaj simil'a'j'n prognoz'o'j'n.

Tiu'temp'e est'is en la vilaĝ'o kompani'o de ĉas'ist'o'j; kaj unu el ili komenc'is post'ir'i Viktorkan. Se ŝi ir'is en preĝ'ej'o'n, li ir'is post ŝi, en la preĝ'ej'o li cert'e star'is ne mal'proksim'e de ŝi, kaj anstataŭ rigard'i altar'o'n, li rigard'is ŝi'n, se ŝi ir'is falĉ'i herb'o'n, cert'e li aper'is en la proksim'ec'o; mal'long'e:
ŝi ir'u kie'n ajn, ĉie li sekv'is ŝi'n kiel ombr'o.

La hom'o'j rakont'is pri li, ke li ne hav'as bon'a'n prudent'o'n, kaj Viktorka, ven'ant'e inter la kamarad'in'o'j'n, kaj se oni alud'is li'n, dir'is:
’Kial tiu soldat'o post'ir'as mi'n? Li eĉ ne parol'as, kiel tiu mizantrop'o. Mi li'n tim'as. Kiam mi sent'as li'n en la proksim'aĵ'o, kvazaŭ io ramp'us sur mi kaj pro li'a'j okul'o'j mi'a kap'o turn'iĝ'as.’ Tiu'j okul'o'j, tiu'j okul'o'j! Ĉiu dir'is, ke ili neni'o'n bon'a'n anonc'as. Nokt'e ili laŭ'dir'e eĉ lum'is! Kaj tiu'j nigr'a'j brov'o'j, kiu'j est'is etend'it'a'j super ili kiel flug'il'o'j de frugileg'o kaj mez'e kun'tuŝ'iĝ'is, tio est'as evident'a sign'o, ke est'as okul'o'j ensorĉpovaj. Iu'j li'n bedaŭr'is dir'ant'e:
’Mi'a Di'o!

Kiu est'as kulp'a pro tia mank'o, se li nask'iĝ'is kun ĝi. Kaj tia'j okul'o'j influ'as nur al kelk'a'j hom'o'j — ĉiu'j ne bezon'as tim'i ili'n. — Malgraŭ tio, — la najbar'in'o'j, kiam li rigard'is ili'a'j'n infan'o'j'n, tim'is kaj tuj kur'is frot'i ili'n per blank'a tuk'o; se iu infan'o en la vilaĝ'o ek'mal'san'is, tuj ili dir'is, ke ili'n la nigr'a ĉas'ist'o rigardinfektis. Fin'e la hom'o'j kutim'iĝ'is al tiu nub'o'simil'a vizaĝ'o, inter la knab'in'o'j eĉ aŭd'iĝ'is la opini'o'j, ke ĝi ne est'us mal'bel'a, se ĝi est'us pli afabl'a. Sed ili'a ĝeneral'a opini'o est'is jen'a:
’Kio'n far'i kun tia strang'ul'o? Di'o sci'as, kiu kaj de kie li est'as! Ver'ŝajn'e li eĉ ne est'as hom'o! Est'as preskaŭ bezon'at'e far'i antaŭ li sign'o'n de kruc'o kaj dir'i:
Di'o kun ni kaj la mal'bon'o for! Li ja ne danc'as, ne parol'as, ne kant'as — ni las'u li'n.’ Kaj ili las'is li'n. Sed kio'n ĉio ĉi help'is! Ili facil'e pov'is dir'i:
ni las'u li'n, ĉar li ne ir'is post ili; sed por Viktorka li est'is person'ig'it'a infer'o.

Jam ĝen'is ŝi'n el'ir'i, kie'n ŝi ĵus ne dev'is, nur por sen'iĝ'i por moment'o de tiu'j okul'o'j, kiu'j ŝi'n ĉie persekut'is. Jam la muzik'o ĉes'is ŝi'n ĝoj'ig'i, ĉar ĉiam el iu angul'o en la ĉambr'o rigard'is ŝi'n la nub'o'simil'a vizaĝ'o; ŝi ne plu vizit'is kun tia plezur'o la ŝpinvesperojn, ĉar ŝi sci'is cert'e, ke se li ne sid'as intern'e, ekster'e ĉe la fenestr'o star'as la nigr'a ĉas'ist'o, kaj al la knab'in'o halt'iĝ'is la voĉ'o en la gorĝ'o kaj ŝi'a faden'o ŝir'iĝ'is. Tio turment'is ŝi'n. Ĉiu rimark'is ŝanĝ'o'n sur ŝi, sed neni'u pens'is, ke la ĉas'ist'o pov'us est'i kulp'a pri tio. Oni konsider'is li'n frenez'ul'o, kaj oni pens'is, ke Viktorka nur pro tio las'as li'n post'ir'i ŝi'n, ĉar ŝi ne sci'as pri ali'a help'o.

Sed foj'e Viktorka dir'is al la kamarad'in'o'j:
’Kred'u tio'n al mi, knab'in'o'j, se ĝust'e nun ven'us fianĉ'o por mi, li est'u mal'riĉ'a aŭ riĉ'a, bel'a aŭ mal'bel'a, tuj mi pren'us li'n, nur se li est'us el ali'a vilaĝ'o.’ ’Kio en'ir'is vi'a'n kap'o'n? Ĉu vi mal'pac'iĝ'is hejm'e kun iu, ke vi tiel stult'iĝ'is kaj ke al vi ne plaĉ'us plu ĉe ni?’ aŭd'iĝ'is la knab'in'o'j.

’Ne pens'u tio'n pri mi. Sed mi ne pov'as el'ten'i ĉi tie, ĝis kiam est'os ĉi tie tiu nigr'a soldat'o. Vi eĉ ne pov'as imag'i, kiel mi'n tiu trud'em'a hom'o turment'as kaj koler'ig'as. Mi pov'as nek trankvil'e dorm'i, nek preĝ'i plu, ĉie mi'n persekut'as tiu'j okul'o'j!’ plend'is kun plor'o Viktorka al la knab'in'o'j.

’Sed mi'a Di'o, kial vi ne mal'permes'as tio'n al li, ke li ir'u post vi? Kial vi ne dir'as al li, ke vi ne pov'as li'n toler'i, ke li est'as al vi sal'o en la okul'o'j?’ konsil'is al ŝi la jun'ul'in'o'j.

’Ĉu mi ne far'is tio'n? Kun li mi ja — ne parol'is, kiel li'n al'parol'i, se li sekv'as mi'n kiel ombr'o —, sed mi komunik'is tio'n al li per'e de li'a kamarad'o.’ ’Nu, kaj ĉu li obe'is?’ demand'is la knab'in'o'j.

’Aĥ cert'e ne. Li dir'is al tiu kamarad'o, ke neni'u pov'as li'n komand'i, ke li pov'as ir'i kie'n ajn li vol'as kaj al kiu li vol'as. Ceter'e, li dir'is, ke li ne dir'is al mi ankoraŭ, ĉu li am'as mi'n, do ke mi ne komunik'ig'u al li, ke mi ne vol'as li'n!’ ’Vid'u, mal'ĝentil'ul'o!’ koler'is la knab'in'o'j. ’Kio'n li ebl'e pens'as pri si? Est'us bezon'at'e ni'n venĝ'i pro tio.’ ’Nur ne komenc'u i'o'n kun tia hom'o — li pov'us vi'n rigardensorĉi,’ opini'is la pli prudent'a'j.

’Eĥ kio'n li pov'as al ni far'i? Por tio li dev'us hav'i i'o'n, kio'n ni port'is sur la korp'o, kaj tio'n neni'u el ni don'os kaj ni ankaŭ neni'o'n akcept'os de li; kial do tim'o'j? Nur vi Viktorka neni'o'n tim'u, ni ja vi'n akompan'os kaj ni foj'e tamen re'pag'os al tiu diabl'o,’ kri'is la pli kuraĝ'a'j el la knab'in'o'j.

Sed Viktorka tim'em'e rigard'is ĉirkaŭ si kaj ne konsol'it'a per ili'a admon'o, ŝi sopir'is:
’Di'o liber'ig'u mi'n de tiu kruc'o!’ Tio, kio'n konfid'is Viktorka al la knab'in'o'j, ne rest'is sekret'o kaj dis'port'iĝ'is sufiĉ'e baldaŭ trans la kamp'o'j'n en la ali'a'n vilaĝ'o'n. Post kelk'a'j tag'o'j aper'is iu serv'em'a hom'o el la najbar'a vilaĝ'o en la dom'o de la patr'o de Viktorka. Oni parol'is pri tio kaj pri ali'o, pri ne'grav'aĵ'o'j, ĝis li konfes'is la kolor'o'n, sekv'e, ke li'a najbar'o plezur'e edz'ig'us si'a'n fil'o'n kaj ke la fil'o vol'as Viktorkan; kaj ke ili pet'is li'n, ke li far'iĝ'u svat'ist'o kaj ke li inform'iĝ'u, ĉu ili pov'us ven'i por svat'iĝ'i aŭ ne.

’Atend'u moment'o'n, mi demand'os Viktorkan; ŝi dir'u al vi tio'n. Kio mi'n koncern'as, mi kon'as Ôíman kun li'a fil'o Toník kaj mi hav'as neni'o'n kontraŭ tio; ili posed'as solid'a'n mastr'um'ej'o'n,’ dir'is la patr'o al la svat'ist'o kaj ir'is al la fil'in'o por konsil'iĝ'i kun ŝi.

Tuj kiam Viktorka aŭd'is tio'n, ŝi sen ia pri'pens'ad'o dir'is:
’Ili ven'u!’ Al la patr'o tio ŝajn'is strang'a, ke ŝi tiel subit'e decid'iĝ'is; kaj li demand'is ŝi'n, ĉu ŝi kon'as Toníkon, por ke ŝi sen'util'e ne ĝen'u ili'n. Sed Viktorka rest'is ĉe si'a vort'o kaj dir'is ankaŭ al la patr'o, ke ŝi bon'e kon'as Toníkon de Ŝim'a kaj ke li est'as bon'a knab'o.

’Mi ĝoj'as pro tio,’ dir'is la patr'o; ceter'e kiel vi far'is al vi, tiel vi hav'as. Do, en nom'o de Di'o ili ven'u.’ Kiam la patr'o for'ir'is por don'i respond'o'n al la svat'ist'o, la patr'in'o de Viktorka ven'is en la kamer'o'n, far'is al ŝi sign'o'n de kruc'o kaj dezir'is al ŝi feliĉ'o'n. ’Kio mi'n ĉe tio plej ĝoj'ig'as, est'as, ke vi ne ven'os al bo'patr'in'o nek al bo'fil'in'o, ke vi mem est'os mastr'in'o,’ al'don'is la patr'in'o.

’Oh, pa'nj'o, mi li'n pren'us, se li hav'us du bo'patr'in'o'j'n,’ respond'is Viktorka.

’Nu, des pli bon'e, se vi tiel am'as unu la ali'a'n.’ ’Ho, ne tiel, pa'nj'o, mi est'us ankaŭ al ali'a bon'a knab'o don'int'a la vort'o'n.’ ’Mi pet'as vi'n, kio'n vi dir'as? Sufiĉ'e da ili prezent'iĝ'is ja kaj vi vol'is neniu'n.’ ’Tiam ne ir'is post mi ankoraŭ tiu soldat'o kun tiu'j mal'bon'a'j okul'o'j,’ flustr'is Viktorka.

’Vi ne hav'as ĉiu'j'n kvin sent'o'j'n en ord'o. Kio'n vi dir'as pri soldat'o? Kial vi atent'as pri li, li ir'u kie li vol'as; las'u li'n. Li vi'n tamen ne el'pel'os el la dom'o.’ ’Oh jes, pa'nj'o, li, nur li; mi turment'iĝ'as, ĉagren'iĝ'as, neni'e mi trov'as trankvil'o'n, ripoz'o'n!’ ek'plor'is la knab'in'o.

’Kaj kial vi jam long'e ne dir'is tio'n al mi, mi est'us ir'int'a kun vi al bapt'an'in'o forĝ'ist'edz'in'o, tiu sci'as help'i en tia'j afer'o'j. Nur las'u tio'n, morgaŭ ni vizit'os ŝi'n,’ konsol'is la patr'in'o la fil'in'o'n.

La post'a'n tag'o'n la patr'in'o ir'is kun la fil'in'o al la mal'jun'a forĝ'ist'edz'in'o. Ŝi laŭ'dir'e sci'as mult'e da afer'o'j, kiu'j'n la ali'a'j hom'o'j ne sci'as. Se io perd'iĝ'is al iu, kiam bov'in'o'j ne don'as lakt'o'n, kiam iu rigardensorĉis iu'n — pri ĉio help'as la forĝ'ist'edz'in'o, ŝi sci'as ĉio'n diven'i. Viktorka konfidenci'e ĉio'n rakont'is al la forĝ'ist'edz'in'o, kiel kaj kio est'as al ŝi.

’Kaj vi neniam parol'is kun li, eĉ ne unu vort'o'n?’ ekzamen'is ŝi'n la forĝ'ist'edz'in'o.

’Eĉ ne vort'o'n.’ ’Ĉu li ne don'is al vi aŭ ne send'is per'e de soldat'o'j i'o'n por manĝ'i, pom'o'n aŭ marcipan'o'n?’ ’Neni'o'n, bapt'an'in'o, neni'o'n; la ceter'a'j soldat'o'j ne simpati'as kun li, li est'as laŭ'dir'e tre fier'a kaj si'a'n tut'a'n viv'o'n li est'is tia sol'ul'o. Ili rakont'is tio'n al ni.’ ’Li est'as ja ver'a morosulo,’ asert'is kun cert'ec'o la forĝ'ist'edz'in'o; ’sed vi, Viktorka, neni'o'n tim'u, mi ja help'os vi'n — ĝis nun ne est'as ankoraŭ mal'bon'e. Mi al'port'os morgaŭ al vi i'o'n kaj tio'n vi konstant'e port'os sur vi. Kiam vi maten'e el'ir'os el la kamer'o, neniam forges'u asperg'i vi'n per ben'it'a akv'o kaj dir'u:
Di'o kun mi, mal'bon'o for.

Kiam vi ir'os sur kamp'o'j, neniam rigard'u nek mal'antaŭ vi'n nek ĉirkaŭ'e; kaj eĉ se la soldat'o al'parol'os vi'n, neniel atent'u, eĉ se li parol'os kiel anĝel'o. Li sci'as eĉ per la voĉ'o sorĉ'i — prefer'e tuj ŝtop'u al vi la orel'o'j'n. Se vi ne fart'os post kelk'a'j tag'o'j pli bon'e, ni dev'os prov'i i'o'n ali'a'n:
nur ven'u al mi de'nov'e.’ Viktorka for'ir'is pli kontent'a kaj esper'is, ke ŝi de'nov'e sent'os si'n san'a kiel antaŭ'e. La post'a'n tag'o'n la forĝ'ist'edz'in'o al'port'is al ŝi i'o'n en'kudr'it'a'n en ruĝ'a sak'o kaj ŝi mem pend'ig'is tio'n sur la kol'o'n de la knab'in'o, ordon'ant'e, ke ŝi ne de'met'u tio'n, nek al iu montr'u. Vesper'e, kiam Viktorka falĉ'is la herb'o'n, ŝi ja rimark'is, ke ne mal'proksim'e star'as iu apud arb'o, ŝi sent'is, ke la sang'o al'flu'as en ŝi'a'n vizaĝ'o'n — sed ŝi kuraĝ'ig'is si'n kaj eĉ ne unu'foj'e ŝi rigard'is ĉirkaŭ si; est'ant'e pret'a kun la labor'o, ŝi rapid'is hejm'e'n, kvazaŭ brul'us post ŝi.

La tri'a tag'o est'is dimanĉ'o. La patr'in'o bak'is kuk'o'j'n, la patr'o ir'is invit'i la instru'ist'o'n kaj kelk'a'j'n mal'jun'a'j'n najbar'o'j'n, por ke ili post'tag'mez'e ven'u kaj en la vilaĝ'o la hom'o'j kun'ig'is la kap'o'j'n kaj dir'is al si:
’Ĉe la famili'o de Mikeŝ est'os post'tag'mez'e fianĉ'in'iĝ'o.’ Post'tag'mez'e ven'is en la kort'o'n tri vir'o'j en fest'a'j surtut'o'j, el kiu'j du hav'is rosmaren'o'n sur la manik'o'j. La mastr'o bon'akcept'is ili'n sur la sojl'o, kaj la serv'ist'ar'o, star'ant'a post li, dezir'is:
’Don'u al vi Di'o mult'e da feliĉ'o!’ — ’Don'u ĝi'n Di'o!’ respond'is la svat'ist'o por la patr'o kaj la fil'o.

La fianĉ'o kiel last'a trans'paŝ'is la sojl'o'n. Ekster'e aŭd'iĝ'is jen kaj jen vir'in'a'j voĉ'o'j:
’Pur'a knab'o, tiu Toník; la kap'o'n li port'as kiel cerv'o. Kaj kia'n bel'a'n rosmarenbranĉon li hav'as sur la manik'o! Kie li ĝi'n aĉet'is?’ — Kaj la vir'a'j voĉ'o'j respond'is al tio:
’Al li est'as facil'e alt'ig'i la kap'o'n, ĉar li for'konduk'os el la vilaĝ'o la plej bon'a'n knab'in'o'n, la plej bon'a'n danc'ant'in'o'n, bon'a'n mastr'in'o'n kaj krom tio ankaŭ riĉ'a'n. Li bezon'as neni'o'n plu!’ — Tiel kaj simil'e opini'is en la vilaĝ'o mult'a'j ge'patr'o'j kaj koler'is, kial ĝust'e la trans'kamp'a'n Viktorka elekt'is, kial tiu aŭ ali'a ne est'is al ŝi konven'a, por kio tiu rapid'ec'o kaj tiu'j kapric'o'j, kaj tio kaj ali'o, kiel est'as en simil'a'j cirkonstanc'o'j.

Ĉirkaŭ vesper'o la ceremoni'o est'is fin'it'a. La kantor'o skrib'is edz'i ̧kontrakton, la atest'ant'o'j kaj la ge'patr'o'j sub'skrib'is ĝi'n per tri kruc'o'j anstataŭ nom'o'j, kiu'j'n la kantor'o dev'is al'skrib'i, kaj Viktorka promes'is per pren'o de man'o al Toník, ke post tri semajn'o'j ŝi est'os li'a edz'in'o. La post'a'n tag'o'n ven'is la kamarad'in'o'j por dezir'i al ŝi feliĉ'o'n, kaj kiam Viktorka el'ir'is sur la vil'a ̧placon, ĉie oni salut'is ŝi'n:
’Di'o don'u al vi feliĉ'o'n, fianĉ'in'o!’ Sed kiam la ge'jun'ul'ar'o komenc'is:
’Domaĝ'e, ke vi est'os for, kial vi for'ir'as Viktorka?’ — tiam larm'o'j aper'is en ŝi'a'j okul'o'j.

Dum kelk'a'j tag'o'j Viktorka est'is pli gaj'a, kaj kiam ŝi dev'is ir'i ekster la vilaĝ'o'n, ŝi ir'is sen angor'o, kiu ŝi'n pez'ig'is, kiam ŝi ankoraŭ ne hav'is la skapulari'o'n de la forĝ'ist'edz'in'o kaj ne est'is fianĉ'in'o. Ŝajn'is al ŝi, ke ĉia tim'o fal'is de ŝi kaj ŝi dank'is por tio al Di'o kaj al la forĝ'ist'edz'in'o, kiu ŝi'n est'is tiel bon'e konsil'int'a. Sed ŝi'a ĝoj'o ne daŭr'is long'e.

Iu'n tag'o'n antaŭ la vesper'o ŝi sid'is kun la fianĉ'o en la ĝarden'o. Ili rakont'is al si pri la est'ont'a mastr'um'ad'o kaj pri la edz'i ̧festo. Subit'e Viktorka ek'silent'is; la okul'o'j'n ŝi hav'is fiks'it'a'j sur arb'et'aĵ'o'n antaŭ si kaj ŝi'a man'o trem'is ’Kio est'as al vi?’ demand'is ŝi'n la fianĉ'o mir'ig'it'a.

’Rigard'u inter tiu'j'n branĉ'o'j'n kontraŭ'e, ĉu vi neni'o'n vid'as tie?’ flustr'is Viktorka.

La fianĉ'o rigard'is, dir'ant'e:
’Mi vid'as neni'o'n, kaj kio'n vi vid'is tie?’ ’Al mi ŝajn'is, ke la nigr'a soldat'o rigard'is mi'n,’ flustr'is la fianĉ'in'o ankoraŭ pli mal'laŭt'e.

’Nu, atend'u, ni far'os fin'o'n al tio,’ ek'kri'is Toník. Kaj salt'ant'e li tra'serĉ'is ĉiu'n angul'o'n en la ĝarden'o:
sed van'e — li vid'is neniu'n. ’Sed tamen mi ne pardon'os tio'n al li!

Kaj se li ankoraŭ nun konstant'e observ'os vi'n, mi kvit'iĝ'os kun li!’ koler'is Toník.

’Komenc'u kun li neniu'j'n disput'o'j'n, Antonín, mi pet'as vi'n pri tio; vi sci'as:
soldat'o est'as soldat'o. Mem mi'a patr'o est'is en Ĉaervená Hóra, kaj eĉ don'us i'o'n por tio, se tie'a oficir'o trans'lok'us la soldat'o'n el ni'a vilaĝ'o. Sed li dir'is, ke li tio'n ne pov'as far'i, eĉ se li vol'us; ceter'e est'as, li dir'is, neni'u kulp'o, se vir'o rigard'as knab'in'o'n. La patr'o aŭd'is tie inter la soldat'o'j, ke laŭ'dir'e tiu soldat'o est'as el tre riĉ'a famili'o, ke li propr'a'vol'e al'iĝ'is al la soldat'ar'o kaj ke li pov'as re'e eks'iĝ'i, kiam ajn li vol'os. Vi kaŭz'us al vi mal'agrabl'aĵ'o'n, se vi komenc'us i'o'n kun tia.’ — Tiel dir'is Viktorka al Toník, kaj li promes'is al ŝi, ke li ne plu okup'iĝ'os pri la soldat'o.

Sed por Viktorka ven'is re'e dum la vesper'o tre mal'facil'eg'a'j moment'o'j kaj kvankam ŝi kun fid'o prem'is la skapulari'o'n al la kor'o, kiam ajn la fatal'a'j okul'o'j est'is proksim'e, ĝi tamen ne ĉes'is mal'trankvil'e bat'i. Viktorka ir'is re'foj'e al la forĝ'ist'edz'in'o por konsil'iĝ'i. ’Mi ne sci'as, ebl'e est'as jam la pun'o de Di'o met'it'a sur mi'n, ke neniel help'as, kio'n vi don'is al mi. Mi vi'n tamen en ĉio obe'is,’ plend'is Viktorka.

’Ĉes'u nur knab'in'o, ĉes'u, mi ja atut'os li'n — eĉ se li est'us la antikrist'o mem. Sed pli fru'e mi dev'as hav'i de li du objekt'o'j'n. Antaŭ ol mi ili'n hav'ig'os al mi, evit'u li'n kiel nur ebl'e. Preĝ'u al la anĝel'o gard'ant'o kaj por tiu'j anim'o'j en la purgatori'o, por kiu'j neni'u preĝ'as. Se vi iu'n sav'os, ĝi pet'os favor'e al vi.’ ’Sed tio est'as plej mal'bon'a, bapt'an'in'o, ke mi eĉ ne pov'as plu preĝ'i kun trankvil'a mens'o!’ plor'is la knab'in'o.

’Vid'u, knab'in'o, vid'u, kial vi tiel long'e las'is, ĝis vi'n tiu mal'bon'a potenc'o venk'is? Nu, kun la help'o de Di'o, ni venk'os tiu'n diabl'o'n.’ Viktorka kolekt'is ĉiu'j'n si'a'j'n fort'o'j'n kaj preĝ'is fervor'eg'e; kaj kiam la pens'o'j vol'is kur'i ali'e'n, tuj ŝi pens'is pri la tortur'o'j de la Sinjor'o, pri Mario Virg'ul'in'o, nur ke tiu mal'bon'a potenc'o for'iĝ'u. Ŝi defend'is si'n unu tag'o'n, du tag'o'j'n; sed la tri'a'n tag'o'n ŝi ek'ir'is sur la plej mal'proksim'a'n part'o'n de la patr'a kamp'o, sur trifoliejon. Al la ĉeval'serv'ist'o ŝi ordon'is, ke li vetur'u baldaŭ post ŝi, ke ŝi rapid'ig'os la falĉ'ad'o'n. Ŝi ir'is tie'n, paŝ'ant'e kiel kapreol'in'o, facil'paŝ'e, ĝis la hom'o'j halt'is rigard'ant'e post ŝi, kiel bel'e tio konven'as al ŝi. Tiel ŝi ir'is tie'n — kaj hejm'e'n al'vetur'ig'is ŝi'n la ĉeval'serv'ist'o sur verd'a trifoliaĵo pal'a'n kaj vund'it'a'n. Ŝi hav'is la pied'o'n bandaĝ'it'a per mal'dik'a blank'a tuk'o kaj oni dev'is ŝi'n port'i de la vetur'il'o kaj en la dom'o'n.

’Di'patr'in'o de Sankt'a Mont'o!’ plend'is la patr'in'o — ’knab'in'o, kio okaz'is al vi?’ ’Mi sur'paŝ'is dorn'o'n, kaj ĝi en'iĝ'is profund'e'n, kaj de tio mi sent'as mi'n mal'bon'e. Port'u mi'n en la kamer'o'n, mi kuŝ'iĝ'os,’ pet'is Viktorka.

Oni al'port'is ŝi'n sur lit'o'n kaj la patr'o tuj kur'is al la forĝ'ist'edz'in'o. La forĝ'ist'edz'in'o al'kur'is kvazaŭ sur ĉeval'o kaj kun ŝi ar'o da ne'invit'it'a'j bapt'an'in'o'j, kiel kutim'as est'i.

Unu konsil'is tusilag'o'n, du'a merkurial'o'n, tri'a parolkuracon, kvar'a foment'ad'o'n; sed la forĝ'ist'edz'in'o ne las'is si'n erar'ig'i kaj met'is sur la ŝvel'int'a'n pied'o'n ter'pom'a'n amel'o'n. Post'e ŝi send'is ĉiu'j'n for, deklar'ant'e, ke ŝi mem gard'os Viktorkan kaj ke ĉio baldaŭ est'os de'nov'e en ord'o.

’Rakont'u al mi do, knab'in'o, kiel tio okaz'is? Vi est'as iel tim'ig'it'a. Kaj kiu bandaĝ'is al vi la pied'o'n per tiu blanket'a, delikat'a poŝ'tuk'o? Mi ĝi'n prefer'e kaŝ'is, por ke tiu'j ĉikan'ul'in'o'j ne rimark'u ĝi'n,’ dir'is la si'n'gard'em'a forĝ'ist'edz'in'o, poz'ant'e ŝi'a'n krur'o'n sur la lit'o'n.

’Vi hav'as ĝi'n sub la kap'kusen'o.’ Viktorka pren'is la poŝ'tuk'o'n, rigard'is la sang'a'j'n makul'o'j'n sur ĝi, rigard'is la monogram'o'n, kiu'n ŝi ne kon'is kaj ŝi'a vizaĝ'o ŝanĝ'is kolor'o'n de pal'ec'o ĝis ruĝ'ec'o.

’Knab'in'o, knab'in'o, vi ne plaĉ'as al mi; kio'n mi est'as pri vi pensonta?’ ’Pens'u pri mi, ke mi'n Di'o for'las'is, ke mi est'as perd'it'a por etern'e, ke neni'u pov'as mi'n help'i.’ ’Ebl'e ŝi hav'as febr'o'n kaj delir'as!’ pens'is la bapt'an'in'o, met'ant'e la man'o'j'n sur la vang'o'j'n de Viktorka; sed tiu'j est'is mal'varm'a'j kaj la man'o'j est'is ankaŭ mal'varm'a'j, nur la okul'o'j de la knab'in'o brul'is kiel fajr'o, est'ant'e turn'it'a'j al la postul'o, kiu'n ŝi per ambaŭ man'o'j ten'is antaŭ si.

’Aŭd'u, bapt'an'in'o,’ ŝi komenc'is mal'laŭt'e, ’sed al neni'u vi dir'u tio'n, kio'n mi rakont'os al vi. Tiu'j'n du tag'o'j'n mi ne vid'is li'n — vi sci'as ja, kiu'n mi pens'as — sed hodiaŭ, hodiaŭ de maten'o son'is al mi en la orel'o'j:
Ir'u sur la trifoliejon — kvazaŭ ĝi'n iu al mi subflustrus. Mi sci'is, ke est'as tent'o, ĉar li plej oft'e est'as tie proksim'e ĉe la kamp'o kaj sid'as sub arb'o sur dekliv'o; sed tamen ĝi ne las'is mi'n trankvil'a, ĝis mi pren'is ŝultr'o'tuk'o'n kaj falĉ'il'o'n. Voj'ir'e mi pens'is, ke mi est'as mi'a propr'a mal'util'ant'o; sed en la orel'o'j ĉiam io flustr'is:
Nur ir'u, ir'u sur la trifoliejon, kiu sci'as, ĉu li est'os tie; kial vi tim'u, ven'os post vi Tomeš.

Tiel tio pel'is mi'n ĝis la kamp'o. Mi rigard'as al la arb'o, neni'u tie. Nu, se li ne est'as tie, est'as gajn'it'e, mi pens'is, pren'is la falĉ'il'o'n kaj vol'is falĉ'i. Jen mi pens'is, ke mi prov'u mi'a'n fortun'o'n:
mi vol'is trov'i kvar'foli'o'n kaj ĉe tio mi pens'is:
Se vi trov'os ĝi'n, vi est'os feliĉ'a kun Antonín! Mi serĉ'as, serĉ'as, preskaŭ mi las'is la okul'o'j'n sur la trifoliaĵo — sed neni'o'n mi trov'is. Jen io tent'as mi'n rigard'i la dekliv'o'n, kaj kiu'n mi vid'as tie sub la arb'o — la soldat'o'n.

Rapid'e mi turn'as mi'n por for'ir'i, sed en tiu moment'o mi sur'paŝ'is la dorn'aĵ'o'n, kiu kuŝ'is ĉe la voj'o, kaj mi vund'is la pied'o'n. Mi ne kri'is, sed de dolor'o mi perd'is la konsci'o'n kaj mi fal'is ter'e'n. Kvazaŭ en sonĝ'o mi vid'is, ke iu mi'n pren'is en ĉirkaŭ'pren'o'n kaj for'port'is, ĝis mi'n post'e vek'is fort'a dolor'o. Ĉe la river'o genu'is la soldat'o, tremp'is en ĝi si'a'n blank'a'n poŝ'tuk'o'n kaj volv'is ĝi'n ĉirkaŭ la pied'o. Sinjor'o Di'o! Mi pens'is, kio far'iĝ'os kun vi? Nun vi ne pov'as for'kur'i antaŭ tiu'j okul'o'j. Plej bon'e, se vi ne rigard'os ili'n! Sufiĉ'e turment'is mi'n la dolor'o, mi'a kap'o turn'iĝ'is — sed mi nek parol'is, nek mal'ferm'is la okul'o'j'n.

Li met'is si'a'n man'o'n sur mi'a'n frunt'o'n kaj pren'is mi'n je la man'o; frost'o mi'n tra'kur'is — sed mi silent'is. Post'e li las'is mi'a'j'n man'o'j'n kaj komenc'is ŝpruc'i akv'o'n en la vizaĝ'o'n kaj lev'is mi'a'n kap'o'n. Kio'n mi est'is far'ont'a, tamen mi dev'is mal'ferm'i la okul'o'j'n. Ah, kar'a bapt'an'in'o, tiu'j li'a'j okul'o'j bril'is sur mi'n kiel la di'a sun'o, mi dev'is kovr'i mi'a'j'n. Sed kio'n ĉio tio help'is, kiam li komenc'is parol'i al mi! — Ho, vi est'is prav'a, kar'a bapt'an'in'o, ke li sorĉ'as eĉ per la voĉ'o. Sen'ĉes'e re'son'as en mi'a'j orel'o'j li'a voĉ'o, li'a'j vort'o'j, kiam li est'is al mi dir'ant'a, ke li am'as mi'n, ke mi est'as li'a feliĉ'eg'o, li'a ĉiel'o!’ ’Kia'j pek'a'j vort'o'j! Jen est'as vid'ebl'a'j la diabl'a'j insid'o'j.

Kiu hom'o pens'us pri tia'j parol'o'j? Mal'feliĉ'a knab'in'o, kio'n vi pens'is, ke vi kred'is li'n?’ plend'is la bapt'an'in'o.

’Di'o, kiel ne kred'i, kiam li dir'as al vi, ke li am'as vi'n!’ ’Eĥ sen'senc'aĵ'o:
kio ali'a — nur mistifik'ad'o. Li vol'as vi'n sen'ig'i de prudent'o.’ ’Mi tio'n ankaŭ dir'is al li; sed li per Di'o kaj anim'o asert'is al mi, ke li am'is mi'n jam la unu'a'n foj'o'n, kiam li vid'is mi'n, kaj ke li nur pro tio evit'is ĉiu'n parol'ad'o'n kun mi kaj am'konfes'o'n, ĉar li ne vol'is mi'n lig'i al si'a mal'feliĉ'a sort'o, kiu li'n ĉie persekut'as kaj kiu ne permes'as al li, ke li ĝu'u si'a'n feliĉ'o'n. Ho, mi eĉ ne sci'as plu, kio'n ĉio'n li al mi dir'is — est'is preskaŭ plor'ind'e. Mi ĉio'n kred'is al li. Mi dir'is al li, ke mi tim'as li'n kaj ke mi pro nur'a tim'o iĝ'is fianĉ'in'o, mi dir'is al li, ke mi port'as sur la kol'o skapulari'o'n, kaj kiam li pet'is, mi don'is ĝi'n al li,’ dir'is Viktorka.

’Ho, vi mi'a Sav'int'o,’ plend'is la forĝ'ist'edz'in'o; ’ŝi don'is al li la ben'it'a'n skapulari'o'n, ŝi don'is al li objekt'o'n varm'ig'it'a'n sur si'a korp'o! Vi jam est'as en li'a pov'o — eĉ Di'o ne help'os vi'n el li'a'j ung'eg'o'j — li jam tut'e en'sorĉ'is vi'n.’ ’Li dir'is, ke tiu sorĉ'o est'as am'o — kaj ke mi ne kred'u al ali'o,’ aŭd'iĝ'is si'a'vic'e Viktorka.

’Jes, jes, sen'senc'aĵ'o — am'o ... Mi dir'us al li, kio est'as am'o. Sed jam ĉio est'as van'a. Kio'n vi est'is nur far'int'a? Li est'as ja vampir'o! Li nun suĉ'os la sang'o'n el vi'a korp'o:
kiam li elŝuĉos ĉio'n, li mordsufokos vi'n kaj vi'a anim'o eĉ post la mort'o ne trov'os trankvil'o'n. Kaj kiel feliĉ'a vi pov'us est'i!’ Viktorka konstern'iĝ'is pro la vort'o'j de la bapt'an'in'o; sed post moment'o ŝi dir'is:
’Jam ĉio est'as van'a — mi li'n sekv'os, kaj eĉ se li mi'n gvid'us en infer'o'n ... Jam ĉio est'as van'a. Kovr'u mi'n, mi frost'o'trem'as!’ ŝi dir'is post mal'long'a silent'ad'o. — La forĝ'ist'edz'in'o ĵet'is sur ŝi'n kusen'o'j'n, kie nur i'a'j est'is, kaj al Viktorka est'is ĉiam mal'varm'e kaj ŝi parol'is plu eĉ ne vort'o'n.

La forĝ'ist'edz'in'o ver'e am'is Viktorkan, kaj kvankam ŝi koler'iĝ'is al ŝi, ke ŝi for'don'is la skapulari'o'n, — tamen ŝi'n tre ĉagren'is la sort'o de la knab'in'o, kiu'n ŝi konsider'is perd'it'a. Tio'n, kio'n Viktorka est'is dir'int'a al ŝi, ŝi konfid'is al neni'u.

De tiu tag'o Viktorka kuŝ'is kvazaŭ mort'int'a. Ŝi ne parol'is, nur kvazaŭ en sonĝ'o ne'kompren'ebl'a'j'n vort'o'j'n, ŝi dezir'is neni'o'n, ŝi atent'is pri neni'u. La forĝ'ist'edz'in'o ne for'ir'is de ŝi kaj per si'a tut'a art'o ŝi pen'is help'i al la knab'in'o. Sed neni'o help'is! La ge'patr'o'j est'is ĉiu'n tag'o'n pli mal'ĝoj'a'j, kaj la fianĉ'o for'ir'is ĉiu'n tag'o'n pli trist'a. La forĝ'ist'edz'in'o sku'is la kap'o'n kaj pens'is:
’Ĉi tio ne de'ven'as de neni'o. Kiel pov'as est'i, ke neni'u el tiu'j rimed'o'j, kiu'j jam al mult'a'j ali'a'j help'is, ŝi'n help'as? Sed tiu soldat'o ŝi'n en'sorĉ'is — kaj tiel est'as!’ — Tia'j est'is ŝi'a'j pens'o'j tag'e kaj nokt'e. Kiam ŝi post'e foj'e en nokt'o hazard'e rigard'is el la kamerfenestro kaj vid'is, ke en la ĝarden'o star'as apud arb'o vual'it'a vir'o, kies okul'o'j turn'it'a'j al ŝi lum'is kiel ard'a'j karb'er'o'j — ŝi almenaŭ je sav'o de si'a anim'o asert'is tio'n — tiam ŝi est'is des pli cert'a, ke ŝi'a konjekt'o est'as real'a.

Do ŝi tre ĝoj'is, kiam Mikeš port'is la sci'ig'o'n en la dom'o'n, ke la ĉas'ist'o'j ricev'is ordon'o'n for'marŝ'i. ’Kio mi'n tuŝ'as, ĉiu'j pov'us rest'i ĉi tie; sed ĉar tiu unu for'ir'os, mi est'as pli kontent'a, ol se iu pag'us al mi cent floren'o'j'n.

Tio'n al ni la diabl'o ŝuld'is. Ĉiel ŝajn'as al mi, ke de tiu temp'o, kiam li est'as ĉe ni, Viktorka ne est'as plu tia, kia ŝi est'is, kaj ke li tamen i'o'n far'is al ŝi!’ dir'is la patr'o kaj la patr'in'o kaj la forĝ'ist'edz'in'o jes'is. Sed la forĝ'ist'edz'in'o esper'is, ke post la for'ig'o de tiu diabl'a potenc'o, ĉio fin'iĝ'os bon'e.

La soldat'o'j for'ir'is. La sam'a'n nokt'o'n est'is tiel mal'bon'e al Viktorka, ke la forĝ'ist'edz'in'o vol'is send'i iu'n por ven'ig'i pastr'o'n; ĉirkaŭ maten'o est'is al ŝi pli bon'e kaj post'e ĉiam pli kaj pli bon'e, ke ŝi post kelk'a'j tag'o'j mem for'las'is la lit'o'n. La forĝ'ist'edz'in'o atribu'is, kompren'ebl'e por si mem, la pli'bon'ig'o'n al tio, ke Viktorka sen'iĝ'is de la diabl'a potenc'o:
sed tamen ŝi prefer'is aŭd'i, kiam la hom'o'j rakont'is: ’Tiu forĝ'ist'edz'in'o, ŝi est'as mirakl'a doktor'in'o; se ŝi ne est'us, Viktorka ne marŝ'us plu.’ Kaj kiam ŝi tio'n tiel ĉie aŭd'is, ŝi fin'e mem kred'is, ke ŝi per si'a art'o sav'is la knab'in'o'n.

Sed ne est'is ankoraŭ gajn'it'e. Viktorka ir'is ja, ŝi ir'is eĉ sur la kort'o'n, sed al ĉiu ŝi ŝajn'is fremd'a. Ĝis nun ŝi ne parol'is, neniu'n ŝi atent'is kaj ŝi'a rigard'o est'is nebul'a. Sed la forĝ'ist'edz'in'o konsol'is ĉiu'j'n, ke tio pas'os kaj ŝi ne trov'is plu neces'e vek'i ĉe ŝi; la frat'in'o Maæenka dorm'is kun ŝi en la kamer'o de'nov'e kiel antaŭ'e.

La unu'a'n nokt'o'n, kiam la knab'in'o'j est'is sol'a'j, Maæenka sid'iĝ'is ĉe Viktorka sur la lit'o'n kaj per flat'em'a voĉ'o — ŝi est'as tre bon'a knab'in'o — ŝi demand'is ŝi'n, kial ŝi est'as tiel strang'kondut'a kaj ĉu io mank'as al ŝi? Viktorka rigard'is ŝi'n kaj dir'is neni'o'n.

’Vid'u, Viktorka, mi tre vol'us i'o'n dir'i al vi, sed mi ne kuraĝ'as, por ke vi ne est'u mal'bon'a.’ Viktorka ne'e sku'is la kap'o'n kaj dir'is:
’Rakont'u nur Maæenka.’ ’Vesper'e, antaŭ ol la soldat'o'j for'ir'is —’ komenc'is Maæenka; sed apenaŭ ŝi fin'dir'is, Viktorka pren'is ŝi'n je la man'o, rapid'e demand'ant'e:
’La soldat'o'j for'ir'is? kaj kie'n?’ ’For — kie'n, tio'n mi ne sci'as.’ ’Dank’al Di'o!’ Viktorka ĝem'is kaj re'met'is si'n en la kusen'o'j'n.

’Do aŭskult'u, Viktorka, sed nur ne koler'u je mi; mi sci'as, ke vi ne pov'is toler'i la ĉe'est'o'n de tiu nigr'a soldat'o kaj ke vi rigard'os mi'n mal'afabl'e, ke mi parol'is kun li.’ ’Ĉu vi parol'is kun li?’ re'foj'e rapid'e re'lev'iĝ'is Viktorka.

’Nu, kiel mi pov'is tio'n rifuz'i, kiam li tiel mi'n pet'is. Sed mi eĉ ne unu'foj'e rigard'is li'n — mi tim'is li'n. Li oft'e ĉirkaŭ'ir'is la dom'o'n, sed mi ĉiam for'kur'is, ĝis kiam li surpriz'is mi'n en la ĝarden'o. Li don'is al mi i'a'n spic'aĵ'o'n kaj li pet'is, ke mi kuir'u ĝi'n al vi, ke vi fart'os pli bon'e; sed mi dir'is al li, ke mi neni'o'n akcept'os de li — mi tim'is, ke li send'os al vi amarant'o'n. Kiam mi ne vol'is kaj ne vol'is pren'i la spic'aĵ'o'n, li dir'is:
’Do almenaŭ tio'n vi far'u al mi kaj dir'u al Viktorka, ke mi for'ir'as, sed ke mi neniam forges'os pri mi'a promes'o. Ŝi ankaŭ ne forges'u pri si'a — ke ni re'vid'os ni'n!’ Tio'n mi promes'is al li kaj nun mi komunik'as tio'n al vi. Sed vi neni'o'n tim'u, li ja ne re'ven'os plu kaj vi pov'os est'i trankvil'a,’ opini'is Maæenka.

’Bon'e, Maæenka, bon'e, vi est'as bon'a knab'in'o; dank'o'n por la komunik'o. Nun ir'u dorm'i, ir'u!’ dir'is Viktorka aŭd'int'e tio'n kaj man'kares'is ŝi'a'n rondformam brak'o'n.

Maæenka ord'ig'is ŝi'a'n kusen'o'n sub la kap'o, dezir'is bon'a'n nokt'o'n kaj kuŝ'iĝ'is.

Kiam mateme Maæenka vek'iĝ'is, la lit'o de Viktorka est'is jam mal'plen'a. Ŝi pens'is, ke ebl'e ŝi ir'is en la ĉambr'o'n al si'a kutim'a labor'o; sed Viktorka ne est'is en la ĉambr'o kaj en la kort'o ŝi ankaŭ ne est'is. Al la ge'patr'o'j tio ŝajn'is strang'a, ili tuj al'vok'is la forĝ'ist'edz'in'o'n, ĉu ebl'e ŝi ir'is kun ŝi; sed eĉ tie ŝi ne est'is. ’Kie'n ŝi do perd'iĝ'is?’ demand'is unu la ali'a'n, tra'serĉ'ant'e ĉiu'n angul'o'n. La ĉeval'serv'ist'o kur'is ankaŭ al la fianĉ'o. Kiam ŝi neni'e est'is, kiam ankaŭ la fianĉ'o ven'is el la najbar'a vilaĝ'o kaj ankaŭ ne sci'is pri ŝi:
nur tiam la forĝ'ist'edz'in'o konfes'is la kolor'o'n, dir'ant'e: ’Mi pens'as, ke ŝi for'kur'is post la soldat'o!’ ’Tio ne est'as ver'o!’ kri'is la fianĉ'o.

’Vi erar'as!’ opini'is la ge'patr'o'j; ’ŝi ja ne pov'is li'n toler'i, kiel tio pov'us est'i?’ ’Nu, jam est'as tiel kaj ne ali'e!’ asert'is la forĝ'ist'edz'in'o kaj rakont'is part'e, kio'n Viktorka est'is konfid'int'a al ŝi.

Ankaŭ Maæenka komenc'is rakont'i, kio'n ŝi est'is vesper'e komunik'int'a al la frat'in'o kaj kiam oni fin'e al'don'is unu al ali'a, rezult'is al ĉiu'j, ke Viktorka sekv'is la soldat'o'n, ne pov'ant'e rezist'i al la sekret'a diabl'a fort'o, kiu reg'is super ŝi. ’Ŝi'n ni ne kulp'ig'u, ŝi ne pov'is kontraŭ'star'i, nur en tio ŝi est'as kulp'a, ke ŝi ne konfid'is ĉio'n pli fru'e al mi, ĝis kiam mi pov'is ankoraŭ help'i. Sed nun est'as mal'fru'e, li en'sorĉ'is ŝi'n — kaj ĝis kiam li vol'os, ŝi dev'as li'n sekv'i. Kaj eĉ se vi mem ŝi'n sekv'us kaj konduk'us ŝi'n hejm'e'n, ŝi de'nov'e dev'os sekv'i li'n.’ Tiel decid'is la forĝ'ist'edz'in'o.

’Mi tamen ir'os post ŝi, est'u la afer'o kia ajn. Ebl'e mi ig'os ŝi'n re'ven'i; ŝi est'is ĉiam tiel bon'a knab'in'o,’ opini'is la patr'o.

’Mi ir'as kun vi, patr'o!’ vok'is Toník, kiu aŭskult'is ĉio'n kvazaŭ en ekstaz'o.

’Vi rest'os hejm'e!’ sen'disput'ebl'e mal'permes'is la kamp'ar'an'o. ’Kiam oni est'as en koler'o, oni ne konsil'iĝ'as kun prudent'o; eĉ pov'us facil'e en'ven'i en mal'liber'ej'o'n aŭ en blank'a'n surtut'o'n*. Al kio ĝi konduk'us; vi sufer'is sufiĉ'e ankaŭ kun ni la last'a'n temp'o'n, ne far'u al vi pli grand'a'n dolor'o'n. Vi'a edz'in'o ŝi ne plu pov'as est'i, tio'n vi el'ig'u el la kap'o. Se vi vol'as atend'i unu jar'o'n je Maæenka, mi don'os ŝi'n al vi; ŝi est'as bon'a knab'in'o. Volont'e mi hav'us vi'n kiel fil'o'n, sed mi vi'n ne dev'ig'os; far'u kio'n ordon'as al vi la prudent'o.’ Ĉiu'j plor'is; sed la patr'o konsol'is ili'n:
’Ne plor'u, neniel help'os; se mi ne konduk'os ŝi'n re'e'n, ni dev'os ŝi'n rekomend'i al Di'o.’ La patr'o kun'pren'is por la voj'ir'o kelk'a'j'n rejn'a'j floren'o'j por el'spez'o'j, ordon'is al la dom'loĝ'ant'o'j, kio est'as far'ot'a, kaj ek'ir'is. Voj'ir'e li ĉie demand'is, ĉu oni vid'is tia'n kaj tia'n person'o'n, kaj pri'skrib'is la fil'in'o'n de la kap'o ĝis la pied'o'j; sed neni'u vid'is iu'n simil'a'n. En Josefov oni dir'is al li, ke la ĉas'ist'o'j for'marŝ'is en Hradecon; sed en Hradec oni dir'is al li, ke tiu nigr'a soldat'o al'iĝ'is al ali'a taĉment'o kaj ke li eĉ vol'is eks'iĝ'i. Kie'n li ven'is, tio'n ne pov'is dir'i la ĉas'ist'o — tio est'is la sam'a, kiu est'is garnizon'e

* far'iĝ'i kontraŭ'vol'e soldat'o, ĉar la tiu'temp'a'j la aŭstriaj soldat'o'j port'is blank'a'j'n surtut'o'j'n. Rim. de trad.

en la mastr'um'ej'o de Mikeš, — sed tio'n li cert'ig'is, ke Viktorkan neni'u vid'is. Mult'a'j konsil'is al li, ke li ir'u al la ofic'ej'o, ke tio est'os plej bon'a; sed la kamp'ar'an'o ne vol'is rilat'i kun la ofic'ej'o. ’Kun ofic'ej'o mi vol'as neni'o'n trakt'i,’ li dir'is, ’mi ne vol'as, ke oni ŝi'n al'konduk'u al mi eskort'e kiel vag'ist'in'o'n kaj ke la hom'o'j montr'u ŝi'n per la fingr'o'j.

Tiu'n hont'o'n mi ne far'os al ŝi. Ŝi est'u kie ajn, ĉie ŝi est'as en la man'o'j de Di'o; sen li'a vol'o de'fal'os de ŝi'a kap'o eĉ ne har'o. Se ŝi est'as re'ven'ont'a, ŝi re'ven'os, se ne, far'iĝ'u la vol'o de Di'o. Mi ne las'os trumpet'anonc'i ŝi'n tra la mond'o.’ Tiel li decid'is. La ĉas'ist'o'n li pet'is, ke li al Viktorka, se li vid'os ŝi'n aŭ i'o'n ek'sci'os pri ŝi, komunik'u, ke li, la patr'o, ŝi'n serĉ'is, kaj se ŝi vol'os hejm'e'n, ke li hav'ig'os al ŝi por bon'a vort'o kaj por mon'o hom'o'n, kiu ŝi'n konduk'os hejm'e'n. La ĉas'ist'o ĉio'n promes'is al li — li ja pas'ig'is ĉe li bon'a'j'n temp'o'j'n — kaj la kamp'ar'an'o re'ven'is hejm'e'n, trankvil'ig'it'a en si'a konscienc'o, ke li far'is, por kio sufiĉ'is li'a'j fort'o'j.

Ĉiu'j plor'is pro Viktorka, ofer'is por mes'o'j kaj por preĝ'ad'o; sed kiam pas'is du'on'jar'o, tri kvar'on'o'j da jar'o, kaj ankoraŭ ne est'is aŭd'it'a eĉ sci'ig'o pri ŝi, oni re'memor'is ŝi'n kvazaŭ ŝi mort'us. Tiel pas'is jar'o...

Iu'n tag'o'n ŝaf'gard'ist'o'j al'port'is en la vilaĝ'o'n nov'aĵ'o'n, ke ili vid'is en la sinjor'a arb'ar'o vir'in'o'n, kiu est'is ĝust'e tiel grand'a kaj tia'j'n nigr'a'j'n har'o'j'n hav'is kiel Viktorka. La serv'ist'ar'o de Mikeš tuj kur'is en la arb'ar'o'n kaj tra'kur'is ĝi'n tra'e kaj tra'e, sed pri simil'a person'o est'is eĉ ne post'sign'o. Mi est'is tiam ĉi tie la unu'a'n jar'o'n asistento ĉe mi'a antaŭ'ul'o, mi'a mort'int'a bo'patr'o. Kompren'ebl'e ni ankaŭ aŭd'is pri tio, kaj la ĉef'o dir'is al mi, kiam mi ir'is la post'a'n tag'o'n en la arb'ar'o'n, ke mi rigard'u la ĉirkaŭ'aĵ'o'n kaj atent'u pri tia person'o. Kaj efektiv'e mi ankaŭ vid'is la sam'a'n tag'o'n sur dekliv'o, ĝust'e super la kamp'o de Mikeš sub du abi'o'j, kies branĉ'o'j inter'plekt'iĝ'as, ke tie sid'as liberhara vir'in'o. Mi kon'is antaŭ'e Viktorkan, sed en tiu ruin'ig'it'a, sovaĝ'ig'it'a form'o nur mal'facil'e mi pov'is ŝi'n re'kon'i. Sed est'is ŝi! Ŝi'a vest'o hav'is elegant'a'n fason'o'n kaj dev'is est'i bel'a; sed nun ĝi est'is tut'e dis'ŝir'it'a. Laŭ ŝi'a figur'o mi re'kon'is, ke ŝi est'as — graved'a. Mal'laŭt'e mi for'ŝtel'ir'is de mi'a posten'o kaj rapid'is al mi'a ĉef'o. Tiu ir'is tio'n anonc'i en Žernovon. La ge'patr'o'j tre'eg'e plor'is kaj prefer'e ili vid'us ŝi'n sub ter'o. Sed kio'n far'i. Ni decid'is, ke ni serĉ'os, kie'n ŝi ir'as kaj kie ŝi dorm'as, por ke ni ŝi'n mal'sovaĝ'ig'u.

Iu'n tag'o'n vesper'e ŝi ven'is en Žernovon ĝis la mastr'um'ej'o, en la ĝarden'o'n de la patr'o. Ŝi sid'iĝ'is sub arb'o'n, ĉirkaŭ'pren'is la genu'o'j'n per ambaŭ brak'o'j, la menton'o'n ŝi apog'is sur ili, kaj tiel ŝi sid'is, fiks'e rigard'ant'e sur unu lok'o'n. La patr'in'o vol'is al'paŝ'i al ŝi, sed ŝi rapid'e lev'iĝ'is, trans'salt'is la palis'ar'o'n kaj mal'aper'is en la arb'ar'o. Mi'a ĉef'o dir'is, ke oni met'u al ŝi manĝ'aĵ'o'n kaj i'a'n vest'aĵ'o'n en la arb'ar'o'n sub la abi'o'j'n, ke ŝi ebl'e rimark'os tio'n kaj la ge'patr'o'j de Mikeš tuj al'port'is, kio'n ili juĝ'is neces'a. Mi mem met'is tio'n tie'n. La post'a'n tag'o'n mi ir'is rigard'i; el la manĝ'aĵ'o'j mank'is nur pan'o, kaj el la vest'aĵ'o'j la jup'o, tol'jak'o kaj ĉemiz'o. Ĉio ceter'a est'is tie ankoraŭ eĉ la tri'a'n tag'o'n. Mi for'pren'is tio'n, por ke tio'n ne for'port'u iu ne kompetent'a.

Dum long'a temp'o ni ne pov'is trov'i la lok'o'n, kie ŝi tra'nokt'as, ĝis fin'e mi el'spion'is, ke est'as sub tri abi'o'j en grot'o. Ver'ŝajn'e ĝi est'is iam ŝton'min'ej'o. La en'ir'ej'o est'is tiel kaŝ'it'a per arb'et'aĵ'o, ke ĝi'n ne'kon'ant'o eĉ ne trov'us kaj ŝi ĝi'n bar'is ankaŭ per pice'branĉ'o'j. Iu'n foj'o'n mi en'ramp'is tie'n. Unu aŭ du hom'o'j hav'as tie spac'o'n. Viktorka hav'is tie neni'o'n krom iom da sek'a branĉ'aĵ'o kaj musk'o. La kon'at'ul'o'j kaj la parenc'o'j kaj precip'e ŝi'a patr'o kaj Maæenka, kiu jam est'is fianĉ'in'o de Toník, embuskatendis ŝi'n divers'lok'e kaj dezir'is kun ŝi parol'i kaj volont'e ili konduk'us ŝi'n en la dom'o'n; sed ŝi tre evit'is la hom'o'j'n kaj dum tag'o oni pov'is ŝi'n mal'oft'e vid'i.

Kiam re'foj'e ŝi ven'is iu'n vesper'o'n sid'iĝ'i al la dom'o, Maæenka al'paŝ'is al ŝi de mallantaŭe kaj pet'is ŝi'n per si'a flat'em'a voĉ'o:
’Ven'u, Viktorka, ven'u dorm'i kun mi en la kamer'o'n, jam long'e vi ne dorm'is kun mi; mi kaj ĉiu'j sopir'is je vi. Ven'u kun mi!’ Viktorka rigard'is ŝi'n, las'is si'n pren'i je la man'o kaj las'is si'n konduk'i en la vestibl'o'n. Sed subit'e ŝi re'salt'is kaj est'is for. Post tio oni ne vid'is ŝi'n dum kelk'a'j tag'o'j ĉe la dom'o.

Foj'e nokt'e mi embuskatendis ĉas'aĵ'o'n sur la dekliv'o super Staré bělidlo. La lun'o lum'is kiel en tag'o. Jen mi vid'as Viktorkan el'ir'i el la arb'ar'o. Kiam ŝi ir'is, ŝi port'is la man'o'j'n sub la brust'o kun'met'it'a'j unu super la ali'a'n, la kap'o'n klin'it'a'n al ter'o kaj kur'is tiel facil'mov'e, ke ŝajn'is, kvazaŭ ŝi ne tuŝ'us la ter'o'n. Ĝust'e tiel ŝi for'kur'is el la arb'ar'o kaj rekt'e al la kluz'o. Mi ŝi'n vid'is jam tiam de temp'o al temp'o sid'i ĉe la akv'o aŭ sur la dekliv'o sub la grand'a kverk'o, kaj sekv'e mi ne tuj atent'is pri tio. Sed kiam mi bon'e rigard'is, mi vid'is, ke ŝi i'o'n ĵet'as en la akv'o'n, kaj mi aŭd'is ŝi'n tiel sovaĝ'e rid'i, ke mi'a'j har'o'j hirt'iĝ'is. Mi'a hund'o komenc'is terur'e ĝem'boj'i. Tiam mi trem'is pro terur'o. Sed Viktorka post'e sid'iĝ'is sur ŝtip'o'n kaj kant'is.

Mi kompren'is eĉ ne vort'o'n, sed la melodi'o est'is la sam'a kiel tiu ĉe lul'kant'o, kiu'n la patr'in'o'j kant'as al la infan'o'j:

Tiu melodi'o son'is en la nokt'o tiel plend'e, ke mi pro angor'o apenaŭ el'ten'is star'i sur la lok'o. Du hor'o'j'n ŝi sid'is kaj kant'is. De tiu temp'o ŝi est'as ĉiu'vesper'e ĝis nokt'o ĉe la kluz'o kaj kant'as tiu'n lul'kant'o'n. La post'a'n tag'o'n maten'e mi rakont'is tio'n al mi'a ĉef'o, sed li tuj diven'is, kio'n ŝi ver'ŝajn'e ĵet'is en la akv'o'n. Kaj fakt'e est'is tiel.

Kiam ni re'foj'e vid'is ŝi'n, ŝi'a figur'o est'is ŝanĝ'it'a. La patr'in'o kaj la ceter'a'j terur'iĝ'is; sed kio'n far'i. Ne'sci'o ne far'as pek'o'j'n!

Iom post iom ŝi kutim'is ir'i eĉ al ni'a pord'o, ordinar'e kiam mal'sat'o dev'ig'is ŝi'n. Sed kiel hodiaŭ ŝi far'as tio'n, sam'e eĉ tiam:
ŝi ven'is, star'iĝ'is silent'e ĉe la pord'o kaj daŭr'e star'is. Mi'a edz'in'o — tiam ŝi est'is ankoraŭ knab'in'o — tuj don'is al ŝi i'o'n por manĝ'i, ŝi sen'vort'e pren'is tio'n kaj kur'is en la arb'ar'o'n. Kiam mi ir'as tra la arb'ar'o kaj renkont'as ŝi'n, kaj don'as pan'o'n al ŝi, ŝi pren'as ĝi'n; sed se mi vol'us kun ŝi parol'i, ŝi for'kur'as kaj akcept'as neni'o'n. La flor'o'j'n ŝi precip'e am'as. Se ŝi ne port'as buked'o'n en la man'o, ŝi hav'as ĝi'n post la tol'jak'o; sed se ŝi vid'as infan'o'n aŭ kiam ŝi ven'as i'e'n, ŝi dis'don'as ili'n. Ĉu ŝi konsci'as, kio'n ŝi far'as, kiu pov'as tio'n sci'i! Mi mem volont'e vol'us sci'i, kio okaz'as en tiu ŝi'a erar'iĝ'int'a kap'o; sed kiu pov'us klar'ig'i tio'n? — ŝi kred'ebl'e neniam! — Kiam Maæenka kaj Toník solen'is la edz'i ̧feston kaj vetur'is al la preĝejakto en Ĉaervená Hóra, Viktorka al'kur'is — Di'o sci'as, ĉu hazard'e aŭ ĉu ŝi sci'is pri tio — en la dom'o'n. Ŝi hav'is flor'o'j'n en la antaŭ'tuk'o. Apenaŭ ŝi ven'is al la sojl'o, ŝi dis'ĵet'is la flor'o'j'n sur la kort'o'n. La patr'in'o komenc'is plor'i, port'is al ŝi ekster'e'n kuk'o'j'n kaj kio'n bon'a'n oni hav'is en la dom'o; sed ŝi turn'iĝ'is kaj for'kur'is.

La patr'o tre sufer'is pro tio, ĉar li am'is ŝi'n. La tri'a'n jar'o'n li mort'is. Mi est'is ĝust'e en la vilaĝ'o. La edz'in'o de Toník kaj li mem plor'ant'e demand'is mi'n, ĉu mi vid'is Viktorkan. Ili volont'e konduk'us ŝi'n en la dom'o'n, sed ili ne sci'is kia'manier'e. La patr'o ne pov'is, kiel oni dir'is, la last'a'n foj'o'n el'spir'i, kaj ĉiu'j opini'is, ke ŝi re'ten'as li'a'n anim'o'n. Mi re'ven'is en la arb'ar'o'n esperant'e ŝi'n re'vid'i, kaj mi pens'is, ke mi tio'n dir'os al ŝi, ŝi kompren'u mi'n aŭ ne.

Ŝi sid'is sub la abi'o'j. Mi preter'ir'is, kvazaŭ neni'o est'us okaz'int'a kaj nur ne'grav'e, por ŝi'n ne tim'ig'i, mi dir'is:
’Viktorka, vi'a patr'o mort'as, vi pov'us ir'i hejm'e'n.’ Ŝi ne re'ag'is, kvazaŭ ŝi ne est'us aŭd'int'a. Do mi pens'is, ke ĉio est'as van'a, kaj mi ir'is en la vilaĝ'o'n por komunik'i tio'n al ili. Mi ankoraŭ parol'is kun Maæenka sur la sojl'o, kiam la ĉeval'serv'ist'o vok'is:
’Jen Viktorka efektiv'e ven'as en la ĝarden'o'n!’ ’Toník! el'konduk'u la bapt'an'o'j'n kaj kaŝ'u vi'n, por ke ni ne tim'ig'u ŝi'n!’ dir'is Maæenka kaj ir'is en la ĝarden'o'n.

Post moment'o ŝi konduk'is silent'e Viktorkan en la ĉambr'o'n. Tiu ĉi lud'is per primol'o kaj ŝi'a'j bel'a'j, sed sen'bril'a'j nigr'a'j okul'o'j eĉ ne supr'e'n'lev'iĝ'is de ĝi. Maæenka konduk'is ŝi'n kiel blind'ul'in'o'n. En la ĉambr'o est'is silent'o. Ĉe unu flank'o de la lit'o genu'is la patr'in'o; ĉe la pied'o'j unu sol'a fil'o; la mal'jun'ul'o hav'is la man'o'j'n kruc'met'it'a'j sur la brust'o, li'a'j okul'o'j est'is turn'it'a'j al la ĉiel'o. Ili agoni'is. Maæenka konduk'is Viktorkan ĝis la lit'o mem:
La mort'ant'o turn'is la okul'o'j'n al ili kaj feliĉ'a rid'et'o ek'flirt'is sur li'a vizaĝ'o. Li vol'is lev'i la man'o'n, sed ne pov'is:
Viktorka ebl'e pens'is, ke li i'o'n vol'as kaj ŝi met'is la primol'o'n en li'a'n man'o'n. Ankoraŭ unu'foj'e la mal'san'ul'o rigard'is ŝi'n, suspir'is kaj est'is mort'int'a. Ŝi facil'ig'is li'a'n last'a'n hor'o'n. La patr'in'o komenc'is plor'eg'i kaj kiam Viktorka aŭd'is tiom da voĉ'o'j, ŝi sovaĝ'e rigard'is ĉirkaŭ si kaj el'kur'int'e tra la pord'o mal'aper'is.

Mi ne sci'as, ĉu ŝi est'is iam ankaŭ intern'e de si'a nask'iĝ'a dom'o. En la daŭr'o de tiu'j dek kvin jar'o'j, de kiam ŝi loĝ'as ĉi tie en la arb'ar'o, mi aŭd'is ŝi'n unu'foj'e parol'i. Ĝis la mort'o mi ne forges'os tio'n. — Foj'e mi ir'is mal'supr'e'n al la pont'o. Sur la ŝose'o vetur'is la kastel'a'j serv'ist'o'j kun lign'o, sur la herb'ej'o mi vid'is paŝ'i Orkapulon, skrib'ist'o'n el la kastel'o. La knab'in'o'j mok'nom'is li'n tiel, ĉar ili ne vol'is memor'i li'a'n german'a'n nom'o'n, part'e pro tio, ke li hav'is tre bel'a'j'n, sufiĉ'e long'a'j'n or'kolor'a'j'n har'o'j'n. Laŭ de'ven'o li est'is german'o. Li ir'is trans la herb'ej'o'n kaj ĉar est'is varm'e, li de'met'is la ĉap'o'n kaj ir'is liberhare.

Jen subit'e, kvazaŭ ŝi est'us fal'int'a de la ĉiel'o, el'kur'is de ie subit'e Viktorka, kapt'is li'n je la har'o'j, komenc'is li'n ŝir'i kaj ŝancel'is li'n, kvazaŭ li est'us marcipan'a figur'o. La german'o kri'is el tut'a gorĝ'o. Mi flug'is mal'supr'e'n de la dekliv'o; sed Viktorka furioz'is, mord'is li'a'j'n man'o'j'n, kri'is per voĉ'o plen'a de furioz'o:
’Nun mi vi'n hav'as en pov'o, vi serpent'o, vi diabl'o! Mi vi'n dis'ŝir'os! Kie'n vi met'is mi'a'n fil'in'o'n, vi diabl'o? Diabl'o, re'don'u ŝi'n al mi!’ kaj ŝi tiel furioz'iĝ'is, ke ŝi nur raŭk'is, ke oni eĉ kompren'i ne pov'is ŝi'n. La german'o ne kompren'is ŝi'n, li est'is preskaŭ sen'konsci'a. Sed eĉ ni ambaŭ, ni neniel trankvil'ig'us ŝi'n, se ne est'us la serv'ist'o'j. Vid'ant'e la inter'bat'iĝ'o'n, ili al'kur'is sur la herb'ej'o'n kaj nur tiam ni el'ŝir'is la kompat'ind'a'n skrib'ist'o'n el ŝi'a'j man'o'j. Sed kiam ni vol'is ŝi'n kun'pren'i, ŝi el'ŝir'iĝ'is al ni ĉiu'fort'e kaj kur'is al la arb'ar'o; de la arb'ar'o ŝi ĵet'is sur ni'n ŝton'o'j'n kaj mal'ben'is ĝis la firmament'o, tiel ke la nub'o'j trem'is. Post'e mi ŝi'n kelk'a'j tag'o'j eĉ ne vid'is.

La german'o mal'san'iĝ'is de tio kaj li tiel tim'is Viktorkan, ke li prefer'e for'ir'is de ĉi tie. La knab'in'o'j pri'rid'is li'n, sed kio plu:
kiu for'kur'as, gajn'as kaj eĉ sen li prosper'os gren'o sur la kamp'o'j. Ni ankaŭ ne ek'sopir'is je li.

Kaj nun, avi'nj'o, jen vi hav'as la tut'a'n histori'o'n pri Viktorka, kiel mi ĝi'n aŭd'is, part'e de la mort'int'a forĝ'ist'edz'in'o, part'e de Maæenka. Kio ali'a okaz'is, kiu sci'as tio'n; sed laŭ ĉio, dev'is mal'bon'e okaz'i, kaj kiu hav'as tiu'n anim'o'n sur la konscienc'o, mal'facil'e tio'n port'as.” — Avi'nj'o viŝ'is si'a'j'n post'plor'a'j'n vang'o'j'n kaj dir'is kun afabl'a rid'et'o:
”Do, mi dank'as vi'n; kor'tuŝ'ant'a histori'o.

Tio'n oni dev'as dir'i, ke la bapt'o'patr'o sci'as rakont'i kiel skrib'em'ul'o; oni aŭskult'us li'n kaj aŭskult'us kaj oni tut'e forges'us, ke la sun'o est'as trans la mont'o'j.” Ĉe tio avi'nj'o montr'is la ombr'o'j'n, kiu'j etend'iĝ'is en la ĉambr'o kaj kun'met'is la spindel'o'n.

”Atend'u moment'o'n, mi ŝut'os gren'o'n al la kort'bird'ar'o, por ke mi pov'u vi'n akompan'i de la mont'o,” pet'is la edz'in'o de la arb'ar'ist'o, kaj avi'nj'o volont'e atend'is.

”Kaj mi ir'os kun vi ĝis la pont'o, mi dev'as ankoraŭ ir'i en la arb'ar'o'n,” dir'is la arb'ar'ist'o, lev'iĝ'ant'e de la tabl'o.

La arbaristedzino kur'is por gren'o kaj post mal'grand'a paŭz'o aŭd'iĝ'is en la kort'o laŭt'a vok'ad'o:
”Put, put, put!”

Plej unu'a est'is ar'o da paser'o'j kvazaŭ tiu vok'ad'o koncern'us ili'n. La arbaristedzino ankaŭ dir'is:
”Nu, vi est'as la plej unu'a'j.” Sed ili eĉ ne atent'is pri tio.

Avi'nj'o star'is sur la sojl'o kaj ten'is la infan'o'j'n ĉe si, por ke ili ne tim'ig'u la kort'bird'o'j'n, kiu'j'n ŝi kun vid'ebl'a plezur'o rigard'is. Kiel mult'e da kort'bird'ar'o! Blank'a'j kaj griz'a'j anser'o'j kun anser'id'o'j, anas'o'j kun anas'id'o'j, nigr'a'j anas'o'j turk'in'o'j, bel'a'j kok'in'o'j hejm'e kultur'it'a'j kaj tirolaj kok'o'j alt'krur'a'j, plum'tuf'a'j kun mal'ord'ig'it'a plum'ar'o sur la kol'o, pav'o'j, numid'o'j, meleagr'in'o'j kun meleagr'o, kiu blek'is kaj si'n ŝvel'ig'is, kvazaŭ li est'us tre grav'a, kolomb'o'j ordinar'a'j kaj plumtrenantaj — ĉio inter'puŝ'iĝ'is en unu amas'o, avid'is la gren'o'n, pied'prem'is si'a'j'n pied'o'j'n; unu salt'is trans la ali'a'n, sub'ramp'is kaj tra'puŝ'iĝ'is, kie nur est'is ebl'e; kaj la paser'o'j, fripon'o'j, hav'ant'e plen'a'j'n ventr'o'j'n, salt'is sur la dors'o'j de la mal'saĝ'a'j anser'o'j kaj anas'o'j. Ne mal'proksim'e sid'is kunikl'o'j; mal'sovaĝ'ig'it'a sciur'o rigard'is la infan'o'j'n de hipokaŝtan'arb'o, ten'ant'e la vost'o'n super si kiel kask'o'n; kaj sur la palis'bar'il'o sid'is kat'o, rigard'ant'e per avid'a okul'o la paser'o'j'n; la kapreol'in'o las'is si'n grat'i sur la kap'o de Barunka, sed la hund'o'j sid'is silent'e ĉirkaŭ la infan'o'j, ĉar la arbaristedzino ten'is en la man'o verg'o'n. Sed kiam nigr'a vir'kok'o persekut'is anser'id'o'n, kiu pren'is li'a'n grajn'o'n sub la bek'o kaj tiu ĉi for'kur'ant'e pas'is preter la buŝ'o de Hektor, tiu ĉi tamen ne pov'is si'n re'ten'i, ke li ne vol'u buŝ'kapt'i ĝi'n.

”Vid'u la mal'jun'a'n azen'o'n, kiel li vol'as lud'et'i. Jen vi hav'as memor'aĵ'o'n!” ek'kri'is la mastr'in'o kaj skurĝ'is li'n per la verg'o.

Hektor ek'hont'is antaŭ si'a'j jun'a'j koleg'o'j pro tiu pun'o kaj kun mal'lev'it'a kap'o li for'tren'is si'n en la koridor'o'n.

Sed avi'nj'o dir'is:
”Ĉu la fil'o pov'us est'i pli bon'a ol la patr'o?” Hektor est'is nom'e fil'o de Sultán, kiu mordbuĉis tiom da bel'a'j anser'id'o'j de avi'nj'o.

La nutr'ad'o est'is fin'it'a kaj la kort'bird'ar'o for'ir'is en si'a'j'n rest'ej'o'j'n. La infan'o'j ricev'is de Frantík kaj Bedæich bel'a'j'n pav'plum'o'j'n, la arbaristedzino don'is al avi'nj'o por kovmeto ov'o'j'n de la tirolaj kok'in'o'j kaj met'is Anuškan sur la brak'o'n, la arb'ar'ist'o ĵet'is la paf'il'o'n trans la ŝultr'o'n, vok'is Hektor'o'n kaj ĉiu'j el'ir'is el la gast'am'a dom'o. La kapreol'in'o ir'is ankaŭ kun ili kiel hund'o.

Sub la mont'o la arbaristedzino dezir'is bon'a'n nokt'o'n al ĉiu'j kaj ir'is re'e'n kun la infan'o'j kaj ĉe la pont'o la arb'ar'ist'o don'is al avi'nj'o si'a'n sun'brun'ig'it'a'n dekstr'a'n man'o'n kaj ir'is en la arb'ar'o'n. J'a'n long'e rigard'is post li, post'e li dir'is al Barunka:
”Kiam mi est'os ankoraŭ iom pli grand'a, mi ir'os kun sinjor'o Beyer kaj mi ankaŭ ir'os atend'i ĉas'aĵ'o'n en embusk'o.”

”Sed tiam oni dev'as send'i ankoraŭ iu'n kun vi; vi tim'as ja arbarfeinojn kaj fajrovirojn!” rid'is pri li Barunka.

”Eĥ kio'n vi sci'as,” J'a'n koler'is; ”kiam mi est'os pli grand'a, mi ne tim'os!”

Sed avi'nj'o, ir'ant'e preter la kluz'o, rigard'is la musk'o'kovr'it'a'n trunkŝtipon kaj re'memor'ant'e pri Viktorka, ŝi suspir'is:
”Kompat'ind'a knab'in'o!”

Vi'i

La post'a'n tag'o'n antaŭ tag'mez'o avi'nj'o el'ir'is kun la infan'o'j tra la pord'o.

”Dec'e kondut'u,” ordon'is la patr'in'o, akompan'ant'e ili'n trans la sojl'o'n; ”neni'o'n tuŝ'u en la kastel'o kaj kis'u ĝentil'e la man'o'n de la princ'in'o.”

La infan'o'j est'is kiel flor'o'j, kaj avi'nj'o ankaŭ hav'is fest'a'n vest'o'n:
diantkoloran jup'o'n, la antaŭ'tuk'o'n blank'a kiel glaci'o, damask'an lazur'kolor'a'n jak'o'n, kuf'o'n kun ’kolombin'o’ kaj ĉirkaŭ la kol'o granat'o'j'n kun la taler'o.

”Por kio vi kun'pren'as la ŝultr'o'tuk'o'n? Ne pluv'os, la ĉiel'o est'as klar'a,” opini'is sinjor'in'o Prošková.

”Oni est'as kvazaŭ sen'brak'a, se oni ne hav'as i'o'n por ten'i; est'as jam kutim'o, ke mi i'o'n kun'port'u,” dir'is avi'nj'o.

”Nun ir'u unu post la ali'a, por ke vi'a'j pantalon'o'j ne mal'sek'iĝ'u en la herb'o. Vi, Barunka, ir'u antaŭ'e, mi gvid'os Adélkan, ŝi ne sci'as atent'i pri la voj'o!” ordon'is avi'nj'o, pren'ant'e je la man'o Adélkan, kiu kun grand'a plezur'o rigard'is ŝi'n.

En la frukt'o'ĝarden'o salt'is Nigr'a, la kok'in'o de Adélka:
ĝi est'is unu el la kvar, kiu'j'n avi'nj'o vetur'ig'is al la infan'o'j el la mont'ar'a vilaĝ'o. Avi'nj'o ĝi'n tiel mal'sovaĝ'ig'is, ke ĝi bek'manĝ'is el la man'o'j de la infan'o'j kaj ĉiu'foj'e, kiam ĝi el'las'is ov'o'n, ĝi al'kur'is al Adélka por pec'o da bulk'o, kiu'n la knab'in'o rezerv'is por ĝi de si'a maten'manĝ'o.

”Ir'u al pa'nj'o, Nigr'a, mi las'is tie por vi la bulk'o'n; mi ir'as al la princ'in'o!” Adélka vok'is al la kok'in'o. Sed tiu, kvazaŭ ne kompren'ant'e, kur'eg'is al ŝi kaj vol'is ŝi'n per la bek'o tir'i je la vest'o.

Ŝŝŝa!” for'pel'is ŝi'n la knab'in'o; sed la kok'in'o ne vol'is for'ir'i, ĝis kiam ĝi'n avi'nj'o frap'is sur la flug'il'o'j'n per la ŝultr'o'tuk'o.

Ili re'foj'e ir'is pec'o'n da voj'o plu'e'n. Jen, ho ve! nov'a akcident'o minac'is la blank'a'n vest'o'n. De la dekliv'o si'n pel'is ambaŭ hund'o'j, trans'vad'is la kanal'o'n, sur la bord'o iom for'sku'is de si la akv'o'n kaj unu'salt'e est'is ĉe avi'nj'o.

koler'is avi'nj'o, minac'ant'e al ili. La hund'o'j, aŭd'ant'e la koler'a'n voĉ'o'n de avi'nj'o kaj vid'ant'e la streĉ'it'a'n brak'o'n kun la ŝultr'o'tuk'o, halt'is, pens'ant'e, kio'n ĝi signif'u. La infan'o'j ankaŭ insult'is ili'n, kaj J'a'n lev'is ŝton'o'n, vol'ant'e ĵet'i sur ili'n; sed la ŝton'o fal'is en la kanal'o'n. La hund'o'j, kutim'int'a'j al'port'i el la akv'o la objekt'o'j'n ĵet'it'a'j'n al ili, konjekt'is, ke la infan'o'j vol'as nur iel lud'et'i kun ili kaj kur'is plen'ĝoj'e en la akv'o'n; tamen post moment'o ili est'is re'foj'e ekster'e kaj komenc'is gaj'e rond'kur'i ĉirkaŭ la infan'o'j. La infan'o'j kri'is kaj kaŝ'is si'n mal'antaŭ avi'nj'o'n; avi'nj'o ne sci'is plu konsil'o'n. ”Mi ir'os hejm'e'n kaj al'vok'os Bětkan,” opini'is Barunka.

”Kie'n vi rapid'as:
al edz'i ̧festo aŭ al festen'o?” li demand'is, turn'ant'e la flar'tabak'uj'o'n inter la fingr'o'j.

”La princ'in'o ni'n invit'is,” el'puŝ'is la infan'o'j kaj avi'nj'o tuj rakont'is, kiel ŝi renkont'iĝ'is kun la princ'in'o en la altan'o.

”Aĥ tiel est'as!” dir'is sinjor'o patr'o, pren'ant'e doz'o'n da flar'tabak'o. ”Nu, ir'u do. Adélka post'e dir'os al mi, kio'n ŝi vid'is tie. Kaj vi, Jeník, se vi'n la princ'in'o demand'os, kie'n la fring'o per la naz'o sid'iĝ'as? Vi ne sci'as tio'n, ĉu ne?”

”Ŝi ja ne demand'os,” opini'is J'a'n kaj kur'is antaŭ'e'n, por ke li'n sinjor'o patr'o plu ne koler'ig'u. Sinjor'o patr'o rid'et'is, salut'is avi'nj'o'n kaj ir'is al la kluz'o.

Ĉe la gast'ej'o lud'is la infan'o'j de Kudrna:
ili far'is muel'il'o'j'n kaj Cilka braklulis.

”Kiam mi est'os grand'a, mi ĝi'n ankaŭ vid'os, la patr'o dir'is al mi, ke mi ir'os en la mond'o'n,” re'foj'e al tio respond'is la petol'em'a Vavæinek. Sed la ali'a knab'o, Václav, kaj Cilka dir'is:
”Se ankaŭ ni pov'us ir'i tie'n por rigard'i!”

”Nu, ne plend'u, mi al'port'os i'o'n al vi,” dir'is al ili J'a'n, ”kaj mi rakont'os al vi, kiel est'as tie.”

Fin'e tamen avi'nj'o ven'is kun la infan'o'j al la park'o, kie jam atend'is ili'n sinjor'o Prošek.

La princ'a park'o est'is por ĉiu mal'ferm'it'a, ĝi ne est'is tro mal'proksim'e de Staré bělidlo, sed avi'nj'o kun la infan'o'j nur mal'oft'e en'ir'is tie'n, precip'e, kiam tie est'is la posed'ant'o'j. Kvankam ŝi admir'is la bel'a'n aranĝ'o'n de ĉio, la bel'eg'a'j'n flor'o'j'n, la ekzotik'a'j'n arb'o'j'n, la fontan'o'j'n kaj la orskvamajn fiŝ'o'j'n en la lag'o, ŝi tamen prefer'is ir'i kun la infan'o'j sur herb'ej'o'n aŭ en arb'ar'o'n. Tie ili pov'is sen'tim'e rul'iĝ'i sur la mol'a, verd'a tapiŝ'o, tie ili pov'is flar'i ĉiu'n flor'o'n kaj ankaŭ pluk'i ili'n por buked'o'j kaj kron'o'j. En la kamp'o kresk'is ja nek oranĝ'arb'o'j, nek citron'arb'o'j, sed tie kaj ali'e star'is branĉ'larĝ'a meriz'arb'o aŭ sovaĝ'a pir'arb'o; ili est'is plen'a'j de frukt'o'j kaj ĉiu pov'is pluk'i laŭ'vol'e.

En la arb'ar'o est'is abund'e da frag'o'j, mirtel'o'j, fung'o'j kaj migdalgustaj avel'o'j. Ne est'is tie fontan'o'j, sed kun plezur'o avi'nj'o halt'is kun la infan'o'j ĉe la kluz'o. Ili rigard'is, kiel la ond'o'j sur la kluz'o rapid'eg'e mal'supr'e'n'flu'as, supr'e'n'salt'ant'e je milion'o'j da gut'o'j, er'ig'it'e re'fal'as, ankoraŭ unu'foj'e trans'rul'iĝ'as en la ŝaŭm'ant'a kaldron'o kaj nur post'e kun'ig'it'a'j en unu flu'o rapid'as plu'e'n sen'bru'e. Super la kluz'o ne est'is orskvamaj fiŝ'o'j, kutim'int'a'j je pec'o'j da bulk'o, sed kiam avi'nj'o preter'ir'is, ŝi ŝov'is la man'o'n en la pendpoŝon, don'is al Adélka en antaŭ'tuk'o'n la pan'er'o'j'n, kaj tuj kiam la infan'o'j ili'n ĵet'is en la akv'o'n, el'naĝ'is el profund'a akvokavaĵo mult'a'j fiŝ'o'j. Plej proksim'e'n al la supr'aĵ'o al'naĝ'is la arĝentobrilaj plot'o'j kaj avid'e kapt'is la pan'er'o'j'n, inter ili tra'pas'is sag'rapid'e perk'o'j kun streĉ'it'a dors'o, iom apud'e interŝoviĝis graci'a bram'o kun long'a'j buŝ'har'o'j; oni pov'is ankaŭ vid'i ventrodikajn karp'o'j'n kaj plat'kap'a'j'n lojt'o'j'n.

Sur la herb'ej'o avi'nj'o renkont'iĝ'is kun hom'o'j, kiu'j tuj salut'is:
”Est'u laŭd'at'a Jesuo Krist'o!” aŭ: ”Di'o don'u bon'a'n tag'o'n!” La halt'int'o'j demand'is: ”Do, kie'n avi'nj'o?

Kiel vi fart'as? Kio'n oni far'as ĉe vi?” kaj ŝi tuj i'o'n ek'sci'is de ili.

Sed en la kastel'o? Tie est'is tut'e ali'a viv'o! Jen kur'is livre'vest'it'a serv'ist'o, jen ĉambr'ist'in'o en silk'aĵ'o, jen sinjor'o kaj re'foj'e sinjor'o, kaj ĉiu'j port'is la kap'o'n pli supr'e'n, ol ĝi al ili el'kresk'is kaj fierpaŝis kiel pav'o'j, kiu'j nur rajt'as promen'i sur la herb'o'bed'o. Se iu el ili salut'is avi'nj'o'n, li dir'is nur sen'atent'e:
”Gut'e'n Morgen!” aŭ ”Bonjour!” kaj avi'nj'o ruĝ'iĝ'is kaj ne sci'is, ĉu ŝi dir'u ”Ĝis etern'e!” aŭ:
”Don'u ĝi'n Di'o!” Ŝi ĉiam dir'is hejm'e:
”Tie en la kastel'o est'as ver'a Babilono!”

Antaŭ la kastel'o sid'is du livre'vest'it'a'j serv'ist'o'j, unu ĉe ĉiu flank'o de la pord'o; tiu mal'dekstr'e hav'is la man'o'j'n kun'met'it'a'j en dolĉ'a ’far niente’ sur la genu'o'j, kaj la dekstr'a hav'is la man'o'j'n kun'met'it'a'j sur la brust'o kaj rigard'is al Di'o en la fenestr'o'j'n. Kiam sinjor'o Prošek ven'is al ili, ili salut'is li'n german'e, ĉiu kun ali'a akcent'o. La antaŭ'ĉambr'o est'is pavim'it'a per blank'a'j marmor'a'j tabul'o'j, mez'e star'is bel'e far'it'a bilard'o. Laŭ'long'e de la mur'o'j star'is sur verdmarmoraj postament'o'j blank'a'j gips'a'j statu'o'j, reprezent'ant'a'j mit'ologi'a'j'n person'o'j'n. Kvar pord'o'j konduk'is en la apartament'o'n de la princ'in'o. Ĉe unu sid'is en fotel'o ĉambr'ist'o en nigr'a frak'o kaj dorm'is. En tiu'n ĉambr'o'n sinjor'o Prošek konduk'is avi'nj'o'n kun la infan'o'j. La ĉambr'ist'o aŭd'ant'e susur'o'n mov'iĝ'is; sed vid'ant'e sinjor'o'n Prošek, li salut'is kaj demand'is, kiu afer'o ven'ig'as la sinjor'o'n en la kastel'o'n.

”La princ'in'o dezir'is, ke ŝi'n hodiaŭ vizit'u mi'a bo'patr'in'o kun la infan'o'j. Mi pet'as, sinjor'o Leopold, anonc'u ili'n,” dir'is sinjor'o Prošek. Sinjor'o Leopold supr'e'n'tir'is la brov'o'j'n, ŝultr'um'is, dir'ant'e:
”Mi ne sci'as, ĉu ŝi vol'os ili'n akcept'i; ŝi est'as en si'a kabinet'o kaj labor'as. Sed mi pov'as ili'n anonc'i.”

Li lev'iĝ'is kaj mal'rapid'e en'ir'is tra la pord'o, ĉe kiu li sid'is. Post moment'o li re'ven'is kaj las'ant'e la pord'o'n mal'ferm'it'a, li moŝtfavore kap'o'sign'is, ke ili en'ir'u.

Sinjor'o Prošek re'en'ir'is kaj avi'nj'o kun la infan'o'j en'ir'is en luks'a'n salon'o'n. En la infan'o'j re'ten'iĝ'is la spir'o kaj ili'a'j pied'o'j glit'is sur la plank'o, glat'a kiel glaci'o. Avi'nj'o est'is kvazaŭ en ekstaz'o; ŝi demand'is si'n mem, ĉu ŝi sur'paŝ'u la brod'it'a'j'n tapiŝ'o'j'n. ”Etern'a domaĝ'o!” ŝi dir'is al si. Sed kio'n far'i, ili kuŝ'is ĉie kaj la ĉambr'ist'o ankaŭ paŝ'is sur ili.

La ĉambr'ist'o konduk'is ili'n tra koncert'salon'o kaj bibliotek'o ĝis la kabinet'o de la princ'in'o; post'e li re'ven'is al si'a fotel'o, murmur'ant'e en la lip'har'o'j'n:
”La moŝtsinjoroj hav'as strang'a'j'n kapric'o'j'n, oni serv'u ĉi tie al vulgar'a mal'jun'ul'in'o kaj al infan'o'j.”

En la kabinet'o de la princ'in'o est'is hel'verd'a'j tapet'o'j, per or'o brod'it'a'j, sam'a'j est'is ankaŭ la pord'o'kurten'o'j kaj tiu'j ĉe unu sol'a fenestr'o, kiu est'is preskaŭ sam'e grand'a kiel la pord'o. Sur la mur'o'j pend'is mult'e de divers'grand'a'j bild'o'j, plej'part'e portret'o'j. Kontraŭ la fenestr'o est'is kamen'o el griz'a, nigr'e kaj blank'e stri'it'a marmor'o kaj sur ĝi star'is du flor'vaz'o'j el japan'a porcelan'o kaj en ili est'is bel'eg'a'j flor'o'j, per kies bon'odor'o la kabinet'o est'is satur'it'a. Ambaŭ'flank'e est'is bret'o'j el mult'e'kost'a lign'o, bel'e far'it'a'j, kaj sur ili est'is met'it'a'j divers'a'j objekt'o'j, alt'valor'a'j part'e pro art'ist'a labor'o, part'e pro mult'e'kost'ec'o, kaj mineral'aĵ'o'j, kiel:
bel'a'j konk'o'j, koral'o'j, ŝton'o'j kaj simil'e.

Tio est'is sen'escept'e memor'aĵ'o'j el vojaĝ'o'j kaj donac'o'j de kar'a'j person'o'j. En unu angul'o apud la fenestr'o star'is statu'o de Apolon'o el marmor'o de Carrara, en ali'a angul'o simpl'a, sed tre bon'gust'e far'it'a skrib'tabl'o. Ĉe la tabl'o, en fotel'o teg'it'a per mal'hel'verd'a velur'o, sid'is la princ'in'o en blank'a maten'rob'o. Ĵus ŝi for'met'is la plum'o'n, kiam avi'nj'o kun la ge'nep'o'j en'paŝ'is tra la pord'o.

La infan'o'j est'is plen'e mir'eg'ig'it'a'j, sed avi'nj'o palpebr'um'is al ili kaj ili tuj ir'is kis'i la man'o'n de la princ'in'o.

Ŝi kis'is ili'n sur la frunt'o kaj kap'montr'ant'e bel'a'n seĝ'o'n, teg'it'a'n per velur'o kaj ornam'it'a'n per or'a'j franĝ'o'j, invit'is avi'nj'o'n, ke ŝi sid'iĝ'u.

hezit'et'is avi'nj'o kaj ver'e nur pro tio, ke ŝi tim'is ek'sid'i sur seĝ'o, por ke ĝi ne for'glit'u kun ŝi aŭ ne romp'iĝ'u. Sed la princ'in'o decid'e admon'is:
”Nur sid'iĝ'u, mal'jun'ul'in'o!” kaj avi'nj'o, malfaldinte si'a'n blank'a'n ŝultr'o'tuk'o'n sur la seĝ'o, si'n'gard'e sid'iĝ'is, dir'ant'e:
”Por ke ni ne for'port'u la dorm'o'n de la sinjor'in'a moŝt'o.”

La infan'o'j star'is sen'bru'e, sed ili'a'j okul'o'j salt'is de unu objekt'o al ali'a. La princ'in'o rigard'is ili'n kaj demand'is ili'n kun rid'et'o:
”Ĉu plaĉ'as al vi ĉi tie?”

”Ho, mi kred'as, ĉi tie ili pov'us petol'i kaj rond'kur'i kaj ili ne las'us si'n long'e pet'i por rest'i ĉi tie,” dir'is avi'nj'o.

”Est'as ĉi tie kiel en la ĉiel'o, sed tamen mi ne vol'us loĝ'i ĉi tie,” kap'ne'is avi'nj'o.

”Kio'n mi far'us ĉi tie? Mastr'um'ej'o'n vi ne hav'as ĉi tie, kun plum'o'j kaj la rad'ŝpin'il'o mi ne pov'us ĉi tie dis'met'iĝ'i — per kio mi okup'iĝ'us?”

”Ja okaz'os pli aŭ mal'pli fru'e, ke la sun'o super mi'a kap'o el'ir'os kaj sub'ir'os kaj mi sen'zorg'e dorm'os. Sed ĝis kiam mi viv'as kaj Di'o mi'n konserv'as san'a, dec'as, ke mi labor'u. La mal'labor'ul'o mult'e kost'as, eĉ se oni ne pag'as al li, kaj tut'e sen zorg'o'j est'as neni'u hom'o:
iu'n prem'as tio, ali'a'n io ali'a, ĉiu port'as si'a'n kruc'o'n — nur ke ĉiu ne fal'as sub ĝi,” dir'is avi'nj'o.

En tiu moment'o blank'a man'o dis'ig'is la pez'a'n pord'o'kurten'o'n kaj inter ĝi aper'is ĉarm'o'plen'a vizaĝ'o de jun'a knab'in'o, ĉirkaŭ'volv'it'a de hel'a'j, kaŝtan'kolor'a'j harruloj.

En la kabinet'o'n en'ir'is grafi'din'o Hortensi'e, adoptitino de la princ'in'o, kiel oni rakont'is. Ŝi'a figur'o est'is mal'dik'a, ankoraŭ ne evolu'int'a. Ŝi est'is vest'it'a per blank'a, simpl'a vest'o, sur la brak'o ŝi port'is pajl'a'n, rond'form'a'n ĉapel'o'n, en la man'o ŝi ten'is buked'o'n da flor'o'j. ”Aĥ kia'j am'ind'a'j infan'o'j!” ŝi vok'is; ”ili cert'e est'as tiu'j de Prošek, de kiu'j vi al'port'is al mi la bon'a'j'n frag'o'j'n?”

La princ'in'o tio'n konfirm'is. La grafi'din'o klin'iĝ'is, don'is al ĉiu infan'o po unu roz'o, unu ŝi don'is al avi'nj'o, unu al la princ'in'o kaj la last'a'n ŝi en'ŝov'is mal'antaŭ si'a'n zon'o'n.

dir'is avi'nj'o, flar'ant'e la roz'o'n. ”Di'o konserv'u ŝi'n al vi, moŝt'a sinjor'in'o!” ŝi al'don'is, turn'ant'e si'n al la princ'in'o.

”Tio est'as ankaŭ mi'a plej ard'a dezir'o,” dir'is la princ'in'o kaj kis'is la hel'a'n frunt'o'n de la am'at'a adoptitino.

”Ĉu mi rajt'as por kelk'a temp'o for'konduk'i la infan'o'j'n?” la grafi'din'o demand'is la princ'in'o'n kaj avi'nj'o'n.

La princ'in'o far'is jes'a'n sign'o'n, sed avi'nj'o opini'is, ke ili ĝen'os la moŝt'a'n fraŭl'in'o'n; ke la knab'o'j est'as kiel ĉas'hund'o'j kaj ke J'a'n precip'e est'as tia.

Sed Hortensi'e, rid'et'ant'e don'is ambaŭ man'o'j'n al la infan'o'j demand'ant'e ili'n:
”Ĉu vi vol'as ir'i kun mi?”

”Ni vol'as, ni vol'as!” ek'ĝoj'is la infan'o'j kaj tuj kapt'is ŝi'a'j'n man'o'j'n.

Riverenc'int'e antaŭ la princ'in'o kaj avi'nj'o, ŝi mal'aper'is kun ili tra la pord'o. La princ'in'o pren'is post'e de la tabl'o arĝent'a'n sonor'il'o'n kaj sonor'ig'is. Post moment'o aper'is en la pord'o la ĉambr'ist'o Leopold. La princ'in'o ordon'is al li, ke li prepar'ig'u en la salon'o maten'manĝ'o'n kaj trans'don'is al li pak'et'o'n da leter'o'j por plu'a pri'zorg'o. Leopold riverenc'is kaj for'ir'is.

Dum la princ'in'o parol'is kun la ĉambr'ist'o, avi'nj'o ĉirkaŭ'rigard'is la portret'o'j'n, pend'ant'a'j'n sur la front'a mur'o de la kabinet'o. ”Mi'a bon'a Di'o!” ŝi dir'is, kiam la ĉambr'ist'o for'ir'is, ”kia'j kurioz'a'j kostum'o'j kaj vizaĝ'o'j. Tiu ĉi sinjor'in'o est'as vest'it'a kiel la mort'int'a Halašková, Di'o don'u al ŝi ĉiel'o'n. Ŝi ankaŭ port'is si'n sur alt'a'j kalkan'um'o'j, hav'is puf'a'j'n jup'o'j'n, tali'o'n kvazaŭ tra'tranĉ'it'a'n per vip'o kaj sur la kap'o kuf'o'n. Ŝi'a edz'o est'is en Dobruška konsil'ant'o kaj kiam ni de temp'o al temp'o ven'is tie'n al preĝejfesto, ni vid'is ŝi'n en la preĝ'ej'o. Ni'a'j knab'o'j nom'is ŝi'n ’papav'a pup'o’, ĉar ŝi aspekt'is en tiu'j jup'o'j kaj kun la pudr'it'a kap'o, kvazaŭ kiam oni supr'e'n'fald'as la kalik'foli'o'j'n de papav'o. Oni rakont'is, ke tio est'as franc'a mod'o.”

”Tiu dekstr'e est'as la av'o, mal'dekstr'e la patr'o,” daŭr'ig'is la princ'in'o, montr'ant'e ili'n.

”Bel'a'j hom'o'j; la moŝt'a sinjor'in'o ne mal'konfes'os la patr'o'n. Kaj kie est'as la patr'in'o?”

”Tie mi'a'j patr'in'o kaj frat'in'o,” dir'is la princ'in'o, montr'ant'e la du portret'o'j'n super la skrib'tabl'o.

”Bel'a'j sinjor'in'o'j, kun plezur'o oni rigard'as ili'n,” opini'is avi'nj'o. ”Sed la frat'in'o simil'as nek la patr'o'n, nek la patr'in'o'n; ja kelk'foj'e est'as, ke la infan'o'j simil'as al iu antaŭ'ul'o, el Di'o mem sci'as kiu generaci'o. Sed jen, tiu jun'a sinjor'o est'as al mi kon'at'a; sed mi ne pov'as re'memor'i de kie.”

”Tio est'as la rus'a imperi'estr'o Aleksandro,” rapid'e respond'is la princ'in'o; ”tiu'n vi ne kon'is.”

”Ho, ke mi ne kon'is li'n? Mi star'is ja du'dek paŝ'o'j'n for de li. Li est'is bel'a hom'o. Ĉi tie li est'as pli jun'a, sed mi tamen re'kon'is li'n. Li kaj imperi'estr'o Jozefo est'is du bel'a'j vir'o'j.”

La princ'in'o montr'is sur la kontraŭ'a'n mur'o'n, kie pend'is portret'o, bust'o en natur'a grand'ec'o.

”Imperi'estr'o Jozefo!” kun'frap'is la man'o'j'n avi'nj'o, ”kvazaŭ li est'us al li el la okul'o el'fal'int'a. Ni vid'u, kiel vi hav'as ili'n ĉi tie kun'e. Mi ne pens'is, ke mi vid'os hodiaŭ imperi'estr'o'n Jozefon. Di'o don'u al li etern'a'n glor'o'n, li est'is bon'a sinjor'o, precip'e por la mal'riĉ'a popol'o. Jen, tiu'n ĉi taler'o'n li don'is al mi propr'a'man'e,” dir'is avi'nj'o, iom el'tir'ant'e de mal'antaŭ la brust'o'tuk'o la taler'o'n.

Al la princ'in'o plaĉ'is la simpl'a sincer'ec'o de avi'nj'o kaj la traf'a'j esprimdiroj, kaj ŝi pet'is ŝi'n, ke ŝi rakont'u, kia'manier'e kaj kie la imperi'estr'o donac'is al ŝi tiu'n mon'er'o'n. Avi'nj'o ne las'is si'n pet'i kaj rakont'is al la princ'in'o tio'n, kio'n ni jam aŭd'is en la muel'ej'o. La sinjor'in'o kor'e rid'is pri tio.

Kiam avi'nj'o daŭr'ig'is la rigard'ad'o'n de la ĉambr'o, jen ŝi vid'is portret'o'n de reĝ'o Frederik'o. ”Aĥ jen la prus'a reĝ'o,” ŝi vok'is. ”Tiu'n potentaton mi bon'e kon'is. Mi'a mort'int'a edz'o, Jiæi, serv'is en la prus'a arme'o kaj mi pas'ig'is en Silezio dek kvin jar'o'j'n. Pli ol unu'foj'e li elvokigis Jiæikon el la vic'o kaj rekompenc'is li'n. Li am'is grand'a'j'n vir'o'j'n kaj mi'a Jiæi est'is la plej alt'a vir'o en la tut'a regiment'o kaj kreskfigura kiel virg'ul'in'o. Mi ne atend'is, ke mi rigard'os en li'a'n tomb'o'n. Tia hom'o, kiel rok'o, kaj jam long'e li est'as en la eternejo — kaj mi ankoraŭ est'as ĉi tie!” ĝem'is la mal'jun'ul'in'o kaj larm'o rul'iĝ'is sur la sulk'o'plen'a vang'o.

”Rekt'e ne, sed li mort'is de pafovundo. Kiam eksplod'is tiu ribel'o en Pol'uj'o kaj la prus'a reĝ'o kun'e kun la rus'a arme'o invad'is tie'n, part'o'pren'is ankaŭ ni'a regiment'o. Mi kun'ir'is eĉ kun la infan'o'j, mi hav'is du kaj la tri'a nask'iĝ'is al ni en la tend'ar'o. Tio est'as Johanka, kiu est'as nun en Vieno, kaj kred'ebl'e pro tio ŝi est'as tiel kuraĝ'a, ke ŝi dev'is de la nask'iĝ'o ĉio'n kutim'i kiel soldat'o. Est'is mal'feliĉ'a milit'o. Tuj el la unu'a inter'puŝ'iĝ'o oni al'port'is al mi Jiæikon sur port'il'o'j. Kanon'kugl'o for'ŝir'is li'a'n krur'o'n, kiu'n oni dev'is al li for'tranĉ'i. Mi fleg'is li'n, kiom la fort'o'j sufiĉ'is. Kiam li iom re'san'iĝ'is, oni send'is li'n re'e'n en Neisse.

Mi hav'is ĝoj'o'n kaj esper'is, ke li re'san'iĝ'os, ke oni li'n kiel kripl'ul'o'n ne re'ten'os kaj ke ni pov'os re'ven'i en Ĉe ̨ujon.

Sed la esper'o tromp'is mi'n. Subit'e li komenc'is konsum'iĝ'i kaj est'is nek konsil'o nek help'o — li dev'is mort'i. Kie nur est'is groŝ'o, mi don'is ĝi'n por medikament'o'j, kaj tamen neniel help'is. Tiam mi pens'is, ke mi sen'iĝ'os de la prudent'o, ke mi'a kor'o krev'os pro mal'ĝoj'o. Sed la hom'o mult'o'n el'ten'as, moŝt'a sinjor'in'o.

Rest'is al mi tri ge'orf'o'j, da mon'o eĉ ne heler'o, nur kelk'a'j vest'o'j. En la sam'a regiment'o, kie Jiæi deĵor'is, est'is ĉef'serĝent'o iu Lehotskë kaj li est'is la plej kar'a amik'o de Jiæi; tiu protekt'is mi'n, hav'ig'is al mi teks'il'o'n, kiam mi dir'is, ke mi far'us lan'kovr'il'o'j'n, kaj ĉio'n ceter'a'n, kio'n mi bezon'is por tio. Di'o rekompenc'u li'n pro tio! Bon'e taŭg'is al mi tio, kio'n mi dum jun'ec'o lern'is de la mort'int'a bo'patr'in'o. La labor'aĵ'o trov'is bon'a'n debit'o'n kaj mi baldaŭ re'pag'is la ŝuld'o'n al Lehotskë kaj ankaŭ mi honest'e viv'ten'is mi'n kun la infan'o'j. Mi dev'as dir'i, ke est'is en tiu urb'o bon'a'j hom'o'j, sed tamen mi tre'eg'e hejm'sopir'is, de tiu temp'o, kiam Jiæi ne ekzist'is plu, mi sent'is mi'n tiel for'las'it'a kaj izol'a kiel pir'arb'o sur kamp'o. Ŝajn'is al mi, ke tamen est'us al mi pli bon'e hejm'e ol en fremd'land'o kaj mi konfid'is mi'a'j'n pens'o'j'n al Lehotskë. Sed li konsil'is ne far'i tio'n kaj asert'is, ke mi cert'e ricev'os i'a'n pensi'o'n kaj ke la reĝ'o zorg'os pri mi'a'j infan'o'j. Por tio mi dank'is al li, sed mi decid'is, ke mi post'e tamen nur hejm'e'n re'ven'os.

Ankaŭ mal'help'is al mi la german'a lingv'o. Ĝis kiam ni est'is en Kladsko, est'is al mi pli bon'e, tiam mi est'is kvazaŭ hejm'e — tie oni parol'is pli mult'e ĉeĥ'e ol german'e; sed en Neisse jam super'is la lingv'o german'a kaj mi neniel pov'is lern'i la german'a'n lingv'o'n.

Apenaŭ mi iom help'is al mi, ven'is inund'o. Ĝi est'as mal'bon'a element'o, tiu akv'o, kiam ĝi furioz'iĝ'as, kaj oni antaŭ ĝi eĉ sur ĉeval'o ne pov'as for'kur'i. Ĝi ven'is tiel rapid'eg'e, ke la hom'o'j apenaŭ sav'is la viv'o'n. Mi kolekt'is rapid'e, kio est'is plej valor'a, met'is la ligvalizon sur la dors'o'n, la plej jun'a'n infan'o'n en ĉirkaŭ'pren'o'n, la du pli aĝ'a'j'n mi pren'is je la man'o'j kaj tia'manier'e mi kun ili est'is for'kur'ant'a, vad'ant'e ĝis la maleol'o'j tra la akv'o. Lehotskë ven'is por help'i ni'n kaj konduk'is en la supr'a'n urb'o'n, kie ni'n bon'a'j hom'o'j akcept'is sub tegment'o'n.

Dis'kon'iĝ'is tuj en la urb'o, ke mi est'is sen'ig'it'a de preskaŭ ĉio kaj bon'a'j hom'o'j tuj rapid'is mi'n help'i, ankaŭ la general'o mem mi'n al'vok'ig'is kaj dir'is al mi, ke mi ricev'os jar'e kelk'a'j'n taler'o'j'n kaj konstant'a'n okup'iĝ'o'n pro reĝ'a favor'o; ke la knab'o vizit'os militinstituton, kaj ke mi pov'as don'i la knab'in'o'j'n en reĝ'a'n institut'o'n por vir'in'o'j.

Tio mi'n tut'e ne ĝoj'ig'is kaj mi pet'is, ke ili don'u al mi prefer'e kelk'a'j floren'o'j kontant'e, se ili vol'as al mi montr'i si'a'n favor'o'n, kaj ke mi ir'os hejm'e'n en Ĉe ̨ujon. La infan'o'j rest'os ĉe mi, mi dir'is, mi ili'n eduk'os laŭ mi'a religi'o kaj en mi'a lingv'o. Sed tio'n ili ne vol'is promes'i al mi kaj dir'is, ke se mi ne rest'os tie, mi ricev'os neni'o'n. ’Se neni'o'n, do neni'o'n, Di'o ja ne las'os mi'n mort'i pro mal'sat'o,’ mi pens'is kaj dank'e rifuz'is ĉio'n propon'it'a'n de la reĝ'o.”

”Sed mi pens'as, ke vi'a'j infan'o'j est'us trov'int'a'j tie bon'a'n pri'zorg'o'n,” kontraŭ'dir'is la princ'in'o.

”Pov'as est'i, moŝt'a sinjor'in'o, ke ili far'iĝ'us por mi fremd'ul'o'j. Kiu est'us instru'int'a ili'n tie am'i si'a'n patr'uj'o'n kaj si'a'n ge'patr'a'n lingv'o'n? Neni'u. Ili est'us lern'int'a'j fremd'a'n lingv'o'n, fremd'a'j'n mor'o'j'n kaj fin'e ili tut'e forges'us pri si'a sang'o. Kiel mi pov'us pren'i la respond'ec'o'n pri tio antaŭ Di'o? Ne, ne, kiu de'ven'as el ĉeĥ'a sang'o, li rest'u ĉe la ĉeĥ'a lingv'o. — Mi pet'is pri permes'o for'ir'i, kolekt'is tiu'j'n kelk'a'j'n vest'o'j'n, kiu'j rest'is al mi, pren'is la infan'o'j'n kaj adiaŭ'is la urb'o'n, kie mi pas'ig'is tiom da mal'dolĉ'a'j kaj ankaŭ feliĉ'a'j tag'o'j. La mastr'in'o'j don'is al la infan'o'j plen'a'j'n antaŭ'tuk'o'j'n da bak'aĵ'o kaj al mi ili don'is kelk'a'j taler'o'j por la voj'ir'o. Di'o re'pag'u al tiu'j bon'a'j hom'o'j je la infan'o'j tio'n, kio'n bon'a'n ili al mi far'is. La komplez'em'a Lehotskë akompan'is mi'n mejl'o'n da voj'o kaj port'is Johankan. Mi'a for'ir'o mal'ĝoj'ig'is li'n, ĉe ni est'is li'a Prah'a. Ni ambaŭ plor'is ĉe la adiaŭ'o. Ĝis kiam li est'is en Neisse, li ir'is preĝ'i sur la tomb'o'n de Jiæík ’Patr'o ni'a’, ili am'is unu la ali'a'n kiel sam'ge'patr'a'j frat'o'j. En la franc'a milit'o li pere'is, Di'o don'u al li trankvil'a'n ripoz'o'n.”

”Kaj kia'manier'e vi re'ven'is kun la infan'o'j en Ĉe ̨ujon?” demand'is plu'e la princ'in'o.

”Mi mult'e sufer'is, moŝt'a sinjor'in'o, dum'voj'e. Mi ne kon'is la voj'o'j'n, kaj tial ni perd'is mult'e da temp'o pro erar'vag'ad'o. La pied'o'j'n ni hav'is plen'a'j de sang'a'j kal'o'j, la infan'o'j kaj mi ankaŭ, kaj mult'foj'e ni plor'is pro mal'sat'o, lac'iĝ'o kaj dolor'o, kiam ni long'e ne pov'is ven'i en iu'n vilaĝ'o'n. Feliĉ'e mi al'migr'is kun ili en la mont'o'j'n de Kladsko, kaj tie mi jam est'is kvazaŭ hejm'e. Mi de'ven'as el Olešnice, de la silezia lim'o, sed la moŝt'a sinjor'in'o sen tio ne sci'as, kie est'as Olešnice. Sed kiam mi est'is proksim'iĝ'ant'a al la hejm'o, tiam fal'is al mi pez'a ŝton'o sur la kor'o'n. Mi pens'is, ĉu mi renkont'os ankoraŭ la ge'patr'o'j'n viv'a'j, kaj kiel ili mi'n akcept'os. Ili don'is al mi bel'a'n dot'o'n, kaj mi est'is re'ven'ant'a preskaŭ kun nud'a'j man'o'j kaj al'konduk'ant'a tri ge'orf'o'j'n. Kio'n ili dir'os al mi? Tio son'is al mi en la orel'o'j dum la tut'a voj'ir'o. Mi ankaŭ tim'is, ke okaz'is mal'ĝoj'a ŝanĝ'o en la daŭr'o de la du jar'o'j, dum kiu'j mi ne aŭd'is pri ili.”

”Kaj ĉu vi neniam skrib'is al ili, almenaŭ vi'a edz'o, se ne vi?” mir'is la princ'in'o.

”Tia kutim'o ne est'as inter ni, ke ni send'u leter'o'j'n. Ni re'memor'as pri ni, ni preĝ'as unu por la ali'a, kaj ĉe okaz'o, kiam ni renkont'iĝ'as kun kon'at'a hom'o, ni send'as komunik'o'n, kiel tiu aŭ ali'a fart'as. Pri ia foli'o oni ne sci'as, en kies man'o'j'n ĝi ven'os kaj kie ĝi trov'iĝ'os. Mi'a patr'o skrib'is kelk'foj'e leter'o'j'n al soldat'o'j nask'i ̧devenaj el ni'a vilaĝ'o, kiu'j est'is garnizon'e ie mal'proksim'e trans la lim'o, kiam la ge'patr'o'j vol'is ek'sci'i, ĉu ili viv'as ankoraŭ aŭ ne, aŭ kiam ili vol'is al ili send'i kelk'a'j'n floren'o'j'n. Sed kiam ili post'e re'ven'is, ili dir'is, ke ili ricev'is neni'o'n. Kaj, tiel est'as, moŝt'a sinjor'in'o, leter'o de plebejo ĉiam ie perd'iĝ'os.”

”Ne pens'u tio'n, mal'jun'ul'in'o,” inter'romp'is ŝi'a'n parol'o'n la princ'in'o, ”ĉiu tia leter'o, est'u de kiu ajn, dev'as ven'i en la man'o'j'n de tiu, al kiu ĝi est'as adres'it'a. Neni'u ali'a rajt'as ĝi'n re'ten'i nek mal'ferm'i, je tio est'as grand'a pun'o.”

”Tio est'as bel'a aranĝ'o, kaj mi kred'as la moŝt'a'n sinjor'in'o'n, sed kio'n ĉio ĉi help'as, ni tamen prefer'e konfid'as ni'n al bon'a hom'o. Sur tia'n pec'o'n da paper'o ne est'as tamen ebl'e ĉio'n detal'e skrib'i, oni volont'e demand'us ankaŭ pri tio kaj tio, kaj oni ne pov'as; sed kiam ven'os, ekzempl'e, negoc'ist'o aŭ migr'ant'o'j, tiu'j jam dir'os ĉio'n just'e kaj laŭ'vort'e. Mi ankaŭ est'us pli mult'e ek'sci'int'a pri ni'a famili'o, sed ĉar est'is la mal'trankvil'o, mal'mult'e da hom'o'j al'ven'is.

Vesper'iĝ'is, kiam mi ven'is kun la infan'o'j en la vilaĝ'o'n, est'is somer'o kaj mi sci'is, ke en tiu temp'o ili manĝ'as. Mi ir'is de mal'antaŭ'e tra la frukt'o'ĝarden'o'j, por ke mi'n ne renkont'u la hom'o'j. El ni'a bien'o el'kur'is la hund'o'j kaj boj'is al ni. Mi vok'is ili'n, sed ili des pli boj'is. Larm'o'j sur'verŝ'is mi'n, tiel kor'tuŝ'it'a mi est'is. — Mi, stult'a, ne pens'is, ke pas'is dek kvin jar'o'j, post kiam mi for'ir'is el la hejm'vilaĝ'o kaj ke ne est'as la sam'a'j hund'o'j, kiu'j'n mi nutr'is. — En la frukt'o'ĝarden'o est'is plant'it'a'j mult'a'j jun'a'j arb'o'j, la bar'il'o est'is bon'ig'it'a, sur la garb'ej'o est'is nov'a kovr'aĵ'o, sed la pir'arb'o'n, sub kiu mi sid'is kun Jiæi, traf'is la send'it'o de Di'o (fulm'o), ĝi hav'is la supr'o'n forfrakasita. Ĉe la apud'a mastrumdomo neni'o ŝanĝ'iĝ'is; mi'a patr'o loĝ'is en ĝi post la mort'o de Novotná pensimaniere. Tio est'is la sam'a Novotná, kiu far'is la lan'kovr'il'o'j'n, kaj mi'a mort'int'a edz'o est'is ŝi'a fil'o. Ĉe la dom'o est'is mal'grand'a ĝarden'o, la mort'int'o hav'is ĉiam bed'o'n da petrosel'o, cep'o, kelk'a'j'n tuf'o'j'n de krisp'a ment'o, salvi'o'n kaj ali'a'j'n plant'o'j'n bezon'at'a'j'n ĉe la mastr'um'ad'o; ŝi am'is spic'o'j'n sam'e kiel mi. Jiæi plektofaris al ŝi el verg'o'j la bar'il'o'n ĉirkaŭ tiu ĝarden'o ... Est'is ankoraŭ la sam'a bar'il'o, sed la ĝarden'o est'is dens'e kovr'it'a de herb'o, nur iom da cep'o'j est'is tie. El bud'o el'ramp'is mal'jun'a hund'o du'on'e blind'a.

’Chlupáček, ĉu vi kon'as mi'n?’ mi vok'is al ĝi, kaj ĝi komenc'is si'n frot'i ĉirkaŭ mi'a'j pied'o'j. Mi pens'is, ke la kor'o krev'os al mi pro mal'ĝoj'eg'o, kiam mi'n tiu mut'a est'aĵ'o re'kon'is kaj bon'ven'ig'is. La kompat'ind'a'j infan'o'j rigard'is mi'n; kial mi plor'as, mi nom'e ne dir'is al ili, ke mi ir'as al ili'a av'in'o, mi pens'is, ke, se ili tamen koler'os je mi, ke la infan'o'j tio'n ne sci'u. Kašpar, la plej aĝ'a, dir'is:
’Kial vi plor'as, patr'in'o, ĉu ni ne ricev'os ĉi tie noktejon? Sid'iĝ'u kaj ripoz'u, ni atend'os, kaj mi port'os la ligvalizon. Ni ne mal'sat'as.’ Johanka kaj Terezka konfirm'is, ke ili ne mal'sat'as, kvankam ni ir'is kelk'a'j'n hor'o'j'n tra arb'ar'o kaj trov'is neniu'j'n dom'o'j'n. ’Ne infan'o'j,’ mi dir'as, ’jen en tiu dom'o nask'iĝ'is vi'a patr'o, kaj jen apud'e nask'iĝ'is vi'a patr'in'o, kaj ĉi tie loĝ'as vi'a'j ge'av'o'j. Ni pre ̧danku Di'o'n, ke li feliĉ'e konduk'is ni'n ĝis ĉi tie'n, kaj ni pet'u li'n, ke ni trov'u ĉi tie patr'a'n akcept'o'n.’ Ni preĝ'is ’Patr'o Ni'a’, post'e mi ir'is al la pord'o de la dom'o. La patr'o kaj la patr'in'o ĉes'is mastr'um'i kaj viv'is kondiĉ-pensi'e, la bien'o'n posed'is la frat'o, tio est'is al mi kon'at'a. Sur la pord'o est'is ankoraŭ sur'glu'it'a la bild'o, kiu'n Jiæi est'is port'int'a al la patr'in'o el Vambeæice, Mario Virg'ul'in'o kaj la dek kvar help'ant'o'j.

Vid'ant'e ili'n, kvazaŭ ŝton'o fal'is de mi'a kor'o. ’Vi vid'is mi'n for'ir'ant'a, vi re'foj'e bon'ven'ig'as mi'n,’ mi pens'is, kaj kun plen'a fid'o mi en'ir'is la ĉambr'o'n. La patr'o, la patr'in'o kaj mal'jun'a Bětka sid'is ĉe la tabl'o, manĝ'is sup'o'n el unu plad'o — est'is ančká*, mi sci'as tio'n, kvazaŭ est'us hodiaŭ. ’Salut'it'a est'u Jesuo Krist'o!’ mi salut'is. — ’Por etern'e,’ ili respond'is. — ’Mi pet'as vi'n, mastr'o, pri noktkuŝejo por mi kaj la infan'o'j. Ni ir'as de mal'proksim'e, ni est'as mal'sat'a'j kaj marŝolacaj,’ mi dir'is, sed mi'a voĉ'o trem'is. Ili ne re'kon'is mi'n. Est'is du'on'lum'e en la ĉambr'o.

’For'met'u la ŝarĝ'aĵ'o'n kaj sid'iĝ'u ĉe la tabl'o,’ dir'is la patr'o kaj for'met'is la kuler'o'n. ’Bětka,’ ordon'is la patr'in'o, ’ir'u * Ančka est'as sup'o el lakt'o miks'it'a kun farun'o kaj ov'o'j.

kuir'i ankoraŭ iom da sup'o. Dum'e sid'iĝ'u, patr'in'o, kaj tranĉ'u al vi pan'o'n kaj don'u al la infan'o'j. Post'e ni kuŝ'ig'os vi'n en sub'tegment'o'n. De kie vi ven'as?’ — ’De Silezio el Neisse,’ mi dir'is. — ’Tie est'as ni'a Madlena,’ vok'is la patr'o. — ’Mi pet'as vi'n, person'o, ĉu vi ne aŭd'is pri ŝi?’ demand'is la patr'in'o kaj al'paŝ'is pli proksim'e'n al mi.

’Madlena Novotná, ŝi'a edz'o est'as soldat'o. Ŝi est'as ni'a fil'in'o, kaj jam du jar'o'j'n ni ne aŭd'is, kio okaz'as al ŝi. Mi hav'as konstant'e mal'bel'eg'a'j'n sonĝ'o'j'n; foj'e mi sonĝ'is, ke el'fal'is mi'a dent'o, kaj ĝi dolor'is mi'n, kaj mi ĉiam pens'as nur pri tiu fil'in'o kaj la infan'o'j, ĉu io okaz'is al Jiæík, ĉar tiu'j batal'o'j konstant'e daŭr'as; Di'o mem sci'as, kial oni ne prefer'as trankvil'o'n.’ Mi plor'is, sed la infan'o'j, aŭd'ant'e la av'in'o'n tiel parol'i, tir'et'is mi'n je la jup'o kaj demand'is:
’Pa'nj'o, ĉu est'as ni'a'j ge'av'o'j?’ Apenaŭ ili tio'n dir'is, tuj re'kon'is mi'n la patr'in'o, ŝi pren'is mi'n ĉirkaŭ la kol'o, kaj la patr'o pren'is la infan'o'j'n en ĉirkaŭ'pren'o'n, kaj nur nun ni rakont'is al ni reciprok'e ĉio'n pas'int'a'n. Bětka kur'is tuj por la frat'o kaj la frat'in'o, por la ge'bo'frat'o'j, kaj ne daŭr'is long'e, kun'ven'is la tut'a vilaĝ'o kaj ne nur mi'a'j parenc'o'j kaj sam'aĝ'ul'o'j mi'n bon'ven'ig'is, sed ĉiu, kvazaŭ mi est'us ĉies propr'a frat'in'o. ’Bon'e vi far'is, re'ven'ant'e hejm'e'n kun la infan'o'j,’ dir'is la patr'o, ’est'as ver'o, ĉie est'as ter'o de Di'o, sed propr'a patr'uj'o est'as al ĉiu la plej kar'a, kaj al ni la ni'a, kaj tiel dev'as est'i. Ĝis kiam Di'o don'as al ni la pan'o'n, nek vi nek vi'a'j infan'o'j hav'os mizer'o'n, eĉ se vi ne pov'us labor'i. Tio ceter'a, kio vi'n traf'is, est'as pez'a bat'o, sed eĉ tio'n vi for'met'u sur la supr'a'n bret'o'n.* Pens'u:
’Kiu'n Di'o am'as, tiu'n li per kruc'o ŝarĝ'as.’ Tiel mi est'is re'akcept'it'a inter ili'n kvazaŭ ili'a infan'o.

La frat'o vol'is al mi ced'i ĉambr'o'n, sed mi prefer'is rest'i kun la ge'bo'patr'o'j en la dom'o, kie iam loĝ'is Jiæi. La infan'o'j baldaŭ est'is kvazaŭ hejm'e, kaj la ge'patr'o'j hav'is pro ili sufiĉ'e da ĝoj'o'j. Ni send'is ili'n diligent'e en lern'ej'o'n.

Dum mi'a jun'ec'o la knab'in'o'j ne sci'is skrib'i, sufiĉ'is, se ili sci'pov'is iom leg'i, kaj ankaŭ tio est'is nur urb'a'j knab'in'o'j.

Kaj tamen est'as domaĝ'o kaj pek'o, se oni hav'as donac'o'n de la sankt'a spirit'o kaj las'as ĝi'n sen rent'um'o. Sed se ne est'as okaz'o por tio, oni ne pov'as al si help'i. Mi'a mort'int'a edz'o est'is hom'o mond'spert'a, eĉ skrib'i li sci'pov'is, mal'long'e dir'it'e, tiu taŭĝis por ŝarĝ'vetur'il'o, sed ankaŭ por kaleŝ'o. Kaj tiel est'as bon'e; ĉiu pov'us est'i tia.

Mi far'is lan'kovr'il'o'j'n kiel antaŭ'e kaj bel'a'j'n groŝ'o'j'n mi gajn'is. Tiam est'is mal'bon'a'j temp'o'j, milit'o'j kaj mal'san'o'j kaj mult'e da mal'sat'o. Buŝel'o da sekal'o kost'is cent gulden'o'j'n en bank'bilet'o'j. Tio est'as dir'ind'a! — Sed Di'o ni'n am'is, kaj ni ĉio'n sufiĉ'e bon'e tra'viv'is. Est'is tiel mizer'e, ke la hom'o'j ir'is kun mon'o en la man'kav'o'j, ne pov'ant'e i'o'n aĉet'i. Ni'a patr'o, tio est'is hom'o, kia'n oni plu ne trov'os,

* Naci'a popol'dir'o signif'ant'a:
ne zorg'u plu pri tio aŭ forges'u ĝi'n.

Rim. de trad.

li help'is ĉiam al ĉiu, kie kaj kiel li nur pov'is; al li ankaŭ ĉiu ven'is, kiam li ne sci'is kie'n si'n turn'i. Kiam ven'is mal'riĉ'a'j najbar'o'j pet'ant'e:
’Don'u al ni buŝel'o'n da sekal'o, mi hav'as eĉ ne gren'er'o'n por bak'i pan'o'n,’ li dir'is:
’Ĝis kiam ni hav'as, volont'e mi don'os, kiam mi ne hav'os, don'os ali'a,’ kaj tuj patr'in'o dev'is mezur'i la gren'o'n en la sak'o'j'n.

Sed mon'o'n li ne akcept'is, ho ne. — ’Ni ja est'as najbar'o'j,’ li dir'is, ’se ni ne help'os unu la ali'a'n, kiu ni'n help'os. Kiam la bon'a Di'o ben'os vi'a'j'n rikolt'o'j'n, re'pag'u al mi per gren'o, kaj ni est'os kvititaj.’ Kaj tiel est'is. — Por tio patr'o hav'is mil'obl'a'n ’Di'o re'pag'u vin’; patr'in'o, se unu tag'o'n ven'is neni'u almoz'pet'ist'o, ir'us li'n serĉ'i sur la disvojon, tio est'is ŝi'a plezur'o. Kial ili ankaŭ ne help'u al la hom'o'j, ni sat'manĝ'is, hav'is vest'o'j'n, kial ni ne est'us donac'int'a'j al ali'a'j el la super'flu'o? Tio ne est'as ankoraŭ tiel grand'a merit'o, est'as nur krist'an'a dev'o, sed se oni for'pren'as de si'a buŝ'o por don'i, jen est'as bel'a virt'o. Sed eĉ kun ni far'iĝ'is tiel mal'bon'e, ke ni manĝ'is unu foj'o'n tag'e, por ke ankaŭ ali'a'j hom'o'j hav'u i'o'n por manĝ'i. Nu, eĉ tio'n ni tra'viv'is, kaj re'foj'e lum'is la sun'o. En la land'o est'is pac'o, est'is ĉiam pli kaj pli bon'e.

Kiam Kašpar fin'is la lern'ej'o'n, li vol'is lern'i la teks'art'o'n kaj mi ne mal'help'is li'n. La meti'ist'o est'as si'a sinjor'o. El'lern'int'e ĝi'n li dev'is en la mond'o'n. Jiæi ĉiam dir'is, ke meti'ist'o, kiu nur post bak'forn'o sid'as, valor'as neniom. Post kelk'a'j jar'o'j li re'ven'is, establ'is si'n en Dobruška, kaj li bon'e stat'as. La knab'in'o'j'n mi kutim'ig'is al ĉia hejm'labor'o por pov'i ili'n okup'i en bon'a serv'o; sed jen mi'a kuz'in'o el Vieno al'vetur'is en la vilaĝ'o'n, Terezka plaĉ'is al ŝi, kaj la kuz'in'o dezir'is kun'pren'i ŝi'n kaj zorg'i pri ŝi. Est'is mal'facil'e por mi, sed mi pens'is, ke mi ne'bon'e far'us, mal'help'ant'e ŝi'n en la feliĉ'o, se ŝi intenc'as ir'i en la mond'o'n. Kaj Dorotka est'as bon'a vir'in'o, ili hav'as solid'a'n mastr'um'ej'o'n en Vieno kaj neniu'j'n infan'o'j'n! Ŝi zorg'is pri Terezka kiel patr'in'o, kaj bel'a'n dot'o'n ŝi don'is al ŝi, kiam ŝi edz'in'iĝ'is. Nur tio mi'n iom ĉagren'is, ke tiu knab'in'o elekt'is german'o'n, sed nun mi ne pens'as plu pri tio, J'a'n est'as tre bon'a kaj inteligent'a hom'o, nun ni jam bon'e kompren'as unu la ali'a'n. Nu, kaj la ge'nep'o'j, ili est'as mi'a'j. — Anstataŭ Terezka ir'is en Vienon Johanka. Plaĉ'as al ŝi tie kaj laŭ'dir'e ŝi bon'e fart'as. — Tiu jun'ul'ar'o hav'as jam ali'a'n prudent'o'n; mi neniam vol'is for'las'i la hejm'o'n kaj precip'e ne ir'i inter fremd'a'n popol'o'n.

Post kelk'a'j jar'o'j mort'is mi'a'j ge'patr'o'j, en ses semajn'o'j si'n'sekv'e. Trankvil'e ili for'ir'is de la mond'o, kvazaŭ oni esting'us kandel'o'n; Di'o ne las'is ili'n turment'iĝ'i kaj ili ne bezon'is sopir'i unu je la ali'a; ili viv'is kun'e ses'dek jar'o'j'n.

Mol'e ili stern'is si'n, mol'e ili dorm'os. Di'o don'u el ili etern'a'n glor'o'n!”

”Kaj ĉu vi ne sopir'is la ĉe'est'o'n de la infan'o'j, kiam ĉiu'j tri for'ir'is de vi?” demand'is la princ'in'o.

”Ah, moŝt'a sinjor'in'o, sang'o ne est'as akv'o. Tiam mi mult'foj'e plor'is, sed al la infan'o'j mi dir'is neni'o'n por ne amar'ig'i ili'a'n feliĉ'o'n. Kaj neniam mi est'is sol'a, infan'o'j ne ĉes'as nask'iĝ'i kaj tiel oni hav'as ĉiam i'o'n por pri'zorg'i.

Kiam mi vid'is ili'n ĉe la najbar'o'j kresk'i de la lul'il'o kaj kaĉ'o, ŝajn'is al mi, ke ili est'as mi'a'j propr'a'j. Oni dev'as hav'i bon'a'n kor'o'n al ali'a'j, tiam oni est'as ankaŭ am'at'a. — Ili est'is mult'e pet'int'a'j mi'n, ke mi vetur'u en Vienon; ho, mi sci'as, ke mi tie est'us trov'int'a bon'a'j'n hom'o'j'n kiel ali'lok'e kaj ke mi est'us tie bon'e pri'zorg'at'a, sed est'as ja grand'a distanc'o kaj mal'jun'a hom'o ne taŭg'as por vojaĝ'o, oni est'us kiel vapor'o super pot'o. Di'o pov'us pri mi re'memor'i kaj ni tamen volont'e las'us la ost'o'j'n en la hejm'a ter'o. — Sed, moŝt'a sinjor'in'o, mi komenc'is ĉi tie rakont'i, kvazaŭ mi est'us hejm'e ĉe ŝpin'ad'o; sen'kulp'ig'u ni'a'n familiar'ec'o'n,” al'don'is avi'nj'o, fin'ant'e si'a'n rakont'ad'o'n kaj lev'iĝ'is de la seĝ'o.

”Vi'a rakont'ad'o, mal'jun'ul'in'o, est'is al mi tre agrabl'a, vi eĉ ne sci'as, kiel dank'a mi est'as al vi por ĝi,” dir'is la princ'in'o, met'ant'e la man'o'n sur la ŝultr'o'n de avi'nj'o. ”Sed nun ven'u kun mi al maten'manĝ'o, mi pens'as, ke la infan'o'j ankaŭ ek'hav'is apetit'o'n al manĝ'ad'o.” Tio'n dir'int'e, ŝi konduk'is avi'nj'o'n el la kabinet'o en la salon'o'n, kie est'is prepar'it'a'j kaf'o, ĉokolad'o kaj divers'a'j fremd'aĵ'o'j. — La ĉambr'ist'o atend'is la sign'o'n, laŭ ordon'o de la princ'in'o li tuj kur'is por ven'ig'i la grafi'din'o'n kaj la infan'o'j'n, post kelk'a'j moment'o'j ĉiu'j rapid'e al'kur'is, la grafi'din'o petol'is kiel infan'o kun ili. — ”Rigard'u, avi'nj'o, kio'n don'is al ni fraŭl'in'o Hortensi'e!” ĉiu'j sam'temp'e vok'is, montr'ant'e divers'a'j'n mult'e'kost'a'j'n donac'o'j'n. — ”Ho, ho, de post mi'a nask'iĝ'o, mi ne vid'is tio'n; sed ĉu vi ankaŭ bon'mor'e dank'is?”

”Sed kio'n dir'os Mančinka, kiam ŝi vid'os tio'n, kaj Cilka kaj Václav?” demand'is avi'nj'o.

”Kiu'j est'as tiu'j Mančinka kaj Cilka kaj Václav?” demand'is la princ'in'o, volont'e vol'ant'e sci'i la fin'o'n kaj la komenc'o'n de ĉio.

”Tio'n mi dir'os al vi, kar'a princ'in'o, mi sci'as tio'n de la infan'o'j,” rapid'e dir'is la grafi'din'o. ”Mančinka est'as fil'in'o de la muel'ist'o, kaj tiu Cilka kaj Václav est'as infan'o'j de iu gurd'ist'o, kaj li hav'as ankoraŭ kvar. Barunka rakont'is al mi, ke ili manĝ'as kat'o'j'n, sciur'o'j'n kaj kornik'o'j'n, ke ili hav'as neni'o'n por manĝ'i kaj neniu'j'n vest'o'j'n, ke la hom'o'j abomen'as ili'n.”

”Ĉu pro tio, ke ili est'as mal'riĉ'a'j,” demand'is la princ'in'o, ”aŭ ĉar ili manĝ'as kat'o'j'n kaj sciur'o'j'n?”

”Nu, sciur'o ne est'as mal'bon'a manĝ'aĵ'o, mi mem ĝi'n gust'um'is,” opini'is la princ'in'o.

”Ho, moŝt'a sinjor'in'o, est'as diferenc'o, manĝ'i i'o'n pro plezur'o aŭ pro mal'sat'o. — La gurd'ist'o hav'as dank’al Di'o san'a'n stomak'o'n; la infan'o'j, kompren'ebl'e, ankaŭ mult'o'n bezon'as, kaj ĉio'n tio'n li est'as gajn'ant'a per tiu muzik'o.

Tio est'as mal'facil'a, mal'mult'e por met'i sur si'n, mal'mult'e en si'n kaj la dom'o mal'plen'a kiel man'plat'o.”

Dum la parol'o la princ'in'o sid'iĝ'is al la tabl'o, Hortensi'e sid'ig'is la infan'o'j'n ĉirkaŭ si kaj avi'nj'o dev'is ankaŭ al'sid'iĝ'i.

La grafi'din'o vol'is verŝ'i al ŝi kaf'o'n aŭ ĉokolad'o'n, sed avi'nj'o dank'is, dir'ant'e, ke ŝi trink'as nek kaf'o'n, nek tio'n ali'a'n.

”De post la infan'ec'o mi kutim'as maten'manĝ'i sup'o'n, plej oft'e kiselon*, tio'n ni ŝat'as en la mont'o'j. Kiselon kaj ter'pom'o'j'n por maten'manĝ'o, por tag'manĝ'o re'foj'e ter'pom'o'j'n kaj kiselon, kaj por vesper'manĝ'o la sam'o'n; en dimanĉ'o pec'o'n da aven'pan'o. Tio est'as nutr'aĵ'o de mal'riĉ'a popol'o en la mont'o'j Krkonoše dum la tut'a jar'o kaj oni dank'as Di'o'n, se oni ne sent'as mank'o'n de tio, sed oft'e okaz'as, ke oni hav'as eĉ ne bran'o'n por manĝ'i. En la pli eben'a'j region'o'j ĉiu hav'as jam iom da piz'o'j, da pli blank'a farun'o, da brasik'o kaj ali'a'j'n aĵ'o'j'n, ankaŭ pec'o'n da viand'o de temp'o al temp'o; tiu'j viv'as jam abund'e. Sed

* laüvorte ”acid'aĵ'o”; acid'a sup'o far'it'a el pan'a ferment'aĵ'o kaj fung'o'j, oft'e ankaŭ el kaze'iĝ'int'a lakt'o

”Ho vi erar'as, mal'jun'ul'in'o, tia'j manĝ'aĵ'o'j est'as tre fort'o'don'a'j; kaj se tiu'j hom'o'j pov'us hav'i ĉiu'tag'e pec'o'n da viand'o kaj bon'a'n trink'aĵ'o'n, mi pens'as, ke tio don'us al ili pli mult'e da fort'o ol ĉiu'j manĝ'aĵ'o'j, kiu'j'n ili dum la tut'a tag'o manĝ'as,” dir'is la princ'in'o.

”Nu, ni vid'u, oni ĉiam lern'as i'o'n nov'a'n; mi ĉiam pens'is, ke la grand'a'j sinjor'o'j est'as pro tio tiel pal'a'j kaj mult'foj'e ankaŭ mal'dik'a'j, ĉar ili manĝ'as tia'j'n frand'aĵ'o'j'n, kiu'j don'as neniu'n fort'o'n.”

La princ'in'o rid'et'is, dir'is neni'o'n, sed ŝi dispon'ig'is al avi'nj'o mal'grand'a'n pokal'o'n plen'ig'it'a de dolĉ'a vin'o, dir'ant'e:
”Trink'u, mal'jun'ul'in'o, tio util'os al vi'a stomak'o.”

Avi'nj'o lev'ant'e la pokal'o'n, dir'is:
”Je san'o de la moŝt'a sinjor'in'o,” kaj trink'is iom'et'e; ŝi ankaŭ akcept'is pec'o'n da bak'aĵ'o, por ne ofend'i la gast'am'ec'o'n.

”Tio est'as mar'a'j best'o'j kaj ili nom'iĝ'as ostr'o'j,” dir'is laŭt'e la grafi'din'o.

”Divers'a'j manĝ'aĵ'o'j kaj gust'o'j est'as en la mond'o, kar'a J'a'n,” respond'is la fraŭl'in'o.

Dum tiu parol'o, Barunka, sid'ant'a apud avi'nj'o, ŝov'is al ŝi i'o'n en la pendpoŝon kaj flustr'is:
”Kaŝ'u tio'n, avi'nj'o, est'as mon'o; la fraŭl'in'o don'is ĝi'n al mi por la infan'o'j de Kudrna kaj mi pov'us ebl'e perd'i ĝi'n.”

Sed la princ'in'o aŭd'is, kio'n Barunka flustr'is, ŝi'a okul'o fiks'iĝ'is kun ne'el'dir'ebl'a ĝoj'o sur la ĉarm'a vizaĝ'o de la grafi'din'o.

Avi'nj'o ne pov'is kaŝ'i si'a'n ĝoj'o'n en la kor'o, per kor'tuŝ'it'a voĉ'o ŝi dir'is:
”Di'o re'pag'u tio'n al vi, moŝt'a fraŭl'in'o.”

La fraŭl'in'o ruĝ'iĝ'is kaj minac'is al Barunka per fingr'o; nun si'a'vic'e Barunka ruĝ'iĝ'is.

”Kiom da ĝoj'o'j est'os!” dir'is avi'nj'o; nun ili pov'os aĉet'i al si vest'o'j'n!”

”Kaj ni al'don'os i'o'n al tio, por ke ili ankaŭ ali'manier'e pov'u help'i al si,” opini'is la princ'in'o.

”Vi far'us bon'a'n akt'o'n, moŝt'a sinjor'in'o, se vi help'us al tiu'j hom'o'j, sed ne per almoz'o,” dir'is avi'nj'o.

”Tiel, ke Kudrna hav'u dum temp'o de si'a bon'a kondut'o garanti'it'a'n labor'o'n, kaj mi pens'as, ke tio est'us ĉe li konstant'a, ĉar li est'as honest'a kaj klopod'em'a. Di'o re'pag'u al vi por ĉio; sed almoz'o, moŝt'a sinjor'in'o, help'as al tia'j hom'o'j nur por temp'o. Oni aĉet'os tio'n kaj i'o'n ali'a'n, kelk'foj'e eĉ ne'bezon'at'a'n objekt'o'n, se est'as mon'o en la man'o'j, kaj kiam oni tio'n for'manĝ'as kaj for'uz'as, oni de'nov'e est'as en mizer'o, kaj ne kuraĝ'as ven'i la du'a'n foj'o'n.

Sed se li hav'as ĉiu'tag'e si'a'n difin'it'a'n salajr'o'n jen est'as help'it'e al li kaj al la moŝt'a sinjor'in'o ankaŭ, ĉar ŝi akir'as labor'em'a'n labor'ist'o'n aŭ fidel'a'n serv'ist'o'n, kaj krom tio la moŝt'a sinjor'in'o far'as bon'a'n far'o'n.”

”Vi est'as prav'a, mal'jun'ul'in'o; sed kia'n okup'o'n mi don'u al li, al muzik'ant'o?”

”Ah, moŝt'a sinjor'in'o, tio'n oni facil'e trov'os. Mi sci'as, ke li ŝat'us est'i gard'ist'o aŭ administr'ant'o de garb'ej'o'j. Kaj kiam li ir'us sur la kamp'o'j, li pov'us kun'port'i la gurd'o'n; sen tio li ir'ant'e sur kamp'o'j lud'as dum'voj'e al si, por, kiel li dir'as, distr'iĝ'i ... Li est'as gaj'a ŝerc'ul'o,” al'don'is avi'nj'o kun rid'et'o.

”Vi mi'a kar'a, am'at'a princ'in'o!” vok'is la grafi'din'o kaj lev'iĝ'is, por kis'i al la princ'in'o la bel'eg'a'n man'o'n.

”Nur ĉe bon'a'j hom'o'j star'as anĝel'o'j!” dir'is avi'nj'o; rigard'ant'e la princ'in'o'n kaj ŝi'a'n adopt'it'a'n fil'in'o'n.

La princ'in'o por moment'o silent'is, post'e ŝi mal'laŭt'e parol'is:
”Ke ŝi'n Di'o don'is al mi, por tio mi neniam ĉes'os dank'i li'n,” kaj pli laŭt'e ŝi al'don'is:
”Tia'n amik'o'n, kiu dir'us al mi ĉiam la ver'o'n tiel sen'artifik'e kaj sincer'e, kiel vi, mal'jun'ul'in'o, mi dezir'us hav'i.”

”Ho, moŝt'a sinjor'in'o, se vi vol'os, vi trov'os li'n. Amik'o'n oni pli facil'e trov'as ol re'ten'as.”

”Kial mi pens'us tio'n pri la moŝt'a sinjor'in'o? Ĝeneral'e okaz'as tiel. Iu'foj'e est'as agrabl'a, sincer'a inter'parol'o, sed spontan'e ĝi ŝajn'as mal'oportun'a — kaj la amik'ec'o for'pas'as.”

”Re'foj'e vi est'as prav'a. Sed de hodiaŭ vi hav'as la rajt'o'n, kiam ajn ven'i al mi kaj dir'i al mi kio'n ajn, mi ĉiam volont'e aŭskult'os vi'n, kaj se vi ven'os kun pet'o kaj se ĝi nur est'os iel al mi ebl'a, est'u cert'a, ke mi plen'um'os ĝi'n.”

Tiel dir'is la princ'in'o, lev'iĝ'ant'e de la tabl'o. Avi'nj'o vol'is kis'i ŝi'a'n man'o'n, sed ŝi klin'iĝ'is, kis'is avi'nj'o'n sur la vang'o'j'n kaj ne permes'is, ke ŝi kis'u la man'o'n.

La infan'o'j kolekt'is si'a'j'n bel'a'j'n donac'o'j'n, sed ili eĉ ne vol'is for'ir'i de la kar'a grafi'din'o.

”Ven'u ankaŭ al ni, moŝt'a fraŭl'in'o!” vok'is avi'nj'o, pren'ant'e de ŝi Adélkan el la man'o'j.

”Ven'u, ven'u, fraŭl'in'o Hortensi'e!” pet'is la infan'o'j; ”ni re'e kolekt'os por vi frag'o'j'n.”

”Ni dank'as por ĉio, moŝt'a sinjor'in'o, kaj Di'o est'u kun vi ĉi tie!” adiaŭ'is avi'nj'o.

”Adiaŭ!” respond'is la princ'in'o, kaj la fraŭl'in'o ir'is kun ili trans la sojl'o'n.

La ĉambr'ist'o, ven'ant'e por for'port'i la manĝ'il'ar'o'n, nazgrimacis kaj pens'is:
”Strang'a kapric'o de tia sinjor'in'o, amuz'iĝ'i kun vulgar'a av'in'o.”

Sed la princ'in'o star'is ĉe la fenestr'o kaj post'rigard'is la for'ir'ant'o'j'n, ĝis kiam est'is vid'ebl'a'j la blank'a'j vest'o'j de la knab'in'o'j kaj la blank'a ’kolombin'o’ de avi'nj'o, aper'ant'a'j inter verd'aĵ'o. Post'e for'ir'ant'e en la kabinet'o'n, ŝi flustr'is al si:
”To est'as feliĉ'a vir'in'o!”

VIII

Sur la sinjor'a herb'ej'o est'is abund'kolor'o da flor'o'j, en la mez'o de la herb'ej'o lim'o, sur la lim'o kvazaŭ stern'it'e da timian'o. En la timian'o, kvazaŭ sur kusen'o, sid'as Adélka. Ŝi rigard'as mal'grand'a'n kokcinel'o'n, kiu kur'as tie'n kaj re'e'n sur ŝi'a antaŭ'tuk'o; de la antaŭ'tuk'o sur krur'o'n, de la krur'o sur verd'a'n bot'o'n. ”Ne for'kur'u, et'ul'in'o, rest'u ĉe mi, mi ja neni'o'n far'os al vi,” dir'as la knab'in'o al la kokcinel'o, pren'ant'e ĝi'n inter la fingr'o'j'n kaj re'met'ant'e ĝi'n sur si'a'j'n genu'o'j'n.

Ne mal'proksim'e de Adélka sid'as kaŭr'e ĉe formik'ej'o J'a'n kaj Vilém. Ili rigard'as la svarm'ad'o'n de formik'o'j ĉirkaŭ si. ”Rigard'u, Vilém, kiel ili kur'as, kaj vid'u, tiu ĉi formik'o perd'is la ov'o'n, kaj jen, la ali'a ĝi'n pren'is kaj kur'as kun ĝi en la formik'ej'o'n.”

”Atend'u, mi hav'as pec'o'n da pan'o en la poŝ'o, mi don'os al ili pan'er'o'n por vid'i, kio'n ili far'os post'e.” Li pren'is el la poŝ'o la pan'o'n kaj pec'o'n da ĝi li met'is sur la voj'o'n. ”Rigard'u, rigard'u, kiel ili amas'iĝ'as ĉirkaŭ ĝi kaj mir'as, kiel ĝi tiel subit'e aper'is ĉi tie. Kaj jen, rigard'u, kio plu! ili ŝov'as tiu'n pec'o'n plu'e'n kaj plu'e'n. Ĉu vi vid'as, kiel ili kun'kur'as de ĉiu'j flank'o'j? Sed kiel nur la ali'a'j sci'as, ke io est'as ĉi tie?”

En tiu moment'o ili est'is inter'romp'it'a'j el si'a rigard'ad'o per klar'a voĉ'o, kiu demand'is:
”Kio'n vi far'as ĉi tie?”

Est'is grafi'din'o Hortensi'e, kiu al'rajd'is sur blank'a ĉeval'o preskaŭ ĝis ili, sen est'i de ili aŭd'it'a.

”Mi hav'as kokcinel'o'n!” dir'is Adélka, montr'ant'e la ferm'it'a'n pugn'o'n al la grafi'din'o, kiu est'is salt'int'a de la ĉeval'o kaj al'paŝ'int'a al ŝi.

”Atend'u, ĝi ne for'kur'is ankoraŭ, sed ĝi vol'as,” dir'is la fraŭl'in'o kaj zorg'e pren'is la kokcinel'o'n de la nud'a brak'o de la knab'in'o. ”Kaj kio'n vi far'os kun ĝi?” ŝi demand'is plu'e Adélkan.

Adélka met'is la kokcinel'o'n sur la man'plat'o'n, supr'e'n'lev'is la man'o'n, dir'ant'e:
”Flug'is al Di'o kokcinel'o, flug'is al Di'o, jen kia fakt'o —”

”Dis'verŝ'is tie pot'o'n da lakt'o!” plu'dir'is Vilém, frap'ant'e delikat'e la man'o'n de Adélka.

”Por ke ĝi pli fru'e for'flug'u,” rid'is la knab'o kaj turn'ant'e si'n al Hortensi'e, li pren'is ŝi'n je la man'o, dir'ant'e:
”Ven'u, fraŭl'in'o Hortensi'e, ven'u rigard'i, mi don'is al la formik'o'j pec'o'n da pan'o kaj kiom da ili est'as sur ĝi!” li al'don'is kun gest'o de grand'a mir'o.

La grafi'din'o met'is la man'o'n en la poŝ'o'n de si'a nigr'a velur'a jak'et'o, el'tir'is pec'o'n da suker'o kaj don'is ĝi'n al Vilém, dir'ant'e. ”Jen, met'u ĝi'n al ili en herb'o'n kaj vi post moment'o vid'os, kiom da ili inter'puŝ'iĝ'os sur ĝi. Ili am'as dolĉ'aĵ'o'j'n.”

Vilém obe'is, kaj kiam li vid'is, ke en mal'long'a temp'o al'kur'as formik'o'j de ĉiu'j flank'o'j, mord'et'as la suker'o'n kaj ke ili for'port'as er'o'j'n mal'grand'a'j'n kiel punkt'o'j en la formik'ej'o'n, si'a'n dom'o'n, ŝajn'is al li absurd'e kaj li demand'is la grafi'din'o'n:
”Sed dir'u al mi, fraŭl'in'o, kiel la formik'o'j sci'as, ke est'as io bon'a ĉi tie kaj kio'n ili far'as kun la ov'o'j, ke ili sen'ĉes'e el'port'as kaj re'port'as ili'n?”

”Tio est'as ili'a'j infan'o'j kaj tiu'j, ili'n port'ant'a'j, est'as ili'a'j infan'ist'in'o'j kaj vart'ist'in'o'j. Kiam la sun'o lum'as kaj est'as varm'a tag'o, ili el'port'as ili'n el la mal'lum'a'j kamer'o'j sunloken, por ke ili travarmiĝu kaj pli prosper'e kresk'u,”

”Ili est'as en la dom'o, sid'as kaj met'as ov'o'j'n, por ke la formik'o'j ne for'mort'u. Kaj la pa'ĉj'o'j paŝ'as ĉirkaŭ ili, rakont'as al ili divers'aĵ'o'j'n kaj ĝoj'ig'as ili'n, por ke ili ne enu'u; la ceter'a'j formik'o'j, kiu'j'n vi vid'as ĉi tie, est'as laborformikoj.”

”Ili al'port'as la nutr'aĵ'o'n, konstru'as kaj ripar'as la dom'o'n, zorg'as pri larv'o'j, la kresk'ant'a'j infan'o'j kaj pur'ig'as la dom'o'n; kiam mort'is iu formik'o, ili for'port'as ĝi'n; ili atent'as, ke la mal'amik'o'j ili'n ne sur'fal'u kaj kiam tio okaz'as, ili defend'as kontraŭ ili si'a'n komun'a'n civit'o'n. Ĉio'n ĉi dev'as far'i la laborformikoj.”

”Kaj kiel ili kompren'as si'n reciprok'e, ne sci'ant'e parol'i?” mir'is la infan'o'j.

”Kvankam ili ne sci'pov'as tia'n lingv'o'n, kiel la pli inteligent'a'j kre'aĵ'o'j aŭ la hom'o'j mem, tamen ili kompren'as unu la ali'a'n. Vi vid'is, kiel la unu'a, kiu trov'is la suker'o'n tuj kur'is komunik'i tio'n al la ceter'a'j kaj kiel ili kun'kur'is; vi vid'as, kiel unu kun la ali'a halt'as, tuŝ'as si'n per la anten'o'j, kvazaŭ ili dumokupe vol'us inter'parol'i, kaj tie kaj ali'lok'e star'as grup'o da ili, ĉu oni sci'as, pri kio konsil'iĝ'ant'e.”

”Kaj ĉu ili hav'as en tiu'j amas'o'j ankaŭ ĉambr'o'j'n kaj kuir'ej'o'n?” demand'is Adélka.

”Kuir'ej'o'n ili ne bezon'as, ĉar ili ne kuir'as, sed ili hav'as en la amas'o'j kamer'o'j'n por la infan'o'j kaj pa'nj'o'j, ĉambr'eg'o'j'n por la laborformikoj; la dom'o'n ili hav'as divid'it'a en kelk'a'j'n etaĝ'o'j'n kaj intern'e koridor'o'j'n el unu etaĝ'o en la ali'a'n.”

”Ili ja konstru'as firm'e kaj se pli fort'a potenc'o ne mal'bon'ig'as tio'n al ili, tiam la konstru'aĵ'o facil'e ne ruin'iĝ'as.

Ili far'as mur'o'j'n kaj ĉevron'o'j'n kaj ĉio'n el et'a'j lign'er'o'j, trunk'o'j, abi'a'j pingl'o'j, sek'a'j foli'o'j, herb'o kaj argil'o, kiu'n ili rond'form'as je mal'grand'a'j glob'o'j kaj se ĝi est'as sek'a, ili mal'sek'et'ig'as ĝi'n en la buŝ'o per saliv'o, kned'as kaj aplik'as ĝi'n sam'manier'e kiel mason'ist'o'j la brik'o'j'n. Ili prefer'as konstru'i dum pluv'o, kiam la ter'o est'as mal'sek'et'a.”

”Jam Di'o don'is al la best'o'j tia'n natur'a'n instinkt'o'n, ke ili sci'as jam de jun'aĝ'o kiel si'n nutr'i, ke ili sci'as, kio est'as por ili'a sav'iĝ'o bezon'at'a, ankaŭ iu'j best'o'j hav'ig'as por si la bezon'aĵ'o'j'n kaj aranĝ'as la loĝ'ej'o'j'n per tia'j artifik'o'j kaj sprit'o, ke preskaŭ simil'as la hom'a'n intelekt'o'n. Kiam vi vizit'os la lern'ej'o'n kaj kompren'os la libr'o'j'n, vi ek'sci'os mult'o'n pri best'o'j kaj ties viv'manier'o, sam'e kiel mi tio'n ek'sci'is,” fin'is la grafi'din'o.

Dum tia parol'o ven'is avi'nj'o kun Barunka, port'ant'e plen'a'j'n antaŭ'tuk'o'j'n da flor'o'j kaj plen'brak'o'j'n da spic'o'j, kiu'j'n ili kolekt'is sur la herb'ej'o. La infan'o'j tuj rakont'is al avi'nj'o, kio'n est'is rakont'int'a al ili la grafi'din'o pri la formik'o'j; sed tiu demand'is avi'nj'o'n, por kio ŝi port'as ĉiu'j'n ĉi spic'o'j'n.

”Ho, moŝt'a fraŭl'in'o, est'as kumin'o kaj iom da kariofil'o. La kumin'o'n oni sek'ig'as kaj la sem'o'j'n oni al'don'as hejm'e en la manĝ'aĵ'o'j'n kaj pan'o'n, la trunk'o'j'n en la ban'akv'o'n por infan'o'j; la kariofil'o plenefike serv'as, se iu'n dolor'as en la gorĝ'o; oni gargar'as per ĝi. La najbar'a'j hom'o'j sci'as, ke mi ĉiam hav'as iom da tiu spic'o kaj sekv'e ili send'as por ĝi. Est'as bon'e hav'i tia'n medikament'o'n en la dom'o; eĉ se oni ne bezon'as ĝi'n por si mem, ĝi taŭg'as por ali'a'j.”

”En la urb'o ne, sed unu hor'o'n da voj'o de tie. Sed kiel ĉio ĉi help'as, eĉ se ĝi ver'e est'as en la urb'o; la latin'a kuir'ej'o est'as mult'e'kost'a— kaj kial ni mult'e'kost'e aĉet'u tio'n, kio'n ni mem sci'pov'as kuir'i?”

”Do la kurac'ist'o skrib'as al vi recept'o'n kaj dir'as, kiel vi tio'n kuir'u?”

”Ho, neniel, moŝt'a fraŭl'in'o, kie'n oni ven'us, se oni por ĉiu mal'grand'a mal'san'o hav'us kurac'ist'o'n. Li loĝ'as unu hor'o'n for, du'on'tag'o'n daŭr'as, antaŭ ol oni ĝis'atend'as li'n; dum'e oni pov'us ia'foj'e mort'i se ne est'us hejm'a help'o. Kaj kiam li ven'as, kiom da ĉio dev'as est'i:
tuj divers'a'j medikament'o'j, plastr'o'j kaj hirud'o'j kaj tio kaj ali'o, ke oni fin'e perd'as la kap'o'n kaj la mal'san'ul'o nur kapital'e mal'san'iĝ'as. Mi, moŝt'a fraŭl'in'o, neniel kred'as ili'n kaj se io mank'as al mi, aŭ al la infan'o'j, sufiĉ'as por tio mi'a'j spic'o'j. Sed tamen mi dir'as al la hom'o'j, se ili mal'san'iĝ'as:
”Ven'ig'u la kurac'ist'o'n?” Sed, se Di'o send'as grav'a'n mal'san'o'n, ne util'as al la kurac'ist'o'j ili'a scienc'o kaj ili las'as tio'n al la natur'o, ke ĝi mem al si help'u ... Tamen Di'o rest'as la plej bon'a kurac'ist'o; se oni viv'u, oni re'san'iĝ'as ankaŭ sen kurac'ist'o, se oni mort'u ne help'as eĉ tut'a apotek'o.”

”Kaj vi port'as en la antaŭ'tuk'o nur spic'aĵ'o'j'n?” demand'is la grafi'din'o.

”Ho ne, fraŭl'in'o Hortensi'e,” rapid'e respond'is Barunka; ”en la antaŭ'tuk'o'j ni port'as flor'o'j'n por kron'o'j. Morgaŭ est'as la fest'o de Di'a Korp'o kaj mi kun Mančinka est'os mirt'o'kron'a'j knab'in'o'j.”

”Héla est'as fil'in'o de bapt'an'in'o el la urb'o, el tiu grand'a dom'o, sur kiu est'as leon'o,” respond'is Adélka.

”Ĉu vi ankaŭ part'o'pren'os la procesi'o'n?” demand'is Barunka la grafi'din'o'n.

”Cert'e, mi ir'os!” cert'ig'is tiu ĉi kaj sid'iĝ'int'e en la herb'o'n, help'is al Barunka kaj al avi'nj'o ord'ig'i la flor'o'j'n.

”Vi, fraŭl'in'o, ĉu vi neniam est'is mirt'o'kron'a knab'in'o ĉe la fest'o de Di'a Korp'o?” demand'is Barunka.

”Neniam; sed kiam mi ankoraŭ est'is en Florenco, mi est'is unu'foj'e mirt'o'kron'a knab'in'o ĉe fest'o de Madon'o; mi port'is la roz'a'n kron'o'n de la Madon'o.”

”Ĉu la moŝt'a fraŭl'in'o de'ven'as el Ital'uj'o? Tio est'as tie, kie est'as ni'a'j soldat'o'j?” demand'is avi'nj'o.

”Jes, sed en tiu urb'o, el kiu mi de'ven'as — en Florenco — ili ne est'as. Sed tie oni plekt'as el riz'pajl'o la bel'a'j'n ĉapel'o'j'n, kiu'j'n vi hav'as. Tie kresk'as sur kamp'o'j riz'o kaj maiz'o, sur dekliv'o'j dolĉfruktaj kaŝtan'arb'o'j kaj oliv'uj'o'j, tie est'as cipres'a'j kaj laŭr'a'j arb'ar'o'j, bel'a'j flor'o'j, sen'nub'a, lazur'a firmament'o.”

”Aĥ mi sci'as jam!” inter'romp'is ŝi'a'n parol'o'n Barunka; ”est'as tiu urb'o, kiu'n vi hav'as pentr'it'a en vi'a kabinet'o, ĉu ne fraŭl'in'o? En la mez'o est'as larĝ'a river'o kaj super la river'o teras'e lev'iĝ'as la urb'o. Aĥ avi'nj'o, tie est'as bel'a'j dom'o'j kaj preĝ'ej'o'j! Sur la ali'a bord'o est'as nur ĝarden'o'j kaj dom'o'j. Ĉe unu dom'o lud'as knab'in'o kaj apud ŝi sid'as mal'jun'a sinjor'in'o — tio est'as fraŭl'in'o Hortensi'e kun si'a eduk'ant'in'o. Ĉu ne, fraŭl'in'o, vi rakont'is tio'n al ni, kiam ni est'is en la kastel'o?”

La fraŭl'in'o ne tuj respond'is. Ŝi est'is en'pens'iĝ'int'a; ŝi'a'j man'o'j kuŝ'is sen'mov'e sur la genu'o'j. Nur post kelk'a temp'o ŝi ĝemeksopiris el profund'o:
”O bella patri'a! O car'a amica!” kaj ŝi'a'j bel'a'j okul'o'j malseketiĝis.

”Kio'n vi dir'is, fraŭl'in'o Hortensi'e?” demand'is ŝi'n sci'vol'e Adélka, kares'e al'prem'iĝ'ant'e si'n al ŝi.

Hortensi'e apog'is si'a'n kap'o'n al la kap'o de la knab'in'o kaj ne re'ten'is la larm'o'j'n, kiu'j flu'is de ŝi'a vizaĝ'o sur ŝi'a'n rob'o'n.

”La moŝtfraŭlino re'memor'is si'a'n patr'uj'o'n kaj si'a'j'n amik'o'j'n,” dir'is avi'nj'o. ”Vi, infan'o'j, ankoraŭ ne sci'as, kio est'as, se oni dev'as for'las'i la lok'o'n, kie oni el'kresk'is. Eĉ se oni post'e bon'e stat'as, tamen oni ne pov'as ĝi'n forges'i. Vi tio'n ja ankaŭ foj'e spert'os. La moŝtfraŭlino cert'e hav'as tie parenc'o'j'n?”

”Mi hav'as en la mond'o neniu'j'n parenc'o'j'n, pri kiu'j mi sci'us,” respond'is la grafi'din'o mal'ĝoj'e. ”Mi'a bon'a eduk'int'in'o, la amik'in'o Giovanna viv'as en Florenco; ŝi'n kaj mi'a'n patr'uj'o'n mi oft'e ek'sopir'as. Sed la princ'in'o, mi'a bon'a patr'in'o, promes'is al mi, ke mi baldaŭ vizit'os tiu'n lok'o'n.”

”Kaj kiel vi'n trov'is, moŝtfraŭlino, la princ'in'o tiel mal'proksim'e?” demand'is avi'nj'o.

”La princ'in'o kon'is bon'e mi'a'n patr'in'o'n, ili est'is amik'in'o'j. Mi'a patr'o est'is grav'e vund'it'a en la batal'o ĉe Leipzig kaj re'ven'int'e en si'a'n vila'o'n en Florenco, li mort'is post kelk'a'j jar'o'j pro tiu vund'o. Giovanna oft'e rakont'is tio'n al mi. La patr'in'o tre aflikt'iĝ'is pro tio kaj ankaŭ mort'is. Mi'n, et'a'n orf'in'o'n ili rest'ig'is tie. Kiam la princ'in'o ek'sci'is pri tio, ŝi vetur'is tie'n kaj ŝi est'us mi'n kun'pren'int'a, se Giovanna ne est'us am'int'a mi'n kiel patr'in'o.

Ŝi las'is mi'n ĉe ŝi. La kastel'o'n kun ĉio en ĝi, ŝi konfid'is al ŝi; ŝi mi'n eduk'is kaj pri ĉio instru'is. Kiam mi el'kresk'is, la princ'in'o pren'is mi'n al si. Ho, mi ŝi'n tre am'as, sam'e kiel mi am'us mi'a'n pa'nj'o'n!”

”Ankaŭ vi'n am'as la princ'in'o ne ali'e, ol kiel si'a'n propr'a'n fil'in'o'n,” dir'is avi'nj'o. ”Mi tio'n bon'e vid'is, kiam mi est'is en la kastel'o kaj tio tre plaĉ'is al mi ĉe tiu sinjor'in'o.

Jes, por ke mi ne forges'u dir'i i'o'n al la moŝtfraŭlino pri la famili'o de Kudrna. Kiam Barunka trans'don'is al ili vi'a'n mon'o'n, ili preskaŭ pro ĝoj'o salt'is al la plafon'o; sed kiam la patr'o ricev'is la ofic'o'n de gard'ist'o de sinjor'a'j kamp'o'j kaj est'is por li destin'it'a'j du'obl'a'j nutraĵkvantoj, est'is tia mir'ad'o kaj ĝoj'o, ke oni ne pov'as tio'n el'dir'i. Ĝis mort'o ili ne ĉes'os preĝ'i por la princ'in'o kaj la moŝtfraŭlino.”

”Ho, moŝtfraŭlino, kio'n ĉio help'us, se la bon'a vort'o ne est'us fal'int'a sur bon'a'n ter'o'n, ne rezult'us el ĝi ben'o!”

La flor'buked'o'j est'is ord'ig'it'a'j, avi'nj'o kun la infan'o'j ek'ir'is al la hejm'o:
”Kaj mi ir'os kun vi ĝis la disvojo,” dir'is la fraŭl'in'o, pren'ant'e je brid'o la ĉeval'o'n, kiu ĝis nun si'n paŝt'is. ”Se vi vol'as, knab'o'j, mi sid'ig'os ĉiu'n el vi por pec'o da voj'o sur la ĉeval'o'n?”

La knab'o'j salt'is pro ĝoj'o kaj J'a'n est'is en moment'o sur la dors'o de la ĉeval'o.

”Ho, li est'as moŝt'o,” opini'is avi'nj'o, vid'ant'e, kiel kuraĝ'e J'a'n kondut'as. Vilém ŝajn'ig'is ankaŭ sentimemon, sed li ruĝ'iĝ'is ĝis la orel'o'j, kiam la fraŭl'in'o sur'sel'ig'is li'n kaj nur kiam J'a'n rid'is pri li, li kuraĝ'ig'is si'n. Ankaŭ la mal'grand'a'n Adélkan la grafi'din'o sid'ig'is sur la ĉeval'o'n, sed ŝi ir'is apud ŝi kaj sub'ten'is ŝi'n; la knab'in'o ĝoj'is, sed la knab'o'j rid'is pri ŝi, ke ŝi sid'as supr'e kiel kok'in'o, kiel simi'o kaj kiu sci'as, kiel ili kri'vok'is al ŝi; ke fin'e avi'nj'o dev'is tio'n al ili mal'permes'i.

Sur la disvojo nun la grafi'din'o sur'salt'is mem si'a'n blank'a'n ĉeval'o'n, las'is sub'e'n'fal'i la blu'a'n jup'o'n trans la pied'ing'o'j'n, fiks'is si'a'n nigr'a'n ĉapel'o'n, far'is ankoraŭ unu'foj'e per vip'o sign'o'n al la infan'o'j kaj kiam la ĉeval'o aŭd'is laŭt'a'n ordon'o'n:
”Avanti!” ĝi supr'e'n'flug'is kun ŝi tra la ale'o kiel hirund'o. Kaj avi'nj'o kun la infan'o'j malgrandpaŝe ir'is al Staré bělidlo.

La sekv'ant'a'n tag'o'n est'is bel'eg'a veter'o, la firmament'o kvazaŭ el'bala'it'a. Antaŭ la dom'o star'as kaleŝ'o, en la kaleŝ'o star'as J'a'n kaj Vilém en blank'a'j pantalon'o'j, ruĝ'a'j kamizol'o'j, flor'kron'o'j'n sur la man'o'j. Sinjor'o Prošek ĉirkaŭ'ir'as la bel'a'j'n ĉeval'o'j'n, man'frap'et'as ili'a'j'n bril'a'j'n femur'o'j'n, fingrokombas la abund'a'n kol'har'ar'o'n kaj rigard'as per spert'ul'a okul'o ili'a'j'n korp'o'j'n kaj jung'il'o'j'n. De temp'o al temp'o li ir'as al la dom'o, vok'ant'e en la fenestr'o'j'n:
”Ĉu vi ankoraŭ ne est'as pret'a'j? Rapid'ig'u vi'n tamen!”

daŭr'as ankoraŭ sufiĉ'e long'a'n temp'o'n, sed fin'e el'kur'as el la dom'o la knab'in'o'j, inter kiu'j ankaŭ Mančinka, post ili sinjor'in'o Prošková, avi'nj'o, Bětka kaj Vorša.

”Zorg'u pri ĉio, dediĉ'u atent'o'n al la kort'bird'ar'o!” ordon'as avi'nj'o.

Sultán vol'as kares'e prem'iĝ'i al Adélka, flar'as al la flor'kron'o'j, kiu'j'n ŝi port'as en la man'o, sed ŝi supr'e'n'lev'as ambaŭ man'o'j'n kaj avi'nj'o ĝi'n for'pel'as, dir'ant'e:
”Ĉu vi ne vid'as, mal'saĝ'a, ke Adélka est'as mirt'o'kron'a knab'in'o!”

”Kiel anĝel'o'j ili est'as,” dir'as Bětka al Vorša, kiam la knab'in'o'j sid'iĝ'as en la vetur'il'o'n.

Sinjor'o Prošek sid'iĝ'as sur la konduk'benk'o'n apud la koĉer'o Václav, pren'as la konduk'ŝnur'o'j'n en la man'o'j'n, ŝmac'as per la lang'o, la ĉeval'o'j fier'e supr'e'n'ĵet'as la kap'o'j'n kaj la vetur'il'o, kvazaŭ for'port'at'a de vent'o, for'vetur'is al la muel'ej'o. La hund'o'j kur'is post ĝi, sed kiam la sinjor'o minac'is al ili, ili re'ven'is, ĉagren'e kuŝ'iĝ'is sur la peron'o'n sunloken kaj fin'e ronkbrue ek'dorm'is.

”Kia bel'o en la urb'o!” Sur la dom'o'j arb'o'branĉ'o'j, la tut'a parterarkaĵo ĉirkaŭ la plac'o simil'as arb'ar'o'n. Sur la ŝose'o kaj sur ĉiu'j voj'o'j est'as stern'it'a verd'a kan'o. Je kvar flank'o'j de la plac'o altar'o'j, unu pli bel'a ol la ali'a. Mez'e, kie est'as la statu'o de sankt'a Johano Nepomuko est'as sub verd'a'j tili'o'j prepar'it'a haŭbiz'o, ĉirkaŭ kiu star'as ar'o da jun'ul'o'j.

”Ho, kial vi tim'u, ĝi bru'os nur tiom, kiom pot'o fal'int'a de bret'o,” konsol'is ŝi'n Mančinka.

Tia'j'n fal'bru'o'j'n Adélka oft'e aŭd'is hejm'e, kaj tio ŝi'n sekv'e re'trankvil'ig'is.

Antaŭ grand'a dom'o, sur kiu pend'is ŝild'o kun leon'o kaj grand'a vin'ber'ar'o, la kaleŝ'o halt'is. Sur la peron'o montr'iĝ'is la bapt'an'o Stranickë, de'met'ant'e kun mild'a salut'o velur'a'n ĉap'o'n kun long'a kvast'o. La bapt'an'in'o en brokat'a tali'vest'o ne mal'pli mild'e rid'et'is al la ven'int'o'j kaj kiam et'a Héla vol'is si'n kaŝ'i mal'antaŭ ŝi, ŝi pren'is ŝi'n je la man'o, Adélkan je la ali'a, star'ig'is ili'n apud si, dir'ant'e:
”Nu, montr'u kiel konven'as al vi!”

”Kiel ĝemel'o'j,” esprim'is si'a'n opini'o'n avi'nj'o. La knab'in'o'j okul'um'is unu al la ali'a, kaj post'e re'foj'e hont'em'e mal'lev'is la kap'o'j'n.

Sinjor'o Stranickë pren'is sinjor'o'n Prošek sub la brak'o kaj re'turn'ant'e si'n al la dom'o, invit'is la ceter'a'j'n li'n sekv'i:
”Antaŭ ol komenc'iĝ'os la procesi'o, ni rakont'os al ni i'o'n ĉe glas'o da vin'o,” li dir'is gaj'e.

Sinjor'in'o Prošková ir'is, sed avi'nj'o rest'is kun la infan'o'j ekster'e, dir'ant'e al la sinjor'in'o'j:
”Vi hav'as ĉiam sufiĉ'e da temp'o, ir'ant'e kun la moŝtsinjoroj, sed mi post'e ne plu penetr'us tra la hom'o'j en la preĝ'ej'o'n. Mi rest'os ĉi tie ĉe la infan'o'j.” Ŝi daŭr'e star'is kun ili sur la peron'o.

Post ne'long'e aper'is ĉe la strat'angul'o du knab'o'j en ruĝ'a'j kamizol'o'j, post ili re'foj'e du kaj du, kaj J'a'n kri'is:
”Ili ven'as jam!”

”Adélka kaj vi Helenka,” admon'is avi'nj'o, ”kiam vi ir'os procesi'e, atent'u ankaŭ la voj'o'n, ke vi ne fal'u. Vi, Barunka, rigard'u ili'n. Vi, knab'o'j, ir'u dec'e, por ke vi ne far'u akcident'o'n per la lum'il'o'j. Kaj ankaŭ preĝ'u ĉe la altar'o'j en la preĝ'ej'o, ke la bon'a Di'o ĝoj'u pri vi!”

”En nom'o de Di'o mi salut'as vi'n, instru'ist'o; mi ven'ig'is al vi ankoraŭ iom da jun'ul'ar'o, hav'u ankaŭ pri tiu'j mal'grand'a'j pacienc'o'n!” avi'nj'o al'parol'is la mal'jun'a'n instru'ist'o'n.

”Est'as ja bon'e, sinjor'in'o avi'nj'o, mi hav'as ĉi tie ĉiu'j'n spec'o'j'n, grand'a'j'n, mal'grand'a'j'n,” rid'is la instru'ist'o, vic'ig'ant'e la knab'o'j'n al knab'o'j, la knab'in'o'j'n al knab'in'o'j.

Avi'nj'o rest'is en la preĝ'ej'o ĉe la pord'o inter mal'jun'a'j najbar'in'o'j, la infan'o'j star'iĝ'is vic'e ĉirkaŭ la altar'o. Oni komenc'is sonor'ig'i la tri'a'n foj'o'n, la popol'o amasiris en la preĝ'ej'o'n, la sakristiulo al'port'is al la kandelportantaj knab'o'j brul'ig'it'a'j'n tri'pied'a'j'n kandel'o'j'n, la mal'grand'a sonor'il'o ek'son'is, la pastr'o'j al'paŝ'is al al altar'o — la mes'o komenc'iĝ'is. La knab'in'o'j inter'fingr'ig'is la man'o'j'n kaj long'e fiks'e rigard'is la altar'o'n; tamen sufiĉ'e sat'rigard'int'e, ili turn'is la kap'o'j'n mal'dekstr'e'n, dekstr'e'n, kaj jen ili'a'j rigard'o'j renkont'iĝ'is kun la am'ind'a vizaĝ'o de la grafi'din'o, kiu sid'is supr'e en la oratori'o. Ili dev'is rid'et'i al ŝi, ne est'is ali'e ebl'e. Sed mal'antaŭ la grafi'din'o sid'is la patr'in'o, kaj la patr'o star'is tie kaj tiu sever'e sign'is al la knab'in'o'j, ke ili re'turn'iĝ'u al la altar'o. Adélka ne kompren'is tio'n, ŝi rid'et'is ankaŭ al pa'ĉj'o, ĝis ŝi'n Barunka tir'et'is je la vest'o kaj flustr'is:
”Rigard'u la altar'o'n!”

La supr'e'n'lev'ad'o est'is fin'it'a. La pastr'o pren'is per la man'o'j la sankt'a'n hosti'o'n, la popol'o komenc'is ĥor'e:
”Ŝaf'id'o di'a Krist'o est'u indulg'a!” kaj la sonor'il'o'j glorsone sonor'is al tio.

Antaŭ'e ir'is la infan'o'j, la kandelportantoj kun brul'ant'a'j tri'pied'a'j kandel'o'j, flor'kron'it'a'j knab'in'o'j, stern'ant'e la flor'o'j'n sur la voj'o. Post ili la pastr'ar'o, la urb'estr'ar'o, la honor'ind'ul'o'j de la tut'a ĉirkaŭ'aĵ'o kaj post'e la urb'an'o'j kaj la simpl'a popol'o; inter tiu'j ir'is avi'nj'o. Standard'o'j de divers'a'j gild'o'j brususuris super la kap'o'j de la hom'o'j, la parfum'o de incens'o miks'iĝ'is kun la freŝ'a odor'o de verdbranĉaĵo kaj de dis'ĵet'it'a'j flor'o'j, la son'o de la sonor'il'o'j eĥ'is en la aer'o. Tiu'j, kiu'j ne pov'is part'o'pren'i la procesi'o'n, star'iĝ'is sur la peron'o'j kaj ĉe la fenestr'o'j, por almenaŭ ĝi'n vid'i.

Kiom da kostum'o'j! kia pomp'o! Jen paradvestitaj infan'o'j, jen mult'e'kost'a ornat'o, jen sinjor'o en modern'a frak'o, jen honest'a najbar'o en kvin'dek'jar'a surtut'o, jen jun'ul'o en brod'it'a kamizol'o, patr'o en surtut'o long'a ĝis kalkan'o'j.

Sinjor'in'o'j simpl'e, sed elegant'e vest'it'a'j, apud ali'a'j ŝarĝ'it'a'j sen'gust'e per juvel'o'j. Urb'an'in'o'j en punt'a'j kaj eĉ ork'a'j arĝent'brod'it'a'j kuf'o'j, kamp'ar'an'in'o'j en amelrigidaj kuf'o'j kaj blank'a'j ŝultr'o'tuk'o'j, knab'in'o'j kun flor'kron'o'j kaj ruĝ'a'j kap'tuk'o'j.

Kiel ĉiu re'kon'is laŭ la ŝild'o, ke la dom'o de sinjor'o Stanickë est'as gast'ej'o, tiel est'is la vest'o de tiu'j hom'o'j el'montr'a insign'o de ili'a opini'o kaj part'e ankaŭ de ili'a profesi'o. Facil'e est'is disting'ebl'a kapital'ist'o kaj meti'ist'o de ofic'ist'o, agronom'o de mal'grand'a kamp'ar'an'o, kaj laŭ la kostum'o est'is vid'ebl'e, kiu rest'as fidel'a al la mal'nov'a'j mor'o'j kaj kiu vid'as la mond'o'n modern'a, kiel avi'nj'o dir'is.

Antaŭ la altar'o'j avi'nj'o pen'is ven'i ĉiam proksim'e'n al la infan'o'j, por ke ŝi est'u help'o'pret'a, se io okaz'us. Sed ĉio bon'e fin'iĝ'is, kvankam Adélka ĉe ĉiu paf'o sku'iĝ'is kaj post ĉiu unu'a paf'o ŝtop'is si'a'j'n orel'o'j'n kaj ferm'is la okul'o'j'n.

Post la ceremoni'o'j avi'nj'o pren'is la infan'o'j'n kaj konduk'is ili'n en la gast'ej'o'n, kie jam atend'is la kaleŝ'o. Kristin'o ankaŭ ir'is el la preĝ'ej'o kaj avi'nj'o tuj propon'is al ŝi kun'vetur'i. ”La ni'a'j rest'os ĉi tie ĝis post'tag'mez'e, ni hav'as sufiĉ'e da lok'o,” ŝi al'don'is.

”Volont'e mi vetur'us kun vi, kaj volont'e mi ir'us ankaŭ kun la ceter'a'j knab'in'o'j,” respond'is Kristla kaj ŝi'a rigard'o en'flug'is en grup'o'n da jun'ul'o'j, kiu'j star'is en la tomb'ej'o, atend'ant'e la knab'in'o'j'n por ili'n hejm'e'n akompan'i.

Unu inter ili est'is kresk'int'a kiel abi'o, hav'is tre bel'a'n vizaĝ'o'n kaj plaĉ'a'n ekster'aĵ'o'n. Ŝajn'is, ke li rigard'serĉ'as iu'n kaj kiam — hazard'e — li'a'j okul'o'j renkont'iĝ'is kun tiu'j de Kristla, ili ambaŭ ruĝ'iĝ'is.

Avi'nj'o re'konduk'is Helenkan al la bapt'an'in'o, kaj la bapt'an'in'o re'ten'is tuj la infan'o'j'n kaj ankaŭ avi'nj'o'n, regal'ant'e ili'n per bak'aĵ'o kaj avi'nj'o'n per vin'o. Ĉar Kristinka ne vol'is en'ir'i en la ĉambr'o'n, kie sid'is nur sinjor'o'j, avi'nj'o port'is al ŝi en la vestibl'o'n glas'o'n da vin'o por gust'um'o, sed mult'e pli rapid'a ol avi'nj'o est'is la alt'kresk'a jun'ul'o. Li en'glit'is en la verŝĉambron, ordon'is plen'ig'i pokal'o'n per dolĉ'a likvor'o kaj la unu'a'n trink'o'n li propon'is al Kristinka. La knab'in'o hezit'is, sed kiam la jun'ul'o dir'is preskaŭ mal'ĝoj'e:
”Do vi ne vol'as akcept'i de mi honor'ig'o'n?”, ŝi pren'is rapid'e la pokal'o'n kaj trink'is je li'a san'o.

Nun ven'is avi'nj'o kaj ili ambaŭ dev'is trink'i el ŝi'a pokal'o. ”Vi ven'is kvazaŭ al'vok'it'a, Míla,” dir'is avi'nj'o kaj ĉirkaŭ ŝi'a buŝ'o lud'et'is bon'ec'a rid'et'o; ”ĵus mi mir'is, kiu'n el tiu'j jun'ul'o'j mi pet'u, ke li vetur'u kun ni; mi tim'as vetur'i kun tiu'j sovaĝ'a'j ĉeval'o'j, se ne ĉe'est'as J'a'n aŭ iu prudent'a. La koĉer'o Václav vetur'as sen'atent'e. Vetur'u kun ni.”

”Ho, kun plezur'o,” dir'is Míla kaj, turn'ant'e si'n sur la kalkan'um'o, li kur'is por pag'i la likvor'o'n.

La infan'o'j adiaŭ'int'e Hélan, la bapt'o'patr'in'o'n kaj la ge'patr'o'j'n, sid'iĝ'is en la kaleŝ'o'n, Kristla al'sid'iĝ'is al ili.

”Rigard'u Mílan, kia'n sinjor'o'n li far'as!” vok'is la knab'o'j ir'ant'a'j sur trotuar'o, kiam la kaleŝ'o vetur'is preter ili.

”Mi kred'as, ke mi hav'as kaŭz'o'n por est'i fier'a!” vok'is gaj'voĉ'e Míla kaj ĵet'is la rigard'o'n mal'antaŭ'e'n en la vetur'il'o'n. Sed la knab'o, kiu est'is vok'int'a al Míla kaj est'is li'a plej bon'a kamarad'o, ĵet'is la ĉap'o'n en la aer'o'n, kant'ant'e:
”Am'o, di'a am'o, de kie vi ven'as? Sur mont’ vi ne kresk'as, de kamp’ ne de'ven'as.”

La ceter'o ne est'is aŭd'it'a en la kaleŝ'o, ĉar la ĉeval'o'j rapid'e trot'is hejm'e'n.

”Ne kred'u li'n, avi'nj'o, mi sen'ĉes'e preĝ'is ’Patr'o Ni'a’, sed J'a'n puŝ'et'is mi'n, ne las'is mi'n trankvil'a dum'voj'e!”

”Jeník, Jeník* vi est'as mal'pi'a knab'o, ĉi'jar'e mi tamen dev'os plend'i pri vi al sankt'a Nikolao!” sever'e dir'is avi'nj'o, balanc'ant'e kap'o'n.

”Kaj vi ricev'os neniu'n donac'o'n dum la fest'o de vi'a nom'tag'o, atent'u,” minac'is Adélka.

”Est'as ver'e, post kelk'a'j tag'o'j ni hav'as fest'o'n de Johano Baptist'o, vi'a'n nom'tag'o'n,” rimark'ig'is Kristinka.

”Kaj kia'n nomtagodonacon vi don'os al mi?” demand'is J'a'n kvazaŭ neni'o est'us okaz'int'a.

”Mi don'os al vi pajl'a'n garbligilon, ĉar vi est'as tia petol'ul'o,” dir'is Kristla.

”Neni'o'n; tio est'as kutim'o nur de sinjor'o'j. Sed foj'e mi ricev'is bon'dezir'o'n de unu preceptoro, kiu est'is en la kastel'o ĉe la administr'ant'o. Mi ĝi'n hav'as ĉie tie en la preĝ'o'libr'o,” — kaj ŝi el'pren'is el la preĝ'o'libr'o fald'it'a'n paper'foli'o'n, sur kiu est'is en vers'o'j skrib'it'a la bon'dezir'o, ĉirkaŭpentrita de kron'o el roz'o'j kaj miozot'o'j pingl'o'pik'e relief'ig'it'a. ”Mi kaŝ'is tio'n pro tiu kron'o; tiu'n bon'dezir'o'n mi sen tio ne kompren'as.”

”Ĝi est'as ĉeĥ'a, sed terur'e saĝ'um'a; aŭskult'u, kiel ĝi komenc'iĝ'as:
’Aŭskult'u mi'n, kar'a ĉarm'ul'in'o, de Ladá* adoptitino!” — Mi pet'as vi'n, tio'n mi eĉ plej mal'mult'e ne kompren'as, kaj tia'spec'a'j'n dir'aĵ'o'j'n vi hav'as ĝis fin'o. Mi ne est'as adoptitino, mi hav'as ja dank’al Di'o'n patr'in'o'n; tiu hom'o hav'is de tiu'j libr'o'j la prudent'o'n tut'e konfuz'it'a.”

”Tio'n ni ne rajt'as pens'i, kar'a knab'in'o, li est'is inteligent'a hom'o, tra'ir'int'a la lern'ej'o'j'n, ties sci'o'j cert'e jam ne ident'iĝ'as kun la ni'a'j. Kiam mi est'is ankoraŭ en Kladsko, loĝ'is apud mi ankaŭ tia'spec'a skrib'majstr'o; li'a mastr'um'ant'in'o — laŭ'dir'e tia'j skrib'em'ul'o'j rezign'as la edz'i ̧staton — oft'e ven'is al ni kaj rakont'is pri li, kia murmur'em'a strang'ul'o li est'as. La tut'a'n tag'o'n li est'is en'fos'it'a en * Di'in'o de bel'ec'o en la slav'a mit'ologi'o. Rim. de trad.

la libr'o'j kiel talp'o; se Zuzanka ne dir'us al li:
”Sinjor'o, ven'u manĝ'i,” li ne manĝ'us la tut'a'n tag'o'n. Zuzanka dev'is ĉio'n memor'ig'i al li; se ŝi ne est'us, tine'o'j for'manĝ'us li'n. Ĉiu'n tag'o'n li dum unu hor'o promen'is, sed li ir'is sol'a kaj sol'a, li ne am'is societ'o'n. Kiam li for'ir'is, mi ia'foj'e ir'is por moment'o al Zuzanka, ŝi ŝat'is dolĉ'a'n likvor'o'n, kaj mi, kvankam mi ne am'as alkohol'aĵ'o'j'n, dev'is far'i al ŝi la plezur'o'n kaj trink'i pokal'o'n. Tiam ŝi ĉiam dir'is al mi:
”Ni'a mal'jun'a ne rajt'as tio'n sci'i, li trink'as nur akv'o'n, maksimum'e, ke li gut'as en ĝi'n iom da vin'o; al mi li ĉiam dir'as:
”Zuzanka, akv'o est'as la plej san'a trink'aĵ'o; rest'u ĉiam ĉe akv'o, vi est'os san'a kaj feliĉ'a” — kaj mi pens'as:
Est'as ja bon'e, la likvor'o ankaŭ ne mal'util'as. Li vol'us, ke mi viv'u kiel bird'o; manĝ'i kaj trink'i signif'as por li neni'o'n, nur ke oni iel viv'ten'u si'n. Li hav'as la stomak'o'n plen'sat'ig'it'a per tiu'j libr'o'j, mi dank'as por tia nutr'aĵ'o!”

Tia'senc'e ĉiam Zuzanka parol'is. Foj'e ŝi konduk'is mi'n ankaŭ en li'a'n ĉambr'o'n; dum'viv'e mi ne vid'is tiom da libr'o'j, kiom tie, ili est'is amas'ig'it'a'j kiel lign'ar'o. ’Nu, vid'u, Madlenka,’ ŝi dir'is ĉiam al mi, ’ĉio'n ĉi hav'as ni'a ’mal'jun'ul'o’ en la kap'o; mi mir'as, ke li ne frenez'iĝ'is de ĉio ĉi.

— Tio est'as tiel:
se mi ne gard'us li'n, kiel mal'grand'a'n infan'o'n, Di'o sci'as, kio est'us el li; mi dev'as ĉio'n sci'pov'i, li kompren'as neni'o'n, krom si'a'j'n paper'foli'o'j'n. Kaj sankt'a'n pacienc'o'n oni dev'as kun li hav'i. Nu, ia'foj'e mi ankaŭ kri'as al li, kaj tiam li ir'as, kvazaŭ de hund'o mord'it'a, ne parol'as, tiel ke mi post'e bedaŭr'as li'n. Sed iam est'as bezon'at'e li'n riproĉ'i, kiam ne est'as plu toler'ebl'e; imag'u Madlenka, li hav'is en tiu si'a ĉambr'o tiom da polv'o kiom sur vil'a ̧placo, kaj ĉie tiom da arane'aĵ'o'j kiom en mal'nov'a sonor'il'tur'o, kaj ĉu vi opini'as, ke li permes'is al mi ven'i tie'n kun bros'bala'il'o? Ne. Tiam mi pens'is:
mi ja super'ruz'os vi'n; li'n tio ne koncern'as, sed mi'a'n reputaci'o'n; mi dev'us hont'i, se iu ven'us al li kaj vid'us tiu'n mal'ord'o'n. Mi pet'is kon'at'a'n sinjor'o'n, kun kiu li plej oft'e kun'ven'as, ke li re'ten'u li'n, kaj dum'e mi ĉio'n ĉie lav'pur'ig'is, sen'polv'ig'is, tiel ke ĉio est'is kvazaŭ nov'a. Kaj vi ne kred'us, Madlenka, kia hom'o li est'as! Li eĉ ne re'kon'is, ke oni lav'is tie, nur la tri'a'n tag'o'n. Tiam ŝajn'is al li, ke est'as en la ĉambr'o pli lum'e — kiel do ne. Tiel oni dev'as sci'i trakt'i tia'j'n strang'ul'o'j'n.’ Ĉiu'foj'e, kiam mi al ŝi, aŭ ŝi al mi ven'is, ŝi hav'is kaŭz'o'n plend'i pri la ’mal'jun'ul'o’, sed por la tut'a mond'o ŝi ne dis'iĝ'us de li. Foj'e li ankaŭ tim'ig'is ŝi'n. Li el'ir'is por promen'i, kaj jen li renkont'is tiu'n si'a'n kon'at'o'n, kiu intenc'is vojaĝ'i al la mont'ar'o Krkonoše. La kon'at'a sinjor'o propon'is al la ni'a, ke li akompan'u li'n, ke ili baldaŭ re'ven'os, kaj la ni'a vetur'is kun li tiel, kiel li est'is. — Zuzanka atend'as, atend'as, la sinjor'o ne re'ven'as; ven'is la nokt'o, li ankoraŭ ne est'as ĉi tie. Ŝi al'kur'is al ni tut'e tim'ig'it'a, plor'is kaj la tut'a'n nokt'o'n ni ne pov'is ŝi'n trankvil'ig'i. Nur maten'e ŝi ek'sci'is, ke li for'vetur'is; tiam ŝi lament'is kaj insult'is li'n terur'e. La ses'a'n tag'o'n li re'ven'is, kaj ŝi ĉiu'n tag'o'n kuir'is por li tag- kaj vesper'manĝ'o'n. — Kiam li est'is hejm'e, ŝi al'kur'is al ni kaj dir'is:
’Nu, aŭskult'u, la afer'o est'as jen'a, kiam mi riproĉ'is li'n, li dir'is al mi:
’Nu, nu, ne kri'u, mi ir'is promen'i kaj far'is halt'o'n sur Sněžká*, pro tio mi ne pov'is tuj re'ven'i.’ Foj'e ŝi al'port'is al ni kelk'a'j libr'o'j kaj dir'is, ke ŝi'a ’mal'jun'ul'o’ dir'is, ke ni tra'leg'u tio'n. Mi'a mort'int'a edz'o Jiæí sci'pov'is bon'e leg'i, do li leg'is, sed ni neniom kompren'is el tio; ankaŭ li sci'is far'i vers'o'j'n, sed ankaŭ tiu'j'n ni ne kompren'is, ĉio est'is tro scienc'a. Zuzanka dir'is:
’Nu, ne valor'as, ke li romp'u al si per tio la kap'o'n.’ Sed la hom'o'j en la urb'o tre respekt'is li'n, kaj ĉiu dir'is, ke li'a'n intelekt'o'n oni eĉ ne pov'as kompren'i.’ ”

”Mi est'as kiel tiu Zuzanka,” dir'is Kristla, ”neniel interes'as mi'n ia scienc'o, kiam mi ne pov'as ĝi'n kompren'i.

Kiam mi aŭd'as bel'e kant'i kaj vi'n, avi'nj'o, rakont'i, tio'n mi trov'as pli agrabl'a ol iu'n ajn scienc'aĵ'o'n. — Sed ĉu vi jam aŭd'is tiu'n kant'o'n, kiu'n far'is Barla el Ĉaervená Hóra?

”Kar'a knab'in'o, mond'a'j'n kant'o'j'n mi ne plu memor'fiks'as, mi eĉ ne tro zorg'as pri ili; tiu'j temp'o'j, kiam mi pro kant'o kur'is pec'o'n da voj'o, jam pas'is, kaj nun mi kant'as nur mi'a'j'n pi'a'j'n kant'o'j'n,” dir'is avi'nj'o.

”Nu, atend'u, mi ja instru'os ĝi'n al vi, ĝi komenc'iĝ'as:
’Kio'n dir'as la bird'et’ pri la knab'in'a kor'o?’ ”

”Se vi vol'as, du foj'o'j'n. Ni rest'is por labor'i sur la kastel'a'j kamp'o'j, Barla ankaŭ ven'is kaj kiam ni est'is ripoz'ant'a'j sub dekliv'o, Anča Tichánková dir'is:
’Barla, far'u al ni kant'o'n!’ — Barla moment'o'n pri'pens'is, post'e ŝi rid'et'is kaj komenc'is kant'i:
’Kio'n dir'as la bird'et’ pri la knab'in'a kor'o? Kie reg'as am'a sent’, mank'as la kolor'o’.

Sed Anča pro tio preskaŭ koler'is, ŝi opini'is, ke tio est'as direkt'it'a al ŝi; vi sci'as, ke ŝi am'as Tomešon, ke ŝi est'as fianĉ'in'o. Tamen Barla, rimark'ant'e tio'n ĉe ŝi, momentrapide far'is du'a'n strof'o'n por ŝi'n senembarasigi:
’Vi mensog'as ja bird'et’, ver'o ĝi ne est'as, knab'o'n ankaŭ am'as mi, tamen ruĝ'a rest'as.’ Tiu kant'o tre plaĉ'is al ni kaj tia'n bel'a'n melodi'o'n ŝi pren'is. La knab'in'o'j en Žernov aŭskult'os, ili ne kon'as ĝi'n ankoraŭ,” dir'is al tio Kristla.

Mančinka kaj Barunka kant'et'is la nov'a'n kant'o'n kaj tiu'moment'e ili vetur'is preter la kastel'o. Antaŭ la pord'eg'o star'is la plej jun'a ĉambr'ist'o en nigr'a vest'o, ne grand'a, mal'dik'tali'a jun'a vir'o, per unu man'o li glat'ig'is si'a'n nigr'a'n barb'o'n, la ali'a man'o est'is per poleks'o al'kroĉ'it'a je or'a ĉen'o, kiu pend'is sur li'a kol'o, por ke oni vid'u la bril'ant'a'j'n ring'o'j'n sur la fingr'o'j.

Kiam la kaleŝ'o est'is vetur'ant'a preter li, li'a'j okul'o'j bril'is kiel al vir'kat'o vid'ant'a paser'o'n, li ek'rid'is am'dezir'e je Kristla kaj man'sign'is. Tamen la vir'in'o'j apenaŭ si'n turn'is al li, kaj Míla kun mal'plaĉ'o tuŝ'is si'a'n lutroĉapon.

”Kred'u, ke mi prefer'e vol'us vid'i la diabl'o'n, ol tiu'n ital'o'n,” dir'is Kristla. ”Li cert'e atend'as, kiam ir'os kelk'a'j knab'in'o'j sol'a'j, ke li en'flug'u inter ili'n kiel akcipitr'o.”

”Nu, foj'e en Žlič li ricev'is sur la dors'o'n,” komenc'is Václav; ”li ven'is tie'n al bal'o kaj tuj al la plej bel'a'j knab'in'o'j, kvazaŭ por li oni est'us ili'n al'konduk'int'a'j; kaj tiu knab'eg'o ne sci'as parol'i ĉeĥ'e, sed ’esky olka mám rád’*, tio'n li tuj memor'fiks'is.”

”Tio'n li ankaŭ al mi sen'ĉes'e ripet'as, kiam li ven'as en ni'a'n gast'ej'o'n,” inter'romp'is li'a'n parol'o'n Kristla, ”kaj se mi dek'foj'e si'n'sekv'e dir'us al li:
’Mi vi'n ne amas’, tamen li ne ĉes'as kaj al'kroĉ'iĝ'as kiel febr'o.”

”Nu, la knab'o'j laŭmodele sen'polv'ig'is li'a'n frak'o'n kaj se mi ne est'us ĉe tio est'int'a, li sci'us ankoraŭ pli bon'e, kiel kar'a est'as marcipan'o en Pardubice.”

”Li atent'u, ke oni ali'lok'e ne dir'u tio'n al li,” dir'is Míla sku'ant'e la kap'o'n.

La kaleŝ'o halt'is antaŭ la gast'ej'o. ”Do, dank'o'n por la vetur'ig'o,” dank'is Kristla, don'ant'e la man'o'n al Míla, kiu help'is ŝi'n de'ir'i de la kaleŝ'o.

”Ankoraŭ vort'o'n,” re'ten'is ŝi'n avi'nj'o. ”Ĉu vi sci'as, kiam la hom'o'j el Žernov kaj Ĉaervená Hóra ir'os al Svatoñovice?”

”Ver'ŝajn'e kiel kutim'e:
tiu'j el Ĉaervená Hóra inter la fest'o'j de Ĉiel'ir'o kaj Nask'iĝ'o de Mario kaj tiu'j el Žernov je la fest'o de Mario post Sankt'a Johano. Mi ankaŭ ir'os.”

La ceter'a'j infan'o'j dir'is, ke ili ankaŭ, sed Barunka ili'n rifuz'is, ili ne el'ten'us ir'i tri mejl'o'j'n. Dum'e Václav re'foj'e vip'o'frap'is la ĉeval'o'j'n, kaj ili vetur'is al la muel'ej'o, kie ili de'met'is Mančinkan kaj avi'nj'o don'is al sinjor'in'o patr'in'o kelk'a'j'n tuŝbenitajn por ŝi prepar'it'a'j'n flor'kron'o'j'n.

Kiam ili est'is al'vetur'ant'a'j hejm'e'n, Sultán kaj Tyrl al'kur'is grand'salt'e al ili renkont'e, ne pov'ant'e pro ĝoj'o, ke ili re'foj'e hav'as avi'nj'o'n hejm'e, eĉ re'trankvil'iĝ'i. Avi'nj'o dank'is al Di'o, ke oni feliĉ'e al'vetur'is hejm'e'n, ŝi cent'foj'e prefer'is pied'ir'i ol vetur'i, ĉar en tiu vetur'il'o ŝi pens'is konstant'e, kiam la vigl'eg'a'j ĉeval'o'j sen'halt'e galop'is, pri kaprompiĝo.

Bětka kun Vorša atend'is sur la sojl'o. ”Kaj vi, Václav, kie vi hav'as la kron'o'n?” la parol'em'a Bětka demand'is la koĉer'o'n, kiam avi'nj'o est'is en'ir'int'a kun la infan'o'j en la ĉambr'o'n.

”Ho, knab'in'o, mi jam de long'e forges'is, kie mi ĝi'n las'is,” rid'et'is ruz'e Václav, re'turn'ant'e la vetur'il'o'n sur la ŝose'o.

”Ne parol'u kun li,” dir'is Vorša tir'ant'e ŝi'n, ”vi sci'as, ke li ne sci'as ten'i si'a'n lang'o'n, eĉ ne en la Fest'o de Di'o!”

La freŝ'a'j'n flor'kron'o'j'n avi'nj'o pend'ig'is inter la fenestr'o'j kaj sur la sankt'a'j'n bild'o'j'n, kaj la pas'int'jar'a'j'n ŝi ĵet'is en ”di'a'n fajr'o'n”.

En la ĉambr'o de avi'nj'o est'as kiel en ĝarden'o:
kie'n oni si'n turn'as, ĉie est'as plen'e de roz'o'j, rezed'o, padus'o kaj de ali'a'j divers'a'j flor'o'j kaj inter tio tut'a'j plen'brak'o'j da kverk'foli'o'j. Barunka kaj Mančinka lig'as buked'o'j'n kaj Cilka plekt'as grand'a'n kron'o'n. Sur la benk'o apud la forn'o sid'as Adélka kaj la knab'o'j kaj ĉiu'j tri ripet'as la bon'dezir'o'j'n.

Est'as antaŭ'vesper'o de la fest'o de Sankt'a Johano, morgaŭ'a fest'o de la patr'o, glor'a tag'o en la famili'o. En tiu tag'o sinjor'o Prošek invit'is ĉiu'j'n si'a'j'n plej kar'a'j'n amik'o'j'n al festen'o; tio est'is jam kutim'o. Tial est'is tia bru'eg'o en la tut'a dom'o; Vorša lav'is kaj sen'polv'ig'is, por ke eĉ ne unu polv'er'o ie rest'u. Bětka brog'is la kort'bird'ar'o'n, la dom'mastr'in'o bak'is kuk'o'j'n kaj avi'nj'o inspekt'is jen la past'o'n, jen la bakformon, jen la bird'o'j'n; ŝi est'is ĉie neces'a. Barunka pet'is, ke avi'nj'o vok'u Janon ekster'e'n, por ke li ne las'u ili'n trankvil'a'j kaj kiam li est'is ekster'e, Bětka kaj Vorša plend'is, ke li kur'as inter ili'a'j krur'o'j. Vilém postul'is, ke avi'nj'o li'n ekzamen'u, Adélka kroĉ'iĝ'is je ŝi'a'j jup'fald'o'j, pet'eg'ant'e kuk'o'n, kaj sur la kort'o kluk'is la kok'in'o'j, signal'ant'e, ke ili vol'as ir'i en kok'ej'o'n. ”Pro Di'o, mi'a reĝ'o, mi ja ne pov'as ĉiu'j'n sam'temp'e pri'serv'i!” plend'is la kompat'ind'a avi'nj'o. Jen vok'as Vorša:
”La sinjor'o ven'as hejm'e'n!” — Oni ŝloskaŝas la bak'aĵ'o'n, la sinjor'in'o for'ig'as ĉio'n, kio dev'as rest'i ankoraŭ sekret'a, kaj avi'nj'o admon'as la infan'o'j'n:
”Ne el'babil'u ĉio'n al pa'ĉj'o?” — La patr'o ven'as en la kort'o'n, la infan'o'j ir'as al li renkont'e, sed kiam la patr'o dezir'as al ili bon'a'n vesper'o'n kaj demand'as, kie est'as la patr'in'o, ili embaras'e halt'as, ne sci'ant'e kio'n dir'i, por ne mal'kaŝ'i la sekret'o'n. Sed Adélka, favor'at'in'o de pa'ĉj'o, ir'as tamen al li, kaj kiam li pren'as ŝi'n sur la brak'o'n, ŝi flustr'as al li:
”Pa'nj'o kun avi'nj'o bak'as kuk'o'j'n, morgaŭ est'os vi'a nom'tag'o,” — ”Nu, atend'u nur,”

inter'romp'as ŝi'n la knab'o'j; ”vi est'os riproĉ'at'a, ĉar vi perfid'is tio'n,” kaj ili for'kur'as por akuz'i ŝi'n ĉe pa'nj'o. Adélka ruĝ'iĝ'as, embaras'e sid'as sur la brak'o de la patr'o, ĝis fin'e ŝi ek'plor'as. ”Nu, ne plor'u,” konsol'as ŝi'n la patr'o:
”Mi ja ankaŭ sci'as, ke est'as mi'a nom'tag'o, kaj ke la patr'in'o bak'as kuk'o'j'n.” — Adélka viŝ'as per manik'o la larm'o'j'n, sed kun tim'o ŝi rigard'as la patr'in'o'n, kiu'n la knab'o'j al'konduk'as. Fin'e ĉio aranĝ'iĝ'as tiel, ke la knab'o'j ek'sci'os, ke Adélka neni'o'n perfid'is. Tamen la sekret'o tiel prem'as ĉiu'j'n tri, ke la patr'o aŭd'ant'e ne rajt'as aŭd'i kaj vid'ant'e ne rajt'as vid'i. Barunka dev'as konstant'e palpebr'um'i je ili ĉe vesper'manĝ'o kaj puŝrememorigi ili'n, ke ili ne perfid'iĝ'u, kaj Bětka mok'as post'e ili'n kaj nom'as ili'n ”kokpantofloj.”

Fin'e ĉio est'as far'it'a, prepar'it'a, ankaŭ la bon'odor'o de la bak'it'aĵ'o dis'iĝ'is; la serv'ist'in'o'j kuŝ'iĝ'is, nur la pantofl'o'j de avi'nj'o klak'et'as en la dom'o. Ŝi en'ferm'as la kat'o'j'n, esting'as per akv'o la fajr'er'o'j'n en la kamen'o kaj memor'int'e, ke oni ankaŭ hejt'is en la bak'forn'o sur la dekliv'o, ŝi eĉ ne kred'as si'a'n si'n'gard'em'o'n kaj ir'as tie'n ankaŭ por konvink'iĝ'i, ĉar pov'us rest'i tie iu fajr'er'o.

Sultán kaj Tyrl sid'as sur la benk'o; vid'ant'e avi'nj'o'n, ili iel mir'e rigard'as ŝi'n — en tiu hor'o ŝi neniam est'is ekster'e; sed kiam ŝi kares'as ili'n sur la kap'o'j, ili flat'e frot'iĝ'as je ŝi. ”Nu, vi re'foj'e atend'is la rat'o'j'n, vi du? Tio'n mi permes'as al vi, nur en la stal'o'n ne prov'u en'iĝ'i,” ŝi dir'as al ili ir'ant'e sur la dekliv'o'n. La hund'o'j sekv'as ŝi'n post ŝi'a'j kalkan'o'j. Ŝi mal'ferm'as la bak'forn'o'n, zorg'o'plen'e ŝi tra'rast'as per fajroincitilo la cindr'o'n, kaj vid'ant'e eĉ ne fajr'er'o'n, ŝi re'ferm'as la bak'forn'o'n kaj re'ir'as. Apud la kanalponto star'as alt'a kverk'o; en ĝi'a'j larĝ'a'j branĉ'o'j sid'as somer'e la kort'bird'ar'o. Avi'nj'o rigard'as supr'e'n kaj aŭd'as en la branĉ'o'j suspir'o'n, mal'laŭt'a'n flustr'ad'o'n kaj pep'ad'o'n.

”Ili sonĝ'as pri io,” ŝi dir'as kaj ir'as plu'e'n. — Kio halt'ig'is ŝi'n ĉe la ĝarden'o? Ĉu ŝi aŭskult'as ĉarm'a'j'n ton'o'j'n de du najtingal'o'j en la ĝarden'a arb'et'aĵ'o? Aŭ la ne'kontinu'a'n kant'o'n de Viktorka, kiu mal'gaj'e son'as de la kluz'o? Aŭ avi'nj'o rigard'as la dekliv'o'n, kie flugaperas tiom da lampir'o'j, viv'ant'a'j stel'o'j? — Sub la dekliv'o super la herb'ej'o flug'pend'as mal'pez'a'j konstant'e trans'form'iĝ'ant'a'j vapor'o'j. Tio ne est'as nebul'o'j, rakont'as la popol'o, kaj ĉu ebl'e avi'nj'o ankaŭ tio'n kred'as, ke en tiu'j diafan'a'j arĝent'o'griz'a'j vual'o'j est'as vual'it'a'j niks'in'o'j, kaj ĉu ŝi rigard'as ili'a'n sovaĝ'a'n danc'o'n ĉe lun'lum'o? — Ne, nek tio'n, nek la ali'a'n; avi'nj'o rigard'as la herb'ej'o'n, kiu etend'iĝ'as al la muel'ej'o. Tie en'kur'is de la gast'ej'o trans la kanal'o'n sur la herb'ej'o'n vir'in'a statur'o, vual'it'a per blank'a talituko. Sen'mov'e ĝi star'as, aŭskult'as kiel kapreol'in'o, kiu el'kur'is el arb'ar'a kaŝ'ej'o sur vast'a'n eben'aĵ'o'n por si'n paŝt'i. Ĝi neni'o'n aŭd'as krom la longtirataj ton'o'j de najtingal'o, mal'klar'a klakbruado de la muel'ej'o kaj murmur'ad'o de ond'o'j sub malhelfoliaj aln'o'j. Ĝi vind'as la blank'a'n talitukon ĉirkaŭ la dekstr'a man'o kaj per tiu ĝi pluk'as flor'o'j'n, naŭ divers'a'j'n flor'o'j'n. Hav'ant'e la buked'o'n pret'a, ĝi ankaŭ klin'iĝ'as, lav'as si'n per freŝ'a ros'o, kaj rigard'ant'e nek mal'dekstr'e'n nek dekstr'e'n, ĝi rapid'as re'e'n al la gast'ej'o.

”Est'as Kristla! Ŝi far'os flor'kron'o'n de sankt'a Johano; mi bon'e konjekt'is, ke ŝi am'as tiu'n knab'o'n,” parol'is al si avi'nj'o, ne de'turn'ant'e si'a'j'n okul'o'j'n de la knab'in'o. Ŝi ne vid'is ŝi'n plu, kaj ankoraŭ ŝi star'is medit'ant'e. Ŝi'a anim'o for'don'is si'n al re'memor'o'j! Ŝi vid'is antaŭ si herb'ej'o'n, ŝi vid'is sub'mont'ar'a'n vilaĝ'o'n, super si radi'ant'a'n lun'o'n kaj stel'o'j'n — est'is la sam'a lun'o kaj stel'o'j, etern'e bel'a kaj ne mal'jun'iĝ'ant'a — sed ŝi est'is tiam jun'a, freŝ'a knab'in'o; kiam ŝi en la nokt'o de sankt'a Johano pluk'is naŭ divers'a'j'n flor'o'j'n por la kron'o de destin'o. Kvazaŭ tio ĵus est'us okaz'ant'a, tiel re'sent'is avi'nj'o la tim'o'n, kiu'n ŝi tiam hav'is, ke iu renkont'os ŝi'n kaj inter'romp'os ŝi'a'j'n serĉ'o'j'n. Ŝi re'vid'as si'n en si'a ĉambr'o, vid'as sur la lit'o la flor'kolor'a'j'n kusen'o'j'n sub kiu'j'n ŝi met'as la plekt'it'a'n flor'kron'o'n. Ŝi re'memor'as, kiel ard'e ŝi preĝ'is, ke Di'o don'u al ŝi sonĝ'o'n, en kiu aper'us tiu, kiu'n ŝi'a anim'o favor'as. La fid'o, kiu'n ŝi hav'is al la kron'o de la destin'o ne tromp'is ŝi'n, ŝi vid'is en sonĝ'o alt'kresk'a'n vir'o'n, de klar'a rigard'o, sincer'a aspekt'o — tiu'n, kiu'n, laŭ ŝi, neni'u en la mond'o egal'is. Avi'nj'o rid'et'as pri tiu infan'a avid'ec'o, kun kiu ŝi rapid'is antaŭ la suneliro en la ĝarden'o'n al pom'arb'o, por ĵet'i la kron'o'n trans si'a'n kap'o'n kaj la pir'arb'o'n, por ankaŭ ek'sci'i, ĉu ŝi baldaŭ aŭ post long'a temp'o re'vid'os si'a'n Jiæín.

Ŝi memor'as, ke la el'ir'ant'a sun'o trov'is ŝi'n plor'ant'a en la ĝarden'o, ĉar la flor'kron'o teren'fal'is mal'proksim'e post la pom'arb'o kaj sekv'e ne est'is esper'o, ke ŝi baldaŭ renkont'iĝ'os kun Jiæí. — Avi'nj'o star'as long'a'n temp'o'n en'pens'iĝ'int'a, sen'sci'e ŝi inter'fingr'ig'as la man'o'j'n, ŝi'a'j mild'a'j, fid'o'plen'a'j okul'o'j si'n turn'as supr'e'n al la radi'ant'a'j stel'o'j kaj el la buŝ'o el'iĝ'as mal'laŭt'e demand'o:
”Kiam ni, Jiæí, re'vid'os ni'n?” — Jen la vent'o kares'as delikat'e la pal'a'n vizaĝ'o'n de la mal'jun'ul'in'o, kvazaŭ ŝi'n kis'us la spirit'o de la mort'int'o, ŝi ek'trem'as kaj du larm'o'j fal'as sur la kun'ig'it'a'j'n man'o'j'n. Post moment'o ŝi en'ir'as sen'bru'e en la dom'o'n.

La infan'o'j rigard'is el la fenestr'o'j, atend'ant'e la al'vetur'o'n de la ge'patr'o'j; tiu'j est'is en la urb'o en preĝ'ej'o. La patr'o las'is tiu'n tag'o'n serv'i mes'o'n kaj avi'nj'o las'is tiu'n tag'o'n preĝ'i por ĉiu'j Johanoj de si'a famili'o, komenc'ant'e de kelk'a'j generaci'o'j. Bel'a flor'kron'o, bon'dezir'o'j, donac'o'j — ĉio kuŝ'is prepar'it'a sur la tabl'o; Barunka ekzamen'is tio'n kaj la ali'o'n, sed pro rapid'ec'o oni el'las'is tie kaj ali'e vort'o'n kaj dev'is re'komenc'i. Avi'nj'o hav'is plen'a'j'n man'o'j'n da labor'o, tamen ĉiu'moment'e ŝi mal'ferm'is la pord'o'n kaj admon'ant'e:
”Est'u trankvil'a'j kaj ne petol'u!” ŝi for'ir'is.

Ĵus avi'nj'o for'ir'is en la ĝarden'o'n por tranĉ'i freŝ'a'n petrosel'o'n, kiam al'kur'as Kristla sur la dekliv'o, port'ant'e i'o'n vual'it'a'n en tuk'o. ”Bon'a'n maten'o'n mi dezir'as, avi'nj'o!”

ŝi salut'as, kun tiel ĝoj'a, radi'ant'a vizaĝ'o, ke avi'nj'o mir'e rigard'is ŝi'n.

”Vi, knab'in'o, aspekt'as, kvazaŭ vi est'us dorm'int'a sur roz'o'j,” dir'as al ŝi avi'nj'o, rid'et'ant'e.

”Vi diven'is, avi'nj'o, mi'a'j kap'kusen'o'j est'as kovr'it'a'j de flor'o'j,” respond'is Kristla.

”Vi, ŝerculino, ne vol'as kompren'i, sed okaz'u tio, aŭ io ali'a, nur se ĝi est'os bon'a:
ĉu ne, knab'in'o?”

”Jes, jes, avi'nj'o,” konfirm'is Kristla, sed diven'ant'e la senc'o'n de ŝi'a'j vort'o'j, ŝi ruĝ'iĝ'is iom'et'e.

”Mi al'port'as al Jeník nom'tag'a'n donac'o'n:
ĉiam plaĉ'as al li ni'a'j kolomb'o'j, mi do al'port'is al li par'o'n da jun'a'j, li eduk'u ili'n!”

”Sed kial vi far'is al vi tia'n mal'util'o'n, ĝi ja ne bezon'is est'i,” opini'is avi'nj'o.

”Kun plezur'o mi far'is tio'n, avi'nj'o; mi am'as la infan'o'j'n, kaj al la infan'o'j far'as re'foj'e ĝoj'o'n tia'j aĵ'o'j, do ni las'u ili'n al ili. Sed ĉiel ŝajn'as al mi, ke mi ne rakont'is al vi, kio okaz'is ĉe ni en la hieraŭ'a nokt'o?”

”Hieraŭ est'is ĉe ni kiel sur la pont'o en Prah'a, eĉ ne est'is ebl'e iom diskut'i, sed mi sci'as, ke vi vol'is al mi rakont'i i'o'n pri tiu ital'o. Rakont'u do, sed vi dev'as pren'i el ĉiu vers'o unu vort'o'n, mi atend'as la ni'a'j'n el la preĝ'ej'o kaj la gast'o'j est'os ĉi tie en moment'o,” avi'nj'o admon'is Kristlan.

”Do pri'pens'u; tiu vagabond'o, la ital'o, ven'is al ni ĉiu'tag'e por trink'i bier'o'n, — tio est'us neni'o mal'bon'a, la gast'ej'o est'as por ĉiu hom'o, — sed ne, ke li kiel ord'a hom'o sid'u ĉe la tabl'o, li ŝov'is la naz'o'n en ĉiu'j'n angul'o'j'n de ni'a dom'o, eĉ en la bov'in'ej'o'n li en'ramp'is, mal'long'e, kie'n mi turn'iĝ'is, tie'n li post'sekv'is mi'n. Pa'ĉj'o nub'iĝ'is pro tio, sed vi kon'as li'n, li est'as bon'a hom'o, li far'as eĉ ne al kok'id'o mal'bon'o'n kaj ankaŭ ne'volont'e li for'puŝ'as la gast'o'j'n, precip'e tiu'j'n el la kastel'o. Li do las'is la afer'o'n al mi; mi kelk'foj'e mal'ĝentil'e li'n for'rifuz'is, sed li akcept'is tio'n kvazaŭ plej bel'a'n parol'o'n, kaj mi sci'as, ke li kompren'as ĉeĥ'e, kvankam parol'i li ne sci'pov'as. Sen'ĉes'e li hav'is en la buŝ'o:
’esky olka mám rád’, la man'o'j'n li antaŭ mi inter'fingr'ig'is kaj eĉ genu'fleks'is antaŭ mi.

”Tio est'as tiel, avi'nj'o, tiu'j sinjor'o'j hav'as ĉiam tiom da parol'o'j, ke vi'n la orel'o'j dolor'as; kie'n oni ven'us, se oni kred'us ĉio'n al ili, tia'j parol'o'j eĉ ne moment'o'n rest'as en mi'a kap'o. Sed tiu ital'o koler'ig'is mi'n. Antaŭ'hieraŭ ni rast'is sur la herb'ej'o, hazard'e ven'is Míla — (avi'nj'o rid'is pri tiu hazard'o) — ni parol'is pri ĉio ajn kaj mi dir'is al li ankaŭ, kiel ni'n tiu ital'o ĝen'as. — ’Nu, las'u tio'n nur, mi ja aranĝ'os tio'n, ke li ne plu ven'os al vi.’ — ’Sed vi ne koler'ig'u pa'ĉj'o'n,’ mi dir'is, ĉar mi kon'as la knab'o'j'n el Žernov, ili est'as rafin'it'a'j. — Vesper'e la ital'o ven'is re'foj'e; sed post mal'long'a temp'o ven'is la knab'o'j, ili est'is kvar, inter ili Míla kaj li'a kamarad'o Tomeš — vi kon'as Tomešon, ĉu? Gaj'a knab'o, li edz'iĝ'os je Anča Tichánková, mi'a kamarad'in'o. Mi ĝoj'is, kiam ili ven'is, kvazaŭ iu aĉet'us al mi nov'a'n rob'o'n. Volont'e mi kur'is al la en'verŝ'a tabl'o kaj kun ĉiu mi trink'is. La ital'o tre nub'iĝ'is; kun li mi neniam trink'as, diabl'o li'n kred'u, li pov'us i'o'n en'miks'i en la bier'o'n. La knab'o'j sid'iĝ'is al tabl'o kaj komenc'is lud'i kart'o'j'n, sed nur ŝajn'e, ĉe tio ili konstant'e grimac'is al la ital'o. Vítek dir'is:
’Rigard'u li'n, li sid'as kiel strig'o en vermiĉel'o'j!’ Kaj Tomeš daŭr'ig'is:
’Mi konstant'e rigard'as, ĉu li jam baldaŭ pro koler'o for'mord'os si'a'n naz'o'n. Grand'a labor'o tio ne est'us, sen tio ĝi pend'as al li ĝis la menton'o!’ — Tia'senc'e oni daŭr'ig'is; la ital'o ŝanĝ'is pro koler'o ĉiu'j'n kolor'o'j'n, sed eĉ ne vort'o'n li el'puŝ'is. Fin'e tamen li ĵet'is mon'o'n sur la tabl'o'n, las'is la bier'o'n kaj sen salut'o li for'ir'is. Mi far'is post li sign'o'n de kruc'o, sed la knab'o'j parol'is:
’Se li pov'us ni'n tra'pik'i per rigard'o, ni est'us sen'viv'a'j.’ Kiam li for'ir'is, mi re'ven'is al mi'a labor'o, vi sci'as, la patr'in'o mal'san'as kaj mi dev'as ĉio'n mal'ferm'i kaj ankaŭ ferm'i. La knab'o'j ankaŭ for'ir'is. — Pas'is jam la dek'a, kiam mi ir'is dorm'i. Mi komenc'as sen'vest'iĝ'i, jen iu frap'is sur la fenestr'o'n:
tok, tok, tok. Mi pens'as, tio est'as cert'e Míla, li i'o'n forges'is; li ĉiam i'o'n forges'as, mi dir'as al li, ke li foj'e las'os la kap'o'n ĉe ni.”

”Mi pren'as la ŝultr'o'tuk'o'n,” daŭr'ig'is Kristla kun rid'o, ”kaj ir'as mal'ferm'i la fenestr'o'n; kaj diven'u kiu est'is tie?

— La ital'o! Mi bru'ferm'as la fenestr'o'n kaj pro tim'o mi kraĉ'is! Li komenc'is mi'n pet'i kaj parol'is, kvankam li sci'as, ke mi neni'o'n kompren'as, post'e li prezent'is al mi or'a'j'n ring'o'j'n de si'a'j fingr'o'j. Mi koler'iĝ'is, pren'is kruĉ'o'n kun akv'o, ir'is al la fenestr'o kaj dir'is:
’Ir'u for de ĉi tie, vi mal'bel'ul'o, kaj serĉ'u am'aventur'o'j'n tie ĉe vi, ne ĉi tie, aŭ mi sur'verŝ'os vi'n per la akv'o!’ Li ced'is iom de la fenestr'o, sed tiu'moment'e el'salt'is el la arb'et'aĵ'o la knab'o'j, kapt'is li'n kaj ŝtop'is li'a'n buŝ'o'n, por ke li ne pov'u kri'i. ’Atend'u, vi mal'ben'it'a ital'o, nun vi ricev'os vi'a'n part'o'n,’ aŭd'iĝ'is Míla. Sed mi pet'is Mílan, ke ili ne bat'u li'n, kaj ferm'is la fenestr'o'n — propr'e, nur du'on'ferm'is, ĉar mi ne pov'is de'ten'i mi'n, ke mi ne rigard'u, kio'n ili far'os kun li. — ’No, Míla, kio'n ni far'os kun li? Neniu'n kuraĝ'o'n hav'as tiu brav'ul'o, kaj kor'o'n lepor'a'n li hav'as, li trem'as, kvazaŭ li hav'us febr'o'n.’ — ’Ni vip'u li'n per urtik'o'j,’ propon'is unu. — ’Ni ŝmir'u li'n per aks'o'ŝmir'aĵ'o!’ dir'is ali'a. — ’Ne tiel,’ decid'is Míla, ’Tomeš, vi li'n ten'u, kaj vi, knab'o'j ven'u kun mi!’ — Ili for'kur'is.

Post moment'o ili re'ven'is, al'port'is lign'o'stang'o'n kaj aksoŝmiraĵujon. ’Knab'o'j, de'tir'u li'a'j'n ŝu'o'j'n kaj supr'e'n'fald'u la pantalon'tub'o'j'n!’ ordon'is Míla. La knab'o'j tuj obe'is; kiam li komenc'is pied'frap'i ili'n, ili konsol'is li'n kiel mal'bon'a'n ĉeval'o'n:
’Hahoŭ, et'ul'o, hahoŭ!’ — ’Vi ne ricev'os huf'um'o'j'n; ne tim'u!’ dir'is al li Míla, nur vi'a'j'n pied'o'j'n ni iom ŝmir'os, por ke vi pov'u pli bon'e kur'i hejm'e'n!’ ’Almenaŭ vi satur'iĝ'os de san'ig'a odor'o,’ rid'is Tomeš; ’sen tio vi mal'bon'odor'as de parfum'o, ke mi prefer'us vang'o'frap'o'j'n.’ — Kiam ili ŝmir'is li'a'j'n pied'o'j'n tiel, ke tio aspekt'is kvazaŭ li hav'us ŝu'o'j'n, ili met'is la stang'o'n sur li'a'j'n lumb'o'j'n, dis'etend'is li'a'j'n man'o'j'n kaj al'lig'is li'n al ĝi kvazaŭ sur kruc'o'n. La ital'o vol'is kri'i, sed Tomeš met'is si'a'n man'plat'o'n sur li'a'n buŝ'o'n kaj ten'is li'n kiel per prem'il'o.

’Ne mal'util'as,’ li dir'is, ’streĉ'i iom la membr'o'j'n al tia'j mal'labor'em'ul'o'j kiel vi, sen'dub'e la vejn'o'j al vi mal'long'iĝ'as.’ — ’Knab'o'j,’ ordon'is Míla, ’kun'lig'u li'a'j'n ŝu'o'j'n, ĵet'u ili'n trans li'a'n ŝultr'o'n kaj ni konduk'os li'n sur la ŝose'o'n; li kur'u de kie li ven'is!’ — ’Atend'u, ni don'os al li flor'o'j'n en buton'tru'o'n, ke oni ja vid'u, ke li re'ven'as de knab'in'o,’ dir'is Vítek, pluk'is urtik'o'n kaj kard'o'n kaj ŝov'is ambaŭ post li'a'n frak'o'n. — ’Tiel, nun vi hav'as ĉio'n, tut'e bel'e vi aspekt'as, vi pov'as ir'i kun la donac'o'j!’ rid'is Míla; ili pren'is li'n kun Tomeš sub la brak'o'j kaj konduk'is li'n sen'bru'e el la ĝarden'o.

Post moment'o ankaŭ Míla ven'is al la fenestr'o, li rakont'is, kia'n koler'o'n hav'is la brav'ul'o kaj kiel li kur'is kun la stang'o. ’Sed kiel vi el'spion'is li'n?’ mi demand'as Mílan.

— ’Nu,’ li dir'as, ’mi vol'is dir'i al vi bon'a'n nokt'o'n, mi do dir'is al la knab'o'j, ke ili atend'u mi'n en la muel'ej'o, mi mem star'is en la ĝarden'o. Jen mi vid'is iu'n ŝtel'ir'ant'a'n kiel ŝtel'ist'o al vi'a fenestr'o.

Tuj kiam mi li'n re'kon'is, mi sen'bru'e el'ir'is el la ĝarden'o kaj ir'is por la knab'o'j. Tiel ĉio bon'e sukces'is. Ŝajn'as al mi, ke li tim'os de'nov'e ven'i ĉi tie'n.’ La tut'a'n hieraŭ'a'n tag'o'n mi rid'is pri tiu aventur'o, sed vesper'e est'is ĉe ni la nokt'o'gard'ist'o Kohoutek, li est'as ĉe ni ĉiu'tag'e, li volont'e trink'as kaj post'e, kio'n li sci'as, tio'n li el'babil'as. Li komenc'is al ni rakont'i, kiel la ital'o ven'is nokt'e hejm'e'n. ’Tio est'is sovaĝ'ul'o'j, kiu'j pri'labor'is li'n,’ li dir'is kaj komenc'is li'n terur'e pri'skrib'i:
vi sci'as ja, ke li far'as el kul'o kamel'o'n. Laŭ'dir'e la hund'o'j vol'is li'n dis'ŝir'i, tiel terur'a li est'is — kaj li'a edz'in'o ĝis maten'o li'n lav'is, por for'ig'i la aks'o'ŝmir'aĵ'o'n. Li don'is al ili taler'o'n, por ke ili neni'o'n dir'u en la kastel'o kaj li terur'e ĵur'promes'is venĝ'i je tiu'j knab'eg'o'j. Mi nun tim'as pri Míla:
oni dir'as, ke la ital'o'j est'as mal'bon'a'j hom'o'j. Kaj ankaŭ tio'n Kohoutek rakont'is al sinjor'o patr'o, ke tiu ital'o ir'is al Maæenka, la fil'in'o de la administr'ant'o, kaj ke la mal'jun'a'j opini'as, ke se li'n la princ'in'o favor'as, ke ŝi don'os al li bon'a'n ofic'o'n en la bien'o kaj ke li post'e pov'us ili'a'n fil'in'o'n pren'i.

Nu, kaj aŭd'u avi'nj'o, Míla vol'as por unu jar'o ir'i en la kastel'o'n kiel ĉeval'serv'ist'o, por ke li ne dev'u far'iĝ'i soldat'o; vi sci'as kiel tio okaz'as — se la ital'o mal'util'us li'n, la administr'ant'o ne akcept'os li'n kaj li dev'os milit'serv'i.

Ĉio'n ĉi mi pri'medit'is kaj ne plu mi'n ĝoj'ig'as la far'o de la knab'o'j; — la hodiaŭ'a sonĝ'o mi'n re'gaj'ig'is ja, sed kio'n ĝi help'as! Kio'n vi dir'as pri tio, avi'nj'o?”

”Saĝ'e ne est'is de tiu'j knab'o'j, sed ni don'u prudent'o'n al la jun'ul'ar'o, precip'e se am'o en'miks'iĝ'as en tio'n. Mi'a Jiæí ankaŭ far'is tia'n petol'aĵ'o'n kaj pent'is tio'n.”

”Nu, ebl'e vi ne vol'us, ke mi komenc'u rakont'i, okaz'e mi dir'os tio'n al vi. Sen tio ni forges'is pri ĉio, kaj ŝajn'as al mi, ke mi aŭd'as huf'o'frap'ad'o'n de ĉeval'o'j:
tio est'as jam la ni'a'j. Ni ir'u! Mi dev'as ĉio'n pri'konsider'i, kio'n vi dir'is al mi, supoz'ebl'e mi sci'os post'e i'a'n konsil'o'n,” dir'is avi'nj'o, trans'paŝ'ant'e la sojl'o'n.

La infan'o'j, aŭd'int'e la voĉ'o'n de Kristla, kur'is en la koridor'o'n kaj kiam J'a'n ricev'is la bel'a'j'n kolomb'o'j'n, li kapt'is la knab'in'o'n ĉirkaŭ la kol'o kaj prem'is ŝi'n pro ĝoj'o tiel, ke rest'is sur ŝi'a blank'a kol'o ruĝ'a stri'o. Li est'us ili'n prefer'e mem port'int'a en la kolomb'ej'o'n, se Barunka ne est'us vok'int'a:
”Pa'ĉj'o est'as jam ĉi tie!” Preskaŭ sam'temp'e kun la kaleŝ'o ven'is al Staré bělidlo ankaŭ sinjor'o patr'o, kaj sinjor'o Prošek, vid'ant'e si'n en rond'o de si'a'j kar'a'j amik'o'j kaj de la famili'o, kiu'n li tiel ard'e am'is kaj al kiu'j li nur part'o'n de la jar'o pov'is dediĉ'i si'n, est'is tre kor'tuŝ'it'a, kaj kiam Barunka komenc'is gratul'i, sur'verŝ'is li'n larm'o'j. La infan'o'j, vid'ant'e la patr'o'n plor'ant'a, la patr'in'o'n kaj avi'nj'o'n ankaŭ, konfuz'is la gratul'aĵ'o'j'n kaj komenc'is ankaŭ plor'i. Bětka kaj Vorša, aŭskult'ant'e ĉe la pord'o la bon'dezir'o'j'n, kovr'is si'a'j'n okul'o'j'n per blu'a'j antaŭ'tuk'o'j kaj ankaŭ plor'is, unu pli ol la ali'a. Sinjor'o patr'o, la muel'ist'o, turn'is la flar'tabak'uj'o'n kiel muel'rad'o'n, la arb'ar'ist'o frot'is per la manik'o bel'a'n ĉas'ponard'o'n (ĉar li est'is en parad'vest'o), por kaŝ'i si'a'n kor'tuŝ'ec'o'n; Kristinka tamen star'is ĉe fenestr'o kaj neniel hont'is pro si'a'j larm'o'j, nur kiam sinjor'o patr'o, al'paŝ'ant'e al ŝi, frap'et'is per la flar'tabak'uj'o ŝi'a'n ŝultr'o'n, flustr'ant'e:
”Vi pens'as nun, ĉu ne:
Ho, kiam al mi oni tiel bon'dezir'os!”

”Vi, sinjor'o patr'o, vi dev'as mi'n ĉiam incit'et'i,” dir'is la knab'in'o kaj viŝ'is la larm'o'j'n.

Kun larm'o en la okul'o, sed ĝoj'o kaj kontent'o en la kor'o sinjor'o Prošek al'paŝ'is al la tabl'o kaj verŝ'is vin'o'n en pokal'o'n. ”Je la san'o de ĉiu'j!” li dir'is, mal'plen'ig'ant'e kiel unu'a la pokal'o'n. Post tio trink'is ĉiu'j je la san'o de la dom'mastr'o, kaj baldaŭ ili'a'j vizaĝ'o'j bril'is pro ĝoj'o. Jeník est'is plej feliĉ'a:
li ricev'is de la arb'ar'ist'o du kunikl'o'j'n, de sinjor'in'o patr'in'o (la muelistedzino) grand'eg'a'n kuk'o'n ŝmir'it'a'n per ĉiu'j spic'aĵ'o'j, kiu'n li tre ŝat'as, de avi'nj'o unu el tiu'j dudekkrejcaraj mon'er'o'j, kiu'j'n ŝi konserv'as en blank'a sak'et'o en la ŝrank'o, donac'o'j'n de la ge'patr'o'j, kaj post tag'manĝ'o ne'atend'it'e aper'is en la ĝarden'o la princ'in'o kun la grafi'din'o; kiam sinjor'o Prošek kun si'a edz'in'o, avi'nj'o kaj kun infan'o'j el'ir'is ekster'e'n por ŝi'n bon'akcept'i, Jeník ricev'is de la grafi'din'o bel'a'n libr'o'n, en kiu est'is pentr'it'a'j divers'a'j best'o'j.

”Ĉe mi'a famili'o kaj kun kelk'a'j bon'a'j amik'o'j ĉiam bon'e, vi'a moŝt'o,” respond'is sinjor'o Prošek.

”Mi'a'j najbar'o'j, la muel'ist'o kun si'a famili'o kaj la arb'ar'ist'o el Riesenburk.”

”Mi ne vol'as vi'n re'ten'i, re'ir'u inter ili'n, mi ankaŭ tuj for'rajd'os.”

Sinjor'o Prošek klin'iĝ'is, ne kuraĝ'ant'e re'ten'i si'a'n estr'in'o'n, sed la sinceranima avi'nj'o tuj komenc'is:
”Ho, ne est'us de ni bel'e, ke ni prezent'u eĉ ne kuk'o'n al la moŝt'a sinjor'in'o kaj la moŝtfraŭlino. Ir'u, Terezka, ir'u, al'port'u, kio ven'as ne'atend'it'e, bon'gust'as. Barunka, al'port'u korb'o'n, mi rikolt'os iom da ĉeriz'o'j. Ebl'e la moŝt'a sinjor'in'o dezir'us ankaŭ iom da krem'o aŭ vin'o?”

J'a'n kaj Terezka est'is embaras'it'a'j, ili tim'is, ke tiu simpl'a invit'o ofend'os la princ'in'o'n, sed mal'e, ŝi kun afabl'a rid'et'o de'salt'is de la ĉeval'o, trans'don'is al J'a'n la brid'o'n kaj sid'iĝ'ant'e sur la benk'o'n sub la pir'arb'o ŝi dir'is:
”Vi'a gast'ig'o est'os por ni agrabl'a, tamen mi ne vol'as, ke vi mal'atent'u vi'a'j'n gast'o'j'n; ili do ven'u inter ni'n!”

Sinjor'in'o Prošková for'kur'is. Sinjor'o Prošek, lig'int'e la ĉeval'o'n al arb'o, port'is ekster'e'n tabl'o'n, kaj post moment'o al'ven'is la arb'ar'ist'o profund'e klin'iĝ'ant'e kaj la muel'ist'o tre hezit'ant'e:
tamen, kiam la princ'in'o demand'is li'n, kiel est'as en la muel'ej'o kaj kiel ĝi profit'ig'as, li re'trov'iĝ'is en si'a element'o kaj tiel li re'kuraĝ'iĝ'is, ke li propon'is al la princ'in'o pinĉ'o'n de flar'tabak'o. Kiam la princ'in'o inter'ŝanĝ'is kun ĉiu afabl'a'n vort'o'n, ŝi akcept'is kuk'o'n de sinjor'in'o Prošková kaj de avi'nj'o glas'o'n da krem'o.

Dum'e la infan'o'j ĉirkaŭ'is Janon, kiu montr'is al ili si'a'j'n best'o'j'n, kaj la grafi'din'o star'is ĉe ili, ĝoj'is pro ili'a'j ĝoj'o kaj admir'o, tre volont'e respond'is ĉiu'j'n ili'a'j'n demand'o'j'n.

”Pa'nj'o, rigard'u, tio est'as ni'a kapreol'in'o!” vok'is Bertík, fil'o de la arb'ar'ist'o al si'a patr'in'o, kiam J'a'n est'is montr'ant'a al li kapreol'in'o'n, kaj la patr'in'o'j kun la infan'o'j klin'iĝ'is super la libr'o.

”Sultán! Tio est'as Sultán!” vok'is Vilém, kaj post kiam je tiu kri'o aper'is inter ili Sultán, J'a'n montr'is al ĝi la libr'o'n dir'ant'e:
”Rigard'u, tio est'as vi!” Est'is tie ankaŭ kolos'a elefant'o, kiu'n Adélka tim'is, ĉeval'o est'is tie kaj ankaŭ bov'in'o'j, lepor'o, sciur'o'j, kok'in'o'j, lacert'o'j kaj serpent'o'j, fiŝ'o'j, ran'o'j, papili'o'j, kokcinel'o'j kaj eĉ formik'o; ĉiu'j'n ĉi la infan'o'j kon'is, kaj avi'nj'o, vid'ant'e skorpi'o'j'n kaj serpent'o'j'n, dir'is al si:
”Kio'n la hom'o'j sci'pov'as nur far'i, eĉ tiu'j'n fi'best'o'j'n ili sci'as pentr'i!”

Sed kiam la muelistedzino vol'is vid'i sovaĝ'a'n drak'in'o'n, kies buŝ'eg'o ŝprucĵetas fajr'o'n, la grafi'din'o dir'is, ke tia'j best'o'j ne ekzist'as, ke tio est'as nur fabel'a monstr'o.

Tamen la muel'ist'o, aŭd'ant'e tio'n, turn'is la flar'tabak'uj'o'n inter la fingr'o'j kaj ek'rid'et'is, dir'ant'e:
”Ho, moŝt'a fraŭl'in'o, tio ne est'as fabel'o'j, da tia'j venen'ig'a'j drak'in'o'j kun fajr'a'j lang'o'j est'as sufiĉ'e en la mond'o, sed ili aparten'as al la hom'a gent'o, kaj tial ili ne est'as inter tiu'j ĉi sen'kulp'a'j best'o'j.”

La grafi'din'o ek'rid'is, sed li'a edz'in'o, frap'ant'e li'n je la man'o dir'is:
”Tro mult'e da parol'o, patr'o.”

Dum'e la princ'in'o inter'parol'is kun la arb'ar'ist'o kaj kun sinjor'o Prošek pri ĉio ajn, kaj ĉe tio ankaŭ ŝi demand'is, ĉu est'as mult'a'j ŝtel'ĉas'ist'o'j en la ĉirkaŭ'aĵ'o.

”Mi hav'as ankoraŭ du tia'j'n fripon'o'j'n, ili est'is tri, sed tiu'n plej mal'sprit'a'n mi kelk'foj'e mon'pun'is, kaj nun li sid'as hejm'e; sed la du ceter'a'j est'as ruz'a'j kiel diabl'o'j, ne est'as ebl'e ili'n kapt'i, krom se mi enpafigus al ili iom da plumbokugloj en la korp'o'n. La arbarinspektoro ja ĉiam ordon'as tio'n al mi, sed est'as pri'pens'ind'e, ĉu pro lepor'o oni kripl'ig'u hom'o'n.”

”Mi ankaŭ pens'as, ke pro tiu bagatel'o ne mal'riĉ'iĝ'os vi'a moŝt'o, kaj je altĉasaĵo ne kuraĝ'os la ŝtel'ĉas'ist'o'j en la ĉas'region'o.”

”Sed mi aŭd'as, ke la hom'o'j mult'e ŝtel'as en mi'a'j arb'ar'o'j,” dir'is la princ'in'o.

”Nu,” dir'is la arb'ar'ist'o, ”mi est'as jam mult'a'j'n jar'o'j'n en la serv'o de vi'a moŝt'o, tamen la mal'util'o, kiu'n oni far'is al mi en la arb'ar'o eĉ ne est'as menci'ind'a. Oni mult'e parol'as; ekzempl'e, mi pov'us las'i fal'ig'i mult'e da arb'o'j dum'jar'e, vend'i ili'n, kaj kiam mi ne hav'us la kalkul'o'j'n en bon'a ord'o mi dir'us:
oni ŝtel'is tio'n. Sed kial ŝarĝ'i si'a'n konscienc'o'n per mensog'o. En aŭtun'o, kiam la mal'riĉ'ul'o'j ven'as por rast'i sekfoliojn kaj kolekt'i la sek'a'j'n branĉ'aĵ'o'j'n, mi est'as ĉiam proksim'e kaj voĉtondras, ke la arb'ar'o sku'iĝ'as, por ke ili tim'u kaj far'u neniu'n mal'util'o'n; sed ĉu mi tia'n mal'jun'a'n vir'in'o'n du'on'mort'ig'u, se ŝi iam kun'pren'as iu'n pli dik'a'n lign'o'pec'o'n kiel tio'n iu'j far'as?

Malgraŭ tio, mi pens'as, viv'os ankoraŭ mi'a'j moŝt'ul'o'j, kaj la mal'riĉ'a popol'o ankaŭ ĉe tio viv'os kaj mil'foj'e dank'as por tio. Tio'n mi ne konsider'as mal'util'o.”

”Bon'e vi tio'n far'as,” aprob'is la princ'in'o. ”Tamen dev'as est'i ĉi tie proksim'e ankaŭ mal'bon'a'j hom'o'j. Antaŭ'hieraŭ nokt'e Piccolo ir'is el la urb'o, kaj en la fazan'ej'o oni vol'is li'n pri'rab'i, sed kiam li defend'is si'n kaj kri'is, oni bat'is li'n tiel, ke li rest'is tie kuŝ'ant'a; ĝis nun li mal'san'as.

”Tio ŝajn'as al mi ne'kred'ind'a, ekscelenc'o,” sku'is la kap'o'n sinjor'o Prošek.

”Dum'viv'e ni ne aŭd'is, ke iu'j bandit'o'j est'us en la fazan'ej'o aŭ en la ĉirkaŭ'aĵ'o,” aŭd'ig'is si'n la arb'ar'ist'o kaj la muel'ist'o.

”Jen kia mensog'ul'o,” dir'as avi'nj'o, apog'ant'e indign'it'e la man'o'n je la korp'flank'o. ”Li tut'e ne tim'as Di'o'n. Mi rakont'os tio'n al la moŝt'a sinjor'in'o ali'manier'e.”

Kaj jen ŝi komenc'is rakont'i, kio'n Kristla maten'e konfid'is al ŝi. ”Ne, ke mi laŭd'us tio'n,” ŝi al'don'is, ”kio'n la knab'o'j far'is, sed kio help'as, ĉiu defend'as la si'a'n. Se iu vid'us tiu'n vent'anim'ul'o'n star'i nokt'e ĉe fenestr'o de knab'in'o, tio dis'port'iĝ'us kvazaŭ fanfar'o'j kaj la knab'in'o hav'us si'a'n renom'o'n kaj feliĉ'o'n difekt'it'a; oni jam dir'us:
’Ho, tiu, ven'is al ŝi sinjor'o'j, ŝi ne taŭg'as inter ni.’ Tamen la knab'in'o tim'as, ke tiu hom'o venĝ'os si'n,” al'don'is avi'nj'o.

”Pri tio ŝi ne tim'u, mi met'os tio'n en ord'o'n,” dir'is la princ'in'o. Post tio ŝi don'is al la grafi'din'o signal'o'n por for'rajd'o, ili ambaŭ sid'iĝ'is sur la ĉeval'o'j'n kaj afabl'e salut'ant'e la societ'o'n, rapidtrote for'rajd'is al la kastel'o.

”Est'as ver'o, ke ne ĉiu kuraĝ'us tiel parol'i kun la princ'in'o kiel ni'a avi'nj'o,” opini'is sinjor'in'o Prošková.

”Ah,” inter'romp'is avi'nj'o, ”iam est'as pli bon'e parol'i kun imperi'estr'o ol kun skrib'ist'o kaj bon'a vort'o trov'os bon'a'n lok'o'n. Se mi neni'o'n dir'us, kiu sci'as, kio de'ven'us el tio.”

”Mi tio'n ja dir'as, ke tiu'n sinjor'in'o'n oni ĉirkaŭmensogas de ĉiu'j flank'o'j,” opini'is la arb'ar'ist'o, re'ven'ant'e kun sinjor'o Prošek kaj la muel'ist'o en la ĉambr'o'n.

Antaŭ la vesper'o ven'is Kudrna, kaj kiam la infan'o'j aŭd'is la gurd'o'n, ili komenc'is kun Kristla, Bětka kaj Vorša danc'i. Oni ankaŭ trink'is ĉampan'o'n, la princ'in'o send'is ĝi'n al la mastr'o, por ke oni trink'u je ŝi'a san'o. Ankaŭ pri Viktorka oni ne forges'is, avi'nj'o port'is, kiam krepusk'iĝ'is, bon'a'n porci'o'n da manĝ'aĵ'o'j al la musk'o'kovr'it'a ŝtip'o.

La morgaŭ'a'n tag'o'n sinjor'in'o patr'in'o plend'is al avi'nj'o, ke sinjor'o patr'o hav'is multparolan lang'o'n kaj ke li la voj'o'n zigzag'ir'is, sed avi'nj'o kun rid'et'o respond'is:
”Nu, patr'in'o, tio okaz'as nur unu'foj'e dum la jar'o, kaj ne ekzist'as kapel'o, kie ne est'us dum la jar'o predik'o.”

La dekliv'o'n de Žernov supr'e'n'ir'as kvin pilgrim'ant'in'o'j; ili est'as:
avi'nj'o kaj sinjor'in'o patr'in'o, Kristla, Mančinka kaj Barunka. La du unu'a'j hav'as si'a'j'n blank'a'j'n kap'tuk'o'j'n super la kap'o tegment'e fald'it'a'j por protekt'i la vizaĝ'o'n; la knab'in'o'j posed'as rond'ĉapel'o'j'n. Ili ankaŭ supr'e'n'fald'is la sub'jup'o'j'n kiel la pli aĝ'a'j vir'in'o'j kaj sur la dors'o ili port'is mal'grand'a'j'n ligvalizojn, en kiu'j ili hav'is nutr'aĵ'o'n.

”Ŝajn'as al mi, ke mi aŭd'as kant'ad'o'n,” dir'is Kristla, kiam ili ven'is sur la supr'o'n de la dekliv'o.

”Mi ankaŭ,” aŭd'ig'is si'n la knab'in'o'j; ”rapid'u, avi'nj'o, por ke oni ne for'ir'u sen ni,” ili admon'is avi'nj'o'n kaj vol'is ek'kur'i.

”Ho, vi stult'ul'in'o'j, kiam la konduk'ant'o sci'as, ke ni ankaŭ ir'as, li ne for'ir'os sen ni,” re'ten'is ili'n avi'nj'o, kaj la konsol'it'a'j knab'in'o'j marŝ'is egal'paŝ'e kun la ceter'a'j.

Sur la dekliv'o paŝt'ist'o paŝt'is ŝaf'o'j'n kaj jam de mal'proksim'e est'is salut'ant'a la ven'ant'o'j'n.

”Ĉu ni ne mal'sek'iĝ'os de pluv'o, Józa?” demand'is li'n sinjor'in'o patr'in'o.

”Est'u sen zorg'o'j, ni el'ten'os ĝis post'morgaŭ. Memor'u ankaŭ pri mi per unu ’Patr'o ni'a!’ Feliĉ'a'n voj'o'n!”

”Avi'nj'o, kiel sci'as Józa, kiam pluv'os kaj kiam est'os bel'a veter'o?” demand'is Barunka.

”Kiam est'as pluv'ont'e, verm'o'j ramp'as el la ter'o al la supr'o kaj de tio form'iĝ'as argilkupoloj; nigr'a'j salamandr'o'j rigard'as el la tru'o'j, sed la lacert'o kaŝ'as si'n kaj ankaŭ la arane'o, kaj la hirund'o'j flug'as ĉe la ter'o. La paŝt'ist'o'j est'as dum la tut'a di'a tag'o en la natur'o kaj ne hav'ant'e i'o'n por far'i, ili rigard'as la best'o'j'n, kiel ili viv'as kaj kio'n ili far'as. Mi'a plej bon'a kalendar'o est'as la mont'o'j kaj la firmament'o. Laŭ la hel'ec'o de la mont'o'j kaj laŭ la kolor'o de la firmament'o mi disting'as, kiam komenc'iĝ'os bel'a, kiam mal'bel'a veter'o, kiam ven'os vent'o'j, hajl'ad'o kaj neĝ'o'j,” al'don'is avi'nj'o.

Antaŭ la kapel'o de Žernov star'as grup'o da pilgrim'ant'o'j, vir'o'j, vir'in'o'j kaj infan'o'j, pli ol unu patr'in'o kun'port'as si'a'n infan'o'n en kusen'o por ofer'i ĝi'n al la di'patr'in'o kaj el'pet'i por ĝi aŭ perd'it'a'n san'o'n aŭ feliĉ'o'n.

La konduk'ant'o Martinec star'as sur la sojl'o de la kapel'o; li'a alt'a statur'o super'as ĉiu'j'n ceter'a'j'n tiom, ke li per unu rigard'o pov'as trans'rigard'i la tut'a'n al li konfid'it'a'n ar'o'n. Vid'ant'e avi'nj'o'n kun la ceter'a'j ven'ant'a'n, li dir'is:
”Nun ni est'as ĉiu'j, ni pov'as do ek'ir'i. Tamen unu'e ni preĝ'u ’Patr'o ni'a’ por feliĉ'a voj'o!” La pilgrim'ant'o'j genu'fleks'is antaŭ la kapel'o, preĝ'ant'e, kaj la vilaĝ'an'o'j, star'ant'e sur la vil'a ̧placo preĝ'is kun ili. Post la preĝ'o ili asperg'is si'n per ben'it'a akv'o, unu el la jun'ul'o'j pren'is alt'a'n kruc'o'n, sur kiu'n la fianĉ'in'o de Tomeš pend'ig'is flor'kron'o'n, kaj Kristla ofer'is ruĝ'a'n ruband'o'n, la vir'o'j grup'iĝ'is kun si'a gvid'ant'o ĉirkaŭ ĝi, post ili la vir'in'o'j parviciĝante laŭ si'a aĝ'o. Tamen ili ne ek'ir'is, la mastr'in'o'j ankoraŭ hav'is i'o'n por komunik'i, la mastr'o'j admon'is la domservistaron ke ĝi atent'u la fajr'o'n kaj la bien'o'j'n, la infan'o'j pet'eg'is:
”Al'port'u al ni pilgrimdonacojn!” av'in'o'j pet'is:
”Preĝ'u por ni ’Av'e Maria!’” — jen kant'is Martinec per sonor'a voĉ'o:
”Salut'it'a est'u fil'in'o de Di'o”, la pilgrim'ant'o'j en'fal'is ĥor'e laŭ li'a not'o, la jun'ul'o supr'e'n'lev'is la kronornamitan kruc'o'n, kaj la tut'a grup'o sekv'is li'n al Svatoñovice. Ĉe ĉiu kruc'o aŭ kapel'o oni halt'is kaj ofer'is ”Patr'o ni'a” kaj ”Kred'o” je la honor'o kaj laŭd'o de Di'o! — Ĉe ĉiu arb'o, sur kiu'n ies pi'a man'o pend'ig'is bild'o'n de Mario Virg'ul'in'o, ĉe ĉiu kruc'o, kie okaz'is ia akcident'o, oni preĝ'is.

Barunka kaj Mančinka bon'e atent'is pri Martinec kaj kant'is kun la ceter'a'j. Sed kiam ili ven'is mal'antaŭ Ĉaervená Hóra, Barunka komenc'as subit'e demand'i avi'nj'o'n:
”Mi pet'as vi'n, avi'nj'o, kie est'is Turyñ, de kie de'ven'is la mut'a knab'in'o?” Sed ĉi foj'e ŝi ne sukces'is bon'e:
avi'nj'o respond'is al ŝi:
”Kiam vi pilgrim'as, vi dev'as turn'i vi'a'j'n pens'o'j'n al Di'o kaj ne atent'i ali'a'j'n afer'o'j'n. Kant'u aŭ mal'laŭt'e preĝ'u!”

La knab'in'o'j kant'is re'foj'e dum kelk'a temp'o, sed jen ili ven'is en arb'ar'o'n:
divers'lok'e ruĝ'iĝ'is ankoraŭ frag'o'j en la herb'o, est'us domaĝ'o las'i ili'n tie:
la knab'in'o'j prefer'e pluk'is ili'n, ĉe tio ili mal'aranĝ'is si'a'j'n ĉapel'o'j'n kaj jup'o'j'n, re'foj'e est'is io por ord'ig'i kaj fin'e re'memor'is unu kaj la ali'a pri la buĥt'o'j en la pendosakoj kaj ili komenc'is el'tir'i pec'o'n post pec'o. Avi'nj'o kaj sinjor'in'o patr'in'o ne tro atent'is pri ili, ili ambaŭ est'is en'profund'iĝ'int'a'j en preĝ'o'j'n, kontraŭ'e Kristla, ir'ant'e kun Anča, pli ol unu foj'e rigard'is ili'n kaj admon'is ili'n. ”Vi'n tre util'os tiu pilgrim'ad'o kaj grand'a'j'n profit'o'j'n vi hav'os el ĝi, ver'e,” ŝi rid'is.

Antaŭ la vesper'o la pilgrim'ant'o'j ven'is al Svatoñovice; antaŭ la urb'o ili halt'is, la vir'in'o'j vest'is la ŝu'o'j'n, aranĝ'is iel la vest'o'j'n kaj nur post'e ili en'ir'is en la urb'o'n. Plej unu'e oni ir'is al la put'o sub la preĝ'ej'o, kies akv'o el'ŝpruc'as per sep font'o'j sub la arb'o, sur kiu trov'iĝ'as bild'o de Mario Virg'ul'in'o.

Ĉe tiu put'o la pilgrim'ant'o'j halt'is, preĝ'ant'e; post'e ĉiu trink'is el la font'o kaj tri'foj'e frot'is per mal'sek'ig'it'a man'o la okul'o'j'n kaj la vang'o'j'n. Tiu pur'a, mal'varm'a akv'o est'as mirakl'a akv'o, al kies san'ig'a efik'o mil'o'j da hom'o'j dank'as si'a'n san'o'n.

De la put'o la pilgrim'ant'o'j ir'is supr'e'n en la hel'e ilumin'it'a'n preĝ'ej'o'n, el kiu re'son'is divers'a'j melodi'o'j, ĉar al'ven'is procesi'o'j de divers'a'j flank'o'j kaj ĉiu el ili hav'is ali'a'n kant'o'n.

La knab'in'o genu'iĝ'as apud avi'nj'o, kiu klin'as la kap'o'n ĝis preskaŭ al la plank'o, el'send'ant'e ard'a'n preĝ'o'n al la plej sankt'a di'patr'in'o, kies bild'o bril'as sur la altar'o, est'ant'e ilumin'it'a de mult'a'j lum'il'o'j, ornam'it'a per kron'o'j kaj flor'buked'o'j, kiu'j'n plej'part'e ofer'don'is fianĉ'in'o'j kaj virg'ul'in'o'j, por ke la plej sankt'a Virg'ul'in'o favor'u ili'a'n am'o'n — vest'it'a per mult'e'kost'a rob'o, ŝarĝ'it'a per mir'bel'a juvel'o, nom'e donac'o'j de tiu'j, kiu'j, prem'at'a'j de mal'san'o, serĉ'is ĉe ŝi'a'j pied'o'j help'o'n kaj ankaŭ ĝi'n trov'is.

Post fin'it'a preĝ'ad'o la gvid'ant'o aranĝ'is ĉe la sakristi'an'o la afer'o'j'n pri'zorg'ot'a'j'n kaj post'e li konduk'is si'a'j'n ŝaf'o'j'n sur la lit'o'j'n. Li ne bezon'is pri'zorg'i ili'n antaŭ'e; kiel hirund'o'j al'flug'int'a'j printemp'e okup'as si'a'j'n est'int'a'j'n nest'o'j'n, tiel ankaŭ la pilgrim'ant'o'j ir'is tie'n, kie ili ĉiu'jar'e trov'is, se ne mal'avar'a'n gast'ig'o'n, tamen afabl'a'n vizaĝ'o'n, pan'o'n, sal'o'n kaj pur'a'n lit'o'n. Sinjor'in'o patr'in'o kaj avi'nj'o est'is ĉe la administr'ant'o de la karb'min'ej'o'j; li kaj li'a edz'in'o est'is jam mal'jun'a'j hom'o'j, avi'nj'o dir'is ’el la mal'nov'a mond'o’ kaj pro tio ŝi sent'is si'n ĉe ili kvazaŭ hejm'e. La edz'in'o de la administr'ant'o aŭd'int'e, ke ven'is la pilgrim'ant'o'j el Žernov, atend'is ili'n jam kutim'e vesper'e sur benk'o antaŭ la dom'o por konduk'i ili'n intern'e'n. Antaŭ ol oni ir'is dorm'i, la mastr'in'o montr'is al sinjor'in'o patr'in'o si'a'j'n trezor'o'j'n, grand'a'j'n amas'o'j'n da tol'o, kanvas'o kaj ŝpin'aĵ'o, kio'n plej'part'e ŝi mem est'is ŝpin'int'a kaj kio'n ŝi mult'ig'is ĉiu'n jar'o'n.

”Por kiu, estim'at'a sinjor'in'o, vi prepar'as ĉio'n ĉi, vi ja edz'in'ig'is jam vi'a'n fil'in'o'n?” mir'is sinjor'in'o patr'in'o.

”Sed mi hav'as tri nep'in'o'j'n kaj vi sci'as ja, ke tol'o kaj ŝpin'aĵ'o est'as fundament'o de ĉiu dot'o.”

Pri tio ambaŭ ni'a'j patr'in'o'j kompren'ebl'e plen'e konsent'is; sed se aŭd'is tiu'n parol'o'n la administr'ant'o, li dir'is:
”Nu pa'nj'o, vi stern'as re'foj'e; ĉu mi tamburanoncu foir'o'n?”

Nur tio ĉagren'is la edz'in'o'n de la administr'ant'o, ke ŝi ne pov'is regal'i avi'nj'o'n per io pli bon'a ol per pan'o, ĉar avi'nj'o, pilgrim'ant'e, viv'is nur de pan'o kaj akv'o. Kaj tia promes'o est'is por ŝi sankt'a kaj oni pov'is neni'o'n kontraŭ'dir'i. Ankaŭ al sinjor'in'o patr'in'o tre plaĉ'is la nokt'pas'ig'o ĉe la mal'jun'a'j ge'edz'o'j kaj kuŝ'iĝ'ant'a en lanugokusenojn, ŝi ĉiam dir'is kun grand'a plezur'o:
”Kiel mol'a est'as tiu lit'o; oni est'as kvazaŭ fal'int'a en neĝ'o'n.”

Kristla kaj Anča est'is ĉe iu vidv'in'o post mal'grand'a kamp'ar'an'o; ili dorm'is en la sub'tegment'o sur fojn'o, kie al ili la mastr'in'o prepar'is kuŝ'ej'o'n. Ili dorm'us bon'e eĉ sur ŝton'o. Tiu'n nokt'o'n ili eĉ ne rest'is en la sub'tegment'o, sed ili grimp'is per ŝtup'ar'o mal'supr'e'n en la frukt'o'ĝarden'o'n.

”Ĉu ne est'as ĉi tie mil'foj'e pli bon'e ol supr'e; la ĝarden'o est'as ni'a kamer'o, la stel'o'j ni'a'j kandel'o'j kaj la verd'a herb'o ni'a kusen'o,” dir'is al si Kristinka, volv'ant'e si'n per jup'o kaj kuŝ'iĝ'ant'e sub arb'o'n.

”Tie ni dorm'os, kar'a knab'in'o,” respond'is al ŝi Anča kuŝ'iĝ'ant'e apud ŝi. ”Sed aŭskult'u nur, la mal'jun'a Fousková ronk'as kvazaŭ oni ŝut'us ŝton'o'j'n,” ŝi rid'is.

”Jes, est'as amuz'e dorm'i apud ŝi. Dir'u vi, Frantina ĉu vi pens'as, ke ili ven'os morgaŭ?” demand'is la knab'in'o turn'ant'e si'n al si'a kun'ul'in'o.

”Ili nepr'e ven'os,” cert'ig'is Anča. ”Tomáš ven'os kvazaŭ per ĉeval'o kaj ke Míla ne ven'us, est'as absurd'e, li ja am'as vi'n.”

”Por kio est'as bezon'at'e parol'i, tio'n oni kon'as; mi eĉ ne sci'as ĉu Tomeš iam dir'is al mi, ke li am'as mi'n, kaj ni tamen mult'e ni'n am'as kaj baldaŭ ni hav'os edz'i ̧feston.”

”Pa'ĉj'o vol'as al ni ced'i la mastr'um'ej'o'n kaj ir'i en mal'grand'a'n dom'o'n kaj kiam tiu ĉi est'os fin'konstru'it'a, est'os edz'i ̧festo; tio okaz'os ĉirkaŭ la fest'o de sankt'a Katarino.

”Ho, vi parol'as, kvazaŭ est'us jam la brak'o en la manik'o, sed ĉio est'as ankoraŭ mal'proksim'e post mont'o'j.”

”Kio ne est'as, pov'as est'i. La ge'patr'o'j de Míla ĝoj'os, se Jakub al vi famili'iĝ'os, kaj vi'a patr'o gajn'os lert'a'n fil'o'n; neni'u pli konven'us al vi'a mastr'um'ej'o kaj ankaŭ al vi.

Ver'o rest'as ver'o, Jakub est'as la plej bel'a knab'o en la tut'a vilaĝ'o kaj ŝajn'as al mi, ke Lucin'a, la fil'in'o de la vil'a ̧estro, plend'us pro li.”

”Vid'u, tio est'as ankoraŭ unu ŝton'o, kiu kuŝ'as sur ni'a voj'o,” ĝem'is Kristla.

”Mi'a kar'a, tio est'as pli ol unu ŝton'o. Ĉu vi opini'as, ke Lucin'a mal'mult'e pez'as? Ŝi sufiĉ'us jam per si mem kaj ŝi'a patr'o ĵet'os sur la pesilplaton ankaŭ sak'o'n da rejn'a'j gulden'o'j.”

”Sed pro tio ne romp'u al vi la kap'o'n, eĉ se ŝi'a patr'o est'as vilaĝ'estr'o, li ne est'as ankoraŭ Di'o kaj Lucin'a kun si'a tut'a mon'o ne pov'as eĉ akv'o'n al vi prezent'i. Míla hav'as tamen san'a'j'n okul'o'j'n.”

”Sed se ĉio ni'n tromp'os, se oni ne akcept'os li'n en la kastel'o'n kaj li dev'os far'iĝ'i soldat'o!”

”Ne pens'u pri tia'j afer'o'j; se la administr'ant'o vid'os nigr'e, oni ŝmir'os li'a'j'n okul'o'j'n, ĉu vi kompren'as?”

Est'as ver'o, ke en la nokt'o de sankt'a Johano mi sonĝ'is, ke Míla ven'is al mi, sed sonĝ'o est'as nur sonĝ'o kaj avi'nj'o dir'as, ke oni nek kred'u superstiĉ'o'j'n, nek vol'u ek'sci'i de la bon'a Di'o, kiel li aranĝ'os ni'a'n sort'o'n.”

”Mi kred'as avi'nj'o'n kiel Sankt'a'n Skrib'o'n, ŝi ĉiam sincer'e konsil'as kaj ĉiu dir'as, ke ŝi est'as perfekt'a vir'in'o; kio'n ŝi dir'as, est'as sankt'a ver'o.”

”Mi ja ankaŭ sam'e opini'as pri ŝi, tamen mi vol'us vet'i mi'a'n mal'grand'a'n fingr'o'n, ke est'ant'e jun'a, ŝi kred'is la sam'o'n kiel ni. Mal'jun'a'j hom'o'j ĉiam est'as tia'j; ni'a patr'in'o konstant'e plend'as pri ni, ke tiu nun'a jun'ul'ar'o vol'us nur danc'i kaj plezur'ig'i si'n, ke ĝi hav'as eĉ ne pinĉ'o'n da prudent'o. Tio, ŝi dir'as, ne est'is dum ŝi'a'j jun'a'j jar'o'j kaj mi sci'as tut'e cert'e, ke ni'a pra'av'in'o est'is eĉ ne je unu har'o pli bon'a ol ni en la jun'aĝ'o, kaj ni, kiam ni est'os mal'jun'a'j, ankaŭ kant'os tiel. Sed nun ni rifuĝ'u sub la protekt'o'n de la di'patr'in'o kaj ni dorm'u!” al'don'is Anča, volv'is si'n per la jup'o kaj kiam Kristla post moment'o rigard'is ŝi'a'n vizaĝ'o'n, ŝi est'is en la regn'o de sonĝ'o'j.

En la sub'tegment'o est'is ankoraŭ unu el la vir'in'o'j, kiu'j tie dorm'is, trankvil'ig'ant'a infan'o'n, sed tiu ne las'is si'n kviet'ig'i.

”Kaj ĉu, patr'in'o, la infan'o est'as ĉiu'n nokt'o'n tiel mal'trankvil'a?” demand'is ali'a vir'in'o vek'iĝ'int'e.

”Jes, jam dum dek kvar nokt'o'j. Mi prepar'is, kio'n oni konsil'is, frukt'o'ŝel'o'n de papav'o, asperul'o'n, neni'o help'is.

La forĝ'ist'edz'in'o dir'is, ke ĝi hav'as absces'o'j'n sur la intest'o'j. Mi decid'is ofer'i la infan'o'n sur la altar'o de Di'patr'in'o, ĝi san'iĝ'u aŭ Di'o pren'u ĝi'n al si.”

”Met'u ĝi'n morgaŭ sub la font'o'j'n, tia'manier'e, ke la akv'o tri'foj'e verŝ'iĝ'u trans ĝi'n, tio help'is ankaŭ mi'a'n fil'in'o'n,” konsil'is la vir'in'o, turn'iĝ'is je ali'a flank'o kaj en'dorm'iĝ'is.

Maten'e, kiam la pilgrim'ant'o'j amas'iĝ'int'a'j antaŭ la preĝ'ej'o don'is al si la man'o'j'n kun la kutim'a'j vort'o'j:
”Ni pardon'u unu la ali'a'n,” aŭ kiam ili ir'is por komuni'i, aŭd'ig'is si'n mal'antaŭ Kristla kaj Anča du kon'at'a'j voĉ'o'j:
”Ankaŭ al ni est'u pardon'it'e!”

”Eĉ sen konfes'o ni don'as al vi absolucion,” respond'is Anča, don'ant'e la man'o'n al Tomeš, Kristla post'e ruĝ'iĝ'ant'e don'is si'a'n al Míla. La knab'o'j en'vic'iĝ'is en la procesi'o'n de Martinec kaj ir'is kun la ceter'a'j en la preĝ'ej'o'n.

Post fin'it'a'j di'serv'o'j ĉiu'j ir'is en la ban'ej'o'n por si'n ban'i, ĉe kio la pli mal'jun'a'j vir'in'o'j kaj vir'o'j aplik'is kup'o'j'n, kio aparten'is jam al la tut'o.

Post la ban'ad'o oni aĉet'is pilgrimobjektojn. Sinjor'in'o patr'in'o aĉet'is tut'a'j'n pak'aĵ'o'j'n da bild'o'j, rozari'o'j, figur'o'j kaj ali'a'j divers'a'j donac'o'j. ”Mi hav'as ja domservistaron, ven'os la muelklientoj, ĉiu atend'as pilgrimdonacon,” ŝi dir'is al avi'nj'o.

Apud avi'nj'o star'is ali'a av'in'o, la mal'jun'a Fousková; ŝi aĉet'us volont'e pistak'a'n rozari'o'n, sed kiam la komerc'ist'o dir'is al ŝi, ke ĝi kost'as du'dek krejcer'o'j'n en bon'a arĝent'o, ŝi mal'ĝoj'e re'met'is ĝi'n sur la pupitr'o'n, dir'ant'e, ke ĝi est'as mult'e'kost'a.

”Mult'e'kost'a, vi dir'as, ke mult'e'kost'a,” indign'iĝ'is la komerc'ist'o; ”tiam dum vi'a tut'a viv'o, vi person'o, ne hav'is en la man'o pistak'a'n rozari'o'n. Aĉet'u marcipan'a'n!”

”Nu, patr'o, por ali'a ĝi ne est'as mult'e'kost'a, tamen por mi ĝi est'as, ĉar mi'a hav'aĵ'o ne est'as pli grand'a ol unu duonfloreno.”

”Por tio vi ne aĉet'os pistakrozarion,” dir'is la komerc'ist'o. Fousková for'ir'is, sed avi'nj'o sekv'is ŝi'n kaj dir'is al ŝi, ke ŝi ir'u kun ŝi al ali'a komerc'ist'o, tiu, ŝi dir'is, hav'as tre mal'kar'a'n komerc'aĵ'o'n. Kaj fakt'e — tiu komerc'ist'o don'is ĉio'n preskaŭ por man'prem'o, aŭ por prez'o kiu'n avi'nj'o mem difin'is, tial ke Fousková ricev'is por la duonfloreno ne nur pistak'a'n rozari'o'n, sed ankaŭ bild'o'j'n kaj ali'a'j'n objekt'o'j'n.

Kiam ili for'ir'is de la vend'ej'o, Barunka dir'is:
”Ĉu ne, avi'nj'o, vi pag'is al la komerc'ist'o ĉio'n, kio mank'is; mi ja bon'e rimark'is, kiel vi palpebr'um'is je li, ke tio'n Fousková ne vid'u.”

”Se vi vid'is, bon'e, do ne dir'u tio'n al la ali'a'j; kio'n don'as la dekstr'a man'o, pri tio ne sci'u la mal'dekstr'a,” respond'is avi'nj'o.

Kristla aĉet'is arĝent'a'n ring'o'n, sur kiu est'is du brul'ant'a'j kor'o'j; ankaŭ Míla tuj aĉet'is ring'o'n, sur kiu est'is du si'n prem'ant'a'j man'o'j. Ĉiu'j'n ĉi donac'o'j'n la pilgrim'ant'o'j las'is tuŝbeni kaj ĉiu konserv'is la tuŝbenitajn rozari'o'n, ring'o'n, bild'o'n aŭ libr'o'n kiel relikv'o'n.

Hav'ant'e ĉio'n en ord'o, la pilgrim'ant'o'j dank'is al si'a'j gast'ig'int'o'j, preĝ'is ankoraŭ unu'foj'e ĉe la mirakl'a font'o kaj rekomend'ant'e si'n sub protekt'o'n de Di'patr'in'o, ili ek'marŝ'is al la hejm'o. En la arb'ar'o de Rtín, proksim'e de naŭ kruc'o'j apud la put'o, oni ripoz'is; soif'ant'e ili amas'iĝ'is ĉirkaŭ la font'o kaj kiam ili vid'is, ke Kristla don'as al Míla trink'i el man'kav'o, ili ven'is kaj pet'is, ke ŝi en'verŝ'u ankaŭ al ili, kio'n ŝi volont'e far'is. Post'e la mal'jun'a'j sid'iĝ'is en herb'o'n, rakont'is al si, kio'n kaj kiapreze tiu aŭ ali'a aĉet'is kiel pilgrimdonacon kaj kia'j procesi'o'j tie est'is. La knab'in'o'j dis'ir'is en la arb'ar'o por pluk'i flor'o'j'n por kron'o'j kaj la knab'o'j dum'e ripar'is grand'a'n tomb'o'n kaj lign'a'j'n kruc'o'j'n sur ĝi.

”Aŭskult'u, mi rakont'os tio'n al vi. Ne mal'proksim'e de ĉi tie est'as mal'jun'a ruin'iĝ'int'a kastel'o, oni nom'as ĝi'n Vizmburk. Antaŭ pra'temp'o'j est'is en tiu kastel'o paĝi'o nom'at'a Heæman. Li am'is knab'in'o'n el proksim'a vilaĝ'o.

Ankaŭ iu ali'a am'ind'um'is ŝi'n, sed tiu ne plaĉ'is al ŝi kaj ŝi don'is si'a'n vort'o'n al Heæman. Edz'i ̧festo est'is okaz'ont'a. Maten'e la sam'a'n tag'o'n la patr'in'o de Heæman ven'is al li kaj al'port'is al li ruĝ'a'j'n pom'o'j'n kaj demand'is li'n, kial li est'as tiel en'pens'iĝ'int'a kaj li respond'is, ke li mem ne sci'as tio'n. La patr'in'o pet'is li'n, ke li ne for'rajd'u, ke ŝi mal'bon'e sonĝ'is, sed li el'salt'is, adiaŭ'is la patr'in'o'n kaj sur'salt'is la blank'ĉeval'o'n. Sed la ĉeval'o ne vol'is el'ir'i el pord'eg'o; la patr'in'o re'foj'e pet'is li'n:
’Fil'o, rest'u hejm'e, jen mal'bon'a antaŭ'sign'o, mal'bon'e vi fart'os:
’ sed li ne obe'is, spron'pik'is la ĉeval'o'n kaj est'is trans la pont'o. La ĉeval'o rezist'is kaj ne vol'is daŭr'ig'i la voj'o'n kaj la patr'in'o pet'is li'n la tri'a'n foj'o'n; tamen Heæman neni'o'n atent'is kaj for'rajd'is al la fianĉ'in'o. Kaj kiam oni rajd'is al la preĝ'ej'o kaj ven'is sur tiu'n ĉi lok'o'n, atak'is ili'n kun si'a'j kamarad'o'j ali'a knab'o, kiu aspir'is ankaŭ la knab'in'o'n. Ambaŭ rival'o'j komenc'is inter'bat'iĝ'i kaj Heæman est'is mort'ig'it'a. Kiam la fianĉ'in'o vid'is tio'n, ŝi en'ig'is ponard'o'n en si'a'n brust'o'n, la edz'i ̧gastoj mort'ig'is la rival'o'n de Heæman kaj tia'manier'e naŭ hom'o'j pere'is ĉi tie. Oni met'is ĉiu'j'n en unu tomb'o'n kaj je memor'o star'ig'is naŭ kruc'o'j'n. De tiu temp'o oni ĉiam ripar'as tiu'j'n kruc'o'j'n kaj se ni somer'temp'e preter'ir'as, ni foj'e ornam'as ili'n per flor'kron'o kaj ĉiu preĝ'as ’Patr'o ni'a’ por ili'a'j anim'o'j.”

Tiel fin'is Anča; sed la mal'jun'a Fousková, kiu serĉ'is proksim'e fung'o'j'n kaj part'e aŭskult'is la rakont'ad'o'n, balanc'ant'e la kap'o'n, dir'is:
”Ne okaz'is tiel, Anča; Heæman est'is paĝi'o el la kastel'o Vitoboæ kaj ne el Vizmburk kaj la fianĉ'in'o est'is el Svatoñovice. Kaj li est'is mort'ig'it'a kun si'a edziĝasistanto kaj svat'ist'o pli fru'e ol li ven'is al la fianĉ'in'o; la fianĉ'in'o atend'is li'n, sed ne ĝis'atend'is. Oni sid'iĝ'is al tabl'o kaj jen komenc'is son'i la funebr'a sonor'il'o; la fianĉ'in'o tri'foj'e demand'is la patr'in'o'n pro kies mort'o oni sonor'ig'as, la patr'in'o ĉiam el'turn'iĝ'e respond'is, ke al tiu aŭ iu ali'a, ĝis ŝi konduk'is ŝi'n en kamer'o'n, kie kuŝ'is la mort'ig'it'a Heæman. La fianĉ'in'o vid'ant'e tio'n, tra'pik'is si'a'n kor'o'n. Oni en'ter'ig'is ĉiu'j'n ĉi tie. Tiel mi tio'n aŭd'is,”

”Kiu pov'as pri'juĝ'i, kiu el ni est'as prav'a, se tio okaz'is antaŭ pra'temp'o'j. Fin'e ĝi est'u okaz'int'a kiel ajn, domaĝ'e, ke tio okaz'is. Est'us pli bon'e se ili est'us pov'int'a'j si'n pren'i kaj feliĉ'e viv'i.”

”Sed tiam neni'u sci'us pri ili, ni ne re'memor'us pri ili kaj ne kronornamus ili'a'n tomb'o'n,” dir'is Tomeš ripar'ant'e la difekt'it'a'n abiolignan kruc'o'n.

”Ha! Kio'n tio help'as, mi tamen ne vol'us est'i tia mal'feliĉ'a fianĉ'in'o,” opini'is Anča.

”Kaj mi ankaŭ ne,” dir'is Kristla, al'ven'ant'e de mal'antaŭ la arb'o'j kun pret'a'j flor'kron'o'j.

”Nu, mi ankaŭ ne dezir'us est'i mort'ig'it'a en la tag'o de mi'a edz'iĝ'o,” dir'is Míla, ”sed tamen Heæman est'is pli feliĉ'a ol tiu li'a rival'o. Dev'is est'i grand'a turment'o vid'i, ke iu ali'a vetur'ig'as hejm'e'n tiu'n, kiu'n li am'as. Dec'as por li des pli ard'e preĝ'i, ĉar li mort'is en mal'bon'o kaj mal'feliĉ'o, kontraŭ'e Heæman en feliĉ'o kaj di'favor'o.”

La knab'in'o'j pend'ig'is la kron'o'j'n sur la kruc'o'j'n, dis'ĵet'is la ceter'a'j'n flor'o'j'n sur la musk'o'kovr'it'a tomb'o kaj preĝ'int'e, ili re'ven'is al la pilgrim'ant'o'j. Post ne'long'e la gvid'ant'o pren'is si'a'n baston'o'n, la knab'o lev'is la kruc'o'n kaj kant'ant'e, la pilgrim'ant'o'j daŭr'ig'is la voj'o'n al hejm'o. Sur disvojo, proksim'e de Žernov, atend'is ili'n la vilaĝ'an'o'j; la infan'o'j aŭd'ant'e kant'ad'o'n kaj vid'ant'e en mal'proksim'o flagr'i ruĝ'a'n flag'o'n, kur'eg'is renkont'e al si'a'j patr'in'o'j, ne pov'ant'e ĝis'atend'i la pilgrimdonacojn. Antaŭ ol la procesi'o ven'is en la vilaĝ'o'n, la knab'o'j jam prov'is la nov'a'j'n trumpet'o'j'n, fajf'is per fajf'il'o'j, rajd'is sur lign'a'j ĉeval'o'j, la knab'in'o'j port'is pup'o'j'n, korb'o'j'n, bild'o'j'n kaj marcipan'a'j'n kor'o'j'n. Post preĝ'o en la kapel'o la pilgrim'int'o'j dank'is si'a'n gvid'int'o'n, la knab'o met'is la kruc'o'n al li konfid'it'a'n en la kapel'o'n, la flor'kron'o'n kun ruband'o'j li pend'ig'is sur la altar'o'n kaj post'e ĉiu'j dis'ir'is en si'a'j'n loĝ'ej'o'j'n.

Kiam ĉe la dis'ir'o Kristla don'is al Anča la man'o'n, Anča rigard'is la arĝent'a'n ring'o'n, kiu bril'is sur la fingr'o de Kristla kaj kun rid'et'o ŝi dir'is:
”Tio ne est'as la sam'a, kiu'n vi aĉet'is.”

Kristla iel ruĝ'iĝ'is, sed antaŭ ol ŝi respond'is, Míla flustr'is al Anča:
”Ŝi don'is al mi la kor'o'n, mi al ŝi la man'o'n.”

Ĉe la statu'o sub la tili'o'j apud la muel'ej'o sid'is la famili'o de Prošek kaj sinjor'o patr'o muel'ist'o; de temp'o al temp'o ili rigard'is al la mont'o de Žernov. Ili atend'is la pilgrim'ant'o'j'n. Kaj kiam la sun'o el'send'is la last'a'n radi'o'n sur la mont'o'n kaj sur'verŝ'is per or'a lum'o la pint'o'j'n de branĉ'o'larĝ'a'j kverk'o'j kaj graci'a'j fraksen'o'j, blank'iĝ'is en la ombr'o de la pli mal'supr'e kresk'ant'a arb'et'aĵ'o blank'a'j ŝultr'o'tuk'o'j kaj pajl'a'j ĉapel'o'j, kiu'j rapid'e aper'is inter la verd'aĵ'o. ”Ili ven'as jam!” vok'is la infan'o'j, kiu'j plej diligent'e rigard'is la dekliv'o'n kaj ĉiu'j tri rapid'is al la pont'o, kiu konduk'is trans la river'o'n al la dekliv'o. La ge'edz'o'j Prošek kun sinjor'o patr'o, kiu turn'is la flar'tabak'uj'o'n kaj iom ferm'is la okul'o'j'n, ir'is renkont'e al avi'nj'o kaj al sinjor'in'o patr'in'o. La infan'o'j kis'is avi'nj'o'n kaj ĉirkaŭ'salt'is ŝi'n, kvazaŭ ili ne est'us vid'int'a'j ŝi'n dum la tut'a jar'o.

Barunka si'a'vic'e parad'is antaŭ la ge'patr'o'j, ke eĉ ne iom'et'e ŝi'a'j krur'o'j dolor'is. Avi'nj'o demand'is la infan'o'j'n, ĉu ili re'memor'is pri ŝi kaj sinjor'in'o patr'in'o demand'is sinjor'o'n patr'o'n:
”Kio nov'a est'as?”

”Oni raz'is kalv'ul'o'n, kar'a patr'in'o, kia okaz'int'aĵ'o,” respond'is sinjor'o patr'o kun tre komik'e serioz'a mien'o.

”Oni neniam ek'sci'as la ver'o'n de vi,” ek'rid'is sinjor'in'o patr'in'o kaj frap'et'is sinjor'o'n patr'o'n je la man'o.

”Kiam vi est'as hejm'e, li incit'et'as vi'n kaj kiam vi for'est'as, li est'as nubvizaĝa kaj neni'e li el'ten'as,” dir'is sinjor'in'o Prošková.

”Tio est'as tiel, bapt'o'patr'in'o, la vir'o'j sci'pov'as ni'n nur tiam taks'i, kiam ni mank'as al ili.”

La pilgrim'ad'o de Svatoñovice est'is por la loĝ'ant'o'j de la mal'grand'a val'o, se ne mal'oft'a okaz'int'aĵ'o, ĉar ĝi ripet'iĝ'is ĉiu'n jar'o'n, tamen tiel eminent'a, ke oni hav'is dum tut'a'j dek kvar tag'o'j parolmotivon. Se iu el la ĉirkaŭ'aĵ'o pilgrim'is al Vambeæice, oni parol'is pri tio kvar'on'jar'o'n antaŭ kaj kvar'on'jar'o'n post tio, kaj pri pilgrim'ant'in'o al MariaCel parol'is la hom'o'j la tut'a'n jar'o'n.

La princ'in'o for'vetur'is, kun ŝi grafi'din'o Hortensi'e, ankaŭ la patr'o for'vetur'is kaj la pep'ant'a'j hirund'o'j for'las'is si'a'n loĝ'ej'o'n sub la tegment'o. En Staré bělidlo est'is dum kelk'a'j tag'o'j kvazaŭ post ies mort'o; la patr'in'o plor'is kaj la infan'o'j vid'ant'e ŝi'n plor'i, plor'is ankaŭ.

”No, Terezka, ne plor'u,” dir'is avi'nj'o, ”ĉio ĉi tio neni'o'n help'as, vi ja sci'is antaŭ la edz'in'iĝ'o, kio vi'n atend'as, sekv'e vi dev'as tio'n pacienc'e el'port'i. Kaj vi, infan'o'j, silent'u; preĝ'u por pa'ĉj'o ke li rest'u san'a, kiam don'os Di'o printemp'o'n, li de'nov'e re'ven'os al ni.”

”Cert'e,” cert'ig'is avi'nj'o, kaj la knab'in'o viŝ'is si'a'j'n larm'o'j'n.

Ankaŭ en la ĉirkaŭ'aĵ'o de Staré bělidlo komenc'is est'i mal'gaj'e kaj silent'e. La arb'ar'o est'is pli hel'a; kiam Viktorka est'is mal'supr'e'n'ir'ant'a de la dekliv'o, oni pov'is ŝi'n vid'i de mal'proksim'e. La dekliv'o flav'iĝ'is, la vent'o kaj ond'o'j for'port'is amas'o'j'n da sek'a'j foli'o'j Di'o sci'as kie'n, la frukt'o'j, ornam'o de la ĝarden'o est'is kaŝ'it'a'j en la kamer'o. En la flor'ĝarden'o flor'is nur aster'o'j kaj kalendul'o'j, sur la herb'ej'o mal'antaŭ la kluz'o ruĝ'et'iĝ'is krokus'o'j kaj en la nokt'o rond'o'danc'is tie vag'lum'o'j. Kiam avi'nj'o ir'is promen'i kun la infan'o'j, la knab'o'j neniam forges'is pri paperdrakoj, kiu'j'n ili post'e el'las'is sur la mont'o. Adélka post'kur'is ili'n, kapt'ant'e per verg'o subtil'a'j'n somer'a'j'n faden'o'j'n flirtetantajn en la aer'o. Barunka kolekt'is sur la dekliv'o ruĝ'a'j'n kratagberojn kaj prunel'o'j'n por avi'nj'o, kiu'j'n tiu ĉi uz'is kiel kurac'il'o'j'n, aŭ ŝi kolekt'is frukt'o'j'n de sovaĝ'a roz'o por hejm'a bezon'o, aŭ ŝi de'sku'is sorp'o'j'n, el kiu'j ŝi far'is kolier'o'j'n por la kol'o kaj la man'o'j de Adélka.

Avi'nj'o ŝat'is sid'i kun ili sur la mont'o super la kastel'o; de tie ili vid'is la verd'a'j'n herb'ej'o'j'n en la val'o, kie si'n paŝt'is la kastel'a brut'ar'o, ili vid'is ĝis la urb'o kaj la kastel'o sur la mal'alt'a mont'o mez'e de la val'o kaj la bel'a park'o ĉirkaŭ ĝi kuŝ'is ĉe ili'a'j pied'o'j. La verd'a'j ĵaluzi'o'j de la fenestr'o'j est'is ferm'it'a'j, sur la balkon'o ne est'is flor'o'j, la roz'o'j laŭ'long'e de la blank'a balustrad'o est'is velk'int'a'j, anstataŭ livre'vest'it'a'j serv'ist'o'j kaj sinjor'o'j paŝ'is sur la ĝarden'o labor'ist'o'j, kovr'ant'a'j per piceobranĉoj bed'o'j'n, sur kiu'j ne est'is divers'kolor'a'j flor'o'j, sed sem'o ripoz'ant'a por don'i ankoraŭ pli bel'a'j'n flor'o'j'n, kiu'j est'is plezurigontaj la okul'o'j'n de la re'ven'ont'a estr'in'o. La mal'oft'a'j, ekzotik'a'j arb'o'j, sen'ig'it'a'j de la verd'a rob'o, est'is volv'it'a'j per pajl'o, la fontan'o elŝpruciginta arĝent'a'n akv'o'n, est'is kovr'it'a per lignobuloj kaj musk'o, kaj la orskvamaj fiŝ'o'j kaŝ'is si'n sur la fund'o de la lag'o, kies supr'aĵ'o, tiel pur'a ali'a'foj'e, est'is tut'e kovr'it'a per la foli'ar'o de stelari'o kaj verd'a ŝlim'aĵ'o. La infan'o'j rigard'is mal'supr'e'n, re'memor'is pri tiu tag'o, kiam ili ir'is kun Hortensi'o tra la ĝarden'o, kiam ili maten'manĝ'is en la salon'o, kiel ĉio est'is bel'a kaj ili pens'is:
”Kie ŝi nun pov'as est'i?” Sed avi'nj'o ŝat'is rigard'i trans la kontraŭ'a'n dekliv'o'n de Žlič, trans la vilaĝ'o'j, park'o'j, arb'ar'o'j, lag'o'j kaj arb'ar'o'j al Nové Město, Opočno kaj ĝis Dobruška, kie loĝ'is ŝi'a fil'o kaj mal'antaŭ Dobruška, inter la mont'ar'o'j'n, kie est'is mal'grand'a vilaĝ'o kaj en ĝi tiom da person'o'j kar'a'j al ŝi. Kaj kiam ŝi turn'is la okul'o'j'n al orient'o, jen kuŝ'is antaŭ ŝi la bel'a du'on'kron'o de la mont'ar'o Krkonoše, kovr'it'a de neĝ'o de la long'a vert'o de Hejšovina ĝis la ĉieltuŝanta pint'o de Sněžka, kovr'it'a de neĝ'o.

Avi'nj'o, montr'ant'e trans Hejšovina, dir'is al la infan'o'j:
”Tie mi kon'as voj'o'n, tie en la mont'ar'o est'as Kladsko, kie nask'iĝ'is vi'a patr'in'o, tie est'as Vambeæice kaj Vart'a, en tiu region'o mi pas'ig'is kelk'a'j'n feliĉ'a'j'n jar'o'j'n.”

Ŝi en'pens'iĝ'is. Sed Barunka inter'romp'is ŝi'a'n medit'ad'o'n per demand'o:
”Tie sur Vart'a sid'as Sibil'o sur marmor'a ĉeval'o, ĉu ne?”

”Oni dir'as, ke apud Vart'a sur iu mont'o. Ŝi sid'as laŭ'dir'e sur marmor'a ĉeval'o, ŝi mem ankaŭ skulpt'it'a el marmor'o kaj ten'as la man'o'n lev'it'a al la ĉiel'o. Kaj oni dir'as, ke kiam ŝi tut'a en'profund'iĝ'os tiom en la ter'o'n, ke oni vid'os eĉ ne ŝi'a'j'n fingr'o'pint'o'j'n, ke tiam plen'um'iĝ'os ŝi'a profet'aĵ'o. Mi'a patr'o rakont'is, ke li vid'is ŝi'n kaj ke tiam ŝi'a ĉeval'o est'is ĝis la brust'o en la ter'o.”

”Sibil'o est'is saĝ'a vir'in'o, kiu sci'pov'is antaŭ'dir'i est'ont'a'j'n afer'o'j'n.”

”Mi, avi'nj'o, mult'o'n memor'is el tio,” dir'is Barunka, kiu tre atent'e est'is aŭskult'ant'a avi'nj'o'n; ”Sibil'o profet'is, ĉu ne, ke fal'os sur la ĉeĥ'a'n land'o'n mult'e da mizer'o, ke far'iĝ'os milit'o'j, mal'sat'o, pest'o; sed ke plej mal'bon'e est'os tiam, kiam patr'o fil'o'n, fil'o patr'o'n, frat'o frat'o'n ne kompren'os, kiam valor'os nek honor'a vort'o nek promes'o, ke tiam est'os plej mal'bon'e kaj la ĉeĥ'a land'o est'as disportota sur ĉeval'huf'o'j.”

”Bon'e vi memor'is tio'n. Sed bon'a Di'o ne vol'u, ke tio iam real'iĝ'u!” ĝem'is avi'nj'o.

Barunka, gunuiĝante ĉe la pied'o'j de avi'nj'o, kun la man'o'n inter'fingr'ig'it'a'j sur ŝi'a'j genu'o'j kaj la hel'a'j okul'o'j fiks'it'a'j fid'o'plen'e sur la serioz'a'n vizaĝ'o'n de avi'nj'o, demand'is ankoraŭ:
”Kies est'as la profetdiro, kiu'n vi rakont'is al ni pri la kavalir'o'j de Blaník, pri sankt'a Vencesla'o kaj sankt'a Prokopo, ĉu vi memor'as?”

”Aĥ avi'nj'o, mi hav'as mult'foj'e tim'o'n, ke mi eĉ ne pov'as ĝi'n pri'skrib'i al vi; vi ankaŭ ne vol'us, ĉu ne, ke la ĉeĥ'a land'o est'u disportota sur ĉeval'huf'o'j?”

”Vi, stult'a, kiel mi nur pov'us dezir'i tia'n mal'feliĉ'o'n, ni ja preĝ'as ĉiu'tag'e por la prosper'o de la ĉeĥ'a land'o, est'as ja ni'a patr'in'o. Nu, kaj se mi vid'us mi'a'n patr'in'o'n pere'i, ĉu mi pov'us est'i indiferent'a? Kio'n vi far'us, se iu vol'us mort'ig'i vi'a'n pa'nj'o'n?”

”Ni dev'us ŝi'n defend'i, ĉu ne, avi'nj'o?” dir'is Barunka kaj ŝi'a'j okul'o'j ek'flam'is.

”Jes, knab'in'o, tio est'as far'ot'a, kri'o kaj plor'o neniom help'as,” dir'is la mal'jun'ul'in'o kaj met'is si'a'n man'o'n sur la kap'o'n de la nep'in'o.

”Ĉu vi ne memor'as, kio'n mi rakont'is al vi pri mal'grand'a Davido, kiu mort'ig'is Goliat'o'n? Vid'u, ankaŭ tiu mal'grand'a mult'o'n pov'as, se li firm'e fid'as Di'o'n — memor'u tio'n. Kiam vi el'kresk'os, vi ir'os en la mond'o'n, vi ek'kon'os bon'o'n kaj mal'bon'o'n, oni tent'os vi'n kaj de'log'os. Tiam re'memor'u vi'a'n avi'nj'o'n, kio'n ŝi dir'is al vi, promen'ant'e kun vi. Vi sci'as, ke mi rezign'is agrabl'a'n viv'o'n, kiu'n propon'is al mi la prus'a reĝ'o kaj prefer'e mi labor'is ĝis mort'iĝ'o ol renegatigi mi'a'j'n infan'o'j'n. Do ankaŭ vi am'u la ĉeĥ'a'n land'o'n kiel patr'in'o'n super ĉio, labor'u por ĝi kiel bon'a'j infan'o'j kaj la profet'aĵ'o, kiu'n vi tim'as, ne plen'um'iĝ'os. Kiam vi matur'iĝ'os, mi ne est'os plu ĉi tie, sed mi esper'as, ke vi memor'os la vort'o'j'n de vi'a avi'nj'o,”

”Mi neniam forges'os pri ili,” flustr'is Barunka, kaŝ'ant'e si'a'n vizaĝ'o'n sur la genu'o'j de avi'nj'o.

La knab'o'j star'is silent'e, ili ne kompren'is la vort'o'j'n de avi'nj'o kiel Barunka. Kaj Adélka, al'prem'iĝ'ant'e al avi'nj'o, plor'e dir'is:
”Sed, avi'nj'o, vi ne mort'os, ĉu ne?”

”Neni'o daŭr'as en la mond'o etern'e, kar'a knab'in'o, ankaŭ mi'n la bon'a Di'o vok'os,” respond'is avi'nj'o al Adélka, ard'e al'prem'int'e ŝi'n al si. Iu'n temp'o'n ili rest'is sen'mov'a'j; avi'nj'o en'pens'iĝ'is, la knab'o'j ne sci'is kiel komenc'i. Jen ili aŭd'is super si bru'o'n de flug'il'o'j kaj rigard'ant'e supr'e'n ili vid'is flug'i tra la spac'o ar'o'n da bird'o'j.

”Tio est'as sovaĝ'a'j anser'o'j,” dir'is avi'nj'o; ”da ili est'as neniam mult'e, nur unu famili'o kaj ili est'as special'e vic'ig'it'a'j; rigard'u, du flug'as antaŭ'e, du mal'antaŭ'e, la ceter'a'j ĉiam unu apud la ali'a laŭ'long'e aŭ laŭ'larĝ'e, escept'e se ili iam form'as du'on'rond'o'n. Moned'o'j, kornik'o'j, hirund'o'j flug'as en grand'a'j grup'o'j, kelk'a'j flug'as antaŭ'e serĉ'ant'e ripoz'lok'o'j'n por la ceter'a'j kaj mal'antaŭ'e flank'e flug'as la gardobirdoj, kiu'j defend'as en temp'o de danĝer'o la in'o'j'n kaj la id'o'j'n, ĉar ili oft'e renkont'iĝ'as kun mal'amik'a grup'o kaj post'e komenc'iĝ'as milit'o.”

”Sed, avi'nj'o, kiel pov'as milit'i bird'o'j, se ili ne hav'as man'o'j'n por ten'i sabr'o'j'n kaj paf'il'o'j'n?” demand'is Vilém.

”Ili batal'as si'a'manier'e kaj per natur'a'j batal'il'o'j. Per la bek'o'j ili hak'as unu la ali'a'n kaj per flug'il'o'j ili bat'as tiel kruel'e, kiel la hom'o'j per akr'a arm'il'o; ĉiu'foj'e ĉe tia milit'o mult'e da ili teren'fal'as.”

”Ho, kar'a knab'o, la hom'o'j hav'as prudent'o'n kaj ankaŭ inter'bat'iĝ'as pro neni'o ĝis ili bat'mort'ig'as unu la ali'a'n,”

respond'is avi'nj'o lev'ant'e si'n de la benk'o kaj admon'ant'e la infan'o'j'n al re'ven'o.

”Rigard'u, la sun'o est'as sub'ir'ant'a en skarlat'o, morgaŭ pluv'os,” turn'ant'e si'n post'e al la mont'o'j, ŝi al'don'is:
”kaj Sněžka hav'as kuf'o'n.”

”Kompat'ind'a sinjor'o Bayer, kiel li sufer'os, dev'ant'e ir'i en la arb'ar'o'n,” dir'is kompat'em'e Vilém, re'memor'ant'e pri la arb'ar'ist'o de Krkonoše.

”Ĉiu profesi'o hav'as si'a'j'n mal'agrabl'aĵ'o'j'n kaj kiu elekt'is, dev'as el'port'i bon'o'n kun mal'bon'o eĉ se li la kap'o'n risk'u,” dir'is avi'nj'o.

”Mi est'os tamen arb'ar'ist'o kaj ir'os gaj'a al sinjor'o Bayer,” dir'is J'a'n kaj el'las'int'e la paperdrakon en la aer'o'n, li kur'eg'is mal'supr'e'n de la mont'o kaj Vilém li'n sekv'is, ĉar aŭd'iĝ'is sonor'il'a kun'vok'ad'o de la brut'ar'o, kiu'n la brutpaŝtisto pel'is de la herb'ej'o hejm'e'n kaj la infan'o'j ĝoj'iĝ'is pro tiu'j, kiu'j ir'is antaŭ la trup'o port'ant'e sur ruĝ'a'j led'a'j ĉirkaŭ'kol'o'j sonor'il'o'j'n el flav'a kupr'o, el kiu'j ĉiu ali'e sonor'is. Oni pov'is ankaŭ sur la bov'in'o'j rimark'i, ke ili konsci'as tiu'n honor'ig'o'n; ili fier'e balanc'is la kap'o'j'n de unu flank'o al ali'a kaj la mov'iĝ'ant'a'j sonor'il'o'j agrabl'e harmoni'is. Adélka, vid'ant'e ili'n, tuj komenc'is kant'et'i:
”Hoŭ, hoŭ, bov'in'o'j ir'as, port'ant'e lakt'o'n kun krem'o,” kaj tir'is avi'nj'o'n de la dekliv'o; sed avi'nj'o si'n re'turn'is por rigard'i Barunkan, kiu star'is ankoraŭ sur la mont'o. Ŝi est'is tut'e absorb'it'a per rigard'ad'o de la firmament'o, sur kiu form'iĝ'is okcident'e la plej bel'a'j bild'o'j. Jen lev'iĝ'as sur hel'a fund'o per gigant'a'j kontur'o'j mal'hel'a'j mont'o'j de bizar'a'j form'o'j, jen long'a'j vert'o'j de arb'ar'o'j, jen mal'grand'a'j mont'o'j, sur ili kastel'o'j kaj preĝ'ej'o'j; ali'lok'e sur la eben'aĵ'o lev'iĝ'as graci'a'j kolon'o'j kaj pord'eg'ark'o'j re'memor'ig'ant'a'j la grek'a'n arĥitektur'o'n, kaj la ruĝ'eg'a bril'o de la sub'ir'ant'a sun'o est'as pasament'it'a de or'a'j hieroglif'o'j kaj arabesk'o'j. Kaj tiu'j mont'o'j, arb'ar'o'j kaj kastel'o'j dis'iĝ'as kaj sur ili'a lok'o form'iĝ'as ali'a'j, ankoraŭ pli fantazi'a'j. Tio tiel plaĉ'as al la knab'in'o, ke ŝi supr'e'n'vok'as avi'nj'o'n, sed avi'nj'o ne vol'as ankoraŭ foj'e supr'e'n'ir'i la mont'o'n, ŝi dir'as, ke ŝi ne hav'as plu jun'a'j'n krur'o'j'n kaj la knab'in'o dev'as mal'supr'e'n'ir'i al la ceter'a'j.

Maten'e je la Fest'o de ĉiu'j Sankt'ul'o'j la infan'o'j ir'is kiel kutim'e renkont'e al avi'nj'o, kaj ili dir'is dum'voj'e:
”Hodiaŭ avi'nj'o al'port'os al ni el la preĝ'ej'o kandel'o'j'n.” Kaj avi'nj'o al'port'is kandel'o'j'n. ”Se ni ne pov'as ir'i en la tomb'ej'o'n kaj ofer'i ili'n por la anim'o'j, ni brul'ig'os ili'n hejm'e,” ŝi dir'is. Tiel ŝi fest'is ĉiu'jar'e la fest'o'n de mort'int'o'j hejm'e kun la infan'o'j. Vesper'e dum la sam'a fest'o ŝi vaksgluis la brul'ig'it'a'j'n kandel'o'j'n sur la tabl'o, cit'ant'e ĉe ĉiu la anim'o'n, por kiu la kandel'o est'as ofer'don'it'a. Post'e ŝi vaksofiksis ankaŭ kelk'a'j'n el ili sen nom'o'j, dir'ant'e:
”Ili brul'u por tiu'j, kiu'j'n neni'u re'memor'as.”

”Avi'nj'o, mi ankaŭ brul'ig'os unu, por la mal'feliĉ'a edz'iĝ'a solen'o en la arb'ar'o de Rtín!”

”Brul'ig'u, brul'ig'u, knab'in'o, ebl'e ni'a preĝ'o est'os al ili agrabl'a.” Oni brul'ig'is ankoraŭ unu, avi'nj'o sur'genu'is kun la infan'o'j al la tabl'o kaj ili preĝ'is tiel long'e kiel la kandel'o'j brul'is. ”Lum'o etern'a lum'u por ili, ili ripoz'u en pac'o,” avi'nj'o fin'is la preĝ'ad'o'n, kaj la infan'o'j dev'is dir'i:
”Am'e'n.”

Unu semajn'o'n post la fest'o avi'nj'o, vek'ant'e la infan'o'j'n, anonc'is al ili, ke al'rajd'is sankt'a Marten'o sur blank'a ĉeval'o. La infan'o'j rapid'e el'salt'is el la lit'o'j, kur'is al la fenestr'o'j — kaj jen ĉio est'is blank'a. Sur la dekliv'o eĉ ne unu verd'a foli'o, nek sur la salik'o'j apud la river'o nek sur la aln'o'j ĉe la kanal'o. Nur en la arb'ar'o verd'iĝ'is la abi'o'j kaj pice'o'j, sed ili'a'j branĉ'o'j klin'iĝ'is sub la neĝ'a ŝarĝ'o. Sur la sorp'uj'o, kiu star'is proksim'e de la dom'o kaj sur kiu pend'is kelk'a'j frost'rigid'a'j ber'ar'o'j, sid'is kornik'o kaj la kort'bird'ar'o en la kort'o star'is silent'e kaj kun mir'o rigard'is tiu'n nov'aĵ'o'n. Nur paser'o'j gaj'e salt'is sur la peron'o, kolekt'ant'e ankaŭ kio'n la kok'in'o'j post'las'is tie. La kat'o, re'ven'ant'e de la ĉas'o, de'sku'is ĉe ĉiu paŝ'o la neĝ'o'n de si'a'j pied'o'j kaj rapid'is en la sub'tegment'o'n. Kontraŭ'e la hund'o'j, mal'sek'a'j ĝis la genu'o'j, ĝoj'e kur'is en la neĝ'o.

kri'is plezur'e la infan'o'j, salut'ant'e la vintr'o'n, kiu al'port'is al ili ali'spec'a'j'n plezur'o'j'n. Sankt'a Marten'o al'port'is al ili bon'a'j'n kraken'o'j'n kaj post Marten'o kun'ven'is ĉe ili la plumplukistinoj. La infan'o'j kompren'ebl'e pli ŝat'is la ŝpinvesperojn, ĉar tiam ili hav'is pli da liber'ec'o. Kiam la plumplukistinoj sid'iĝ'is en la kuir'ej'o ĉirkaŭ la long'a tabl'o kaj sur la tabl'o aper'is amas'o da plum'o'j, kvazaŭ ne ̧amaso, tiam avi'nj'o ĉiam for'pel'is Adélkan kaj la knab'o'j'n for de la tabl'o. Okaz'is nom'e foj'e, ke J'a'n, trov'iĝ'ant'e inter la pluk'ist'in'o'j, fal'is en tiu'n amas'o'n; kia est'is tiu spektakl'o, oni pov'as imag'i. De tiu temp'o avi'nj'o dir'is pri tiu'j mal'grand'a'j, ke ne est'as konsil'ind'e al'las'i ili'n al la tabl'o.

Eĉ laŭ'gust'e petol'i ĉirkaŭ la tabl'o ili ne pov'is, nek blov'i, nek subit'e mal'ferm'i la pord'o'n, tuj ili est'is riproĉ'at'a'j. La sol'a distr'aĵ'o en tiu'j vesper'o'j est'is du'on'kuir'it'a pir'o kaj la mir'rakont'o'j pri fantom'o'j kaj rab'ist'o'j, vag'lum'o'j kaj fajroviroj. En long'a'j kaj nebul'a'j vesper'o'j, kiam la plumplukistinoj kaj ŝpin'ist'in'o'j ir'is el dom'o en dom'o'n, eĉ fin'e el vilaĝ'o en ali'a'n vilaĝ'o'n, oni oft'e aŭd'is:
jen tim'ig'is iu'n io tie, kaj iu'n ali'a'n ali'lok'e, kaj kiam oni komenc'is pri tio parol'i, ne ĉes'is la rakont'ad'o, ĉar ĉiu sci'is kelk'a'j simil'a'j okaz'int'aĵ'o'j. Ankaŭ la mal'liber'ul'o'j el Kramolna, ir'ant'e printemp'e en la krimulejon kaj aŭtun'e el ĝi re'ven'ant'e — la hom'o'j dir'is ”ke ili re'ven'as de la stud'ad'o, ĉar ili ĉiam laŭ'dir'e i'o'n lern'as tie”, — oft'e kaŭz'is, ke oni komenc'is pri ili parol'i. Kaj parol'ant'e pri ili, oni komenc'is parol'i pri ŝtel'ist'o'j ĝeneral'e kaj post'e oni rakont'is mir'rakont'o'j'n pri brigantoj aŭ arbarrabistoj. La infan'o'j sid'is silent'e kiel mus'o'j, sed por tut'a mond'o ili ne el'ir'us antaŭ la pord'o'n, tiel ili tim'is. Tial avi'nj'o ne ŝat'is tia'j'n babil'aĵ'o'j'n, sed tamen jam ŝi ne pov'is ĉes'ig'i la flu'o'n de tia'j rakont'aĵ'o'j.

Post sankt'a Marten'o est'is en la urb'o vintr'a foir'o; sinjor'in'o Prošková ir'is kun Bětka kaj Vorša en la urb'o'n por aĉet'i proviz'o'n da vaz'ar'o kaj divers'a'j util'aĵ'o'j por la tut'a vintr'o. La infan'o'j apenaŭ pov'is ĝis'atend'i la patr'in'o'n, ĉar ŝi ĉiam al'port'is al ili i'a'n lud'il'o'n kaj bon'a'n marcipan'o'n kaj avi'nj'o ricev'is ĉiu'n jar'o'n lan'ŝtrump'o'j'n, pantofl'o'j'n kaj du'on'dek'du'o'n da ŝnur'o'j por ŝpin'rad'o kiel foir'donac'o'n.

Kiam ŝi met'is tiu'j'n ĉi en la tir'kest'o'n, ŝi dir'is al J'a'n:
”Se vi ne est'us, sufiĉ'us por mi unu.”

Adélka ricev'is tiu'n ĉi foj'o'n kiel foir'donac'o'n lign'a'n tabul'o'n, sur kiu est'is alfabet'o. ”Kiam morgaŭ ven'os la instru'ist'o, vi pov'os komenc'i lern'i, sen tio vi ted'iĝ'os, dum la ceter'a'j lern'os. Kaj se vi memor'as ’Patr'o ni'a’ kaj la kant'o'j'n, vi memor'os ankaŭ la alfabet'o'n,” dir'is la patr'in'o.

La knab'in'o salt'et'is pro ĝoj'o kaj tuj ŝi diligent'e rigard'is la liter'o'j'n:
la komplez'em'a Vilém propon'is si'n, ke li instru'os ŝi'n pri:
i, e, a, o, u, sed ŝi, kaŝ'ant'e la tabul'o'n mal'antaŭ la dors'o'n, dir'is:
”Mi ne vol'as tio'n sci'i de vi, vi ne sci'pov'as tio'n kiel la instru'ist'o.”

”Kompren'ebl'e, mi ne kon'as la alfabet'o'n, kiam mi leg'as el la libr'o,” indign'iĝ'is la knab'o ofend'it'a.

Dum tiu'j du disput'is pri instru'it'ec'o, J'a'n koncert'is en la kuir'ej'o antaŭ Sultán kaj Tyrl, li trumpet'is kaj sam'temp'e ankaŭ tambur'is per la muzik'il'o'j, kiu'j'n al'port'is li'a patr'in'o de la jar'foir'o. La hund'o'j ver'ŝajn'e ne trov'is la muzik'o'n tre agrabl'a; ili hav'is la naz'o'j'n lev'it'a'j, Sultán boj'is, sed Tyrl tir'at'e blek'is, ke est'is terur'ig'e tio'n aŭskult'i. Avi'nj'o est'is kun la fil'in'o en la kamer'o, kie ili est'is lok'ant'a'j la aĉet'it'a'j'n objekt'o'j'n; tamen, aŭd'ant'e tiu'n muzik'o'n, ŝi rapid'eg'e el'kur'is. ”Mi tuj pens'is ja, ke tio est'as tiu lucifer'o; en vi, knab'o, est'as eĉ ne unu vejn'o bon'a! Ĉu vi ĉes'os!”

J'a'n for'pren'is la trumpet'o'n de la buŝ'o, sed kvazaŭ li ne est'us aŭd'int'a, kio'n dir'is al li avi'nj'o, li komenc'is rid'i, dir'ant'e:
”Rigard'u nur la hund'o'j'n, kiel ili koler'as, ke mi far'as al ili muzik'o'n!”

”Se la hund'o'j sci'us parol'i, ili dir'us al vi, ke diabl'o aŭskult'u tia'n muzik'o'n, ĉu vi kompren'as? Tuj for'met'u tiu'j'n objekt'o'j'n! Kred'u mi'n, se vi est'os tia petol'ul'o, mi dir'os al sankt'a Nikolao, ke li tiu'n ĉi jar'o'n neni'o'n donac'u al vi,” minac'is avi'nj'o, montr'ant'e al J'a'n la pord'o'n de la ĉambr'o.

”Nu, tio pov'as est'i bel'a, kaj en la urb'o oni rakont'is, ke sankt'a Nikolao aĉet'is plen'a'n vetur'il'o'n da donac'o'j kaj ke li ĉi'jar'e est'os mal'avar'a por la obe'em'a'j infan'o'j!” dir'is Vorša, aŭd'ant'e en la pord'o la vort'o'j'n de avi'nj'o.

Tuj, kiam ven'is la morgaŭ'a'n tag'o'n la instru'ist'o, Adélka el'tir'is kuraĝ'o'plen'e si'a'n tabul'o'n kaj sid'iĝ'is kun la ceter'a'j; ŝi bon'e atent'is kaj post la lecion'o ŝi al'kur'is kun grand'a ĝoj'o al avi'nj'o por dir'i al ŝi, ke ŝi kon'as ĉiu'j'n liter'o'j'n sur la unu'a'j lini'o'j, kaj tuj ŝi ili'n ripet'is al avi'nj'o kun ĉiu'j sign'o'j, kiu'j'n al ili la instru'ist'o al'ig'is, por pli bon'e memor'fiks'i ili'n. La patr'in'o kaj avi'nj'o est'is pri ŝi kontent'a'j, precip'e kiam ŝi ankaŭ la morgaŭ'a'n tag'o'n ili'n kon'is; sed ĉar ŝi oft'e montr'is ili'n al avi'nj'o kaj vol'is est'i ekzamen'at'a de ŝi, fin'e avi'nj'o kon'is ili'n sam'e bon'e kiel la nep'in'o. ”Ni vid'u,” ŝi dir'is al si, ”dum mi'a tut'a viv'o ne ven'is al mi ide'o, ke ankaŭ mi pov'us lern'i la alfabet'o'n kaj nun en la tag'o'j de mal'jun'aĝ'o tio okaz'as. Ver'e, se oni vol'as trakt'i la infan'o'j'n, oni dev'as iam ankaŭ infan'iĝ'i.”

Iu'n tag'o'n J'a'n en'kur'is en la ĉambr'o'n kun kri'o:
”Infan'o'j, infan'o'j, ven'u rigard'i, avi'nj'o port'is de la sub'tegment'o la rad'ŝpin'il'o'n!” — ”Ĉu tio est'as ia mirakl'o?” admon'is la patr'in'o la infan'o'j'n, vid'ant'e, ke ĉiu'j kur'eg'as tra la pord'o, eĉ Barunka. Efektiv'e, tio est'is neni'u mirakl'o, sed la patr'in'o est'is forges'int'a, kiom da ĝoj'o'j al'port'is en la ĉambr'o'n avi'nj'o kun la rad'ŝpin'il'o. Kun la rad'ŝpin'il'o ven'is la ŝpin'ist'in'o'j, kaj kun ili bel'a'j mir'rakont'o'j kaj ĝoj'a'j kant'o'j. La patr'in'o trov'is ja plezur'o'n nek en la mir'rakont'o'j nek en la kant'o'j, ŝi prefer'is sid'i en si'a salon'o kaj leg'is en libr'o el la kastel'a bibliotek'o. Kiam avi'nj'o dir'is:
”Rakont'u al ni i'o'n el tiu'j kronik'o'j!” kaj la patr'in'o rakont'is, tio ne interes'is la infan'o'j'n kaj la ceter'a'j'n tiom, kiom tio, kiam ŝi komenc'is pri'skrib'i la viv'o'n en Vieno; tio plaĉ'is al ĉiu'j, kaj se la ŝpin'ist'in'o'j dir'is:
”Kiel bel'e est'as sen'dub'e en tiu urb'o,” la infan'o'j, ne pli mult'e dezir'ant'e, cert'e pens'is:
”Ni est'u jam grand'a'j, por ke ni pov'u tie'n ir'i por rigard'i!”

Tamen super ĉio ili ĉiu'j, krom la patr'in'o, kiu ne volont'e ili'n aŭskult'is, ŝat'is la mir'rakont'o'j'n de avi'nj'o pri la princ'in'o'j kun or'a'j stel'o'j sur la frunt'o, pri kavalir'o'j kaj princ'o'j en'sorĉ'it'a'j je leon'o'j kaj hund'o'j aŭ eĉ je ŝton'eg'o'j, pri avel'o'j en kiu'j est'is en'met'it'a'j komplet'a'j mult'e'kost'a'j rob'o'j, pri or'a'j kastel'o'j kaj mar'o'j, sur kies fund'o loĝ'as bel'a'j nimf'o'j. La patr'in'o ne supoz'is, ke Barunka oft'e ĉe la trik'ad'o en'pens'iĝ'ant'e kaj rigard'ant'e tra la fenestr'o la nud'a'j'n dekliv'o'j'n kaj neĝ'o'kovr'it'a'n val'o'n, vid'as tie paradiz'o'n, palac'o'n el mult'e'kost'a'j ŝton'o'j, fajr'o'kolor'a'j'n bird'o'j'n, sinjor'in'o'j'n, kies or'a'j har'o'j pend'as de la kap'o, kaj ke la glaci'kovr'it'a river'o ŝanĝ'iĝ'is al blu'a ond'iĝ'ant'a mar'o, sur kies ond'o'j balanc'iĝ'as bel'eg'a'j nimf'o'j en perl'a'j ornam'o'j. Sultán, kiu ronk'is, kuŝ'ant'e sur la plank'o, ne sonĝ'is pri la honor'o, kiu'n la knab'o'j al li oft'e far'is, juĝ'ant'e ĝi'n en'sorĉ'it'a princ'o. — Kaj kiel agrabl'e est'is en la ĉambr'o, kiam krepusk'iĝ'is! Vorša ferm'is la fenestr'o'kovr'il'o'j'n, en la kamen'o krak'is rezin'a'j lignobranĉoj, en mez'o de la ĉambr'o oni star'ig'is alt'a'n lign'a'n kandelabr'o'n, en kies fer'a'j'n ten'il'o'j'n oni en'ŝov'is flam'ant'a'j'n torĉ'o'j'n. Ĉirkaŭ'e oni star'ig'is benk'o'j'n kaj tabl'o'j'n por la ŝpin'ist'in'o'j, por kiu'j ankaŭ avi'nj'o prepar'is ĉiu'foj'e pajl'a'n korb'o'n plen'a'n de sek'ig'it'a'j pomtranĉaĵoj kaj prun'o'j. Kun kia sen'pacienc'o atend'is la infan'o'j, kiam la pord'o de la antaŭ'ĉambr'o mal'ferm'iĝ'os kaj la ŝpin'ist'in'o'j aper'os! Dum la ŝpinvesperoj avi'nj'o neniam komenc'is rakont'i, nur kiam ĉiu'j ŝpin'ist'in'o'j est'is kun'ven'int'a'j. Dum la tut'a tag'o ŝi kant'et'is advent'a'j'n kant'o'j'n.

Antaŭ ol la infan'o'j tiel bon'e kon'is avi'nj'o'n, ŝi'a'j'n bon'a'j'n kaj mal'bon'a'j'n moment'o'j'n, ili opini'is, ke ili dev'as de ŝi el'dev'ig'i rakont'o'j'n. Sed avi'nj'o baldaŭ ĉes'ig'is tio'n.

Ŝi komenc'is rakont'i al ili pri paŝt'ist'o, kiu hav'is tri'cent ŝaf'o'j'n, kaj pel'ant'e ili'n sur la paŝt'ej'o'n, li ven'is al pont'o, kiu est'is tiel mal'larĝ'a, ke la ŝaf'o'j ne pov'is trans'ir'i ali'manier'e ol unu post la ali'a. ”Nun ni dev'as atend'i, ĝis kiam ĉiu'j trans'ir'os,” ŝi al'don'is silent'iĝ'int'e; kiam post ia temp'o la infan'o'j demand'is:
”Avi'nj'o, ĉu ili jam trans'ir'is?” ŝi respond'is:
”Ho, kio'n vi pens'as, tio daŭr'os minimum'e du hor'o'j'n antaŭ ol ili ĉiu'j trans'ir'os!” La infan'o'j sci'is jam, kio'n tio signif'as. Aŭ ŝi komenc'is:
”Nu, se vi ne vol'as ali'e, mi rakont'os. Imag'u, ke mi hav'as sep'dek sep poŝ'o'j'n kaj en ĉiu unu mir'rakont'o'n; el kiu poŝ'o vi vol'as aŭd'i la rakont'o'n?” — ”El la dek'a, ekzempl'e!” vok'is la infan'o'j. — ”Do, el la dek'a; en la dek'a poŝ'o est'as sekv'ant'a mir'rakont'o:
Est'is reĝ'o, kiu hav'is plat'o'n, sur la plat'o kat'o'n, ĝi atend'is rat'o'n.” Kaj jen est'is ankaŭ fin'o.

Tamen plej mal'bon'e est'is, kiam avi'nj'o alud'is la ruĝ'a'n ĉap'et'o'n! Tio'n la infan'o'j ne pov'is aŭd'i, ili tuj for'kur'is. Ĉe ĉiu ali'a rakont'o ili pov'us avi'nj'o'n petinklinigi al tio, ke ŝi daŭr'ig'u rakont'i; ĉe tiu ĉi ili dev'is eĉ ne vort'o'n perd'i, se ili ne vol'is aŭd'i ripet'ad'o'n de si'a'j propr'a'j vort'o'j. Kon'ant'e jam tiel bon'e avi'nj'o'n, ke ili sci'is, ke ĉiu'j pet'o'j est'us van'a'j, ili pacienc'e atend'is la ŝpin'ist'in'o'j'n. Plej fru'e ven'is ĉiam Kristla, post ŝi Míla, post'e Cilka de Kudrna el la kastel'o, kon'at'ul'in'o'j de Bětka kaj Vorša, iam ven'is ankaŭ sinjor'in'o patr'in'o kun Mančinka kaj la arbaristedzino, kaj unu'foj'e en semajn'o Kristla konduk'is ankaŭ la jun'a'n edz'in'o'n de Tomeš, por kiu post'e kutim'e ven'is li mem por ŝi'n re'konduk'i.

Antaŭ ol la vir'in'o'j varm'ig'is si'n kaj sid'iĝ'is al si'a'j rad'ŝpin'il'o'j, oni inter'parol'is dum iom'a temp'o pri ĉio ajn. Se okaz'is al iu io nov'a en la mastr'um'ej'o, aŭ se ŝi aŭd'is iu'n nov'aĵ'o'n, oni debat'is pri tio; se est'is iu fest'o'tag'o, kun kiu est'is kun'ig'it'a iu naci'a kutim'o aŭ superstiĉ'o, aŭ se tio est'is fest'o de iu sankt'ul'o, ankaŭ tio don'is kaŭz'o'n por inter'parol'o. Ekzempl'e vesper'e antaŭ la fest'o de sankt'a Nikolao tuj Kristla demand'is Adélkan, ĉu ŝi met'is jam si'a'n ŝtrump'o'n en la fenestr'o'n, ĉar Nikolaoj jam ĉirkaŭ'vag'as.

”Tiam ne don'u vi'a'n mal'grand'a'n ŝtrump'o'n; dir'u al avi'nj'o, ke ŝi prunt'u al vi grand'a'n!” stimul'is Kristla. — ”Ho ne,” aŭd'iĝ'is J'a'n, ”tiam ni est'us mal'favor'it'a'j. — ”Al vi sen tio Nikolao donac'os nur verg'o'n,” incit'et'is Kristla. — ”Ho, li cert'e sci'as, ke avi'nj'o hav'as la verg'o'n de la pas'int'a jar'o kaŝ'it'a'n kaj ke ŝi neniam bat'as ni'n,” dir'is J'a'n; tamen avi'nj'o opini'is, ke Jeník oft'e merit'us tio'n.

La tag'o de Luci'o est'is por la infan'o'j tag'o tre mal'agrabl'a. Est'is superstiĉ'o, ke en tiu nokt'o Luci'o promen'as, blank'a, long'a, malordhara vir'in'o, kaj oni tim'ig'is per ŝi la infan'o'j'n, ke ŝi pren'os ili'n, se ili est'is mal'obe'em'a'j.* ”Tim'em'o ne est'as saĝ'a,” dir'is avi'nj'o kaj ne ŝat'is vid'i, se oni per io tim'ig'as la infan'o'j'n; ŝi instru'is ili'n tim'i neni'o'n krom la koler'o de Di'o, tamen refut'i ver'ec'o'n de iu superstiĉ'o, kiel tio'n far'is sinjor'o Prošek, kiam oni komenc'is al li rakont'i pri niks'o, skabi'ul'o, vag'lum'o'j, fajroviroj, kiu'j oft'e antaŭ la pas'ant'o rul'iĝ'as kiel pajl'o'fask'o, sed al kiu'j li dev'as por la lum'ig'o de la voj'o bon'e dank'i. k. t.

p. — tio'n ŝi ne sci'is, ĉar kred'o je ili est'is en ŝi tre en'radik'ig'it'a. Ĉe ŝi la tut'a natur'o est'is plen'a de bon'a'j kaj mal'bon'a'j spirit'o'j. Ŝi kred'is ankaŭ je la mal'bon'a infer'a

* Ankaŭ en Slovak'uj'o est'as kon'at'a tiu superstiĉ'o, ke Luci'o, senordhara, en blank'tuk'o volv'it'a vir'in'o, kun kribr'il'o sur la kap'o ir'as tra la urb'o.

spirit'o, kiu'n Di'o send'as sur la ter'o'n por prov'i la hom'ar'o'n de Di'o, ŝi tio'n firm'e kred'is, sed ŝi ne tim'is, hav'ant'e en la kor'o firm'a'n ne'detru'ebl'a'n fid'o'n je Di'o, en kies pov'o est'as la tut'a mond'o, ĉiel'o kaj ankaŭ infer'o, kaj sen kies vol'o eĉ ne har'o de'fal'as de la hom'a kap'o.

Tiu'n fid'o'n ŝi pen'is inokul'i ankaŭ en la kor'o'j'n de la infan'o'j. Tial ankaŭ kiam Vorša en la tag'o de Luci'o komenc'is parol'i pri la blank'a vir'in'o, avi'nj'o tuj kriadmonis ŝi'n, al'don'ant'e, ke Luci'o for'trink'as nur iom da nokt'o.

Plej bon'e sci'is trakt'i la infan'o'j'n Míla. Li konstru'is ĉiam por la knab'o'j glit'vetur'il'o'j'n, plug'il'o'j'n kaj ĉar'et'o'j'n, aŭ li far'is ken'o'j'n, kaj la knab'o'j ne mal'proksim'iĝ'is de li. Se oni parol'is pri io terur'a, kaj Vilém tim'e prem'iĝ'is al li, li dir'is:
”Neni'o'n tim'u Vilém; je diabl'o ni pren'os krucifiks'o'n, je fantom'o baston'o'n kaj ni batelpelos ili'n.” Tio plaĉ'is al la knab'o'j, kaj kun Míla ili ir'us eĉ en nokt'o'mez'o kie'n ajn; kaj avi'nj'o kap'jes'ant'e dir'is:
”Ver'e, bon'e li parol'as, vir'o est'as ĉiam nur vir'o!”

”Efektiv'e; kaj Jakub tim'is nek diabl'o'n nek la administr'ant'o'n, kiu est'as pli mal'bon'a ol diabl'o,” dir'is Kristla.

”Nu, do,” re'memor'is avi'nj'o, ”se ni parol'as pri la administr'ant'o, ĉu vi, Jakub, hav'as tamen esper'o'n ven'i en la kastel'o'n?”

”Ho, mi opini'as, ke tio est'os sen'rezult'a, de ĉiu'j flank'o'j oni atak'as mi'n kaj en'miks'iĝ'as en tio'n mult'a'j mal'bon'a'j vir'in'o'j kaj tiu'j met'os fin'o'n al tio.”

”Ho, ne parol'u tiel, ebl'e est'as ĉio ankoraŭ re'bon'ig'ebl'a,” dir'is Kristla mal'ĝoj'e.

”Mi dezir'us tio'n, kiel vi, sed mi ne sci'as. La fil'in'o de la administr'ant'o furioz'e koler'as al mi pro tio, kio'n ni est'is far'int'a'j al la ital'o. Ŝi laŭ'dir'e aspir'is li'n, kaj kiam li'n la princ'in'o pro tiu afer'o rapid'e for'eksped'is, ŝir'iĝ'is ŝi'a tut'a amteksaĵo. Ŝi sen'ĉes'e suflor'as al la administr'ant'o, ke li ne pren'u mi'n en la kastel'o'n. Tio est'as unu. La ali'a est'us Luci'o, fil'in'o de la vilaĝ'estr'o. Tiu nepr'e vol'as, ke mi est'u ŝi'a reĝ'o dum ”la long'a nokt'o”, kaj ĉar mi ne pov'as tiu'n honor'o'n far'i al ŝi, la vilaĝ'estr'o koler'os kaj post'e kiam Di'o don'os printemp'o'n, mi ver'ŝajn'e kant'os:
En verd'a arb'ar’, la last'a salut'o re'eĥ'as de mi, jun'a rekrut'o —,” kaj Míla komenc'is kant'i, la knab'in'o'j ankaŭ, nur Kristla ek'plor'is.

”Nu, ne plor'u, knab'in'o, ĝis printemp'o est'as long'e ankoraŭ, kiu sci'as, kio'n la bon'a Di'o prepar'as,” konsol'is avi'nj'o.

”Ne pens'u pri tio, ebl'e la patr'o tio'n iel aranĝ'os,” dir'is Míla sid'iĝ'ant'e apud ŝi.

”Kaj ĉu vi ne pov'us est'i ŝi'a reĝ'o sen i'a'j konsekvenc'o'j?” demand'is avi'nj'o.

”Ho cert'e, avi'nj'o, iu'j knab'o'j ĉe ni ir'as al du eĉ al tri knab'in'o'j antaŭ ol ili definitiv'e iu'n pren'os kiel edz'in'o'n kaj la knab'in'o'j praktik'as tio'n sam'e. Mi ne est'us la unu'a am'ind'um'ant'o de Luci'o kaj mi ankaŭ ne dev'us est'i la last'a, sed ĉe ni ne est'is aŭd'it'e, ke knab'o de'log'u du knab'in'o'j'n sam'temp'e kaj se li ir'as por est'i kun ŝi reĝ'o, est'as sam'e, kiel se li ir'us al altar'o.”

”Sed kia'n ide'o'n hav'as tiu Luci'o, ke ŝi nepr'e vol'as vi'n, kvazaŭ ne est'us sufiĉ'e da ali'a'j knab'o'j ĉe ni,” ĉagren'is Kristla.

Antaŭ la fest'o'j de Krist'nask'o altern'is rakont'ad'o de fabel'o'j kaj kant'ad'o kun inter'parol'o'j pri bak'ad'o de krist'nask'a'j plektokukoj, pri farun'o kaj kvant'o da buter'o, kiu'n tiu aŭ ali'a don'as, knab'in'o'j parol'is ”pri fand'ad'o” (de plumb'o), kaj la infan'o'j ĝoj'atend'is la plektokukojn, flos'ant'a'j'n kandel'o'j'n, Jesu'et'o'n kaj krist'nask'a'j'n donac'o'j'n.

XII

Est'is kutim'o ne nur en la muel'ej'o sed ankaŭ en la arbaristejo kaj en Staré bělidlo, ke al ĉiu, kiu ven'is en la dom'o'n je krist'nask'a vesper'o kaj Fest'o de Di'o, oni don'is manĝ'i kaj trink'i ĝis sat'iĝ'o; kaj se est'us neni'u ven'int'a, avi'nj'o est'us ir'int'a sur la disvojon por serĉ'i iu'n gast'o'n. Sed kia'n ĝoj'o'n ŝi hav'is, kiam ne'atend'it'e ven'is antaŭ la krist'nask'a vesper'o ŝi'a fil'o Kašpar kaj la fil'o da ŝi'a frat'o el Olešnice! Tut'a'n du'on'tag'o'n ŝi plor'is pro ĝoj'o kaj ĉiu'moment'e ŝi for'kur'is de la bak'ad'o de plektokukoj en la ĉambr'o'n, kie la ven'int'a'j sid'is inter la infan'o'j por rigard'i la fil'o'n, aŭ por demand'i la nev'o'n, kio'n far'as tiu aŭ ali'a en Olešnice, kaj al la infan'o'j ŝi ripet'is ne unu'foj'e:
”Rigard'u la onkl'o'n, li est'as ver'a portret'o de vi'a av'o, nur li'a'n statur'o'n li ne posed'as.” La infan'o'j rigard'is ambaŭ onkl'o'j'n de ĉiu'j flank'o'j kaj tiu'j ĉi tre plaĉ'is al ili, precip'e pro tio, ke ili amik'e respond'is ĉiu'n ili'a'n demand'o'n.

La infan'o'j vol'is ĉiu'n jar'o'n fast'i por vid'i or'a'n pork'et'o'n, sed tio neniam efektiv'iĝ'is; la vol'o est'is bon'a sed la korp'o mal'fort'a ... En la krist'nask'a tag'o ĉiu est'is mal'avar'e regal'it'a, ankaŭ la kort'bird'ar'o kaj la brut'ar'o ricev'is plektokukojn, kaj post la vesper'manĝ'o avi'nj'o pren'is de ĉio, kio'n oni vesper'manĝ'is, po pec'o du'on'o'n de tio ŝi ĵet'is en la kanal'o'n, ali'a'n du'on'o'n ŝi en'ter'ig'is en la frukt'o'ĝarden'o sub arb'o'n, por ke la akv'o rest'u pur'a kaj san'a kaj la ter'o est'u frukt'o'don'a, kaj kolekt'int'e ĉiu'j'n pan'er'o'j'n, ŝi ĵet'is ili'n en ”fajr'o'n”, por ke ĝi ne ”mal'util'u”.

kaj en la ĉambr'o la knab'in'o'j fand'is plumb'o'n kaj vaks'o'n kaj la infan'o'j flos'ig'is kandel'o'j'n en nuks'o'ŝel'o'j sur akv'o.

J'a'n sekret'e puŝ'et'is la var'o'n kun akv'o por ke tiu ĉi mov'iĝ'u kaj la ŝel'o'j reprezent'ant'a'j bark'o'j'n de la viv'o balanc'iĝ'u de la bord'o en la centr'o'n; post'e li vok'is ĝoj'e:
”Rigard'u kiel mal'proksim'e'n, kiel mal'proksim'e'n mi ir'os en la mond'o'n!”

”Ho, kar'a knab'o, kiam vi est'os en la flu'o de la viv'o, inter turn'iĝ'o'j kaj rif'o'j, kiam la ond'o'j agit'os la bark'o'n de vi'a viv'o, tiam vi re'memor'os sopir'e la trankvil'a'n haven'o'n el kiu vi elflosis,” dir'is al si mal'laŭt'e la patr'in'o, je du'on'o'j dis'tranĉ'ant'e ”la pom'o'n de la feliĉ'o” de la knab'o. La grajn'o'j form'is stel'o'n, est'is tri sen'difekt'a'j radi'o'j, la ali'a'j du est'is ne'komplet'a'j, for'mord'it'a'j de verm'o. Flank'e'n'met'int'e la pom'o'n kun ĝem'o, ŝi dis'tranĉ'is ali'a'n por Barunka, kaj vid'ant'e re'foj'e ne'komplet'a'n stel'o'n, ŝi dir'is al si:
”Do, nek unu nek la ali'a est'os perfekt'e feliĉ'a!” Ŝi dis'tranĉ'is ankaŭ pom'o'j'n por Vilém kaj Adélka, kaj en tiu'j est'is ne'difekt'it'a'j stel'o'j je kvar radi'o'j. ”Ebl'e tiu'j ĉi,”

pens'is la patr'in'o kaj Adélka inter'romp'is ŝi'a'n medit'ad'o'n, plend'ant'e, ke ŝi'a bark'o ne vol'as for'bord'iĝ'i kaj ke la kandel'o jam fin'brul'as.

”La mi'a ja ankaŭ esting'iĝ'as kaj ne tre mal'proksim'iĝ'is,” dir'is Vilém.

En tiu moment'o re'foj'e iu puŝ'is la var'o'n, la akv'o rapid'e ond'iĝ'is kaj la bark'o'j mez'e flos'ant'a'j sub'akv'iĝ'is.

”Tio far'as neni'o'n, ni est'is pli mal'proksim'e,” respond'is Barunka kaj J'a'n konfirm'is; tamen la patr'in'o mal'ĝoj'e rigard'is la esting'iĝ'int'a'j'n kandel'o'j'n kaj antaŭ'sent'o reg'is ŝi'a'n anim'o'n, ĉu tamen tiu sen'kulp'a infan'lud'o profet'as ili'a'n est'ont'ec'o'n.

”Ĉu al'port'os al ni i'o'n Jesu'et'o?” la infan'o'j demand'is sekret'e avi'nj'o'n, kiam oni komenc'is for'port'i la manĝ'il'ar'o'n.

dir'is avi'nj'o. La pli mal'grand'a'j infan'o'j star'iĝ'is antaŭ la fenestr'o'j, opini'ant'e, ke Jesu'et'o dev'as preter'ir'i kaj ke ili aŭd'os li'n. — ”Ĉu vi ne sci'as, ke Jesu'et'o'n oni pov'as nek vid'i nek aŭd'i?” dir'is avi'nj'o. ”Jesu'et'o sid'as en ĉiel'o sur hel'a tron'o kaj send'as donac'o'j'n por bon'a'j infan'o'j per'e de anĝel'o'j, kiu'j al'port'as ili'n sur or'a'j nub'o'j. Vi aŭd'os neni'o'n krom sonor'il'o'j.”

La infan'o'j rigard'is tra la fenestr'o'j, pi'e aŭskult'ant'e avi'nj'o'n. En tiu moment'o aper'is en mal'lum'o hel'a lum'o kaj ekster'e ek'son'is sonor'il'o. La infan'o'j kun'met'is la man'o'j'n, kaj Adélka flustr'is mal'laŭt'e:
”Avi'nj'o, tiu lum'o est'is Jesu'et'o, ĉu ne?” Avi'nj'o jes'is; en tiu moment'o en'paŝ'is ankaŭ sinjor'in'o patr'in'o en la pord'o'n, anonc'ant'e al la infan'o'j, ke Jesu'et'o en la ĉambr'o'n de avi'nj'o met'is por ili donac'o'j'n. Kia'j tumult'o kaj ĝoj'o est'is, kiam ili vid'is ilumin'it'a'n, ornam'it'a'n arb'o'n kaj sub ĝi bel'a'j'n donac'o'j'n! Avi'nj'o ja ne kon'is tiu'n kutim'o'n, kiu ne est'is dis'vast'ig'it'a inter la popol'o, sed ĝi plaĉ'is al ŝi; long'e antaŭ Krist'nask'o ŝi mem pen'is pri la arb'o kaj help'is al la fil'in'o ĝi'n ornam'i. ”En Neisse kaj en Kladsko reg'as tiu ĉi kutim'o ĝeneral'e; ĉu vi memor'as, Kaŝpar, vi est'is tiam, kiam ni est'is tie, jam grand'a knab'o?” dir'is avi'nj'o al si'a fil'o, las'ant'e la infan'o'j'n ĝoj'i kun si'a'j donac'o'j kaj sid'iĝ'ant'e apud li al forn'o.

”Kiel mi ne memor'us; tio est'as bel'a kutim'o, kaj bon'e vi far'as, Terezka, ke vi re'en'konduk'is ĝi'n; rest'os post ĝi bel'a'j re'memor'o'j por la infan'o'j, kiam ili sent'os mal'facil'aĵ'o'j'n de la viv'o. Tiu'n tag'o'n oni plej oft'e re'memor'as en fremd'land'o, mi spert'is tio'n dum ĉiu'j jar'o'j, kiu'j'n mi pas'ig'is en fremd'land'o. Sufiĉ'e bon'e mi fart'is ĉe la majstr'o, tamen ĉiam mi pens'is:
”Prefer'e mi sid'us ĉe la patr'in'o kaj manĝ'us kaĉ'o'n kun miel'o, kuk'o'j'n kun papav'o kaj pir'o'n kun brasik'o, ĉiu'j'n bon'a'j'n manĝ'aĵ'o'j'n ĉi tie mi don'us por tio!”

”Ni'a'j manĝ'aĵ'o'j,” rid'et'is avi'nj'o kaj jes'is per la kap'o; ”sed ankaŭ vi forges'is pri la sek'a'j frukt'o'j.”

”Vi sci'as ja, ke mi ne tro ŝat'is tio'n ĉi; en Dobruška oni nom'as tio'n muzik'o. Sed i'o'n ali'a'n mi re'memor'is, kio'n ni ĉiu'j plezur'e aŭskult'is.”

”Mi ja sci'as, kio'n vi pens'as:
la kant'o'n de paŝt'ist'o'j; tio est'as ankaŭ ĉi tie, atend'u; post ne'long'e vi ankaŭ aŭd'os ĝi'n,” dir'is avi'nj'o, kaj apenaŭ ŝi fin'parol'is, aŭd'iĝ'is de ekster'e paŝt'ist'a trumpet'o. Plej unu'e li trumpet'is melodi'o'n de la paŝt'ist'a kant'o, post'e li komenc'is kant'i:
”Supr'e'n, lev'iĝ'u, paŝt'ist'o'j, aŭskult'u nov'aĵ'o'n, la Sav'ont'o nask'iĝ'is en Betlehemo en stal'o,” kaj tiel plu. — ”Vi est'as prav'a, Kašpar, se mi ne aŭd'us tiu'n kant'o'n, la Kristvespero ne ŝajn'us al mi tiel gaj'a,” dir'is avi'nj'o aŭskult'ant'e kun plezur'o. Post'e ŝi el'ir'is ekster'e'n kaj pri'donac'is la paŝt'ist'o'j'n mal'avar'e.

En la tag'o de sankt'a Stefano la knab'o'j ir'is kant'i en la muel'ej'o'n kaj en la arbaristejon; se ili ne est'us ven'int'a'j, sinjor'in'o patr'in'o pens'us, ke plafon'o est'is fal'int'a sur ili'n kaj ŝi mem est'us al'kur'int'a al Staré bělidlo. Bertík kaj Frantík ven'is reciprok'e kant'i mal'supr'e'n.

La krist'nask'a'j tag'o'j pas'is; la infan'o'j inter'parol'is jam, ke ven'os la tri reĝ'o'j, kaj ke la instru'ist'o ven'os skrib'i K M B sur la pord'o'j'n kaj kant'i, kaj nur post la fest'o de la tri reĝ'o'j la ŝpin'ist'in'o'j solen'is ”la long'a'n nokt'o'n”. En Staré bělidlo kaj en la muel'ej'o ne est'is kiel en la vilaĝ'o, kie est'is mult'e da ge'jun'ul'ar'o; tie oni elekt'is reĝ'in'o'n kaj reĝ'o'n, est'is muzik'o, oni ornam'is ŝpin'spindel'o'n kaj don'is har'lig'aĵ'o'n. En Staré bělidlo oni aranĝ'is bon'a'n vesper'manĝ'o'n, la ŝpin'ist'in'o'j kun'ven'is, oni kant'is, manĝ'is kaj trink'is kaj kiam subit'e ek'son'is mal'antaŭ la pord'o gurd'o, oni komenc'is danc'i en la kuir'ej'o. Ven'is ankaŭ Tomeš, sinjor'o patr'o kaj la arb'ar'ist'o, ven'is ankaŭ ali'a'j kaj mal'grand'a bal'o est'is improviz'it'a. La kuir'ej'o est'is ja pavim'it'a nur per brik'o'j, sed tio neniel ĝen'is la knab'in'o'j'n, kaj kiu'j domaĝ'is la ŝu'o'j'n, tiu'j danc'is nud'pied'e.

”Nu, avi'nj'o, ni pov'us ankaŭ kun'e iom aer'um'i la fald'o'j'n, ĉu ne?” rid'et'is sinjor'o patr'o ven'ant'e el la ĉambr'o, kie sid'is la mal'jun'a'j, en la kuir'ej'o'n inter la danc'ant'o'j'n, kie ankaŭ est'is avi'nj'o, ĉar ŝi dev'is inspekt'i la geetularon, kiu mez'e de la rond'o balanc'iĝ'is kun'e kun Sultán kaj Tyrl.

”Ho, kar'a patr'o, est'is temp'o'j, kiam mi ne zorg'is pri tio, ke mi hav'as la pied'o'j'n plen'a'j de sang'a'j kal'o'j, nur se mi danc'is. Apenaŭ mi montr'iĝ'is en gast'ej'o aŭ somer'e en draŝ'ej'o, jam kri'is la knab'o'j:
Madlena est'as ĉi tie, lud'u ’kalamajkan’, ’vrtákon’*! Kaj Madla jam turn'iĝ'is. Sed nun, ho mi'a bon'a Di'o, mi est'as kiel vapor'o super pot'o.”

”Ho, vi est'as ankoraŭ kiel koturn'o, avi'nj'o, ni tamen pov'us prov'i danc'i,” opini'is sinjor'o patr'o, turn'ant'e la flar'tabak'uj'o'n inter la fingr'o'j.

”Jen est'as danc'ant'in'o, patr'o, tiu sci'as turn'iĝ'i kiel spindel'o,” rid'is avi'nj'o pren'ant'e je la man'o la jun'a'n edz'in'o'n de Tomeš, kiu star'is mal'antaŭ sinjor'o patr'o kaj aŭskult'is ili'a'n dialog'o'n.

Gaj'e la jun'a vir'in'o pren'is sinjor'o'n patr'o'n je la man'o, al Kudrna ŝi dir'is, ke li lud'u la unu'a'n mal'rapid'e. Kudrna, ten'ant'e en unu man'o pec'o'n da miliaĵo, kiu'n li de temp'o al temp'o manĝ'is, ek'lud'is mal'rapid'a'n naci'a'n vals'o'n ”sousedská”, kaj sinjor'o patr'o dev'is vol'e ne'vol'e danc'i. La ge'jun'ul'ar'o komenc'is aplaŭd'i tiom, ke la sinjor'in'o'j el'ir'is el la ĉambr'o por rigard'i, kio okaz'is. Kiam ili est'is tie, Tomeš pren'is al danc'o la muelistedzinon, sinjor'o patr'o est'ant'e ”en fajr'o” danc'is ankaŭ kun la dom'estr'in'o kaj * Popol'a'j danc'o'j. R. de trad.

tiel ankaŭ la mal'jun'a'j pas'ig'is per danc'ad'o iom da temp'o kaj avi'nj'o pri'rid'is post'e sinjor'o'n patr'o'n.

Kaj apenaŭ est'is pas'int'a la ”long'a nokt'o”, est'is re'foj'e festen'o en la muel'ej'o, oni buĉ'is pork'o'n, frit'is bulk'o'j'n, ĉe ĉio dev'is est'i la amik'o'j el Staré bělidlo kaj la arb'ar'ist'o; sinjor'o patr'o ven'ig'is ili'n per glit'vetur'il'o. Tiu ĉi fest'o ripet'iĝ'is post'e en la arbaristejo kaj fin'e ankaŭ ĉe Prošek, kie oni lud'is unu tag'o'n sankt'a'n Doroteon. Reĝ'o Dioklecian'o est'is Václav Kudrna, virg'ul'in'o Doroteo est'is li'a frat'in'o Lída, du kort'eg'an'o'j, juĝ'ist'o, ekzekut'ist'o kaj ties du help'ant'o'j est'is knab'o'j ver'ŝajn'e el Žernov. La help'ant'o'j kaj la kort'eg'an'o'j port'is sak'et'o'j'n por donac'o'j. Antaŭ la dom'o de Prošek est'is long'a glit'voj'o, tie kutim'e halt'is la sinjor'o'j aktor'o'j por iom amuz'iĝ'i per glit'ad'o; virg'ul'in'o Doroteo rigard'is ili'n trist'e, trem'ant'e pro mal'varm'o.

Kvankam ŝi admon'is ili'n, ke ili jam ir'u, ŝi'a voĉ'o kontraŭ tiom da ali'a'j est'is mal'fort'a kaj ŝi dev'is mult'foj'e ankoraŭ est'i atest'ant'in'o de ili'a batal'o per neĝ'bul'o'j, se iu puŝ'is la ali'a'n ĉe la glit'ad'o. Fin'e ili en'paŝ'is en la dom'o'n, kie akcept'is ili'n hund'o'j kun grand'eg'a boj'ad'o kaj la infan'o'j kun ĝoj'o. Apud la forn'o ili re'ord'ig'is si'a'j'n vest'o'j'n kaj for'met'is la sak'et'o'j'n. Ili'a'j kostum'o'j est'is tre simpl'a'j; virg'ul'in'o Doroteo hav'is bot'o'j'n de si'a frat'o, sur si'a'j vest'o'j blank'a'n rob'o'n el mal'dik'a tol'o, prunt'e'pren'it'a'n de Mančinka, ĉirkaŭ la kol'o koral'o'j'n, anstataŭ vual'o blank'a'n ŝultr'o'tuk'o'n de si'a patr'in'o kaj sur ĝi kron'o'n el paper'o.

La knab'o'j hav'is sur si'a'j vest'o'j blank'a'j'n ĉemiz'o'j'n, ĉirkaŭ la tali'o divers'kolor'a'j'n tuk'o'j'n kaj paper'a'j'n ĉap'o'j'n. Dioklecian'o hav'is ankaŭ kron'o'n kaj de li'a'j ŝultr'o'j pend'is mantel'o, flor'kolor'a antaŭ'tuk'o, kiu'n dimanĉ'e port'is sinjor'in'o patr'in'o, kiu'n tiu ĉi kun special'a komplez'o prunt'is al li. Iom varm'iĝ'ant'e ili star'iĝ'is mez'e de la ĉambr'o kaj komenc'is prezent'i si'a'n spektakl'o'n; la infan'o'j aŭd'is tio'n ĉiu'jar'e, sed ĉiam ĝi tre plaĉ'is al ili. Kiam post'e la reĝ'o Dioklecian'o, idol'an'o, kondamn'as virg'ul'in'o'n Doroteon, krist'an'in'o'n, ke ŝi mort'u per man'o de ekzekut'ist'o, la help'ant'o'j de tiu ĉi pren'as ŝi'n sub la brak'o'j kaj konduk'as ŝi'n sur eŝafod'o'n, kie atend'as ŝi'n la ekzekut'ist'o kun lev'it'a glav'o kaj vok'as kun terur'a patos'o:
”Virg'ul'in'o Doroteo genu'iĝ'u, pri la glav'o ne tim'iĝ'u, mal'lev'u fier'e la kap'o'n, mi far'os majstr'ec'a'n hak'o'n!” Virg'ul'in'o Doroteo genu'iĝ'as, mal'lev'as la kap'o'n kaj la ekzekut'ist'o for'hak'as ŝi'a'n kron'o'n de la kap'o, kiu'n la help'ant'o'j re'lev'as. Post'e ĉiu'j klin'iĝ'as, virg'ul'in'o Doroteo re'foj'e met'as la kron'o'n sur si'a'n kap'o'n kaj star'iĝ'as en angul'o'n al la pord'o.

”Rigard'u, kiel la infan'o'j sci'as tio'n bel'e lud'i, est'as ĝoj'o aŭskult'i,” dir'as Vorša.

Avi'nj'o ankaŭ tre laŭd'as ili'n kaj la infan'o'j, ŝarĝ'it'a'j de mult'a'j donac'o'j, el'ir'as el la pord'o. Mal'antaŭ la dom'o ili ekzamen'as, kio'n ili est'is ricev'int'a'j; la nutr'aĵ'o'n distribu'as la reĝ'o tuj, sed mon'o'n li ŝov'as en si'a'n poŝ'o'n, ĉar li sol'a kiel direktor'o de la tut'a entrepren'o rajt'is tio'n kaj ĉar li ankaŭ port'is el'spez'o'j'n kaj respond'ec'o'n. Post tia laŭ'rajt'a distribu'o la infan'o'j marŝ'is al Riesenburk. La infan'o'j de Prošek dum kelk'a'j tag'o'j ripet'is fragment'o'j'n el la deklam'aĵ'o'j kaj lud'is Doroteon. Nur la patr'in'o ne pov'is kompren'i, ke tia sen'senc'aĵ'o pov'as al iu plaĉ'i.

Kaj jen est'is jam karnaval'o ĉi tie, kaj dimanĉ'e al'ven'is el la urb'o bel'a glit'vetur'il'o. La ĉeval'o'j hav'is sonor'il'o'j'n, kiu'j en la kort'o tiel fort'e son'is, kiam ajn la ĉeval'o'j mov'iĝ'is, ke kornik'o, la vintr'a vizit'ant'o de la sojl'o, rapid'e for'flug'is sur la sorp'arb'o'n kaj la kok'in'o'j kun paser'o'j kun grand'a mir'o rigard'is la ĉeval'o'j'n, pens'ant'e ver'ŝajn'e:
Sinjor'o mi'a reĝ'o, kio'n tio signif'as! Oni ven'is por invit'i la famili'o'n de Prošek, ke ĝi solen'u la fin'o'n de la karnaval'o ĉe la bapt'o'patr'o Stanickë en la urb'o. Avi'nj'o tamen neniam konsent'is ir'i; ŝi dir'is:
”Kio'n tie? Las'u mi'n hejm'e, mi ne konven'as inter urb'an'o'j'n.” Ambaŭ Stanickë est'is bon'a'j kaj amik'a'j hom'o'j; sed ĉar ili posed'is gast'ej'o'n, al'ven'is divers'a'j gast'o'j ankaŭ de la mal'proksim'ec'o de kelk'a'j mejl'o'j kaj tio ne est'is societ'o por la moder'a avi'nj'o.

Kiam vesper'e la infan'o'j al'vetur'is hejm'e'n, ili rakont'is al avi'nj'o, kio'n bon'a'n ili hav'is, ili al'port'is al ŝi pec'o'j'n da manĝ'aĵ'o'j, laŭd'is la bru'a'n muzik'o'n kaj rakont'is, kiu est'is tie.

”La komerc'ist'o'n Vlach, kiu al ni al'vetur'as kaj don'as al ni ĉiam fig'o'j'n. Sed vi ne est'us li'n re'kon'int'a, li ne est'is tiel mal'pur'a, kiel kiam li al'vetur'as al ni; li est'is vest'it'a kiel princ'o kaj li hav'is or'ĉen'o'n ĉe horloĝ'o.”

”Se oni hav'as sufiĉ'e da io, oni pov'as mal'ŝpar'i,” dir'is avi'nj'o. ”Ceter'e,” ŝi al'don'is, ”vi ankaŭ ne ir'as inter la hom'o'j'n en la vest'o'j, en kiu'j vi hejm'e rul'iĝ'as, tio'n oni ŝuld'as al la societ'o kaj al si mem, ir'i en pur'a vest'o, se tio pov'as est'i.”

”Mi ne sci'as, mi ne vizit'is li'a'n ŝrank'o'n, sed li pov'as est'i, li sci'as bon'e vend'i.”

La last'a'n tag'o'n de la karnaval'o ven'is ankaŭ kun grand'a kri'o maskitaro, front'e trov'iĝ'is Karnaval'o mem; li est'is tut'e ĉirkaŭrvolvita per piztrunkoj kiel urs'o. En ĉiu dom'o la mastr'in'o'j for'ŝir'is pec'o'n de ĝi kaj kaŝ'is ĝi'n. Tiu'n pec'o'n da piztrunkoj ili don'is en la nest'o'j'n de la kovontaj anser'o'j, por ke ili bon'e kov'u.

La karnaval'o est'is met'it'a en tomb'o'n, kaj kun ĝi fin'iĝ'is la vintr'a'j amuz'o'j. Avi'nj'o kant'is ĉe la rad'ŝpin'il'o fast'a'j'n kant'o'j'n; kiam la infan'o'j al'sid'iĝ'is al ŝi, ŝi rakont'is al ili pri la viv'o de Jesuo Krist'o kaj la unu'a'n fast'a'n dimanĉ'o'n ŝi sur'met'is funebr'a'n vest'o'n. La tag'o'j est'is pli long'a'j, kaj la sun'o pli potenc'a, varm'eg'a vent'o degel'ig'is la neĝ'o'n sur la dekliv'o'j. La kok'in'o'j jam de'nov'e gaj'e pep'is sur la kort'o, la mastr'in'o'j, kun'ven'int'e, parol'is pri kovmetado de ov'o'j, pri sem'ad'o de lin'o, la mastr'o'j prepar'is plug'il'o'j'n kaj erp'il'o'j'n. Kiam la arb'ar'ist'o vol'is el la kontraŭ'a arb'ar'o rekt'e al Staré bělidlo, li ne pov'is plu trans la river'o'n, la glaci'o est'is krev'ant'a kaj iom post iom po'pec'e adiaŭ'ant'a, kiel sinjor'o patr'o dir'is, kiam li maten'e ir'is inspekt'i la akv'o'bar'il'o'n kaj por moment'o halt'is sur la dom'peron'o de Prošek ĉe avi'nj'o.

Pas'is dimanĉ'o'j la Nigr'a, la Svat'a, la Tern'a, kaj la kvin'a'n dimanĉ'o'n, la Mort'a'n, la infan'o'j ek'ĝoj'is:
”Hodiaŭ ni el'port'os la mort'o'n.” Kaj la knab'in'o'j al'don'is:
”Hodiaŭ est'as ni'a petkantado.” Avi'nj'o aranĝ'is al Adélka ”somer'arb'o'n”, por kiu ŝi kolekt'is dum kelk'a'j tag'o'j ov'o'ŝel'o'j'n, pend'ig'is ili'n sur ĝi, sur'lig'is ruĝ'a'j'n ruband'o'j'n, por ke ĝi hav'u gaj'ig'a'n aspekt'o'n. La knab'in'o'j ir'is petkanti. Post'tag'mez'e ĉiu'j knab'in'o'j kun'ven'is en la muel'ej'o, kie oni aranĝ'is la mortfiguron. Cilka far'is pajl'a'n fask'o'n, ĉiu el la knab'in'o'j don'is i'o'n el la vest'ar'o por ĝi; ju pli bel'a est'is la Mortfiguro, des pli grand'a fier'o. Kiam ĝi est'is aranĝ'it'a, du knab'in'o'j pren'is ĝi'n sub la brak'o'j'n, la ceter'a'j parviciĝis mal'antaŭ ili, kaj turn'ant'e la somer'arb'o'j'n ili kant'is:
”La mort'o'n ni port'as el la vilaĝ'o, nov'a'n somer'o'n en la vilaĝ'o'n,” ir'ant'e de la muel'ej'o al la kluz'o. La pli'aĝ'a jun'ul'ar'o ir'is ne'mal'proksim'e post ili, sed la knab'o'j, mok'e gest'ant'e, ili'n ĉirkaŭ'salt'is, vol'ant'e al la Mortfiguro de'pren'i la kuf'o'n; sed la knab'in'o'j defend'is ĝi'n. Al'ven'int'e al la kluz'o, ili rapid'e sen'vest'ig'is la mort'o'n kaj kun grand'a ĝojvokado ĵet'is la fask'o'n en la akv'o'n; post tio la knab'o'j ar'iĝ'is kun la knab'in'o'j kaj kun'e ek'kant'is:
”La mort'o naĝ'as en la akv'o, la nov'a somer'o vetur'as al ni kun ruĝ'a'j ov'o'j, kun flav'a'j paskokukoj.” Post'e la knab'in'o'j si'a'vic'e komenc'is:
”Somer'o, somer'o, kie vi est'is tiel long'e? Ĉe la font'o ĉe la akv'o — mi lav'is la man'o'j'n kaj la pied'o'j'n. Viol'o, roz'o flor'i ne pov'as, ĝis kiam Di'o ili'n help'os.” Kaj nun la knab'o'j aŭd'iĝ'is:
”Sankt'a Petro el Romo, send'u botel'o'n da vin'o, por ke ni trink'u kaj Di'o'n laŭd'u.”

”Nu, ven'u, ven'u, petkantantoj!” vok'is sinjor'in'o Prošek, aŭskult'ant'e sur la dom'peron'o la jun'ul'ar'o'n; ”en'ir'u, ni ne don'os al vi la vin'o'n, sed tamen i'o'n, por ke vi gaj'iĝ'u.”

La jun'ul'ar'o en'ir'is kun la hejm'a'j knab'in'o'j en la ĉambr'o'n, kaj Kristla kun la ceter'a'j ir'is post ili, ĝoj'ant'e kaj kun'kant'ant'e.

La maten'o'n de la Palm'a dimanĉ'o Barunka kur'is al la river'o por pluk'i ament'o'j'n; ili tiu'temp'e ĉiam flor'is, ”kvazaŭ sci'ant'e, ke oni ili'n en tiu tag'o bezon'as,” pens'is la knab'in'o. Kiam ŝi ir'is kun avi'nj'o en la preĝ'ej'o'n al la solen'a mes'o, ambaŭ port'is fask'o'n da ili por ben'o.

En la Pask'a merkred'o, kiam avi'nj'o finŝpinis si'a'n task'o'n kaj est'is for'port'ant'a la rad'ŝpin'il'o'n en la sub'tegment'o'n, Adélka vok'is:
”Ho, la rad'ŝpin'il'o jam ir'as en la sub'tegment'o'n, avi'nj'o ŝpin'os per la spindel'o!”

”Se Di'o don'os al ni san'o'n ĝis la vintr'o, tiam ni re'port'os ĝi'n mal'supr'e'n,” dir'is al ŝi avi'nj'o. En la Verd'a ĵaŭd'o la infan'o'j jam sci'is, ke ili manĝ'os neni'o'n ali'a'n krom la judaskukoj kun miel'o. En Staré bělidlo ne est'is abel'o'j, sed sinjor'o patr'o send'is ĉiam miel'ĉel'ar'o'n, kiam li inspekt'is. Sinjor'o patr'o est'is abel'kultur'ist'o kaj hav'is mult'e da abel'uj'o'j; li promes'is ankaŭ al sinjor'in'o Prošková, kiam prosper'os li'a abel'ar'o, ke ili ricev'os, ĉar pli ol unu'foj'e li aŭd'is de avi'nj'o, ke ŝi neni'o'n pli dezir'us hav'i ĉe la dom'o ol abel'uj'o, ke est'as gaj'e al hom'o, kiam oni vid'as la abel'o'j'n dum la tut'a tag'o flug'i el abel'uj'o en abel'uj'o'n kaj diligent'e labor'i.

”Barunka, lev'iĝ'u, la sun'o tuj el'ir'os!” avi'nj'o vek'is en la Pask'a vendred'o maten'e la nep'in'o'n, frap'et'ant'e ŝi'n sur la frunt'o. Barunka hav'is delikat'a'n dorm'o'n, ŝi tuj lev'iĝ'is kaj vid'ant'e avi'nj'o'n star'ant'a apud la lit'o, ŝi re'memor'is, ke ŝi vesper'e est'is pet'int'a, ke avi'nj'o ŝi'n vek'u por la maten'a preĝ'ad'o. Ŝi salt'e lev'iĝ'is, sur'met'is jup'o'n kaj tuk'o'n kaj ir'is kun avi'nj'o. Voršan kaj Bětkan ŝi ankaŭ vek'is:
”la infan'o'j'n ni las'os dorm'i, ili tio'n ankoraŭ ne kompren'as, ni preĝ'os anstataŭ ili,” ŝi dir'is. Tuj kiam la pord'o de la antaŭ'ĉambr'o ek'krak'is, aŭd'iĝ'is la kort'bird'ar'o kaj la brut'ar'o, kaj la hund'o'j el'salt'is el la bud'o'j. Avi'nj'o ili'n afabl'e for'puŝ'is kaj dir'is al la ceter'a'j:
”Hav'u pacienc'o'n, ĝis kiam ni est'os preĝ'int'a'j!” Kiam Barunka laŭ ordon'o de avi'nj'o est'is lav'int'a si'n en la akv'o'kanal'o, ili ir'is sur la dekliv'o'n preĝ'i ”naŭ'foj'e Patr'o ni'a kaj Salut'o'n al Vi Mario, por ke Di'o don'u al ili dum la tut'a jar'o pur'ec'o'n de la korp'o,”

kiel est'is kutim'e. La mal'jun'a av'in'o genu'iĝ'is, ard'e kun'met'is la sulkohavajn man'o'j'n sur la brust'o, ŝi'a'j mild'a'j okul'o'j konfid'em'e turn'iĝ'is al la roz'kolor'a aŭror'o, kiu en orient'o anonc'is la al'ven'o'n de la sun'o. Barunka genu'is apud ŝi, freŝ'a, roz'kolor'a kiel burĝon'o. Ankaŭ ŝi preĝ'is moment'o'n pi'e, sed post'e ŝi'a'j klar'a'j, gaj'a'j okul'o'j turn'iĝ'is de orient'o al la arb'ar'o, herb'ej'o'j kaj dekliv'o. Mal'pur'a'j ond'o'j mal'rapid'e flu'is, for'port'ant'e kun'e ankoraŭ ĉiam pec'o'j'n da glaci'o kaj neĝ'o, en la val'o'j sur la dekliv'o ankaŭ est'is vid'ebl'a ankoraŭ blank'a neĝ'o, sed tie kaj ali'e verd'iĝ'is jam herb'o, fru'a'j lekant'o'j ek'flor'is, la arb'o'j kaj arbust'o'j komenc'is burĝon'i, la natur'o vek'iĝ'is por gaj'a viv'o.

La roz'kolor'a maten'ruĝ'o dis'ir'is sur la firmament'o, de post la mont'o'j el'ir'is la or'a'j radi'o'j pli kaj pli supr'e'n, or'um'ant'e la arb'o'pint'o'j'n, ĝis la sun'o en si'a tut'a majest'ec'o iom post iom aper'is kaj dis'verŝ'is si'a'n lum'o'n sur la tut'a dekliv'o. La kontraŭ'a dekliv'o est'is ankoraŭ en du'on'lum'o, mal'antaŭ la kluz'o la nebul'o pli kaj pli mal'supr'e'n'iĝ'is, kaj super ĝi'a'j ond'o'j est'is vid'ebl'a'j sur la mont'o super la seg'ej'o la genu'ant'a'j vir'in'o'j de la seg'ist'a famili'o.

”Jen rigard'u, avi'nj'o, kiel bel'e el'ir'as la sun'o!” dir'is Barunka, tut'e profund'iĝ'int'a en mir'o pri la ĉiel'a lum'o, ”kiel mi dezir'as, ke ni est'u genu'ant'a'j sur Sněžka!”

”Se vi vol'as Di'o'n ard'e ador'i, ĉie est'as lok'o por tio, la tut'a ter'o de Di'o est'as bel'a,” dir'is avi'nj'o, far'ant'e la sign'o'n de kruc'o kaj lev'iĝ'ant'e de la ter'o. Kiam ili re'rigard'is, ili vid'is super si plej supr'e sur la dekliv'o Viktorkan, apog'it'a'n sur arb'o. La bukl'a'j har'o'j, mal'sek'et'a'j de ros'o, pend'is ĉirkaŭ ŝi'a'j vang'o'j, la vest'o'n ŝi hav'is ĉif'it'a, la gorĝ'o'n mal'vual'it'a, la nigr'a'j okul'o'j, flagr'ant'a'j per sovaĝ'a fajr'o, est'is fiks'it'a'j al la sun'o, kaj en la man'o ŝi ten'is jam flor'ant'a'n primol'o'n. Ne ŝajn'is, ke ŝi vid'as avi'nj'o'n. ”Kie la mizer'ul'in'o re'foj'e ir'is!” avi'nj'o dir'is kompat'em'e:
”Vid'u, kie ŝi jam trov'is primol'o'n?”

”Mi ŝi'n pet'os pri ĝi!” dir'is la knab'in'o kaj kur'is tuj sur la dekliv'o'n; tiam Viktorka vek'iĝ'is el si'a en'pens'iĝ'o kaj rapid'e re'turn'iĝ'is por for'ir'i, sed kiam Barunka vok'is:
”Mi pet'as vi'n, Viktorka, don'u al mi tiu'n flor'o'n!” ŝi halt'is kaj turn'ant'e la okul'o'j'n al la ter'o, prezent'is al ŝi la primol'o'n.

Sed post'e ŝi briske re'tir'iĝ'is kaj kiel sag'o rapid'eg'is sur la dekliv'o mal'supr'e'n. Barunka kur'is al avi'nj'o.

”Ho ne, hieraŭ, kiam vi est'is en la preĝ'ej'o, ŝi est'is ĉe ni, pa'nj'o don'is al ŝi pan'bul'o'n kaj judaskukojn,” dir'is Barunka.

”Nun, somer'e, la mizer'ul'in'o de'nov'e pli bon'e fart'os; sed Di'o sci'as, ŝi kvazaŭ ne hav'us sent'o'n. La tut'a'n vintr'o'n ŝi est'is nur en mal'pur'a vest'aĵ'o, nud'pied'a; ja eĉ sang'a'j plandosignoj rest'is post ŝi sur la neĝ'o, kaj ŝi — kvazaŭ tio est'us neni'o. Kiel volont'e la arbaristino est'us al ŝi don'int'a ĉiu'tag'e iom da varm'a manĝ'aĵ'o por sat'iĝ'o, sed ŝi akcept'as neni'o'n krom pec'o da bak'aĵ'o. Mal'feliĉ'a kre'it'aĵ'o!”

”Ŝi ebl'e ne sent'as la mal'varm'o'n en tiu kavern'o, ali'e ŝi ir'us i'e'n; ni ja mult'foj'e ŝi'n pet'is, ke ŝi rest'u ĉe ni.”

”La arb'ar'ist'o dir'is, ke en tiu'j sub'ter'a'j tru'o'j est'as en vintr'o varm'e, kaj ĉar Viktorka neniam ven'as en hejt'it'a'n ĉambr'o'n, ke ŝi mal'varm'o'n ne sent'as tiel, kiel ni. Tio'n Di'o jam tiel direkt'as; li el'send'as gard'anĝel'o'j'n al infan'o'j, por ke ili est'u gard'at'a'j kontraŭ ĉiu mal'bon'o, kaj ankaŭ Viktorka est'as mizer'a infan'o,” klar'ig'is avi'nj'o en'ir'ant'e en la dom'o'n.

Ali'a'temp'e oni sonor'ig'is por la maten'a kaj tag'mez'a preĝ'ad'o'j sur la mont'o de Žernov en la tur'o super la kapel'o; sed tiu'n tag'o'n J'a'n kaj Vilém el'kur'is kun klak'il'o'j en la arb'o'ĝarden'o'n, kaj klak'is, ĝis ili for'tim'ig'is la paser'o'j'n de la tegment'o. Post'tag'mez'e avi'nj'o ir'is kun la infan'o'j en la urb'o'n al la tomb'o de Krist'o, ili halt'is por sinjor'in'o patr'in'o kaj por Mančinka.

Sinjor'in'o patr'in'o ĉiam konduk'is avi'nj'o'n en la kamer'o'n kaj montr'is la pan'korb'o'n plen'a'n de kolor'a'j ov'o'j prepar'it'a'n por la donacpetantoj, montr'is tut'a'n seri'o'n da paskokukoj kaj gras'a'n ŝaf'id'o'n. Ŝi ankaŭ prezent'is al la infan'o'j ĉiam po kned'it'a kuk'o, sed ne al avi'nj'o, sci'ant'e, ke la mal'jun'ul'in'o de la maten'a manĝ'o en la Verd'a ĵaŭd'o ĝis la vesper'a post la Re'viv'iĝ'o ne pren'os i'o'n en la buŝ'o'n; ŝi mem ankaŭ fast'is dum la Pask'a vendred'o, sed tiel sever'a'n fast'o'n kiel avi'nj'o, tio'n ŝi dir'is, ŝi ne el'ten'us.

”Ĉiu laŭ si'a konscienc'o, kar'a sinjor'in'o; mi opini'as, se oni dev'as fast'i, oni fast'u.” Post'e rigard'ant'e la art'aĵ'o'j'n de sinjor'in'o patr'in'o kaj ĉio'n laŭd'ant'e, ŝi al'don'is:
”Ni morgaŭ bak'os, ĉio est'as prepar'it'a; la hodiaŭ'a tag'o est'u dediĉ'at'a al preĝ'ad'o.” Kaj tia kutim'o est'is en la dom'o de Prošek, ĉar la vort'o de avi'nj'o valor'is.

Sed dum la Blank'a sabat'o est'is en Staré bělidlo de la fru'a maten'o kvazaŭ sur pont'o en Prah'a:
en la ĉambr'o, en la kuir'ej'o, sur la kort'o, apud la bak'forn'o, ĉie renkont'iĝ'is labor'em'a'j man'o'j, kaj al kiu ajn el la vir'in'o'j la infan'o'j turn'iĝ'is kun si'a'j afer'o'j, ĉiu plend'is, ke ŝi ne sci'as, kie star'as ŝi'a kap'o, kaj eĉ Barunka hav'is tiom da labor'o, ke ŝi forges'is unu afer'o'n pro la ali'a.

Sed kontraŭ'e antaŭ la vesper'o ĉio en la dom'o est'is en ord'o, kaj avi'nj'o ir'is kun Barunka kaj kun sinjor'in'o patr'in'o al la fest'o de Re'viv'iĝ'o. Kaj kiam en la ilumin'it'a, de pi'ul'o'j plen'a preĝ'ej'o, son'is el ĉiu'j buŝ'o'j la glor'a:
”Re'viv'iĝ'is nun la honor'ind'a Sav'int'o! Halleluja!” tiam la knab'in'o sent'is si'n rav'it'a de la potenc'a sent'o, ŝi'a brust'o lev'iĝ'is, io pel'is ŝi'n ekster'e'n, ekster'e'n en la vast'a'n spac'o'n, kie ŝi pov'us montr'i si'a'n ne'pri'skrib'ebl'a'n ĝoj'eg'o'n, kiu re'son'is en ŝi'a anim'o.

Dum la tut'a vesper'o ŝi hav'is ne'ordinar'e agrabl'a'n humor'o'n; kaj kiam avi'nj'o dir'is al ŝi ”bon'a'n nokt'o'n”, ŝi pren'is ŝi'n ĉirkaŭ la kol'o kaj ek'plor'is.

”Neni'o est'as al mi, avi'nj'o, mi hav'as tiom da ĝoj'o en mi, ke mi dev'as plor'i,” respond'is la knab'in'o. Kaj avi'nj'o klin'iĝ'is, kis'is la nep'in'o'n sur la frunt'o kaj man'kares'is ŝi'a'j'n vang'o'j'n, ne dir'ant'e eĉ vort'o'n. Ŝi ja kon'is si'a'n Barunkan.

En la Pask'a dimanĉ'o avi'nj'o pren'is por ben'o kun si en la preĝ'ej'o'n pask'a'n kuk'o'n, vin'o'n kaj ov'o'j'n. Kiam ŝi post'e tio'n hejm'e'n al'port'is, oni dis'tranĉ'is la benitaĵon, ĉiu el la dom'an'o'j ricev'is po pec'o kaj iom da vin'o. La kort'bird'ar'o kaj la brut'ar'o de'nov'e ricev'is de ambaŭ manĝ'aĵ'o'j kiel dum Krist'nask'o, por ke ili est'u inklin'a'j al la hejm'o kaj al'port'u abund'a'n util'o'n, dir'is avi'nj'o.

Sed lund'o est'is por la vir'in'o'j mal'bon'a tag'o, est'is la vergobatado kaj la petkantado. Apenaŭ la famili'o de Prošek maten'e lev'iĝ'is kaj si'n vest'is, jam aŭd'iĝ'is post la pord'o la voĉ'o'j:
”Mi est'as mal'grand'a petkantanto” k. t. p.

kaj subit'e frap'is iu sur la pord'o; Bětka ir'is mal'ferm'i, sed si'n'gard'em'e ŝi mal'ferm'is, ebl'e est'is knab'o'j, ĉar cert'e neni'u el la kon'at'a'j pardon'os la vergobatadon. Est'is sinjor'o patr'o, plej fru'a el ĉiu'j. Li ven'is kvazaŭ hazard'e, hipokrit'e li dezir'is ”feliĉ'a'n kaj gaj'a'n fest'o'n”, sed sub la surtut'o li hav'is kaŝ'it'a'n salik'a'n vergoplektaĵon; tiu'n li subit'e rid'et'ant'e el'tir'is kaj komenc'is bat'i la vir'in'o'j'n. Ĉiu'j ricev'is, eĉ la mastr'in'o, Adélka, eĉ avi'nj'o'n li frap'is trans la fald'o'j'n, ”por ke la pul'o'j ne mord'u,” li al'don'is rid'ant'e. Kaj kiel ĉiu ali'a petkantanto, ankaŭ sinjor'o patr'o ricev'is ov'o'n kaj pom'o'n. ”Nu, knab'o'j, kiel vi petkantis?” sinjor'o patr'o demand'is la knab'o'j'n.

”Mal'bon'a'j knab'o'j, ali'a'temp'e ili ne vol'as el'lit'iĝ'i, sed hodiaŭ apenaŭ mi lev'iĝ'is, ili jam est'is en la ĉambr'o por verg'o'bat'i mi'n,” plend'is Barunka, kaj sinjor'o patr'o kun la knab'o'j rid'is pri ŝi.

Ankaŭ la arb'ar'ist'o ven'is mal'supr'e'n por verg'o'bat'i, kaj Míla kaj Tomeš, mal'long'e dir'it'e, ne est'is trankvil'o dum la tut'a tag'o, kaj la knab'in'o'j, kiam ili vid'is la knab'o'j'n, kaŝ'is la nud'a'j'n brak'o'j'n sub la antaŭ'tuk'o'j'n.

XIII

La printemp'o progres'is saltorapide, oni labor'is jam sur la kamp'o'j, supr'e sur la dekliv'o si'n varm'ig'is lacert'o'j kaj serpent'o'j, tiel ke la infan'o'j, ir'ant'e sur la subkastelan alt'aĵ'o'n por serĉ'i viol'o'j'n kaj konval'o'j'n, ĉiam ili'n tim'is; sed avi'nj'o dir'is al la infan'o'j, ke ili bezon'as tim'i neni'o'n, ke antaŭ sankt'a Georg'o neni'u best'o est'as venen'a, ke oni pov'as ĝi'n pren'i en la man'o'n, ”sed post'e, kiam la sun'o star'as jam alt'e, tiam est'as en ili venen'o,” ŝi al'don'is. Sur la herb'ej'o mal'antaŭ la kluz'o ek'flor'is kalt'o, ranunkol'o, sur la dekliv'o vid'iĝ'is blu'a'j anemon'o'j, kaj or'kolor'e bril'is primol'o'j. La infan'o'j kolekt'is jun'a'j'n foli'o'j'n por sup'o, urtik'o'j'n ili al'port'is al la anser'id'o'j, kaj kiam ajn avi'nj'o ir'is en la stal'o'n, ŝi promes'is al la makul'kolor'a bov'in'o, ke ŝi jam tre baldaŭ ir'os si'n paŝt'i. La arb'o'j okul'vid'ebl'e vestiĝ'is per foli'ar'o, kul'o'j gaj'e lud'is en la aer'o, alaŭd'o ŝveb'is alt'e, la infan'o'j ĝi'n aŭd'is, sed mal'oft'e ili vid'is la mal'grand'a'n kant'ist'o'n; ankaŭ kukol'o'n ili aŭskult'is kaj kri'is en la arb'ar'o'n:
”Kukol'o, dir'u al ni, kiel long'e ni viv'os?” Iu'foj'e ĝi kant'is, sed ali'a'n foj'o'n Adélka koler'is al ĝi, ke ĝi intenc'e ne vol'is kant'i. La knab'o'j instru'is al Adélka la farad'o'n de salik'a'j fajf'il'o'j; kaj kiam la fajf'il'o don'is eĉ ne ton'o'n, ili kulp'ig'is ŝi'n, ke ŝi ne'bon'e recit'is ĉe la bat'ad'o. ”Vi knab'in'o'j ne sci'as far'i eĉ fajf'il'o'n,” mok'rid'is J'a'n.

”Ne est'as ni'a afer'o, sed vi kontraŭ'e ne far'os ĉi tia'n ĉapel'o'n!” dir'is Barunka, montr'ant'e al la frat'o'j ĉapel'o'n el aln'a'j foli'o'j, ornam'it'a'n per lekant'o'j, kiu'n ŝi est'is kun'lig'int'a tut'e per pingl'o'foli'o'j.

”Por mi ne, sed por vi,” rid'is Barunka, ir'ant'e far'i ankaŭ vest'aĵ'o'n al la ĉapel'o kaj korp'o'n de la pup'o el sambuk'a ŝel'o.

Sed J'a'n met'is verg'o'n sur la genu'o'n kaj dir'is al Adélka:
”Nun aŭskult'u kaj rigard'u, kiel mi far'os tio'n!” kaj komenc'ant'e ĉirkaŭ'bat'i, li recit'is:
”Batpretiĝu, fajf'il'o, se vi ne batpretiĝos, mi plend'os je vi al la princ'o; kaj li don'os al vi bat'o'n, tiel ke vi for'flug'os al or'a kruĉ'o. Huŝ, huŝ, huŝ, mi el'puŝ'os per tranĉ'il'o vi'a'n anim'o'n, kaj vi kant'os kiel bird'o.”* La fajf'il'o est'is ĉirkaŭbatita, far'it'a, kaj bel'e fajf'is. Sed Vilém esprim'is la opini'o'n, ke ĝi tut'e ne fajf'as tiel bel'e, kiel tiu paŝt'ist'a de Václav; ted'is li'n farad'o de fajf'il'o'j, li pren'is verg'o'n, al'jung'is si'n al ĝi kvazaŭ al vetur'il'o, kaj komenc'is rond'kur'i sur la herb'ej'o kaj la hund'o'j mal'antaŭ li.

Barunka, don'ant'e al la frat'in'o la far'it'a'n pup'o'n, dir'is:
”Jen vi hav'as, sed lern'u ĝi'n far'i mem! Kiu lud'os kun vi, kiam ni komenc'os ir'i en lern'ej'o'n? Vi est'os ĉi tie sol'a.”

”Est'os ĉi tie avi'nj'o,” respond'is la knab'in'o kun mien'o, en kiu est'is vid'ebl'e, ke, kvankam tiu sol'ec'o est'is al ŝi mal'agrabl'a, tamen rest'os al ŝi ĉio, kiam rest'os al ŝi avi'nj'o.

Tiam preter'ir'is la muel'ist'o, kaj prezent'ant'e al Barunka leter'o'n, dir'is:
”Ir'u kun ĝi al pa'nj'o, dir'u, ke la muellernanto est'is en la urb'o, kaj ke oni don'is ĝi'n al li en la poŝt'ej'o.”

”Ĝi est'as de pa'ĉj'o!” vok'is ĝoj'e la infan'o'j, kur'ant'e en la dom'o'n. Sinjor'in'o Prošková leg'is kun gaj'a mien'o la leter'o'n; fin'leg'int'e, ŝi anonc'is al ĉiu'j, ke pa'ĉj'o al'vetur'os mez'e de maj'o, kaj ankaŭ ŝi'a princ'in'a moŝt'o.

”Ĉu vi sci'as kio'n?” konsil'is Vilém, ”mi far'os kvar'dek strek'o'j'n sur la pord'o, kaj ĉiam, kiam mi maten'e lev'iĝ'os, mi unu for'viŝ'os.”

La muel'ist'o ir'is de la kluz'o kaj halt'is. Li'a vizaĝ'o est'is zorg'o'plen'a, li nek rid'et'is nek okul'um'is, la tabak'uj'o'n li ten'is en la man'o, sed li ne turn'is ĝi'n, nur iu'foj'e li frap'is per du fingr'o'j la kovr'il'o'n. ”Ĉu vi sci'as, kio est'as nov'a, mi'a'j kar'a'j?” li dir'is, en'ir'ant'e en la ĉambr'o'n.

”Kio okaz'is?” demand'is avi'nj'o kaj la sinjor'in'o unu'voĉ'e, vid'ant'e, ke sinjor'o patr'o ne est'as en si'a kutim'a humor'o.

”Di'o gard'u, ke ĝi ne est'u subit'a kaj danĝer'a!” dir'is avi'nj'o ek'tim'int'e.

”Mi tim'as tio'n,” dir'is la muel'ist'o; ”jam dum kelk'a'j tag'o'j blov'is la sud'a'j vent'o'j, post'e sekv'is pluv'o'j sur la mont'ar'o, kiel la muelklientoj de tie ven'int'a'j rakont'as, ĉiu'j river'o'j el'bord'iĝ'is kaj la neĝ'o rapid'eg'e degel'as. Ĝi est'os ĉi'jar'e, mi opini'as, mal'bon'a. Nun mi ir'as rapid'e hejm'e'n kaj ni tuj ĉio'n for'ig'os de la voj'o. Mi konsil'as, ke vi ankaŭ prepar'iĝ'u, oni est'as neniam sufiĉ'e si'n'gard'em'a.

Post'tag'mez'e mi re'ven'os. Atent'u la kresk'ad'o'n de la akv'o — sed vi, et'ul'in'o, ne ir'u al la akv'o!” al'don'is sinjor'o patr'o, pinĉ'ant'e Adélkan en la vang'o'n; post'e li for'ir'is el la dom'o.

Avi'nj'o ir'is al la kluz'o por rigard'i:
ambaŭ'flank'e de ĝi est'is dig'o'j konstru'it'a'j el kverk'a'j trab'o'j, inter kiu'j kresk'is filik'o'j. Sur la mur'o'j de la dig'o avi'nj'o vid'is, ke la akv'o pli'alt'iĝ'is, la plej mal'supr'a'j filik'a'j plant'aĵ'o'j est'is jam en la akv'o. Pec'o'j'n da lign'o, herb'aĵ'o'n kaj arb'o'branĉ'o'j'n for'port'is mal'pur'a flu'o de la river'o trans la kluz'o'n. Zorg'em'a avi'nj'o re'ven'is hejm'e'n. Kiam naĝ'is blok'o'j da glaci'o, okaz'is oft'e, ke ili alt'e amas'iĝ'is apud la kluz'o, kaj la flu'eg'o de la river'o, rul'iĝ'ant'e tra la kanal'o, inund'is la konstru'aĵ'o'n; ĉiam oni tim'is, kiam glaci'o komenc'is krev'i, la muellaboristoj sen'ĉes'e gard'o'star'is dis'ig'ant'e la glaci'blok'o'j'n, montalte star'iĝ'ant'a'j'n, por for'ig'i ebl'a'n danĝer'o'n.

Sed kontraŭ'star'i la mont'ar'a'n akv'eg'o'n est'is ne'ebl'e. Kvazaŭ sur sovaĝ'a ĉeval'o ĝi al'rapid'eg'is de la mont'o'j, ĉio'n sur'voj'e kun'pren'is, dis'ŝir'is la dig'o'n kaj la bord'o'j'n, renvers'is la arb'o'j'n kaj la konstru'aĵ'o'j'n, kaj ĉio okaz'is tiel rapid'e, ke oni eĉ ne pov'is rekosciiĝi. Tial ankaŭ avi'nj'o, spert'a pri tio, tuj kiam ŝi ven'is hejm'e'n, konsil'is far'i prepar'o'j'n por for'ig'o de la objekt'o'j el la ĉambr'o'j en la sub'tegment'o'n, kio tuj far'iĝ'is.

Inter'temp'e ven'is la arb'ar'ist'o, kiu ir'ant'e el arb'ar'o preter la seg'ej'o, est'is jam aŭd'int'a, ke al'ven'as akv'eg'o, kaj rigard'is la kresk'ad'o'n de la akv'o. ”La infan'o'j vi'n nur mal'help'us, kaj se okaz'us akcident'o, kio'n far'i kun ili; mi kun'pren'os ili'n supr'e'n,” li dir'is, kaj la mastr'in'o'j volont'e akcept'is li'a'n propon'o'n. Oni for'port'is, la kort'bird'ar'o'n oni lok'is sur la dekliv'o'n kaj la makul'kolor'a'n bov'in'o'n en la arbaristejon.

”Kaj vi nun sekv'u la infan'o'j'n, por ke tiu sinjor'in'o ne dev'u zorg'i pri ĉio,” avi'nj'o dir'is al la fil'in'o kaj al Bětka, kiam ĉio est'is ord'ig'it'a; ”mi rest'os ĉi tie kun Vorša. Se la akv'o ven'os en la dom'o'n, ni supr'e'n'ramp'os en la sub'tegment'o'n, kaj Di'o don'os, ke ne est'os tiel danĝer'e, ke ĝi for'pren'os ni'n kun la dom'o; la teren'o ne klin'iĝ'as ĉi tie'n kiel al la muel'ej'o, la mizer'ul'o'j tie hav'as pli mal'bon'a'n ŝanc'o'n.”

Sinjor'in'o Prošková long'e ne vol'is konsent'i, ke ŝi'a patr'in'o tie rest'u, sed kiam ĉi tiu ne vol'is ced'i, ŝi dev'is ir'i.

”Ke la hund'o'j de vi ne for'kur'u,” ŝi atent'ig'is, for'ir'ant'e el la dom'o.

”Ne tim'u pri tio, ili sci'as bon'e, kie serĉ'i protekt'o'n, ili ne for'las'os ni'n.” Kaj efektiv'e Sultán kaj Tyrl ir'is sekv'ant'e la kalkan'o'j'n de avi'nj'o, kaj kiam ŝi sid'iĝ'is kun spindel'o al la fenestr'o, tra kiu est'is vid'ebl'a la river'o, ili kuŝ'iĝ'is apud ŝi'a'j pied'o'j. Vorša, kutim'int'a la sen'ĉes'a'n hejm'a'n labor'o'n, lav'ad'o'n kaj bala'ad'o'n, komenc'is ord'ig'i la mal'plen'a'j'n stal'o'j'n, nur por i'o'n far'i, ne pens'ant'e, ke post unu hor'o ili ebl'e est'os plen'ig'it'a'j de akv'o kaj ŝlim'o.

Krepusk'iĝ'is, la akv'o pli kaj pli kresk'is, la kanal'o jam apenaŭ sufiĉ'is; la herb'ej'o mal'antaŭ la kluz'o est'is jam sub la akv'o, kaj kie la salikaro ĝi'n ne mal'help'is, avi'nj'o vid'is tra la fenestr'o, kvankam la konstru'aĵ'o kuŝ'is mal'alt'e kaj la river'bord'o est'is alt'a, la rul'iĝ'ad'o'n de la ond'o'j. Ŝi for'met'is la spindel'o'n, kun'ig'is la man'o'j'n kaj ek'preĝ'is.

Ankaŭ Vorša ven'is en la ĉambr'o'n. ”La akv'o tiel muĝ'as, ke est'as kor'prem'ig'e aŭskult'i; la best'ar'o, kvazaŭ sent'ant'e, ke io okaz'os, est'as kaŝ'it'a, eĉ paser'o ne est'as vid'ebl'a,”

Tiam aŭd'iĝ'is ĉeval'a huf'o'frap'ad'o, sur la ŝose'o de la kluz'o kur'eg'is rajd'ant'o:
apud la dom'o li halt'is kaj kri'int'e: ”Gard'u vi'n, hom'o'j, la akv'o ir'as!” li kur'eg'is galop'e laŭ'long'e de la bord'o al la muel'ej'o, de la muel'ej'o al la urb'o.

”Di'o ni'n gard'u, supr'e oni fart'as mal'bon'e, ili send'is avert'o'n,” dir'is avi'nj'o pal'iĝ'int'e. Sed tamen ŝi kuraĝ'ig'is Voršan, ke ŝi ne tim'u; ŝi ir'is ankoraŭ unu'foj'e rigard'i, ĉu ĉio est'as ŝirm'at'a kontraŭ la danĝer'o kaj ĉu la akv'o ankoraŭ ne el'bord'iĝ'as. Ŝi renkont'is apud la river'o sinjor'o'n patr'o'n. Li hav'is alt'a'j'n bot'o'j'n ĝis super la genu'o'j'n kaj montr'is al avi'nj'o, ke la akv'o jam super'flu'as la bord'o'j'n de la river'o kaj de la kanal'o.

Ven'is ankaŭ Míla kaj Kudrna por propon'i help'o'n al avi'nj'o, por ke ŝi ne rest'u sol'a en la dom'o; sed avi'nj'o send'is la komplez'em'a'n Kudrna hejm'e'n. ”Vi hav'as infan'o'j'n, se Di'o al'las'us mal'feliĉ'o'n, mi far'us al mi pro tio riproĉ'o'j'n. Se iu dev'as rest'i kun ni, tiam rest'u Jakub, al li tio pli bon'e konven'as; kaj en la gast'ej'o oni ne bezon'as li'n, tie neni'o est'as tim'ind'a, krom se la akv'o penetr'us en ili'a'n stal'o'n.” Ili dis'ir'is.

Sur la dekliv'o de Žernov oni ir'is kun lum'o'j; la arb'ar'ist'o ven'is ankaŭ al la konstru'aĵ'o sur la dekliv'o'n, kaj sci'ant'e, ke avi'nj'o apenaŭ dorm'os, li vok'is kaj fajf'is, vol'ant'e ek'sci'i, kia est'as ia situaci'o. Jakub aŭd'iĝ'is tra fenestr'o el la ĉambr'o, ke li mal'dorm'as, ke sinjor'in'o Prošková ne zorg'u pri si'a patr'in'o, post kio la arb'ar'ist'o for'ir'is. Nur maten'e est'is vid'ebl'e, ke la tut'a val'o far'iĝ'is lag'o.

En la ĉambr'o oni jam dev'is ir'i sur lign'o'tabul'o'j, kaj Míla nur pen'e pov'is ven'i sur la dekliv'o'n al la kort'bird'ar'o; la akv'o kun tia fort'o flu'eg'is trans la voj'o'n, ke ĝi preskaŭ li'n fal'ig'us. Dum la tag'o ĉiu'j el la arbaristejo ven'is rigard'i mal'supr'e'n. La infan'o'j, vid'ant'e la dom'o'n en la akv'o kaj avi'nj'o'n ir'ant'a en la ĉambr'o sur lign'o'tabul'o'j, komenc'is sur la dekliv'o tiel plor'i kaj kri'i, ke oni apenaŭ pov'is ili'n trankvil'ig'i. La hund'o'j rigard'is el tegment'o'fenestr'o'j, kaj kiam J'a'n vok'is al ili, ili boj'is kaj ulul'is kaj volont'e ili est'us mal'supr'e'n salt'int'a'j, se Míla ne est'us ili'n ten'int'a.

En Žlič, li dir'is, la akv'o pren'is du konstru'aĵ'o'j'n, en unu est'is mal'jun'a vir'in'o, kiu, ne vol'ant'e obe'i la vok'ad'o'n de la send'it'o, ke ŝi for'iĝ'u, prokrast'is, ĝis est'is mal'fru'e. Pont'o'j'n, pont'et'o'j'n, arb'o'j'n for'tren'as la akv'o, unu'vort'e ĉio'n, kio kuŝ'as sur ĝi'a voj'o. En la muel'ej'o oni jam est'as en la pli supr'a'j ĉambr'o'j.

Kristla ven'is por vid'i, ĉu ŝi pov'us al'port'i al la inund'it'o'j i'o'n varm'a'n por manĝ'i, sed ne est'is ebl'e, kaj kiam la sen'tim'a Míla tamen klopod'is trans'vad'i al ŝi, ŝi mem li'n pet'is, ke li rest'u, kie li est'as.

Du tag'o'j'n daŭr'is tiu tim'o; nur la tri'a'n tag'o'n la akv'o komenc'is mal'alt'iĝ'i. Kiel mir'is la infan'o'j, kiam ili re'ven'is el la arbaristejo; la ĝarden'o est'is inund'it'a, en la fruktoarbejo est'is alt'a ŝlimamaso; divers'lok'e profund'a'j marĉ'ej'o'j, salik'o'j kaj aln'o'j est'is ĝis'du'on'e kovr'it'a'j de kot'o. La pont'o ruin'ig'it'a, la stal'o'j sub'fos'it'a'j, la hund'a'j bud'o'j for'port'it'a'j. La knab'o'j ir'is kun Adélka rigard'i post la dom'o'n.

Ili plant'is tie arb'o'j'n, kiu'j'n ili antaŭ unu jar'o est'is port'int'a'j el la arb'ar'o kaj kiu'j'n avi'nj'o est'is por ili plant'int'a, betul'o'j'n por la knab'in'o'j, por la knab'o'j abi'o'j'n. Ili star'is tie sen difekt'iĝ'o. Sub la pir'arb'o la infan'o'j est'is konstru'int'a'j miniatur'a'n kaban'o'n, kaj apud ĝi far'int'a'j ĝarden'o'n kun bar'il'o, kanal'o'n kaj sur ĝi muel'il'o'j'n, kiu'j turn'iĝ'is, kiam pluv'is kaj la kanal'o'j plen'iĝ'is de akv'o. Est'is tie eĉ bak'forn'o, en kiu'n Adélka met'is kuk'o'j'n kaj batkneditajn buĥt'o'j'n. De la tut'a mal'grand'a mastr'um'ej'o rest'is eĉ ne memor'aĵ'o. ”Naiv'ul'o'j!” avi'nj'o rid'et'is aŭd'ant'e, kiel ili bedaŭr'as tio'n; ”kiel pov'us konserv'iĝ'i vi'a lud'il'o kontraŭ la flu'eg'o de la furioz'iĝ'int'a element'o, kiu renvers'is cent'jar'a'j'n arb'o'j'n kaj fortik'a'j'n dom'o'j'n!”

Post mal'long'a temp'o la sun'o sek'ig'is la kamp'o'j'n, herb'ej'o'j'n kaj voj'o'j'n, la vent'o dis'port'is la ŝlimamasojn, la herb'o ankoraŭ pli freŝ'e verd'iĝ'is, ĉiu difekt'aĵ'o est'is re'bon'ig'it'a kaj rest'is mal'mult'a'j sekv'o'j de la pere'ig'a inund'o; oni nur long'e pri ĝi rakont'is. La hirund'o'j de'nov'e al'flug'is; la infan'o'j ili'n gaj'e salutakceptis kaj ĝoj'atend'is jam, ke tre baldaŭ al'ven'os sinjor'o Beyer, kaj ke post li la patr'o al'vetur'os.

Est'is filip'o-jakoba vesper'o. Avi'nj'o, kiam ŝi est'is far'int'a tri kruc'o'j'n per la trireĝa kreto sur ĉiu'j pord'o'j — ekster'e ĉe la dom'o, ĉe la stal'o kaj la kok'in'ej'o —, ŝi ir'is kun la infan'o'j sur la kastel'a'n kalv'a'n mont'o'n. La knab'o'j port'is sur la ŝultr'o'j mal'nov'a'j'n bala'il'o'j'n. Sur la mont'o est'is jam Kristla, Míla, la tut'a ge'jun'ul'ar'o el la bien'dom'o, el la muel'ej'o, ankaŭ Mančinka. Václav Kudrna help'is kun la frat'o'j al Míla peĉumi la bala'il'o'j'n kaj la ceter'a'j amasordigis la lign'o'n kaj pinglobranĉaĵon por brul'ig'o. La nokt'o est'is bel'a:
mild'a vent'o ond'ig'is la verd'a'n sem'aĵ'o'n dis'port'ant'e odor'o'n de flor'o'j el la park'o kaj el la flor'ant'a arb'ej'o sur la tut'a mont'o. El la arb'ar'o eĥ'is la ulul'ad'o de strig'o, sur alt'a popl'o ĉe la ŝose'o pep'is merl'o kaj el la arb'et'aĵ'o en la park'o port'iĝ'is melodi'o'j de najtingal'o ĝis supr'e'n. Tiam subit'e elflagris flam'o sur la mont'o de Žlič, post moment'o sur la mont'o de Žernov kaj sur la dekliv'o'j komenc'is fulmaperi kaj salt'i flam'o'j pli grand'a'j, pli mal'grand'a'j.

Kaj pli mal'proksim'e sur la mont'o'j apud Náchod kaj Nové Město ek'flagr'is flam'o'j, danc'is lum'o'j. Ankaŭ Míla brul'ig'is bala'il'o'n impregn'it'a'n per peĉ'o kaj ĵet'is ĝi'n en la lign'ar'o'n, kiu post mal'long'a temp'o ek'brul'is. La ge'jun'ul'ar'o komenc'is ĝojvoki, ĉiu kapt'is peĉumitan bala'il'o'n, brul'ig'is kaj kiel alt'e li pov'is, ĵet'is aer'e'n, kri'ant'e:
”Flug'u, sorĉ'ist'in'o, flug'u!” Post'e ili vic'iĝ'is kaj komenc'is danc'i kun brul'ant'a'j torĉ'o'j, la knab'in'o'j ten'ant'e si'n je la man'o'j kaj kant'ant'e turn'iĝ'is ĉirkaŭ la brul'ant'a lign'ar'o; kiam ĝi est'is fal'ant'a, ili dis'ĵet'is la fajr'o'n kaj komenc'is salt'i trans ĝi'n, kiel mal'proksim'e'n ĉiu pov'is.

”Rigard'u, ĉi tiu mal'jun'a sorĉ'ist'in'o dev'as plej alt'e'n flug'i!” kri'is Míla kaj pren'ant'e bala'il'o'n, tiel fort'e ĝi'n el'ĵet'is, ke ĝi flug'ant'e eĉ sibl'is, flug'is alt'e'n kaj preskaŭ flug'is al la verd'a sem'aĵ'o, kie star'is la rigard'ant'o'j.

”Tiu krak'as!” rid'is la ge'jun'ul'o'j, kur'ant'e por lev'i la krak'et'ant'a'n peĉumitan bala'il'o'n. La knab'o'j aplaŭd'is.

Ankaŭ de la mont'o'j apud Žernov kaj Žlič aŭd'iĝ'is ĝoj'kri'ad'o, rid'o kaj kant'ad'o.

Ĉirkaŭ la ruĝ'a fajr'o rapid'e mov'iĝ'is en sovaĝ'a rond'kur'ad'o figur'o'j kvazaŭ fantazi'a'j; de temp'o al temp'o el ili'a mez'o kobold'o el'salt'is alt'e'n, sku'is en aer'o fajr'a'n kap'eg'o'n, ĝis mil'o'j da fajr'er'o'j pluv'is mal'supr'e'n, kaj ĝi re'foj'e fal'is dum ĝoj'a kri'ad'o de jun'ul'ar'o. ”Jen, kiel alt'e'n ĝi flug'is!” vok'is Mančinka, montr'ant'e per la fingr'o al la mont'o de Žernov. Sed unu el la vir'in'o'j mal'supr'e'n'tir'is ŝi'a'n man'o'n, admon'ant'e, ke ŝi ne montr'u al sorĉ'ist'in'o'j, ĉar iu pov'us send'i paf'aĵ'o'n en ŝi'a'n fingr'o'n.

Est'is jam mal'fru'e, kiam avi'nj'o re'ven'is kun la infan'o'j hejm'e'n. ”Avi'nj'o, ĉu vi aŭd'as neni'o'n?” flustr'is Barunka, halt'ig'ant'e avi'nj'o'n mez'e de la flor'ant'a arb'o'ĝarden'o, proksim'e apud la dom'o; ”kvazaŭ io susur'us”.

”Neni'o est'as, la vent'o lud'mov'as la foli'ar'o'n,” respond'is avi'nj'o, al'don'ant'e:
”Tiu vent'o bon'e ag'as.”

”Ĉar ĝi klin'as la arb'o'j'n unu kontraŭ la ali'a. Oni dir'as, kiam la arb'o'j flor'ant'e si'n kis'as kaj ĉirkaŭ'pren'as, ke est'os abund'a rikolt'o.”

”Ho, avi'nj'o, kia domaĝ'o, nun, kiam matur'iĝ'os la ĉeriz'o'j, la frag'o'j, kiam est'os ĉi tie gaj'e, ni dev'as la tut'a'n tag'o'n sid'i en lern'ej'o,” mal'ĝoj'e dir'is J'a'n.

”Ne pov'as est'i ali'e, knab'o, ĉiam vi ne pov'as est'i hejm'e, nek ĉiam lud'i. Nun por vi komenc'iĝ'os ali'a'j zorg'o'j kaj ali'a'j plezur'o'j.”

”Ankaŭ mi volont'e ir'os en lern'ej'o'n,” dir'is Barunka, ”nur vi'a for'est'o, avi'nj'o, mi'n mal'ĝoj'ig'os, ke ni la tut'a'n tag'o'n ne vid'os unu la ali'a'n!”

”Ankaŭ mi sent'os vi'a'n for'est'o'n, avi'nj'o, mi'n mal'ĝoj'ig'os, ke ni la tut'a'n tag'o'n ne vid'os unu la ali'a'n!”

”Ankaŭ mi sent'os vi'a'n for'est'o'n, kar'a'j infan'o'j, sed kia help'o, la arb'o flor'as, la infan'o kresk'as, de'fal'as la flor'o'j de la arb'o, de'fal'as la frukt'o'j, la infan'o matur'iĝ'as, la ge'patr'o'j'n ĝi for'las'as. Tiel Di'o vol'as. Dum la arb'o est'as san'a, ĝi don'as util'o'n, sed kiam ĝi sek'iĝ'is, oni fal'ig'as ĝi'n, met'as sur la fajr'o'n, la fajr'o de Di'o ĝi'n konsum'as, per la cindr'o oni sterk'as la ter'o'n, sur kiu kresk'as nov'e ali'a'j arb'o'j. Ankaŭ vi'a avi'nj'o finŝpinos si'a'n task'o'n, kaj vi ŝi'n kuŝ'ig'os por etern'a dorm'o,” du'on'voĉ'e al'don'is avi'nj'o.

En la arb'et'aĵ'o apud la ĝarden'o komenc'is kant'i najtingal'o; la infan'o'j dir'is, ke est'as ili'a najtingal'o, ĉar ĉiu'jar'e ĝi flug'is en la arb'et'aĵ'o'n apud la ĝarden'o kaj konstru'is al si tie nest'o'n. De la kluz'o oni aŭd'is la mal'gaj'a'n melodi'o'n de la lul'kant'o de Viktorka. La infan'o'j vol'is ankoraŭ rest'i ekster'e, sed avi'nj'o admon'is ili'n ir'i hejm'e'n:
”Vi sci'as, ke morgaŭ jam komenc'iĝ'os la lern'ej'a intruado; ir'u dorm'i, por ke sinjor'in'o patr'in'o ne koler'u,” ŝi dir'is, dev'ig'ant'e unu post la ali'a trans'ir'i la sojl'o'n.

Maten'e dum la manĝ'o la patr'in'o instru'is la infan'o'j'n, escept'e Adélkan, kiu ankoraŭ dorm'is, kiel ili dev'as lern'i, obe'i la instru'ist'o'n, ke voj'ir'ant'e ili dev'as dec'e kondut'i, ŝi don'is al ili bon'a'j'n instru'o'j'n ĝis la infan'o'j ploremiĝis.

Avi'nj'o prepar'is por ili nutr'aĵ'o'n. ”Jen vi hav'as ĉiu vi'a'n porci'o'n,” ŝi dir'is, met'ant'e sur la tabl'o'n tri grand'eg'a'j'n pan'tranĉ'aĵ'o'j'n, ”jen vi hav'as ĉiu tranĉ'il'o'n, kiu'n mi kaŝ'is por vi; vid'u, Joĉjo, vi est'us ĝi'n jam long'e perd'int'a kaj nun vi ne hav'us, per kio tranĉ'i la pan'o'n,” ŝi dir'is, tir'ant'e el la pendpoŝo tri tranĉ'il'o'j'n kun ruĝ'a'j ten'il'o'j. Post'e ŝi far'is en ĉiu'n tranĉ'aĵ'o'n kav'o'n, ŝtop'is ĝi'n per buter'o, kovr'is ĝi'n per la pren'it'a pan'mol'aĵ'o kaj met'is unu tranĉ'aĵ'o'n en la pajl'o'sak'o'n de Barunka, la du ceter'a'j'n en la led'sak'o'j'n de la knab'o'j. Al la pan'o ŝi al'don'is ankaŭ iom da sek'ig'it'a'j frukt'o'j. Maten'manĝ'int'e, la infan'o'j ek'ir'is.

admon'is la patr'in'o ankoraŭ sur la sojl'o. La infan'o'j kis'is la man'o'n de la patr'in'o kaj ŝi'a'j okul'o'j plen'iĝ'is de larm'o'j.

Avi'nj'o ne dir'is al ili adiaŭ, ŝi akompan'is ili'n trans la arb'o'ĝarden'o'n kaj Sultán kun Tyrl ankaŭ kun'kur'is.

”Obe'u, knab'o'j, al Barunka, kiam ŝi admon'os vi'n, ŝi est'as pli aĝ'a ol vi,” ordon'is avi'nj'o; ”far'u voj'ir'e neniu'n petol'aĵ'o'n, kiu mal'util'us vi'a'n san'o'n. En la lern'ej'o ne sid'u van'e, ali'e vi tio'n iam bedaŭr'os. Ĉiu'n dec'e salut'u; antaŭ la vetur'il'o'j kaj la ĉeval'o'j ced'u flank'e'n. Vi, Vilĉjo, ne ĉirkaŭ'pren'u ĉiu'n hund'o'n, kiu'n vi renkont'os, iu est'as mal'bon'a, ĝi mord'us vi'n. Ne ir'u al akv'o, kaj est'ant'e kurlacaj ne trink'u. Vi, Joĉjo, ne for'manĝ'u la pan'o'n antaŭ la temp'o de manĝ'ad'o, kaj post'e ne pet'eg'u de la ceter'a'j. Nun ir'u kun Di'o, vesper'e ni ven'os kun Adélka al vi renkont'e'n.”

”Sed, avi'nj'o, ne forges'u rest'ig'i al ni tag'manĝ'o'n kaj iom da ĉio, kio'n vi hav'os,” pet'is J'a'n.

”Naiv'ul'o, ĉu ni pov'us forges'i?” rid'et'is avi'nj'o. Post'e ŝi ben'is la infan'o'j'n per sign'o de kruc'o, kaj kiam ili vol'is ir'i, ŝi ankaŭ re'memor'is pri io. ”Se minac'us fulmotontro, ceter'e mi opini'as, ke ĝi ne ven'os, tiam ne tim'u, ir'u silent'e vi'a'n voj'o'n, preĝ'u, sed ne star'ig'u vi'n sub arb'o'n, ĉar fulm'o oft'e frap'as arb'o'j'n, ĉu vi kompren'as?”

Post'e avi'nj'o rapid'e turn'iĝ'is, por ke la infan'o'j ne vid'u la larm'o'j'n, kiu'j kontraŭ'vol'e trud'iĝ'is en ŝi'a'j'n okul'o'j'n. La hund'o'j ĉirkaŭ'salt'is la infan'o'j'n per grand'a'j salt'o'j, supoz'ant'e, ke ili ir'os kun'e promen'i, sed J'a'n dir'is al ili, kie'n konduk'us la voj'o, pel'ant'e ili'n re'turn'e'n. Laŭ la vok'o de avi'nj'o ili re'ven'is al ŝi, sed ili re'rigard'is ankoraŭ kelk'foj'e, atend'ant'e, ke iu tamen vok'os ili'n. Ankaŭ avi'nj'o re'rigard'is, kaj nur kiam ŝi vid'is, ke la infan'o'j jam for'ir'as post la pont'o, kie ili'n Mančinka jam atend'is, ŝi paŝ'is sen'halt'e hejm'e'n. Ŝi est'is la tut'a'n tag'o'n iel en'pens'iĝ'int'a kaj ir'is en la dom'o, kvazaŭ ŝi iu'n serĉ'us. Apenaŭ la kukol'o en la ĉambr'o est'is kantanoncinta la kvar'a'n hor'o'n, ŝi pren'is la spindel'o'n sub la brak'o'n kaj dir'is al Adélka:
”Ven'u, kar'ul'in'o, ni ir'os renkont'e'n al la lern'ant'o'j; ni atend'os ili'n apud la muel'ej'o.” Ili ir'is.

Apud la statu'o sub la tili'o'j sid'is sinjor'in'o patr'in'o, sinjor'o patr'o kaj kelk'a'j muelklientoj tie star'is. ”Vi ir'as renkont'e'n al la et'ul'ar'o, ĉu ne?” sinjor'in'o patr'in'o vok'is de mal'proksim'e; ”ni ankaŭ atend'as ni'a'n Mančan. Sid'iĝ'u inter ni, avi'nj'o!” Avi'nj'o sid'iĝ'is.

”Ĉu vi sci'as i'o'n nov'a'n?” ŝi demand'is sinjor'o'n patr'o'n kaj la ceter'a'j'n.

”Ĵus mi rakont'is, ke la jun'ul'ar'o dev'os post unu semajn'o si'n prezent'i al la varbokomisiono,” aŭd'iĝ'is unu el la mulklientoj.

”Jes, kar'a avi'nj'o, est'os re'foj'e sufiĉ'e da plend'o; mi kred'as, ke al Míla prem'iĝ'as la kor'o,” dir'is sinjor'in'o patr'in'o.

”Tia est'as la sort'o, kiam la hom'o aspekt'as taŭg'a,” rid'et'is sinjor'o patr'o, okul'um'ant'e; ”se Míla ne est'us tia, li est'us liber'a de la milit'o, sed tiu mal'ben'ind'a ĵaluz'em'o de Luci'o de la vilaĝ'estr'o kaj la koler'o de la fraŭl'in'o de la administr'ant'o est'as li'a mal'feliĉ'o.”

”Ebl'e li'a patr'o tio'n re'bon'ig'os,” opini'is avi'nj'o, ”vi sci'as ja, ke Jakub tio'n esper'is, kiam la administr'ant'o dum Krist'nask'o li'n eks'ig'is.”

”Nu,” dir'is unu el la muelklientoj, ”la mal'jun'a Míla unu aŭ du cent'o'j'n por tio ofer'us.”

”Du'cent, mi'a kar'a, est'as ankoraŭ mal'mult'e,” dir'is sinjor'o patr'o, ”kaj tiom Míla ne pov'as don'i, la mastr'um'ej'o ne est'as grand'a, kaj kiom da infan'o'j li hav'as! Plej bon'e la jun'a cert'e al si help'us, se li vol'us edz'iĝ'i je Luci'o de la vilaĝ'estr'o, sed pri gust'o neni'a diskut'o. Mi sci'as, se Míla dev'os ir'i al la varbaro kaj se li pov'os ankoraŭ elekt'i, ke li prefer'os est'i soldat'o, ol bo'fil'o de la vilaĝ'estr'o.”

”Mal'facil'a elekt'o,” sku'is la kap'o'n unu el la muelklientoj; ”kiu ricev'os Luci'o'n, tiu ne bezon'os dir'i:
’Di'o, ne pun'u mi'n!’ tiu est'os sufiĉ'e pun'it'a.”

”Mi plej bedaŭr'as tiu'n knab'in'o'n, Kristlan,” dir'is avi'nj'o; ”tiu plor'ĝem'os!”

”Ne tem'as pri la knab'in'o,” okul'um'is sinjor'o patr'o, ”iom ŝi plor'os, iom ŝi ĝem'os, post'e ŝi forges'os; sed Jakub fart'os pli mal'bon'e!”

”Tio est'as cert'a, kiu ne ŝat'as est'i soldat'o, tiu mal'facil'e al'kutim'iĝ'as, sed fin'e tamen li al'kutim'iĝ'us, kiel ĉiu ali'a.

Mi sci'as bon'e, patr'o, kiel okaz'as; mi'a mort'int'a Jiæí, don'u al li Di'o la ĉiel'o'n, dev'is al pli mal'bon'a'j afer'o'j kutim'iĝ'i, kaj mi kun li, sed ĉe ni est'is ali'e, kaj koncern'e Kristlan ankaŭ ali'e stat'as la afer'o. Jiæí ricev'is permes'o'n edz'iĝ'i, ni ge'edz'iĝ'is kaj viv'is kontent'e. Sed ĉi tie tiel ne pov'as est'i; kaj ne est'as mir'ind'e, ke Míla ne ir'as volont'e, kiam tiu'j du pens'as, ke unu la ali'a'n dev'os atend'i dek kvar jar'o'j'n! Nu, ebl'e tamen li sukces'os liber'iĝ'i,” al'don'is avi'nj'o, kaj ŝi'a tut'a vizaĝ'o subit'e hel'iĝ'is, ĉar ŝi rimark'is de mal'proksim'e la al'ven'o'n de la infan'o'j. Ili si'a'vic'e vid'ant'e avi'nj'o'n, ek'kur'is.

”Nu, Manča, ĉu vi ne est'as mal'sat'a?” demand'is sinjor'o patr'o, kiam la fil'in'o est'is salut'int'a li'n.

”Cert'e mi est'as, pa'ĉj'o, kaj ni ĉiu'j est'as mal'sat'a'j, ĉar ni ne tag'manĝ'is,” ŝi respond'is.

”Kaj tiu tranĉ'aĵ'o da pan'o, sek'ig'it'a frukt'o, buĥt'o'j, ĉu tio est'is ros'o?” palpebr'um'is sinjor'o patr'o, turn'ant'e la flar'tabak'uj'o'n.

”Kaj se oni tia'n pec'o'n da voj'o trot'as kaj tiom lern'as, ĉu ne, infan'o'j, tiam oni mal'sat'iĝ'as?” rid'is avi'nj'o, kaj met'ant'e la spindel'o'n sub la brak'o'n, ŝi al'don'is:
”Ni do ir'os, por ke mi konserv'u vi'n al mi, kaj por ke vi ne mort'u pro mal'sat'o.” Ili dezir'is al si bon'a'n nokt'o'n. Mančinka ankoraŭ rakont'is al Barunka, ke ŝi maten'e re'foj'e atend'os sur la pont'o, post'e ŝi rapid'e sekv'is sinjor'in'o'n patr'in'o'n al la muel'ej'o. Barunka pren'is avi'nj'o'n je la man'o. ”Rakont'u do al mi:
kiel vi fart'is, kio'n vi lern'is en la lern'ej'o, kaj kiel vi kondut'is?” avi'nj'o demand'is voj'ir'e.

”Mir'u, avi'nj'o, mi est'as ’bankaufser’,” el'puŝ'is rapid'e J'a'n, demand'is antaŭ avi'nj'o salt'et'ant'e.

”Sci'u, avi'nj'o, kiu sid'as ĉe rand'o de benk'o, tiu atent'as la ceter'a'j'n, kiu'j sid'as apud li, kaj tiu'n, kiu ne'dec'e kondut'as, li not'as,” klar'ig'is Barunka.

”Ŝajn'as al mi, ke oni ĉe ni nom'as li'n inspekt'ant'o, sed ĉe ni dev'is inspekt'i ĉiam la plej bon'mor'a kaj la plej diligent'a knab'o el la tut'a benk'o, kaj la instru'ist'o ne far'is li'n tuj inspekt'ant'o.”

”Ceter'e, Toník Kopæiva jam riproĉ'is mi'n pro tio, kiam ni ir'is el la lern'ej'o, ke, se ni ne est'us el la famili'o de Prošek, la instru'ist'o ni'n ne tiom favor'us,” plend'is Barunka.

”Tio'n ne kred'u,” dir'is avi'nj'o, ”la instru'ist'o ne far'os rilat'e vi'n escept'o'j'n; kiam vi tio'n merit'os, li pun'os vi'n, kiel li pun'o'n al'juĝ'is al Toník; li tio'n far'as, por ke vi ŝat'u tiu'n honor'o'n, volont'e ir'u en la lern'ej'o'n kaj pen'u ĉiam est'i bon'mor'a'j. Kaj kio'n vi lern'is?”

”La instru'ist'o dikt'as al ni el libr'o, ni skrib'as, kaj post'e ni dev'as tio'n traduk'i el la german'a lingv'o en la ĉeĥ'a'n, el la ĉeĥ'a en la german'a'n.”

demand'is avi'nj'o, hav'ant'e pri ĉio si'a'n special'a'n opini'o'n kaj am'ant'e ĉio'n detal'e demand'esplor'i, kiel ŝi'a princ'in'a moŝt'o.

”Kio'n vi kred'as, avi'nj'o! neni'u kon'as la german'a'n, nur ni iom, ĉar ni lern'is jam hejm'e, kaj pa'ĉj'o parol'as al ni german'e; sed neni'u domaĝ'o, eĉ se ili ne kompren'as tio'n, sufiĉ'as, se ili al'port'as la lecion'o'j'n bon'e far'it'a'j'n,”

”Nu, sed kiel ili far'as la lecion'o'j'n, ne sci'ant'e ili'n german'e eĉ rigard'i?”

”Ili ja est'as sufiĉ'e pun'at'a'j, ke ili ne far'as ili'n bon'e; la instru'ist'o aŭ not'as al ili strek'o'j'n en la nigr'a'n libr'o'n, aŭ ili dev'as star'i sur lok'o de mal'honor'o, kaj iu'foj'e ili ricev'as eĉ bat'o'j'n sur la man'o'j'n. Hodiaŭ est'is apud la nigr'a tabul'o star'ont'a ankaŭ An'in'a de la vilaĝ'estr'o, kiu sid'as apud mi, ŝi neniam sci'as la german'a'n dikt'aĵ'o'n. Ŝi plend'is al mi tag'mez'e, kiam ni sid'is antaŭ la lern'ej'o, ke ŝi ne sci'as far'i la lecion'o'n. Pro tim'o ŝi eĉ ne manĝ'is. Mi skrib'is do tio'n al ŝi kaj mi ricev'is de ŝi du kazebulojn rekompenc'e.”

”Mi ja ne vol'is ili'n akcept'i, sed ŝi dir'is, ke ŝi hav'as ankoraŭ du; ŝi tiel ĝoj'is, ke mi skrib'is al ŝi la lecion'o'j'n, kaj promes'is, ke ŝi al'port'os al mi ĉiu'tag'e i'o'n, nur ke mi help'u ŝi'n en la german'a lingv'o. Kial mi ne far'u tio'n al ŝi, ĉu ne?”

”Sed kia util'o tio est'os, ŝi ne bezon'as tio'n sci'i, ni ĝi'n lern'as nur tial, ke la instru'ist'o tio'n vol'as.”

”Ĉar la instru'ist'o vol'as, ke io far'iĝ'u el vi, kaj ju pli mult'e vi sci'as, des pli facil'e vi tra'ir'os la mond'o'n. Kaj la german'a lingv'o est'as tamen bezon'at'a; vid'u, mi eĉ ne pov'as kun vi'a patr'o inter'parol'i.”

”Sed pa'ĉj'o tamen kompren'as ĉio'n, kio'n vi dir'as, kaj vi pa'ĉj'o'n, kaj vi ne parol'as german'e. Sed en Žlič oni parol'as nur ĉeĥ'e, tial An'in'a ne bezon'as kon'i la german'a'n lingv'o'n; ŝi dir'is, se ŝi vol'os sci'i, ke ŝi pov'as ir'i German'uj'o'n. Sed la instru'ist'o ne vol'as ced'i. Kaj kred'u, kar'a avi'nj'o, neni'u volont'e lern'as la german'a'n dikt'aĵ'o'n, est'as mal'facil'a; se ĝi est'us ĉeĥ'a, ĝi est'us lud'aĵ'o kiel Patr'o ni'a.”

”Nu, vi ankoraŭ ne kompren'as la grav'ec'o'n de la afer'o, sed vi dev'as obe'i kaj ĉio'n lern'i volont'e. Ĉu la knab'o'j obe'is?”

”Ho jes, nur Jeník komenc'is, kiam la instru'ist'o for'ir'is el la ĉambr'o, petol'i kun la knab'o'j, tiel ke ili eĉ salt'is sur la benk'o'j. Sed mi dir'is al li ...”

”Jen mi ek'sci'as bel'a'j'n afer'o'j'n, vi dev'as inspekt'i la ali'a'j'n, kaj vi mem petol'as; kia kondut'o est'as tio?” dir'is avi'nj'o.

”Avi'nj'o,” aŭd'iĝ'is Vilém, kiu ĝis tiam silent'is montr'ant'e al Adélka grand'a'n pec'o'n da gliciriz'o kaj libr'o'n da or'foli'o'j, kiu'n li ŝan ̧ricevis en la lern'ej'o de iu knab'o por krejcer'o, ”ho, avi'nj'o, kiel petol'a'j est'as tiu'j knab'o'j en la lern'ej'o, terur'e! Vi mir'us vid'ant'e, kiel ili salt'as sur la benk'o'j kaj inter'bat'iĝ'as, kaj ankaŭ la inspekt'ant'o'j kun ili.”

”Ili tiel kondut'as, nur kiam la instru'ist'o for'ir'as el la lern'o'ĉambr'o. Kiam li est'as ven'ont'a, ili tuj salt'as al si'a'j lok'o'j, met'as la man'o'j'n sur la benk'o'j'n, kaj est'as silent'o.”

”Kaj la knab'in'o'j si'a'vic'e lud'as per pup'o'j en la lern'ej'o, mi ja bon'e vid'is tio'n,” plend'is J'a'n.

”Vi est'as flor'o'j el diabl'a ĝarden'o, kia'n pacienc'o'n dev'as hav'i la instru'ist'o!” dir'is avi'nj'o. La infan'o'j rakont'is al ŝi ankoraŭ mult'e pri la lern'ej'o, kaj kio okaz'is al ili dum la voj'ir'o; est'is ili'a unu'a vojaĝ'o, kaj ne'mal'mult'e ili fier'iĝ'is pri si'a mem'star'ec'o, kvazaŭ ili el Parizo est'us re'ven'int'a'j.

demand'is ankoraŭ avi'nj'o, esplor'ant'e, kio'n manĝ'is la infan'o'j, ĉar ŝi hav'is zorg'o'n pri ili'a san'o.

”Unu ni for'manĝ'is, la du'a'n mi vol'is re'port'i hejm'e'n, sed kiam mi est'is skrib'ant'a sur la tabl'o, Kopæiva ŝtel'pren'is ĝi'n el la pajl'o'sak'o. Li sid'as mal'antaŭ mi. Se mi est'us i'o'n dir'int'a al li, li est'us al mi, kiam ni ir'is el la lern'ej'o, don'int'a dorsobatojn; li est'as fripon'et'o!”

Avi'nj'o ne konsent'is, ke la infan'o'j est'as prav'a'j, sed en la anim'o ŝi pens'is:
Ni ja ne est'is pli bon'a'j. La infan'o'j bon'e sci'is, ke avi'nj'o est'as pli indulg'em'a ol la patr'in'o, ŝi ĉe mult'a'j infan'a'j petol'aĵ'o'j, kiu'j'n la knab'o'j far'is, ferm'et'is la okul'o'j'n, ŝi ne mal'help'is, kiam Barunka iu'foj'e petol'is; pro tio ili ĉio'n prefer'e konfid'is al ŝi ol al la patr'in'o, kiu laŭ si'a sever'a karakter'o ĉio'n pli sever'e konsider'is.

XIV

Pas'is kelk'a'j tag'o'j post la unu'a de maj'o:
est'is ĵaŭd'o, la infan'o'j ne hav'is instru'ad'o'n kaj help'is al avi'nj'o en la ĝarden'o akvumii la flor'o'j'n kaj vinarbon, kiu'j jam verd'iĝ'is sur la mur'o. Ili ir'is akv'um'i ankaŭ si'a'j'n arb'o'j'n kaj en'tut'e hav'is tiu'n ĵaŭd'o'n mult'e da labor'o; ĉar dum tri tag'o'j Barunka ne inspekt'is si'a'j'n pup'o'j'n, la knab'o'j ne pov'is rajd'ig'i la ĉeval'o'j'n, la vetur'il'o'j, paf'il'o'j kaj pilk'o'j kuŝ'is en angul'o. En la kolomb'ej'o ili ankaŭ ne est'is, kaj la kunikl'o'j'n nutr'is Adélka. Dum la ĵaŭd'o ĉio dev'is est'i kompens'e far'it'a. Avi'nj'o, fin'int'e la akv'um'ad'o'n, las'is la infan'o'j'n lud'i, sid'iĝ'is sur la herb'o'kovr'it'a sid'benk'o sub la blu'a siring'o kaj ekŝpinis, ĉar ŝi est'is kutim'int'a eĉ moment'o'n ne mal'labor'i. Ŝi est'is mal'ĝoj'a, ŝi nek kant'is, nek rimark'is la nigr'a'n kok'in'o'n, kiu en'ir'is tra mal'ferm'it'a pord'o en la ĝarden'o'n, kaj kiam neni'u mal'help'is, ĝi komenc'is gratfosi bed'o'n. Griz'blank'a anser'o si'n paŝt'is apud la bar'il'o, ĝi'a flav'a id'ar'o ŝov'is la kap'o'j'n tra ĝi, sci'vol'em'e rigard'ant'e en la ĝarden'o'n; avi'nj'o ili'n am'is, la anser'id'o'j'n, kaj nun eĉ ne atent'is ili'n. Ŝi'a'j pens'o'j divers'lok'e'n flug'is. Ven'is sci'ig'o el Vieno de J'a'n, ke ili ne al'vetur'os mez'e de maj'o, ke grafi'din'o Hortensi'e danĝer'e mal'san'iĝ'is. Se Di'o re'don'os al ŝi la san'o'n, ke tiam ebl'e ŝi'a princ'in'a moŝt'o ven'os rigard'i la bien'eg'o'n, cert'a tamen tio ne est'as. Sinjor'in'o Terezka, kiam al'ven'is la leter'o, plor'is, la infan'o'j ankaŭ plor'is, Vilém hav'is sur la pord'o nur kelk'a'j strek'o'j for'viŝ'ot'a'j, kaj jen, subit'e la tut'a ĝoj'o est'is van'a. Kaj ke la bon'a, am'ind'a Hortensi'e est'us mort'ont'a, tio'n ili eĉ ne pov'is kompren'i; ili neniam forges'is dum la preĝ'o'j ofer'i unu ”Patr'o ni'a” por ŝi'a re'san'iĝ'o. Tamen la infan'o'j rekontentiĝis, sed sinjor'in'o Terezka, sen tio ne'parol'em'a, ankoraŭ pli mal'mult'e parol'is, kaj kiam ajn avi'nj'o ven'is en ŝi'a'n ĉambr'o'n, ŝi vid'is ŝi'n plormalseka. Avi'nj'o send'is do ŝi'n prefer'e far'i vizit'o'n, por ke ŝi amuz'iĝ'u, kaj en'tut'e ŝat'is, kiam Terezka i'e'n el'ir'is, ĉar ŝi vid'is tre bon'e, ke ŝi'a fil'in'o en la sol'ec'a dom'o malgraŭ ĉio mult'foj'e sent'as enu'o'n, kaj ke ŝi prefer'us viv'i en la bru'a mond'o, je kiu ŝi dum mult'a'j jar'o'j est'is kutim'int'a. En la ge'edz'ec'o ŝi est'is tre feliĉ'a, sed est'is mal'agrabl'e, ke J'a'n dev'is la plej grand'a'n part'o'n de jar'o pas'ig'i en Vieno, kaj ŝi dev'is viv'i sen li en tim'o kaj mal'ĝoj'o. Kaj nun ŝi ne est'is vid'ont'a la edz'o'n, la infan'o'j la patr'o'n, ebl'e tut'a'n jar'o'n. ”Por la viv'o la viv'o'n,” dir'is al si avi'nj'o. Kun J'a'n vol'is ven'i Johanka, la ali'a fil'in'o de avi'nj'o; ŝi vol'is ven'i vid'i la patr'in'o'n, por ricev'i de ŝi konsol'o'n kaj konsil'o'n, ĉar ŝi intenc'is edz'in'iĝ'i. Avi'nj'o jam tre ĝoj'is, kaj ankaŭ ŝi'a esper'o est'is tromp'it'a. Krom tio kaŭz'is al ŝi zorg'o'j'n la militvarbiĝo de Míla. Míla est'is bel'kresk'a, sinceranima jun'ul'o, Kristla est'is bon'a knab'in'o, avi'nj'o ili'n ambaŭ tre am'is, ŝi est'us dezir'int'a ili'a'n ge'edz'iĝ'o'n. ”Kiam kun'iĝ'as hom'o'j egal'a'j, est'as harmoni'o, kaj Di'o mem ĝoj'as pro tia ge'edz'ec'o,” ŝi dir'is. Sed ankaŭ tiu'n ĝoj'o'n minac'is grav'a bat'o, Míla ir'is maten'e kun la ceter'a'j al varb'ad'o. Ĉio'n tio'n pri'pens'is avi'nj'o kaj tial ŝi est'is mal'ĝoj'a.

”Avi'nj'o, jen rigard'u, la nigr'a fos'as ĉi tie. Atend'u, simi'o! Ŝŝŝa!” aŭd'iĝ'is la voĉ'o de Barunka, kaj avi'nj'o, lev'ant'e la kap'o'n, vid'is la kok'in'o'n flug'i el la ĝarden'o kaj sur la bed'o gratelfositan kav'aĵ'o'n.

”Vid'u la kanajl'o'n, kiel ĝi ruz'e ven'is. Pren'u rast'il'o'n, Barunka, kaj re'ord'ig'u la bed'o'n! Jen, ankaŭ la anser'o'j est'as ĉi tie! Ĝi vok'as mi'n, la kort'bird'ar'o, est'as temp'o, ke ĝi ir'u en la stal'o'j'n, mi iom forges'is pri mi'a dev'o. Mi dev'as al ili ŝut'i nutr'aĵ'o'n.” Tio'n dir'int'e, avi'nj'o for'met'is la spindel'o'n kaj ir'is sat'ig'i la bird'ar'o'n. Barunka rest'is en la ĝarden'o, rastebenigante la bed'o'n.

”Ne hezit'u en'ir'i, avi'nj'o ven'os tuj, ŝi ir'is ŝut'i al la kort'bird'ar'o,” invit'is Barunka.

”Ŝi ir'is en la urb'o'n vizit'i la baptopanjon; vi sci'as, pa'nj'o plor'as, ke pa'ĉj'o ĉi'jar'e ebl'e eĉ ne al'vetur'os; pro tio avi'nj'o prefer'e send'as pa'nj'o'n tie'n, kie ŝi iom amuz'iĝ'us. Ni ĉiu'j tiel ĝoj'atend'is pa'ĉj'o'n, kaj la grafi'din'o'n ankaŭ kaj pri ĉio ni tromp'iĝ'is. Kompat'ind'a Hortensi'e!” Post tiu'j vort'o'j Barunka, genu'ant'e sur unu genu'o sur la voj'o, apog'is la kubut'o'n kontraŭ la ali'a, kaj met'int'e la kap'o'n sur la man'plat'o'n, en'pens'iĝ'is. Kristla sid'iĝ'is sub la siring'o, la kun'ig'it'a'j'n man'o'j'n ŝi met'is sur la genu'o'j'n, ŝi'a kap'o mal'lev'iĝ'is sur la brust'o'n. Ŝi est'is tut'e sen'esper'a kaj apati'a, la okul'o'j'n ŝi hav'is ŝvel'int'a'j'n pro plor'o.

”Tio est'as cert'e danĝer'a mal'san'o, la tif'o; se ŝi mort'os, ho, Di'o! Kristla, ĉu iam vi hav'is tif'o'n?” demand'is post moment'a silent'o Barunka.

”Ne, mi neniam est'is mal'san'a:
sed nun mi'a san'o est'os detru'it'a,” mal'gaj'e respond'is Kristla.

Nur tiam Barunka bon'e ŝi'n rigard'is, kaj vid'ant'e ŝi'a'n ŝanĝ'it'a'n vizaĝ'o'n, salt'lev'iĝ'is, al'paŝ'is al ŝi, demand'ant'e:
”Kio est'as al vi? Ĉu Míla est'as varb'it'a?” Kristla anstataŭ respond'o komenc'is plor'ĝem'i.

Tiam avi'nj'o re'ven'is. ”Ĉu ili jam est'as hejm'e?” ŝi demand'is rapid'e.

”Ankoraŭ ne,” ne'is Kristla per la kap'o, ”sed est'as van'e si'n konsol'i per esper'o. Lučka laŭ'dir'e ĵur'promes'is, ke se ŝi ne ricev'os Mílan, ke ankaŭ mi ne ricev'os li'n. Kio'n ŝi vol'as, tio'n far'os la vilaĝ'estr'o, li est'as pri ŝi tre fier'a, kaj la administr'ant'o far'os si'a'vic'e mult'o'n komplez'e al la vilaĝ'estr'o. La fraŭl'in'o de la administr'ant'o ne pov'as forges'i, ke ŝi'a am'at'o est'is mal'honor'it'a de Míla, ŝi mem nutr'as la ekscit'iĝ'o'n, kaj ankaŭ ali'a'j afer'o'j, kar'a avi'nj'o, for'pren'as de mi la esper'o'n.”

”Sed la patr'o de Míla est'is ja en la kancelari'o, kaj kiel mi aŭd'is, li kun'port'is sufiĉ'a'n kvant'o'n da gulden'o'j; la situaci'o ne est'as do sen'esper'a.”

”Ver'e, tio est'as ni'a sol'a esper'o, kiam oni don'is al li aŭskult'o'n, ke oni tamen help'os; sed okaz'is jam pli ol unu'foj'e, ke oni aŭskult'is kaj ne help'is; oni dir'is mal'long'e, ke ne est'is far'ebl'e, kaj la pet'int'o dev'is kontent'iĝ'i.”

”Esper'ebl'e tio ne okaz'os al Míla; kaj se tamen, mi konsil'us, ke, kiam tio ne sukces'us, li'a patr'o pren'u la mon'o'n, ofer'at'a'n al korupt'o, ke vi'a patr'o al'don'u la ceter'o'n, kaj ke ili el'aĉet'u Mílan laŭ la rajt'o; tiel vi liber'iĝ'us de la zorg'o'j.”

”Se ne est'us la ’se’, kar'a avi'nj'o. Unu'e la mon'o, kiu'n la mal'jun'a Míla jam don'is, est'as perd'it'a, du'e mi'a patr'o ne hav'as kontant'e pli mult'e, ol kiom li bezon'as por la mastr'um'ad'o, kaj eĉ se li sufiĉ'e am'us Jakubon kaj en'tut'e ne mal'help'us mi'n edz'in'iĝ'i kun li, tamen est'us al li pli bon'ven'e, ke la bo'fil'o al'port'u al li en la mastr'um'aĵ'o'n kaj ne for'port'u. Kaj fin'e ni supoz'u, ke li eĉ vol'us ĝi'n hav'ig'i, Míla hav'as fier'a'n karakter'o'n, li ne permes'us, ke mi'a patr'o li'n el'aĉet'u.”

”Li ebl'e opini'as:
’Se la edz'o ricev'as grand'a'n dot'o'n, reg'as li'n la edz'in'o’, kaj tio'n ĉiu fier'a vir'o evit'as, mi'a kar'a; sed en ĉi tia situaci'o ced'em'o ne far'us al li mal'honor'o'n. Ceter'e, kial parol'i pri io, kio'n far'i ebl'e ne est'os bezon'at'e, kaj se ĝi est'us, kio est'as mal'facil'e far'ebl'a.”

”Domaĝ'o, grand'a domaĝ'o, ke okaz'is tiu afer'o rilat'e tiu'n ital'o'n; mi tiam rid'is pri tio, sed nun mi plor'as,” dir'is Kristla. ”Se ĝi ne est'us okaz'int'a, Míla est'us ricev'int'a serv'o'n ĉe la bien'o, du jar'o'j'n li est'us tie serv'int'a kaj liber'iĝ'us de la milit'a dev'o. Kio plej turment'as mi'n est'as, ke mi fakt'e est'as kulp'a pri tio.”

”Naiv'a, kial vi kulp'ig'as vi'n, — kvazaŭ ĉi tiu lekant'o est'us kulp'a pri tio, se ni, ambaŭ vol'ant'e ĝi'n hav'i, pro ĝi mal'pac'iĝ'us. Tiam ankaŭ mi dev'us mi'n kulp'ig'i, ke mi kaŭz'is al mi'a mort'int'a edz'o simil'e mal'facil'a'n situaci'o'n; ĝi est'is preskaŭ simil'a okaz'o kiel vi'a. Mi'a kar'a, ĉu la hom'o, kiam li'n kapt'as koler'o, ĵaluz'o, am'o aŭ kiu ajn pasi'o, hav'as tiom da temp'o, ke li pov'as konsult'i la prudent'o'n? En tiu moment'o, eĉ se li est'us pere'ont'a, li atent'as neni'o'n. Tiam help'as neni'o, kaj eĉ la plej perfekt'a hom'o far'iĝ'as sen'fort'a.”

”Avi'nj'o, jam la pas'int'a'n jar'o'n dum la nom'fest'o de sinjor'o Prošek vi dir'is, ke vi'a mort'int'a edz'o far'is i'o'n simil'a'n, pro kio li sufer'is, kaj nun vi de'nov'e tio'n alud'is; mi forges'is, kiel pri la mort'o, demand'i vi'n de post tiu temp'o, rakont'u ĝi'n al mi nun. La temp'o pas'os, ven'os al ni ali'a'j pens'o'j, kaj sid'i ĉi tie sub la siring'o est'as tiel agrabl'e,” pet'is Kristla. — ”Bon'e,” dir'is avi'nj'o; ”vi, Barunka, ir'u kaj atent'u pri la infan'o'j, por ke ili ne ir'u al la akv'o!”

Barunka for'ir'is kaj avi'nj'o komenc'is:
”Mi est'is jam plen'kresk'a jun'ul'in'o, kiam Mario Terezio milit'is kun la prus'o'j. Ili pro io mal'pac'iĝ'is. Imperi'estr'o Jozefo al'ven'is kun la arme'o al Jaromëšl, kaj la prus'o'j lok'iĝ'is apud la lim'o.

En la tut'a ĉirkaŭ'aĵ'o est'is dis'lok'it'a la milit'ist'ar'o, eĉ en la vilaĝ'o'j. En ni'a mastr'um'ej'o ni hav'is kelk'a'j'n sen'rang'a'j'n soldat'o'j'n kaj unu oficir'o'n. Li est'is hom'o facil'anim'a, unu el tiu'j, al kiu'j ŝajn'as, ke ili tuj en'plekt'os ĉiu'n knab'in'o'n en si'a'n retkaptilon, kiel arane'o muŝ'o'n. Mi sen'ceremoni'e rifuz'is li'n, sed li neniel atent'is mi'a'j'n vort'o'j'n, for'sku'is ili'n de si kiel ros'o'n. Kiam la parol'o neniom valor'is, mi aranĝ'is ĉiu'j'n ir'o'j'n tiel, ke mi neni'e dev'u li'n renkont'i sol'a. Est'as ja kon'at'a afer'o, ke knab'in'o dev'as kelk'foj'e dum la tag'o ir'i jen al kamp'o, jen por herb'o, ke for'ir'as la dom'an'o'j kaj las'as ŝi'n sol'a, mal'long'e dir'it'e. ke ne est'as kutim'e nek bezon'at'e gard'i la knab'in'o'j'n, ke ili dev'as gard'i si'n mem, kaj tiel prezent'iĝ'as por logemulo sufiĉ'e da okaz'o'j por persekut'ad'o. Sed Di'o mi'n protekt'is. Por la herb'o mi ir'is en fru'eg'a maten'o, kiam ĉio ankoraŭ dorm'is. Mi de mi'a infan'aĝ'o fru'e lev'iĝ'is, mi'a patr'in'o ĉiam dir'is al mi:
’Lev'iĝ'u en fru'a maten'o, sub'ten'os vi'n di'a la ben'o.’ Ŝi est'is prav'a, eĉ se mi neniu'n util'o'n est'us el tio hav'int'a, almenaŭ ĝoj'o'n mi hav'is. Kiam mi en'ir'is maten'e en la frukt'arb'ej'o'n aŭ en la kamp'o'j'n kaj vid'is la bel'e verd'a'n, rosbrilantan herb'o'n, mi'a kor'o ĝojride bat'is. Ĉiu flor'o star'is kiel virg'ul'in'o, kun lev'it'a kap'o, kun dormosataj okul'o'j. Ĉie sent'iĝ'is odor'o, el ĉiu foli'o, el ĉiu herb'o. La bird'o'j, kompat'ind'a'j et'ul'o'j, flug'lev'iĝ'is super mi, per kant'o Di'o'n laŭd'ant'e; escept'e tio'n ĉie sankt'a silent'o. Kaj kiam la sun'o komenc'is lev'iĝ'i post la mont'o'j, mi hav'is ĉiam la imag'o'n, kvazaŭ mi star'us en preĝ'ej'o, mi kant'is, kaj la labor'o ŝajn'is al mi lud'o.

Do, iu'n maten'o'n, falĉ'ant'e en la frukt'arb'ej'o, mi aŭd'as de mal'antaŭ'e:
’Help'u Di'o, Madlenka!’ Mi rigard'as kaj vol'as dir'i ’Di'o don'u!’, mi ne pov'is pro tim'o parol'i, la falĉ'il'o fal'is el mi'a man'o.

”Atend'u, atend'u, mal'rapid'e,” daŭr'ig'is avi'nj'o; ”ne est'is la oficir'o, tiu'okaz'e mi ne est'us las'int'a la falĉ'il'o'n. Tio est'is ek'tim'o pro ĝoj'o. Jiæi star'is antaŭ mi! Mi dev'as al vi dir'i, ke mi tri jar'o'j'n ne vid'is li'n. Ĉu tio'n vi sci'as, ke Jiæi est'is fil'o de ni'a najbar'in'o Novotná, de tiu sam'a, kiu est'is kun mi, kiam ni parol'is kun imperi'estr'o Jozefo?”

”Jes, tio'n mi sci'as; vi ankaŭ rakont'is al ni, ke anstataŭ pastr'o li far'iĝ'is teks'ist'o.”

”Nu jes, pri tio est'is kulp'a li'a onkl'o; la knab'o lern'is lud'facil'e, kiam ajn la patr'o vetur'is por li al Rychnov, ĉiam li aŭd'is pri li nur laŭd'o'n. Hejm'e dum la liber'temp'o li leg'is dimanĉ'e anstataŭ mi'a patr'o, kiu est'is ja bon'eg'a leg'ant'o, al najbar'o'j el la bibli'o, kaj li leg'is tiel bel'e, ke ni kun ĝoj'o aŭskult'is. Novotná dir'is:
’Est'as al mi, kvazaŭ mi jam vid'as tiu'n knab'o'n predik'ant'a.’ Ni ĉiu'j al li kondut'is, kvazaŭ li est'us jam konsekr'it'a; kiu ajn el la mastr'in'o'j prepar'is i'o'n bon'gust'a'n, ŝi send'is al li, kaj se Novotná dank'esprim'e kontraŭ'dir'is:
’Sed pro Di'o, kio'n ni don'os al vi kompens'e,’ ili dir'is: ’Kiam Jiæi est'os pastr'o, li don'os al ni ben'o'n.’ Ni kresk'is kun'e, kio'n hav'is unu, tio'n hav'is la ali'a, sed kiam ven'is la du'a, la tri'a liber'temp'o, mi ne hav'is plu al li la sam'a'n kuraĝ'o'n, mi hont'is antaŭ li, kaj kiam li foj'e ven'is al mi en la frukt'arb'ej'o'n kaj kontraŭ mi'a vol'o mi'n help'is port'i la herb'o'n, mi tio'n konsider'is pek'o, ke mi en tio al li ced'as, mi ripet'is al li, ke ne konven'as por pastr'o, sed li rid'is al mi; li ŝerc'is, ke for'flu'os ankoraŭ mult'a'j korb'o'j da akv'o, antaŭ ol li predik'os! Sed — hom'o projekt'as, Di'o direkt'as. Subit'e, kiam li est'is hejm'e tra'viv'ant'a la tri'a'n liber'temp'o'n, ven'is invit'o el Kladsko de la onkl'o de Jiæi, ke li ven'u tie'n al li. Tiu onkl'o est'is teks'ist'o, li teks'is bel'a'n, bon'e labor'it'a'n tol'o'n; per tio li gajn'is sufiĉ'e da mon'o, kaj ĉar li ne hav'is infan'o'j'n, li memor'is pri Jiæi.

La baptopanjo ne vol'is li'n send'i, sed la patr'o mem ŝi'n admon'is, ke ŝi las'u li'n ir'i, ke tio pov'as util'i al li'a feliĉ'o, kaj ke la frat'o de la patr'o ja hav'as iu'n rajt'o'n koncern'e li'n. Li ir'is; la bapt'o'patr'in'o kaj mi'a patr'o li'n akompan'is, kun'e pilgrim'ant'e al Vambeæice. Ili re'ven'is, Jiæi tie rest'is.

Ĉiu'j mal'ĝoj'is pro li'a for'est'o, sed mi kaj la bapt'o'patr'in'o plej mult'e, nur kun tiu diferenc'o, ke ŝi pri tio parol'is, sed mi eĉ ne alud'is. La onkl'o promes'is, ke li zorg'os pri li kiel pri si'a fil'o. La bapt'o'patr'in'o sekv'e opini'is, ke li en Kladsko ir'as en lern'ej'o'n; ŝi jam ĝojesperis, ke li baldaŭ ricev'os la unu'a'n konsekr'o'n, sed jen — Jiæi post unu jar'o ven'is hejm'e'n vizit'e kiel lern'it'a teks'ist'o! La bapt'o'patr'in'o plor'is terur'e, sed kio'n far'i. Jiæi ŝi'n pet'is kaj konfes'is, ke li absolut'e ne hav'is inklin'o'n al pastr'ec'o, kvankam li volont'e est'us daŭr'ig'ant'a la stud'ad'o'n. Sed ke la onkl'o persvad'is li'n konsider'ant'e, kiel long'e li dev'us en mizer'o tra'vag'i lern'ej'o'j'n, ofic'ej'o'j'n, antaŭ ol li gajn'us pec'o'n da pan'o, li admon'is li'n, ke li okup'u si'n per meti'o, ke tiu baldaŭ liver'os al li viv'rimed'o'j'n, ke la meti'o est'as or-don'a profesi'o, kaj ke li pov'os si'a'n instru'it'ec'o'n ankaŭ en la meti'o bon'e util'ig'i. Mal'long'e dir'it'e, Jiæi konsent'is, lern'is la teks'ist'a'n meti'o'n, kaj ĉar li est'is en ĉio fervor'a, li sukces'is ankaŭ en la meti'o. La onkl'o don'is al li post unu jar'o atest'o'n pri lern'ad'o:
post'e li send'is li'n en la mond'o'n por spert'iĝ'o, unu'e Berlinon al si'a kon'at'o, kie li est'is ankoraŭ perfektiĝonta. Sed Jiæi halt'is pli fru'e en Ĉe ̨ujo ĉe ni. Tiam li al'port'is al mi ĉi tiu'n rozari'o'n el Vambeæice.”

Tio'n dir'ant'e el'tir'is avi'nj'o el sur la brust'o pistak'a'n rozari'o'n, kiu'n ŝi neniam for'met'is, moment'o'n ŝi kor'tuŝ'it'e rigard'is ĝi'n, post'e kis'ant'e ĝi'n re'kaŝ'is kaj daŭr'ig'is:
”Mi'a patr'o ne mal'aprob'is la decid'o'n de Jiæi, laŭ kiu li far'iĝ'is meti'ist'o; li admon'e konsil'is al Novotná ne mal'ĝoj'i pro tio, ke ŝi en la esper'o tromp'iĝ'is. ’Kiu sci'as, por kio ĝi est'os util'a,’ li dir'is; ’las'u li'n, kio'n li al si prepar'is, tio'n li hav'os. Eĉ se li reŝpinus lintufaĵon, sufiĉ'os, se li sci'pov'os si'a'n labor'o'n kaj rest'os honest'a, bon'a hom'o, tiam li merit'os tia'n honor'o'n, kia'n kiu ajn sinjor'o.’ Jiæi ĝoj'is, ke la bapt'o'patr'o ne koler'is, ĉar li estim'is li'n kiel si'a'n propr'a'n patr'o'n. Ankaŭ Novotná si'n las'is konvink'i — kiel do ne, li est'is ja ŝi'a infan'o, kiu'n ŝi am'is, sekv'e ŝi ne pov'is vol'i, ke li sent'u si'n mal'feliĉ'a en si'a profesi'o. Jiæi pas'ig'is ĉe ni kelk'a'j tag'o'j, post'e li for'ir'is en la mond'o'n, kaj tri jar'o'j'n ni ne vid'is li'n kaj preskaŭ eĉ ne aŭd'is pri li, nur kiam li tiu'n maten'o'n aper'is antaŭ mi. Imag'u, kia'n ĝoj'o'n mi hav'is! Tuj mi re'kon'is li'n, kvankam li tre ŝanĝ'iĝ'is; li est'is ekster'ordinar'e alt'a, kaj krom tio tiel bel'kresk'a, ke est'is mal'facil'e trov'i hom'o'n al li egal'a'n. Li si'n klin'is al mi, pren'is mi'a'n man'o'n, kaj dir'is, kial mi tiel tim'is li'n? ’Kial ne tim'i, mi dir'as, vi aper'is ja ĉi tie, kvazaŭ de nub'o'j fal'int'e. De kie vi ven'is kaj kiam?’ ’Mi ven'as rekt'e el Kladsko, la onkl'o tim'as, ĉar tie oni ĉie varb'as, ke kapt'os mi'n ie la varb'ist'o'j; li send'is mi'n, apenaŭ mi ven'is el la spert'ig'a vojaĝ'o, en Ĉe ̨ujon, kaj li opini'as, ke mi ĉi tie pli facil'e kaŝ'iĝ'os. Feliĉ'e mi traŝteliĝis trans la mont'o'j'n kaj jen, mi est'as ĉi tie.’ ’Sed pro Di'o,’ mi dir'as al li, ’hav'u nur la zorg'o'n, ke oni vi'n ne kapt'u ĉi tie; kio'n dir'as la patr'in'o?’ ’Mi ankoraŭ ne vid'is ŝi'n. Je la du'a post nokt'o'mez'o mi al'ven'is. Mi ne vol'is vek'i la patr'in'o'n. Kuŝ'iĝ'u sur la herb'o sub la fenestr'o de Madlena, ŝi fru'e lev'iĝ'as, atend'u, ĝis kiam ŝi el'ir'os, post'e aper'u‚ mi opini'is kaj kuŝ'iĝ'is sur la verd'a kusen'eg'o. Ver'e, oni pri vi ne parol'as van'e en la vilaĝ'o. Pli fru'e ol alaŭd'o ek'kant'as, Madlena port'as la herb'o'n hejm'e'n. Apenaŭ tag'iĝ'as, kaj vi jam falĉ'as. Mi vi'n vid'is apud la put'o vi'n lav'i, komb'i, kaj apenaŭ mi pov'is mi'n re'ten'i, ke mi salt'u al vi; sed kiam vi preĝ'is, mi ne vol'is ĝen'i vi'n. Sed nun dir'u al mi, ĉu vi ankoraŭ am'as mi'n?’ Tiel li parol'is; kiel mi pov'is dir'i i'o'n ali'a'n, ol ke mi am'as li'n, ni am'is ja unu la ali'a'n de jun'ec'o, kaj dum'viv'e mi ne pens'is pri ali'a vir'o. Ni babil'is iom, post'e Jiæi ŝtel'en'ir'is en la dom'o'n de si'a patr'in'o, kaj mi ir'is rakont'i al la patr'o, ke li ven'is.

La patr'o est'is hom'o prudent'a, al li ne plaĉ'is, ke Jiæi ven'is en tiel danĝer'a temp'o. ’Mi ne sci'as,’ li dir'is, ’ĉu li evit'os ĉi tie la blank'a'n surtut'o'n; ni far'os, kio est'os ebl'a por li'n kaŝ'i; nur dir'u al neni'u, ke li est'as ĉi tie.’ Novotná, kvankam ŝi hav'is grand'a'n ĝoj'o'n, sam'temp'e tamen tre tim'is, ĉar Jiæi est'is en la nom'ar'o de varb'ot'o'j, kaj nur pro tio evit'is la varb'iĝ'o'n, ĉar neni'u sci'is, kie li est'as. Dum la tag'o vizit'is li'n la patr'in'o, antaŭ la vesper'o ankaŭ mi kaŝ'en'ir'is al li, kaj tiam ni inter'babil'is pri divers'a'j afer'o'j. Mi hav'is tiel grand'a'n tim'o'n pri li, ke mi mult'a'j'n tag'o'j'n ir'is kiel kap'turn'iĝ'em'a ŝaf'o kaj forges'is evit'i la oficir'o'n, tiel ke mi kelk'foj'e renkont'iĝ'is kun li.

Supoz'ant'e, ke mi vol'as amik'iĝ'i, li tuj ek'kant'is la mal'nov'a'n melodi'o'n; mi las'is li'n parol'i, kaj eĉ ne tiel kontraŭ'star'is li'n, kiel pli fru'e, ĉar mi tim'is pri Jiæi. Mi jam dir'is, ke Jiæi est'is kaŝ'it'a; krom mi, li'a patr'in'o kaj mi'a'j ge'patr'o'j sci'is pri li neni'u. La tri'a'n vesper'o'n mi ir'as el la dom'o, iom pli long'e rest'ant'e ĉe Jiæi; est'is jam ĉie silent'o kaj sufiĉ'a mal'lum'o, jen, kontraŭ mi aper'as la oficir'o.

Li el'spion'is, ke mi vesper'e ir'as al la bapt'o'patr'in'o, kaj tial li atend'is mi'n apud la frukt'arb'ej'o. Kio'n far'i? Sufiĉ'is nur ek'kri'i, kaj Jiæi en la sub'tegment'o est'us aŭd'int'a ĉiu'n laŭt'a'n voĉ'o'n, sed mi tim'is li'n al'vok'i. Mi fid'is do mi'a'n fort'o'n; kaj kiam la oficir'o ne vol'is ced'i post la petadmono, ni lukt'is per pugn'o'j. Ne rid'u, knab'in'o, ne rid'u, ne rigard'u mi'n, kia mi est'as nun; mi est'is ja ne'grand'a, sed tamen fortik'a, mi'a'j man'o'j, kutim'int'a'j mal'facil'a'n labor'o'n, est'is mal'mol'a'j. Mi est'us li'n venk'e kontraŭ'star'int'a, se li ne est'us pro koler'o komenc'int'a mi'n insult'i kaj mal'ben'i. Per tio li perfid'iĝ'is, kaj subit'e kiel frap'o de tondr'o aper'is inter ni Jiæi, kapt'ant'a li'n je la gorĝ'o. Li aŭd'is la insult'ad'o'n, rigard'is tra la tegment'o'fenestr'o, re'kon'is mi'n en la du'on'lum'o kaj sam'temp'e tuj salt'is mal'supr'e'n, tiel ke li preskaŭ est'us romp'int'a la kol'o'n. Sed li, kuraĝ'a, neni'o'n atent'is, eĉ se lign'ar'o est'us sub li brul'int'a.

’Kia manier'o est'as, ĉi tie en la nokt'o inter'bat'iĝ'i kun honest'a knab'in'o, sinjor'o?’ kri'is Jiæi.

Mi prov'is li'n kviet'ig'i, pet'ant'e, ke li pri'pens'u si'a'n situaci'o'n, sed li ten'is la sinjor'o'n kvazaŭ en pren'il'o, trem'ant'e pro koler'o. Fin'e tamen li obe'is.

’En ali'a temp'o kaj sur ali'a lok'o la afer'o ali'e fin'iĝ'us, sed ĉi tie ne est'as por tio la temp'o, aŭd'u do kaj memor'u! La knab'in'o est'as mi'a fianĉ'in'o; se vi ŝi'n est'ont'e mal'trankvil'ig'os, mi aranĝ'os la afer'o'n ali'e. Nun ir'u!’ Post'e li ĵet'is la sinjor'o'n trans la pord'o'n kiel putr'ant'a'n pir'o'n; kaj mi'n pren'int'e ĉirkaŭ la kol'o li dir'is:
’Madlenka, memor'u mi'n, salut'u la patr'in'o'n, kaj est'u ĉi tie san'a'j, mi dev'as tuj for'ir'i, ali'e mi est'os kapt'it'a. Ne tim'u pri mi, mi kon'as ĉiu'n voj'o'n, kaj mi cert'e traŝteliros al Kladsko, kie mi tamen iel kaŝ'iĝ'os. Mi pet'as vi'n, ven'u al Vambeæice pilgrim'e, tie ni re'vid'iĝ'os!’ Antaŭ ol mi pov'is rekosciiĝi, li est'is for. Mi kur'is tuj al Novotná por dir'i, kio okaz'is; ni ir'is al ni'a famili'o, ni ĉiu'j est'is kvazaŭ sen sent'o'j. Ĉiu'n bru'o'n ni tim'is. La oficir'o dis'send'is ĉi'e'n soldat'o'j'n; ne kon'ant'e Jiæin, li opini'is, ke li est'as el ali'a vilaĝ'o, kaj ke oni li'n ie traf'os, sed li feliĉ'e al ili mal'aper'is. Mi evit'is la sinjor'o'n, kiel mi pov'is, sed li, ne pov'ant'e si'n venĝ'i ali'e, kalumni'is mi'n en la vilaĝ'o, kvazaŭ mi est'us mal'bon'mor'a knab'in'o. Ĉiu'j mi'n kon'is, li ne sukces'is. Feliĉ'e ven'is ordon'o, ke la milit'ist'ar'o ek'marŝ'u re'turn'e'n, la Prus'o'j trans'paŝ'is la lim'o'n. Ceter'e la tut'a milit'o baldaŭ fin'iĝ'is, la kamp'ar'an'o'j nom'is ĝi'n ’kuk'a’, ĉar laŭ'dir'e la soldat'o'j, for'manĝ'int'e en la vilaĝ'o'j la kuk'o'j'n, re'ven'is hejm'e'n.”

”Kaj kio okaz'is al Jiæi?” demand'is Kristla, streĉ'atent'e aŭskult'ant'e.

”Ni sci'is pri li neni'o'n ĝis la printemp'o, ĉar pro la mal'pac'o neni'u est'is al'ven'ant'a. Ni est'is ekstrem'e sen'pacienc'a'j. Ven'is printemp'o — kaj ankoraŭ neni'o; mi ek'pilgrim'is do, kiel mi est'is al Jiæi promes'int'a. Ir'is plur'a'j kon'at'o'j, kaj la ge'patr'o'j konfid'is mi'n al ili'a zorg'o. Ni'a gvid'ant'o est'is kelk'foj'e en Kladsko, kaj la patr'o al li ordon'is, ke li konduk'u mi'n tie'n, li tie kon'is ĉiu'n angul'o'n.

’Ni halt'os ĉe sinjor'in'o Liduška, por ni'n iom ord'ig'i,’ dir'is la gvid'ant'o, kiam ni ven'is en la urb'o'n.

Ni en'ir'is en mal'grand'a'n gast'ej'o'n en la antaŭ'urb'o. Ĉe sinjor'in'o Liduška halt'is ĉi'a'j ven'ant'o'j el Ĉe ̨ujo; ŝi de'ven'is el ni'a region'o. Tiam ĉie en Kladsko oni ankoraŭ parol'is ĉeĥ'e; kaj est'as kutim'o, ke la hom'o'j de'ven'ant'a'j el la sam'a region'o volont'e si'n reciprok'e el'serĉ'as.

Sinjor'in'o Liduška akcept'is ni'n kun grand'a ĝoj'o, ni dev'is ir'i en ŝi'a'n ĉambr'o'n.

’Nu, sid'iĝ'u, mi tuj re'ven'os, mi nur al'port'os al vi iom da vin'sup'o,’ ŝi dir'is kompren'em'e kaj mal'aper'is tra la pord'o.

Mi hav'is la kor'o'n kvaraŭ en pren'il'o, est'is ĝoj'o, ke mi re'vid'os Jiæin, kaj ankaŭ tim'o, ke ebl'e io al li okaz'is en tiu temp'o, dum kiu ni neni'o'n pri li aŭd'is. Tiam subit'e ni aŭd'is ekster'e kon'at'a'n voĉ'o'n salut'ant'a'n sinjor'in'o'n Liduška, kaj ŝi'n si'a'vic'e vok'ant'a'n; ’Nu, sinjor'o Jiæi, en'ir'u, est'as tie pilgrim'ant'o'j el Ĉe ̨ujo!’ La pord'o tuj mal'ferm'iĝ'is, kaj en ĝi aper'is Jiæi, sed vid'ant'e li'n, mi rest'is kvazaŭ frap'it'a de fulm'o. Li est'is en milit'ist'a vest'o. Nebul'o stern'iĝ'is antaŭ mi'a'j okul'o'j. Jiæi prezent'is al mi la man'o'n, pren'is mi'n en la brak'o'j'n, kaj preskaŭ plor'ant'e dir'is:
’Vid'u, Madlenka, mi est'as mal'feliĉ'a hom'o; apenaŭ mi ek'labor'is en la meti'o kaj for'sku'is de mi, kio al mi ne plaĉ'is, mi hav'as jam re'foj'e nov'a'n jug'o'n sur la kol'o. El pluv'o mi for'kur'is kaj ven'is sub de'flu'il'o'n. Se mi est'us en Ĉe ̨ujo, mi almenaŭ serv'us al mi'a imperi'estr'o, kaj ĉi tie mi dev'as serv'i al la fremd'a.’ ’Pro Di'o mi pet'as vi'n, kio'n vi far'is, ke oni vi'n rekrut'ig'is?’ mi dir'as al li.

’Nu, mi'a kar'a, jun'aĝ'o, mal'saĝ'o. Mi ne kred'is al la spert'a onkl'o, kiam mi for'kur'is de vi, ĉie mi est'is mal'ĝoj'a, pri ĉio mal'kontent'a. Mi ir'is foj'e dimanĉ'o'n kun kelk'a'j kamarad'o'j en gast'ej'o'n, atent'ant'e pri neni'u avert'o. Ni trink'is, ĝis ni ebri'iĝ'is:
tiam ven'is en la gast'ej'o'n varb'ist'o'j.’ ’Tiu'j fripon'o'j,’ inter'romp'is li'a'n parol'o'n sinjor'in'o Liduška, kiu ĵus al'port'is la sup'o'n; ’se sinjor'o Jiæi est'us est'int'a ĉe mi, neni'o est'us al li okaz'int'a; mi ne toler'as ili'a'n tromplogadon ĉe mi; la onkl'o ja ne ir'as ali'lok'e'n ol al Liduška. Nu, spert'a hom'o hav'as konscienc'o'n; la jun'ul'ar'o — nu, kio'n far'i, kiam ĝi ne hav'as prudent'o'n. Ne far'u al vi plu riproĉ'o'j'n pro tio, sinjor'o Jiæi, vi est'as taŭg'a knab'o, ni'a reĝ'o ŝat'as grand'a'j'n soldat'o'j'n, li ne las'os vi'n long'e sen baston'o.’ ’Est'u jam kiel ajn,’ dir'is Jiæi, ’kio okaz'is, tio okaz'is. Ni perd'is la konsci'o'n, la varb'ist'o'j tromp'log'is ni'n, kaj kiam mi sobr'iĝ'is, mi kaj Lhotskë, mi'a plej kar'a kamarad'o, est'is soldat'o'j. Mi pens'is, ke mi la kap'o'n for'ŝir'os al mi, sed kio'n far'i. La onkl'o ankaŭ plend'is mult'e; fin'e li konsider'is, kiel oni pov'us la situaci'o'n almenaŭ pli'facil'ig'i, se ne est'is ebl'e re'bon'ig'i la tut'a'n afer'o'n. Li ir'is al la general'o kaj tio'n li petatingis, ke mi rest'is ĉi tie, ke mi far'iĝ'os kiel ebl'e plej baldaŭ kaporal'o, kaj — nu, pri tio ni ankoraŭ parol'os. Nur ne vek'u en mi nun zorg'o'j'n, mi ĝoj'as, ke mi vi'n vid'as.”

Ni dev'is unu la ali'a'n konsol'i, kiel ni pov'is. Post'e Jiæi konduk'is mi'n al la onkl'o, kiu ni'n ĝoj'e akcept'is. Vesper'e al'ven'is ankaŭ li'a kamarad'o Lhotskë, bon'a hom'o. Ili rest'is ja fidel'a'j unu al la ali'a ĝis la mort'o. Ili ambaŭ jam mort'is, kaj mi ankoraŭ est'as ĉi tie.”

”Vi ne re'ven'is plu hejm'e'n, avi'nj'o, ĉu ne, vi edz'in'iĝ'is kun la av'o?” el'tir'is Barunka, kiu jam long'e est'is re'ven'int'a, avi'nj'o'n el en'pens'iĝ'o, en kiu'n ŝi fal'is re'memor'ant'e la feliĉ'e tra'viv'it'a'j'n moment'o'j'n ĉe tiu re'vid'iĝ'o.

”Nu cert'e, li tiel insist'is. Permes'o al edz'iĝ'o est'is tio, kio'n la onkl'o ankoraŭ el'pet'is al li. Ili nur atend'is, ĝis ni pilgrim'e al'ven'os. Jiæi for'ir'is antaŭ la nokt'o, mi rest'is por tra'nokt'i ĉe la onkl'o. Li est'is bon'a mal'jun'ul'o, Di'o don'u al li ĉiel'o'n!

La sekv'ant'a'n tag'o'n fru'maten'e Jiæi al'kur'is kaj long'e kun la onkl'o pri io konsil'iĝ'is. Post'e li al'ven'is al mi kaj dir'is:
’Madlenka, dir'u al mi sincer'e, laŭ bon'a konscienc'o, ĉu tiel vi am'as mi'n ke eĉ mal'bon'o'n vi pov'us kun mi sufer'i, for'las'i la patr'o'n kaj la patr'in'o'n?’ Mi dir'is, ke jes.

’Se jes, tiam rest'u ĉi tie kaj est'u mi'a edz'in'o,’ li dir'is kaj pren'is mi'a'n kap'o'n kaj kis'is mi'n.

Neniam li kis'is mi'n, ne est'as tiu kutim'o inter ni, sed pro grand'a ĝoj'o la kompat'ind'ul'o eĉ ne sci'is, kio'n li far'as. ’Sed kio'n dir'os la patr'in'o, kio'n dir'os la ni'a'j?’ mi dir'is, kaj mi'a kor'o trem'is pro ĝoj'o kaj angor'o.

’Kio'n ili dir'u, ili ja am'as ni'n kaj ne vol'os, ke mi mort'u de sufer'o'j.’ ’Sed, mi'a Di'o, Jiæi, tamen la ge'patr'o'j dev'as al ni don'i ben'o'n!’ Jiæi respond'is neni'o'n, sed la onkl'o al'paŝ'is al ni, send'is Jiæin el la ĉambr'o kaj dir'is:
’Madlena, vi est'as pi'a knab'in'o, plaĉ'as al mi, mi vid'as, ke Jiæi est'os feliĉ'a, kaj ke li ne sen motiv'o vi'n plendsopiris. Mi de'ten'us li'n, se li est'us ali'a hom'o, sed li hav'as obstin'a'n kap'o'n. Sen mi'a help'o li est'us mal'esper'int'a, kiam oni varb'is li'n, mi sci'is li'n konsol'i, precip'e per tio, ke mi el'pet'is por li permes'o'n al edz'iĝ'o. Mi ne pov'as kaŝ'i la ver'o'n. En Ĉe ̨ujon li ne rajt'as re'ven'i; kaj se vi aliavice ir'us hejm'e'n, kiu sci'as, ĉu vi'a famili'o vi'n ne persvad'us. Kiam vi ge'edz'iĝ'os, tiam ni kun'e vetur'os al Olešnice, kaj la ge'patr'o'j ne rifuz'os al vi la ben'o'n. La pilgrim'ant'o'j'n ni komisi'os trans'don'i leter'o'n. Post'morgaŭ okaz'os vi'a ge'edz'iĝ'a ceremoni'o en la milit'ist'a kapel'o, mi anstataŭ'os vi'a'j'n ge'patr'o'j'n kaj pren'as sur mi'n pri tio respond'ec'o'n. Madlenka, rigard'u mi'n, mi hav'as la kap'o'n kiel neĝ'o; ĉu ver'e vi pens'as, ke mi far'us i'o'n, pri kio mi ne pov'us antaŭ Di'o respond'i?’ Tiel dir'is al mi la onkl'o, kaj larm'o'j flu'is sur li'a'j vang'o'j.

Jiæi est'is pro ĝoj'o preskaŭ frenez'a. Mi ne hav'is pli da vest'aĵ'o'j, ol kio'n mi port'is sur la korp'o. Jiæi tuj aĉet'is al mi jup'o'n, ĵaket'o'n, kaj grenat'o'j'n sur la kol'o'n por la edz'iĝ'a fest'o, la ceter'o'n pri'zorg'is la onkl'o. Tio est'as la sam'a'j grenat'o'j, kiu'j'n mi hav'as, la kolĉikkolora mesulanjupo kaj la lazur'a ĵaket'o. La pilgrim'ant'o'j for'ir'is, la onkl'o don'is al ili leter'o'n, ke mi rest'os tie kelk'a'j'n tag'o'j'n kaj ke mi vetur'os kun li, pli mult'e li ne skrib'is. ’Est'os pli bon'e, se ni pri'parol'os la afer'o'n’, li opini'is. La tri'a'n tag'o'n maten'e ni hav'is la ge'edz'iĝ'a'n fest'o'n, milit'ist'a pastr'o far'is la ceremoni'o'n. Sinjor'in'o Liduška est'is svat'ist'in'o, Lhotskë honorfraŭlo, li'a frat'in'o fianĉknabino, la onkl'o kaj ankoraŭ unu urb'an'o atest'ant'o'j, krom ili ĉe'est'is neni'u. Sinjor'in'o Liduška aranĝ'is al ni maten'manĝ'o'n, kaj tiel ni pas'ig'is tiu'n tag'o'n en tim'o antaŭ Di'o kaj en ĝoj'o, re'memor'ant'e nur pri la ni'a'j hejm'e. Sinjor'in'o Liduška incit'et'is Jiæin ĉe la tabl'o, sen'ĉes'e al li dir'ant'e; ’Vi, vi, fianĉ'o, mi eĉ ne re'kon'as vi'n, vi ne est'as tiu nub'mien'a sinjor'o Jiæi; sed ne'mir'ind'e, ke vi'a vizaĝ'o tiel radi'as!’ Oni parol'is jen pri tio jen pri ali'o, kiel est'as kutim'o. Jiæi tuj vol'is, ke mi loĝ'u ĉe li, sed la onkl'o tio'n ne permes'is, nur kiam ni est'os re'ven'int'a'j el Ĉe ̨ujo kaj fin'int'a'j la pilgrim'o'n al Vambeæice.

Post kelk'a'j tag'o'j ni vetur'is al Olešnice, mi kaj la onkl'o. Kiel oni mir'is, ke mi est'as edz'in'o, kaj kiel plor'is la patr'in'o, ke Jiæi est'as soldat'o, mi ne pov'as al vi pri'skrib'i.

Mi'a pa'nj'o inter'plekt'is la man'o'j'n kaj sen'ĉes'e plend'is, ke mi vol'as ŝi'n for'las'i, en fremd'land'o'n sekv'i la soldat'o'n, tiel ke la har'o'j ĉe tio hirt'iĝ'is. Sed pa'ĉj'o, ĉiam prudent'a kaj saĝ'a, decid'is. ’Nun fin'o'n,’ li dir'is ’kiel ili aranĝ'is al si la lit'o'n, tiel ili dorm'os. Ili am'as unu la ali'a'n, ili kun'e sufer'u:
vi, patr'in'o, sci'as, ke pro mi vi ankaŭ for'las'is la patr'o'n kaj la patr'in'o'n, kaj tio est'as destin'it'a al ĉiu knab'in'o. Kiu est'as kulp'a, ke traf'is Jiæin tiu akcident'o? Ceter'e tie ne daŭr'as long'e la serv'ad'o; kiam li fin'far'os tiu'n task'o'n, li pov'as ven'i ĉi tie'n.

Kaj vi, bapt'an'in'o, trankvil'iĝ'u, Jiæi est'as san'a knab'o, kaj li ne mal'ĝoj'os, pri tio li jam est'as zorg'int'a. Vi, Madla, ne plor'u, Di'o don'u al vi feliĉ'o'n, kaj kun kiu vi ir'is al la altar'o, kun tiu ir'u en la tomb'o'n.’ Per tiu'j vort'o'j la patr'o don'is al mi la ben'o'n kaj larm'o'j surveŝis li'a'n vizaĝ'o'n. La patr'in'o'j ankaŭ plor'is.

Mi'a patr'in'o, dum'viv'e pri ĉio zorg'em'a, hav'is la kap'o'n plen'a. ’Kia mal'prudent'aĵ'o,’ ŝi riproĉ'is mi'n, ’ŝi tie hav'as eĉ ne kusen'o'n, eĉ ne mastrumilaron, eĉ ne vest'aĵ'o'n, kaj ŝi edz'in'iĝ'as. De kiam mi sur la pied'o'j star'iĝ'is, mi ne vid'is tia'n renvers'it'a'n mond'o'n!’ Mi ricev'is dec'a'n ekip'aĵ'o'n, kaj kiam mi hav'is ĉio'n en ord'o, mi re'ven'is al Jiæi, kaj ne for'las'is li'n ĝis li'a mort'o. Tiu mal'feliĉ'a milit'o, se tiu ne est'us est'int'a, li pov'us ankoraŭ est'i ĉi tie! Jen vi vid'as, ke mi sci'as, mi'a kar'a, kio est'as ĝoj'o kaj kio est'as mal'ĝoj'o, ke mi sci'as, kio est'as jun'ec'o kaj mal'saĝ'o,” fin'is avi'nj'o, met'ant'e kun mild'a rid'et'o la sek'a'n man'o'n sur la oval'a'n brak'o'n de Kristla.

”Vi mult'e sufer'is, avi'nj'o, sed vi tamen est'is feliĉ'a, vi ricev'is tio'n, kio'n la kor'o dezir'is. Se mi sci'us, ke mi eĉ post ĉiu'j sufer'o'j est'os feliĉ'a, mi volont'e ili'n al'port'us, eĉ se mi dev'us atend'i Mílan dum dek kvar jar'o'j,” dir'is Kristla.

”La est'ont'ec'o'n Di'o hav'as en la man'o'j. Kio est'os, tio est'os, tio'n vi, mi'a kar'a, ne evit'os, kaj plej bon'e est'as si'n for'don'i kun firm'a konfid'o en la vol'o'n de Di'o!”

”Kio rest'as ali'a; sed oni oft'e ne pov'as rekosciiĝi, kaj se Jakub est'os varb'it'a, mi ĝem'plor'os. Kun li for'ir'os ĉia ĝoj'o, kun li est'os perd'it'a mi'a sol'a sub'ten'o.”

”Mi hav'as bon'a'n patr'o'n, Di'o li'n por mi konserv'u; sed li tamen jam est'as mal'jun'a, grumbl'em'a. Jam ĉi'jar'e li vol'is sen'ĉes'e, ke mi edz'in'iĝ'u, por ke li'n iu pov'u anstataŭ'i; kio'n mi far'os, se Jakub est'os varb'it'a? Kaj mi tamen ne edz'in'iĝ'os kun ali'a vir'o, eĉ se ĉiu'j kontraŭ mi obstin'iĝ'us; mi labor'os ĝis mort'lac'iĝ'o, por ke pa'ĉj'o ne pov'u grumbl'i, kaj se ne est'os ebl'e — bon'e, mi ne edz'in'iĝ'os.

Ho, avi'nj'o, vi eĉ ne kred'as, kio'n mi sufer'as en tiu gast'ej'o! Ne pens'u pri la labor'o, Di'o gard'u, tiu est'as por mi lud'o, sed pro tio, kio'n mi oft'e dev'as ŝajn'ig'i ne aŭd'i, dolor'as mi'n la kor'o.”

”Mi pet'as vi'n, kiel? Kiom'foj'e mi dir'is al la patr'o:
’Vid'u, pa'ĉj'o, tio kaj tio okaz'as, ne toler'u tia'j'n gast'o'j'n’, sed li ne vol'as perd'i gast'o'j'n, kaj tial li ĉiam dir'as al mi:
’Mi pet'as vi'n, knab'in'o, dir'u kio'n vi vol'as, nur ne est'u mal'ĝentil'a, por ke la gast'o'j ne for'puŝ'iĝ'u, est'as ja ni'a meti'o.’ Mi ne rajt'as est'i mal'ĝentil'a kaj mal'afabl'a; se mi est'as afabl'a, mi far'iĝ'os en ĉiu ajn buŝ'o objekt'o de kalumni'o'j; gaj'a, kant'em'a, kiel mi ĉiam est'is, mi apenaŭ est'os, kio'n do mi far'u? Se est'us nur i'a'j ventbabiluloj, mi baldaŭ ili'n re'bat'us, sed la administr'ant'o kaj la skrib'ist'o el la kastel'o est'as mal'dolĉ'a'j gast'o'j, ili ted'as mi'n kaj naŭz'as. Mi hont'as dir'i al vi tio'n, kiel tiu mal'jun'a kapr'o mi'n persekut'as, kaj ŝajn'as al mi, kvazaŭ iu suflor'us al mi, ke li klopod'os for'ig'i Mílan, ĉar li sci'as, ke li est'as mi'a defend'ant'o, kaj ĉar li tim'as, ke okaz'os al li tio, kio okaz'is al la ital'o. Unu'flank'e li ŝajn'ig'as, kvazaŭ li vol'us far'i komplez'o'n al la vilaĝ'estr'o, aliafianke li si'n venĝ'as pro la fil'in'o, sed ĉiam la ruz'ul'o pens'as pri si mem. Pa'ĉj'o li'n tim'as, kaj la kompat'ind'a pa'nj'o, vi sci'as, kvazaŭ ŝi ne est'us jam sur la mond'o, ŝi pli kuŝ'as ol ir'as, al tiu mi ne pov'as ven'i kun tia afer'o.

Se mi est'us edz'in'o, ĉio est'us ali'a; kiam iu al mi ne plaĉ'us, mi nur dir'us tio'n al Míla, kaj se li ne pov'us li'n for'pel'i, li rigard'us li'n, ke tiu hom'o preskaŭ ne kuraĝ'us mi'n rigard'i. Ho, avi'nj'o, se mi pov'us al vi tio'n el'dir'i, kiel li am'as mi'n, kaj mi li'n; sed tio est'as ne'ebl'a,” kaj la jun'ul'in'o, apog'ant'e la kubut'o'j'n sur la genu'o'j'n, met'is la vizaĝ'o'n en la man'o'j'n kaj silent'is.

En la sam'a moment'o sen'bru'e, ne'rimark'at'e, Míla en'ir'is en la ĝarden'o'n. Li'a bel'a vizaĝ'o est'is dis'fos'it'a de dolor'o, la klar'a'j okul'o'j mal'hel'ig'it'a'j; la kaŝtan'kolor'a'j bukl'o'j, ĉirkaŭ la frunt'o volv'iĝ'int'a'j, est'is for'tond'it'a'j, anstataŭ la fiergajula lutrofelaĵo li hav'is sur la kap'o soldat'a'n ĉap'o'n, sur ĝi fask'o'n da pinglobranĉoj. Barunka li'n tim'is, la man'o'j de avi'nj'o fal'is sur la genu'o'j'n, ŝi'a vizaĝ'o pal'iĝ'is, kaj ŝi mal'laŭt'e dir'is:
”Di'o vi'n konsol'u, knab'o!” Sed kiam Kristla lev'is la kap'o'n, kaj Míla prezent'ant'e al ŝi la man'o'n per voĉ'o preskaŭ sen'son'a dir'is:
”Mi est'as soldat'o, post tri tag'o'j mi dev'os ir'i al Hradec!” ŝi fal'is al li sen sent'o'j en la brak'o'j'n.

La sekv'ant'a'n tag'o'n, kiam avi'nj'o ir'is kiel kutim'e renkont'e al la infan'o'j, ŝi'a unu'a vort'o est'is:
”Diven'u, infan'o'j, kiu est'as ĉe ni?”

La infan'o'j pro surpriz'o iom hezit'is, ili tuj ne diven'is, sed Barunka vok'is:
”Sinjor'o Beyer, ĉu ne, avi'nj'o?”

”Ho, kiel mi ĝoj'as, ni kur'u al li!” kri'is J'a'n kaj ankaŭ jam kur'is kaj Vilém post li tiel, ke ili'a'j pendpoŝoj salt'et'is de la koks'o'j.

Avi'nj'o vok'is, ke ili ir'u kiel hom'o'j, kaj ne kur'eg'u kiel ĉas'best'o'j, sed kie la knab'o'j jam est'is! Preskaŭ sen'spir'e ili en'fal'is en la ĉambr'o'n; la patr'in'o vol'is ili'n riproĉ'i, sed sinjor'o Beyer etend'is al ili la long'a'j'n man'o'j'n, lev'is unu post la ali'a kaj ĉirkaŭ'pren'ant'e ili'n, kis'is ili'a'j'n vang'o'j'n.

”Kaj kio'n vi far'is dum la tut'a jar'o, kiel vi fart'is?” li demand'is per profund'a voĉ'o, kiu en la mal'grand'a spac'o fort'e re'son'is. La knab'o'j ne tuj respond'is, ili'a'j okul'o'j fiks'iĝ'is sur knab'o, aĝ'a proksim'um'e kiel Barunka, kiu star'is apud sinjor'o Beyer. Li est'is bel'a knab'o, tut'e simil'a al la patr'o, escept'e, ke li'a'j membr'o'j ne est'is tiel fort'ost'a'j kiel tiu'j de la patr'o, ke la vang'o'j'n li hav'is flor'ant'a'j, kaj ke el li'a'j okul'o'j radi'is nur infan'a ĝoj'o. ”Ha, vi rigard'as mi'a'n knab'o'n, nu rigard'u do li'n, kaj prezent'u la man'o'j'n unu al la ali'a, por ke vi est'u bon'a'j kamarad'o'j. Li est'as tiu mi'a Orel.” Tiel parol'ant'e, li puŝ'is antaŭ'e'n la fil'o'n, kiu sen'ĝen'e prezent'is la man'o'j'n al la knab'o'j. Tiu'moment'e ven'is Barunka kun avi'nj'o kaj kun Adélka. ”Nu, kaj jen vi vid'as Barunkan, pri kiu mi hejm'e al vi rakont'is, ke ŝi ven'as ĉiam kiel unu'a dezir'i al mi bon'a'n maten'o'n, kiam mi tra'nokt'as ĉi tie. Sed ĉi'jar'e, kiel mi vid'as, est'as ali'manier'e, vi jam ir'as en la lern'ej'o'n, kaj tial Jeník dev'as lev'iĝ'i sam'temp'e kun Barunka. Kaj kiel plaĉ'as al vi en la lern'ej'o, ĉu ne prefer'e vi, J'a'n, promen'us en la arb'ar'o? Vid'u, mi'a Orlík dev'as mi'n sekv'i al embusk'ad'o, sur la mont'o'j'n, li sci'os preskaŭ sam'e paf'i kiel mi,” demand'is kaj sam'temp'e rakont'is la arb'ar'ist'o, ĉirkaŭ'it'a de la infan'o'j.

”Ho, prefer'e ne rakont'u tio'n al ili,” dir'is avi'nj'o; ”Jeník tuj frenez'et'iĝ'os kaj vol'os vid'i la paf'il'o'n de Orel.”

”Nu, kio, li rigard'u ĝi'n; ir'u, Orlík, al'port'u ĝi'n al li, ĝi ja ne est'as ŝarg'it'a.”

”Ĝi ne est'as, pa'ĉj'o; la last'a'n paf'aĵ'o'n mi el'paf'is, kiel vi sci'as, al la kornik'o,” dir'is la knab'o.

”Kaj vi paf'mort'ig'is ĝi'n; per tio vi pov'as fier'iĝ'i, ir'u montr'i ĝi'n al la knab'o'j.” La knab'o'j el'kur'is ĝoj'e kun Orlík el la ĉambr'o; sed avi'nj'o ne pov'is si'n de'ten'i, — kvankam sinjor'o Beyer ŝi'n cert'ig'is, ke Orlík atent'os, ŝi tamen ili'n sekv'is.

”Sed vi nom'iĝ'as kiel bird'o?” dir'is Adélka al Orel*, kiam ili est'is ekster'e, kaj kiam Jeník kun Vilém rigard'is la mort'paf'it'a'n kornik'o'n.

”Mi fakt'e nom'iĝ'as Aurel,” rid'et'is la fil'o al Adélka, ”sed al pa'ĉj'o pli plaĉ'as nom'i mi'n Orel, kaj al mi ankaŭ plaĉ'as; agl'o est'as bel'a bird'o. Ni'a pa'ĉj'o iu'foj'e paf'mort'ig'is agl'o'n.”

”Tio'n mi ankaŭ opini'as,” dir'is J'a'n; ”mi al vi montr'os agl'o'n kaj mult'e da best'o'j, mi hav'as ili'n pentr'it'a'j en libr'o, kiu'n mi last'jar'e ricev'is kiel nom'fest'a'n donac'o'n; ven'u kun mi!” Tio'n dir'int'e, li tir'is la knab'o'n en la ĉambr'o'n, kie li tuj montr'is al li la libr'o'n.

* ”Orel” est'as ”agl'o” en la ĉeĥ'a Al Orel tre plaĉ'is la best'o'j, kaj sinjor'o Beyer ankaŭ rigard'is kun grand'a plaĉ'o unu foli'o'n post la ali'a.

”Tio'n mi ricev'is kiel nom'fest'a'n donac'o'n de la grafi'din'o, kaj ankaŭ mi ricev'is par'o'n da kolomb'o'j de Kristla kaj kunikl'o'j'n de la arb'ar'ist'a famili'o, kaj de avi'nj'o du'dek'krejcer'o'n kaj de la ge'patr'o'j ŝtof'o'n por vest'aĵ'o!” fier'iĝ'is J'a'n.

”Vi est'as feliĉ'a knab'o,” komenc'is sinjor'o Beyer, rigard'ant'e en la libr'o'n, kaj ĵus vid'ant'e vulp'o'n, li rid'et'is:
”Kvazaŭ viv'a; atend'u, fripon'o, mi dev'as al vi re'pag'i!”

Vilém, opini'ant'e, ke tio direkt'iĝ'as al la pentr'it'a, strang'e li'n rigard'is, tiel ke sinjor'o Beyer rid'et'ant'e dir'is:
”Ne tim'u; al tiu ĉi vulp'o mi far'os neni'o'n, sed al unu en la mont'o'j, kiu ĝi'n simil'as, tiu'n mi dev'os pinĉpremi, ĝi far'as al ni mult'e da mal'util'o.”

”Ebl'e Petr ĝi'n kapt'os, mi ir'is kun li met'i la kapt'il'o'j'n, antaŭ ol ni for'ir'is;” dir'is Orel.

”Ho, knab'o, la vulp'o est'as dek'foj'e pli sagac'a ol Petr, ĝi kon'as ruz'aĵ'o'j'n, ke oni eĉ ne pens'us tio'n, kaj precip'e se ĝi jam foj'e est'is en kapt'il'o, kiel tiu kiu'n mi embusk'as.

Kanajl'o, mi logpreparis al ĝi rost'aĵ'o'n, ni opini'is, ke ni cert'e ĝi'n kapt'os; ĝi est'is mal'sat'a, jen kio'n far'is la fripon'o:
for'mord'is si'a'n romp'it'a'n krur'o'n kaj for'kur'is. Nun ni apenaŭ kapt'os ĝi'n, per domaĝ'o hom'o prudent'iĝ'as, kaj vulp'o hav'as cert'e tiom da prudent'o, kiom la hom'o,” rakont'is la arb'ar'ist'o, sen'ĉes'e foli'um'ant'e.

”Jen est'as agl'o, jen!” vok'is la knab'o'j, rigard'ant'e bel'a'n bird'o'n kun dis'met'it'a'j flug'il'o'j, si'n flugĵetanta al akir'ot'aĵ'o.

”Ĝust'e tia'n mi paf'mort'ig'is; ĝi est'is bel'a bird'o, mi preskaŭ bedaŭr'is ĝi'n, sed kio'n far'i, tia okaz'o ĉiu'moment'e ne prezent'iĝ'as. Mi traf'is ĝi'n bon'e; kaj tio est'as ĉef'aĵ'o, nur ne turment'i la best'o'n.”

”Strang'e, ke vi ne bedaŭr'as tiu'n best'ar'o'n, sinjor'o Beyer, mi pov'us neniu'n best'o'n paf'mort'ig'i,” dir'is Barunka.

”Sed tranĉbuĉi vi pov'as,” rid'et'is la arb'ar'ist'o, ”kaj kio est'as pli bon'a, ĉu kiam la best'o, danĝer'o'n ne antaŭ'vid'ant'e, fal'as post unu paf'o, aŭ kiam vi ĝi'n pli fru'e per kapt'ad'o lac'ig'as, per prepar'o'j tim'ig'as kaj nur post'e tranĉbuĉas, oft'e tiel mal'lert'e, ke ĝi du'on'mort'ig'it'a for'flug'as de vi?”

”Ni ne tranĉbuĉas la kort'bird'ar'o'n,” ne'is Barunka, ”tio'n far'as Vorša, tiu ne bedaŭr'as ili'n, kaj ceter'e ili est'as tuj mort'int'a'j.” Ankoraŭ iom da temp'o la infan'o'j si'n amuz'is per la best'o'j, post'e la patr'in'o ili'n vok'is al vesper'manĝ'o.

Ali'foj'e la infan'o'j demand'is sinjor'o'n Beyer pri la mont'o'j, vol'ant'e sci'i, ĉu li vag'ant'e en'ir'is la ĝarden'o'n de Ribrcoul, kaj divers'a'j'n ali'a'j'n afer'o'j'n, sed tiam ili sen'ĉes'e demand'is nur li'a'n fil'o'n Orel, kun grand'a mir'o aŭskult'ant'e, kiam la jun'a knab'o rakont'is al ili pri la danĝer'o'j, kiu'j'n li jam kun la patr'o tra'viv'is pri la best'o'j, kiu'j'n li paf'mort'ig'is, kiam li al ili pri'skrib'is grand'eg'a'j'n neĝ'blok'o'j'n kuŝ'ant'a'j sur la mont'o'j, kiel ili ŝut'kovr'as tut'a'j'n vilaĝ'o'j'n, kiu'j post'e est'as sub ili kvazaŭ en'ter'ig'it'a'j, kiel la hom'o'j, vol'ant'e supr'e'n'ven'i, kutim'e el'ramp'as tra la kamen'tub'o'j, kaj ĉiu dev'as far'i al si la voj'o'n de si'a dom'o.

Sed ĉio ĉi ne tim'ig'is Janon, li tamen nur dezir'is est'i jam tiel aĝ'a, ke li pov'u ek'lern'i ĉe sinjor'o Beyer.

”Kiam vi est'os al ni, tiam pa'ĉj'o send'os mi'n inter'ŝanĝ'e al la arb'ar'ist'o de Riesenburg, por ke mi spert'u ankaŭ la pli facil'a'n meti'o'n arb'ar'ist'a'n.”

”Vi ne sent'os mi'a'n for'est'o'n, ni hav'as ankoraŭ du help'ant'o'j'n; krom tio la frat'o Ĉaeněk est'as grand'a kiel vi, kaj mi'a frat'in'o Maæenka ŝat'os vi'n vid'i,” dir'is Orel.

Dum la infan'o'j, sid'ant'e en la kort'o, aŭskult'is la rakont'ad'o'n de Orel kaj tra la kristal'o'j, kiu'j'n li al'port'is al ili, rigard'is en la lum'o'n, sinjor'o Beyer aŭskult'is avi'nj'o'n, rakont'ant'a pri la inund'o kaj pri la divers'a'j nov'aĵ'o'j, kiu'j okaz'is en la daŭr'o de la tut'a jar'o.

”Kaj ĉu la famili'o de mi'a frat'o en Riesenburg est'as san'a?” demand'is la arb'ar'ist'o.

”Jes, ĝi est'as san'a,” dir'is sinjor'in'o Prošková. ”Anuška kresk'as rapid'e; la knab'o'j ir'as en la lern'ej'o'n en Ĉaervená Hóra, ĝi est'as por ili pli proksim'a ol tiu en la urb'o; mi mir'as, ke la arb'ar'ist'o ankoraŭ ne al'ven'is — li dir'is, ke li ĉi tie halt'os por vi'n salut'i, kiam li ir'os embusk'i. Li est'is ĉi tie maten'e kaj al'port'is al mi sci'ig'o'n el la kastel'o, ke al'ven'is leter'o el Vieno. Mi ir'is tuj en la kastel'o'n kaj ek'sci'is, ke la grafi'din'o fart'as pli bon'e, ke la princ'in'o ebl'e al'vetur'os al la rikolt'fest'o, ke ŝi rest'os proksim'um'e dek kvar tag'o'j'n kaj post'e for'vetur'os al Firenze. Sekv'e mi esper'as, ke pa'ĉj'o rest'os ĉe ni dum la tut'a vintr'o; laŭ'dir'e, la princ'in'o ne kun'pren'os la kort'eg'an'ar'o'n. Post kelk'a'j jar'o'j ni est'os re'foj'e pli long'a'n temp'o'n kun'e.”

Jam long'e sinjor'in'o Prošková ne tiom parol'is, long'e ŝi ne est'is tiel kontent'a, kiel tiu'n tag'o'n, kiam ŝi ricev'is la konsol'a'n nov'aĵ'o'n, ke la edz'o al'vetur'os.

”Ni dank'u Di'o'n, ke tiu fraŭl'in'o sav'iĝ'is de la mal'san'o, est'us grand'a domaĝ'o, se tiu bon'a jun'ul'in'o est'us mort'int'a. Ni ĉiu'j pet'is Di'o'n, ke li help'u ŝi'n; ankoraŭ hieraŭ ĉi tie Cilka plor'is pro ŝi.”

Sinjor'o Beyer demand'is pri la signif'o de ŝi'a rimark'ig'o, kaj avi'nj'o rakont'is al li si'a'n vizit'o'n en la kastel'o, ĉe kiu ŝi kompren'ebl'e atribu'is al la grafi'din'o la merit'o'n, kiu'n ŝi hav'is pri la bon'fart'o de la famili'o de Kudrna.

”Mi aŭd'is,” demand'is la arb'ar'ist'o, ”ke la grafi'din'o est'as fil'in'o —”

”Est'as la bapt'an'o, mi kon'as li'n laŭ la frap'ad'o; nur en'ir'u!” laŭt'e vok'is sinjor'in'o Prošková.

”La hom'o'j hav'as malic'a'j'n buŝ'o'j'n,” avi'nj'o respond'is la demand'o'n de la arb'ar'ist'o; ”kaj kiu marŝ'as en la sun'lum'o, tiu'n sekv'as la ombr'o'j, tio est'as kutim'a afer'o; ne'grav'a, ŝi est'u fil'in'o de kiu ajn.”

La bapt'an'o el Riesenburg en'ir'is la pord'o'n, kaj ambaŭ arb'ar'ist'o'j sincer'e salut'is unu la ali'a'n.

”Kie vi okup'iĝ'is, ke vi tiel long'e ne ven'as?” demand'is avi'nj'o, angor'e ĵet'ant'e rigard'o'n al la paf'il'o, kiu'n la arb'ar'ist'o pend'ig'is sur najl'o.

”Mi hav'is kar'a'n gast'o'n, la administr'ant'o'n, li ven'is por lign'o; li vend'is si'a'n lign'o'n krom'salajr'e ricev'it'a'n, nun li vol'us hav'i lign'o'n anticip'e kaj de'log'i mi'n al mal'honest'aĵ'o'j. Jen, bon'a konsil'ant'o! Mi tuj kompren'is, ke li intenc'as i'o'n simil'a'n, ĉar li ven'is kiel dolĉmienulo. Sed mi dir'is al li la ver'o'n! Mi far'is al li ankaŭ akr'a'n riproĉaludon pri Míla; tiu'n knab'o'n mi bedaŭr'as kaj Kristlan ankaŭ. Hodiaŭ maten'e halt'ant'e ĉe ili por trink'i glas'o'n, mi tim'is pro ŝi'a aspekt'o. Tio'n kaŭz'is tiu mal'ben-” La arb'ar'ist'o frap'is si'a'n buŝ'o'n, re'memor'iĝ'int'e, ke li sid'as ĉe avi'nj'o.

”Kio okaz'is?” demand'is Beyer, kaj avi'nj'o, rakontema, pri'skrib'is al li la rekrut'ig'o'n de Míla kaj ĝi'a'j'n kaŭz'o'j'n.

”Tia ord'o est'as en la mond'o, turn'u vi'n kie'n ajn, ĉie oni trov'as sufer'o'j'n kaj mizer'o'n, kaj inter la grand'a'j kaj inter la mal'grand'a'j, kaj kiu hav'as neniu'n sufer'o'n, tiu ĝi'n al si far'as,” dir'is Beyer.

”Per mal'feliĉ'o kaj dolor'o'j la hom'o pur'ig'as si'n de ĉiu'j mal'pur'aĵ'o'j kiel or'o per fajr'o. Sen dolor'o neni'u ĝoj'o. Se mi sci'us, kiel mi volont'e help'us tiu'n knab'in'o'n; sed tio ne est'as ebl'a. Ŝi dev'as dum'e sufer'i, kiom ŝi pov'os. La plej terur'a moment'o atend'as ŝi'n morgaŭ, kiam Míla for'vetur'os.”

”Do, li for'vetur'os jam morgaŭ?” mir'is la arb'ar'ist'o; ”nu, en kia rapid'o! Kie'n li ven'os?”

”Ni far'os do la sam'a'n vojaĝ'o'n, nur kun tiu diferenc'o, ke mi kun flos'ist'o'j sur la akv'o, kaj li sur la ter'o.”

La knab'o'j al'kur'is en la ĉambr'o'n; J'a'n kaj Vilém montr'is al la arb'ar'ist'o la kornik'o'n, kiu'n Orlík paf'mort'ig'is, dum Orlík rakont'is al la patr'o, ke ili est'is apud la kluz'o kaj ke ili tie vid'is la frenez'a'n Viktorkan.

”Ver'e, la mizer'ul'in'o, pli bon'e ŝi fart'us en la ter'o, ol ŝi fart'as sur la ter'o,” respond'is avi'nj'o. ”Sed, ŝi jam kaduk'iĝ'as, ŝi mal'jun'iĝ'as; mal'oft'e oni ŝi'n aŭd'as kant'i, krom dum la hel'a'j nokt'o'j.”

”Sed ĉe la kluz'o ŝi tamen sid'as, rigard'ant'e en la akv'o'n, oft'e eĉ pli long'e ol ĝis la nokt'o'mez'o,” dir'is la arb'ar'ist'o. ”Hieraŭ mi preter'ir'is ŝi'n, ŝi ŝir'is salik'a'j'n verg'o'j'n kaj ĵet'is ili'n en la akv'o'n; est'is jam mal'fru'e. ’Kio'n vi far'as?’ mi dir'as. Ŝi silent'as, mi demand'as ŝi'n de'nov'e, tiam ŝi turn'as si'n al mi, kaj bril'ig'as la okul'o'j'n; mi opini'is, ke ŝi si'n ĵet'os kontraŭ mi'n, sed ĉu pro tio, ke ŝi mi'n re'kon'is, aŭ kio tra'flug'is ŝi'a'n kap'o'n, ŝi re'turn'is si'n al la akv'o kaj de'nov'e ĵet'is unu verg'o'n post la ali'a trans la kluz'o'n.

Kelk'foj'e oni neniel sukces'as kun ŝi trakt'i. Mi bedaŭr'as ŝi'n, mi dezir'as al ŝi fin'iĝ'o'n de tiu mizer'a viv'ad'o, sed se mi ne vid'us ŝi'n sid'i ĉe la kluz'o, se mi embusk'ant'e ne aŭd'us ŝi'a'n kant'o'n, io mank'us al mi; mi sopir'us al ŝi,”

”Kiam oni kutim'iĝ'is je io, mal'facil'e est'as mal'kutim'iĝ'i,” dir'is Beyer, met'ant'e ard'a'n tindr'o'n en la mal'long'a'n dratligitan argil'a'n pip'o'n, kaj kelk'foj'e el'las'int'e dens'a'j'n fum'nub'o'j'n, li daŭr'ig'is:
”Ĉu je hom'o, je best'o aŭ je objekt'o. Ekzempl'e mi kutim'iĝ'is, kiam mi ek'ir'as, je ĉi tiu pip'o; mi'a patr'in'o fum'is simil'a'n, kvazaŭ mi ŝi'n vid'us sid'ant'a ĉe la sojl'o.”

”En la mont'ar'o la vir'in'o'j mult'e fum'as, precip'e la mal'jun'a'j, nur per tio de la vir'o'j diferenc'ant'e, ke ili fum'as anstataŭ tabak'o ter'pom'a'n foli'aĵ'o'n kaj, se ili ricev'as, foli'o'j'n de amar'a ĉeriz'uj'o.”

”Mi ne opini'as, ke tio est'as bon'gust'a,” dir'is la arb'ar'ist'o, ankaŭ bruletigante tabak'o'n, sed en pentr'it'a porcelanpipo.

dir'is nun Beyer, ”sur kiu'j mi ĉiam preter'ir'e halt'as, kiu'j'n mi ek'am'is, ĉar ili re'memor'ig'as mi'n aŭ pri iu'j person'o'j, aŭ pri agrabl'a'j kaj mal'agrabl'a'j cirkonstanc'o'j de mi'a viv'o. Se mank'us sur tiu'j lok'o'j eĉ unu arb'o, eĉ unu arb'et'aĵ'o, io mank'us al mi. Sur unu lok'o — abrupt'a alt'aĵ'o — star'as izol'a pice'o, est'as mal'jun'a arb'o, ĝi'a'j branĉ'o'j sur unu flank'o klin'iĝ'as super profund'a abism'o, en kies fend'eg'o'j sporad'e kresk'as filik'o aŭ juniper'a'j arbust'o'j, kaj fund'e ĵet'iĝ'as river'o trans rok'aĵ'o'j, form'ant'e vic'o'n da akv'o'fal'o'j. Mi ne sci'as, kiel okaz'is, sed al tiu lok'o mi ĉiam vag'as, kiam io mi'n turment'as kaj iu mal'feliĉ'o mi'n traf'as. Tiel kiam mi si'a'temp'e am'ind'um'is mi'a'n edz'in'o'n kaj opini'is, ke mi ŝi'n ne ricev'os; ŝi'a'j ge'patr'o'j malhepis kaj nur pli post'e konsent'is. Tiel kiam mort'is mi'a plej'aĝ'a fil'o, kaj kiam mort'is mi'a mal'jun'a patr'in'o. Ĉiu'foj'e mi el'ir'is el la dom'o, vag'is sen'cel'e, rigard'is nek dekstr'e'n nek mal'dekstr'e'n, kaj preter'vol'e la krur'o'j port'is mi'n en la sovaĝ'a'n val'o'n, kaj kiam mi trov'iĝ'is super la profund'eg'aĵ'o ĉe la trist'a pice'o, kiam mi vid'is antaŭ mi la mont'pint'o'j'n, unu super la ali'a:
kvazaŭ pez'o fal'us de mi, mi ne hont'is plor'i.

Kiam mi ĉirkaŭ'pren'is la mal'glat'a'n trunk'o'n de la arb'o, ŝajn'is al mi, ke est'as en ĝi viv'o, ke ĝi kompren'as mi'a'n plend'ad'o'n, kaj ĝi'a'j branĉ'o'j de temp'o al temp'o murmur'is al mi, kvazaŭ kun mi ĝem'ant'e kaj rakont'i al mi vol'ant'e pri simil'a'j dolor'o'j.”

Beyer silent'is, li'a'j grand'a'j okul'o'j est'is turn'it'a'j al la lum'o brul'ant'a sur la tabl'o, el la buŝ'o anstataŭ vort'o'j flu'is al la plafon'o delikat'a'j fum'nub'o'j, akompan'at'a'j de li'a'j pens'o'j.

”Ver'e, iam ŝajn'as, kvazaŭ la arb'o'j est'us viv'ant'a'j,” dir'is la arb'ar'ist'o el Riesenburg. ”Mi sci'as tio'n laŭ'spert'e.

Foj'e — de tiam pas'is jam kelk'a'j jar'o'j — mi destin'is arb'o'j'n por fal'ig'ad'o. La gard'ist'o ne pov'is ir'i, sekv'e mi ir'is inspekt'i la fal'ig'ad'o'n. La arb'o'hak'ist'o'j ven'as kaj prepar'iĝ'as por fal'ig'i unu'e bel'a'n betul'o'n; eĉ ne difekt'o'n ĝi hav'is kaj bel'e star'is kiel virg'ul'in'o. Mi fiks'e rigard'is ĝi'n, kaj tiam ŝajn'is al mi — est'as rid'ind'e, sed mi hav'is tiu'n impres'o'n — kvazaŭ ĝi klin'iĝ'us al mi'a'j pied'o'j, kvazaŭ ĝi per la branĉ'o'j mi'n ĉirkaŭ'pren'us, kaj en la orel'o'j'n son'is al mi:
’Kial vi vol'as mort'ig'i mi'a'n jun'a'n viv'o'n, kio'n mi far'is al vi?’ En tiu moment'o ek'knar'is la dent'rand'o de seg'il'o sur la ŝel'o kaj en'penetr'is ĝi'a'n korp'o'n. Mi ne sci'as, ĉu mi kri'is, sed tio'n mi sci'as, ke mi vol'is mal'help'i la arb'o'hak'ist'o'j'n, ke ili plusegu, sed kiam ili mi'n kun mir'o rigard'is, mi hont'is kaj las'is ili'n labor'i, rapid'e for'ir'ant'e en la arb'ar'o'n. Tut'a'n hor'o'n mi vag'is, kaj sen'ĉes'e mi'n persekut'is tiu pens'o, ke mi'n la betul'o pet'is, ke mi ne detru'u ĝi'a'n viv'o'n. Kiam mi fin'e venk'is mi'a'n ekscit'iĝ'o'n kaj ven'is al tiu lok'o, ĝi est'is fal'ig'it'a, eĉ ne foli'o sur ĝi mov'iĝ'is, kiel sen'viv'a korp'o ĝi kuŝ'is. Mi'n kapt'is pent'o, kvazaŭ mi est'us far'int'a mort'ig'o'n. Dum kelk'a'j tag'o'j mi est'is mal'bon'humor'a, sed mi al neni'u far'is pri tio alud'o'n, kaj se ni ne est'us ĝust'e hodiaŭ direkt'iĝ'int'a'j al tiu tem'o, mi neniam est'us tio'n alud'int'a.”

”Io simil'a okaz'is iam ankaŭ al mi,” komenc'is per si'a profund'a voĉ'o Beyer. ”Mi dev'is liver'i ĉas'aĵ'o'n al la administr'ej'o. Mi ir'as do ĉas'i. Jen ven'as al mi paf'distanc'e kapreol'in'o. Bel'a best'o, kvazaŭ eltornita. Ŝi gaj'e ĉirkaŭ'rigard'is en la arb'ar'o kaj paŝt'is si'n. Mi'n kapt'is bedaŭr'o, sed mi pens'is:
Kia naiv'aĵ'o, ĉu tio hav'as senc'o'n? Mi paf'is, sed mi'a man'o trem'is, mi traf'is la kapreol'in'o'n en la krur'o'n, ŝi fal'is kaj ne pov'is for'kur'i. La hund'o kur'eg'is al ŝi, sed mi ĝi'n mal'help'is, io mi'n admon'is, ke mi ne las'u far'i al ŝi mal'util'o'n. Mi ir'is al ŝi, kaj mi ne pov'as dir'i, kiel dolor'e mi'n tiu best'o rigard'is, pet'e kaj plend'e. Rapid'e mi el'ŝov'is la tranĉ'il'o'n kaj en'puŝ'is ĝi'n en ŝi'a'n kor'o'n; ŝi'a'j membr'o'j trem'is, ŝi mort'is. Sed mi ek'plor'is kaj de tiu temp'o — nu, kial mi hont'u pro tio —.”

”Bon'e vi dir'is:
Kiam ajn mi cel'as, mi vid'as antaŭ mi la vund'it'a'n kapreol'in'o'n, ŝi'a'j'n plend'a'j'n okul'o'j'n, mi tim'as, ke mi mal'traf'os, ke mi vund'os la best'o'n; mi prefer'as ne paf'i.”

”Mi konsil'as al vi, ke vi paf'mort'ig'u nur la mal'bon'a'j'n best'o'j'n kaj la bon'a'j'n vi las'u, est'as domaĝ'e, se tiu'j mort'as,” aŭd'iĝ'is Vilém, kiu preskaŭ larm'is.

”Neni'u best'o est'as tiel bon'a, ke ĝi ne est'u mal'bon'a, kaj mal'e neni'u est'as tiel mal'bon'a, ke ĝi ne est'u bon'a, sam'e kiel tio est'as ĉe la hom'o'j. Est'as erar'o, se ni opini'as, ke tiu best'o, kiu hav'as bel'a'n, mild'a'n aspekt'o'n, dev'as est'i ankaŭ bon'a, kaj ke tiu, kiu ne plaĉ'as al ni, est'as mal'bon'a. La aspekt'o oft'e mensog'as. Okaz'as, ke la hom'o tio'n, kio est'as al li mal'agrabl'a, kio li'n ne kor'tuŝ'as, pli facil'e pri'plor'as kaj eĉ ne tiel bedaŭr'as, kiel tio'n, kio est'as bel'a, kio plaĉ'as al li, kaj tial li oft'e trakt'as tio'n mal'just'e.

Mi est'is iam en Hradec antaŭ mort'ekzekut'o de du krim'ul'o'j. Unu est'is bel'a, sed la ali'a est'is mal'bel'eg'a, mal'mild'a, sovaĝ'a. La unu'a mort'ig'is si'a'n kamarad'o'n opini'ant'e, ke li for'log'is de li li'a'n am'at'in'o'n. La ali'a de'ven'is el ni'a region'o; mi ir'is al li, kiam li est'is jam kondamn'it'a, en mal'liber'ej'o'n, por li'n demand'i, ĉu li dezir'as i'o'n dir'ig'i al si'a famili'o, ke mi volont'e tio'n komunik'us. Li rigard'is mi'n, sovaĝ'e li ek'rid'is, post'e li sku'is la kap'o'n kaj dir'is:
’Al kiu mi i'o'n dir'ig'u, kiu'n mi salut'u? Mi kon'as neniu'n.’ Li for'turn'is si'n de mi, met'is la vizaĝ'o'n en la man'o'j'n kaj sid'is iom da temp'o sen'mov'e; post'e li salt'e lev'iĝ'ant'e star'iĝ'is kun inter'plekt'it'a'j brak'o'j antaŭ mi, demand'ant'e:
’Hom'o, ĉu vi far'os al mi, kio'n mi de vi postul'os?’ — ’Mi far'os, tre volont'e,’ mi dir'as kaj mi prezent'is al li la man'o'n. En tiu moment'o aper'is en li'a vizaĝ'o tia sen'mezur'a dolor'o, ke mi est'us por li ĉio'n far'int'a; li'a vizaĝ'o perd'is ĉi'a'n abomen'o'n, nur kompat'o'n ĝi vek'is kaj part'o'pren'em'o'n. Li cert'e bon'e en'rigard'is en mi'a'n kor'o'n, ĉar li fort'e kaj rapid'e kapt'is mi'a'n man'o'n, prem'is ĝi'n kaj per emoci'plen'a voĉ'o li dir'is:
’Se vi est'us pov'int'a tiel al mi prezent'i la man'o'n antaŭ jar'o'j, mi ne est'us ĉi tie. Kial ni ne renkont'is unu la ali'a'n? Kial renkont'is mi'n nur tia'j hom'o'j, kiu'j mi'n pied'prem'is en polv'o'n, kiu'j pro mi'a vizaĝ'o mi'n mok'is, kiu'j mi'n nutr'is per absint'o kaj venen'o! La patr'in'o mi'n ne am'is, la frat'o mi'n el'pel'is, la frat'in'o pro mi hont'is, kaj tiu, pri kiu mi opini'is, ke ŝi mi'n am'as, por kiu mi risk'is la viv'o'n, por kies unu'sol'a afabl'a rid'et'o mi est'us de'ŝir'int'a la blu'aĵ'o'n de la ĉiel'o, pro kiu mi tiom'foj'e bedaŭr'is, ke mi ne hav'as dek viv'o'j'n, por ili'n ofer'i por ŝi'a am'o, tiu nur ŝerc'mok'is mi'n, kaj kiam mi vol'is aŭd'i el ŝi'a buŝ'o, kio'n ĉiu'j rakont'is unu al ali'a, ŝi per hund'o el'pel'is mi'n tra la pord'o,’ kaj tiu sovaĝ'a hom'o plor'is kiel infan'o. Post moment'o li for'viŝ'is la larm'o'j'n, pren'is mi'n je la man'o kaj al'don'is mal'laŭt'e:
’Kiam vi est'os en la ĉas'region'o de Maršov, ir'u en la sovaĝ'a'n val'o'n, super la profund'eg'aĵ'o star'as izol'a pice'o, al tiu al'port'u mi'a'n salut'o'n kaj al tiu'j rab'a'j bird'o'j, kiu'j ĉirkaŭ'flug'as ĝi'n, kaj al tiu'j alt'a'j mont'o'j. Sub ĝi'a'j branĉ'o'j mi dorm'is dum mult'e da jar'o'j, al ĝi mi dir'is, kio'n neni'u sci'u, sub ĝi mi ne est'is tia mizer'a Lazaro, mi est'is —’ Li silent'is, li sid'iĝ'is de'nov'e sur la benk'o kaj ne parol'is plu, nek mi'n rigard'is. Mi for'ir'is de li dolor'e kor'tuŝ'it'a:
oni insult'is, oni mal'ben'is tiu'n mal'bel'ul'o'n, ke li merit'as la mort'o'n, ke la krimuleco vid'iĝ'as en li'a'j okul'o'j, ke li vol'as vid'i nek la pastr'o'n, nek iu'n ali'a'n, ke li kontraŭ la hom'o'j el'met'as la lang'o'n kaj ke li ir'as al la mort'o kiel al kermes'o. Tiu'n bel'a'n oni bedaŭr'is, si'n inter'puŝ'ant'e por hav'ig'i al si la kant'o'n, kiu'n li verk'is en arest'ej'o, kaj ĉiu dir'is, ke li ricev'u amnesti'o'n, ĉar li mort'ig'is la kamarad'o'n nur pro ĵaluz'o, sed ke tiu ali'a kontraŭ'e pro nur'a malic'o paf'mort'ig'is la knab'in'o'n, kiu neniel kontraŭ li kulp'iĝ'is, kaj ke li mort'ig'is hom'o'j'n. Tiel juĝ'as ĉiu laŭ si'a sent'o; kiom da kap'o'j tiom da ĉap'o'j; ĉiu okul'o vid'as la afer'o'n ali'e, kaj est'as mal'facil'e difin'i:
jen, tio est'as tia kaj ne dev'as est'i ali'a. Nur Di'o kon'as la mond'o'n, li en'rigard'as en la plej sekret'a'j'n kaŝ'ej'o'j'n de la hom'a kor'o kaj juĝ'as ili'n; li kompren'as la parol'o'n de la best'o'j, antaŭ li est'as klar'a la kalik'o de ĉiu plant'o, li kon'as la voj'o'j'n de ĉiu skarab'o, la susur'ad'o de la vent'o direkt'iĝ'as laŭ li'a ordon'o, la akv'o'j flu'as, kie'n li destin'is al ili la voj'o'n.”

La arb'ar'ist'o re'foj'e ek'silent'is, la fajr'o esting'iĝ'is en li'a pip'o; li'a okul'o bel'e bril'is, la vizaĝ'o simil'is mont'ar'a'n val'o'n, lum'ig'it'a'n per mild'a bril'o de aŭtun'a sun'o, en kiu tamen ankoraŭ est'as sufiĉ'e da verd'aĵ'o kaj da flor'o'j, kvankam sur la alt'aĵ'o'j kuŝ'is neĝ'o.

Ĉiu'j rigard'is atent'e sinjor'o'n Beyer, ĝis avi'nj'o aŭd'iĝ'is:
”Vi est'as prav'a, sinjor'o Beyer; est'as agrabl'e aŭskult'i vi'a'n rakont'ad'o'n, kiel klar'ig'o'n de la Sankt'a Skrib'o. Sed est'as temp'o kuŝ'ig'i la infan'o'j'n; vi'a fil'o est'as cert'e lac'a de la vojaĝ'o, vi ankaŭ; morgaŭ ni rakont'os al ni la ceter'o'n.”

”Tiu'n kornik'o'n don'u al mi, Orlík, por la guf'o, por kio ĝi util'os al vi?” dir'is la arb'ar'ist'o, met'ant'e la paf'il'o'n sur la ŝultr'o'n.

”Por morgaŭ mi liber'ig'is ili'n de tiu dev'o, por ke ili pov'u kun'est'i kun la gast'o,” dir'is la patr'in'o.

”Nu, mi las'os mi'a'j'n bub'o'j'n ankaŭ hejm'e, por ke vi bon'e amuz'iĝ'u. Do ven'u, bon'a'n nokt'o'n! Fart'u bon'e!”

La afabl'a valfrato, kiel li'n sinjor'o Beyer iu'foj'e nom'is, prezent'is al la amik'o'j la man'o'n, al'vok'is si'a'n Hektor'o'n, kiu al Orlík tre plaĉ'is, kaj el'ir'is.

Jam maten'e, antaŭ ol la infan'o'j si'n vest'is, Orlík star'is sur la flos'o, per kiu ili est'is al'bord'iĝ'int'a'j. Post maten'manĝ'o sinjor'o Beyer ir'is kun la knab'o'j en la arbaristejon, avi'nj'o kun Barunka kaj Adélka ir'is en la gast'ej'o'n adiaŭ'i Mílan. La gast'o'ĉambr'o est'is plen'plen'a; est'is tie la patr'in'o'j kaj la patr'o'j de la adiaŭ'ant'a'j soldat'o'j, kamarad'o'j, frat'in'o'j kaj kon'at'o'j. Kvankam iu'j konsol'is la ali'a'j'n, kvankam la gast'ej'estr'o kaj Kristla ne sufiĉ'is por kranverŝi, — eĉ Míla help'is serv'i la gast'o'j'n, — kvankam la jun'ul'ar'o kant'is gaj'a'j'n soldat'a'j'n kant'o'j'n, por si'n kuraĝ'ig'i, tamen ĉio est'is van'a; eĉ ne unu ebri'iĝ'is, kiel okaz'e de rekrut'iĝ'o. Tiam ili ornam'is la ĉap'o'j'n per verd'a'j pinglobranĉoj, ĝoj'kri'is petol'e, trink'is, kant'is por super'i kaj venk'i la tim'o'n kaj sen'kuraĝ'ec'o'n. Eĉ la plej bel'kresk'a kaj la plej bel'a jun'ul'o hav'is ja ankoraŭ iom da esper'o. Krom tio flat'is ili'n la bedaŭr'ad'o de la knab'in'o'j, ili ĝoj'is pro la am'o de la ge'patr'o'j, kiu en tia'j moment'o'j supr'e'n el'ŝpruc'as kiel varm'a font'o, kaŝ'it'a intern'e de la ter'o, ili fier'iĝ'is pro la pri'juĝ'o'j de la kon'at'o'j:
”Ho, tiu ne re'ven'os, tia knab'o — rekt'a kiel pin'o — tia'j'n soldat'o'j'n ili ŝat'as.” Per tia'j dolĉ'a'j gut'o'j la vant'ec'o mild'ig'is la mal'dolĉ'a'n trink'aĵ'o'n, kiu'n la ne'evit'ebl'a dev'o met'is antaŭ ili'n; kaj mal'e tio, kio dolĉ'ig'is al la san'a'j, bel'a'j knab'o'j tiu'n mal'gaj'a'n voj'o'n, tio ĝi'n mal'facil'ig'is al tiu'j, kiu'j ne bezon'as tim'i, kiu'j konsci'is pri si'a'j korp'difekt'o'j. Kelk'a'j vant'ul'o'j ĝi'n tiel dolor'e toler'is, ke ili est'us prefer'int'a'j far'iĝ'i soldat'o'j ol aŭskult'i la kri'o'j'n:
”Pro vi ne bezon'as plor'i la patr'in'o, vi ne ĵur'os je tambur'o, vi ne ating'as la ŝtrumptenilon de hund'o;” aŭ ”Knab'o! las'u vi'n rekrut'ig'i al la rajd'ist'o'j, vi hav'as krur'o'j'n kiel la bov'o korn'o'j'n,” kaj simil'a'j'n mok'ŝerc'o'j'n, per kiu'j oni ili'n regal'is.

Avi'nj'o en'ir'is en la gast'ej'o'n, sed ne ir'is en la ĉambr'o'n; ne tial, ke tie est'is sufok'ig'a atmosfer'o, sed pez'a nub'o da dolor'o, kiu prem'is la kor'o'j'n de ĉiu'j kaj kovr'is kiel vual'o la vizaĝ'o'j'n, ŝi'n aflikt'is. Ŝi kompren'is, kio'n sent'as la mal'ĝoj'ig'it'a'j patr'in'o'j, el kiu'j unu inter'plekt'is la man'o'j'n en mut'a dolor'o, ali'a sen'voĉ'e plor'is aŭ laŭt'e ĝem'plend'is; kio'n sent'as la jun'ul'in'o'j, kiu'j si'n ĝen'as montr'i si'a'n mal'ĝoj'o'n, kaj tamen ne pov'as sen'plor'e rigard'i la pal'a'j'n jun'ul'o'j'n, kiu'j trink'ant'e far'iĝ'as pli mal'gaj'a'j kaj vol'ant'e kant'i ne pov'as el'puŝ'i la voĉ'o'n. Ŝi kompren'is, kio'n sent'as la patr'o'j nub'mien'e sid'ant'a'j ĉe la tabl'o, kiu'j neni'o'n parol'as kaj pri neni'o ali'a pens'as, ol kie trov'i est'ont'e kompens'o'n por la labor'em'a'j jun'ul'o'j, kiu'j est'is ili'a dekstr'a man'o, kiel ne mal'ĝoj'i sen ili, kiel ne sent'i ili'a'n dek'kvar'jar'a'n for'est'ad'o'n. Avi'nj'o sid'iĝ'is kun la infan'o'j en la ĝarden'o.

Post moment'o ven'is tie'n Kristla turment'it'a, plormalseka, pal'a kiel mur'o. Ŝi vol'is parol'i, sed ŝi'a'n brust'o'n prem'is ŝton'o kaj la gorĝ'o'n ŝi hav'is kvazaŭ ŝnur'lig'it'a'n, ŝi ne pov'is dir'i eĉ vort'o'n. Ŝi apog'is si'n je trunk'o de flor'ant'a pom'arb'o. Est'is la sam'a pom'arb'o, trans kiu'n ŝi dum la fest'o de sankt'a Johano ĵet'is la flor'kron'o'n. Ĝi trans'flug'is, kaj nun, kiam est'is plen'um'ot'a la esper'o pri kun'iĝ'o kun la am'at'o, ŝi dev'is adiaŭ'i. Ŝi kovr'is si'a'n vizaĝ'o'n per blank'a antaŭ'tuk'o kaj laŭt'e ek'plor'is. Avi'nj'o ŝi'n ne mal'help'is.

Al'ven'is Míla. Kie'n mal'aper'is tiu flor'ant'a vizaĝ'o, tiu viv'ec'o de la okul'o'j! Li est'is kvazaŭ skulpt'it'a el marmor'o. Silent'e li prezent'is al avi'nj'o la man'o'n, silent'e li ĉirkaŭ'pren'is ls am'at'a'n knab'in'o'n, kaj el'tir'ant'e el la brust'o brod'it'a'n naz'tuk'o'n, kiu'n ĉiu jun'ul'o ricev'as de si'a knab'in'o kiel pruv'o'n de la am'o, viŝ'is per ĝi si'a'j'n okul'o'j'n. Ili ne dir'is unu al la ali'a, kiel profund'a est'as la kor'dolor'o, sed kiam ek'son'is el la gast'ej'o strof'o de la kant'o:
”Pro ni'a dis'iĝ'o du kor'o'j mal'ĝoj'os, du kor'o'j, kvar okul'o'j tag'e'nokt'e plor'os,” Kristla ĉirkaŭ'pren'is fort'e si'a'n am'at'o'n kaj ĝemplorante kaŝ'is la vizaĝ'o'n sur li'a brust'o. Tiu kant'o est'is re'son'o de la melodi'o, kiu son'is ankaŭ en ili'a'j kor'o'j sen'ĉes'e.

Avi'nj'o star'iĝ'is, sur ŝi'a vang'o flu'is larm'o, ankaŭ Barunka plor'is. La mal'jun'ul'in'o, met'ant'e la man'o'n sur la ŝultr'o'n de Míla, dir'is emoci'e:
”Di'o vi'n akompan'u kaj konsol'u, Jakub! Far'u, kio'n vi dev'as, volont'e, kaj ĝi ne ŝajn'os al vi mal'facil'a. Se Di'o sukces'ig'os mi'a'n intenc'o'n, vi'a dis'iĝ'o ne daŭr'os long'e. Esper'u! Knab'in'o, se vi li'n am'as, ne pli'pez'ig'u li'a'n kor'o'n per vi'a plend'ad'o. Adiaŭ!”

Tio'n dir'ant'e, ŝi far'is al Míla sign'o'n de kruc'o, prem'is li'a'n man'o'n, rapid'e si'n for'turn'is kaj pren'ant'e la knab'in'o'j'n je la man'o'j ŝi ir'is hejm'e'n kun tiu dolĉ'a konsci'o, ke ŝi konsol'is la mal'ĝoj'ig'it'a'j'n.

La ge'am'ant'o'j, en kies kor'o'j'n la vort'o'j de avi'nj'o fal'is kiel ros'o sur velk'ant'a'n flor'o'n, vok'ant'e ĝi'n al nov'a viv'o, ten'is si'n ĉirkaŭ'pren'it'a'j sub la flor'ant'a pom'arb'o, kies flor'o'j sku'at'a'j de la vent'o fal'is de supr'e sur ili'n. Antaŭ la gast'ej'o ek'bru'is grenveturilo, al'vetur'int'a por la soldat'o'j, de la kort'o ek'son'is vok'ad'o:
”Míla! — Kristla!” Sed ili ne aŭd'is. Ili ten'is si'n reciprok'e en la brak'o'j — kiel do ili atent'u pri la mond'o — unu en la ali'a ĉirkaŭ'pren'is si'a'n tut'a'n mond'o'n.

Post'tag'mez'e adiaŭ'is ankaŭ sinjor'o Beyer de la afabl'a'j gast'ig'ant'o'j. Sinjor'in'o Prošková, kiel kutim'e, plen'ŝtop'is al la patr'o kaj al la fil'o per manĝ'aĵ'o'j la sakvalizojn proviz'e por la vojaĝ'o. Ĉiu el la knab'o'j don'is i'o'n al Orel memordonance, Barunka ĉapel'ruband'o'n, al Adélka avi'nj'o konsil'is, kiam ŝi demand'is, kio'n ŝi don'u, ke ŝi donac'u la roz'o'n, kiu'n ŝi ricev'is de la grafi'din'o.

”Sed vi dir'is, ke mi ĝi'n port'os ĉe la zon'o, kiam mi est'os grand'a,” dir'is la knab'in'o. ”Ĝi est'as tiel bel'a.”

”Tio'n, kio'n vi am'as kaj ŝat'as, vi dev'as don'i al kar'a gast'o, se vi vol'as li'n honor'ig'i. Don'u ĝi'n al li, por la knab'in'o'j plej dec'as prezent'i flor'o'n.”

”Ho, mi'a kar'a Adélka, mi ne sci'as, kiel long'e tiu roz'o posed'os si'a'n bel'ec'o'n. Orel est'as sovaĝ'a bird'o, la tut'a'n tag'o'n li kur'as sur rok'o'j kaj alt'aĵ'o'j, en pluv'o kaj vent'o,”

”Ne zorg'u, pa'ĉj'o,” dir'is la knab'o, rigard'ant'e kun plezur'o la donac'o'n; ”labor'tag'e, kiam mi est'os en la mont'o'j, mi bon'e ĝi'n kaŝ'os, nur dum la fest'o'j mi ĝi'n fier'e port'os, kaj tiel ĝi rest'os ĉiam bel'a.

Adélka est'is kontent'a. Neni'u supoz'is, ke ŝi mem est'as tiu roz'o, je kiu Orel iam ek'sopir'os, kiu'n li al si for'port'os sur la neĝopintajn mont'o'j'n kaj en la arb'ar'a kaŝ'ej'o kultur'os por si'a plezur'o, ke ŝi'a am'o est'os lum'o kaj feliĉ'o de li'a viv'o.

XVI

Jam pas'is Pentekost'o, kiu'n avi'nj'o nom'is ”verd'a”, ebl'e tial, ĉar ŝi per betul'a'j majbranĉoj ornam'is la tut'a'n dom'o'n intern'e kaj ekster'e, tiel ke ĉe la tabl'o kaj en la ĉambr'o ĉiu'j est'is sub verd'aĵ'o. Jam pas'is ankaŭ la bel'a fest'o de Kristkorpo kaj tiu de Johano Baptist'o. La alaŭd'o ne kant'is plu en la arb'et'aĵ'o, la hirund'o'j instru'is al si'a'j id'o'j la unu'a'j'n flug'prov'o'j'n el sub la tegment'o, sur la bak'forn'o apud la kat'o'j kuŝ'is la majkatido, kun kiu Adélka tiel ŝat'is karesludi. Ŝi'a nigr'a kok'in'o konduk'is jam la plen'kresk'int'a'j'n kok'id'o'j'n, kaj Sultán kun Tyrl de'nov'e salt'is ĉiu'nokt'e en akv'o'n persekut'ant'e mus'o'j'n, kio liver'is al mal'jun'a'j ŝpin'ist'in'o'j motiv'o'n al rakont'ad'o, ke sur la pont'o apud Staré bělidlo aper'as niks'o.

Adélka konduk'is kun Vorša la makul'hav'a'n bov'in'o'n sur la paŝt'ej'o'n, ir'is kun avi'nj'o kolekt'i kresk'aĵ'o'j'n, aŭ sid'is apud ŝi sur la kort'o sub la tili'o, kies flor'o'j'n avi'nj'o ankaŭ jam sek'ig'is, kaj leg'is al ŝi el libr'o. Kaj vesper'e, kiam ili kun'e ir'is renkont'e al la infan'o'j, ili far'is flank'e'n'ir'o'n trans la kamp'o'j'n; avi'nj'o inspekt'is si'a'n lin'o'n, kun plezur'o rigard'is la vast'a'j'n kamp'o'j'n de la nobel'a bien'eg'o, sur kiu'j rapid'e flav'iĝ'is la pez'a'j spik'o'j, kaj kiam la vent'o ili'n ond'ig'is, ŝi eĉ ne pov'is de ili for'turn'i la okul'o'j'n.

Ŝi dir'is al Kudrna, kiu kutim'e al'iĝ'is al ŝi, kiam li ĉirkaŭ'ir'is la kamp'o'j'n:
”Kiel ĝoj'ig'a est'as tiu di'a ben'aĵ'o; gard'u ĝi'n Di'o antaŭ katastrof'o.”

”Ver'e, est'as grand'a varm'eg'o,” dir'is Kudrna, direkt'ant'e ĉe tio la okul'o'j'n al la ĉiel'o.

Kiam ili preter'ir'is la pizokampon, li ne forges'is kolekt'i por Adélka iom da jun'a'j legom'o'j, kaj ĉiam li kontent'ig'is si'a'n konscienc'o'n per tio, ke eĉ ne la princ'in'o tio'n kontraŭ'dir'us, ”ĉar ŝi am'as avi'nj'o'n kaj la infan'o'j'n”.

Barunka ne port'is plu al la frat'in'o pec'o'j'n da gliciriz'o aŭ da karamel'o, kiu'n ŝi aŭ por krejcer'o aĉet'is, aŭ de la knab'in'o'j ricev'is por farad'o de german'a'j lecion'o'j. Tuj, kiam la vend'ist'in'o ne mal'proksim'e de la lern'ej'o met'is ĉeriz'o'j'n, la infan'o'j regul'e ĉiu'n tag'mez'o'n el'spez'is por ili krejcer'o'n. Ir'ant'e hejm'e'n tra la kverk'a arb'ar'o ili kolekt'is frag'o'j'n; Barunka, far'int'e el betul'a ŝel'o sak'et'o'n, plen'ig'is ĝi'n por Adélka, kaj kiam ne est'is frag'o'j, ŝi pli post'e al'port'is mirtel'o'j'n kaj avel'o'j'n. Avi'nj'o al'port'is el arb'ar'o fung'o'j'n, kaj instru'is al la infan'o'j bon'e ili'n disting'i. Mal'long'e dir'it'e, est'is fin'o de juli'o, kaj komenc'e de aŭgust'o est'is alveturontaj la princ'in'o kaj la patr'o, kaj krom tio la infan'o'j ĝoj'is, ke la instru'ad'o fin'iĝ'os. Sinjor'in'o Prošková jam de'nov'e inspekt'is la tut'a'j'n tag'o'j'n en la kastel'o, por ke eĉ ne angul'o rest'u ne'bala'it'a, kaj la ĝarden'ist'o ĝis lac'iĝ'o kur'is en la ĝarden'o atent'ant'e pri ĉiu bed'o, ĉu la flor'o'j kresk'as, kiel li vol'as, rigard'ant'e la herb'o'bed'o'j'n, ĉu tamen iu herb'o kresk'is pli alt'e'n, por pov'i ĝi'n tuj al'tranĉ'i egal'ig'e kun la ceter'a'j, trarampante la arb'et'aĵ'o'n, ĉu tie la labor'ist'in'o'j forges'is urtik'o'n, por ĝi'n ŝir'i kaj ĵet'i trans la bar'il'o'n. Ĉie oni vid'is prepar'o'j'n por la al'ven'o de la sinjor'in'o. Iu'j, al kiu'j ŝi'a al'vetur'o al'port'is util'o'n, ĝoj'is, ali'a'j ĉagren'iĝ'is, kaj la famili'an'o'j de la administr'ant'o ĉiu'tag'e pli mal'alt'e port'is la kap'o'j'n, kaj kiam aŭd'iĝ'is:
”Morgaŭ ili est'os ĉi tie,” la administr'ant'o tiel humil'iĝ'is, ke li eĉ dank'is por la respekt'eg'a salut'o de la garbejestro, kio'n li neniam far'is dum la vintr'o, kiam li est'is la unu'a person'o en la kastel'o. Avi'nj'o dezir'is al la princ'in'o ĉiu'n bon'o'n kaj ĉiu'tag'e por ŝi preĝ'is; tamen, se kun ŝi'a al'vetur'o ne est'us kun'ig'it'a ankaŭ la al'ven'o da la bo'fil'o, ĝi est'us por ŝi egal'a, vid'i ŝi'n aŭ ne vid'i. Sed ĉi'foj'e avi'nj'o sen'pacienc'e atend'is ankaŭ la princ'in'o'n; ŝi hav'is iu'n sekret'a'n intenc'o'n, pri kiu ŝi al neni'u far'is eĉ alud'o'n.

Komenc'e de aŭgust'o proksim'iĝ'is la rikolt'o, kaj la princ'in'o efektiv'e tuj en la unu'a'j tag'o'j re'ven'is kun la tut'a kort'eg'an'ar'o. La fraŭl'in'o de la administr'ant'o atend'is la ital'o'n, sed ŝi tuj ricev'is sci'ig'o'n, ke la princ'in'o li'n las'is en la ĉef'urb'o. Sinjor'in'o Prošková radi'is de ĝoj'o, la infan'o'j hav'is de'nov'e si'a'n kar'a'n pa'ĉj'o'n; la vizaĝ'o de avi'nj'o kompren'ebl'e iom nub'iĝ'is, kiam ŝi ne vid'is, ke kun'vetur'is la fil'in'o Johanka. Sinjor'o Prošek al'port'is tamen al ŝi leter'o'n, en kiu la fil'in'o al ŝi komunik'is mil salut'o'j'n de onkl'in'o Dorotka kaj de la onkl'o, sci'ig'ant'e, ke ŝi pro mal'san'o de la onkl'o ne pov'as al'vetur'i, ĉar ne est'us dec'e las'i al la onkl'in'o la mastr'um'ad'o'n kaj fleg'ad'o'n de la mal'san'ul'o. — Ŝi skrib'is, ke ŝi'a fianĉ'o est'as bon'a hom'o, ke la onkl'in'o konsent'as kun ŝi'a elekt'o, kaj ke ŝi vol'as dum la fest'o de sankt'a Katarino far'i al ili edz'iĝ'a'n festen'o'n, ke ili atend'as nur la aprob'o'n de avi'nj'o. ”Kiam ni est'os ge'edz'iĝ'int'a'j, ni tuj laŭ ebl'ec'o vetur'os en Ĉe ̨ujon, por ke vi, pa'nj'o, don'u al ni la ben'o'n kaj ek'kon'u mi'a'n Jiæin, kiu'n ni nom'as Jur'a. Ankaŭ li ne est'as ĉeĥ'o, li de'ven'as de ie apud la turk'a land'lim'o, sed vi bon'e kun li inter'kompren'iĝ'os, mi instru'is al li la ĉeĥ'a'n lingv'o'n pli rapid'e ol Terezka al J'a'n.

Mi volont'e est'us edz'in'iĝ'int'a kun ĉeĥ'o, mi sci'as, ke tio vi'n tre ĝoj'ig'us, sed kio'n far'i, pa'nj'o, la kor'o ne las'as iam al si ordon'i, al mi plaĉ'is tiu mi'a Krobot.” Tiel fin'iĝ'is la leter'o.

Terezka antaŭ'leg'is la leter'o'n, J'a'n ĉe'est'is kaj dir'is al si:
”Kvazaŭ mi ŝi'n aŭd'us, tiu'n gaj'a'n Han'a'n; sed ŝi est'as bon'a knab'in'o kaj Jur'a honest'a hom'o, mi kon'as li'n, li est'as ĉef'help'ant'o de la onkl'o, ĉe kiu est'as Han'a, kaj kiam ajn mi en'ir'is en ili'a'n forĝ'ej'o'n, Jur'a plaĉ'is al mi.

”Sed unu vort'o est'is tie, Terezka, kiu'n mi ne kompren'is, ie mal'supr'e, leg'u tiu'n al mi ankoraŭ unu'foj'e,” kaj avi'nj'o montr'is al la fin'o de la leter'o.

”Tia do est'as la afer'o. Nu, Di'o ŝi'n far'u feliĉ'a. Sed kiu est'us supoz'int'a, el kiu'j mal'proksim'a'j region'o'j tiu'j hom'o'j kun'iĝ'os. Jiæi li nom'iĝ'as, kiel ŝi'a mort'int'a patr'o!”

Tio'n dir'int'e avi'nj'o fald'is la leter'o'n, for'viŝ'is larm'o'n de la okul'o kaj ir'is ĝi'n kaŝ'i en fak'o'n de si'a kestoŝranko.

La infan'o'j est'is ne'esprim'ebl'e feliĉ'a'j, ke ili hav'is si'a'n am'at'a'n patr'o'n hejm'e. Ili eĉ ne pov'is li'n sat'rigard'i kaj vetprovis ating'i la vort'o'n por el'dir'i al la patr'o la okaz'int'aĵ'o'j'n de la tut'a jar'o, kio'n li ceter'e jam long'e kon'is el la leter'o'j de la patr'in'o. ”Sed vi rest'os ĉe ni la tut'a'n vintr'o'n, ĉu ne, pa'ĉj'o?” demand'is Adélka flat'em'e, kares'ant'e la barb'o'n de la patr'o, kio'n ŝi far'is ĉiam kun plezur'o.

”Kaj ĉu ne, pa'ĉj'o, kiam far'iĝ'os glit'voj'o, vi vetur'ig'os ni'n sur tiu bel'a glit'vetur'il'o kaj pend'ig'os tint'il'o'j'n al la ĉeval'o'j? La bapt'an'o el la urb'o send'is iam en la vintr'o por ni glit'vetur'il'o'n, ni est'is tie kun pa'nj'o, avi'nj'o ne vol'is vetur'i, sed tio est'is vetur'ad'o kaj tintsonorado, ĉiu en la urb'o kur'is por vid'i, kiu vetur'as,” rakont'is Vilém; sed la patr'o ne pov'is respond'i, ĉar jam komenc'is J'a'n:
”Pa'ĉj'o, mi est'os arb'ar'ist'o. Kiam mi est'os absolvinta la lern'ej'o'n, mi ir'os al sinjor'o Beyer en la mont'ar'o'n kaj Orel ir'os al Riesenburk.”

”Bon'e, nur lern'u pli fru'e diligent'e en la lern'ej'o!” rid'et'is la patr'o, las'ant'e al la knab'o la liber'ec'o'n de opini'o.

Al'ven'is ankaŭ la amik'o'j, la arb'ar'ist'o kaj la muel'ist'o por salut'i la kar'a'n gast'o'n. En la dom'o reg'is gaj'ec'o; eĉ Sultán kun Tyrl kun ia ne'kutim'a sovaĝ'a ĝoj'o kur'eg'is al Hektor, kvazaŭ vol'ant'e rakont'i al li nov'aĵ'o'n. La sinjor'o ja am'is ili'n; bat'pun'o'n ili ne ricev'is de tiu temp'o, kiam ili mordpereigis la anser'id'o'j'n, kaj kiam ajn ili ven'is al li renkont'e, li kares'is ili'a'j'n kap'o'j'n. Avi'nj'o, vid'ant'e ili'a'n ĝoj'ad'o'n, rimark'ig'is, ke la best'o bon'e atent'as, kiu am'as ĝi'n, kaj ke ĝi tio'n long'e memor'as.

”Kaj ĉu la grafi'din'o est'as tut'e san'a?” demand'is la arbaristino, ven'ant'e salut'i la bapt'an'o'n.

”Oni dir'as, ke ŝi est'as san'a, sed mi tio'n ne kred'as. Io cert'e ŝi'n turment'as. Ŝi est'is dum si'a tut'a viv'o subtil'a, sed nun ŝi est'as nur spirit'o, kaj la okul'o'j rigard'as jam kvazaŭ el ĉiel'o. Mi plor'us, kiam mi ŝi'n vid'as, ŝi est'as anĝel'o.

Nemire, ke pro tio la princ'in'o mult'e turment'iĝ'as kaj de post kiam la grafi'din'o mal'san'iĝ'is, ĉes'is en ni'a dom'o distr'aĵ'o'j. Ĝust'e antaŭ la mal'san'o ŝi est'is far'iĝ'ont'a fianĉ'in'o de iu graf'o. Li de'ven'as el riĉ'a famili'o, la princ'in'o amik'e rilat'as kun li'a'j ge'patr'o'j kaj tre dezir'as, ke tiu ge'edz'iĝ'o efektiv'iĝ'u. — Nu, mi dub'as,” al'don'is sinjor'o Prošek ne'kred'em'e sku'ant'e la kap'o'n.

”Kio'n li dir'u, li dev'as est'i kontent'a kaj atend'i, ĝis la knab'in'o re'san'iĝ'os; kaj se ŝi mort'os, li pov'as funebr'i, se li ver'e ŝi'n am'as. — Li vol'as laŭ'dir'e sekv'i la princ'in'o'n en Ital'uj'o'n.”

”Kiu pov'as tio'n sci'i! Se ŝi ne hav'as iu'n ali'a'n en la kor'o, li pov'us al ŝi plaĉ'i, li est'as bel'a vir'o,” respond'is J'a'n.

”Tio est'as konsider'ind'a, ĉu iu ali'a ne plaĉ'as al ŝi pli mult'e,” dir'is la muel'ist'o, prezent'ant'e al sinjor'o Prošek la mal'ferm'it'a'n flar'tabak'uj'o'n; ”pri gust'o van'a diskut'o.”

Tio est'is li'a prefer'at'a proverb'o. ”Jen, ni'a kelner'in'o est'us jam long'e edz'in'iĝ'int'a kaj ne ir'us kiel niks'in'o, se oni ne est'us de ŝi for'pren'int'a tio'n, kio al ŝi plaĉ'is,” fin'dir'is la muel'ist'o, pren'ant'e ankaŭ mem, kiam li est'is al ĉiu'j propon'int'a, pinĉdozon, kaj okul'um'ant'e ĉe tio flank'e'n al Kristla, kiu ankaŭ ĉe'est'is.

”Mi bedaŭr'is vi'n ambaŭ, kiam Terezka skrib'is al mi tio'n,” dir'is sinjor'o Prošek, rigard'ant'e la pal'a'n knab'in'o'n; ”ĉu Míla jam iel kontent'iĝ'is kun si'a situaci'o?”

”Kio'n li far'u, kompat'ind'ul'o! Li dev'as, kvankam est'as por li mal'facil'e,” respond'is Kristla for'turn'ant'e si'n al la fenestr'o por kaŝ'i larm'o'j'n.

”Tio'n mi kred'as,” aŭd'iĝ'is la arb'ar'ist'o; ”oni ferm'u bird'o'n eĉ en or'a'n kaĝ'o'n, tamen ĝi prefer'os la arb'ar'o'n.”

”Mi ankaŭ est'is soldat'o,” komenc'is sinjor'o Prošek; rid'o lud'is ĉirkaŭ li'a bel'a buŝ'o, kiam li tio'n dir'is, kaj li'a'j blu'a'j okul'o'j turn'iĝ'is al sinjor'in'o Terezka.

”Nur ne rid'u, Terezka; kiam vi ir'is sur la mur'eg'o'n kun onkl'in'o Dorotka por rigard'i, kiel mi ekzerc'iĝ'as, vi ambaŭ plor'is.”

”Kaj vi kun ni,” ek'rid'is sinjor'in'o Terezka. ”Sed tiam neni'u hav'is ridhumoron, krom tiu'j, kiu'j ni'n rigard'is.”

”Mi dev'as konfes'i,” dir'is la bon'kor'a mastr'o, ”ke tio est'is al mi tut'e egal'a, ĉu mi'n iu konsider'as mal'kuraĝ'ul'o aŭ hero'o — mi ne avid'is tiu'n honor'o'n. Ĉiu'j'n dek kvar tag'o'j'n, dum kiu'j mi est'is soldat'o, mi pas'ig'is sopir'ant'e kaj plor'ant'e, mi preskaŭ nek manĝ'is nek dorm'is, tiel ke mi est'is kvazaŭ ombr'o, kiam mi est'is liber'las'it'a.”

”Do nur dek kvar tag'o'j'n vi est'is soldat'o — nu, tio plaĉ'us al Míla, se oni anstataŭ jar'o'j kalkul'us al li tag'o'j'n,”

”Sed mi ne mal'ĝoj'us, se mi est'us antaŭ'e sci'int'a, ke bon'a amik'o trakt'as por mi'n el'aĉet'i kaj ke mi'a frat'o anstataŭ mi rekrut'iĝ'as. Tio mi'n surpriz'is kiel fulm'o el seren'a ĉiel'o. Al la frat'o plaĉ'is la milit'ist'a profesi'o, kaj li por ĝi taŭg'as en'tut'e pli bon'e ol mi. Sed ne opini'u, ke mi est'as mal'kuraĝ'ul'o. Se est'us bezon'at'e defend'i la famili'o'n kaj la patr'uj'o'n, mi est'us en la unu'a vic'o. Nu, ne ĉiu'j hom'o'j est'as egal'a'j, unu taŭg'as por tiu, ali'a por ali'a profesi'o. Ĉu ne, Terezka?”

Tio'n dir'ant'e sinjor'o Prošek met'is la man'o'n sur la ŝultr'o'n de sinjor'in'o Terezka kaj sincer'e rigard'is en ŝi'a'j'n okul'o'j'n.

”Jes, jes, J'a'n, vi'a lok'o est'as nur inter ni,” respond'is avi'nj'o anstataŭ la fil'in'o, kaj ĉiu'j kun ŝi silent'e konsent'is, kon'ant'e la delikat'a'n natur'o'n de la mastr'o.

Kiam la amik'o'j est'is dis'ir'ant'a'j, Kristla en'ŝov'iĝ'is en la ĉambr'o'n de avi'nj'o kaj el'tir'ant'e de sur la brust'o leter'o'n, sur kies sigel'o est'is stamp'sign'o de soldat'a buton'o, dir'is mal'laŭt'e:
”De Jakub!”

”Nu, tio est'as agrabl'a; kio'n li skrib'as?” dir'is avi'nj'o, part'o'pren'ant'e la ĝoj'o'n de la knab'in'o.

Kristla mal'ferm'is la leter'o'n kaj mal'rapid'e leg'is:
”Mi'a kar'a Kristinjo! Mi cent'foj'e vi'n salut'as kaj kis'as. Ho, Di'o, kio'n tio valor'as! Mi prefer'us vi'n ver'e kis'i unu'foj'e, ol mil'foj'e sur'paper'e, sed tri mejl'o'j da voj'ir'o ni'n divid'as, kaj ni ne pov'as ven'i unu al la ali'a. Mi sci'as, ke vi mult'foj'e dum la tag'o pens'as:
’Kio'n far'as mi'a Jakub? Kiel li fart'as?’ Mi hav'as sufiĉ'e por far'i, sed kia farad'o est'as, la korp'o ĉe labor'o kaj la tut'a anim'o ali'lok'e! Mal'bon'a situaci'o. Se mi est'us liber'a, kiel est'as Tond'a Vítek, la soldat'a profesi'o ebl'e al mi plaĉ'us; la kamarad'o'j al'kutim'iĝ'as, kaj baldaŭ neni'o est'os por ili mal'facil'a. Mi ankaŭ ĉio'n lern'as kaj plend'as pri neni'o ... sed mi'n neni'o ĝoj'ig'as, kaj anstataŭ al'kutim'iĝ'i, mi sufer'as de tag'o al tag'o pli mult'e ... De tag'iĝ'o ĝis krepusk'o mi pens'as pri vi, mi'a kar'a kolombin'o, kaj se mi nur sci'us, ke vi est'as san'a, se mi unu sol'a'n salut'o'n de vi ricev'us, mi est'us kontent'a. Kiam mi gard'o'star'as ekster'e kaj vid'as la bird'o'j'n flug'ant'a'j'n en vi'a'n direkt'o'n, mi ĉiam pens'as, kial ili ne hav'as parol'o'n, por dir'i al vi mi'a'n salut'o'n, aŭ ke mi mem est'u bird'o, tiu mal'grand'a najtingal'o, por flug'i al vi. — Ĉu avi'nj'o Prošek dir'as al vi neni'o'n? Kio'n ŝi pens'is per tio, ke ni'a dis'iĝ'o ebl'e ne daŭr'os long'e? Ĉu vi ne sci'as? Kiam mi fart'as plej mal'bon'e, mi ĉiam memor'as ŝi'a'j'n last'a'j'n vort'o'j'n, kaj kvazaŭ Di'o mi'n vizit'us, tiel mi'n re'freŝ'ig'as la esper'o, ke ŝi konsil'os, kio'n kaj kiel far'i. Ŝi ne parol'as van'e. Nur kelk'a'j'n lini'o'j'n send'u al mi, por ke mi ĝoj'u, cert'e iu tio'n al vi skrib'os; skrib'u al mi ĉio'n, ne forges'u! Ĉu vi rikolt'is la fojn'o'n sek'e? Kaj la falĉ'ad'o? Ĉi tie oni jam komenc'as rikolt'i. Kiam mi vid'as falĉ'ist'o'j'n ir'i sur la kamp'o'j'n, mi ĉio'n for'ĵet'us kaj for'kur'us. Mi pet'as vi'n, ne ir'u sol'a labor'i, ili vi'n demand'os, ili dolor'ig'os vi'a'n kor'o'n — ne ir'u; kaj tiu babil'aĉ'ul'o, tiu skrib'ist'aĉ'o —”

”Kia naiv'ul'o li est'as, li tim'as, ke mi ebl'e —” koler'is Kristla, sed ŝi tuj daŭr'ig'is la leg'ad'o'n:
”— ne las'us vi'n trankvil'a. Nur fid'u je Tomeš, mi pet'is li'n, ke li est'u vi'a dekstr'a man'o. Salut'u li'n kaj Ančan! Ir'u ankaŭ al mi'a famili'o kaj komunik'u al ili salut'o'n, kaj ke mi la vi'a'j'n famili'an'o'j'n ankaŭ cent'foj'e salut'as, avi'nj'o'n, la infan'o'j'n kaj ĉiu'j'n kon'at'o'j'n kaj amik'o'j'n. Mi hav'us ankoraŭ tiom por dir'i al vi, ke por tio eĉ tiel grand'a pec'o da paper'o ne sufiĉ'us, per kiu oni teg'us la mont'o'n Žernov, sed jam est'as temp'o gard'o'star'i. Kiam mi promen'as gard'ant'e, mi kant'as:
’Bel'a'j stel'o'j, ho, vi mal'grand'a'j!’ Ni kant'is tio'n kun'e en tiu vesper'o, antaŭ ol ni dis'iĝ'is; vi plor'is ĉe tiu kant'o. Ho, Di'o, ni ĝoj'is pro tiu'j stel'o'j, ni ĝoj'is, sed nur Di'o sci'as, ĉu ni ĝoj'os ankaŭ est'ont'e. Adiaŭ!”

Kristla kun'met'is la leter'o'n, demand'okul'e rigard'ant'a en la vizaĝ'o'n de avi'nj'o.

”Nu, vi pov'as ĝoj'i, li est'as bon'a knab'o; komunik'u al li salut'o'n, ke li esper'u je Di'o, ke ankoraŭ ne est'is tiel mal'bon'a situaci'o, ke ĝi ne pov'u re'bon'iĝ'i; ankaŭ por li re'bril'os la sun'o. Sed dir'i al vi:
tiel kaj tiel star'as la afer'o, tio'n mi ne pov'as, antaŭ ol mi hav'as cert'ec'o'n. Labor'i tamen ir'u, kiam est'os neces'e; mi dezir'as, ke vi prezent'u al la princ'in'o ĉe la rikolt'fest'o flor'kron'o'n; ceter'e neni'u ali'a ĝi'n prezent'os, se vi ir'os labor'i, ol vi.”

Kristla est'is per tiu'j vort'o'j sufiĉ'e konsol'it'a kaj promes'is ĉiu'rilat'e sekv'i la konsil'o'n de avi'nj'o. De kiam J'a'n est'is ven'int'a, avi'nj'o demand'is li'n kelk'foj'e, kiam la princ'in'o est'as hejm'e, kie'n ŝi el'ir'as, tiel ke sinjor'o Prošek tim'is.

”Avi'nj'o est'is neniam sci'vol'em'a pri tio, kio okaz'as en la kastel'o; la kastel'o por ŝi preskaŭ ne ekzist'is — kaj nun ŝi demand'as ripet'e. Kio'n ŝi intenc'as?” Sed avi'nj'o ne dir'is, kaj la famili'an'o'j ne vol'is demand'i, tial ili neni'o'n ek'sci'is kaj klar'ig'is al si la kondut'o'n de avi'nj'o per sci'vol'em'o.

Post kelk'a'j tag'o'j sinjor'o Prošek far'is kun la edz'in'o kaj kun ĉiu'j infan'o'j veturekskurson en la urb'o'n; li vol'is al ili ĝu'ig'i agrabl'a'n tag'o'n. Vorša kaj Bětka ir'is sur la kamp'o'n, avi'nj'o gard'is la dom'o'n. Ŝi sid'iĝ'is kun spindel'o sub la tili'o sur la kort'o, kiel kutim'e. Ŝi pens'is pri io, eĉ ne kant'is, balanc'is de temp'o al temp'o la kap'o'n, de'nov'e i'o'n kap'jes'is, ĝis fin'e ŝi kvazaŭ decid'iĝ'ant'e dir'is al si:
”Tiel ni far'os tio'n”. En la sam'a moment'o ŝi vid'is la grafi'din'o'n mal'supr'e'n'ir'ant'a sur dekliv'o preter la bak'ej'o'j al la pont'o. Ŝi hav'is blank'a'n vest'aĵ'o'n, sur la kap'o rond'a'n pajl'o'ĉapel'o'n; flugdelikate ŝi paŝ'is sur la voj'o mal'supr'e'n kiel fe'in'o, ŝi'a pied'o, per atlas'a ŝu'o premvestita, apenaŭ tuŝ'is la ter'o'n. Avi'nj'o rapid'e lev'iĝ'is kaj kun grand'a ĝoj'o ŝi'n salut'is; sed la kor'o ŝi'n dolor'is, kiam ŝi rigard'is en la pal'et'a'n, preskaŭ tra'vid'ebl'a'n vizaĝ'o'n de la knab'in'o, en kiu kuŝ'is tia mild'ec'o kaj sam'temp'e profund'a dolor'o, ke neni'u pov'is rigard'i ĝi'n sen kompat'o.

”Sol'a, kaj tiel kviet'e ĉi tie,” demand'is Hortensi'o, kiam ŝi est'is kor'e salut'int'a avi'nj'o'n.

”Sol'a, sol'a, ili for'vetur'is en la urb'o'n. La infan'o'j eĉ ne pov'as sat'rigard'i la patr'o'n, ĉar ili ne vid'is li'n tiel long'e,”

dir'is avi'nj'o viŝ'ant'e per antaŭ'tuk'o la pur'a'n benk'o'n, antaŭ ol ŝi pet'is la fraŭl'in'o'n, ke ŝi sid'iĝ'u.

”Tut'e ne, vi'a fraŭl'in'a moŝt'o, kiam Di'o send'as mal'san'o'n, kio'n oni pov'as kontraŭ'far'i! Ni ĉiu'j bedaŭr'is kaj preĝ'is, ke Di'o re'don'u al la fraŭl'in'a moŝt'o la san'o'n. Ĝi est'as grand'a trezor'o, kaj oni ĝi'n ŝat'as, nur kiam oni perd'as ĝi'n. Oni dev'us vi'n bedaŭr'i, vi'a fraŭl'in'a moŝt'o, vi est'as tre jun'a, kaj ŝi'a princ'in'a moŝt'o sufer'as grand'a'n kor'dolor'o'n.”

”Mi tio'n sci'as,” suspir'is la grafi'din'o met'ant'e la interfingritajn man'o'j'n sur la bel'e bind'it'a'n album'o'n, kiu'n ŝi hav'is sur la genu'o'j.

”Vi est'as tre pal'a, vi'a fraŭl'in'a moŝt'o, kio mank'as al vi?” demand'is avi'nj'o kun grand'a part'o'pren'em'o la knab'in'o'n, kiu sid'is apud ŝi kiel en'korp'iĝ'int'a sufer'o.

”Neni'o, avi'nj'o,” respond'is la fraŭl'in'o, dev'ig'ant'e si'n al rid'o, kiu tamen ĝust'e perfid'is dolor'o'n de la kor'o. Avi'nj'o ne kuraĝ'is demand'i pli mult'e, sed ke la fraŭl'in'o ne est'as nur korp'e mal'san'a, tio'n ŝi rimark'is.

Post moment'o la grafi'din'o komenc'is demand'esplor'i, kiel fart'as ĉiu'j en la dom'o, ĉu la infan'o'j ankoraŭ re'memor'as ŝi'n, kio'n al ŝi avi'nj'o volont'e konfirm'is, si'a'vic'e reciprok'e demand'ant'e, kiel fart'as la princ'in'o kaj kio'n ŝi far'as.

”La princ'in'o vetur'is al la arbaristejo,” respond'is la grafi'din'o; ”mi ŝi'n pet'is, ke ŝi permes'u al mi rest'i hejm'e, por ke mi skiz'u la val'o'n kaj vizit'u vi'n. Ŝi halt'os ĉi tie por mi'n for'vetur'ig'i.”

”Ŝi ven'os kiel send'it'a de Di'o,” ĝoj'is avi'nj'o; ”mi dev'as sur'met'i pur'a'n antaŭ'tuk'o'n, oni de tiu linlignaĵo tut'e polv'o'kovr'iĝ'as. Pardon'u, vi'a fraŭl'in'a moŝt'o, mi tuj re'ven'os.”

Tio'n dir'int'e, avi'nj'o en'ir'is en la dom'o'n, kaj post mal'long'a temp'o ŝi re'ven'is kun pur'a antaŭ'tuk'o kaj kun pur'a'j tuk'o'j sur la kap'o kaj sur la kol'o, port'ant'e blank'a'n pan'o'n, miel'o'n, buter'o'n kaj krem'o'n. ”Ebl'e plaĉ'us al la fraŭl'in'a moŝt'o manĝ'i pec'o'n da pan'o, ĝi est'as bak'it'a hieraŭ. Sed ni sid'iĝ'u en la ĝarden'o, tie est'as pli mult'e da verd'aĵ'o. La tili'o ceter'e ankaŭ don'as ombr'o'n, mi ŝat'as sid'i sub ĝi, jam pro tio, ke mi vid'as ĉi tie ĉirkaŭ mi la kort'bird'ar'o'n fos'i, kur'i kaj ŝancel'ir'i.” — ”Do, ni rest'u nur ĉi tie, est'as al mi agrabl'e ĉi tie sid'i,” inter'romp'is ŝi'a'n parol'o'n la grafi'din'o, trans'pren'ant'e la al'port'it'a'j'n manĝ'aĵ'o'j'n. Ŝi neniel hont'is, tranĉ'is al si pec'o'n da pan'o, manĝ'is kaj trink'is; ŝi sci'is, ke avi'nj'o ĉagren'iĝ'us, se ŝi neniom manĝ'us. Sed dum'e ŝi mal'ferm'is la libr'o'n kaj montr'is al avi'nj'o, kio'n ŝi pentr'is.

”Ho, Di'o, est'as ja la tut'a val'o super la kluz'o, la herb'ej'o'j, la dekliv'o'j, la arb'ar'o, la kluz'o, kaj ne'kred'ebl'e, ĉi tie est'as ankaŭ Viktorka,” avi'nj'o vok'is mir'ig'it'e.

”Ŝi taŭg'as al ĉi tiu sol'ej'o. Mi renkont'is ŝi'n sur la dekliv'o, ŝi est'as terur'e kaduk'a. Ĉu ne est'as ebl'e help'i al ŝi?”

”Ho, vi'a fraŭl'in'a moŝt'o, al la korp'o oni pov'us help'i; sed kiom tio valor'us, se la ĉef'a afer'o mank'as, la prudent'o. Ŝi'a anim'o est'as erar'iĝ'int'a, kio'n ŝi far'as, tio'n ŝi far'as kvazaŭ dorm'ant'e. Est'as ebl'e favor'don'o de Di'o, ke li for'pren'is de ŝi memor'o'n pri la dolor'o, kiu cert'e est'is terur'a; se ŝi rekosciiĝus, ŝi ebl'e en mal'esper'o pere'ig'us eĉ si'a'n anim'o'n, kiel — nu, Di'o al ŝi pardon'os, se ŝi pek'is, ŝi ankaŭ sufer'is pro tio,” avi'nj'o inter'romp'is si'a'n parol'o'n, turn'ant'e foli'o'n. Nov'a mir'o! ”Sav'int'o, jen Staré bělidlo, la tili'o — tio est'as mi, la infan'o'j, la hund'o'j, tut'e ĉio; mi'a Jesuo, kio'n mi ĉi tie ĝis'atend'is. Se tio'n vid'us ni'a'j famili'an'o'j!” inter'romp'ant'e ek'kri'is avi'nj'o.

”Mi neniam forges'os,” dir'is la grafi'din'o, ”pri la hom'o'j, kiu'j'n mi am'as, sed por ke ili'a'j bild'o'j rest'u en mi'a anim'o pli klar'a'j, mi desegn'as ili'a'j'n vizaĝ'o'j'n. Tiel ankaŭ la pejzaĝ'o'j'n, kie mi pas'ig'is agrabl'a'j'n tag'o'j'n, mi ŝat'as fiks'i sur la paper'o kiel kar'a'n memor'aĵ'o'n. Kaj ĉi tiu val'o est'as ĉarm'a. Se vi konsent'us, mi volont'e vi'n pentr'us, avi'nj'o, por ke la infan'o'j hav'u memor'aĵ'o'n.”

Avi'nj'o ruĝ'iĝ'is; ŝi sku'is la kap'o'n kaj kontraŭ'dir'is honthezitante:
”Mi'n, mal'jun'a'n person'o'n; tio eĉ ne konven'as, vi'a fraŭl'in'a moŝt'o.”

”Ne rifuz'u, avi'nj'o, kiam vi re'foj'e est'os hejm'e sol'a, mi ven'os ĉi tie'n kaj pentr'os vi'a'n portret'o'n; far'u tio'n por la ge'nep'o'j, por ke ili hav'u vi'a'n bild'o'n.”

”Se vi tio'n vol'as, vi'a fraŭl'in'a moŝt'o, est'u do,” decid'iĝ'is avi'nj'o, ”sed pri tio mi pet'as, ke neni'u tio'n sci'u, oni dir'us, ke mi, mal'jun'a vir'in'o, vant'iĝ'as. Dum mi viv'as, ili ne bezon'as la bild'o'n; kiam mi ne viv'os plu, tiam far'iĝ'u kio ajn.”

”Sed kie la fraŭl'in'a moŝt'o tio'n lern'is? Mi neniam aŭd'is pri vir'in'o, kiu sci'pov'as pentr'i,” demand'is avi'nj'o, turn'ant'e re'foj'e ali'a'n foli'o'n.

”Ni aparten'ant'o'j al ni'a klas'o dev'as lern'i mult'eg'a'j'n afer'o'j'n, por ke ni sci'u, kiel pas'ig'i la enu'a'n temp'o'n. Al mi precip'e plaĉ'is la pentr'art'o,” respond'is la fraŭl'in'o.

”Est'as bel'a afer'o,” esprim'is si'a'n opini'o'n avi'nj'o, rigard'ant'e pentr'it'a'n bild'o'n, kiu est'is nur en'met'it'a en la libr'o'n. Sur la bild'o est'is rok'o kovr'it'a de arb'o'j, de kies mal'supr'o re'ĵet'iĝ'is mar'ond'o'j. Sur la rok'o star'is jun'a vir'o, li ten'is en la man'o burĝon'o'n de roz'o kaj rigard'is al la mar'o, sur kiu en la mal'proksim'o est'is vid'ebl'a'j etend'it'a'j vel'o'j de ŝip'o.

”Ne, la pentr'ist'o, ĉe kiu mi lern'is pentr'i, don'is al mi tiu'n bild'o'n,” respond'is la fraŭl'in'o du'on'laŭt'e.

La grafi'din'o ne respond'is, ŝi'a vizaĝ'o kovr'iĝ'is de purpur'ruĝ'o; ŝi lev'iĝ'is. ”Ŝajn'as al mi, ke la princ'in'o jam al'vetur'as.”

La princ'in'o ankoraŭ ne est'is ĉi tie. La grafi'din'o de'nov'e sid'iĝ'is, kaj avi'nj'o post kelk'a'j el'turn'iĝ'o'j komenc'is parol'i pri Kristla kaj Míla; ŝi konfid'is al la grafi'din'o, ke ŝi pri tio ŝat'us parol'i kun la princ'in'o. Kaj la grafi'din'o aprob'ant'e ŝi'a'n intenc'o'n komplez'e promes'is rekomend'o'n.

La princ'in'o ven'is; ŝi al'ven'is sur voj'o, la mal'plen'a kaleŝ'o vetur'is sur la ŝose'o. Tre kor'e ŝi salut'is avi'nj'o'n; al Hortensi'o ŝi prezent'is buked'o'n dir'ant'e:
”Vi am'as sovaĝ'a'j'n diant'o'j'n! Mi pluk'is ili'n voj'ir'ant'e.”

La grafi'din'o riverenc'is, kis'is la man'o'n de la princ'in'o, la buked'o'n ŝi en'ŝov'is post la zon'o'n.

”Jes, larm'o'j de Virg'ul'in'o Mario. Oni rakont'as pri tiu flor'o jen'e:
Kiam la hebre'o'j konduk'is Krist'o'n sur Kalvari'o'n, Virg'ul'in'o Mario li'n sekv'is, kvankam ŝi'a kor'o krev'is. Kiam ŝi vid'is sur la voj'o sang'a'j'n post'sign'o'j'n de la vund'o'j de Krist'o, ŝi mal'dolĉ'e plor'is, kaj el tiu'j larm'o'j de la Di'patr'in'o kaj el la sang'o de ŝi'a Fil'o kresk'is sur la voj'o al Kalvari'o ĉi tiu'j flor'o'j,” dir'is avi'nj'o.

”La ge'am'ant'o'j ne pluk'as unu al ali'a tiu'j'n flor'o'j'n, opini'ant'e, ke ili dev'us plor'i,” re'komenc'is avi'nj'o kaj prezent'is al la princ'in'o glas'o'n da krem'o, humil'e pet'ant'e, ke ŝi bon'vol'u je tio kontent'iĝ'i. La princ'in'o ne rifuz'is al avi'nj'o.

”Ho, mi'a Di'o,” daŭr'ig'is avi'nj'o si'a'n antaŭ'a'n parol'o'n, ”oni ĉiam hav'as kaŭz'o'n plor'i pri io, eĉ se oni ne pluk'us la diant'o'j'n-larm'o'j'n, la am'o'n akompan'as sufer'o kaj ĝoj'o.

Se la ge'am'ant'o'j est'as feliĉ'a'j, ali'a'j hom'o'j al'ŝut'as al ili mal'dolĉ'aĵ'o'j'n.”

”Kar'a princ'in'o, avi'nj'o ankaŭ vol'as prop'et'i je mal'feliĉ'a'j ge'am'ant'o'j, aŭskult'u ŝi'n kaj, mi pet'as vi'n, kar'a princ'in'o, help'u!”

”Parol'u, avi'nj'o, mi jam dir'is al vi unu'foj'e, ke mi volont'e plen'um'os vi'a'n pet'o'n; mi kon'as vi'n, vi ne pet'us pri la mal'ind'a'j,” dir'is la princ'in'o, kares'ant'e abund'a'j'n har'o'j'n de la am'at'a zorg'at'in'o kaj rigard'ant'e ĉe tio afabl'e avi'nj'o'n.

”Tio'n mi ne kuraĝ'us, vi'a sinjor'in'a moŝt'o, se mi sci'us, ke ili tio'n ne merit'as.” Kaj avi'nj'o komenc'is rakont'i pri Kristla kaj Míla, kiel li est'is varb'it'a, nur tio'n ŝi kaŝ'is, ke la administr'ant'o sen'ĉes'e persekut'as la knab'in'o'n. Ŝi ne vol'is al li mal'util'i pli mult'e, ol est'is neces'e.

”Ĉu tio est'as la sam'a knab'in'o kaj la sam'a jun'ul'o, kiu'j hav'is disput'o'j'n kun Piccolo?”

”Knab'in'o kiel frag'o, moŝt'a sinjor'in'o; ĉe la rikolt'o'fest'o ŝi port'os flor'kron'o'n, tiam la moŝt'a sinjor'in'o ŝi'n vid'os.

Kompren'ebl'e dolor'o ne pli'bel'ig'as; kiam am'o turment'as la knab'in'o'n, ŝi tuj mal'lev'as la kap'o'n kiel velk'int'a flor'o.

Kristla nun est'as nur ombr'o, sed unu sol'a vort'o ŝi'n re'viv'ig'os, tiel ke ŝi baldaŭ est'os, kia ŝi est'is pli fru'e. La fraŭl'in'a moŝt'o est'as ankaŭ tre pal'a; sed kiam ŝi est'os vid'int'a si'a'n land'o'n kaj tio'n, kio est'as kar'a al ŝi'a kor'o, tiam ŝi'a'j vang'o'j flor'os kiel foli'o'j de roz'o,” al'don'is intenc'e avi'nj'o, kaj la vort'o'j'n ”kio est'as kar'a al la kor'o” ŝi tiel akcentigis, ke la knab'in'o embaras'iĝ'is. La princ'in'o esplor'em'e rigard'is la grafi'din'o'n, post'e avi'nj'o'n, sed la last'a ŝajn'ig'is, kvazaŭ neni'o est'us okaz'int'a, ŝi vol'is nur atent'ig'i la princ'in'o'n, pli mult'e ŝi ne cel'is. ”Se ŝi interes'iĝ'as pri la feliĉ'o de tiu knab'in'o, ŝi zorg'os pri la ceter'o,” ŝi pens'is en la anim'o.

La princ'in'o post moment'a silent'o lev'iĝ'is, met'is la man'o'n sur la ŝultr'o'n de avi'nj'o kaj dir'is per si'a agrabl'a voĉ'o:
”Pri la ge'am'ant'o'j ni zorg'os. Kaj vi, avi'nj'o, ven'u morgaŭ je la sam'a temp'o al mi!” ŝi al'don'is du'on'laŭt'e.

”Kar'a princ'in'o,” dir'is la grafi'din'o, pren'ant'e la libr'o'n sub la brak'o'n, ”avi'nj'o permes'is al mi, ke mi ŝi'n pentr'u, sed ŝi vol'as, ke tio rest'u sekret'a, dum ŝi viv'as. Kiel far'i tio'n?”

”Ven'u nur en la kastel'o'n, avi'nj'o, Hortensi'o vi'n pentr'os, kaj la bild'o rest'os ĉe mi, dum vi viv'os. Ankaŭ vi'a'j'n ge'nep'o'j'n ŝi pentr'os, kaj tiu'n bild'o'n vi re'ten'os, avi'nj'o, por hav'i memor'aĵ'o'n, kiam ili est'os plen'kresk'a'j.”

Tiel decid'is la princ'in'o, riverenc'is afabl'e kaj en'paŝ'is kun Hortensi'o en la kaleŝ'o'n.

XVII

La maten'o est'is varm'eg'a; ĉiu'j, jun'a'j-mal'jun'a'j, labor'is sur la kamp'o'j, por almenaŭ tio'n for'vetur'ig'i, kio est'is falĉ'it'a. La mastr'o'j dev'is uz'i part'e la nokt'o'j'n, por ke ili pov'u pri'zorg'i la mastr'um'aĵ'o'n kaj ankaŭ la labor'o'n.

La sun'o ard'is, tiel ke ĝi'a fajr'eg'o preskaŭ krev'ig'is la ter'o'n. La hom'o'j sufer'is de sufok'a atmosfer'o, la flor'o'j velk'is, la bird'o'j flug'is tuŝ'proksim'e ĉe la ter'o, la best'o'j serĉ'is ombr'o'n. Jam de la maten'o lev'iĝ'is sur la firmament'o nub'o'j, komenc'e nur mal'grand'a'j, griz'a'j, blanket'a'j, sporad'e dis'met'it'a'j, kiu'j dum la progres'ant'a tag'o ĉiam pli kaj pli mult'iĝ'is, pli alt'e'n supr'e'n'iĝ'is, amas'iĝ'is, form'ant'e stri'eg'o'j'n, ili'a kolor'o ĉiam pli mal'hel'iĝ'is — kaj je la tag'mez'a hor'o la tut'a firmament'o est'is kovr'it'a de nigr'a pez'a nub'eg'o, kiu cel'is al la sun'o.

Kun tim'o rigard'is la rikolt'ant'o'j al la ĉiel'o; kvankam ili preskaŭ ne pov'is spir'i, tamen ĉiu vetlaboris, eĉ se la skrib'ist'o ne est'us sen'halt'e kri'ant'a kaj insult'ant'a. Jam est'is li'a kutim'o kri'eg'i, por ke la hom'o'j ne forges'u, ke li hav'as la rajt'o'n al ili ordon'i, kaj por ke ili hav'u antaŭ li respekt'o'n.

Avi'nj'o sid'is antaŭ la dom'pord'o; angor'e ŝi rigard'is la nub'o'j'n, kiu'j star'is jam super la dom'o. La knab'o'j kaj Adélka lud'is post la dom'o, sed est'is al ili tiel varm'eg'e, ke ili est'us ĉio'n de si for'ĵet'int'a'j kaj salt'int'a'j en la river'o'n, se avi'nj'o permes'us al ili tio'n. Adélka, ĉiam babil'em'a, salt'em'a kiel bird'o, osced'is, ne ŝat'is lud'i kaj fin'e ŝi'a'j okul'o'j ferm'iĝ'is. Ankaŭ avi'nj'o sent'is pez'o'n sur la okul'o'j. La hirund'o'j flug'is mal'alt'e, ja eĉ en la nest'o'n si'n kaŝ'is; la arane'o, kiu'n avi'nj'o rigard'is maten'e, kiel ĝi ĉirkaŭ'ŝpin'as kaj mordelsuĉas la muŝ'o'j'n, en'ramp'is en la ŝpinreton; la kort'bird'ar'o amas'iĝ'is sur la kort'o en ar'o'j, la hund'o'j kuŝ'is ĉe la pied'o'j de avi'nj'o, kaj, kvazaŭ ili est'us fin'int'a'j sovaĝ'a'n ĉas'ad'o'n, rapid'e spir'is, el'met'ant'e la lang'o'j'n. La arb'o'j star'is sen'mov'e, eĉ ne foli'o trem'is.

Sinjor'o Prošek kun la edz'in'o ven'is el la kastel'o. ”Terur'a uragan'o rapid'eg'as, ĉu ĉio est'as hejm'e?” demand'is la mastr'in'o jam de mal'proksim'e. La tol'o de la blank'ig'ej'o, la kort'bird'ar'o, la infan'o'j, ĉio est'is pren'it'a hejm'e'n kaj for'port'it'a, avi'nj'o met'is pan'o'n sur la tabl'o'n, prepar'is la ben'it'a'n kandel'o'n, oni ferm'is la fenestr'o'j'n. Est'is prem'aer'e, la sun'o est'is kovr'it'a de nub'o'j. Sinjor'o Prošek star'is sur la ŝose'o kaj ĉirkaŭ'rigard'is. En la arb'ar'o li vid'is Viktorkan star'i sub arb'o. Tiam fort'e ek'blov'is vent'o, barelbrue tondr'is, la nigr'a'n nub'ar'o'n tra'flug'is fulm'o. ”Di'o!

tiu person'o, ŝi star'as sub arb'o!” dir'is Prošek por si mem kaj komenc'is vok'i kaj man'sign'i tiu'flank'e'n, ke ŝi for'ir'u.

Sed Viktorka ĉe ĉiu fulm'o bat'is la man'o'j'n kaj rid'eg'is, kaj ne atent'is sinjor'o'n Prošek. Grand'a'j gut'o'j fal'is, la fulm'o'j zigzag'is en la nigr'a'j nub'o'j, tondr'ad'o bru'eg'is, la uragan'o plen'fort'e furioz'is. Sinjor'o Prošek en'ir'is en la dom'o'n.

Avi'nj'o est'is brul'ig'int'a la ben'it'a'n kandel'o'n; ŝi preĝ'is kun la infan'o'j, kiu'j ĉe ĉiu fulm'o kaj tondr'o pal'iĝ'is. Sinjor'o Prošek ir'is de unu fenestr'o al ali'a, rigard'ant'e ekster'e'n.

Pluv'eg'is, la ĉiel'o est'is sen'ĉes'e mal'fermat'a, fulm'o sekv'is fulm'o'n, tondr'o tondr'o'n, kvazaŭ flug'us furi'o'j. Moment'o'n silent'o — jen re'foj'e blu'flav'a lum'o ek'flirt'is en la fenestr'o'j, fulm'o tra'flug'is laŭ'long'e kaj laŭ'larĝ'e la ĉiel'o'n, kaj - krak - krak - ĝust'e super la dom'o. Avi'nj'o vol'is dir'i:
”Di'o ni'n gard'u!” sed la vort'o halt'is en ŝi'a buŝ'o; sinjor'in'o Prošková si'n ten'is je la tabl'o, sinjor'o Prošek pal'iĝ'is, Vorša kaj Bětka fal'is sur la genu'o'j'n, la infan'o'j plor'is. La fulm'o'tondr'ad'o, kvazaŭ perd'ant'e per tiu frap'eg'o si'a'n furioz'ec'o'n, iom post iom ĉes'is. Pli kaj pli mal'fort'e son'is la tondrobruado, la nub'o'j dis'iĝ'is, ŝanĝ'ant'e la kolor'o'n, kaj jam de'nov'e inter la griz'a'j nub'o'j tra'bril'is blu'a firmament'o. La fulm'o'j mal'aper'is, eĉ la pluv'o ĉes'is, la fulmotontrado re'tir'iĝ'is.

Kia ŝanĝ'o ekster'e! Kvazaŭ lac'ig'it'a ankoraŭ ripoz'as la ter'o, ĝi'a'j membr'o'j ankoraŭ trem'as, kaj la sun'o ĝi'n rigard'as per pluv'mal'sek'a, sed bril'ant'a okul'o, kelk'lok'e sur ĝi'a vizaĝ'o est'as ankoraŭ vid'ebl'a nub'o, rest'aĵ'o post la pasi'a furioz'ad'o. La herb'o, la flor'o'j, ĉio est'as kvazaŭ batalpremita al la ter'o, sur la voj'o'j flu'as torent'o'j, en la river'o la akv'o est'as mal'klar'ig'it'a, la arb'o'j de'sku'as mil'o'j'n da gut'o'j bril'et'ant'a'j sur ili'a verd'a vest'aĵ'o. La bird'o'j jam de'nov'e tra'flug'as aer'o'n, la anser'o'j kaj anas'o'j ĝoj'as pro la marĉ'o'j kaj kanal'o'j far'it'a'j de la pluv'o, la kok'in'o'j kur'ĉas'as la skarab'o'j'n, da kiu'j de'nov'e mult'a'j svarm'as sur la ter'o, la arane'o el'ramp'as el la kaŝ'ej'o, ĉiu best'o rapid'as re'freŝ'ig'it'a al nov'a ĝu'ad'o de plezur'o'j, al nov'a batal'ad'o kaj mort'ig'ad'o.

Sinjor'o Prošek el'ir'is, ĉirkaŭ'ir'is la dom'o'n — kaj jen! la mal'jun'a pir'arb'o, kiu per si'a'j branĉ'o'j dum tiom da jar'o'j kovr'is la tegment'o'n, est'is fendrompita de la fulm'o. Unu du'on'o kuŝ'is sur la tegment'o, la ali'a est'is klin'it'a al ter'o.

Jam mult'a'j'n jar'o'j'n tiu mal'jun'a sovaĝ'a pir'arb'o est'is sen'frukt'a, ĝi'a'j frukt'o'j est'is dubekvalitaj, sed oni am'is ĝi'n, ĉar ĝi ornam'is la tegment'o'n de printemp'o ĝis vintr'o.

Ankaŭ la kamp'o'j'n difekt'is la pluv'eg'o, sed oni tamen si'n konsol'is, ke la mal'util'o ne est'as tiel grand'a, ke est'us pli mal'bon'e, se est'us hajlinte. Postagmeze la voj'o'j re'sek'iĝ'is:
sinjor'o patr'o ir'is al la kluz'o kiel kutim'e en pantofl'o'j, avi'nj'o li'n renkont'is ir'ant'e en la kastel'o'n. Li dir'is al ŝi, ke la pluv'eg'o iom difekt'is li'a'j'n frukt'o'j'n, prezent'is al avi'nj'o flar'tabak'o'n, demand'is ŝi'n, kie'n ŝi ir'as, kaj aŭd'int'e, ke en la kastel'o'n, li ir'is si'a'n voj'o'n kaj avi'nj'o ankaŭ si'a'n.

Sinjor'o Leopold est'is supoz'ebl'e ricev'int'a ordon'o'n, ke li en'konduk'u avi'nj'o'n al la princ'in'o, kiam ŝi al'ven'os, ĉar li tuj sen hezit'o kaj prokrast'o, apenaŭ ŝi aper'is en la antaŭ'ĉambr'o, mal'ferm'is al ŝi la pord'o'n, konduk'ant'a'n en mal'grand'a'n salon'o'n, kie la princ'in'o sid'is sol'a. Ŝi invit'is avi'nj'o'n, ke ŝi sid'iĝ'u apud'e, kaj avi'nj'o mal'rapid'e kaj atent'e ek'sid'is.

”Vi'a'n simpl'anim'ec'o'n kaj sincer'ec'o'n mi tre ŝat'as; mi kred'as je ĝi kun plen'a konfid'o kaj mi opini'as, ke vi dir'os al mi sincer'e, pri kio mi demand'os,” ek'parol'is la princ'in'o.

”Cert'e, vi'a sinjor'in'a moŝt'o, demand'u nur,” dir'is avi'nj'o, ne pov'ant'e diven'i, kio'n la princ'in'o vol'is de ŝi ek'sci'i.

”Vi dir'is hieraŭ:
kiam la fraŭl'in'o est'os en si'a'n land'o'n ven'int'a kaj vid'int'a tio'n, kio est'as kar'a al la kor'o, ke ŝi'a'j vang'o'j roz'kolor'iĝ'os. Vi akcent'is tiu'j'n vort'o'j'n tiel, ke tio frap'is mi'n. Ĉu mi erar'is, aŭ ĉu vi dir'is tio'n intenc'e?” La princ'in'o, tio'n dir'ant'e esplor'em'e rigard'is la mal'jun'ul'in'o'n.

Avi'nj'o'n tio ne embaras'ig'is. Dum moment'o ŝi pri'pens'is, post'e ŝi dir'is sincer'e:
”Intenc'e mi tio'n dir'is; kio'n mi hav'is en la anim'o, tio ven'is al mi sur la lang'o'n; mi vol'is i'o'n duonesprimi al vi'a sinjor'in'a moŝt'o. Iam util'as vort'o, ĝust'a'temp'e kaj konvenloke dir'it'a,” respond'is avi'nj'o.

”Di'o gard'u; la moŝt'a fraŭl'in'o ne est'as unu el tiu'j, kiel mi vid'as, kiu'j afekt'e montr'as larm'o'j'n, sed kiu mem spert'is, tiu kompren'as. Ne est'as ĉiam ebl'e kaŝ'i, kio pez'as la kor'o'n; mi mem diven'is i'o'n.”

”Kio'n vi diven'is, kio'n vi aŭd'is? Dir'u al mi tio'n, ĉar ne sci'vol'em'o, sed zorg'o pri mi'a infan'o, kiu'n mi am'as kiel mi'a'n propr'a'n, dev'ig'as mi'n sci'i tiu'n afer'o'n,” tim'zorg'e dir'is la princ'in'o.

”Mi pov'as dir'i, kio'n mi aŭd'is, est'as neni'o mal'bon'a, kaj mi ne dev'is per mi'a anim'o ĵur'promes'i, ke mi silent'os,” dir'is la mal'jun'ul'in'o kaj rakont'is, kio'n ŝi aŭd'is pri la fianĉ'in'iĝ'o kaj pri la mal'san'o de la grafi'din'o. ”Unu pens'o konduk'as al ali'a,” ŝi al'don'is; ”kio'n oni de mal'proksim'e rigard'as, tio vid'iĝ'as ali'a ol de proksim'e, kaj kiom da kap'o'j, tiom da opini'o'j. Tiel, vi'a sinjor'in'a moŝt'o, ankaŭ al mi ven'is la ide'o, ke la moŝt'a fraŭl'in'o ebl'e ne ŝat'as edz'in'iĝ'i kun tiu sinjor'o graf'o, ke ŝi ebl'e tio'n far'us nur pro ced'em'o al vi'a sinjor'in'a moŝt'o. Hieraŭ mi rigard'is la fraŭl'in'a'n moŝt'o'n, mi preskaŭ plor'is pro ŝi. Ni rigard'is la bel'a'j'n bild'o'j'n de ŝi pentr'it'a'j'n — est'as mir'ind'aĵ'o — kaj tiam ven'is en mi'a'n man'o'n bild'o, kiu'n, kiel dir'is al mi la fraŭl'in'a moŝt'o, pentr'is kaj al ŝi don'is ŝi'a instru'ist'o. Mi demand'is, ĉu tiu bel'a sinjor'o est'as li mem — mal'jun'a hom'o est'as sci'vol'em'a kiel infan'o — ŝi ruĝ'iĝ'is kiel roz'o, lev'iĝ'is, dir'is nek jes nek ne, sed en ŝi'a'j okul'o'j aper'is larm'o'j. Tio sufiĉ'is al mi, kaj la sinjor'in'a moŝt'o cert'e sci'as plej bon'e, ĉu la mal'jun'a av'in'o est'is prav'a.”

La princ'in'o lev'iĝ'is, promen'is en la ĉambr'o kaj dir'is kvazaŭ por si mem:
”Mi rimark'is neni'o'n, — ĉiam gaj'a, ced'em'a. Ŝi neniam pri li parol'is.”

”Nu,” aŭd'iĝ'is avi'nj'o respond'e al tiu laŭt'a pens'ad'o, ”ĉiu natur'o est'as ali'a. Iu hom'o ne est'us feliĉ'a, se li ne pov'us ĉiu'n ĝoj'o'n, ĉiu'n mal'ĝoj'o'n montr'i al la mond'o kiel admir'aĵ'o'n; ali'a ĝi'n port'as en la kor'o dum si'a tut'a viv'o kaj kun'pren'as ĝi'n en la tomb'o'n. Est'as mal'facil'e gajn'i tia'j'n hom'o'j'n, sed am'o nask'as am'o'n:
al mi la hom'o'j ŝajn'as kiel kresk'aĵ'o'j. Iu'n mi ne bezon'as serĉ'i mal'proksim'e, ĉie mi trov'as ĝi'n, sur ĉiu herb'ej'o, sur ĉiu kamp'lim'o. Iu'n mi trov'as en ombr'o de arb'ar'o, mi dev'as ĝi'n serĉ'i sub la foli'o'j, mi ne dev'as konsider'i mal'facil'a la ramp'ad'o'n trans la mont'o'j kaj ŝton'o'j, mi ne dev'as atent'i dorn'aĵ'o'n kaj kardaĵon, kiu bar'as al mi la voj'o'n. Por tio la flor'o rekompenc'as mi'n cent'foj'e. La mal'jun'a spicistino, kiu ven'as al ni de la mont'o'j, ĉiam dir'as, port'ant'e al ni bon'odor'a'n musk'o'n:
Ĝi kaŭz'as al mi mult'e da pen'o, antaŭ ol mi ĝi'n trov'as, sed post'e ĝi don'as rekompenc'o'n!

Tiu musk'o odor'as kiel viol'o'j, kaj tiu odor'o en la vintr'o re'memor'ig'as pri la printemp'o. Pardon'u, vi'a sinjor'in'a moŝt'o, mi ĉiam de'voj'iĝ'as. Mi vol'is ankaŭ dir'i, ke la moŝt'a sinjor'in'o est'is ebl'e gaj'a pro tio, ke ŝi hav'is esper'o'n, kaj ke ŝi nur nun, tut'e ĝi'n perd'int'e, du'obl'e sent'as si'a'n am'o'n. Oni kutim'e ne sci'as, kio'n oni hav'as, nur kiam oni perd'as tio'n.”

”Mi dank'as al vi por la ver'o, avi'nj'o,” dir'is la princ'in'o; ”ĉu mi hav'os de ĝi util'o'n, mi ne sci'as, nur ŝi est'u feliĉ'a!

Al vi ŝi dev'os est'i dank'em'a, sen vi mi ne trov'us la ĝust'a'n voj'o'n. Mi ne re'ten'os vi'n pli long'e. La grafi'din'o vol'as morgaŭ pentr'i, ven'u do ĉi tie'n kun la ge'nep'o'j.”

Tio'n dir'int'e la princ'in'o las'is avi'nj'o'n for'ir'i, kaj ŝi port'is en la kor'o la konsci'o'n, ke ŝi per bon'a vort'o help'is feliĉ'o'n de hom'o.

Al'ven'ant'e al la dom'o, ŝi renkont'iĝ'is kun la arb'ar'ist'o; li est'is tre tim'ig'it'a, li'a paŝ'ad'o rapid'eg'a. ”Aŭd'u, kio okaz'is!”

Avi'nj'o kun'frap'is la man'o'j'n, ŝi ne pov'is dum moment'o eĉ ek'parol'i, ĝis du grand'a'j larm'o'j flu'is el ŝi'a'j okul'o'j.

En la sam'a moment'o la infan'o'j kaj ge'sinjor'o'j Prošek el'ir'is kaj aŭd'ant'e de la arb'ar'ist'o la mal'gaj'ig'a'n nov'aĵ'o'n, ĉiu'j rest'is star'ant'a'j kvazaŭ sen'konsci'a'j. ”Mi ja tim'is angor'e pri ŝi antaŭ la fulm'o'tondr'ad'o, vid'ant'e ŝi'n star'ant'a sub arb'o. Mi vok'is, man'sign'is, sed ŝi nur rid'is. Last'foj'e do mi ŝi'n vid'is. Tio est'as por ŝi bon'far'o.”

”Kiam la fulm'o'tondr'ad'o ĉes'is,” dir'is la arb'ar'ist'o, ”mi ir'is tra la arb'ar'o por konstat'i la difekt'o'j'n; mi ven'is supr'e'n ĝis la kun'kresk'int'a'j abi'o'j, kiu'j star'as super la grot'o de Viktorka, mi vid'is i'o'n tie kuŝ'ant'a sub la branĉ'ar'o.

Mi vok'is — neni'u respond'o, mi rigard'is supr'e'n, por esplor'i, de kie de'ven'as la branĉ'ar'o, jen — ambaŭ abi'o'j est'is intern'e, de supr'e ĝis mal'supr'e'n sen'ŝel'ig'it'a'j kaj la branĉ'o'j de'ŝir'it'a'j. Mi for'ŝov'is rapid'e la branĉ'o'j'n, sub kiu kuŝ'is Viktorka, mort'ig'it'a. Mi mov'is ŝi'n, ŝi est'is jam mal'varm'a. De la ŝultr'o'j ĝis la pied'o'j la vest'aĵ'o est'is for'brul'ig'it'a. Plej ver'ŝajn'e ŝi ĝoj'is pro la fulm'o'tondr'ad'o — ŝi ĉiam rid'is, kiam fulm'is — ŝi supr'e'n'kur'is sur la alt'aĵ'o'n — de la abi'o'j est'as bel'a panoram'o — ŝi ek'sid'is sub ili, kaj tie ŝi'n traf'is la mort'o.”

”Kiel ni'a'n pir'arb'o'n,” pens'is avi'nj'o. ”Kaj kie'n vi don'is ŝi'n?”

”Mi port'ig'is ŝi'n en la arbaristejon. Ĝi est'as plej proksim'e; mi mem pri'zorg'os ŝi'a'n en'ter'ig'o'n, kvankam ŝi'a'j parenc'o'j kontraŭ'star'as. Mi est'is en Žernov kaj anonc'is tio'n. Mi ne supoz'is, ke ni tiel fru'e ŝi'n perd'os. Ŝi mank'os al mi en la arb'ar'o,” dir'is la arb'ar'ist'o.

Eu tiu temp'o ek'son'is de Žernov sonor'il'o. Ili far'is sign'o'n de kruc'o — kaj ek'preĝ'is. Est'is mort'sonor'ad'o por Viktorka.

”Ni ir'u ŝi'n rigard'i,” la infan'o'j pet'is la ge'patr'o'j'n kaj avi'nj'o'n.

”Ven'u nur morgaŭ, kiam ŝi kuŝ'os bel'e vest'it'a en la ĉerk'o,” dir'is la arb'ar'ist'o, salut'is kaj mal'gaj'e for'ir'is.

”Nu, ne ven'os plu al ni Viktorka, ŝi ne kant'os plu ĉe la kluz'o; ŝi est'as jam en la ĉiel'o!” dir'is al si la infan'o'j, for'ir'ant'e al si'a okup'o, forges'ant'e pro tiu grand'a surpriz'o demand'i avi'nj'o'n pri la grafi'din'o.

”Jes, cert'e ŝi est'as en la ĉiel'o, ŝi sufer'is ja sufiĉ'e sur la ter'o,” pens'is avi'nj'o.

La sci'ig'o pri la mort'o de Viktorka dis'vast'iĝ'is rapid'e kiel per voĉ'tub'o'j en la tut'a val'o; ĉiu ŝi'n kon'is, ĉiu ŝi'n bedaŭr'is kaj tial mal'envi'is ŝi'a'n mort'o'n. Precip'e tia'n mort'o'n, kia'n Di'o laŭ'dir'e favor'don'as nur al mal'mult'a'j hom'o'j. Se oni pli fru'e parol'is pri ŝi kun kompat'o, post'e oni parol'is kun respekt'o.

Kiam avi'nj'o la sekv'ant'a'n tag'o'n ven'is kun la infan'o'j en la kastel'o'n, por ke ili poz'u por la grafi'din'o ĉe la desegn'ad'o kaj pentr'ad'o, ankaŭ la princ'in'o komenc'is parol'i pri Viktorka. La grafi'din'o aŭd'ant'e, kiel oni ŝi'n am'is en la arbaristejo kaj en la Staré bělidlo promes'is kopi'i tiu'n bild'o'n, kiu'n avi'nj'o est'is vid'int'a, kaj kiu prezent'is Viktorkan star'ant'a sub arb'o, por la arb'ar'ist'o kaj por la famili'o de Prošek.

”Ŝi vol'as ĉiu'n ĝoj'ig'i, antaŭ ol ŝi for'vetur'os; ŝi dezir'us konduk'i vi'n ĉiu'j'n kun si,” dir'is la princ'in'o.

”Ver'e, kie est'as pli bon'e, ol inter la hom'o'j, kiu'j ni'n am'as; kiu ĝoj'o est'as pli bon'a, ol far'i ĝoj'o'n al la ali'a'j?”

La infan'o'j tre ĝoj'is pri si'a'j portret'o'j, — pri tiu de avi'nj'o neni'u sci'is, — ili ĝoj'is ankaŭ pri la donac'o'j, promes'it'a'j de la grafi'din'o, se ili est'os trankvil'a'j, kaj sid'is silent'e kiel ŝaŭm'o. Avi'nj'o kun ĝoj'o rigard'is, kiel sub la art'ist'a penik'o de la knab'in'o la trajt'o'j de la am'at'a'j vizaĝ'o'j aper'as ĉiam pli kaj pli viv'ec'a'j, kaj ŝi mem admon'is la ge'nep'o'j'n, kiam ili sekv'is si'a'j'n kutim'o'j'n. ”Sid'u trankvil'e, J'a'n, ne mov'u la pied'o'n, por ke la moŝt'a fraŭl'in'o pov'u preciz'e esprim'i vi'a'n fizionomi'o'n. Vi, Barunka, ne ten'u grimac'e la naz'o'n kiel kunikl'o, kiel vi aspekt'us? Vilĉjo; ne lev'u sen'ĉes'e la ŝultr'o'j'n kiel anser'o flug'il'o'j'n, kiam ŝi perd'as plum'o'n!” Sed kiam Adélka tiel forges'is pri la dev'o bon'e kondut'i, ke ŝi en'ŝov'is en la buŝ'o'n la montr'o'fingr'o'n de la dekstr'a man'o, tiam avi'nj'o ŝi'n riproĉ'is, dir'ant'e:
”Hont'u, tiel grand'a virg'ul'in'o, ke ŝi jam pov'us mem tranĉ'i la pan'o'n; mi foj'e sur'ŝut'os tiu'n ŝi'a'n fingr'o'n per pipr'o.”

La grafi'din'o hav'is grand'a'n plezur'o'n ĉe tiu pentr'ad'o kaj oft'e rid'is pro la infan'o'j. En'tut'e ŝi far'iĝ'is de tag'o al tag'o pli roz'kolor'a; avi'nj'o rimark'ig'is, ke la moŝt'a fraŭl'in'o ŝajn'as al ŝi ne kiel roz'o, sed kiel roz'kolor'a flor'o de pom'arb'o. Ŝi est'is ankaŭ pli gaj'a, ŝi'a'j okul'o'j'n far'iĝ'is pli klar'a'j kaj bel'e bril'ant'a'j; al ĉiu ŝi afabl'e rid'et'is, kun ĉiu ŝi parol'is nur pri tio, kio est'is al tiu, laŭ ŝi'a sci'o, plej agrabl'a. Kelk'foj'e ŝi fiks'e rigard'is avi'nj'o'n, ŝi'a'j okul'o'j mal'sek'iĝ'is, kaj tiam ŝi for'ĵet'is la penik'o'n, prem'is la kap'o'n de avi'nj'o en si'a'j'n man'o'j'n, kis'is ŝi'a'n sulketplenan frunt'o'n kaj kares'is la bank'a'j'n har'o'j'n. Unu'foj'e ŝi klin'iĝ'is al ŝi'a man'o kaj kis'is ĝi'n.

Tio'n avi'nj'o ne atend'is, ŝi est'is preskaŭ konstern'it'a de surpriz'eg'o. ”Kio'n vi far'as, moŝt'a fraŭl'in'o, tio ne konven'as al mi!”

”Mi sci'as, kio'n mi far'as, avi'nj'o, pro kio mi est'as al vi dank'a; vi est'is mi'a anĝel'o!” kaj la grafi'din'o genu'fleks'is ĉe la pied'o'j de la mal'jun'a av'in'o.

”Do, ben'u vi'n Di'o kaj don'u al vi la feliĉ'o'n, kiu'n vi dezir'as!” dir'is avi'nj'o, met'ant'e si'a'j'n man'o'j'n sur la frunt'o'n de la genu'ant'a knab'in'o, sur la blank'a'n frunt'o'n, pur'a'n kiel lili'a foli'o.

”Mi preĝ'os por vi kaj por la princ'in'o. Ŝi est'as perfekt'a sinjor'in'o!” — La arb'ar'ist'o halt'is la sekv'ant'a'n tag'o'n post la fulm'o'tondr'ad'o en Staré bělidlo li sci'ig'is, ke ili pov'as ven'i por adiaŭ'i Viktorkan. Sinjor'in'o Prošková ne pov'is rigard'i mort'int'o'n, ŝi rest'is hejm'e:
la muel'ist'in'o sent'is abomen'o'n, aŭ kiel la muel'ist'o sen'ĝen'e perfid'is, ŝi tim'is, ke Viktorka aper'os al ŝi en la nokt'o. Kristla labor'is, sekv'e neni'u ir'is kun la infan'o'j kaj kun avi'nj'o, krom Mančinka.

Ĉe la voj'o ili pluk'is flor'o'j'n kaj el la hejmĝardeno ili kun'pren'is rezed'o'j'n, la knab'o'j hav'is la ben'it'a'j'n bild'o'j'n, kiu'j'n avi'nj'o est'is al'port'int'a al ili kiel memor'aĵ'o'n pri si'a pilgrim'o al Svatoñov, avi'nj'o port'is rozari'o'n, Mančinka ankaŭ bild'o'j'n.

”Ni ĉiu'j est'as ĉi tie por mal'long'a temp'o; maten'e ni lev'iĝ'as ne'sci'ant'e, ĉu ni kuŝ'iĝ'os vesper'e,” respond'is avi'nj'o. La kapreol'in'o al'kur'is, kaŝ'is la okul'o'j'n en la sin'o'n de Adélka, la knab'o'j de la arb'ar'ist'o kaj la hund'o'j ili'n ĉirkaŭ'salt'is.

”Kie vi hav'as ŝi'n kuŝ'ant'a?” demand'is avi'nj'o en'paŝ'ant'e en la vestibl'o'n.

”En la ĝarden'dom'o,” respond'is la arbaristino, pren'is Anuškan je la man'o kaj konduk'is la gast'o'j'n en la ĝarden'dom'o'n.

La dom'o, ver'dir'e nur salon'o, est'is intern'e ornamkovrita per branĉ'ar'o, en la mez'o sur port'il'o el neĉarpentita betul'a lign'o star'is simpl'a mal'ferm'it'a ĉerk'o, kaj en ĝi kuŝ'is Viktorka. La arbaristino ŝi'n vest'is per blank'a mort'kitel'o, ŝi'a'n frunt'o'n ĉirkaŭ'volv'is per flor'kron'o el diant'o'j, sub la kap'o'n stern'is verd'a'n musk'o'n. La brak'o'j'n ŝi kun'met'is sub la brust'o unu super la ali'a, kiel ŝi viv'ant'a ŝat'is ili'n ten'i. La ĉerk'o kaj la kovr'il'o est'is ĉirkaŭ'volv'it'a'j per pinglobranĉaro, ĉe la kap'o brul'is lamp'o, ĉe la pied'o'j est'is en kalik'o ben'it'a akv'o kaj en ĝi asperg'il'o el sekalspikoj. La arbaristino mem ĉio'n aranĝ'is, prepar'is, kelk'foj'e dum la tag'o est'is en la dom'o, ŝi jam al'kutim'iĝ'is al tio, sed avi'nj'o al'paŝ'ant'e al la ĉerk'o, far'is sign'o'n de kruc'o super la mort'int'o, genu'iĝ'is apud'e kaj preĝ'is. La infan'o'j far'is sam'e kiel ŝi.

”Dir'u do al mi, ĉu tio plaĉ'as al vi, ĉu ni far'is ĉio'n bon'e?” demand'is la arbaristino tim'zorg'e, kiam avi'nj'o preĝ'int'e lev'iĝ'is.

”Pli mult'e da flor'o'j kaj bild'o'j ni ne don'is, ĉar ni opini'is, ke vi ankaŭ vol'os al ŝi don'i i'a'n donac'o'n en la tomb'o'n.”

”Bon'e vi tio'n far'is, bapt'an'in'o, bon'e,” laŭd'is avi'nj'o la mastr'in'o'n.

La arbaristino pren'is de la infan'o'j la flor'o'j'n kaj la bild'o'j'n kaj met'is ili'n ĉirkaŭ la sen'viv'a korp'o. Avi'nj'o volv'is la rozari'o'n ĉirkaŭ la rigid'iĝ'int'a'j man'o'j de la mort'int'o kaj long'e rigard'is en ŝi'a'n vizaĝ'o'n. Tio ne est'is plu vizaĝ'o sovaĝ'a! La nigr'a'j, sen'ord'a'j har'o'j kuŝ'is komb'it'a'j, kaj ĉirkaŭ la frunt'o, mal'varm'a kiel marmor'o, volv'iĝ'is ruĝ'a flor'kron'o kiel ruband'o de am'o. Sur la vizaĝ'o ne est'is vid'ebl'a'j sovaĝ'a'j spasmogrimacoj, kiu'j ŝi'n koler'ant'a far'is mal'bel'a; sed sur la lip'o'j kuŝ'is ŝi'a last'a pens'o, kvazaŭ mort'int'a sur ili pro tim'o — mal'dolĉ'a mok'rid'o.

”Kio vi'n dolor'is, kompat'ind'a kor'o? Kio'n oni far'is al vi?” dir'is al si avi'nj'o per mal'laŭt'a voĉ'o. ”Nu, neni'u plu al vi kompens'os, kio'n vi est'is sufer'int'a:
kiu est'as kulp'a pri tio, tiu'n Di'o juĝ'os, vi est'as en lum'o kaj pac'o.”

”La forĝ'ist'edz'in'o konsil'is met'i sub ŝi'a'n kap'o'n rabotsplitaĵon, sed mi'a edz'o met'is musk'o'n:
mi tim'as nur, ke oni kalumni'os ni'n kaj precip'e ŝi'a'j parenc'o'j, ke ni pren'is sur ni'n la zorg'o'n pri ŝi kaj tiel fuŝ'aranĝ'is la en'ter'ig'o'n,”

”Lit'o pentr'it'a help'as neni'o'n. Kar'a sinjor'in'o, hav'u neniu'n zorg'o'n kaj las'u la hom'o'j'n parol'i. La mort'int'o'n ili vual'us per or'ŝtof'o, sed la viv'ant'o'n ili ne demand'as:
Hom'o, kio mank'as al vi? Las'u nur al ŝi tiu'n verd'a'n kusen'o'n, ŝi ja dum dek kvin jar'o'j ne kuŝ'is sur ali'a,” findirinte avi'nj'o pren'is la asperg'il'o'n, asperg'is ŝi'n de la kap'o ĝis la pied'o'j tri'foj'e per la ben'it'a akv'o, far'is la sign'o'n de kruc'o, ordon'is al la infan'o'j far'i la sam'o'n, kaj ili for'las'is la pavilon'o'n.

Mal'antaŭ Riesenburk en la romantik'a val'o apud la preĝ'ej'o de Boušín, kiu'n iam la kavalir'o de Turín konstru'ig'is pro re'san'iĝ'o de si'a mut'a fil'in'o, est'as tomb'ej'o:
tie oni en'ter'ig'is Viktorkan. Sur ŝi'a tomb'o la arb'ar'ist'o plant'is abi'o'n. ”Ĝi est'as verd'a ankaŭ en la vintr'o, kaj ŝi am'is abi'o'j'n,” li dir'is al avi'nj'o, kiam ili parol'is pri ŝi.

Oni ne forges'is pri Viktorka, kvankam ne son'is plu ŝi'a lul'kant'o apud la kluz'o, kvankam la grot'o est'is mal'plen'a kaj la abi'o'j fal'ig'it'a'j; la mal'feliĉ'a nom'o de Viktorka long'e son'is en la ĉirkaŭ'aĵ'o en mal'ĝoj'a kant'o, kiu'n pri ŝi verk'is Bára el Žernov.

XVIII

La grafi'din'o re'ten'is por si la portret'o'n de avi'nj'o, trans'don'ant'e al ŝi la portret'o'j'n de la ge'nep'o'j. La ge'patr'o'j hav'is grand'a'n ĝoj'o'n pro ili, sed avi'nj'o plej grand'a'n; la grafi'din'o sci'is per penik'o esprim'i la anim'o'n en la vizaĝ'o'j, kaj est'is ver'o, kio'n avi'nj'o al ĉiu, al kiu ŝi montr'is ili'n — kaj dev'is ili'n vid'i ĉiu'j kon'at'o'j — dir'is:
”Nur mal'ferm'i la buŝ'o'j'n kaj parol'i.” Post jar'o'j, kiam la nep'o'j for'las'is jam la hejm'o'n, ŝi oft'e dir'is:
”Cert'e ne est'as kutim'o inter la ordinar'a'j hom'o'j si'n pentr'i, sed ne est'as sen'signif'e. Mi ja bon'e memor'as, kiel ĉiu aspekt'as, sed post jar'o'j mal'fort'iĝ'as la memor'o, la trajt'o'j perd'iĝ'as el la anim'o. Krom tio, ĝoj'ig'as mi'n, kiam mi rigard'as tiu'n bild'o'n.”

Oni rikolt'is la last'a'n tritik'o'n de la nobelbienaj kamp'o'j. — Ĉar oni sci'is, ke la princ'in'o ne vol'as long'e rest'i en la kastel'o, rapid'ant'e kun la grafi'din'o en Ital'uj'o'n, la administr'ant'o fiks'is la tag'o'n de la rikolt'o'fest'o je la fin'o de la tritik'rikolt'o.

Kristla est'is la plej bel'a kaj taŭg'a jun'ul'in'o en la tut'a ĉirkaŭ'aĵ'o. Avi'nj'o bon'e kalkul'is, oni ŝi'n elekt'is, por ke ŝi prezent'u al la princ'in'o la flor'kron'o'n.

Mal'antaŭ la bien'dom'ar'o est'is grand'a lok'o, part'e herb'o'kovr'it'a, part'e okup'at'a de alt'a'j amas'o'j da pajl'o. Sur la herb'ej'o la jun'ul'o'j star'ig'is alt'a'n stang'o'n ornam'it'a'n per pinglobranĉaro, ruband'o'j kaj ruĝ'a'j tuk'o'j, flirt'ant'a'j kiel flag'o'j. La branĉ'ar'o est'is tra'plekt'it'a per kamp'a'j flor'o'j kaj gren'spik'o'j. Ĉirkaŭ la pajl'amas'o'j oni far'is benk'o'j'n, el pinglobranĉaro oni konstru'is bud'o'j'n, kaj ĉirkaŭ la ornam'it'a arb'o oni pied'prem'is la ter'o'n por danc'ad'o.

”Avi'nj'o, avi'nj'o,” dir'is Kristla, ”vi konsol'is mi'n dum la tut'a temp'o, mi viv'is nur de vi'a vort'o; al Míla mi send'is plen'brak'o'n da esper'o'j, ni hav'as jam la rikolt'o'fest'o'n, kaj ni ankoraŭ ne sci'as, kio'n esper'i. Dir'u al mi, mi pet'as vi'n, ĉu vi ne konsol'is ni'n van'e, nur por ke ni pli facil'e mal'kutim'iĝ'u?”

”Ne est'us prudent'a, konsol'i vi'n tia'manier'e, naiv'a knab'in'o. Kio'n mi dir'is, tio'n mi garanti'as. Morgaŭ vi bel'e vi'n vest'u, la princ'in'o tio'n am'as. Ceter'e, se mi viv'os kaj est'os san'a, mi ankaŭ ven'os tie'n, kaj post'e, se vi demand'os mi'n, mi pov'os dir'i al vi la ver'o'n,” respond'is avi'nj'o al la knab'in'o kaj rid'et'is.

Efektiv'e, ŝi sci'is, kiel est'is decid'it'e pri Míla, kaj se ŝi ne est'us promes'int'a al la princ'in'o silent'i, ŝi ne hezit'us liber'ig'i Kristlan de la turment'a'j pens'o'j.

Ĉiu'j labor'int'o'j kaj la bien'serv'ist'ar'o kun'ven'is la sekv'ant'a'n tag'o'n fest'e vest'it'a'j sur la verd'a herb'ej'o. La vetur'il'o'n oni ŝarĝ'is per iom da garb'o'j kaj al'jung'is ĉeval'o'j'n, ornam'it'a'j'n per ruband'o'j, unu el la jun'ul'o'j sid'iĝ'is sur ĉeval'o, Kristla kaj kelk'a'j knab'in'o'j ek'sid'is supr'e sur la garb'o'j, la ceter'a jun'ul'ar'o pargrupiĝis ĉirkaŭ la vetur'il'o, la mal'jun'a'j post ili. La rikolt'ist'o'j port'is falĉ'il'et'o'j'n kaj falĉ'il'o'j'n, la vir'in'o'j falĉ'il'o'j'n kaj rast'il'o'j'n. Ĉiu hav'is ĉe la korset'o buked'o'n el spik'o'j, cejan'o kaj ali'a'j kamp'o'flor'o'j, la jun'ul'o'j ornam'is per buked'o'j si'a'j'n ĉapel'o'j'n kaj ĉap'o'j'n.

La vetur'ig'ist'o kraksvingis la vip'o'n, la ĉeval'o'j ek'tren'is, la rikoltistaro ek'kant'is, kaj kant'ant'e ir'is al la kastel'o. Antaŭ la kastel'o halt'is la vetur'il'o, la knab'in'o'j mal'supr'e'n'ir'is, Kristla pren'is la spik'a'n kron'o'n, kuŝ'ant'a sur ruĝ'a tuk'o, la serv'ist'ar'o vic'iĝ'is mal'antaŭ ŝi, kaj ili kant'ant'e en'ir'is la vestibl'o'n, kie sam'temp'e kun ili aper'is la princ'in'o. Kristla trem'is de tim'o, ruĝ'iĝ'is pro hont'o, kun mal'lev'it'a'j okul'o'j kaj per halt'et'ant'a voĉ'o deklam'is al la sinjor'in'o bon'dezir'o'j'n de abund'a kaj feliĉ'a rikolt'o, dezir'ant'e sam'temp'e abund'a'n rikolt'o'n por la ven'ont'a jar'o kaj met'ant'e kun riverenc'o la kron'o'n al la pied'o'j de la sinjor'in'o. La rikolt'ist'o'j lev'is la ĉapel'o'j'n, vok'is al ŝi, ke ŝi long'e viv'u kaj est'u san'a, por kio la princ'in'o dank'is al ili afabl'e, turnigante ili'n koncern'e la manĝ'ad'o'n kaj trink'ad'o'n al la administr'ant'o. ”Sed al vi, kar'a knab'in'o, mi est'as special'e dank'em'a por la bel'a gratul'o kaj kron'o,” ŝi dir'is al Kristla, met'ant'e la kron'o'n sur si'a'n brak'o'n; ”mi vid'as ĉie par'o'j'n antaŭ mi kaj vi est'as sol'a, mi ebl'e esprim'os al vi plej bon'e mi'a'n dank'o'n, se mi al vi pri'zorg'os danc'ant'o'n!”

Ŝi rid'et'is, mal'ferm'is la pord'o'n de la salon'o, kaj el ĝi el'ir'is Míla en vilaĝ'an'a vest'aĵ'o.

”Jesuo-Mario! Jakub!” kri'is la knab'in'o kaj est'us fal'int'a pro ĝoj'a tim'o sur la ter'o'n, se la jun'ul'o ne est'us ŝi'n kapt'int'a je la brak'o.

kaj kiam ili est'is ekster'e, li lev'is plen'a'n mon'sak'et'o'n supr'e'n dir'ant'e:
”Tio'n don'is al mi la moŝt'a fraŭl'in'o, por ke mi divid'u tio'n kun vi. Pren'u, kamarad'o, kaj divid'u mem!” li al'don'is, prezent'ant'e la mon'o'n al Tomeš, kiu ankaŭ mir'eg'ant'e, kiel ĉiu'j ceter'a'j, rigard'is al Míla. Nur post la kastel'o ili ĝojekvokis plen'gorĝ'e, kaj Jakub sincer'e ĉirkaŭ'pren'is si'a'n knab'in'o'n kaj rakont'is al ĉiu'j, ke li por si'a liber'las'o dank'as al la princ'in'o.

”Kaj al avi'nj'o,” al'don'is Kristla; ”sen ŝi est'us neni'o.” La rikoltistaro ir'is danc'i. Inter ili aper'is ankaŭ la ofic'ist'o'j kun si'a'j famili'o'j, la famili'an'o'j de Prošek, de la arb'ar'ist'o kaj de la muel'ist'o; sed avi'nj'o est'is la plej unu'a, la ĝoj'o pro la re'vid'iĝ'o de la du al ŝi kar'a'j hom'o'j ŝi'n pel'is tie'n.

”Al mi ne dank'u; mi nur alud'is, la princ'in'o help'is, Di'o don'is si'a'n ben'o'n.”

”Sed vi, avi'nj'o,” dir'is Kristla ŝercminace gest'ant'e, ”vi sci'is hieraŭ, ke Míla al'ven'is, ke li est'as kaŝ'it'a ĉe Vencesla'o, kaj tamen vi ne dir'is!”

”Ne est'is al mi permes'it'e. Ceter'e al vi sufiĉ'is mi'a vort'o, ke baldaŭ vi vid'os li'n. Memor'u, knab'in'o, ke la pacienc'o venk'as mal'bon'o'n!”

Muzik'o, ĝojvokado, kant'o'j kaj rid'o son'is ĉirkaŭ la ornam'it'a arb'o. La sinjor'o'j skrib'ist'o'j invit'is al danc'o la vilaĝ'a'j'n knab'in'o'j'n, kaj la ofic'ist'a'j fil'in'o'j ne hont'is en'ir'i la rond'o'n kun vilaĝ'a'j jun'ul'o'j, kaj tiu'j sam'e kiel la ali'a'j est'is kontent'a'j. Abund'a kvant'o da bier'o, dolĉ'a likvor'o kaj danc'o flam'ig'is ĉiu'j'n kap'o'j'n, kaj kiam la princ'in'o ven'is kun la grafi'din'o por rigard'i kaj la jun'ul'ar'o prezent'is antaŭ ŝi naci'a'n danc'o'n, ĉes'is la kutim'a si'n'ĝen'ad'o, ĉap'o'j, ĉapel'o'j flug'is en la aer'o'n, ĉiu vok'is:
”Long'e viv'u ni'a princ'in'o!” oni trink'is kaj retrinkis je ŝi'a san'o sen'ĉes'e.

La princ'in'o kaj la grafi'din'o ĝoj'is kaj inter'ŝanĝ'is jen kun unu, jen kun ali'a kelk'a'j'n vort'o'j'n; la grafi'din'o dezir'is ankaŭ al Kristla, kiam tiu kis'is ŝi'a'n man'o'n, feliĉ'o'n en la edz'ec'o, al'parol'is la muel'ist'o'n kaj arb'ar'ist'o'n kaj familiar'e si'n turn'is al avi'nj'o, pro kio la edz'in'o de la administr'ant'o kaj la fraŭl'in'o flav'iĝ'is de koler'o:
ili ne pov'is toler'i avi'nj'o'n, kiu neni'ig'is ĉiu'j'n ili'a'j'n intrig'o'j'n. Sed kiam ĉe la tabl'o la mal'jun'a'j, hav'ant'e jam la kap'o'j'n pez'a'j, insult'is, precip'e la skrib'ist'o'j'n kaj la administr'ant'o'n, kaj kiam unu el ili kapt'is la kruĉ'o'n, prezent'ont'e ĝi'n al la princ'in'o por trink'i, kaj insult'is, est'ant'e mal'help'at'a de Tomeš, tiam la princ'in'o jam est'is for.

Kelk'a'j'n tag'o'j'n post la rikolt'o'fest'o ŝi for'vetur'is kun la grafi'din'o en Ital'uj'o'n; la grafi'din'o trans'don'is antaŭ la for'vetur'o al avi'nj'o bel'a'j'n grenat'o'j'n por Kristla kiel donac'o'n okaz'e de ŝi'a edz'in'iĝ'o.

Avi'nj'o est'is kontent'a, ĉio sukces'is laŭ ŝi'a plan'o. Ankoraŭ unu zorg'o ŝi'n prem'is, tio est'is leter'o al la fil'in'o Johanka. Terezka pri'zorg'us ĝi'n, sed ĝi ne est'is tia, kia ĝi'n al si imag'is avi'nj'o. Tial ŝi iu'n tag'o'n invit'is Barunkan en si'a'n ĉambr'o'n, ŝlos'is, kaj montr'ant'e al la tabl'o, kie est'is prepar'it'a'j foli'o da paper'o, ink'o kaj plum'o, ŝi dir'is:
”Sid'iĝ'u, Barunka, vi skrib'os al oklino Johanka.” Barunka sid'iĝ'is, avi'nj'o apud ŝi, tiel ke ŝi vid'u la paper'o'n, kaj komenc'is dikt'i: ”Est'u laŭd'at'a Jesuo Krist'o!”

”Sed, avi'nj'o,” opon'is Barunka, ”tiel oni ne komenc'as leter'o'n, oni dev'as sur'skrib'i:
Kar'a Johanka!”

”Ne tiel, mi'a kar'a, vi'a pra'av'o kaj vi'a av'o ĉiam tiel skrib'is, kaj mi ali'e ne skrib'is al la infan'o'j. Se vi al iu en'ir'as, tiam vi plej unu'e salut'as. Do, komenc'u nur:
Est'u laŭd'at'a Jesuo Krist'o! Mi cent'foj'e salut'as vi'n kaj kis'as, mi'a kar'a fil'in'o, kaj sci'ig'as al vi, ke mi est'as, dank’al Di'o, san'a. Iom turment'as mi'n la tus'o, sed kial mir'i, ĉar mi post ne'long'e kalkul'os ok dek'o'j'n de mi'a aĝ'o. Tio est'as bel'a aĝ'o, mi'a fil'in'o, kaj oni dev'as dank'i Di'o'n, se oni ĝi'n tiel pas'ig'as en san'o kiel mi; mi aŭd'as bon'e, mi vid'as, mi pov'us ankoraŭ flik'i por mi, se Barunka tio'n al mi ne far'us. Koncern'e la pied'o'j'n mi ankaŭ est'as sufiĉ'e vigl'a. Mi esper'as, ke ĉi tiu leter'o traf'os ankaŭ vi'n kaj Dorotkan san'a'j. Kiel mi ek'sci'is el vi'a leter'o, la onkl'o est'as mal'san'a; mi bedaŭr'as li'n, sed mi esper'as, ke tio ne daŭr'os long'e. Li oft'e mal'san'et'iĝ'as, kaj oni dir'as:
oft'a mal'san'o konduk'as al san'o. — Vi ankaŭ skrib'as al mi, ke vi vol'as edz'in'iĝ'i kaj dezir'as mi'a'n konsent'o'n. Kar'a fil'in'o, kio'n ali'a'n mi pov'as dir'i, kiam vi elekt'is jam laŭ vi'a kor'o, ol ke Di'o don'u al vi feliĉ'o'n kaj ben'u vi'n ambaŭ, ke vi por honor'o kaj laŭd'o de Di'o viv'u kaj al la mond'o util'u. Kial mi mal'help'u vi'n, se Jiæi est'as bon'a hom'o kaj vi am'as li'n; ne mi viv'os kun li, sed vi. Mi ja opini'is, ke almenaŭ vi elekt'u ĉeĥ'o'n, la egal'a'j taŭg'as plej bon'e unu por la ali'a, sed li ne est'is al vi destin'it'a, mi vi'n ne riproĉ'as. Ni ĉiu'j est'as infan'o'j de unu patr'o, unu patr'in'o nutr'as ni'n, kaj pro tio ni dev'as ni'n am'i reciprok'e, eĉ se ni ne est'as sam'land'an'o'j. Salut'u Jiæin, kaj se vi'n Di'o konserv'os san'a'j, kiam vi est'os al vi aranĝ'int'a'j la mastr'um'aĵ'o'n, kaj kiam neni'o vi'n mal'help'os, vizit'u ni'n. Ankaŭ la infan'o'j jam ĝoj'as je la onkl'in'o.

Ankoraŭ unu'foj'e Barunka dev'is tra'leg'i al avi'nj'o la leter'o'n, post'e ili kun'e ĝi'n kun'met'is, sigel'ferm'is kaj avi'nj'o depon'is ĝi'n en la kestoŝranko por ĝi'n en'poŝt'ig'i mem, kiam ŝi ir'os en la preĝ'ej'o'n.

Kelk'a'j'n tag'o'j'n antaŭ la fest'o de sankt'a Katarino kun'ven'is antaŭ'vesper'e en la gast'ej'o la ge'jun'ul'ar'o. La tut'a konstru'aĵ'o bril'is ekster'e kaj intern'e:
ĉirkaŭ la pord'o'j est'is pinglobranĉaj girland'o'j, ĉe ĉiu bild'o en la ĉambr'o verd'a branĉ'o, la fenestr'a'j kurten'o'j est'is kiel neĝ'o kaj la plank'o kiel kreto. La long'a tililigna tabl'o, kovr'it'a per blank'a tuk'o, est'is plen'a de rosmaren'o, de blank'a'j kaj ruĝ'a'j ruband'o'j, kaj ĉirkaŭ ĝi sid'is florknabinoj, kvazaŭ oni est'us enplantinta roz'o'j'n kaj diant'o'j'n. Ili kun'ven'is por plekt'i flor'kron'o'j'n por Kristla, la jun'a fianĉ'in'o, kiu, plej bel'a el ĉiu'j, sid'is supr'e ĉe la tabl'o en angul'o. Ŝi, liber'a de ĉiu'j hejm'a'j dev'o'j, est'is konfid'it'a al la zorg'o'j de svat'ist'o kaj de svat'ist'in'o, kiu'j'n honor'ofic'o'j'n plen'um'is la gvid'int'o de la pilgrim'ant'o'j Martinec kaj avi'nj'o. Ŝi ne pov'is tio'n rifuz'i al Kristla, kvankam ŝi evit'is simil'a'j'n oficial'aĵ'o'j'n. Sinjor'in'o patr'in'o anstataŭ'is la mal'jun'a'n, piedkadukan gast'ej'estr'in'o'n, kaj la edz'in'o de Kudrna kun Cilka ŝi'n help'is. Avi'nj'o sid'is inter la florknabinoj, kaj kvankam ŝi ne hav'is i'o'n por plekt'i kaj lig'i, tamen ŝi'a'j help'o kaj konsil'o est'is ĉiam bezon'at'a'j. La fianĉ'in'o lig'is ruband'o'j'n al bel'a'j rosmaren'a'j branĉ'o'j por la fianĉ'amik'o kaj por la svat'ist'o, la pli jun'a fianĉ'amik'o kaj por la svat'ist'o, la pli jun'a fianĉknabino dev'is plekt'i flor'kron'o'n por la fianĉ'in'o, la mal'pli jun'a por la fianĉ'o, la ceter'a'j florknabinoj ĉiu por si'a kun'ul'o. El la rest'aĵ'o est'is far'ot'a'j rubandornamitaj verg'o'j por la gast'o'j, ja eĉ por la ĉeval'o'j, vetur'ig'ont'a'j la fianĉ'in'o'n, oni prepar'is rosmaren'o'n kaj ruband'o'j'n por ornam'i ili'a'j'n kap'o'j'n kaj jung'il'ar'o'n.

La okul'o'j de la fianĉ'in'o bril'is pro am'o kaj ĝoj'o, kiam ajn ili cel'is al la fort'statur'a fianĉ'o, kiu ĉirkaŭ'ir'is kun la ceter'a'j fraŭl'o'j, el kiu'j ĉiu hav'is pli grand'a'n liber'ec'o'n parol'i kun si'a am'at'in'o, ol li kun la fianĉ'in'o, kiu'n li sopir'e nur de temp'o al temp'o rigard'is. La fianĉ'in'o'n pri'serv'is la fianĉ'amik'o, kaj la fianĉ'o dev'is zorg'i pri la mal'pli jun'a fianĉknabino. Al ĉiu'j est'is permes'it'e est'i gaj'a'j, petol'i, kant'i, ŝerc'i, kio'n oni ceter'e precip'e postul'is de la svat'ist'o, nur la ge'fianĉ'o'j ne rajt'is tro montr'i si'a'n ĝoj'o'n.

Tial Kristla parol'is mal'mult'e, ŝi sid'is kun la okul'o'j mal'lev'it'a'j al la tabl'o, kovr'it'a de la verd'a rosmaren'o. Kaj kiam la florknabinoj ekplektis la edz'iĝ'a'j'n kron'o'j'n kaj kiam ĉiu'j ek'kant'is pri la kolombin'o, kiu flug'ant'e mal'sek'ig'is si'a'n blank'a'n plum'ar'o'n, tiam ŝi kovr'is si'a'n vizaĝ'o'n per blank'a antaŭ'tuk'o kaj ek'plor'is.

La fianĉ'o rigard'is ŝi'n preskaŭ angor'e, dir'ant'e al la svat'ist'o:
”Kial ŝi tiel plor'as?”

”Est'as kon'at'e,” ĉi tiu gaj'e respond'is, ”ke la ĝoj'o kaj la mal'ĝoj'o dorm'as en unu lit'o, tial oft'e unu vek'as la ali'a'n.

Ne zorg'u, hodiaŭ plor'o, morgaŭ ĝoj'o”. Post ĉi tiu en'konduk'a kant'o unu sekv'is la ali'a'n, la ŝerc'a'j kaj la serioz'a'j si'n'sekv'e; oni kant'is laŭd'o'j'n pri la jun'ec'o, bel'ec'o kaj am'o, laŭd'o'n pri la fraŭl'ec'o, sed fin'e tamen la ge'fraŭl'o'j komenc'is kant'i, kiel bel'a est'as la ge'edz'ec'o, kiam du si'n am'as reciprok'e kiel turt'o'j, kiam ili konkord'e viv'as kiel gren'er'o'j en unu spik'o. Sed en ili'a'j'n laŭdokantojn ĉiam en'miks'iĝ'is la mok'a voĉ'o de la svat'ist'o. Kiam ili komenc'is pri la edz'ec'a konkord'o, li eĉ postul'is por si mem solokanton, ke li kant'os al ili i'o'n tut'e nov'a'n. ”La kant'o'n de mi mem en la lum'o'n don'it'a'n, en la mal'lum'o pres'it'a'n,” li al'don'is.

”Do kant'u per vi'a kok'a voĉ'o!” kri'is la jun'ul'o'j, ”ni aŭd'u, kio'n vi sci'as.”

La svat'ist'o star'iĝ'ant'e mez'e de la ĉambr'o, komenc'is per si'a mok'a voĉ'o, kiu ĉe la edz'iĝ'a fest'o est'is al li sam'e natur'a, kiel natur'a ĉe la pilgrim'o est'is li'a serioz'a voĉ'o:
”Ho anĝel'a ĝoj'o, ge'edz'a konkord'o! Se mi dir'as:
kuir'u pir'o'j'n, ŝi kuir'as gri'o'n: se mi dir'as: viand'o'n, ŝi kuir'as farun'aĵ'o'n. Ho anĝel'a ĝoj'o, ge'edz'a konkord'o!”

”Ni don'os por la kant'o kun la kant'ist'o mem eĉ ne unu heler'o'n!” vok'is la knab'in'o'j, kaj tuj ek'kant'is mem, por mal'ebl'ig'i la ĝoj'o'n al la jun'ul'o'j, kiu'j dezir'is aŭd'i la daŭr'ig'o'n. Dum la sen'ĉes'a kant'ad'o kaj ŝerc'ad'o est'is lig'it'a'j la buked'o'j, plekt'it'a'j la flor'kron'o'j, la knab'in'o'j lev'iĝ'is de la tabl'o, pren'is je la man'o'j unu la ali'a'n kaj turn'iĝ'ant'e en rond'o ili kant'is:
”Ĝi est'as jam far'it'a, ĉio est'as tut'e pret'a, la kuk'o'j est'as jam bak'it'a'j, la flor'kron'o'j jam plekt'it'a'j.”

Kaj efektiv'e en la pord'o jam aper'is sinjor'in'o patr'in'o, port'ant'e kun la ceter'a vir'in'a serv'ist'ar'o plad'o'j'n plen'a'j'n de manĝ'aĵ'o'j. La patr'o kaj la fianĉ'amik'o al'port'is trink'aĵ'o'j'n. Unu ek'sid'is de'nov'e ĉe la tabl'o, kiu est'is nun kovr'it'a, anstataŭ per rosmaren'o, per kuir'aĵ'o'j kaj bak'aĵ'o'j.

La honorfraŭloj sid'is ĉe la florknabinoj, la fianĉ'o inter la mal'pli jun'a florknabino kaj la svat'ist'o, la fianĉ'in'o inter la fianĉ'amik'o kaj la pli jun'a florknabino, kiu mem al ŝi tranĉ'is kaj prezent'is la manĝ'aĵ'o'n sam'e, kiel la mal'pli jun'a florknabino al la fianĉ'o. La svat'ist'o sen'halt'e ĉirkaŭ'salt'is la tabl'o'n, las'ant'e si'n nutr'i de la florknabinoj, eĉ toler'ant'e ili'a'j'n insult'o'j'n, sed reciprok'e ili dev'is al li pardon'i ĉiu'n ŝerc'o'n, eĉ se ĝi est'is iom mal'delikat'a. Fin'e, kiam ĉiu'j plad'o'j est'is for'ig'it'a'j, la svat'ist'o al'port'is sur la tabl'o'n tri plad'o'j'n kiel donac'o'n prezent'it'a'n de li al la flanĉino. En la unu'a est'is tritik'o, kiu'n li prezent'is al ŝi dezir'ant'e, ke ĝi est'u frukt'o'port'a, en la du'a est'is iom da cindr'o miks'it'a kun mili'o, kiu'n la fianĉ'in'o dev'is pren'i, por si'n ekzerc'i en pacienc'o, kaj la tri'a plad'o, tut'e kovr'it'a, est'is ”la sekret'a”. La fianĉ'in'o kompren'ebl'e ne rajt'is est'i sci'vol'em'a, ŝi dev'is akcept'i la plad'o'n kaj ne rigard'i en ĝi'n, sed kiu est'us tio'n toler'int'a? Ankaŭ Kristlan ĝi ne las'is trankvil'a; kiam neni'u ŝi'n rigard'is, ŝi delikat'e lev'is angul'o'n de la blank'a tuk'o, per kiu la plad'o est'is kovr'it'a, kaj — frrrr — paser'o tie kaŝ'it'a flug'is al la plafon'o.

”Vid'u, kar'a fianĉ'in'o,” dir'is avi'nj'o, frap'ant'e ŝi'n sur la ŝultr'o, ”kia pasi'o est'as sci'vol'em'o. Oni prefer'us mort'i ol ne esplor'i, kio est'as kaŝ'it'a antaŭ la hom'o, kaj kiam oni rigard'as sub la vual'o'n, oni tamen kapt'as neni'o'n.”

Ĝis mal'fru'a nokt'o la ge'jun'ul'ar'o est'is kun'e, ĉar post la manĝ'o oni ankaŭ danc'is. La fianĉ'o kun la fianĉ'amik'o akompan'is la svat'ist'in'o'n hejm'e'n, re'memor'ig'ant'e ĉe la dis'ir'o, ke ili fru'maten'e re'ven'os.

Maten'e la loĝ'ant'o'j de la val'o kaj de Žernov fin'e lev'iĝ'is. Iu'j ir'is kun'e en la preĝ'ej'o'n, ali'a'j nur al la tabl'o kaj al la danc'ad'o, kaj kiu'j ne ir'is, tiu'j tamen ne pov'is venk'i la sci'vol'em'o'n kaj ne rigard'i la edz'iĝ'a'n fest'o'n, pri kiu oni dum kelk'a'j semajn'o'j est'is parol'int'a, kiel bru'a ĝi est'os, kaj ke la fianĉ'in'o vetur'os en la preĝ'ej'o'n en la sinjor'a kaleŝ'o kun la sinjor'a'j ĉeval'o'j, ke ŝi hav'os mult'e'kost'a'j'n grenat'o'j'n sur la kol'o, brod'it'a'n blank'a'n antaŭ'tuk'o'n, ĵaket'o'n el roz'kolor'a taft'o kaj nubokoloran jup'o'n, tio ĉio est'is en Žernov jam kon'at'a ebl'e ankoraŭ pli fru'e, ol la fianĉ'in'o pri tio pens'is.

Ili sci'is ĉio'n detal'e, kiu'j kaj kiom da manĝ'aĵ'o'j est'os prezent'at'a'j ĉe la festen'o, en kiu ord'o ili ven'os sur la tabl'o'n, kiom da ĉemiz'o'j, kiom da kusen'eg'o'j, kia'n il'ar'o'n la fianĉ'in'o dot'e ricev'is, ĉio'n ili sci'is, kvazaŭ ŝi tio'n est'us al ili skrib'int'a. Tia'n bril'a'n edz'i ̧feston ne vid'i, ne rigard'i, kiel konven'as la flor'kron'o al la fianĉ'in'o, kiom da larm'o'j ŝi el'verŝ'as, kiel la gast'o'j est'as vest'it'a'j, est'us ne'pardon'ebl'e.

Jen est'is re'foj'e bel'a pec'o en ili'a histori'o, kiu liver'is tem'o'n de parol'o'j minimum'e por du'on'jar'o — ĉu est'us ebl'e tio'n preter'las'i?

Kiam la famili'o de Prošek kaj de la arb'ar'ist'o, kiu'j est'is halt'int'a'j en la Staré bělidlo, ven'is al la gast'ej'o, ili dev'is si'n prem'puŝ'i sur la kort'o tra la hom'amas'o. En la gast'ej'o jam est'is kun'ven'int'a'j la gast'o'j de la fianĉ'in'o; sinjor'o patr'o est'is parad'e vest'it'a, li'a'j bot'o'j bril'is kiel spegul'o, kaj en la man'o li ten'is arĝent'a'n flar'tabak'uj'o'n. Li est'is atest'ant'o de la fianĉ'in'o. Sinjor'in'o patr'in'o est'is vest'it'a en silk'o, sur ŝi'a gorĝ'o vid'iĝ'is blank'a'j perl'o'j, sur la kap'o bril'is or'a kuf'o. Ankaŭ avi'nj'o hav'is si'a'n edz'iĝ'a'n vest'aĵ'o'n, sur la kap'o la fest'a'n kuf'o'n. La florknabinoj, la fraŭl'o'j, la svat'ist'o ne est'is en la gast'ej'o, ili est'is for'ir'int'a'j al Žernov por al'konduk'i la fianĉ'o'n, kaj la fianĉ'in'o ankaŭ ne est'is en la ĉambr'o, ŝi est'is kaŝ'it'a en la kamer'o.

Subit'e aŭd'iĝ'is sur la kort'o kri'ad'o:
”Ili jam ven'as, ili jam ven'as!” kaj de la muel'ej'o son'is ton'o'j de klarnet'o, flut'o'j kaj violon'o'j. Oni al'konduk'is la fianĉ'o'n. Susur'ad'o tra'kur'is la vic'o'j'n de la rigard'ant'o'j. ”Rigard'u, rigard'u!”

puŝ'is unu la ali'a'n. ”Terez'o de Míla est'as la pli jun'a florknabino, Tichánková la mal'pli jun'a. Nu ja, se Tomšová est'us ankoraŭ fraŭl'in'o, neni'u ali'a est'us la mal'pli jun'a florknabino.”

”Ŝi help'as la fianĉ'in'o'n ĉe la vest'ad'o. En la preĝ'ej'o'n ŝi ne vetur'os, ŝi est'as en la plej alt'a grad'o ...” inter'parol'is la vir'in'o'j.

”Nu, la fianĉ'in'o pov'as tuj prepar'i bapt'o'donac'o'n, cert'e neni'u ali'a est'os bapt'o'patr'in'o, ili est'as ne'dis'ig'ebl'a'j.”

”Vid'u, vid'u, la vilaĝ'estr'o ankaŭ ven'as; strang'a afer'o, ke li'n la famili'o de Míla invit'is, cert'e nur li est'is kulp'a, ke Jakub est'is rekrut'ig'it'a,” oni parol'is mir'ant'e.

”Nu, la vilaĝ'estr'o ne est'as tiel mal'bon'a hom'o; Lučka li'n instig'is, la administr'ant'o alsalis, ne mir'u! Bon'e ag'is Jakub, tio est'as por li la plej bon'a pun'o, ke li ne venĝ'as si'n, kaj precip'e por Lučka, tiu krev'os de koler'o.”

”Cert'e, sed ŝi pli fru'e li'a'n am'o'n ne respond'is, kiam ŝi opini'is, ke ŝi ricev'os Jakubon.”

”Sed vid'u la fianĉ'o'n, kia brav'ul'o li est'as, est'as agrabl'e rigard'i li'n.”

”Bel'a'n tuk'o'n don'is al li la fianĉ'in'o, ver'e, ĝi cert'e kost'is proksim'um'e dek floren'o'j'n,” opini'is la vir'in'o'j.

Tia'j kaj simil'a'j voĉ'o'j aŭd'iĝ'is sur la kort'o, kiam la fianĉ'o est'is al'ven'ant'a al la sojl'o, kie li'n salut'e akcept'is la mastr'o kun plen'a glas'o. Kiam la fianĉ'o serĉ'is si'a'n fianĉ'in'o'n en la kamer'o, kie ŝi dev'is plor'i, ili al'paŝ'is antaŭ la ge'patr'o'j'n, la svat'ist'o deklam'is anstataŭ ili long'a'n parol'ad'o'n, kiel dank'o'n por la eduk'o kaj pet'o'n pri la ben'o.

Ĉiu'j plor'is. Kiam la ge'fianĉ'o'j ricev'is la ben'o'n, la fianĉ'amik'o pren'is la fianĉ'in'o'n je unu brak'o, la pli jun'a'n florknabinon je la ali'a, la fianĉ'o pren'is la mal'pli jun'a'n florknabinon, la atest'ant'o'j al'iĝ'is al la svat'ist'in'o, la florknabinoj al si'a'j kun'ul'o'j, kaj tiel parvice, escept'e la svat'ist'o'n, kiu paŝ'is frunt'e de ĉiu'j sol'a, ili el'ir'is el la dom'o al la vetur'il'o'j kaj kaleŝ'o'j ili'n atend'ant'a'j. La florknabinoj sving'is la tuk'o'j'n kaj kant'is, la jun'ul'o'j ili'n kant'e akompan'is, nur la fianĉ'in'o plor'is mal'laŭt'e, de temp'o al temp'o re'rigard'ant'e mal'antaŭ'e'n, kie en la du'a vetur'il'o vetur'is la fianĉ'o kun la atest'ant'o'j kaj la svat'ist'in'o. La rigard'ant'ar'o dis'ir'is, kaj la ĉambr'o rest'is por mal'long'a temp'o mal'plen'a, nur la mal'jun'a patr'in'o sid'is apud la fenestr'o kaj rigard'is la for'vetur'ant'o'j'n preĝ'ant'e por la infan'o, kiu jam tiom da jar'o'j ŝi'n anstataŭ'is kaj toler'is kun sankt'a pacienc'o ŝi'a'j'n kapric'o'j'n, al'juĝ'ant'e ili'n nur al ŝi'a ne'venk'ebl'a, long'e daŭr'ant'a mal'san'o. Sed baldaŭ oni komenc'is kun'puŝ'i kaj kovr'i la tabl'o'j'n, kie'n ajn oni rigard'is, tie star'is kuir'ist'in'o aŭ almenaŭ kuirhelpantino. Sed la ĉef'a person'o, al kiu est'is ĉio konfid'it'a, est'is la jun'a Tomšová.

Ŝi volont'e sur'pren'is la zorg'o'n anstataŭ'i la mastr'in'o'n, sam'e kiel la muel'ist'in'o ĉe la plekt'ad'o de flor'kron'o'j.

Kiam la edz'i ̧festanoj re'ven'is el la preĝ'ej'o, salut'is ili'n la mastr'o de'nov'e sur la sojl'o kun plen'a glas'o. La fianĉ'in'o si'n vest'is per ali'a vest'aĵ'o kaj oni ek'sid'is ĉe la tabl'o. Frunt'e de ĉiu'j sid'is la fianĉ'o apud la fianĉ'in'o; la fianĉ'amik'o zorg'is pri la florknabinoj, kiu'j por li konserv'is sur si'a'j teler'o'j la gastodonacon, antaŭ'met'ant'e al li krom tio la plej bel'a'j'n pec'o'j'n. La svat'ist'o riproĉ'is li'n, ke li fart'as ”kiel di'o en la paradiz'o”. Avi'nj'o est'is ankaŭ gaj'a kaj oft'e per sprit'a vort'o re'bat'is la svat'ist'o'n, kiu ĉi'e'n al'ŝov'is la orel'o'j'n, ĉi'e'n si'n en'miks'is kaj ĉi'e'n puŝ'is si'a'n grand'a'n mal'delikat'a'n statur'o'n. Hejm'e avi'nj'o ne est'us permes'int'a, ke oni ter'e'n ĵet'u unu piz'er'o'n, sed kiam la gast'o'j komenc'is ĵet'i unu sur la ali'a'n tritik'o'n kaj piz'o'n, ŝi mem pren'is plen'man'o'n kaj ĵet'is ĝi'n kontraŭ la ge'fianĉ'o'j dir'ant'e:
”Sam'e ili'n Di'o sur'ŝut'u per si'a ben'o.” — Ceter'e tiu'j piz'o kaj tritik'o ne est'is dis'prem'it'a'j per la pied'o'j:
avi'nj'o bon'e vid'is, kiel mal'sovaĝ'a'j kolomb'o'j sub la tabl'o bekprenante for'manĝ'as ili'n.

La festen'o est'is fin'it'a; mult'a'j kap'o'j balanc'iĝ'is de unu flank'o al la ali'a, ĉiu hav'is antaŭ si ordamasigitan grand'a'n gastodonacon, kaj kiu ne est'is far'int'a ĝi'n por si, al tiu ĝi'n aranĝ'is Tomšová; est'us hont'ind'e re'ven'i hejm'e'n sen gastodonaco. Est'is ja abund'e da ĉio, kiu preter'ir'is la gast'ej'o'n, tiu ricev'is manĝ'aĵ'o'n kaj trink'aĵ'o'n, ĉiu'j infan'o'j, kiu'j ĉe la pord'o kaj ĉe la fenestr'o'j en'rigard'is, for'port'is al si hejm'e'n plen'a'j'n antaŭ'tuk'o'j'n da bak'aĵ'o. Post la manĝ'o est'is don'at'a'j al la fianĉ'in'o donac'o'j ”por la lul'il'o”, kaj la fianĉ'in'o tim'is, kiam sur ŝi'a'j'n genu'o'j'n fal'is eĉ kructaleroj. Kaj al la fraŭl'o'j, kiam ili al'port'is akv'o'n en plad'o'j kaj prezent'is blank'a'j'n viŝ'tuk'o'j'n al la jun'ul'in'o'j, por ke ili lav'u si'a'j'n man'o'j'n, ĉiu el la florknabinoj ĵet'is en la akv'o'n mon'er'o'n. Kompren'ebl'e, neni'u vol'is est'i hont'ig'it'a, tial bril'is en la akv'o nur arĝent'o; tiu'n la jun'ul'o'j kun la florknabinoj la sekv'ant'a'n tag'o'n el'spez'is danc'ant'e kaj trink'ant'e.

Post'e la fianĉ'in'o re'foj'e ŝanĝ'is si'a'n vest'aĵ'o'n, kaj sam'e far'is la florknabinoj, ĉar nun est'is komenc'iĝ'ont'a la danc'ad'o. Avi'nj'o uz'is tiu'n moment'o'n kaj konduk'is hejm'e'n la infan'o'j'n, kiu'j festen'is en la ĉambr'o de Kristla; ŝi mem dev'is re'ven'i al la festanoj, ĉar pli post'e en la nokt'o komenc'iĝ'is ”la sur'met'o de la kuf'o” kaj oni ĉe tio bezon'is ŝi'n. Ŝi kun'pren'is la kuf'o'n, kiu'n ŝi est'is aĉet'int'a kun Terezka por la fianĉ'in'o; tio est'is ŝi'a dev'o kiel svat'ist'in'o.

Kiam ĉiu'j jam sufiĉ'e danc'is, kaj la fianĉ'in'o preskaŭ ne pov'is spir'i, ĉar kun ŝi dev'is ĉiu danc'i, eĉ se est'us unu sol'a turn'iĝ'o, avi'nj'o kap'sign'is al la vir'in'o'j, ke nokt'o'mez'o jam for'pas'is, kaj ke la fianĉ'in'o nun aparten'as al la vir'in'o'j. Ili komenc'is iom inter'disput'i kaj iom inter'batal'et'i pri ŝi, la fianĉ'o kaj la fianĉ'amik'o kontraŭ'star'is, ke ili sen'ig'u la fianĉ'in'o'n de la bel'a flor'kron'o; sed van'e, la vir'in'o'j venk'is kaj konduk'is ŝi'n en la ĉambr'o'n. La jun'ul'in'o'j post la pord'o kant'is per mal'gaj'a voĉ'o, ke ŝi ne permes'u de si for'pren'i la verd'a'n kron'o'n; se ŝi unu foj'e ĝi'n perd'os, ke ŝi neniam ĝi'n re'trov'os.

Sed ĉio est'is van'a. La fianĉ'in'o jam sid'is sur la benk'o; Tomšová jam dis'lig'is ŝi'a'n har'plekt'aĵ'o'n, jam la flor'kron'o kaj la verd'a kron'o kuŝ'is sur la tabl'o, kaj avi'nj'o prepar'is la border'it'a'n kuf'o'n. La fianĉ'in'o plor'is, sed van'e. La vir'in'o'j kant'is, ĝojvokis, nur avi'nj'o rest'is serioz'a, kaj de temp'o al temp'o trans'flug'is ŝi'a'n mild'a'n vizaĝ'o'n feliĉ'a rid'et'o, ŝi'a'j okul'o'j mal'sek'iĝ'is, ŝi re'memor'is pri la fil'in'o Johanka, kiu ebl'e ankaŭ fest'is si'a'n ge'edz'iĝ'o'n.

La fianĉ'in'o hav'is kuf'o'n sur la kap'o, ĝi konven'is al ŝi bon'eg'e, la muel'ist'in'o asert'is, ke ŝi aspekt'as en ĝi kiel ”la pom'o de Míše”.

”Kaj nun ni ir'os al la fianĉ'o; kiu el vi incit'os li'n?” demand'is avi'nj'o.

”Atend'u, mi konduk'os al li unu,” tuj aŭd'iĝ'is Tomšová, ŝi el'kur'is kaj al'konduk'is al ili mal'jun'a'n ŝpin'ist'in'o'n, kiu lav'is en la kuir'ej'o. Ili met'is blank'a'n tuk'o'n sur ŝi'a'n kap'o'n, la svat'ist'in'o pren'is ŝi'n je la brak'o kaj konduk'is al la fianĉ'o, ”por ke li aĉet'u ŝi'n”. La fianĉ'o tiel long'e ŝi'n ekzamen'is ĉirkaŭ'ir'ant'e, ĝis li sukces'is lev'i la tuk'o'n; li vid'is mal'jun'a'n sulk'o'plen'a'n vizaĝ'o'n, tut'e cindrokovritan. Oni rid'is pri tio, la fianĉ'o ne vol'is kon'i tia'n fianĉ'in'o'n; la svat'ist'in'o kun ŝi mal'aper'is tra la pord'o. Ŝi al'konduk'is al li ali'a'n. Tiu jam ŝajn'is al la fianĉ'o kaj al la svat'ist'o pli bel'aspekt'a, ili jam vol'is ŝi'n aĉet'i, sed subit'e la svat'ist'o dir'is decid'e:
”Eĥ kiu aĉet'os lepor'o'n en sak'o?”

li lev'is de ŝi la tuk'o'n, kaj al ili montr'iĝ'is la dik'a vizaĝ'o de la muel'ist'in'o, kies nigr'a'j okul'o'j rid'is mok'ŝerc'e al la svat'ist'o.

”Aĉet'u ŝi'n, aĉet'u, mi vend'os ŝi'n mal'kar'e,” mok'rid'is sinjor'o patr'o kaj turn'is la flar'tabak'uj'o'n en la fingr'o'j, sed mal'rapid'e, aŭ ĉar ĝi est'is pez'a, aŭ ĉar li'a'j fingr'o'j est'is ne'fleks'ebl'a'j.

”Silent'u nur, patr'o,” rid'is la dik'a patr'in'o, ”hodiaŭ vi vend'us, sed morgaŭ vi volont'e re'aĉet'us. Kiu mal'laŭd'as, tiu ŝat'as.”

Elekt'u el tri'o, help'os vi'n di'o! La tri'a est'is la graci'a, alt'a statur'o de la fianĉ'in'o. La svat'ist'o por ŝi propon'is mal'nov'a'n heler'o'n, sed la fianĉ'o tuj ŝut'is arĝent'o'n kaj ricev'is ŝi'n. La vir'in'o'j rapid'e en'ir'is la ĉambr'o'n, star'iĝ'is en rond'o, pren'is la fianĉ'o'n en si'a'n mez'o'n kaj kant'is gaj'e pri la feliĉ'a fin'o de la fest'o esprim'ant'e kontent'iĝ'o'n, ke la fianĉ'in'o est'as jam vest'it'a per la kuf'o kaj ke la kuk'o'j est'as for'manĝ'it'a'j ... La fianĉ'in'o aparten'is al la vir'in'o'j. La mon'o'n, de la fianĉ'o por ŝi pag'it'a'n, la vir'in'o'j el'spez'is festen'ant'e la sekv'ant'a'n tag'o'n antaŭ'tag'mez'e, kiam ili kun'ven'is ”por ord'ig'i la lit'o'n”, ĉe kio kompren'ebl'e est'is de'nov'e mult'e da kant'ad'o kaj ŝerc'ad'o. La svat'ist'o dir'is, ke ”laŭ'ord'a edz'i ̧festo dev'as daŭr'i ok tag'o'j'n”, kaj efektiv'e ĉiu bru'a edz'i ̧festo pli fru'e ne fin'iĝ'is. La plekt'ad'o de kron'o'j antaŭ la edz'iĝ'a fest'o, la edz'iĝ'a fest'o mem, la litordigado, amik'a tag'manĝ'o ĉe la fianĉ'in'o, la ali'a ĉe la fianĉ'o, la trinkperdado de la flor'kron'o:
unu kutim'o sekv'is la ali'a'n, kaj tiel for'pas'is baldaŭ la tut'a semajn'o, antaŭ ol la jun'a'j ge'edz'o'j pov'is liber'e spir'i kaj dir'i:
”Nun ni est'as sol'a'j.”

Kelk'a'j'n semajn'o'j'n post la edz'in'iĝ'o de Kristla, sinjor'in'o Prošková ricev'is leter'o'n el Ital'uj'o de la ĉambr'ist'in'o, kiu skrib'is al ŝi, ke grafi'din'o Hortensi'o fest'os si'a'n edz'in'iĝ'o'n kun la jun'a pentr'ist'o, ŝi'a est'int'a instru'ist'o, ke ŝi est'as feliĉ'eg'a, ke ŝi de'nov'e flor'as kiel roz'o, kaj ke la princ'in'o est'as per tio tre ĝoj'ig'it'a.

Avi'nj'o aŭd'ant'e tiu'n ĝoj'ig'a'n sci'ig'o'n, balanc'is kontent'e la kap'o'n kaj dir'is:
”Est'u Di'o laŭd'at'a, ĉio bon'e ord'iĝ'is!”

* * * Ne est'as cel'o de ĉi tiu verk'o pri'skrib'i la viv'o'n de la ge'jun'ul'ar'o, kiu viv'is ĉirkaŭ avi'nj'o, nek mi vol'as enu'ig'i la leg'ant'o'n konduk'ant'e li'n de la arbaristejo al la muel'ej'o kaj de'nov'e re'turn'e'n tra la mal'grand'a val'o, en kiu reg'is ĉiam la sam'a viv'o. La jun'a'j kresk'is kaj far'iĝ'is plen'kresk'a'j; iu'j rest'is hejm'e, edz'in'iĝ'is, edz'iĝ'is, kaj la pli mal'jun'a'j ced'is al ili la lok'o'j'n, kiel de kverk'o for'fal'as mal'nov'a foli'o, kiam el'kresk'as nov'a. Ali'a'j for'las'is la trankvil'a'n val'o'n, serĉ'ant'e si'a'n feliĉ'o'n ali'lok'e, kiel sem'o'j for'blov'it'a'j de vent'o, for'port'it'a'j mal'proksim'e'n de akv'o, por ke ili ĝerm'u sur ali'a'j kamp'o'j kaj bord'o'j.

Avi'nj'o ne for'las'is la mal'grand'a'n val'o'n, kie ŝi trov'is la du'a'n hejm'o'n. Trankvil'anim'e ŝi rigard'is, kiel ĉio ĉirkaŭ ŝi kresk'as kaj flor'as, ŝi ĝoj'is kun la feliĉ'a'j, konsol'is la mal'ĝoj'ig'it'a'j'n, help'is, kie est'is ebl'e; kaj kiam la ge'nep'o'j unu post la ali'a ŝi'n for'las'is, for'flug'ant'e kiel hirund'o'j el sub la tegment'o, ŝi rigardsekvis ili'n per larm'o'plen'a'j okul'o'j, konsol'ant'e si'n:
”Ebl'e don'os Di'o, ke ni re'vid'iĝ'os.”

Kaj ili re'vid'iĝ'is. Ĉiu'jar'e ili re'ven'is hejm'e'n, kaj tiam bril'is la okul'o'j de la mal'jun'a avi'nj'o, kiam la jun'ul'o'j antaŭ ŝi dis'volv'is la bild'o'j'n de la mond'o, kap'o'klin'e ŝi aprob'is ili'a'j'n plan'o'j'n desegn'at'a'j'n per la fajr'a spirit'o, pardon'is la pek'o'j'n de la jun'ec'o, kiu'j'n ili antaŭ ŝi ne kaŝ'is, kaj la jun'ul'o'j ŝat'ant'e la vort'o'j'n kaj mor'o'j'n de avi'nj'o volont'e aŭskult'is ŝi'a'j'n spert'a'j'n konsil'o'j'n, kvankam ili ne ĉiam ili'n sekv'is. La matur'a'j jun'ul'in'o'j konfid'is al avi'nj'o si'a'j'n sekret'o'j'n, si'a'j'n sekret'a'j'n sonĝ'o'j'n kaj sopir'o'j'n, sci'ant'e, ke ili trov'os indulg'o'n kaj ard'a'n vort'o'n. Tiel ankaŭ Mančinka de la muel'ist'o serĉ'is ĉe avi'nj'o rifuĝ'o'n, kiam ŝi'a patr'o mal'permes'is al ŝi am'i mal'riĉ'a'n, sed bel'a'n muel'help'ant'o'n. Avi'nj'o sci'pov'is sur'met'i al sinjor'o patr'o ”la kap'o'n sur la ĝust'a'n hak'il'ten'il'o'n”, kiel li mem dir'is, kaj kiam post jar'o'j li'a fil'in'o est'is feliĉ'a kaj la mastr'um'aĵ'o kresk'is sub la gvid'ad'o de la diligent'a bo'fil'o, kiu la patr'o'n estim'is kaj am'is, li ĉiam dir'is:
”Avi'nj'o est'is prav'a, la mal'riĉ'ul'o'n Di'o akompan'as kun trezor'uj'o!” Kaj infan'o'j'n de jun'a'j vir'in'o'j avi'nj'o am'is, kvazaŭ ili est'us ŝi'a'j nep'o'j; tial ili ne nom'is ŝi'n ali'manier'e ol avi'nj'o. Ankaŭ la princ'in'o, kiam ŝi re'ven'is post du jar'o'j post la edz'in'iĝ'o de Kristla en la bien'eg'o'n, ŝi tuj ven'ig'is al si avi'nj'o'n kaj montr'is al ŝi plor'ant'e bel'a'n knab'o'n, memor'aĵ'o'n pri la grafi'din'o, kiu post unu jar'o de si'a edz'in'ec'o mort'is, post'las'ant'e al si'a mal'ĝoj'ig'it'a edz'o kaj al la princ'in'o tiu'n infan'o'n. Avi'nj'o, braklulante ĝi'n, sur'verŝ'is la silk'a'n kovr'il'o'n per larm'o'j; antaŭ ŝi'a anim'o star'is la jun'et'a, bon'a, bel'a patr'in'o de la infan'o, kaj ŝi dir'is per si'a mild'a voĉ'o:
”Ni ne plor'u, ni ne mal'envi'u al ŝi la ĉiel'o'n, la mond'o ne est'is por ŝi, tial ŝi'n Di'o de ĝi for'pren'is. Tiu'n am'as Di'o plej mult'e, kiu'n li al si ven'ig'as el li'a plej grand'a feliĉ'o!

La hom'o'j eĉ ne vid'is, kiel avi'nj'o mal'jun'iĝ'as kaj kaduk'iĝ'as, nur ŝi mem tio'n sent'is. Oft'e ŝi dir'is al Adélka, kiu far'iĝ'is bel'a jun'ul'in'o, montr'ant'e la mal'jun'a'n pom'arb'o'n, ĉiu'jar'e pli sek'iĝ'ant'a kaj pli mal'abund'e verd'iĝ'ant'a:
”Ni egal'as unu la ali'a'n, ver'ŝajn'e ni ankaŭ kun'e ir'os dorm'i.”

Kaj iu'n jar'o'n ĉiu'j arb'o'j verd'iĝ'is, nur la mal'jun'a pom'arb'o mal'gaj'e star'is sen'foli'a. Oni dev'is ĝi'n el'fos'i kaj brul'ig'i. Avi'nj'o la sam'a'n printemp'o'n tre tus'is, ŝi ne pov'is plu ĝis'ir'i la urb'o'n ”en la preĝ'ej'o'n de Di'o”, kiel ŝi dir'is. Ŝi'a'j man'o'j pli kaj pli sek'iĝ'is, la kap'o est'is kiel neĝ'o; la voĉ'o est'is pli kaj pli mal'fort'a.

Iu'n tag'o'n sinjor'in'o Terezka dis'send'is ĉiu'flank'e'n leter'o'j'n, por ke la infan'o'j kun'ven'u. Avi'nj'o ek'kuŝ'is, ŝi ne pov'is plu ten'i la spindel'o'n. El la arbaristejo, el la muel'ej'o, el la gast'ej'o kaj el Žernov oni kelk'foj'e dum la tag'o al'ven'is demand'i, kiel fart'as avi'nj'o; ŝi ne fart'is pli bon'e.

Adélka preĝ'is kun ŝi; ŝi dev'is al ŝi rakont'i ĉiu'maten'e, ĉiu'vesper'e, kiel est'as en la frukt'arb'ej'o, en la ĝarden'o, kio'n far'as la kort'bird'ar'o, kio'n la makul'kolor'a bov'in'o, ŝi dev'is al avi'nj'o kalkul'i, post kiom da tag'o'j ankoraŭ est'us ven'ont'a sinjor'o Beyer. ”Ebl'e kun li ven'os J'a'n” ŝi dir'is ĉe tio. La memor'o ŝi'n for'las'is. Oft'e ŝi vok'is Barunkan anstataŭ Adélka, kaj kiam Adélka al ŝi re'memor'ig'is, ke Barunka ne est'as hejm'e, ŝi rekosciiĝis, ek'ĝem'int'e:
”Ver'e, ŝi ne ĉe'est'as, tiu'n mi ne vid'os plu. Ĉu ŝi est'as feliĉ'a?” Kaj avi'nj'o ankoraŭ ĝis'viv'is ili'a'n al'ven'o'n.

Al'vetur'is sinjor'o Prošek kaj kun li la student'o Vilém kaj la fil'in'o Johanka; al'ven'is la fil'o Kašpar, kaj el la mont'ar'o Krkonoše la mal'jun'a sinjor'o Beyer konduk'is la fort'statur'a'n jun'ul'o'n J'a'n. Ankaŭ Orlík ven'is el la arb'ar'ist'a lern'ej'o, kie'n li'n send'is la princ'in'o, kon'ant'e li'a'n eminent'a'n talent'o'n por la arb'ar'ist'a profesi'o. Avi'nj'o kalkul'is ankaŭ li'n al si'a'j ge'nep'o'j, kon'ant'e la kresk'ant'a'n am'o'n inter li kaj Adélka kaj li'a'n nobl'a'n karakter'o'n.

Ĉiu'j kun'ven'is ĉirkaŭ la lit'o de avi'nj'o, sed plej unu'a el ĉiu'j est'is Barunka, kiu al'ven'is kun'e kun la najtingal'o; li ek'sid'is en si'a nest'o ĉe la fenestr'o de avi'nj'o. Barunka ek'loĝ'is en la ĉambr'o de avi'nj'o, kie star'is iam ŝi'a lit'o, kie ili kun'e aŭskult'is la dolĉ'a'j'n kant'o'j'n de la proksim'a kant'ist'o, kie avi'nj'o maten'e kaj vesper'e ŝi'n ben'is. Ili de'nov'e est'is kun'e, la sam'a'j ton'o'j son'is al ili, est'is la sam'a'j stel'o'j, kiu'j'n ili kun'e rigard'is, la sam'a'j man'o'j kuŝ'is sur la kap'o de Barunka, est'is la sam'a kap'o — sed ali'a'j pens'o'j nask'iĝ'is en ĝi kaj pro ali'a'j sent'o'j el'font'is la larm'o'j, kiu'j'n avi'nj'o vid'is nun flu'i sur la vang'o'j de si'a am'at'a nep'in'o, ol iam, kiam ŝi mild'e rid'et'ant'e for'viŝ'is la larm'o'j'n de la roz'kolor'a vizaĝ'o, kiam la knab'in'o dorm'is ankoraŭ en mal'grand'a lit'o. Tiu'j larm'o'j nur roskovris, sed ne mal'klar'ig'is la okul'o'j'n.

Avi'nj'o sent'is bon'e, ke ŝi'a viv'o esting'iĝ'as; tial ŝi kiel bon'a, prudent'a mastr'in'o ord'ig'is si'a'j'n afer'o'j'n. Plej unu'e ŝi re'pac'iĝ'is kun Di'o kaj la hom'o'j, post'e ŝi divid'is la mal'grand'a'n hav'aĵ'o'n. Ĉiu ricev'is memor'aĵ'o'n. Por ĉiu, kiu ŝi'n vizit'is, ŝi hav'is afabl'a'n vort'o'n, ĉiu'n de ŝi for'ir'ant'o'n akompan'is ŝi'a'j okul'o'j, kaj kiam eĉ la princ'in'o kun la fil'o de Hortensi'o ŝi'n vizit'int'e est'is for'ir'ant'a'j, ŝi long'e ili'n rigardsekvis; ŝi sci'is, ke ŝi kun ili ne renkont'iĝ'os plu sur la ter'o. Eĉ tiu'j'n mut'a'j'n vizaĝ'o'j'n, la kat'o'j'n kaj la hund'o'j'n ŝi al'vok'is, ili'n kares'is kaj las'is, ke Sultán lek'u ŝi'a'n man'o'n. ”Rigard'u ili'n,” ŝi dir'is al Adélka kaj al la serv'ist'in'o'j:
”ĉiu best'o, se la hom'o ĝi'n am'as, est'as dank'em'a.” Kaj Voršan ŝi ven'ig'is al si kaj ordon'is al ŝi:
”Kiam mi est'os mort'int'a, — mi sci'as, ke tio baldaŭ okaz'os, mi sonĝ'is hodiaŭ nokt'e, ke Jiæi al'ven'is por mi — do kiam mi est'os mort'int'a, ne forges'u dir'i tio'n al la abel'o'j, por ke ili ne mort'u al vi. La ceter'a'j ebl'e forges'us.” Avi'nj'o sci'is, ke Vorša tio'n far'os, ĉar ŝi kred'is, kio'n ne kred'is la ali'a'j, kaj tial ili facil'e pov'us forges'i far'i tio'n ĝust'a'temp'e, eĉ se ili vol'us plen'um'i la dezir'o'n de avi'nj'o.

Est'is la antaŭ'vesper'o de la tag'o sekv'ant'a la al'ven'o'n de la infan'o'j, kiam avi'nj'o est'is en kviet'a agoni'o. Barunka antaŭrecitis al ŝi la preĝ'o'n de la mort'ant'o'j; avi'nj'o preĝ'is kun ŝi, ĝis subit'e la buŝ'o ĉes'is mov'iĝ'i, la okul'o'j rest'is fiks'it'a'j al la krucifiks'o pend'ant'a super la lit'o, la spir'ad'o halt'is. — La flam'o de ŝi'a viv'o esting'iĝ'is, kiel esting'iĝ'as la mal'rapid'e fin'brul'et'ant'a lamp'o, en kiu la tut'a brul'material'o est'as konsum'it'a.

Barunka prem'ferm'is ŝi'a'j'n okul'o'j'n, la jun'a edz'in'o de Míla mal'ferm'is la fenestr'o'n, ”por ke la anim'o pov'u liber'e for'flug'i”. Vorša ne rest'is long'e inter la plor'ant'o'j, sed ŝi rapid'is al la abel'uj'o, kiu'n sinjor'o patr'o est'is star'ig'int'a al avi'nj'o antaŭ kelk'a'j jar'o'j, kaj frap'ant'e ĝi'n, vok'is tri'foj'e:
”Abel'o'j, abel'o'j, vi'a avi'nj'o mort'is!” Nur post'e ŝi ek'sid'is sur la benk'o sub la siring'o kaj ĝemekploris. La arb'ar'ist'o ir'is al Žernov por mend'i la funebr'a'n sonor'ig'ad'o'n; li mem si'n propon'is por tiu serv'o. Li sent'is kor'prem'o'n en la dom'o, li dev'is el'ir'i, por ke li pov'u sat'plor'i.

”Dolor'e mi sent'is la mort'o'n de Viktorka, kiel mi forges'os pri avi'nj'o,” li dir'is al si voj'ir'e. Kiam ek'son'is la funebr'a sonor'il'o, dis'kon'ig'ant'e al ĉiu'j hom'o'j, ”ke avi'nj'o ne viv'as plu”, ek'plor'is la tut'a val'o. — La tri'a'n tag'o'n maten'e, kiam est'is preter'pas'ant'a la kastel'o'n la en'ter'ig'a procesi'o, kiu konsist'is el grand'a kvant'o da hom'o'j, ĉar ĉiu, kiu kon'is avi'nj'o'n, vol'is ŝi'n akompan'i al la tomb'o, tiam blank'a man'o dis'ŝov'is la pez'a'j'n kurten'o'j'n ĉe la fenestr'o, kaj inter ili aper'is la princ'in'o.

Kiel long'e la procesi'o est'is vid'ebl'a, tiel long'e ŝi'a'j mal'gaj'a'j okul'o'j ĝi'n akompan'is, ĝis fin'e, las'int'e la kurten'o'n kaj profund'e en'spirant'e, ŝi flustr'is:
”Feliĉ'a vir'in'o!” —

Post'vort'o

Avi'nj'o de Božena Němcová est'as ne nur ĉeĥ'a naci'a klasik'aĵ'o, sed naci'a adoraĵo. Tial ĝi est'is inter la unu'a'j ĉeĥ'a'j verk'o'j traduk'it'a'j en Esperant'o'n kaj inter la unu'a'j, kiu'j'n mi mem skan'is kaj elektronikigis.

La traduk'o aper'ad'is regul'e en la Bohem'a Revu'o Esperant'ist'a kiel el'ŝir'ebl'a al'don'aĵ'o inter la jar'o'j 1909–1914 kaj la last'a ĉapitr'o post la unu'a mond'milit'o en 1921.

La traduk'o'n komenc'is la student'o Vladimir Tobek, sed tiu kabe'is, kaj la traduk'o'n fin'is Karel Prochazka (1880–1957). Ĝis ĉapitr'o XI est'as sub'skrib'it'a V. Tobek.

Ĉapitr'o XII aper'is en tri daŭr'ig'o'j en 1912, nom'e la daŭr'ig'o'j 7, 8 kaj 9. Sub 7 est'as sub'skrib'it'a Tobek, sub 8 Tobek kaj Prochazka, sub 9 Prochazka; ek'de la XIII-a ĉapitr'o nur Prochazka.

En la revu'o mem est'as skrib'it'e, ke Prochazka trad'u- kas ek'de paĝ'o 151 (t.e. ”Kaj jen est'is jam karnaval'o ĉi tie ...”). Ankoraŭ en la aŭgust'a numer'o Tobek verk'is Lin- gvan Konsil'ant'o'n, sed post'e sekv'as neni'u menci'o pri li'a for'ir'o.

En'hav'o

I

II

III

Iv

V

Vi