La 9-an de februar'o 1950, dum plej fort'a mal'varm'a milit'o, ankoraŭ ne kon'at'a respublik'an'a senat'an'o tondr'as : „Mi hav'as en la man'o'j la list'o'n de du'cent kvin person'o'j, pri kiu'j la ŝtat'sekretari'o sci'as, ke ili est'as membr'o'j de la Komun'ist'a Parti'o kaj kiu'j tamen determin'as la politik'o'n de la ŝtat'departement'o.” Joseph McCarthy en'ir'is la uson'a'n histori'o'n tra la pord'o de fi'ec'o. Li'a list'o ne ekzist'is, sed la sekv'ant'a ond'o de kontraŭ'komun'ism'a histori'o kaj de pur'ig'ad'o'j romp'is la ekzist'rimed'o'j'n de mil'o'j da uson'an'o'j.

En la jar'o 2017, la patriot'a lojal'ec'o de la uson'a prezid'ont'o est'as dub'ig'at'a. Pri li'a reg'ist'ar'o de milit'ist'o'j kaj de miliard'ul'o'j svarm'as la kial'o'j por dub'i. Tamen, la Demokrat'a Parti'o kaj mult'a'j okcident'a'j komunik'il'o'j ŝajn'as est'i obsed'at'a'j de la strang'a ide'o, ke s - ro Donald Trump pov'as est'i la „marionet'o de Kreml'o”. [1] Kaj ke li dank'as si'a'n elekt'o'n al pirat'ad'o de inform'ad'ik'a'j don'it'aĵ'o'j manipul'at'a de Ruslando. Kvankam sufiĉ'e long'a temp'o pas'is post la makartista paranoj'o, la Washington Post ĵus daŭr'ig'is tiu'n histori'o'n per si'a mal'trankvil'o pro la ekzist'o de „pli ol du'cent ret'ej'o'j kiu'j, ĉu vol'e aŭ ne, publik'ig'as la rus'a'n propagand'o'n aŭ trans'dir'as ĝi'n” (la 24-an de decembr'o 2016).

Mal'bon'a vent'o blov'as sur la Okcident'o. Ĉiu aŭ preskaŭ ĉiu elekt'o est'as interpret'at'a tra la prism'o de Ruslando. Ĉu tem'as pri s - ro Trump en Uson'o, pri s - ro Jeremy Corbyn en Brit'uj'o aŭ pri tiel mal'sam'a'j kandidat'o'j kiel s -ro'j Je'a'n- Luc Mélenchon kaj François Fillon aŭ s -in'o Marin'e Le Pen en Franc'uj'o, sufiĉ'as dub'ind'ig'i la ekonomi'a'j'n sankci'o'j'n kontraŭ Moskvo aŭ la kontraŭ'rus'a'j'n konjekt'o'j'n de la Centr'a Inform'serv'o (Ci'a) – instituci'o, pri kiu ĉiu sci'as, ke ĝi est'as ne'erar'em'a kaj sen'riproĉ'a –, por est'i suspekt'at'a serv'i la intenc'o'j'n de Kreml'o. En tia etos'o oni apenaŭ kuraĝ'as imag'i kia'n ŝtorm'o'n da indign'o kaŭz'int'us la spion'ad'o, far'e de Ruslando anstataŭ de Uson'o, de la telefon'o de s -in'o Angel'a Merkel , aŭ la trans'don'o, far'e de Google, al Moskvo, anstataŭ al la uson'a Naci'a Sekur'ec-Agent'ej'o ( NSA), de miliard'o'j da privat'a'j don'it'aĵ'o'j kolekt'it'a'j en Inter'ret'o. Sen mezur'i la tut'a'n humur'o'n de si'a'j vort'o'j, s - ro Barack Obama el'dir'is, pri Ruslando, „land'o pli mal'grand'a, pli mal'fort'a” ol Uson'o : „Ili dev'as kompren'i, ke kio'n ili far'as al ni, tio'n ni pov'as far'i al ili.” [2]

Tio'n s - ro Vladimir Putin bon'e sci'as. Printemp'e de 1996, mal'san'a kaj alkohol'de'pend'a rus'a prezid'ant'o, arĥitekt'o (korupt'a) de la soci'a ĥaos'o en si'a land'o, efektiv'e trans'viv'is al abism'a mal'popular'ec'o nur dank'e al la mal'kaŝ'a politik'a kaj financ'a sub'ten'o de la okcident'a'j ĉef'urb'o'j. Kaj al providenc'a plen'ig'o de urn'o'j. Bor'is Jelcin , la am'at'o de la vaŝington'a'j, berlinaj kaj parizaj demokrat'o'j (kvankam li paf'ig'is kanon'o'j'n sur la rus'a'n parlament'o'n kaj ĉe tio, en decembr'o 1993, mort'ig'is cent'o'j'n da hom'o'j), est'is re'elekt'it'a. La 31-an de decembr'o 1999, li decid'is trans'don'i ĉiu'j'n si'a'j'n potenc'o'j'n al si'a fidel'a ĉef'ministr'o, la rav'a Vladimir Putin …

Serge HALIMI.

„Mi tim'as, ke la insul'o tiom super'loĝ'iĝ'os, ke ĝi re'turn'iĝ'os kaj sink'os”, en la jar'o 2010 dir'is Hank Johnson  [1] al la Kongres'o pri la plan'it'a trans'ig'o de ok mil mar'soldat'o'j el Okinavo (Japan'uj'o) al Guamo, en la Marian'a'j Insul'o'j, al'ig'it'a'j al Uson'o. La sprit'aĵ'o est'is pri'mok'at'a, sed stud'o'j pri la efik'o montr'is, ke Guamo ne kapabl'as akcept'i tiom grand'a'n al'flu'o'n, kaj la Pentagon'o mal'alt'ig'is si'a'j'n ambici'o'j'n. La insul'o, kun rekord'o de teritori'o okup'at'a de uson'a'j milit'baz'o'j (ĝis 60 el'cent'o'j post 1945, kaj nun pli ol 30 el'cent'o'j), hav'as ankaŭ la plej mal'bon'a'n medi'a'n bilanc'o'n. Okinavo, de kiu kvin'on'o de la surfac'o est'as daŭr'e okup'at'a, Portoriko, la Filipinoj kaj Panam'o fart'as apenaŭ pli bon'e. La Pentagon'o est'as unu el la plej grand'a'j polu'ant'o'j de la planed'o.

David Vin'e [2] montr'as la kial'o'j'n, la okup'ad'metod'o'j'n kaj la evolu'o'j'n de la vast'a insul'ar'o de la uson'a'j milit'baz'o'j (proksim'um'e ok'cent, kontraŭ tri'dek'o de ĉiu'j ceter'a'j land'o'j kun'e). Li apart'e klar'ig'as la redukt'o'n de la nombr'o de grand'a'j mem'sufiĉ'a'j baz'o'j („ little Americas ”), el la temp'o de la mal'varm'a milit'o, favor'e al mult'e pli da mult'e pli mal'grand'a'j baz'o'j mal'pli vid'ebl'a'j kaj dis'sem'it'a'j en pli mult'a'j land'o'j. Sed kvankam la strategi'o ŝanĝ'iĝ'as, la metod'o'j rest'as la sam'a'j. Ekzempl'e, la plej mult'a'j mal'grand'a'j baz'o'j est'as met'it'a'j en land'o'j'n „ekonomi'e kaj politik'e mal'fort'a'j”, kun medi'a'j leĝ'o'j „mal'pli dev'ig'a'j”. Do, la defend-ministr'ej'o pov'as tie far'i kio'n ĝi opini'as taŭg'a.

Front'e al tiu konstat'o, unu'a solv'o est'us atak'i la koloni'ec'a'j'n status'o'j'n kiu'j daŭr'as por tiu'j „insul'a'j teritori'o'j”, al kiu'j aparten'as ankaŭ Guamo , Portoriko kaj la nord'a'j Marian'o'j. Ili'a loĝ'ant'ar'o, proksim'um'e kvar milion'o'j da hom'o'j, est'as sen'ig'it'a je part'o de si'a'j demokrati'a'j rajt'o'j (voĉ'don'rajt'o pri la prezid'ant'elekt'o'j kaj pri tiu'j de la Kongres'o), kio tiel facil'ig'as la uz'ad'o'n de tiu'j insul'o'j kiel strategi'a'j milit'baz'o'j. Kolektiv'a labor'aĵ'o [3] al'vok'as al modif'ad'o de tiu'j diskriminaci'a'j praktik'o'j kaj esplor'as la ebl'a'j'n opci'o'j'n. Ĝi emfaz'as ke tiu'n situaci'o'n dev'as ŝanĝ'i la Kongres'o ; sed la respublik'an'a'j deleg'it'o'j decid'e rifuz'as ĉi'a'n re'form'o'n. [4]

Laŭ la stud'aĵ'o, ankaŭ ne ebl'us uz'i la inter'naci'a'n jur'o'n pri medi'o. Hervé Raimana Lallemant - Moe  [5] parol'as pri la ekstrem'a kaz'o de la plej vund'ebl'a'j komun'um'o'j aŭ ŝtat'o'j de Sud-Pacifik'o – el kiu'j iu'j far'iĝ'is ne'loĝ'ebl'a'j (la Bikin'i-atol'o sekv'e al la atom'bomb'a'j test'o'j) aŭ est'as tut'simpl'e minac'at'a'j mal'aper'i – por esplor'i la meĥanism'o'j'n, pri kiu'j ili dispon'as. Li propon'as dis'volv'i kaj re'form'i la inter'naci'a'n help'o'n tiel, ke ĝi ebl'ig'u al ili akir'i kompetent'ec'o'j'n, re'form'i si'a'j'n leĝ'o'j'n pri la medi'o kaj, laŭ'okaz'e, plend'i ĉe inter'naci'a'j jurisdikci'o'j.

Émilie GUYONNET.

Mal'facil'as preciz'e sci'i, al kio simil'os la ekster'a politik'o de s - ro Donald Trump. La prezid'ont'o ne detal'ig'is si'a'j'n intenc'o'j'n en skrib'it'a'j dokument'o'j nek en si'a'j parol'ad'o'j. Mult'a'j atribu'as al li al'ir'o'n ne tre inform'it'a'n aŭ mal'koher'a'n, nutr'at'a'n de gazet'ar'a'j ĉef'titol'o'j kaj de li'a spert'o kiel afer'ist'o. Kelk'a'j inter'parol'ad'o'j aŭ el'dir'o'j en la elekt'o'kampanj'o kaj, pli last'dat'e, la elekt'o de la membr'o'j de li'a reg'ist'ar'o ebl'ig'as vid'i iom pli klar'e. S - ro Trump posed'as vizi'o'n, ebl'e ne matur'e tra'pens'it'a'n, sed relativ'e koher'a'n, pri la mond'o kaj pri la lok'o, kiu'n li'a land'o okup'as en ĝi. Ĝi kontrast'as kun tiu de la plej mult'a'j fak'ul'o'j aŭ politik'a'j respond'ec'ul'o'j kon'at'a'j en Vaŝington'o.

Tiu'j - kiel ĉiu'j ajn, kiu'j est'as en la ĉef'urb'o, rapid'e rimark'as - vid'as koncentr'a'j'n cirkl'o'j'n, kiu'j dis'iĝ'as ek'de la Blank'a Dom'o. Kanado, Brit'uj'o kaj la ceter'a'j angl'a'lingv'a'j alianc'an'o'j trov'iĝ'as en la unu'a ring'o, la ceter'a'j membr'o'j de la Nord'atlantik'a Traktat-Organiz'aĵ'o ( NATO), Japan'uj'o, Sud-Kore'uj'o kaj Israelo sur la du'a, la long'dat'a'j ekonomi'a'j kaj arme'a'j partner'o'j, kiel Tajvano, Filipinoj kaj Saud-Arab'uj'o, sur tri'a, kaj tiel plu. Ekster'e de tiu sistem'o de de'pend-rilat'o'j trov'iĝ'as la rival'o'j kaj kontraŭ'ul'o'j de Uson'o : Ruslando, Ĉin'uj'o, Irano kaj Nord-Kore'uj'o. Dum jar'dek'o'j, la uson'a ekster'a politik'o cel'is fort'ig'i la lig'o'j'n kun kaj inter la amik'a'j land'o'j kaj mal'fort'ig'i aŭ eksklud'i la eksklud'it'o'j'n. Kelk'foj'e tio implic'is en'ir'i milit'o'n por protekt'i periferi'a'j'n alianc'an'o'j'n pro tim'o, real'a aŭ supoz'it'a, ke la pli proksim'a'j alianc'an'o'j trov'iĝ'as en danĝer'o.

S - ro Trump, kiu ne long'e rest'ad'is en'e de la vaŝington'a periferi'o, ne divid'as tiu'n vizi'o'n de la plej mult'a'j politik'a'j respond'ec'ul'o'j, ĉu respublik'an'o'j, ĉu demokrat'o'j. Kiel nov'jork'a afer'ist'o kun interes'o'j en la tut'a mond'o li est'as fremd'a al ĉia struktur'it'a koncept'o kiu atribu'as difin'it'a'j'n rol'o'j'n al alianc'an'o'j, amik'o'j kaj mal'amik'o'j. Li trov'iĝ'as do proksim'a al s - ro Rex Tillerson, la ĉef'o de ExxonMobil , kiu'n li ĵus elekt'is kiel ŝtat'sekretari'o'n. La du vir'o'j percept'as la mond'o'n kiel vast'a'n ĝangal'o'n, kie la konkurenc'o est'as la regul'o kaj kie ŝanc'o'j kaj danĝer'o'j pov'as prezent'iĝ'i ĉie, sen'de'pend'e de la lojal'ec'o de la koncern'at'a'j land'o'j aŭ de ili supoz'at'a mal'amik'ec'o kontraŭ Vaŝington'o.

En tiu vid'punkt'o Uson'o ne est'as la centr'o de famili'o de de'pend'a'j ŝtat'o'j, kiu'j'n ĝi dev'us protekt'i, sed unu el la potenc'o'j, kiu'j batal'as por cert'ig'i pozici'o'j'n kaj profit'o'j'n sur la konkurenc'a planed'a ŝak'tabul'o. La cel'o de la ekster'a politik'o tiam far'iĝ'as : progres'ig'i ĝi'a'j'n interes'o'j'n, do ankaŭ mat'ig'i tiu'j'n, kiu'j vol'as akir'i avantaĝ'o'n ĝi'a'kost'e. Ĉiu ŝtat'o est'os do juĝ'at'a laŭ ĝi'a kontribu'o al la uson'a'j interes'o'j, kaj s - ro Trump vol'as uz'i la instrument'o'j'n, kiu'j'n li dispon'as por rekompenc'i la partner'o'j'n kaj pun'i la kontraŭ'ul'o'j'n. La unu'a'j pov'as atend'i est'i akcept'ot'a'j en la Blank'a Dom'o kaj akir'i avantaĝ'a'j'n komerc'a'j'n traktat'o'j'n. La du'a'j dev'os pag'i for'tim'ig'a'j'n dogan'aĵ'o'j'n, akcept'i est'i diplomati'e izol'it'a'j kaj, en kaz'o de provok'o'j juĝ'at'a'j ne'akcept'ebl'a'j, sufer'i arme'a'n inter'ven'o'n.

Por ten'i tiu'n marŝ'o'plan'o'n liber'a de ĉia lig'o kun grand'a'j princip'o'j, s - ro Trump ĉirkaŭ'ig'is si'n per skip'o kapabl'a rekompenc'i la kun'labor'ad'o'n per interes'a'j aranĝ'o'j ( s - ro Tillerson en la ŝtat'departement'o) aŭ uz'i per'fort'o'n kontraŭ la nom'it'a'j mal'amik'o'j (la general'o Michael Flynn kiel konsil'ist'o ĉe la naci'a sekur'ec'o kaj la general'o James Mattis en la ministr'ej'o pri defend'o). Por cert'ig'i la kred'ind'o'n de eventual'a milit'a opci'o, li rekomend'is masiv'a'n ekspansi'o'n de la arm'it'a'j fort'o'j – special'e de la mar'arme'o, la plej adapt'it'a por demonstr'o'j de fort'o kaj por pugn'a'j operaci'o'j. [1]

Kiel tiu partitur'o traduk'iĝ'as en muzik'o'n en la divers'a'j region'o'j de la mond'o ? Neces'as komenc'i ĉe la Proksim-Orient'o kaj la milit'o kontraŭ la Organiz'aĵ'o de la Islam'a Ŝtat'o ( OIŜ). Efektiv'e, ek'de la komenc'o, s - ro Trump el'dir'is, ke li'a ĉef'a cel'o est'as „detru'i la OIŜ ” kaj dis'bat'i ĉi'a'n ali'a'n montr'iĝ'o'n de „teror'ism'o de la radikal'a islam'o”. „Tuj post mi'a en'funkci'iĝ'o, deklar'is li la 7-an de septembr'o 2016 en Filadelfio, mi pet'os mi'a'j'n general'o'j'n sub'met'i al mi en tri'dek tag'o'j plan'o'n por venk'i kaj detru'i la OIŜ.” [2]

Tre grand'part'e la uson'a milit'o kontraŭ tiu grup'o est'as percept'at'a kiel problem'o de intern'a politik'o. La decid'em'o detru'i ĝi'n grand'part'e de'ven'as el la tim'o je atenc'o'j en Uson'o kaj el la mal'amik'ec'o, kiu'n la „radikal'a islam'o” ĝeneral'e inspir'as. Tiu batal'o, kiel s - ro Trump anonc'is, ne sufer'os du'on'a'j'n dispon'o'j'n : ĉiu'j rimed'o'j, pri kiu'j la arme'o dispon'as, est'os dediĉ'it'a'j al sen'kompat'a kampanj'o de neni'ig'o ; se parenc'o'j aŭ civil'ul'o'j asoci'it'a'j kun la OIŜ sufer'as tio'n, nu, domaĝ'e por ili.

Kvankam tiu al'front'iĝ'o koncern'as ĉef'e la arme'o'n, ĝi en'ten'as grav'a'j'n diplomati'a'j'n implic'aĵ'o'j'n. Unu'a'vic'e neces'as sci'i, kiu'n Vaŝington'o pov'as pet'i kontribu'i al la el'radik'ig'o de la OIŜ. Ĝust'e en tiu kadr'o s - ro Trump imag'as ebl'a'n alianc'o'n kun s - ro Vladimir Putin. „Ĉu ne est'us bel'eg'e, renkont'iĝ'i kun Ruslando por dis'bat'i la OIŜ  ?”, demand'is li la 25-an de juli'o 2016 dum miting'o en Nord- Karolinio. [3] Li ankaŭ propon'is re'star'ig'o'n de la rilat'o'j kun Damasko : „ Mi tut'e ne ŝat'as Assad -on, sed Assad mort'ig'as la OIŜ  ”, deklar'is li dum la du'a televid-debat'o kun s -in'o Hillary Clinton , la 9-an de oktobr'o 2016. Kompens'e, la rus'a kaj siria prezid'ant'o'j pov'us ricev'i kelk'a'j'n avantaĝ'o'j'n : por la unu'a, la fakt'a'n agnosk'o'n de la aneks'o de Krimeo al Ruslando kaj la nul'ig'o'n de la sankci'o'j ; por la du'a, la ĉes'o'n de ĉia help'o al la ribel'ul'o'j kiu'j batal'as kontraŭ li'a reĝim'o.

S - ro Trump ver'ŝajn'e prov'os far'i tia'j'n aranĝ'o'j'n kun la ali'a'j grand'a'j ag'ant'o'j de la region'o. Oni pov'as ekzempl'e imag'i rapid'a'n inter'konsent'o'n kun la turk'a prezid'ant'o Recep Tayyip Erdogan , per kiu la turk'o'j alt'ig'os si'a'n prem'o'n kontraŭ la OIŜ inter'ŝanĝ'e de mal'pli da uson'a help'o al la kurd'a'j batal'ant'o'j de Sirio – kiu'j ĝis nun tamen montr'iĝ'as est'i la plej efik'a fort'o en la ter-ofensiv'o kontraŭ la ĝihad'ist'o'j. S - ro Erdogan est'is unu el la unu'a'j ekster'land'a'j ŝtat'estr'o'j, kiu'j gratul'is s - ron Trump'o'n post ties venk'o, kaj la du vir'o'j laŭ'dir'e el'vok'is kresk'ant'a'n kun'labor'ad'o'n kontraŭ la „ teror'ism'o ”. Ankaŭ pens'ebl'as, ke s - ro Tump facil'ig'os la ekstradici'o'n de la ekzil'it'a turk'a religi'ul'o Fethullah Gülen , kiu'n Ankar'o respond'ec'ig'as pri la fiask'int'a ŝtat'renvers'o de juli'o 2016. [4]

Ali'flank'e la rilat'o'j de Vaŝington'o kun Saud-Arab'uj'o pov'as sufer'i pro la intens'ig'o de la uson'a ofensiv'o kontraŭ la OIŜ. La gvid'ant'o'j de tiu organiz'aĵ'o, sam'e kiel tiu'j de Saud-Arab'uj'o, est'as suna'ist'a'j, kiel ankaŭ la plej mult'a'j est'ont'a'j viktim'o'j de la bomb'ad'o kontraŭ la pozici'o'j de la organiz'aĵ'o. Simetri'e, la fort'o'j, kiu'j lok'e batal'as kontraŭ la OIŜ, hav'as alt'a'n proporci'o'n de ŝijaist'o'j, ĉu en Irako de milic'o'j sub'ten'at'a'j de Irano aŭ, en Sirio, de la alaŭitoj kaj de ties alianc'an'o'j. El la vid'punkt'o de Rijado, ili'a venk'o kaj la trans'viv'o'n de la reĝim'o de s - ro Assad, pov'as nur signif'i la triumf'o'n de Irano, de ĝi'a ĉef'a rival'o en la Golf-region'o. Ven'ont'a mal'grav'iĝ'o de la rilat'o'j inter Uson'o kaj Saud-Arab'uj'o ŝajn'as ver'ŝajn'a, ĉar s - ro Trump insist'as por alt'e pag'ig'i la protekt'o'n, kiu'n ĝi ricev'as. „La golf'o'ŝtat'o'j, ili hav'as neni'o'n ali'a'n ol mon'o'n, li dir'is, per unu el tiu'j antrop'ologi'a'j mal'long'ig'o'j, kies sekret'o'n li kon'as, dum miting'o, la 16-an de decembr'o. Ni, ni ne hav'as mon'o'n kaj ni hav'as 20.000 miliard'o'j'n da ŝuld'o'j …”

La el'rev'iĝ'o'j de Rijado ne nepr'e util'as por Irano, kiu, unu'a'vid'e, dev'as tre tim'i la al'ven'o'n de s - ro Trump al la Blank'a Dom'o. Dum si'a tut'a elekt'o'kampanj'o li efektiv'e kvalifik'is la inter'konsent'o'n kun Teherano pri la atom'problem'o – oficial'e nom'at'a „komplet'a plan'o de kun'ag'ad'o” – la „plej mal'bon'a traktat'o de la tut'a histori'o”. Kaj li promes'is „mal'munt'i” ĝi'n. La general'o Flynn, kiu'n li ĵus nom'um'is konsil'ist'o pri naci'a sekur'ec'o, est'as konsider'at'a kiel ne'trakt'ebl'a kontraŭ'ul'o al Irano kaj li cert'e prem'os al li por ke li plen'um'u si'a'n promes'o'n. [5] Tamen, la prioritat'o plej rapid'e dis'bat'i la OIŜ pov'us super'i la intenc'o'n sankci'i Iranon. Kaj krom'e la inter'konsent'o est'as ankaŭ sub'skrib'it'a de Franc'uj'o, German'uj'o, Brit'uj'o, Ĉin'uj'o kaj Ruslando, kiu'j montr'is neni'a'n dezir'o'n re'diskut'i pri ĝi.

La rilat'o'j inter Vaŝington'o kaj Moskvo pov'as pli'bon'iĝ'i ek'de la unu'a'j tag'o'j de la reg'ist'ar'o Trump. La prezid'ont'o efektiv'e esprim'is plur'foj'e si'a'n admir'o'n por s - ro Putin, kaj li propon'is renkont'i li'n por pli'bon'ig'i la du'flank'a'j'n rilat'o'j'n, aktual'e tre mal'bon'a'j'n. Post telefon-inter'parol'ad'o inter la du vir'o'j, Kreml'o sci'ig'is, ke ili inter'konsent'is por „normal'ig'i la rilat'o'j'n kaj sekv'i konstru'em'a'n kun'labor'ad'o'n en la tut'a gam'o de la demand'o'j.” [6] La nom'um'o de s - ro Tillerson kiel ŝtat'sekretari'o part'e klar'ig'ebl'as per la bon'a'j rilat'o'j, kiu'j'n la Exxon -ĉef'o jam de'long'e star'ig'is kun Moskvo okaz'e de la miks'it'a'j kompani'o'j inter la petrol'societ'o kaj la rus'a'j entrepren'o'j ag'ant'a'j en Arkt'o sur la insul'o Saĥalino. Tamen est'us mal'prudent'a antaŭ'dir'i daŭr'em'a'n miel'monat'o'n inter la uson'a-rus'a'j rilat'o'j. La ĉef'a zorg'o de la nov'a prezid'ant'o est'os progres'ig'i la uson'a'j'n interes'o'j'n, kio, en li'a spirit'o, eksklud'as ĉi'a'n inter'konsent'o'n interpret'ebl'a'n kiel rezign'o pri la uson'a hegemoni'a pozici'o.

Tamen, s - ro Trump decid'is fort'ig'i la arme'o'n, eĉ dum la buĝet'o nur de la mar'arme'o est'as du'obl'e pli alt'a ol ĉiu'j rus'a'j arme'a'j el'spez'o'j en'tut'e. Tia intenc'o hav'as neni'o'n por ĉarm'i s - ron Putin. Kaj kvankam kelk'a'j rekomend'o'j de la uson'a prezid'ont'o, ekz - e la fort'ig'o de la mar'arme'o, ŝajn'as direkt'iĝ'i precip'e kontraŭ Ĉin'uj'o, ali'a'j projekt'o'j pov'as alarm'i Ruslandon. Precip'e tiu modern'ig'i la uson'a'n strategi'a'n bomb-aviad'il'ar'o'n kaj akir'i „last'mod'a'n sistem'o'n de defend'a'j raket'o'j”. Tia'j iniciat'o'j mal'trankvil'ig'as precip'e Moskvon, ĉar Ruslando kalkul'as ĉef'e sur si'a'n atom'arm'il'ar'o'n por mal'instig'i ĉi'a'n milit'a'n ag'ad'o'n de la Okcident'o kontraŭ ĝi. En si'a jar'a parol'ad'o pri la stat'o de la naci'o, la 1-an de decembr'o, s - ro Putin ceter'e ne mal'kaŝ'is si'a'n zorg'o'n : „Mi ŝat'us emfaz'i, ke la prov'o'j romp'i la strategi'a'n egal'ec'o'n est'as ekstrem'e danĝer'a'j kaj pov'as konduk'i al tut'planed'a katastrof'o.” [7]

Dum si'a tut'a elekt'o'kampanj'o s - ro Trump akuz'is la ĉin'o'j'n uz'i mal'egal'ec'a'j'n komerc'a'j'n praktik'o'j'n mal'favor'e al Uson'o kaj est'i insult'int'a'j la prezid'ant'o'n Obama per konstru'ad'o de milit'baz'o en la sud'a Ĉin'a Mar'o. „La ĉin'o'j pri'mok'as ni'n, deklar'is li al ĵurnal'ist'o'j de la New York Times la 26-an de mart'o. Ili hav'as neni'a'n respekt'o'n por ni'a land'o kaj neni'a'n respekt'o'n por ni'a prezid'ant'o.”

La nov'a okup'ont'o de la Blank'a Dom'o do antaŭ'vid'as, ke la rilat'o'j kun Pekino streĉ'iĝ'os. Ĉu tio pov'as konduk'i al arm'it'a konflikt'o ? Kiam oni demand'is li'n, ĉu li uz'us la fort'o'n por for'pel'i la ĉin'o'j'n el si'a'j mar'a'j baz'o'j de Sud'ĉin'uj'o, li respond'is : „Ebl'e … Sed ni hav'as grand'a'n ekonomi'a'n pov'o'n kontraŭ Ĉin'uj'o : la komerc'a'n pov'o'n.” Sen en'ir'i detal'o'j'n, li opini'is, ke li prefer'as uz'i dogan'aĵ'o'j'n kaj ali'a'j'n komerc'a'j'n meĥanism'o'j'n. Li'a telefon'al'vok'o al la tajvana prezid'ant'in'o Tsai Ing- wen – la unu'a inter'parol'ad'o inter uson'a prezid'ant'o aŭ prezid'ont'o kaj tajvana gvid'ant'o post la romp'o de la diplomati'a'j rilat'o'j kun la insul'o en 1979 – interpret'ebl'as en la sam'a senc'o : minac'o de per'ŝtup'a akr'ig'o por instig'i Pekinon akcept'i cert'a'j'n postul'o'j'n.

Tamen s - ro Tumpo sci'as ke, en cert'a'j esenc'a'j demand'o'j, li bezon'os la kun'labor'ad'o'n de la ĉin'a'j gvid'ant'o'j. Precip'e en la kaz'o de Nord-Kore'uj'o – unu el la prem'a'j demand'o'j de naci'a sekur'ec'o, kiu'n li ek'de si'a ek'funkci'iĝ'o dev'os al'front'i. Kvankam la nord'kore'a'j gvid'ant'o'j est'as inter'naci'e tre izol'it'a'j, ŝajn'as ke ili sukces'is ampleks'ig'i si'a'j'n atom'arm'il'o'j'n kaj el'labor'i balist'ik'a'j'n raket'o'j'n kapabl'a'j'n ating'i Japan'uj'o'n aŭ la uson'a'j'n teritori'o'j'n de Pacifik'o. La ĉin'o'j, kiu'j ŝajn'as tim'i la dis'fal'o'n de la reĝim'o de s - ro Kim Jong -un (kiu pov'us sam'temp'e ven'ig'i mil'o'j'n da rifuĝ'ant'o'j al Nord-Ĉin'uj'o kaj est'ig'i la unu'iĝ'o'n de Kore'uj'o sub uson'a kurator'ec'o), don'as al li por la moment'o decid'a'n material'a'n help'o'n. Se s - ro Trump esper'as dev'ig'i Pjongjang'o'n halt'ig'i si'a'n atom'program'o'n, li bezon'as ke Pekino plu redukt'os si'a'n komerc'o'n kun Nord-Kore'uj'o. „Ĉin'uj'o dev'os solv'i tiu'n problem'o'n por ni”, dir'is li dum si'a unu'a debat'o kun s -in'o Hillary Clinton. Sed tia aranĝ'o implic'os inter'trakt'ad'o'j'n kun Pekino, kaj do ambaŭ'flank'a'j'n kompromis'o'j'n.

La manier'o laŭ kiu la prezid'ont'o ŝajn'as plan'i la rilat'o'j'n kun Eŭrop'o kaj kun la NATO klar'e montr'as la diferenc'o'n inter li'a'j koncept'o'j kaj tiu'j de li'a'j antaŭ'ul'o'j. Dum tiu'j vid'is en la Atlantik'a Alianc'o la ŝlos'il'a'n ŝton'o'n de la uson'a sekur'ec-politik'o, kaj Eŭrop'o'n kiel bastion'o'n de la liberal'a ord'o, li turn'as la dors'o'n al tiu manier'o. Laŭ li, la NATO montr'iĝ'is sen'efik'a en la plej grav'a milit'o de tiu ĉi temp'o, tiu kontraŭ la „radikal'a islam'ist'a teror'ism'o”. Kaj Eŭrop'o, kiel politik'a ent'o, ŝajn'as al li sen praktik'a kapabl'o kontribu'i al la defend'o de la viv'o'grav'a'j interes'o'j de Uson'o. Ĝi do merit'as mal'pli da atent'o ol potenc'o'j kiel Ruslando aŭ Ĉin'uj'o, pli aktiv'a'j en la grand'a mond'a lud'o.

Dum telefon'a inter'parol'ad'o kun la ĝeneral'a sekretari'o de la NATO, s - ro Jens Stoltenberg , la 18-an de novembr'o, s - ro Trump laŭ'dir'e tamen re'asert'is la „persist'a'n grav'ec'o'n” de la alianc'o ; sed post'e li al'don'is neni'a'n konfirm'o'n. Kaj eĉ ne unu el si'a'j nom'um'ad'o'j al respond'ec'a'j arme'a'j posten'o'j ŝajn'as montr'i apart'a'n pasi'o'n por la eŭrop'a operaci'a kamp'o. La interes'o, kiu'n la NATO inspir'as al la loĝ'ont'o de la Blank'a Dom'o, ŝajn'as resum'ebl'a en du zorg'o'j : trud'i al la alianc'an'o'j krom'a'n financ'a'n kontribu'ad'o'n al la komun'a defend'o ; postul'i, ke ili dediĉ'u si'n prioritat'e al la milit'o kontraŭ la OIŜ. La ali'a'j demand'o'j, ekzempl'e la defend'o de la eŭrop'a „orient'a flank'o” kontraŭ eventual'a rus'a atak'o, ŝajn'e ne interes'as s - ron Trump, kiu ŝajn'as pens'i, ke, sur la mond'a ŝak'tabul'o, Eŭrop'o est'as nur du'a'rang'a font'o de streĉ'it'ec'o. Li do interes'iĝ'os pri tio nur, se esenc'a'j interes'o'j est'as tie en danĝer'o. Tio, fin'e, sufiĉ'e bon'e resum'as la kondut'lini'o'n de la prezid'ont'o. „Uson'o unu'e”, kaj ĉiu'j ceter'a'j land'o'j taks'at'a'j laŭ unu sol'a kriteri'o : ĉu ili reprezent'as atut'o'n aŭ obstakl'o'n en la real'ig'o de la fundament'a'j uson'a'j cel'o'j ?

Michael Klar'e.

Ĝoj'kri'o'j eksplod'is ĉi tiu'n 9-an de decembr'o 2016, kiam dek'o'j da mil'o'j da Sud-Kore'o'j svarm'int'a'j antaŭ la naci'a asemble'o ek'sci'is, ke prezid'ant'o Bak Geun - hje est'is eks'ig'it'a. La deput'it'o'j aprob'is la mal'permes'ig'a'n moci'o'n per 234 voĉ'o'j kontraŭ 65 - do per mult'e pli ol tiu'j de la opozici'a'j parti'o'j. La sam'a ĝoj'eg'o okaz'is ĉe la part'o'pren'ant'o'j de kandel'vesper'o'j organiz'it'a'j en la plej'part'o de la grand'a'j urb'o'j, Gŭangĝu, Sunĉeon, Inĉeon, Pusan'o aŭ Ĝeiĝu.

Ĉiu'sabat'e, dum preskaŭ du monat'o'j, milion'o'j da hom'o'j manifestaci'is en la tut'a land'o, kun kandel'o en man'o, por postul'i tuj'a'n eks'iĝ'o'n de S -in'o Bak. Ŝi est'as akuz'it'a pri reg'ad'o de la publik'a'j afer'o'j sub influ'o de guru'in'o du'on'ŝaman'o du'on'predik'ant'o, akcept'o de mon'o el grand'a'j industri'a'j firma'o'j ( ĉaebol ), persekut'ad'o de opon'ant'o'j... ĉi list'o est'as long'a.

"Mi sincer'e bedaŭr'as, ke mi kre'is tiu'n kaos'o'n per mi'a mal'zorg'em'o dum ni'a land'o jam renkont'as tiom da mal'facil'aĵ'o'j sekur'ec'a'j kaj ekonomi'a'j, deklar'is S -in'o Bak. Mi kviet'e respond'os al demand'o'j de la konstituci'a kort'um'o kaj de la sen'de'pend'a prokuror'o, en respekt'o de la procedur'o'j difin'it'a'j de la konstituci'o kaj de leĝ'o'j." Ŝi est'as anstataŭ'ig'it'a de la ĉef'ministr'o, sed ŝi gard'as si'a'n titol'o'n ĝis kiam la naŭ juĝ'ist'o'j de la konstituci'a kort'um'o decid'os pri la leĝ'ec'o de ŝi'a eks'ig'o. Ili hav'as cent ok'dek tag'o'j'n por don'i verdikt'o'n, kiu dev'as est'i konsent'it'a de almenaŭ ses el ili.

Tiu prokrast'o lez'as nek la decid'iĝ'o'n nek la entuziasm'o'n de la manifestaci'ant'o'j. Inter ili S - ro Gim Hje -jung, 35 jar'a, kiu loĝ'as en Pusan'o en la sud'o de la land'o, kaj kiu al'ir'is la ĉef'urb'a'j'n popol'amas'o'j'n : "Mi ĝoj'as pri la eks'ig'o de s -in'o Bak. Mi hont'as est'i iam'a sub'ten'int'o de ŝi. Saenuri (la konservativ'a parti'o) dev'as est'i dis'ig'it'a."

Sen eĉ dir'i tio'n, la urb'estr'o de Seulo, S - ro Bak Ŭon -su'n, al'parol'is la hom'amas'o'n tuj kiam la verdikt'o est'is kon'at'a : "La popol'o venk'is. Ni venk'is. Sam'e kiel dum la ribel'o en juni'o 1987 (kiu fal'ig'is la diktatur'o'n), ni mal'ferm'is nov'a'n paĝ'o'n en la histori'o de Kore'a demokrati'o. Bak Geun - hje dev'us tuj eks'iĝ'i sen atend'i decid'o'n de la konstituci'a kort'um'o." Kelk'a'j'n tag'o'j'n antaŭ'e li jam esprim'is si'n : "Ni ne pov'os antaŭ'e'n'ir'i tiel long'e, kiel ni ne est'os for'pel'int'a'j la demon'o'j'n de la pas'int'ec'o, de la famili'o Bak [1]. (...) Neces'as ĉes'ig'i la imperi'estr'a'n prezid'ant'ec'o'n, far'i ĝeneral'a'n re'form'o'n de la chaebol , de la politik'o, kaj persekut'i en tribunal'o la reg'ist'ar'o'n de S -in'o Bak, kiu reprezent'as la 1% plej riĉ'a'j'n loĝ'ant'o'j'n [2].

Laŭ parlament'a esplor'komision'o, konsist'ant'a el elekt'it'o'j de Minju (la ĉef'a opozici'a parti'o), de Parti'o de la Popol'o, de Parti'o de la Just'ec'o kaj sen'de'pend'a'j deput'it'o'j, S -in'o Bak mult'manier'e perfid'is la konstituci'o'n [3]. Ĉio komenc'iĝ'is per la arest'o pro korupt'ad'o de ŝi'a amik'in'o Ĉoi Sun-sil, supoz'it'a hav'i ŝaman'a'j'n potenc'o'j'n kaj rol'i kiel ŝi'a'n spirit'a'n gvid'ant'o'n. Sed tiu afer'o pri pra'kred'o'j kaj mens'manipul'ad'o pren'is ali'a'n form'o'n, kiam la enket'ist'o'j mal'kovr'is, ke ŝi pov'is ating'i sekret'a'j'n dokument'o'j'n, kaj ke ŝi eĉ inter'ven'is en la atribu'o'n de ministr'a'j posten'o'j. Ŝi ankaŭ ebl'e profit'us rekt'a'n help'o'n de S -in'o Bak por dev'ig'i grand'a'j'n firma'o'j'n don'i mon'o'n al ŝi'a fil'in'o (por aĉet'i ĉeval'o'n) kaj al ŝi'a'j fond'aĵ'o'j, Mir kaj K - Sports.

Opozici'a parti'o dis'ig'it'a

Samsung est'us pag'int'a 20 miliard'o'j'n da Sud-Kore'a'j ŭonoj (16 milion'o'j'n da eŭr'o'j), kaj ankaŭ Hyundai (unu'a mond'a produkt'ant'o de aŭt'o'j), LG (telefon'o'j kaj kuir'ej'a'j aparat'o'j), SK Group (tele'komunik'ad'o kaj petrol'o), Lotte (hotel'a'j kaj nutr'aĵ'a'j industri'o'j), ktp, est'us kontribu'int'a'j. Sum'e, kvin'dek'o da kompani'o'j est'us don'int'a'j pli ol 80 miliard'o'j'n da ŭonoj ( t. e. ĉirkaŭ 62 milion'o'j da eŭr'o'j). Por kia kompens'aĵ'o ? Ĝis nun neni'u sci'as. Kun'vok'it'a'j de la parlament'a esplor'komision'o, la naŭ estr'o'j de la plej grand'a'j firma'o'j [4] rest'is silent'a'j.

Fak'ul'o pri chaebol , profesor'o Laŭ Ĉo -kuk de la naci'a universitat'o de Seulo resum'as tio'n, kio'n opini'as mult'a'j Sud-Kore'o'j : "Tiu'j chaebol, kiu'j montr'iĝ'is sen'kompat'a'j al salajr'ul'o'j kaj kompani'et'o'j sed mal'avar'a'j al Ĉoi Sun-sil kaj ŝi'a fil'in'o merit'as pun'o'j'n." S -in'o Ĉoi, aŭ la "Kore'a Rasputin ", kiel oni nom'as ŝi'n, est'as juĝ'ot'a pro potenc'o'tro'uz'o, influ'ŝakr'ad'o kaj korupt'ad'o. La prokuror'o suspekt'as kun'ag'ad'o'n de la prezid'ant'o, sed li ne pov'as ek'persekut'i tiel long'e dum la konstituci'a kort'um'o ne decid'as, kaj ŝi'a imun'ec'o ne est'as nul'ig'it'a.

Tiu'j skandal'o'j ne tiom ampleks'iĝ'us, se sent'o pri mal'just'ec'o ne pli'grand'iĝ'us de mult'a'j jar'o'j en la soci'o. Ĝi kun'est'as, precip'e ĉe jun'ul'o'j, kun abomen'o de la politik'a'j reg'ant'o'j kaj de la fam'a'j chaebol . Sign'o de tiu mal'fid'o, la Sud-Kore'o'j riproĉ'as al S -in'o Bak est'i mal'taŭg'e reg'int'a la pere'o'n de la pram'ŝip'o Sewol , en april'o 2014, kiu for'pren'is la viv'o'n de 304 pasaĝer'o'j, ĉef'e lice'an'o'j. Ŝi neniam klar'ig'is, kial ŝi silent'is sep hor'o'j'n, dum cent'o'j da adolesk'ant'o'j est'is en'kapt'il'ig'it'a'j en la sink'ant'a ŝip'o. La plej fantazi'a'j oni'dir'o'j aŭd'ebl'as pri tio. La moci'o por eks'ig'o re'dir'as tiu'n akuz'o'n pro artikol'o 10 de la konstituci'o, laŭ kiu la ŝtat'estr'o dev'as protekt'i la viv'o'n de la civit'an'o'j.

La Sud-Kore'o'j ankaŭ opini'as, ke ŝi, kun si'a pli'mult'o, neni'o'n far'is kontraŭ la impost'fraŭd'o grand'skal'e efektiv'ig'it'a de la estr'o'j de chaebol kaj ke ŝi akcept'is la kaŝ'it'a'j'n financ'ad'o'j'n de parti'o'j kaj ĵurnal'o'j. En 2015 student'o'j kaj instru'ist'o'j mobiliz'iĝ'is kontraŭ la dev'ig'a uz'o de man'libr'o'j pri histori'o aprob'it'a'j de la reg'ist'ar'o, kiu'j laŭd'is la diktatur'o'n kaj la por'japan'a'n inklin'o'n de Bak Ĉu'n- hi, patr'o de la prezid'ant'o [5]. Mal'sukces'o las'is al ili amar'a'n sent'o'n. Ju pli mal'kontent'o kresk'is, des pli S -in'o Bak montr'iĝ'is ordon'em'a, re'memor'ig'ant'e la plej mal'hel'a'j'n temp'o'j'n de la diktatur'o. Por la unu'a foj'o, de post tiu epok'o, ŝi mal'permes'ig'is, kun help'o de la konstituci'a kort'um'o, opozici'a'n parti'o'n. Post akuz'o de "vok'o al ribel'ad'o por prov'i star'ig'i komun'ism'o'n sam'e kiel en Nord-korei'o", Unu'iĝ'int'a Progres'em'a Parti'o ( UPP) est'is dis'ig'it'a kaj dek tri deput'it'o'j perd'is si'a'n seĝ'o'n en la Asemble'o, iu'j eĉ est'is mal'liber'ig'it'a'j. Eĉ nigr'a list'o de ĵurnal'ist'o'j, intelekt'ul'o'j, art'ist'o'j kaj fam'ul'o'j taks'it'a'j tro kritik'em'a'j est'is far'it'a por mal'ebl'ig'i al ili al'ir'o'n al grand'a'j ĵurnal'o'j kaj lim'ig'i ili'a'j'n ag'ad'o'j'n. Kaj S -in'o Bak instig'is la komunik'il'o'j'n sub'ten'ant'a'j'n ŝi'a'n reg'ad'o'n - financ'it'a'j'n de la chaebol per grand'a'j reklam'a'j paĝ'o'j - kred'ig'i ke la ali'a'j opozici'a'j mov'ad'o'j est'as sub'ten'ant'o'j de Nord-Korei'o.

Ŝi'a diplomati'a politik'o ne est'is pli bril'a. Sen eĉ konsult'i la plu'viv'ant'o'j'n kaj ili'a'j'n famili'o'j'n, kiu'j vigl'e protest'is, ŝi trakt'is kun Japani'o pri la "konsol'vir'in'o'j" (seks'o'sklav'in'o'j de la japan'a okup'ad'a arme'o dum la du'a mond'milit'o). Ŝi ankaŭ decid'is ĉes'ig'i ĉiu'j'n inter'ŝanĝ'o'j'n kun Nord-Korei'o kaj ferm'i la inter'korei'a'n industri'a'n kompleks'o'n de Gaesong, tiel okaz'ig'ant'e grumbl'ad'o'j'n ĝis en si'a propr'a parti'o.

Fin'e, la Uson'a misil'a kontraŭ'misil'a sistem'o ( Thaad  : Terminal High Altitud'e Are'a Defens'e) est'is instal'it'a dank'e al ŝi'a konsent'o, kaj tio okaz'ig'is grav'a'j'n manifestaci'o'j'n, precip'e tie, kie la sistem'o est'is instal'at'a. Kaj ankaŭ la inter'konsent'o pri inter'ŝanĝ'o de milit'a'j inform'o'j, kiu'n ŝi sub'skrib'is kun Japani'o ( Gsomia, General Security of Military Information Agreement) est'as ĉiu'flank'e kritik'at'a [6].

Kvankam ŝi'a flank'e'n'met'o ĝoj'ig'as preskaŭ ĉiu'j'n, ŝi'a ĉef'ministr'o iĝ'int'a por'temp'a prezid'ant'o, S - ro Hŭang Kjo -an, tut'e ne trankvil'ig'as. Kiam li est'is ministr'o pri justic'o, inter mart'o 2013 kaj juni'o 2015, li postul'is kaj akir'is, ke la prezid'ant'o de la Kore'a konfederaci'o de sindikat'o'j, S - ro Han Sang- gjun, est'u ĵet'it'a en prizon'o'n por ok jar'o'j - pun'o post'e mal'pli'ig'it'a al tri jar'o'j - ĉar li organiz'is protest'a'n manifestaci'o'n la 14-an de novembr'o 2015. La 22-an de decembr'o de la sam'a jar'o, mil'o'j da polic'an'o'j kun larm'ig'a'j gas'o'j atak'is la sid'ej'o'n de la konfederaci'o por ĉes'ig'i strik'o'n kontraŭ privat'ig'o de la fer'voj'a kompani'o Kore'a'n railway. S - ro Han daŭr'e est'as en prizon'o.

Ĉu la nun'a protest'ond'o sufiĉ'os por konstru'i fundament'e nov'a'n form'o'n de demokrati'o en Sud-Korei'o ? La konservativ'a'j mov'ad'o'j, kiu'j sub'ten'is S -in'o'n Bak dum la last'a prezid'ant'a elekt'o, kaj kiu'j sub'ten'is ŝi'a'n politik'o'n por demokrati'a regres'o, esper'as renvers'i la lud'o'n. Uz'ant'e si'a'n influ'o'n en la politik'a, ekonomi'a, kaj komunik'il'a kamp'o'j, ili serĉ'as nov'a'n gvid'ant'o'n. Sed ili bezon'as temp'o'n. Plej'mal'bon'e est'us por ili, se la opozici'a'j parti'o'j kaj la Sud-Kore'o'j kiu'j daŭr'e amas'iĝ'as ĉiu'sabat'e, akir'us tuj'a'n eks'iĝ'o'n de la prezid'ant'o kaj antaŭ'temp'a'n balot'ad'o'n. Tiam la kandidat'o'j de la opozici'a'j parti'o'j est'us en fort'a pozici'o, ĉef'e S - ro Mun Ĝaed -in, eks'parti'estr'o de Minju, plej'am'at'a en la opini'sond'ad'o'j pri voĉ'don'intenc'o'j, aŭ ankaŭ la urb'estr'o de Songnam, S - ro I Ĝae - mjung, kies kurz'o pli'alt'iĝ'is dum la last'a'j monat'o'j.

Invers'e, la parti'o Saenuri ja hav'as interes'o'n por prokrast'i la dat'fal'o'n. Ĝi mult'e esper'as de la re'ven'o en la land'o'n de S - ro Ban Gi - mun, kiu las'is si'a'n posten'o'n de ĝeneral'a sekretari'o de Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j je la fin'o de decembr'o, kaj kiu lud'as kiel prefer'at'o. S - ro Ban ja komenc'is si'a'n karier'o'n, kiel ministr'o pri ekster'land'a'j afer'o'j de la progres'em'a prezid'ant'o No Mu - hjun, sed kun konservativ'a'j opini'o'j, li hav'as proksim'a'j'n rilat'o'j'n kun la prezid'ant'o. Aldemandita pri si'a'j intenc'o'j de ĵurnal'ist'o de Al- Ĵazira, li respond'is : "Mi ĉio'n far'os por aŭd'ig'i mi'a'n voĉ'o'n kiel civit'an'o, kaj por help'i Organiz'o'n de Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j, dum mi serĉ'os la plej bon'a'n rimed'o'n por util'i al mi'a land'o." Kaj tuj la Katara televid'kanal'o titol'is si'a'n ret'ej'o'n : "Ĉu Ban Ki - mun la ven'ont'a prezid'ant'o de Sud-Korei'o ?" (3- a de decembr'o 2016). Tamen la konservativ'a parti'o hav'as ankaŭ ali'a'j'n ebl'a'j'n kandidat'o'j'n, precip'e S - ro Ju'o'n Hei- rjong, guberni'estr'o de la provinc'o Ĝeiĝu  [7] kaj S - ro Yu Seun -mi'n, eks'parti'estr'o de Saenuri, kiu'j'n la aŭtokrat'a prezid'ant'o est'is izol'int'a.

La progres'em'a'j ĵurnal'o'j, kiel Hankyoreh kaj Kyunghyang shinmun , laŭd'as fundament'a'j'n re'form'o'j'n por lukt'i kontraŭ soci'a'n mal'just'ec'o'n kaj politik'a'n sen'efik'o'n. La tri grand'a'j konservativ'a'j ĵurnal'o'j, krom'nom'it'a'j " Ĉo - Ĝung - Dong " (sigl'o por Chosun Ilbo, JoongAn Ilbo kaj Dong - A Ilbo ), la inform'aĵ'a'j televid'o'j kaj la magazin'o'j de ili'a grup'o, sam'e kiel la televid'kanal'o'j reg'at'a'j de la ŝtat'o jam re'lanĉ'is ofensiv'o'n. Ili insist'as pri la konsekvenc'o'j'n de la manifestaci'o'j, al kiu'j ili atribu'as la ekonomi'a'n mal'akcel'o'n kaj la mal'alt'iĝ'o'n de eksport'ad'o. Ili bru'e zorg'as pri la rilat'o'j kun Uson'o, kiam la elekt'o de S - ro Donald Trump ig'as ne'cert'a la est'ont'ec'o'n. Laŭ la nun'a etos'o, ili kritik'as la erar'o'j'n de la reg'ist'ar'o, sed por pli bon'e konserv'i si'a'j'n privilegi'o'j'n.

Ne cert'as, ke la milion'o'j da Sud-Kore'o'j manifestaci'int'a'j malgraŭ la mal'varm'o por protest'i kontraŭ la si'n'ten'o de la prezid'ant'o akcept'os tio'n. Ĉio parol'as por ŝanĝ'o : la politik'a sistem'o, kiu kon'is de post la fin'o de la diktatur'o kvar prezid'ant'o'j'n akuz'it'a'j'n pri korupt'ad'o dum si'a mandat'o ( S -ro'j Gim Jung-sam, Gim Da'e-jung kaj I Mjung -bak, sam'e kiel No Mu - hjun, kiu fin'e si'n'mort'ig'is), la ekonomi'o komplet'e de'pend'a de la chaebol , kiu'j regul'e est'as kulp'ig'it'a'j pri impost'fraŭd'o kaj sub'aĉet'o, kiel Hanbo en la jar'o'j 1990- aj aŭ Lotte nun (enket'objekt'o de preskaŭ unu jar'o, kaj kies prezid'ant'o si'n'mort'ig'is en aŭgust'o 2016), la ekonomi'a kresk'o, kiu halt'is, kaj ne ebl'ig'as al jun'a'j diplom'it'a'j trov'i taŭg'a'n kaj bon'e pag'it'a'n labor'o'n. Laŭ raport'o de la Azi'a Dis'volv'o-Bank'o [8] "La rapid'ec'o de la pli'mal'bon'iĝ'o de en'spez'a mal'egal'ec'o en Sud-Korei'o est'is la kvin'a plej grav'a inter la du'dek ok azi'a'j land'o'j." La Sud-Kore'a mirakl'o iĝ'as "infer'o", tiel kri'eg'as la manifestaci'ant'o'j.

Jun'ul'o'j kaj mal'jun'ul'o'j, vir'o'j kaj vir'in'o'j, salajr'ul'o'j kaj sen'labor'ul'o'j ne konsent'os venk'o'ŝtel'o'n. Ili daŭr'e okup'as la plac'o'n Gŭanghŭamun, apud Blu'a Dom'o (la prezid'ant'a palac'o), vok'ant'e re'form'o'n de la politik'a'j, ekonomi'a'j kaj soci'a'j struktur'o'j, sam'e kiel el'radik'ig'o'n de mal'just'ec'o, mal'egal'ec'o kaj korupt'ad'o, kiu'j detru'as la Sud-Kore'a'n soci'o'n.

SUNG Il- kwon

Inter'trakt'it'a en la plej grand'a sekret'o ek'de la jar'o 2009, la Ĝeneral'a Ekonomi'a kaj Komerc'a Traktat'o ( ĜEKT), en la angl'a CETA) inter la Eŭrop'a Uni'o kaj Kanado est'is sub'skrib'ot'a la 27-an de oktobr'o 2016. Sed, dek tri tag'o'j'n antaŭ la ceremoni'o la parlament'o de Valon'uj'o, domin'at'a de la Social'ist'a Parti'o, rifuz'is don'i al la belg'a reg'ist'ar'o permes'o'n sub'skrib'i tiu'n traktat'o'n. Tiu fulm'o'tondr'o don'is al la eŭrop'a'j gvid'ant'o'j okaz'o'n de'nov'e pruv'i si'a'n mal'estim'o'n de la loĝ'ant'ar'o'j. S - ro Paul Magnette, la valon'a ĉef'ministr'o, subit'e trov'iĝ'is en la situaci'o de la grek'a ĉef'ministr'o Alexis Cipr'as en la somer'o de 2015, kaj de ĉiu'j, kiu'j kuraĝ'as ne sub'met'iĝ'i : li ricev'as la fajr'o'n de la Eŭrop'a Komision'o.

Post intens'a'j inter'trakt'ad'o'j, kaj post mult'a'j minac'o'j, oni fin'e adopt'is kun la konsent'o de la valon'a parlament'o nov'a'n inter'konsent'o'n. Iu'j vid'is en tiu al'iĝ'o kapitulac'o'n simil'a'n al tiu de la grek'a reg'ist'ar'o, kiu fin'e akcept'is la konsum'redukt'o'n. Sed, se oni pli detal'e rigard'as la afer'o'n, pri'sem'it'a'n de mult'a'j ne'atend'it'a'j punkt'o'j, tio ŝajn'as est'i mal'pli cert'a.

Sen arbitraci'a'j tribunal'o'j

La Inter'trakt'ad'o'j de la ĜEKT est'is por la unu'a foj'o fin'it'a'j fin'e de 2013. S - ro José Manuel Barroso , la tiam'a prezid'ant'o de la Eŭrop'a Komision'o, dezir'ant'e met'i tiu'n traktat'o'n en si'a'n bilanc'o'n, urĝ'is la kanad'an reg'ist'ar'o'n rapid'e organiz'i sub'skrib'a'n ceremoni'o'n. Tiu okaz'is la 26-an de septembr'o 2014. Dum la procez'o de ratif'o far'e de la ŝtat'o'j oni mal'kovr'is la en'hav'o'n de la traktat'o, kaj la valon'o'j komenc'is interes'iĝ'i pri ĝi. Efektiv'e, ĉar la belg'a federaci'a konstituci'o, kiu don'as al la federaci'a'j ent'o'j la pov'o'n ratif'i cert'a'j'n inter'naci'a'j'n traktat'o'j'n, la parlament'o de Valon'uj'o okup'iĝ'is pri la dokument'o kaj organiz'is konsult'ad'o'n de ĉiu'j koncern'at'a'j rond'o'j : fak'ul'o'j, jur'ist'o'j, sindikat'an'o'j, reprezent'ant'o'j de la asoci'a mond'o, ktp. Ĝi est'as praktik'e la sol'a en Eŭrop'o, kiu far'is tia'n labor'o'n.

En la sam'a moment'o lik'aĵ'o'j ebl'ig'as mal'kovr'i ident'a'n traktat'o'n, inter'traktat'a'n kun Uson'o : la grand'a'n trans'atlantik'a'n merkat'o'n ( GTM), popular'ig'it'a sub ĝi'a angl'a akronim'o Taft'a, en kiu oni mal'kovr'is, sam'e kiel en la ĜEKT, dispozici'o'n pri arbitraci'o por protekt'i la invest'o'j'n kontraŭ la dev'ig'o'j, kiu'j'n la ŝtat'o'j pov'us trud'i al ili. [1] Tiu meĥanism'o vek'is tiom ampleks'a'n kontraŭ'star'o'n, ke la franc'a kaj german'a reg'ist'ar'o'j sci'ig'is si'a'j'n rezerv'o'j'n. La Eŭrop'a Komision'o konsent'as pri kelk'a'j modif'o'j, sed la nov'a „sistem'o de invest-kort'um'o” konserv'as spur'o'j'n de la origin'a formul'o : la arbitraci'o'j rest'as, kaj neni'a profesi'moral'a regul'o trud'iĝ'as al ili por evit'i interes'konflikt'o'j'n.

Tiu'j homeopati'e et'a'j ŝanĝ'o'j konven'as al Kanado kaj al la eŭrop'a'j reg'ist'ar'o'j, kiu'j inter'konsent'is por organiz'i nov'a'n sub'skrib-ceremoni'o'n. Sed la parlament'o de Valon'uj'o si'a'vic'e ankoraŭ ne est'is kontent'ig'it'a.

En rezoluci'o de la 27- a de april'o 2016 ĝi kontraŭ'is la provizor'a'n real'ig'o'n de la ĜEKT antaŭ ĝi'a ratif'o kaj rifuz'is al la belg'a reg'ist'ar'o la plen'pov'o'n sub'skrib'i ĝi'n. Ĝi postul'is konsult'i la Justic'kort'um'o'n de la Eŭrop'a Uni'o pri la kongru'ec'o de la traktat'o kun la ekzist'ant'a'j eŭrop'a'j traktat'o'j kaj postul'is ke oni don'u al la ĜEKT la status'o'n de miks'it'a traktat'o, kiu implic'as ratif'o'n de la naci'a'j parlament'o'j.

Fin'e ĝi rekomend'is la en'skrib'o'n en ĉiu'j liber'komerc'a'j traktat'o'j dek kvar dev'ig'a'j'n „bu'o'j'n”, „kiu'j mal'bon'ŝanc'e ne trov'iĝ'as en la CETA ” [2] : la respekt'o'n de la hom'rajt'o'j, de la labor'jur'o kaj de la medi'a'j norm'o'j ; la adopt'o'n de pozitiv'a'j list'o'j pri liber'ig'o de serv'o'j por privat'ig'o, kiu menci'as la serv'o'j'n mal'ferm'end'a'j'n al ekster'land'a'j entrepren'o'j kaj eksklud'as la serv'o'j'n de ĝeneral'a interes'o ; la respekt'o'n de la princip'o de antaŭ'zorg'o kaj de la konvenci'o de la Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j pri Eduk'ad'o, Scienc'o kaj Kultur'o (Unesk'o) pri la kultur'a divers'ec'o ; la en'skrib'o'n de kamp'kultur'a escept'o por garanti'i la nutr'aĵ'a'n sekur'ec'o'n, la konserv'ad'o'n de la kamp'ar'an'a viv'o, la protekt'o'n de la natur'o kaj de la bio'divers'ec'o ; la ebl'ec'o'n inklud'i social'a'j'n kaj medi'a'j'n klaŭz'o'j'n en la publik'a'j'n merkat'o'j'n kaj privilegi'i la mal'long'a'j'n cirkvit'o'j'n ; la tra'vid'ebl'o'n en la inter'trakt'ad'o'j de est'ont'a'j liber'komerc'a'j traktat'o'j, ktp. La precip'a'j demand'o'j lev'it'a'j de la civit'an'a'j mobiliz'iĝ'o'j est'as met'it'a'j.

La valon'a aŭdac'o influ'as ali'a'j'n ĉef'urb'o'j'n, kiu'j, kiel Parizo kaj Berlino, nun dezir'as ke la parlament'o'j esprim'iĝ'u. La 5-an de juli'o 2016, ignor'ant'e la opini'o'n de la Eŭrop'a Komision'o, la ministr'o-konsil'ant'ar'o de la Uni'o klas'is la ĜEKT kiel miks'it'a'n traktat'o'n. Komenc'iĝ'is inter'trakt'ad'o'j kun Kanado pri komun'a interpret'a deklar'o [3] kapabl'a respond'i al la esprim'it'a'j tim'o'j. Adopt'it'a la 5-an de oktobr'o, tiu ne don'is la garanti'o'j'n postul'it'a'j'n de Valon'uj'o, kiu, la 14-an de oktobr'o 2016, re'e rifuz'is permes'i al la belg'a reg'ist'ar'o sub'skrib'i. De tiam la fulm'o'j de Bruselo kaj de Otav'o frap'as Valon'uj'o'n. „Se, en unu aŭ du semajn'o'j, Eŭrop'o ne kapabl'as sub'skrib'i progres'em'a'n komerc'a'n inter'konsent'o'n kun land'o kiel Kanado, kun kiu Eŭrop'o pov'us komerc'i en la ven'ont'a'j jar'o'j ?” demand'is la kanada ĉef'ministr'o Justin Trudeau dum sam'tag'a gazet'ar'a konferenc'o.

Tamen la postul'o'j de Valon'uj'o hav'as neni'o'n radikal'a'n : ili ne rifuz'as la princip'o'n de liber'komerc'a traktat'o nek pri'dub'as la traktat'o'j'n de la Mond'a Organiz'aĵ'o pri Komerc'o (Mok), kies efik'o'j'n ili vol'as nur mild'ig'i. Sed kontraŭ ili star'as kanada reg'ist'ar'o, kiu rifuz'as ĉi'a'n re'a'n inter'trakt'ad'o'n, kaj eŭrop'a'j reg'ist'ar'o'j, kiu'j apog'as ĝi'n. Per minac'o, ke li ne ratif'os la ĜEKT – kaj tiel blok'os ĝi'a'n sub'skrib'o'n –, s - ro Magnette postul'is pli'bon'ig'o'j'n de la interpret'a dokument'o. Post plur'a'j tag'o'j da inter'trakt'ad'o kaj da tim'ig'o'j, nov'a deklar'o kaj tri'dek ok krom'a'j dokument'o'j est'is akcept'it'a'j la 30-an de oktobr'o. Ili kun'e est'as ne'dis'ig'ebl'a jur'a tut'aĵ'o, kiu dev'ig'as ĉiu'j'n parti'o'j'n. Laŭ s - ro Magnette, la fin'a inter'konsent'o en'ten'as „klar'ig'o'j'n, preciz'ig'o'j'n, promes'o'j'n kaj komplet'ig'o'j'n, kiu'j hav'as la valor'o'n de amend'o'j de la tekst'o de la traktat'o mem”. [4] La parlament'o de Valon'uj'o akcept'is sub'skrib'i. Tiu decid'o tut'e ne est'as kapitulac'o, ĝi atest'as pri la ne neglekt'ind'a'j akir'o'j ating'it'a'j dank'e al la valon'a rezist'ad'o.

Ankoraŭ mult'a'j ambigu'ec'o'j

Efektiv'e, en si'a last'a versi'o, la ĜEKT ne hav'as plu la pov'o'n modif'i la regul'o'j'n valid'a'j'n en la Eŭrop'a Uni'o kiel antaŭ'zorg'a princip'o. Ceter'e, la pov'o'j de la konsil'ant'ar'o pri regul'ad'a kun'labor'ad'o est'as net'e mal'grand'ig'it'a'j. Tiu konsil'ant'ar'o, ek'de kiam la traktat'o est'os adopt'it'a, ebl'ig'as sekv'i ties cel'o'j'n trans tio, kio'n ĝi en'ten'as pri kongru'ec'o de la social'a'j, pri'san'a'j, industri'a'j, medi'a'j norm'o'j, kun la ebl'ec'o dub'ind'ig'i ĉiu'j'n leĝ'ar'o'j'n kaj regul'ar'o'j'n, kiu'j'n la privat'a sektor'o kontest'as. Konsist'ant'a el reprezent'ant'o'j de Kanado kaj de la Eŭrop'a Uni'o, ĝi trov'iĝ'as ekster demokrati'a kontrol'o ; ĉia nov'a norm'o, kiu'n membr'o'ŝtat'o de la Uni'o vol'as star'ig'i, est'os sub'met'end'a al ĝi. Sed la nov'a tekst'o defend'as la naci'a'n suveren'ec'o'n kaj for'ig'as ĉi'a'n dev'ig'ec'o'n de la rezult'o'j de tiu kun'labor'ad'o.

Krom'a ating'o : ĉiu ŝtat'o pov'as sekv'i si'a'n propr'a'n difin'o'n de la publik'a'j serv'o'j kaj pov'as re'ven'ig'i sub si'a'n reg'ad'o'n serv'o'j'n antaŭ'e privat'ig'it'a'j'n. Ĉu tiu rajt'o dub'ind'ig'as la princip'o'n de la negativ'a list'o [5] kaj la efik'o'j'n de la naci'a trakt'ad'o [6] ? La tekst'o ne dir'as tio'n.

La nov'a inter'konsent'o krom'e lim'ig'as la praktik'o'n de „ekran-societ'o'j” kaj de „leter'kest'a'j entrepren'o'j” per tio, ke ĝi aplik'as al la societ'o'j instal'it'a'j en Kanado la sam'a'j'n regul'o'j'n kiel en Eŭrop'o : por ĝu'i la dispon'o'j'n de la ĜEKT, ili dev'as hav'i „efik'a'n kaj daŭr'a'n lig'o'n” kun la lok'a ekonomi'o. [7]

Ankaŭ la punkt'o pri regul'ad'o de konflikt'o'j inter privat'a'j entrepren'o'j kaj ŝtat'o'j ricev'is grav'a'j'n modif'o'j'n, kiu'j mal'proksim'ig'is ĝi'n de la kadr'o de la Vaŝington'a Konvenci'o. [8] La parti'o'j rezign'as pri la princip'o de arbitraci'o kaj kre'as nov'a'n jurisdikci'o'n per profesi'a'j juĝ'ist'o'j sub'met'it'a'j – kontrast'e al la arbitraci'ant'o'j – al la etik'a'j regul'o'j de la jurisdikci'o. Apelaci'a instanc'o, laŭ tiu de la Mok, est'as star'ig'it'a, kio ebl'ig'os konstru'i jurisprudenc'o'n kaj garanti'i jur'a'n sekur'ec'o'n kaj la egal'ec'o'n de ĝi'a al'ir'o.

En la kamp'kultur'a punkt'o oni inklud'is sav'a'n klaŭz'o'n : cert'a'j dispozici'o'j de la ĜEKT suspend'ebl'as, se ili kaŭz'as „merkat'a'j'n mal'ekvilibr'o'j'n”, kaj tiu koncept'o est'is etend'it'a al ali'a'j faktor'o'j ol la kvant'o de import'aĵ'o'j. Pri la protekt'at'a'j geografi'a'j indik'o'j (eŭrop'a mark'o kiu atest'as la de'ven'o'n de kamp'kultur'a produkt'o), klaŭz'o ebl'ig'as etend'i la list'o'n kaz'e ke iu el ili est'us uzurp'at'a en Kanado. La protekt'o de la labor'o kaj tiu de la medi'o est'is fin'e fort'ig'it'a'j : la sub'skrib'int'o'j promes'is ne mal'alt'ig'i la nivel'o'n de la regul'ar'o. Kaj, mal'e al kio'n la unu'a versi'o de la tekst'o indik'is, ili ne dev'as konsider'i la fakt'o'n, ke ili'a'j decid'o'j pov'us negativ'e tuŝ'i la profit'atend'o'j'n de la invest'ist'o'j – kiu'j ne pov'os postul'i kompens'aĵ'o'j'n pro tia'j decid'o'j.

La tekst'o de la ĜEKT mem ne est'is ŝanĝ'it'a. „Ni ŝanĝ'is eĉ ne kom'o'n”, fanfaron'is la belg'a ĉef'ministr'o, s - ro Charles Michel, prov'ant'e montr'i, ke la eŭrop'a'j gvid'ant'o'j neniom ced'is al la „et'a” Valon'uj'o (tamen kun pli da loĝ'ant'o'j ol sep membr'o'ŝtat'o'j de la Uni'o). Kio ŝanĝ'iĝ'is, tio est'as la manier'o laŭ kiu la traktat'o real'iĝ'os – se ĝi real'iĝ'os, ĉar ĝi nun dev'os est'i unu'anim'e ratif'it'a de la naci'a'j parlament'o'j.

La civit'an'o'j, kiu'j engaĝ'iĝ'is kontraŭ la liber'komerc'o, esper'is pli, kaj la kial'o'j por batal'i kontraŭ la ratif'o de la ĜEKT rest'as valid'a'j. Kvankam real'a'j progres'o'j est'is ating'it'a'j, rest'as tamen mult'a'j ambigu'ec'o'j, kaj oni rajt'as dub'i pri la intenc'o de la eŭrop'a'j instanc'o'j respekt'i la dispozici'o'j'n, kiu'j'n ili ja tut'e ne propon'is dum la inter'trakt'ad'o'j. La valon'a'j social'ist'o'j tamen ir'is tiom antaŭ'e'n kiom ebl'is en kun'tekst'o en kiu ĉiu'j reg'ist'ar'o'j ag'is kontraŭ ili. Ili montr'is, ke rezist'i neniam van'as, eĉ en la domin'ant'a instituci'a kadr'o. La ĉef'a'j kial'o'j por kontraŭ'star'i tiu'j'n liber'komerc'a'j'n traktat'o'j'n est'is por la unu'a foj'o debat'at'a'j sur la plej alt'a nivel'o de la Eŭrop'a Uni'o.

Raoul Marc JENNAR.

Tra si'a histori'o, Irano kaj Turk'uj'o pragmat'e konduk'is si'a'j'n du'flank'a'j'n rilat'o'j'n, malgraŭ si'a rival'ec'o kaj kelk'foj'e diverĝ'a'j interes'o'j (vid'u sub'e). La ribel'o'j de la « arab'a printemp'o » tamen mal'kaŝ'is – kaj foj'e kre'is – profund'a'j'n antagonism'o'j'n. Tuj ĉe la komenc'o de la kriz'o en Sirio, mal'konsent'o'j aper'is [1]. Prov'int'e persvad'i (van'e) la reg'ist'ar'o'n de s - ro Baŝar Al- Asad entrepren'i re'form'o'j'n, Ankar'o, kiu tamen proksim'as al tiu land'o kadr'e de si'a « neni'u problem'o kun la najbar'o'j »-politik'o, propon'is si'a'n sub'ten'o'n al la opozici'o. Tut'e ali'e ag'is Tehrano , kies strategi'o en la Orient'o apog'as si'n sur Damasko. Tehrano sub'ten'is la reĝim'o'n kaj mobiliz'is si'a'j'n libanajn alianc'an'o'j'n, inter kiu'j la Hizbulahon kaj kelk'a'j'n ali'a'j'n : irakaj ŝijaism'a'j milic'o'j kaj ŝijaism'a'j volont'ul'o'j el divers'a'j land'o'j, kiu'j apart'e fam'iĝ'is en la batal'o'j por la konker'o de Alepo -Orient'o. Dum Irano far'iĝ'is la plej grav'a alianc'an'o de la siria reĝim'o – almenaŭ ĝis la rus'a inter'ven'o de septembr'o 2015 [2] -, Turk'uj'o permes'is al la Nord-Atlantik'a Traktat'o-Organiz'o ( NATO) instal'i sur ties teritori'o'n kontraŭ'misil'a'n ŝild'o'n, sekv'e de mal'respekt'o de ties aer'spac'o far'e de rus'a'j aviad'il'o'j, sed ankaŭ por si'n protekt'i kontraŭ paf'o'j el Sirio. Decid'o'j al kiu'j la islam'a Respublik'o [de Irano] opon'is : el ĝi'a vid'punkt'o, tiu'j instal'aĵ'o'j est'as part'e direkt'it'a'j kontraŭ ĝi.

Laŭ la irana reĝim'o, Turk'uj'o for'las'is la politik'o'n de sen'de'pend'o rilat'e al Uson'o, komenc'it'a'n en 2003, kiam ĝi rifuz'is facil'ig'i la uson'a'n milit-inter'ven'o'n en Irako n. En juli'o 2015, ĝi ebl'ig'is al la uson'a arme'o ek'flug'ig'i si'a'j'n aviad'il'o'j'n el si'a baz'o en Incirlik por bomb'ad'a kampanj'o al la arme'o de la Organiz'o de Islam'a Ŝtat'o ( OIŜ). Tiu decid'o, kvankam ĝi kontribu'as mal'help'i la antaŭ'e'n'ir'o'n de la OIŜ, koler'ig'is Tehranon, kiu vid'is en ĝi precip'e nov'a'n proksim'iĝ'o'n de Ankar'o kaj Vaŝington'o. Iranon ankaŭ zorg'ig'as la konverĝ'o, kiu aper'is komenc'e de la jar'o 2015 inter Turk'uj'o, Sauda Arab'uj'o kaj Kataro pri Sirio. La tri land'o'j ja inter'konsent'is pli bon'e kun'ord'ig'i si'a'j'n ag'ad'o'j'n kaj kresk'ig'i si'a'n help'o'n al la opozici'o [3]. Rezult'o'j'n oni ne atend'is long'e : ek'de la fin'o de mart'o 2015, la ribel'a'j trup'o'j progres'is en divers'a'j region'o'j de la land'o. Tehrano tiam instig'is Moskvon inter'ven'i [4].

Spit'e al la el'labor'o de inter'konsent'o pri la irana nukle'a industri'o en juli'o 2015, Ankar'o kaj Tehrano tra'viv'is vort'o'milit'o'n pri Sirio, ĉiu akuz'ant'e la ali'a'n sub'ten'i « teror'ism'a'j'n mov'ad'o'j'n ». La prezid'ant'o Recep Tayip Erdogan ne ŝat'is la akuz'o'j'n de la iranaj amas'inform'il'o'j koncern'ant'a'j'n la aĉet'o'n far'e de Turki'o de petrol'o ven'ant'a el la siriaj ŝakt'o'j reg'at'a'j de la OIŜ. Eĉ pli impres'e, en kun'tekst'o de intens'ig'o de la rilat'o'j kun kelk'a'j petrol'a'j monarĥi'o'j, Ankar'o inaŭgur'is en maj'o 2016 – kaj la unu'a'n foj'o'n de post la fin'o de la otoman'a Imperi'o – milit'baz'o'n sur la teritori'o de si'a plej proksim'a alianc'an'o en la region'o, Kataro. Tiu du'land'a iniciat'o eĥ'as al la suna'ism'a alianc'o oficial'e lanĉ'it'a de Riad'o en mart'o 2016, alianc'o en kiu membr'as Ankar'o kaj Doho . Ĉi tiu seri'o de event'o'j, eĉ sen parol'i pri la turk'a penetr'o en la Arab'o-persa Golf'o, kiu'n Tehrano konsider'as kiel si'a'n natur'a'n influ'zon'o'n, mal'trankvil'ig'as la iran'an reĝim'o'n.

Kvankam opon'ant'o'j pri ĉiu'j region'a'j dosier'o'j, Turk'uj'o kaj Irano rest'as lig'it'a'j de si'a'j ekonomi'a'j kaj pri'energi'a'j inter'ŝanĝ'o'j. La unu'a aĉet'as al la du'a petrol'o'n kaj gas'o'n, dum Tehrano daŭr'e import'as turk'a'j'n konsum'aĵ'o'j'n. Sign'o ke la politik'a'j disput'o'j tamen hav'as influ'o'n, la sum'o de la komerc'a'j inter'ŝanĝ'o'j mal'kresk'as : ĝi pas'is de 21,89 miliard'o'j da dolar'o'j en 2012 al 13,7 miliard'o'j da dolar'o'j en 2014 kaj nur 9,7 miliard'o'j da dolar'o'j en 2015. Eĉ se la mal'kresk'o de la prez'o de hidrokarbon'o part'e klar'ig'as tiu'n evolu'o'n, oni est'as tre mal'proksim'e de la cel'o, 35 miliard'o'j, kiu'n ambaŭ parti'o'j fiks'is. Sekv'e de la kapt'ad'o de rus'a aviad'il'o far'e de turk'a'j ĉas'aviad'il'o'j la 27-an de novembr'o 2015, Irano si'n propon'is kiel mediaci'ant'o'n pri la kriz'o okaz'int'a inter Ankar'o kaj Moskvo, ver'ŝajn'e por pli'bon'ig'i si'a'j'n rilat'o'j'n kun Turk'uj'o. Sign'o, ke pragmat'ism'o iel reg'as, ambaŭ land'o'j sub'skrib'is en printemp'o 2016 inter'konsent'o'n pri turism'o kaj diskut'as pri strategi'a kun'labor'ad'o en la kamp'o de petrol'o kaj gas'o.

La puĉ'o'prov'o en Turk'uj'o, en la nokt'o de la 15- a ĝis 16- a de juli'o 2016, proviz'is al Tehrano ne'esper'it'a'n okaz'o'n far'i pac'o'n kun si'a najbar'o, en kun'tekst'o, kie tiu last'a jam komenc'is re'proksim'iĝ'o'n al Moskvo. Dum la puĉ'o ankoraŭ ne est'is fin'it'a, la irana ministr'o pri ekster'land'a'j afer'o'j send'is sub'ten-mesaĝ'o'n al la turk'a reg'ist'ar'o per tvitujo . La super'a Konsili'o pri naci'a sekur'ec'o, kun'ven'int'a sub la prezid'o de s - ro Hassan Rohani, post'e esprim'is si'a'n oficial'a'n sub'ten'o'n al la « legitim'a reg'ist'ar'o de Turk'uj'o ». Ĉi tiu rapid'a re'ag'o klar'e diferenc'iĝ'is de tiu, relativ'e mal'rapid'a, de la NATO -land'o'j, tamen alianc'an'o'j de la Erdogan -reg'ist'ar'o. Post la mal'sukces'o de la puĉ'o la prezid'ant'o Rohani tre rapid'e propon'is diskut'o'j'n pri la region'a'j problem'o'j.

Tehrano do klar'e profit'is la event'o'n pro invit'i la turk'a'n reg'ant'o'n revizi'i si'a'n pozici'o'n pri Sirio. En'e de mal'pli ol monat'o, al'proksim'iĝ'o konkret'iĝ'is. La inter'konsent'o tem'is pri tri ĉef'a'j cel'o'j, jam diskut'it'a'j sen'sukces'e okaz'e de sekret'a'j renkont'iĝ'o'j, kiu'j komenc'iĝ'is tri monat'o'j'n post la elekt'o de s - ro Rohani  : plu'ten'ad'o de la teritori'a integr'ec'o de la land'o, lukt'o kontraŭ ĉiu'j ekstrem'ism'a'j kaj teror'ism'a'j mov'ad'o'j, kaj star'ig'o de reg'ist'ar'o de « naci'a unu'ec'o » per'e de balot'o sub kontrol'ad'o de la Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j (UN) [5].

La 21-an de decembr'o, Ankar'o, Tehrano kaj Moskvo decid'is – sen asoci'i Vaŝington'o'n al si'a iniciat'o – la princip'o'n de « pli'larĝ'ig'it'a batal'ĉes'o » en Sirio. Tiu'n klopod'o'n ne re'konsider'ig'is la murd'o de la rus'a ambasador'o en Turk'uj'o, du tag'o'j'n antaŭ'e. Trans tiu formal'a inter'konsent'o, opini'diferenc'o'j persist'as inter Turk'uj'o kaj Irano, apart'e pri la rol'o de s - ro Al- Asad, kio ig'as ili'a'n al'proksim'iĝ'o'n mal'cert'a. Si'a'flank'e, Uson'o kaj Turk'uj'o labor'is por re'varm'ig'i si'a'j'n rilat'o'j'n, frost'a'j'n de'post la mal'sukces'int'a puĉ'o de juli'o. S - ro Barack Obama kaj s - ro Erdogan renkont'iĝ'is komenc'e de septembr'o ; kaj, precip'e, Turk'uj'o lanĉ'is la 24-an de aŭgust'o 2016, nord'e de Sirio, la operaci'o'n « Ŝild'o de Eŭfrat'o », inter'konsent'e kun Vaŝington'o sed sen inform'i Tehranon. Surpriz'it'a, ĉi-last'a kvalifik'is la operaci'o'n « per'fort'o de la siria suveren'ec'o », akuz'ant'e Ankar'o'n komplik'ig'i la region'a'n situaci'o'n. Tio ne mal'help'is Turk'uj'o'n etend'i si'a'j'n operaci'o'j'n por konkret'e establ'i « sekur'a'n zon'o'n » sur la siria teritori'o por la opozici'o. Ŝirm'at'a zon'o, kies ekzist'o ĉerp'as si'a'n grav'ec'o'n el la dis'fal'o de la ribel'a'j bastion'o'j de Alep -Orient'o, kaj kiu ne plaĉ'as al la irana reĝim'o.

Kvankam Tehrano kaj Ankar'o oficial'e serĉ'as pac'ig'o'n de si'a'j rilat'o'j, kiel montr'as la renkont'iĝ'o inter s -ro'j Rohani kaj Erdogan en septembr'o 2016 marĝen'e de la kun'ven'o de la Ĝeneral'a Asemble'o de UN, ili'a'j pozici'o'j pri la region'a politik'o tamen plu'diverĝ'as. Front'e al la irana ekster'land'a politik'o, ĉiam defend'ant'a la ŝijaism'o'n, s - ro Erdogan iom post iom star'iĝ'as kiel protekt'ant'o de la suna'ist'o'j. En Irako, en la kun'tekst'o de la milit'operac'o'j por re'konker'o de la urb'o Mosul'o, la turk'a prezid'ant'o kondamn'is la ĉe'est'o'n de ŝijaism'a'j milic'o'j sub'ten'at'a'j de Tehrano, konsider'ant'e, ke ili minac'as la suna'ist'o'j'n. Li koncentr'is trup'o'j'n ĉe la iraka land'lim'o, signif'ant'e, ke ili ne rest'os pasiv'a'j se la suna'ist'o'j sufer'os pro la operac'o'j kontraŭ la OIŜ en Mosul'o kaj en Tel Afar (kie viv'as grav'a turkmen'a mal'pli'mult'o). Laŭ kelk'a'j observ'ant'o'j, tiu avert'o al la amik'o'j de Tehrano en Irako – kaj, ne'rekt'e, al la irana politik'o en tiu land'o -, pov'us est'i baz'o por real'proksim'iĝ'o de la turk'a reg'ist'ar'o kaj la nov'a uson'a Trump-administraci'o. Afer'o kiu, se ĝi est'os konfirm'it'a, risk'as est'i tre mal'mult'e aprez'at'a de Tehrano, kun la diskurs'o de la ĵus'elekt'it'a uson'a prezid'ant'o kaj de li'a'j konsil'ant'o'j koncern'e Iranon.

Mohammad - Reza DJALILI kaj

Thierry KELLNER

Kronologi'o

Paralel'a'j histori'o'j

1055. La turk'o- selĝukoj konker'as Bagdadon kaj trud'as si'a'n jug'o'n al tut'a Pers'uj'o.

23- a de aŭgust'o 1514. Batal'o de Ĉaldirano (hodiaŭ Çaldiran, en Turk'uj'o). La arme'o de la sultan'o Selim la 1- a venk'as tiu'n de la persa Ŝao, Ismaïl la 1- a, princ'o el turk'a origin'o kaj fond'int'o de la safavida dinasti'o, kiu trud'is ŝijaism'o'n al si'a popol'o. La Otoman'o'j tiam aneks'as orient'a'n Anatoli'o'n kaj la nun'a'n irak'an Kurdistan'o'n. Komenc'o de unu jar'cent'o da batal'o'j inter suna'ist'a'j otoman'o'j kaj ŝijaism'a'j persoj.

1601. Pers'uj'o propon'as alianc'o'n al la eŭrop'a'j land'o'j milit'ant'a'j kontraŭ la otoman'a Imperi'o.

1639. Sub'skrib'o de la Traktat'o de Qasr - e - Chirin inter la otoman'a Imperi'o kaj la safavida Imperi'o.

18- a jar'cent'o. Pers'uj'o en'ir'as grand'a'n anarĥi'a'n period'o'n, not'ind'e post afgan'a invad'o kaj prov'o'j el plur'a'j turk'a'j princ'o'j reg'ad'i en Tehrano, nov'a ĉef'urb'o de la imperi'o.

1906. Konstituci'a revoluci'o en Pers'uj'o.

1908. Revoluci'o de la « Jun'a'j Turk'o'j ».

1923. Fond'o de la Respublik'o de Turk'uj'o far'e de Mustafa Kemal Atatürk.

1925. Star'ig'o de la dinasti'o Pahlavi far'e de Reza.

16- a de juni'o 1934. Renkont'iĝ'o de la irana ŝah'o kaj Atatürk en Ankar'o.

24- a de februar'o 1955. Por en'ten'i la Sovet-Uni'o'n ( USSR), sub'skrib'o de la bagdada Inter'konsent'o, kiu lig'as Irakon, Turk'uj'o'n, Pakistanon, Iranon kaj Brit'uj'o'n, kaj post'e Uson'o'n en 1958.

1959. Irako for'las'as la Inter'konsent'o'n de Bagdado, kiu far'iĝ'as Organiz'aĵ'o de la Centr'a Traktat'o ( OCT). Turk'uj'o kaj Irano est'as ĝi'a'j du sub'ten'kolon'o'j.

La prezid'ant'a'j ambici'o'j de Donald Trump ne est'as nov'a'j. Jam en 1988 la konstru'entrepren'ist'o prov'is far'iĝ'i la kun'kandidat'o de Georg'e H. W. Bush . En la monat'o'j antaŭ la elekt'ad'o de 2000, li kampanj'is por est'i la kandidat'o de la Re'form Party , kiu serv'is kiel platform'o por Ross Perot, la unu'a popol'ism'a miliard'ul'o kiu en'ir'is la politik'a'n aren'o'n [1]. En 1992, post kampanj'o koncentr'it'a pri la danĝer'o'j de la Nord'amerik'a Liber'komerc'a Inter'konsent'o (Naft'a), tiu parti'o gajn'is 19% de la voĉ'don'ar'o, ebl'ig'ant'e ke prezid'ant'o Bush est'u venk'it'a de la Demokrat'a kandidat'o Bill Clinton . En ĉiu el ĉi tiu'j prov'o'j, s - ro Trump promes'is met'i si'a'j'n talent'o'j'n kiel komerc'ist'o je la serv'o de ŝtat'a administraci'o bezon'ant'a radikal'a'j'n re'form'o'j'n.

Ne'klar'a'j rest'as la konvink'o'j de la vir'o kiu far'iĝ'os la kvar'dek-kvin'a prezid'ant'o de Uson'o je la 20 a de januar'o. De'long'e registr'it'a Demokrat'o, li far'iĝ'is Respublik'an'o nur en 2009. Dum si'a ne'long'a kampanj'o por la kandidat'ig'o de tiu parti'o en 2012, li prezent'is si'n kiel la ĉampion'o'n de tiu'j, kiu'j kontest'as la legitim'ec'o'n de la unu'a nigr'a prezid'ant'o en la histori'o de Uson'o, asert'ant'e ke Barack Hussein Obama ne nask'iĝ'is en Uson'o. La prezid'ant'o post'e publik'ig'is si'a'n komplet'a'n nask'iĝ'atest'o'n, sed ĉi tiu pruv'aĵ'o ne sufiĉ'is por esting'i ĉi tiu'n polemik'o'n stimul'at'a'n de grand'eg'a "industri'o de fantazi'o".

Dinesh D ’ Souza, civit'an'ig'it'a uson'an'o nask'iĝ'int'a en Barato, est'as unu el la ideolog'o'j de dekstr'ul'ar'o obsed'at'a de la danĝer'o'j de en'migr'ad'o. Li produkt'as konstant'a'n flu'o'n de libr'o'j kaj dokument'film'o'j destin'it'a'j por sem'i dub'o'n pri la "uson'ec'o" de Obama, se ne pri li'a patriot'ism'o [2]. Karakteriz'ant'e la prezid'ant'o'n kiel la hered'int'o'n de la kontraŭ'koloni'ism'a'j rev'o'j de li'a patr'o, de'nask'a kenj'an'o, li konklud'as ke "Uson'o est'as reg'at'a laŭ la rev'o'j de membr'o de la trib'o Lu'o de Kenjo". Koler'eg'ig'it'e de Uson'o, Obama cel'as uz'i ĉiu'j'n rimed'o'j'n por mal'fort'ig'i la land'o'n per en'ŝuld'ig'o kaj ĉes'ig'o de ĝi'a inter'naci'a influ'o. Ne'mal'grand'a publik'o fervor'e aŭskult'as ĉi tia'j'n asert'o'j'n.

Kiel klar'ig'i la persist'o'n de ĉi tiu'j kred'o'j ? Stagn'ant'a aĉet'pov'o, ne'sekur'a dung'it'ec'o, en'migr'ad'o kaj mult'kultur'ec'o, la sen'pun'ec'o de tiu'j, kiu'j kaŭz'is la financ'a'n kriz'o'n, eĉ sen menci'i la mult'a'j'n mis'funkci'o'j'n en la sistem'o, kre'is vast'a'n sent'o'n de mal'trankvil'o kiu nutr'as tio'n, kio'n la histori'ist'o Richard Hofstadter en 1964 nom'is la "paranoj'a stil'o en la politik'o". Laŭ li, "la politik'a viv'o en Uson'o est'as oft'e serv'int'a kiel el'las'ej'o por sent'o'j de intens'a koler'o, (ĉar ĝi) ankaŭ ag'as kiel resonanc'a skatol'o por ĉies ident'ec'o'j, valor'o'j, tim'o'j kaj aspir'o'j ; la politik'o est'as aren'o en kiu est'as projekt'at'a'j sent'o'j kaj impuls'o'j kun mal'mult'a rilat'o al la real'a'j demand'o'j [3]. Tial la apokalips'a'j kaj bombast'a'j el'dir'o'j, kaj la obsed'o pri konspir'a'j teori'o'j.

Est'is sur ĉi tiu ond'o, apenaŭ kompren'at'a de la elit'o'j, ke s - ro Trump elekt'is surf'i. Li profit'is de ĝis'fund'a trans'form'o de la amas'komunik'il'a univers'o kaj de la politik'a diskurs'o. Iam, la pli'mult'o de uson'an'o'j ricev'is si'a'j'n ĉiu'tag'a'j'n nov'aĵ'o'j'n de unu el tri ĉef'a'j televid'kanal'o'j ( ABC , CBS kaj NBC ). San'a centr'ism'o reg'is, precip'e ĉar la " doctrine of balanc'e" (doktrin'o de just'ec'o) trud'is kelk'e da lim'o'j ĝis si'a re'vok'o en 1987. Inter'ŝanĝ'e por la rajt'o el'send'i, la aŭd'vid'a sektor'o est'is dev'ig'it'a est'i "honest'a, just'a kaj sen'parti'a" kaj dev'is dev'ont'ig'i si'n per'i divers'a'j'n vid'punkt'o'j'n. La mov'ad'o de mal'regul'ig'o instig'it'a de Ronald Re'ag'a'n, kaj ankaŭ la teknik'a'j trans'form'o'j, ŝanĝ'is la situaci'o'n : la vast'a uz'o de kabl'o'televid'o, satelit'o'j, kaj antaŭ ĉio Inter'ret'o, eksplod'ig'is la dig'o'j'n kiu'j dum long'a temp'o en'ferm'is la politik'a'n debat'o'n. Pro la degener'o de la tut'a mond'o de amas'komunik'il'o'j, la lim'o'j inter fakt'o'j kaj opini'o'j, inter inform'o kaj distr'o, jam ne ekzist'as.

Turn'o'punkt'o est'is la kre'o de Fox News en 1996. Ĉi tiu tag'nokt'a nov'aĵ'el'send'a ĉen'o regal'is si'a'j'n spekt'ant'o'j'n per la skandal'o'j kiu'j mark'is la du'a'n mandat'o'n de prezid'ant'o Bill Clinton, precip'e la afer'o de Mon'ic'a Lewinsky kaj la batal'o por sub'met'i la prezid'ant'o'n al la procedur'o de eks'ig'o. Ĝi'a formul'o, kiu trans'form'is la politik'a'n debat'o'n en batal'sport'o'n, est'is grand'eg'a sukces'o. Kun si'a sensaci'ism'o, si'a'j renom'a'j koment'ist'o'j kaj si'a sen'ĉes'a parol'ad'o pri reakci'a'j tem'o'j, la ĉen'o rapid'e far'iĝ'is la kok'in'o de or'a'j ov'o'j de la amas'komunik'il'a imperi'o de Rupert Murdoch . Ĝi'a kre'int'o, Roger Ailes, ne est'is ĵurnal'ist'o, sed politik'a strategi'ist'o, special'ist'o pri sub'zon'a'j bat'o'j, kiu debut'is kun Richard Nixon en 1968. Li'a plej ŝat'at'a spekt'ant'ar'o : la "sub'prem'at'a'j mal'riĉ'a'j blank'ul'o'j" kies koler'o'n li stimul'is. Fox News help'is el'pur'ig'i la last'a'j'n moder'ul'o'j'n el la Respublik'an'ar'o kaj mov'i dekstr'e'n la mond'o'n de la amas'komunik'il'o'j.

Kvankam Fox montr'is la voj'o'n, la el'don'aĵ'o'j de la tiel nom'it'a alt- right plonĝ'is eĉ pli profund'e'n en tro'ig'o'n kaj eksces'ec'o'n [4] Antaŭ'vid'ebl'e, la rimark'o'j de s - ro Trump sukces'is de'log'i ili'n. Unu el la ĉef'a'j figur'o'j de ĉi tiu'j "amas'komunik'il'o'j de skandal'o'j" est'as Stephen Bannon - eks'a direktor'o de Breitbart News , la ret'ej'o de nov'aĵ'o'j kiu ne'fleks'ebl'e fanfaron'as pri si'a "blank'a naci'ism'o" nuanc'it'a per ras'ism'o, gej'o'fobi'o, vir'in'o'fobi'o, antisemit'ism'o kaj islam'o'fobi'o. Jen la vir'o, kiu'n Donald Trump elekt'is por re'lanĉ'i si'a'n kampanj'o'n en aŭgust'o 2016 kaj post'e, elekt'iĝ'int'e, nom'um'is kiel si'a'n ĉef'a'n strategi'ist'o'n. Andrew Breitbart, la fond'int'o de Breitbart News , karakteriz'is s - ron Bannon kiel la "Len'i Riefenstahl  [5] de la Te'a Party ". Li em'as kompar'i si'n al Lenin : "Li vol'is detru'i la ŝtat'o'n, kaj tio ankaŭ est'as mi'a cel'o. Mi vol'as el'detru'i ĉio'n kaj eksterm'i la politik'a'n elit'o'n, tio est'as, la Demokrat'a'n Parti'o'n, la Respublik'an'a'n Parti'o'n kaj la tradici'a'n konservativ'a'n gazet'ar'o'n [6]. "

La tiel nom'it'a respekt'ind'a gazet'ar'o ankoraŭ regres'as, dum sensaci'a'j amas'komunik'il'o'j, perfekt'e adapt'it'a'j al la paranoj'a stil'o, konstant'e pli'popular'iĝ'as. S - ro Trump ŝuld'as si'a'n fi'fam'ec'o'n, se ne si'a'n karier'o'n, al la klaĉ'gazet'o'j. Kiel klar'ig'as li'a biograf'o David Cay Johnston, li de ĉiam "fervor'e" leg'as ĉi tiu'n gazet'ar'o'n kaj sci'as ĉio'n pri ĝi [7]. Li mem telefon'as al ĵurnal'ist'o'j, si'n prezent'ant'e kiel dung'it'o'n de si'a'j firma'o'j nom'at'a'n John Bar'o'n aŭ John Miller, kaj don'as al ili ekskluziv'a'j'n inform'o'j'n pri si'a'j profesi'a'j sukces'o'j kaj konker'it'in'o'j. Rekompenc'e, artikol'o'j pri la magnat'o akcel'as vend'o'j'n, dum li profit'as de la sen'pag'a reklam'o. En la prezid'ant'elekt'o de 2016, la National Enquirer , revu'o kiu dediĉ'as si'n al "spic'a'j klaĉ'o'j pri furor'ul'o'j", publik'e sub'ten'is li'n kaj eĉ rifuz'is aper'ig'i artikol'o'j'n kiu'j pov'us mal'util'i al li [8].

En tia'j cirkonstanc'o'j, oni pli bon'e kompren'as kiel s - ro Trump pov'is konserv'i si'a'n publik'a'n reputaci'o'n de Reĝ'o Midas'o trans'form'ant'a plumb'o'n en or'o'n, kiam efektiv'e li'a'j komerc'a'j entrepren'o'j ne est'is prosper'ant'a'j. Li eĉ sukces'is nebul'ig'i la okul'o'j'n al bank'o'j, pet'ant'e ke ili ne registr'u en la publik'a'j registr'o'j la hipotek'a'j'n kredit'o'j'n asign'it'a'j'n al li. En 1990, la bank'o'j ek'sci'is ke la net'a valor'o de s - ro Trump est'is negativ'a : li'a'j ŝuld'o'j super'is li'a'n aktiv'o'n je 300 milion'o'j da dolar'o'j [9].

Sed la prestiĝ'o nutr'at'a de la klaĉ'gazet'o'j ankaŭ hav'as la avantaĝ'o'n, ke ĝi mal'klar'ig'as la mal'bon'fam'a'j'n flank'o'j'n de li'a karier'o. Li'a unu'a gvid'ant'o en la fi'a'n mond'o'n de nov'jork'a'j ne'mov'ebl'aĵ'o'j est'is la fi'fam'a Roy Cohn, la ĉef'adjutant'o de senat'an'o Joseph McCarthy dum la kontraŭ'komun'ist'a persekut'ad'o de la 1950 aj jar'o'j. Donald Trump est'is rav'it'a de la brutal'ec'o de si'a ruz'a konsil'ist'o, por kiu la cel'o ĉiam prav'ig'is la rimed'o'j'n. Pli ol mentor'o, Cohn, kiu mort'is en 1986, est'is por Trump spec'o de du'a patr'o, kaj la sen'kompat'ec'o de la metod'o'j de Cohn las'is si'a'n mark'o'n sur Trump. Proces'em'a, disput'em'a, mon'avid'a, Donald Trump est'as praktik'int'a iu'j'n ne'kutim'a'j'n jur'a'j'n proced'o'j'n. Oni taks'as, ke pli ol 3 500 juĝ'afer'o'j koncern'is li'n en la pas'int'a'j 30 jar'o'j, aŭ kiel plend'ant'o aŭ kiel akuz'it'o [10].

Miliard'ul'o, Donald Trump post'e riĉ'ig'is si'n ne pro si'a'j talent'o'j kiel komerc'ist'o, sed dank'e al real'ec'a televid'seri'o. Kiel la produkt'ist'o kaj stel'ul'o de la program'o The Apprentice (en Franci'o : Qui décrochera le job ? - Kiu gajn'os la posten'o'n ?), kaj post'e The Celebrity Apprentice , Trump far'is dung'intervju'o'j'n kaj konfid'is misi'o'j'n al kandidat'o'j dum li sam'temp'e hont'ig'is ili'n. Majstr'o pri la kre'o de dram'ec'a'j scen'o'j por ĉi tia spektakl'o, li sci'as kiel dram'ec'ig'i la atend'o'j'n kaj la zorg'o'j'n de si'a spekt'ant'ar'o. La pint'a atrakci'o de la spektakl'o reflekt'as la metod'o'n de Trump. Oni vid'as la magnat'o'n dir'i al la mal'gajn'int'o sen'kompat'e : " You ’re fired  !" (Vi est'as mal'dung'it'a !). La spektakl'o est'as tut'mond'a sukces'o kaj ĝi'a formul'o est'as adapt'it'a tut'mond'e. Trump rikolt'as la tantiem'o'n, kaj la ’varm'ark'o Trump’, ĉu al'fiks'it'a al konstru'aĵ'o'j aŭ al divers'a'j produkt'o'j, profit'as de ĝi.

Tony Schwartz, la aŭtor'o de ’aŭtobiografi'o’ de Donald Trump, The Art of the Deal (La art'o de La negoc'o), kre'is oksimor'o'n, ’la ver'dir'a'n hiperbol'o'n’, kiu'n la sekv'ont'a prezid'ant'o al'propr'ig'is al si. Kompromis'o'j kun la real'ec'o tial est'as nur "sen'kulp'a form'o de tro'ig'o" kiu konsist'ig'as "efik'a'n rimed'o'n por mem'fam'ig'o". Oni dev'as sci'pov'i provok'i polemik'o'j'n, "ĉar ili est'ig'as vend'o'j'n. Eĉ kritik'a artikol'o, kvankam dolor'a laŭ propr'a vid'punkt'o, pov'as est'i tre profit'a por vi'a entrepren'o [11]." Dum la ven'ont'a'j jar'o'j, tial, polemik'o'j ne mank'os.

Ibrahim WARDE

En Mart'o 2016, la german'a kancelier'in'o Angel'a Merkel inter'trakt'is por la Eŭrop'a Uni'o kontest'at'a'n inter'konsent'o'n kun Turk'uj'o, cel'e de'admon'i la migr'ant'o'j'n boat'e tra'ir'i la Ege'a'n Mar'o'n, oft'e help'e de profesi'a'j tra'pas'ist'o'j. Kadr'e de kompleks'a ag'ad'plan'o, sagac'a aŭ makiavel'a laŭ la vid'punkt'o, la turk'a prezid'ant'o Recep Tayyip Erdogan konsent'is mult'ig'i la mar'a'j'n patrol'o'j'n kaj akcept'i la azil'pet'ant'o'j'n al'ven'int'a'j'n en Grek'land'o post la sub'skrib'o de la inter'konsent'o. Por ĉiu siria migr'ul'o re'send'it'a en Turk'uj'o'n el la grek'a'j insul'o'j, la Uni'o rekompenc'e promes'is re'instal'i en Eŭrop'o unu siri'an'o'n viv'ant'a'n en turk'a rifuĝ'ant'o-tend'ar'o. Bruselo promes'is help'i per donac'o de 6 miliard'o'j da eŭr'o'j por la 2,7 milion'o'j da siri'an'o'j rifuĝ'int'a'j en Turk'uj'o ; ĝi ankaŭ promes'is re'komenc'i inter'trakt'o'n pri al'iĝ'o de Turk'uj'o al la Uni'o, kaj, eĉ pli grav'e el la vid'punkt'o de Ankar'o, permes'i al la turk'a'j civit'an'o'j vojaĝ'i sen viz'o en Eŭrop'o'n.

Voĉ'o'j aŭd'iĝ'as kontraŭ tiu inter'konsent'o, konsider'at'a kontraŭ'leĝ'a kaj mal'moral'a : el'pel'ant'e rifuĝ'int'o'j'n al Turk'uj'o, suspekt'at'a pri ne'respekt'o de la hom'rajt'o'j, Eŭrop'o risk'as mal'observ'i la inter'naci'a'n jur'o'n. Ĉiu'okaz'e, la inter'konsent'o ĝis nun plen'um'is si'a'n cel'o'n : inter mart'o kaj juni'o 2016, la nombr'o de migr'ant'o'j al'ven'ant'a'j ĉiu'monat'e en la grek'a'j insul'o'j pas'is de 26 971 ĝis 1554 kaj la nombr'o de mort'int'o'j en la Ege'a Mar'o, de 45 ĝis nul'o – sed ebl'e tio est'as la konsekvenc'o de la ferm'o de la « balkana voj'o » pli ol de la inter'konsent'o kun Turk'uj'o [1]. Dum'e la dron'int'o'j mult'iĝ'as en Mediterane'o : laŭ la Alt-Komisar'ej'o de UN por la rifuĝ'int'o'j, 3 740 migr'ant'o'j mort'is aŭ mal'aper'is inter januar'o kaj oktobr'o 2016, kio ig'as tiu'n jar'o'n « la plej mort'ig'a de la last'a'temp'a histori'o [2] ».

La inter'konsent'o koincid'is kun la aŭtoritat'em'a ek'est'iĝ'o de s - ro Erdogan. Jam antaŭ ties sub'skrib'o, la turk'a prezid'ant'o firm'ig'is si'a'n pov'o'n modif'ant'e la Konstituci'o'n kaj lim'ig'ant'e la liber'ec'o'n de amas'inform'il'o'j. En maj'o, li eks'ig'is si'a'n ebl'a'n rival'o'n, la ĉef'ministr'o'n Ahmet Davutoglu, kiu est'is inter'trakt'int'a la inter'konsent'o'n kun s -in'o Merkel. Kaj, en juli'o, re'ag'e al mal'sukces'int'a puĉ'o, li iniciat'is masiv'a'n « el'pur'ig'o'n » direkt'at'a'n kontraŭ la opozici'a'j figur'o'j, apart'e la sub'ten'ant'o'j de la imam'o Fethullah Gülen . Sam'temp'e, Turk'uj'o intens'ig'is la milit-inter'ven'o'j'n kontraŭ la kurd'a'j sen'de'pend'ist'o'j. La kriz'o de la rifuĝ'ant'o'j ja ig'is German'uj'o'n kun'labor'i kun Turk'uj'o, sed tiu partner'ec'o, el kiu ĝi pli kaj pli de'pend'as, met'as grav'a'j'n problem'o'j'n, kiu'j ŝveb'ig'as grand'a'n ne'cert'ec'o'n super la est'ont'ec'o de la rilat'o'j inter ambaŭ land'o'j.

La long'a histori'o de la german'o-turk'a'j rilat'o'j datum'as je la fin'o de la 19- a jar'cent'o, en la temp'o de la german'a Imperi'o kaj de la otoman'a Imperi'o, kiu'j tiam simbioz'e viv'as pro si'a strategi'a komplement'ec'o kaj si'a'j preskaŭ kontraŭ'a'j voj'lini'o'j. German'uj'o, kresk'ant'a grand'a regn'o centr'e de Eŭrop'o, kiu'n la antrop'olog'o Helmuth Plessner kvalifik'is « mal'fru'a naci'o » ( verspätete Nation) pro ties mal'fru'a nask'iĝ'o en 1871, prov'as konkur'i kun Brit'uj'o kaj Franc'uj'o. La otoman'a Imperi'o, krom'nom'it'a « la mal'san'a hom'o de Eŭrop'o » okup'as, malgraŭ si'a kaduk'iĝ'o, strategi'a'n pozici'o'n en Proksim'a Orient'o, apart'e pro reg'ad'o de la Suez'a Kanal'o, inaŭgur'it'a en 1869.

En 1896, Vilhelm'o la 2- a gvid'as la Imperi'o'n al politik'o de kolon'iz'ad'o por cert'ig'i al ĝi, laŭ la esprim'o de la est'ont'a kancelier'o Bernhard von Bülow, « lok'o'n sub la sun'o ». Ja en tiu ĉirkaŭ'tekst'o, kie German'uj'o – kies potenc'o ĝis tiam lim'iĝ'is je la eŭrop'a kontinent'o – prov'as lev'i si'n al la inter'naci'a scen'ej'o, Turk'uj'o hav'as apart'a'n grav'ec'o'n por ĝi. Vilhelm'o la 2- a ekzempl'e pet'as de ĝi koncesi'o'n por konstru'i fer'voj'o'n lig'ant'a'n Berlinon al Konstantinopol'o, la unu'a'n pec'o'n de la est'ont'a lini'o Berlino-Bagdado. Tiu nov'a voj'o ebl'ig'as redukt'i la transport-temp'o'n de la krud'material'o'j neces'a'j por la flor'ant'a industri'o de la land'o, kiu'j est'is antaŭ'e per'ŝip'e transport'at'a'j. La ekvilibr'o de la influ'zon'o'j en Proksim'a Orient'o est'as pro tio perturb'at'a mal'avantaĝ'e al Brit'uj'o kaj profit'e al German'uj'o. Pli bon'e protekt'it'a okaz'e de mar'a blok'ad'o de la brit'a mar'arme'o, German'uj'o far'iĝ'as la ĉef'a ekonomi'a partner'o de la otoman'a Imperi'o kaj ĝi'a unu'a en'ir'pord'o al Eŭrop'o.

La demand'o pri Orient'o kaj la « german'a demand'o [3] » est'as de nun ne'dis'ig'ebl'a'j. Ili'a implik'iĝ'o paroksism'as la 2-an de aŭgust'o 1914, kiam eksplod'as la unu'a mond'milit'o : sekret'a traktat'o konfirm'as la proksim'iĝ'o'n inter la du imperi'o'j. La german'a'j oficir'o'j lud'as esenc'a'n rol'o'n por la modern'ig'o kaj la organiz'ad'o de la turk'a arme'o, apart'e for'puŝ'ant'e la amfibi'a'n el'ŝip'iĝ'o'n de la alianc'an'o'j en Gallipoli, en 1915 (dardanel'a batal'o). German'a'j respond'ec'ul'o'j ig'is si'n komplic'o'j'n de la genocid'o de la armen'a loĝ'ant'ar'o plen'um'it'a dum la konflikt'o.

Fin'e de la unu'a mond'milit'o, ambaŭ imperi'o'j las'as lok'o'n al respublik'o'j. Sed, dum tiu star'ig'it'a de Mustafa Kemal Atatürk en 1923 dis'flor'as, la Vajmar'a Respublik'o rapid'e far'iĝ'as komplet'a mal'sukces'o. Kiam ven'as la temp'o de re'konstru'ad'o post la du'a mond'milit'o, la nov'a German'a Federaci'a Respublik'o ( GFR), mal'fru'iĝ'int'a ŝtat'o kun lim'ig'it'a koloni'a pas'int'o kompar'e kun la ali'a'j regn'o'j de la kontinent'o, de'nov'e rigard'as al Turk'uj'o. Dum Franc'uj'o, Nederlando kaj Brit'uj'o ven'ig'as labor'ist'o'j'n el si'a'j eks-imperi'o'j por help'i la re'konstru'ad'o'n de si'a'j land'o'j detru'it'a'j pro la milit'o, ĝi import'as labor'ist'o'j'n el sud'a Eŭrop'o (Ital'uj'o, Portugal'uj'o), kaj, ek'de 1961, el Turk'uj'o. En 1969, unu milion'o da turk'o'j est'is en'migr'int'a'j en la Federaci'a Respublik'o por tie labor'i, apart'e en industri'o.

Tamen, part'e ĉar ili ne ven'is el eks'a'j koloni'o'j, tiu'j en'migr'int'o'j est'is konsider'at'a'j pli kiel « gast-labor'ist'o'j » ( Gastarbeiter) ol kiel plen'rajt'a'j civit'an'o'j. Ĝis si'a part'a re'form'o far'e de la « ruĝ-verd'a » koalici'o de s - ro Gerhard Schröder , en 2001, la german'a leĝ'o pri civit'an'ec'o est'is baz'it'a sur la sang'o-jur'o [4]. Ankaŭ la turk'a ŝtat'o daŭr'e rigard'as la Gastarbeiter kiel turk'o'j'n loĝ'ant'a'j'n ekster'land'e, pli ol kiel el'migr'int'o'j'n. Eĉ ili'a'j id'o'j de la du'a aŭ tri'a generaci'o mal'facil'e akir'as civit'an'ec'o'n, kio mal'permes'as al ili voĉ'don'i.

Kvankam la masiv'a ĉe'est'o de turk'de'ven'a'j loĝ'ant'o'j (tri milion'o'j kaj du'on'o en 2010) pli'fort'ig'is la specif'a'n lig'o'n kiu kun'ig'as la du land'o'j'n, ĉi-last'a difekt'iĝ'is post la mez'o de la 2000- aj jar'o'j, kiam German'uj'o kontraŭ'star'is la al'iĝ'o'n de Turk'uj'o al la Eŭrop'a Uni'o. Tiu opon'ec'o, de'ven'ant'a apart'e de dub'o'j pri la akord'ig'ebl'o de islam'o kun la eŭrop'a'j valor'o'j kaj pri la konsekvenc'o'j de la integr'ad'o de tiom grand'a ŝtat'o, est'is apart'e vigl'a en la dekstr'ul'ar'o. En 2004, s -in'o Merkel, tiam'a ĉef'o de la krist'an'demokrat'a opozici'o, propon'is prefer'e « privilegi'it'a'n partner'ec'o'n ». Sed, okaz'e de si'a vizit'o ĉe Ankar'o, en novembr'o 2016, la ministr'o pri ekster'land'a'j afer'o'j Frank- Walter Steinmeier memor'ig'is la promes'o'n de si'a land'o mal'ferm'i inter'trakt'ad'o'n pri la al'iĝ'o de Turk'uj'o al la Eŭrop'a Uni'o.

Je la pri'lum'o de histori'o, ŝajn'as ke la du partner'o'j intenc'as re'establ'i hodiaŭ strategi'a'n alianc'o'n simil'a'n al tiu, kiu'n ili fleg'is pas'int'ec'e. Ili'a nun'a situaci'o montr'as okul'frap'a'j'n simil'ec'o'j'n kun la komenc'o de la 20- a jar'cent'o. Ankoraŭ'foj'e, ili proksim'iĝ'as pro la centr'ec'o de German'uj'o en Eŭrop'o – oni de'nov'e debat'as pri ĝi'a hegemoni'o – kaj la geopolitik'a strategi'o de Turk'uj'o en Proksim'a Orient'o. Sed Turk'uj'o ja nun en'korp'ig'as la kresk'ant'a'n grand'a'n regn'o'n. Kun 80 milion'o'j da loĝ'ant'o'j, kaj ver'ŝajn'e 95 milion'o'j en 2050, ĝi baldaŭ preter'pas'os German'uj'o'n, kies kaduk'iĝ'ant'a loĝ'ant'ar'o est'os inter 72 aŭ 76 milion'o'j da hom'o'j en 2050, laŭ oficial'a'j prognoz'o'j.

La prioritat'o de Berlino est'as plu'daŭr'ig'i la inter'konsent'o'n pri la rifuĝ'int'o'j. Sed mult'a'j sub'ten'ant'o'j de tiu traktat'o tim'as, ke Turk'uj'o ne daŭr'e respekt'os ĝi'n kaj fin'fin'e las'os la migr'ant'o'j'n ating'i la grek'a'j'n mar'bord'o'j'n se la Eŭrop'a Uni'o ne aplik'as la liberal'ig'o'n de la viz'o'j. Sed la eŭrop'a Parlament'o rifuz'as tio'n far'i antaŭ ol Turk'uj'o ne mild'ig'os si'a'n kontraŭ-teror'ism'a'n leĝ'o'n, kiu'n s - ro Erdogan jam ne vol'is modif'i antaŭ la puĉ'prov'o.

Malgraŭ la ne'firm'ec'o de tiu ekvilibr'o, la german'a'j respond'ec'ul'o'j rest'as konvink'it'a'j, ke la traktat'o plu'ten'os, ĉar ili opini'as, ke la interes'o de Turk'uj'o est'as ankaŭ de'admon'i la rifuĝ'ant'o'j'n ir'i en Eŭrop'o'n, kaj ke ĝi ver'e vol'as la liberal'ig'o'n de viz'o'j. Krom'e, ili opini'as s - ron Erdogan pragmat'ik'ul'o, kiu, diferenc'e de la rus'a prezid'ant'o Vladimir'o Putin, ne streb'as ekscit'i popol'ism'o'n en Eŭrop'o.

Eĉ se Turk'uj'o respekt'os la traktat'o'n, Berlino risk'as iĝ'i komplic'o de la aŭtoritat'em'a reĝim'o de s - ro Erdogan. Antaŭ la kriz'o de la rifuĝ'ant'o'j, la prem'o'j de Berlino al Ankar'o kaŭz'is mal'konsent'o'j'n. Sed la vol'o en'ten'i la flu'o'n de rifuĝ'ant'o'j super'is la etik'a'j'n konsider'o'j'n. S -in'o Merkel rest'is tre diskret'a pri la pli kaj pli aŭtoritat'em'a politik'o de s - ro Erdogan, kaj ŝi distanc'iĝ'is rilat'e al la rezoluci'o kondamn'ant'a la armen'a'n genocid'o'n voĉ'don'it'a en maj'o 2016 en la Bundestag (Parlament'o). Tio ne mal'help'is Turk'uj'o'n rifuz'i dum plur'a'j monat'o'j al la german'a'j deput'it'o'j la al'ir'o'n al la arme'baz'o de Incirlik, kie trov'iĝ'as trup'o'j de la Bundeswehr (german'a arme'o).

De nun est'as Ankar'o, kiu prem'as por ke Berlino adapt'iĝ'u al ties norm'o'j. En april'o 2016, ekzempl'e, s -in'o Merkel permes'is al s - ro Erdogan proces'i ĉe tribunal'o kontraŭ la humur'ist'o J'a'n Böhmermann, pro tio ke li insult'is li'n. Turk'uj'o eĉ prov'as akir'i de German'uj'o la ferm'o'n de la lice'o'j de la kun'frat'ar'o de s - ro Gülen.

Ĉio montr'as, ke Turk'uj'o est'as sur fortik'a pozici'o. Sed ĝi de'pend'as de German'uj'o, kiu est'as la ĉef'a klient'o por ĝi'a'j eksport'aĵ'o'j kaj ĝi'a du'a font'o de import'aĵ'o'j, post Ĉin'uj'o. Ĝi ankaŭ bezon'as Okcident'o'n por cert'ig'i si'a'n sekur'ec'o'n, apart'e front'e al la re'vek'iĝ'o de la rus'a regn'o en la region'o. En novembr'o 2015, diplomati'a kriz'o eksplod'is kiam Ankar'o paf'fal'ig'is rus'a'n arme-aviad'il'o'n, kiu laŭ ĝi en'ir'is ĝi'a'n aer'spac'o'n. La turk'a'j reg'ant'o'j tiam al'vok'is konsult'iĝ'o'n sin'e de la Nord-Atlantik'a Traktat'o-Organiz'o ( NATO), kiel aplik'o'n de la 4- a artikol'o de la traktat'o de la Alianc'o (« La parti'o'j konsult'iĝ'os ĉiu'foj'e kiam, laŭ unu el ili, la teritori'a integr'ec'o, la politik'a sen'de'pend'o aŭ la sekur'ec'o de unu el la parti'o'j est'os minac'at'a »). La rus'o-turk'a'j rilat'o'j pli'bon'iĝ'is post la sub'skrib'o de inter'konsent'o pri la konstru'o de gas'o'dukt'o en septembr'o 2016, sed streĉ'a'j rilat'o'j rest'as, apart'e de'post la murd'o de la rus'a ambasador'o en Ankar'o last-decembr'e. « Eĉ Erdogan kompren'as la valor'o'n de la Trans'atlantik'a Alianc'o », konfid'as alt'a funkci'ul'o de la german'a ministr'ej'o pri ekster'a'j afer'o'j. En 2013, moment'o de la intens'ig'o de la intern'a milit'o en Sirio, German'uj'o, Uson'o kaj Nederlando dis'met'is Patriot-misil'o'j'n en la sud'o de Turk'uj'o, antaŭ ol for'ig'i ili'n du jar'o'j'n post'e.

Por La Plej Bon'o kaj por la plej mal'bon'o, Berlino kaj Ankar'o fleg'as do implik'it'a'j'n lig'o'j'n. Ĝis nun, ili'a'j interes'o'j est'as kongru'a'j, sed, dum la last'a'j monat'o'j, streĉ'o'j pli'akr'iĝ'is. S - ro Erdogan akuz'is German'uj'o'n ke ĝi sub'ten'as teror'ism'o'n kiam ĉi-last'a kompren'ig'is, ke ĝi ebl'e ne el'land'ig'os la suspekt'at'o'j'n postul'it'a'j'n de la turk'a justic'o. La turk'a projekt'o re'establ'i la mort-pun'o'n pov'us kaŭz'i difekt'iĝ'o'n de la rilat'o'j, kiu ne est'us sen konsekvenc'o por la inter'konsent'o pri la rifuĝ'ant'o'j. Kaj, okaz'e de romp'o, la du land'o'j hav'os la rimed'o'j'n por mal'util'i unu al la ali'a.

Hans KUNDNANI kaj

Astrid ZIEBARTH

Maj'o 2015. Petit'a de Riad'o, Sen'egal'o decid'as « deploj'i en la sankt'a ter'o de Sauda Arab'uj'o 2 500 soldat'o'j'n » kun la cel'o « part'o'pren'i en la stabil'ig'o de la region'o » kaj « garanti'i la sekur'ec'o'n de la sankt'a'j lok'o'j de islam'o » [1]. La anonc'o efik'as kvazaŭ bomb-eksplod'o en Dakar'o, kie oni tim'as en'kot'iĝ'i en la ŝlim'ej'o'n de la jemena milit'o [2]. Unu jar'o'n post'e, la nombr'o de soldat'o'j real'e send'it'a'j de la et'a okcident-afrik'a land'o rest'as ne'preciz'a, sed la gest'o rest'as simbol'a pri la vast'a re'konsist'ig'o de la inter'naci'a'j rilat'o'j de la nigr'a kontinent'o.

La ĉef'a ŝanĝ'o por nun'temp'a Afrik'o est'as la ĝis nun neniam vid'it'a divers'ig'o de si'a'j partner'o'j, kiu okaz'as sam'temp'e kun alt'a ekonomi'a kresk'o. De post la 2 000- aj jar'o'j, ses sub'sahar'a'j land'o'j sistem'e est'as inter la dek land'o'j hav'ant'a'j la plej fort'a'n kresk'o'n en la mond'o. Inter 2010 kaj 2015, est'is eĉ sep : [Etiop'uj'o], Mozambiko, Tanzanio, Demokrati'a Respublik'o Kongo, Ganao, Zambio kaj Niĝerio. Kvankam la perspektiv'o'j nun mal'hel'iĝ'as – la kresk'o est'os nur 2 % mez'e en 2017, laŭ la inter'naci'a mon-fondus'o ( IMF) -, tiu period'o de riĉ'o-kresk'o ŝanĝ'is la aspekt'o'n de la kontinent'o. Inter'naci'a'j kompani'o'j kaj grand'a'j ŝtat'o'j,tradici'e log'at'a'j de krud'material'o'j, est'as nun al'tir'at'a'j de la mult'iĝ'o de log'a'j invest'program'o'j : en 2015, tri cent grand'a'j infra'struktur'a'j projekt'o'j est'is pri'labor'at'a'j, por valor'o egal'a al 375 miliard'o'j da dolar'o'j. Dank'e al la alt'a'j prez'o'j de erc'o'j kaj baz'a'j produkt'o'j komenc'e de la jar'mil'o, Afrik'o ja profit'is sufiĉ'a'n subit'a'n fortun'o'n por komenc'i si'a'n sen'ŝuld'iĝ'o'n kaj lanĉ'i impres'a'j'n projekt'o'j'n financ'at'a'j'n de la tut'mond'a'j merkat'o'j. Long'temp'e atend'it'a, la fer'voj'a lini'o Ad'is- Abebo – Ĝibutio est'is ja inaŭgur'it'a en oktobr'o 2016 ; oni spert'as kresk'ant'a'n konkurenc'o'n inter la profund'akv'a'j haven'o'j en la gvinea golf'o kaj en la Korn'o de Afrik'o [3]. La IMF nun tim'as, ke la financ'ad-bezon'o konduk'os al ne'reg'at'a re'en'ŝuld'iĝ'o [4].

Tiu ĉi nov'a impet'eg'o al Afrik'o iom post iom modif'as ĝi'a'n geopolitik'o'n. La eks'a'j koloni'a'j regn'o'j, sed ankaŭ la eŭrop'a Uni'o, perd'as si'a'n histori'a'n hegemoni'o'n. Inter 2000 kaj 2011, laŭ la ekonomik'ist'o Philippe Hug'o'n, la merkat'part'o de Franc'uj'o pas'is de 10 al 4,7 %. Tiu mov'ad'o okaz'as profit'e al la azi'a'j land'o'j : Ĉin'uj'o, far'iĝ'int'a la unu'a komerc'a partner'o de la kontinent'o, sed ankaŭ Barato kaj Japan'uj'o. « La plej kre'iv'a'j voj'o'j nun lig'as Afrik'o'n al Azi'o, not'as la kamerun'a politik'olog'o Achille Mbembe. (…) La flu'o'j ne plu okaz'as nur vertikal'e inter la sud'o kaj la nord'o. Kio rezult'os el tiu geografi'a trans'lok'ad'o, tio est'as la est'ont'o de la afrik'a kontinent'o : Afrik'o far'iĝ'is azi'a demand'o, mult'e pli ol eŭrop'a demand'o [5]. » Ankaŭ sen'de'pend'ul'o'j vet'as pri ĝi, kiel ekzempl'e Turk'uj'o, kiu ja hezit'as pri si'a'j tut'mond'a'j alianc'o'j [6]. La nombr'o de turk'a'j ambasad'ej'o'j tri'obl'iĝ'is de'post 2009, dum la land'o invest'as en publik'a'j konstru'o'j kaj sen'mov'ebl'aĵ'o'j. « Post la Korn'o de Afrik'o, not'as la ĵurnal'ist'o Philippe Tourel, [Ankar'o] nun elekt'is Okcident'a'n Afrik'o'n, parol'ant'e negoc'o'n tag'e, dum si'a'j islam'ist'a'j entrepren'ist'o'j labor'as nokt'e [7]. »

Mal'pli koment'it'a'j ol la azi'a'j, la ekonomi'a'j kaj financ'a'j flu'o'j el la arab'a mond'o intens'iĝ'as : inter 2000 kaj 2009, la komerc'o inter Afrik'o kaj la golf'o-land'o'j kresk'is 270%. Ĉiu'j sektor'o'j est'as koncern'at'a'j (infra'struktur'o'j, tele'komunik'o'j, min'ej'o'j, ne'mov'ebl'aĵ'o'j, bank'o'j, agr'o'kultur'o). La lig'o'j kun Nord-Afrik'o est'as ja mal'nov'a'j, sed la arab'a'j land'o'j dezir'as divers'ig'i si'a'j'n ekonomi'o'j'n, tro de'pend'a'j'n de petrol'o kaj gas'o, profit'ant'e el la ebl'ec'o'j ekzist'ant'a'j sud'e de Saharo. En la 2000- aj jar'o'j, la ŝtat'o'j de la Golf'o, apart'e Sauda Arab'uj'o, part'o'pren'is la mov'ad'o'n de akapar'o de ter'o'j cel'e cert'ig'i si'a'n nutr'o-sekur'ec'o'n aŭ produkt'i agr'o'brul'aĵ'o'j'n [8]. En 2012, Sudano dispon'ig'is du milion'o'j'n da hektar'o'j da ter'o'j al la invest'ant'o'j de Riad'o. La Kun'labor-konsili'o de la Golf'o kun'ord'ig'as kaj stimul'as la strategi'o'n de divers'ig'o de la ekonomi'o'j de la du'on'insul'o [9].

Iom dorm'em'a de'post la pint'kun'ven'o en Kairo en 1977, la afrik-arab'a kun'labor'o re'vigl'iĝ'as : la arab'a Lig'o kaj la afrik'a Uni'o organiz'is tri renkont'iĝ'o'j'n inter 2010 kaj 2016. La last'a okaz'is en novembr'o en Ekvator'a Gvineo. La rilat'o'j komenc'is dis'volv'iĝ'i post la unu'a petrol-ŝok'o de 1975. La golf'a'j ŝtat'o'j streb'is tiam invest'i si'a'n providenc'a'n en'spez'o'n kaj sub'ten'i la afrik'a'j'n reĝim'o'j'n, kiu'j romp'is si'a'j'n diplomati'a'j'n rilat'o'j'n kun Israelo sekv'e de la ses'tag'a milit'o. La tiam imag'it'a help'o por dis'volv'iĝ'o, materi'ig'it'a per kre'ad'o de la Arab'a Bank'o por ekonomi'a dis'volv'iĝ'o en Afrik'o ( ABEDA), de nun kombin'iĝ'as kun la kontent'ig'o de ekonomi'a'j kaj komerc'a'j interes'o'j sur kontinent'o serĉ'ant'a invest'ant'o'j'n. « La arab'a'j land'o'j est'as riĉ'a'j land'o'j,deklar'is la prezid'ant'o de Ekvator'a Gvineo Teodor'o Obiang Nguema Mbasogo sur la ĉen'o ’ Africa 24’, la 18-an de novembr'o. Ili pov'as kontribu'i al la dis'volv'ad'o de afrik'a'j land'o'j sen iu ajn form'o de en'miks'iĝ'o, kaj sen kondut'i kiel la dis'volv'it'a'j land'o'j, ni'a'j eks'a'j koloni'int'o'j. »

Almenaŭ 10 % el la invest'o'j en la afrik'a'j infra'struktur'o'j laŭ'dir'e de'ven'as de la Golf'o. Tiel, en 2014, la Investment Corporation of Dubai sub'skrib'is kontrakt'o'n pri 300 milion'o'j da dolar'o'j kun la niĝeria miliard'ul'o Aliko Dangote por part'o'pren'o en la kapital'o de Kerzner International. La sep'a kvin'jar'a plan'o de la Badea (2015-2019) est'as proviz'it'a per 1 600 milion'o'j da dolar'o'j, tio est'as kresk'o de 600 milion'o'j da dolar'o'j kompar'e kun la antaŭ'a plan'o (2010-2014).

Ag'ant'o de tiu afrik'a-arab'a mov'ad'o, la islam'a financ'o ankaŭ est'as rapid'e progres'ant'a tra si'a plej dinamik'a element'o, la Islam'a Bank'o por Dis'volv'ad'o ( IBD) [10]. Tiu ĉi financ'as plan'o'n por infra'struktur'o'j de 7 miliard'o'j da dolar'o'j por la period'o 2015-2021, kio est'as preskaŭ tri'on'o de ĝi'a buĝet'o. Tiu engaĝ'iĝ'o konkret'iĝ'is apart'e per sub'skrib'o de inter'konsent'o kun la Uni'o'n économique et monétaire ouest - africaine ( Uemoa) (okcident-afrik'a ekonomi'a kaj mon'a Uni'o), kiu konsider'as la islam'a'n financ'o'n kiel prioritat'a'n aks'o'n. En januar'o 2016, la Centr'a Bank'o de la okcident-afrik'a'j ŝtat'o'j ( Banque central'e des Etats de l’Afrique de l’ouest - Bceao) si'a'vic'e akcept'is de la islam'a societ'o por dis'volv'iĝ'o de la privat'a sektor'o (fili'o de la IBD) 30 milion'o'j'n da dolar'o'j – sum'o eventual'e alt'ig'ebl'a ĝis 100 milion'o'j da dolar'o'j – por financ'i et'a'j'n kaj mez'a'j'n entrepren'o'j'n de la sub-region'o.

Dakar'o kaj la « frat'o-land'o'j »

Sen'egal'o est'as objekt'o de apart'a atent'o de Sauda Arab'uj'o. Tradici'e mal'ferm'a al ekster'land'o, la et'a land'o de okcident-Afrik'o est'as percept'at'a de Riad'o kiel misi'a ter'o pli facil'e al'ir'ebl'a ol Eŭrop'o tra'ir'it'a de kresk'ant'a rifuz'o de islam'o. Ĝi ŝajn'as est'i ankaŭ pord'o al Amerik'o'j. Dakar'o est'as la sol'a sub'sahar'a ĉef'urb'o, kiu akcept'is pint'kun'ven'o'j'n de la Organiz'aĵ'o de la islam'a Kun'labor'ad'o (eks'a Konferenc'o) ( OIK), en 1991 kaj en 2008. Oficial'e laik'a sed loĝ'at'a je 80 % de islam'an'o'j, Sen'egal'o montr'iĝ'as tre lig'it'a al si'a'j rilat'o'j kun la « frat'o-land'o'j » kaj al la « valor'o'j de islam'o », oft'e uz'at'a esprim'o de la prezid'ant'o Macky Sall. La land'o ver'ŝajn'e ankaŭ vid'as en al'proksim'iĝ'o kun la OIK okaz'o'n financ'i la re'nov'ig'o'n de ties infra'struktur'o. Ĉiu kun'ven'o de la OIK ja est'is akompan'at'a de impres'a'j real'ig'o'j pri transport'o kaj komunik'o'j.

Por Dakar'o, pov'us ankaŭ tem'i pri ekvilibr'ig'i la pez'o'n, tradici'e grand'a'n, de la Frat'ar'o'j en la politik'a kaj soci'a viv'o de la land'o. « Oni observ'as, front'e al nigr'a islam'o el sinkretism'a tradici'o (ekzempl'e la sufiaj aŭ muridaj frat'ar'o'j), influ-lukt'o'j inter la vahabitaj, salaf'ist'a'j kaj ŝijaist'a'j mov'ad'o'j, not'as la ekonomik'ist'o Philippe Hug'o'n. Sauda Arab'uj'o al'port'as financ'a'n help'o'n kaj dis'volv'as vahabismon en la land'o'j aŭ zon'o'j, kie islam'o domin'as [11]. » Post la Korn'o de Afrik'o, geografi'e proksim'a, nun la okcident'a Afrik'o plej al'tir'as la reĝ'land'o'n : en 2014, Rijado donac'is 34 milion'o'j'n da dolar'o'j cel'ant'e lukt'i kontraŭ Ebol'a-virus'o, kaj sub'ten'is la Mond'a'n Nutr'a'n Program'o'n en Sen'egal'o, en Maŭritani'o kaj en Niĝero [12].

Posed'ant'e 30 % de la mineral'a'j riĉ'aĵ'o'j de la planed'o kaj kresk'ant'a'n kvant'o'n de la invest-perspektiv'o'j, la kontinent'o far'iĝ'is teren'o de ekonomi'a milit'o miks'ant'a privat'a'j'n ag'ant'o'j'n kaj ekster'a'j'n regn'o'j'n : min'ej'o'j, agr'o'kultur'a'j teren'o'j, haven'o'j, telefoni'o, bank'o'j, ktp., al'front'ig'as baratajn, emir'land'a'j'n, ĉin'a'j'n, franc'a'j'n, brit'a'j'n, uson'a'j'n grand'a'j'n grup'o'j'n, foj'e sub'ten'at'a'j'n de la reg'ist'ar'o'j (Franc'uj'o, Ĉin'uj'o, Sauda Arab'uj'o...).

Tiu nov'a geo'ekonomi'o ja don'as mult'a'j'n ebl'ec'o'j'n al la afrik'a'j ĉef'urb'o'j, proviz'ant'e al ili partner'o'j'n kaj financ'ad'o'j'n, sed ĝi rest'as rezult'o de pasiv'a integr'iĝ'o en la tut'mond'a kun'ag'ant'ar'o. Sam'e kiel okaz'is dum jar'cent'o'j, la kontinent'o adapt'iĝ'as al elekt'o'j ali'lok'e decid'it'a'j, antaŭ'e en Eŭrop'o, hodiaŭ en Azi'o kaj en la Golf'o. Ĝi pli respond'as al pet'o'j ol esprim'as dezir'o'j'n. La lud'o de la ekster'a'j grand'a'j regn'o'j ja evolu'as laŭ ties propr'a'j interes'o'j, sen ĉiam en'kalkul'i la lok'a'j'n loĝ'ant'ar'o'j'n. Ĉin'uj'o est'as pli kaj pli kritik'at'a pro la konkurenc'o de ties mal'mult'e'kost'a'j produkt'o'j al la afrik'a'j et'a'j produkt'ist'o'j. La interes'o'j de Ĉin'uj'o est'as tiel regul'e kontraŭ'batal'it'a'j de la manifestaci'ant'o'j, kiel en Kinŝaso la 9-an de septembr'o 2016.

Pekino de'nun est'as dev'ig'at'a ne'konform'iĝ'i al si'a regul'o pri ne'en'miks'iĝ'o en la intern'a'j afer'o'j de la invit'ant'a'j land'o'j. Tiu ili'a rezerv'o, kiu kontrast'is kun la paternalism'o de la eks'koloni'int'o'j, est'is relativ'e bon'e percept'at'a. Sed sam'e kiel ĉiu'j potenc'a'j regn'o'j, Ĉin'uj'o dev'as protekt'i si'a'j'n interes'o'j'n kaj si'a'j'n ekster'land'e viv'ant'a'j'n civit'an'o'j'n. En februar'o 2016, la azi'a domin'ant'a regn'o anonc'is mal'ferm'o'n de milit'baz'o en Ĝibutio. Ĝi'a part'o'pren'o en la misi'o'j de la Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j (UN) ebl'ig'as al ĝi est'i pli ĉe'est'ant'a, tamen respekt'ant'e la inter'naci'a'j'n regul'o'j'n. En'e de dek jar'o'j, la nombr'o de ties blu'kask'ul'o'j pas'is de cent al pli ol tri mil, ĉef'e baz'it'a'j en Sud-Sudano, kie ĝi sub'skrib'is petrol'a'j'n inter'konsent'o'j'n. La perd'o de la libia alianc'an'o, post la fal'o de Muamar Kadafi en 2011, kaj la neces'o cert'ig'i si'a'n petrol-proviz'ad'o'n instig'is ĝi'n distanc'iĝ'i de la reĝim'o de s - ro Omar Al- Bachir en Sudano, reĝim'o, kiu'n ĝi firm'e sub'ten'as de pli ol dek jar'o'j, malgraŭ la mult'a'j krim'o'j, kiu'j'n ĝi kulp'as en Darfuro . Ĉin'uj'o eĉ part'o'pren'is la uson'a'n mediaci'o'n inter Kartum'o kaj Ĵubo , ĉef'urb'o de Sud-Sudano, kiu hered'is la pli'mult'o'n de petrol'ŝakt'o'j okaz'e de la land'o-dis'iĝ'o de 2011. « La doktrin'o de ne'en'miks'iĝ'o est'as nun pri'dub'at'a, sed ĝi rest'as unu el la apog'kolon'o'j de la diplomati'o, preciz'ig'as la politik'olog'o Mart'in'a Bass'a'n. Pekino vol'as mov'iĝ'i nur okaz'e de apart'a'j situaci'o'j » (Le Figar'o, 4- a de juli'o 2016).

La ĉin'a'j entrepren'o'j montr'as pli grand'a'n respekt'o'n al la lok'a'j leĝ'o'j, las'ant'e ali'a'j'n entrepren'estr'o'j est'i akuz'at'a'j de lok'a'j kampanj'o'j kontraŭ korupt'o. Pri'labor'ant'e si'a'n bild'o'n kaj si'a'j'n influ'ret'o'j'n, Pekino facil'ig'as la instal'ad'o'n de Konfuceo-institut'o'j sur la kontinent'o. Kvar'dek kre'iĝ'is en dek jar'o'j front'e al la kaduk'iĝ'ant'a ret'o de la 124 Alliance Française . Dum la pint'kun'ven'o de Ĝakarta, la prezid'ant'o Xi Jinping promes'is invit'i 100 000 afrik'a'j'n kun'labor'ant'o'j'n en Ĉin'uj'o'n kaj dis'don'i 18 000 stud'stipendi'o'j'n en'e de kvin jar'o'j. Ĉu Pekino streb'as, kiel antaŭ'e Franc'uj'o, cert'ig'i al si, dank'e al afrik'a'j land'o'j, util'a'j'n apog'a'j'n voĉ'o'j'n en la inter'naci'a'j instanc'o'j, kiel ekzempl'e la Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j ?

En tiu komenc'o de jar'mil'o, Afrik'o rest'as mal'ferm'a spac'o, vund'ebl'a de la ekster'a'j bat'o'j. La ekonomik'ist'o'j de la Afrik'a Bank'o de Dis'volv'ad'o ja tim'as la konsekvenc'o'j'n de « Brit'el'ir'o » Brexit por la al'ir'o de la afrik'a'j produkt'o'j al la brit'a merkat'o : ili mal'trankvil'as pri la mal'fort'ig'o de la eŭrop'a Bank'o de Invest'ad'o, de kiu Londono posed'as 16,1 % de la kapital'o. Sur la politik'a kaj diplomati'a kamp'o, la mal'stabil'ig'o de Proksim'a Orient'o kaj de Saharo favor'as kresk'o'n de inter'naci'a'j inter'ven'o'j, aŭ eĉ en'miks'iĝ'o'j. La dis'volv'ad'o de ĝihad'ist'a'j mov'ad'o'j, apart'e en Sahelo kaj la kresk'o de teror'ism'o est'ig'as ankaŭ milit'a'j'n ag'ad'o'j'n, apart'e de Franc'uj'o, kiu kapt'as la okaz'o'n por sav'i aŭ konker'i avantaĝ'o'j'n por si mem. En 2013, la Serval-operac'o, en Mali'o, konfirm'is Parizon en si'a rol'o de ĝendarm'o de la kontinent'o. La eks'a koloni'ant'o ne forges'as la interes'o'j'n de grup'o'j tia'j ,kia'j tiu de s - ro Vincent Bolloré, oft'e petit'a por serv'i la loĝistik'o'n de arme'a'j operaci'o'j. La sen'egal'a verk'ist'o Boubacar Bor'is Diop kaj la mali'a eks'ministr'in'o Aminata Dramane Traoré publik'e mal'laŭd'as form'o'n de re'koloni'ig'o [13].

Kresk'ant'a interes'o de German'uj'o

Kun tri mil soldat'o'j dis'met'it'a'j en Sahelo, si'a'j arme'a'j baz'o'j kaj operaci'o'j, Franc'uj'o rest'as la ĉef'a okcident'a ag'ant'o de la region'o, sed Uson'o pli'ig'as si'a'n ĉe'est'o'n de'post la atak'o de si'a konsul'ej'o en Bengazi, en Libio, en 2012. Oficial'e, ĝi dispon'as nur pri unu milit'baz'o, en Ĝibutio, en la eks'a tend'ar'o Lemonnier de la franc'a arme'o. Ĝi tamen ĵus anonc'is konstru'o'n de aer'arme'a baz'o en Niĝero. Sed Vaŝington'o ĉef'e deploj'is cent'o'j'n da konsil'ist'o'j kaj et'a'j taĉment'o'j, kiu'j form'as kaj asist'as la lok'a'j'n arme'o'j'n kaj polic'o'j'n, kelk'foj'e kun'e kun Parizo. Ties soldat'o'j kaj agent'o'j sum'e est'as plur'mil'o'j. Liver'ad'o de material'o'j kaj instal'ad'o de infra'struktur'o'j por observ'ad'o kaj inform'ad'o (komunik'ad-ret'o'j, sen'pilot'a'j aviad'il'o'j) facil'ig'as apart'a'j'n operaci'o'j'n en Sahelo aŭ en la Korn'o de Afrik'o kontraŭ la Chabab . La ĉe'est'o de Uson'o est'as nun vid'ebl'a en Ĉado, Kamerun'o, Etiop'uj'o, Ganao, Kenjo, Mali'o, Niĝero, Sen'egal'o aŭ en Ugando. De la ek'funkci'ig'o de si'a arme-stab'ej'o por Afrik'o ( Africom) en 2008, Vaŝington'o serĉ'as land'o'n kiu bon'vol'u akcept'i ĝi'n. Post la nov'a rifuz'o de Maroko, en oktobr'o 2016, La Africom est'as daŭr'e baz'it'a en Stutgart'o, en German'uj'o. Ĝi'n ŝirm'i est'as oft'e percept'at'a kiel manier'o met'i si'n en la cel'il'o'n de la teror'ist'o'j.

La salt'et'o'j de la tut'mond'a geopolitik'o konduk'as ankaŭ German'uj'o'n pli'fort'ig'i si'a'n ĉe'est'o'n en Afrik'o. En 2011, la kancelier'in'o Angel'a Merkel far'is rimark'it'a'n turne'o'n en Niĝerio, Angolo, Kenjo kaj Ganao, kie domin'is la komerc'a'j kaj pri'energi'a'j demand'o'j. Mez'e de oktobr'o 2016, cel'e afiŝ'i, unu jar'o'n antaŭ la parlament'a'j elekt'o'j en si'a land'o, si'a'n vol'o'n ĉes'ig'i la migr'a'j'n flu'o'j'n, de kie ajn ili ven'as, ŝi ir'is en Mali'o'n, Niĝeron kaj Etiop'uj'o'n, antaŭ ol akcept'i en Berlino la prezid'ant'o'j'n de Niĝerio kaj de Ĉado, s -ro'j Muhammadu Buhari kaj Idriss Déby. Fin'e de 2015, la german'a reg'ist'ar'o ricev'is favor'a'n decid'o'n de la Bundestag , ke la nombr'o de soldat'o'j part'o'pren'ont'a'j en la Mult'dimensi'a integr'it'a Misi'o de la Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j por Stabil'ig'o en Mali'o ( Minusma) pas'u de 150 al 650, dum baz'o de la Bundeswehr (german'a arme'o) est'as prepar'at'a en Niame'o. Dum gazet'ar'konferenc'o don'it'a en Bamak'o, s -in'o Merkel preciz'ig'is si'a'j'n intenc'o'j'n : « Grav'as al ni ke est'u koher'o inter ni'a kun'labor'o pri dis'volv'ad'o kaj ni'a arme'a sub'ten'o. (…) La arme'a help'o sol'a ne pov'as al'port'i sekur'ec'o'n kaj pac'o'n. »

Sam'e kiel Ĉin'uj'o, German'uj'o dis'volv'as si'a'n kultur'a'n influ'o'n tra la Goethe -Institut'o'j kaj la mecenat'ec'o de si'a'j fond'aĵ'o'j. La kresk'ant'a interes'o de Berlino por Afrik'o pov'us iom post iom modif'i la debat'o'n pri la nigr'a kontinent'o en la eŭrop'a Konsili'o. Tri'a eksport'ant'o de arm'il'o'j, sed afiŝ'ant'a pac'ism'a'j'n konvink'o'j'n, Berlino part'o'pren'as ĉiu'j'n eŭrop'a'j'n operaci'o'j'n en Afrik'o kaj montr'iĝ'as detal'e postul'em'a rilat'e al franc'a inter'ven'ism'o suspekt'at'a mask'i profit'don'a'n aranĝ'o'n. En 2006, Berlino ricev'is la komand'ad'o'n de la eŭrop'a misi'o Eufor -Demokrati'a Respublik'o Kongo, kies sid'ej'o trov'iĝ'is en Potsdam, eĉ se Franc'uj'o zorg'is pri la plej grand'a part'o de la loĝistik'o sur'lok'e [14]. En 2011, la opozici'ec'o de German'uj'o brems'is la ek'o'n de la franc'brit'a inter'ven'o en Libio.

En tiu gigant'a influ-lud'o, Afrik'o sufer'as pri du mal'fort'o'j : unu'flank'e, for'est'o de kontinent'a ĉef'o solid'a kaj ne'kontest'at'a ; ali'flank'e, integr'iĝ'o kiu progres'as pli rapid'e sur la komerc'a kamp'o ol sur la politik'a kaj diplomati'a. Respond'ec'a pri 15 % de la mal'net'a en'land'a produkt'o ( MEP) de la kontinent'o, membr'o de la G 20 kaj de la BRICS -grup'o (kun Brazilo, Rus'uj'o, Barato kaj Ĉin'uj'o), Sud-Afrik'o ricev'is la prezid'ant'ec'o'n de la Komision'o de la afrik'a Uni'o por s -in'o Nkosazana Dlamini -Zum'a en 2012. Ĉi tiu'j atribut'o'j de real'a pov'o regul'e al'tir'as al ĝi akuz'o'j'n pri kontinent'a imperi'ism'o. Sed gi rest'as ne'cert'a grand'a regn'o. Tra'ir'at'a de grand'a'j soci'a'j streĉ'iĝ'o'j, tuŝ'it'a de ripet'at'a'j politik'a'j skandal'o'j, rand'e de ekonomi'a recesi'o, ĝi est'as nun konkurenc'at'a en si'a rol'o de ekonomi'a lokomotiv'o de la kontinent'o far'e de Niĝerio. Petrol'a gigant'o kaj mediaci'ant'o agnosk'at'a en mult'nombr'a'j kriz'o'j, ĝi est'as privilegi'it'a partner'o de Vaŝington'o sur la kontinent'o. Ĝi ali'flank'e sufer'as pro la amas'a teror'ism'o de Bok'o Haram kaj pro la sen'de'pend'iĝ'a'j streĉ'o'j en la Nord'o.

La murd'o de Kadafi, en 2011, tamen mal'ferm'is spac'o'n sur la kontinent'a scen'ej'o. Maroko mal'lert'e prov'as en'ŝov'iĝ'i en ĝi'n. Du'a afrik'a invest'ant'o sud'e de Saharo, ĝi mult'ig'as la diplomati'a'j'n iniciat'o'j'n : ŝanĝ'o de 80 % de la posten'o'j en Afrik'o kaj mal'ferm'o de kvin nov'a'j ambasad'ej'o'j en Tanzanio, Ruando, Mozambiko, en Maŭricio kaj en Benino. Sed ĝi'a'j'n kontinent'a'j'n ambici'o'j'n daŭr'e kontraŭ'star'as la konflikt'o pri la okcident'a Saharo. La reĝ'land'o oficial'e pet'is real'iĝ'i al la afrik'a Uni'o en 2016, sed la mank'o de inter'konsent'o pri la lok'o de la Arab'a Demokrati'a Sahara Respublik'o ( ADSR), membr'o de la tut'afrik'a organiz'aĵ'o, mal'sukces'ig'is la inter'trakt'ad'o'n. Fin'e de novembr'o, Rabat'o eĉ koler'e for'las'is la afrik'a-arab'a'n pint'kun'ven'o'n de Malab'o pro la part'o'pren'o de la ADSR.

La region'a'j organiz'aĵ'o'j (Ekonomi'a Komun'um'o de la Okcident-Afrik'a'j Ŝtat'o'j - Uemoa, Ekonomi'a Komun'um'o de Centr-Afrik'a'j Ŝtat'o'j, ktp.) kre'as liber'komerc'a'j'n zon'o'j'n laŭ la konsil'o'j de la inter'naci'a'j financ'a'j instituci'o'j, sed montr'iĝ'as ne'kapabl'a'j difin'i kun'labor'a'j'n dis'volv'o-politik'o'j'n kaj klar'a'n vid'ad'o'n de la kontinent'a'j interes'o'j. La en'land'a'j merkat'o'j rest'as sub'evolu'int'a'j, dum, kiel not'as s - ro Carlos Lopes, vic-ĝeneral'a sekretari'o de la Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j kaj direktor'o de la ekonomi'a Komision'o por Afrik'o, la vojaĝ'o de kontener'o de Kenjo ĝis Burundo ĝis nun pli kost'as ol de Belg'uj'o aŭ Brit'uj'o ĝis Najrobo  [15]. « La rezult'o'j [de la region'a integr'ad'o] rest'as ankoraŭ mal'proksim'a'j de la esper'o'j pro la al'iĝ'o de la land'o'j al plur'a'j grup'iĝ'o'j, not'as la geograf'o Georges Courade, la plu'ekzist'o de komerc'a'j bar'il'o'j, sed ankaŭ pro la ne'sufiĉ'o de la infra'struktur'o'j kaj ne'koher'ec'o de la ekonomi'a'j politik'o'j [16]. »

La decid'ig'a rol'o de la diaspor'o'j

Tiu Ĉi or'a Afrik'o, kiu okup'as la front'paĝ'o'j'n de la okcident'a'j gazet'o'j kaj al'log'as la negoc'ist'o'j'n dezir'ant'a'j'n nov'a'j'n merkat'o'j'n est'as mal'fortik'a scen'ej'o. Analiz'it'a jam en la 1960- aj jar'o'j, la de'pend'ec'o de la kontinent'o rilat'e al la krud'material'o'j persist'as. Ĝi produkt'as nur 1,8 % de la manufaktur'a al'don'valor'o (tri'on'o de la industri'a'j dung'o'j de Sud-Kore'uj'o sol'a). En 2013, fal'o de la krud'material'a'j prez'o'j kruel'e tuŝ'is land'o'j'n kiel Niĝerio, Sud-Afrik'o aŭ Angolo, kies kresk'o est'as baz'it'a sur petrol'o. « Kiam oni zorg'e rigard'as, not'as la geograf'in'o Sylvie Brunel, oni vid'as unu'e insul'ar'a'n ekonomi'o'n, kun kresk'o-zon'o'j, sed lim'ig'it'a'j je la mar'bord'a'j region'o'j kaj la metropol'o'j » (Le Mond'e, 13-14- a de mart'o 2016). Sam'e kiel en la epok'o de la grand'a'j eŭrop'a'j Imperi'o'j …

Oft'e percept'at'a'j kiel minac'o aŭ problem'o en la okcident'a'j land'o'j, la diaspor'o'j tamen prezent'iĝ'as kiel ŝlos'il'a'j ag'ant'o'j de dis'volv'ad'o kaj de politik'a'j trans'form'iĝ'o'j. Ili observ'ad'as kaj koment'as ĉiu'j'n afrik'a'j'n event'o'j'n, kaj prem'as ekzempl'e sur la inter'naci'a'j organiz'aĵ'o'j okaz'e de dub'ind'a'j balot'o'j, kiel en Gabon'o aŭ en Kongo-Brazavilo en 2016. « La daŭr'o de diktatur'o de'pend'as de la ampleks'o de ni'a silent'o », resum'as la kong'o'land'a verk'ist'o Alain Mabanckou, kiu est'as ankaŭ profesor'o en la Kalifornia Universitat'o en Los Angeles . La rol'o de la « mon'o de la el'migr'int'o'j » est'as nun bon'e kon'at'a : la aktiv'o est'as ĉirkaŭ 700 kaj 800 miliard'o'j da dolar'o'j, preskaŭ la du'on'o de la afrik'a MEP  [17]. Kaj rilat'e al la en'migr'int'a'j loĝ'ant'ar'o'j libana (inter 400 000 kaj 500 000 hom'o'j en okcident'a Afrik'o), ĉin'a, barata kaj hind'o-pakistana (pli ol 2 milion'o'j en orient'a kaj sud'a Afrik'o), ili si'a'flank'e lud'as decid'ig'a'n rol'o'n por la integr'iĝ'o de Afrik'o en la tut'mond'iĝ'o'n. « Ili prezent'as komun'a'j'n karakteriz'o'j'n de trans'naci'a spac'o, laŭ Hug'o'n. Ili hav'as grav'a'n ekonomi'a'n pez'o'n sur la afrik'a kontinent'o, kaj est'as sam'temp'e lig'it'a'j al si'a origin'a ter'o (sam'a inform'sistem'o, part'o'pren'o en la sam'a'j religi'a'j fest'o'j, trans'don'o, eĉ foj'e financ'ad'o, de politik'a'j fort'o'j). Ili kelk'foj'e est'as integr'it'a'j en kelk'a'j paralel'a'j cirkvit'o'j (divers'a'j trafik'o'j) ».

Ĉu la dis'volv'ad'o de la teror'ism'a minac'o pov'os instig'i la kontinent'o'n pli firm'e kaj klar'e manifest'i si'a'n opini'o'n ? En 2013, la ne'kapabl'o defend'i si'n kontraŭ ofensiv'o de la ĝihad'ist'o'j al Bamak'o kaj la arme'a inter'ven'o de Franc'uj'o est'ig'is politik'a'n elektro'ŝok'o'n en la afrik'a'j ĉef'urb'o'j. La afrik'a Uni'o perfekt'ig'as si'a'j'n diplomati'a'j'n kaj milit'a'j'n il'o'j'n. La ek'funkci'ig'o de si'a arme'o, la Afrik'a Atend'o-Arme'o AAA) est'as sen'ĉes'e prokrast'it'a, sed la organiz'aĵ'o hav'ig'is al si mekanism'o'n por mastr'um'i la kriz'o'j'n : la Afrik'a Kapabl'ec'o por Tuj'a Respond'o al la Kriz'o'j ( AKTRK) (Caric en la franc'a), funkci'ant'a de novembr'o 2016. La Pac- kaj Sekur'ec-Konsili'o de la afrik'a Uni'o de nun praktik'as regul'a'n kun'labor'ad'o'n kun la sekur'ec-Konsili'o de la Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j.

Sed la grand'a'j regn'o'j ne ŝat'as aŭskult'i la vid'punkt'o'j'n de kontinent'o, kiu regul'e afiŝ'as si'a'j'n dis'divid'o'j'n, kiel dum la inter'ven'o de la atlantik'a Alianc'o en Libio en 2011 [18]. Krom'e, la arme'a'j kaj financ'a'j rimed'o'j de la tut'afrik'a organiz'o rest'as lim'ig'it'a'j. Tamen, konfid'as al ni sub kondiĉ'o de anonim'ec'o afrik'a diplomat'o posten'it'a ĉe UN, se la afrik'an'o'j est'int'us aŭskult'it'a'j, la franc'a inter'ven'o en Mali'o est'us pli bon'e en'kalkul'int'a la vid'punkt'o'n de la Tuareg'o'j, kies marĝen'ig'o mal'fort'ig'as la pac'o'n en long'a perspektiv'o.

Anne- Cécile ROBERT

Ek'de Si'a unu'a parol'ad'o kiel prezid'ant'o, s - ro Donald Trump dis'iĝ'as de si'a'j antaŭ'ul'o'j. En fripon'a ton'o kaj kun ferm'it'a pugn'o, promes'ant'e ke „ America First” („Uson'o unu'e”) resum'os la „nov'a'n vizi'o'n, kiu reg'os la land'o'n”, li ĵus anonc'is, ke la inter'naci'a sistem'o star'ig'it'a de Uson'o antaŭ pli ol sep'dek jar'o'j hav'os jam ne ali'a'n funkci'o'n ol serv'i al ĝi. Aŭ ĝi dev'os pere'i. Tia sincer'o perturb'as la trankvil'o'n de la ceter'a'j naci'o'j, special'e la eŭrop'a'j, kiu'j ŝajn'ig'is kred'i je la ekzist'o de demokrati'a „atlantik'a komun'um'o”, regul'ig'at'a per reciprok'e avantaĝ'a'j aranĝ'o'j. Ĉe s - ro Trump la mask'o'j de'fal'as. En lud'o, kiu'n ĝi taks'as nul'sum'a, Uson'o vol'as „gajn'i kiel neniam antaŭ'e”, ĉu tem'as pri part'o'j de merkat'o, pri diplomati'o, pri medi'o. Ve al la venk'it'o'j ali'i'e sur la planed'o.

Kaj adiaŭ al la mult'flank'a'j inter'konsent'o'j, special'e komerc'a'j. Stamp'it'a de si'a'j memor'o'j de lern'ant'o en la 1950- aj jar'o'j, la nov'a loĝ'ant'o de la Blank'a Dom'o de jar'dek'o'j re'maĉ'as la fabel'o'n laŭ kiu Uson'o ĉiam kondut'is kiel bon'a hom'help'ul'o. Kaj ke ĝi, ek'de 1945, „riĉ'ig'is ali'a'j'n land'o'j'n”. Tiu'j, iom post iom, „fabrik'is ni'a'j'n produkt'o'j'n, ŝtel'is ni'a'j'n entrepren'o'j'n kaj detru'is ni'a'j'n labor'lok'o'j'n”. [1] Grand'a'j hejm'a'j entrepren'o'j cert'e trans'viv'is tiu'n „buĉ'ad'o'n” kiu'n li pri'skrib'as, inter'ali'e la li'a kaj tiu de kelk'a'j membr'o'j de li'a reg'ist'ar'o. Sed tia'j har'fend'aĵ'o'j pez'as mal'mult'e antaŭ la ideologi'a renvers'iĝ'o, kiu montr'iĝ'as : en tiu ĉi punkt'o apog'at'a de la sindikat'o'j de si'a land'o, la prezid'ant'o de Uson'o vet'as, ke la protekt'ism'o „al'port'os grand'a'n prosper'o'n kaj grand'a'n fort'o'n”, en la sam'a moment'o, kiam, en la Ekonomi'a Forum'o de Davoso, la gvid'ant'o de la ĉin'a komun'ist'a parti'o propon'as anstataŭ'i Uson'o'n kiel motor'o'n de la kapital'ism'a tut'mond'ig'o [2] …

Kio'n dir'as Eŭrop'o ? Jam minac'at'a de dis'fal'o antaŭ la voj'ŝanĝ'o de Vaŝington'o, ĝi rigard'as la trajn'o'j'n preter'pas'i kaj sen'help'e glut'as la brutal'aĵ'o'j'n de si'a bapt'o'patr'o. S - ro Trump, kiu (sufiĉ'e prav'e) suspekt'as ke ĝi est'as domin'at'a de la ekonomi'a'j decid'o'j de German'uj'o, ĝoj'is ke Brit'uj'o decid'is for'las'i ĝi'n kaj mal'estim'as la kontraŭ'rus'a'j'n obsed'o'j'n de la pol'o'j kaj balt'o'j. Tio signif'as, ke eŭrop'a'j gvid'ant'o'j, kiu'j jam de jar'o'j rezign'is pri ĉia ambici'o kontraŭ'a al la vol'o de si'a suzeren'o, ek'de nun pov'as trov'iĝ'i antaŭ ferm'it'a pord'o ĉe la uson'a ambasad'ej'o, ĉe kiu ili kelk'foj'e memor'ig'is pri si'a lojal'ec'o. [3] Neni'o garanti'as, ke la unu'flank'ism'o de s - ro Trump fin'e dev'ig'os ili'n liber'iĝ'i el la suĉ'botel'o de la atlantik'ism'o kaj turn'i la paĝ'o'n de la liber'komerc'o por paŝ'i per si'a'j propr'a'j pied'o'j. Sed la elekt'o'jar'o en Franc'uj'o kaj en German'uj'o merit'us hav'i tiu'n prioritat'o'n kiel grav'a'n tem'o'n.

Serge HALIMI.

Al demand'o pri li'a prefer'at'a kandidat'o por la uson'a prezid'ant'elekt'o, la respond'o de la ekvadora ŝtat'estr'o Rafael Correa surpriz'is ĉiu'j'n : "Trump !". Ĉu tiu ne est'as la uson'a miliard'ul'o kiu kalumni'is migr'ant'o'j'n, promes'is konstru'i mur'o'n laŭ'long'e de la land'lim'o kun Meksiko por prevent'i la al'ven'o'n de "seks'per'fort'ant'o'j kaj drog'ŝakr'ist'o'j", proklam'is la urĝ'ec'o'n ĉes'ig'i "sub'prem'ad'o'n" en Venezuelo kaj anonc'is si'a'n intenc'o'n retro'ir'ig'i la politik'o'n de mal'ferm'it'ec'o al Kubo iniciat'it'a'n de si'a antaŭ'ul'o ? "La uson'a reg'ist'ar'o sekv'as politik'o'n kiu apenaŭ ŝanĝ'iĝ'as, kaj ĝi'a'j efik'o'j est'as preskaŭ ĉiam sam'a'j" koment'is s - ro Correa. Ĉu do ne est'os ŝanĝ'iĝ'o kun Donald Trump ? Mal'e : "Li est'as tiel krud'a ke li provok'os re'ag'o'n en Latin'amerik'o, kiu fort'ig'os la pozici'o'n de la progres'em'a'j reg'ist'ar'o'j de la region'o !" ( Telesur , la 29 a de juli'o 2016).

La nov'a uson'a prezid'ant'o hered'os strategi'a'n kompas'o'n kun tri nadl'o'j. Ili port'as la nom'o'j'n "prosper'o", "sekur'ec'o" kaj "demokrati'o kaj estrad'o". Ĉiu'j tri montr'as la sam'a'n direkt'o'n.

Program'o trans'don'ot'a

Praktik'e, "labor'i por prosper'o" en Latin'amerik'o signif'as sub'skrib'i kiel ebl'e plej mult'a'j'n akord'o'j'n pri liber'a komerc'ad'o. Prezid'ant'o Georg'e W. Bush inter'trakt'is tia'j'n akord'o'j'n kun Panamio kaj Kolombio. Li'a post'e'ul'o prezid'ant'o Barack Obama sukces'e kampanj'is por ke la Kongres'o ili'n aprob'u malgraŭ fort'a kontraŭ'ad'o de la Demokrat'o'j, part'e instig'it'a de la murd'o'j de labor'sindikat'an'o'j en Kolombio. Ankaŭ la serĉ'o'n por prosper'o oni sub'kompren'as kiel sinonim'o'n por "nov'liberal'a'j re'form'o'j" : rigor'a'j el'spez'redukt'o'j, mal'regul'ig'o, redukt'o de tarif'o'j, ktp. Dum la last'a'j dek kvin jar'o'j, ĉi tiu program'o montr'iĝ'is est'i pli mal'facil'e trud'ebl'a : la land'o'j de la region'o est'as laŭ'paŝ'e si'n liber'ig'int'a'j el la Inter'naci'a Mon'fondus'o ( IMF), kies program'o'j de struktur'a'j ŝanĝ'o'j est'ig'is mal'pli'iĝ'o'n de la ekonomi'a kresk'o kaj pli'iĝ'o'n de mal'riĉ'ec'o dum la jar'o'j 1980 aj kaj 1990 aj. Malgraŭ tio, Barack Obama kondiĉ'is si'a'n asist'ad'o'n al la plej mal'riĉ'a'j land'o'j per la en'konduk'o de merkat'a'j re'form'o'j favor'e al ekster'land'a'j invest'ant'o'j. Ekzempl'o est'as la Alianc'o por Prosper'o - ĝis'dat'ig'o de la Plan'o Puebla - Panamio propagand'it'a de s - ro Bush - kiu est'is lanĉ'it'a fin'e de 2014 kun la land'o'j de la "nord'a tri'angul'o" de Centr'a Amerik'o (Salvadoro, Gvatemalio kaj Honduras'o). Kiam tem'as pri sekur'ec'o, la aktual'a strategi'o de Vaŝington'o de'ven'is de la kontraŭ'insurekci'a'j operac'o'j kaj kontraŭ'drog'a'j program'o'j de antaŭ'a'j reg'ist'ar'o'j. Dum la mandat'o'j de la prezid'ant'o'j Bill Clinton (1993-2001) kaj Georg'e W. Bush (2001-2009), miliard'o'j da dolar'o'j est'is ŝut'it'a'j en Plan'o'n Kolombio, vast'a ofensiv'o kontraŭ la fi'komerc'o de kokain'o [1]. La rezult'o : mil'o'j da mort'int'o'j, milion'o'j de'lok'it'a'j, kaj mal'grand'a efik'o sur la produkt'ad'o'n de drog'o'j.

La plan'o ne nur est'as daŭr'ig'at'a, ĝi serv'is kiel model'o por ali'a'j "partner'ec'o'j", kun Meksiko (la Iniciat'o de Mérida) kaj kun Centr'a Amerik'o (Region'a Iniciat'o de Sekur'ec'o por Centr'a Amerik'o). Sam'a kaŭz'o, sam'a efik'o : sen'precedenc'a'j si'n'sekv'a'j ond'o'j da per'fort'aĵ'o'j kiu'j mort'ig'is ne'nombr'ebl'a'j'n supoz'at'a'j'n krim'ul'o'j'n sed ankaŭ ordinar'a'j'n civit'an'o'j'n, precip'e membr'o'j'n de social'a'j mov'ad'o'j.

Prezent'it'a kiel ne'politik'em'a, la program'o de "demokrati'o kaj estrad'o", kiu'n prezid'ant'o Obama trans'don'os al Donald Trump, oficial'e cel'as firm'ig'i instituci'o'j'n kaj fort'ig'i la princip'o'n de la jur'ŝtat'o. Sed la diplomati'a'j telegram'o'j de la uson'a Departement'o de Ekster'land'a'j Afer'o'j, publik'ig'it'a'j de WikiLeaks en 2010 kaj 2011, montr'as mal'sam'a'n perspektiv'o'n : uson'a'j diplomat'o'j si'n turn'as al pruv'it'a'j metod'o'j por mal'fort'ig'i, al'propr'ig'i aŭ elimin'i mal'oportun'a'j'n - tio est'as, "mal'dekstr'ism'a'j'n" - politik'a'j'n mov'ad'o'j'n [2]. Precip'e tiu'j'n konsider'at'a'j'n ideologi'e proksim'a'j'n al la for'pas'int'a venezuela prezid'ant'o Hug'o Chávez .

Sed ne ĉiu'j operac'o'j por mal'stabil'ig'i la latin'amerik'a'n mal'dekstr'ul'ar'o'n est'as tiel diskret'a'j. Je la 28 a de juni'o 2009, la honduras'a arme'o demisi'ig'is prezid'ant'o'n Manuel Zelaya, alianc'ul'o de Venezuelo. Ŝtat'sekretari'o pri ekster'land'a'j afer'o'j Hillary Clinton rifuz'is agnosk'i ke puĉ'o okaz'is, ĉar tia agnosk'o est'ig'us la inter'romp'o'n de la pli'mult'o de la uson'a asist'ad'o. La region'o est'is ŝok'it'a de la maĥinaci'o'j de Vaŝington'o kiu'j kontribu'is al la sukces'o de la puĉ'o [3], kvankam tio ne mal'help'is, ke Uson'o sub'ten'u la konservativ'a'j'n reg'ist'ar'o'j'n kiu'j post'e en'ofic'iĝ'is en Honduras'o.

Ek'de 2010, la mal'favor'a ekonomi'a situaci'o mal'fort'ig'as Latin'amerik'o'n, ebl'ig'ant'e al la Blank'a Dom'o ating'i grav'a'j'n sukces'o'j'n. La ĝis'mort'a mal'amik'o, Venezuelo, profund'iĝ'as en ekonomi'a'n kaj politik'a'n kriz'o'n kiu sen'ig'as al ĝi la kapabl'o'n ag'i sur la inter'naci'a scen'ej'o. Post la mort'o de Chávez en 2013, Uson'o far'is tut'fort'a'n klopod'o'n : unu'flank'e, dialog'o ; ali'flank'e, mal'stabil'ig'o per'e de iu'j sektor'o'j de la opozici'o [4].

Sekv'e, la politik'o de mal'ferm'it'ec'o rilat'e al Kubo est'is akompan'at'a de mal'a si'n'ten'o pri Venezuelo, kun nov'a reĝim'o de sankci'o'j fin'e de 2014. Sam'temp'e, Argentino kaj Brazilo klin'iĝ'is dekstr'e'n post dek du jar'o'j da progres'em'a'j reg'ist'ar'o'j. Ĉiu'foj'e, la reg'ist'ar'o de prezid'ant'o Obama aprob'is ĉi tiu'j'n evolu'o'j'n : post kiam la konservativ'ul'o Mauricio Macri en'ofic'iĝ'is en 2015, rapid'e re'tir'it'a est'is la kontraŭ'star'o pri kredit'o'j asign'it'a'j al Bonaero de la inter'naci'a'j financ'a'j instituci'o'j, kaj la provizor'a reg'ist'ar'o en Brazilo est'is diplomati'e sub'ten'at'a dum ankoraŭ daŭr'is pri'disput'at'a proced'o de el'ofic'ig'o kontraŭ prezid'ant'o Dilma Rousseff  [5] .

Ne ĝen'u komerc'a'j'n entrepren'o'j'n

La politik'a pejzaĝ'o tial ŝanĝ'iĝ'is ek'de la al'ven'o de Barack Obama ĉe la Blank'a Dom'o. Antaŭ ok jar'o'j, la mal'dekstr'ul'ar'o reg'is pli'mult'o'n de la land'o'j de Latin'amerik'o, mem'fid'e proklam'ant'e si'a'n sen'de'pend'ec'o'n. Kiam li trans'don'os la ŝlos'il'o'j'n de la prezid'ant'a ofic'ej'o al Donald Trump, s - ro Obama pov'os nombr'i mult'a'j'n latin'amerik'a'j'n "sukces'o'j'n" kun'e kun la mal'sukces'o'j en Mez'orient'o kaj Orient'a Eŭrop'o pri kiu'j li est'os kulp'ig'it'a. Honduras'o, Paragvajo, Argentino, Brazilo : mal'dekstr'em'a'j reg'ist'ar'o'j fal'is unu post la ali'a, kaj Uson'o re'akir'is iom de si'a antaŭ'a influ'o en la region'o.

Neni'u sci'as, kio'n la nov'a uson'a prezid'ant'o ver'e far'os. Jam de la komenc'o de la kampanj'o, li est'is demagog'a kaj kapric'a. Sed malgraŭ tio, la konsist'o de li'a kabinet'o pri'lum'as la ver'ŝajn'a'j'n politik'o'j'n de li'a reg'ist'ar'o. Du tendenc'o'j aper'as : la kresk'ant'a militarism'ig'o de la ekster'land'a politik'o kaj la obsed'o pri la irana "minac'o" kaj "radikal'a islam'o".

Du tendenc'o'j kiu'j pov'us hav'i grav'a'j'n sekv'o'j'n por Latin'amerik'o.

Kvankam li kritik'is uson'a'n inter'ven'ism'o'n dum la kampanj'o, kaj ankaŭ oficial'ul'o'j'n kiu'j "ne plen'um'as si'a'j'n task'o'j'n" ( CBS, la 13 a de novembr'o 2016), s - ro Trump nom'um'is pli da eks'a'j arme'an'o'j al la plej alt'a'j respond'ec'o'j pri la naci'a sekur'ec'o ol iu ajn ali'a prezid'ant'o de post la Du'a Mond'milit'o. Emerit'a'j general'o'j James " Mad Dog" ("frenez'a hund'o") Mattis kaj Michael Flynn, respektiv'e sekretari'o pri defend'o kaj konsil'ist'o pri naci'a sekur'ec'o, est'is oni'dir'e mal'akcept'it'a'j de prezid'ant'o Obama pro si'a'j ekstrem'ism'a'j kaj mal'ced'em'a'j pozici'o'j pri Irano kaj "radikal'a Islam'o". Pri'demand'it'e pri la plej grav'a'j minac'o'j por Uson'o, s - ro Mattis respond'is : "Irano, Irano, Irano" [6], kaj eĉ sugest'is ke Teherano est'is la sponsor'o de la Organiz'aĵ'o de la Islam'a Ŝtat'o. Aŭdac'a supoz'o ...

Emerit'a general'o kaj eks'a ĉef'o de operac'o'j por la amerik'a kontinent'o, John Kelly estr'os la Departement'o'n pri la Sekur'ec'o de la Hejm'land'o. Li avert'is la senat'a'n komitat'o'n pri la arm'it'a'j fort'o'j kontraŭ Irano kaj "radikal'a'j islam'a'j" grup'o'j kiu'j, profit'ant'e de la "komun'a'j financ'a'j interes'o'j inter krim'ul'a'j kaj teror'ist'a'j ret'o'j en la region'o", pov'us gvid'i ĉel'o'j'n en la region'o (la 12 a de mart'o 2015). Ĉi tiu argument'o ankaŭ hav'as ali'a'j'n sub'ten'ant'o'j'n, inter ili s -in'o Yleem Poblete, eks'a stab'estr'o de s -in'o Ileana Ros- Lehtinen, de'nask'a kub'an'in'o kaj deput'it'in'o de la Mal'super'a Ĉambr'o de la Kongres'o kiu en 2012 sponsor'is la leĝ'o'n Countering Ir'a'n in the Western Hemisphere (re'bat'i Iranon en la Okcident'a Hemisfer'o).

Kiam prezid'ant'o Obama okup'is la Blank'a'n Dom'o'n, tia'j ide'o'j rest'is lim'ig'it'a'j al la marĝen'o'j de la debat'o. Sed de nun ili pov'us gvid'i la latin'amerik'a'n politik'o'n de Uson'o. La lukt'o kontraŭ mal'dekstr'ism'a'j reg'ist'ar'o'j pov'us est'i prav'ig'it'a per ili'a'j rilat'o'j kun Irano kaj la tiel nom'it'a'j program'o'j de "sekur'ec'o" pov'us profit'i de suplement'a'j rimed'o'j por kontraŭ'batal'i la "teror'ism'a'n en'ŝtel'iĝ'o'n" de mafi'ism'o. Est'as mal'facil'e kred'i ke la sekv'ont'a reg'ist'ar'o for'las'os la cel'o'j'n de "sekur'ec'o" kaj "antaŭ'e'n'ig'o de demokrati'o" de ĝi'a'j antaŭ'ul'o'j. Mal'e, la model'o de la Plan'o Kolombio pov'us est'i etend'it'a al nov'a'j region'o'j kiel la zon'o de la "Tri'obl'a Land'lim'o", inter Argentino, Brazilo kaj Paragvajo.

Efektiv'e, en la ne'probabl'a kaz'o ke la nov'a ŝtat'sekretari'o pri ekster'land'a'j afer'o'j kontraŭ'us al la sen'brid'a militarism'ig'o de la politik'o pri la region'o, li renkont'us du'obl'a'n rezist'o'n : tiu, de la burokrat'o'j de la Departement'o de Ekster'land'a'j Afer'o'j, kiu est'as ĉiam pli militarism'ig'at'a (precip'e la mal'avar'e financ'at'a Inter'naci'a Buro'o de Narkotik'o'j kaj Leĝ'observ'ig'o), kaj tiu de la arme'a-industri'a kompleks'o, kiu profit'os de reprezent'ant'o'j je la plej alt'a nivel'o en la nov'a reg'ist'ar'o.

Kio'n pri Kubo ? Pri'dub'i la politik'o'n de mal'ferm'it'ec'o provok'us kontraŭ'star'o'n de grand'a part'o de la komerc'ist'ar'o, kiu eg'e dezir'as profit'i de nov'a merkat'o. Kaj se est'as punkt'o pri kiu Donald Trump est'as klar'a, ĝi est'as tio ke li ne dezir'as komplik'i la viv'o'j'n de entrepren'estr'o'j. Al la decid'o plu laŭ'ir'i la voj'o'n mark'it'a'n de prezid'ant'o Obama, ali'a pov'us est'i al'don'it'a : adopt'i pli agres'em'a'n strategi'o'n de "antaŭ'e'n'ig'o de demokrati'o" - tio est'as, mal'stabil'ig'i la reg'ist'ar'o'n de Raúl Castro per diskret'a'j metod'o'j de inter'ven'o. Sed ankaŭ est'as neces'e ke la "krud'a" stil'o, pri kiu la ekvadora prezid'ant'o parol'is, ne pli'fort'ig'u la si'n'dev'ont'ig'o'n de la latin'amerik'a'j ĉef'urb'o'j daŭr'e cel'i si'a'n emancip'iĝ'o'n preter si'a'j ideologi'a'j diferenc'o'j.

Pov'us est'i ke ali'a'j faktor'o'j plu apart'ig'os Uson'o'n kaj la sub'kontinent'o'n. Se Donald Trump plen'um'os si'a'n promes'o'n re'inter'trakt'i pri komerc'a'j akord'o'j kun si'a land'o kaj trud'i tarif'o'j'n sur divers'a'j'n produkt'o'j'n de Latin'amerik'o, tio far'us pli ol prezid'ant'o'j Chávez, Correa kaj Evo Morales (prezid'ant'o de Bolivio) por la lukt'o kontraŭ liber'a komerc'ad'o kaj la ten'o kiu'n nord'a'j firma'o'j hav'as sur la region'o.

Ĉi-rilat'e, tamen, li pov'us renkont'i vigl'a'n kontraŭ'star'o'n de la ekonomi'a elit'o de si'a land'o, elit'o el kiu li jam est'as nom'um'int'a divers'a'j'n reprezent'ant'o'j'n al si'a kabinet'o, inter'ali'e la Departement'o de Ekster'land'a'j Afer'o'j, kaj kiu, ceter'e, hav'as eminent'a'j'n pro'parol'ant'o'j'n en la Kongres'o.

Ĉini'o en'trud'iĝ'as

Inter ĉiu'j ĉi demand'o'j, unu afer'o sen'dub'as : la ĉef'a minac'o por la uson'a hegemoni'o en la region'o ven'os el Ĉini'o. La kresk'o de invest'o'j kaj kredit'o'j de la Mez'a Regn'o al la latin'amerik'a'j land'o'j kontribu'is al la erozi'o de la financ'a kaj ekonomi'a influ'o de Vaŝington'o. La komerc'o est'as ek'kresk'int'a de proksim'um'e 13 miliard'o'j da dolar'o'j en 2000 al 262 miliard'o'j en 2013, propuls'ant'e Ĉini'o'n en la pozici'o'n de la du'a plej grand'a ricev'int'o de latin'amerik'a'j eksport'aĵ'o'j. Ĉin'a'j invest'o'j lev'as la sam'a'j'n social'a'j'n kaj ekologi'a'j'n demand'o'j'n kiel tiu'j'n de Uson'o, sed kun grav'a diferenc'o : ili kutim'e ne kun'port'as lok'a'n politik'a'n prez'o'n. Sekv'e, la ekonomi'a ekspansi'o de Ĉini'o en la region'o reprezent'is ben'o'n por progres'em'a'j reg'ist'ar'o'j, ĉar ĝi ebl'ig'is al ili plen'um'i aŭdac'a'j'n social'a'j'n politik'o'j'n. Inter 2002 kaj 2014, mal'riĉ'ec'o en Latin'amerik'o mal'kresk'is de 44% al 28%, kresk'int'e dum la antaŭ'a'j 22 jar'o'j.

Kvankam la mal'alt'a konjunktur'o de la ĉin'a ekonomi'o hav'is negativ'a'n efik'o'n sur Latin'amerik'o, Pekino ŝajn'as firm'e intenc'i hav'i pli kaj pli da influ'o pri la ekonomi'o'j kaj politik'o'j de la region'o. La decid'o de Donald Trump kondamn'i la Trans-Pacifik'a'n Partner'ec'o'n ( TPP) propon'as nov'a'j'n perspektiv'o'j'n por la ĉin'a'j komerc'ad'o kaj invest'ad'o, kiel prezid'ant'o Xi Jinping neniel neglekt'is emfaz'i fin'e de novembr'o dum vizit'o al Ĉilio, Ekvadoro kaj Peruo. Front'e al ne'antaŭ'vid'ebl'a kaj potencial'e mal'amik'a uson'a reg'ist'ar'o, kiu deklar'is si'a'n intenc'o'n rezist'i la influ'o'n de Ĉini'o en Orient'a Azi'o, la al'vok'o de prezid'ant'o Xi por "nov'a epok'o de rilat'o'j kun Latin'amerik'o" [7] reflekt'as li'a'n strategi'a'n ambici'o'n evolu'ig'i si'a'j'n komerc'a'j'n kaj diplomati'a'j'n rilat'o'j'n en la "mal'antaŭ'a kort'o" de Uson'o.

Alexander MAIN

Mont'o de flor'o'j kaj krucifiks'o'j star'iĝ'as sur la Plac'o de Pil'ar, en ĉi tiu oktobr'o'mez'o, okaz'e de la jar'a fest'o de Zaragozo. La turist'o'j svarm'eg'as en la strat'o'j, kaj la super'bazar'o'j plen'plen'iĝ'as : neni'u sovet'o, neni'u sturm'o de ia Hispan'a vintr'a palac'o. Ĉi tie sam'e kiel en Madrido, Barcelono aŭ ankaŭ Valencio, "koalici'o de popol'a unu'iĝ'o" form'it'a de aktiv'ul'o'j de la soci'a mov'ad'o kaj divers'a'j mal'dekstr'a'j parti'o'j venk'is la municip'a'n balot'ad'o'n en maj'o 2015. Sed malgraŭ la terur'a'j blek'o'j de la konservativ'ul'o'j, mal'trankvil'ig'it'a'j de tiu'j venk'o'j, la revoluci'o est'as kaŝ'iĝ'em'a.

"Oni ne ŝanĝ'as urb'o'n en unu jar'o kaj du'on'o", pled'as S - ro Guillermo Lázaro, kun'ord'ig'ant'o de la municip'a grup'o de la koalici'o Zaragoza en Común ( ZeC) [1]. Antaŭ plu'dir'i, ke malgraŭ promes'o'j pri soci'a progres'o skrib'it'a'j en la por'elekt'a'j program'o'j, la ŝanĝ'o'j, kiu'j'n esper'as la loĝ'ant'ar'o konsist'as mal'pli en for'ig'o de privat'a propriet'o ol en for'bala'i la "kast'o'n" : "La hom'o'j ne tiom dezir'is ver'a'n ŝanĝ'o'n de si'a viv'kondiĉ'o'j, kiom al'ir'o'n al reg'ad'o de normal'a'j hom'o'j, kiu'j simil'as al ili."

En Santiag'o de Kompost'el'o, la venk'int'a platform'o Compostela Aberta (Kompost'el'o mal'ferm'it'a) nask'iĝ'is el "naŭz'o", klar'ig'as al ni S -in'o Marilar Jiménez Aleixandre kaj S - ro Antonio Pérez Casas, respektiv'e pro'parol'ant'o kaj aktiv'ul'o de la koalici'o. "Apenaŭ unu jar'o'n post si'a elekt'o, la antaŭ'a urb'estr'o, la konservativ'ul'o Gerard'o Conde Roa, est'is kondamn'it'a pro impost'fraŭd'o." Du ali'a'j si'n'sekv'is dum mandat'o'temp'o punkt'it'a de tribunal'a'j afer'o'j, tiel, ke la urb'o est'is krom'nom'it'a "Santiag'o de Koruptela ".

Tiu kriz'o pri politik'a reprezent'ad'o, motor'o de la mov'ad'o 15- M (nask'iĝ'int'a la 15-an de maj'o 2011 en Madrido) help'is la kre'o'n de ekster'norm'a'j koalici'o'j, kiu nov'ig'is la fizionomi'o'n de la kutim'a'j reg'ad'o'j : " Compostela Aberta konsist'as part'e el eks'aktiv'ul'o'j de grand'a'j parti'o'j, sed ne nur, dir'as S -in'o Jiménez Aleixandre kaj S - ro Pérez Casas. Mult'a'j el ĝi'a'j membr'o'j antaŭ'e neniam politik'um'is, aŭ ven'as el asoci'o'j de najbar'o'j [2], el la mov'ad'o'j femin'ist'a kaj sindikat'a, el mov'ad'grup'o'j kontraŭ konstru'spekul'ad'o, ktp. Trov'iĝ'as tie ankaŭ grav'ul'o'j, verk'ist'o'j, an'o'j de la kultur'a mond'o, kaj hom'o'j ven'int'a'j el 15- M ." Kaj ne ĉiu'j difin'as si'n kiel "mal'dekstr'em'a'j".

Uz'it'a de ili'a'j kontraŭ'ul'o'j kaj de iu'j amas'komunik'il'o'j, la nom'o "municip'o'j de Podemos " (pro la nom'o de la parti'o aper'int'a en oktobr'o 2014) mal'help'as la rilat'o'j'n tikl'a'j'n, eĉ konflikt'a'j'n, kiu'j'n tiu'j skip'o'j hav'as kun la nov'a parti'o. Ceter'e, "preter ni'a'j mal'simil'aĵ'o'j kun ali'a'j municip'a'j koalici'o'j, ni hav'as komun'a'n punkt'o'n, rimark'ig'as S -in'o Jiménez Aleixandre  : ni ne konsider'as ni'n kiel parti'o'j'n. La plej'mult'o de la tradici'a'j mal'dekstr'a'j parti'o'j don'as prioritat'o'n al interes'o'j de si'a'j parti'estr'o'j : konserv'i la posten'o'n, sen ĉiam diskut'i kun la aktiv'ul'o'j. Ni observ'as simil'a'n evolu'o'n en Podemos. Ni ja prov'as divers'a'j'n organiz'o'form'o'j'n por don'i prioritat'o'n al ni'a program'o".

Ĉu man'en'man'e aŭ frunt'al'frunt'e ?

Kiu program'o ? De iu urb'o al ali'a la voj'map'o'j hav'as mult'a'j'n komun'a'j'n ambici'o'j'n : demokrati'o, re'distribu'o de riĉ'aĵ'o'j, mal'pli'ig'o de la influ'o de eklezi'o, real'propr'ig'o de publik'a'j serv'o'j, vir'in'a'j rajt'o'j, ktp. Ni'a inter'parol'ad'o komenc'iĝ'is nur antaŭ kelk'a'j minut'o'j, kiam la urb'estr'o de Santiag'o de Kompost'el'o, S - ro Martiño Noriega Sánchez star'iĝ'as :Mi mal'supr'e'n'ir'as en la kort'o'n, li klar'ig'as. Ni organiz'as silent'a'n minut'o'n ĉiu'foj'e, kiam vir'in'o mort'as pro la bat'o'j de vir'o." En tiu urb'o kun preskaŭ cent mil loĝ'ant'o'j, tia'j ag'o'j akompan'as la re'star'ig'o'n de akcept'o'centr'o por vir'in'o'j viktim'a'j de per'fort'o, kaj ankaŭ kampanj'o'j'n por pli vid'ebl'ig'i ili'a'n lukt'o'n. La 25-an de novembr'o, kiu'n Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j deklar'is Inter'naci'a Tag'o por for'ig'o de per'fort'o al vir'in'o'j, la urb'o drapir'iĝ'is per nigr'a'j ŝtof'o'j, bus'o'j kaj montr'o'fenestr'o'j el'met'is la skrib'aĵ'o'n "Kontraŭ la per'fort'o".

Re'ven'int'e, la urb'estr'o prezent'as la plan'o'n por social'a'j help'aĵ'o'j efektiv'ig'it'a'n en oktobr'o, kaj li esper'as, ke ĝi inspir'os ali'a'j'n municip'o'j'n." " Compostela Sum'a" est'as la plej ambici'a program'o, kiu'n ni propon'is ĝis nun. Ni sub'skrib'is inter'konsent'o'j'n kun Ruĝ'a-Kruc'o, kaj met'is rimed'o'j'n por loĝ'ig'i la sen'hejm'ul'o'j'n, uz'ant'e municip'a'j'n konstru'aĵ'o'j'n, kiu'j neniam est'is destin'it'a'j al tio." La program'o cel'as ankaŭ help'i loĝ'ant'o'j'n konsider'at'a'j'n kiel "tro riĉ'a'j'n" por profit'i la help'mon'o'n por soci'a integr'iĝ'o de Galici'o ( Risga). S - ro Noriega Sánchez ceter'e ne hezit'as el'montr'i si'a'n sub'ten'o'n al strik'ant'o'j dum tag'o'j de grand'a mobiliz'ad'o de la mal'stabil'a'j labor'ist'o'j kaj sub'trakt'ant'o'j de Telefónica, la ĉef'a telefon'kompani'o de Hispanio.

Inter la cel'o'j de la nov'a'j municip'a'j skip'o'j, iu'j simbol'o'j. En Barcelono la re'aper'o de sen'kap'ig'it'a statu'o de general'o Francisco Franc'o indign'ig'is la konservativ'ul'o'j'n. Por Epifani'a fest'o, la 6-an de januar'o 2016, la urb'estr'ar'o de Valencio ŝok'is anstataŭ'ig'int'e iu'j'n reĝ'o'j'n Mag'o'j'n per reĝ'in'o'j. Ĉu sen'kial'a'j provok'o'j ? Pli ĝust'e tem'as pri puŝ'pel'i la hered'aĵ'o'j'n de Franc'o kaj katolik'a'j, re'son'e al respublik'a aspir'o de 15- M. Tiu aspir'o daŭr'e flirt'as super la Hispan'a'j manifestaci'o'j per flag'o viol'a, flav'a kaj ruĝ'a (la kolor'o'j de la 2- a Hispan'a respublik'o 1931-39).

Program'o'n difin'int'e kaj balot'ad'o'n venk'int'e, ili dev'as reg'i. La en'ir'o en la instituci'o'n de eks'aktiv'ul'o'j de asoci'o'j al'kutim'iĝ'int'a'j, ĉar ili sufer'is ili'n, al konflikt'a'j rilat'o'j kun municip'a'j skip'o'j, impuls'is si'n'ten'a'n ŝanĝ'o'n de la nov'a'j lok'a'j reg'ant'o'j front'e al la asoci'ar'o. "Ni konstat'as vol'o'n inkluziv'i ni'n en la decid'o'procez'o'n, laŭd'as S - ro Enrique " Quiche " Villalobos, prezid'ant'o de Region'a Federaci'o de Asoci'o'j de Najbar'o'j de Madrido ( FRAVM). Nun est'as pli facil'e akir'i inform'o'j'n. Tio ŝajn'as neni'aĵ'et'o, sed tem'as pri gigant'a paŝ'o, ĉar kiam ni hav'as tiu'j'n inform'o'j'n, ni pov'as postul'i. La konflikt'o'j, kiu'j nun opon'ig'as ni'n al la municip'o, est'is do facil'ig'it'a'j de la municip'o mem !"

Labor'i man'en'man'e sen for'las'i frunt'al'frunt'ad'o : por la aktiv'ul'a'j grup'o'j, kun'labor'i kun eks'kamarad'o'j ankaŭ implic'as konserv'i si'a'n sen'de'pend'o'n, por "daŭr'ig'i la prem'o'n". Ĉar la pli'bon'iĝ'o de la rilat'o'j inter la ag'ant'o'j de la publik'a kaj politik'a sektor'o'j ne garanti'as social'a'j'n antaŭ'e'n'ir'o'j'n, nek amik'um'ec'o bon'a'n kun'labor'o'n. "Ni hav'as miks'it'a'n sent'o'n pri la unu'a'j temp'o'j de la reg'ad'o de Barcelona en Comú , deklar'as S - ro Daniel Pardo membr'o de Asemble'o de kvartal'o'j por daŭr'i'pov'a turism'o ( ABTS). Temp'o'spac'o por dialog'o mal'ferm'iĝ'is, dum antaŭ'e la afer'o'j pri turism'o est'is tut'e rezerv'it'a'j al instituci'o, en rilat'o kun profesi'ul'o'j de la sektor'o : ĉi last'a'j decid'is kaj la unu'a sub'skrib'is. Sed ni est'as iom surpriz'it'a'j konstat'i, ke ni'a voĉ'o, kiu defend'as la ĝeneral'a'n interes'o'n, egal'rang'as la opini'o'n de ajn'a hotel'ist'o.

Akompan'at'a de du'dek'o da aktiv'ul'o'j re'kon'ebl'a'j pro si'a'j verd'a'j toĉemizoj kaj ĝoj'em'a'j slogan'o'j, S - ro Carlos Macías, pro'parol'ant'o de Platform'o de la viktim'o'j de hipotek'o'prunt'o'j ( PAH) de Barcelono, manifestaci'as antaŭ la urb'o'dom'o, tiu'n tag'o'n, kiam okaz'as la municip'a konsili'o, en oktobr'o 2016. Moci'o, kiu'n ili propon'is de mult'a'j monat'o'j, est'is ĵus akcept'it'a. Ĝi denunc'as klaŭz'o'n, kiu permes'as indic'ad'o'n de la interes'o'j de iu'j por'loĝ'ej'a'j prunt'o'j laŭ kalkul'metod'o, kiu est'is ŝanĝ'it'a tre favor'e al bank'o'j per leĝ'o de septembr'o 2013. Ĝi koncern'us pli ol unu milion'o da prunt'o'j, mal'ebl'ig'ant'e mult'a'j'n famili'o'j'n pag'i si'a'j'n monat'pag'o'j'n pro grav'a kost'alt'iĝ'o kre'it'a de tiu klaŭz'o, regul'e juĝ'it'a preter'rajt'a de tribunal'o'j. En Barcelono la municip'o dev'ont'ig'is si'n ne plu labor'i kun la bank'o'j, kiu'j uz'as ĝi'n, kaj don'i administr'a'n help'o'n al la viktim'o'j. Ŝtat'nivel'e la rol'o de municip'o'j est'as lim'ig'it'a : plej'bon'e ili nur pov'as pet'i de la reg'ist'ar'o, ke ĝi ŝanĝ'u la leĝ'o'n, ke ĝi efektiv'ig'u sen'interes'a'j'n prunt'o'j'n kaj re'pag'o'n de ĉiu'j interes'o'j kontraŭ'jur'e en'spez'it'a'j de bank'o'j. Tio tamen sufiĉ'as por tim'ig'i la grand'a'j'n financ'ul'o'j'n. "Mi sci'as, ke mal'mult'e probabl'as, ke la municip'o ĉes'os labor'i kun tiu'j financ'a'j kompani'o'j, konfes'as S - ro Macías. Rest'us nur du bank'o'j, apenaŭ, kaj neni'u, kiu pov'as prunt'e'don'i mon'o'n al ĝi. Sed mi est'as konvink'it'a, ke neces'as puŝ'prem'i por ke la municip'a skip'o ne rezign'as ag'ad'o'n."

Ne mal'mobiliz'iĝ'i, jen la unu'a cel'o. "Barcelona en Comú aŭ Podemos hav'as respond'ec'o'n : tiu'n de la parol'o, plu dir'as S - ro Macias. Se vi send'as al vi'a propr'a parti'o la mesaĝ'o'n : "Ĉio bon'as, kviet'iĝ'u, ni jam est'as en reg'ad'o kaj ni aranĝ'os ĉio'n", tio signif'as, ke vi neni'o'n lern'is dum la last'a'j kvar'dek jar'o'j." La nov'a'j skip'o'j dir'as, ke ili konsci'iĝ'as pri tiu risk'o : "Ni neniel vol'as re'far'i la erar'o'n de 1982, kiam el la venk'o de PSOE (Hispan'a social'ist'a labor'ist'a parti'o) rezult'is la dis'ig'o de la soci'a mov'ad'o, vol'as trankvil'ig'i S -in'o Luis'a Capel, membr'o de la komunik'ad'skip'o de Ahora Madrid ("Madrido nun"). Tiu'epok'e, la mal'dekstr'ul'ar'o elekt'is logik'o'n de reprezent'a demokrati'o, kaj ni perd'is la strat'a'n potenc'o'n. Tio konfirm'iĝ'is dum la tut'a'j 1990- aj jar'o'j, kun detru'ig'a'j rezult'o'j. Ni dezir'as, ke la soci'a mov'ad'o daŭr'e rol'as por help'i far'i ni'a'n politik'o'n. La kontraŭ'ul'o'j ja ne ĝen'as si'n por prov'i prem'influ'i".

Il'o por profan'i la instituci'o'j'n

Tiu invit'o kre'as tamen streĉ'ad'o'j'n. En Barcelono ili fokus'iĝ'as ĉirkaŭ la lukt'o kontraŭ amas'turism'o, grav'a punkt'o de la program'o de Barcelona en Comú. En la somer'o 2015, la urb'estr'o, S -in'o Ad'a Colau, decid'is unu jar'a'n moratori'o'n (pli'long'ig'it'a'n ĝis juni'o 2017) pri permes'il'o'j por kre'o de nov'a'j turism'a'j loĝ'ej'o'j, temp'o neces'a por efektiv'ig'i long'temp'a'n politik'o'n en urb'o, kies ĉiu'j kvartal'o'j sufer'as el amas'turism'o. Se la moratori'o -je grand'a indign'o de la reprezent'ant'o'j de la turism'a sektor'o- respond'as al la unu'a postul'o de ABTS, la special'a plan'o por urb'organiz'o de turism'a'j loĝ'ej'o'j ( PEUAT), kiu akompan'as ĝi'n, est'is cel'o de ĝi'a'j kritik'o'j.

Ankoraŭ diskut'at'a post akcept'o de cent'o da amend'o'j, tiu regul'ar'o cel'as difin'i kvar urb'a'j'n zon'o'j'n. En la centr'o, zon'o dir'it'a por "natur'a mal'kresk'ad'o", neni'u nov'a hotel'a konstru'o est'os permes'it'a, kaj la ekzist'ant'a'j pov'os nek est'i pli'grand'ig'it'a'j nek anstataŭ'it'a'j de ali'a, kiam ili ne plu funkci'os, en la du'a zon'o rest'os la nun'a antaŭ'stat'o, kaj en la ali'a'j ĉirkaŭ'urb'a'j kvartal'o'j de la tri'a kaj kvar'a zon'o'j, permes'il'o'j est'os don'it'a'j laŭ "daŭr'ig'ebl'a" manier'o, kun lim'ig'o'j pri are'o'j kaj gast'nombr'o'j de la hotel'o'j. "Ni sci'as, ke tiu projekt'o est'as la plej kuraĝ'a jam far'it'a en Barcelono, sed ni ankaŭ sci'as kiel ĝi est'as ne'sufiĉ'a, klar'ig'as S - ro Pardo. La municip'o pet'as, ke ni sub'ten'u ĝi'n, sed ni ne vol'as sub'skrib'i blank'a'n dokument'o'n. La "natur'a mal'kresk'ad'o" est'as lingv'a truk'o. En la nun'a stat'o, iu'j kvartal'o'j reprezent'it'a'j en ni'a'j asemble'o'j est'os tuj viktim'o'j de spekul'ad'o. Kio est'as ni'a postul'o ? Ĝeneral'a moratori'o. Politik'e, tio pov'as est'i mem'mort'ig'o, sed ni ne pov'as postul'i mal'pli.

Ĉiu'tag'e la "municip'o'j de la ŝanĝ'o" renkont'as la mal'facil'aĵ'o'j'n, kiu'j'n implic'as la trans'ir'o'n de la strat'o al la instituci'o'j. Tiu ŝanĝ'o mal'hav'ig'as al la soci'a mov'ad'o grav'a'n part'o'n de ĝi'a'j fort'o'j. Sid'ant'a ĉe kaf'ej'a teras'o, S -in'o An'a Menéndez, freŝ'dat'e elekt'it'a kiel estr'o de Federaci'o de la asoci'o'j de najbar'o'j de Barcelono ( FAVB) list'ig'as tiu'j'n el ŝi'a'j eks'kamarad'o'j, kiu'j nun labor'as por la municip'a'j serv'o'j. Tiu fenomen'o re'son'ig'as la pump'ad'o'n de mult'a'j aktiv'ul'o'j de la soci'a mov'ad'o far'e de Podemos. En la vic'o'j de Compostela Aberta, S -in'o Jiménez Aleixandre ne pov'as kaŝ'i si'a'n mal'kuraĝ'iĝ'o'n, kiam ŝi analiz'as la konsekvenc'o'n en aktiv'ul'a ag'ad'o de jar'o kaj du'on'o da ĉe'est'o en la instituci'o'j : "Ĉi last'a'j temp'o'j la funkci'ad'o de Compostela Aberta, sam'e kiel tiu de ali'a'j "municip'o'j de la ŝanĝ'o", est'is tre tuŝ'it'a de la balot'a'j procez'o'j. Ni tra'viv'is unu municip'a'n balot'ad'o'n, du ĝeneral'a'j'n kaj unu region'a'n en unu jar'o kaj du'on'o ! Ni tut'e kaj komplet'e mobiliz'iĝ'is en ili, kaj ili pump'is grand'a'n part'o'n de la energi'o, kiu'n ni pov'us dediĉ'i al la urb'o. Ne kalkul'ant'e la intern'a'j'n konflikt'o'j'n, kiu'j'n tiu procez'o far'is, ĉar la koalici'o'j ŝanĝ'iĝ'is laŭ la balot'o'spec'o'j."

Tiu'j antagonism'o'j rezult'as ne nur el mal'simil'a'j vid'punkt'o'j. Ili rivel'as la mal'facil'ec'o'n re'produkt'i en la politik'a'j instituci'o'j la praktik'o'j'n kaj frap'fraz'o'j'n de soci'a mov'ad'o. Al'iĝ'int'a'j al koncept'o de " empowerment " (en'reg'ec'ig'o), uz'it'a kaj dis'volv'it'a de Podemos, la nov'a'j municip'o'j pens'as la instituci'a'n teren'o'n kiel kamp'o'n por politik'a eksperiment'o. Ili bon'aŭgur'as sur la kre'o de cifer'ec'a'j civit'a'j platform'o'j [3] - daŭr'ig'o de la metod'o'j laŭ'mod'a'j dum 15- M per kiu'j, ĉiu'j pov'is, en plac'angul'o aŭ dum debat'o, skrib'i si'a'j'n propon'o'j'n sur blank'a tabul'o. "La cel'o est'as dis'iĝ'i el tiu burokrat'ig'o de part'o'pren'ad'o por far'i i'o'n pli mov'ig'a, pli en la spirit'o de 15- M, en kiu la decid'o'j okaz'as per kun'konsent'o kaj en kiu ne neces'as membr'iĝ'i al oficial'a asoci'o por part'o'pren'i", klar'ig'as S -in'o Capel en Madrido.

Sed tiu cifer'ec'a invent'em'o, kiu'n la ĵurnal'ist'o Lud'o'vic Lam'ant difin'as kiel "il'o'n por profan'i la instituci'o'j'n [4]", kaj la bon'vol'em'ec'o, kiu akompan'as ĝi'n, foj'e kontraŭ'as la si'n'ten'o'n de la loĝ'ant'ar'o. "Mult'a'j fin'e mal'kovr'is, ke la instituci'o ne est'as Twitter ", konstat'as la direktor'o de FRAVM. En Santiag'o de Kompost'el'o, la voĉ'don'o por la part'o'pren'ig'a buĝet'o mobiliz'is mil'o'n da hom'o'j, tio est'as iom'et'e mal'pli ol unu loĝ'ant'o por cent. En Madrido, dum la grand'a kampanj'o por re'nov'ig'o de la Plac'o de Hispanio en 2016, 31 761 hom'o'j voĉ'don'is por la divers'a'j projekt'o'j : ĉirkaŭ 1% de la ĉef'urb'a loĝ'ant'ar'o. La distribu'o de la 60 milion'o'j da eŭr'o'j de la part'o'pren'ig'a buĝet'o vek'is interes'o'n de 45 522 loĝ'ant'o'j. Ĉu sen'baz'a'j amuz'il'o'j aŭ "ver'a demokrati'o" ? Por la urb'estr'o de Santiag'o de Kompost'el'o, S - ro Noriega Sánchez, tiu'j il'o'j pruv'os si'a'j'n util'ec'o'j'n retro'aktiv'e, "kiam la loĝ'ant'ar'o est'os konstat'int'a, ke la propon'o'j, kies aŭtor'o ili est'is, fakt'e est'is decid'it'a'j kaj efektiv'ig'it'a'j".

Ĉu iĝ'i nur lok'a'j far'ant'o'j ?

Kondiĉ'e tamen, ke tiu'j propon'o'j est'u prezent'it'a'j kaj decid'it'a'j de la municip'a konsili'o. Neni'u el la mal'dekstr'a'j koalici'o'j venk'int'a'j en maj'o 2015 hav'as absolut'a'n pli'mult'o'n. "Ni reg'as la urb'o'n, sed ni ne hav'as la potenc'o'n", resum'as S - ro Pablo Hijar, municip'a konsili'an'o pri loĝ'ej'o'j de ZeC. La sub'ten'o de ali'a'j grup'o'j, oft'e PSOE, aŭ de region'a'j parti'o'j kiel Chunta Aragonesista (Unu'iĝ'o Aragona, CHA), naci'ist'a kaj social'ekologi'ist'a parti'o en Aragono, est'as do ne'mal'hav'ebl'a. En Zaragozo "la social'ist'o'j mal'ebl'ig'as ni'n efektiv'ig'i princip'o'n de impost'a progresiv'ec'o" incit'iĝ'as la urb'estr'o Pedro Santisteve. " PSOE sistem'e mal'help'as la grand'a'j'n decid'o'j'n, tiu'j, kiu'j iel kontraŭ'as la kapital'ism'a'n sistem'o'n" al'dir'as S - ro Guillermo Lázaro, de ZeC.

Sen kalkul'i pri iu'j punkt'o'j de la por'elekt'a'j program'o'j, kiu'j de'pend'as de la region'a'j kaj naci'a privilegi'o'j. "Se est'us okaz'int'a sam'temp'a ŝanĝ'o je tiu'j nivel'o'j, la afer'o est'us pli facil'a por ni, ve'as S - ro Villalobos. La Madrida region'o reg'as la hospital'o'j'n, la publik'a'n eduk'ad'o'n, la grund'leĝ'o'n. Mult'a'j el la decid'o'j de la municip'o est'as do akcesor'a'j : ĝi pet'as de la region'o, ke ĝi decid'u tia'n aŭ ali'a'n rimed'o'n... plej'oft'e sen'sukces'e." La rimed'o'j ne sufiĉ'as por efektiv'ig'i la radikal'a'j'n aranĝ'o'j'n promes'it'a'j'n kontraŭ la el'pel'ad'o'j. Des mal'pli, ke la municip'o'j sufer'as de la buĝet'a prem'o de Madrido. : "Nur 12,8% de la naci'a buĝet'o al'ven'as al ili, plu dir'as S - ro Santisteve. Ili tamen dev'as kontent'ig'i la baz'a'j'n bezon'o'j'n de la civit'an'o'j pri transport'o, akv'o'trakt'ad'o kaj rub'o'j."

La strategi'o de "el'intern'a ŝanĝ'o" iniciat'it'a de la nov'a'j municip'a'j reg'ant'o'j stumbl'as sur la difin'o de ili'a'j rajt'o'j, hered'aĵ'o de la demokrat'a trans'ir'o kaj de la naci'a'j leĝ'o'j. Precip'e la leĝ'o pri raci'ig'o kaj daŭr'ig'ebl'o de lok'a administr'ad'o, nom'it'a leĝ'o Montoro, el la nom'o de la ministr'o pri financ'o'j de S - ro Marian'o Rajoy, S - ro Cristóbal Montoro, kiu decid'ig'is ĝi'n en 2013. La unu'a fraz'o de ĝi'a antaŭ'parol'o ne las'as i'a'n ajn dub'o'n pri ĝi'a cel'o : "La re'form'o de la artikol'o 135 de la Hispan'a konstituci'o (...) sankt'ig'as la buĝet'a'n stabil'ec'o'n, kiel direkt'ig'a'n princip'o'n por la reg'ad'o de ĉiu'j publik'a'j administr'ej'o'j." Dikt'it'a de la "respekt'o de la Eŭrop'a'j dev'ont'iĝ'o'j pri impost'a firm'ig'o" kaj sekv'ant'a la mal'abund'ig'a'j'n politik'o'j'n, tiu leĝ'o postul'as, krom la mal'pli'ig'o'n de deficit'o'j, uz'i ĉiu'j'n eventual'a'j'n buĝet'a'j'n rest'aĵ'o'j'n por ŝuld'a re'pag'o. Preter la bezon'o'j de si'a'j politik'o'j, la municip'o'j dev'as batal'i pri la ide'o mem de municip'a aktiv'ad'o : ĉu kontent'iĝ'i est'i lok'a'j far'ant'o'j en la kadr'o decid'it'a de la ŝtat'o aŭ prov'i fortik'iĝ'i kiel mem'komplet'a politik'a unu'o, en la tradici'o "municip'ist'a" en'radik'iĝ'int'a en la land'a histori'o ek'de la 19- a jar'cent'o ?

Tiu situaci'o konduk'as la progres'ist'a'j'n koalici'o'j'n al strang'a'j akrobat'aĵ'o'j pri si'a komunik'ad'o. Se ĉiu'j pov'as trumpet'i, ke ili re'san'ig'is la publik'a'j'n kont'o'j'n kaj far'is bon'a'n buĝet'a'n rest'aĵ'o'n de post si'a ek'reg'ad'o [5], ili dev'is laŭ la leĝ'o Montero don'i ĉi last'a'n al bank'o'j (en'tut'e 2,3 miliard'o'j'n da eŭr'o'j [6]) Iu'j tamen kontraŭ mal'bon'sort'o montr'as bon'a'n humor'o'n : ne pov'ant'e invest'i la ŝpar'it'a'n mon'o'n, ili elekt'as propagand'i tiu'j'n re'pag'o'j'n, kiel pruv'o'n de si'a bon'a reg'ad'o.

Tiu strategi'o ne mal'help'as la grav'ul'o'j'n de la mov'ad'o prov'i akir'i ŝanĝ'o'n de la leĝ'o. Kun sub'ten'o de la "urb'estr'o'j de la ŝanĝ'o", la parlament'a grup'o de Podemos al'met'is tiu'cel'a'n leĝ'propon'o'n en oktobr'o 2016. Fin'e de novembr'o, kvin'dek'o da municip'a'j reprezent'ant'o'j kun'ven'is en Ovi'ed'o por komenc'i si'n'sekv'o'n de renkont'iĝ'o'j por denunc'i la kontraŭ'rajt'a'n ŝuld'o'n kaj la buĝet'a'j'n mal'pli'ig'o'j'n. Tut'e ne izol'it'a, la kun'ven'o de Ovi'ed'o aparten'as al la kutim'a ag'ad'o de la "ribel'a'j municip'o'j" : kun'e al'front'i. Tiel okaz'is la 4-an kaj 5-an de septembr'o 2015 en Barcelono la pint'kun'ven'o "Urb'o'j por la komun'a bon'o. Kun'divid'i la spert'o'j'n por la ŝanĝ'o", daŭr'ig'it'a en La Coruña unu monat'o'n post'e. Ambaŭ okaz'e tem'is pri inter'ŝanĝ'o'j pri la plej konflikt'a'j tem'o'j : re'municip'ig'o de publik'a'j serv'o'j, mal'liber'ej'o'j, rifuĝ'int'o'j kaj memor'o.

Por iu'j, dek du monat'o'j tamen sufiĉ'is por kre'i sen'iluzi'iĝ'o'n. Post'e'ul'o de S -in'o Colau kiel pro'parol'ant'o de la Barcelona PAH, S - ro Macias bedaŭr'as la mal'rapid'o'n de la promes'it'a'j ŝanĝ'o'j : "Konsider'u la demand'o'n pri la pun'o de la bank'o'j, kiu'j posed'as loĝ'ej'o'j'n daŭr'e mal'plen'a'j'n : la municip'o ne plen'um'is si'a'n task'o'n. Ĝi dis'don'is inter kvin'dek kaj ses'dek mon'pun'o'j'n, est'us neces'a'j du mil. Ĉu ĝi ne ir'as al la taŭg'a direkt'o, ĉu ĝi est'as tre'eg'e mal'rapid'a. Kaj pri tiu afer'o ne est'as debat'o pri ĝi'a'j rajt'o'j, tio ja aparten'as al ĝi'a privilegi'o".

Lig'it'a'j de la decid'o'j de si'a'j antaŭ'ul'o'j

Komenc'e de 2016 konflikt'o tumult'ig'is la municip'a'n skip'o'n, kritik'it'a'n pro la trakt'ad'o de strik'o de la labor'ist'o'j de publik'a'j transport'o'j. Kun'vok'it'a'j dum la Mobil'e World Congress, inter'naci'a montr'o'fenestr'o de la telefon'a industri'o, fin'e de februar'o 2016, la mobiliz'o'j postul'is la ĉes'o'n de la mal'stabil'a'j kontrakt'o'j, la pli'alt'ig'o'n de salajr'o'j kaj la publik'ig'o'n de la en'spez'o'j de la reg'ant'a'j kadr'ul'o'j. Post la rifuz'o far'e de la sindikat'o'j de la solv'o'j propon'it'a'j de la "ribel'a municip'o" por ĉes'ig'i la strik'o'n, S -in'o Colau kvalifik'is ĝi'n "mis'proporci'a", kaj ŝi'a konsil'ist'o por mov'ec'o, S -in'o Mercedes Vidal, apelaci'is al la "respond'ec'o" de la strik'ant'o'j. "Tiu si'n'ten'o tut'e mal'amik'a al la strik'o, ebl'e pli kruel'a ol tiu de ali'a'j municip'a'j skip'o'j, eg'e surpriz'is, raport'as S - ro José Ángel Ciércoles, deleg'it'o CGT Metr'o, la pli'mult'a sindikat'o en tiu transport'a sektor'o. Evident'as, ke tiu'j, kiu'j voĉ'don'is por Ad'a Colau sent'is si'n perfid'it'a'j".

Prezid'ant'o de Ateus de Catalunya ("Ateist'o'j de Kataluni'o"), naci'a asoci'o, kiu denunc'as la grav'ec'o'n de la katolik'a religi'o en la Hispan'a soci'o, S - ro Albert Rub'a Cañardo demand'as al si, kiam komplet'iĝ'os la cens'o de la ne'mov'ebl'a'j hav'aĵ'o'j de la eklezi'o, kaj de ili'a'j privilegi'o'j, kiu'n li postul'is de la municip'o de Barcelono, kaj kiu'n li konsider'as, kiel esenc'a'n inform'o'n pri la loĝ'ej'a demand'o. "La konkordat'o, kiu'n ni vol'as nul'ig'i, sen'impost'ig'as la hav'aĵ'o'j'n de la eklezi'o registr'it'a'j'n, kiel kult'ej'o'j'n. Sed tio est'as hipokrit'o. Vid'ebl'a est'as gigant'a konstru'aĵ'o, kun pli ol cent'metr'a fasad'o al urb'o'centr'o, kiu aparten'as al la eklezi'o, en ĝi advokat'ofic'ej'o'j, butik'o'j, ĉiu'j lu'it'a'j. Kaj pri tiu konstru'aĵ'o la eklezi'o pag'as neniu'n impost'o'n. Kial ? Ĉar ĝi instal'is en angul'et'o statu'o'n de sankt'ul'o".

Anstataŭ'int'e mal'mild'a'n dekstr'o'n, kiel en Madrido, kie S -in'o Manuel'a Carmena est'is elekt'it'a post du'dek kvar jar'o'j de reg'ad'o de Popol'a Parti'o ( PP), la koalici'o'j hered'as antaŭ'a'j'n kontrakt'o'j'n kaj projekt'o'j'n. La nov'al'ven'int'o'j tiam ricev'as kritik'paf'ad'o'n, kiu grand'part'e dev'us cel'i ili'a'j'n antaŭ'ul'o'j'n. La Hispan'a ĉef'urb'o tiel konfirm'is konstru'ad'o'n de la kvartal'o Los Berrocales, invent'it'a de la antaŭ'a municip'o. Pli ol 22 000 loĝ'ej'o'j est'os tie konstru'it'a'j ĝis 2018. " PP las'is mal'antaŭ si tut'a'n hered'aĵ'o'n de kontrakt'o'j kun tiu aŭ ali'a entrepren'o por pli ol tri'dek jar'o'j, koment'as S - ro Villalobos. Nul'ig'i ili'n implic'us gigant'a'j'n mon'kompens'o'j'n. Los Berrocales, ekzempl'e, est'as frenez'aĵ'o. La urb'o hav'as nun sufiĉ'e da loĝ'ej'o'j por la ven'ont'a'j tri'dek aŭ kvar'dek jar'o'j. Se ni konstru'as la nov'a'n kvartal'o'n, iu'j rest'os mal'plen'a'j." S -in'o Carmena promes'is ne permes'i tiel grand'a'j'n urb'a'j'n konstru'ad'o'j'n, ŝi tamen juĝ'is, ke ŝi ne pov'as nul'ig'i tiu'n projekt'o'n imag'it'a'n de ŝi'a'j politik'a'j kontraŭ'ul'o'j.

En april'o 1931, la venk'o de la progres'em'a'j parti'o'j en plur'a'j grand'a'j urb'o'j de la land'o, inter ili Madrido, antaŭ'anonc'is la 2-an respublik'o'n. Iu'j vid'as la "municip'o'j'n de la ŝanĝ'o", kiel re'son'o'n de tiu antaŭ'aĵ'o. Sed sur'lok'e ia sen'iluzi'iĝ'o atend'as, sam'mezur'a kiel la entuziasm'o, kiu'n kre'is la venk'o'j de 2015, en mal'simil'a situaci'o. Tiam nov'a'j politik'a'j grup'o'j, precip'e Podemos, profit'is fort'a'n mov'impet'o'n. Ili esper'is triumf'i en la last'a parlament'a balot'ad'o. Ili'a'j ĉef'o'j teori'ig'is la ide'o'n de "instituci'a sturm'o" : rapid'a gajn'o de reg'ad'o ĉe ĉiu'j nivel'o'j per akcept'it'a balot'o'strategi'o, mal'mult'e diferenc'ig'ant'a (dir'o pri "nek dekstr'o nek mal'dekstr'o") kaj publik'e anonc'it'a kiel "popol'ist'a".

Atend'ant'e nov'a'n sturm'o'n, kaj preter si'a'j propr'a'j kontraŭ'aĵ'o'j, la "municip'o'j de la ŝanĝ'o" dev'as al'front'i naci'a'n kaj region'a'j'n reg'ant'ar'o'j'n struktur'e pli potenc'a'j'n, kaj ja intenc'ant'a'j'n mal'sukces'ig'i ili'n.

Pauline PERRENOT kaj Vladimir SLONSKA - MALVAUD

La Ĵus'a Akuz'o kontraŭ s - ro Vladimir Putin, ke li mal'stabil'ig'is la uson'a'n demokrati'o'n inter'ven'ant'e en ties balot'a procez'o, est'as rekt'a hered'aĵ'o de la « ruĝ'o-tim'o », unu el la apog'kolon'o'j de la mal'varm'a milit'o en la 1950- aj jar'o'j. Tiu tim'o est'is baz'it'a sur la supoz'o, ke la sovet'an'o'j kapabl'is est'i milit'e rival'o'j de la uson'an'o'j. Kia absurd'aĵ'o : dum la unu'a'j el'ir'is preskaŭ el'sang'ig'it'a'j el la du'a mond'milit'o (du'dek milion'o'j da mort'int'o'j, ruin'ig'it'a land'o), ĉi-last'a'j dispon'is pri fortik'a ter-arme'o (unu milion'o da hom'o'j), dek kvin mil aviad'il'o'j, naŭ'cent milit'ŝip'o'j kaj milit-arsenal'o kapabl'a redukt'i Rus'uj'o'n al stat'o de (« fum'ant'a kaj radioaktiv'a ruin'aĵ'o en mal'pli ol du hor'o'j ») - laŭ la vort'o'j de general'o Curtis LeMay en 1954.

Invent'it'a de la US -Air Forc'e kaj larĝ'e antaŭ'e'n'puŝ'it'a de John F. Kennedy dum la prezid'ant'a kampanj'o de 1960, la tem'o de la uson'a « balist'ik'a mal'fru'iĝ'o » ilustr'as tiu'n taktik'o'n de art'e'far'it'a pli'grand'ig'o de la minac'o. Kennedy ja sci'is, ke ne ekzist'as « mal'fru'iĝ'o », escept'e de tiu de Sovet'uni'o, profit'e al Uson'o ; li est'is pri tio rekt'e inform'it'a de la Sekret'a Inform-Serv'o, laŭ ordon'o de la prezid'ant'o Dwight Eisenhower . Li tamen orient'is si'a'n balot-kampanj'o'n laŭ tiu mensog'o, antaŭ ol invest'i, kiam li est'is elekt'it'a, miliard'o'j'n da dolar'o'j por plen'ig'i imag'it'a'n abism'o'n, aĉet'ant'e inter'kontinent'a'j'n misil'o'j'n.

Kie est'as la dividend'o'j de pac'o ?

Dum La Tut'a mal'varm'a milit'o, la tim'o de la Uni'o de Sovet'a'j Social'ism'a'j Respublik'o'j ( USSR aŭ Sovet'uni'o) est'is uz'at'a por prav'ig'i la en'iĝ'o'n de kolos'a'j sum'o'j en la uson'a'n defend'o-sistem'o'n, kio kontent'ig'is la alt'funkci'ul'o'j'n de la Pentagon'o (sid'ej'o de la uson'a ministeri'o pri defend'o) kaj mult'a'j'n deput'it'o'j'n kaj senat'an'o'j'n, kiu'j profit'is pri la donac'em'o de la arm'il-industri'ist'o'j. Uz'at'a de la sovet'a'j arme'an'o'j por kresk'ig'i si'a'n pov'o'n, la tem'o « uson'a minac'o » lud'is kompar'ebl'a'n rol'o'n ĉe la ali'a flank'o de la Fer'kurten'o.

La fin'o de la mal'varm'a milit'o kaj la dis'fal'o de Sovet'uni'o est'us dev'int'a send'i tiu'n strategi'o'n en la rub'uj'o'j'n de histori'o. En 1991, la rus'o'j hered'as la sovet'a'n arsenal'o'n, sed ili ne plu hav'as la kapabl'o'n pri'zorg'i tiu'n jam kaduk'iĝ'int'a'n defend'o'sistem'o'n. En Uson'o, optimism'a'j diskurs'o'j flor'as ; la prezid'ant'o H. W. Bush el'vok'as la « dividend'o'j'n de pac'o », kiu'j re'ven'os al la uson'a'j impost'pag'ant'o'j sen'ŝarĝ'ig'it'a'j de la pez'a mal'varm'a milit'o. Ja la arme'o'j de la land'o fand'iĝ'as kvazaŭ neĝ'o ĉe sun'o : jam en 1997, la du'on'o de la taktik'a'j milit'aviad'il'o'j est'is mal'funkci'ig'it'a'j, dum la ter-arme'o perd'is la du'on'o'n de si'a'j batal'ant'a'j taĉment'o'j, kaj la mar-arme'o, pli ol tri'on'o'n de si'a'j ŝip'o'j.

Tamen, la arme'a'j el'spez'o'j rest'as eg'e alt'a'j. « La arme'o'j de la period'o post la mal'varm'a milit'o postul'os, por est'i en bon'a funkci'stat'o, buĝet'o'n simil'a'n al tiu dum la mal'varm'a milit'o », prognoz'is en 1990 Franklin C. Spinney, analiz'ist'o en la Pentagon'o [1]. Efektiv'e, al'ĝust'ig'it'a'j al inflaci'o, la uson'a'j arme'a'j el'spez'o'j neniam fal'is sub si'a mez'a nivel'o de la mal'varm'a milit'o.

Tiu paradoks'o pov'as mir'ig'i. Ĝi fakt'e ilustr'as mal'nov'a'n praktik'o'n de la Pentagon'o, kon'at'a sub la nom'o bow wave (laŭ'liter'e « ond'o de pru'o ») : kiam la divers'a'j branĉ'o'j de la arme'o sufer'as redukt'it'a'n buĝet'o'n, ili lanĉ'as projekt'o'j'n pri esplor'o kaj dis'volv'iĝ'o, kun modest'a kost'o en la komenc'o, sed kiu'j en la long'a daŭr'o postul'as masiv'a'j'n invest'o'j'n. Tiel, sam'e kiel la redukt'o'j, kiu'j sekv'is la Vjetnam'a'n milit'o'n nask'is la B 2 -bomb'aviad'il'o'n kaj la inter'kontinent'a'n MX -misil'o'n, la redukt'o'j de la 1990- aj jar'o'j nask'is la program'o'j'n de ĉas'aviad'il'o'j F -22 kaj F -35, kaj la ter-arme'a'n projekt'o'n « Batal'sistem'o de la Est'ont'ec'o ». Komenc'it'a'j sen grand'a kost'o, tiu'j program'o'j rapid'e far'iĝ'is tre mult'e'kost'a'j, sen tamen produkt'i vid'ebl'a'n rezult'o'n. La F -22 est'is for'las'it'a eĉ antaŭ si'a ek'fabrik'ad'o, kaj la projekt'o « pri la est'ont'o » neniam el'ir'is el la stud'ej'o'j. Nur la projekt'o de F -35 est'is plu'evolu'ig'at'a , kun sum'a kost'o, kiu'n oni taks'as je 1 500 miliard'o'j da dolar'o'j...

Ĉe si'a komenc'o, la administraci'o de s - ro Barack Obama ŝajn'is favor'i re'varm'ig'o'n de la rilat'o'j kun Moskvo post la kartvel'a kriz'o de la somer'o 2008. La Ŝtat-sekretari'o Hillary Clinton propon'is al si'a rus'a sam'rang'ul'o puŝ'i la « ek-buton'o'n » ( reset button). Tiu al'proksim'iĝ'o, motiv'it'a apart'e de la dezir'o ricev'i rus'a'n apog'o'n por pli'sever'ig'o de la sankci'o'j kontraŭ Irano, kulmin'is en la inter'konsent'o de 2010 pri la lim'ig'o de nukle'a'j arm'il'o'j. Tamen neni'o tro drast'a : laŭ tiu traktat'o, Uson'o konserv'is detru-kapabl'o'n ok- mil-foj'e pli grand'a'n ol la Hiroŝim'o-eksplod'o.

Tiu modest'a redukt'o montr'iĝ'is apart'e mult'e'kost'a, ĉar, dum s - ro Obama streb'is ratifik'ig'i la tekst'o'n, plur'a'j influ'a'j elekt'it'o'j el la respublik'an'a parti'o postul'is, inter'ŝanĝ'e, « modern'ig'o'n » de la nukle'a arm'il'ar'o de la land'o. La prezid'ant'o akcept'is la kontrakt'o'n, kiu konsist'is praktik'e anstataŭ'i la mal'nov'a'j'n arm'il'o'j'n per nov'a'j. La mar-arme'o ja ricev'is promes'o'n por dek du nukle'a'j sub'mar'ŝip'o'j lanĉ'ant'o'j de balist'ik'a'j misil'o'j, kun faktur'o de 100 miliard'o'j da dolar'o'j. La aer-arme'o dev'os ricev'i 642 nov'a'j'n inter'kontinent'a'j'n misil'o'j'n (85 miliard'o'j da dolar'o'j) kaj nov'a'n nukle'a'n bomb'aviad'il'o'n kun long'a paf'distanc'o. Laŭ divers'a'j taks'o'j, tiu plan'o dev'us en'tut'e kost'i mil miliard'o'j'n da dolar'o'j al la buĝet'o de la ŝtat'o. « Ni invest'as en la plej taŭg'a'j teknologi'o'j por respond'i al la rus'a'j provok'o'j », deklar'is la vic-ŝtat'sekretari'o pri defend'o, s - ro Bri'a'n McKeon, por prav'ig'i tiu'j'n ekster'ordinar'a'j'n kost'o'j'n [2].

Ver'as, ke la rus'o'j antaŭ ne'long'e aranĝ'is, sud'e de Moskvo, sub'ter'a'j'n bunkr'o'j'n por ŝirm'i si'a'j'n civil'a'j'n kaj arme'a'j'n gvid'ant'o'j'n. Ili ankaŭ est'as el'labor'ant'a'j tre potenc'a'n inter'kontinent'a'n balist'ik'a'n misil'o'n (la RS -28 Sarmat) kaj ali'a'n misil'o'n por sub'mar'ŝip'o'j de nov'a generaci'o. Ili krom'e laŭ'dir'e pri'labor'as real'ig'o'n de sub'mar'ŝip'o ekip'it'a per nukle'a arm'il'o, kapabl'a tra'ir'i ocean'o'n kaj eksplod'i en uson'a haven'o. La « operaci'a pozici'o » de la rus'a'j arme'o'j est'is « pli mal'pli re'star'ig'it'a » de'post la dis'fal'o post la mal'varm'a milit'o, indik'as al ni Bruce G. Blair, esplor'ist'o ĉe la Princ'et'o'n-universitat'o, special'ist'o pri Rus'uj'o kaj pri nukle'a sekur'ec'o.

Rus'a arme'o « pli mal'pli » re'star'ig'it'a ne est'as por Uson'o « ekzist'ec'a minac'o » , nek fort'o kapabl'a « detru'i la princip'o'j'n sur kiu'j baz'iĝ'as la inter'naci'a ord'o » - laŭ la vort'o'j de la eks'ministr'o pri defend'o Ashton Carter. Ĉef'o de la komand'aparat'o de la Nord-Atlantik'a Traktat'o-Organiz'o ( NATO) de 2013 ĝis 2016, s - ro Philip Breedlove tamen neniam rezign'is pri si'a alarm'ig'a retor'ik'o. Dum la konflikt'o en Ukrain'uj'o, li apart'e asert'is, ke kvar'dek mil rus'a'j soldat'o'j trov'iĝ'is en'posten'it'a'j ĉe la land'lim'o, pret'a'j invad'i la land'o'n. Ĉi tiu asert'o est'is raport'at'a sur la mal'nov'a'n kontinent'o'n far'e de general'o Be'n Hodges, ĉef'o de la uson'a'j ter'arme'o'j en Eŭrop'o. Ĝi est'ig'is vigl'a'n emoci'o'n en Berlino, kie german'a'j diplomat'o'j denunc'is « danĝer'a'n propagand'o'n [3] ». Cit'ant'e font'o'j'n el Vaŝington'o, la semajn'gazet'o Der Spiegel montr'is, ke la dir'o'j de s - ro Breedlove ne est'as hazard'a'j : ili est'is aprob'it'a'j de la Pentagon'o kaj la Blank'a Dom'o, kiu'j tiel intenc'is « instig'i la eŭrop'an'o'j'n pli'grand'ig'i si'a'n defend'o-buĝet'o'n », kiel klar'ig'is al ni William Drozdiak, esplor'ist'o ĉe la Brookings Institution .

Ŝajn'e sukces'a kampanj'o, ĉar plur'a'j membr'o-ŝtat'o'j de la NATO, inter kiu'j German'uj'o, ek'kresk'ig'is si'a'j'n el'spez'o'j'n. Kaj la uson'a arme'a buĝet'o, sufer'int'e pro la redukt'o de soldat'nombr'o en Irako kaj en Afgan'uj'o, nun re'vigl'iĝ'is. En 2016, la defend-buĝet'o est'is 583 miliard'o'j da dolar'o'j. Por prav'ig'i tiu'n sum'o'n, la Pentagon'o cit'is la neces'o'n respond'i al la « rus'a agres'o ».

Mult'e'kost'a « kontraŭ-teror'a milit'o »

Praktik'e, la respond'o'j al tiu pretend'it'a « ekzist'ec'a minac'o » rest'is mir'ind'e modest'a'j. Malgraŭ si'a'j 480 000 soldat'o'j, la uson'a ter'arme'o, kon'at'a pro si'a'j pitoresk'a'j mal'ŝpar'o'j (neces'ej'a'j sid'lok'o'j je 640 dolar'o'j, kaf-maŝin'o je 7 622 dolar'o'j), dispon'as pri lim'ig'it'a batal'kapabl'o. S - ro Raymond Odiemo, stab'estr'o de 2011 ĝis 2015, taks'is, ke ĝi mal'facil'e pov'us ig'i operaci'a pli ol la tri'on'o'n de si'a'j hom'o'j, kiu'j'n oni tamen supoz'as pret'a'j est'i send'it'a'j milit'i en'e de mal'pli ol monat'o. Laŭt'eg'e anonc'it'a, la pli'fort'ig'a plan'o de la orient'a defend'o de NATO konsist'is en send'o de sep-cent-hom'a'n batalion'o'n en Pollandon kaj en ĉiu'n el la balt'a'j respublik'o'j pretend'e minac'at'a'j de Moskvo. La aer'arme'a pli'fort'ig'o en la Balt'a Mar'o est'is apenaŭ pli impon'a : mal'grand'a'j kvant'o'j da ĉas'aviad'il'o'j dis'met'it'a'j por lim'ig'it'a'j period'o'j. Kiel est'us, se mank'us mon'o en la arme'o ?...

La buĝet'o de la sol'a uson'a ter-arme'o, ĉirkaŭ 150 miliard'o'j da dolar'o'j, est'as pli ol du'obl'o de tiu, kiu'n Rus'uj'o dediĉ'as al si'a tut'a arme'o. La mank'o'j'n rilat'e al la arme'a projekci'o kaŭz'as ĉef'e la prioritat'o'j de la Pentagon'o, mal'pli zorg'ant'a'j pri la real'a'j bezon'o'j de la defend'o, ol pri la intern'a'j kverel'o'j pri la buĝet-dis'divid'o kaj pri la prem'o'j de la arm'il-industri'ist'o'j – kiu'j opini'as si'a dev'o dung'i la emerit'a'j'n kvar-stel'a'j'n general'o'j'n.

La art'o vigl'ig'i la tim'o'n ŝanĝ'iĝ'is de post la mal'varm'a milit'o. En tiu temp'o, la impost-pag'ant'o'j ricev'is proporci'e al tio, kio'n ili pag'is : naŭ'cent ŝip'o'j, dek kvin mil aviad'il'o'j kaj la ceter'o. La « milit'o kontraŭ teror'o » kost'is pli mult'e ol iu ajn konflikt'o en kiu part'o'pren'is Uson'o - escept'e de la du'a mond'milit'o -, sed ĝi neniam hav'is kompar'ebl'a'n dimensi'o'n. Ĉe la pint'o de la al'front'iĝ'o, Irako mobiliz'is nur kvin'on'o'n de la trup'o'j send'it'a'j en Vjetnam'uj'o n, kaj la aviad'il-ek'ir'o'j est'is ok'foj'e mal'pli nombr'a'j. Arm'il'o'j kost'as pli kaj pli, kaj oni produkt'as mal'pli kaj mal'pli da ili.

Tiu evolu'o pov'us ŝajn'i trankvil'ig'a. Tamen, la art'e'far'it'a inflaci'o de la minac'o plu nutr'as la maŝin'o'n, kaj la katastrof'o est'as ĉiam ebl'a. Inter la ŝip'o'j dis'met'it'a'j de la NATO en la Balt'a Mar'o aŭ en la Nigr'a Mar'o dum la ukraina konflikt'o trov'iĝ'as ekzempl'e Aegis -tip'a destrojer'o. La misil'o'j, kiu'j'n ĝi transport'as est'as destin'it'a'j al la kontraŭ'aviad'il'a defend'o, sed ties ĵet'il'o'j pov'us sam'e transport'i nukle'a'j'n misil'o'j'n, konvenci'a'j'n aŭ long'distanc'a'j'n, sen ke iu ajn observ'ant'o pov'us vid'i diferenc'o'n. « Tiu'j destrojer'o'j pov'us paf'i Tomahawk -misil'o'j'n, kapabl'a'j'n ating'i Moskvon, klar'ig'as al ni Bruce G. Blair. Kun kelk'a'j el ili, vi pov'us el'paf'i grav'a'n atak'o'n al la rus'a komand-sistem'o kaj reg'sistem'o. »

Tio klar'ig'as kial rus'a'j aviad'il'o'j super'flug'is la USS Donald Cook je proksim'um'e tri'dek-metr'a altitud'o en april'o 2016, nask'ant'e streĉ'a'j'n rilat'o'j'n inter Vaŝington'o kaj Moskvo. « Nun, Blair daŭr'ig'as, la rus'o'j prepar'as sub'mar'ŝip'o'j'n por mal'efik'ig'i tiu'j'n destrojer'o'j'n. Kaj la uson'an'o'j mobiliz'as skadr'o'n da kontraŭ'sub'mar'ŝip'a'j aviad'il'o'j P -8 por mal'help'i ag'ad'o'n de tiu'j sub'mar'ŝip'o'j... » Sen'fin'a cikl'o.

Andrew COCKBURN

Ĵurnal'ist'o.

Long'a versi'o de tiu tekst'o aper'is en la uson'a magazin'o Harper ’ s en decembr'o 2016, sub la titol'o «  The new red scare  ».

Kun Si'a'j Nigr'a'j Har'o'j fal'ant'a'j sur la frunt'o, vigl'e port'ant'a si'a'j'n kvin'dek jar'o'j'n, kaj kun si'a akrebrila okul'o, s - ro Nguyen Van Thien est'as unu el tiu'j, kiu'j'n la vietnam'a Komun'ist'a Parti'o ( VKP) nom'as la « soldat'o'j de o'ĉj'o Ho sur la ekonomi'a front'o » - referenc'e al Ho Chi Minh , hero'o de la sen'de'pend'iĝ'o kaj fond'int'o de la Demokrati'a Respublik'o Vjetnam'uj'o. Li'a batal'o okaz'as sur la front'o de vest'o'j, kun kiel klient'o'j inter'naci'a'j firma'o'j, kiel ekzempl'e la uson'a Gap, la japan'a Uniqlo, la hispan'a Zara... kaj li tre fier'as pri tio.

Ni renkont'as li'n en unu el li'a'j fabrik'o'j konstru'it'a sur la apud'a'j kamp'o'j, en la ĉirkaŭ'urb'o de Bac Giang, aŭt'e je unu hor'o kaj du'on'o for de la ĉef'urb'o Hanojo. Sur tiu'j kvar ale'o'j kun long'a'j hangar'o'j, amas'iĝ'as maŝin'o'j kaj labor'ist'o'j – pli'mult'e vir'in'o'j. Iom distanc'e, konstru'aĵ'o ŝirm'as modest'a'j'n ofic'ej'o'j'n. Trov'iĝ'as ankaŭ altar'o de la dajmon'o'j de la Grund'o kaj de la Fortun'o, garanti'ul'o'j de prosper'o. Ni vid'is ili'n en ĉiu'j vizit'at'a'j entrepren'o'j, pli aŭ mal'pli impon'a'j, ekster'e kiel tiu ĉi, aŭ en la en'ir'a hal'o. Kelk'foj'e oni tie brul'ig'as incens'o'n.

S - ro Nguyen Van Thien est'as la ĝeneral'a direktor'o de la entrepren'o Bac Giang Garment Corporation ( BGGC), ne'kon'at'a de la ordinar'a vjetnam'a publik'o. Oni tie fabrik'as lanug'a'j'n sport-vest'o'j'n, jak'o'j'n kaj ali'a'j'n pantalon'o'j'n destin'it'a'j'n al eksport'ad'o. Oni ne rajt'as vend'i ili'n sur la lok'a merkat'o, por ne banal'ig'i la mark'o'j'n kaj tiel sen'valor'ig'i ili'n : tio est'as preciz'ig'it'a en la kontrakt'o'j. Kvazaŭ la salajr'ul'o'j, kiu'j gajn'as inter 3 kaj 5 milion'o'j'n da dongoj (inter 125 kaj 210 eŭr'o'j monat'e) por ses labor'tag'o'j semajn'e, est'us pov'int'a'j pag'i al si tia'j'n vest'o'j'n...

Antaŭ dek jar'o'j, BGGC hav'is nur unu fabrik'o'n kaj labor'ig'is nur 350 hom'o'j'n. Tio est'is antaŭ la privat'ig'o, vort'o tamen neniam prononc'at'a. Nek ĉi tie, nek ie ajn ali'lok'e. Oni parol'as laŭ'elekt'e pri « social'ig'o », « akci'ul'ig'o » kaj foj'e eĉ pri « naci'ig'o ». Kia de'voj'ig'o de la lingv'aĵ'o por signif'i, ke la akci'o'j ne plu aparten'as al la ŝtat'o sed al la salajr'ul'o'j prioritat'e (se ili pov'as aĉet'i), kaj al ĉiu'j, kiu'j tio'n « dezir'as ». La entrepren'o tiam far'iĝ'as la « komun'a hav'aĵ'o de ĉiu'j vjetnam'o'j », laŭ la oficial'a termin'ologi'o. La dis'divid'o pov'as ŝajn'i komenc'e just'a, sed tiu'j, kiu'j dispon'as pri la soci'a kapital'o kaj financ'a'j resurs'o'j ricev'as « leon'a'n part'o'n » ĉe la fin'o. Almenaŭ, la entrepren'o prosper'is, kun si'a'j kvin fabrik'o'j, si'a'j dek kvar mil salajr'ul'o'j kaj si'a plen'plen'a mend'o-registr'o.

Antaŭ'e, en la epok'o de ĝeneral'ig'it'a ŝtat'ig'o, la ordon'o'j ven'is de la popol'a komitat'o kaj de la komerc'o-departement'o, ambaŭ direkt'at'a'j de la Parti'o. De 1987, kun la « merkat-ekonomi'o social'ism'e orient'it'a », kiel oni dir'as ĉi tie, la okcident'a'j grand'a'j mark'o'j ĉio'n reg'as, de la projekt'ad'o ĝis la uz'at'a'j faden'o'j kaj buton'o'j, kaj trud'as si'a'n prez'o'n. Feliĉ'a ke li eskap'is « la ŝtat'ism'a'n jug'o'n kaj ties mult'obl'ig'o'n de dev'ig'a'j administr'a'j paper'aĉ'o'j », s - ro Nguyen Van Thier el'tir'as la moral'o'n de la afer'o : « Oni gajn'as mon'o'n. »

Laŭ s - ro Truong Van Cam, vic'prezid'ant'o de la asoci'o de la teks-vest'aĵ-entrepren'o'j (la mastr'o-organiz'aĵ'o kon'at'a sub la nom'o Vit'as), 65 % de la vjetnam'a'j teks'aĵ'a'j eksport'aĵ'o'j est'as real'ig'at'a'j de ekster'land-kapital'a'j entrepren'o'j aŭ ekster'land'a'j komisi'ant'o'j ». Tio est'as pozitiv'a fakt'o, laŭ tiu mastr'o, kies aspekt'o pli simil'as al tiu de sovet'a burokrat'o de la 1970- aj jar'o'j, ol tiu de uson'ig'it'a jun'a mastr'o kiel oni foj'e renkont'as. Li tamen memor'ig'as, ke la unu'a'j re'form-pet'o'j ven'is de Vit'as, por respond'i al la divers'ig'it'a'j bezon'o'j de jun'a loĝ'ant'ar'o, kiu rifuz'as unu'form'iĝ'o'n kaj « al kiu ni dev'as proviz'i labor'o'n. Tio ja est'as ni'a sol'a riĉ'ec'o ». Li'a organiz'aĵ'o est'is do pionir'a.

Laŭ li, « la mond'a ekonomi'o ir'as laŭ ond'o'j de de'lok'ad'o'j. Tiu'j ek'is el Eŭrop'o por ir'i al Japan'uj'o kaj Sud'kore'uj'o, post'e ili ir'is en Ĉin'uj'o'n. Kun la kresk'o de ĉin'a'j salajr'o'j, ili nun al'ven'as en Vjetnam'uj'o, Bangladeŝo, Birman'uj'o. Tio est'as natur'a leĝ'o, ĉar la cel'o de entrepren'o'j est'as gajn'i profit'o'n. La cikl'o'j est'as dek- aŭ dek-kvin-jar'a'j » - kio dev'us « las'i al ni temp'o'n por kvalifik'i la labor'ist'o'j'n kaj pli'bon'ig'i la rezult'o'j'n », li dir'as. Oni kred'as aŭd'i s - ron Pascal Lamy, bon'prezent'a franc'a social'ist'o kaj eks'a Ĝeneral'a direktor'o de la Mond'a Organiz'aĵ'o pri Komerc'o (Mok) …

Sam'e kiel la plej'mult'o de la ekonomi'a'j gvid'ant'o'j, s - ro Truong Van Cam mult'e kalkul'is je la trans'pacifik'a partner'ec'o (Trans-Pacifik'a Partner'ec'o, TPP) inter Uson'o kaj dek unu land'o'j, supoz'at'a al'port'i feliĉ'a'j'n tag'o'j'n. Lirik'a, s - ro Barack Obama ja ĝi'n kvalifik'is « la komerc'a inter'konsent'o la plej progres'em'a en la histori'o [2] ». Sur'baz'e de la kalkul'o'j de la Mond'a Bank'o, la mastr'o'j de la teks'aĵ-industri'o atend'is el ĝi rapid'eg'a'n kresk'o'n de si'a part'o de la mond'a merkat'o – de 8 nun ĝis 11 % en 2025 ; la mastr'o'j de elektron'ik-industri'o atend'is ĉirkaŭ 18 % kresk'o'n de la eksport'ad'o ; dum la vjetnam'a'j reg'ant'o'j prognoz'is suplement'a'n kresk'o'n inter 0,8 % kaj 2 % jar'e dum la ven'ont'a jar'dek'o [3].

Tiu al'log'a promes'o mult'e kontribu'is al la fulm'rapid'a kresk'o de ekster'land'a'j instal'aĵ'o'j ĉi-last'a'j'n jar'o'j'n. Jes ja, la logik'o de la salajr'a dumpado  [4] motiv'is pli ol unu invest'ant'o'j'n, kiel, sen klar'e asert'i, klar'ig'as s -ro'j Shimizu Tatsuji kaj La Van Tranh, la japan-vjetnam'a du'op'o estr'ant'a la japan'a'n entrepren'o'n Foster Electric , kiu ni'n akcept'as en si'a uzin'o de mikrofon'o'j (por la iPhone de Apple) kaj de laŭt'parol'il'o'j (por la ekster'land'a'j produkt'ant'o'j de aŭt'o'j) : « La vjetnam'a'j labor'ist'o'j est'as tre konkurenc-kapabl'a'j. Ĉe la komenc'o, ili est'as mal'pli form'it'a'j, sed ili rapid'e lern'as. Ĉi tie ni labor'ig'as 30 000 hom'o'j'n, kaj la baz'a salajr'o est'as inter 150 kaj 200 dolar'o'j monat'e, kontraŭ mez'e 650 dolar'o'j en Ĉin'uj'o. Oni mult'e ŝpar'as ». Tio ja est'as riĉ'o'font'o ! Ne nur por Foster, kiu redukt'is si'a'j'n ĉin'a'j'n instal'aĵ'o'j'n, sed ankaŭ por Samsung, kiu invest'is 15 miliard'o'j'n da dolar'o'j kaj dung'as 46 000 hom'o'j'n – tut'a urb'o por unu sol'a firma'o. Aŭ ankoraŭ Foxconn, Apple, Canon...

Sed tio ne est'as la sol'a motiv'ad'o. La rapid'a kresk'o de la last'a'j jar'o'j ŝuld'iĝ'as tre larĝ'e je la antaŭ'vid'it'a'j mal'alt'ig'o'j de dogan'impost'o'j en Uson'o kaj en la dek unu ali'a'j land'o'j de Pacifik'o, ĝis ili'a komplet'a mal'aper'o en 2025, kadr'e de la TPP. Des pli ke la uson'a'j inter'trakt'ant'o'j est'is trud'int'a'j strikt'a'n regul'o'n, tiel nom'at'a'n « de la origin'o », dev'ig'ant'e ke la eksport'it'a'j produkt'o'j est'u tut'e fabrik'it'a'j en Vjetnam'uj'o aŭ el element'o'j de'ven'ant'a'j el la membr'o-land'o'j de la fam'a partner'ec'o, el kiu Ĉin'uj'o est'as eksklud'at'a. Ne plu ebl'os nur kun'met'i ĉi tie element'o'j'n fabrik'it'a'j'n tie. Tio klar'ig'as la konstat'it'a'n hast'o'n de la komenc'o de la jar'dek'o.

Or'a pont'o por ekster'land'a'j kapital'o'j

Kun help'o de Vaŝington'o kaj de la TPP, Vjetnam'uj'o jam vid'is si'n kiel la du'a mond'a labor'ej'o, pret'a konkurenc'i si'a'n partner'o'n, tiom privilegi'it'a'n kiom mal'am'at'a'n : Ĉin'uj'o, li'a unu'a proviz'ant'o kaj unu'a klient'o, sed ankaŭ li'a kontraŭ'ul'o en Sud'ĉin'a Mar'o (nom'it'a « Orient'a Mar'o » en Vjetnam'uj'o). Tiu liber'merkat'a traktat'o hav'is efik-kamp'o'n tiom politik'a'n kiom ekonomi'a'n [5]. Sed la mal'amik'ec'o de s - ro Donald Trump kontraŭ ĝi risk'as ŝanĝ'i la situaci'o'n. En tiu fam'a tag'o de novembr'o, blu'a kaŝ'panel'o invad'is la ekran'o'n de la televid'il'o'j, inter'romp'ant'e la ĵurnal'o'n de la uson'a ĉen'o Cable News Network ( CNN) « pro ne'konform'a en'hav'o ». Pli post'e oni ek'sci'is, ke la elekt'it'a prezid'ant'o est'is koler'e ek'kri'int'a kontraŭ la « tre mal'mult'e'kost'a'j vjetnam'a'j produkt'o'j », kiu'j minac'as invad'i Uson'o'n. Oni vol'is domaĝ'i la delikat'a'j'n orel'o'j'n de la vjetnam'o'j rilat'e tiu'n mal'nobl'a'n akuz'o'n, se tamen ili rigard'as CNN...

Nun, la gvid'ant'o'j de la land'o esper'as ke Wallmart, Nike, Apple, Microsoft kaj ali'a'j kapabl'os re'ven'ig'i la prudent'o'n al la ekstravaganc'a prezid'ant'o, kaj trud'i almenaŭ du'flank'a'n traktat'o'n. Dum'e, la ĉef'ministr'o Nguyen Xuan Phuc memor'ig'is al la Naci'a Asemble'o, la 18-an de novembr'o, ke Vjetnam'uj'o « jam sub'skrib'is dek du liber'merkat'a'j'n kontrakt'o'j'n » kaj ke ĝi ja intenc'as « daŭr'ig'i la ekonomi'a'n integr'ad'o'n », ĉu kun aŭ sen la TPP. Nun'temp'e, la ekster'land'a'j invest'o'j de'ven'as ĉef'e el Azi'o (laŭ'ord'e : Japan'uj'o, Tajvano, Singapur'o, Sud'kore'uj'o, Ĉin'uj'o). La reg'ist'ar'estr'o ankaŭ kalkul'as kun la inter'konsent'o sub'skrib'it'a kun la Eŭrop'a Uni'o kaj ratifik'it'a – sen mult'e da debat'o – de la franc'a Parlament'o en juni'o 2016.

Hanojo met'as si'a'j'n esper'o'j'n pri kresk'o en la « nur-eksport'a'n model'o'n » kaj en la al'ven'o'n de la ekster'land'a'j kapital'o'j, al kiu'j ĝi propon'as or'a'n pont'o'n : komplet'a'n impost-kvit'ec'o'n dum kvar jar'o'j, kaj du'on'a'n kvit'ec'o'n dum la naŭ post'a'j jar'o'j, facil'ig'it'a'n al'ir'o'n al la grund'o (je mal'avantaĝ'o de agr'o'kultur'o), krom'a'j'n help'o'j'n de la lok'a'j reg'ist'ar'o'j, administr'a'j'n simpl'ig'o'j'n, ktp. Tio mov'as la maŝin'o'n : 6,5 % ekonomi'a kresk'o en 2016. Tio est'as sufiĉ'e rev'ig'a, eĉ en la region'o. Sed tiu strategi'o hav'as prez'o'n : la de'pend'ec'o. La ekster'land'a'j entrepren'o'j real'ig'as pli ol du tri'on'o'j'n de la eksport'ad'o : Samsung, ekzempl'e, koncentr'as sol'a 60 % de la elektron'ik'a'j vend'o'j al ekster'land'o. Kiam la sud'kore'a gigant'o tus'as (kiel ekzempl'e pro ĝi'a Galaxy Not'e 7, kies bateri'o'j sen'kaŭz'e ek'flam'iĝ'as), la tut'a Vjetnam'uj'o mal'varm'um'iĝ'as.

Lev'iĝ'o de la pri'medi'a'j zorg'o'j

Renkont'it'a ĉe la centr'a Institut'o por la ekonomi'a administr'ad'o ( CIEM), esplor'centr'o de'pend'ant'a de la potenc'a ministr'ej'o de plan'ad'o, s - ro Nguyen Anh Duong ne ne'as la danĝer'o'j'n. Kvankam li fort'e kritik'as la « nov'a'n tavol'o'n de vjetnam'a'j riĉ'ul'o'j kaj entrepren'ist'o'j, kiu'j vol'as konserv'i si'a'j'n privilegi'o'j'n », tiu jun'a vic'direktor'o de la departement'o pri ekonomi'a politik'o sen'per'e klar'ig'as : « La ekster'land'a'j entrepren'o'j hav'as kapital'o'j'n kaj ni ne. Prefer'e ekster'land'an'o'j invest'ant'a'j en la produkt'ad'o'n ol vjetnam'o'j vet'ant'a'j pri la ne'mov'ebl'aĵ'o'j. Krom'e, tio kre'as konkurenc'o'n por la lok'a'j entrepren'o'j, kio instig'as ili'n pli'bon'ig'i si'a'n mastr'um'ad'o'n. » Kaj li resum'as la domin'ant'a'n pens'manier'o'n : « Tiu'j ekster'land'a'j rekt'a'j invest'o'j (Er'i) efektiv'e est'as vet'o pri est'ont'ec'o. Kun ili, est'as ŝanc'o por ke tio funkci'os, sed sen ili, oni est'as cert'a ne dis'volv'iĝ'i. »

Jes ja, kiel el'ir'i el la sub'evolu'ad'o kiam oni posed'as nek kapital'o'n nek teknik'ar'o'n, sed kiam oni dispon'as loĝ'ant'ar'o'n jun'a'n (la du'on'o est'as mal'pli ol tri'dek-jar'a'j, mult'nombr'a'n (53,8 milion'o'j da labor'aĝ'a'j hom'o'j), instru'it'a'n (93,5 % sci'pov'as leg'i kaj skrib'i) ? La vjetnam'a'j aŭtoritat'ul'o'j kalkul'as pri la dogm'o, danĝer'a, kiu ig'is potenc'a'j Singapur'o'n, Tajvanon kaj Ĉin'uj'o'n : la mal'alt'a kost'o de la labor'fort'o. Sed kun diferenc'o, not'as s - ro Erwin Schweisshelm, direktor'o de la Fond'aĵ'o Friedrich Ebert en Vjetnam'uj'o : « Tiu'j land'o'j tamen protekt'is si'a'j'n merkat'o'j'n kaj trud'is regul'ad'o'j'n. Ankoraŭ hodiaŭ, ne ebl'as posed'i 100 % ĉin'a'n kompani'o'n, kaj kelk'a'j invest'ad'o'j dev'as nepr'e en'hav'i teknik'ologi'a'n trans'don'o'n. Vjetnam'uj'o, si'a'flank'e, est'as plen'e mal'ferm'it'a. Ĝi hav'as neniu'n postul'o'n pri instal'ad'o aŭ pri uz'o de la naci'a'j riĉ'aĵ'o'j, neniu'n pri'a'n rekomend'o'n. » Kaj vid'ebl'e ĝi mal'mult'e kontrol'as la romp'o'j'n al la labor'jur'o, kiu'j est'ig'is mult'a'j'n konflikt'o'j'n en grand'a'j entrepren'o'j ( vd ĉi-sub'a'n artikol'o'n).

La zorg'ad'o ne est'as pli grand'a pri la medi'a'j norm'o'j. Tio'n atest'as la afer'o Formosa, el la nom'o de la tajvana entrepren'o establ'it'a en la Ha Tinh -provinc'o, en la centr'o de la land'o. Tiu ĉi el'verŝ'is toks'a'j'n produkt'o'j'n el si'a ŝtal'fabrik'o en la mar'o'n : du'cent kilo'metr'o'j da polu'it'a'j mar'bord'o'j, tun'o'j da mort'int'a'j fiŝ'o'j, pli ol kvar'dek mil fiŝ'ist'o'j sen labor'o, la turism'o minac'at'a. En unu'a period'o, la reprezent'ant'o de Formosa en Hanojo, s - ro Chou Chun Fa'n, sent'is si'n sufiĉ'e protekt'at'a por deklar'i : « Vi ne pov'as ĉio'n hav'i. Vi dev'as elekt'i inter la fiŝ'o'j, la salikok'et'o'j kaj ŝtal'fabrik'o [6]. Sed ili ne kalkul'is kun la fiŝ'ist'o'j, kiu'j lud'is si'a'n preter'viv'o'n, kaj plend'is ĉe tribunal'o. Nek kun la urb'a'j mez'klas'o'j, kiu'j, mal'trankvil'a'j pri la kvalit'o de la manĝ'aĵ'o, mult'nombr'e manifestaci'is en Ho Ĉi Min-urb'o. La reg'ist'ar'o arest'is unu aŭ du supoz'at'a'j'n gvid'ant'o'j'n de la mov'ad'o, kaj gard'is dum kelk'a'j hor'o'j plur'a'j'n dek'o'j'n da manifestaci'ant'o'j ; sed ĝi mal'ferm'is enket'o'n, trud'is pag'o'n de mon'kompens'o al la fiŝ'ist'o'j, kaj s - ro Chou Chun Fa'n est'is dev'ig'it'a demisi'i.

„La sol'e antaŭ'vid'ebl'a afer'o ĉe [Donald] Trump est'as, ke li est'os ne antaŭ'vid'ebl'a.” [1] Tiu ide'o de Noam Chomsky , ĝeneral'e traf'a, mal'pli traf'as pri la Proksim'orient'o. Tri pozici'iĝ'o'j de la respublik'an'a kandidat'o montr'as la kontur'o'j'n de li'a est'ont'a prezid'ant'a politik'o pri la israela-palestina konflikt'o : la promes'o trans'ig'i la uson'a'n ambasad'ej'o'n de Tel- Avivo al Jerusalemo ; la rifuz'o konsider'i la koloni'ad'o'n de la teritori'o'j okup'at'a'j ek'de 1967 kiel obstakl'o'n al la pac'procez'o ; la decid'o ne plu prem'i sur la israel'an reg'ist'ar'o'n por ke ĝi inter'trakt'u. Du nom'um'o'j ŝajn'as est'i almenaŭ sam'e signif'a'j : tiu de la bo'fil'o de la prezid'ant'o, s - ro Jared Kushner, kiu financ'e sub'ten'as la koloni'ant'o'j'n, al la funkci'o de „alt'a konsil'ist'o de la Blank'a Dom'o” ; kaj tiu, al la posten'o de ambasador'o en Israelo, de s - ro David Friedman, kiu prezid'as la Amik'o'j'n de Bet El, mal'nov'a'n jud'a'n komun'um'o'n en Cis'jordani'o. La improviz'it'a diplomat'o tuj esprim'is si'a'n „urĝ'o'n” labor'i „en la uson'a ambasad'ej'o en la etern'a ĉef'urb'o de Israelo”.

Ĉu hazard'o ? La al'ven'o de tiu nov'a reg'ist'ar'o okaz'as dum la israela ekstrem'dekstr'o batal'as por histori'a ŝanĝ'o de la palestina politik'o de Tel- Avivo  : la aneks'ad'o de Cis'jordani'o. S - ro Naftali Bennett, gvid'ant'o de la ekstrem'naci'ist'a religi'a parti'o Jud'a Hejm'o, ministr'o pri eduk'ad'o kaj pri la diaspor'o, jam de'long'e propagand'as la aneks'ad'o'n de la zon'o C. Tiu ĉi, kiu'n la Oslaj Inter'konsent'o'j met'is sub la ekskluziv'a'n reg'ad'o'n de Israelo, est'as pli ol 60 el'cent'o'j de Cis'jordani'o, nom'e la Jordan-val'o, sed ankaŭ ĉiu'j koloni'o'j kaj ili'a'j ĉirkaŭ'ant'a'j voj'o'j. La 5-an de decembr'o 2016, s - ro Bennett ek'ag'is : li en unu'a leg'ad'o ig'is la parlament'o'n ( Knesset) adopt'i tekst'o'n, kiu laŭ'leĝ'ig'as 4.000 loĝ'dom'o'j'n en „antaŭ'posten'o'j”, tiu'j koloni'o'j, kiu'j'n eĉ la israela jur'o ĝis nun konsider'is kontraŭ'leĝ'a'j, ĉar konstru'it'a'j sur privat'a'j sen'propriet'ig'it'a'j palestinaj teren'o'j. [2] Tio est'as klar'a romp'o de la 4- a Konvenci'o de Ĝenevo kaj de la rezoluci'o'j de la Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j. Por ke tiu tekst'o ek'valid'u, ĝi tamen bezon'as ankoraŭ tri krom'a'j'n balot'o'j'n, kaj krom'e la valid'ig'o'n de la Super'a Kort'um'o.

„Tio est'as la plej danĝer'a leĝ'o, kiu'n Israelo edikt'is ek'de 1967”, mal'long'e post la voĉ'don'o asert'is s - ro Valid Assaf, la palestina ministr'o task'it'a pri koloni'o'j. [3] La ĝeneral'a akuz'ist'o de Israelo, s - ro Aviĥaj Mandelblit, kontraŭ'star'is tiu'n tekst'o'n kontraŭ'a'n al la jurisprudenc'o de la Super'a Kort'um'o, kiu'n la ĉef'o de la labor'parti'a opozici'o Isaak Hercog prezent'is kiel „naci'a'n mem'mort'ig'o'n”. [4] Sam'e, du'cent eks'a'j respond'ec'ul'o'j pri sekur'ec'o, kiu'j prezent'is si'n kiel la „komand'ant'o'j por la sekur'ec'o de Israelo”, denunc'is en la projekt'o de aneks'ad'o la fin'o'n de la „jud'a kaj demokrati'a” karakter'o de la ŝtat'o. Tiu'j re'ag'o'j ne mal'help'is s - ron Bennett promes'i por la fin'o de januar'o nov'a'n leĝ'o'n, kiu oficial'ig'os la aneks'o'n de Maale Adumim , unu el la tri precip'a'j blok'o'j de israelaj koloni'o'j, orient'e de Jerusalemo. Por la Palestina Instanc'o, tiu ŝanĝ'o signif'as mort'kondamn'o'n : la aneks'ad'o de Cis'jordani'o las'os al ĝi mal'mult'o'n por mastr'um'i, kaj eĉ mal'pli por inter'trakt'i. Ĉu escept'e de ĝi'a mem'mal'fond'iĝ'o ?

Antaŭ kvin'dek jar'o'j, post la ses'tag'a milit'o, la reg'ist'ar'o de Lev'i Eŝkol ŝajn'ig'is ne vol'i modif'i la status'o'n de la okup'at'a'j teritori'o'j, kun la escept'o de Orient-Jerusalemo, aneks'it'a ek'de 1967 kaj, kun'e kun Okcident-Jerusalemo, en 1980 far'iĝ'int'a la „komplet'a kaj unu'iĝ'int'a” ĉef'urb'o de la land'o. [5] Kiel tiam ĝi'a ministr'o pri ekster'land'a'j afer'o'j, Abba Eban, asert'is, tio est'is kart'o lud'ebl'a en la est'ont'a'j pac-inter'trakt'ad'o'j. Ĉiu'j si'n'sekv'a'j reg'ist'ar'o'j, inkluziv'e de la plej dekstr'a'j, kiel tiu de Ariel Ŝaron kaj de s - ro Benjamin Netanjahu, oficial'e sekv'is tiu'n versi'o'n. Tamen tio ne mal'help'is ili'n pli kaj pli amas'e koloni'i Cis'jordani'o'n : de 5.000 koloni'ant'o'j en 1977, kiam la unu'a dekstr'ul'ar'o en'potenc'iĝ'is, oni ven'is en 2017 al pli ol 400.000, sen kalkul'i la 200.000 israel'an'o'j'n loĝ'ant'a'j'n en Orient-Jerusalemo.

Tiu mal'klar'ec'o est'as grand'a politik'a kaj diplomati'a avantaĝ'o : ĝi ebl'ig'as al Tel- Avivo ne plu esprim'i si'n pri la sort'o de la palestin'an'o'j. Invers'e, aneks'i Cis'jordani'o'n implic'us atribu'i al tiu'j la sam'a'j'n rajt'o'j'n kiel al la israel'an'o'j, inkluziv'e de la voĉ'don'rajt'o, kio komenc'us long'a'n batal'o'n por real'a egal'ec'o en la est'ont'a komun'a ŝtat'o. Se ĝi rifuz'us tio'n, la unu'ec'a ŝtat'o klar'e difin'us si'n kiel vari'aĵ'o'n de la sud-afrik'a ras'dis'ig'o ( apartheid ), laŭ kiu unu sol'a popol'o arog'as al si ĉiu'j'n rajt'o'j'n.

Por eskap'i el tiu dilem'o, ĉe'est'as scen'ar'o eĉ pli nigr'a : nov'a ond'o da el'pel'ad'o'j de palestin'an'o'j el Cis'jordani'o, eĉ el la ŝtat'o Israelo. Tiu ĉi ne far'iĝ'int'us pli'mult'e jud'a sen la Nakba („katastrof'o” en la arab'a) de 1947-1949), kiu el'pel'is 850.000 palestin'an'o'j'n, do kvar kvin'on'o'j'n el tiu'j, kiu'j tiam viv'is en si'a teritori'o. Ĝi daŭr'ig'is tiu'n etn'a'n pur'ig'ad'o'n help'e de la milit'o de 1967, kun la Naks'a („mal'venk'o”) : 300.000 nov'a'j rifuĝ'int'o'j fuĝ'is el la teritori'o'j okup'at'a'j de la israela arme'o. Kaj Ariel Ŝaron oft'e ripet'is, ke „la sen'de'pend'ig'a milit'o de Israelo ne fin'iĝ'is”. [6] De tiam la kun'tekst'o kompren'ebl'e ŝanĝ'iĝ'is. Mal'facil'as organiz'i amas'a'n deport'ad'o'n antaŭ la film'il'o'j de la tut'a mond'o – almenaŭ en mal'varm'a milit'o. Sed en varm'a ? La milit'o okaz'ant'a en Sirio kre'is tim'ind'a'n precedenc'o'n : en reciprok'a akr'iĝ'o de la batal'o'j, en kvin jar'o'j, pli ol unu loĝ'ant'o el du dev'is for'las'i si'a'n hejm'o'n, el kiu'j preskaŭ la du'on'o ekzil'iĝ'is.

La ekstrem'dekstr'o ne plu hezit'as mal'kaŝ'e en'ir'i en la perspektiv'o'n de aneks'ad'o. „La voj'o de konced'o'j, la voj'o al divid'o fiask'is. Ni dev'as don'i ni'a'j'n viv'o'j'n por etend'i la suveren'ec'o'n de Israelo en Cis'jordani'o'n”, sen'ornam'e asert'as la gvid'ant'o de la Jud'a Hejm'o. [7] Kvankam la ĉef'o de la Likud trov'iĝ'as sur tiu lini'o, li ne em'as afiŝ'i ĝi'n. Li'a last'a turn'iĝ'o atest'as tio'n : la 5-an de decembr'o 2016 li ig'is en unu'a balot'o voĉ'don'i la leĝ'o'n de aneks'ad'o, kiu'n li vol'as nun en'ter'ig'i !

Mal'trankvil'o por la bild'o de la land'o

Li'a'j zigzag'o'j ne est'as de hodiaŭ. En 2009, en si'a parol'ad'o en la universitat'o Bar-Il'a'n, s - ro Netanjahu konced'is, mal'em'e, la ebl'a'n star'ig'o'n de „sen'arme'a palestina ŝtat'o”. Ses jar'o'j'n post'e, antaŭ la parlament-elekt'o'j, li ĵur'is ke ne ekzist'os palestina ŝtat'o tiom long'e, kiom li reg'os. Apenaŭ re'far'iĝ'int'a ĉef'ministr'o, li for'ne'is tio'n … kaj ne'is ĝi'n : „Mi ŝanĝ'is neniom el tio, kio'n mi dir'is antaŭ ses jar'o'j, kiam mi al'vok'is al solv'o kun sen'arme'a palestina ŝtat'o, kiu agnosk'as la hebre'a'n ŝtat'o'n. Mi simpl'e dir'is, ke hodiaŭ la kondiĉ'o'j por tio ne ekzist'as.” [8]

La kial'o de tiu'j akrobat'aĵ'o'j est'as, ke la kresk'ant'a izol'iĝ'o de Israelo mal'trankvil'ig'as la Institut'o'n de Stud'o'j de la Naci'a Sekur'ec'o ( ISNS). Ĝi skrib'as en si'a jar'raport'o, kiu est'as aŭtoritat'a : „La bild'o de Israelo en la okcident'a'j land'o'j daŭr'e mal'bon'iĝ'as ; tendenc'o kiu kresk'ig'as la kapabl'o'j'n de mal'amik'a'j grup'o'j far'i ag'ad'o'j'n por sen'ig'i ĝi'n je moral'a kaj politik'a legitim'ec'o kaj lanĉ'i operaci'o'j'n de bojkot'o.” [9] La ekstrem'dekstr'o fajf'as pri tio, ĉar ĝi apog'as si'n, krom sur la nov'a uson'a reg'ist'ar'o, sur radikal'iĝ'int'a israela opini'o. La konstant'a milit'stat'o – en la last'a'j monat'o'j fort'ig'it'a de la „tranĉ'il'a intifado ” –, la intens'o de la komunik'il'a manipul'ad'o, sed ankaŭ, kaj sen'dub'e ĉef'e, la for'est'o de ĉia politik'a alternativ'o : tiom da faktor'o'j klar'ig'as la al'iĝ'o'n de la plej mult'a'j israelaj jud'o'j al la ekstrem'ist'a'j tez'o'j.

Ĉiu'j enket'o'j efektiv'e konfirm'as la rezult'o'j'n de la voĉ'don'ad'o de la 17- a de mart'o 2015, kiu konduk'is al la plej dekstr'a reg'ist'ar'o de la israela histori'o. En ĉiu'j enket'o'j pli'mult'o rifuz'as la star'ig'o'n de palestina ŝtat'o, sub'ten'as la aneks'ad'o'n de Cis'jordani'o kaj dezir'as la „trans'lok'ad'o'n” de la palestin'an'o'j, inkluziv'e – io neniam vid'it'a – de tiu'j de Israelo. [10] Krom'e, laŭ la sam'a enket'o, ses israelaj jud'o'j el dek pens'as, ke Di'o don'is la ter'o'n de Israelo al la jud'o'j. Al tiu inter'konsent'o de antaŭ ne'long'e kontribu'as ankaŭ potenc'a sub'prem'a arsenal'o kontraŭ la ali'pens'ant'o'j ( vd la artikol'o'n->art].

La jen'a event'o simbol'as tiu'n dekstr'a'n radikal'iĝ'o'n : la re'ag'o'j al la verdikt'o de la franc'a-israela soldat'o Elor Azaria, akuz'it'a est'i, la 24-an de mart'o 2016, murd'int'a per kugl'o en la kap'o'n jam vund'it'a'n palestin'an atak'int'o'n, kiu kuŝ'is sur la ter'o, sen'konsci'a, en la centr'o de Hebrono. Zorg'ant'e pri la bild'o de la arme'o post la dis'vast'iĝ'o de la fot'o'j de la murd'o en la tut'a mond'o, la ĉef'stab'o vol'is star'ig'i ekzempl'o'n. Kaj la arme'a tribunal'o, la 4-an de januar'o, juĝ'is la akuz'at'o'n kulp'a pri „hom'mort'ig'o” – la verdikt'o, ankoraŭ atend'at'a, pov'us est'i ĝis du'dek jar'o'j'n en mal'liber'ej'o. Kondiĉ'e ke la tri juĝ'ist'o'j ne retro'paŝ'os antaŭ la fort'a protest'o, kiu'n ili'a verdikt'o lev'is. La ĉef'ministr'o kaj preskaŭ la tut'a reg'ist'ar'o, preskaŭ la tut'a politik'a klas'o kaj la plej grand'a part'o de la komunik'il'o'j postul'as absolv'i la murd'int'o'n, sam'e kiel 67 el'cent'o'j de la enket'it'a'j israel'an'o'j. Pro la mult'iĝ'o de mort'minac'o'j oni dev'is eĉ don'i al la juĝ'ist'o'j proksim'a'n protekt'o'n, dum la ĉef'stab'o de la arme'o si'a'vic'e ankaŭ mal'trankvil'as pro la ekstrem'ist'o'j.

La ŝanĝ'o, kiu montr'iĝ'as, kompren'ebl'e klar'ig'as la senc'o'n de la rezoluci'o 2334 kontraŭ la koloni'ad'o, adopt'it'a la 23-an de decembr'o 2016 de la Konsil'ant'ar'o pri sekur'ec'o de la Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j dank'e al la uson'a si'n'de'ten'o – por la unu'a foj'o ek'de 1980 –, kaj de la konferenc'o en Parizo, la 15-an de januar'o, kun ĉe'est'o de la uson'a ŝtat'sekretari'o John Kerry. Neces'as la tut'a aplomb'o de la israela defend'ministr'o Avigdor Lieberman por vid'i en ĝi „modern'a'n Dreyfus -afer'o'n” [11] : la „inter'naci'a komun'um'o”, inkluziv'e de Uson'o, kontent'iĝ'is per re'asert'o de la cel'o de du ŝtat'o'j kaj per kondamn'o de ĉio, kio mal'help'as ĝi'n, unu'a'vic'e la koloni'ad'o ( vd „« Danĝer'o por la du'ŝtat'a solv'o »”).

La uson'a demarŝ'o est'us laŭd'ind'a, se ĝi ne inter'ven'us tiom mal'fru'e kaj post kiam la reg'ist'ar'o Obama far'is histori'a'n inter'konsent'o'n kun Tel- Avivo pri arme'a help'o de 38 miliard'o'j da dolar'o'j en dek jar'o'j. Sed la elekt'it'a moment'o ne est'as la sol'a punkt'o riproĉ'at'a. Eĉ pli grav'as la for'est'o de menci'o de ebl'a sankci'o en tiu'j tekst'o'j far'it'a'j last'minut'e antaŭ la al'ven'o de s - ro Trump en la Blank'a Dom'o. Kvankam la centr'ist'a gvid'ant'o Jair Lapid nuanc'ig'as : „Tiu ĉi rezoluci'o ne parol'as pri sankci'o'j, sed ĝi liver'as la infra'struktur'o'n por est'ont'a'j sankci'o'j ; ĝust'e tio alarm'as. Tio pov'as don'i en'hav'o'n al plend'o'j antaŭ inter'naci'a'j jurisdikci'o'j kontraŭ Israelo kaj ĝi'a'j respond'ec'ul'o'j.” [12]

La intern'a evolu'o de Israelo efektiv'e montr'as, se tio ankoraŭ neces'us, ke nur fort'a inter'naci'a prem'o, kun'e kun pun'a'j dispon'o'j, ekonomi'a'j kaj jur'a'j, pov'us re'saĝ'ig'i ĝi'a'j'n gvid'ant'o'j'n. La israela ĉef'ministr'o, konsci'a pri la grav'ec'o, ceter'e en 2015 kvalifik'is la kampanj'o'n de bojkot'o-mal'invest'o-sankci'o'j ( BMS) „strategi'a minac'o”. Laŭ la Rand Corporation , uson'a pens'fabrik'o, ĝi pov'us kost'i al la israela ekonomi'o ĝis 47 miliard'o'j'n da dolar'o'j en dek jar'o'j. [13] Ĉar ĝi etend'iĝ'as ĝis sur instituci'a nivel'o : en mult'a'j land'o'j pensi'fondus'o'j, grand'a'j entrepren'o'j – en Franc'uj'o, Orange kaj Veolia – bank'o'j, el'pren'as si'a'j'n invest'o'j'n de la koloni'o'j, eĉ de Israelo. La Eŭrop'a Uni'o si'a'vic'e postul'as, ke la produkt'o'j el la koloni'o'j est'u etiked'it'a'j kiel tia'j, por ke ili ne ĝu'u la avantaĝ'o'j'n, kiu'j'n la asoci'ig'a inter'konsent'o atribu'as al tiu'j de Israelo ; sed tiu postul'o hav'as lim'ig'it'a'n ating'o'pov'o'n …

Ali'a signal'o, ĉi-foj'e politik'a, ven'is de la Eŭrop'a Komision'o, normal'e tre komplez'a al Tel- Avivo. Kvankam ĝi deklar'as est'i kontraŭ la bojkot'o de Israelo, la alt'a reprezent'ant'in'o de la Uni'o pri ekster'land'a'j afer'o'j kaj pri sekur'ec'politik'o, s -in'o Feder'ic'a Mogherini, asert'as : „La Uni'o defend'as la liber'ec'o'n de esprim'o kaj de asoci'iĝ'o, konform'e al la ĉart'o de la fundament'a'j rajt'o'j, kiu'j aplik'iĝ'as al la membr'o'ŝtat'o'j, kaj ankaŭ koncern'e la ag'ad'o'j'n de BMS.” Kaj ŝi koment'as : „La esprim'liber'ec'o, kiel emfaz'is la jurisprudenc'o de la Eŭrop'a Kort'um'o pri Hom'rajt'o'j, ankaŭ aplik'end'as al la inform'o'j kaj ide'o'j kiu'j ofend'as, ŝok'as aŭ perturb'as ŝtat'o'n aŭ part'o'n de la loĝ'ant'ar'o.” [14]

La franc'a'j instanc'o'j, gvid'at'a'j de s -ro'j François Hollande kaj Manuel Valls , mal'e, ating'is jur'a'j'n persekut'o'j'n kaj pez'a'j'n mon'pun'o'j'n kontraŭ la aktiv'ul'o'j de BMS. Ties ag'ad'o'j est'is absurd'e prezent'it'a'j kiel „incit'ad'o al ras-mal'am'o”, dum ili ag'as por la fin'o de la koloni'ad'o kaj por la egal'ec'o de la rajt'o'j. Tiu'n cel'o'n ili hav'as komun'e kun … la Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j.

Dominique VIDAL.

La 11-an de januar'o 2017

Kelk'a'j'n tag'o'j'n post la inter'konsent'o inter Rus'uj'o kaj Turk'uj'o, kiu ebl'ig'is ĉes'ig'i la long'daŭr'a'n batal'o'n de Alepo, mi leg'is en fam'a franc'a semajn'gazet'o la jen'a'n koment'o'n : „La daŭr'a kriz'o de la Mez'a Orient'o est'as mal'proksim'a de la solv'o. Iu'j pens'as, ke la solv'o ven'os nepr'e de Rus'uj'o, dum ali'a'j kred'as, ke ĉio de'pend'as de Turk'uj'o. Kvankam rest'as klar'e, ke de'nov'e kaj definitiv'e – almenaŭ tio'n ebl'as esper'i – Rus'uj'o hav'as la grav'a'j'n argument'o'j'n por ĉes'ig'i tiu'n kriz'o'n”. Kio'n hav'as interes'a ĉi tiu koment'o ? Ke ĝi publik'iĝ'is en la pariza gazet'o l’Illustration … la 10-an de septembr'o 1853.

Nom'e, antaŭ 163 jar'o'j la kriz'o de la Mez'a Orient'o est'is jam taks'it'a „daŭr'a”. Ĝi probabl'e plu est'os tia … Kvankam grav'a element'o ŝanĝ'iĝ'as ek'de ĉi tiu 20- a de januar'o : al'ven'as nov'a prezid'ant'o de Uson'o al la Blank'a Dom'o : Donald Trump. Ĉu tio pov'os modif'i la afer'o'j'n en ĉi tiu konvulsi'a region'o ? Sen'dub'e, ĉar de la fin'o de la 50- aj jar'o'j Uson'o est'as la ekster'potenc'o, kiu pli da influ'o hav'as en ĉi tiu are'o kaj de tiam, ĉiu'j uson'a'j prezid'ant'o'j sen'escept'e inter'ven'is en ĝi. Ni memor'u, ke la nun'temp'a ĥaos'o en ĉi tiu spac'o est'as grand'part'e sekv'o de la uson'a'j milit'ec'a'j inter'ven'o'j pri'decid'it'a'j ek'de 1990 de la prezid'ant'o'j Georg'e H. Bush, Bill Clinton kaj Georg'e W. Bush kaj de la (pli last'e) surpriz'a apog'o al la „arab'a'j printemp'o'j” instig'at'a'j de Barack Obama (kaj li'a ŝtat'sekretari'o Hillary Clinton).

Kvankam tut'mond'e la lini'o defend'at'a de la respublik'a kandidat'o dum li'a elekt'o'kampanj'o est'is taks'it'a „izol'iĝ'ism'a”, Donald Trump plur'foj'e deklar'is, ke la Organiz'aĵ'o de la Islam'a Ŝtat'o ( IŜ aŭ ISIS laŭ la angl'a'j komenc'liter'o'j) est'as la „ĉef'a mal'amik'o” de li'a land'o kaj ke, do, li'a unu'a zorg'o est'as per'milit'e detru'i ĝi'n. Por ating'i tiu'n cel'o'n Trump pret'as establ'i taktik'a'n alianc'o'n kun Rus'uj'o, kiu est'as potenc'o milit'e ĉe'est'ant'a en la region'o ek'de 2015 kiel ĉef'a alianc'it'o de la reg'ist'ar'o de Bachar el Asad. Ĉi tiu decid'o de Donald Trump, se konfirm'it'a reprezent'os ekster'ordinar'a'n ŝanĝ'iĝ'o'n de alianc'o'j, kiu konfuz'as la propr'a'j'n tradici'a'j'n alianc'it'o'j'n de Vaŝington'o. Specif'e Franc'uj'o, ekzempl'e, kies social'ism'a reg'ist'ar'o — pro strang'a'j amik'ec'a'j kaj negoc'a'j kial'o'j kun ultra'reakci'a'j teokrat'a'j ŝtat'o'j kiel Saŭd -Arab'uj'o kaj Kataro — fal'ig'is Bachar el Asad kaj sekv'e la mal'amik'ec'o'n al la rus'a prezid'ant'o Vladímir Putin, la komenc'a'n kaj la fin'a'n punkt'o'n de si'a ekster'a politik'o [1].

Donald Trump prav'as : la du grand'a'j batal'o'j por definitiv'e venk'i la ĝihad'ist'o'j'n de la IŜ — tiu de Mosul en Irako kaj tiu de Raqqa en Sirio — est'as ankoraŭ gajn'ont'a'j. Ili est'os feroc'a'j. Milit'alianc'o kun Rus'uj'o est'as, sen'dub'e, bon'a ebl'o. Sed Moskvo hav'as grav'a'j'n alianc'it'o'j'n en tiu milit'o. La ĉef'a est'as Irano, kiu rekt'e part'o'pren'as en la konflikt'o kun soldat'o'j kaj arm'il'o'j kaj ne'rekt'e dispon'ig'as rimed'o'j'n al la volont'milic'o'j de libanaj ŝijaistojde Hezbolá.

Por Trump la problem'o est'as, ke dum si'a elekt'o'kampanj'o li ankaŭ ripet'is, ke la pakt'o kun Irano kaj ses mond'a'j potenc'o'j pri la irana atom'program'o ek'ant'a la 15-an de juli'o 2015 – kiu'n fort'e opozici'is la respublik'an'o'j en la Kongres'o – est'is „katastrof'o”, „la plej mal'bon'a pri'negoc'it'a inter'konsent'o”. Li anonc'is, ke ali'a prioritat'o li'a al'ven'int'e al la Blank'a Dom'o est'os nul'ig'i tiu'n pakt'o'n, kiu garanti'as la kontrol'ad'o'n de la irana atom'program'o dum pli ol dek jar'o'j kaj sam'temp'e nul'ig'as la pli'mult'o'n el la ekonomi'a'j pun'o'j trud'at'a'j de la Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j (UN) al Teherano.

Romp'i tiu'n pakt'o'n kun Irano ne est'os facil'e, ĉar ĝi est'is sub'skrib'it'a kun'e kun la daŭr'a'j membr'o'j de la Sekur'ec-Konsil'ant'ar'o de la UN (Ĉin'uj'o, Franc'uj'o, Brit'uj'o, Rus'uj'o) kaj German'uj'o, kiu'j'n Vaŝington'o dev'os al'front'i. Sed krom'e, kiel dir'it'e, la kontribu'o de Irano en la batal'o kontraŭ la IŜ kaj en Irako kaj en Sirio est'as grav'a. Ne est'as la moment'o de'nov'e mal'amik'iĝ'i kun Teherano. Moskvo, kiu favor'e rigard'as la al'proksim'iĝ'o'n de Vaŝington'o ne akcept'os, ke ĉi tio far'iĝ'os je la kost'o de ĝi'a strategi'a alianc'o kun Teherano.

Unu el la unu'a'j problem'o'j de la prezid'ant'o Donald Trump est'os, do, solv'i tiu'n kontraŭ'dir'o'n. Tio ne est'os facil'a. Inter'ali'e, ĉar li'a propr'a team'o de falk'o'j ĵus nom'um'it'a'j de li, ŝajn'as ne toler'em'a koncern'e la rilat'o'j'n kun Irano [2].

Ekzempl'e, la general'o Michael Flynn, li'a help'ant'o pri Naci'a Sekur'ec'o (kiel Henry Kissinger por Ronald Re'ag'a'n) est'as obsed'it'a de Irano. Li'a'j opozici'ant'o'j difin'as li'n kiel „islam'o'fobi'a”, ĉar li publik'ig'is opini'o'j'n de mult'a'j hom'o'j konsider'at'a'j'n ras'ism'a'j. Kiam li skrib'is en si'a tŭitblogo  : „La tim'o al la islam'an'o'j est'as ja raci'a”. Flynn part'o'pren'is en la kampanj'o'j por romp'i la ribel'a'j'n ret'o'j'n en Afgan'uj'o kaj Irako. Li asert'as, ke la islam'a milit'ad'o est'as „tut'mond'a minac'o al la ekzist'ad'o”. Sam'kiel Trump li opini'as, ke la IŜ est'as la „plej grand'a minac'o” al'front'at'a de Uson'o. Kiam li est'is direktor'o de la Sekret'ec'a Agent'ej'o pri Defend'o (Sad), de 2012 ĝis 2014, li gvid'is la esplor'ad'o'n pri la atak'o al la uson'a konsul'ej'o en Bengasi, en Libio, la 11-an de septembr'o 2012, kiam mort'is plur'a'j „mar'soldat'o'j” kaj la uson'a ambasador'o Christopher Stevens. Tiam, Michael Flynn insist'is, ke la cel'o de li'a agent'ej'o, kiel tiu de la Centr'a Esplor-Ofic'ej'o ( CEO) est'is „pruv'i la rol'o'n de Irano en tiu atak'o” [3]. Kvankam neniam est'is pruv'o'j, ke Teherano iel ajn part'o'pren'is en tiu atak'o. Kurioz'e, malgraŭ si'a mal'amik'ec'o al Irano, Michael Flynn em'as pli rekt'e labor'i kun Rus'uj'o. Ceter'e, en 2015 la general'o vojaĝ'is al Moskvo, kie li est'is fot'it'a sid'ant'a apud Vladímir Putin en banked'o por la ŝtat'a te

Sur La Soci'a'j Ret'o'j, fin'e de januar'o, ŝerc'a bild'o en'scen'ig'is Dory, heroin'o'n de la « Mond'o de Dory  », la desegn'o'film'o de la studi'o'j Pixar (2016). La « fiŝ'in'o », kiu sufer'as pri mal'san'o de la tuj'a memor'o, naĝ'et'is promes'ant'e : « Neniam plu mi las'os mi'n tromp'it'a de la SP [Social'ist'a Parti'o]. » Antaŭ ol est'i subit'e mir'ig'it'a : « Ho ! Baz'a en'spez'o ! »

La kre'ad'o de universal'a en'spez'o ja aper'as kiel la ĉef'a rimed'o propon'at'a de la social'ist'a deput'it'o Benoît Hamon, venk'int'o, la 29-an de januar'o, de la « civit'an'a antaŭ'elekt'o » por la prezid'ant'a elekt'o. Sving'i tiu'n utopi'o'n ebl'ig'is al li disting'iĝ'i de si'a rival'o, la eks'a ĉef'ministr'o Manuel Valls, kaj de li'a sever'a diskurs'o. La kandidat'o de Eŭrop'o-Ekologi'o-la Verd'ul'o'j, s - ro Yannick Jadot, ankaŭ port'as ĉi tiu'n projekt'o'n, kiu est'as de 2013 en la program'o de li'a parti'o ; sed, far'ant'e si'a ide'o'n, kiu long'temp'e rest'is konfidenc'a sin'e de la mal'dekstr'o, s - ro Hamon don'is al ĝi ne'kon'at'a'n eĥ'o'n. Kaj li est'ig'is rivel'a'j'n re'ag'o'j'n.

S - ro Valls mal'laŭd'is la projekt'o'n de « soci'o de asist'ad'o kaj pigr'o », si'n deklar'ant'e, mal'e, « favor'a al labor-soci'o, kaj la dign'o kiu'n don'as labor'o » (Franc'e- Info, 10- a de januar'o). La eks'ministr'o pri ekonomi'o, Emmanuel Macron, kies mov'ad'o « En marche  ! » (Ni ek'ir'u !), nutr'it'a el entrepren'o-kultur'o kaj administr'ad'o'scienc'a ideologi'o, est'as pri'skrib'it'a de si'a ĉirkaŭ'aĵ'o kiel « hiper'kresk'ant'a ek'firma'o » [1], ek'kri'is okaz'e de miting'o en Lion'o, la 4-an de februar'o : « Mi ne plu vol'as aŭd'i, ke est'as interes'e far'i i'o'n ali'a'n ol labor'i ! » Kaj la ĵurnal'o Libération publik'ig'is sur si'a'n ĉef'paĝ'o'n, la 13-an de januar'o, fot'o'n de vir'in'o leg'ant'a en hamak'o, apud la titol'o : « Universal'a En'spez'o : ĉu mal'labor'em'o por ĉiu'j ? » Jen ilustr'aĵ'o'j de la « histori'a tro'a ident'ig'o, kiu'n kapital'ism'o establ'is inter labor'o kaj salajr'ul'a labor'o », por re'uz'i la vort'o'j'n de la ekonomik'ist'o Carlo Vercellone  [2]. Ilustr'o ankaŭ de la fakt'o, ke, en ni'a soci'o, « la temp'o hav'as nur du soci'a'j'n form'o'j'n : labor'o kaj distr'o », kiel observ'as Juli'e'n Dourgnon, konsil'ant'o de s - ro Hamon  [3]. La social'ist'a kandidat'o mal'streĉ'as tiu'n prem'il'o'n, asert'ant'e, sur si'a kampanj'o-ret'ej'o, ke li vol'as « don'i al ĉiu la ebl'ec'o'n emancip'iĝ'i kaj liber'e engaĝ'iĝ'i en la aktiv'aĵ'o, kiu respond'as al si'a'j aspir'o'j ».

Kial ja ĉirkaŭ'ferm'i la profit'ant'o'j'n de mon'help'o en si'a hejm'o, kiam la baz'a en'spez'o pov'us instig'i profesi'a'n re'lern'ad'o'n aŭ komenc'o'n de aktiv'aĵ'o soci'e pli util'a ? S - ro Maxime de Rostolan, iniciat'int'o de la mov'ad'o Fermes d ’ avenir (Farm'o'j de la est'ont'o), opini'as ekzempl'e, ke ĝi'a kre'ad'o rezult'ig'us « dek'obl'ig'i la instal'ad'o'j'n » en ekologi'a agr'o'kultur'o [4]. La aranĝ'o permes'us ankaŭ konsider'i la mult'eg'a'j'n ne'pag'it'a'j'n aktiv'aĵ'o'j'n, kiu'j « far'as soci'o'n » kaj kiu'j, akcesor'e, ig'as ebl'a la ver'a'n ekonomi'a'n aktiv'ad'o'n : stud'i, eduk'i infan'o'n, volont'ul'i en festival'o aŭ sport'a klub'o, dis'volv'ad'i liber'a'n program'o'n, pren'i temp'o'n invent'i, kre'i... Iu'j memor'ig'as, ke, en la temp'o, kiam ŝi verk'is la unu'a'n volum'o'n de Harry Potter (sam'temp'e rav'a literatur'a objekt'o kaj est'ont'a kok'in'o el'met'ant'a or'a'j'n ov'o'j'n), J. K. Rowling viv'is el la brit'a'j soci'a'j mon'help'o'j !

Poŝ'mon'a kapital'ism'o !

Laŭ Si'a'j Sub'ten'ant'o'j, la garanti'at'a en'spez'o est'us ja unu'a'rang'a en'spez'o, ven'ant'a el la produkt'ad'o, kaj ne du'a'rang'a, tio est'as ven'ant'a de la re'dis'don'ad'o ; Dourgnon taks'as nepr'a « antaŭ'e'n'ig'i nov'a'n rakont'o'n pri ekonomi'o », kiu anstataŭ'u tiu'n trud'it'a'n de la Mov'ad'o de la entrepren'o'j de Franc'uj'o ( Medef), « laŭ kiu la soci'o viv'as el la mon'o de entrepren'o'j, kvankam la mal'o ver'as ». Tio'n ja rimark'ig'as la grek'a eks'ministr'o pri financ'o'j Janis Varufakis  : « Est'as dis'vast'ig'it'a mit'o, dank'e al la apog'o de la riĉ'ul'o'j, ke riĉ'aĵ'o'n oni produkt'as individu'e. En la real'o, riĉ'aĵ'o est'is ĉiam kolektiv'e produkt'at'a, kaj privat'ig'it'a de tiu'j, kiu'j hav'is la neces'a'n potenc'o'n : la klas'o de posed'ant'o'j » ( World Economic Forum, 3- a de novembr'o 2016).

Tiu argument'o ankaŭ prav'ig'as, ke la universal'a en'spez'o, kiel si'a nom'o tio'n indik'as, est'u don'at'a al ĉiu'j ; princip'o kontraŭ'star'ig'it'a de mult'a'j koment'ist'o'j, kiu'j taks'as absurd'e ĝi'n don'i « sam'e al [la miliard'ul'in'o] Liliane Bettencourt kiel al kas'ist'in'o de Auchan  » ( Challenges , 13- a de januar'o 2017). Sed, kompren'ebl'e, la hered'ant'in'o de l’Oréal re'don'us si'a'n ’universal'a'n en'spez'o'n’ tra la impost'o, kaj eĉ financ'us tiu'n de mult'a'j el si'a'j kun'civit'an'o'j ; krom'e, ŝi jam rajt'as ĝu'i la Soci'a'n Asekur'o'n kaj neni'u kontraŭ'as tio'n.

Tiu ĉi kolektiv'a karakter'o de la riĉ'o'produkt'ad'o, la sub'ten'ant'o'j de la garanti'at'a en'spez'o ĝi'n sving'as ankaŭ front'e al tiu'j, kiu'j, inkluziv'e mal'dekstr'e, tim'as la kre'ad'o'n de « klas'o de sen'labor'a'j civit'an'o'j, nutr'at'a'j de si'a'j kun'civit'an'o'j [5] ». Ne nur ili taks'as tre mal'ver'ŝajn'e, ke iu ajn est'us ver'a parazit'o, sed, eĉ se tio okaz'us, la garanti'at'a en'spez'o est'us, prefer'e ol ekster'ordinar'a avantaĝ'o, la plej bon'a rimed'o por redukt'i ĝi'a'n soci'a'n kost'o'n por la soci'o. Proksim'a de s - ro Hamon, la PS -deput'it'o Michel Pouzol, kiu mem, antaŭ dek-kvin'o da jar'o'j, viv'is el la ’en'soci'ig'a minimum'a en'spez'o’, demand'is, okaz'e de debat'o en la Senat'o la 8-an de februar'o : « En Franc'uj'o, ok milion'o'j da hom'o'j viv'as sub la mal'riĉ'o-sojl'o ; ĉu ni mezur'as la rekt'a'n kaj ne'rekt'a'n kost'o'n de tiu mal'riĉ'o ? » Tem'as, kiel skrib'as Dourgnon en si'a libr'o, pri konduk'i « sen'kondiĉ'a'n inkluziv'a'n politik'o'n », anstataŭ rezerv'i la al'ir'o'n al dec'a'j viv'rimed'o'j al tiu'j, kiu'j est'as « salajr'ul'o de X... » - laŭ la esprim'o de la ekonomik'ist'o Yann Moulier Boutang dum la debat'o en la Senat'o.

Proviz'i efik'a'n sekur'ec-ret'o'n al ĉiu'j, inkluziv'e la sen'labor'ul'o'j'n kaj por'temp'ul'o'j'n, kaj sam'temp'e mal'pez'ig'i la salajr'ul'a'n kondiĉ'o'n, en kiu la individu'o'j, kiel skrib'is la ekonomik'ist'o Frédéric Lord'o'n, est'as « lig'it'a'j al cel'o'j, kiu'j ne est'as ili'a'j » kaj « sen'ig'it'a'j je ĉia pov'o pri ili'a viv'o » [6] ? Mal'facil'as kontraŭ'star'i tio'n. Krom la fakt'o, ke preciz'e « salajr'ul'o'j de X... » konstru'is la Social'a'n Asekur'o'n kaj konker'is per mal'facil'a'j lukt'o'j la esenc'a'n part'o'n de la social'a'j rajt'o'j, kiu'j'n ni hodiaŭ ĝu'as. Por mult'a'j mal'dekstr'ul'o'j, la salajr'ul'ar'o, tiu fortres'o ja ŝancel'it'a sed ankoraŭ solid'a, est'as la sol'a ebl'a kadr'o de progres'o. La ampleks'iĝ'o de la debat'o pri la garanti'at'a en'spez'o ja konduk'is la soci'olog'o Bernard Friot, sub'ten'ant'o de la « viv'daŭr'a salajr'o » [7], diagnoz'i « la ideologi'a'n dis'fal'o'n de la mal'dekstr'o » ( Bondy Blog, 6- a de januar'o 2017). Ĝi re'vigl'ig'is ĉe mult'a'j la tim'o'n de « nov'liberal'a Troj'a ĉeval'o » : La dis'don'o al ĉiu'j de sum'o, ne'sufiĉ'a por don'i real'a'n manovr'o-marĝen'o'n front'e al dung'ant'o, est'us pretekst'o por dis'romp'o de la ekzist'ant'a social'a protekt'o, kaj de la labor-jur'o. Pro tiu kial'o ceter'e kelk'a'j liberal'ul'o'j – sed tre mal'mult'a'j – far'iĝ'as sub'ten'ant'o'j de la garanti'at'a en'spez'o, la last'a est'as s - ro Henri de Castries, eks'prezid'ant'o de Axa kaj sub'ten'ant'o de s - ro François Fillon. Li est'as reprezent'ant'o de la privat'a'j asekur'ist'o'j : ĉu ebl'e ne hazard'o ?

Tio klar'ig'as la mal'fid'o'n montr'at'a'n mal'dekstr'e de la Social'ist'a parti'o, sam'e sin'e de la mov'ad'o de s - ro Je'a'n- Luc Mélenchon , La « Franc'e insoumise  » (ne'sub'ig'it'a Franc'uj'o), kiel ĉe la komun'ist'a Parti'o aŭ ĉe la « Nov'a kontraŭ'kapital'ism'a parti'o », kontraŭ tiu iniciat'o. S - ro Mélenchon, kvankam li esprim'as interes'o'n al la stud'aĵ'o'j de Friot, firm'e ten'as la cel'o'n de « nul'a sen'labor'ec'o », alt'ig'o de la mal'alt'a'j salajr'o'j, lukt'o kontraŭ ne'stabil'ec'o kaj redukt'o de labor'daŭr'o. La sub'ten'ant'o'j de la universal'a en'spez'o kun'divid'as tiu'n last'a'n cel'o'n ( s - ro Hamon rekomend'as instig'i la entrepren'o'j'n al tia redukt'o sen modif'i la laŭ'leĝ'a'n daŭr'o'n), sed ĝi est'as laŭ ili kritik'ebl'a ĉar ne koncern'as la tut'a'n soci'o'n kaj « las'as sen'ŝanĝ'a la de'pend'ec'o'n de la salajr'ul'o », kiel skrib'as Dourgnon. Dialog'o inter surd'ul'o'j...

La sum'o'j ĝeneral'e el'vok'it'a'j por la aplik'ad'o de garanti'at'a en'spez'o ne trankvil'ig'as la skeptik'ul'o'j'n. Ni ne parol'u pri la barok'a sistem'o imag'it'a de la ekonomik'ist'o Thomas Piketty , membr'o de la kampanj'o-team'o de s - ro Hamon, spec'o de pli'bon'ig'it'a « prim'e d ’ activité  » (aktiv'aĵ'o-premi'o), kiu nur laŭ'nom'e est'as universal'a en'spez'o [8]. Ĉu tem'as pri la esplor'it'a'j voj'o'j de la Franc'a Mov'ad'o por Baz'a En'spez'o ( FMBE) [9], aŭ pri la projekt'o de la social'ist'a kandidat'o, la domin'ant'a impres'o est'as, ke, al'log'e prezent'int'a al vi la lun'o'n, ili propon'as vetur'ig'i vi'n tie'n per du'ĉeval'pov'a aŭt'o.

En septembr'o 2016, s - ro Hamon pren'is kiel (minimum'a'n) referenc'o'n la Re'ven'u de Solidarité Active ( RSA) [la nun ekzist'ant'a minimum'a en'spez'o en Franc'uj'o], tio est'as 535 eŭr'o'j monat'e por sol'a person'o, kaj fiks'is kiel cel'o'n ating'i « 750, kaj eĉ 800 ĝis 1 000 eŭr'o'j'n », eĉ se kvin'jar'a period'o pov'us ne sufiĉ'i por ating'i tiu'n sum'o'n. La sum'o 750 eŭr'o'j por ĉiu, menci'it'a en la unu'a versi'o de li'a kampanj'o-ret'ej'o, est'ig'is protest'o'j'n, ĉar la koment'ist'o'j opini'is ne'ebl'e kun'ig'i la 400 miliard'o'j'n da eŭr'o'j jar'e neces'a'j'n – laŭ diskut'ind'a kalkul'manier'o. Post'e li propon'is laŭ'etap'a'n plan'o'n : alt'ig'o de la RSA ĝis 600 eŭr'o'j, aŭtomat'ig'o de ĝi'a pag'o (nun'temp'e tri'on'o de la rajt'ul'o'j ne pet'as ĝi'n), inkluziv'e al la 18-25-jar'a'j jun'ul'o'j, kiu'j ĝis nun est'as eksklud'it'a'j, kaj post'e etend'iĝ'o al la tut'a loĝ'ant'ar'o. La 750 eŭr'o'j est'is tiam cel'o por la mez'daŭr'a temp'o. En pli'post'a versi'o, ĉiu menci'o pri tiu sum'o mal'aper'is, kaj la universal'ig'o dev'is est'i objekt'o de « civit'an'a konferenc'o » . Fin'fin'e, la unu'a plan'o – 750 eŭr'o'j por ĉiu'j « en ne'preciz'ig'it'a sed cert'a est'ont'o » - re'aper'is sur la ret'ej'o la 18-an de januar'o [10]. Kiom da hezit'o'j, kiu'j pov'us anonc'i ali'a'j'n...