Ili'a labor'tag'o fin'iĝ'as je la kvin'a en la vesper'o'j, kaj ili ven'as hejm'e'n proksim'um'e sam'temp'e. Ĉiu'j tri de'met'as si'a'j'n labor'vest'o'j'n, pend'ig'as ili'n en angul'o de la kuir'ej'o kaj est'as pret'a'j por lav'i si'n.
En la komenc'o Ejnar far'is grand'a'n bru'o'n dum tiu'j minut'o'j. Pro mank'o de lok'o ili dev'is lav'i si'n laŭ'vic'e, kaj Ejnar ĉiam pretend'is, ke est'as li'a vic'o lav'i si'n unu'a.
—Est'is pli simpl'e en mi'a jun'aĝ'o, dir'is la patr'in'o dum tia lav'disput'o. Tiam mult'a'j labor'ist'o'j lav'is si'n nur sabat'e aŭ dimanĉ'e. Ili ne ŝanĝ'is vest'o'j'n vesper'e kaj la dent'o'j'n ne bros'is dum la tut'a viv'o.
—Tamen almenaŭ Ejnar dev'as lav'i si'n kaj ŝanĝ'i vest'o'j'n, dir'is Johano. Nun'temp'a'j knab'in'o'j est'as mult'e pli pretend'a'j, eĉ en labor'tag'a'j vesper'o'j.
—Jen, jen! replik'is Ejnar mok'e. Ankaŭ mal'grand'a'j pot'o'j hav'as orel'o'j'n.
Tamen la tri frat'o'j kaj la patr'in'o viv'is relativ'e komfort'e kaj pac'e en la kuir'ej'o kaj la ali'a ĉambr'o. Est'is pli da ĝen'o, kiam Elsa ankoraŭ est'is hejm'e kun si'a knab'in'et'o. La knab'in'et'o ĉiam kri'is en ne konven'a temp'o kaj hav'is divers'a'j'n kvalit'o'j'n, kiu'j'n infan'et'o ne dev'us hav'i.
Oft'e Elsa mem pli ol ŝi'a knab'in'o detru'is la trankvil'o'n. La jun'ul'o'j ĝen'is ŝi'n jen en la kuir'ej'o, jen en la ĉambr'o. Ili'a'j labor'vest'o'j kaj labor'ŝu'o'j en la kuir'ej'o mal'bon'odor'is kaj pren'is tro mult'e da lok'o. Ili'a'j ali'a'j vest'o'j kaj ŝu'o'j ne las'is lok'o'n al ŝi'a'j. Jen ili ĝen'is la knab'in'o'n per babil'o, jen ŝi'n per silent'o.
Sed en la komenc'o de septembr'o ŝi edz'in'iĝ'is kun si'a kavalir'o kaj kun'e kun la knab'in'o trans'loĝ'is al propr'a hejm'o.
Post la vesper'manĝ'o Ejnar ordinar'e mal'aper'as. La patr'in'o komenc'as si'a'j'n vesper'a'j'n okup'o'j'n en la kuir'ej'o. Erik'o kaj Johano ir'as en la ĉambr'o'n. Tiu est'as preskaŭ apart'a por ili.
Nek Ejnar nek la patr'in'o far'as pretend'o'j'n pri ĝi. La patr'in'o sent'as si'n plej hejm'e en la kuir'ej'o. Ejnar est'as hejm'e nur kiam li dorm'as, kaj tio'n li far'as sam'e volont'e en la kuir'ej'o kiel en la ĉambr'o.
La patr'in'o sarkasm'e nom'is la ĉambr'o'n stud'ĉambr'o. Iu'n foj'o'n Erik'o grumbl'et'is pro tuŝ'it'a'j paper'o'j. Post tio ŝi bapt'is ĝi'n sankt'ej'o.
La tabl'o'n en la mez'o de la ĉambr'o ili okup'is por si. Tie kuŝ'as libr'o'j, skrib'kajer'o'j, paper'o'j kaj skrib'il'o'j. Ankaŭ mal'grand'a tabl'o apud la lit'o de Erik'o est'as simil'e ŝarĝ'it'a.
Inter la libr'o'j sur tiu tabl'o est'as dik'a not'libr'o en nigr'a vaks'tol'o. Johano okaz'e rigard'is ĝi'n kaj trov'is, ke Erik'o uz'as ĝi'n ne por ordinar'a'j not'aĵ'o'j sed kiel tag'libr'o'n. Sur la unu'a paĝ'o li skrib'is la vort'o'n ”Paŝ'o'j”. La en'hav'o konsist'as el sen'inter'romp'a sekv'o de dat'o'j kaj post ĉiu dat'o star'as kelk'a'j vort'o'j pri tio, kio'n Erik'o leg'is, skrib'is, pens'is aŭ ceter'e far'is dum la vesper'o.
—Kial vi not'as tio'n? demand'is Johano.
—Est'as help'o por mi'a konscienc'o, respond'is Erik'o kun rid'et'o kaj iom ĝen'it'e. Mi vol'as, ke neni'u tag'o for'pas'u sen iom da util'o far'it'a de mi.
Ven'int'e en la ĉambr'o'n Erik'o unu'e leg'as tag'a'n gazet'o'n, foj'e kelk'a'j'n. Dum'e li tiam kaj tiam babil'as kun Johano, serĉ'as fremd'vort'o'j'n en mal'grand'a vort'ar'o, rigard'as land'kart'o'j'n.
Je la sep'a hor'o li las'as la leg'ad'o'n por aŭskult'i la radi'a'j'n nov'aĵ'o'j'n. La nov'aĵ'o'j est'as kvazaŭ ilustr'aĵ'o'j al la sek'e formul'it'a'j afer'o'j, kiu'j'n li lern'as en si'a'j ŝat'at'a'j libr'o'j. Tem'as pri arm'ad'o, pri parol'ad'o'j de popol'gvid'ant'o'j, pri minac'o'j de ŝtat'o al ŝtat'o.
Ĉiu'n tag'o'n oni menci'as la batal'o'n en Hispan'uj'o. Pri tiu batal'o ĉiu'j hom'o'j hav'as interes'o'n, eĉ la patr'in'o, kiu neni'o'n sci'as pri tiu land'o. Per gazet'o'j, radi'o, parol'ad'o'j kaj libr'o'j eĉ simpl'ul'o'j ricev'is la sent'o'n, ke la tut'a mond'part'o est'as en danĝer'o de milit'o. Se ĝi ie komenc'iĝ'os, ĝi pov'os rapid'e etend'i si'n al ĉiu'j part'o'j de la kontinent'o.
Tiu'j nov'aĵ'o'j fort'e efik'as al Erik'o. Li viv'as pli mult'e en si'a'j pens'o'j kaj ide'o'j ol inter konkret'a'j, proksim'a'j afer'o'j. Ankaŭ tiu mal'proksim'a batal'o est'as kun'lig'it'a kun li'a'j ide'o'j. Tial ĝi est'as por li tiel grav'a, kvazaŭ ĝi okaz'us antaŭ li'a'j okul'o'j.
Sed neni'o'n aŭ mal'mult'o'n li dir'as. Li nur kun'prem'as la lip'o'j'n, kaj la vizaĝ'o hel'iĝ'as aŭ mal'hel'iĝ'as laŭ la sci'ig'o'j. Post la fin'o de la nov'aĵ'o'j li tuj for'ir'as kaj ĝis la last'a nov'aĵ'el'send'o las'as la radi'o'n kaj la kuir'ej'o'n por plen'a dispon'o al la patr'in'o.
Foj'e Erik'o kaj Johano stud'as kun'e, sed plej oft'e Erik'o labor'as mem'star'e. Li dediĉ'as si'n al si'a'j task'o'j kun tia'j energi'o kaj cel'konsci'o, en kiu'j Johano ne pov'as sekv'i li'n. Se li bezon'as stud'konsil'o'j'n, li nun turn'as si'n ne al Johano sed al Jern, la prezid'ant'o en la esperant'a klub'o, kiu hav'as la sam'a'n posten'o'n ankaŭ en la social'demokrat'a jun'ul'ar'a klub'o kaj en la labor'ist'a kler'ig'asoci'o.
Tamen Johano pas'ig'as mult'a'j'n vesper'o'j'n kun'e kun la frat'o. Foj'e li i'o'n leg'as, foj'e skrib'as kaj jen kaj jen babil'as kelk'a'j'n vort'o'j'n kun li. Pli oft'e li neni'o'n far'as, nur sid'as aŭ kuŝ'as sur la sof'o, ripoz'ant'e post la tag'a labor'o. Sed ĉiam la kun'est'o kun la frat'o est'as agrabl'a.
—Ĉu vi pov'as klar'ig'i, kiel vi far'iĝ'is tia, kia vi nun est'as?
demand'is Johano iu'n foj'o'n, kiam li en plen'a ripoz'o rigard'is la diligent'a'n labor'o'n de la frat'o.
Erik'o sku'is la kap'o'n —La ŝanĝ'o ne est'as grand'a, li dir'is. Mi ne est'as pli inteligent'a nun ol antaŭ'e, kaj mal'facil'e mi lern'as. La diferenc'o ŝajn'e est'as en tio, ke antaŭ'e mi ne vid'is i'o'n por lern'i kaj ne trov'is i'o'n por far'i. Mi nur kvazaŭ ĉirkaŭ'vag'is sen senc'o kaj cel'o.
Li pri'pens'e rigard'is Johanon kaj al'don'is: —Kial vi ne far'as i'o'n? Ne las'u la lac'o'n tro reg'i vi'n! Vi pov'us far'iĝ'i inert'a.
—Diligent'a mi ne est'as, sed ankaŭ ne inert'a. Mi vol'as hav'i iom da temp'o ankaŭ por propr'a'j pens'o'j kaj fantazi'o'j.
Foj'e Johano for'las'as Erik'o'n, sid'as en la kuir'ej'o kaj aŭskult'as radi'o'n, iom babil'as kun patr'in'o.
La hor'o'j pas'as. Patr'in'o ord'ig'as ili'a'j'n lit'o'j'n por la nokt'o. Je la dek'a ven'as la last'a'j nov'aĵ'o'j. Post'e oni ferm'as la pord'o'n inter la du ĉambr'o'j. Patr'in'o kaj Ejnar, se li jam est'as hejm'e, baldaŭ en'lit'iĝ'as. Ankaŭ Johano kaj Erik'o ir'as en la lit'o'j'n. Johano baldaŭ dorm'as, sed Erik'o ne.
Jam silent'as la radi'o'aparat'o'j en najbar'a'j loĝ'ej'o'j, silent'iĝ'is bru'o de inter'parol'o'j, silent'as la akr'a voĉ'o de la band'o'kant'ist'o, kiu loĝ'as super ili, kaj la ĝem'o'j de li'a havaja gitar'o.
Erik'o far'is el karton'o dom'et'simil'a'n ŝirm'il'o'n por si'a tabl'o'lamp'o. Ĝi tra'las'as nur iom da lum'o por li mem, ceter'e est'as mal'lum'o en la tut'a ĉambr'o. Johano pov'as bon'e dorm'i malgraŭ la stud'em'o de Erik'o.
En la maten'o'j Erik'o hav'as ruĝ'a'j'n okul'o'j'n, kaj est'as facil'e vid'i, ke li tro mal'mult'e dorm'is.
—Vi de'nov'e forges'is rigard'i la horloĝ'o'n, dir'as Johano admon'e.
—Pov'as est'i. Sed kie pren'i temp'o'n kaj por leg'o kaj por dorm'o?
Sed ne ĉiu'j'n vesper'o'j'n li pas'ig'as en tiu manier'o. Post la kon'at'iĝ'o kun Jern, li far'iĝ'is membr'o de la jun'ul'ar'a klub'o.
Erik'o est'as fervor'a, kaj oni proviz'as li'n per divers'a'j task'o'j.
Kelk'a'j task'o'j est'as bon'a'j kaj interes'a'j, ali'a'j ne plaĉ'as al li. La amuz'kun'ven'o'j'n li ne ŝat'as.
—Jen mi dev'as ĉirkaŭ'kur'i por aĉet'i kaf'o'n, suker'o'n, pan'o'n kaj divers'a'j'n afer'o'j'n, dev'as aranĝ'i amuz'o'j'n kvazaŭ por mal'grand'a'j infan'o'j! li dir'is riproĉ'e al Jern. Pli bon'e mi pov'us uz'i la temp'o'n.
—Cert'e, respond'is Jern. Sed tia ofer'o de propr'a interes'o est'as neces'a kaj ne sen'senc'a. Al mil'o'j kaj mil'o'j da silent'a'j plen'um'ant'o'j de tia'j serv'o'j la labor'ist'o'j ŝuld'as pli da dank'o pro si'a progres'o, ol oni ordinar'e kompren'as. Ili don'is neces'a'n ole'o'n al la maŝin'o. Vi'a task'o est'as ja neni'o! Kiam vi far'iĝ'os membr'o de la estr'ar'o por la popol'a dom'o kaj la popol'a park'o kaj dev'os aranĝ'i plezur'program'o'j'n en grand'a skal'o por ĉiu'j sabat'o'j kaj dimanĉ'o'j en la tut'a somer'o kaj foj'e ankaŭ por ali'a'j vesper'o'j — jen vi spert'os! Sed tio est'as neces'a por ole'i la maŝin'o'n.
Se tem'as pri gazet'vend'ad'o, pri mon'kolekt'ad'o por ia cel'o, pri varb'ad'o de gazet'abon'ant'o'j — jen task'o por Erik'o. Tiel li ricev'as i'o'n por far'i kaj por la kun'ven'o'j kaj por la inter'temp'o'j.
Jern vol'as, ke li zorg'u ankaŭ pri si'a mens'a evolu'o. La labor'ist'a kler'ig'a asoci'o hav'as mult'e da stud'grup'o'j. Kun'ven'o'j okaz'as en ĉiu'j vesper'o'j krom sabat'e kaj dimanĉ'e. Neni'u person'o kapabl'as part'o'pren'i en ĉiu'j, sed Jern dir'as, ke Erik'o dev'as part'o'pren'i almenaŭ en du, ebl'e tri.
Li aparten'as ankaŭ al la esperant'a klub'o. Ĝi kun'ven'as du'foj'e monat'e. Erik'o ne ĉiam part'o'pren'as, tamen oft'e. Hejm'e li konstant'e kaj sistem'e dediĉ'as iom da temp'o al lern'ad'o kaj korespond'o.
Tiel Erik'o pas'ig'is si'a'n liber'a'n temp'o'n, ĉiam okup'it'a, ĉiam aktiv'a.
La patr'in'o ne alt'e taks'is la nov'a'j'n interes'o'j'n de Erik'o. Jen kaj jen ŝi esprim'is si'a'n opini'o'n. Ŝi est'is babil'em'a, sed Erik'o ne atent'is pri ŝi'a'j orator'aĵ'o'j.
—Pli bon'e parol'i al mur'o ol al vi, ŝi dir'is mal'kontent'e. La silent'o de la mur'o ne est'as incit'a.
—Mi ne pov'as help'i, ke mi ne est'as tiel babil'em'a kiel vi, respond'is Erik'o indiferent'e. Pri kio mi parol'u?
—Tut'e egal'e, se vi jen kaj jen nur dir'us kelk'a'j'n vort'o'j'n.
Ŝajn'e vi far'iĝ'is tro kler'a por parol'i kun mi. Antaŭ'e vi almenaŭ pov'is insult'i mi'n.
—Ĉu tio est'is pli bon'a? demand'is Erik'o sam'e indiferent'e.
—Jes. Tiam mi almenaŭ sent'is, ke mi hav'as i'a'n hom'a'n rilat'o'n kun vi. Nun vi est'as kvazaŭ pension'loĝ'ant'o ĉe ne'atent'ind'a mastr'in'o.
—Kiu tamen akurat'e pag'as al vi. Tio ne ĉiam okaz'is antaŭ'e.
—Est'as ver'o. Tamen vi pov'us foj'e mal'ferm'i vi'a'n buŝ'o'n por kelk'a'j vort'o'j, ĉu bon'a'j ĉu mal'bon'a'j.
Reciprok'a insult'ad'o oft'e okaz'is inter ŝi kaj Ejnar. Ŝajn'e la vort'batal'o'j bon'e efik'is al ŝi, ĉar post ili ŝi ĉiam est'is en bon'a humor'o. Al Ejnar ŝi est'is eĉ dorlot'a.
Kiam li jen kaj jen ven'is hejm'e'n ebri'a, ŝi unu'e riproĉ'is, sed post'e la ton'o kaj vort'o'j ŝanĝ'iĝ'is. Erik'o, kiu ankoraŭ kuŝ'is leg'ant'e, aŭd'is ŝi'a'n voĉ'o'n el la kuir'ej'o: —Ho, kompat'ind'a knab'o, en kia mizer'a stat'o vi trov'iĝ'as.
Vi ja pov'us amuz'iĝ'i sen tiel mal'bon'fart'ig'i vi'n. Jen mi help'os vi'n, mizer'a et'ul'o!
Kaj en la sekv'ant'a maten'o ŝi montr'is al Ejnar mir'ind'a'n indulg'o'n, se li est'is en mal'bon'a humor'o, kaj se Erik'o aŭ Johano kritik'is la kondut'o'n de Ejnar, ŝi eĉ defend'is li'n.
Foj'e mal'plen'iĝ'is la mon'uj'o de Ejnar. Tiam li sekret'em'e inter'flustr'is kun la patr'in'o, kaj post kelk'a'j riproĉ'o'j de ŝi li ordinar'e sukces'is el'prem'i la bezon'at'a'n sum'o'n. En la salajr'o'tag'o li oft'e don'is al la patr'in'o nur part'o'n de la pag'ot'a sum'o, kaj la rest'o'n ŝi ricev'is post ankoraŭ du semajn'o'j.
Erik'o ek'sci'is pri tiu'j manipul'o'j kaj sever'e admon'is la frat'o'n kaj ankaŭ la patr'in'o'n.
—Vi ne bezon'as insult'i li'n nek mi'n, ŝi respond'is. La mastr'um'ad'o est'as mi'a afer'o. Se mi konsent'as prokrast'o'n de la pag'o, tio ne koncern'as vi'n.
Kiam ŝi pro mank'ant'a pag'o de Ejnar dev'is antaŭ'pet'i mon'o'n de Erik'o, ŝi ne pov'is ne'i, ke tio koncern'as ankaŭ Erik'o'n.
Malgraŭ tio ŝi trov'is defend'o'n por Ejnar .
Tamen Ejnar est'is al ŝi pli mal'ĝentil'a ol afabl'a, kaj li eĉ ne parol'is kun ŝi pli mult'e ol Erik'o. Iu'n foj'o'n, kiam Johano kaj ŝi est'is sol'a'j hejm'e, Johano sugest'is, ke Erik'o efektiv'e kondut'as al ŝi mult'e pli bon'e ol Ejnar.
—Ejnar hav'as mank'o'j'n, ŝi konsent'is. Mi insult'is kaj insult'is li'n pro li'a'j kvalit'o'j. Li tro amuz'as si'n, post'kur'as knab'in'o'j'n, ŝat'as alkohol'o'n, mal'bon'e zorg'as pri mon'o, mal'bon'e kondut'as al mi. Sed tiu'j'n afer'o'j'n mi pov'as kompren'i, mi pov'as pardon'i li'n kaj post'e kondut'i al li kiel al hom'o simil'a al mi mem.
Sed Erik'o! Li est'as bon'kondut'a, don'as akurat'e la pag'o'n, don'as ankaŭ krom'a'n mon'o'n, aĉet'as donac'o'j'n, aĉet'is la radi'o'n. Sed mi ne kompren'as li'n. Tiu ĉiam'a leg'ad'o, tiu'j fiks'a'j ide'o'j, tiu cerb'um'ad'o kaj tiu silent'o! Li est'as kvazaŭ hom'o el fremd'a land'o, kiu ŝajn'as al mi nur strang'a est'aĵ'o. En mi'a jun'aĝ'o oft'e tra'pas'is tie ĉi migr'ant'a'j ekster'land'a'j muzik'ist'o'j. Ili ne pov'is parol'i kiel ni, ne aspekt'is kiel ni. Ili en mult'o simil'is al ni, tamen est'is strang'a'j est'aĵ'o'j. Sam'e est'as rilat'e al Erik'o.
Johano demand'is, ĉu ŝi antaŭ'e pli bon'e kompren'is Erik'o'n.
—Ver'dir'e ne, ŝi dir'is. Tiam li viv'is proksim'um'e kiel Ejnar.
Tamen est'is ĉe li io strang'a kaj ne'kompren'ebl'a.
—Mi komenc'as tim'i vi'n, ŝerc'is Johano. Ebl'e ankaŭ mi ŝajn'as al vi strang'a kaj ne'kompren'ebl'a?
—Est'as grand'a diferenc'o. Sed ankaŭ vi hav'as i'o'n special'a'n.
Jen kaj jen vi'a'j rigard'o'j far'iĝ'as tiel esplor'a'j kaj observ'a'j. Vi pov'as mal'trankvil'ig'i kaj tim'ig'i per vi'a'j okul'o'j. Oni dir'is, ke mi'a av'in'o pov'is sorĉ'i. Ebl'e vi hav'as iom de ŝi.
Johano ek'rid'is.
—Vi fantazi'as! Ĉu vi kred'as, ke ekzist'as hom'o'j, kiu'j pov'as sorĉ'i?
—Ebl'e ankoraŭ trov'iĝ'as iu'j pov'ant'o'j, kvankam ili ne vol'as aŭ ne kuraĝ'as i'o'n far'i. Ĉiu'okaz'e ekzist'is. Sed mi ne ŝat'as tia'j'n afer'o'j'n. Mi ne pov'as kompren'i ili'n, sam'e kiel mi ne kompren'as la kondut'o'n de Erik'o kaj vi'a'j'n rigard'o'j'n.
—Vi tamen ne opini'as, ke mi pov'as sorĉ'i aŭ vol'as far'i i'o'n mal'bon'a'n?
Nun ek'rid'is la patr'in'o.
—Ver'e ne. Bon'a knab'o vi est'as. Ankaŭ Erik'o est'as bon'a.
Sed ali'spec'a'j ol mi.
Ver'dir'e la patr'in'o kaj Johano est'as bon'a'j amik'o'j. Kun Ejnar ŝi oft'e mal'pac'iĝ'as. Kun Erik'o ŝi oft'e prov'as mal'pac'iĝ'i, kvankam ŝi nun'temp'e preskaŭ neniam sukces'as, sed inter ŝi kaj Johano vort'batal'o'j neniam okaz'as. Se ŝi'a ton'o foj'e far'iĝ'as incit'it'a en parol'o kun li, ŝi tuj brid'as si'n kaj far'iĝ'as trankvil'a.
Pli facil'e ol la ali'a'j li trov'as kontakt'o'n kun ŝi. Jen kaj jen en la vesper'o'j li mol'paŝ'e kaj ne'rimark'at'a de Erik'o el'glit'as el la stud'ĉambr'o, sen'bru'e ferm'as la pord'o'n kaj sid'ig'as si'n sur la sof'o'n. Li komenc'as babil'i pri io ajn, rakont'as iu'n epizod'o'n el la tag'o. Tio efik'as al ŝi kvazaŭ turn'o de buton'o al elektr'a lamp'o. Ŝi komenc'as mem babil'i tiel fervor'e, ke li bezon'as neni'o'n plu dir'i. Se li foj'e inter'ŝov'as iu'j'n jes aŭ ne, ŝi est'as konvink'it'a, ke ili tre vigl'e inter'parol'is. Ŝi'a babil'o oft'e est'as interes'a ŝi rakont'as pri pas'int'a'j temp'o'j, pri si mem, pri la patr'o de Johano kaj pri ali'a'j hom'o'j. Se okaz'e ŝi'a'j tem'o'j est'as ted'a'j, li per iu alud'o gvid'as ŝi'n al pli interes'a kamp'o.
Johano ir'as al la forn'o kaj palp'as la kaf'pot'o'n.
—Ĉu iom rest'as? ŝi demand'as vigl'e. Don'u tas'o'n ankaŭ al mi!
Kaj Johano el'pren'as tas'o'j'n el la ŝrank'o, varm'ig'as la kaf'o'n, se ĝi mal'varm'iĝ'is, eĉ kuir'as nov'a'n, se neni'o rest'as en la pot'o.
Kiam ili post'e sid'as apud si'a'j tas'o'j, ŝi est'as bril'e kontent'a. Ŝi'a lang'o labor'as, kaj Johano pov'as kiom ajn rigard'i ŝi'n, kaj ŝi eĉ ne rimark'as li'a'j'n rigard'o'j'n.
Oft'e li observ'as ŝi'n, kiam li interes'it'e aŭskult'as ŝi'a'j'n rakont'o'j'n. Kiam ŝi rakont'as pri si'a jun'aĝ'o, li prov'as imag'i, kiel tiam aspekt'is tiu vizaĝ'o kaj tiu figur'o. Sed nur se li for'turn'as la okul'o'j'n kaj prov'as sol'e per si'a fantazi'o kre'i la bild'o'n, li sukces'as en tio. Se li konstant'e rigard'as ŝi'n, la mal'jun'iĝ'ant'a vizaĝ'o rest'as tia, kia ĝi est'as, aŭ li komenc'as imag'i, kiel ĝi iom post iom ankoraŭ pli mal'jun'iĝ'os, ĝis la viv'o fin'e mal'aper'os el ĝi'a'j trajt'o'j.
Sed jen li ne vid'as plu la vizaĝ'o'n, kaj li ne disting'as plu, kio'n ŝi dir'as. Li'a'j pens'o'j dis'vag'as. Fin'e li forges'as eĉ ŝajn'ig'i, ke li aŭskult'as.
—Vi est'as lac'a, dir'as la patr'in'o. Ir'u dorm'i!
Foj'e ŝi prav'as, foj'e ne. Kiam li for'las'as la patr'in'o'n, li iam ankoraŭ prokrast'as la en'lit'iĝ'o'n, sid'ant'e en medit'o. Tut'e trankvil'e li pov'us sid'i tiel dum hor'o'j. Erik'o mal'oft'e rimark'as, kio'n far'as Johano.
—Ven'u al ni, kiam vi vol'as, li dir'is. Est'as agrabl'e por mi, est'as agrabl'e por Ald'a, kaj esper'ebl'e est'as agrabl'e ankaŭ por vi.
Plej oft'e Johano kaj Ald'a ne long'e rest'as hejm'e, sed far'as promen'o'n. Li pas'ig'is la tut'a'n tag'o'n en la forĝ'ej'o, ŝi en la butik'o kaj la kuir'ej'o, kaj ambaŭ sopir'as mov'iĝ'o'n kaj freŝ'a'n aer'o'n.
Ekster la dom'o, en la strat'angul'o, star'as la ĉiam'a grup'o de jun'ul'o'j kun la man'o'j en la pantalon'poŝ'o'j. Krud'a'j rid'o'j kaj ŝlim'a'j ŝerc'o'j oft'e salut'as ili'n, kiam ili preter'pas'as la grup'o'n.
Ili for'las'as Torent'o'n kaj sekv'as iu'n el la kamp'ar'a'j ŝose'o'j, jen nord'e'n al la arb'ar'o'j, jen sud'e'n al la preĝ'ej'a vilaĝ'o kaj la divers'a'j vilaĝ'et'o'j sur la eben'o, jen orient'e'n laŭ la fer'voj'o kaj la nord'a rand'o de la eben'o.
El'ir'ant'e el Torent'o ili sent'as si'n kiel liber'a'j migr'ant'o'j, kun la voj'o'j de la tut'a mond'o antaŭ si. Foj'e la lun'o lum'ig'as ili'a'n voj'o'n, foj'e nur pal'a lum'o de la stel'o'j. Ali'foj'e la vesper'o est'as nigr'a, nebul'a, pluv'et'a. Sed ĉiam est'as sam'e agrabl'e ek'marŝ'i, est'as kvazaŭ printemp'o ĉirkaŭ ili, la dorm'ant'a natur'o ŝajn'as plen'a de viv'o kaj atend'o.
Sed dum la marŝ'ad'o foj'e re'ven'as pens'o'j kaj sent'o'j de la tag'o. Johano star'ig'as bilanc'o'n de si'a ĝis'nun'a labor'ist'a viv'o: —Mi vek'iĝ'as du'on'hor'o'n post la ses'a, glut'as tas'o'n da kaf'o kun buter'pan'o kaj kur'as al la uzin'o. Je la sep'a mi star'as pret'a kiel labor'aparat'o kaj post'e funkci'as kiel tia ĝis la kvin'a vesper'e escept'e la manĝ'o'paŭz'o'j'n. Por kio? Por ke mi ricev'u tiu'j'n kelk'a'j'n kron'o'j'n, por kiu'j mi aĉet'as manĝ'aĵ'o'n, vest'o'j'n kaj ceter'a'j'n neces'a'j'n afer'o'j'n. Kaj mi manĝ'as kaj vest'as mi'n kaj ceter'e zorg'as pri mi'a fart'o, por ke mi pov'u labor'i plu. Labor'i kaj ebl'ig'i al mi labor'i plu, jen la senc'o!
Ses monat'o'j'n mi est'is tie. Sed tiel pas'as tag'o post tag'o, monat'o post monat'o. Somer'o, aŭtun'o, vintr'o kaj printemp'o si'n sekv'as de'nov'e kaj de'nov'e, kaj mi est'as kaj rest'as nur tia labor'aparat'o. Kaj la ekster'labor'a viv'o est'as esenc'e nur kiel ole'ad'o kaj zorg'ad'o al la aparat'o, por ke ĝi pov'u funkci'i plu.
La forĝ'ist'o'j martel'as de jun'aĝ'o ĝis kaduk'iĝ'o kaj aspekt'as, kvazaŭ ili est'us ven'int'a'j en la mond'o'n sol'e por tiu martel'ad'o. Ili mal'aper'as, kaj la tut'a rezult'o kaj senc'o de ili'a viv'o est'as kelk'a'j fer'pec'o'j, kiu'j dis'rust'as en dom'o'j, ĉar'o'j, pont'o'j kaj ali'lok'e. Kaj ebl'e kelk'a'j fil'o'j, kiu'j daŭr'ig'as la martel'ad'o'n, kelk'a'j fil'in'o'j, kiu'j zorg'os pri la hejm'o'j de ali'a'j forĝ'ist'o'j kaj nask'os nov'a'n forĝ'ist'material'o'n.
Tia viv'o ne hav'as mult'e pli da senc'o ol tiu de labor'ĉeval'o, kiu tag'o'n post tag'o tir'as si'a'n ĉar'o'n, ricev'as iom da furaĝ'o kaj hav'as stal'o'n por la nokt'o. Ĝi ne hav'as mult'e pli da senc'o ol la funkci'o de rad'o sub la ĉar'o, kiu'n tir'as tiu ĉeval'o ...
Est'is vesper'o en la fin'o de novembr'o, en temp'o kun dens'a'j nub'o'j kaj du'on'hel'a'j tag'o'j, kiam la okul'o'j lac'iĝ'as pro ĉiam'a lamp'o'lum'o. Sur'voj'e al klub'kun'ven'o Ajn'a trov'is akompan'o'n kun Ald'a.
—Vi aspekt'as lac'a, dir'is Ald'a.
—Sam'e observ'em'a vi rest'as. Iom'et'e, jes.
—Tro da labor'o? Labor'o ne agrabl'a?
—Mi kuir'as, bak'as, aranĝ'as manĝ'o'tabl'o'j'n, lav'as, fleg'as mal'grand'a'j'n infan'o'j'n. Ne tro'a labor'o kaj ne sen interes'o.
—Sed vi'a kurs'o est'as tro'a.
—Tio est'as mi'a'j plej agrabl'a'j hor'o'j dum la tut'a semajn'o.
Tiam mi de'nov'e sent'as mi'n kvazaŭ en ni'a rond'o ...
Ŝi inter'romp'is si'n. Dum kelk'a'j moment'o'j ili ir'is silent'a'j.
Subit'e ŝi kapt'is la man'o'n de Ald'a kaj fort'e pren'is ĝi'n.
—Ĉu vi ne foj'e sent'as vi'n tiel ... tiel sol'a? La hom'o'j est'as kiel fremd'ul'o'j, ĉio est'as kor'prem'a?
—Mi hav'as ali'a'n temperament'o'n ol vi, kaj mi ne est'as tiel sol'a. Sed se mi est'us en vi'a situaci'o, mi cert'e sent'us kiel vi.
Ŝi fort'e respond'is la man'prem'o'n de Ajn'a.
Ili al'ven'is kaj kun'e kun la ali'a'j sid'ig'is si'n ĉirkaŭ la long'a tabl'o. Mult'a'j membr'o'j for'est'is, kelk'a'j okaz'e, ali'a'j laŭ kutim'o.
Jern kun la sekretari'o apud si prezid'is ĉe unu ekstrem'o de la tabl'o. Antaŭ li kuŝ'is kelk'a'j cirkuler'o'j, long'a'j kaj ne interes'a'j. Li leg'is kaj leg'is kaj foj'e mem parol'is. Jern ĉiam atent'is, ke ĉiu'j afer'o'j est'u zorg'e konsider'at'a'j, ankaŭ mal'grav'a'j.
Post du'on'hor'a cirkuler'trakt'ad'o sekv'is kelk'a'j prokrast'it'a'j demand'o'j. Tiu'j est'is sam'e ne'grav'a'j kaj sen'interes'a'j, sed Jern zorg'e ripet'is ili'n, kaj ili okup'is plu'a'n du'on'hor'o'n.
La ge'jun'ul'o'j far'iĝ'is mal'vigl'a'j. Tiu kaj tiu osced'is. La influ'o de la for'est'ant'o'j est'is pli grand'a ol la reciprok'a vigl'ig'o de la ĉe'est'ant'o'j. Mult'a'j pens'is, ke est'us bon'e, se la kun'ven'o baldaŭ fin'iĝ'us.
Fin'e la trakt'ad'o est'is pret'a. La sekv'ant'a punkt'o est'is mal'long'a parol'ad'o de Erik'o. Por ekzerc'o ili laŭ'vic'e far'is tia'j'n parol'ad'o'j'n dum la kun'ven'o'j.
Erik'o lev'is si'n, kvazaŭ vek'iĝ'ant'e el propr'a'j pens'o'j, kaj star'ig'is si'n mal'antaŭ si'a'n seĝ'o'n. Eĉ li est'is mal'mult'e atent'int'a pri cirkuler'o'j kaj prokrast'it'a'j demand'o'j.
Li komenc'is parol'i. Li'a tem'o est'is la hom'ar'a batal'o por liber'o kaj frat'ec'o. Mal'rapid'e li parol'is, kvazaŭ tir'ant'e la vort'o'j'n el la profund'o de si'a intern'o. La vort'o'j kaj la fraz'o'j est'is sen'ornam'a'j kaj sen'art'e aranĝ'it'a'j, sed ili est'is li'a'j propr'a'j, kaj ili est'is plen'a'j de la sam'a re'ten'it'a energi'o, kiu viv'ig'is li'a'n vizaĝ'o'n, kaj ili bon'e esprim'is tio'n, kio'n li vol'is komunik'i al si'a'j aŭskult'ant'o'j.
Li'a'j okul'o'j est'is direkt'it'a'j al ili. Sed nur kvazaŭ tra vual'o li vid'is ili'n, ĉar li vid'is antaŭ si la hom'ar'o'n klopod'ant'a'n tra jar'cent'o'j kaj jar'mil'o'j, pionir'o'j'n en pen'ig'a kaj si'n'ofer'a labor'o, mult'milion'a'j'n amas'o'j'n, kiu'j dev'as vek'iĝ'i el inert'o al konsci'o pri si'a propr'a viv'o. Tio'n li klar'e kaj anim'kapt'it'e vid'is, kaj li'a voĉ'o far'iĝ'is kiel voĉ'o de vok'ant'o.
La inert'o mal'aper'is el la mien'o'j, est'is silent'e ĉirkaŭ la parol'ant'o, kaj oni hav'is sent'o'n de solen'a fest'o. Li'a'j vort'o'j montr'is al ili i'o'n sublim'a'n kaj grandioz'a'n en mal'proksim'o.
De la ne'alt'a sed fortik'a figur'o antaŭ ili ŝajn'is el'radi'i viv'ig'a, kre'o'pov'a fort'o, kiu trans'ir'is al la aŭskult'ant'o'j.
Li fin'is per tio, ke ĉiu unu'op'a hom'o en si'a ĉiu'tag'a viv'o dev'as real'ig'i la grand'a'n task'o'n, kaj ĉiu el ili sent'is, ke ĝust'e ŝi kaj li est'as respond'a'j.
Kiam li fin'is kaj re'sid'ig'is si'n, far'iĝ'is silent'o, antaŭ ol ili komenc'is aplaŭd'i. Jern est'is emoci'it'a, kiam li dank'is pro la parol'ad'o.
Reg'is ali'a atmosfer'o ol antaŭ du'on'hor'o. Kapt'it'a'j de la sam'a sent'o ili komenc'is foli'um'i la kant'libr'o'j'n, kaj la kant'o son'is pli fort'a kaj gaj'a, ol dum long'a temp'o.
La tri rond'an'o'j kaj Erik'o kun'e ir'is hejm'e'n. La tri parol'is inter si. Erik'o kiel kutim'e silent'is.
Ajn'a for'turn'is si'n de la kamarad'o'j kaj vok'is li'a'n atent'o'n.
—Erik'o! ŝi dir'is mol'e, per la ton'o kvazaŭ pet'ant'e pardon'o'n pro al'trud'o.
—Kio'n vi vol'as?
—Ĉu vi kred'as, ke mi pov'us i'o'n util'a'n far'i en vi'a jun'ul'ar'a klub'o?
—Kompren'ebl'e. Ĉu vi ŝat'us al'iĝ'i.
—Jes.
—Antaŭ ne'long'e Jern demand'is vi'n, sed tiam vi ne vol'is.
—Jes. Sed post vi'a parol'ad'o mi pli bon'e kompren'as, kaj ankaŭ mi vol'as kun'help'i, se mi pov'os.
—Ĉiu pov'as, ĉiu dev'us. Vi est'as bon'ven'a!
Li'a vizaĝ'o hel'iĝ'is, kaj per sent'inspir'it'a mov'o li etend'is al ŝi la man'o'n. Ŝi don'is la si'a'n, kaj li fort'e prem'is ĝi'n.
Sed subit'e li'a vizaĝ'o serioz'iĝ'is, pez'iĝ'is, iom ruĝ'iĝ'is. Li'a man'o perd'is si'a'n fort'o'n kaj el'glit'is el ŝi'a. Post moment'o renkont'is ŝi'n pardon'pet'a rigard'o el li'a'j okul'o'j. Kun mal'ĝoj'a rid'et'o li dir'is: —Pardon'u! Mi ek'pens'is, ke vi rajt'as dir'i: ”Kiu est'as vi, ke vi tiel kondut'as kiel majstr'o?” Mi subit'e memor'is, kiel vi iam dir'is al mi: ”Ĉu plaĉ'as al vi tie ĉi?” Ĉu tio'n vi memor'as?
Ŝi pri'pens'is dum kelk'a'j moment'o'j.
—Ver'ŝajn'e est'is ĉe Perk'o'lag'o, dum ni'a unu'a kun'est'o?
—Jes. Mi ŝuld'as tre mult'e al vi, al vi ĉiu'j en la rond'o. Vi akcept'is mi'n kiel kamarad'o'n, unu'e Johano, post'e vi ĉiu'j. Sen vi mi ebl'e est'us ir'int'a ali'a'n voj'o'n. Sed mi esper'as, ke mi neniam plu far'os i'o'n, pro kio mi dev'os hont'i antaŭ vi ...
Ajn'a per rapid'a mov'o re'kapt'is li'a'n man'o'n kaj prem'e sku'is ĝi'n.
—Ne parol'u tiel! Nun ni kun'e labor'u!
Jam en si'a unu'a leter'o fru'e en la aŭtun'o la patr'in'o parol'is pri re'vid'o dum krist'nask'o. Tio'n ŝi ripet'is en ĉiu'j leter'o'j.
Pas'is nun la pli grand'a part'o de la aŭtun'o, kaj ŝi'a'j simpl'a'j fraz'o'j vibr'is de la sam'a atend'o, kiu'n en la antaŭ'krist'nask'a temp'o sent'as la infan'o'j.
Arn'e por la unu'a foj'o est'is for el la hejm'o. Malgraŭ ĝoj'o pro labor'o kaj lern'ad'o ankaŭ li sopir'is al krist'nask'o kaj hejm'ir'o.
Ili loĝ'is en nov'a urb'o'part'o ĉe la rand'o de la urb'o. Est'is grand'a'j, liber'e star'ant'a'j dom'o'j en hel'a'j kolor'o'j kun la mur'o'j kovr'it'a'j de balkon'o'j kaj gaj'kolor'a'j markez'o'j. Inter la dom'vic'o'j est'is vast'a'j lok'o'j kun arb'o'j, herb'o'tapiŝ'o'j, flor'bed'o'j, lud'lok'o'j en sabl'o kaj akv'o, fontan'o'j. Tie infan'o'j en ban'vest'o'j kaj tut'e nud'a'j et'ul'o'j viv'is paradiz'a'n viv'o'n, kiam tio'n ankoraŭ permes'is la varm'o.
Ili'a loĝ'ej'o hav'is tri ĉambr'o'j'n kaj kuir'ej'o'n. Ankaŭ tie ĉio est'is sam'e bel'a, hel'a, komfort'a kaj raci'e far'it'a kiel ĉio ekster'a en tiu nov'a urb'o'part'o. Sed la mebl'o'j kaj ali'a'j objekt'o'j grand'part'e de'ven'is el iam'a alt'klas'a medi'o, kaj en la komenc'o Arn'e sent'is, kvazaŭ li ŝtel'ir'us en medi'o mal'permes'it'a al li.
Tiu'j mal'nov'a'j objekt'o'j est'is tre bel'a'j, kaj li ĝoj'is, kiam li rigard'is ili'n, sed ili sam'temp'e kvazaŭ riproĉ'is li'n: ”Kial vi en'ŝtel'is vi'n en ni'a'n regn'o'n? Vi ne aparten'as al ni'a medi'o. Est'us por vi pli bon'e re'ir'i tie'n, de kie vi ven'is.”
Oft'e li pens'is: ”La hom'o'j, kiu'j aparten'as al tia medi'o, ne pov'as kompren'i la krud'kondut'a'j'n kaj simpl'anim'a'j'n hom'o'j'n en labor'ist'a loĝ'ej'o en Torent'o.”
Iom post iom mal'aper'is tiu sent'o de fremd'ec'o. Li kontent'ig'e kon'at'iĝ'is kun antaŭ'e ne'kon'at'a'j afer'o'j, kiu'j komenc'e ĝen'is li'n. Sed rest'is kaj pli'fort'iĝ'is la impres'o, kiu'n las'is en li la medi'o de li'a infan'aĝ'o.
Sid'ant'e en la bel'a, modern'a apartament'o, li oft'e ek'vid'is imag'e si'a'n hejm'o'n. Rigard'ant'e la modern'a'j'n dom'o'j'n kun bel'a'j, vast'a'j inter'spac'o'j, kie lud'is gaj'a'j, bel'vest'it'a'j infan'o'j — ĉio kvazaŭ bild'o de est'ont'a, feliĉ'a soci'o — li subit'e ankoraŭ pli klar'e vid'is en si'a imag'o la labor'ist'a'j'n dom'o'j'n en Torent'o sub la betul'o'j kaj la blasfem'ant'a'j'n kaj kverel'ant'a'j'n bub'o'j'n sur la mal'grand'a'j kort'o'j. En la lern'ej'o, kie li'a'j nov'a'j kamarad'o'j bru'is kaj petol'is en la labor'paŭz'o'j, li ek'pens'is pri si'a'j labor'kamarad'o'j en la uzin'o kaj si'a pen'ad'o kun'e kun ili.
En tia'j moment'o'j tra'vibr'is li'n fort'a sent'o de kun'lig'o kun la hejm'a lok'o, kaj la memor'bild'o'j re'vok'is li'n tie'n.
En la post'tag'mez'o de la antaŭ'krist'nask'a tag'o li de'nov'e star'as sur la peron'o de la staci'o en Torent'o, kun'e kun Brit'a kaj ŝi'a patr'in'o. Ili kiel kutim'e pas'ig'os la liber'temp'o'n en la pension'o.
Kiam ili en'ir'is en la aŭt'o'n, li pren'is si'a'n valiz'o'n kaj dir'is al ili ĝis're'vid'o'n. Li vol'as ir'i hejm'e'n pied'e, li dir'is. Ili rigard'is li'n ne kompren'ant'e.
—Mi vol'as ir'i mal'rapid'e kaj rigard'i, kiel ĉio aspekt'as. Ĉu vi ne permes'as tio'n al mi? li dir'is kun pet'a voĉ'o.
—Se est'as tiel, ni ne dev'ig'os vi'n vetur'i, dir'is la patr'in'o.
La aŭt'o ek'mov'iĝ'is kaj mal'aper'is. Arn'e mal'rapid'e sekv'is la sam'a'n voj'o'n. Li'a'j rigard'o'j ĉirkaŭ'vag'is kaj ĉio'n atent'is.
En la nokt'o kaj la antaŭ'tag'mez'o fal'is neĝ'o, kaj la pejzaĝ'o hav'is dec'a'n krist'nask'a'n aspekt'o'n. Ĉiu'n detal'o'n en la bild'o li re'kon'is, kaj li mir'is, ke ĉio aspekt'as, kvazaŭ li est'us re'ven'int'a post unu'tag'a for'est'o. Tamen la lok'o ne est'is tut'e sam'a por li.
Iel ĝi aspekt'is mal'pli grand'a, mal'pli signif'a. Li trem'is pro ĝoj'o, kiam li ĉio'n re'vid'is, sed sam'temp'e li iel sent'is si'n fremd'ul'o en la hejm'a lok'o.
En la mol'a krepusk'o li ir'is sur si'a hejm'a strat'o. Ven'is kelk'a'j knab'o'j kun krist'nask'a'j arb'et'o'j. Kelk'a'j infan'o'j lud'is en la nov'a neĝ'o, sed la plej mult'a'j est'is intern'e. Tra la fenestr'o'j li vid'is la last'a'j'n prepar'o'j'n por la fest'o. Iu'j re'kon'is li'n, salut'is, far'is iu'n demand'o'n kaj dezir'is feliĉ'a'n fest'o'n.
Post kvar'monat'a for'est'o li de'nov'e mal'ferm'is la pord'o'n de la hejm'o. Patr'in'o star'is ĉe la forn'o kun lad'plat'o kun nov'bak'it'a'j bulk'o'j, kiu'n ŝi ĝust'e el'pren'is. Kiam ŝi ek'vid'is li'n, ŝi for'met'is la plat'o'n, ĉirkaŭ'brak'is li'n kaj silent'e plor'is.
El la ĉambr'o ven'is Et'a. Ŝi est'is ornam'ant'a la krist'nask'a'n arb'o'n, kaj ŝi gaj'e kaj bub'manier'e salut'is. El'ven'is ankaŭ la patr'o, kun sap'it'a vizaĝ'o kaj raz'aparat'o en la man'o. Li sci'vol'e rigard'is Arn'e'n, dir'is bon'ven'o'n kaj post'e re'ir'is.
La patr'in'o pet'is li'n ek'sid'i ĉe la tabl'o kaj don'is al li kaf'o'n kaj freŝ'a'j'n bulk'o'j'n. Ŝi ŝajn'is kontent'a.
—Vi mult'e kresk'is, ŝi dir'is, kaj vi ne est'as mal'gras'a. Cert'e vi hav'as bon'a'n mastr'in'o'n.
Li lav'as si'n kaj iom okup'as si'n pri si'a pak'aĵ'o. Kaj jen rest'as neni'o por far'i. Li ir'as el la kuir'ej'o en la ĉambr'o'n kaj de'nov'e en la kuir'ej'o'n, sid'as jen sur la sof'o, jen sur iu seĝ'o, rigard'as la okup'iĝ'o'n de Et'a kaj kiel la patr'in'o komenc'as prepar'i la manĝ'aĵ'o'n por la vesper'o. Patr'in'o mult'e demand'as, kaj ankaŭ Et'a far'as kelk'a'j'n demand'o'j'n, sed li trov'as mal'mult'a'j'n vort'o'j'n por respond'i.
De'nov'e li ir'as al si'a valiz'o kaj el'pren'as long'a'n kaj larĝ'a'n sed mal'dik'a'n pak'et'o'n.
—Patr'in'o, mi for'kur'os por du'on'hor'o, li dir'is.
—Kial? ŝi demand'is konstern'it'e. Apenaŭ vi ven'is hejm'e'n, kaj est'as krist'nask'a vesper'o. Tamen vi vol'as for'kur'i.
—Nur por du'on'hor'o. Est'as donac'o al Alekso. Mi tre vol'as trans'don'i ĝi'n nun.
—Cert'e vi pov'os tio'n far'i sam'e bon'e en ali'a tag'o.
—Ebl'e, sed mi tamen vol'as. Mi rapid'e re'ven'os.
Kiam li de'nov'e est'is sur la strat'o, li du'on'kur'is sur la sen'hom'a voj'o, ĝoj'a pro baldaŭ'a renkont'o kun Alekso kaj sam'temp'e kun sent'o de mal'ĝoj'o.
Alekso kaj li'a edz'in'o est'is ambaŭ hejm'e. Ĉiu'j prepar'o'j por la fest'o est'is fin'it'a'j. Ambaŭ sid'is en la libr'o'ĉambr'o apud la fajr'o kaj aŭskult'is la radi'o'n, kiu sen'bru'e kaj intim'voĉ'e far'is si'a'n serv'o'n.
Ili kun ĝoj'o salut'is li'n kaj don'is lok'o'n al li apud si. Li trans'don'is si'a'n donac'o'n. Est'is akvarel'o, kaj ili tuj met'is ĝi'n sur la mur'o'n.
Ili sid'is kun'e apud la fajr'o, kaj Alekso kaj la edz'in'o far'is mult'a'j'n demand'o'j'n. Nun li facil'e respond'is kaj mem mult'e demand'is. Li vid'is la trankvil'a'n, firm'a'n rigard'o'n de Alekso kaj la bon'kor'a'n bril'o'n en la okul'o'j de la sinjor'in'o. Subit'e li rimark'is, ke li sent'as si'n tiel hejm'e inter ili, ke li ŝat'us rest'i ĉe ili la tut'a'n vesper'o'n. Sed pas'is pli ol du'on'hor'o post li'a for'ir'o el la hejm'o. Li dir'as ĝis're'vid'o'n kaj promes'as re'ven'i ali'a'n tag'o'n.
Post ankoraŭ unu hor'o la ge'patr'o'j, Et'a kaj li sid'is en la ĉambr'o ĉirkaŭ tabl'o kun la tradici'a'j manĝ'aĵ'o'j. La elektr'a lum'o est'is esting'it'a. Sur la tabl'o brul'is du blank'a'j kandel'o'j, kiu'j don'is kontent'ig'e da lum'o por la tabl'o, sed las'is la ceter'a'n part'o'n de la ĉambr'o en solen'impres'a krepusk'o.
Ili mal'mult'e parol'is. La tradici'a manĝ'aĵ'o est'as grav'a afer'o, kaj oni ne ĝen'as la fest'a'n atmosfer'o'n per banal'a babil'o. La patr'o plen'ig'is si'a'n glas'et'o'n per brand'o kaj lev'is ĝi'n al la buŝ'o, sed subit'e re'met'is ĝi'n kaj turn'is si'n al Arn'e.
—Ebl'e ankaŭ vi ŝat'us glas'et'o'n? li demand'is.
Arn'e ĝentil'e rifuz'is. La patr'o ne trud'is sed el'trink'is si'a'n glas'o'n. Post kelk'a temp'o li trink'as ankoraŭ unu glas'et'o'n, sed post'e ne pli.
La du glas'o'j tamen efik'is. Li vol'as parol'i kaj turn'as si'n al Arn'e.
—Nu, knab'o, ĉu vi hav'as sukces'o'n en vi'a lern'ej'o? li demand'is preskaŭ afabl'e.
—Mi kred'as ke jes, respond'is Arn'e, mir'ant'e pri la demand'o.
—Tio tre ĝoj'ig'as mi'n, dir'is la patr'o. Antaŭ'e mi ebl'e tro mal'estim'is vi'a'n strek'ad'o'n kaj ŝmir'ad'o'n, sed pov'as est'i, ke tio est'as la plej bon'a voj'o por vi, jes, jes.
—Kiel vi ricev'is tiu'n opini'o'n, demand'is Arn'e ankoraŭ pli mir'e.
—Okaz'is antaŭ kelk'a'j semajn'o'j, ebl'e monat'o, ke inĝenier'o Brink tra'ir'is la rost'forn'o'n, vi sci'as, est'as tiu, ĉe kiu serv'as tiu vi'a kamarad'in'o Ajn'a, kaj li komenc'is demand'i mi'n, kiel fart'as vi, kaj ĉu vi ven'os hejm'e'n dum krist'nask'o, kaj ke li hav'as grand'a'n interes'o'n por vi, ĉar vi est'as talent'a. Sed ĉu vi kred'as, sinjor'o inĝenier'o, demand'is mi, ke li ver'e pov'os viv'ten'i si'n per tia sinjor'ec'a meti'o? Cert'e, cert'e, dir'is la inĝenier'o kaj rid'is al mi, kvazaŭ mi est'us tre naiv'a. Li pov'as gajn'i mult'e da mon'o, kaj li far'iĝ'os fam'a, dir'is la inĝenier'o. La fam'o mal'mult'e grav'as, dir'is mi, sed est'as bon'e, ke li pov'os viv'ten'i si'n. Sed ĉu ne est'us pli honest'e, ke li rest'us labor'ist'o? Labor'ist'o dev'as rest'i labor'ist'o, far'i si'a'n task'o'n kaj pri neni'o ali'a okup'i si'n, tio est'as plej honest'a, dir'is mi. La inĝenier'o de'nov'e rid'is kaj dir'is, ke tio est'as ja simpl'a kaj honest'a vid'punkt'o, sed pov'as est'i, ke ankaŭ labor'ist'a'j infan'o'j foj'e konven'as pli bon'e por tia sinjor'ec'a meti'o ol por krud'labor'o, kaj rilat'e al vi tio est'as tut'e cert'a, li dir'is. Kaj mi supoz'as, ke li est'as hom'o, kiu sci'as, pri kio li parol'as.
Li ek'silent'is kaj palpebr'um'is al Arn'e, kvazaŭ li vol'as montr'i, ke nun li kompren'as la sekret'o'n.
Patr'in'o kaj Et'a for'port'is ĉio'n de la tabl'o. Et'a brul'ig'is la kandel'o'j'n sur la arb'o, kaj ili mal'ferm'is la ricev'it'a'j'n donac'o'j'n.
Post reciprok'a dank'ad'o kaj iom da babil'o ven'is de'nov'e silent'o.
La patr'o pren'is grand'a'n glas'o'n, plen'ig'is ĝi'n per varm'a akv'o kaj en'miks'is iom da konjak'o kaj suker'o. Li trink'is glut'o'n, met'is la glas'o'n sur mal'grand'a'n tabl'o'n, sur kiu star'is cindr'uj'o kaj skatol'o kun cigar'o'j. Li sid'ig'is si'n en brak'seĝ'o'n apud la tabl'o, pren'is cigar'o'n en la skatol'o, zorg'e brul'ig'is ĝi'n kaj far'is kelk'a'j'n dik'a'j'n fum'nub'o'j'n. Post'e li klin'is si'n mal'antaŭ'e'n en la seĝ'o kaj ŝajn'is tut'e kontent'a.
—Jen, jen, li dir'is al Arn'e post kelk'a silent'o, cert'e vi sukces'os. Ebl'e mi foj'e est'is sever'a al vi, sed est'is nur bon'a vol'o, vi sci'as mi'a'n opini'o'n pri labor'ist'o. Mi esper'as, ke vi ne tro atent'is pri tio, se tiel est'is, kaj ke vi ne for'turn'os vi'n de vi'a'j ge'patr'o'j, kiam vi far'iĝ'os riĉ'a kaj fam'a. Mi est'as ja ver'dir'e nur vi'a du'on'patr'o, kiel vi sci'as, sed tamen, tamen, ver'ŝajn'e la diferenc'o inter patr'o kaj du'on'patr'o ne est'as tre grand'a.
—Jes, cert'e mi ne for'turn'os mi'n de vi, asert'is Arn'e.
La patr'o kontent'e murmur'is kaj post'e definitiv'e silent'is.
Silent'is ankaŭ la patr'in'o. Ŝi sid'is sen'mov'a kun la fingr'o'j inter'plekt'it'a'j kvazaŭ por preĝ'o. Ŝi rigard'is per lac'a'j okul'o'j jen la bril'ant'a'j'n kandel'o'j'n sur la arb'o, jen Arn'e'n, kiu sid'is en angul'o de la sof'o. Silent'is ankaŭ Et'a. Kiam ŝi ĝis kontent'o rigard'is la krist'nask'a'n arb'o'n, ŝi komenc'is leg'i en si'a'j krist'nask'a'j gazet'o'j kaj ne plu atent'is pri io ali'a.
Ankaŭ Arn'e rigard'is la bril'o'n de la arb'et'o, kaj foj'e li'a'j rigard'o'j ir'is al la patr'in'o, al la patr'o kaj la frat'in'o. Sed dum'e li'a'j pens'o'j vag'is en ali'a'j lok'o'j. Jen ili ir'is al Alekso kaj li'a edz'in'o. Est'is agrabl'e ĉe ili. Prem'a sent'o kapt'as li'n. Patr'in'o est'as bon'a, kaj ŝi vol'as ĉio'n far'i por li. Tamen li nun ne sent'as si'n proksim'a al ŝi.
Li ek'pens'as pri si'a'j kamarad'o'j en la rond'o, kiu'j'n li ankoraŭ ne renkont'is, pri Brit'a, kiu nun hav'as krist'nask'o'fest'o'n en la pension'o. Volont'e li est'us kun'e kun ŝi.
Jen li'a'j pens'o'j est'as en la urb'o, inter la kamarad'o'j en la lern'ej'o, ĉe li'a labor'o kaj li'a'j aspir'o'j, jen en la hejm'o de la modern'a dom'o, jen en la ĉef'urb'a'j strat'o'j, kiu'j nun est'as bel'e ornam'it'a'j kaj ilumin'it'a'j por la fest'o.
Li'a'j pens'o'j re'ven'as al la ĉambr'o, kie li sid'as. Li memor'as antaŭ'a'j'n krist'nask'o'j'n, kiam li sid'is tie en la sam'a manier'o, memor'as tiu'n krist'nask'o'n antaŭ long'e, kiam la patr'o tim'ig'is li'n kaj li el'kur'is. Preskaŭ indiferent'e li memor'as tio'n, sed tamen sent'as sufok'a'n prem'o'n en si'a intern'o.
La patr'o lev'is si'n kaj rigard'is la horloĝ'o'n sur la mur'o. Li ek'memor'is pri la vesper'a'j nov'aĵ'o'j kaj vol'is funkci'ig'i la radi'o'n.
En la sekv'ant'a moment'o li memor'is, ke oni ne send'as nov'aĵ'o'j'n en la krist'nask'a vesper'o.
—Kaj tio pov'as est'i egal'a, li dir'as. Ili hav'u pac'o'n en Hispan'uj'o almenaŭ en tiu ĉi nokt'o. Sed nun ni en'lit'iĝ'u, ĉar en la rost'forn'o est'os labor'tag'o ankaŭ morgaŭ.
La patr'in'o lev'is si'n, lum'ig'is la elektr'a'n lamp'o'n kaj komenc'is aranĝ'i por la nokt'o.
—Pa'nj'o, mi el'ir'os promen'i iom'et'e, dir'is Arn'e du'on'laŭt'e al la patr'in'o.
—Ir'i promen'i nun en la krist'nask'a nokt'o? Kiel strang'a vi est'as! Ĉu vi ne pov'os sufiĉ'e promen'i dum la tut'a liber'temp'o?
—Cert'e. Tamen mi vol'as. Mi vol'as hav'i iom da freŝ'a aer'o.
—Nu, far'u kiel vi vol'as, sed fakt'e mi ne kompren'as tia'j'n kapric'o'j'n, dir'is la patr'in'o.
La strat'o est'is tut'e sen'hom'a kaj ne'tuŝ'it'e blank'a en la lum'o de la lantern'o'j kaj de la du'on'lun'o, kiu bril'is en sud'okcident'o inter sen'mov'a'j nub'stri'o'j. Arn'e rigard'is al la okcident'a ekstrem'o de la strat'o. Stri'et'o da lum'o el'ŝtel'is si'n ĉe la fenestr'o'rand'o en la hejm'o de Johano. Se li pov'us en'ir'i kaj salut'i! Johano ne mal'ŝat'us sed ebl'e la ali'a'j.
Li iom star'as, post'e plu'ir'as. El'glit'as lum'stri'o ankaŭ el la hejm'o de Ajn'a. Li ankoraŭ pli mal'rapid'e ir'as, kiam li preter'pas'as, kaj preskaŭ en atend'o li rigard'as al la kort'o.
Li ven'as al la gazet'vend'ej'o. Ankaŭ tie est'as neniu'j hom'o'j.
El la du montr'o'fenestr'o'j de la vend'ej'o bril'as lum'o super divers'a'j eks'poz'at'a'j objekt'o'j, kaj li vid'as lum'o'n ankaŭ de la pord'a lamp'o en la ĝarden'o.
Li halt'as antaŭ la montr'o'fenestr'o'j kaj sen'atent'e rigard'as.
Ebl'e ankaŭ la kapric'a Ald'a ek'hav'us la ide'o'n far'i promen'o'n.
Li pov'us en'ir'i. La ge'patr'o'j cert'e ne mal'aprob'us. Sed io re'ten'as li'n. Sol'ec'o prem'as li'n, kaj li kri'us pro ĝoj'o, se Ald'a ven'us, sed sam'temp'e li sent'as dezir'o'n rest'i sol'a.
Post kvin minut'o'j li for'las'is la fenestr'o'j'n kaj ir'is nord'e'n.
Fin'iĝ'is la vic'o'j de lantern'o'j, fin'iĝ'is ankaŭ ili'a lum'o. Ne'miks'it'a kaj pur'a kuŝ'is la lun'lum'o sur neĝ'o'kovr'it'a ter'o kaj neĝ'o'kovr'it'a'j arb'o'j.
Mal'rapid'e kaj aŭtomat'e li ir'as sur la stri'o de fort'e prem'it'a neĝ'o, kiu'n post'las'is la larĝ'a'j rad'o'j de ŝarĝ'aŭt'o'j, kaj rigid'e li'a'j okul'o'j rigard'as antaŭ'e'n.
Li halt'is kaj kvazaŭ vek'iĝ'is. Jam li est'is en profund'a arb'ar'o, almenaŭ kvar kilo'metr'o'j'n de Torent'o. Neni'o est'is vid'ebl'a krom neĝ'o kaj arb'o'j kaj stel'o'j. Neni'u son'o est'is aŭd'ebl'a krom la susur'o de la sang'o en li'a'j orel'o'j, kaj tiu son'is, kvazaŭ ĝi ven'us de ekster'e, kvazaŭ la silent'o mem kant'us kaj plen'ig'us per si'a kant'o la tut'a'n mond'spac'o'n.
Li long'e rest'is star'ant'a kaj post'e sam'e mal'rapid'e re'ir'is.
En la hejm'o li ne parol'is pri tio antaŭ'e. Kiam Erik'o ek'sci'is pri la ŝanĝ'o, li far'iĝ'is mal'kontent'a.
—Vi dev'us pli bon'e pri'pens'i tia'n afer'o'n, li dir'is. Kiel forĝ'ist'o vi hav'us sekur'a'n pozici'o'n, kaj forĝ'ad'o est'as bon'a labor'o. Se tio pli plaĉ'us al vi, vi pov'us daŭr'ig'i kiel mekanik'ist'o de iu spec'o. Est'as bon'a'j meti'o'j kaj bon'a pag'o. Kaj tia'j hom'o'j est'as solid'a'j hom'o'j.
—Mi far'iĝ'os nek forĝ'ist'o nek mekanik'ist'o de iu spec'o, respond'is Johano. Mi ankaŭ ne rest'os transport'labor'ist'o. Sed en tiu labor'o mi gajn'as du'obl'e pli mult'e ol en la forĝ'ej'o. Moment'e tio est'as la ĉef'a afer'o.
—Mi neniam rimark'is, ke vi hav'as grand'a'n bezon'o'n de mon'o. Kio vi vol'as far'iĝ'i, ceter'e?
Johano rigard'is kvazaŭ al mal'proksim'o. Li mal'mult'e atent'is pri la demand'o sed dir'is post kelk'a'j moment'o'j: —Tio'n mi ankoraŭ ne el'trov'is.
Proksim'um'e kiel Erik'o parol'is ankaŭ la patr'in'o. Sed post'e ŝi al'don'is: —Ceter'e la diabl'o sci'as, kio est'as pli prudent'a. Antaŭ nur unu jar'o mult'a'j mekanik'ist'o'j kaj forĝ'ist'o'j est'is sam'e sen'valor'a'j sub'ten'labor'ul'o'j kiel plej simpl'a tag'labor'ist'o. Est'as saĝ'e per'labor'i mon'o'n, se oni kompren'as ŝpar'i ĝi'n. Vi ankoraŭ hav'as temp'o'n por elekt'i.
Neĝ'o kaj stel'o'j don'is sufiĉ'e da lum'o por disting'i la proksim'a'n ĉirkaŭ'aĵ'o'n, kaj en la okcident'o tri'tag'a nov'lun'o pend'is kvazaŭ or'a ŝip'et'o glit'ant'a tra la nigr'a spac'o.
Ili ĝoj'is pro la lun'o. Ĝi est'is por ili kvazaŭ bon'a amik'o kaj membr'o de ili'a rond'o. Kiel fidel'a kamarad'o ĝi akompan'is ili'n dum vesper'a'j promen'o'j kaj ski'ekskurs'o'j. Kiel fidel'a gard'ir'ant'o ĝi paŝ'is si'a'n voj'o'n tra la alt'o, kiam ili tra'nokt'is ĉe la lag'o, kaj silent'e ili sekv'is ĝi'a'n mov'iĝ'o'n sam'e kiel en tiu vesper'o, kiam ili unu'a'foj'e observ'is la mov'iĝ'o'n de la stel'o'j.
Sam'temp'e ĝi est'is por ili di'ec'a aper'aĵ'o. Ĝi sent'ig'is al ili sen'fin'ec'o'n de spac'o kaj temp'o, la mister'o'n de la univers'o.
Kun ĝoj'o ili salut'is ĝi'n ĉiu'n foj'o'n, kiam ĝi re'nask'it'a aper'is en la pal'iĝ'ant'a post'lum'o de la sun'sub'ir'o.
—Por tiu'j sinjor'o'j, kiu'j konsider'as si'n di'o'j sur la ter'o, est'us util'e stud'i astronomi'o'n kaj rigard'i la stel'o'j'n, dir'is Johano rigard'ant'e la or'a'n ŝip'et'o'n.
—Se ili tio'n kompren'us, jes, dir'is Ald'a.
—Ebl'e ili ne kompren'us. Ni rigard'as la stel'o'j'n kaj trov'as ni'n tre mal'grand'a'j. Ili rigard'as si'n mem kaj trov'as la univers'o'n mal'grand'a.
Li'a'j pens'o'j de'nov'e ir'is al la or'a ŝip'et'o.
—Se oni nur pri'pens'as, ke tiel la lun'o vel'is tra la spac'o dum jar'mil'o'j kaj cent'o'j da jar'mil'o'j, oni jam sent'as si'n tre mal'grand'a Nun ĝi star'as tie en okcident'o, kaj est'as ni, kiu'j rigard'as ĝi'n. Tut'e sam'e ĝi star'is tie en iu vesper'o antaŭ mil jar'o'j en la viking'a temp'o, kaj est'is hom'o'j, kiu'j rigard'is ĝi'n kiel ni nun.
Tut'e sam'e ĝi naĝ'is tie, kiam ŝton'epok'a hom'o rigard'is la vesper'a'n ĉiel'o'n. Tiu hom'o ver'ŝajn'e hav'is tre kurioz'a'j'n pens'o'j'n pri ĝi, sed cert'e pens'is sam'e serioz'e kiel ni, cert'e ĝi est'is por li pli grand'a mirakl'o ol por ni.
Sam'e kiel nun ĝi naĝ'is inter la okcident'a'j nub'stri'o'j, kiam dezert'o de glaci'o ankoraŭ kovr'is la tut'a'n land'o'n, kaj neniu'j rigard'is ĝi'n en tiu ĉi region'o. Sam'e kiel nun ĝi bril'is en si'a ĉiam'a vel'ad'o, kiam est'is mar'o, kie nun est'as ter'o, aŭ kiam kresk'is la ŝton'karb'a'j arb'ar'o'j kaj hom'o'j ankoraŭ tut'e ne ekzist'is. Kaj sam'e ĝi star'os tie kaj vel'os tra la spac'o en la epok'o'j de la est'ont'o, kiam la nun'a mond'o ne ekzist'os plu.
Kaj en tiu ĉi moment'o est'as ni, kiu'j rigard'as ĝi'n. Ĉiu'j antaŭ'a'j rigard'ant'o'j for'pas'is, ĉiu'j est'ont'a'j ankoraŭ ne ven'is. Kie est'as la pas'int'a'j, kie la est'ont'a'j? Kaj de kie ven'is ni, de kie ven'is ni'a'j imag'o'j, rev'o'j, pens'o'j, ide'o'j pri la viv'o? La mirakl'o est'as sam'e grand'a por ni kiel por la ŝton'epok'a hom'o.
Kaj dum'e la hom'o'j fervor'e dediĉ'as si'n al si'a'j kurioz'a'j pen'ad'o'j. Ĉiu dev'as far'iĝ'i io grav'a, io eminent'a. La krud'labor'ant'a knab'o far'iĝ'as mekanik'ist'o, la fil'o de la mekanik'ist'o far'iĝ'as inĝenier'o. Membr'o de lok'a organiz'o far'iĝ'as gvid'ant'o en federaci'o, far'iĝ'as parlament'an'o, an'o de la reg'ist'ar'o.
Iu far'iĝ'as plej eminent'a en kur'ad'o, ali'a en naĝ'ad'o, tri'a en ŝak'lud'o, kvar'a en preĝ'ej'vizit'ad'o, kvin'a en mem'bel'ig'o. Kaj ili est'as kontent'a'j en si'a eminent'ec'o, kaj jen ĉio. Cent'o'j kaj cent'o'j da generaci'o'j far'is la sam'o'n, ven'is kaj for'pas'is, dum la lun'o trankvil'e ir'is si'a'n voj'o'n. — Subit'e Johano ŝanĝ'is tem'o'n.
—Mi hav'is strang'a'n tra'viv'aĵ'o'n hodiaŭ. Kiam ni'a labor'grup'o far'is moment'a'n paŭz'o'n, ni subit'e ek'vid'is jun'ul'in'o'n antaŭ ni. Est'is en la mal'larĝ'a lok'o inter la alt'forn'o, la ŝtal'far'ej'o kaj la forĝ'ej'o. Mur'o'j kaj ter'o kaj aer'o est'as plen'a'j de fulg'o kaj karb'o'polv'o. Subit'e aper'is dek metr'o'j'n antaŭ ni jun'ul'in'o, dek ok, du'dek'jar'a. Ŝajn'e ŝi sent'is si'n fremd'a en la medi'o. Ŝi hezit'e halt'is kaj rigard'is al divers'a'j direkt'o'j. Ŝi est'is bel'e vest'it'a kaj freŝ'vizaĝ'a kaj ceter'e aspekt'is simpati'a, kaj en tiu uzin'a medi'o ŝi por moment'o efik'is kiel aper'aĵ'o el ali'a mond'o.
—Ĉu est'as tiel strang'e, ke vir'in'o aper'as en uzin'o?
—Cert'e ne. Sed mi antaŭ'e neniam vid'is vir'in'o'n tie, kaj kiam tiu ne'atend'it'e aper'is, la bild'o tut'e frap'is mi'n.
—Kaj kio post'e okaz'is?
—Neni'o menci'ind'a. Iu kri'is al ŝi kaj demand'is, kio'n ŝi serĉ'as — est'is labor'ist'a knab'in'o, kaj kelk'a'j kon'is ŝi'n, kvankam mi ne. Ŝi ricev'is la inform'o'n, kiu'n ŝi dezir'is, kelk'a'j kri'is al ŝi iu'j'n ŝerc'o'j'n, kaj ŝi plu'ir'is kaj mal'aper'is. Sed dum plur'a'j hor'o'j mi pens'is nur pri tiu afer'o.
—Pri tiu jun'ul'in'o?
—Ne pri ŝi. Sed jen kio'n mi pens'is.
Est'as kurioz'a afer'o, mi komenc'is fantazi'i, ke ni, mult'a'j cent'o'j da labor'ist'o'j, pas'ig'as ni'a'j'n tag'o'j'n de fru'a maten'o ĝis vesper'o en ekskluziv'e vir'a medi'o. Tio rilat'as ne nur al kelk'a'j tag'o'j, sed al ĉiu'j labor'tag'o'j de la tut'a viv'o. Vir'in'o'j kiel real'aĵ'o'j ne ekzist'as en la labor'temp'a viv'o de la uzin'an'o'j. Preskaŭ la tut'a'n ag'o'temp'o'n de si'a viv'o ili pas'ig'as en apart'a, ekskluziv'e vir'a mond'o. Vir'in'o'j'n ili renkont'as nur flank'e de la ĉef'okup'o de si'a viv'o, kiel est'aĵ'o'j'n, kiu'j kuir'as, flik'as, trik'as, pur'ig'as kaj ceter'e kiel flirt'ul'in'o'j'n, am'at'in'o'j'n, edz'in'o'j'n.
—Ĉu vi vol'as, ke en la uzin'o labor'u sam'e mult'e da vir'in'o'j kiel da vir'o'j?
—Mi nur konstat'as, las'as la pens'o'j'n liber'e ir'i ... Kaj tiel form'iĝ'as unu apart'e vir'a kaj ali'a apart'e vir'in'a medi'o, kaj vol'e aŭ sen'vol'e oni preskaŭ superstiĉ'e respekt'as la lim'o'j'n kaj la propr'ec'o'j'n de tiu'j du medi'o'j.
Mal'grand'a'j knab'o'j kaj knab'in'o'j ordinar'e kondut'as kiel egal'ul'o'j, se grand'a'j hom'o'j ne instru'is al ili i'o'n ali'a'n. Sed kiam ili far'iĝ'as ok, naŭ'jar'a'j, ili dis'iĝ'as kaj en'glit'as en si'a'j'n special'a'j'n medi'o'j'n. Plen'kresk'a'j hom'o'j dir'as al knab'o: ”Nun vi kondut'as kiel knab'in'o, kaj la knab'o'j rid'os pri vi”, aŭ: ”Vi ne dev'as simil'i al knab'in'o sed far'iĝ'i brav'a knab'o kaj brav'a vir'o”. Al knab'in'o oni dir'as: ”Nun vi kondut'as kiel knab'o. Neniam vi far'iĝ'os bon'a kaj taŭg'a knab'in'o, se vi tiel daŭr'ig'os.” Sam'e mok'as kaj dir'as pli aĝ'a'j knab'o'j kaj knab'in'o'j.
Knab'o'j komenc'as hont'i pri kun'est'o kun knab'in'o'j, evit'as lud'o'n kun ili, evit'as ili'a'n societ'o'n, komenc'as taks'i ili'n kiel mal'super'a'j'n est'aĵ'o'j'n, kiu'j ne valor'as serioz'a'n konsider'o'n.
Sam'e est'as rilat'e al la knab'in'o'j, almenaŭ ili hont'as est'i kun'e kun knab'o'j.
La knab'o'j viv'as en si'a medi'o, kun si'a'j sent'o'j, pens'o'j, inter'parol'o'j kaj okup'o'j. Sam'e la knab'in'o'j viv'as en si'a. Nur supr'aĵ'e ili hav'as i'o'n komun'a'n. Esenc'e ili est'as tut'e fremd'a'j unu al ali'a.
Sed dum tio la knab'o'j inter si parol'as pri la knab'in'o'j, kaj de kamarad'o'j kaj vir'o'j ili lern'as pri knab'in'o'j, sed nur tiom ili lern'as, ke ili est'as in'o'j. Pli mult'e tiu'j ne pov'as instru'i, ĉar pli mult'e ili ne sci'as.
Tiel la knab'o'j rigard'as la knab'in'o'j'n kiel mal'super'a'j'n est'aĵ'o'j'n, foj'e kun bon'vol'o sed pli oft'e kun mal'estim'o. Ili vol'as hav'i neni'o'n komun'a'n kun ili. Sed sam'temp'e ili fantazi'as pri ili'a kvalit'o de in'o'j.
La knab'o'j kresk'as, kaj jen ili est'as jun'ul'o'j. Ili est'as grand'a'j, dev'as kon'at'iĝ'i kun la in'o'j. Ili fin'e proksim'iĝ'as al tiu'j est'aĵ'o'j, kiu'j nun far'iĝ'as tre grav'a'j kaj atent'ind'a'j. Ili est'as atent'ind'a'j kiel in'o'j, kiel objekt'o'j por seks'a'j dezir'o'j. Ceter'e ili est'as sam'e mal'super'a'j kiel antaŭ'e. Ekster ni'a rond'o mi ja est'as an'o de vir'a medi'o, kaj tial mi ne aŭd'is jun'ul'in'o'j'n parol'i pri tia'j afer'o'j, sed mi supoz'as, ke ili proksim'um'e sam'e proksim'iĝ'as al la vir'a medi'o.
Tiel renkont'iĝ'as tiu'j du person'o'j, kiu'j est'as sam'e fremd'a'j unu por la ali'a kiel fianĉ'o kaj fianĉ'in'o en mal'nov'a Ĉin'uj'o.
Ebl'e ili iom post iom pov'as kon'at'iĝ'i kaj rigard'i unu la ali'a'n kiel egal'ul'o'j'n. Sed ŝajn'as al mi, ke la vir'o'j ordinar'e rest'as an'o'j de ekskluziv'e vir'a medi'o kaj la vir'in'o'j de vir'in'a.
Dum la mal'long'a temp'o, kiu'n mi pas'ig'is inter la transport'labor'ist'o'j mi vol'e ne'vol'e pens'is pri tiu'j afer'o'j. Tia'j'n inter'parol'o'j'n, kiu'j okaz'as inter ili, kaj tia'n ĉiam'ec'o'n de tia'j inter'parol'o'j mi antaŭ'e eĉ ne imag'is. Dum la tut'a temp'o pas'is neni'u tag'o sen plej krud'a'j histori'o'j pri seks'a'j afer'o'j. Hieraŭ dir'is unu el ili, kvin'dek'jar'a, post iom da politik'a rezon'ad'o: ”En tre strang'a temp'o ni viv'as. Fakt'e ni parol'as pri Hitler kaj Mus'sol'in'i kaj Hispan'uj'o preskaŭ sam'e mult'e kiel pri vir'in'o'j, kiu'j ja en ĉiu'j temp'o'j est'is ĉef'tem'o por babil'ad'o.”
Ankoraŭ pli mal'agrabl'a'j est'as la jun'ul'o'j. La neces'ej'o'j de la uzin'o est'as plen'a'j de desegn'o'j de nud'a'j vir'in'o'j kaj vir'o'j en divers'a'j poz'o'j, eĉ lert'e far'it'a'j. Skrib'it'a'j vort'o'j kaj fraz'o'j est'as sam'e aĉ'a'j. Mult'a'j eĉ not'as tre fier'e, kiam ili hav'is seks'a'n kun'iĝ'o'n kun tiu aŭ tiu knab'in'o. Kaj — tio kurioz'e aspekt'as — miks'it'e kun tiu'j desegn'o'j kaj not'aĵ'o'j est'as not'it'a'j la rezult'o'j de preskaŭ ĉiu'j pied'pilk'a'j vet'lud'o'j ĉi tie dum la last'a'j jar'o'j.
—Kaj tia'j hom'o'j ekzist'as en Torent'o en la jar'o 1937, dir'is Ald'a, kiam ni hav'as tiom da stud'rond'o'j, klub'o'j, fak'a'j organiz'o'j, abstinenc'a'j grup'o'j, krist'an'a'j kaj ali'a'j mov'ad'o'j de divers'a'j spec'o'j.
—Ĉu la ceter'a mond'o est'as pli bon'a? Ĉu tio ne est'as la ĉef'tem'o por film'o'j, por danc'o'kant'o'j, por semajn'a'j gazet'o'j, por klaĉ'ad'o de mal'riĉ'ul'o'j kaj alt'ul'o'j, por la plej mult'a'j distr'a'j prezent'o'j, tio ke la vir'o el si'a vir'mond'o kaj la vir'in'o el si'a medi'o renkont'iĝ'as?
—Est'as ja. — Iam mi leg'is i'o'n de iu, kiu pretend'is, ke est'as tiel grand'a diferenc'o inter vir'o'j kaj vir'in'o'j, ke tiu'j medi'o'j est'as nepr'a afer'o, kaj ke vir'o'j kaj vir'in'o'j vol'e ne'vol'e rest'as membr'o'j de si'a'j special'a'j medi'o'j. Kaj sam'e determin'it'a est'as laŭ li la karakter'o de ili'a renkont'iĝ'o kaj kun'viv'o. Tio'n mi ne rimark'is inter ni, sed tiel li skrib'is.
—Se tiel est'as, la hom'o'j ĉiu'okaz'e mult'e pli aĉ'e plen'um'as si'a'j'n funkci'o'j'n ol far'as la best'o'j Kaj ĉu aparten'as al la determin'it'a'j afer'o'j ankaŭ tio, ke oni el la in'ec'o de la vir'in'o'j kaj la rilat'o inter vir'o'j kaj vir'in'o'j far'as tut'mond'a'n tem'o'n por amuz'o'j, burlesk'aĵ'o'j kaj komedi'o'j, alud'o'j, ŝerc'o'j, kaŝ'lud'o'j? Kaj ĉu oni ne sam'e alud'as kaj ŝerc'as, kiam tem'as pri est'iĝ'o de infan'o'j? Ne nur primitiv'a'j hom'o'j est'as tia'j. Ankaŭ tiel nom'at'a'j kultur'it'a'j kaj solid'a'j hom'o'j foj'e far'as ŝerc'et'o'j'n pri tia'j afer'o'j, kultur'it'a'j'n ŝerc'et'o'j'n, mi supoz'as.
Mi fart'as mal'bon'e, kiam mi vid'as kaj aŭd'as tia'n hom'viv'o'n Ni kre'is al ni ali'a'j'n imag'o'j'n pri la viv'o. Sed ni'a'j pens'o'j ŝajn'e ne est'as konven'a'j por ordinar'a hom'a kun'viv'o. Ni kresk'is flank'e de ali'a'j kaj far'iĝ'is apart'ul'o'j. La ide'o'j kiu'j est'iĝ'is en la kun'viv'o en ni'a rond'o, ne est'as aplik'ebl'a'j ekster ĝi. Inter ali'a'j ni est'as sen'hejm'a'j.
Antaŭ la edz'iĝ'o Elsa fantazi'is pri bel'a, modern'a mebl'ar'o kaj pri mult'a'j bel'a'j objekt'o'j. Ŝi'a propr'a nov'a hejm'o ne est'os kiel la mez'epok'a ge'patr'a.
En tio ŝi simil'is al la pli mult'a'j el si'a'j sam'aĝ'ul'o'j. La jun'a'j edz'iĝ'a'j par'o'j aĉet'is mebl'o'j'n kaj ali'a'j'n objekt'o'j'n pag'ant'e komenc'a'n sum'o'n, sed kun rest'o pag'ot'a de mil'o aŭ eĉ mil'o'j da kron'o'j, kaj tiu'j ŝuld'o'j prem'is ili'n dum jar'o'j.
Sed tiu modern'a mebl'ar'o ne aper'is en la nov'a hejm'o. Tie trov'iĝ'is nur la plej neces'a'j mebl'o'j. Ili est'is de plej simpl'a spec'o, kaj kelk'a'j el ili est'is eĉ mal'nov'a'j, kiu'j'n Rudolf'o akir'is el si'a kamp'ar'a hejm'o.
—Vid'u, Rudo kaj mi rezon'is pri mebl'ad'o, klar'ig'is Elsa en ton'o de spert'ul'o. Konsider'ant'e ĉio'n ni ven'is al la konklud'o, ke est'us eg'e mal'saĝ'e komenc'i ni'a'n kun'viv'o'n kun grand'a ŝuld'o. Pli simpl'e sed pli sen'zorg'e, est'as ni'a deviz'o.
Rudo neni'o'n dir'is pri tiu ŝanĝ'o en la plan'o'j de Elsa. En'tut'e li ne'mult'e parol'is, kaj li kondut'is kaj aspekt'is, kvazaŭ li'a'j konsider'o'j kaj opini'o'j est'us ne'atent'ind'a'j.
En liber'a temp'o li ĉiam est'is okup'it'a de divers'a'j labor'et'o'j.
Per simpl'a'j rimed'o'j kaj el ŝajn'e sen'valor'a material'o li kun'met'is divers'a'j'n util'a'j'n kaj ne mal'bel'a'j'n objekt'o'j'n por ili'a bezon'o.
—Ĉu Rudo ne est'as mir'ind'a? ŝi demand'is, kiam ŝi montr'is mal'grand'a'n tabl'o'n. Ĝi fakt'e kost'as neni'o'n krom kelk'a'j oer'o'j por farb'o. Tamen ĝi sam'e bon'e serv'as kiel tabl'o por kvin'dek kron'o'j. Se ĝi ne est'as sam'e bril'a kaj glat'a, oni rekompenc'e hav'as la sent'o'n, ke ĝi est'as ver'e propr'a hav'aĵ'o. Atend'u, iu'n tag'o'n li far'os mebl'o'j'n sam'e bel'a'j'n kiel est'as tiu'j mil'kron'a'j komplet'o'j.
En ŝi'a admir'o por la edz'o ŝi komenc'is el'trov'i ankaŭ propr'a'n kapabl'o'n. Por ne post'rest'i la edz'o'n ŝi komenc'is fervor'e trik'i kaj man'kudr'i. Mal'mult'e ŝi okup'is si'n pri tia'j labor'o'j antaŭ'e, kaj la unu'a'j rezult'o'j ne est'is tre sukces'a'j. Sed Rudo admir'is ŝi'a'j'n kre'aĵ'o'j'n. Iom post iom ŝi'a'j produkt'o'j far'iĝ'is pli bon'a'j, kaj ŝi jam parol'is pri kudr'o'maŝin'o. Per tia el'spez'o oni akir'us ŝuld'o'n, sed ver'ŝajn'e tamen est'us gajn'o. Kaj Rudo kompliment'is ŝi'a'n prudent'o'n kaj dir'is, ke kompren'ebl'e jes.
Johano mal'mult'e atent'is pri ŝi'a'j burĝon'ant'a'j sinjor'in'a'j kvalit'o'j. Kiam la patr'in'o laŭd'is ŝi'n, Johano en'ŝov'is preter'pas'e: —Sed kiel antaŭ'e ŝi tamen plej mult'e labor'as per la lang'o.
Por Rudo li hav'is pli da respekt'o. Li hav'is special'a'n manier'o'n, kiu plaĉ'is al Johano. Li'a kap'o ordinar'e est'is iom klin'it'a, kaj li ŝajn'is rigard'i al la ter'o, kiel kelk'a'j hom'o'j far'as, kiam ili est'as en pens'o'j. Sed jen kaj jen li ne'atend'it'e lev'is la kap'o'n kaj la palpebr'o'j'n kaj el li'a'j klar'blu'a'j okul'o'j ven'is gaj'a, amik'ec'a, eĉ petol'a rigard'o. Li'a vizaĝ'o simil'is al mal'riĉ'aspekt'a kaban'o, kiu'n oni sen'atent'e preter'ir'as, sed kies mal'alt'a pord'o subit'e mal'ferm'iĝ'as, kaj en ĝi aper'as afabl'a kaj rid'et'ant'a hom'o.
En iu fru'printemp'a dimanĉ'o Elsa kaj Rudo vizit'is la hejm'o'n de Johano. Tia vizit'o ne est'is mal'oft'a, sed nun trov'iĝ'is io cert'a en la esprim'o kaj kondut'o de Elsa, kio dir'is, ke ili ven'as pro special'a kaŭz'o. Ŝi preskaŭ trem'is pro io, kio'n ŝi kiel ebl'e plej baldaŭ vol'as rakont'i, sed sam'temp'e kiel ebl'e plej long'e kaŝ'i. Ŝi babil'is kaj babil'is pri divers'a'j afer'o'j, ĝis ŝi post moment'o de solen'a silent'o mal'kaŝ'is la sekret'o'n.
—Rudo kaj mi intenc'as konstru'i dom'o'n.
Ŝi silent'is dum ankoraŭ kelk'a'j moment'o'j por ĝu'i la efik'o'n de si'a'j vort'o'j. Sed Rudo lud'is kun la knab'in'et'o, kiu sid'is sur li'a'j genu'o'j, kaj li eĉ ne lev'is la palpebr'o'j'n.
La surpriz'o est'is nur en tio, ke Elsa jam trov'iĝ'as en tia stat'o, ke ŝi pov'as plan'i propr'a'n dom'o'n. Konstru'o de propr'a'j dom'o'j est'is en tiu temp'o ĉiu'tag'a afer'o. La industri'o mult'e grand'iĝ'is, kaj ven'is cent'o'j da nov'a'j labor'ist'o'j, por kiu'j mank'is loĝ'ej'o'j. Anstataŭ konstru'i labor'ist'a'j'n dom'o'j'n en la mal'nov'a manier'o, oni aranĝ'is tiel, ke la labor'ist'o'j pov'u mem konstru'i dom'o'j'n.
—Jes, ni far'is tiu'n decid'o'n, dir'is Elsa. Fin'fin'e ne est'as agrabl'e loĝ'i en labor'ist'a'j dom'o'j. Est'as mal'varm'e, est'as mal'mult'e da lok'o, ĉiel mal'komfort'e. Oni aŭd'as tra la mur'o'j, kio est'as dir'at'a en najbar'a'j loĝ'ej'o'j, oni est'as ĝen'at'a, najbar'o'j mal'pac'iĝ'as.
—Ĉu vi hav'as mon'o'n por tia entrepren'o? demand'is la patr'in'o.
Elsa klar'ig'is. La pli grand'a'n part'o'n de la el'spez'o'j kovr'as la industri'a societ'o, kaj al ĝi oni post'e pag'os ĉiu'monat'e tiom kaj tiom da mon'o. Post tiom kaj tiom da jar'o'j la dom'o ver'e aparten'os al ili. Ceter'e Rudo sukces'is prunt'i iom da mon'o de parenc'o'j.
—Nu jes, nu jes, dir'is la patr'in'o. Temp'o'j ŝanĝ'iĝ'as. Kiam mi est'is sam'e jun'a kiel vi, mi ne est'us kuraĝ'int'a eĉ fantazi'i pri propr'a dom'o.
Kaj nun Elsa komenc'is parol'i pri far'ot'a'j labor'o'j, kiu'j'n Rudo kiom ebl'e mem far'os, ebl'e eĉ ŝi pov'os iom help'i. Kaj ebl'e Erik'o kaj Johano pov'os foj'e help'i? Ejnar bedaŭr'ind'e baldaŭ for'vetur'os por milit'serv'i.
Rudo unu'a'foj'e dum la inter'parol'o pri la konstru'ad'o lev'is la kap'o'n, kaj li rid'et'is modest'e.
—Tio est'as ide'o ekskluziv'e de Elsa. Mi dev'as tio'n dir'i, por ke vi ne kred'u, ke mi vol'as profit'i de mi'a bo'ec'o kun vi. Sed se vi pov'as kaj vol'as iom help'i, ni est'os eg'e dank'a'j.
—Pri mi vi ne kalkul'u, dir'is Erik'o decid'e. Mi volont'e help'us, sed mi hav'as propr'a'j'n okup'o'j'n, kiu'j por mi est'as pli grav'a'j. Sed se okaz'e konven'os, mi kun plezur'o far'os iom.
—Vi pov'us dediĉ'i al ni almenaŭ tiu'j'n dimanĉ'a'j'n hor'o'j'n, kiu'j'n vi ofer'as al tiu aĉ'a kaj sen'senc'a paf'ad'o! dir'is Elsa.
Antaŭ unu monat'o Erik'o al'iĝ'is al la liber'vol'a paf'mov'ad'o kaj part'o'pren'is ĉiu'dimanĉ'e la ekzerc'o'j'n. Al ali'a'j tio ŝajn'is strang'a. Sed Erik'o dir'is, ke ebl'e ven'os temp'o, kiam paf'il'o est'os instrument'o ne evit'ebl'a. Kaj ĉar li pro sub'ten'dev'o al patr'in'o est'is liber'ig'it'a de milit'serv'o, li vol'as almenaŭ iom ripar'i si'a'n mank'o'n tiu'rilat'e.
—Ne, ne, li respond'is, prefer'e mi ofer'os kelk'a'j'n leg'o'hor'o'j'n. Hejm'o'j'n oni konstru'as, sed ebl'e ven'os moment'o, kiam ni dev'os defend'i tiu'j'n kaj ceter'a'j'n akir'aĵ'o'j'n de ni'a labor'ist'a klas'o.
—Kiel aĉ'e vi parol'as! dir'is Elsa.
Post'e ŝi turn'is si'n al la patr'in'o kaj de'nov'e komenc'is parol'i pri la dom'o. En moment'o de emoci'o kaj bon'vol'o ŝi iom pal'e sugest'is, ke ili ebl'e hav'os lok'o'n ankaŭ por la patr'in'o en la nov'a hejm'o, se la frat'o'j edz'iĝ'os kaj ne bezon'os plu ŝi'a'n help'o'n.
—Mi dank'as pro vi'a bon'a pens'o, sed tio ne okaz'os, dir'is la patr'in'o en decid'a ton'o. Mal'jun'a krom'hom'o en jun'a famili'o est'as mal'bon'a afer'o. Se mi viv'os, ĝis neni'u el la knab'o'j bezon'os mi'n plu, mi cert'e trov'os iu'n ĉambr'et'o'n aŭ mi trans'loĝ'os al la komun'um'a hejm'o por la mal'jun'a'j.
Johano promes'is help'i preskaŭ nur tial, ke li ne vol'is montr'i si'n mal'afabl'a. Sed en la vesper'o, kiam li kun'e kun Rudo kaj la patr'o de Rudo komenc'is fos'i en la ne'tuŝ'it'a ter'o, plen'ig'is li'n la sam'a'j sent'o'j, kiu'j'n li hav'is, kiam li est'is knab'et'o kaj konstru'is en la sabl'ej'o.
Li fos'as, el'romp'as ŝton'o'j'n kaj hak'as arb'o'radik'o'j'n. La ter'odor'o agrabl'e tikl'as li'a'n naz'o'n, kaj pli kaj pli profund'e'n li penetr'as en la tavol'o de sabl'o kaj ŝton'o'j, kiu'n post'las'is la grand'a glaci'o.
La ordinar'a'j labor'hor'a'j pens'o'j kaj sent'o'j ne ven'as al li tie ĉi.
Agrabl'a est'as la fort'a streĉ'o, agrabl'a la ŝvit'ad'o kaj la freŝ'a vesper'a aer'o kun odor'o de fru'a printemp'o. Ĉirkaŭ'e star'as la unu'a'j blu'a'j kaj blank'a'j anemon'o'j, el la tavol'o de brun'a, pas'int'jar'a herb'o el'ŝov'as si'n nov'a'j verd'a'j trunk'o'j, kaj sur la arb'o'j tril'as fring'o'j kaj flut'as sturn'o'j.
Ili ne est'as la sol'a'j labor'ant'o'j. La tut'a ĉirkaŭ'aĵ'o est'as plen'a de hom'o'j, kiu'j labor'as sam'e fervor'e kiel Johano kaj Rudo.
Est'as dek'o'j da dom'o'j kaj ter'pec'o'j en ĉiu'j stadi'o'j de evolu'o.
Kelk'a'j dom'o'j est'as el la antaŭ'kriz'a temp'o. Ankaŭ tie oni labor'as, sed en ĝarden'o'j aŭ pri io ali'a ekster'a. Ali'a'j'n oni star'ig'is en la pas'int'a aŭtun'o, kaj nun oni plu'labor'as sur la ekster'aĵ'o de la dom'o'j aŭ prepar'as la ter'o'n por voj'o'j kaj bed'o'j. Ali'lok'e oni sukces'is pas'int'jar'e pret'ig'i nur la fundament'o'n kaj nun star'ig'as la mur'o'j'n. En mult'a'j lok'o'j oni ĝust'e nun komenc'as.
Ĉiu'j est'is tiel okup'it'a'j, ke labor'ant'e ili don'is neniom da atent'o al si'a'j najbar'o'j. Sed kiam ili foj'e far'is paŭz'et'o'n, ili est'is kvazaŭ unu sol'a, harmoni'a famili'o. Ili gaj'e salut'is unu la ali'a'n kaj inter'babil'is en ton'o de gaj'a fest'o. Sam'e okup'it'a'j kaj gaj'a'j est'is la infan'o'j, kiu'j lud'is aŭ help'is aŭ ven'is kun kaf'o kaj buter'pan'o'j al patr'o'j aŭ parenc'o'j. Ankaŭ mult'a'j vir'in'o'j labor'is ĉe la jam pret'a'j dom'o'j aŭ al'port'is al la si'a'j i'o'n por trink'i kaj manĝ'i kaj sid'is en ripoz'ant'a rond'o aŭ star'is babil'ant'e kun labor'ant'o'j Ven'is mult'a'j tia'j vesper'o'j. Post tag'a labor'fin'o Johano rapid'e kur'is hejm'e'n, glut'is iom da manĝ'aĵ'o kaj post'e per bicikl'o rapid'is al la konstru'o. Mult'a'j'n kub'metr'o'j'n da ter'o ili for'ig'is por la sub'dom'a kel'o. Neniam antaŭ'e Johano imag'is, ke tiom en'hav'as unu kub'metr'o, kaj ke tiom da kub'metr'o'j est'as en tiel mal'grand'a lok'o. Tamen tio ne ted'is. Est'is nur agrabl'e venk'i la mal'facil'aĵ'o'j'n.
La patr'o de Rudo labor'is tie la tut'a'j'n tag'o'j'n kaj ankaŭ vesper'e. Li est'is ĉarpent'ist'o, kiu labor'is jen tie, jen tie, kaj ceter'e li posed'is bien'et'o'n ĉe la rand'o de la eben'o.
En iu vesper'o ven'is ankaŭ Ejnar por part'o'pren'i. Li est'is gaj'a kaj vigl'e labor'is. Johano mir'is pri tio.
—Vi libr'ul'o kaj cerb'um'ul'o ebl'e kred'as, ke mi taŭg'as por neni'o, dir'is Ejnar iom mok'e. Jes, vi'a'j libr'a'j subtil'aĵ'o'j ne interes'as mi'n kaj la politik'a'j subtil'aĵ'o'j ankaŭ ne. Ankaŭ est'as indiferent'e al mi, ĉu Petro kur'as pli rapid'e ol Paŭlo, aŭ Paŭlo salt'as pli alt'e ol Petro. Sed tie ĉi est'as task'o kun cel'o, kiu'n mi klar'e kompren'as kaj aprob'as. Sed kio ordinar'e rest'as por far'i post la labor'hor'o'j? Neni'o, kio'n mi kompren'as kaj aprob'as.
Kaj tial mi prefer'as pas'ig'i la temp'o'n per io gaj'a.
Post mal'mult'a'j tag'o'j la fos'labor'o est'is pret'a. La patr'o de Rudo ĝoj'is, ke li pov'as for'las'i la ”talp'a'n” labor'o'n kaj trans'ir'i al si'a propr'a meti'o.
Johano kun la sam'a interes'o part'o'pren'is, kiam ili far'is la konstru'aĵ'o'n por la cement'gis'ad'o kaj la gis'ad'o'n, sam'e, kiam ili komenc'is star'ig'i kaj kun'met'i la dom'o'n el la fabrik'e pret'ig'it'a dom'material'o.
En la vesper'o'j de maj'o ven'is foj'e ankaŭ patr'in'o kaj Elsa. Ili far'is fajr'et'o'n inter kelk'a'j ŝton'o'j kaj kuir'is kaf'o'n. Post'e ili ĉiu'j sid'is en rond'o ĉirkaŭ la fajr'o kaj trink'is la fort'a'n, fum'odor'a'n trink'aĵ'o'n.
Sam'e est'is sur ali'a'j grund'o'j. Ili ĉiu'j est'is kvazaŭ koloni'ist'o'j, kiu'j posed'pren'as nov'a'n land'o'n. Tia'n ĝoj'o'n kaj kontent'o'n, pens'is Johano, sent'is ankaŭ tiu'j hom'o'j, kiu'j unu'e kultur'is la eben'o'n kaj la dis'a'j'n arb'ar'a'j'n bien'o'j'n, de nebul'a pas'int'o ĝis la pas'int'a jar'cent'o.
Jen kaj jen vizit'is ili'n iu najbar'o. La fervor'e labor'ant'a'j nov'ul'o'j ven'is por kelk'minut'a paŭz'o, sed la mal'nov'a'j kun jam pret'a'j dom'o'j ne tiom avar'is pri la temp'o.
En iu vesper'o, kiam oni sid'is ĉirkaŭ la kaf'o'fajr'o, ven'is al ili iu el tiu'j, kiu hav'is dom'o'n jam antaŭ la kriz'o, metal'labor'ist'o kun griz'a'j tempi'o'j kaj kun trankvil'a, inteligent'a vizaĝ'o. Oni invit'is li'n pren'i lok'o'n en la rond'o kaj don'is al li tas'o'n da kaf'o.
Kiel ĉiam oni parol'is pri konstru'ad'o.
—Opini'o'j rapid'e ŝanĝ'iĝ'as, dir'is la gast'o. Mi memor'as iu'n vesper'o'n en 1918, en la fin'o de la vintr'o. Est'is publik'a kun'ven'o, flam'a social'ist'a parol'ad'o. Post la parol'ad'o iu rakont'is, ke ĵus ven'is al la staci'o tut'a vagon'o kun ter'pom'o'j. Iu ekstaz'e propon'is, ke ni tuj ir'u al la staci'o por pren'i la ter'pom'o'j'n kaj divid'i ili'n inter la labor'ist'a'j famili'o'j. Ni ankaŭ ir'is al la staci'o kaj far'is grand'a'n bru'o'n, sed iu sukces'is trankvil'ig'i ni'n, kaj ni ne far'is revoluci'o'n.
En tiu printemp'o oni pli ol iam antaŭ'e propagand'is por kultur'ad'o de legom'o'j kaj ter'pom'o'j, kaj en la ĉirkaŭ'aĵ'o'j de la urb'o'j la koloni'ĝarden'a mov'ad'o far'iĝ'is tre grand'a. Sed mult'a'j radikal'a'j opini'is, ankaŭ gazet'o'j, ke la legom'kultur'ant'o'j perfid'as la labor'ist'a'n klas'o'n. Anstataŭ kiel honest'a'j prolet'o'j ag'ad'i por revoluci'o kaj ŝanĝ'o de la tut'a sistem'o, la sol'a voj'o por klas'konsci'a labor'ist'o, ili las'as si'n tromp'i de la burĝ'a propagand'o, kultur'as ter'pom'o'j'n kaj legom'o'j'n kaj tiel mem far'iĝ'as mal'grand'a'j burĝ'o'j. La tut'a'n somer'o'n ili labor'as kiel idiot'o'j por pot'plen'o da manĝ'aĵ'o kaj ne hav'as temp'o'n por vizit'i eĉ ordinar'a'j'n kun'ven'o'j'n. Pekl'at'a'j est'u la klas'mal'amik'a'j legom'idiot'o'j!
Labor'ist'o kiu konstru'is al si dom'o'n est'is por la klas'konsci'a'j honor'perd'int'a trans'kur'ul'o. Kaj se li hav'is flag'stang'o'n kaj his'is la sved'a'n flag'o'n, li jam aparten'is al tiu'j, super kiu'j oni triumf'os en la grand'a tag'o. Tiam la flag'o est'is ankoraŭ ”tiu blu'flav'a ĉifon'o, insign'o de profesi'a'j murd'ist'o'j, tiran'o'j kaj sang'o'suĉ'ant'o'j”.
Tamen legom'kultur'ant'o'j kaj dom'posed'ant'o'j pli'mult'iĝ'is.
Pal'iĝ'is la ideal'o'j de la ekstaz'a period'o de mal'sat'o kaj ali'land'a'j revoluci'o'j, pli'fort'iĝ'is la sent'o por real'o. Mult'a'j'n soci'a'j'n renvers'ant'o'j'n mi kon'is, kiu'j trans'form'iĝ'is en bon'a'j'n, trankvil'a'j'n dom'posed'ant'o'j'n, por kiu'j la blu'flav'a flag'o, kaj precip'e ĉe la propr'a dom'o, est'as pli sankt'a kaj kor'tuŝ'a afer'o ol iam la ruĝ'a.
La metal'labor'ist'o silent'iĝ'is, kaj la ali'a'j dir'is kelk'a'j'n koment'o'j'n pri li'a'j vort'o'j. Sed jen li'a'j pens'o'j de'nov'e ir'is si'a'n propr'a'n voj'o'n.
—Ver'e la hom'o'j mult'e ŝanĝ'iĝ'as, kiam ili ricev'as dom'o'n kaj kelk'a'j'n kvadrat'metr'o'j'n da ter'o, li daŭr'ig'is. Mi est'is la unu'a en Paŝt'ej'o, mi'a'j pom'arb'o'j jam est'as grand'a'j, mi'a'j acer'o'j don'as ombr'o'n kaj al ni kaj al ni'a'j gast'o'j. Post mi ven'is mult'a'j ali'a'j. Kelk'a'j hav'is en si bon'a'n kern'o'n jam de komenc'o.
Ali'a'j aparten'is al spec'o de hom'o'j, kiu'n oni oft'e renkont'as inter barak'loĝ'ant'o'j: ili ne sent'as respond'ec'o'n por si mem, ili ne respekt'as ali'a'j'n hom'o'j'n kaj ili'a'j'n posed'aĵ'o'j'n. Ili'a'j infan'o'j ne kompren'as, ke ili ĉagren'as hom'o'n, se ili kur'as en li'a'j ĝarden'bed'o'j, pren'as pom'o'j'n de li'a'j arb'o'j aŭ difekt'as li'a'n boat'o'n ĉe la bord'o.
Sed jen tia'j hom'o'j komenc'as konstru'i dom'o'n, kultur'i pec'o'n da ter'o. Ili hav'as i'o'n propr'a'n por gard'i kaj pri'zorg'i. Ili i'o'n am'as, kio don'as senc'o'n kaj ĝoj'o'n al ili'a viv'o. Ili komenc'as kompren'i, kio'n signif'as respekt'o por posed'aĵ'o de ali'a'j, por sent'o'j de ali'a'j, respekt'o de hom'o al hom'o. Ili kompren'as, ke est'as dev'o por honest'a hom'o i'o'n far'i por i'o'n ricev'i, ke oni dev'as mem respekt'i por est'i respekt'at'a. Ili'a'j infan'o'j ne tiel facil'e kur'as en legom'bed'o'j de ali'a hom'o aŭ dis'bat'as la serur'o'n de li'a boat'o.
Kaj ili est'as mult'e, mult'e pli kontent'a'j kaj ĝoj'a'j ol antaŭ'e, kvankam ili ne pov'as permes'i al si divers'a'j'n amuz'o'j'n, kiu'j antaŭ'e est'is la ĉef'a ĝoj'o por ili. Sed pli bon'efik'a kaj daŭr'a ĝoj'o ili trov'as en si'a propr'a labor'ad'o kaj el'pens'ad'o. Kiam vir'in'o teks'as tapiŝ'o'j'n por si'a'j plank'o'j kaj vir'o far'as bar'il'o'n por si'a ĝarden'o aŭ tabl'o'n por si'a ĉambr'o, ili jam sent'as, ke ili est'as ne nur'a'j pan'sklav'o'j ...
Okaz'e Erik'o ĉe'est'is en tiu vesper'o. Nur mal'oft'e li permes'is al si tia'n uz'o'n de liber'a temp'o, sed kiam li foj'e ven'is, li labor'is por du. Kiam la metal'labor'ist'o fin'is si'a'n parol'o'n, replik'is Erik'o: —Est'as bon'e, ke labor'ist'o nun pov'as posed'i propr'a'n dom'o'n kaj pov'as viv'i, en divers'a'j rilat'o'j, du'obl'e pli bon'e ol antaŭ kelk'a'j jar'dek'o'j. Sed ĉu tio ne est'as merit'o de la labor'ist'a mov'ad'o? Ĉu ne est'as la sen'ĉes'a'j klopod'o'j, kiu'j tiom alt'ig'is la salajr'o'n, ke labor'ist'o nun pov'as konstru'i dom'o'n? Ĉu ne est'as la komun'a klopod'ad'o, kiu hav'ig'is al li tiom da liber'a temp'o, ke li pov'as konstru'i kaj pov'as kultur'i si'a'n ĝarden'o'n? Ĉu ne est'as long'jar'a'j batal'o'j, kiu'j akir'is por li tiom da respekt'o, ke la super'ul'o'j ne plu kuraĝ'as mal'permes'i al li viv'i en hom'ind'a manier'o?
—Vi prav'as, respond'is la metal'labor'ist'o kun amik'a kap'klin'o. Sed tio ne est'as la tut'o. Mi'a temp'o en la mond'o ne est'as long'a, kompar'e al epok'o'j, sed jam mi oft'e spert'is, ke preskaŭ neniam nur unu flank'o est'as prav'a kaj merit'o'plen'a, dum la ali'a est'as ekskluziv'e mal'bon'a kaj mal'prav'a.
Ne est'is radikal'a'j hom'o'j, kiu'j fond'is la mov'ad'o'n por propr'a'j hejm'o'j al labor'ist'o'j. Est'is tiel nom'at'a'j burĝ'ul'o'j, kiu'j vol'is, ke la ge'jun'ul'o'j rest'u en la patr'o'land'o anstataŭ en mil'o'j kaj cent'mil'o'j vetur'i al Amerik'o. Sed la labor'ist'o'j insult'is la mov'ad'o'n kaj sam'e la patr'o'land'o'n, ĝis ili post mult'a'j jar'o'j lern'is pli bon'e kompren'i.
Ĉu ne est'as industri'a'j gvid'ant'o'j, kiu'j en mult'a'j grand'a'j industri'lok'o'j far'is grandioz'a'j'n aranĝ'o'j'n, por ke la labor'ist'o'j pov'u facil'e akir'i propr'a'j'n hejm'o'j'n, kun'ven'ej'o'j'n, sport'lok'o'j'n kaj tiel plu? Kio'n dir'is la labor'ist'o'j? Jen nov'a'j manier'o'j por tromp'i ni'n, el'suĉ'i ni'n, katen'i ni'n al la entrepren'o, far'i el ni sen'cerb'a'j'n serv'ant'o'j'n al tiran'o'j kaj milit'potenc'o? La sam'o'n ni trov'as en mult'a'j ali'a'j kaz'o'j, se ni ne stud'as unu'flank'a'n pri'skrib'o'n de la fakt'o'j.
Trov'iĝ'as mank'o'j ĉe super'ul'o'j, trov'iĝ'as mank'o'j ĉe labor'ist'o'j. Ni komenc'as kompren'i tio'n. Tial mal'aper'as la klas'diferenc'o'j. En kun'ven'o, en sport'lok'o, en amuz'ej'o, en grup'o de deleg'it'o'j aŭ deput'it'o'j est'as oft'e mal'facil'e dir'i, ĉu iu est'as labor'ist'o aŭ tiel nom'at'a alt'klas'ul'o. Kaj ankoraŭ pli: oni respekt'as unu la ali'a'n. Kaj tio est'as bon'a. Tio efektiv'e est'as real'ig'o de ni'a'j ide'o'j, kvankam sen tia bru'o, kiu iam est'is por ni la ĉef'a afer'o ...
—Ĉu vi est'as tut'e cert'a pri tio? demand'is Erik'o.
—Mi est'as tut'e cert'a pri tio, ke tiu evolu'o est'as bon'a. Sed profet'o mi ne est'as. Tiom ŝanĝ'iĝ'is la opini'o'j en ĉiu'j soci'a'j tavol'o'j dum nur du'dek, tri'dek jar'o'j. Neni'u pov'as garanti'i, ke ili ne plu ŝanĝ'iĝ'os ...
Per tio fin'iĝ'is la diskut'o, ĉar la patr'o de Rudo lev'is si'n. Li sen'kulp'ig'is si'n pro si'a for'ir'o el la rond'o: —Est'as interes'e aŭskult'i vi'n. Sed la plej saĝ'a'j kaj interes'a'j vort'o'j ne kresk'ig'as la dom'o'n eĉ per unu col'o, kaj tial mi dev'as re'ir'i al mi'a okup'o.
—Vi est'as kre'it'a por tiu ĉi meti'o, dir'is al li la patr'o de Rudo.
Sekv'u mi'n kaj las'u tiu'n sen'kvalit'a'n labor'o'n, kiu'n vi nun hav'as!
La propon'o ne mal'plaĉ'is al Johano, sed tamen li ne konsent'is.
En la komenc'o de juni'o li aranĝ'is kelk'a'j'n bed'o'j'n por flor'o'j antaŭ la pord'o. Iu'n vesper'o'n li post labor'fin'o ir'is rekt'e al la ĝarden'o por aĉet'i flor'plant'o'j'n kaj kelk'a'j'n roz'arbust'o'j'n.
Kiam li tra'ir'is la bar'il'pord'o'n sub la mal'jun'a'j arb'eg'o'j, li subit'e sent'is, kiel li'a man'o de si mem far'as ĝust'e tiu'n special'a'n mov'o'n, kiu en plej facil'a manier'o mal'ferm'as ĝust'e tiu'n pord'o'n. Kaj li memor'is kiom da foj'o'j li'a man'o far'is tiu'n sam'a'n mov'o'n.
Antaŭ li star'is la frukt'arb'o'j en plej bel'a flor'ad'o, kaj flor'o'j kaj legom'o'j est'is ne'tuŝ'it'e freŝ'a'j en si'a jun'a verd'o. Neniam dum li'a labor'o tie la ĝarden'o ŝajn'is al li tiel bel'a.
Li ĉirkaŭ'ir'is la angul'o'n de la ej'o por labor'il'o'j kaj trov'is la ĝarden'ist'o'n ĉe la varm'bed'o'j. Tiu salut'is li'n kun re'kon'a rid'et'o kaj babil'is kun li, dum li pri'zorg'is li'a'n mend'o'n. Johano du'on'atent'e aŭskult'is kaj foj'e respond'is, dum li ĉirkaŭ'rigard'is en la ĝarden'o.
Ĉiu'n mal'grand'a'n part'o'n de ĝi li re'kon'is en tut'e special'a manier'o, en ĉiu part'o li iam far'is iu'n labor'o'n, fos'is, rast'is, sark'is, rikolt'is. Ŝajn'is al li, ke li pov'as klar'e re'aper'ig'i en si'a memor'o ĉiu'n apart'a'n labor'o'n dum la kvin monat'o'j, kiam li labor'is tie. Kaj li sent'is cert'a'n ĝoj'o'n pro tio, ke li far'is tiu'j'n labor'o'j'n kaj bon'e far'is ili'n, kaj ŝajn'is al li, ke la ĝarden'o nun ebl'e est'us pli agrabl'a labor'lok'o ol tiam.
Sed kiam la ĝarden'ist'o dir'is tio'n, Johano de'nov'e sent'is la enu'o'n de long'a'j tag'o'j en sol'ec'o, la rigid'o'n de la korp'o kaj la dolor'o'n en la dors'o. Kaj kiam li for'ir'is, reg'is li'n du kontraŭ'a'j sent'o'j. Li ne vol'is re'ir'i al la ĝarden'o, sed li sent'is dolĉ'a'n kontent'o'n pro tio, ke li far'is tiu'j'n labor'o'j'n tie kaj tra'pas'is tiu'j'n long'a'j'n hor'o'j'n ...
Dum la tut'a temp'o ili kun'e kun Alekso far'is unu sol'a'n ekskurs'o'n al Perk'o'lag'o por fiŝ'i. Ceter'e li dediĉ'is si'a'n tut'a'n temp'o'n al labor'o kaj forges'is si'a'j'n mal'nov'a'j'n kutim'o'j'n.
En la vesper'o'j de april'o kaj maj'o li foj'e ek'sent'is sopir'o'n for'ir'i de si'a okup'o kaj ir'i al la grand'a arb'ar'o, kie la kant'o'turd'o'j sen'lac'e flut'is si'a'j'n ton'ĉen'o'j'n sur la supr'o'j de alt'a'j pice'o'j en la ard'o de la sub'ir'ant'a sun'o. Sed tuj li de'nov'e pens'is pri si'a labor'o. Ankaŭ hodiaŭ li pov'os lern'i i'o'n nov'a'n, kio'n li ne dev'as preter'las'i.
Krom tio li sent'is sekret'a'n dev'o'n far'i kiel ebl'e plej mult'e da util'o, ĉar kun Ald'a, Arn'e kaj Brit'a li far'is inter'konsent'o'n, kiu'n la patr'in'o kaj Erik'o ne ŝat'os.
Kun'lig'e kun la somer'mez'a fest'o la labor'ist'o'j hav'is kelk'tag'a'n liber'temp'o'n, kun'e kun la fest'o'tag'o'j unu semajn'o'n. Jam oni parol'is pri laŭ'leĝ'a, pli long'a liber'temp'o por ĉiu'j labor'ist'o'j en la land'o, sed tio ankoraŭ ne est'is decid'it'a Unu semajn'o'n antaŭ la fest'o Johano dir'is al la patr'in'o kaj Erik'o, ke li intenc'as pet'i pri tri'semajn'a liber'temp'o post tiu liber'a semajn'o. Kun'e kun la kamarad'o'j li far'os bicikl'a'n vojaĝ'o'n.
Tiel strang'e ŝajn'is tio al la patr'in'o, ke ŝi unu'e nur silent'is kaj rigard'is li'n kun mien'o de plen'a ne'kompren'o. Iom post iom la vizaĝ'o far'iĝ'is mal'gaj'a, sed ankoraŭ ŝi neni'o'n dir'is.
—Vi ne bezon'as tim'i, pa'nj'o. Mi ŝpar'is mon'o'n, kaj mi don'os al vi ankaŭ por mi'a for'est'o, tio est'as, por vi'a'j bezon'o'j.
—Sed kial vetur'i tia'manier'e?
—Mi vol'as rigard'i la mond'o'n kaj hav'i ĝoj'o'n de la somer'o.
—Ĉu la nun'temp'a jun'ul'ar'o est'as tia? Kaj ĉu ili tio'n pov'as?
Tamen est'as strang'e. Ceter'e vi ja bon'e kaj fidel'e labor'as.
—Jes, ĉu ne ver'e! Dum du monat'o'j kaj du'on'a mi tiom labor'is por Rudo kaj li'a sinjor'in'et'o. Ĉu mi ne bezon'as iom da rekompenc'o pro tio?
—Nu jes, sed ĉu tiom? Kio'n dir'as vi'a labor'estr'o?
—Li far'iĝ'is sam'e konstern'it'a kiel vi kaj kred'is, ke mi ne est'as tut'e normal'a. Fin'e li tamen permes'is kaj ankaŭ permes'is labor'o'n post la re'ven'o. Sed est'as la sol'a escept'o li dir'is, kvazaŭ li komenc'is tim'i, ke ankaŭ ali'a'j vol'as hav'i tia'n liber'temp'o'n. Ne tim'u, mi konsol'is li'n, ili ne for'kur'os de vi!
Ankaŭ Erik'o far'iĝ'is mal'kontent'a.
—Se vi est'us pren'int'a du semajn'o'j'n, mi ne kontraŭ'dir'us.
Tut'a monat'o est'as tro ...
—Mi for'las'is la forĝ'ej'o'n, dir'is Johano, por ke mi gajn'u pli da mon'o, kaj por ke mi tiel posed'u en tiu ĉi jar'o almenaŭ unu monat'o'n de mi'a propr'a viv'o.
Erik'o sku'is la kap'o'n. Post'e li demand'is pri vojaĝ'o'plan'o.
Kiam Johano efektiv'e prezent'is al li plan'o'n kaj eĉ bon'a'n, li mild'iĝ'is.
—Nu jes, li dir'is, vi pov'as mult'e lern'i, vast'ig'i vi'a'n mens'o'n.
Mi fakt'e ŝat'us akompan'i vi'n, sed mi ne pov'as tio'n far'i. — De kie vi ricev'os bicikl'o'n?
—Mi intenc'is lu'i de ripar'ist'o, sed la patr'o de Ald'a propon'is al mi prunt'i li'a'n.
—Pren'u mi'a'n! Ĝi est'as en bon'a stat'o.
—Sed vi?
—Mi labor'os dum la liber'a'j tag'o'j. Oni ja far'os divers'a'j'n ripar'o'j'n dum tiu'j tag'o'j, kaj oni bezon'as kelk'a'j'n hom'o'j'n por tio.
—Ĉu vi dev'as tio'n far'i?
—Ne dev'as, neni'u postul'as. Sed ankaŭ mi vol'as gajn'i mon'o'n, sam'e kiel vi. Ebl'e est'os bon'e hav'i ĝi'n iu'n tag'o'n.
*
La patr'in'o kaj li est'is sol'a'j hejm'e. Antaŭ kelk'a'j tag'o'j for'vetur'is Johano kaj li'a'j kamarad'o'j, kaj jam antaŭ tri semajn'o'j for'vetur'is Ejnar al si'a milit'serv'o.
Erik'o lav'is si'n kaj ŝanĝ'is vest'o'j'n. La patr'in'o foj'e dir'is i'o'n, kaj li respond'is per kelk'a'j vort'o'j. Ceter'e reg'is silent'o, trankvil'a, pac'a silent'o. Ŝajn'e ankaŭ la patr'in'o ŝat'is la trankvil'o'n, ebl'e pro la fest'a atmosfer'o.
Post la vesper'manĝ'o Erik'o re'ir'is en si'a'n ĉambr'o'n, sid'ig'is si'n ĉe la tabl'o kaj mal'ferm'is libr'o'n.
—Tio tamen est'as tro, dir'is la patr'in'o.
—Kial? Ne oft'e okaz'as, ke oni mez'e en semajn'o pov'as liber'e dediĉ'i si'n al propr'a'j okup'o'j.
La patr'in'o sku'is la kap'o'n, sed ne turment'is li'n per plu'a'j vort'o'j.
Li komenc'is leg'i. Leg'int'e unu paĝ'o'n li rimark'is, ke neni'o rest'as en li'a memor'o, kvazaŭ li est'us leg'int'a en stat'o de en'dorm'iĝ'o. Tamen li ne est'is lac'a.
Li de'nov'e tra'leg'is, sed kun sam'a rezult'o. Kaj subit'e li rimark'is, ke li ne plu hav'as interes'o'n por la leg'ad'o. Li sent'as si'n sat'a de leg'ad'o, kaj li sent'as dezir'o'n for'met'i la libr'o'n.
La dev'o'sent'o ig'as li'n ankoraŭ'foj'e re'komenc'i, sed post'e li rezign'as. Ebl'e la odor'o de flor'o'j kaj foli'o'j en la ĉambr'o efik'as al la cerb'o kaj narkot'as li'a'n aktiv'ec'o'n, li pens'as, ebl'e efik'as ankaŭ la ĝeneral'a fest'o'sent'o kaj la bel'o de la vesper'o.
Ĉiu'j somer'a'j nokt'o'j est'as hel'a'j, sed en la nokt'o de la somer'a fest'o oni atent'as pri tio en ali'a manier'o ol ordinar'e.
Somer'mez'o, kiu'n oni en ali'a'j land'o'j nom'as Johanofesto, est'as fest'o pra'mal'nov'a, sam'e mal'nov'a kiel la hom'a observ'ad'o de la temp'o'pas'o. Tiam est'as la ben'at'a temp'o, kiam la sun'o star'as plej alt'e, kiam varm'o ven'is aŭ almenaŭ komenc'iĝ'as, kiam est'as lum'o kaj tag'e kaj nokt'e.
Dum long'a'j vintr'a'j monat'o'j oni sopir'is kaj atend'is tiu'n part'o'n de la jar'o'rond'o, sam'e jar'o'n post jar'o, generaci'o'n post generaci'o, dum jar'cent'o'j kaj jar'mil'o'j.
Sed kiam la sun'o halt'as, ĝi tuj komenc'as de'nov'e for'ir'i de la nord'o. Dum kelk'a'j tag'o'j oni ne pov'as tio'n rekt'e rimark'i, sed post du semajn'o'j oni jam vid'as, ke ĝi sub'ir'as pli fru'e ol en somer'mez'o. Tial la hel'o kaj la freŝ'a verd'aĵ'o en tiu nokt'o al'tir'as la atent'o'n pli fort'e ol en ali'a'j somer'a'j nokt'o'j, jes, ĝi tut'e kapt'as la atent'o'n, sam'e kiel ĝi antaŭ jar'mil'o'j kapt'is la tut'a'n anim'o'n de sun'ador'ant'a'j pra'patr'o'j. Est'as la fest'o, kies kontraŭ'punkt'o en la jar'o'rond'o est'as la vintr'o'mez'o, la sun're'ven'o.
Kun la kubut'o'j sur la tabl'o Erik'o sid'is sen'mov'a kaj rigard'is tra la fenestr'o. Minut'o post minut'o pas'is kaj fin'e tut'a hor'o.
Li est'is koler'a kontraŭ si pro si'a inert'o, sed sam'temp'e la neni'farad'o est'is agrabl'a. La patr'in'o jen kaj jen rigard'is li'n tra la ne'ferm'it'a pord'o, unu'e kun mien'o de sci'vol'o, post'e ŝi'a'j lip'o'j mov'iĝ'is en silent'a rid'et'o.
Li du'on'e vek'iĝ'is el si'a medit'ad'o kaj aŭd'is la son'o'n de la kaf'o'muel'il'o en la kuir'ej'o. Sam'temp'e ating'is li'n la voĉ'o de la patr'in'o.
—Ebl'e vi ne mal'ŝat'us tas'o'n da kaf'o?
Ŝi'a voĉ'o son'is pli afabl'e ol ordinar'e, kun ia pet'o la sub'ton'o, kaj li turn'is la kap'o'n kaj rigard'is ŝi'n.
—Dank'o'n, est'as bon'a propon'o, li dir'is, kaj ankaŭ li ŝajn'is pli afabl'a ol en ali'a'j tag'o'j.
Kiam la kaf'o est'is pret'a, ŝi ven'is en la ĉambr'o'n. De la tabl'o ŝi for'pren'is ĉiu'j'n libr'o'j'n kaj paper'o'j'n, kaj sen'protest'e li las'is ŝi'n far'i tio'n. Anstataŭ'e ŝi met'is tie'n kaf'o'plet'o'n, sur kiu safran'a pan'o pomp'is en bel'a gust'o'tent'a kolor'o, kaj apud la plet'o'n ŝi met'is vaz'o'n kun arb'ar'a'j antrisk'o'j, kiu'j est'as la flor'o'j de la somer'mez'o.
Ili trink'is la kaf'o'n, kaj Erik'o kontraŭ si'a kutim'o dir'is kelk'a'j'n laŭd'a'j'n vort'o'j'n pri ŝi'a bon'gust'a kaf'o'pan'o. Tio ankoraŭ pli mol'ig'is ŝi'a'n humor'o'n. Ili pli'proksim'iĝ'is unu al ali'a, kaj babil'ant'e ili sufiĉ'e long'e rest'is kun'e ĉe la tabl'o.
Kiam ŝi for'port'is la plet'o'n, Erik'o rest'is ankoraŭ sid'ant'a.
Post'e li lev'is si'n, komenc'is promen'i en la ĉambr'o kaj post'e ir'is en la kuir'ej'o'n.
—Jen pa'nj'o, mi est'as tiel mal'diligent'a hodiaŭ, ke mi neni'o'n pov'as far'i. Anstataŭ'e mi iom el'ir'os.
La patr'in'o aspekt'is gaj'a kaj kontent'a.
—Dank'o'n al Di'o, ke mi ankoraŭ'foj'e vid'as vi'n kondut'i kiel ordinar'a jun'ul'o! Ke vi nun ankaŭ renkont'u iu'n bel'a'n knab'in'o'n, kiu ig'os vi'n danc'i kun ŝi! Mi ne plend'os, se vi re'ven'os nur post sun'lev'iĝ'o. Mi ir'os al Elsa kaj Rudo por hor'et'o. Agrabl'a'n nokt'o'n!
Erik'o rid'et'is kaj el'ir'is, sen klar'a intenc'o pri tio, kio'n li far'u, nur kun dezir'o i'e'n promen'i. Medit'ant'e li ir'is antaŭ'e'n sur la strat'o sen atent'i i'o'n ajn, ĝis halt'ig'is li'n vok'o de la flank'o.
—Erik'o!
Est'is Ajn'a, kiu sid'is sol'a en la laŭb'o antaŭ ili'a loĝ'ej'o.
Li proksim'iĝ'is al ŝi, sed halt'is en la en'ir'ej'o kaj rigard'is ŝi'n sen'atent'e, kvazaŭ en pri'pens'o'j.
—Kie'n vi ir'os? demand'is Ajn'a.
—Mi ne hav'as special'a'n cel'o'n. Mi komenc'is leg'i, sed em'o tut'e mank'is. Tial mi pens'is, ke anstataŭ sid'i sen'mov'a en la ĉambr'o est'as pli bon'e iom mov'i la pied'o'j'n. — Kaj kio'n far'os vi? li al'don'is en la sam'a ton'o de ĉiu'tag'a babil'o.
—Neni'o'n mi hav'as por far'i, kaj neni'o'n mi intenc'as. Se vi ne prefer'as est'i sol'a, ni pov'us kun'e promen'i.
—Nu jes, se vi vol'as.
Ŝi tuj lev'is si'n kaj ir'is al la pord'o.
—Mi nur pren'os la ŝlos'il'o'n el la pord'o kaj kaŝ'os ĝi'n, la ge'patr'o'j ir'is al la konstru'at'a dom'o en Paŝt'ej'o, kaj la ge'frat'o'j ir'is al la popol'a park'o por part'o'pren'i la danc'lud'o'j'n ĉirkaŭ la flor'stang'o.
Erik'o kaj Ajn'a renkont'iĝ'is sufiĉ'e oft'e. Ŝi al'iĝ'is al la social'demokrat'a jun'ul'ar'a klub'o ne'long'e post tiu parol'ad'o de Erik'o, kiu vek'is ŝi'a'n entuziasm'o'n. En la klub'o ŝi tuj ricev'is divers'a'j'n task'o'j'n por plen'um'i.
Erik'o ŝajn'e decid'is far'i el ŝi ver'a'n batal'ant'in'o'n. Li hav'ig'is al ŝi divers'a'j'n okup'o'j'n en la klub'a viv'o, kaj li rekomend'is aŭ preskaŭ ordon'is al ŝi leg'i jen gazet'a'n artikol'o'n, jen pamflet'o'n, jen tut'a'n libr'o'n. Post'e li pedant'e kontrol'is, ke ŝi tio'n ankaŭ far'is.
Tia leg'aĵ'o ŝajn'is al ŝi mal'mult'e interes'a kaj eĉ ted'a, sed ŝi dir'is al si, ke tio'n kaŭz'as ŝi'a jun'ec'o kaj mank'o de kompren'o.
Tamen eĉ tia'j ted'a'j afer'o'j don'is al ŝi plezur'o'n. Plen'um'int'e ili'n ŝi sent'is si'n kontent'a kaj pli proksim'a al la mond'o de Erik'o.
La sam'a sent'o plen'ig'is ŝi'n, kiam ŝi vend'is gazet'o'j'n, kolekt'is mon'o'n por la kamarad'o'j en Hispan'uj'o aŭ far'is ali'a'n pli mal'pli grav'a'n serv'o'n al la klub'o.
Ceter'e ŝi ne sent'is si'n tut'e kontent'a en la klub'o. Ŝi ne atend'is, ke la klub'o est'os kiel ili'a propr'a intim'a rond'o, sed ŝi tamen far'is kompar'o'j'n kaj sent'is la diferenc'o'n. Ĉagren'is ŝi'n, ke ĉe la pli mult'a'j la tut'a aktiv'ec'o kaj la tut'a ide'o kuŝ'as en tio, ke ili pag'as kotiz'o'n kaj vizit'as kun'ven'o'j'n. Sed tre mult'e ŝi ne atent'is pri tia'j afer'o'j. Sufiĉ'is por ŝi la propr'a entuziasm'o kaj tiu de Erik'o.
En la vintr'o mort'is av'in'o. Ajn'a sid'is ĉe ŝi'a lit'o dum ŝi'a'j last'a'j nokt'o'j kaj kiam ŝi far'is si'a'n last'a'n spir'o'n.
Kiam ŝi en iu vesper'o sid'is ĉe la lit'o kaj rigard'is la dorm'et'ant'a'n av'in'o'n, ŝi ek'pens'is pri tiu iam'a juli'a vesper'o, kiam ili kun'e kun Alekso rigard'is la mov'iĝ'o'n de la stel'o'j. Ankaŭ la hom'a viv'o aparten'as al la grand'a mov'iĝ'o, ŝi pens'is.
Ŝi rigard'as la velk'int'a'n vizaĝ'o'n, kaj re'viv'iĝ'as en ŝi tiu sam'a solen'a sent'o. Pas'as sekund'o'j kaj la stel'o glit'as antaŭ'e'n sur si'a voj'o. Tiel glit'is ankaŭ la viv'o de av'in'o.
Iam en nebul'a pas'int'o ĝi komenc'iĝ'is. Nask'iĝ'is knab'in'et'o, ne'konsci'a, kvazaŭ nur'a hom'form'a bul'o el viv'o'hav'a materi'o.
Pas'as sekund'o'j, tag'o'j, monat'o'j, jar'o'j. La hom'viv'o glit'as antaŭ'e'n kiel stel'o sur la ĉiel'o. En sol'a moment'o est'as vid'ebl'a neni'u mov'iĝ'o, sed se oni atent'e rigard'as, oni baldaŭ rimark'as ĝi'n.
El la et'a hom'form'a ekzist'aĵ'o far'iĝ'as knab'in'o, jun'ul'in'o, vir'in'o, patr'in'o, kaj en ŝi viv'as io, kiu ankaŭ evolu'is el tiu et'a, hom'form'a bul'o de viv'o'hav'a materi'o, io kio am'as la rakont'o'n pri la bon'a paŝt'ist'o kaj iel kapt'as grand'a'n senc'o'n en tiu rakont'o, io, kio vol'as kre'i ĝoj'o'n kaj pac'o'n, kio ig'as ŝi'a'j'n jam mal'jun'a'j'n man'o'j'n for'viŝ'i la larm'o'j'n sur la vang'o'j de la nep'in'o'j kaj ig'as la mal'jun'a'j'n lip'o'j'n flustr'i konsol'a'j'n vort'o'j'n, io, kio vek'as bel'a'n bril'o'n en ŝi'a'j jam mal'fort'a'j okul'o'j kaj ig'as ŝi'n rakont'i pri bel'aĵ'o'j kaj just'o kaj feliĉ'o, kiu'j est'as pli grand'a'j ol inter la hom'o'j Sen'halt'e glit'as tiu hom'viv'o antaŭ'e'n, sekund'o'n post sekund'o. Nun avi'nj'o kuŝ'as en la lit'o. En ŝi'a korp'o preskaŭ tut'e el'ĉerp'iĝ'is la mov'iĝ'em'o, mal'mult'e da viv'o'fort'o rest'as en ĝi.
Ankoraŭ rest'as konsci'o, sed ĝi far'iĝ'as pli kaj pli lim'ig'it'a. Ankoraŭ rest'as io, krom nur'a sent'o de ekzist'o.
—Ajn'a, ŝi flustr'as pen'e kaj ne'laŭt'e, ĉu vi memor'as la rakont'o'n pri la bon'a paŝt'ist'o?
Ajn'a sen'vort'e kap'klin'as, kaj ŝi'a'j okul'o'j est'as plen'a'j de larm'o'j.
—Kaj vi memor'os ĝi'n ... kaj vi iam instru'os ĝi'n al vi'a'j infan'o'j.
—Jes, jes, flustr'as Ajn'a.
Kaj jen ven'is en iu nokt'o tiu'j silent'a'j minut'o'j, kiam av'in'o kvazaŭ vag'as for. Jam est'as kvazaŭ ne'venk'ebl'a distanc'o inter ili, oni ne plu vid'as unu la ali'a'n, sol'a last'elast'a salut'o de unu al ali'a ne est'as ebl'a plu.
Apud la lit'o sid'is krom Ajn'a la ge'patr'o'j kaj fleg'ist'in'o, sed Ajn'a sent'is, kvazaŭ la ali'a'j est'us fremd'ul'o'j. Av'in'o tamen est'as nur ŝi'a av'in'o, ili kompren'is unu la ali'a'n. Pli kaj pli mal'oft'iĝ'is la spir'o'j, pli kaj pli pen'a'j ili far'iĝ'is. Ajn'a sent'is dolor'a'n kompat'o'n, kaj ŝi flustr'is intern'e: ”Baldaŭ, tre baldaŭ vi hav'os trankvil'o'n, av'in'o.”
En la sam'a moment'o ŝi de'nov'e kvazaŭ vid'is antaŭ si tiu'n stel'o'n, kiu glit'as kaj glit'as ... kaj jen av'in'o el'spir'as kaj post'e est'as tut'e kviet'a, tut'e silent'a. Ajn'a rigard'as ŝi'n sen'mov'e. Kie nun est'as av'in'o? La stel'o, kiu tiel trankvil'e glit'is antaŭ'e'n tra la spac'o, ne est'as vid'ebl'a plu.
La okul'o'j de Ajn'a plen'iĝ'as de larm'o'j. Ne dolor'o aper'ig'as ili'n. Est'as bon'e por av'in'o ripoz'i. Est'as ne'klar'a'j sed anim'trem'ig'a'j sent'o'j antaŭ la grand'a mister'o, kiu'j ven'ig'as la larm'o'j'n.
Sed kiam la fleg'ist'in'o ferm'is la okul'o'j'n de av'in'o kaj jam kovr'is ŝi'a'n vizaĝ'o'n, io ek'ŝir'is en la intern'o de Ajn'a, kaj ŝi'a korp'o moment'e ek'trem'is. Sed neni'u son'o ven'is de ŝi'a'j kun'prem'it'a'j lip'o'j. Nur intern'e, tut'e sekret'e inter si kaj av'in'o, ŝi flustr'is plor'trem'e: ”Adiaŭ av'in'o, adiaŭ av'in'o! ” — Jam pas'is monat'o'j de tiam, kaj nun est'as la plej bel'a el ĉiu'j hel'a'j nokt'o'j. La hom'o'j liber'iĝ'is el la katen'o'j de la ordinar'a viv'o kaj por kelk'a'j hor'o'j far'iĝ'as civit'an'o'j en poezi'a rev'o'mond'o — rev'o'mond'o sed tamen plen'e real'a, kre'it'a el hom'a'j sent'o'j kaj plen'flor'a, sed ankoraŭ virg'e ne'tuŝ'it'a natur'o.
Tio'n sent'as ne nur la jun'ul'in'o'j kaj jun'ul'o'j en la danc'ej'o'j, por kiu'j la viv'o est'as sopir'o kaj feliĉ'o. Tio'n sent'as ankaŭ la infan'o'j, kiu'j jam far'is si'a'j'n danc'o'lud'o'j'n kaj kun pez'a'j palpebr'o'j kaj foj'a'j osced'o'j brav'e batal'as kontraŭ la lac'o. Tio'n sent'as la mal'jun'a fraŭl'o, kiu flank'e de jun'a'j sopir'o'j fum'ad'as kaj rakont'as gaj'a'j'n histori'o'j'n. Tio'n sent'as eĉ la jun'ul'o, kiu'n mal'feliĉ'e tro tent'is iu trink'aĵ'o, tiel ke li dev'as rest'i flank'e kaj de knab'in'o'j kaj de gaj'a'j kamarad'o'j — ankaŭ por li la nokt'o est'as pli hel'a kaj pli virg'e plen'flor'a ol iu ali'a nokt'o. Tio'n sent'as la mal'jun'ul'o, kiu trankvil'e fum'as si'a'n pip'o'n sur la benk'o antaŭ si'a hejm'o, la mal'jun'ul'in'o ĉe si'a kaf'o'tas'o, la fiŝ'ist'o sur lag'o en sol'ec'a arb'ar'o. — Post moment'o Ajn'a re'ven'is al Erik'o. Ŝi'a vizaĝ'o est'is serioz'a sed hel'a de ĝoj'o, kaj ŝi'a'j okul'o'j bril'is kontraŭ li kvazaŭ dank'e.
Ili sen urĝ'o ir'is antaŭ'e'n kaj sen urĝ'o jen kaj jen inter'ŝanĝ'is iu'j'n vort'o'j'n. Erik'o demand'is pri la dom'konstru'ad'o, kiu'n ŝi ĵus menci'is. Ŝi rakont'is kiel la patr'o jam en la pas'int'a aŭtun'o aĉet'is ter'o'n kaj far'is komenc'a'j'n labor'o'j'n, kiel li kaj patr'in'o plan'is kaj plan'is: en tiu dom'o ili ĉiu'j hav'os bon'a'n lok'o'n kaj komfort'o'n, ankaŭ av'in'o hav'os si'a'n propr'a'n ĉambr'o'n, kie ŝi pov'os trankvil'e pas'ig'i si'a'n mal'jun'aĝ'o'n. Sed av'in'o ne ĝis'viv'is tiu'n tag'o'n ...
Ili ir'is nord'e'n kaj preter'pas'is la voj'o'n al la popol'a park'o.
Tra la arb'ar'o aŭd'iĝ'is muzik'o kaj difuz'a bru'o de mult'a'j hom'voĉ'o'j. Sed nek li nek ŝi atent'is pri la gaj'a lok'o, kiam ili preter'ir'is.
Jen kaj jen ili renkont'is bicikl'ant'o'n aŭ pied'ir'ant'o'n, kiu nur mal'fru'e pov'is ir'i al la danc'ej'o. Ili sur'ir'is la voj'o'n al okcident'o, kaj nun preter'pas'is ili'n nur mal'oft'a aŭt'o, ceter'e ili est'is sol'a'j en la arb'ar'o.
Ajn'a komenc'is rakont'i pri avi'nj'o. Ŝi kapt'is jen iu'n okaz'o'n, kiu aper'is en ŝi'a memor'o, jen ali'a'n, kaj iom post iom ŝi plekt'is tut'a'n bild'o'n pri si'a viv'o kun'e kun av'in'o de si'a plej fru'a aĝ'o kaj ĝis la fin'o. Tiel ne'laŭt'e ŝi parol'is, ke nur apud'ir'ant'o pov'is ŝi'n aŭd'i, sed vibr'is en la voĉ'o tiu varm'o, kiu ven'as, kiam oni parol'as al amik'o, al kiu sol'a oni pov'as rakont'i si'a'j'n plej intern'a'j'n pens'o'j'n kaj sent'o'j'n.
Dekstr'e de la ŝose'o kaj pli profund'e aper'is la akv'o'vast'o de Lup'o'lag'o kun la hel'o de la ĉiel'o ŝveb'ant'a en la profund'o.
Tut'e apud'e for'glit'is arb'ar'a voj'et'o inter la arb'o'j en direkt'o al la lag'o. Ili sekv'is ĝi'n, kaj post kelk'a'j minut'o'j ili trov'iĝ'is ĉe la bord'o kaj sid'iĝ'is tie.
Ajn'a jam rakont'is ĉio'n grav'a'n en la rilat'o inter ŝi kaj av'in'o.
Sed iel ŝi implik'is si'n mem en la rakont'o, kaj io pel'is ŝi'n ankoraŭ dir'i i'o'n. En ŝi sufok'e prem'as sent'o, kiu ĉiam rest'is preskaŭ tut'e kaŝ'it'a.
Mal'rapid'e kaj hezit'e ven'as trem'ant'a'j vort'o'j pri sen'patr'ec'o, pri mank'o de kompren'o, pri sol'ec'o kaj sopir'o'j. En la rond'o de la kamarad'o'j est'is viv'o pli feliĉ'a, konsol'o por sen'hejm'ul'in'o. Sed tamen rest'is vund'o, vund'o kiu ferm'iĝ'is kaj cikatr'iĝ'is sed tamen rest'is kaj dolor'is, dolor'is ...
Ŝi ne rigard'is Erik'o'n, kiam ŝi parol'is, sed li rigard'is ŝi'n, kaj la mal'mol'a, vol'o'plen'a trajt'o en li'a vizaĝ'o mol'iĝ'is, kaj ĝi far'iĝ'is tre mild'a. Kiam ŝi ĉes'is parol'i, ŝi lev'is la okul'o'j'n kaj rigard'is li'n kun mien'o kvazaŭ ŝi est'us dir'int'a i'o'n, kio'n ŝi ne dev'us dir'i.
Erik'o kap'klin'is al ŝi kaj long'e silent'is. Post'e ankaŭ li komenc'is parol'i. Li'a'j vort'o'j est'is sam'e trem'ant'a'j kaj hezit'a'j kiel ŝi'a'j, kaj ili est'is plen'a'j de mult'jar'a amar'o. Kiel ŝi li parol'is pri si'a fru'a infan'aĝ'o, pri insult'ad'o kaj bat'ad'o, pri mal'ĝoj'o kaj sent'o'j de for'las'it'ec'o kaj furioz'a ribel'em'o, pri la bon'a patr'o, kiu tamen baldaŭ mort'is, pri ribel'a mem'star'ec'o de jun'ul'a'j jar'o'j.
—Tio est'as el'ten'it'a, li dir'is kvazaŭ resum'e. Mi patr'in'o'n ne akuz'as, neniu'n akuz'as. Patr'in'o ne kompren'is pli bon'e, ankoraŭ ne kompren'as, neniam kompren'os. Sed ke mi venk'is mi'n mem, ke mi sav'iĝ'is el pere'o, tio est'as merit'o de ali'a'j pli ol de mi ...
Ŝi rigard'is li'n, kiam li rakont'is, kaj ŝi sent'is ĝoj'o'trem'o'n, kiam ŝi vid'is, ke li est'as ankoraŭ jun'a, mol'kor'a knab'o kun sent'o'j tiel proksim'a'j al ŝi'a'j propr'a'j.
Ŝi etend'is la man'o'n kaj kapt'is li'a'n. Li lev'is la okul'o'j'n kaj ŝi rigard'is rekt'e en ili'n kaj vid'is en ili esprim'o'n, kiu'n ŝi iel re'kon'is, sed kiu tamen est'is por ŝi nov'a, kaj kiu tiel fort'e influ'is al ŝi, ke ŝi ek'trem'is.
—Erik'o! ŝi dir'is trem'voĉ'e. Sed en la sam'a moment'o ŝi ruĝ'iĝ'is. Ŝi kaŝ'is la vizaĝ'o'n en la man'o'j kaj la ŝultr'o'j sku'iĝ'is. Sed jen ŝi sent'is, kiel la man'o de Erik'o kares'e glit'as sur ŝi'a'j har'o'j, kaj li flustr'is: —Ajn'a! Ne plor'u!
—Mi est'as tiel rid'ind'a, ŝi flustr'is kaj viŝ'is la okul'o'j'n, sed ankoraŭ ne kuraĝ'is rigard'i li'n. Mi ja est'as tiel infan'ec'a kaj ...
tiel mal'grand'a.
—Mi ĝoj'as pro tio, ke vi est'as infan'ec'a kaj mal'grand'a, li dir'is. Nun ŝi kuraĝ'is de'nov'e rigard'i li'n, kaj ŝi long'e rigard'is en li'a'j'n okul'o'j'n kvazaŭ i'o'n serĉ'ant'e.
—Tiu'n esprim'o'n mi jam vid'is en vi'a'j okul'o'j? Sed kiam?
Ŝi demand'is li'n, sed li neni'o'n dir'is, kaj ŝi ankoraŭ serĉ'is en si'a memor'o.
—Est'is en tiu vesper'o ĉe Ald'a, kiam ni re'ven'is de ski'ekskurs'o kaj ni disput'is pri mi'a ĉap'o kaj mi demand'is vi'a'n opini'o'n! Ĉu vi jam tiam ...
—Jam la unu'a'n foj'o'n, kiam ni est'is kun'e, mi ek'am'is vi'n, li dir'is, ek'am'is, kiel kulp'a pent'ant'o ek'am'as hom'o'n, kiu akcept'as li'n. Kiam mi al'iĝ'is al la esperant'o'kurs'o, tio est'is pro vi.
Tamen mi preskaŭ ne kuraĝ'is pens'i pri vi, tiel jun'a vi est'is kaj pur'a. Sed vi est'is por mi kiel kant'a di'in'o por la poet'o. Vi est'is est'aĵ'o preskaŭ ali'mond'a, kiu don'is al mi inspir'o'n, fort'o'n, montr'is voj'o'n ...
Kaj mi komenc'is labor'i kaj mi brid'is kaj eduk'is mi'n, por ke mi far'iĝ'u tia hom'o, kiu'n vi ne dev'os abomen'i. Mi vid'is vi'n kresk'i, kaj mi pens'is: ”Vi ne rajt'as rigard'i ŝi'n.” Jam mi lern'is brid'i mi'n, kaj mi ĉio'n kaŝ'is profund'e en mi, kaj mi labor'ad'is por evolu'i, kaj por ke mi ne tro pens'u pri vi.
Erik'o silent'iĝ'is. Ŝi rigard'is li'n atend'ant'e i'o'n plu'a'n, sed ŝajn'is, ke li ne intenc'as i'o'n al'don'i. Ŝi'a'j lip'o'j ek'trem'is, ŝi du'on'e lev'is si'n, ĉirkaŭ'brak'is li'n kaj kaŝ'is la kap'o'n ĉe li'a brust'o.
—Ne plor'u, Ajn'a, li dir'is kaj de'nov'e kares'is ŝi'a'n kap'o'n. Ĉu vi ne memor'as, ke ni mult'foj'e dir'is unu al la ali'a, ke batal'ant'o'j por la est'ont'o dev'as est'i firm'a'j hom'o'j?
—Ĉu ni batal'os ... kun'e?
Li medit'e rigard'is ŝi'n kaj dir'is: —Vi est'as ankoraŭ sam'e mal'grand'knab'in'a kaj sen'afekt'a kiel antaŭ du jar'o'j, kiam ni sid'is apud la fajr'o ĉe Perk'o'lag'o.
Vi'a'j okul'o'j kaj vi'a mien'o est'as sam'e sincer'a'j, vi'a'j har'o'j sam'e mal'grand'knab'in'e ne'tuŝ'it'a'j, kaj vi'a vizaĝ'o hav'as nur si'a'n propr'a'n kolor'o'n. Mi ĝoj'as, ke vi est'as tia.
Ŝi preskaŭ ne atent'is pri tiu'j vort'o'j. Ŝi rigard'is li'n atend'e kaj demand'e, kaj fin'e ŝi flustr'is konfuz'it'e: —Ĉu vi ne vol'as respond'i? ...
Li'a vizaĝ'o far'iĝ'is serioz'a. Re'ven'is tiu mal'mol'o, pro kiu ĝi ordinar'e ŝajn'is kiel krud'e skulpt'it'a el lign'o.
—Ajn'a, aŭskult'u. Est'as mal'facil'e por mi nun parol'i al vi, sed mi dev'as tio'n far'i. Vi ne bezon'us far'i tiu'n demand'o'n ...
Sed jen: se la cirkonstanc'o'j en Hispan'uj'o ne decid'e ŝanĝ'iĝ'os ĝis aŭtun'o, mi vetur'os tie'n kiel volont'ul'o.
—Vi al Hispan'uj'o? Nun ...?
—Jen aŭskult'u, li dir'is per mild'a voĉ'o. Dum la last'a'j du jar'o'j mi iom lern'is, kaj mi laŭ'pov'e prov'is far'iĝ'i pli bon'a kaj taŭg'a hom'o ol mi antaŭ'e est'is. Ankoraŭ mi est'as nur primitiv'a, ŝton'epok'a hom'o, sed mi almenaŭ lern'is kompren'i, ke ekzist'as afer'o'j, kiu'j pov'as don'i senc'o'n al la hom'a viv'o. Tiran'o'j kaj frenez'ul'o'j en kiu ajn moment'o pov'as far'i el Eŭrop'o infer'o'n pli terur'a'n ol iam pov'is imag'i la plej diabl'o'tim'a krist'an'o. Sol'a rimed'o por evit'i la katastrof'o'n est'as venk'i la tiran'o'j'n, antaŭ ol ili far'iĝ'os pli fort'a'j.
—Tamen vi, unu sol'a hom'o, neniel pov'os decid'e influ'i al la evolu'o, dir'is Ajn'a preskaŭ humil'e.
—Cert'e ne, kaj bedaŭr'ind'e ne. Sed sol'a mi ne est'as. Ven'os mil'o'j kaj dek'mil'o'j, frat'o'j el ĉiu'j land'o'j. Kiu kompren'as, pri kio tem'as en tiu batal'o, tiu sent'as la dev'o'n part'o'pren'i pli grand'a ol ĉiu'j'n ali'a'j'n dev'o'j'n.
La ide'o'j de la social'ism'o est'as por mi kiel religi'o. Ili don'as senc'o'n al la viv'o. Se mi ne sekv'us ili'n, la viv'o perd'us si'a'n senc'o'n. Mi vol'as i'o'n far'i, dev'as i'o'n far'i, ne nur leg'i en libr'o'j kaj rev'i. Sed kio'n mi pov'as far'i tie ĉi en Torent'o, inter torent'a'j social'ist'o'j, kies ĉef'a ag'ad'o por la est'ont'o konsist'as el cirkuler'leg'ad'o, danc'ad'o kaj amuz'iĝ'o de divers'a'j spec'o'j?
Sed jam antaŭ'e ni tiom inter'parol'is pri tio, ke vi kompren'as mi'n. Se mi fal'os, tio tamen hav'os por mi pli da senc'o ol viv'i ĝis ok'dek jar'o'j neni'o'n far'ant'e por la ide'o Mi am'as vi'n, Ajn'a, pli ol vi pov'as kompren'i. Sed mi dev'as ir'i tie'n, dev'as, dev'as ... Ajn'a, kio'n vi nun dir'as?
Pal'a, trem'et'ant'a kvazaŭ pro frost'o, ŝi sid'is antaŭ li, sed strang'e trankvil'e ŝi respond'is: —Kio'n mi pov'us dir'i, se vi tio'n jam decid'is? Est'as tiel inter ni, ke neni'u far'as postul'o'n al ali'a. Ĉiu plen'e respekt'as la vol'o'n de la ali'a —Inter kiu'j?
—Inter ni, en la rond'o.
Est'iĝ'is silent'o. Ajn'a mal'lev'is la okul'o'j'n kaj sid'is sen'mov'a kaj anim'for'est'a.
—Ajn'a! vok'is fin'e Erik'o kun mol'a voĉ'o. Li'a vizaĝ'o est'is ankoraŭ pli mol'esprim'a ol antaŭ'e. Long'e kaj silent'e li rigard'is en ŝi'a'j'n okul'o'j'n, kvazaŭ preĝ'e.
—Ĉu vi for'las'os mi'n? li demand'is.
Ŝi ne respond'is. Sed subit'e ŝi de'nov'e lev'is si'n du'on'e, plekt'is si'a'j'n brak'o'j'n ĉirkaŭ li'a'n kol'o'n kaj met'is si'a'n kap'o'n al li'a brust'o.
*
Por Johano kaj Ald'a est'is ili'a unu'a pli long'a vojaĝ'o. Arn'e dum la tut'a vintr'o loĝ'is en la ĉef'urb'o, sed ceter'e est'is sam'e por li.
Ili for'las'is la ĉirkaŭ'aĵ'o'n de Torent'o kaj subit'e trov'iĝ'is en tut'e ali'a pejzaĝ'o. Ĉirkaŭ ili est'as herb'ej'o'j en somer'mez'a abund'o, kaj herb'o'j kaj flor'o'j star'as dens'a'j kaj alt'a'j ĝis la rand'o de la voj'o. Ĉirkaŭ'ond'as ili'n bon'odor'o'j de flor'o'j kaj zum'ad'o de burd'o'j kaj abel'o'j.
Jen kuŝ'as kamp'o'j kun gren'o, kun ter'pom'o'j, rap'o'j, nap'o'j.
La ruĝ'a'j ne'grand'a'j lign'o'dom'o'j kuŝ'as kvazaŭ ripoz'ant'a'j en verd'aĵ'o de kamp'o'j kaj arb'o'j. Kok'o kri'as, bov'in'o blek'as, kat'o sid'as kaj lav'as si'n en sun'lum'o sur peron'o.
Preskaŭ nov'a est'is tiu mond'o por ili, kvankam tiel proksim'a al ili'a propr'a. La aspekt'o'n de la eben'o ili kon'is, kaj foj'e ili vizit'is la nord'a'n part'o'n de ĝi, kiam ili promen'is aŭ hav'is i'o'n por far'i en la preĝ'ej'a vilaĝ'o. Sed ĉiam ili rigard'is ĝi'n kiel flank'region'o'n de Torent'o, ne grav'a'n kaj ne interes'a'n.
Sed nun aper'as tiu region'o kiel grand'a kaj grav'a land'part'o, kiu viv'as si'a'n propr'a'n, trankvil'a'n viv'o'n sen'de'pend'e de Torent'o, kiu jam mal'aper'is mal'antaŭ la migr'ant'o'j. Nur et'a fum'nub'aĵ'o en la nord'o ankoraŭ atest'as pri ĝi'a ekzist'o.
Jen star'as lern'ej'o en verd'aĵ'o de frukt'arb'o'j kaj bed'o'j, jen est'as bon'templ'an'a kun'ven'ej'o, jen iu sekt'a preĝ'ej'o, jen vend'ej'o'j privat'a'j kaj kooperativ'a'j. Ĉe la voj'kruc'iĝ'o'j star'as anonc'tabul'o'j. Nun antaŭ somer'mez'o super'reg'as sur ili grand'a'j afiŝ'o'j pri danc'o kaj amuz'iĝ'o en divers'a'j lok'o'j, sed trov'iĝ'as ankaŭ ali'a'j inform'o'j, kiu'j atest'as, ke tie ĉi ekzist'as mult'a'j divers'a'j unu'iĝ'o'j, sam'e kiel en Torent'o.
La ne'mult'a'j hom'o'j, kiu'j'n ili vid'as, ne tre diferenc'as en si'a aspekt'o de la hom'o'j en Torent'o. Tamen ili don'as ali'a'n impres'o'n, ŝajn'as pli trankvil'a'j kaj mem'fid'a'j, pli serioz'a'j eĉ se ili est'as gaj'a'j, pli solid'a'j.
Post du hor'o'j ili halt'as antaŭ najbar'paroĥ'a preĝ'ej'o, kiu star'as preskaŭ ĉe la voj'o. Ili vetur'is nur dek'kvin kilo'metr'o'j'n, sed la tut'a'n temp'o'n ili vetur'is mal'rapid'e, kaj kelk'a'j'n foj'o'j'n ili halt'is, ĉar Arn'e vol'is far'i skiz'o'j'n.
En la tomb'ej'o okaz'as en'ter'ig'o. Ĉirkaŭ la tomb'ej'o kaj la preĝ'ej'o kuŝ'as bien'o'j kun kamp'o'j, dom'o'j, ĝarden'o'j.
—En Torent'o oni for'port'as la mort'int'o'j'n al fremd'a lok'o, dir'is Johano medit'e. Tie ĉi ili rest'as mez'e inter si'a'j dom'o'j kaj kamp'o'j, kie ili viv'is kaj labor'is.
—Ankoraŭ pli grand'a est'as la diferenc'o en la urb'o, dir'is Brit'a. Tie ĉi oni sent'as kun'lig'o'n inter generaci'o viv'ant'a kaj generaci'o'j pas'int'a'j. Dum jar'cent'o'j ...
Ŝi turn'is si'n al dek'kvin'jar'a knab'o, kiu star'is apud'e kaj interes'it'e rigard'is ili'n.
—Kiom mal'nov'a est'as tiu ĉi preĝ'ej'o?
—Ĉirkaŭ ses'cent'jar'a, kvankam ne mult'e rest'as de la unu'a konstru'aĵ'o.
La knab'o pli'proksim'iĝ'is, rigard'is la verd'a'j'n flag'o'j'n sur la bicikl'o'j de Johano kaj Ald'a kaj demand'is, ĉu ili est'as esperant'ist'o'j. Nun ili rapid'e kon'at'iĝ'is unu kun ali'a. La knab'o nom'iĝ'is Gustav'o. Li stud'is esperant'o'n korespond'e kaj mem iom leg'is, sed li est'is sol'a kaj neniam antaŭ'e renkont'is esperant'ist'o'n.
Dum'e ven'as la preĝ'ej'vizit'ant'o'j. Est'as mult'e da hom'o'j, kaj preskaŭ ĉiu'j hav'as trajt'o'n de mem'star'o kaj sam'temp'e humil'o, kvazaŭ ili bon'e kon'us si'a'n propr'a'n valor'o'n, sed sam'temp'e rilat'ig'us ĝi'n al la for'pas'o de la generaci'o'j, kiu'j nun ripoz'as en la silent'a lok'o mez'e inter ili'a'j bien'o'j, rilat'ig'us ĝi'n al la ekster'kompren'a'j afer'o'j, antaŭ kiu'j ili medit'e silent'ad'as en la mal'nov'a templ'o, en kiu sam'e kolekt'iĝ'is antaŭ jar'cent'o'j ili'a'j pra'patr'o'j.
La rond'an'o'j preskaŭ neniam vizit'is preĝ'ej'o'n, kaj ceter'e tre mal'mult'a'j hom'o'j en Torent'o far'is tio'n krom tiu'j, kiu'j hav'is propr'a'n, sekt'a'n preĝ'ej'o'n.
—Ĉu la hom'o'j ĉiam tiel mult'nombr'e vizit'as la preĝ'ej'o'n?
demand'is Johano.
—Proksim'um'e, dir'is Gustav'o, foj'e pli, foj'e iom mal'pli.
—Ĉu vi oft'e ir'as en preĝ'ej'o'n?
—Tre mal'oft'e, en la krist'nask'a maten'o kaj iu'n ali'a'n foj'o'n.
La jun'a'j ne mult'e vizit'as preĝ'ej'o'n.
—Sed en pas'int'a'j temp'o'j ankaŭ la jun'a'j ir'is?
—Jes. Sed nun'temp'e oni ne dev'ig'as ni'n, ĝeneral'e ne.
—Kaj tiel la preĝ'ej'o iom post iom rest'os sen vizit'ant'o'j?
—Mi ne sci'as. Ver'ŝajn'e mult'a'j el la jun'a'j ir'os, kiam ili far'iĝ'os pli aĝ'a'j aŭ mal'jun'a'j. Ili edz'iĝ'os, bapt'os infan'o'j'n, en'ter'ig'os parenc'o'j'n, spert'os mal'feliĉ'o'j'n, far'iĝ'os serioz'a'j, kaj iom post iom ili far'iĝ'os preĝ'ej'vizit'ant'o'j.
La lok'o antaŭ la preĝ'ej'o jam est'is sen'hom'a. Ili vol'is daŭr'ig'i si'a'n vetur'o'n, sed Gustav'o ŝat'is ankoraŭ iom rest'i kun ili.
—Vi jam long'e est'is sur'voj'e, li dir'is. Ven'u hejm'e'n kun mi, kaj vi ricev'os kaf'o'n. Tiel ni pov'os iom pli babil'i.
—Tio'n ni tamen ne kuraĝ'as, dir'is Johano. Kio'n dir'us patr'in'o kaj patr'o?
—Patr'o kaj patr'in'o ne manĝ'os vi'n, asert'is Gustav'o kun trankvil'a rid'o. Ven'u!
Li komenc'is for'ir'i, kaj ili sekv'is li'n, kvankam hezit'e. Ili mult'e aŭd'is pri ne'donac'em'o kaj mal'ĝentil'o de bien'ul'o'j kaj ili'a mal'amik'ec'o kontraŭ industri'labor'ist'o'j.
Ili'a antaŭ'tim'o mal'aper'is, kiam ili renkont'is la ge'patr'o'j'n.
Gustav'o klar'ig'is, kiu'j est'as li'a'j gast'o'j, kaj kial li kun'pren'is ili'n.
La kvar ĝen'it'e proksim'iĝ'is kaj man'salut'is, la knab'o'j kun dors'o'klin'o kaj la knab'in'o'j kun genu'fleks'o, kiel mal'grand'a'j infan'o'j.
Kaf'o'n ili tuj ricev'is. Kun'e kun ili trink'is ankaŭ la ge'patr'o'j, ĉar est'is ili'a ordinar'a kaf'o'temp'o. Dum'e tiu'j far'is divers'a'j'n demand'o'j'n al la gast'o'j, rigard'is ili'n esplor'e kaj pri'taks'e kaj ŝajn'is kontent'a'j pri ili.
—Mi kun'pren'is ili'n por babil'i kun ili, dir'is Gustav'o admon'e al la ge'patr'o'j, sed nun vi tiom babil'as, ke mi dev'as la tut'a'n temp'o'n silent'i.
—Nu, nu, dir'is la patr'o, ni dev'as esplor'i, kia'j vagabond'o'j ili est'as!
Li petol'e rigard'is ili'n, kaj en li'a'j hel'blu'a'j okul'o'j est'is lum'o kiel la somer'a lum'o super la vast'a'j kamp'o'j.
—Mi ŝat'us dung'i vi'n kiel serv'ist'o'n, li dir'is al Johano. Vi pov'as bon'e labor'i, tio'n mi vid'as. Kaj vi — li turn'is si'n al Brit'a — bon'e far'us vi'a'n task'o'n en la bov'in'ej'o kaj dum la rikolt'o.
Brit'a rid'is kaj ŝajn'is kontent'a pri li'a pri'taks'o.
—Est'as bon'e, onkl'o, ŝi dir'is. Ĉu vi akcept'os mi'n, se mi iam ŝat'os labor'i al vi?
—Konsent'it'e! li dir'is kaj don'is al ŝi la man'o'n.
De'nov'e ili vol'is daŭr'ig'i si'a'n vetur'o'n, sed Gustav'o halt'ig'is ili'n.
—Ĉu vi ne vol'as unu'e rigard'i mi'a'n brasik'o'n kaj mi'a'n pork'o'n? li pet'e demand'is.
Li konduk'is ili'n al proksim'a kamp'o, kie trov'iĝ'is grand'a bed'o kun blank'a brasik'o, plant'o'j ankoraŭ jun'a'j, sed en bon'a fart'o. Ili rigard'is la bed'o'n kaj trov'is ĝi'n bel'aspekt'a, sed ceter'e ne vid'is i'o'n special'e interes'a'n.
—Vi dir'is, ke est'as vi'a brasik'o, dir'is Brit'a. Ĉu vi pri'zorg'as ĝi'n por vi'a patr'o?
—Ne, tut'e ne, dir'is Gustav'o kaj komenc'is rakont'i pri la klub'o de la ter'kultur'ist'a jun'ul'ar'a asoci'o kaj pri la task'o de la klub'o'j. Li lu'is tiu'n ter'pec'o'n de la patr'o kaj pag'as laŭ kutim'a prez'o. Konsil'ant'o de la organiz'o don'as neces'a'j'n konsil'o'j'n por la kultur'ad'o. Ĉiu'j'n el'spez'o'j'n li pedant'e libr'o'ten'as, kaj sam'e la en'spez'o'j'n. kiam li est'os vend'int'a la brasik'o'n. Nur tiam montr'iĝ'os, kiom li sukces'is akir'i per si'a labor'o.
Li forges'as, ke ili ĵus parol'is pri for'ir'o kaj far'as preleg'et'o'n, kiu montr'as, ke ne est'as facil'a afer'o kultur'i brasik'o'n. Li parol'as pri ter'kvalit'o'j, pri sterk'o natur'a kaj art'e'far'it'a, pri lukt'o kontraŭ mal'util'a'j insekt'o'j kaj pri fleg'ad'o de la plant'o'j.
Ĉiu'j knab'o'j kaj knab'in'o'j en la klub'o kultur'as i'o'n, divers'a'j'n afer'o'j'n. Ĉiu prov'as ating'i kiel ebl'e plej bon'a'n rezult'o'n. Est'as konkurs'o. Krom tio la fin'rezult'o de ili'a labor'o est'os ili'a gajn'o.
Post'e li konduk'as ili'n al si'a pork'o, kiu est'as tut'e li'a propr'a, kaj pri kiu li sam'e bon'e zorg'as. Kun la sam'a fervor'o li rakont'as pri best'bred'ad'o en la klub'o.
—Sed vi ankaŭ labor'as kun vi'a patr'o? demand'is Johano.
—Tut'e klar'e, dir'is Gustav'o, la tut'a'j'n tag'o'j'n sam'e kiel li. Kaj en somer'o ni hav'as long'a'j'n labor'tag'o'j'n. La brasik'o kaj la pork'o est'as nur krom'okup'o'j.
—Ĉu vi ŝat'as labor'i?
—Jes. Foj'e est'as iom mult'e da labor'o, kaj mi dezir'us pli da temp'o por leg'i kaj por ali'a'j okup'o'j. Sed oni dev'as ĉio'n far'i en si'a ĝust'a temp'o, kaj fin'fin'e oni est'as plej kontent'a, kiam ĉio est'as en bon'a ard'o.
—Ĉu vi'a bien'o est'as mal'nov'a? demand'is Brit'a, kiam ili re'ir'is al la dom'o por dir'i ĝis're'vid'o'n al la ge'patr'o'j .
—Oni ne pov'as preciz'e dir'i. Antaŭ tri'cent jar'o'j ĝi ekzist'is.
Pli fru'e ĝi est'is part'o de ali'a pli grand'a bien'o. Ceter'e la ter'o en tiu ĉi region'o est'is loĝ'at'a kaj part'e kultur'at'a jam antaŭ jar'mil'o. Sed ni ne loĝ'is long'e tie ĉi. La patr'o de mi'a av'o est'is la unu'a. Li aĉet'is ĝi'n antaŭ cent jar'o'j.
—Tio est'as tamen long'a temp'o, dir'is Johano.
—Mult'a'j bien'ul'o'j est'as pli nov'a'j. Tamen ni ne est'as tre mal'nov'a'j. Ali'flank'e de la preĝ'ej'o est'as bien'o, kie loĝ'is la sam'a famili'o pli ol kvar'cent jar'o'j'n.
Se la pejzaĝ'o foj'e est'as sol'ec'a, la voj'o est'as des pli viv'o'plen'a. Aŭt'o'j est'as mult'a'j, precip'e en tiu ĉi semajn'o, kiam ven'as tiom da liber'temp'a'j aŭt'o'j, kaj ili'a rapid'o kaj ne ĉiam zorg'a konduk'o sufiĉ'e okup'as la atent'o'n de la bicikl'ant'o'j.
Sed pli mult'a'j ol la aŭt'o'j est'as la bicikl'o'j. Du'op'e, tri'op'e kaj en mal'grand'a'j karavan'o'j ven'as hom'o'j kun pez'e ŝarĝ'it'a'j bicikl'o'j. Ĉef'e est'as ge'jun'ul'o'j, sed ven'as ankaŭ pli aĝ'a'j person'o'j.
Foj'e aper'as eĉ ge'edz'a'j par'o'j kun infan'o aŭ infan'o'j.
Mal'mult'e da temp'o pas'as inter la divers'a'j grup'o'j. Est'as kvazaŭ popol'migr'ad'o. La pli mult'a'j ir'as nord'e'n, al arb'ar'o'j kaj mont'o'j, al kon'at'a'j turism'a'j log'aĵ'o'j. Kelk'a'j tamen ir'as sud'e'n.
Foj'e iu grup'o jen akompan'as ili'n, jen preter'vetur'as, jen post'las'iĝ'as. Ĉiu'j est'as en bon'a humor'o, ĉiam gaj'e salut'as unu la ali'a'n kvazaŭ an'o'j de grand'a frat'ar'o.
Tiel ili ven'as la tut'a'n tag'o'n. Al la kvar ŝajn'as, ke iom post iom preter'pas'as ili'n la tut'a jun'a generaci'o de la land'o. Ili aspekt'as san'a'j, sincer'mien'a'j kaj esper'o'plen'a'j en sun'o kaj vent'o sub la alt'a ĉiel'o, kvazaŭ sur'voj'e al la est'ont'o.
Ver'dir'e est'as jun'a generaci'o sur'voj'e al la est'ont'o. Antaŭ ne'mult'e da jar'o'j tia bild'o ne ekzist'is sur la ŝose'o'j. La ge'jun'ul'o'j oft'e ne hav'is mon'o'n por plej simpl'a plezur'ekskurs'o, kaj liber'temp'o'n ili tut'e ne hav'is. Krom tio neni'u pov'is eĉ pens'i, ke prudent'a'j hom'o'j pov'us tia'manier'e ĉirkaŭ'vag'i kvazaŭ cigan'o'j.
Kaj la vag'ad'o okaz'as ne nur por spir'i freŝ'a'n aer'o'n, ŝvit'i kaj brun'iĝ'i kaj viv'i pli mal'pli kiel liber'a'j sovaĝ'ul'o'j. Tiu'j ge'jun'ul'o'j est'as sur'voj'e ankaŭ en si'a ordinar'a viv'o, est'as membr'o'j en divers'a'j organiz'o'j: sport'a'j, politik'a'j, ekonomi'a'j, kler'ig'a'j. Ili lern'as kaj ag'ad'as por kre'i la soci'o'n de morgaŭ. Ili est'as an'o'j de grand'a frat'ar'o. Kaj sur si'a voj'o ili renkont'as nov'a'j'n frat'o'j'n kaj frat'in'o'j'n, kon'at'iĝ'as kun nov'a'j lok'o'j kaj cirkonstanc'o'j, pli'fort'ig'as la kun'lig'o'n inter la an'o'j de la jun'a generaci'o.
Simil'a'j ili aspekt'as rilat'e al ekip'o kaj manier'o'j, sed tio ne est'as klas'o'sign'o. Tiu jun'a generaci'o ne plu est'as klas'o. En la long'a vic'o de migr'ant'o'j trov'iĝ'as industri'labor'ist'o'j de ĉiu'j spec'o'j, sed ankaŭ inĝenier'o'j kaj labor'estr'o'j, ofic'ist'o'j, lern'ant'o'j kaj industri'ist'o'j, ge'jun'ul'o'j el simpl'a'j hejm'o'j kaj kun ĉiu'tag'a'j nom'o'j, ge'jun'ul'o'j el iam tiel nom'at'a'j alt'klas'a'j hejm'o'j kaj kun nom'o'j de iam'a'j milit'hero'o'j kaj popol'prem'ant'o'j.
La aŭt'o'j kaj bicikl'o'j ne est'as plu klas'emblem'o'j. Sur tre mult'a'j bicikl'o'j sid'as hom'o'j, kiu'j laŭ de'ven'o kaj pozici'o aparten'as al riĉ'ul'a klas'o, kaj en tre mult'a'j el la aŭt'o'j sid'as ordinar'a'j labor'ist'o'j.
Sed mult'eg'e pli grand'a ol la nombr'o de la aŭt'o'j est'as tiu de la bicikl'o'j. Tio est'as la jun'a generaci'o, kiu ir'as si'a'n voj'o'n per propr'a fort'o kaj en kamarad'a rond'o.
Foj'e, kvankam ne oft'e, ven'as bicikl'o'j, sur kiu'j flirt'as verd'a flag'o kun stel'o. Tiam ili halt'as kaj iom inter'parol'as kun la sam'ide'an'o'j — en la post'tag'mez'o ili pas'ig'is tut'a'n hor'o'n kun du nederland'an'o'j ĉe la voj'rand'o en profund'a arb'ar'o.
En la vesper'o ili star'ig'is si'a'n tend'o'n ĉe voj'et'o en konifer'a arb'ar'o, kelk'a'j'n cent'metr'o'j'n de la ŝose'o. Post manĝ'o kaj kaf'o ili kuŝ'ig'is si'n sur la mol'a'n, dik'a'n tavol'o'n de pin'branĉ'o'j, per kiu'j ili kovr'is la ter'o'n, por komfort'o kaj por evit'i la ter'a'n mal'varm'o'n.
Johano komenc'is koment'i la impres'o'j'n de la tag'o.
—Ĉu ne est'as strang'e, ke Torent'o kaj la eben'o est'as najbar'o'j, kaj tamen oni en Torent'o pens'as kaj taks'as ĉio'n en la mond'o preskaŭ ekskluziv'e laŭ la viv'manier'o kaj la kondiĉ'o'j en la industri'a lok'o? Kaj cert'e la eben'an'o'j sam'e pens'as kaj taks'as ĉio'n laŭ si'a'j apart'a'j vid'punkt'o'j.
En Torent'o Jern vol'as form'i ĉio'n laŭ si'a koncept'o. Tri, kvar kilo'metr'o'j'n pli sud'e ekzist'as tut'e ali'a'j imag'o'j pri bon'a ord'o en la mond'o.
Al ni en Torent'o ven'as lakt'o, pan'o kaj viand'o el la eben'o, sed por la kre'ad'o de tiu'j produkt'o'j ni est'as sam'e fremd'a'j, kiel por la frukt'o'j el Kalifornio, kiu'j'n ni aĉet'as en la sam'a butik'o.
Kaj kia nov'spec'a miks'aĵ'o Torent'o est'as! Hom'o'j aper'as kvazaŭ el neni'o, ne kon'ant'e si'a'j'n antaŭ'ul'o'j'n. Antaŭ la ge'patr'o'j est'as oft'e sen'lum'a neni'o. Ni loĝ'as en ĉambr'o'j, kiu'j ne aparten'as al ni, jen tie, jen tie.
Antaŭ ses'dek jar'o'j Torent'o ne ekzist'is. Sed tiam la av'o de Gustav'o prepar'is si'n por fojn'o'rikolt'o sam'e kiel nun Gustav'o kaj li'a patr'o.
Mi neni'o'n kon'as pri la patr'o de mi'a patr'o. Mi'a patr'o ven'is el ali'a provinc'o. Eĉ pri la ge'patr'o'j de patr'in'o mi tre mal'mult'e sci'as. Sed en tiu tre mal'nov'a bien'o viv'as jun'ul'o kiel mi, kaj li sci'as pri si'a'j pra'patr'o'j dum kvar jar'cent'o'j kaj sent'as kun'lig'o'n kun tiu'j pas'int'a'j generaci'o'j.
—Ĉu vi kred'as, ke ili tiel fort'e sent'as tio'n? demand'is Brit'a.
—Mi supoz'as, ke jes. Almenaŭ mi sent'us en tia situaci'o.
Kio'n dir'as vi, Brit'a?
Brit'a ek'rid'is.
—Patr'in'o hav'as iom da interes'o por tia'j famili'a'j parenc'rilat'o'j, sed mi tut'e ne.
—Interes'o'n ne, pov'as est'i. Sed ĉu vi tamen ne sent'as cert'a'n kun'lig'o'n kun tiu'j pas'int'a'j, cert'a'n respond'ec'o'n, mi eĉ vol'us dir'i, pro tio, ke nun est'as vi, kiu star'as plej antaŭ'e en la long'a vic'o.
Brit'a rigard'is li'n ŝerc'mok'e esplor'e.
—Se vi rigard'as mi'n super'natur'a est'aĵ'o pro mi'a de'ven'o, mi vol'as asert'i al vi, ke mi'a konsci'a viv'o komenc'iĝ'as kun mi'a'j unu'a'j memor'o'j sam'e kiel la vi'a. Ĉio antaŭ'a est'as por mi nur imag'o'j, sam'e kiel tio est'us por vi, se mi rakont'us la histori'o'n de la famili'o. Ekzist'as hom'o'j, kiu'j pens'as, kiel vi indik'as, cert'e ne mal'mult'a'j, sed tio est'as imag'o'j. Per ver'a'j aŭ el'pens'it'a'j grand'a'j kvalit'o'j de la pra'patr'o'j ili grand'ig'as si'a'n sent'o'n por si'a propr'a valor'o. Vi'a'j pra'patr'o'j ekzist'is sam'temp'e kun mi'a'j kvankam vi ne sci'as pri ili, kaj ver'ŝajn'e ili est'is sam'e bon'a'j hom'o'j kiel mi'a'j.
Nun Arn'e pov'as dir'i si'a'n opini'o'n, li reprezent'as la kontraŭ'a'n flank'o'n. Li ja neniam vid'is si'a'n patr'o'n kaj neni'o'n sci'as pri li'a de'ven'o.
—Mi sent'as mi'n, kiel ver'ŝajn'e sent'is si'n Adamo, dir'is Arn'e.
Kaj mi ne pov'as imag'i, ke est'us ali'e, se mi hav'us eminent'a'j'n pra'patr'o'j'n en long'a'j vic'o'j. Kun pra'patr'o'j aŭ sen pra'patr'o'j oni kiel Adamo ven'as rekt'e el la man'o de Di'o, kaj la rest'o est'as ni'a propr'a task'o.
—Cert'e ni sent'as ni'n kiel Adamo, dir'is Johano. Kiam ni est'is tre mal'grand'a'j, ni demand'is ni'n, de kie ni ven'is. Post'e ni ek'sci'is, ke ni ven'is el la ventr'o de patr'in'o. Tamen ni demand'is ni'n, de kie ni ven'is. Ni ek'sci'is, ke ni est'iĝ'is el du mal'grand'a'j ĉel'o'j kaj kiel ni est'iĝ'is. Kaj tamen ni demand'as ni'n, de kie ni ven'is.
Sed ne pri tio mi pens'is. Vi kompren'as, ke jun'a hom'o viv'ant'a en tia mal'nov'a bien'o, en tia region'o, est'as kiel plant'o met'it'a en long'e kultur'at'a'n ter'o'n. Sed jun'a hom'o en Torent'o sen propr'a hejm'o, sen sent'o pri famili'o, kun sol'e salajr'a rilat'o al si'a labor'o est'as kiel sem'o, kiu fal'as en ter'o'n mal'fekund'a'n kaj neniam tuŝ'it'a'n.
—Ver'ŝajn'e vi prav'as, konsent'is Arn'e. Sed tie ĉi ni kuŝ'as tut'e kiel Adamo en la ĝarden'o, ni ne sci'as en kies arb'ar'o kaj ne sci'as bon'e eĉ kie ni est'as, kaj tamen est'as tut'e bon'e. —
Ili renkont'is la unu'a'j'n kverk'o'j'n. Tiu'j est'is rimark'ind'a'j nur kiel lim'posten'ant'o'j, sed baldaŭ ili renkont'is ankaŭ impon'a'j'n specimen'o'j'n, dik'eg'a'j'n ul'o'j'n kun kurb'a'j kaj nod'o'plen'a'j branĉ'eg'o'j kiu'j dum jar'cent'o'j kaj jar'mil'o el'ten'is ŝtorm'o'j'n kaj mal'bon'a'n klimat'o'n.
—Tiu'j est'as bon'a'j kamarad'o'j, dir'is Johano. Mi tim'as, ke mi tro pens'os pri ili, kiam mi est'os inter la hejm'a'j pin'o'j.
Nov'a'j'n flor'o'j'n ili renkont'is, kaj Brit'a kon'at'ig'is la ne'kon'at'o'j'n al si'a'j kamarad'o'j.
Ili nun trov'iĝ'is en la region'o de Mez'a lag'o, la de'komenc'a centr'o de la land'o. La lag'o est'as grand'a sed tiel divid'it'a de insul'o'j kaj ter'lang'o'j, ke ver'e grand'a akv'o'spac'o neni'e est'as vid'ebl'a. Tie la akv'o don'is bon'a'n voj'o'n al la unu'a'j loĝ'ant'o'j, de bord'o al bord'o kaj inter la mil insul'o'j, kaj la iam'a mar'fund'o don'is bon'a'n ter'o'n por kultur'ad'o.
Bel'a sed tre trankvil'a kaj ne grav'impres'a aspekt'as tiu land'o, sed kiam la rond'an'o'j vag'as en la bord'a region'o kaj sur ter'lang'o'j kaj insul'o'j, re'viv'iĝ'as por ili ĝi'a'j epok'o'j.
Jen kuŝ'as la bel'a'j long'alt'aĵ'o'j el ŝton'et'o'j kaj sabl'o, kiu'j'n kre'is antaŭ dek'mil'o da jar'o'j la glaci'temp'a'j river'o'j. Jen est'as granit'a'j plat'rok'o'j, kiu'j'n en la sam'a epok'o rabot'is kaj polur'is la gigant'a glaci'o. Jen est'as vid'ebl'a en iu dekliv'o la bord'a'j post'e'sign'o'j de la iam'a mar'o. La tri torent'an'o'j antaŭ'e nur aŭd'is kaj leg'is pri tiu'j afer'o'j, kaj sol'a'j ili sen'suspekt'e preter'pas'us mult'e, kio est'as atent'ind'a, sed Brit'a est'is lert'a kaj akr'e'vid'a gvid'ant'o.
El la ŝton'a'j, kupr'a'j kaj fer'a'j epok'o'j rest'as amas'o da bel'a'j objekt'o'j, kiu'j'n ili renkont'is en muze'o'j. Johano konstat'is, ke la tiu'temp'a'j forĝ'ist'o'j kaj gis'ist'o'j est'is sam'e lert'a'j kiel la nun'temp'a'j. Arn'e koment'is, ke ili cert'e hav'is pli grand'a'n sent'o'n por bel'o ol la nun'a'j.
Tie kaj tie star'as apud ili'a voj'o mil'jar'a'j run'ŝton'o'j, kiu'j rakont'as pri hom'o'j vast'e vojaĝ'int'a'j, al Ruslando kaj Grek'land'o, al land'o'j ĉe Atlant'a mar'o. La tekst'o'j kun si'a'j strang'a'j liter'o'j est'as por ili ne'kompren'ebl'a'j, sed rigard'ant'e tia'n ŝton'o'n ili tamen ek'sent'as vibr'o'n en si'a intern'o, kvazaŭ ili por moment'o trov'iĝ'us en tiu de'long'e pas'int'a temp'o.
Sur Betul'a insul'o kuŝ'as kviet'a'j, herb'o'kovr'it'a'j kamp'o'j, kie antaŭ jar'mil'o est'is la tiam'a ĉef'urb'o de la land'o, flor'ant'a komerc'a urb'o, en kiu aper'is komerc'ist'o'j el mult'a'j eŭrop'a'j land'o'j kaj okaz'e eĉ el la land'o de Mil kaj unu nokt'o'j. El Franc'uj'o ven'is al tiu urb'o la unu'a misi'ist'o.
For est'as urb'o kaj urb'o'mur'o'j, for haven'o'j kaj ŝip'o'j kun alt'valor'a'j ŝarĝ'o'j. Kviet'e kuŝ'as la verd'a'j kamp'o'j, kviet'e star'as la apud'a citadel'a mont'o, kviet'a'j kuŝ'as la tri mil tomb'alt'aĵ'o'j sub la betul'o'j ekster la iam'a urb'o, kaj mal'supr'e kaj ĝis for'a mal'proksim'o sun'bril'as akv'o'voj'o'j kaj abund'as verd'aĵ'o sur la insul'o'j de Mez'a lag'o.
Ili vizit'as pez'a'j'n kastel'o'j'n el la fin'o de la mez'epok'o kaj kastel'o'j'n pomp'a'j'n kaj riĉ'a'j'n el la grand'potenc'a period'o de la land'o. Ili halt'as en urb'o'j kun nom'o'j en la histori'o. Jen urb'o, kie kolekt'iĝ'is antaŭ kvin'cent jar'o'j la unu'a parlament'o kaj met'is fundament'o'n por tut'popol'a mem'reg'ad'o. Jen urb'o, kie oni elekt'is tiu'n reĝ'o'n, kiu kre'is ver'a'n ŝtat'o'n el la land'o'part'o'j, kaj kie oni post'e decid'is pri la reformaci'o. Kaj jen kuŝ'as la modern'a'j urb'o'j, kun mil'o'j kaj dek'mil'o'j da alt'kvalit'a'j labor'ist'o'j en modern'a'j grand'fabrik'o'j, kies produkt'o'j ir'as al ĉiu'j part'o'j de la mond'o Tiel ili tra'vag'is dum mult'a'j tag'o'j la land'o'n ĉirkaŭ Mez'a lag'o, zigzag'e en direkt'o'j kaj zigzag'e en temp'o. Mult'e, kio antaŭ'e est'is por ili nebul'a'j imag'o'j el lern'o'libr'o'j kaj gazet'o'j, kaj kio antaŭ jar'cent'o'j mal'aper'is en la flu'o de la temp'o, far'iĝ'is kvazaŭ ankoraŭ viv'ant'a kun jun'a, freŝ'a viv'o kaj kun rilat'o al ili mem.
Iam Johano parol'is kun jun'ul'o pri kelk'a'j histori'a'j afer'o'j en la urb'o, kie ili est'as. La jun'ul'o ŝajn'e kon'is iom de tiu'j afer'o'j, sed montr'is neniu'n interes'o'n por ili. Kiam li ek'sci'is, ke ili est'as el Torent'o, li far'iĝ'is mult'e pli vigl'a. La Torent'a atlet'ik'a klub'o est'as inter la unu'a'j en la land'o — oni hav'as bon'a'n disk'o'ĵet'ant'o'n tie — sed la pied'pilk'a grup'o ne mult'e valor'as. Pri mult'a'j ali'a'j sport'a'j afer'o'j en Torent'o li sci'is mult'e pli bon'e ol pri grav'a'j pas'int'a'j kaj nun'tag'a'j afer'o'j en la propr'a urb'o. Sed Johano neni'o'n pov'is respond'i, kiam la jun'ul'o vol'is pli'riĉ'ig'i si'a'n sci'o'n pri la sport'o en la ne'grand'a lok'o en la fer'industri'a region'o.
Ali'a'n foj'o'n li parol'is kun sinjor'o, kiu ĉio'n kon'is pri si'a region'o. Li'a anim'o est'is kvazaŭ muze'o kun mil'o'j da montr'o'kest'o'j. Kun grand'a plezur'o li ĉio'n prezent'is, kaj ĉio est'is por li sam'e grav'a. La preciz'a'j nom'o'j de ceter'e tut'e ne'kon'at'a'j person'o'j est'is por li sam'e grav'a'j kiel okaz'o kun signif'o por jar'cent'o'j.
Ali'a sinjor'o ne tiom mult'e kon'is, sed bon'e sci'is pri grav'a'j okaz'o'j, kaj li rakont'is pri ili, kvazaŭ est'us la merit'o de li kaj la nun'a loĝ'ant'ar'o en la urb'o, ke tut'land'e grav'a'j afer'o'j okaz'is tie antaŭ kvin'cent jar'o'j.
Johano ŝat'is fantazi'i pri temp'o'j pas'int'a'j. En mal'nov'a episkop'a urb'o ili ir'is supr'e'n al la alt'aĵ'o, sur kiu star'as la katedral'o.
La pavim'o konsist'is el ne'grand'a'j pli mal pli rond'a'j ŝton'o'j.
Oni ne bon'e ir'is sur ili.
Subit'e Johano halt'is kaj komenc'is parol'i.
—Jen rigard'u la ŝton'o'j'n! Est'as rul'ŝton'o'j. Glaci'temp'a river'o rul'is kaj torn'is ili'n. Post'e ili kuŝ'is en sabl'o'dors'o dum dek'mil'o da jar'o'j. Iam en la mez'epok'o oni vetur'ig'is ili'n tie'n ĉi.
Imag'u, kiel la mez'epok'a'j mal'grand'a'j ĉeval'o'j — mal'grand'a'j ĉar ili ne hav'is tiom por manĝ'i kiel la ni'a'j — kiel ili tir'is si'a'j'n mez'epok'a'j'n mal'grand'a'j'n ĉar'o'j'n tie'n-re'e'n, tie'n-re'e'n inter la sabl'o'dors'o kaj tie ĉi, est'as mult'a'j cent'o'j da ĉar'ŝarĝ'o'j en la strat'o. Kaj imag'u kiel la mez'epok'a'j pavim'ist'o'j fos'is tie ĉi kaj eben'ig'is la ter'o'n per si'a'j mez'epok'a'j lign'a'j fos'il'o'j. Kaj kiel fier'a la urb'o est'is, kiam oni fin'e hav'is firm'e pavim'it'a'n strat'o'n al la preĝ'ej'o! Kaj kiel la hom'o'j ir'is kaj kur'is tie ĉi dum kvin, ses jar'cent'o'j, kiel dolor'is la pied'o'j, kaj kiom da pland'o'j ili el'uz'is, kaj kiom la ŝu'ist'o'j en la urb'o dev'is labor'i por ripar'i tiu'j'n ŝu'o'j'n!
Supr'e'n'ir'ant'e la rond'ŝton'a'n strat'o'n ili tra'ir'is la katedral'o'n.
Ili rigard'is tomb'o'j'n, kiras'o'j'n kaj mal'nov'a'j'n standard'o'j'n, preskaŭ polv'iĝ'int'a'j'n pro aĝ'o, rigard'is pentr'aĵ'o'j'n kaj la altar'ŝrank'o'n, nederland'an majstr'o'verk'o'n, kiu al'tir'is la atent'o'n special'e de Arn'e. Nek li nek la ali'a'j pov'is ĝust'e taks'i ĝi'a'n valor'o'n, sed ili almenaŭ ricev'is impres'o'n de fremd'a religi'a mond'o, abund'a kaj pomp'a.
Tra mez'epok'e mal'larĝ'a'j pas'ej'o'j ili ir'is al la supr'o de la tur'o.
Tie ili sent'is ankoraŭ pli fort'e ol mal'supr'e, ke la konstru'aĵ'o est'as grand'eg'a. Kiam ili ven'is mal'supr'e'n ili ankoraŭ unu foj'o'n ĉirkaŭ'ir'is la preĝ'ej'o'n, kaj Johano medit'e kaj atent'e ĉio'n rigard'is.
Ili sid'ig'is si'n sur ĝarden'sof'o'n sub la kaŝtan'o'j, kaj Johano komenc'is fantazi'i pri la konstru'ad'o de la preĝ'ej'o kaj pri la grand'a kvant'o da labor'o, kiu kuŝ'as en ĝi'a'j mur'o'j.
Subit'e ven'is ali'a pens'o.
—Ĉu la hom'o'j ver'e kred'is, ke ili dev'as star'ig'i tia'n konstru'aĵ'o'n por ador'i Di'o'n, kaj ke ili per tiel pomp'a preĝ'ej'o pli bon'e ador'as li'n kaj sekv'as li'a'n vol'o'n ol per simpl'a konstru'aĵ'o?
—Cert'e ili tio'n kred'is — kaj ankoraŭ kred'as, dir'is Brit'a. Mi tamen kred'as, ke la konstru'ant'o'j iom simil'is al tiu sinjor'o, kiu parol'is, kvazaŭ la grand'a'j histori'a'j okaz'o'j en la urb'o est'us merit'o de li kaj li'a'j sam'urb'an'o'j. Mi kred'as, ke tiu'j konstru'ant'o'j kaj ver'ŝajn'e ankaŭ la ali'a'j urb'an'o'j sent'is, kvazaŭ est'us ili'a merit'o, ke Di'o est'as tiel grand'a, potenc'a kaj ador'ind'a. Ju pli grand'a kaj pomp'a preĝ'ej'o des pli grand'a kaj potenc'a Di'o.
—Pov'as est'i, ke kelk'a'j tiel sent'is, dir'is Arn'e, sed mi kred'as ke la pli mult'a'j ne est'is tia'j. Tiu'j mez'epok'a'j hom'o'j tim'is la infer'o'n kaj la regn'o'n de mal'bon'o, kaj ili spert'is mult'a'j'n sufer'o'j'n, milit'o'j'n kaj mal'san'o'j'n, kaj ili sopir'is al io pli alt'a kaj valor'a, ili sent'is ador'em'o'n kaj sopir'o'n al Di'o. Kaj tiu'j'n sent'o'j'n kaj sopir'o'j'n ili esprim'is konstru'ant'e tia'n grandioz'a'n preĝ'ej'o'n. Est'as kvazaŭ ili per ĝi dir'us: Tio montr'as, kio'n ni pens'as pri la senc'o de la viv'o.
—Ver'ŝajn'e vi ambaŭ est'as prav'a'j, dir'is Johano, Brit'a ne mal'pli ol Arn'e. Kaj cert'e ili konstru'is kiel ebl'e plej grandioz'e ankaŭ por bril'i antaŭ ali'a'j urb'o'j. Sed kial konstru'i tia'j'n templ'o'j'n por plen'um'i la instru'o'n de Jesuo?
—Ĉu vi memor'as la vort'o'j'n, dir'is Arn'e, kiu'j'n Jesuo dir'is al la samaria vir'in'o: Ven'as la hor'o, kiam nek sur tiu ĉi mont'o nek en Jerusalem vi ador'os la patr'o'n, ven'as la hor'o kaj jam est'as, kiam la ver'a'j ador'ant'o'j ador'os la patr'o'n laŭ spirit'o kaj ver'o.”
Kaj jen, ĉirkaŭ la tri'a hor'o maten'e, subit'e aper'is antaŭ ili la urb'o. Sur grand'a pont'o ili vetur'is super kol'o'simil'a akv'o, golf'o el Mez'a lag'o. Ili vid'is alt'a'j'n dom'o'j'n, industri'a'j'n konstru'aĵ'o'j'n mal'dekstr'e ĉe la buŝ'o de la golf'o, dekstr'e est'as fabrik'o kaj gigant'a fer'voj'a pont'o. Est'as preskaŭ plen'a silent'o, kaj la maten'a sun'o bril'as kun mild'a, freŝ'a lum'o rekt'e antaŭ ili en nord'orient'o.
Jam post du minut'o'j ili est'as en la urb'o. Strat'o ir'as supr'e'n sur long'a dekliv'o. Granit'a mont'o est'as fend'it'a por don'i lok'o'n al ĝi. Sur unu flank'o star'as kvin'etaĝ'a'j dom'o'j, unu tut'e simil'a al ali'a. La ali'a flank'o komenc'e est'as sen dom'o'j. Du'tur'a, mal'hel'ruĝ'a preĝ'ej'o sur mont'o mal'antaŭ la griz'a'j dom'o'j iom viv'ig'as la bild'o'n, kiu ceter'e ne est'as log'a.
Ili ating'as la supr'o'n de la dekliv'o. Antaŭ ili kuŝ'as strat'o rekt'a kaj tre long'a, jam kun dom'o'j ambaŭ'flank'e, mal'alt'iĝ'ant'a unu'e kaj post'e de'nov'e alt'iĝ'ant'a ĉe la ali'a ekstrem'o. Ili glit'as mal'supr'e'n, sed baldaŭ Brit'a vetur'as mal'dekstr'e'n.
—Mi vol'as i'o'n montr'i al vi, ŝi dir'as. Est'as nur du'minut'a afer'o. Ili tra'vetur'as plac'o'simil'a'n lok'o'n antaŭ tram'stal'o'j. Kurb'a'j strat'et'o'j kun kurioz'a'j lign'a'j dom'et'o'j konduk'as ili'n sur granit'a'n alt'aĵ'o'n.
Tie ĉi, nur du cent metr'o'j'n for de la long'a, ted'a strat'o aper'as surpriz'a vid'aĵ'o. Ili star'as ĉe krut'aĵ'o. Kvin'dek metr'o'j'n sub ili kuŝ'as la golf'o, per kiu Mez'a lag'o proksim'iĝ'as al la mar'o.
Nebul'o ne est'as, sed mal'dens'a vapor'o kuŝ'as kvazaŭ ia mol'aĵ'o sur la sun'a akv'o'vast'o. Mal'dekstr'e, kie oni en la fon'o vid'et'as la pejzaĝ'o'n de Mez'a lag'o, ŝveb'as kilo'metro'long'a pont'o kiel lud'il'aspekt'a art'aĵ'o inter verd'a'j bord'o'j.
Sur la ali'a flank'o de la golf'o, nord'e, est'as ali'a urb'o'part'o kun tre long'a vic'o de dom'o'j laŭ la bord'o, alt'a'j, bel'kolor'a'j kun mult'e da balkon'o'j kaj gaj'kolor'a'j markez'o'j. Mal'antaŭ'e lev'iĝ'as dom'o'j pli kaj pli alt'e'n, ĉar ankaŭ tie la grund'o est'as mont'a.
Orient'e lev'as si'n la urb'o'dom'o. Kun la antaŭ'a ĝarden'o la mal'hel'ruĝ'a dom'eg'o kvazaŭ kviet'e flos'as sur la maten'bril'a akv'o, kaj super ĝi'a jun'ul'in'statur'e lev'iĝ'ant'a angul'tur'o ŝveb'as sub la ĉiel'o ĝi'a'j tri or'a'j kron'o'j rekt'e antaŭ la sun'o.
Dekstr'e de ĝi est'as la centr'o de la urb'o, modern'a'j dom'o'j kaj mal'nov'a'j palac'o'j, tur'o'j de preĝ'ej'o'j kaj ali'a'j konstru'aĵ'o'j, ĉio sur mal'eben'a grund'o, ĉio kiel fantazi'e aranĝ'it'a, ne'simetri'a sed plen'e harmoni'a lud'urb'o star'ig'it'a sur la mol'bril'a tapiŝ'o de la akv'o. Mal'antaŭ la urb'o la rigard'o ĉiu'flank'e ating'as arb'o'kron'o'j'n aŭ arb'ar'o'j'n, la rand'o'n de la kamp'ar'o. Silent'a kaj kviet'a kuŝ'as la urb'o en la maten'bril'o, kvazaŭ infan'o rid'et'ant'a en si'a maten'dorm'o, kiam la radi'o'j de la lev'iĝ'ant'a sun'o lud'as en ĝi'a ĉambr'o.
—Mi ne imag'is, ke hom'konstru'it'a mond'o pov'as est'i tiel bel'a, dir'is Johano.
—Mi ankaŭ ne, dir'is Brit'a. Neniam antaŭ'e mi vid'is la urb'o'n en tiu ĉi hor'o.
Ili daŭr'ig'is kaj baldaŭ trov'iĝ'is sur vast'a lok'o inter Mez'a lag'o kaj la mar'golf'o. Sub ili est'is akv'o, iam'a el'flu'o el Mez'a lag'o, nun nur kluz'o por boat'o'j kaj ŝip'et'o'j. Ili halt'is kaj ĉirkaŭ'rigard'is. Subit'e Johano gaj'e ek'rid'is.
—Kiel fremd'ul'o kaj sovaĝ'ul'o el la arb'ar'o mi ven'as al tiu ĉi grand'a urb'o, kaj jen mi nun trov'as dom'o'n, kiu part'e est'as mi'a!
Li montr'is al grand'a, bel'a dom'o tut'e apud'e, kiu port'is la sur'skrib'o'n Kooperativ'a Asoci'o.
—Est'as tre mal'grand'a part'et'o, kiu aparten'as al mi, tamen iom. Ceter'e est'as pli interes'e, ke ni est'as tiel mult'a'j, kiu'j posed'as ĝi'n, pli ol du'on'milion'o da hom'o'j. La ŝarĝ'o'ŝip'o'j ĉe la kaj'o cert'e al'port'is var'o'j'n por ni. Kaj tie mal'proksim'e ĉe la akv'o — mi kompren'as, ke dev'as est'i tie — kuŝ'as insul'o tut'e plen'a de fabrik'o'j, kiu'j aparten'as al ni. Kaj sud'e de la akv'o'kol'o, trans kiu'n ni unu'e vetur'is en la urb'o'n, ni hav'as lamp'fabrik'o'n, kaj ĝi'n posed'as ne nur ni, sed ni'a'j kun'labor'ant'o'j en la tut'a Nord'o, dan'o'j, norveg'o'j, finn'o'j, eston'o'j. Est'as valor'o'j por mult'eg'e da milion'o'j, kaj fin'fin'e mi posed'as mult'a'j'n kron'o'j'n en tiu ĉi urb'o.
—Ĉu vi est'as kooperativ'an'o? demand'is Brit'a.
—Jes, ŝajn'e mi neniam menci'is tio'n.
—Tamen ne est'as vi, sed vi'a patr'in'o, kiu est'as membr'o?
—Ne, est'as ĝust'e mi. Mi aŭd'is, kio'n dir'is prudent'a'j hom'o'j, kaj kiam mi komenc'is labor'i en la ĝarden'o, mi ordon'is al patr'in'o aĉet'i nur en la kooperativ'a vend'ej'o, kaj mi mem al'iĝ'is kiel membr'o. La salajr'o'j de Erik'o kaj Ejnar pli mult'e ol mi'a'j kontribu'is por la rezult'o, sed ili ne interes'as si'n por tiu'j afer'o'j nek vol'as hav'i rekompenc'o'n.
Ili est'is lac'a'j, kaj Brit'a konduk'is ili'n la plej proksim'a'n voj'o'n al si'a hejm'o.
Kaj jen ili est'as ĉe la modern'a'j dom'o'j kun ili'a'j vic'o'j de markez'o'j kaj balkon'o'j, kun ili'a'j vast'a'j inter'spac'o'j, kie flor'o'j kaj verd'aĵ'o nun abund'as kaj plen'ig'as la maten'a'n aer'o'n per freŝ'o kaj bon'odor'o. Ald'a ĉirkaŭ'rigard'is kaj dir'is kun osced'o: —Tio ĉi tut'e simil'as al la urb'o'j en la mond'o de social'ism'o, kiel patr'o kaj mi imag'is ili'n, kiam mi est'is mal'grand'a.
—Kvankam ne social'ist'a, dir'is Brit'a. Sed tut'e apud'e est'as simil'a'j dom'o'j, kiu'j est'as ne social'ist'a'j sed almenaŭ kooperativ'a'j, posed'at'a'j de la loĝ'ant'o'j.
Dum'e ili met'is la bicikl'o'j'n en konven'a'n lok'o'n, kun'pren'is la neces'a'n pak'aĵ'o'n kaj sekv'is Brit'a'n, kiu rapid'e kur'is al la lift'o.
Post viv'ad'o sur la voj'o'j kaj vag'ad'o inter mult'a'j lok'o'j ili unu'a'foj'e post unu kaj du'on'a semajn'o de'nov'e trov'iĝ'as en hejm'a ĉambr'o. Tio est'as strang'a, kvazaŭ re'ven'o al medi'o, kiu est'as kon'at'a kaj mem'kompren'ebl'a, sed kiu far'iĝ'is preskaŭ ne'real'a dum la tag'o'j de vag'ad'o. Ke ili trov'iĝ'as en trankvil'a izol'ec'o de ĉambr'o'j kaj hejm'a komfort'o ankoraŭ pli sent'ig'as dorm'em'o'n. Ili sent'as dezir'o'n kuŝ'ig'i si'n sur la plank'o'n kaj tuj dorm'i. Sed trakt'ad'o per freŝ'a akv'o el la duŝ'o de la ban'ĉambr'o re'vigl'ig'as ili'n.
Pret'ig'int'e kaf'o'n Brit'a met'is kvar tas'o'j'n sur la tabl'o'n, sed post'e ŝi rigard'is ili'n mal'kontent'e, sku'is la ŝultr'o'j'n kaj decid'e met'is ili'n en la mez'o'n de la plank'o. Apud'e ŝi stern'is mal'nov'a'n gazet'o'n, sur kiu'n ŝi met'is pan'o'n kaj buter'o'n el la komun'a proviz'o.
—Est'as pli agrabl'e tiel, kaj tiel ni pli bon'e ripoz'as ol sid'ant'e sur seĝ'o'j.
Du'on'kuŝ'ant'e kiel en la tend'o ili trink'is kaf'o'n kaj manĝ'is buter'pan'o'j'n. Sed kvankam est'is agrabl'e tiel kuŝ'i, neni'u hav'is em'o'n rest'i tie pli long'e ol neces'e. El'trink'int'e si'a'n tas'o'n Brit'a tuj pren'is tol'aĵ'o'n el ŝrank'o kaj kun help'o de Ald'a aranĝ'is lit'o'j'n por la knab'o'j en la ĉambr'o de Arn'e kaj en si'a ĉambr'o por si kaj Ald'a, kaj ili sen'prokrast'e ir'is dorm'i.
Subit'e Erik'o for'met'is si'a'n libr'o'n, ir'is al la sof'o kaj sid'ig'is si'n apud Johano.
—Mi dev'as iom parol'i kun vi, li dir'is.
Johano mir'is sed silent'e atend'is klar'ig'o'n.
—Mi intenc'as vetur'i al Hispan'uj'o.
Johano rigard'is li'n sen'spir'e kaj ek'hav'is la sent'o'n, ke li sonĝ'as. Post kelk'a'j sekund'o'j li kapt'is la senc'o'n de la vort'o'j, sed la afer'o ankoraŭ pli simil'is al sonĝ'o. Sed kiam li vid'is la esprim'o'n en la vizaĝ'o kaj la okul'o'j de Erik'o, ŝajn'is al li preskaŭ mem'kompren'ebl'a afer'o, ke Erik'o tiel decid'is.
—Kiam? demand'is fin'e Johano, kaj la voĉ'o son'is, kvazaŭ li tamen sonĝ'us.
La mien'o de Erik'o subit'e ŝanĝ'iĝ'is pro mir'o.
—Ĉu vi jam sci'as, ke mi intenc'as vetur'i?
—Ne, kiel mi pov'us sci'i?
—Mi pens'is, ke vi iel diven'is. Vi aspekt'as, kvazaŭ vi tio'n est'us atend'int'a. Tut'e trankvil'e vi demand'as nur: Kiam? Nu, post tri tag'o'j. Mi pet'is mal'dung'o'n, sub pretekst'o ke mi ricev'os labor'o'n en ali'a lok'o. Mi vol'as tut'e sen'bru'e mal'aper'i.
—Patr'in'o ne kompren'os tio'n.
—Cert'e ŝi ne kompren'os. Sed ĉu vi kompren'as? Kiel vi pov'as kompren'i?
—Mi ne kompren'as.
—Vi zorg'os pri patr'in'o, ĉu ne?
—Cert'e.
—Nun mi ĝoj'as, ke vi ŝanĝ'is labor'o'n, tiel vi hav'as pli alt'a'n salajr'o'n. Ceter'e Ejnar baldaŭ re'ven'os, kaj ankaŭ li cert'e rest'os hejm'e.
—Vi ne bezon'as zorg'i pri tiu'j afer'o'j. Sed kial vi tiel for'ir'as?
—Mi far'as mi'a'n dev'o'n. Ili batal'as ankaŭ por ni. Se ili ne ricev'os help'o'n, ven'os la vic'o ankaŭ de ali'a'j land'o'j kaj de ni.
—Pov'as est'i. Sed vi preskaŭ ne est'is ekster la lim'o'j de ni'a paroĥ'o. Tiu tut'a afer'o est'as por vi nur'a abstrakt'aĵ'o.
—Abstrakt'a pli mal'pli, cert'e. Sed ĉu abstrakt'a afer'o est'as mal'pli real'a ol konkret'a?
Johano silent'is kaj ili rigard'is unu la ali'a'n. Erik'o aspekt'is, kvazaŭ li ord'ig'us la pens'o'j'n aŭ serĉ'us konven'a'j'n vort'o'j'n.
—Vi ne kompren'as, li dir'is, kaj rid'et'o aper'is ĉe la buŝ'angul'o'j. Mi kred'as, ke vi kompren'os, kiam vi hav'os ankoraŭ du'on'dek'o'n da jar'o'j. Se mi est'us plen'a de aventur'em'o, vi pli facil'e kompren'us. Sed mi, kiu far'iĝ'is libr'o'verm'o, kvankam mi ne taŭg'as por stud'ad'o, kial mi ir'as al ag'ad'kamp'o, kie oni risk'as membr'o'j'n kaj viv'o'n? Vid'u, ven'as tag'o en la evolu'o de hom'o, kiam oni dev'as hav'i i'o'n por kio viv'i ...
—Ĉu tio'n vi ne pov'as trov'i en Torent'o?
Li'a'j okul'o'j rigard'is al Johano, sed ili aspekt'is, kvazaŭ li rigard'us i'e'n mal'proksim'e'n.
—En la klub'o oni diskut'as, ĉu la afiŝ'o'j est'u ruĝ'a'j aŭ flav'a'j.
Oni skrib'as protokol'o'j'n kaj laŭt'leg'as protokol'o'j'n kaj aprob'as protokol'o'j'n. Oni elekt'as estr'ar'an'o'j'n kaj komitat'an'o'j'n Oni lud'as diskut'o'j'n kaj oni lud'as labor'o'n por social'ism'o. Oni danc'as kaj flirt'as kaj edz'iĝ'as por social'ism'o.
—Ekzist'as ankaŭ ali'a'j organiz'o'j.
—Kaj en tiu'j est'as figur'o'j el sek'a lign'o, reg'as mal'jun'ul'spirit'o. Sed mi ne est'u mal'just'a, ie en la organiz'o'j trov'iĝ'as ankaŭ iom da viv'a fort'o, okaz'as iom da bon'a labor'o. Sed mi'a lok'o ne est'as tie.
Li'a voĉ'o komenc'is vibr'i kaj la okul'o'j bril'is.
—M i a j kamarad'o'j est'as ĉe la front'o'j en Hispan'uj'o, ili konstru'as fabrik'o'j'n kaj urb'o'j'n kaj plug'as kamp'o'j'n en Ruslando. Ie inter ili est'as mi'a lok'o, kaj plej neces'e est'as don'i help'a'n man'o'n al la kamarad'o'j en la sud'o.
Est'as grand'a task'o, kaj plen'um'i ĝi'n est'as la sol'a grand'a senc'o de la viv'o, kre'i regn'o'n de liber'a hom'ar'o.
—Kaj se vi fal'os?
—Pli bon'e fal'i en si'a ĝust'a lok'o ol neniam ating'i ĝi'n. Mi far'is mi'a'n et'a'n kontribu'o'n. La grand'a afer'o plu'viv'os, kaj en ĝi rest'os ankaŭ mi'a kontribu'o.
Kiam patr'in'o re'ven'is, Erik'o anonc'is si'a'n decid'o'n ankaŭ al ŝi. La sci'ig'o fort'e efik'is al ŝi, kaj ili hav'is grand'a'n pen'o'n por ig'i ŝi'n parol'i ne tro laŭt'e, por ke la najbar'o'j ne ek'sci'u pri la afer'o.
—Vetur'i al Hispan'uj'o por batal'i! Tia'n idiot'a'n bub'aĵ'o'n vi invent'is? Oni paf'os vi'n.
—Pov'os okaz'i, dir'is Erik'o trankvil'e. Sed pro tio vi ne bezon'as nom'i tio'n idiot'a bub'aĵ'o. Ĉu ne ankaŭ vi kondamn'is la ribel'ant'o'j'n kaj dezir'is venk'o'n al la reg'ist'ar'an'o'j?
—Tio'n mi far'is kaj ankoraŭ far'as. Sed est'as unu afer'o babil'i pri legat'a'j afer'o'j kaj tut'e ali'a mem miks'i si'n en la real'a'n batal'o'n.
—Mi esper'as, ke mi ne tim'os, sed se mi tim'os, mi tamen prov'os far'i mi'a'n dev'o'n —Diabl'e stult'a vi est'as! Kial vi parol'as pri tim'o, se vi intenc'as milit'i? Sed tio'n vi dev'us pri'pens'i, ke Hispan'uj'o est'as mal'proksim'a, kaj ke afer'o'j kaj hom'o'j tie est'as por vi kiel por mi nur vort'o'j en gazet'o'j. Kiu garanti'as, ke la hom'o'j, kun kiu'j vi vol'as batal'i, efektiv'e merit'as vi'a'n help'o'n?
—Ĉu vi dub'as pri ili'a prav'o?
—Mi ne hav'as kaŭz'o'n dub'i. Sed se hom'o'j, kiu'j'n mi neniam vid'is kaj neniel kon'as, propon'as al mi batal'i kun'e kun ili kaj eventual'e eĉ don'i mi'a'n viv'o'n por ili, tiam mi almenaŭ dev'as kontrol'i, ĉu ili tio'n merit'as. Est'as ja tamen ebl'e, ke ili est'as fripon'o'j.
—Vi ne dir'as tio'n pri la hispan'a'j mal'dekstr'ul'o'j?
—Neni'o'n mi dir'as pri ili. Sed antaŭ ol far'i tia'n paŝ'o'n oni dev'as kontrol'i, ke hav'as senc'o'n far'i ĝi'n. Tiu'j hom'o'j est'as por vi pli fremd'a'j ol la vir'o en la lun'o.
—Mi bon'e kon'as ili'n, dir'is Erik'o firm'e.
—Vi est'as tiel aĝ'a, ke vi dev'us kompren'i, ke fantazi'o kaj real'o ne est'as la sam'a afer'o. Kaj se vi kon'us ili'n, kaj ili merit'us help'o'n, vi dev'us hav'i pruv'o'n, ke ekzist'as iom'a ŝanc'o por sukces'o, ali'e vi'a afer'o tamen est'us sen'senc'a. Vi ne kon'as la hom'o'j'n, kaj vi ne kon'as la milit'a'j'n cirkonstanc'o'j'n.
Sed ŝi'a rezon'ad'o kaj ŝi'a'j admon'o'j neniel efik'is al li. Ŝi kompren'is, ke li est'as ne'sku'ebl'a, kaj ŝi ricev'is esprim'o'n de mal'ĝoj'o kaj sam'temp'e de koler'o, preskaŭ mal'ŝat'o.
—Frenez'a vi est'as, ŝi dir'is rezign'e kaj kun kap'sku'o. Cert'e mi pov'us per'fort'e re'ten'i vi'n, sed kiel ni pov'us post'e viv'i kun'e?
Erik'o ir'is en la ĉambr'o'n kaj ferm'is la pord'o'n. Johano rest'is ĉe la patr'in'o, kiu sid'ig'is si'n sur la sof'o'n kaj kun mien'o de aflikt'o balanc'is la korp'o'n tie'n kaj re'e'n. Iom post iom ŝi ŝajn'is trankvil'iĝ'i. Ŝi rigard'is Johanon kvazaŭ atend'ant'e, ke li parol'os.
—Ĉu vi long'e sci'is tio'n? ŝi demand'is, kiam ŝi'a atend'o rest'is van'a.
—Iom antaŭ vi'a re'ven'o li rakont'is al mi.
—Ĉu vi ne suspekt'is tio'n antaŭ'e?
—Neniam mi hav'is tia'n imag'o'n.
Ŝi iom silent'is, post'e dir'is du'on'e al si, du'on'e al Johano: —Strang'a'j afer'o'j okaz'as en la mond'o. Ni ne hav'is milit'o'n dum mult'e pli ol cent jar'o'j, kaj ni ne pov'is eĉ imag'i, ke iu el ni'a land'o, almenaŭ ne labor'ist'o, ir'os en milit'o'n, nek dev'ig'at'e nek liber'vol'e. Antaŭ'e Erik'o kiel ĉiu'j nur blasfem'is kaj mok'is ĉio'n milit'a'n. Nun li liber'vol'e ir'as en milit'o'n por hom'o'j, kiu'j'n li ne kon'as, mil'o'j'n da kilo'metr'o'j mal'proksim'e, ŝajn'e eĉ sopir'as tie'n.
—Kiam vi leg'is pri volont'ul'o'j, vi tamen mult'foj'e aprob'is ili'n kaj dir'is, ke tiel dev'us far'i mult'a'j jun'ul'o'j.
Iom da surpriz'o montr'iĝ'is en ŝi'a vizaĝ'o, sed ĝi baldaŭ re'pren'is si'a'n antaŭ'a'n aspekt'o'n. Ŝi tut'e trankvil'e rigard'is Johanon kaj dir'is: —Est'as ver'e. Oni facil'e babil'as pri afer'o'j, kiu'j ne rilat'as al oni mem.
Ŝi silent'is, post'e de'nov'e parol'is, ne'laŭt'e kaj pli al si mem ol la Johano.
—Se li salt'us en akv'o'n por sav'i dron'ant'o'n aŭ kur'us en brul'ant'a'n dom'o'n por el'port'i kripl'ul'o'n, mi tio'n kompren'us. Se li mort'us, mi plor'us, sed mi ne mal'aprob'us li'a'n ag'o'n. Sed tiel ag'i kiel nun, tio'n mi ne pov'as kompren'i. Kial mi vi'n port'is en mi'a ventr'o kaj don'is al vi viv'o'n, se la fin'o est'os tia?
—Kiam vi tio'n far'is, vi tamen ver'ŝajn'e mal'mult'e pens'is pri li'a est'ont'o kaj li'a feliĉ'o, dir'is Johano.
Ŝi'a rigard'o subit'e kvazaŭ tranĉ'il'e tuŝ'is li'n, sed ŝi'a esprim'o tuj preskaŭ humil'iĝ'is.
—Ankaŭ en tio vi prav'as. Tamen est'as strang'e.
Dum la sekv'ant'a'j tag'o'j ŝi zorg'is pri la proviz'o de tol'aĵ'o kaj ŝtrump'o'j de Erik'o, lav'is kaj rapid'sek'ig'is super la kuir'ej'a forn'o, flik'is kaj glad'is. Vid'ant'e tio'n Erik'o murmur'is, ke tio est'as ne'bezon'at'a. Ceter'e li ne atent'is pri ŝi'a'j prepar'o'j. Li ankaŭ ŝajn'is ne rimark'i, sed tio'n far'is Johano, ke la manĝ'aĵ'o est'as pli bon'a kaj pli vari'a, ol ĝi ordinar'e est'is.
Kiam la patr'in'o kaj Erik'o est'is proksim'e unu al ali'a, ŝi jen kaj jen rigard'is li'n humil'aspekt'e kaj pet'e, sed neni'o'n dir'is.
Ankaŭ tiu'j'n rigard'o'j'n li ŝajn'is ne rimark'i, sed aspekt'is tut'e okup'it'a de propr'a'j pens'o'j.
Erik'o labor'is dum la tri tag'o'j kiel antaŭ'e. En la vesper'o de la tri'a tag'o li ven'is hejm'e'n en kutim'a temp'o. Kiel ordinar'e li lav'is kaj raz'is si'n, sed anstataŭ sur'met'i la vest'o'j'n, kiu'j'n li ordinar'e port'is en la vesper'o'j, li pren'is uz'it'a'n, pli dik'a'n kostum'o'n, kiu'n li dum la last'a vintr'o port'is en la liber'a'j hor'o'j.
—Ĉu vi intenc'as vetur'i sur la trajn'o en tiu mal'nov'a kostum'o? dir'is la patr'in'o. Vi tamen hav'as nov'a'n, bon'a'n.
Erik'o vol'e ne'vol'e ek'rid'et'is.
—Ĉu vi ne aŭd'is, pa'nj'o, ke oni ne sur'met'as la plej bon'a'n kostum'o'n, kiam oni ir'as batal'i? Tiu ĉi est'as pli konven'a por tia vojaĝ'o.
Sur seĝ'o kuŝ'is li'a valiz'o. Ĝi est'is mal'ferm'it'a, kaj en ĝi kuŝ'is zorg'e pak'it'a'j li'a tol'aĵ'o kaj ali'a'j objekt'o'j. Erik'o kontrol'is la en'hav'o'n kaj trov'is kelk'a'j'n nov'a'j'n sub'ĉemiz'o'j'n kaj sub'pantalon'o'j'n. Li rigard'is la patr'in'o'n kaj Johanon kaj dir'is mol'e: —Tio ne est'us bezon'at'a. Tamen dank'o'n, vi est'as bon'a'j al mi.
Li en'pak'is divers'a'j'n mal'grand'a'j'n objekt'o'j'n de ĉiu'tag'a bezon'o, kaj jen li jam est'is pret'a por la long'a vojaĝ'o.
Patr'in'o plur'foj'e vok'is li'n al manĝ'o. Nur nun li atent'is pri ŝi'a vok'o. Li rigard'is la horloĝ'o'n, vid'is ke ankoraŭ rest'as unu hor'o ĝis for'ir'o el la hejm'o kaj trankvil'e ir'is en la kuir'ej'o'n kaj sid'ig'is si'n ĉe la tabl'o. Ankaŭ patr'in'o kaj Johano manĝ'is kun'e kun li.
Sed mez'e en la manĝ'ad'o la patr'in'o lev'is si'n, ir'is al la forn'o kaj komenc'is prepar'i kaf'o'n.
—Vi hav'os temp'o'n ankaŭ por trink'i tas'o'n da kaf'o, ŝi dir'is klar'ig'e al Erik'o. Ebl'e pas'os long'a temp'o, ĝis vi de'nov'e, Di'o sci'as kie, ricev'os iom.
Kiam Erik'o est'is pret'a, li re'ir'is en la ĉambr'o'n, kun'met'is si'a'j'n libr'o'j'n kaj paper'o'j'n kaj zorg'e star'ig'is aŭ kuŝ'ig'is ili'n sur la mal'grand'a libr'o'bret'o, kiu'n li mem far'is el simpl'a'j kest'o'tabul'o'j. Li long'e rest'is antaŭ la libr'o'bret'o, kvazaŭ dir'ant'e adiaŭ.
Post'e li turn'is si'n al Johano.
—Ne akompan'u mi'n al la staci'o!
—Nun vi est'as tro kurioz'a, respond'is Johano. Est'as neni'o strang'a aŭ suspekt'ind'a en tio, ke mi ir'as kun'e kun vi, kaj mi akompan'os vi'n, vi permes'u aŭ ne.
Erik'o aspekt'is ne'kontent'a, sed post kelk'a'j moment'o'j li ced'is.
Patr'in'o vok'is li'n al kaf'o. Ĉio li'a est'is en ord'o, kaj post ne'mult'a'j minut'o'j li star'is ĉe la pord'o kun si'a valiz'o. Li etend'is si'a'n man'o'n al la patr'in'o. Ŝi kapt'is ĝi'n, kaj la fingr'o'j de ŝi'a mal'dekstr'a man'o trem'ant'e al'kroĉ'is si'n al la re'fald'aĵ'o de li'a jak'o. Ŝi est'is iom'et'e pli alt'a ol Erik'o, sed en tiu moment'o ŝi aspekt'is pli mal'grand'a ol li.
—Di'o gard'u vi'n! ŝi dir'is. La voĉ'o est'is ne'klar'a, sed ŝi nek plor'is nek far'is iu'n fort'a'n mov'o'n.
—Ne dir'u ... dir'is Erik'o sed tuj tranĉ'is la fraz'o'n, kaj la voĉ'o far'iĝ'is tut'e mild'a.
—Vi est'as bon'a, pa'nj'o, pardon'u mi'n! Fart'u bon'e kaj ne mal'trankvil'iĝ'u pri mi! Ĝis re'vid'o!
Li prem'is ŝi'a'n man'o'n kaj for'ir'is kun Johano.
Ambaŭ silent'is, ĝis Erik'o komenc'is parol'i, kiam ili ating'is la ŝose'o'n al sud'o, kiu preter'pas'as la staci'o'n.
—Mi pet'is vi'n ne akompan'i mi'n, sed nun vi tamen far'as tio'n. Kaj tial mi hav'as pet'o'n al vi. Ankaŭ Ajn'a est'os ĉe la staci'o ...
—Ĉu mi iel help'u ŝi'n? demand'is Johano, kiam Erik'o ne tuj daŭr'ig'is.
—Ne. Sed ŝi kaj mi hav'as mal'grand'a'n sekret'o'n ... Mi pet'as vi'n neniel menci'i tio'n al iu ajn. Ebl'e oni rigard'os mi'n kiel strang'ul'o'n, kio'n sci'as mi, kaj se oni ek'sci'us pri ni'a rilat'o, oni ebl'e rigard'us ŝi'n en la sam'a manier'o. Tio ne okaz'u.
—Vi vol'as dir'i, ke vi am'as unu la ali'a'n? dir'is Johano, kiam li komenc'is kompren'i.
Erik'o kap'klin'is —Est'u trankvil'a. Sed kial vi ne klar'ig'is tio'n antaŭ'e? Nun mi nur ĝen'os, almenaŭ ŝi'n. Pli bon'e tuj re'ir'i hejm'e'n, tre mal'rapid'e, kaj raport'i, ke vi feliĉ'e ven'is en vagon'o'n.
—Ne, ne, dir'is Erik'o. Nun ven'u! Ni ne hav'os scen'o'j'n, kaj vi'n ŝi ja kon'as.
Ajn'a al'ven'is jam antaŭ ili kaj promen'is tie'n kaj re'e'n antaŭ la staci'dom'o. Ŝi konfuz'iĝ'is, kiam ŝi ek'vid'is Johanon, sed Erik'o trankvil'ig'is ŝi'n.
—Mi ne sukces'is rest'ig'i Johanon hejm'e kaj tial dev'is rakont'i al li, ke vi est'as tie ĉi kaj kial.
Ŝi rigard'is Johanon kaj iom'et'e ruĝ'iĝ'is. Pal'a rid'et'o aper'is en la rigid'e serioz'a vizaĝ'o. Ŝi'a ĝen'it'ec'o mal'aper'is.
—Johanon mi ne tim'as. Mi dev'us kompren'i, ke vi ne sukces'is for'kur'i de li.
Erik'o ir'is aĉet'i bilet'o'n. Post'e rest'is ankoraŭ dek kvin minut'o'j ĝis la trajn'o, kaj Ajn'a propon'is, ke ili promen'u.
—Promen'u vi ambaŭ, mi rest'os tie ĉi kaj gard'os la valiz'o'n, dir'is Johano.
—Ir'u kun ni, dir'is Erik'o. Ni ne hav'as i'o'n por kaŝ'i por vi, kaj ŝajn'as pli natur'e, ke ni ĉiu'j ir'as kun'e.
Ili promen'is en la mal'grand'a park'o mal'antaŭ la staci'dom'o kaj en la ale'o, kiu est'as inter la staci'o kaj la ŝose'o. Jam est'is krepusk'o, kaj la aer'o est'is ne'varm'a. Tie'n kaj re'e'n ili ir'is, sen'cel'e kaj mal'trankvil'e, jen en lum'bril'o de lamp'o'j, jen en kaŝ'ant'a ombr'o de arb'o'j.
Erik'o kaj Ajn'a preskaŭ ne inter'parol'is. Erik'o nur don'is al ŝi jen kaj jen iu'n lakon'a'n konsil'o'n, kaj ŝi respond'is per simpl'a jes. Unu sol'a'n foj'o'n ŝi parol'is, kaj la voĉ'o trem'is, kiam ŝi pet'is, ke li baldaŭ skrib'u: el Gotenburgo, el Parizo, el Hispan'uj'o.
Ili aŭd'is la trajn'o'n en mal'proksim'o. Ajn'a kaj Erik'o halt'is, turn'is si'n unu kontraŭ la ali'a kaj pren'is la man'o'j'n unu de ali'a.
Ili kvazaŭ rigid'iĝ'is. Ajn'a ek'trem'is, kaj subit'e ŝi met'is si'a'j'n brak'o'j'n ĉirkaŭ li'a'n kol'o'n, kaj kaŝ'is la kap'o'n ĉe li'a brust'o. Sed jam post moment'o ili rapid'is al la kaj'o.
La trajn'o apenaŭ halt'is, kiam Erik'o mal'ferm'is la peron'a'n pord'o'n kaj salt'is supr'e'n. Li turn'is si'n, klin'is si'n kaj prem'is la man'o'n de Johano. Post'e li prem'is la man'o'n de Ajn'a kaj de'nov'e rekt'ig'is si'n. Johano rigard'is li'a'n vizaĝ'o'n. Tiel mild'a'n kaj pur'a'n bril'o'n li neniam vid'is en la vizaĝ'o de Erik'o. Sed kiam li rekt'ig'is si'n, mal'mol'iĝ'is de'nov'e li'a'j trajt'o'j.
Kaj jen la rad'o'j post minut'a ripoz'o de'nov'e komenc'as turn'iĝ'i. Erik'o sving'as la man'o'n, ili sving'as la si'a'j'n, li'a vizaĝ'o mal'aper'as, la tut'a trajn'o mal'aper'as en la krepusk'o, kaj en la krepusk'o for'mort'as ankaŭ la bru'o de la rad'o'j.
Johano turn'is si'n al Ajn'a. Si'n'kaŝ'e ŝi klin'is la kap'o'n, kaj la korp'o trem'is. Nek vort'o nek ĝem'o ven'is de ŝi.
—Ven'u! flustr'is Johano ordon'e, kaj ili rapid'e for'ir'is.
Kiam ili est'is en la sen'hom'a ale'o, ŝi proksim'iĝ'is al li kaj ŝov'is si'a'n man'o'n sub li'a'n brak'o'n kvazaŭ serĉ'ant'e apog'o'n.
En la unu'a moment'o li ne sci'is kio'n far'i, ĉar neniam li promen'is tiel, sed instinkt'e li lev'is la sub'a'n part'o'n de la brak'o, kaj tuj ŝi met'is si'a'n man'o'n sur ĝi'n kaj pez'e apog'is si'n sur li.
Per la ali'a man'o ŝi ten'is poŝ'tuk'o'n antaŭ la okul'o'j, dum ŝi silent'e, sed ne're'ten'ebl'e plor'singult'is.
Kiam ili ating'is la ŝose'o'n, Johano hezit'e halt'is, sed li ne sci'is, kio'n far'i al ŝi. Ŝi ankoraŭ pli pez'e apog'is si'n sur li'a brak'o kaj prov'is ĉes'ig'i la plor'ad'o'n. Kun ankoraŭ kaŝ'klin'it'a vizaĝ'o ŝi romp'it'e flustr'is al li: —Erik'o, ir'u kun mi iom'et'e, mi ne pov'as tuj ir'i hejm'e'n.
Ŝi ne rimark'is, ke la lang'o ripet'as, kio'n dir'as la pens'o.
Johano kompren'is la erar'o'n kaj ne atent'ig'is ŝi'n pri ĝi.
—Jes, jes, mi ir'os kun vi, li flustr'is respond'e.
Sen i'o'n demand'i Johano turn'is si'n al sud'o, kaj ili trans'ir'is la fer'voj'o'n. Li intenc'is ir'i sud'e'n, sed Ajn'a turn'is li'n al la ŝose'o al orient'o, kiu ir'as paralel'e kun la fer'voj'o.
—Ne tie'n! ŝi dir'is. Ĉu vi forges'is, ke ni nun loĝ'as en Paŝt'ej'o? Ebl'e oni ne vid'us mi'n, sed pli bon'e ir'i ali'a'n voj'o'n.
Kiam ili ating'is la ŝose'a'n pont'o'n sud'e de la fer'voj'a pont'o, Ajn'a halt'is kaj klin'is si'n kontraŭ la bar'il'o, ankoraŭ ten'ant'e la brak'o'n de Johano. Ŝi'a'j singult'o'j ĉes'is, sed ankoraŭ ŝi neni'o'n dir'is. Johano ankoraŭ ne sci'is, kio'n dir'i al ŝi.
Kun'e ili rigard'as en la akv'o'n, kiu bril'as nigr'e sub ili, aŭskult'as la susur'a'n plaŭd'o'n de la flu'ad'o kaj la aŭtun'a'n susur'o'n en kron'o'j de aln'o'j kaj betul'o'j. Hom'o'j ne trov'iĝ'as en la proksim'o, kaj se ili ven'us, oni rimark'us ili'n de mal'proksim'e. Oni pov'as sen'ĝen'e star'i tie kaj rigard'i la akv'o'n kaj aŭskult'i la susur'o'n, oni pov'as sen'ĝen'e el'plor'i la larm'o'j'n, oni pov'as sen'ĝen'e inter'flustr'i, se oni trov'as vort'o'j'n.
Lac'iĝ'int'e ŝi apog'as si'n kontraŭ li. Larm'o'j silent'e glit'as mal'supr'e'n sur ŝi'a'j vang'o'j, kaj ŝi forges'as for'viŝ'i ili'n, ĉar ŝi'a'j pens'o'j est'as ali'lok'e.
Johano vid'is tio'n malgraŭ la du'on'kaŝ'it'a vizaĝ'o. Li vol'is iel konsol'i ŝi'n, kaj li kares'is la man'o'n, kiu ripoz'is sur li'a brak'o, kaj sen'pov'e sed konsol'em'e li flustr'is: —Ne plor'u, Ajn'a! Ne plor'u tiel!
Ŝi lev'is la kap'o'n kaj turn'is la vizaĝ'o'n al li, kaj io ek'lum'is tra la plor'bril'o kiel lum'radi'o tra pluv'o kaj nub'o'j.
—Vi est'as bon'a, Johano, ŝi dir'is. Est'as strang'e. Kiam vi tuŝ'is mi'a'n man'o'n kaj dir'is tiu'j'n vort'o'j'n, mi subit'e memor'is, kiam ni est'is mal'grand'a'j.
—Jes, jes, li dir'is, kaj kap'klin'is al ŝi. Ankaŭ li memor'is. Dum kelk'a'j moment'o'j ili silent'e rigard'is unu la ali'a'n.
—Tiam vi tiel bon'e konsol'is mi'n, dir'is Johano. Sed kio'n mi pov'as nun far'i por vi?
—Vi jam help'is mi'n. Mi tiel ĝoj'as, ke vi akompan'is Erik'o'n.
Kio'n mi ali'e est'us far'int'a?
Kaj ŝi tre fort'e prem'is li'a'n man'o'n.
—Ĉu vi memor'as, Ajn'a, dir'is Johano, ke Arn'e tiam donac'is al mi si'a'n ĉeval'et'o'n, la kompat'ind'a'n tri'krur'a'n ĉeval'et'o'n?
—La ĉeval'o'n mi memor'as de ni'a'j lud'o'j en la sabl'ej'o, sed ne ke Arn'e donac'is ĝi'n al vi.
—Tio'n li far'is, kaj ankaŭ tio est'is por mi grand'a konsol'o.
Sed mi absolut'e ne pov'as memor'i, kio post'e okaz'is al la ĉeval'o. Tre sen'dank'a mi est'is al la brav'a, kompat'ind'a ĉeval'et'o.
Ajn'a rid'et'is.
—Sen'dank'a vi cert'e ne est'as, se vi ankoraŭ memor'as ĝi'n.
Ili rest'is ankoraŭ iom sur la pont'o kaj inter'parol'is, sed jen Ajn'a komenc'is sent'i mal'varm'o'n kaj vol'is daŭr'ig'i. Ili rapid'e marŝ'is antaŭ'e'n dum kvar'on'hor'o kaj post'e re'ir'is la sam'a'n voj'o'n. Kiam ili ating'is la ŝose'o'n apud la staci'o ili halt'is kaj rest'is kun'e por ankoraŭ kelk'a'j moment'o'j.
—Mi ĝoj'as, ke vi est'is kun mi en tiu ĉi vesper'o, ripet'is Ajn'a.
Sed mi vol'us baldaŭ de'nov'e renkont'i vi'n. Ĉu vi vol'as tio'n?
—Tre volont'e. Ni ja pov'os promen'i. Ceter'e vi pov'as sen'ĝen'e vieni hejm'e'n, patr'in'o ne est'as danĝer'a.
—Vi'a'n patr'in'o'n mi ne tim'as. Mi kred'as, ke mi iom post iom pov'os parol'i kun vi pli facil'e ol hodiaŭ.
Salut'e ili prem'is la man'o'n unu de ali'a kun la sam'a sent'o, kiu'n ili hav'is unu por ali'a, kiam ili inter si ankoraŭ neniam salut'is per man'prem'o. — La patr'in'o sid'is kaj flik'is ŝtrump'o'j'n, kiam Johano ven'is hejm'e'n. Johano vid'is, ke ankaŭ ŝi est'as plor'int'a, kio est'is ne'ordinar'a afer'o ĉe ŝi. Kontraŭ'e al mult'a'j el ŝi'a'j frat'in'o'j en temperament'o, ŝi ne sam'e facil'e plor'is, kiel ŝi koler'iĝ'is kaj uz'is fort'a'j'n vort'o'j'n. La radi'o star'is silent'a, kvankam est'is program'o, kiu pov'us interes'i ŝi'n, kaj kvankam la vesper'a'j nov'aĵ'o'j ven'os post kelk'a'j minut'o'j.
—Kie vi est'is tiel long'e? ŝi demand'is.
—Mi renkont'is Ajn'a'n, kaj ni iom promen'is kaj inter'parol'is.
Ŝi silent'is kelk'a'j'n moment'o'j'n, post'e dir'is en amik'iĝ'em'a ton'o: —Ĉu ni ne hav'u ankoraŭ tas'o'n da kaf'o? Mi atend'is vi'n, est'as fajr'o en la forn'o, la kaf'o ankoraŭ est'as varm'a.
—Jes, pa'nj'o, ni trink'u ankoraŭ tas'o'n da kaf'o. Kaj ĉu ni dum'e aŭskult'u la nov'aĵ'o'j'n?
Ŝi'a vizaĝ'o mal'hel'iĝ'is. Sed post moment'o ŝi suspir'is rezign'e kaj dir'is: —Nu, turn'u la buton'o'n. Fin'fin'e oni tamen vol'as sci'i, kio okaz'as en la mond'o.
Li dorm'pez'e lev'is si'n en la lit'o, ek'vid'is la ne'uz'it'a'n lit'o'n ĉe la ali'a mur'o, kaj li'a konsci'o re'vek'iĝ'is.
Nun li est'as ven'ant'a al Gotenburgo, pens'is Johano. Cert'e li est'as tre lac'a.
Kiam li ven'is en la kuir'ej'o'n, li rimark'is, ke la patr'in'o kvazaŭ serĉ'ant'e rigard'as en la ĉambr'o'n. Kiam ili sid'is ĉe la tabl'o kaj trink'is kaf'o'n, ŝi anim'for'est'e rigard'is la lok'o'n, kie antaŭ'e sid'is Erik'o. Ŝi'a mien'o est'is pez'a, sed ŝi neni'o'n dir'is.
Sam'e ili sid'is ĉe la tabl'o en la manĝ'o'temp'o. Patr'in'o met'is la ne'mult'a'j'n vaz'o'j'n en kutim'a aranĝ'o, kaj rest'is mal'plen'a lok'o, kie antaŭ'e star'is la teler'o de Erik'o. Jen kaj jen patr'in'o rigard'is tie'n, sed tuj for'turn'is la okul'o'j'n kvazaŭ decid'int'e ne atent'i tio'n.
En la vesper'o Johano sid'is sol'a hejm'e. Li pren'is libr'o'n kaj mal'ferm'is ĝi'n, sed nur tiam kaj tiam leg'is kelk'a'j'n fraz'o'j'n. Jen kaj jen li lev'is la okul'o'j'n kaj rigard'is la tabl'o'n, kie antaŭ'e reg'is tiel bel'a mal'ord'o de libr'o'j, gazet'o'j kaj paper'o'j. Sur la tabl'o kuŝ'as nov'a tuk'o, kaj en la mez'o star'as flor'kruĉ'o.
Li rigard'is la libr'o'bret'o'n kaj la lamp'ŝirm'il'o'n por la nokt'a'j stud'o'j. Jen li ir'is en la kuir'ej'o'n kaj sid'is kun'e kun patr'in'o.
Mal'mult'e da vort'o'j ili dir'is, sed patr'in'o ŝajn'e ŝat'is, ke li rest'as kun'e kun ŝi.
Ven'as nov'a'j tag'o'j kaj nov'a'j vesper'o'j, kaj la mal'plen'a lok'o en la hejm'o ne tiel efik'as al ili kiel en la unu'a'j moment'o'j. Ili jam est'as nur du en la hejm'o.
Sed la pens'o'j sekv'as la for'ir'int'o'n. Johano rigard'as kart'o'j'n, sekv'as fer'voj'o'j'n de la nord'o ĝis mal'proksim'a Mez'a mar'o. Li prov'as imag'i, kiel aspekt'as la fremd'a'j pejzaĝ'o'j, kie ĝust'e nun iu cert'a trajn'o kur'as antaŭ'e'n al la sud'o.
Tiel pas'is la vesper'o'j en sol'ec'o. Ĉiu'n vesper'o'n li atend'is Ajn'a'n, sed ŝi ne ven'is.
En la du'a tag'o post la for'ir'o de Erik'o li renkont'is Jern ie en la uzin'o.
—Ĉu vi pov'as klar'ig'i tiu'n strang'a'n kondut'o'n de Erik'o? tiu demand'is. Mal'aper'as sen dir'i eĉ unu vort'o'n.
—Li dir'is, ke li dev'as rapid'e for'ir'i.
—Pov'as est'i, tamen li est'us trov'int'a temp'o'n por dir'i kelk'a'j'n vort'o'j'n al mi.
—Vi cert'e baldaŭ aŭd'os de li.
—Esper'ebl'e. Sed mi ne pov'as facil'e pardon'i li'n.
En la kvar'a vesper'o Johano vizit'is Ald'a'n.
—Kie'n ir'is Erik'o? ŝi demand'is tuj post li'a en'ven'o.
—Al Hispan'uj'o, respond'is Johano, la unu'a'n foj'o'n menci'ant'e tio'n al iu.
La patr'o de Ald'a, kiu sid'is leg'ant'a, lev'is la kap'o'n.
—Ĉu mi mis'aŭd'is, aŭ ĉu vi dir'is, ke Erik'o ir'is al Hispan'uj'o?
—Jes, li ir'is tie'n, konfirm'is Johano.
—Kaj tio'n vi tiel bov'in'trankvil'e dir'as! Aŭd'u: en Torent'o tia ag'o okaz'as nur unu foj'o'n dum jar'cent'o ... Kaj Erik'o! Mi suspekt'is, ke vi est'as bon'a knab'o, sed tiom mi ne atend'is de vi.
—Kaj vi ŝajn'as tiel indiferent'a! li daŭr'ig'is, ekzamen'e rigard'ant'e Johanon. Ĉu vi ne aprob'as li'a'n ag'o'n?
—Ne est'as mi'a task'o aprob'i aŭ mal'aprob'i —Vi prav'as. Sed entuziasm'a vi evident'e ne est'as.
—Kiel mi est'u? Iom de Torent'o mi kon'as kaj de plej proksim'a'j afer'o'j, sed la inter'naci'a'j'n rilat'o'j'n ne. Kiel mi do juĝ'u?
—Est'as preskaŭ ne'kred'ebl'e, ke li vetur'is al Hispan'uj'o, dir'is Ald'a. Mi memor'as, kiam li est'is kun ni ĉe Perk'o'lag'o ... Ceter'e, pa'ĉj'o, ĉu Johano ne pri'juĝ'as laŭ unu el vi'a'j princip'o'j?
La patr'o re'sid'ig'is si'n en la brak'seĝ'o'n, rigard'is ili'n kaj en'rev'iĝ'is.
—Vi prav'as, li dir'is post iom'a silent'o. Oni kur'as de vid'punkt'o al vid'punkt'o, oni kaŝ'lud'as kun si mem. La ag'o de Erik'o est'as hero'a kaj admir'ind'a. Malgraŭ tio la afer'o ne est'as tiel mem'kompren'ebl'a . .
La mal'nov'a'j ide'o'j pri liber'o kaj individu'a mem'star'o dron'as en la nun'temp'a flu'o de potenc'avid'o. Kaj tamen ili ankoraŭ est'as sam'e jun'a'j kaj bel'a'j kiel antaŭ tri'dek jar'o'j, nur pli rev'o'simil'a'j. Hav'u mi'a'n ben'o'n, infan'o'j, vi est'as proksim'a'j al mi'a kor'o. Ho, se mi de'nov'e hav'us nur du'dek jar'o'j'n ...
—Vi ir'us al Hispan'uj'o? dir'is Ald'a.
—Tamen ne. De lok'o al lok'o mi ir'us kaj parol'us al la hom'o'j. Kiel migr'ant'a, sen'hejm'a apostol'o de liber'o kaj hom'ec'o mi montr'us al ili la gvid'stel'o'n. Ho, fals'e kaj mal'bon'e ni viv'as ni'a'n viv'o'n!
La last'a'j'n vort'o'j'n aŭd'is ankaŭ la patr'in'o, kiu ĝust'e ven'is hejm'e'n. Ŝi tuj en'ir'is al ili.
—Vi'a voĉ'o son'as kiel en pas'int'a temp'o, kaj mi aŭd'as vort'o'j'n, kiu'j'n mi de'long'e ne aŭd'is de vi, ŝi dir'is rid'et'ant'e kaj kun hel'a ek'bril'o en la okul'o'j. Pri kio tem'as?
—Pri tio, ke ni dev'us viv'i laŭ ni'a plej sankt'a sopir'o kaj far'i el ni'a ekzist'o i'o'n bel'eg'a'n, sublim'a'n. Sed anstataŭ tio ni vend'as aĉ'a'j'n gazet'o'j'n de ĉiu'j spec'o'j kaj kvazaŭ tra funel'o en'verŝ'as en la hom'a'j'n cerb'o'j'n ĉiu'j'n spirit'a'j'n mal'san'o'j'n de la nun'temp'o. Fi, kia viv'o!
—Mi ĝoj'as, ke tiu viv'o tamen ne sufok'is vi'a'n spirit'o'n. Sub la cindr'o de la ĉiu'tag'aĵ'o'j rest'as ankoraŭ ard'o.
Ŝi ek'sci'is pri la kaŭz'o de la inter'parol'o. Tio far'is al ŝi fort'a'n impres'o'n, sed kontraŭ'a'n al tiu de la edz'o.
—Est'as terur'e! ŝi dir'is. Kompat'ind'a knab'o! Li est'as sincer'a kaj ofer'em'a, sed li ne sci'as, kio'n li far'as. Mort'ig'o est'as mort'ig'o, kaj per'fort'o nask'as per'fort'o'n, eĉ se ĝi est'as far'at'a en la nom'o de liber'o.
Ŝi'a'j okul'o'j bril'is, kaj la vizaĝ'o'n pli'viv'ig'is varm'a kolor'o.
—Ankaŭ en vi rest'as la ard'o! dir'is la edz'o kaj rigard'is ŝi'n rev'e kaj am'em'e.
—Rest'as. Kaj rest'as ĉe mult'a'j, sed ĝi est'as kovr'it'a de dik'a, dik'a tavol'o de cindr'o. Kie est'as la vent'o, kiu pov'us for'blov'i ĝi'n kaj re'flam'ig'i la ard'o'n? Urĝ'e est'as. Tie sid'as unu diabl'o en German'uj'o kaj ali'a en Ital'uj'o, kaj ili tiel eksperiment'as, ke ili mal'feliĉ'ig'os la tut'a'n mond'o'n, egal'e ĉu en Hispan'uj'o venk'os respublik'an'o'j aŭ naci'ist'o'j ... Sed per kugl'o'j kaj bomb'o'j oni ne venk'os la mal'bon'o'n, ho ne ... Se mi hav'us fil'o'n, mi ne konsent'us al li part'o'pren'i. Ĉu vi memor'as tiu'n temp'o'n, kiam mi ĵur'is: ”Je ĉio sankt'a, kio ekzist'as, mi neniam don'os fil'o'n al la milit'o?”
La edz'o est'is serioz'a kaj emoci'o tuŝ'is li'a'n vizaĝ'o'n.
—Mi memor'as.
—Kaj ĉu vi memor'as, kiel ni instru'is al Ald'a tiu'n kontraŭ'milit'a'n kant'o'n, kiu'n ŝi post'e ĉiam kant'is? Ĉu vi memor'as, kiam ŝi, nur kvin'jar'a, kant'is ĝi'n dum la krist'nask'a fest'o en la popol'a dom'o kaj tut'e sorĉ'is kvin cent hom'o'j'n, ĝis ĉiu'j komenc'is kant'i kun'e kun ŝi? Tio est'is krist'nask'o'fest'o pli bon'a ol en iu ajn preĝ'ej'o.
—Mi memor'as, li dir'is. Larm'o'j bril'is en li'a'j okul'o'j, kaj li pren'is la man'o'n de la edz'in'o.
—Tiam est'is tiel, ŝi daŭr'ig'is. La pli mult'a'j est'is kiel ni. Sed nun, nun la pli mult'a'j est'as defend'em'a'j kaj bon'a'j patriot'o'j.
Se ili tiel evolu'os, ili post ne'mult'a'j jar'o'j predik'os militarism'o'n en la nom'o de la labor'ist'ar'o ... Kaj ni ali'a'j, jam mal'pli mult'a'j, sid'as kiel izol'ul'o'j kun dik'a tavol'o de cindr'o super la ard'o, kaj la ard'o ne sufiĉ'as por varm'ig'i eĉ ni'a'n propr'a'n anim'o'n. Vi prav'as, amik'o, fals'e kaj mal'bon'e ni viv'is kaj viv'as, ni — tio est'as la prolet'ar'o en ĉiu'j land'o'j Mal'bon'e ni uz'is la evangeli'o'n de ni'a'j apostol'o'j, kaj por la nun'a generaci'o ni'a iam'a simbol'o, Dank'o* kun si'a flam'ant'a kor'o, est'as nur rid'ind'a fabel'o.
—Kio tiel vibr'ig'is vi'a'n intern'o'n? demand'is la edz'o.
—Mi ĵus okaz'e inter'ŝanĝ'is kelk'a'j'n vort'o'j'n kun jun'ul'o de la nov'a generaci'o. Est'is Jern. Li parol'is pri Hispan'uj'o kaj dir'is, ke est'us grand'a honor'o por Torent'o, se iu el ni'a'j jun'ul'o'j ir'us tie'n. Pri Erik'o li ŝajn'e ne sci'is. Mi kontraŭ'dir'is, kaj ni komenc'is disput'i pri milit'afer'o'j. Mi kaj vi jam aparten'as al pas'int'a generaci'o, amik'o.
Ŝi ek'silent'is, kaj la edz'o neni'o'n al'don'is. Kun la rigard'o mal'supr'e'n ili sid'is kapt'it'a'j de emoci'o, ankoraŭ kun man'o en man'o.
Sed jen ili re'ven'is el si'a propr'a pens'o'mond'o, kaj la rigard'o'j de ambaŭ rest'is fiks'it'a'j al Ald'a kaj Johano, kiu'j sid'is antaŭ ili preskaŭ sam'e kiel ili mem. La patr'o rigard'is ili'n intens'e, la muskol'o'j en li'a vizaĝ'o komenc'is mov'iĝ'i, kaj li aspekt'is * Alud'o al novel'o de Gorkij.
kvazaŭ en ekstaz'o. Subit'e li kun grandioz'a mov'o etend'is si'a'j'n brak'o'j'n kvazaŭ por aŭ ĉirkaŭ'brak'i Ald'a'n kaj Johanon aŭ vek'i atent'o'n de grand'a publik'o.
—Jen ni! li dir'is per vibr'ant'a voĉ'o. Ard'o sub cindr'o kaj ombr'o de mort'int'a'j ideal'o'j! Jen vi! Ek'bril'as la unu'a jun'a flam'o, kontur'iĝ'as la freŝ'e jun'a bild'o de la unu'a'j ideal'o'j.
—Ho, Di'o en la ĉiel'o'j, kvankam mi apenaŭ sci'as, ĉu mi kred'as al vi aŭ vi'n ne'as, mizer'a kaj grandioz'a est'as la viv'o de la hom'o'j, kiu'j'n vi kre'is!
*
Antaŭ'e ŝi foj'e est'is tie dum si'a klub'a kun'labor'o kun Erik'o. La patr'in'o ŝat'is ŝi'n. Nun kiel antaŭ'e ŝi afabl'e akcept'is ŝi'n, sed sam'temp'e rigard'is ŝi'n demand'e. Ajn'a tio'n rimark'is.
—Mi en'ir'is nur por iom babil'i kun Johano, ŝi dir'is. — Mi preskaŭ kred'is, ke vi vol'as parol'i kun Erik'o. Li for'vetur'is. Ĉu vi sci'as tio'n?
—Jes.
—Jes, li for'vetur'is . . Ĉu vi sci'as, kie'n li vetur'is?
—Jes. Ni ja mult'e kun'labor'is, li dev'is parol'i kun mi pri divers'a'j afer'o'j.
—Nu ja, nu ja, dir'is la patr'in'o kaj klin'sku'is la kap'o'n. Ŝi rigard'is Ajn'a'n kun pri'pens'a mien'o. Subit'e ŝi lev'is la man'o'n kaj kares'e frap'et'is la ŝultr'o'n de Ajn'a. Ajn'a renkont'is ŝi'a'n rigard'o'n kaj ek'sent'is, ke la patr'in'o kompren'as ŝi'a'n sekret'o'n.
—Nu ja, nu ja, ripet'is la patr'in'o kun nov'a kap'klin'o, babil'u kun Johano! Dum'e mi far'os tas'o'n da kaf'o por ni.
Johano kaj Ajn'a ir'is en la ĉambr'o'n. Ajn'a sid'ig'is si'n en sof'angul'o'n. Johano rest'is star'ant'a apud la tabl'o, silent'a, kvazaŭ en atend'o.
—Ven'u sid'i tie ĉi!
—Mi atend'is vi'n jam en antaŭ'a'j vesper'o'j, dir'is Johano, pren'int'e lok'o'n apud ŝi.
—Mi vol'is ir'i, sed sam'temp'e mi sent'is, ke mi ne pov'us parol'i kun vi ...
—Vi ne bezon'as parol'i.
—En tiu vesper'o, post ni'a dis'iĝ'o, ŝajn'is al mi, ke mi hav'as sen'fin'e mult'e da afer'o'j por dir'i al vi. Sed jam en la sekv'ant'a tag'o ŝajn'is al mi, ke mi ne pov'as dir'i al vi eĉ unu vort'o'n ...
Tiel est'is tag'o'n post tag'o ... Ven'is kart'o el Gotenburgo, el Hamburg'o kaj hodiaŭ el Parizo. Jen tiu last'a!
—Ĉu mi leg'u vi'a'n kart'o'n ... de li?
—Ne est'as sekret'o'j, ŝi dir'is, kaj la voĉ'o son'is melankoli'e, kvazaŭ ŝi bedaŭr'us, ke ne est'as.
Johano leg'is: ”Kamarad'in'o! De Hamburg'o kaj tie'n ĉi mi daŭr'ig'is la dorm'vetur'ad'o'n, kiu'n mi komenc'is en Sassnitz.
Preskaŭ tut'e ne sci'as, kia'j aspekt'as la pejzaĝ'o'j, tra kiu'j ni vetur'is. Sed mi ja ne est'as turist'o. Iom lac'a sed fart'as bon'e. Skrib'os al Johano tre baldaŭ. Leter'o'n ankaŭ al vi kiel ebl'e plej baldaŭ. Man'prem'o'n! Erik'o.”
Li re'don'is la kart'o'n kaj dank'is, sed ceter'e neni'o'n dir'is. Ŝi atend'e rigard'is li'n, sed fin'e mem romp'is la silent'o'n.
—Hodiaŭ mi dir'is al mi, ke mi tamen dev'as vizit'i vi'n, ĉar mi kompren'is, ke li ankoraŭ ne skrib'is al vi.
Ŝi halt'is, kaj ili en silent'o rigard'is unu la ali'a'n. Ŝi'a'j lip'o'j ek'trem'is, sed ŝi kun'prem'is ili'n kaj du'on'flustr'e daŭr'ig'is: —Mi est'is tiel kor'prem'e sol'a hejm'e en la vesper'o'j, ke fin'e mi ne el'ten'is.
De'nov'e ili sen'vort'e rigard'is unu la ali'a'n. Johano pren'is ŝi'a'n man'o'n kaj dir'is: —Vi ne bezon'as parol'i kun mi pri tio, ne klar'ig'i. Ni ja pov'as ankaŭ silent'i kun'e, kiel mult'foj'e en la rond'o.
—Vi neni'o'n rakont'is al Ald'a? dir'is Ajn'a du'o'n demand'e.
—Vi'a tra'viv'aĵ'o aparten'as sol'e al vi. Kiel mi rajt'us donac'i ĝi'n al ali'a?
—Ni oft'e dir'is, ke inter ni sekret'o'j ne ekzist'as.
—Sekret'o est'as kaŝ'ind'aĵ'o, sekret'o signif'as, ke oni hipokrit'as. Hipokrit'aĵ'o est'as kot'o, kiu'n mi ne vol'as tuŝ'i. Sed se hom'o est'as sincer'a, mi dev'as respekt'i li'a'n tra'viv'aĵ'o'n sam'e kiel li'n mem.
—En ni'a rond'o ni tiel plen'e est'is amik'o'j, ke neni'o rest'is ne'dir'it'a. Sed hom'o ebl'e dev'as hav'i i'o'n sol'e por si mem.
—Cert'e ni ankaŭ hav'is tio'n. Arn'e mult'e sent'is kaj pens'is, kio'n li ne dir'is al ni, sam'e Ald'a, sam'e mi rilat'e al vi ali'a'j, kaj sam'e vi, ĉu ne?
Ŝi rigard'is li'n pri'pens'e kaj iom mir'e.
—Vi prav'as. Ĉu tiel mult'e vi pens'is pri tia'j afer'o'j?
—Sufiĉ'e mult'e, pli mult'e ol mi dir'is, kvankam ni mult'e rezon'is, li dir'is rid'et'ant'e.
De'nov'e ŝi silent'is. Ŝi'a'j palpebr'o'j du'on'e ferm'iĝ'is, kaj ŝi ŝajn'is rigard'i al mal'proksim'a horizont'o. Sur la ferm'it'a'j lip'o'j kuŝ'is esprim'o de mal'trankvil'o, atend'o kaj mir'o, kvazaŭ ĉe infan'o, kiu dev'as tra'pas'i i'o'n tut'e nov'a'n en la viv'o.
Johano rigard'is ŝi'n, sed ŝi ne rimark'is aŭ ne atent'is tio'n.
Fin'e ŝi turn'is si'n al li, kvazaŭ re'ven'ant'e.
—Nu, kio'n vi vol'as dir'i? ŝi demand'is, kiam ŝi vid'is li'a'n medit'a'n esprim'o'n.
—Mi rigard'is vi'n, kaj mi ek'pens'is: Se Arn'e nun est'us tie ĉi, li cert'e desegn'us vi'n.
—Vi vol'as dir'i, ke li trov'us i'o'n nov'a'n? Nu jes, nu jes. Mi ŝat'us vid'i, ĉu li pov'us tio'n desegn'i.
Johano kun man'prem'o bon'ven'ig'is li'n kaj post'e kon'at'ig'is Ajn'a'n kaj li'n unu al la ali'a.
—A ha, dir'is Gustav'o, kaj li'a ĝen'o antaŭ ŝi mal'aper'is, vi est'as tiu, kiu ne pov'is part'o'pren'i la ekskurs'o'n. Vi'a'j kamarad'o'j menci'is pri vi, kiam ili est'is ĉe ni.
Sed Ajn'a ĝis nun neni'o'n aŭd'is pri Gustav'o, kaj Johano dev'is rakont'i iom pli pri ili'a inter'kon'at'iĝ'o.
—Mi dezir'is vizit'i vi'n pli fru'e, dir'is Gustav'o, sed mi dev'is unu'e iom prepar'i mi'n. Krom'e somer'o kaj aŭtun'o don'as mult'e da labor'o.
—Ĉu nun vi est'as liber'a por la vintr'o? demand'is Johano.
Gustav'o rigard'is li'n sen'kompren'e, post'e rid'et'is.
—Vi ver'ŝajn'e ne hav'as spert'o'n pri ter'kultur'o? li demand'is.
Se tiel mal'mult'e da labor'o ni hav'us, la viv'o cert'e far'iĝ'us enu'a.
Sed volont'e mi dispon'us pri iom pli da liber'a temp'o, ol mi nun hav'as. — Nu, mi ven'is por prov'i iom parol'i kun vi en esperant'o, se vi hav'as temp'o'n kaj permes'as.
Sed patr'in'o inter'romp'is ili'n per invit'o al kaf'o, kaj ĉe la tabl'o ŝi okup'is Gustav'o'n tut'e por si. Ŝi ek'sci'is, ke li est'as kamp'ar'a knab'o. Kvazaŭ li est'us de'long'e kon'at'a person'o al ŝi, ŝi komenc'is demand'i pri li'a hejm'o: pri bov'in'o'j kaj bov'id'o'j, pri pork'o'j kaj kok'in'o'j, pri are'o de la kamp'o'j kaj pri ter'labor'o.
Post torent'o da demand'o'j kaj rimark'ig'o'j ŝi moment'e halt'is, ek'rid'is kaj dir'is: —Jen kia'n babil'ul'in'o'n vi renkont'is! Sed vid'u, mi kresk'is en farm'bien'et'o. Kiam mi est'is knab'in'o, mi preskaŭ sol'a zorg'is pri la bov'instal'o kaj part'o'pren'is labor'o'j'n sur la kamp'o'j. Mi eĉ vetur'ig'is sterk'o'n kaj fos'is dren'kanal'o'j'n kaj help'is patr'o'n dum hak'ad'o kaj karb'ig'labor'o en la arb'ar'o. Est'is mult'e da pen'ad'o, tamen mult'e da mizer'o.
—Vi cert'e viv'as pli feliĉ'e en Torent'o, dir'is Gustav'o.
—Cert'e. Sed tamen mi foj'e pens'as pri la bov'in'o'j, kiu'j'n mi melk'is, kaj pri la bov'id'o'j, kiu'j suĉ'is mi'a'j'n fingr'o'j'n kaj lek'is la man'o'j'n, pri ni'a ĉeval'o al kiu mi don'is pan'o'n, pri ni'a hund'o, kiu est'is mi'a bon'a kamarad'o kaj kvazaŭ protekt'ant'a pli aĝ'a frat'o, kiam mi est'is sol'a. Ho jes, ter'o kaj best'o'j est'as bon'a afer'o por la hom'o'j!
—Kial vi for'las'is ter'o'n kaj best'o'j'n?
Ŝi ek'rid'is.
—Person'a'j'n demand'o'j'n vi far'as, amik'o! Sed permes'it'e, mi ja babil'as liber'e kun vi. Nu jen, tia'j'n afer'o'j'n vi post kelk'a'j jar'o'j kompren'os. Oni est'as en la ard'a aĝ'o, oni pens'as mal'pli pri ter'o kaj best'o'j ol pri ali'a'j afer'o'j, oni imag'as mult'a'j'n bel'a'j'n sed stult'a'j'n afer'o'j'n, kaj jen oni subit'e trov'as si'n lok'it'a por la tut'a viv'o.
Ŝi ek'silent'is, rest'is en pens'o'j. La vizaĝ'o iom post iom serioz'iĝ'is. Ŝi lev'is si'n kaj dir'is: —Nun mi dev'as fin'i. Ali'e vi ne trov'os temp'o'n por babil'i kun Johano.
Gustav'o sid'is sur si'a seĝ'o kvazaŭ ĝu'ant'e ripoz'o'n. La korp'o aspekt'is iom lac'a, pez'a pro kamp'a labor'o. Li'a vizaĝ'o ne est'is bel'a sed agrabl'a, kaj la krani'o est'is masiv'a. En la unu'a moment'o oni pov'is kred'i li'n stult'a, sed ju pli oni rigard'is li'n, des pli oni kompren'is, ke est'as tut'e kontraŭ'e. Unu'e oni kred'is li'n hezit'a kaj tim'em'a, sed baldaŭ oni kompren'is, ke li'a mal'rapid'ec'o signif'as nur trankvil'a'n konsider'o'n.
Tamen nek Johano nek Ajn'a ĝoj'is pro li'a vizit'o. En ili trov'iĝ'is ankoraŭ tiu'j sent'o'j, kiu'j reg'is ili'n antaŭ la al'ven'o de Gustav'o. Ili prefer'us parol'i inter si aŭ sol'a'j kun'e silent'i. Gustav'o neni'o'n sci'is pri ili'a'j sent'o'j. Li rigard'is ili'n kun infan'a atend'o en si'a'j hel'blu'a'j okul'o'j, kiu'j simil'is al tiu'j de la patr'o, kun lum'bril'o de vast'a'j kaj trankvil'a'j kamp'o'j. Kaj li vetur'is dek'kvin kilo'metr'o'j'n por babil'i kun Johano. Est'is mal'facil'e klar'ig'i al li, ke li ven'is en ne'konven'a moment'o Johano direkt'is al li en esperant'o kelk'a'j'n demand'o'j'n pri li'a labor'o, pri la brasik'o kaj la pork'o kaj ali'a'j afer'o'j el li'a ĉiu'tag'a viv'o. La vizaĝ'o de Gustav'o hel'iĝ'is, kiam li nun ating'is la cel'o'n de si'a vizit'o, kaj li ne rimark'is, ke Johano far'as la demand'o'j'n inert'e kaj sen interes'o.
Gustav'o mal'rapid'e sed bon'e kaj sen hezit'o kun'met'is la respond'o'j'n, kaj mal'mult'e da erar'o'j li far'is. Post kelk'a'j replik'o'j li komenc'is mem far'i fraz'o'j'n flank'e de la mal'long'a'j respond'o'j, kiu'j'n postul'is la demand'o'j de Johano.
Tio vek'is la instru'ist'a'j'n instinkt'o'j'n de Ajn'a. Ŝi komenc'is inter'ŝov'i demand'o'j'n inter tiu'j'n de Johano. Baldaŭ ŝi sol'a gvid'is la konversaci'o'n. Lert'e ŝi tuŝ'is kelk'a'j'n tem'o'j'n kaj ek'sci'is jen tio'n jen tio'n pri la nov'a kon'at'o kaj sam'e li pri ŝi.
Iom post iom la demand'o'j kaj respond'o'j perd'is la karakter'o'n de lecion'o, kaj Johano kaj Ajn'a trov'is si'n intim'e babil'ant'a'j kun Gustav'o. Ili dev'is parol'i mal'rapid'e, sed Gustav'o hav'is solid'a'n sci'o'n kaj rapid'e kutim'iĝ'is al aŭskult'ad'o kaj parol'ad'o.
Li bril'is de fervor'o kaj ĝoj'o pro si'a sukces'o, kaj Ajn'a kaj Johano part'e forges'is si'a'j'n propr'a'j'n sent'o'j'n pro la influ'o de la li'a'j.
Ili akompan'is li'n kelk'a'j'n kilo'metr'o'j'n, kiam li ir'is hejm'e'n.
Kaj jen ili de'nov'e rest'is du'op'e, en silent'o sub la stel'o'j. Ili'a'j pens'o'j ir'is al for'a land'o, kaj ĉiu el ili sent'is, ke la ali'a pens'as pri la sam'a afer'o.
—Ĉu vi kred'as, ke li prav'e ag'is, demand'is Ajn'a.
—Van'e mi prov'is tio'n el'trov'i, murmur'is Johano. Laŭ si'a konvink'o li ag'is prav'e. Tio'n mi kompren'as, sed tio'n kompren'as ankaŭ vi.
—Jes. Sed ĉu li prav'e ag'is ankaŭ el ĝeneral'a vid'punkt'o, absolut'e prav'e?
—Kiel tio'n el'trov'i? Kelk'a'j dir'us, ke jes, ali'a'j dir'us, ke ne.
—Kiel vi mem far'us?
—Mi vol'as viv'i laŭ mi'a dezir'o, reg'at'a de neni'u kaj las'ant'e la sam'a'n rajt'o'n al ĉiu ali'a. Mi ne vol'as ir'i en milit'o'n. Ŝajn'as al mi frenez'e mort'ig'i unu la ali'a'n. Ĉu oni pov'as ating'i bon'a'n cel'o'n per mort'ig'ad'o? Kaj tamen mi pens'is ankaŭ tiel: Se tia'j sinjor'o'j ven'us tie'n ĉi kaj vol'us mal'permes'i al ni ni'a'n propr'a'n ord'o'n kaj ni'a'j'n pens'o'j'n, vol'us dev'ig'i ni'n al'iĝ'i al ili'a'j organiz'o'j, dev'ig'i ni'n labor'i aŭ eĉ milit'i por ili'a'j cel'o'j — jes, kio'n mi far'us?
—Ĝust'e tia est'as ja la afer'o en Hispan'uj'o! Kontraŭ tia'j sinjor'o'j ili batal'as, kaj ili batal'as ankaŭ por ni, ĉar tia'j sinjor'o'j vol'as reg'i la tut'a'n mond'o'n.
—Kred'ebl'e.
—Kaj tamen, ŝi al'don'is post iom'a silent'o, mi ne sci'as, ĉu li prav'e ag'is. Se li rest'os en la hispan'a ter'o ...
—La sam'a'n tim'o'n cert'e hav'as cent'mil'o'j da patr'in'o'j, patr'o'j, frat'in'o'j, fianĉ'in'o'j.
Ŝi prem'is si'n al li kaj kapt'is li'a'n brak'o'n kvazaŭ serĉ'ant'e apog'o'n, kaj ŝi est'is sku'at'a de re'ten'it'a plor'o.
Sed kiam ven'is la vesper'o, mal'aper'is la log'o de ĉambr'a trankvil'o, de libr'o'j kaj ripoz'o. Eĉ pens'o pri vizit'o al Ald'a ne kontent'ig'is li'n. Li sent'is ne'klar'a'n, mal'trankvil'ig'a'n sopir'o'n i'o'n entrepren'i, pri io okup'i si'n, sed li ne trov'is kio'n far'i.
Iu'n vesper'o'n li vizit'is Gustav'o'n kaj pli'kon'at'iĝ'is kun li'a'j interes'o'j kaj okup'o'j. Gustav'o kaj kelk'a'j el li'a'j kamarad'o'j el la kamp'ar'jun'ul'ar'a klub'o okup'is si'n pri lign'a labor'o en la lern'ej'a slojd'ĉambr'o, kaj la instru'ist'o est'is ili'a gvid'ant'o. Ili far'is simpl'a'j'n mebl'o'j'n aŭ ali'a'j'n bezon'at'a'j'n objekt'o'j'n por hejm'o aŭ labor'o. La labor'o ŝajn'is agrabl'a, kaj la jun'ul'o'j aspekt'is tiel kontent'a'j, ke Johano ek'sent'is dezir'o'n mem far'i i'o'n simil'a'n.
Hejm'e li rigard'is, ĉu li pov'as i'o'n util'a'n far'i per tia labor'o.
Kelk'a'j seĝ'o'j ating'is pensi'a'n aĝ'o'n, li pov'us anstataŭ'ig'i per nov'a libr'o'bret'o tiu'n, kiu'n Erik'o far'is el suker'kest'o'j, kaj est'us bon'e, se oni hav'us apart'a'n tabl'o'n por skrib'ad'o.
La sekv'ant'a tag'o est'is sabat'o, kaj li est'is liber'a la tut'a'n post'tag'mez'o'n. Tiam li anonc'is al la patr'in'o, ke li ir'os al Rudo por vid'i, ĉu li pov'os iom lign'aĵ'i ĉe li.
—Lign'aĵ'i vi vol'as! el'puŝ'is la patr'in'o. Kio'n vi vol'as far'i?
Johano ne rakont'is, kio'n li intenc'as far'i, sed dir'is, ke li nur dezir'as iom ekzerc'i la man'o'j'n.
Kiam li ven'is al la hejm'o de Rudo, Elsa star'is ĉe la bar'il'pord'o kaj el'pren'is kart'o'n el la poŝt'kest'o. Ŝi sving'is ĝi'n antaŭ Johano kaj kri'is triumf'e: —Vi dir'is, ke ni neniam ricev'as poŝt'o'n, sed jen vid'u!
Kiam la patr'o de Rudo pret'ig'is la bar'il'o'n, Elsa dir'is al Rudo, ke sur la bar'il'pord'a fost'o dev'as pend'i leter'kest'o. Rudo replik'is, ke tio ne urĝ'as. Ili ne abon'as gazet'o'n nek ricev'as leter'o'j'n. Se okaz'e ven'os io, la poŝt'ist'o las'os ĝi'n en la kooperativ'a butik'o sam'e kiel al mult'a'j ali'a'j —Se ni hav'as dom'o'n, ni ankaŭ dev'as hav'i leter'kest'o'n, deklar'is Elsa.
Rudo dev'is plen'um'i ŝi'a'n dezir'o'n. La sekv'ant'a'n tag'o'n li al'port'is kest'o'n, sur kiu'n li bezon'is nur pentr'i numer'o'n. Sed ĝi'a kolor'o ne plaĉ'is al Elsa, ĉar ĝi est'is mal'hel'griz'a kiel milit'ŝip'o.
—Uf! kri'is Elsa. Tia'n kolor'o'n mi ne toler'as. Gaj'a'n, agrabl'a'n kolor'o'n ni dev'as hav'i. Bel'e ruĝ'a konven'us.
—Ĉu vi iam vid'is ruĝ'a'n leter'kest'o'n? protest'is Rudo.
—Ver'e ne, sed sur gratul'kart'o. Ceter'e mi ankoraŭ hav'as la kart'o'n. Mi montr'os ĝi'n al vi. Poŝt'ist'o ĝust'e met'as en la ruĝ'a'n kest'o'n leter'o'n kun sur'skrib'o ”La Plej Alt'a Gajn'o”. Ĝust'e tia dev'as est'i ni'a kest'o.
Elsa ne ced'is, kaj la kest'o ricev'is la kolor'o'n de ruĝ'a sigel'vaks'o.
—Ĝi est'as bel'a inter la verd'a'j betul'o'j, ĉu tio'n mi ne antaŭ'dir'is? konstat'is Elsa. Ven'ont'somer'e ni hav'os ankaŭ propr'a'n flag'o'n. Imag'u! Ruĝ'a leter'kest'o, verd'a'j betul'o'j kaj super ĉio la blu'flav'a flag'o!
Johano iam petol'e demand'is ŝi'n pri la cel'o de la kest'o, sed ŝi bon'humor'e kaj kontent'e asert'is, ke dom'o dev'as hav'i leter'kest'o'n, kaj ke la port'ist'o iam met'os en ĝi'n La Plej Alt'a'n Gajn'o'n.
Nun Elsa triumf'is super Johano, sed nur por moment'o.
Kiam ŝi rigard'is la kart'o'n, ŝi'a vizaĝ'o mal'hel'iĝ'is.
—Mi pens'is, ke est'as gratul'kart'o pro mi'a nask'iĝ'o'tag'o, sed ...
—Vi'a nask'iĝ'o'tag'o? Tio'n mi tut'e ne sci'is. Ver'dir'e patr'in'o hieraŭ dir'is i'o'n pri vi'a nask'iĝ'o'tag'o, sed tio preter'pas'is mi'a'j'n orel'o'j'n. Sed patr'in'o ven'os tie'n ĉi post du hor'o'j, ŝi dir'is. Cert'e ŝi gratul'os por ni ambaŭ.
—Est'as nur ordinar'a poŝt'kart'o, kaj ĝi est'as de ni'a mal'feliĉ'ul'o, dir'is Elsa kun suspir'o.
Johano rigard'is la kart'o'n. Ĝi est'is el Hispan'uj'o, kaj la tut'a kart'o est'is plen'skrib'it'a, kvankam per sufiĉ'e grand'a'j liter'o'j.
”Frat'in'o! Jam post kelk'a'j tag'o'j mi trov'iĝ'as en mi'a destin'lok'o. Mi ricev'is nov'a'j'n vest'o'j'n kaj ceter'a'n ekip'o'n por tiu labor'o, kiu atend'as mi'n. Kiam ni hodiaŭ far'is ekzerc'o'j'n, mi preskaŭ la tut'a'n temp'o'n pens'is pri vi hejm'e, kaj okaz'e mi memor'is, ke baldaŭ est'os vi'a nask'iĝ'o'tag'o. Mi ne pens'is tiel pro hejm'sopir'o, sed iom'et'e vid'int'e la cirkonstanc'o'j'n de la hom'o'j en tiu ĉi land'o mi nun kompren'as, kiel feliĉ'e la hom'o'j viv'as ĉe ni. Rest'u tiu feliĉ'o, ne'tuŝ'it'a de bomb'o'j kaj fajr'o kaj mal'sat'o! Mi'a'j'n kor'a'j'n gratul'o'j'n pro la nask'iĝ'o'tag'o! Salut'o'j'n al Rudo kaj ĉiu'j ceter'a'j! Erik'o.”
—Tamen est'as gratul'kart'o, dir'is Johano don'ant'e ĝi'n al ŝi.
Ŝi leg'is, kaj leg'int'e ŝi plor'et'is.
—Ho, tiu kompat'ind'a stult'ul'o! ŝi dir'is. Li dir'as, ke ni viv'as tiel feliĉ'e. Jes, kiu ne'as tio'n. Sed li ja pov'us viv'i sam'e feliĉ'e, trov'i knab'in'o'n, konstru'i dom'o'n. Kial li stult'e for'kur'as rekt'e en mort'o'n? Tamen est'as kor'tuŝ'e, ke li tiel mal'proksim'e memor'as mi'a'n nask'iĝ'o'tag'o'n, li, kiu neniam antaŭ'e gratul'is mi'n eĉ per du vort'o'j. Ver'e mi dev'as skrib'i kelk'a'j'n lini'o'j'n al li.
Ili en'ir'is. La tabl'o est'is pret'a por kaf'o'trink'ad'o, kun bel'a tort'o, kaj apud la tabl'o sid'is Rudo atend'ant'e Elsan. Ŝi met'is tas'o'n ankaŭ por Johano.
—Kvankam vi ne ven'is por gratul'i, vi tamen hav'u la regal'o'n, ŝi dir'is. Fru'fru'e en la maten'o Rudo el'lit'iĝ'is, far'is kaf'o'n kaj don'is al mi en la lit'o. Ĉu mi ne elekt'is bon'a'n edz'o'n? Sed nun mi regal'as li'n. Ĉu la tort'o ne est'as bel'a, Johano? Rudo asert'as, ke ĝi est'as ankaŭ bon'a. Ankaŭ la pan'o'n mi far'is special'e.
Johano laŭd'is ŝi'n kaj per manĝ'ad'o kaj per vort'o'j, kaj tio ĝoj'ig'is ŝi'n. Kaj ankoraŭ pli ĝoj'ig'is ŝi'n, kiam li pren'is la mal'grand'a'n Viol'a'n sur si'a'j'n genu'o'j'n, babil'et'is kun ŝi, tikl'is ŝi'a'j'n vang'o'j'n kaj laŭd'is ŝi'n.
—Jen kiel feliĉ'e oni pov'as viv'i, Elsa dir'is, kaj tamen tiu kompat'ind'ul'o for'kur'as el la land'o kaj marŝ'as rekt'e, Di'o mal'permes'u, rekt'e en la mort'o'n, mi preskaŭ dir'is.
Johano nun turn'is si'n al Rudo kaj per mal'mult'a'j vort'o'j klar'ig'is la cel'o'n de si'a vizit'o. Rudo asert'is, ke la slojd'ej'o en la kel'o est'os plen'e al la dispon'o de Johano, kaj daŭr'ig'is la manĝ'ad'o'n de si'a tort'o'pec'o, kiu ŝajn'e pli interes'is li'n ol la intenc'o'j de Johano.
—Jen kiel prudent'a vi far'iĝ'is! dir'is Elsa. Kio'n vi vol'as far'i?
Johano dir'is, ke li vol'as nur ekzerc'i la man'o'j'n, kaj iom sugest'is, kio'n li prov'os far'i.
—Jen, jen, frat'o, jam komenc'as pens'i pri mebl'o'j! dir'is Elsa rid'ant'e. Sed post moment'o ŝi'a vizaĝ'o ricev'is patr'in'ec'a'n esprim'o'n kaj ŝi al'don'is: —Sed tre prudent'a vi est'as. Vi komenc'as far'iĝ'i vir'o. Post mal'mult'a'j jar'et'o'j vi est'os pret'a por propr'a hejm'o. Rapid'e pas'as la jar'o'j. Baldaŭ vi hav'os propr'a'n et'ul'o'n sur la genu'o'j, sam'e kiel nun sid'as Viol'a.
Sen lev'i la kap'o'n Rudo turn'is si'n al Johano kaj demand'is, kiel li ricev'is tia'n ide'o'n. Johano rakont'is pri la impuls'o de Gustav'o kaj li'a'j kamarad'o'j.
Rudo lev'is la kap'o'n, kaj li'a'j okul'o'j ek'bril'is renkont'e al li kvazaŭ subit'a sun'bril'o en nub'a tag'o.
—Tiu'j jun'ul'o'j est'as taŭg'a'j bub'o'j. Kurioz'e, ke vi kon'as iu'n el ili. Ĉu vi hav'as desegn'o'n por vi'a labor'o?
—Mi prunt'is kelk'a'j'n de Gustav'o. Mi stud'is tiu'j'n kaj iom rigard'is hejm'e, kiel mebl'o'j est'as far'it'a'j. Tiel mi lern'is kiel proced'i, sed ceter'e mi vol'as far'i laŭ mi'a kap'o.
—Est'as bon'a manier'o. La labor'il'o'j est'as en bon'a ord'o, almenaŭ en bon'a stat'o. Rest'as sufiĉ'e mult'e da lign'o post la konstru'ad'o, kaj vi trov'os taŭg'a'j'n pec'o'j'n por vi'a labor'o.
Kaj Johano komenc'is. En kel'ĉambr'o Rudo hav'is si'a'n lign'aĵ'ej'o'n, kiu est'is tre bon'a, sed ankoraŭ ne en plen'a ord'o. Johano elekt'is lign'o'n, mezur'is, seg'is kaj hak'is, kaj baldaŭ la rabot'aĵ'o flu'is kiel bel'a'j, flav'a'j bukl'o'j el la rabot'il'o, dum la lign'a odor'o agrabl'e tikl'is li'a'n naz'o'n.
Dum kelk'minut'a vizit'o Rudo kompliment'is li'n pro bon'a labor'o.
—Mi ja lern'is en la lern'ej'o, dir'is Johano. Sed neni'o en la lern'ej'o est'is agrabl'a por mi, ankaŭ man'labor'o ne est'is. Tamen mi lern'is uz'i la divers'a'j'n il'o'j'n kaj ankaŭ far'is kelk'a'j'n objekt'o'j'n. Sed oft'e mi pens'is, ke est'as stult'e tiel pas'ig'i la temp'o'n. Nun mi tamen ĝoj'as, ke mi tio'n lern'is.
Rudo kap'klin'is kaj rid'et'is.
—Kiam patr'o dev'ig'is mi'n komenc'i en li'a meti'o, mi tre mal'ŝat'is la labor'o'n kaj rev'is pri ali'a'j afer'o'j. Nun mi ĝoj'as, ke li tiel ag'is.
—Sed el la lern'ant'o'j ebl'e nur du aŭ tri el cent post'e util'ig'as si'a'n kapabl'o'n en lign'a labor'o.
—Cert'e la kapabl'o de la man'o'j est'as util'a ankaŭ por ali'a'j labor'o'j.
—Tio'n kred'is ankaŭ la instru'ist'o, sed ĉe la knab'o'j mi ne rimark'is tia'n efik'o'n. Ekzerc'o mal'mult'e help'as, se mank'as em'o kaj interes'o.
Johano daŭr'ig'is. Tri hor'o'j'n li labor'is la unu'a'n tag'o'n. Post'e li re'ven'is preskaŭ ĉiu'vesper'e. Ald'a'n li ne vizit'is plu. Ajn'a ne re'ven'is post si'a unu'a vizit'o, kaj li ankaŭ ne renkont'is ŝi'n.
Li rest'is sol'a kaj est'is plen'e kontent'a pri tio.
Li ĝoj'is, kiam la lign'o'pec'o'j pren'is la form'o'n de li'a dezir'o, kiam unu pec'o kvazaŭ kun'kresk'e kun'met'iĝ'is kun ali'a. Foj'e li mal'sukces'is kaj dev'is re'far'i kaj de'nov'e re'far'i. Tio vek'is mem'kritik'o'n kaj kre'is pli bon'a'n atent'o'n.
La libr'o'bret'ar'o est'is pret'a en la tri'a vesper'o. Ĝi est'is simpl'e far'it'a kaj postul'is nek grand'a'n lert'o'n nek mult'a'n labor'o'n.
Rudo instru'is al li kiel trakt'i la surfac'o'n per ia kolor'a rimed'o.
Pli postul'a'j est'is la seĝ'o'j. Atent'e kaj si'n'gard'e li ne'rapid'e pret'ig'is kaj kun'met'is pec'o'n post pec'o. Kiam li fin'e kun'met'is la jam pret'a'j'n kun'met'aĵ'o'j'n kaj ver'a seĝ'o en nud'a lign'o subit'e star'is antaŭ li, li rigard'is ĝi'n preskaŭ kun mir'o. Post'e li tre si'n'gard'e sid'ig'is si'n sur la ankoraŭ ne'glu'it'a'n konstru'aĵ'o'n.
Kiam li rimark'is, ke ĝi est'as tut'e firm'a sid'lok'o, li kontent'e ekzamen'is ĝi'n per si'a tut'a pez'o.
Post tiu prov'specimen'o li far'is ankoraŭ du. Kiam ĉiu'j tri est'is pret'a'j por port'i hejm'e'n, Elsa ekzamen'is ili'n, antaŭ ol li for'vetur'is kun ili sur la bicikl'o. Kaj ŝi rigard'is Johanon afabl'e, preskaŭ dorlot'e.
—Kiel lert'a vi est'as, preciz'e kiel Rudo! ŝi dir'is. Kaj kiel prudent'a! Kiam ali'a'j jun'ul'o'j en vi'a aĝ'o sent'as ag'em'o'n ili nur bub'aĉ'as, kur'as al danc'ej'o'j, ŝajn'ig'as si'n vir'iĝ'int'a'j, sed neni'o'n kompren'as kaj neni'o'n cel'as. Kiam vi inter'konsent'os kun knab'in'o, vi ver'e pov'os met'i la pied'o'j'n sub propr'a'n tabl'o'n!
La patr'in'o ven'is en ne'ordinar'e agrabl'a'n humor'o'n, kiam ŝi ricev'is tiu'n donac'o'n al la hejm'o.
—Diabl'o, kia knab'o vi far'iĝ'is, ŝi rid'balbut'e dir'is kaj fort'e frap'is li'a'n ŝultr'o'n. Tia'j'n afer'o'j'n mi kompren'as. Util'e kaj prudent'e. Mult'e est'us pli feliĉ'a en la mond'o, se la hom'o'j hav'us iom da kompren'o por tia'j afer'o'j. Vi dev'us far'iĝ'i ter'kultur'ist'o, Johano! La sen'ter'ul'o'j est'as mal'feliĉ'a gent'o.
Li tuj daŭr'ig'is kaj komenc'is brak'seĝ'o'j'n. Post la gajn'it'a spert'o ili ne est'is tro mal'facil'a'j, ĉar li far'is ili'n en simpl'a manier'o kaj el pin'a lign'o. La patr'in'o promes'is far'i kusen'o'j'n por ili.
Post la manĝ'o en la vesper'o'j li tuj pren'as la bicikl'o'n kaj rapid'as al la hejm'o de Rudo. Tie li fidel'e rest'as en la kel'ĉambr'o kiel mez'epok'a alkemi'a sorĉ'ant'o en si'a laboratori'o. Metod'e kaj zorg'e li labor'as, sed tamen preskaŭ ekstaz'e. Li forges'as la tag'a'n labor'o'n, la hejm'o'n kaj ĉio'n, kio ordinar'e lig'as li'a'j'n pens'o'j'n, eĉ la amik'o'j'n li forges'as. Dum tut'a monat'o li nur unu foj'o'n renkont'as Ald'a'n, kaj Ajn'a kaj ŝi'a ĉagren'o for'glit'as el li'a konsci'o. Plen'ig'as li'n fort'a ĝoj'o de lud'o kaj kre'ad'o kaj iu anim'vibr'ig'a sent'o de grand'a atend'o, kvazaŭ li est'us kre'ant'a si'a'n propr'a'n est'ont'o'n.
Li fin'is la brak'seĝ'o'j'n, ricev'is nov'a'n laŭd'parol'o'n de Elsa kaj kor'a'n akcept'o'n de la patr'in'o. En tiu vesper'o, kiam li port'is ili'n hejm'e'n, patr'in'o kaj li prov'sid'is en ili kaj trink'is mal'fru'a'n tas'o'n da kaf'o apud la fajr'o en la kahel'a forn'o.
—Jen vi pov'as sid'i en propr'a seĝ'o, kiel kapitan'o star'as sur propr'a ŝip'o, dir'is petol'e la patr'in'o.
Johano rid'is. La kompar'o de la patr'in'o respond'is al li'a'j sent'o'j.
—Ŝajn'as, ke ankaŭ vi sid'as pli firm'e ol ordinar'e, li replik'is.
—Jes. Se vi far'iĝ'os tia hom'o, mi ŝat'os trink'i mi'a'n kaf'o'n kun'e kun vi dum ankoraŭ mult'a'j jar'o'j.
Nun ven'is la vic'o de la skrib'tabl'o. Johano dezir'is nek kontor'a'n nek ali'a'n skrib'ist'a'n mebl'o'n, nur ordinar'a'n, sufiĉ'e grand'a'n tabl'o'n kun du kest'o'j. Tio tut'e sufiĉ'os por ĉiam por li'a'j skrib'a'j bezon'o'j. Erik'o ebl'e bezon'us pli mult'kest'a'n objekt'o'n, li pens'is du'on'konsci'e, sed tuj memor'is, kie la frat'o trov'iĝ'as.
Erik'o jen kaj jen send'as kart'o'n kun kelk'a'j vort'o'j. Tamen la viv'a kun'lig'o kun li est'as tranĉ'it'a. Est'as kvazaŭ li nur du'on'e ekzist'us por ili, kiel hom'o real'a sed ne renkont'ebl'a.
—Ĉu re'ven'os, ĉu ne — sam'e ne'cert'e, dir'is patr'in'o, kiam ili kontraŭ kutim'o tuŝ'is tiu'n tem'o'n. Est'as sen'senc'e spekul'i pri tio.
Kiel sent'as Ajn'a, li pov'as nur imag'i. Nur unu foj'o'n li renkont'is ŝi'n post ŝi'a vizit'o, en klub'kun'ven'o. Ili inter'kompren'e rigard'is unu la ali'a'n, kaj li vid'is, ke ŝi sufer'as, sed ili inter'ŝanĝ'is nur kelk'a'j'n sen'signif'a'j'n vort'o'j'n. Ebl'e ŝi vol'as est'i sol'a en si'a dolor'o, pens'is Johano.
Kaj jen la skrib'tabl'o. Li jam labor'as kun cert'a rutin'o. Li ne bezon'as plen'e atent'i pri ĉiu'j detal'et'o'j en la man'mov'o'j. Ebl'e pro tio la labor'o ne plu ŝajn'as sam'e interes'a kiel antaŭ'e, li pens'as. Li'a antaŭ'a entuziasm'o mal'aper'is.
La tabl'o tamen hav'as tiom da apart'a'j konstru'detal'o'j, kiu'j'n li antaŭ'e ne far'is, ke li ne tut'e perd'as la interes'o'n. Sed la ard'o de la unu'a kre'ad'o ne varm'ig'as li'n plu. Li'a konsci'o kvazaŭ divid'as si'n en du part'o'j'n. Unu el ili gvid'as kaj kontrol'as la labor'o'n, la ali'a rigard'as li'a'n rilat'o'n al tiu labor'o kaj taks'as ĝi'a'n valor'o'n.
Kaj ven'as vesper'o, kiam li halt'as kaj dum kelk'a temp'o rest'as en medit'o. Li daŭr'ig'as sed mal'rapid'e kaj kun la vizaĝ'o mark'it'a de cerb'um'ad'o Kaj antaŭ la fin'pret'ig'o de la tabl'o li ankoraŭ mult'foj'e halt'as, forges'ant'e si'a'n labor'o'n por pli grav'a afer'o Ŝajn'as al li, ke li trov'is la kaŭz'o'n. Subit'e la pens'o iel trov'iĝ'as en li'a intern'o, kiel bird'id'o el'ir'int'a el ov'o'ŝel'o. Fin'fin'e mi ne bezon'as la tabl'o'n, li pens'is. Kaj la brak'seĝ'o'j ne est'is ver'e bezon'at'a'j, kvankam patr'in'o efektiv'e ĝoj'is pro ili. Ankaŭ la seĝ'o'j kaj la libr'o'bret'ar'o ne est'is neces'a'j. Kaj labor'o sen cel'o ne pov'as hav'i senc'o'n.
Rest'as tamen la bon'a ekzerc'o, li pens'as. Ver'dir'e rest'as ankaŭ la mebl'o'j, uz'ebl'a'j kaj util'a'j. Tamen li'a ĝoj'o est'as romp'it'a. Kial li tiel ĝoj'is antaŭ'e sed ne nun? Ĉu li'a dezir'o est'is nur'a infan'a kapric'o? Li sent'as, kvazaŭ li fin'fin'e labor'is nek por mebl'o'j nek por ekzerc'o, sed por trov'i en tiu labor'o iu'n kontent'ig'a'n kaj viv'o'grav'a'n. Dum la pas'int'a'j agrabl'a'j vesper'hor'o'j li hav'is tiu'n feliĉ'o'n, sed nun ĝi jam est'as for.
Kiam la tabl'o fin'e trov'iĝ'is hejm'e, la patr'in'o vol'is fest'i ankaŭ ĝi'a'n al'ven'o'n. Tio'n ŝi far'is ne per skrib'ad'o, sed en si'a kutim'a manier'o kaj invit'is Johanon al la inaŭgur'o.
Ŝi demand'is, kio'n li nun intenc'as far'i. Johano respond'is, ke li ne plu imag'as i'o'n far'ind'a'n, sed se ŝi i'o'n dezir'as, li volont'e far'os. Sed ankaŭ ŝi ne bezon'is i'o'n.
—La lign'aĵ'ad'o jam ted'as vi'n? ŝi dir'is vid'ant'e li'a'n mien'o'n.
Ne mal'ĝoj'u pro tio. Kiam ven'os bezon'o, tiam ven'os ankaŭ interes'o.
Post la kaf'o Johano far'is long'a'n promen'o'n. Tut'e sol'a li ir'is la sam'a'j'n voj'o'j'n, kiu'j'n li antaŭ'e ir'is kun'e kun Ald'a, tut'e sol'a en mal'lum'o kaj nebul'a pluv'et'o.
Ŝi ek'ĝoj'is, kiam li ven'is, kaj akcept'is li'n kun mol'a afabl'o.
—Mi tim'is, ke neniam vi re'ven'os Ili'a'j rigard'o'j renkont'iĝ'is, kaj li rid'et'is.
—Jes, vi kresk'is, de kiam mi last'foj'e vid'is vi'n.
—Ankaŭ vi!
—Sed nun la lign'aĵ'ad'o est'as fin'it'a, almenaŭ por tiu ĉi foj'o.
—Mi ĝoj'as pro tio. Sed vi aspekt'as, kvazaŭ ali'a muŝ'o est'us flug'int'a en vi'a'n kap'o'n.
Johano rakont'is, ke kooperativ'a'j stud'grup'o'j komenc'os labor'i post kelk'a'j tag'o'j. Li memor'is si'a'n grand'a'n dom'o'n en la ĉef'urb'o kaj si'a'j'n fabrik'o'j'n, kaj li ŝat'us stud'i la mov'ad'o'n.
Sed est'us pli agrabl'e, se ankaŭ ŝi part'o'pren'us.
Kaj ili al'iĝ'is. En ili'a grup'o est'is ĉirkaŭ dek'kvin membr'o'j.
Du'on'o el ili est'is vir'o'j kaj vir'in'o'j tri'dek- ĝis kvin'dek'jar'a'j. Est'is mal'nov'a'j ag'ant'o'j en la societ'o kaj el ĝi'a'j gvid'ant'o'j, la vir'in'o'j est'is el la vir'in'a kooperativ'a gild'o. La ceter'a'j est'is inter du'dek kaj tri'dek, kaj inter ili est'is kelk'a'j ge'komiz'o'j. La sol'a'j tut'e jun'a'j est'is Johano kaj Ald'a.
Ili kon'is ĉiu'j'n laŭ aspekt'o, sed ne pli. Sol'a escept'o est'is la edz'in'o de Alekso, kiu est'is la unu'a, kiu salut'is kaj bon'ven'ig'is ili'n je ili'a al'ven'o.
—Est'as kurioz'e renkont'i vi'n tie ĉi, dir'is Ald'a. Mi pens'is, ke vi ĉiam rest'as hejm'e kaj neniam renkont'as hom'o'j'n.
—Ni aparten'as al la societ'o de du'dek jar'o'j, dir'is la sinjor'in'o kaj rid'et'is. Kaj mi est'as membr'o de la gild'o de ĝi'a fond'iĝ'o, tio est'as dum dek kvin jar'o'j, kaj mi est'is eĉ sufiĉ'e aktiv'a membr'o.
Ajn'a kaj Johano aspekt'is, kvazaŭ tio est'us por ili ne'kred'ebl'a.
—Vi kred'is, ke mi est'as onkl'in'o, kiu nur star'as apud la forn'o aŭ sid'as en la teks'o'stabl'o? Est'as agrabl'e, ke ni nun renkont'iĝ'as en komun'a interes'o. Ceter'e mi ne vid'is vi'n dum almenaŭ unu jar'o. Ĉu vi neniam plu vizit'os ni'n?
Ne'laŭt'e, sed klar'e kaj afabl'e son'is ŝi'a voĉ'o, kaj ŝi'a'j okul'o'j bril'et'is afabl'e al ili Ili konfuz'iĝ'is. Ŝajn'is mir'ig'e al ili, ke dum tiom da temp'o ili ne vizit'is la hejm'o'n de Alekso kaj preskaŭ ne renkont'is li'n, kaj ke ili nur nun far'iĝ'as konsci'a'j pri tio.
—Est'as ver'e, dir'is Johano. Sed Alekson ni kelk'a'j'n foj'o'j'n renkont'is en la esperant'a klub'o, kaj mi foj'e renkont'is li'n en la uzin'o.
De'nov'e ŝi rid'et'is —Nu jes. Sed cert'e li ĝoj'us, se vi de'nov'e vizit'us ni'n, kaj ankaŭ mi. Hodiaŭ li pro deĵor'o ne part'o'pren'as, sed ven'ont'a'n foj'o'n li esper'ebl'e pov'os.
—Ankaŭ li? demand'is ambaŭ sam'temp'e.
—Dum dek'kvin jar'o'j li est'is membr'o de la estr'ar'o, ĝis antaŭ du jar'o'j. — Tio okaz'is antaŭ la komenc'o de la unu'a kun'ven'o. Baldaŭ la dek'kvin sid'is ĉirkaŭ kelk'a'j kun'met'it'a'j tabl'o'j. La gvid'ant'o dis'don'is stud'leter'o'j'n kaj ali'a'n stud'material'o'n de la kooperativ'a korespond'institut'o, kaj la labor'o komenc'iĝ'is.
La tem'o de la kurs'o est'is ampleks'a kaj ne facil'a: la ekonomi'o de kooperativ'a'j societ'o'j. Por Johano kaj Ald'a tiu'j afer'o'j est'is nov'a'j. Sed la gvid'ant'o est'is bon'a, kaj la stud'kajer'o'j est'is bon'a'j, kaj la sekv'ant'a'n foj'o'n ili'a'j skrib'it'a'j respond'o'j kaj part'o'pren'o en la diskut'ad'o trov'is aprob'o'n ĉe la mal'jun'a'j.
Tiam ĉe'est'is ankaŭ Alekso. Kaj li'a'j skrib'it'a'j respond'o'j est'is en sam'e bon'a ord'o kiel ĉe iu ajn ali'a.
—Mi ĝoj'as, ke en tiel bon'a societ'o mi re'trov'as vi'n, li dir'is al Ald'a kaj Johano, kiam ili renkont'iĝ'is antaŭ la lecion'o.
Moment'e ili sent'is si'n fremd'iĝ'int'a'j antaŭ li, sed baldaŭ tiu sent'o mal'aper'is.
—Neniam vi dir'is, ke vi hav'as tiom da interes'o por la kooperativ'a mov'ad'o, admon'is Ald'a.
—Ebl'e ne. Kaj cert'e vi hav'is pli da interes'o por ekskurs'o'j kaj fiŝ'ad'o kaj babil'o pri ali'a'j afer'o'j.
—Sed pli ol unu foj'o'n vi dir'is, ke vi ne ŝat'as societ'o'j'n kaj ne vol'as aparten'i al societ'o'j.
—Jes. Sed tio ĉi ne est'as ordinar'a societ'o, sed rond'o por kun'labor'o. Ĉiu far'as en silent'o si'a'n part'o'n, sen gest'o'j kaj mult'a'j vort'o'j.
Sen gest'o'j kaj super'flu'a'j vort'o'j ili far'is si'a'n labor'o'n ankaŭ nun. Lern'i kompren'i est'is la sol'a cel'o de ili'a komun'a aŭskult'ad'o kaj diskut'ad'o. Est'is diferenc'o inter ili rilat'e al kapabl'o kaj em'o, sed ankaŭ la ne'kapabl'a'j fidel'e sekv'is la gvid'ant'o'n, kvankam ili est'is last'a'j.
Dum la diskut'o'j la mal'jun'a'j por okaz'a kompar'o foj'e don'is memor'o'j'n el la unu'a temp'o de la societ'o, kiam oni komenc'is per preskaŭ neni'o, kiam oni dev'is mult'e ofer'i kaj venk'i grand'a'j'n mal'facil'aĵ'o'j'n. Nuanc'o de melankoli'o tiam vibr'is en ili'a'j voĉ'o'j, kvazaŭ tiu temp'o ŝajn'us al ili pli bon'a kaj valor'a ol la nun'a, kiam ĉio funkci'as kvazaŭ aŭtomat'e.
—Vi parol'as, kvazaŭ vi bedaŭr'us, ke tiu'j mal'facil'aĵ'o'j ne plu ekzist'as! rimark'ig'is Johano je tia okaz'o.
La griz'har'a parol'int'o rigard'is Johanon esplor'e kaj dir'is: —Por la memor'o la mal'facil'a temp'o oft'e ŝajn'as bon'a kaj valor'a. Tiam oni ag'is, lern'is, far'iĝ'is pli bon'a kaj taŭg'a hom'o.
Sed ne tem'as pri tio. Ni met'is la fundament'o'n kun rigard'o al la est'ont'o. Ni ĉiam pens'is, ke jun'a'j generaci'o'j ir'os kun ni kaj daŭr'ig'os ni'a'n labor'o'n. Ankoraŭ rest'as mult'e da ne'far'it'a'j bon'a'j afer'o'j en la mond'o. Sed kie est'as la jun'a'j? En ĉiu'j ni'a'j stud'grup'o'j vi du est'as la sol'a'j sub du'dek. Ankaŭ tiu'j inter du'dek kaj tri'dek est'as eg'e mal'grand'a part'o de ni'a membr'ar'o. Kaj ni ĉiu'j kun'e est'as preskaŭ sen'signif'a part'o de la loĝ'ant'ar'o en ni'a distrikt'o. Ni'a mov'ad'o hav'as bril'a'n stat'o'n ekonomi'e kaj laŭ ampleks'o. Sed kio okaz'os, se ven'os temp'o, kiam la membr'o'j est'os nur'a'j var'aĉet'ant'o'j, kiu'j neni'a'n imag'o'n hav'os pri la ide'o'j, kiu'j gvid'is ni'n?
—Ebl'e en ĉiu'j temp'o'j la pli mult'a'j est'as indiferent'a'j? dir'is Johano.
Li rigard'is Johanon penetr'e, kaj en li'a rigard'o est'is dolor'o.
—Mal'mult'e da konsol'o por ni. Ni hav'is la ide'o'n, ke ni pli'bon'ig'u la var'per'ad'o'n, kaj en tio ni grand'part'e sukces'is, ne atend'it'e rapid'e. Sed kun'e kun tio ni hav'is ankaŭ la ide'o'n, kaj tio est'is la ĉef'a afer'o, ke la hom'o'j trans'form'iĝ'u sam'paŝ'e kun la ekster'a evolu'o, el membr'o'j-aĉet'ant'o'j far'iĝ'u kooperativ'an'o'j en ver'o kaj spirit'o, kun'labor'ant'o'j por la komun'a bon'o kaj pli'perfekt'iĝ'o de la tut'a hom'ar'o.
Iu el la jun'a'j pretend'is, ke la jun'ul'ar'o de la nov'a temp'o tamen star'as pli alt'e ol tiu de la mal'nov'a.
La mal'jun'ul'o sku'is la kap'o'n.
—Antaŭ'e la jun'a'j uz'is si'a'n liber'a'n temp'o'n por inter'rilat'o kun sam'aĝ'ul'o'j kaj danc'is, drink'is, batal'is aŭ neni'o'n far'is.
Nun ili sid'as en kin'o'j kaj pasiv'e atend'as, ke stult'aĵ'o'j rid'ig'u ili'n aŭ star'as gap'ant'e apud sport'ej'o'j kaj ceter'e danc'as, drink'as aŭ neni'o'n far'as. Ĉio est'as kiel antaŭ'e. La spirit'a nivel'o ne est'as pli alt'a. Modern'a'j vest'o'j kaj divers'a'j modern'a'j ekster'aĵ'o'j ne signif'as pli'bon'ig'o'n de la spirit'o. Ebl'e la mal'nov'a'j star'is eĉ iom pli alt'e ol la nun'a'j: ili el'pens'is mem si'a'j'n plezur'o'j'n.
Johano pens'is pri la generaci'o sur'voj'e al la est'ont'o, kiu'n li pas'int'somer'e renkont'is sur la voj'o'j, kaj li dir'is kelk'a'j'n vort'o'j'n pri si'a impres'o de tiu renkont'o.
La mal'jun'ul'o de'nov'e sku'is la kap'o'n.
—Est'as modern'a ekster'aĵ'o. Tiu'j hom'o'j ŝat'as sun'o'n, aer'o'n, akv'o'n kaj liber'a'n mov'iĝ'o'n kaj ili est'as jun'a'j kaj san'a'j, far'as bon'a'n impres'o'n. Sed rilat'e al kompren'o por la ide'o'j la procent'o ne est'as pli grand'a inter ili ol ĉe ni.
La gvid'ant'o delikat'e re'ŝov'is la parol'ant'o'n al la gust'a kamp'o: —Est'as tre bel'e, kiam vi mal'jun'a'j kun'e kun la materi'a stat'o vol'as pli'bon'ig'i ankaŭ la spirit'a'n — kaj tio'n ja ankaŭ ni far'as, ĉu ni'a kurs'o ne serv'as ĝust'e tiu'n cel'o'n? — sed fakt'e tiu pur'e ideal'a rigard'manier'o, por tiel dir'i, neniel est'as esenc'a por ni'a mov'ad'o. La sol'a senc'o kaj cel'o de ni'a mov'ad'o, de ĝi'a simpl'a komenc'o en Rochdale ĝis la nun'a tut'mond'a mov'ad'o, est'as hav'ig'i al la hom'o'j kiel ebl'e plej bon'a'j'n var'o'j'n por kiel ebl'e plej mal'alt'a prez'o, kaj, ni pov'as nun'temp'e al'don'i, en manier'o, kiu kiel ebl'e plej bon'e kontent'ig'as la aĉet'ant'o'j'n. Ĉu ne est'as tiel?
La mal'jun'ul'o rid'et'is.
—Est'as ja tiel. Kiam ni est'is jun'a'j ni ne ĉiam klar'e disting'is inter real'o kaj ideal'o, sed nun'temp'e ne est'as danĝer'o por tia inter'miks'o. Vid'u, tia'j pens'o'j est'as nur kaŝ'vizit'o al la di'a'j de ni'a jun'aĝ'o. Ceter'e ni tut'e inter'konsent'as kun vi. Se la kor'o foj'e ĝem'as, tio est'as ni'a privat'a afer'o.
Sed tia'j flank'a'j diskut'o'j ne detru'is la bon'a'n agord'o'n en la grup'o. La vid'punkt'o'j de la mal'jun'a'j ne sen'spur'e preter'pas'is la jun'a'j'n, kaj la mal'jun'a'j fin'fin'e ne rest'is sen influ'o de la jun'a'j.
Johano kaj Ald'a sent'is si'n bon'e hejm'e en tiu rond'o, kaj eĉ la sek'a'j tem'o'j de jar'bilanc'o'j kaj la kap'turn'a'j cifer'o'j de la jar'bilanc'o de la Asoci'o far'iĝ'is viv'o'plen'a afer'o.
Ili de'nov'e vizit'is la hejm'o'n de Alekso. Sed ial la mal'nov'a sent'o de kun'est'o ne vol'is re'ven'i. Iel mank'is tem'o'j pri kiu'j babil'i, iel mank'is vort'o'j por i'o'n esprim'i. Pli mult'e ol Alekso parol'is li'a edz'in'o. Dank’al ŝi'a'j demand'o'j kaj rimark'ig'o'j la paŭz'o'j ne far'iĝ'is tro long'a'j aŭ tro ĝen'a'j. Sed kiam ŝi ir'is en la kuir'ej'o'n, ili oft'e rest'is silent'a'j.
—Est'as strang'e, dir'is Ald'a kaj rigard'is Alekson preskaŭ pardon'pet'e. Antaŭ'e ni est'is kvazaŭ kat'id'o'j ĉirkaŭ vi, sed nun mi trov'as neni'o'n por dir'i al vi. — Ne est'as neces'e parol'i, respond'is Alekso. Est'as temp'o por silent'i kaj temp'o por parol'i, dir'is jam la saĝ'a Predik'ant'o. Ĉu vi ne memor'as, kiel bon'e ni fart'is, kiam ni rest'is silent'a'j apud la lag'o? Ankaŭ tiam ni foj'e silent'is.
—Apud la lag'o kaj en la arb'ar'o la viv'o est'as simpl'a. Oni silent'as aŭ babil'as laŭ si'a em'o, kaj tamen reg'as la sam'a harmoni'o.
Alekso demand'is pri Ajn'a. Ili rakont'is, ke ili dum monat'o'j nur mal'oft'e kaj okaz'e vid'is ŝi'n. Ŝajn'e ŝi em'as rest'i sol'a, kaj ŝi dir'is, ke ŝi stud'as en la vesper'o'j.
Johano kaj Ald'a pas'ig'is kun'e la pli mult'a'j'n el la liber'a'j vesper'o'j, jen en esperant'a kun'ven'o, jen en la stud'grup'o, jen ir'is aŭskult'i preleg'o'n, jen sid'is hejm'e kaj aŭskult'is radi'o'n. De'nov'e ili promen'is. Ne mal'oft'e ili vizit'is Gustav'o'n kaj li ili'n. Li'a inteligent'o kaj li'a sen'bru'a energi'o vigl'ig'is ili'n, kaj li'a ven'o est'is kiel freŝ'a vent'o el la kamp'o'j, kie ter'o kaj sun'o kaj hom'a labor'o dum jar'mil'o'j don'is pan'o'n al la hom'o'j.
Ali'flank'e li'a re'ven'o est'is dezir'ind'a. Je si'a for'vetur'o Erik'o las'is al la patr'in'o iom da ŝpar'it'a mon'o, kaj per tio kiel al'don'o al la salajr'o de Johano la ekonomi'o ĝis nun funkci'is sen grinc'ad'o. Sed por est'ont'o oni bezon'os pli da en'spez'o por la hejm'o.
Ejnar salut'is, for'met'is valiz'o'n, ĉap'o'n kaj surtut'o'n kaj sid'ig'is si'n sur si'a'n kutim'a'n lok'o'n sur la sof'o, atend'ant'e ke la patr'in'o kiel antaŭ'e port'u al li manĝ'aĵ'o'n kaj kaf'o'n.
Sed li ne aspekt'is tut'e sam'e kiel antaŭ'e. En li'a korp'o rest'is iom de soldat'a ten'iĝ'o ankaŭ en la civil'a'j vest'o'j, kaj li aspekt'is pli vir'a kaj matur'a ol antaŭ'e. Li est'is ne'tuŝ'it'a de alkohol'o, kaj li ne don'is kiel antaŭ'e impres'o'n de jun'ul'aĉ'o.
Preskaŭ en silent'o li sat'manĝ'is, trink'is kaf'o'n kaj post'e en vid'ebl'e kontent'a stat'o brul'ig'is cigared'o'n.
—Vi ĝoj'as, ke vi de'nov'e est'as hejm'e? dir'is la patr'in'o.
—Cert'e, respond'is Ejnar .
—Kaj vol'us por neni'o re'tra'pas'i tiu'n temp'o'n?
—Tamen, se bezon'at'e. Ceter'e rest'as ja por mi du ripet'ekzerc'o'j, kvankam ili ne est'as long'a'j.
Tio'n li dir'is kun mien'o de modest'a sed dev'o'konsci'a soldat'o, kiu vid'as grav'a'n senc'o'n en si'a meti'o. La patr'in'o rigard'is li'n kun surpriz'o.
—Ĉu ankaŭ vi far'iĝ'is milit'ist'o?
—Ankaŭ mi? Aha, vi pens'as pri Erik'o. Mi rid'is pri li, kiam li ir'is paf'i en la dimanĉ'o'j, sed mal'prav'e mi rid'is.
Ankoraŭ pli surpriz'it'a aspekt'is la patr'in'o.
—Ĉu vi vol'as dir'i, ke Erik'o prudent'e ag'is?
—Prudent'e ne, ĉar li al'iĝ'is al mal'ĝust'a flank'o. Sed brav'e kaj kuraĝ'e li ag'is. Se li tra'viv'os, li ebl'e far'ig'os ankaŭ prudent'a.
—Do vi fakt'e est'as milit'ist'o! dir'is la patr'in'o, kaj ŝi ne prov'is kaŝ'i si'a'n mal'estim'o'n.
Ejnar ek'rid'is kaj rigard'is ŝi'n amuz'it'e kaj onkl'ec'e indulg'e.
—Vi ne kompren'as tio'n, pa'nj'o. Vi ankoraŭ kred'as, ke land'o'defend'o est'as diabl'aĵ'o. Sed la mond'o ne est'as tia, kia dezir'as ĝi'n la pac'ist'o'j. Ven'os tag'o, kiam ni dev'os defend'i ni'n kontraŭ jud'o'j kaj kapital'ist'o'j kaj imperi'ist'o'j kaj kre'i liber'o'n por la popol'o. Ni jun'a'j kompren'as tio'n. La spirit'o inter ni ne est'as la sam'a kiel inter la jun'ul'o'j antaŭ dek'kvin jar'o'j.
—Mal'mult'e lern'em'a vi antaŭ'e est'is, sed nun vi ŝajn'e trov'is tem'o'n, kiu vi'n kapt'is!
Li sku'is la ŝultr'o'j'n kaj rid'et'is pardon'e.
—Ne hav'as senc'o'n disput'i kun vi. Tamen mi ĝoj'as pro mi'a milit'ekzerc'a temp'o. Ĝi far'is vir'o'n el mi. Mi ne ŝat'us milit'i. Eĉ la ekzerc'o'j ne est'as nur'a plezur'o. Sed unu afer'o est'as, kio'n oni ŝat'as, ali'a, kio'n oni kiel vir'o dev'as. Ebl'e ven'os tag'o, kiam ĝoj'os eĉ vi, ke trov'iĝ'as jun'ul'o'j, kiu'j lern'is defend'i kaj vol'as defend'i la land'o'n.
La patr'in'o rezign'e silent'is. Ejnar turn'is si'n al Johano.
—Kaj jen vi. Kiel la viv'o trakt'as vi'n? Ĉu vi hav'as fianĉ'in'o'n?
Cert'e tiu'j vi'a'j knab'in'kamarad'o'j jam komenc'is el'burĝon'iĝ'i?
Johano moment'e lev'is la okul'o'j'n, rigard'is li'n indiferent'e, neni'o'n dir'is.
—Ĉu ankaŭ tia'j ŝerc'o'j aparten'as al la land'o defend'a spirit'o? inter'ŝov'is sarkasm'e la patr'in'o.
Sed Ejnar ne don'is atent'o'n al ŝi.
—Ĉar alt'a kaj fortik'a vi aspekt'as kiel mi. Jes, baldaŭ ankaŭ vi est'os soldat'o. Ebl'e tia viv'o ne plaĉ'os al vi, kiu kresk'is inter knab'in'o'j. Sed vol'e ne'vol'e vi ven'os al tiu punkt'o. Ceter'e tio est'os por vi nur util'a.
Ankaŭ nun Johano ne respond'is. La patr'in'o en mal'pacienc'a ton'o tranĉ'is li'a'n babil'o'n.
—Fin'u! Vi jam plen'e kontent'ig'is ni'n per vi'a nov'a spirit'o.
Kie vi vol'as dorm'i, bub'o? Ĉu en vi'a antaŭ'a lok'o tie ĉi aŭ en la ĉambr'o? Est'as ja lok'o tie, ĝis la milit'ist'o eventual'e re'ven'os.
Post moment'a pri'pens'o li respond'is: —Est'as pli konven'e kaj por vi kaj por mi, ke mi kuŝ'os en la ĉambr'o.
Li lev'iĝ'is, pren'is si'a'n valiz'o'n kaj ir'is en la ĉambr'o'n. Tuj kapt'is li'a'n atent'o'n la nov'a'j mebl'o'j, kaj li demand'is, kiu aĉet'is ili'n kaj kial, est'us ja ne'neces'a el'spez'o de mon'o.
—Mi ĝoj'as, ke vi far'iĝ'is tiel ekonomi'a, dir'is patr'in'o. Pri la nov'a'j mebl'o'j respond'as Johano.
—Vi jam komenc'as pens'i pri mebl'o'j? Kial la mal'nov'a'j ne taŭg'is? Ĉu vi'a salajr'o sufiĉ'as, por tia'j afer'o'j?
—Li mem far'is ili'n, dir'is la patr'in'o.
Ejnar gap'e rigard'is Johanon, post'e ekzamen'is la mebl'o'j'n kaj jen de'nov'e Johanon.
—Diabl'e! Ĉu tiel kapabl'a vi far'iĝ'is?
Li komenc'is detal'e ekzamen'i unu el la brak'seĝ'o'j kaj rigard'is eĉ sub la sid'tabul'o'n. Post'e li sid'ig'is si'n tut'e komfort'e en la seĝ'o'n.
—Bon'eg'e oni sid'as en ĝi! li dir'is kaj en preskaŭ du'on'kuŝ'a pozici'o de'nov'e brul'ig'is cigared'o'n.
Johano baldaŭ for'ir'is. Kiam li post kelk'a'j hor'o'j re'ven'is, Ejnar kuŝ'is sur la lit'o leg'ant'e naci'social'ist'a'n gazet'o'n kaj kun kelk'a'j numer'o'j de la sam'a gazet'o apud si.
La ĉambr'o est'is plen'a de cigared'a fum'o. Antaŭ'e Johano eĉ ne pens'is pri tio, ke fum'o pov'as ĝen'i. Alekso fum'is kaj la patr'o de Ald'a fum'is, kaj tio neniam ĝen'is li'n. Sed neniam li hav'is fum'o'n en tiu ĉi ĉambr'o, kiu est'is por li kaj Erik'o trankvil'a rifuĝ'ej'o post la tag'a labor'o. Post la for'ir'o de Erik'o li komenc'is rigard'i ĝi'n kvazaŭ si'a'n tut'e apart'a'n posed'aĵ'o'n.
Nun la pac'o de la ĉambr'o est'is detru'it'a. La fum'o est'is ne nur flar'ebl'a, sed turment'a por okul'o'j kaj gorĝ'o. Kaj en tiu fum'o li dev'as spir'i kaj dorm'i dum tut'a nokt'o.
Johano sid'ig'is si'n kaj komenc'is de'pren'i la ŝu'o'j'n. Ejnar por moment'o met'is la gazet'o'n flank'e'n, ĉirkaŭ'rigard'is en la ĉambr'o kaj dir'is: —Ebl'e ni pov'us mal'ferm'i la fenestr'o'n por kelk'a'j minut'o'j kaj en'las'i iom da freŝ'a aer'o?
Johano tuj lev'is si'n kaj mal'ferm'is la fenestr'o'n.
—Mi ĝoj'as, ke vi tamen est'as tiel civiliz'it'a! li dir'is.
—Ĉu tiel delikat'sent'a vi est'as? Vi ankoraŭ ne fum'as? Nu, ankaŭ tio pov'as est'i prudent'a. Ni pov'os jen kaj jen mal'ferm'i la fenestr'o'n, mi ne mal'ŝat'as freŝ'a'n aer'o'n. Ceter'e vi baldaŭ kutim'iĝ'os al la fum'o. Post kelk'a'j tag'o'j vi eĉ ne rimark'os ĝi'n.
Ili en'lit'iĝ'is kaj esting'is la lum'o'n. Johano ne sent'is dorm'em'o'n, sed li hav'is fantazi'a'n dezir'o'n for'kur'i el tiu ĉi ĉambr'o, kiu ne plu est'is hejm'o por li. Long'e li'a'j pens'o'j mov'iĝ'is, ĝis la lac'o fin'e efik'is.
En'dorm'iĝ'ant'e li de'nov'e plen'vek'iĝ'is pro alumet'a frot'bru'et'o kaj lum'eksplod'o. Preskaŭ tuj mal'lum'iĝ'is, de'nov'e, sed post kelk'a'j moment'o'j ating'is li'n ond'o de cigared'a fum'o.
La ge'patr'o'j rimark'is la ŝanĝ'o'n de ŝi'a'j kutim'o'j post la for'ir'o de Erik'o. Antaŭ'e ŝi est'is for el la hejm'o la pli mult'a'j'n vesper'o'j'n. Nun ŝi preskaŭ neniam el'ir'is. La patr'o demand'is ŝi'n kial — ne est'as bon'e tiel izol'i si'n. Ŝi respond'is, ke ŝi dev'as uz'i la mal'mult'a'n liber'a'n temp'o'n por si'a'j stud'o'j.
Pri la stud'o'j li sci'is, tamen ŝajn'e ne trov'is tiu'n kaŭz'o'n plen'valid'a. Li sci'is ankaŭ pri la leter'o'j de Erik'o. Kiam la ge'patr'o'j demand'is pri ŝi'a'j leter'o'j el Hispan'uj'o, ceter'e ne tre oft'a'j, ŝi rakont'is, ke ili est'as de Erik'o, kaj ŝi ankaŭ don'is ili'n al ili por leg'i. Neni'u el la leter'o'j perfid'is eĉ per plej et'a nuanc'o la rilat'o'n inter ili. Ili est'is ĉiu'j skrib'it'a'j al kun'labor'ant'in'o en la klub'o. Sed la patr'o ŝajn'e suspekt'is la ver'o'n.
—Vi almenaŭ dev'us part'o'pren'i la klub'kun'ven'o'j'n, li dir'is.
Erik'o ja pet'is vi'n far'i ĉio'n, por ke la klub'o bon'e funkci'u.
—Jes. Sed mi ne vol'as por ĉiam rest'i serv'ist'in'o. Mi'a'j stud'o'j est'as por mi pli grav'a'j ol la klub'labor'o.
—En tio vi prav'as. Nu, Erik'o est'as brav'a knab'o, tio'n mi dev'as konfes'i, kvankam mi ne mult'e ŝat'as li'n. Imag'u, ke li tiel for'ir'as, kvankam li hav'as tiel grand'a'n ŝanc'o'n est'i mort'paf'at'a aŭ dis'ŝir'at'a de grenad'o!
Strab'e-kaŝ'e li rigard'is ŝi'a'n vizaĝ'o'n, sed ne suk ĉes'is registr'i trem'et'o'n en ŝi'a mien'o.
Ankaŭ Jern ŝajn'is diven'i, sed li ne far'is grand'a'n afer'o'n el tio.
—Est'as tre bedaŭr'ind'e, ke vi far'iĝ'is tiel pasiv'a, li dir'is. Kaj vi'a temp'o'mank'o tut'e koincid'as kun la for'est'o de Erik'o — li kvazaŭ demand'e rigard'is ŝi'n — kaj tiel la klub'o sam'temp'e perd'as du el si'a'j plej bon'a'j fort'o'j.
Post moment'a silent'o li kun kompren'o'ŝajn'ig'a mien'o kap'klin'et'is al ŝi kaj al'don'is: —Mi kred'as, ke mi diven'is. Vi est'as pardon'ind'a, knab'in'o.
Tamen mi esper'as, ke vi de'nov'e labor'os. Prov'u foj'e don'i almenaŭ iom'et'e da temp'o al ni'a afer'o! Imag'u, kiom ofer'as Erik'o! Por est'i solidar'a'j kun li, ni dev'us labor'i cent'obl'e pli mult'e ol ni nun far'as.
Est'as bon'a lok'o por stud'o. Kaj ŝi ver'e stud'as sed pli mal'mult'e, ol ŝi ŝajn'ig'as.
Antaŭ unu jar'o la inĝenier'o preter'pas'e demand'is ŝi'n, ĉu ŝi ne ŝat'us por plezur'o iom praktik'i sur skrib'maŝin'o en la minut'o'j, kiam ŝi ne hav'as i'o'n por far'i. Ŝi konsent'is, kaj li montr'is al ŝi kiel uz'i la maŝin'o'n. Kiam li post kelk'a temp'o trov'is, ke ŝi progres'as, li al'ŝov'is al ŝi jen kaj jen paper'o'j'n por net'skrib'ad'o.
—Vi jam skrib'as sam'e bon'e kiel mi, li deklar'is iu'n tag'o'n.
Sed bon'a skrib'ist'in'o dev'as uz'i ĉiu'j'n fingr'o'j'n metod'e kaj rutin'e. Ĉu vi ne ŝat'us tra'pas'i kurs'o'n en maŝin'skrib'ad'o? Korespond'a kurs'o ne kost'as mult'e.
—Mi'a nun'a kapabl'o tut'e sufiĉ'as por mi, ŝi respond'is kun rid'et'o.
—Cert'e. Sed mi kred'as, ke iu'n tag'o'n vi ne plu vol'as rest'i serv'ist'in'o. Vi est'as bon'a serv'ist'in'o, sed vi hav'as mult'e da ali'a'j interes'o'j kaj kapabl'o'j. Iam vi pli ŝat'os ekzerc'i ili'n ol rest'i en kuir'ej'o kaj infan'ĉambr'o.
Si'n're'ten'e ŝi konsent'is, ke ebl'e jes.
—Mi ne sci'as, kiu'n voj'o'n vi elekt'os. Sed ne mal'util'as i'o'n lern'i, kiam oni hav'as temp'o'n kaj kapabl'o'n. Se vi lern'os perfekt'e trakt'i maŝin'o'n, tio pov'os est'i util'a por vi, ankaŭ kiam tem'as pri ali'a labor'o. Se vi ne viv'ten'os vi'n per ĝi, ĝi tamen est'os por vi valor'a aktiv'o, eĉ se vi edz'iĝ'os kaj ne labor'os profesi'e. Aŭ ĉu vi hav'as pli definitiv'a'n plan'o'n por vi'a est'ont'o kaj prefer'as ali'a'n fak'o'n?
Neniu'j'n plan'o'j'n ŝi hav'is. Kvankam ŝi ne hav'is special'a'n interes'o'n por maŝin'skrib'ad'o, ŝi far'is laŭ li'a propon'o. La patr'o est'is tre kontent'a pri ŝi'a nov'a liber'temp'a okup'o kaj trans'don'is al ŝi divers'a'j'n akt'o'j'n por net'skrib'o.
Kiam ŝi est'is fin'int'a tiu'n kurs'o'n, la inĝenier'o dir'is, ke perfekt'a skrib'ist'in'o dev'as reg'i ankaŭ stenografi'o'n. Se ŝi ne hav'os uz'o'n por ĝi en eventual'a meti'o, ĝi tamen est'os util'a ankaŭ en ĉiu'tag'a praktik'a viv'o, precip'e por societ'a hom'o kiel ŝi. Ĉiu'okaz'e ĝi est'os valor'a aktiv'o.
Kiam li en la fin'o de la somer'o propon'is kurs'o'n en komerc'a korespond'o, ŝi tamen kontraŭ'dir'is.
—Est'as sen'senc'e! Neniu'n em'o'n por kontor'a labor'o mi hav'as.
—Bon'e. Sed tio komplet'ig'e al vi'a nun'a kapabl'o est'us por vi tre valor'a aktiv'o, se vi eventual'e bezon'us viv'ten'i vi'n per ĝi.
Sci'o est'as mal'pez'a ŝarĝ'o.
Sen mult'a'j vort'o'j ŝi ced'is al li'a propon'o ankaŭ tiu'n foj'o'n.
Kiam Erik'o for'vetur'is, la unu'a'j stud'leter'o'j kuŝ'is sur ŝi'a tabl'o, ĵus komenc'it'a'j.
Sed en la sekv'ant'a'j vesper'o'j ven'is nek lac'o nek dorm'o. Por for'pel'i la prem'a'j'n sent'o'j'n ŝi ir'is al la tabl'o, kaj dum kelk'a'j minut'o'j ŝi'a'j rigard'o'j aŭtomat'e sekv'is la lini'o'j'n en la kajer'o.
Subit'e ŝi rimark'is, ke el la leg'it'a neni'o rest'as en ŝi'a memor'o.
Ŝi sid'ig'is si'n du'on'kuŝ'e sur si'a'n lit'o'n, kun la dors'o kontraŭ la mur'o.
Sen'mov'a, kvazaŭ en letargi'o ŝi rest'as tie. Ŝi'a'j okul'o'j rigid'e rigard'as antaŭ si, kaj ŝi ne konsci'as pri io vid'at'a. Ŝi nek pens'as, nek fantazi'as. Letargi'o reg'as ankaŭ en ŝi'a intern'o.
Jen ŝi vek'ig'as el tiu stat'o. Imag'o kaj pens'o'j komenc'as lac'e funkci'i, kaj larm'o'j glit'as el ŝi'a'j okul'o'j. Sed sam'e silent'a kaj sen'mov'a ŝi sid'as.
De'nov'e ven'is tiu letargi'a stat'o. Kiam ŝi re'e far'iĝ'is konsci'a pri io ĉirkaŭ ŝi, ŝi'a'j okul'o'j kapt'is sur la kontraŭ'a mur'o la bild'o'n de la bon'a paŝt'ist'o. Kiam ili for'las'is la mal'nov'a'n loĝ'ej'o'n, la patr'o vol'is brul'ig'i la bild'o'n.
—Tia mal'nov'temp'a naiv'aĵ'o efik'us kurioz'e sur la mur'o de modern'a ĉambr'o. Nu, nu, mi ne pens'as pri la religi'a senc'o — li inter'ŝov'is, kiam la edz'in'o protest'is — nur pri la manier'o, en kiu ĝi est'as pentr'it'a kaj re'produkt'it'a. Krom'e vitr'o'ŝirm'it'a bild'o est'as abomen'aĵ'o.
—Ankaŭ Branting est'as vitr'o'ŝirm'it'a, dir'is la edz'in'o, kun ek'rid'o.
—Nu jes, sed tio est'as fotograf'aĵ'o, est'as ali'a afer'o. Kiam ni nun hav'as nov'a'n dom'o'n, ni hav'ig'os ankaŭ kelk'a'j'n ver'a'j'n pentr'aĵ'o'j'n.
Sed Ajn'a sav'is la bon'a'n paŝt'ist'o'n al la nov'a hejm'o. Branting trov'is si'a'n honor'lok'o'n mal'supr'e en la salon'o, sed la paŝt'ist'o'n Ajn'a kun'pren'is al si'a ĉambr'o, kie ĝi est'is la sol'a ornam'aĵ'o krom mal'grand'a desegn'o, kiu'n Arn'e far'is. Ĝi iom frap'is la en'ven'ant'o'n. Tia'n bild'o'n li ne atend'us en tia ĉambr'o.
Sed rid'ind'a ĝi ne aspekt'is.
Ajn'a du'on'konsci'e rigard'is la bild'o'n. Ankaŭ nun ŝi nek pens'as nek fantazi'as, sol'e vid'ad'as. Sed iel tiu vid'ad'o efik'as al ŝi agrabl'e, trankvil'ig'e, don'ant'e nov'a'n fort'o'n al ŝi'a el'ĉerp'it'a anim'o.
Tiel ŝi sid'as jen tut'e letargi'a, jen plor'ant'a, jen rigid'e rigard'ant'a la bon'a'n paŝt'ist'o'n, hor'o'n post hor'o ĝis nokt'o'mez'o.
Tiel ŝi sid'is ĉiu'vesper'e, ĝis ŝi vizit'is Johanon. Sed kun Johano ŝi ne pov'is parol'i, kiel ŝi vol'is, kaj la vund'o ne trov'is la sopir'at'a'n balzam'o'n.
Sed iu'n vesper'o'n ŝi kun surpriz'o trov'is, ke ŝi iel kutim'iĝ'is al tio, ke Erik'o est'as for, sam'e kiel ŝi iam kutim'iĝ'is al tio, ke av'in'o est'as for. Ŝi ne sent'as plu la fakt'o'n tiel frakas'a, tiel ĉio'n'detru'a kiel unu'e. Ŝi sent'as kvazaŭ en ŝi'a intern'o est'us mal'plen'a lok'o post for'pren'o de grav'a organ'o, kaj kvazaŭ ŝi kun mir'o trov'us, ke ŝi pov'as viv'i ankaŭ post tiu operaci'o, sed tiu el'trov'o ne goj'ig'as ŝi'n.
En tiu vesper'o ŝi pren'is la lu'it'a'n skrib'maŝin'o'n el ĝi'a kest'o, kaj ŝi'a'j fingr'o'j en furioz'o lud'is sur la klav'o'j, dum la tip'o'j frap'ad'is kontraŭ la cilindr'o'n kiel hajl'o'grajn'o'j kontraŭ lad'a'n tegment'o'n.
La mekanik'a labor'o don'is al ŝi forges'o'n por iom da temp'o, kaj post tio ŝi sent'is si'n pli fort'a kaj viv'o'plen'a kvazaŭ post bon'fart'ig'a ripoz'o.
Ŝi komenc'is de'nov'e labor'i. Plej mult'e ŝi maŝin'skrib'is kaj stenografi'is — por konserv'i la akir'it'a'n lert'o'n, ŝi dir'is al la patr'o, kiam li okaz'e vid'is ŝi'a'n furioz'a'n trakt'ad'o'n de la maŝin'o. Sed ŝi serioz'e atak'is ankaŭ la komerc'a'n korespond'ad'o'n.
Kiam tiu fin'iĝ'is, ŝi el propr'a iniciat'o mend'is kurs'o'n pri la german'a lingv'o.
Tiel ŝi sufer'is, sopir'is kaj labor'is. En la unu'a temp'o ŝi'a ĉiam'a pens'o est'is: ebl'e li fal'os, ebl'e li fal'os! Tiu pens'o re'ven'ad'is, ĝis ŝi vol'e ne'vol'e vid'is imag'e antaŭ si en ĉiu vesper'o li'a'n korp'o'n mort'int'a, tra'bor'it'a de kugl'o'j aŭ ŝir'it'a de grenad'a'j split'o'j. Kaj fin'e ŝi kred'is, ke ŝi komenc'as kutim'ig'i eĉ al tiu eventual'a okaz'o.
Kiam li du, tri foj'o'j'n est'is menci'int'a per kelk'a'j konstat'a'j vort'o'j part'o'pren'o'n en batal'o'j, ŝi ek'hav'is nov'a'n vizi'o'n. Ŝi imag'e vid'as li'n mort'paf'i hom'o'j'n, kies vizaĝ'o'j terur'e aspekt'as en mal'am'o kaj mort'angor'o. La vizaĝ'o de Erik'o sam'temp'e far'iĝ'as ne'hom'ec'e krud'a kaj plen'a de mort'iĝ'em'o, iel eĉ pli terur'a ol tiu de li'a viktim'o. Sam'temp'e vek'ig'as en ŝi'a memor'o iu leg'it'a esprim'o pri sang'o sur la man'o'j, kaj subit'e ŝi ne pov'as imag'i li'n sen vid'i li'a'j'n man'o'j'n plen'a'j de sang'o. Terur'it'e ŝi prov'as de'nov'e kaj de'nov'e imag'i li'a'j'n man'o'j'n, kiel ŝi antaŭ'e vid'is ili'n, sed ŝi ne sukces'as. Ili rest'as tut'e ŝmir'it'a'j de la sang'o de li'a'j viktim'o'j, kaj li'a vizaĝ'o rest'as vizaĝ'o de murd'ant'a hom'o.
Okaz'as ŝanĝ'iĝ'o en ŝi'a intern'o. Ŝi ne pens'as plu pri Erik'o kiel si'a hero'o kaj am'at'o. Ŝi vid'as antaŭ si vizaĝ'o'n de murd'ant'o kaj man'o'j'n makul'it'a'j'n de sang'o, kaj tio est'as por ŝi turment'e abomen'a. Tamen ŝi ne abomen'as la person'o'n, al kiu ili aparten'as. Kor'prem'a'n dolor'o'n kaj kompat'o'n ŝi sent'as por tiu hom'simil'a sed monstr'a est'aĵ'o, kiu'n ŝi imag'as, kaj en kiu ŝi ne plu re'kon'as la trajt'o'n de si'a hero'o, kiu tiel ard'e batal'is por feliĉ'o al la hom'o'j. Nur tia ŝi pov'as imag'i li'n. Ŝi ne sukces'as eĉ por moment'o ŝanĝ'i la bild'o'n.
Ŝi kuŝ'as. La korp'o est'as sku'at'a de plor'o kaj kun'tir'iĝ'as kvazaŭ pro tranĉ'a dolor'o, ard'a'j larm'o'j lav'as ŝi'a'j'n vang'o'j'n. — ”Ho Erik'o, Erik'o”, ŝi flustr'as en si'a delir'o'simil'a stat'o, ”kiel vi pov'is far'iĝ'i tia, kio far'is vi'n tia? Di'o, Di'o! Se mi nur pov'us help'i vi'n, se mi pov'us for'lav'i la sang'o'n de vi'a'j man'o'j kaj for'kares'i la mask'o'n de murd'ant'o el vi'a vizaĝ'o! Mi ne pretend'us vi'n por mi, mi ne pretend'us vi'n mi'a hero'o. Se vi nur far'iĝ'us de'nov'e hom'o, kiom ajn sen'signif'a, sed kun vizaĝ'o sen stamp'o de mort'ig'o kaj kun pur'a'j man'o'j!”
Tiom ŝi konsci'is en si'a vesper'a mond'o de imag'o'j, ke ŝi kompren'is, ke ŝi'a dezir'o est'as van'a. Neniel ŝi'a'j dezir'o'j kaj preĝ'o'j ŝanĝ'os li'a'j'n jam far'it'a'j'n ag'o'j'n.
Sed ebl'e li tamen ankoraŭ ne mort'ig'is, ŝi subit'e pens'is. Kaj en la sekv'ant'a moment'o kapt'is ŝi'n pens'o, kiu est'is tia, ke ŝi sent'is terur'o'n pro si mem, sed tamen ŝi aprob'is ĝi'n. — ”Ho, Erik'o, se vi mem fal'us, sed fal'us sen'kulp'a, mi tamen pov'us el'ten'i, ke mi perd'us vi'n. Tiam vi rest'us por mi tio, kio vi antaŭ'e est'is, kaj en mi'a memor'o vi rest'us hom'o, hom'o.”
Kaj jen ali'a pens'o: ”Kial mi ne mal'help'is li'a'n for'ir'o'n, kial ne dir'is, ke mi ne pov'as aprob'i ĝi'n, ke milit'o est'as murd'o. Mi ne klar'e vid'is, ne klar'e kompren'is — tamen est'as kulp'a ankaŭ mi. Tiam mi ebl'e est'us pov'int'a sav'i li'a'n anim'o'n.”
Ŝajn'is al ŝi, ke ŝi ne plu am'as Erik'o'n kiel antaŭ'e, ke ŝi ne pov'as plu rigard'i li'n kiel am'at'o'n. Reg'as ŝi'n sol'e tiu'j pens'o'j kaj sent'o'j, ke li est'as hom'o, kiu perd'is si'a'n hom'ec'o'n, kaj tio est'as por ŝi eĉ pli turment'a ol ŝi'a antaŭ'a tim'o kaj sopir'o.
En iu vesper'o, kiam ŝi sid'is sur si'a lit'o en tia anim'stat'o kaj rigid'e rigard'is la bon'a'n paŝt'ist'o'n, est'iĝ'is en ŝi iu nov'a sent'o, kiu vibr'ig'is anim'o'n kaj korp'o'n kaj fin'e tut'e plen'ig'is ŝi'n. Ŝi lev'is si'n, far'is du paŝ'o'j'n al la kontraŭ'a mur'o kaj etend'is si'a'j'n brak'o'j'n al la bon'a paŝt'ist'o. Tiel ŝi star'is sen'spir'e dum kelk'a'j moment'o'j. Kaj jen ŝi mal'rapid'e genu'fal'as sub la bild'o de la bon'a paŝt'ist'o kaj inter'plekt'as si'a'j'n fingr'o'j'n, dum ŝi'a'j lip'o'j ard'e flustr'as vort'o'j'n, kiu'j ne hav'as mult'e da inter'lig'o, kaj kiu'j logik'e hav'as tre mal'mult'e da senc'o, sed kiu'j don'as al ŝi fort'a'n sent'o'n de liber'iĝ'o kaj trankvil'o. Ŝi plor'as, kaj la larm'o'j est'as amar'a'j, sed ili kvazaŭ pur'ig'as ŝi'n de ĉio mal'bon'a kaj mal'bel'a kaj for'ig'as el ŝi'a anim'o ankaŭ la potenc'o'n de la terur'a'j imag'o'j, kiu'j antaŭ'e reg'is ŝi'n.
Tiam ili jen vizit'is Gustav'o'n, jen ski'is, jen ekskurs'is pied'e, jen pas'ig'is la temp'o'n en ali'a manier'o laŭ si'a propr'a plaĉ'o. Ili las'is mal'antaŭ si la ĉiu'tag'a'n viv'o'n kun labor'o kaj viv'ad'o laŭ horloĝ'o, kun stud'o'j, dev'o'j kaj asoci'o'j. Por kelk'a'j hor'o'j ili viv'is liber'a'j de tiu'j lig'o'j, kiu'j pli kaj pli katen'is ili'n al la mond'o de la plen'kresk'ul'o'j.
Est'is sabat'a post'tag'mez'o en la trans'ir'o de vintr'o al fru'printemp'o. Kun kelk'a'j buter'pan'o'j kaj varm'botel'o'j kun kaf'o en si'a'j dors'o'sak'o'j ili for'las'is Torent'o'n por marŝ'i kaj vizit'i kelk'a'j'n punkt'o'j'n en la ĉirkaŭ'aĵ'o'j.
Ili ne plu vag'is kapric'e kaj bon'ŝanc'e kiel antaŭ jar'o'j. La kart'foli'o'n de la region'o ili detal'e kon'is en kadr'o de kelk'a'j dek'o'j da kilo'metr'o'j. Al ĝi ili al'don'is la pli detal'a'n kaj pli grand'skal'a'n geologi'a'n kart'o'n kun aparten'a pri'skrib'o. Tio don'is al ili cent'o'n da nov'a'j ekskurs'o'cel'o'j, kie ili antaŭ'e neni'o'n interes'a'n vid'is.
Oni pov'is jam bon'e ir'i en la arb'ar'o. Mal'mult'e da neĝ'o est'is en tiu vintr'o, kaj nun ĝi jam preskaŭ mal'aper'is. Nur en tut'e ombr'a'j lok'o'j en la arb'ar'o rest'is ankoraŭ mal'oft'a'j pec'et'o'j.
En la vesper'o ili trov'iĝ'is en sabl'a teren'o, kiu'n iam form'is glaci'temp'a river'o. La sabl'o ne est'is mult'e vid'ebl'a, ĉar preskaŭ ĉie kovr'is ĝi'n dens'a tapiŝ'o de vakcini'o'j kaj ali'a'j kresk'aĵ'o'j. Bel'a arb'ar'o el alt'a'j pin'o'j kaj pice'o'j okup'is la pli grand'a'n part'o'n de la lok'o, jen kaj jen kun iom da liber'a spac'o.
Est'is agrabl'e promen'i tie kaj re'trov'i ĉiu'j'n detal'o'j'n de la kart'o. Kontraŭ'e al ordinar'a arb'ar'a teren'o tut'e mank'is tie ĉi ŝton'o'j kaj rok'o'j, kaj la alt'aĵ'et'o'j kaj plat'ej'o'j est'is invit'a teren'o.
Tra'vag'int'e la lok'o'n ili paŭz'is sur la okcident'a dekliv'o de tia alt'aĵ'et'o. Ili romp'is iom da pice'a'j branĉ'o'j por pov'i sid'i sur la ankoraŭ mal'varm'a, iom mal'sek'a ter'o kaj mal'ferm'is si'a'j'n dors'o'sak'o'j'n.
Est'is unu el tiu'j fru'printemp'a'j vesper'o'j, kiam la sub'ir'ant'a sun'o pentr'as la pin'o'j'n per ia purpur'a lum'o, kiu vek'as sent'o'n de kor'ŝir'a sopir'o. Ne est'as la mild'a melankoli'o, kiu'n vek'as la klar'a, kvazaŭ velk'int'a sun'bril'o en silent'a oktobr'a vesper'o, kiam la last'a viv'o de la somer'o por moment'o'j ek'bel'as kiel infan'a rigard'bril'et'o en mal'jun'a'j okul'o'j. Ne est'as tiu alt'flug'ant'a sopir'o, kiu'n vek'as la plen'somer'a vesper'o, kiam la ĉiel'o est'as kvazaŭ alt'a templ'o kaj la sen'spir'a silent'o est'as majest'a, dum la ard'a glob'o glit'as mal'supr'e'n mal'antaŭ la rand'o'n de la arb'ar'o.
Tut'e ali'a'n sent'o'n vek'as tiu purpur'a vesper'lum'o sur la pin'o'j, kiu est'as la plej sopir'o'plen'a lum'lud'o, kiu ekzist'as en la nord'o. Est'as kvazaŭ ĝi esprim'us la tut'a'n sopir'o'n de la dorm'ant'a-vek'iĝ'ant'a viv'o, de la ankoraŭ vintr'o'lig'it'a natur'o. Ankoraŭ kuŝ'as ĉiu'j printemp'a'j flor'o'j kiel embri'o'j sub la frost'a ter'o, ankoraŭ la foli'o'j de la arb'o'j kuŝ'as sam'e embri'e en si'a'j kaŝ'ej'o'j de la burĝon'o'j. Katen'it'a est'as la viv'o, kiu en milion'o'j da ne'vid'ebl'a'j sem'o'j kaj en milion'o'j da kaŝ'it'a'j insekt'o'j atend'as sun'o'n kaj varm'o'n.
Tiu tut'a sopir'o de la katen'it'a viv'o est'as pentr'at'a de la vesper'a sun'o, kaj rigard'ant'e ĝi'n oni sent'as tiu'n kor'ŝir'a'n sopir'o'n, kiu'n sent'as grand'a kre'ant'o, kiam li en si'a intern'o percept'as la form'iĝ'o'n de grand'a ide'o, kiu atend'as burĝon'iĝ'o'n kaj flor'ad'o'n.
Ili sid'is tie kaj manĝ'is si'a'j'n buter'pan'o'j'n, trink'is si'a'n kaf'o'n, rigard'is la kart'o'j'n kaj iom'et'e babil'is. Ne est'is varm'e, sed la varm'o de la sun'o est'is almenaŭ sent'ebl'a, kiam ĝi tuŝ'is la vizaĝ'o'n. Manĝ'int'e ili rest'is ankoraŭ iom sid'ant'a'j por ĝu'i la sun'o'n, sed jam ĝi'a fort'o mal'fort'ig'is kaj la kolor'o'j ŝanĝ'iĝ'is. Unu'e ĝi far'iĝ'is ruĝ'et'a, post'e ven'is iom post iom tiu viol'a nuanc'o.
Ili rigard'is la lum'lud'o'n sur brun'a'j trunk'o'j kaj verd'a'j kron'o'j, sur verd'a'j vakcini'o'j, griz'a'j branĉ'o'j kaj brun'a'j arb'o'pingl'o'j sur la ter'o. Ili silent'is, kiel silent'is la arb'ar'o, kie ankoraŭ vibr'is neni'u turd'a tril'o, kaj tiel kapt'is ili'n tiu sopir'o'vibr'a lum'o, ke ili por moment'o tut'e forges'is unu la ali'a'n.
Pli kaj pli intens'iĝ'is la purpur'a ard'o, ĝis ĝi vek'is preskaŭ ŝir'a'n dolor'o'n. Johano turn'is si'n al Ald'a, kvazaŭ du'on'konsci'e, ili'a'j okul'o'j renkont'iĝ'is, kaj ĉe ambaŭ ili est'is plen'a'j de la sam'a sent'o'vibr'o. Moment'e surpriz'it'a'j ili rest'is sam'e silent'a'j kaj sen'mov'a'j. Kun rigard'o en rigard'o'n ili en si'n'forges'o kvazaŭ en'ir'is unu en la anim'o'n de la ali'a.
La moment'o'j pas'is. Ili far'iĝ'as konsci'a'j pri si mem kaj unu pri la ali'a. Ili'a'j man'o'j renkont'iĝ'is kvazaŭ en sankt'a kun'iĝ'o, sed la korp'o'j rest'is sen'mov'a'j, kaj la okul'o'j rest'is katen'it'a'j. Ili vid'is kaj sent'is unu en la ali'a respond'o'n al la propr'a viv'o, trem'a sopir'o, ili sent'is si'n kiel unu. Ili vid'is la vizaĝ'o'n unu de la ali'a, kiel ili neniam antaŭ'e vid'is ĝi'n. Ili vid'is la bel'o'n de vizaĝ'o kaj korp'o, tra kiu'j tra'bril'is la lum'o de anim'o sopir'ant'a al la perfekt'a viv'o. Sed neni'o est'is dir'ebl'a per vort'o'j, neni'o kapt'ebl'a kiel klar'a'j kompren'aĵ'o'j. Kiel la kor'ŝir'a sopir'o de la dorm'ant'a-vek'iĝ'ant'a natur'o est'is esprim'at'a de la vesper'a purpur'a ard'o, tiel tiu renkont'o de ili'a'j anim'o'j sen'vort'e esprim'is la sopir'o'n de la spirit'o en ili. Kaj tamen ĉio est'is klar'a, mem'kompren'ebl'a.
Konsci'e ili rigard'as unu la ali'a'n. Sen vort'o'j, gest'o'j aŭ mim'ik'o ili pli klar'e ol per iu'j vort'o'j percept'as, kio'n pens'as kaj sent'as la ali'a.
Ili pens'as pri moment'o'j, kiam ili'a'j rigard'o'j renkont'iĝ'is kiel nun, kaj tamen ne en la sam'a manier'o. Ili ŝat'is unu la ali'a'n kiel knab'o kaj knab'in'o, sed tiu sent'o kun'fand'iĝ'is kun tiu de amik'ec'o sen'de'pend'a de seks'o, kaj tiel fort'a est'is tiu amik'ec'o, ke la ali'a sent'o est'is kaŝ'it'a de ĝi.
Re'ven'is en ili'a memor'o tiu mal'fru'somer'a vesper'o, kiam ili rikolt'is rib'o'j'n en la ĝarden'o de Ald'a kaj unu'e ek'sent'is tiu'n sekret'a'n inter'lig'o'n. Ili memor'is iam'a'n promen'o'n sur la krust'o'neĝ'o en printemp'a fru'maten'o, kun la ali'a'j rond'an'o'j, kiam ili'a'j rigard'o'j tiel renkont'iĝ'is kaj ili iel kompren'is kaj iel ne kompren'is unu la ali'a'n. Ili memor'is tiu'n moment'o'n, kiam ili kun'e kun la ali'a'j tra'vag'is la dezert'a'n, silent'a'n uzin'o'n, kaj kiam ili'a'j rigard'o'j por la unu'a foj'o tiel renkont'iĝ'is kaj ili ne'klar'e sent'is, ke ili'n inter'lig'as io komun'a, io sent'at'a sed ne dir'ebl'a.
Kaj jen ili nun sid'as tie ĉi, kaj la nun'a'j moment'o'j klar'ig'as ĉio'n, kio'n ili antaŭ'e ne klar'e kompren'is. Tio pas'int'a est'is sub'konsci'a rev'ad'o pli bel'a mond'o, ne vid'it'a. La nun'o est'as la moment'o de en'ir'o en tiu'n mond'o'n. Ili sent'as si'n kiel viv'o'kamarad'o'j kaj kun'labor'ant'o'j kiel pov'as est'i nur vir'o kaj vir'in'o, komplet'ig'ant'e unu la ali'a'n.
—Ald'a, dir'as Johano, ĉu ni ne kon'is unu la ali'a'n iam en la komenc'o de la mond'o kaj tiam inter'konsent'is kun'e konstru'i la viv'o'n?
Ŝi kap'klin'et'is.
—Kaj dum milion'o'j kaj milion'o'j da jar'o'j ni tra'pas'is voj'o'n tre long'a'n kaj forges'is unu la ali'a'n ĝis la nun'a moment'o kaj forges'is ankaŭ ni'a'n inter'konsent'o'n.
—Ebl'e tamen renkont'iĝ'is kaj re'kon'is unu la ali'a'n, en ali'a'j viv'a'j kaj ali'a'j form'o'j, ebl'e tamen kun'e konstru'is la viv'o'n, kvankam ni ne klar'e memor'as plu, ŝi flustr'is rev'e.
—Pov'as est'i. Kaj nun ni trov'iĝ'as tie ĉi, kaj almenaŭ nun ni tut'e klar'e memor'as ni'a'n inter'konsent'o'n.
—Kaj tiel grand'a est'as la viv'o, tiel sen'fin'e grand'a, kaj tiel sen'fin'e grand'a est'as ni'a task'o konstru'i la viv'o'n.
Ŝi ne hav'is mult'e da entuziasm'o por si'a'j stud'o'j, sed ŝi kutim'iĝ'is al ili kiel ali'a'j hom'o'j al divers'a'j manier'o'j por temp'o'pas'ig'o, kaj ŝi fart'is pli bon'e, kiam ŝi sent'is si'n okup'it'a.
La inĝenier'o jen kaj jen demand'is pri ŝi'a'j progres'o'j, foj'e help'is ŝi'n per klar'ig'o'j, don'is al ŝi labor'o'n por ekzerc'o.
Temp'o'pas'ig'o est'is por ŝi la stud'o'j, sed subit'e ili far'iĝ'is serioz'a okup'o.
La patr'o dum kelk'a temp'o ne fart'is bon'e. La stomak'o ne est'as en ord'o, li dir'is. Fin'e li konsult'is kurac'ist'o'n. Tiu konstat'is kancer'o'n. Li tra'pas'is operaci'o'n, sed la rezult'o ne est'is esper'ig'a.
Kiam la patr'in'o ven'is hejm'e'n el la mal'san'ul'ej'o kun tiu inform'o de la kurac'ist'o, ŝi ŝajn'is tut'e frakas'it'a, part'e mal'trankvil'a pro la viv'o de ŝi'a edz'o, part'e, kaj ŝajn'e pli mult'e, tim'ant'a pro la ekonomi'a stat'o de la famili'o, se mort'os la edz'o.
Ajn'a prov'is konsol'i ŝi'n rilat'e al ekonomi'o.
—Mi pov'as zorg'i por mi kaj iom help'i vi'n. Greta pov'os preskaŭ viv'ten'i si'n, se ŝi bon'e klopod'os kaj ne tro mult'e postul'os por si. Post kelk'a'j jar'o'j komenc'os ankaŭ la knab'o.
Cert'e est'is pli mal'facil'e por vi, kiam vi kaj av'in'o est'is sol'a'j kun mi kaj Greta.
La patr'in'o konsent'is, ke jes. Sed nun ili hav'as la dom'o'n, kaj ĝi'n ŝi ne vol'as for'las'i. Rest'as ankoraŭ ŝuld'o por ĝi. La viv'asekur'o de la edz'o, se li mort'os, kovr'os preskaŭ la rest'o'n de la ŝuld'o. Sed tamen, tamen. Kaj ebl'e li long'e rest'os mal'san'a, ankaŭ tio prem'os la ekonomi'o'n.
Kiam Ajn'a de'nov'e sid'is en si'a ĉambr'o, ven'is grand'a trankvil'o en ŝi'a'n anim'o'n. La pens'o'j far'iĝ'is klar'a'j, kaj ŝi sent'is, kio'n ŝi vol'e ne'vol'e dev'as far'i. Tio puŝ'is flank'e'n ŝi'a'j'n antaŭ'a'j'n ĉagren'o'j'n kaj don'is al ŝi sent'o'n de liber'iĝ'o.
La sekv'ant'a'n tag'o'n ŝi parol'is kun la inĝenier'o. Iel ŝi dev'as help'i la si'a'j'n. Ĉu li pov'as don'i al ŝi konsil'o'n.
Li dir'is, ke li pov'as hav'ig'i por ŝi ofic'o'n en la kontor'o. Li jam antaŭ'e pens'is pri tio kaj sugest'is tio'n al la ĉef'o. La salajr'o ne est'os alt'a, almenaŭ ne en la komenc'o. Iom ŝi tamen pov'os kontribu'i al la hejm'o. Iom da ekstr'a en'spez'o ŝi pov'os ricev'i per hejm'a skrib'labor'o.
—Vi ĉiam dir'is, ke vi ne ŝat'us tia'n labor'o'n, sed vi ja pov'as prov'i. Ebl'e vi el'ten'os ĝi'n por kelk'a temp'o.
—Mi kred'as, ke mi ne ŝat'os, sed mi far'os mi'a'n plej bon'a'n por merit'i mi'a'n salajr'o'n.
—Bon'e. Kaj vi'a frat'in'o pov'os anstataŭ'i vi'n ĉe ni. Ŝi ricev'os la sam'a'n salajr'o'n kiel vi, kiu est'as tro mal'alt'a por vi, sed cert'e sufiĉ'os por ŝi.
—Vi est'as tre afabl'a, sed mi tim'as, ke mi'a frat'in'o ne est'as tre taŭg'a knab'in'o, dir'is Ajn'a.
—Pov'as est'i, mult'a'j ne est'as. Sed la pli mult'a'j pov'as lern'i.
Ni prov'u!
Unu semajn'o'n post'e ŝi komenc'is en la kontor'o. Tim'o pro nov'a medi'o kaj ne'spert'it'a labor'o mal'trankvil'ig'is ŝi'n en la tag'o'j antaŭ la komenc'o. Sed ŝi ricev'is en la unu'a'j tag'o'j mult'e pli facil'a'j'n labor'o'j'n ol ŝi atend'is, kaj sen grand'a pen'o ŝi sukces'is bon'e plen'um'i ili'n. Ŝi'a ĉef'o ŝajn'is kontent'a pri ŝi, ŝi ricev'is pli mal'facil'a'j'n task'o'j'n, ŝi'a mem'fid'o kresk'is, kaj kun surpriz'o ŝi trov'is, ke la nov'a labor'o interes'as ŝi'n, kaj ke la hor'o'j tre rapid'e for'pas'as.
Ankaŭ ŝi'a tim'o pro la nov'a'j hom'o'j mal'aper'is. Pro okaz'a'j rigard'o'j ŝi supoz'is, ke sinjor'o'j kaj fraŭl'in'o'j trov'as ŝi'n iom kurioz'a, ĉar al ŝi mank'as la atribut'o'j de modern'temp'a'j knab'in'o'j. Kelk'a'j kon'is ŝi'n laŭ aspekt'o kaj sci'is, ke ŝi iam aparten'is al tiu grup'o de strang'a'j infan'o'j, pri kiu la hom'o'j parol'is antaŭ kelk'a'j jar'o'j. Sed ĉiu'j est'is ĝentil'a'j al ŝi, kaj ceter'e ili ne hav'is temp'o'n okup'i si'n unu pri ali'a. Ŝi far'is la si'a'n, kaj ŝi'a preskaŭ sol'a kontakt'o kun ili est'is tiu, kiu'n don'is la labor'o.
La nov'a labor'o est'is agrabl'a por ŝi ankaŭ pro ali'a kaŭz'o.
Antaŭ'e ŝi el'lit'iĝ'is je la ses'a maten'e kaj far'iĝ'is liber'a nur mal'fru'e vesper'e. La labor'o ne est'is tre lac'ig'a, kaj jen kaj jen la ge'mastr'o'j don'is al ŝi iom da liber'a temp'o, sed ŝi tamen sent'is si'n tro lig'it'a. Sed nun ŝi komenc'is nur je la naŭ'a maten'e kaj fin'is relativ'e fru'e en la vesper'o'j kaj en sabat'o'j eĉ je la unu'a.
Pro mal'nov'a kutim'o ŝi en la unu'a temp'o vek'iĝ'is sam'e fru'e kiel antaŭ'e. La unu'a'j sun'radi'o'j pentr'is la kontraŭ'fenestr'a'n mur'o'n per varm'a, flav'a kolor'o, kaj la ĉambr'o ŝajn'is pli pac'o'plen'a kaj freŝ'e hel'a ol dum ali'a'j temp'o'j de la tag'o.
Ŝi rigard'as la horloĝ'o'n. Kiam ŝi trov'as, ke ŝi pov'as dorm'i ankoraŭ du hor'o'j'n, se ŝi vol'as, ŝi sent'as si'n tiel kontent'a, ke ŝi perd'as si'a'n tut'a'n dorm'em'o'n. Ŝi plen'iĝ'as de trankvil'a ĝoj'o: pro liber'o kaj laŭ'plaĉ'a ripoz'o, pro la printemp'a lum'o kaj la pep'ad'o de la paru'o'j ekster la fenestr'o, pro la tag'a labor'o, kiu atend'as ŝi'n, pro cert'a sent'o de mem'fid'o kaj mem'star'o, kiu komenc'as nask'iĝ'i en ŝi.
Du'on'rev'e ŝi sekv'as la glit'ad'o'n de la sun'stri'o sur la mur'o.
Subit'e romp'as la silent'o'n la obtuz'a bru'o de la maten'a trajn'o, kaj la tut'a dom'o ek'vibr'as, kiam ĝi preter'pas'as. Tio efik'as al ŝi kiel vek'o'puŝ'o. Ŝi salt'as el la lit'o, rapid'e lav'as kaj vest'as si'n kaj post'e atak'as si'a'j'n stud'leter'o'j'n.
Mez'e en si'a maten'a ĝoj'o ŝi foj'e subit'e pens'as: ”Baldaŭ aper'os la unu'a'j sun'radi'o'j ankaŭ sur la milit'kamp'o'j en Hispan'uj'o.” Por moment'o ŝi vid'as antaŭ si la vizaĝ'o'n de Erik'o, sed ĝi baldaŭ mal'aper'as. Erik'o kaj ŝi'a rilat'o al li iel for'glit'is el la real'o kaj far'iĝ'is kvazaŭ rev'aĵ'o.
Proksim'um'e sam'e pas'as la vesper'o'j. Sed nun ŝi ankaŭ far'as promen'o'j'n. Por tio ŝi antaŭ'e hav'is nek temp'o'n nek em'o'n. Sol'a ŝi ir'as, kaj ŝi sent'as si'n feliĉ'a en si'a sol'ec'o. Ŝi sent'as, ke en ŝi est'as nask'iĝ'ant'a konsci'o pri la viv'o kaj norm'o por ŝi'a propr'a viv'o. Promen'ant'e ŝi medit'ad'as, kaj la sol'ec'o kaj la silent'o est'as kvazaŭ templ'o por ŝi.
Sol'a ŝi est'as ankaŭ hejm'e. Mal'mult'e da vort'o'j est'as ŝanĝ'at'a'j inter ŝi kaj la ali'a'j, kaj mal'mult'e ili okup'as si'n unu pri la ali'a.
Antaŭ'e la patr'in'o ne mal'oft'e trakt'is ŝi'n per admon'o'j kiel mal'grand'a'n eduk'at'a'n knab'in'o'n. Nun tio ŝanĝ'iĝ'is. Patr'in'o trakt'as ŝi'n respekt'e kvazaŭ Ajn'a est'us eĉ super'a al ŝi, kaj jen kaj jen ŝi rekt'e aŭ kaŝ'demand'e pet'as ŝi'n pri konsil'o en iu afer'o.
Ankaŭ Greta iom ŝanĝ'iĝ'is. Unu'e ŝi fort'e protest'is, kiam Ajn'a propon'is al ŝi la serv'ist'in'a'n labor'o'n ĉe la inĝenier'o.
Konsent'int'e ŝi mult'e lament'is dum la unu'a'j tag'o'j pro tro'a labor'o kaj mank'o de liber'a temp'o. Ajn'a atent'ig'is ŝi'n pri tio, ke ŝi mem dum du jar'o'j est'is en la sam'a situaci'o kaj tio sen nepr'a bezon'o. Nun ili bezon'as la help'o'n de Greta. Kaj Greta iom post iom ŝajn'is rezign'i, tamen pli pro la nov'a pozici'o de Ajn'a ol pro la raci'o de ŝi'a'j vort'o'j.
La patr'o rest'is en la hejm'o. San'o ne re'ven'is, kaj li pas'ig'is preskaŭ la tut'a'j'n tag'o'j'n en brak'seĝ'o aŭ kuŝ'ant'e sur sof'o. Li'a antaŭ'a parol'em'o est'is mal'aper'int'a. Kun Ajn'a li tut'e ne parol'is dum mult'a'j tag'o'j post si'a re'ven'o kaj per neni'u vort'o alud'is pri la nov'a stat'o.
Sed iu'n vesper'o'n li vok'is ŝi'n. Ŝi ir'is en li'a'n ĉambr'o'n kaj trov'is li'n sid'ant'a en la brak'seĝ'o. Neni'o'n ŝi dir'is, sed ŝi'a'j rigard'o'j demand'is, kio'n li dezir'as, kaj li rimark'is tio'n.
—Mi neni'o'n dezir'as, li dir'is kvazaŭ ĝen'it'e, sed se neni'o vi'n urĝ'as, vi pov'us sid'i tie ĉi dum kelk'a'j minut'o'j. La tag'o'j est'as long'a'j.
Ŝi sid'ig'is si'n. Ankoraŭ foj'e ŝi rigard'is li'n kaj rimark'is, ke la esprim'o en la vizaĝ'o kaj en la okul'o'j est'as tut'e ali'a ol antaŭ'e.
Ĝi parol'as pri mal'ĝoj'o ĝis mal'esper'o kaj pri ven'ant'a rezign'o.
Ŝi ek'sent'is kompat'o'n por li, sed ŝi'a kompat'o est'is tia, kia'n oni sent'as por sort'o'traf'it'a kon'at'o, kun kiu oni hav'as neni'o'n komun'a'n.
—Ĉu vi ŝat'as vi'a'n nov'a'n labor'o'n? li post paŭz'o demand'is.
—Jes, almenaŭ ĝis nun ĝi tre plaĉ'as al mi.
—Pli ol la hejm'a labor'o?
—Cert'e.
Li far'is ankoraŭ divers'a'j'n demand'o'j'n pri ŝi'a labor'o, pri salajr'o kaj pri ebl'o'j por avanc'i, pri ŝi'a'j stud'o'j kaj intenc'o'j por la est'ont'o.
Post si'a'j demand'o'j li silent'is kaj rigard'is ŝi'n. Subit'e li pren'is ŝi'a'n man'o'n kaj prem'is ĝi'n.
—Mi dank'as vi'n, Ajn'a. Ni est'is iom fremd'a'j unu al la ali'a; kaj est'as tra mal'fru'e ripar'i tio'n nun. Sed vi est'as brav'a knab'in'o, kaj mi ĝoj'as, ke vi zorg'os por ili. — Pli kaj pli fru'e ven'is la sun'o en ŝi'a'n ĉambr'o'n. La aer'o far'iĝ'is mild'a. Kiam ŝi vek'iĝ'is en la fru'hor'a kviet'o, ŝi mal'ferm'is la fenestr'o'n, kaj la maten'freŝ'a aer'o port'is al ŝi la unu'a'j'n delikat'a'j'n odor'o'j'n de fru'a printemp'o.
La migr'o'bird'o'j re'ven'as post si'a vintr'a rest'ad'o en mal'proksim'a sud'o. En la last'a'j tag'o'j de mart'o aper'as la sturn'o'j, kaj ili'a'j flut'o'ton'o'j vek'as imag'o'j'n pri verd'o kaj varm'o. Iom post'e ek'son'as la ton'kaskad'o'j de la fring'o'j. Iu'n maten'o'n promen'as motacil'o sur la kort'o, kaj post ankoraŭ iom da temp'o salut'as ŝi'n la modest'a klar'a voĉ'o de la blank'a'nigr'a muŝ'kapt'ul'o.
Kaj dum la tut'a temp'o ŝi viv'as sol'a, sol'a sed ne en sol'ec'o.
*
Ajn'a rapid'e ir'is hejm'e'n post la fin'o de si'a labor'o, ekip'it'a per galoŝ'o'j kaj pluv'mantel'o kaj eĉ per la pluv'ombrel'o de la patr'in'o Kiam ŝi preter'pas'is la voj'o'n al la staci'o, ŝi okaz'e rigard'is laŭ ĝi kaj ek'vid'is vagabond'simil'a'n figur'o'n kun valiz'o en la man'o. Malgraŭ la pluv'o li ir'is mal'rapid'e, kun klin'it'a kap'o kaj kvazaŭ en pens'o'j. Ŝajn'is al ŝi, ke est'as Erik'o.
Ŝi halt'is, kaj post moment'o ŝi vid'is, ke est'as li. Evident'e li ven'is per la vesper'a trajn'o, kiu ĝust'e ven'is el la sud'o.
Kiam li est'is dek metr'o'j'n de ŝi, li lev'is la kap'o'n kaj ek'vid'is ŝi'n. Ŝi far'is kelk'a'j'n paŝ'o'j'n renkont'e al li kaj etend'is al li si'a'n man'o'n —Bon'ven'o'n! ŝi dir'is ne'laŭt'e.
—Dank'o'n! li dir'is sam'e ne'laŭt'e.
Dum kelk'a'j moment'o'j ili silent'e rigard'is unu la ali'a'n.
—Kurioz'e, ke vi ven'as ĝust'e nun, kvazaŭ vi atend'us mi'n.
—Ĉiu'tag'e mi preter'pas'as tie ĉi, kiam ven'as la vesper'a trajn'o. Mi tiam ir'as hejm'e'n de mi'a labor'o. — Sed kiel stult'a mi est'as! Vi far'iĝ'as tut'e mal'sek'a, kvankam mi star'as apud vi kun ombrel'o!
Ŝi far'is paŝ'o'n pli proksim'e'n al li kaj met'is du'on'o'n de la ombrel'o super li'a'n kap'o'n.
Sed li paŝ'is flank'e'n. Et'a rid'et'o por la unu'a foj'o montr'is si'n en li'a vizaĝ'o, sed la rigard'o el li'a'j okul'o'j ven'is kvazaŭ el for'a mal'proksim'o.
—Mal'mult'e ĝen'as kelk'a'j akv'o'gut'o'j, kiam oni ven'as el milit'o. Kaj mi tuj ir'os hejm'e'n. Ĉu ĉio bon'a hejm'e?
—Laŭ mi'a sci'o jes.
—Bon'e. Do ĝis re'vid'o!
Li salut'e etend'is la man'o'n, sed ŝi ne pren'is ĝi'n.
Anstataŭ'e ŝi de'nov'e far'is paŝ'o'n al li kaj re'e met'is la ombrel'o'n super li'a'n kap'o'n.
—Mi tamen akompan'u vi'n.
Li surpriz'it'e rigard'is ŝi'n, dum moment'o decid'e rifuz'e.
—Tio ne ...
Li ne fin'is la fraz'o'n, ŝajn'is ŝancel'iĝ'i.
Sed post'e li al'don'is: —Tio tamen ne hav'us senc'o'n. Mi est'as tiel lac'a, ke mi apenaŭ sci'as, ĉu mi est'as mal'dorm'ant'a aŭ sonĝ'as. Senc'e parol'i mi ne pov'as, ceter'e la voj'o ne sufiĉ'us por mult'a'j vort'o'j. Ir'u hejm'e'n! Ni ja baldaŭ re'vid'os ni'n.
De'nov'e li far'is mov'o'n por etend'i al ŝi la man'o'n, sed renkont'is li'n seren'a kaj trankvil'e firm'a rigard'o, kiu re'ten'is la mov'o'n. Kaj subit'e li rimark'is, kiel rekt'statur'a ŝi est'as, kiel liber'a'j kaj bel'a'j est'as ŝi'a'j mov'o'j kaj ten'iĝ'o.
—Mi kun'ir'os ne por inter'parol'i. Mi vol'as tut'e simpl'e akompan'i vi'n.
—Pas'is long'a temp'o, de kiam iu mi'n akompan'is nur por ir'i kun'e kun mi. Ĉu ne ĝen'os vi'n hom'a'j rigard'o'j kaj dir'o'j?
—Ili ne ĝen'os. Ni ir'u!
Li ced'is al ŝi'a propon'o, kaj ili ek'ir'is. Ili silent'is, sed la silent'o ĝen'is nek li'n nek ŝi'n. En si'a lac'a, nebul'ec'a mens'o'stat'o Erik'o ek'mir'is pri ŝi. Ŝi ne prem'as si'n al li kiel iam por serĉ'i rifuĝ'ej'o'n, kaj ŝi ankaŭ ne est'as kiel jun'ul'in'o plen'a de ard'a am'sopir'o. Ŝi eĉ ne mult'e atent'as pri li, ŝajn'as nur amik'e ir'i kun'e kun li. Ŝi est'as tre trankvil'a kaj kvazaŭ plen'a de silent'a ĝoj'o, kaj iel ŝi don'as impres'o'n de mem'star'a kaj liber'a hom'o.
—Vi ŝanĝ'iĝ'is dum mi'a for'est'o, li dir'is.
Ŝi ne respond'is, sed de'nov'e renkont'is li'n tiu mild'a sed sam'temp'e firm'a esprim'o en ŝi'a'j okul'o'j.
—Vi aspekt'as pli ver'a hom'o ol hom'o'j ordinar'e, li al'don'is post iom'a silent'o. Vi kresk'is kaj perfekt'iĝ'is, dum mi praktik'is la meti'o'n de neni'ig'o.
Est'is akr'a nuanc'o en la last'a fraz'o, kaj en li'a vizaĝ'o est'is rid'et'simil'a esprim'o de mok'o kaj amar'o.
Ankaŭ nun ŝi ne respond'is, nur rigard'is li'n kiel antaŭ'e kaj preskaŭ ne'rimark'ebl'e kap'klin'is.
—Nu jes, est'as sen'senc'e nun parol'i, li dir'is post nov'a paŭz'o. La vagon'rad'o'j ankoraŭ bru'as en mi'a'j orel'o'j, eĉ pli fort'e ol antaŭ'e, kaj la kap'o est'as kvazaŭ ne la mi'a. Ceter'e est'as pli bon'e prokrast'i inter'babil'o'n ĝis temp'o kaj trankvil'o ...
Post ankoraŭ unu paŭz'o li dir'is flustr'e sed preskaŭ eksplod'e: —Sed mi ĝoj'as, ke vi akompan'is mi'n nun. Ĉu vi aŭd'as, Ajn'a, mi ĝoj'as, ke vi tio'n far'is.
Kiam ili tra'pas'is Torent'o'n, Erik'o rigard'is al la kon'at'a'j lok'o'j, al uzin'o'j, strat'o'j kaj dom'o'j, kaj la lac'a'j trajt'o'j iom viv'iĝ'is kvazaŭ pro mir'o kaj sci'vol'o. Pro la pluv'o la strat'o'j est'is preskaŭ sen'hom'a'j, sed tie kaj tie du'on'kur'is labor'ist'o'j, kiu'j ĵus fin'is la labor'o'n kaj ankoraŭ ne ating'is la hejm'o'n. Sed neni'u atent'is pri la re'ven'int'o.
Kiam ili est'is proksim'e al li'a hejm'o, ŝi dir'is, ke nun ŝi tamen re'ir'os hejm'e'n —Se vi tiel long'e kun'ir'is, vi ankaŭ en'ir'u, dir'is Erik'o. Patr'in'o ebl'e hav'as kaf'o'n, kaj vi pov'os trink'i tas'o'n kun mi. Ven'u!
—Ne pro la kaf'o, sed se vi vol'as, mi en'ir'os por kelk'a'j minut'o'j.
—Nu bon'e, sed mi'n tas'o da bon'a kaf'o tre interes'as.
Erik'o sen'bru'e mal'ferm'is la hejm'a'n pord'o'n. La patr'in'o star'is ĉe la forn'o kun la dors'o al la pord'o. Nur kiam li est'is trans'pas'int'a la sojl'o'n, ŝi i'o'n rimark'is kaj turn'is si'n. Li met'is si'a'n valiz'o'n sur la plank'o'n kaj rest'is star'ant'a antaŭ la patr'in'o.
Dum'e ankaŭ Ajn'a en'paŝ'is post li kaj sam'e sen'bru'e ferm'is la pord'o'n.
La patr'in'o por kelk'a'j moment'o'j rigid'iĝ'is kaj fiks'e rigard'is li'n kun preskaŭ sen'esprim'a vizaĝ'o. Ŝi far'is unu paŝ'o'n pli proksim'e'n al li, kaj ŝi'a kap'o kaj la okul'o'j komenc'is mal'rapid'e mov'iĝ'i. Ŝi'a'j rigard'o'j mal'rapid'e kaj kvazaŭ esplor'e mal'lev'is si'n de li'a kap'o al la ŝultr'o'j, sekv'is la brak'o'j'n kaj la man'o'j'n, rest'is por moment'o ĉe li'a trunk'o kaj sekv'is post'e la koks'o'j'n, la femur'o'j'n kaj la krur'o'j'n ĝis la pint'o de la pied'o'j. Post'e ŝi de'nov'e lev'is la kap'o'n, kaj ŝi'a'j okul'o'j rigard'is en la li'a'j'n, unu'e sam'e esplor'e, post'e kvazaŭ en si'n'forges'o, kaj dum'e la rigid'a esprim'o mal'aper'is el ŝi'a vizaĝ'o.
Per ambaŭ man'o'j ŝi kapt'is la man'o'j'n de Erik'o kaj fort'e prem'is ili'n.
—Est'u bon'ven'a! ŝi dir'is ne'laŭt'e Post'e ŝi turn'is si'n al Ajn'a, kun iom da surpriz'o en la trajt'o'j.
—Ĉu vi li'n atend'is, ĉu vi sci'is, ke li ven'os?
—Mi ne sci'is. Mi renkont'is li'n, kiam mi ir'is hejm'e'n de la kontor'o, kaj tiam mi akompan'is li'n.
—Tiel. Kaj tamen ver'ŝajn'e atend'is, long'e atend'is. Nu, nu, knab'in'o.
Ŝi patr'in'e rigard'is Ajn'a'n kaj kares'frap'et'is ŝi'a'n ŝultr'o'n. Post'e ŝi turn'is si'n al Erik'o.
—Vi tuj ricev'os manĝ'aĵ'o'n.
—Se vi hav'as, mi dezir'as unu'e tas'o'n da kaf'o, kaj unu tas'o'n ankaŭ por Ajn'a, kiu akompan'is mi'n tra la pluv'o. Sed plej unu'e mi ŝat'us lav'i mi'n.
—Cert'e, kaf'o'n vi hav'os, post kvin minut'o'j.
La renkont'o est'is pas'int'a tut'e sen'bru'e. Ĉiu'okaz'e la radi'o'aparat'o'j en la najbar'a'j loĝ'ej'o'j far'is pli da bru'o ol Erik'o kaj li'a patr'in'o. Nun ŝi kun petol'trem'a esprim'o iom mal'ferm'is la pord'o'n al la ĉambr'o kaj kri'is kun ŝajn'ig'it'a mal'pacienc'o: —Nu, knab'o'j, ĉu vi ankoraŭ lav'is vi'n? Ankaŭ Erik'o vol'as lok'o'n ĉe la pelv'o.
Johano kaj Ejnar aper'is.
—Kaj hispan'in'o'n vi kun'port'as! dir'is Ejnar post la unu'a surpriz'o kaj la salut'o'j. Mi ĝis nun ne imag'is, ke ili est'as tiel blond'a'j kaj blu'okul'a'j.
—Ajn'a okaz'e renkont'is mi'n sur la voj'o kaj akompan'is mi'n, dir'is Erik'o.
—Kaj relativ'e fru'e vi re'ven'as. La afer'o est'as ja ankoraŭ ne fin'it'a!
—Ĝi est'as fin'it'a tie, kie mi est'is.
—Ho jes, vi prav'as. Kaj est'u cert'a, ke baldaŭ ĝi est'os fin'it'a ankaŭ en la ali'a part'o. Per tio mi ne dezir'as mal'bon'o'n al vi. Mi ĝoj'as, ke vi re'ven'is viv'a kaj san'a. Kaj brav'e vi ag'is, kiam vi for'ir'is. Sed vi ne kompren'is la senc'o'n de la afer'o. Ali'a'n foj'o'n vi al'iĝ'os al la ĝust'a flank'o!
Erik'o rigard'is li'n, kvazaŭ li pro lac'o ne pov'us klar'e kompren'i la senc'o'n de la vort'o.
—Hm, vi komenc'is interes'i vi'n pri afer'o'j? li dir'is. Sed mi dev'as lav'i mi'n, kaj post'e Ajn'a kaj mi kaj cert'e ankaŭ pa'nj'o trink'os kaf'o'n. Vi du ver'ŝajn'e manĝ'os, kiel kutim'e. — Kiam la patr'in'o demand'is, kiel ili vol'as divid'i inter si la lit'o'j'n, neni'u tuj respond'is. Kiam ŝi post iom da atend'o ripet'is la demand'o'n, Ejnar dir'is: —Mi'a lit'o aparten'is ja antaŭ'e al Johano, tiu de Johano al Erik'o, kaj mi kuŝ'is en la kuir'ej'o. Ĉar Erik'o re'ven'is, est'as ver'ŝajn'e plej bon'e, ke ĉiu re'pren'os si'a'n antaŭ'a'n lok'o'n.
—Kiel vi vol'as, dir'is la patr'in'o. Sed jen fiks'u tio'n en vi'a kap'o, Ejnar, ke vi ne fum'os post en'lit'iĝ'o. Mult'e mi toler'is de vi, sed tio'n mi ne toler'us kuŝ'ant'e en la sam'a ĉambr'o.
Post la aranĝ'o de la lit'o'j Erik'o kaj Johano kiel iam antaŭ'e en'ir'is en si'a'n ĉambr'o'n kaj ferm'is la pord'o'n. Ejnar ĉirkaŭ'rigard'is en la kuir'ej'o, sur'met'is si'a'n ĉapel'o'n kaj dir'is: —Mi el'ir'os por unu hor'o aŭ du. Kaj se mi ven'os pli mal'fru'e ne atend'u. Mi ja re'trov'os mi'a'n lit'o'n.
La patr'in'o halt'ig'is li'n.
—Tio aspekt'as, kvazaŭ la re'ven'o de Erik'o for'pel'us vi'n el la hejm'o, dir'is la patr'in'o. Ne ir'u! Johano cert'e inter'ŝanĝ'os kun vi. Atend'u, mi dir'os al li!
—Ne far'u! dir'is Ejnar decid'e. Ili bon'e inter'kompren'iĝ'as, mi ne inter'kompren'iĝ'as bon'e kun iu el ili. Ceter'e mi ne mal'ŝat'as la kuir'ej'o'n. Sed por la moment'o est'as enu'e sid'i tie ĉi, kaj tial mi el'ir'as.
—Kaj de'nov'e komenc'os ...
—Est'u trankvil'a! asert'is Ejnar. Nun mi hav'as pli grav'a'j'n afer'o'j'n por pri'zorg'i. — Erik'o ĉirkaŭ'promen'is en la ĉambr'o kun la man'o'j en la pantalon'poŝ'o'j, rigard'ant'e ĉirkaŭ si kiel sci'vol'a infan'o ven'int'a al nov'a lok'o. Jen li halt'is antaŭ Johano kaj long'e rigard'is li'n.
—Vi kresk'is, kaj vi aspekt'as pli hom'ec'a, vi sam'e kiel Ajn'a.
Vi pli'perfekt'iĝ'is, dum mi praktik'is la meti'o'n de neni'ig'o.
Johano ne respond'is al la rimark'ig'o sed dir'is: —Vi cert'e est'as terur'e lac'a. Ĉu ne plej bon'e por vi tuj en'lit'iĝ'i?
—Terur'e lac'a mi est'as, sed dorm'em'o for'pas'is.
Li komenc'is de'nov'e promen'i, sed baldaŭ halt'is antaŭ la libr'o'bret'o. Li rigard'is ĝi'a'n en'hav'o'n, sed subit'e la bret'o mem kapt'is li'a'n interes'o'n.
—Vi hav'ig'is nov'a'n libr'o'bret'o'n?
—Mi far'is tiu'n pas'int'a'n aŭtun'o'n. Sed mi konserv'is la mal'nov'a'n, se vi vol'as hav'i ĝi'n.
—Vi far'is mem? Ne mal'bon'e. Do ni uz'u ĝi'n. Sed jam mi kompren'as, ke neni'u libr'o'bret'o, aŭ ŝrank'o est'as tiel kar'a kiel la unu'a, la plej simpl'a, el ne'pentr'it'a'j kest'o'tabul'o'j.
Li turn'is si'n, kaj nun li rimark'is ankaŭ la ali'a'j'n produkt'o'j'n el la lign'aĵ'a period'o de Johano. Johano per kelk'a'j vort'o'j inform'is li'n pri ili. Li atent'e rigard'is la mebl'o'j'n kaj en'pens'iĝ'is.
—Vi est'as lert'a, li dir'is. Ĉu vi kred'as, ke mi pov'us far'i i'o'n simil'a'n?
—Cert'e vi pov'us. Ne est'as mal'facil'e, se oni hav'as interes'o'n.
Li re'turn'is si'n al la libr'o'bret'o, el'pren'is iu'n not'libr'o'n, foli'um'is kaj rid'et'is, kiel rid'et'as mal'jun'a hom'o re'trov'ant'a si'a'n unu'a'n lern'o'libr'o'n.
Li las'is la libr'o'bret'o'n kaj ek'vid'is, ke apud li'a lit'o sam'e kiel iam star'as la mal'grand'a tabl'o, kaj sur ĝi kuŝ'as paper'o'j kun not'aĵ'o'j, iu'j libr'o'j, kelk'a'j gazet'o'j. Kaj sur la tabl'o sam'e kiel iam star'as la lamp'o kun la simpl'a ŝirm'il'o, kiu'n li iam far'is.
—Hm, aspekt'as tie ĉi, kvazaŭ nur tag'nokt'o est'us pas'int'a de mi'a for'ir'o.
Li montr'is al la ŝirm'il'o.
—Ĉu est'as vi, kiu uz'is ĝi'n?
Johano kap'klin'is.
Subit'e li tamen for'turn'is si'n de tiu'j afer'o'j kaj komenc'is de'vest'i si'n. Antaŭ ol en'lit'iĝ'i li ir'is al si'a valiz'o kaj al'port'is al si'a tabl'o du dik'a'j'n not'libr'o'j'n en vaks'tol'a'j kovr'il'o'j. Johano tuj re'kon'is unu el ili. Est'is la mal'nov'a tag'libr'o, li'a'j ”Paŝ'o'j”. La du'a simil'is al la unu'a. En'lit'iĝ'int'e li skrib'is en ĝi dum kelk'a'j minut'o'j, antaŭ ol li definitiv'e si'n kuŝ'ig'is.
La patr'in'o vok'is li'n al maten'manĝ'o, kaj li ir'is en la kuir'ej'o'n. Ŝi renkont'is li'n kun afabl'a mien'o kaj babil'em'o.
—Vi est'us dev'int'a dorm'i mult'e pli long'e post tia vojaĝ'o.
Sed ĉar vi vek'iĝ'is, vi cert'e sam'e mult'e bezon'as i'o'n por vi'a stomak'o. Cert'e vi pli ol unu foj'o'n sopir'is iom da solid'a hejm'a manĝ'aĵ'o, ĉu ne?
—Foj'e, jes.
Li respond'is kiel pens'o'absorb'it'a plen'kresk'ul'o respond'as al demand'o de infan'o. Ŝi rigard'is li'n kaj tuj kompren'is, ke babil'i kun li est'as sen'senc'a afer'o. La trajt'o'j de'nov'e mal'mol'iĝ'is kiel iam, kaj la lip'o'j est'as kun'prem'it'a'j.
Tamen ŝi ankoraŭ foj'e prov'is.
—Est'as bel'a veter'o hodiaŭ. Tiel klar'a'n sun'bril'o'n kaj tiel blu'a'n ĉiel'o'n ni mal'oft'e hav'is en tiu ĉi somer'o.
Li rimark'is la amik'ec'a'n ton'o'n kaj lev'is la okul'o'j'n kaj eĉ rid'et'is pro ŝi'a afabl'o.
—Vi dev'us el'ir'i kaj ĝu'i la bel'a'n veter'o'n, li dir'is.
—Jes, mi dev'us sark'i la legom'bed'o'j'n, sed ver'ŝajn'e la ter'o est'as tro mal'sek'a post la pluv'o. Sed mi pov'as sid'i ekster'e kaj flik'i ŝtrump'o'j'n. Tamen ankaŭ vi dev'as el'ir'i, promen'i, renkont'i kon'at'o'j'n, pov'os vizit'i Elsan. Est'as tro enu'e por vi sid'i hejm'e.
Al tiu propon'o li ne respond'is, kaj li ne el'ir'is. Post la manĝ'o li rest'is en la kuir'ej'o sid'ant'e apud la fenestr'o kaj rigard'is la strat'o'n kun lud'ant'a'j infan'o'j kaj preter'pas'ant'a'j vir'in'o'j kaj knab'in'o'j. Sed li'a mien'o est'is sam'e mal'gaj'a kiel antaŭ'e.
Unu hor'o'n li rest'is tie. Post'e li subit'e lev'is si'n kaj for'ir'is.
Post du'on'hor'o li re'ven'is kaj rakont'is per dek'o da vort'o'j, ke li vizit'is la kontor'o'n, de'nov'e ricev'is labor'o'n kaj komenc'os la sekv'ant'a'n maten'o'n.
La patr'in'o surpriz'iĝ'is kaj ŝajn'is ne kontent'a.
—Est'as bon'e, ke vi vol'as labor'i, sed cert'e semajn'o da ripoz'o est'us util'a por vi.
—Est'as pli bon'e tuj komenc'i.
Unu hor'o'n post tag'manĝ'o ven'is Elsa kun si'a knab'in'o.
—Kiam Rudo ven'is hejm'e'n por tag'manĝ'i, li rakont'is, ke vi re'ven'is, ŝi dir'is ankoraŭ ne mal'ferm'int'e la pord'o'n mal'antaŭ si. Kia feliĉ'o kaj bon'ŝanc'o, ke vi re'ven'as viv'a kaj san'a!
Ŝi ir'is al li kaj salut'is per man'prem'o, kaj ankaŭ Viol'a'n ŝi ig'is salut'i per man'prem'o kaj genu'fleks'o.
—Rigard'u li'n, Viol'a! ŝi dir'is. Tre rimark'ind'a'n onkl'o'n vi hav'as. En la milit'o li est'is.
Kaj ŝi far'is mult'a'j'n demand'o'j'n pri la milit'o kaj pri Hispan'uj'o, sed Erik'o tiel mal'long'e respond'is, ke ŝi fin'e dev'is las'i tio'n.
—Nu, mi kompren'as, ke est'as mal'facil'e rakont'i pri memor'o'j el milit'o, ŝi dir'is. Mi leg'is, ke part'o'pren'int'o'j de milit'o ne pov'as facil'e rakont'i pri la terur'a'j afer'o'j, precip'e ne tuj. Sed nun vi pov'as dank'i Di'o'n, ke vi re'ven'is, kaj ali'a'n foj'o'n vi est'os pli saĝ'a. Far'u kiel Rudo kaj mi: aĉet'u pec'o'n da ter'o, konstru'u dom'o'n, edz'iĝ'u kun bon'a kaj taŭg'a knab'in'o! Tiam vi hav'os i'o'n por far'i en la liber'a'j hor'o'j, kaj ne bezon'os okup'i vi'n pri strang'a'j ide'o'j. Tiam vi hav'os kontent'o'n kaj ĝoj'o'n en vi'a hejm'o kaj ne bezon'os ir'i al ekster'land'o kaj milit'o por trov'i i'o'n tra'viv'ind'a'n. — En la vesper'o ven'is Jern. Kor'e kaj kun ĝoj'o'bril'o en la okul'o'j li salut'is Erik'o'n.
—Kaj tiel ŝtel'e vi for'kur'is, ruz'ul'o, ke mi est'is tut'e koler'a pro tio, ke vi sen'avert'e for'las'is ni'a'n labor'o'n, li dir'is kaj rid'is.
Kaj nun vi re'e est'as ĉe ni. Bedaŭr'ind'e la rezult'o de la batal'o est'as ali'a ol ni atend'is. Sed iu'n tag'o'n Angl'uj'o pent'os si'a'n si'n'ten'o'n en tiu afer'o.
Post'e li rakont'is, ke la klub'o ven'ont'a'n dimanĉ'o'n hav'os ekskurs'o'n al iu lok'o kaj renkont'os la klub'o'j'n el Grand'torent'o kaj el ali'a lok'o, grand'a kamarad'renkont'o. Kaj nun est'as eg'e bon'a ŝanc'o, ke Erik'o pov'os part'o'pren'i kaj far'i parol'ad'o'n pri si'a'j tra'viv'aĵ'o'j en Hispan'uj'o.
Sed Erik'o respond'is, ke ne, en ĉiu'j okaz'o'j ne nun.
Jern mir'is pri tio kaj aspekt'is ĉagren'it'a sed dir'is, ke Erik'o pardon'u, se li est'is tro fervor'a.
—Kompren'ebl'e vi bezon'as ripoz'o'n. Sed ĉiu'okaz'e vi iom post'e parol'os en la klub'o kaj en la esperant'a klub'o, kaj ni aranĝ'os ankaŭ publik'a'n parol'ad'o'n!
Post'e ankaŭ li far'is mult'a'j'n demand'o'j'n, sed Erik'o respond'is sam'e mal'long'e al li kiel al Elsa.
En la unu'a sabat'a vesper'o post la re'ven'o Erik'o renkont'is Ajn'a'n. De'nov'e ili ir'is la sam'a'n voj'o'n kiel en la somer'mez'a vesper'o antaŭ unu jar'o.
Ili renkont'is kiel tiam ge'jun'ul'o'j'n sur'voj'e al la popol'a park'o, aŭd'is la sam'a'n ton'bru'o'n de aktual'a danc'muzik'o, ven'is de'nov'e al la sen'hom'a kaj trankvil'a arb'ar'o kaj halt'is en la sam'a lok'o ĉe la lag'o.
Jen kaj jen ili inter'ŝanĝ'is kelk'a'j'n vort'o'j'n, sed Erik'o est'is silent'em'a.
—Vi est'as en ali'a humor'o nun, ol kiam vi re'ven'is, dir'is Ajn'a parol'invit'e.
—Ebl'e la diferenc'o ne est'as grand'a, li dir'is. Kiam oni est'as tiel lac'a, oni far'iĝ'as kvazaŭ ebri'a kaj aŭtomat'e babil'as. Efik'is ankaŭ vi'a akompan'o kaj eĉ la re'ven'o al tiel nom'at'a hejm'lok'o.
Est'as kurioz'e. Dum mi'a for'est'o mi trov'is, ke mi hav'as cert'a'j'n sent'o'j'n por la hejm'a region'o, foj'e preskaŭ sent'is hejm'sopir'o'n. Tiom ni de'pend'as de la kutim'o.
Li de'nov'e silent'is, for'turn'is la vizaĝ'o'n kaj en si'n forges'a medit'ad'o rigard'is la lag'o'n kaj la sun'sub'ir'o'n.
Fin'e li re'turn'is si'n al ŝi. Li long'e rigard'is ŝi'n kaj post'e demand'is: —Ĉu vi mult'e labor'is en la klub'o dum mi'a for'est'o?
Mal'proksim'a est'is por ŝi tiu temp'o, kiam ŝi kun'e kun li batal'is por liber'ig'o kaj nov'a soci'o. Ŝi'a vizaĝ'o spegul'is surpriz'o'n pro la demand'o, sed la surpriz'o ne romp'is tiu'n bel'a'n trankvil'o'n, kiu ankaŭ nun el'radi'is de ŝi.
—Mi dev'as konfes'i, ke mi tut'e ne labor'is en la klub'o, ŝi dir'is simpl'e kaj ne'ĝen'it'e.
—Ĉu vi mult'e leg'is kaj lern'is en tiu'j libr'o'j, kiu'j'n mi rekomend'is al vi?
—Neniom mi leg'is en tiu'j libr'o'j, neniom mi lern'is pri soci'a'j afer'o'j.
Li silent'is por kelk'a'j moment'o'j kaj pri'pens'e rigard'is ŝi'n.
—Kial vi tio'n ne far'is?
Ne est'is riproĉ'o en la demand'o. La last'a sam'e kiel la unu'a'j ven'is preter'pas'e kaj babil'ton'e.
—Cert'e ĉagren'as vi'n, ke mi neni'o'n far'is, ebl'e vi eĉ koler'as.
Sed fakt'e mi ne pov'is.
—Kial vi ne pov'is?
—Kiel inkvizitor'o vi el'demand'as mi'n. Komenc'e vi'a for'ir'o hav'is tia'n efik'o'n al mi, ke mi ne pov'is labor'i, mi ne vol'is eĉ vizit'i la kun'ven'o'j'n. Cert'e vi pov'as kompren'i, ke tiel okaz'is.
—Ebl'e. Sed ĉu vi ne iom post iom kutim'iĝ'is al mi'a for'est'o?
Kial vi tiam ne komenc'is labor'i? Ceter'e, ver'a interes'o por ide'o help'as al oni pli facil'e port'i mal'facil'aĵ'o'j'n kaj dolor'o'j'n.
—Cert'e vi nun opini'as, ke mi ne merit'is vi'a'j'n zorg'o'j'n pri mi, ŝi dir'is en preskaŭ pardon'pet'a ton'o, sed tamen ŝi rest'is sam'e trankvil'a. Ver'dir'e mi ne merit'is. Post vi'a for'ir'o mi komenc'is kompren'i, ke mi'a interes'o por vi'a'j ide'o'j est'is nur pretekst'o por proksim'iĝ'o al vi.
Li rigard'is ŝi'n pli atent'e, kaj li'a rigard'o hav'is kurioz'a'n esprim'o'n, sed ŝi ne pov'is dir'i, ĉu pro surpriz'o aŭ ne, ĉu pro mal'kontent'o aŭ kontent'o.
—Ĉu tiel. Pri tio mi ne hav'is eĉ ombr'et'o'n da suspekt'o.
—Mi kred'as vi'n. Mi mem ne kompren'is, nur foj'e sent'is, ke mi'a interes'o por tiu'j afer'o'j tre de'pend'as de vi'a interes'o por ili.
—Vi do pens'is nur pri mi, la tut'a'n temp'o'n. Mi tim'as, ke vi mal'bon'e uz'is tiu'n temp'o'n.
—Ĉar vi tio'n demand'as, mi vol'as rakont'i ankaŭ iom pli.
Ŝi rakont'is, kiel ŝi tim'is, ke li fal'os, en la milit'o, rakont'is pri la terur'bild'o'j de si'a imag'o, kiu'j montr'is li'n kripl'ig'it'a aŭ dis'ŝir'it'a kaj sen'viv'a.
Post tio ŝi iom paŭz'is, sed baldaŭ daŭr'ig'is kun voĉ'o pli mal'laŭt'a ol antaŭ'e ŝi rakont'is pri si'a'j terur'vizi'o'j de li'a'j sang'o'makul'it'a'j man'o'j kaj li'a vizaĝ'o de mort'ig'ant'o, pri la turment'o kaj terur'o de si'a'j sol'ec'a'j vesper'o'j.
Ankaŭ pri la bild'o de la bon'a paŝt'ist'o ŝi rakont'is, kaj kiel la paŝt'ist'o ŝi'n sav'is, kiam ŝi est'is en plej profund'a dolor'o kaj sent'is si'n tut'e perd'it'a. En tiu moment'o komenc'is kresk'i en ŝi iu nov'a sent'o, iu nov'a vid'o, kiu iom post iom don'is al ŝi trankvil'o'n kaj nov'a'n viv'o'n. Post'e ŝi per kelk'a'j vort'o'j rakont'is ankaŭ pri si'a'j stud'o'j kaj si'a nov'a labor'o.
Kiam ŝi fin'is, li unu'e iom silent'is, post'e demand'is ne'laŭt'e.
—Ĉu vi do est'as religi'a nun, al'iĝ'is al iu kred'a unu'iĝ'o?
—Ĉu religi'a aŭ ne, pri tio mi eĉ ne pens'is. Ebl'e oni pov'us dir'i tiel pri mi, sed tio est'as por mi tut'e egal'a. Kaj pri kred'a'j unu'iĝ'o'j mi ankaŭ eĉ ne pens'is, ceter'e kun neni'u parol'is pri tio. Mi nur ek'hav'is iu'n nov'a'n sent'o'n, ke mi viv'u just'e, kiel instru'is Krist'o, laŭ mi'a konscienc'o. Tiam mi'a viv'o hav'os plen'a'n senc'o'n, kaj ĉio ali'a est'os ne'grav'a, trankvil'e mi pov'os ir'i mi'a'n voj'o'n, okaz'u kio ajn. Kaj tiu sent'o ne for'las'is mi'n plu.
—Ĉu vi leg'as la bibli'o'n?
—Kiam mi est'is infan'o, mi oft'e leg'is. Ĝi ĉiam kuŝ'is sur la tabl'o de avi'nj'o, kaj ŝi ĉiu'tag'e leg'is en ĝi. Post la fin'o de la lern'ej'o mi preskaŭ neniam leg'is. Nun mi de'nov'e foj'e leg'as, jen oft'e, jen mal'oft'e.
—Ĉu vi kred'as ĉiu'j'n mirakl'o'j'n?
—Por mi ili aspekt'as ne'ver'ŝajn'a'j. Ceter'e est'as al mi tut'e egal'e, ĉu la mirakl'o'j okaz'is aŭ ne. Por mi est'as grav'a la senc'o, kiu'n mi trov'as en parol'o'j kaj rakont'o'j. Tio don'as al mi fort'o'n.
Est'as bel'a'j kaj saĝ'a'j afer'o'j en la bibli'o. Tiu'j, kiu'j skrib'is la bibli'o'n, oft'e rigard'is kaj kred'is kiel mal'grand'a'j infan'o'j, kaj foj'e ili hav'is kurioz'a'j'n pens'o'j'n, sed tamen ili est'is saĝ'a'j kaj vid'is la senc'o'n de la viv'o pli bon'e ol ni ordinar'e far'as. — Sed ĉu vi ne vol'as nun rakont'i?
—Vi rajt'as demand'i tio'n. Sed mi apenaŭ sci'as, kiel rakont'i.
Kiam mi est'is en mal'liber'ej'o, mi unu'a'foj'e komenc'is pens'i. Mi supoz'as, ke en mi trov'iĝ'is iu em'o, iu ebl'o por evolu'o, kiu ĝis tiam ne montr'is si'n, sed kiu'n aktiv'ig'is la izol'ec'o. Kiam mi ven'is hejm'e'n, mi'a pens'ad'o mi'n sekv'is, kaj ĝi est'is por mi kiel pez'a kaj dolor'a ŝarĝ'o. Post'e mi aktiv'iĝ'is. Mi lern'is kaj lern'is, tiom ke mi preskaŭ ne vid'is la mond'o'n ĉirkaŭ mi. Kaj mi opini'is, ke mi ankoraŭ pens'as.
Kiam mi ven'is al Hispan'uj'o, mi de'nov'e izol'iĝ'is. Libr'o'j'n mi ne kun'port'is krom mi'a not'libr'o. Fremd'a est'is la medi'o, fremd'a la lingv'o, fremd'a'j la hom'o'j. La hom'o'j est'is ja mi'a'j frat'o'j en la batal'o, kamarad'o'j, sed tamen ili rest'is pli mal'pli fremd'a'j, eĉ la nord'an'o'j. Mi antaŭ'e kre'is al mi bild'o'n pri divers'a'j afer'o'j, sed la real'o ne tut'e respond'is al la bild'o.
Antaŭ'e mi kred'is, ke al'iĝ'o al grand'eg'a amas'o da hom'o'j viv'ant'a'j kaj batal'ant'a'j por la sam'a ide'o, la sam'a cel'o, est'os kulmin'o de la viv'o. Ebl'e est'as tiel por mult'a'j, mi ne sci'as. Sed mi sent'is inter tiu'j mil'o'j kaj dek'mil'o'j kaj cent'mil'o'j da hom'o'j, ke mi est'as sol'a, kaj ke la grand'a amas'o est'as io strang'a, preskaŭ ne'hom'ec'a, kio'n mi ne pov'as kompren'i. Kompren'ebl'e trov'iĝ'is ankaŭ ĉe mi entuziasm'o kaj batal'ard'o, en la komenc'o. Sed iom post iom mi far'iĝ'is simpl'a sol'a hom'o, kiu de si'a simpl'a vid'punkt'o rigard'as la mond'o'n ĉirkaŭ si.
Mi kvazaŭ vek'iĝ'is el sonĝ'o kaj rigard'is la mond'o'n per mi'a'j propr'a'j okul'o'j, kaj ŝajn'is al mi, ke mi'a lern'ad'o kaj ag'ad'o est'is grand'part'e nur imit'ad'o kaj mank'o de pens'o'j. Mi komenc'is de'nov'e pens'i kiel en la mal'liber'ej'o, sol'e per help'o de propr'a'j spert'o'j kaj propr'a pens'o'pov'o.
Tiam komenc'is ŝajn'i al mi, ke tiu'j, kiu'j vol'as pli'bon'ig'i la mond'o'n por la hom'o'j, oft'e forges'as la esenc'a'n afer'o'n, la hom'o'j'n mem, kaj tio okaz'as precip'e dum milit'o'j. Kiel simpl'a sol'a hom'o mi rigard'is ĉirkaŭ mi kaj vid'is, kiel hom'o'j sekv'as si'a'j'n imag'o'j'n kaj pro si'a'j imag'o'j sufer'as kaj sufer'ig'as, mort'ig'as kaj mort'as. Mi vid'is soldat'o'j'n kaj mi vid'is civil'ul'o'j'n brav'e kaj eĉ fier'e el'ten'i sufer'o'j'n, terur'o'j'n kaj eĉ mort'o'n. Ili vid'is nur si'a'j'n imag'o'j'n, kaj ili aparten'is al la grand'a amas'o.
Sed mi est'is sol'a, kaj mi vid'is nur mal'sat'a'j'n hom'o'j'n, vund'it'a'j'n kaj dis'ŝir'it'a'j'n hom'o'j'n, sen'hejm'a'j'n hom'o'j'n, skelet'o'simil'a'j'n infan'o'j'n, sen'fin'e da hom'o'j en mizer'o. ”Tio est'as la ofer'o por la feliĉ'o de la est'ont'o, de la est'ont'a'j hom'o'j,” dir'is mi'a lern'it'aĵ'o. ”Tio est'as viktim'o'j por imag'o,” respond'is mi'a'j pens'o'j, pens'o'j de simpl'a, sol'a hom'o.
Oni dir'is pri la mort'ig'it'o'j en la mond'milit'o, ke ili malgraŭ ĉio ne van'e fal'is: post ili ven'os etern'a pac'o. Pas'is de tiu tumult'o nur du'dek jar'o'j, sed jam la nun'a situaci'o pli promes'as etern'a'n mort'ig'o'n ol etern'a'n pac'o'n.
Ceter'e — se mi est'us hom'o est'ont'a, mi hont'us akcept'i feliĉ'o'n, kiu baz'iĝ'us sur mort'ig'o de cent'mil'o'j kaj milion'o'j da hom'o'j dum long'a ĉen'o de ĉiam milit'o'plen'a'j jar'cent'o'j. Kelk'a'j mal'mult'a'j el ili cert'e liber'vol'e ofer'is si'n por kontraŭ'star'i invad'ant'o'j'n, sed ĉiu'j ceter'a'j est'is ofer'at'a'j kontraŭ propr'a vol'o. Kaj sur tio star'as la feliĉ'o kaj la bon'stat'o de ni'a generaci'o. Est'as hont'ind'e est'i hom'o en tia'j cirkonstanc'o'j. Kaj est'as pli ol hont'ind'e prezent'i al ni'a'j infan'o'j feliĉ'o'n, kiu'n ni kre'is per mort'ig'ad'o.
Sed est'as mensog'o, kaj ni ne kre'as feliĉ'o'n per mort'ig'ad'o.
Ne est'as ni, kiu'j postul'is, ke ni'a'j pra'patr'o'j est'u kripl'ig'at'a'j kaj mort'ig'at'a'j por ni'a feliĉ'o, ke ili mal'sat'u ĝis mort'o kaj la milit'impost'o'j for'pel'u ili'n de ili'a'j propr'a'j bien'o'j. Tio'n far'is mon'avid'a'j kaj potenc'avid'a'j hom'o'j, tiam kiel nun.
Kiel simpl'a, sol'a hom'o mi rigard'is ĉirkaŭ mi. Kio'n mi vid'is, tio'n mi pri'pens'is kaj not'is en mi'a libr'o, kaj pli kaj pli sol'a mi far'iĝ'is, ĝis mi'a'j pens'o'j far'iĝ'is ŝarĝ'o ne plu port'ebl'a. Tag'e kaj nokt'e kri'is iu voĉ'o en mi'a intern'o: ”Doktrin'o'j'n oni defend'as, ŝtat'o'j'n oni defend'as, ide'o'j'n oni defend'as, potenc'interes'o'j'n kaj mon'interes'o'j'n, kred'o'j'n kaj imag'o'j'n de mil spec'o'j, sed kiu defend'as la hom'o'j'n, la simpl'a'j'n, unu'op'a'j'n hom'o'j'n, kiu'j fin'fin'e est'as la ĉef'a afer'o, kiu defend'os ili'n kontraŭ mal'sat'o kaj kripl'ig'o, mort'ig'o kaj sklav'ig'o sub tiran'o'j de unu spec'o aŭ ali'a?” Ĉio'n oni defend'as krom la hom'o'j. Ili est'as sen bedaŭr'o ofer'at'a'j en la grand'a lud'o. Kaj ŝajn'e la hom'o'j mem konsent'as ĉio'n defend'i, sed ne ven'as al ili la pens'o, ke ili defend'u si'n mem.
Ĉu hom'o'j? Ho ne! En milit'o ili est'as nur amas'o de viand'o viv'ant'a kaj mov'iĝ'ant'a kaj viand'o'ĉifon'o'j for'ŝir'it'a'j el la ankoraŭ viv'ant'a amas'o. — Li silent'is por kelk'a'j moment'o'j, rigard'is al la ter'o kaj ŝajn'is medit'i.
—Sed plej terur'a en tiu afer'o est'as, ke ĝi ŝajn'as preskaŭ ne'evit'ebl'a. Post la fin'o en Hispan'uj'o ven'os cert'e ali'a'j afer'o'j, mult'e pli grandioz'a'j. Mal'mult'a'j hom'o'j sufiĉ'as por kre'i mal'pac'o'n, kiu pov'as detru'i tut'a'n mond'part'o'n, precip'e se ili hav'as potenc'o'n. Tiel est'is, tiel est'as, kaj ebl'e tiel est'os. Ŝajn'e est'as ver'o en tio, kio'n ni lern'is en la krist'an'a instru'o en la lern'ej'o: ke en la hom'o'j est'as mal'bon'o, kaj pro la mal'bon'o est'iĝ'as grand'a'j mal'feliĉ'o'j.
Terur'a est'as tiu mort'ig'ad'o. Kaj tamen, kio'n far'i, se ven'os potenc'avid'ul'o'j por sub'prem'i ni'n? Kiam dan'a'j kaj german'a'j grand'sinjor'o'j en la fin'o de la mez'epok'o prov'is servut'ig'i la liber'a'j'n mal'grand'bien'ul'o'j'n en ni'a land'o, tiu'j for'pel'is batal'e la sinjor'o'j'n kaj ili'a'j'n soldat'o'j'n, kaj mi kompren'as tio'n, eĉ dev'as dir'i, ke ni ŝuld'as dank'o'n al ili. Kaj se ven'os nov'a'j sinjor'o'j por servut'ig'i ni'n korp'e kaj anim'e — kio'n far'i, se ne prov'i mal'help'i la afer'o'n?
Est'as afer'o sen'esper'a. Kio'n mi pov'as far'i? Nur re'pren'i mi'a'n lok'o'n inter labor'ant'a'j hom'o'j kaj kiel ili akir'i mi'a'n ĉiu'tag'a'n pan'o'n, ebl'e far'i i'a'n sen'signif'a'n labor'o'n por la komun'a bon'o, iom pens'ad'i en mi'a'j liber'a'j hor'o'j. Por grand'a'j vort'o'j kaj idol'a'j imag'o'j mi apenaŭ hav'os uz'o'n plu. Ne est'as facil'e adapt'i si'n al la mond'o, kia ĝi est'as, sed ŝajn'e tio est'as la sol'a voj'o, se oni ne vol'as kapitulac'i.
Li lev'is la kap'o'n kaj rigard'is ŝi'n, kvazaŭ li atend'us de ŝi i'a'n koment'o'n. Ŝi est'is serioz'a ĝis mal'gaj'o, sed la seren'a trankvil'o sam'e kiel antaŭ'e est'is la plej grav'a trajt'o en ŝi'a vizaĝ'o kaj en ŝi'a tut'a ten'iĝ'o.
—La mond'o est'as mal'bon'a kaj mal'bel'a rilat'e al grand'a part'o de la hom'a'j far'o'j. Kaj tamen la viv'o est'as bel'a kaj plen'a de ĝoj'o. Est'as kvazaŭ mi intern'e aŭd'us mir'ind'a'n kant'o'n, kiu don'us ĝoj'o'n kaj agord'o'n al mi'a viv'o. Sekv'i la voĉ'o'n en si'a intern'o kaj la grand'a'n instru'o'n, tio sufiĉ'as por don'i senc'o'n al ni'a viv'o, tio est'as la senc'o de ni'a viv'o.
—Vi aspekt'as kiel Krist'o, dir'is Erik'o. Son'as strang'e, ke mi parol'as pri Krist'o, sed mi trov'as neni'o'n, kun kio kompar'i vi'a'n aspekt'o'n krom i'a'n imag'o'n pri Krist'o, kiu'n mi hav'as. Kaj est'as ja strang'e, ke mi, kiu est'as sen'di'ul'o, hav'as tiel bel'a'n imag'o'n pri Krist'o.
Se Krist'o ekzist'us, li pov'us rigard'i mi'n kiel vi. Ho jes, vi vid'as mi'a'j'n man'o'j'n kaj mi'a'n vizaĝ'o'n, vi vid'as, ke est'as sang'o sur la man'o'j, kaj la vizaĝ'o port'as la stamp'o'n de mort'ig'int'o.
Mi vol'us pent'i, se pent'o hav'us senc'o'n, sed kia senc'o en pent'o, se la viv'o est'as tia? Sed pez'e mi sent'as, ke mi aparten'as al tiu'j est'aĵ'o'j, kiu'j mort'ig'as unu la ali'a'n.
Li kvazaŭ tim'e rigard'is ŝi'n, sed tuj de'nov'e mal'lev'is la kap'o'n. Li'a korp'o ek'trem'is, kaj li fort'e kun'mord'is la makzel'o'j'n.
—Antaŭ vi mi est'as brut'o, nun cent'obl'e pli ol kiam ni unu'e est'is kun'e.
Ŝi ŝov'is si'n pli proksim'e'n al li kaj per facil'a tuŝ'o kares'is li'a'j'n man'o'j'n kaj post'e preĝ'e-solen'e kis'is ili'n. Ŝi kares'is li'a'n vizaĝ'o'n, kaj ŝi'a'j okul'o'j, seren'a'j kiel la vesper'a ĉiel'o, rigard'is en li'a'j'n. El ŝi'a'j okul'o'j kaj el ŝi'a'j man'o'j la trankvil'o kvazaŭ trans'flu'is al li. La streĉ'it'a, mal'mol'a esprim'o en li'a vizaĝ'o mal'streĉ'iĝ'is, la makzel'o'j ĉes'is mord'i, kaj la sulk'o'j sur la frunt'o kaj ĉirkaŭ la okul'o'j glat'iĝ'is. Li'a vizaĝ'o kiel iam antaŭ'e far'iĝ'is knab'ec'a kaj ŝajn'is ne'tuŝ'it'a de turment'o kaj vol'streĉ'o.
—Vi est'as bon'a, li flustr'is kun et'a rid'et'o sur la lip'o'j. Mi ne opini'as, ke vi'a bon'o pov'os, por tiel dir'i, pardon'i mi'a'n brut'ec'o'n. Se mi pek'o'n far'is, mi dev'as ankaŭ port'i ĝi'n, kaj se la mond'o est'as mal'bon'a, ĝi tia rest'os malgraŭ vi'a si'n'ten'o al mi.
Sed vi help'as mi'n el'ten'i. Ĉu vi tiel kondut'as nur pro tio, ke vi simil'as al Krist'o, aŭ ĉu vi ankoraŭ vol'as rest'i kun'e kun mi?
—Antaŭ unu jar'o, ŝi dir'is, mi am'is ne vi'n, sed la batal'ant'o'n kaj la hero'o'n, kiu'n mi vid'is en vi, kaj mi am'is, ebl'e tio est'is la ĉef'a afer'o, la kun'est'o'n kun vir'o.
En tiu ĉi moment'o vi aspekt'as kiel infan'o, kiel knab'o ne'tuŝ'it'a de mal'bon'o. Ĉu vi memor'as, kiel la bon'a paŝt'ist'o dir'is al la hom'o'j: ”Se vi ne far'iĝ'os kiel infan'o'j, vi ne en'ir'os la regn'o'n ĉiel'a'n.” Nun mi vid'as infan'o'n en vi'a vizaĝ'o, infan'o'hom'o'n, vid'as vi'n, kia vi plej intern'e est'as, kaj tiu'n knab'o'n mi am'as, kun tiu knab'o mi vol'as viv'i kun'e. Se mi nur pov'us por ĉiam el'log'i tiu'n knab'o'n al la lum'o por for'ig'i el vi'a vizaĝ'o tiu'n mask'o'n de mal'mol'a fort'o kaj pez'a'j pens'o'j.
—Mi apenaŭ pov'as promes'i.
Sed ŝi rigard'is li'n, kaj en ŝi'a'j okul'o'j aper'is vibr'a bril'o, delikat'a kaj plen'a de jun'a'j rev'o'j kiel la viol'kolor'a'j vesper'o'j de printemp'iĝ'o, hel'a kiel la lum'vibr'o en la blu'a ĉiel'o de somer'a tag'o —Sed foj'e vi montr'os vi'n al mi kiel nun. Kaj kiam vi'a vizaĝ'o est'os mal'mol'a kaj mal'hel'a, mi tamen sci'os, ke ali'e aspekt'as vi mem, mi pov'os vi'n vid'i, kvankam ali'a'j okul'o'j ne vid'os.
www.omnibus.se/ink'o ISBN 91-7303-124-0