Kurs'o'j pri la otoman'a lingv'o

La “nov'a Turk'uj'o” ankaŭ re'difin'as la lok'o'n de la land'o en la mond'o, kun ĝi'a otoman'a hered'aĵ'o kaj la patron'ec'o de la suna'ism'a islam'o. S-ro Erdogan eĉ ĵus propon'is la en'konduk'o'n de dev'ig'a'j kurs'o'j pri la otoman'a lingv'o* en la mez'lern'ej'o'j. Ĉio tio vibr'as kun mal'nov'a vizi'o, defend'at'a de s-ro Davutoglu, tiu de Turk'uj'o, kiu far'iĝ'u potenc'a land'o en la mond'o, emfaz'ant'e la unu'ec'o'n de islam'o. Kiel klar'ig'as Behlül Özkan, vic'profesor'o pri inter'naci'a'j rilat'o'j en la universitat'o de Mar'mar'a, cit'ant'e la artikol'o'j'n kaj la libr'o'n de la nov'a ĉef'ministr'o*, “Turk'uj'o ne est'as ordinar'a naci-ŝtat'o, sed la centr'o de la civiliz'o [otoman'a], (...) [ĝi dev'as] far'iĝ'i politik'a centr'o ebl'ig'ant'a ŝtop'i la mal'plen'o'n de la potenc'o, kiu aper'is post la likvid'o de la otoman'a imperi'o”*”. S-ro Davutoglu opini'as, ke sub Mustafa Kemal Atatürk, la fond'int'o de la modern'a respublik'o, Turk'uj'o mal'prav'e elekt'is far'iĝ'i periferi'a element'o sub la sekur'ec'a protekt'o de la okcident'a civiliz'o, prefer'e ol est'i centr'o, eĉ mal'fort'a, de si'a propr'a civiliz'o”. Li kritik'as la “valor'o-kriz'o'n en la okcident'a'j soci'o'j”, opini'ant'e ke “la okcident'a'j demokrati'o'j est'as danĝer'a'j ĉar al ili mank'as religi'a'j valor'o'j kiu'j gvid'u ili'n”. Li pens'as, ke, se la ident'ec'o de Turk'uj'o est'us baz'it'a sur islam'o, ties land'lim'o'j pov'us est'i pli'larĝ'ig'it'a'j”.

Sub la respond'ec'o de s-ro Davutoglu, la region'a'j politik'o'j de Turk'uj'o spert'is promes'plen'a'n komenc'o'n: “nul problem'o kun la najbar'o'j” kaj uz'o de la influ'pov'o. S-ro Abdullah Gül, kiam li est'is ministr'o pri ekster'land'a'j afer'o'j (2003-2007) est'is ŝlos'il'a inter'trakt'ant'o en la inter'trakt'ad'o por al'iĝ'o al la EU kaj en la rilat'o'j kun Centr'a Azi'o kaj Kipro, dum s-ro Davutoglu direkt'is si'a'n atent'o'n al la rilat'o'j kun la arab'a mond'o. La al'ir'o est'is tut'e pragmat'a: s-ro Erdogan est'is vid'at'a dum si'a feri'ad'o kun la siria gvid'ant'o Bachar Al-Asad, kvalifik'it'a “frat'o”, kaj ricev'is premi'o'n pri la hom'rajt'o'j el la man'o'j de la libia gvid'ant'o Muamar Kadafi. Sub la gvid'ad'o de s-ro Davutoglu, Turk'uj'o intens'ig'is si'a'n ekonomi'a'n kun'labor'o'n, mal'ferm'is si'a'j'n land'lim'o'j'n, for'ig'is la dev'ig'o'n hav'i viz'o'n por mult'a'j land'o'j de la Mez-orient'o, Kaŭkazo, Afrik'o, ktp.*. La ĉef'a cel'o est'is kresk'ig'i la politik'a'n kaj ekonomi'a'n konfid'o'n al Turk'uj'o. Tiu ŝajn'is ating'it'a kun, ekzempl'e, dek'obl'ig'it'a'j komerc'a'j inter'ŝanĝ'o'j kun la mez-orient'a'j kaj nord'afrik'a'j land'o'j inter 2002 kaj 2011.

Tiam okaz'is la “arab'a'j printemp'o'j”. S-ro Davutoglu kred'is, ke la islam'ist'a'j grup'o'j ating'os la reg'pov'o'n kaj ten'os ĝi'n, kaj ke, sub'ten'ant'e ili'n, Turk'uj'o lud'os gvid'a'n rol'o'n en Mez-orient'o. Tiu ambici'o est'is sen'dub'e stimul'at'a de la okcident'a esper'o, ke Turk'uj'o pov'os est'i model'o por la moder'a islam'o, instig'ant'e la AKP super'taks'i si'a'n pov'o'n. Ahmet Insel, liberal'a universitat'an'o, klar'ig'as: “Ĝis 2011 la ide'o'j de Davutoglu est'is romantik'a'j, sed ni ne pov'is dir'i, ke li mal'prav'as. Hodiaŭ Turk'uj'o ne plu hav'as ambasador'o'n en Egipt'uj'o, Sirio kaj Israelo. Spit'e al lig'o'j komenc'e intim'a'j (Ankar'a est'is mediaci'ist'o inter Tel-Aviv kaj Damasko en 2007-2008), la rilat'o kun Israelo tra'ir'is seri'o'n de kriz'o'j: dum la pint'o'kun'ven'o en Davos (29-a de januar'o 2009), kiam s-ro Erdogan akuz'is la prezid'ant'o'n Shimon Pérès mort'ig'i la palestin'an'o'j'n, post'e okaz'e de la israela atak'o kontraŭ la ŝip'o Mav'i Mar'mar'a kaj tut'a ar'o da turk'a'j ŝip'et'o'j transport'ant'a'j hom'help'o'n al Gazao (31-a de maj'o 2010), mort'ig'ant'e naŭ turk'a'j'n aktiv'ul'o'j'n, kaj antaŭ'ne'long'e, la 2-an de decembr'o 2014, kiam la israela ministr'o pri defend'o publik'e kondamn'is Turk'uj'o'n, kulp'a'n laŭ ĝi protekt'i membr'o'j'n de la Hamaso.

Turk'a'j ministr'o'j kaj konsil'ist'o'j rigard'as tiu'n sub'ten'o'n kiel ali'a'n ekzempl'o'n de si'a “etik'a pozici'o”. “Ni ver'ŝajn'e est'as la sol'a reg'ist'ar'o, ekster la arab'a mond'o, kiu sub'ten'as la Hamason”, deklar'as unu el ni'a'j kun'parol'ant'o'j, postul'ant'e anonim'ec'o'n, kaj ne'ant'e, ke tio okaz'as mal'profit'e al la Palestina Aŭtoritat'o gvid'at'a de la Fataho. Tamen, malgraŭ tiu'j streĉ'o'j, komerc'o kaj turism'o kun Israelo daŭr'e dis'volv'iĝ'is.

Koncern'e Irakon, la rifuz'o de la religi'a ŝijaist'a politik'o de la eks'a ĉef'ministr'o Nouri Al-Maliki (2006-2014) konduk'is Ankar'a pli'bon'ig'i si'a'j'n rilat'o'j'n kun la region'a kurd'a reg'ist'ar'o de Erbil. Turk'uj'o'n surpriz'is la antaŭ'e'n'ir'o de la Organiz'o de la Islam'ism'a Ŝtat'o (OIŜ), inkluziv'e sur teritori'o'j loĝ'at'a'j de turkmen'o'j. Ĝi dev'is al'front'i ostaĝ'kapt'ad'o'n de turk'a'j kamion'ŝofor'o'j, kaj post'e de kvar'dek naŭ diplomat'o'j labor'ant'a'j en Mossul en juni'o 2014 — ili'a liber'ig'o okaz'is tri monat'o'j'n post'e en kondiĉ'o'j ne preciz'ig'it'a'j.

La kriz'o de Sirio, kun kiu Turk'uj'o hav'as komun'a'n tra'ir'ebl'a'n land'lim'o'n ok'cent ok'dek kilo'metr'o'j'n long'a'n, kaŭz'is al'ven'o'n de unu milion'o ses'cent mil rifuĝ'int'o'j, kun kost'o taks'it'a de la reg'ist'ar'o je 5,5 miliard'o'j da dolar'o'j. Dum Uson'o rigard'as la OIŜ kiel si'a'n ĉef'a'n mal'amik'o'n, por Ankar'a la ĉef'a mal'amik'o est'as la reĝim'o de s-ro Asad. La plej grav'a'j mal'sukces'o'j de la AKP, post Egipt'uj'o, okaz'is en Sirio. Mal'e al tio, kio'n esper'is Ankar'a, s-ro Al-Asad ne fal'is. Sol'i Özel, profesor'o pri inter'naci'a'j rilat'o'j en la universitat'o Kadir Has, kritik'as la manier'o'n laŭ kiu la AKP mastr'um'is tiu'n dosier'o'n ek'de 2012: “Ili ne sukces'is reg'i la Liber'a'n Siri'an Arme'o'n (LSA) kaj pren'is la risk'o'n, sub'ten'ant'e ekstrem'ism'a'j'n organiz'aĵ'o'j'n, trans'form'i Turk'uj'o'n en nov'a'n Pakistanon, kun ties propr'a'j talibanoj. Kiu ajn grup'o est'is sub'ten'ind'a, kun la sol'a kondiĉ'o ke ĝi efik'e lukt'is kontraŭ Al-Asad. Ni vid'is la Al-Nosra-Front'o'n kaj la OIŜ varb'i ĉi tie, dum la reg'ant'o'j rigard'is ali'lok'e'n.”

Sam'temp'e, mult'a'j turk'o'j opini'as, ke la OIŜ, suna'ist'a organiz'aĵ'o, merit'as cert'a'n kompren'em'o'n. Kiel rimark'as s-ro Etyen Mahcupyan, la ĉef'a konsil'ant'o de la ĉef'ministr'o,:“la OIŜ sukces'is instal'iĝ'i kaj organiz'i soci'a'j'n kaj kultur'a'j'n serv'o'j'n, kio signif'as, ke ĝi nun hav'as i'a'n aŭtoritat'o'n. Ni ebl'e baldaŭ vid'os ĝi'a'j'n membr'o'j'n inter'trakt'i, vest'it'a'j per nigr'a kostum'o kaj kravat'o.” La kurd'a demand'o est'as mal'facil'a: la siriaj kurd'o'j de la Parti'o de la Demokrati'a Uni'o (PYD en la angl'a) est'as part'o de la Parti'o de la Labor'ist'o'j de Kurdistan'o (PKK), la separ'ism'a grup'o — etiked'it'a “teror'ist'o” de Vaŝington'o kaj EU — arme'e konflikt'ant'a kun la turk'a ŝtat'o de tri'dek ses jar'o'j*, kaj kun kiu la reg'ist'ar'o komenc'is sekret'a'n pac-procez'o'n. La streĉ'o en la sud'orient'o de Turk'uj'o far'iĝ'is evident'a komenc'e de oktobr'o 2014, kiam koler'o-manifest'iĝ'o'j eksplod'is inter la turk'a'j kurd'o'j antaŭ la pasiv'ec'o de la reg'ist'ar'o front'e al la ofensiv'o de la OIŜ kontraŭ la urb'o Kobané: pli ol tri'dek kvin hom'o'j est'is mort'ig'it'a'j en'e de kelk'a'j tag'o'j.

Turk'uj'o est'is mal'mult'e em'a pren'i unu'a'rang'a'n lok'o'n en la milit'a koalici'o sub uson'a komand'ad'o, star'ig'it'a en aŭtun'o por bombard'i la OIŜ kaj romp'i la sieĝ'o'n de Kobané, eĉ se ĝi respond'is al la inter'naci'a'j pet'o'j, sever'ig'ant'e la reg'o'n de si'a sud'a land'lim'o kaj permes'ant'e al la Peŝmergoj tra'ir'i si'a'n teritori'o'n. Tiu ĉi prem'o pov'as nur kresk'i kun la aktiv'a part'o'pren'o de Irano al la kontraŭ-OIŜ lukt'o en Irako*, la pli'fort'ig'o de la ŝijaism'a aks'o kaj la fakt'a pli'proksim'iĝ'o de Tehrano kun Okcident'o.

La ekonomi'o komenc'as mal'bon'fart'i

El'rev'ig'it'a de la event'o'j en Sirio kaj en Egipt'uj'o, la AKP for'las'is si'a'n pragmat'ism'o'n favor'e al re'ven'o al la ideologi'o nom'at'a “etik'a pozici'o”. S-ro Ibrahim Kali'n, la ĉef'a konsil'ant'o pri ekster'a politik'o de la prezid'ant'o nom'as ĝi'n “sol'ec'o en dign'ec'o”.

Tamen, Turk'uj'o ne pov'as permes'i al si tro long'a'n diplomati'a'n izol'iĝ'o'n, kiel atest'as la egipta kaz'o. “La rilat'o est'as ne'simetri'a”, not'as Mensur Akgün, profesor'o en la universitat'o Kültür de Istanbulo. Turk'uj'o bezon'as la haven'o'j'n kaj merkat'o'j'n de Egipt'uj'o, sed Egipt'uj'o pov'as proviz'i si'n en kiu ajn ali'a land'o. Ni dev'as kresk'ig'i ni'a'j'n ekonomi'a'j'n eksport'ad'o'j'n kaj pli'fort'ig'i ni'a'n diplomati'a'n pozici'o'n.” Tio des pli ver'as, ke la ekonomi'a kresk'o komenc'as mal'rapid'iĝ'i: ĝi pas'is en 2014 de 4 al 3,3%, dum en 2009, komenc'e de la mond'a kriz'o, ĝi est'is 9%.

Ĉu la region'a politik'o de Turk'uj'o est'is ostaĝ'ig'it'a de la vizi'o de “nov'a Turk'uj'o” baz'it'a sur la otamana hered'aĵ'o kaj la suna'ism'a islam'o? Aŭ ĉu la nun'a'j mal'facil'aĵ'o'j konduk'os la gvid'ant'o'j'n de la AKP re'konstru'i si'a'j'n region'a'j'n alianc'o'j'n? Est'is ja la signif'o de la mesaĝ'o de la vic'ĉef'ministr'o Bülent Arinç “pri amik'ec'o kaj frat'ec'o” al la najbar'o'j de Turk'uj'o, Sirio kaj Irano, kaj al la “tradici'a'j amik'o'j kaj alianc'an'o'j”, Sauda Arab'uj'o, Kuvajt'o, Unu'iĝ'int'a'j Emir'land'o'j, Egipt'uj'o aŭ Jordanio*. Sed neces'os ver'ŝajn'e atend'i post la printemp'a'j parlament'a'j balot'o'j por hav'i pli klar'a'n ide'o'n pri la orient'iĝ'o elekt'it'a de s-ro Erdogan.

Wendy KRISTIANASEN

Segregaci'o rest'as sen'kompat'a real'ec'o

Dum ok'dek jar'o'j, la roma'o'j rest'is ne'vid'ebl'a'j en la politik'a spac'o. Kvankam konserv'ant'e si'a'j'n tradici'o'j'n kaj propr'a'n soci'a'n viv'o'n, ili fand'iĝ'is en la respublik'o'n konstru'it'a'n de Mustafa Kemal Atatürk. Ili serv'as en la arme'o, praktik'as la sam'a'n religi'o'n kiel la pli'mult'o, parol'as la sam'a'n lingv'o'n kaj praktik'as sam'a'n kult'o'n al Atatürk.

Ni tamen ne mis'kompren'u. Sam'e kiel ali'lok'e sur la kontinent'o, la roma'o'j kaj la lingv'a'j mal'pli'mult'o'j kun proksim'a'j radik'o'j (dom, lom) aper'as kiel el'las'it'o'j: alt'a sen'labor'ec'o, mal'bon'a al'ir'o al kurac'o-serv'o'j, aĉ'a'j loĝ'ej'o'j. Alt'a proporci'o de infan'o'j for'las'as la lern'ej'o'n. Mult'a'j, knab'o'j sam'e kiel knab'in'o'j, est'as instig'at'a'j labor'i aŭ ge'edz'iĝ'i dum adolesk'o*. Segregaci'o rest'as sen'kompat'a real'ec'o, eĉ se la preciz'e cel'at'a'j per'fort'aĵ'o'j est'as mal'pli oft'a'j ol en ali'a'j land'o'j.

En Kustepe, la jun'ul'o'j est'as kapt'it'a'j de la “bonzaï”, mal'mult'e'kost'a sintez'a drog'o aper'int'a en 2010, kiu kaŭz'as fort'a'n de'pend'o'n. Kun et'a asoci'o por lukt'o kontraŭ la diskriminaci'o'j kaj por eduk'ad'o (Egcam) antaŭ ne'long'e kre'it'a, s-ro Turnali prov'as romp'i la spiral'o'n de mal'riĉ'ec'o, help'ant'e la famili'o'j'n de la kvartal'o plu'send'i si'a'j'n infan'o'j'n al la lern'ej'o. De'post 2010, svarm'as tia'j et'a'j struktur'o'j kaj, kun ili, nov'a generaci'o de pro'parol'ant'o'j, diplom'it'a'j kaj politik'konsci'a'j, mal'merg'iĝ'as. “Tre mal'mult'a'j inter ni ir'is al universitat'o, li rakont'as. hodiaŭ mi far'iĝ'is ia model'o.”

Reĝisor'o de dokument'a'j film'o'j*, tri'dek'jar'ul'in'o ven'ant'a de Istanbulo, Elmas Ar'us fond'is la asoci'o'n “Nul diskriminaci'o” en 2010. Sam'jar'e, en mart'o, ŝi publik'e al'parol'is dum la miting'o organiz'it'a de s-ro Erdogan. Sed ŝi'a engaĝ'iĝ'o ne est'is kompren'at'a en ŝi'a famili'o: “Mi'a patr'in'o dir'is, ke mi dev'us hont'i ankoraŭ interes'iĝ'i pri tiu'j demand'o'j, dum mi hav'as bon'a'n situaci'o'n. Ŝi ne fier'as est'i roma'o. Ŝi forges'is si'a'n histori'o'n kaj si'a'n lingv'o'n.” Vek'i la roma'a'n ident'ec'o'n est'is politik'e sen'dolar'a operaci'o por s-ro Erdogan. Mal'e al la kurd'o'j, ili neniel postul'as aŭtonom'ec'o'n. Ili hav'as mal'mult'e da solidar'ec'o kun la eŭrop'a'j roma'o'j, kun kiu'j ili kun'divid'as nek la long'a'n histori'o'n de persekut'o'j, nek la religi'o'n, nek iu'j'n trajt'o'j'n de kultur'a viv'o. “Erdogan trakt'is ili'n kiel hom'o'j'n, ig'ant'e ili'n vid'ebl'a'j. Tio sufiĉ'as por ili, eĉ se est'as neni'o pli”, bedaŭr'as la dokument-film'ist'in'o. Ja koncern'e ag'o'j'n, la bilanc'o rest'as magr'a. Jes ja, la solv'ad'o de la ident'ec'o-problem'o'j de kelk'a'j famili'o'j, precip'e la nomad'o'j en la orient'o de la land'o, est'is facil'ig'it'a. Social'a'j loĝ'ej'o'j est'is atribu'at'a'j al roma'o'j, la dialog'o pli'bon'iĝ'is inter la reg'ist'ar'o kaj la asoci'o'j. Sed la soci-ekonomi'a'j progres'o'j est'as mal'rapid'a'j, aŭ eĉ ne ekzist'as.

En si'a ofic'ej'o, kun'e kun si'a'j du asist'ant'in'o'j, la doktor'in'o Didem Evci implic'e tio'n konfes'as: la esplor'centr'o pri la roma'a kultur'o, kiu'n ŝi direktor'as, est'as mal'plen'a konk'o. Tiu institut'o, kre'it'a de s-ro Erdogan, nask'is esper'o'j'n sed montr'as neniu'n konkret'a'n rezult'o'n post tri jar'o'j da ekzist'o. “Est'as nom'o kaj kelk'a'j paper'o'j”, dir'as dung'it'in'o de la universitat'o Adnan-Menderes en Aydin, kie la institut'o loĝ'as. Ayhan Kaya, esplor'ist'o en la universitat'o Bilgi de Istanbulo, ne kred'as je la sincer'ec'o de s-ro Erdogan pri tiu dosier'o: “Sen la perspektiv'o de al'proksim'iĝ'o kun la Eŭrop'a Uni'o, ili neniam trov'iĝ'us en la program'o de Erdogan, kvankam ili est'as islam'an'o'j.”

La dezir'o'j en'ir'i politik'o'n grand'iĝ'as

Ankoraŭ pli mal'bon'e, la program'o'j de urb'o're'nov'ig'o mal'fort'ig'as la roma'a'j'n loĝ'ant'ar'o'j'n. Pro si'a stat'o mal'favor'a al la san'o kaj pro seism'o-risk'o, kelk'foj'e tro'ig'it'a de la aŭtoritat'ul'o'j, la roma'a'j kvartal'o'j de la urb'o'centr'o est'as privilegi'it'a cel'o de vast'a plan'o lanĉ'it'a en 2012. Neni'u kontest'as la neces'o'n ag'i. Sed la asoci'o'j publik'e mal'laŭd'as la plen'pov'o'n de la lok'a'j reg'ant'o'j kaj la ruin'ig'a'j'n efik'o'j'n de la re'lok'ad'o, plej oft'e mal'proksim'e de la re'nov'ig'it'a'j kvartal'o'j. La trud'it'a migr'ad'o inter'romp'as lern'ej'a'n kurs'o'n, perd'ig'as dung'o'j'n, kaj “pov'as hav'i negativ'a'n efik'o'n al la soci'a koher'ec'o de la komun'um'o”, bedaŭr'as la Eŭrop'a Centr'o por la rajt'o'j de la roma'o'j*.

En 2005, la Istanbula municip'o kaj la reg'ist'ar'o decid'is re'nov'ig'i Sulukule, la histori'a'n kvartal'o'n, preskaŭ mil'jar'aĝ'a'n, de la roma'o'j, situ'ant'a'n en la urb'o'centr'o. Ĉirkaŭ tri mil kvin'cent loĝ'ant'o'j est'is dev'ig'it'a'j vend'i si'a'n teren'o'n por est'i re'lok'at'a'j kvar'dek kilo'metr'o'j'n for de tie. Sed la lu'prez'o'j pli alt'a'j, kaj la prez'o de la transport'o por daŭr'ig'i si'a'n labor'o'n en Istanbulo rapid'e dev'ig'is mult'a'j'n famili'o'j'n re'ven'i viv'i en Sulukule, en pli mizer'a'j kondiĉ'o'j. “Ni ne ĉes'is klar'ig'i la problem'o'n al la reg'ist'ar'o, sed tiu neni'o'n vol'is aŭd'i, ĉar ĝi ne plu vol'is roma'o'j'n ĉi tie” mal'ĝoj'as s-ro Hacer Fogo, de la Eŭrop'a Centr'o por la rajt'o'j de la roma'o'j, kiu, ankoraŭ nun, daŭr'ig'as persekut'o'j'n ĉe tribunal'o'j por ricev'i kompens'o'j'n.

Mal'riĉ'iĝ'o pov'us sub'fos'i la bon'efik'o'n de la oficial'a'j agnosk'o-parol'ad'o'j. En septembr'o 2013, jun'a roma'o perd'is si'a'n viv'o'n en Burs'a, la kvar'a urb'o de la land'o, okaz'e de najbar'a'j per'fort'aĵ'o'j aper'int'a'j post la trans'loĝ'ig'o de roma'o'j, kies kvartal'o est'is re'nov'ig'at'a. Pri'demand'it'a de la Parlament'o, la urb'estr'o abrupt'e (mal'mild'e) akuz'is: “Plej grand'a part'o de la roma'o'j (...) viv'as per ŝtel'ad'o, fi'negoc'o de drog'o kaj agres'o'j”. La dek tri roma'a'j infan'o'j de tiu kvartal'o est'is akcept'it'a'j en apart'a klas'o en la baz'lern'ej'o*.

La entuziasm'o'n do iom post iom anstataŭ'as mal'trankvil'o kaj sen'pacienc'o. “Dum la elekt'o'period'o'j, hom'o'j ven'as kaj far'as promes'o'j'n por ricev'i ni'a'j'n voĉ'o'j'n; ali'temp'e, ni est'as ne'vid'ebl'a'j” , mal'kontent'as s-ro Turnali. Sed la refleks'o'j ŝanĝ'iĝ'as, kaj la dezir'o'j en'ir'i en politik'o'n kresk'as inter la asoci'a'j ag'ant'o'j. La jun'a kadr'ul'o konsider'as kandidat'iĝ'i okaz'e de la parlament'a'j elekt'o'j, kiu'j okaz'os ĉi-jar'e: “Est'as neni'u roma'a reprezent'ant'o nun. Mi est'os la unu'a, inch Allah!”*.

Marie CHAMBRIAL & Erwan MANAC’H

Al la komerc'a prosper'o

Sinjor'o Xi Jinping profund'e kon'as Aŭstrali'o'n, kies divers'a'j'n ŝtat'o'j'n li vizit'is antaŭ li'a al'ir'o al la plej alt'a posten'o de Ĉin'uj'o, en mart'o 2013. Li'a'n vizit'o'n taks'is eg'e pozitiv'e la aŭstrali'a gazet'ar'o, kiu memor'is la “du dezir'o'j'n” formul'it'a'j'n okaz'e de li'a parol'ad'o — tre aplaŭd'at'a — antaŭ la Parlament'o: “La unu'a est'as du'obl'ig'i la en'spez'o'n de ĉiu loĝ'ant'o antaŭ la jar'o 2020. (...) La du'a est'as trans'form'i Ĉin'uj'o'n en social'ism'a'n land'o'n, prosper'a'n, demokrati'a'n, kultur'e evolu'int'a'n kaj harmoni'a'n antaŭ la mez'o de la jar'cent'o*.”

Nur la Verd'ul'o'j, far'e de si'a gvid'ant'in'o la senat'an'in'o Christine Milne, aŭdac'is pri'demand'i s-ro'n Xi Jinping pri la situaci'o en Hongkongo kaj pri la ĉin'a'j politik'a'j mal'liber'ul'o'j. S-ro Abbott mem el'vok'is la “bril'a'n sun'o'n” de la Kanber'o-Pekinaj rilat'o'j.

Aŭd'iĝ'is tamen kelk'a'j kritik'o'j. Laŭ Hugh White, profesor'o ĉe la Centr'o por Strategi'o- kaj Defend'o-Stud'o'j de la aŭstrali'a naci'a Universitat'o, la politik'o de s-ro Abbott danĝer'e romp'as la ekvilibr'o'n, kiu'n Aŭstrali'o ĉiam kapabl'is konserv'i inter si'a azi'a region'a en'radik'iĝ'o kaj si'a okcident'a solidar'ec'o: “[S-ro Abbott] navig'as sen'plan'e inter la du potenc-polus'o'j de la region'o, unu tag'o'n ĉe la flank'o de Uson'o, la sekv'ant'a'n tag'o'n ĉe tiu de Ĉin'uj'o, sen klar'a konsci'o pri si'a fin'a cel'o. (...) Real'e, ni ne pov'as permes'i al ni sub'met'iĝ'i je neni'u el ili. La parol'ad'o de Obama montr'as, ke li hav'as neniu'n respond'o'n por don'i al la ĉin'a'j ambici'o'j, escept'e de sen'kompromis'a rezist'o, sed sen potenc'o, kio est'as la “pivot'o-strategi'o” - kaj ni sci'as, ke tio ne funkci'as. Xi montr'as si'a'flank'e, ke la ĉin'a cel'o est'as tut'e eksklud'i Uson'o'n el Azi'o, kaj tio ankaŭ ne funkci'as por ni*” Tamen, se tiu opini'o ja bon'e pri'skrib'as la mal'facil'o'n por Aŭstrali'o ekvilibr'ig'i si'a'j'n alianc'o'j'n en la azi'a sud-orient'o kaj orient'o, ĝi ŝajn'as sub'taks'i la long'daŭr'a'j'n tendenc'o'j'n de ĉin-aŭstrali'a al'proksim'iĝ'o, kiu, laŭ long'a perspektiv'o kaj trans la tre paradoks'a kaz'o de s-ro Abbott, ŝajn'as destin'it'a pli'fort'iĝ'i.

Deklar'ant'e, ke Kanber'o ne al'ir'is Ĉin'uj'o'n “kiel kontraŭ'ul'o'n”, la last'a “Blank'a Libr'o” (Oficial'a Dokument'ar'o) de la aŭstrali'a Defend'o, publik'ig'it'a en 2013, jam est'is tre mal'sam'a de tiu de 2010, sufiĉ'e agres'em'a rilat'e Pekinon. La ven'ont'a el'don'o de tiu dokument'o, plan'it'a por 2015, ver'ŝajn'e ne re'ven'os al la ton'o de 2010. Ebl'e trov'iĝ'os en ĝi la termin'o “Hind'o-Pacifik'a”, kiu traduk'as la streb'o'n de Aŭstrali'o pli'larĝ'ig'i kaj re'ekvilibr'ig'i si'a'n geopolitik'a'n ag'zon'o'n, inkluziv'ant'e en ĝi'n la barat'an partner'o'n. Post la vizit'o de s-ro Abbott en Barato en septembr'o, la barata ĉef'ministr'o, s-ro Narendra Mod'i, oficial'e rest'ad'is en Aŭstrali'o de la 16-a ĝis la 18-a de novembr'o, kaj li al'parol'is ambaŭ ĉambr'o'j'n de la Parlament'o — histori'a unu'a foj'o. Sed, spit'e al tiu streb'o, kaj al la aŭstrali'a opon'o al la agres'em'a mar'politik'o de Pekino*, mult'a'j analiz'ist'o'j opini'as, ke la diplomati'a'j rilat'o'j inter Ĉin'uj'o kaj Aŭstrali'o tra'viv'as grav'a'n ŝanĝ'o'n, des pli signif'o'plen'a'n, ke tiu ĉi okaz'as sub reg'ist'ar'o, kiu aprior'e ne est'is antaŭ'inklin'a al tiom real'ism'a politik'o.

La 21-an de oktobr'o 2014, kelk'a'j'n semajn'o'j'n antaŭ la kun'ven'o de la G20, la aŭstrali'a politik'ist'ar'o unu'anim'e salut'is la memor'o'n de Gough Whitlam, ĵus for'pas'int'a je aĝ'o de 98 jar'o'j. Hodiaŭ ne'kon'at'a ekster si'a land'o, tiu labor-parti'an'o, eks'a reg'ist'ar'estr'o, est'is la unu'a aŭstrali'a gvid'ant'o, kiu agnosk'is la komun'ist'a'n Ĉin'uj'o'n en 1972. Tiu decid'o est'is tiam eg'e kritik'at'a. La temp'o ŝanĝ'iĝ'is kaj Whitlam est'as nun celebr'at'a kiel vizi'ul'o. Ĉin'uj'o far'iĝ'is la unu'a komerc'a partner'o de Aŭstrali'o. De la bred'it'a'j fiŝ'o'j ĝis la fer-erc'o, la aŭstrali'a'j eksport'aĵ'o'j tre de'pend'as de la evolu'o de konsum'o kaj invest'ad'o de la azi'a gigant'o. En 2013, ili super'is 100 miliard'o'j'n da aŭstrali'a'j dolar'o'j (68 miliard'o'j da eŭr'o'j) kontraŭ nur 16 miliard'o'j al Uson'o; sam'temp'e la import'aĵ'o'j de ĉin'a'j produkt'o'j ating'is 50 miliard'o'j'n da dolar'o'j (34 miliard'o'j da eŭr'o'j)*.

Unu milion'o da ĉin'de'ven'a'j civit'an'o'j viv'as kaj labor'as en Aŭstrali'o. Konsci'a'j pri la okaz'ant'a'j region'a'j trans'form'o'j kaj pri la nov'a inter'de'pend'ec'o, kiu'n ili kre'as inter ambaŭ land'o'j, iu'j membr'o'j de la aŭstrali'a elit'o pled'as por “nov'a rigard'o” al Ĉin'uj'o. Laŭ s-ro Robert Hawke, eks'a ĉef'ministr'o, “la azi'a politik'o est'as en plen'a trans'form'iĝ'o. (...) Ni apenaŭ komenc'as mezur'i la potenc'o'n kaj prosper'o'n de Ĉin'uj'o, kaj ankaŭ ĝi'a'j'n ambici'o'j'n, kaj direkt'i saĝ'a'n rigard'o'n al ĝi'a profund'a ident'ec'o*.”

Kvazaŭ alt'a hom'o en hom'amas'o

Institut'o pri la aŭstrali-ĉin'a'j rilat'o'j (Australia-China Retations Institut'e - ACRI) est'is kre'it'a en maj'o 2014, gvid'at'a de eks'a ministr'o pri ekster'land'a'j afer'o'j, s-ro Robert Carr. La vic'direktor'o de la ACRI, D-ro James Laurenceson, resum'as la problem'o'j'n de la du'op'o Pekino-Kanber'o per tre konkret'a'j vort'o'j: “Kia'j'n oportun'o'j'n kaj defi'o'j'n kre'os la trans'ir'o al la mez'klas'o de kvin'cent milion'o'j da ĉin'o'j ĝis 2021? Tiu histori'a evolu'o hav'os enorm'a'j'n konsekvenc'o'j'n por Aŭstrali'o, de min'ej'o'j ĝis agr'o'kultur'o, sen forges'i la serv'o'j'n*.”

La turism'o-industri'o jam ag'as kiel prem'grup'o al la reg'ist'ar'o Abbott por konsider'ind'e kresk'ig'i la nombr'o'n de viz'o'j don'at'a'j al ĉin'a'j civit'an'o'j, cel'e ebl'ig'i al la naci'a'j grup'o'j profit'i de la ofert'it'a'j okaz'o'j de la nov'a liber'komerc'a traktat'o. Tut'e ne cert'as, ke la uson'a pivot-strategi'o kapabl'os kontraŭ'star'i la pli kaj pli kresk'ant'a'n al'log'o'n de la ĉin-aŭstrali'a'j rilat'o'j, kaj tio malgraŭ ĉiu'j kaŝ'it'a'j pens'o'j — real'a'j — rilat'e sekur'ec'o'n.

Okaz'e de si'a parol'ad'o antaŭ la aŭstrali'a Parlament'o, preciz'e tri jar'o'j'n post tiu de la pivot-strategi'o far'it'a de s-ro Obama en la sam'a dom'o, s-ro Xi uz'is metafor'o'n, kiu impres'eg'is: “Ĉin'uj'o, li dir'is, est'as kvazaŭ alt'a hom'o en hom'amas'o. La ali'a'j natur'e si'n demand'as kiel la grand'a hom'o mov'os si'n kaj ag'os*.” Aŭstrali'o, pli ol ĉiu ali'a, observ'as la fenomen'o'n, kiu domin'as per si'a'j kap'o kaj ŝultr'o'j la mal'trankvil'a'j'n najbar'o'j'n. Sed mult'a'j indik'il'o'j ŝajn'as montr'i ke, mal'e al ali'a'j, ĝi'a rigard'o al la “alt'a hom'o” est'as ŝanĝ'iĝ'ant'a de mal'fid'a tim'o al fascin'at'a sci'vol'em'o.

Olivier Zajec

Re'ag'o de la PCF

Per la sekv'a lig'il'o leg'ebl'as la re'ag'o de la Franc'a Komun'ist'a Parti'o (PCF): http://mas-eo.org/spip.php?article559 -vl

Al'don'a rimark'o por la Esperant'a'j leg'ant'o'j

Ĉar sum'o'j de mon'donac'o'j al la gazet'o pov'as est'i dedukt'it'a'j de la impost'o ver'ŝajn'e nur por gazet'o en la land'o, en kiu vi pag'as impost'o'j'n, tia mon'donac'o impost'e util'as al vi ‒ de'pend'e de la impost-leĝ'ar'o de vi'a land'o ‒ ver'ŝajn'e nur, se vi donac'as ĝi'n al la el'don'o de Le Monde diplomatique aper'ant'a en vi'a land'o. Se vi intenc'as donac'i iom grav'a'n sum'o'n, tiam mi tamen propon'as send'i leter'o'n al la redakt'ej'o de vi'a'land'a Le Monde diplomatique kun la pet'o trans'kont'ig'i la koncern'a'n sum'o'n al la pariza skip'o ... kiu ja far'as la grand'eg'a'n labor'o'n de esplor'ad'o kaj analiz'ad'o.

Se la impost-leĝ'ar'o de vi'a land'o ne favor'as gazet'o'j'n, aŭ se pro ia kial'o ne ebl'as donac'i mon'o'n al vi'a'land'a Le Monde diplomatique, tiam kompren'ebl'e rest'as ankaŭ la ebl'ec'o al'iĝ'i al la asoci'o “Amik'o'j de Le Monde diplomatique” en vi'a region'o kaj donac'i sum'o'n al ĝi.

Ali'a ebl'ec'o ‒ kaj ver'ŝajn'e ĉiu'rilat'e plej taŭg'a ‒ konsist'as en mon'donac'o al la Esperant'a spec'o de “Amik'o'j de Le Monde diplomatique”, kiu est'as la Mond'a Asemble'o Soci'a (Mas). Ĉu vi por tio ricev'as mal'alt'ig'o'n de vi'a'j impost'o'j, tio ankaŭ de'pend'as de la impost'leĝ'o de vi'a land'o, se vi deklar'as la donac'o'n kiel donac'o'n al Esperant'o. Se vi trans'kont'ig'as mon'o'n por Le Monde diplomatique al Mas, tiam menci'u, en la kial'o de la trans'kont'ig'o, “por Le Monde diplomatique”. Tiam ni, fin'e de ĉiu jar'o, trans'kont'ig'os tiu'j'n sum'o'j'n al la ja merit'plen'a pariza skip'o.

La kont'o de la Mas ĉe la Universal'a Esperant'o-Asoci'o (UEA) est'as:

MASX-I

Vilhelm'o LUTERMANO.

La dung'it'o'j rifuz'as al'iĝ'i al la “oficial'a” sindikat'o

La labor'ist'o'j sci'as, ke ili'a'j salajr'o'j ne ating'as — eĉ mal'proksim'e — tiu'j'n de la ĉef'a fabrik'o de Gurgaon, kie la konstant'a'j labor'ist'o'j (mal'pli'mult'o) gajn'as proksim'um'e 30 000 rupi'o'j'n monat'e (350 eŭr'o'j'n), sum'o, kiu ig'as ili'n la aristokrat'o'j de la labor'ist'a klas'o”. En Manesar, la fiks'a part'o de la salajr'o'j antaŭ 2012 est'is nur 5 000 rupi'o'j (58 eŭr'o'j), kaj tut'a salajr'o est'is mez'um'e 8 000 rupi'o'j (85 eŭr'o'j) por sen'status'a kaj 17 000 rupi'o'j (200 eŭr'o'j) por status'a (konstant'a) labor'ist'o.

Kelk'a'j minut'o'j da mal'fru'o, kaj la direkci'o for'pren'as la du'on'o'n de la tag'a salajr'o; sen'avert'a for'est'o pro famili'a urĝ'o, kaj preskaŭ la tut'a vari'a part'o de la salajr'o mal'aper'as. “La erar'o'j est'as registr'it'a'j en avert'o-leter'o'j. Se vi hav'as du aŭ tri da ili, vi ne pov'os far'iĝ'i status'a labor'ist'o”, rakont'as s-ro Bouddhi Prakash, labor'ist'o ĉe Suzuki Powertrain, kiu produkt'as dizel'a'j'n motor'o'j'n kaj transmisi'a'j'n pec'o'j'n. La intens'ig'o de la labor'o kaj la diferenc'o'j inter status'a'j kaj ne'status'a'j labor'ist'o'j est'as la kern'o de la konflikt'o, kiu eksplod'as en 2011. En juni'o, kiam Maruti Suzuki anonc'as la status'ig'o'n de nur du'on'o de la labor'ist'ar'o de Manesar, la labor'ist'o'j depon'as ĉe la lok'a administraci'o pet'o'n por registr'i sen'de'pend'a'n sindikat'o'n. La morgaŭ'o'n, la direkci'o urĝ'ig'as la dung'it'o'j'n sub'skrib'i deklar'o'n pri si'a al'iĝ'o al la oficial'a sindikat'o. Nur 10% obe'as la ordon'o'n, ali'a'j komenc'as sid-manifestaci'o'n. Jen komenc'o de la mov'ad'o.

“Kiam ni al'ven'is, ni ĉiu'j ven'is el la sam'a'j teknik'a'j lern'ej'o'j. Ni est'is meti'lern'ant'o'j kun'e en la fabrik'o, fort'a'j amik'ec'lig'o'j kre'iĝ'is. Subit'e, kelk'a'j far'iĝ'is status'a'j, ali'a'j rest'is sen'status'a'j, por la sam'a labor'o kaj du'on'a'j salajr'o'j”, atest'as s-ro'j Kumar kaj Ram. Krom la salajr'o-diferenc'o'j, la sen'statut'a'j labor'ist'o'j ne rajt'as uz'i la bus'o'j'n de la firma'o nek ricev'i la Diwali-premi'o'n (lum'o-fest'o, kompar'ebl'a al Krist'nask'a fest'o en Okcident'o). Ven'int'a'j el mal'riĉ'a'j kamp'ar'a'j famili'o'j mult'a'j el tiu'j 20-25-jar'a'j jun'ul'o'j hav'as miks'it'a'j'n sent'o'j'n de envi'o kaj ribel'o rilat'e al la viv'manier'o de la urb'a'j kaj komerc'a'j centr'o'j de Gurgaon, kiu'n ili ne pov'as al'ir'i. S-in'o Ranjana Padhi, membr'o de la ne'reg'ist'ar'a organiz'aĵ'o People’s Uni'o'n for Democratic Rights (Pudr) analiz'as la mobiliz'iĝ'o'n kiel “rezult'o'n de fort'a konsci'iĝ'o pri tio, kio'n signif'as ekspluat'ad'o, en kun'tekst'o kie provizor'ec'o kaj ne'cert'ec'o far'iĝ'as norm'o, dum 80% de la labor'fort'o est'is stabil'a en la 1980-aj jar'o'j. Tio nask'is tiu'n ĝis nun ne vid'it'a'n solidar'ec'o'n inter status'a'j kaj ne'status'a'j labor'ist'o'j”. La unu'ec'o est'is rezult'o de la okup'ad'o de la fabrik'o, mal'oft'a ag'ad'metod'o en Manesar, kie oni kutim'e ar'iĝ'as antaŭ la krad'o'j de la lok'o, sen en'ir'i ĝi'n.

Post plur'a'j ek'strik'o'j kaj kelk'a'j “strik'o'j per tro'a diligent'ec'o”, la direkci'o decid'is ferm'i la fabrik'o'n (lock out) dum tri'dek tag'o'j, pro motiv'o de kontraŭ'leĝ'a strik'o, kun dev'ig'o sub'skrib'i promes'o'n pri bon'a kondut'o por re'en'ir'i la fabrik'o'n. Kvankam la sindikat'o'j est'as laŭ'leĝ'a'j de 1927, strik'o-rajt'o ne ekzist'as en Barato, kiu ne ratif'is la Konvenci'o'n de la Inter'naci'a Labor-Organiz'aĵ'o (Il'o) pri kolektiv'a inter'trakt'ad'o. Post naŭ'monat'a lukt'o, la labor'ist'o'j ricev'as en mart'o 2012 la agnosk'o'n pri si'a sindikat'o, Maruti Suzuki Workers Uni'o'n (MSWU). Ne okaz'is tia lukt'o de post la mov'ad'o kontraŭ fleks'ebl'ig'o kaj sen'sekur'ec'ig'o de 2005 ĉe la konstru'ist'o de motor'cikl'o'j Her'o Honda.

Tamen, ĉar la direkci'o daŭr'e preter'atent'as la plend'o'j'n, streĉ'o kresk'as la 18-an de juli'o 2012, kiam ĉef'o insult'e trakt'as labor'ist'o'n, alud'ant'e li'a'n aparten'o'n al la kast'o de “ne'tuŝ'ebl'ul'o'j” kaj provizor'e for'ig'as li'n el la labor'ej'o. La konflikt'o ampleks'iĝ'as, Avnish Kumar Dev, ĝeneral'a direktor'o de la person'ar'o, mort'as en la incendi'o de unu el la konstru'aĵ'o'j. Cent kvar'dek ok labor'ist'o'j est'as arest'it'a'j, inter kiu'j la dek du reprezent'ant'o'j de la nov'a sindikat'o. La sekv'ant'a'n monat'o'n, la direkci'o sen'avert'e mal'dung'as pli ol du'on'o'n de la dung'it'ar'o. “La barataj labor'ist'o'j ne est'as murd'ist'o'j, koment'as la special'ist'o pri la labor'ist'a'j mov'ad'o'j Djallal Heuzé. Per'fort'o est'as uz'at'a kiam oni ne plu pov'as si'n esprim'i per ali'a'j rimed'o'j, kiam la mal'just'ec-sent'o est'as tiom fort'a, ke ĉio eksplod'as.”

Post la en'prizon'ig'o de la dek du sindikat'ist'o'j, provizor'a komitat'o est'as star'ig'it'a por sub'ten'i ili'n kaj daŭr'ig'i la labor'o'n de aŭtonom'a sindikat'ism'o. La direkci'o de Maruti Suzuki jes ja far'is kelk'a'j'n koncesi'o'j'n. Ĝi favor'e respond'is plur'a'j'n postul'o'j'n, ekzempl'e dispon'ig'is bus'o'j'n por la ne'status'a'j labor'ist'o'j, alt'ig'is ili'a'j'n salajr'o'j'n je 25%, kaj tiu'j'n de la status'a'j je 75%. Ĉef'e, ĝi anonc'is la iom'post'iom'a'n for'las'o'n de la sistem'o de sub'kontrakt'e dung'it'a'j labor'ist'o'j, kiu'n ĝi anstataŭ'os per sen'per'a dung'ad'o de por'temp'a'j labor'ist'o'j. Tiu'j “for'ĵet'ebl'a'j” labor'ist'o'j est'as iom pli bon'e pag'it'a'j ol la ne'status'a'j (sub'kontrakt'a'j), kun 12 000 rupi'o'j (140 eŭr'o'j) monat'e, sed ili est'as mal'dung'it'a'j post 7 monat'o'j kaj anstataŭ'at'a'j de ali'a'j. Ili ven'as el pli for'a'j region'o'j, por evit'i la kontakt'o'j'n kun la mal'dung'it'o'j kaj solidar'ec'o'n inter sam'vilaĝ'an'o'j.

Ĉe la printemp'o 2013, la japan'a kompani'o re'organiz'is la barat'an direkci'o'n kaj trud'is du el si'a'j ul'o'j — unu vic'administr'ant'o'n kaj unu konsil'ant'o'n pri mastr'um'o de la person'ar'o. “En Japan'uj'o ne okaz'is strik'o dum la kvin'dek ok last'a'j jar'o'j. La ide'o est'as import'i la metod'o'j'n por mastr'um'o de person'ar'o el Japan'uj'o en Baraton”, atest'as kadr'ul'o en la ekonomi'a gazet'o Mint*. Por Suzuki, la demand'o est'as grav'eg'a: la inter'naci'a kompani'o vet'as je Azi'o, kaj la barata fabrik'o est'as la plej profit'a el ĉiu'j ĝi'a'j fili'o'j. Ekonomi'a pulm'o de la region'o, ne'mal'hav'ebl'a por la sub'trakt'ant'a'j firma'o'j, kiu'j labor'ig'as ĉirkaŭ tri'dek mil labor'ist'o'j'n en la popol'a'j kvartal'o'j kaj la lad'urb'o'j de Gurgaon, Maruti Suzuki sci'pov'as uz'i si'a'n influ'pov'o'n ĉe la lok'a'j reg'ant'o'j de la ŝtat'o Haryano. Ĝi plur'foj'e lev'is la minac'o'n de de'lok'ad'o, pretend'ant'e, ke ĝi ricev'is al'log'a'j'n propon'o'j'n de ali'a'j barataj ŝtat'o'j. Tial la region'a reg'ist'ar'o uz'is per'fort'a'n metod'o'n.

Sankt'a unu'iĝ'o inter la justic'o, la ŝtat'o kaj la inter'naci'a kompani'o

Mil polic'ist'o'j send'it'a'j de la lok'a administraci'o est'as konstant'e en'posten'it'a'j en la fabrik'o de Manesar kaj intern'e de la bus'o'j. Nov'a'j kamera'o'j est'is instal'it'a'j. Ĝis nun, la cent kvar'dek ok labor'ist'o'j, akuz'at'a'j pri murd'o, ne ricev'is provizor'a'n liber'iĝ'o'n, kiu est'as ordinar'e don'it'a post kelk'a'j monat'o'j da mal'liber'o. “La incident'o traf'is la reputaci'o'n de Barato en la mond'o. La ekster'land'a'j invest'ant'o'j tim'as invest'i si'a'j'n kapital'o'j'n en Barato, pro tim'o de la labor'ist'a agit'ad'o”, jen kio'n oni pov'as leg'i en la tekst'o de la juĝ'o de la Alt'a Kort'um'o en Panĝabujo, kie la proces'o est'is de'lok'it'a.

Malgraŭ tiu sankt'a unu'iĝ'o inter justic'o, ŝtat'o kaj la inter'naci'a kompani'o, la labor'ist'a jun'ul'ar'o ne for'las'as si'a'n postul'o'n por aŭtonom'a'j reprezent'a'j organ'o'j, sen'de'pend'a'j de la grand'a'j sindikat'a'j central'o'j. Unu'a konfederaci'o fond'it'a en 1920, la All India Trad'e Uni'o'n Congress (Aituc), lig'it'a al la barata komun'ist'a parti'o, long'temp'e est'is la plej influ'a en la industri-zon'o Gurgaon-Manesar. “Ĝi est'as tre instituci'ig'it'a kaj for de la hom'o'j: ĝi'a'j gvid'ant'o'j est'as angl'o'parol'ant'a'j aŭtoritat'ul'o'j, kiu'j lern'is kiel solv'i konflikt'o'j'n antaŭ tribunal'o”, klar'ig'as Heuzé. Kun la ekonomi'a liberal'ig'o kaj la al'ven'o de ekster'land'a'j entrepren'o'j, la konfederaci'a'j sindikat'o'j rest'is ĉef'e en la Publik'a Funkci'o kaj en kelk'a'j ŝtat'a'j entrepren'o'j. Mal'fort'a'j en la privat'a sektor'o, ili tie reprezent'as nur la status'a'j'n labor'ist'o'j'n, for'las'int'e la sub'kontrakt'a'j'n labor'ist'o'j'n, kiu'j de nun est'as la pli'mult'o de la dung'it'ar'o. Post prov'o al'iĝ'i al la Aituc, “la labor'ist'o'j decid'is ag'i sen ĝi'a permes'o”, klar'ig'as s-ro Nayan Jyoti, student'o, sindikat'ist'o kaj membr'o de la organiz'o Krantikari Naujawan Sabha. Ili star'ig'is sesi'o'j'n de mem'form'ad'o kaj propr'a'n decid'manier'o'n, por est'i reprezent'at'a'j de labor'ist'o'j de si'a fabrik'o prefer'e ol de ekster'a'j kadr'ul'o'j. Sukces'a mobiliz'ad'o: en april'o 2014 la sen'de'pend'a sindikat'o MSWU est'is elekt'it'a en ambaŭ fabrik'o'j, Manesar kaj Gurgaon.

Naïké DESQUESNES

La ‘popol'a arme'o’

Kiel pov'is est'i ke Ukip, kun la EU kiel si'a kern'a demand'o, sukces'is far'iĝ'i la tri'a fort'o en la brit'a politik'a sistem'o, kaŭz'ant'e ekstrem'a'n mal'komfort'o'n por la ali'a'j? Laŭ opini'sond'o'j, la EU apenaŭ koncern'as la ordinar'a'n brit'o'n. Pli surpriz'e, esplor'o'j sugest'as ke eĉ por 75% de la sub'ten'ant'o'j de Ukip, la EU ne est'as inter ili'a'j tri plej grav'a'j politik'a'j zorg'o'j.

Ukip kre'is por si la reputaci'o'n de parti'o kiu firm'e kontraŭ'as la establ'it'a'n ord'o'n kaj nom'as si'n la “popol'a arme'o”. Sed Nigel Far'ag'e est'is eduk'it'a ĉe Dulwich College, prestiĝ'a privat'a lern'ej'o, kaj labor'is en la financ'a kvartal'o de Londono kiel makler'ist'o de krud'aĵ'o'j. Oni em'as kompar'i Ukip-on al puĵadismo*, sed mank'as al ĝi la et'burĝ'a baz'o de la franc'a mov'ad'o sam'nom'a de la 1950aj jar'o'j. Laŭ ĉiu'j esplor'o'j de la merkat'esplor'a firma'o YouGov, la voĉ'don'ant'ar'o de Ukip est'as la plej labor'klas'a el la kvar ĉef'a'j parti'o'j.

Est'as frap'ant'a politik'a dis'iĝ'o inter la gvid'ant'ar'o kaj la voĉ'don'ant'o'j de Ukip. La parti'o nom'as si'n “liber'vol'ism'a” kaj ĝi'a'j politik'o'j est'as firm'e nov'liberal'ism'a'j. En la pas'int'ec'o, Ukip konsider'is eventual'a'n unu'sol'a'n impost'procent'o'n egal'e por super'bazar'a'j dung'it'o'j kaj miliard'ul'o'j. Kvankam ĝi jam re'tir'iĝ'is de tio, ĝi ankoraŭ rekomend'as redukt'eg'i la plej alt'a'n impost'procent'o'n. Ĝi vol'as ke du milion'o'j da labor'posten'o'j est'u for'ig'it'a'j el la publik'a sektor'o kaj sugest'is redukt'i la social'a'j'n kotiz'o'j'n de dung'ant'o'j, efektiv'e don'ant'e al ili impost'redukt'o'n de 50 miliard'o'j da eŭr'o'j. Ĝi'a vic'gvid'ant'o, Paul Nuttall, sub'ten'as la mal'ŝtat'ig'o'n de la Naci'a San'serv'o.

La sub'ten'ant'ar'o de Ukip, ali'flank'e, hav'as tut'e ali'a'j'n inklin'o'j'n. Preskaŭ 80% vol'as la re'ŝtat'ig'o'n de la energi'a industri'o kiu est'as aktual'e super'reg'at'a de ses eg'e ne'popular'a'j firma'o'j kies rekord'a'j profit'o'j ne mal'help'as al ili debet'i si'a'j'n klient'o'j'n pli kaj pli alt'e. Ĉirkaŭ 75% sub'ten'as la re'ŝtat'ig'o'n de la fer'voj'a sistem'o, fragment'a kaj el'spez'ig'a, kaj 66% postul'as grand'a'n pli'alt'ig'o'n de la minimum'a salajr'o. La pli'mult'o vol'as mal'permes'i nul'hor'a'j'n kontrakt'o'j'n (kiu'j ne garanti'as specif'a'j'n labor'hor'o'j'n kaj sen'ig'as al la dung'it'o'j fundament'a'j'n rajt'o'j'n); kaj du'on'o sub'ten'as la ŝtat'a'n regul'ig'o'n de lu'pag'o'j. Kvankam la gvid'ant'o'j de Ukip est'as ĝis'ost'a'j ekonomi'a'j nov'liberal'ul'o'j, ĝi'a sub'ten'ant'ar'o hav'as fort'e mal'dekstr'ism'a'j'n ekonomi'a'j'n opini'o'j'n*.

Mal'antaŭ la sukces'o

Ukip prosper'is pro la kontraŭ're'ag'o al en'migr'ad'o, vast'a fremd'iĝ'o dis'de la politik'a elit'o, kaj la mal'sukces'o far'e de la mal'dekstr'ul'ar'o propon'i koher'a'n alternativ'o'n kiu far'as impres'o'n ĉe la pli larĝ'a loĝ'ant'ar'o.

Pri en'migr'ad'o, la kontraŭ're'ag'o far'iĝ'as pli kaj pli fort'a de mult'a'j jar'o'j. En la eŭrop'a elekt'ad'o de 2009, el 15 milion'o'j da voĉ'don'ant'o'j, preskaŭ unu milion'o voĉ'don'is por la nov'faŝism'a BNP (Brit'a Naci'a Parti'o). Sed Far'ag'e zorg'em'e distanc'ig'as si'n de la BNP, mal'permes'ant'e ke li'a'j membr'o'j al'iĝ'u al ĝi, kaj li far'is la sam'o'n pri la parti'o de Marin'e Le Pen, la Naci'a Front'o, kun kiu li rifuz'is far'i inter'konsent'o'j'n en la Eŭrop'a Parlament'o. Sed antipati'o rilat'e al la demand'o trov'ebl'as mult'e preter la ekstrem'ism'a dekstr'ul'ar'o. Laŭ opini'sond'o'j, 75% de brit'o'j vol'as redukt'i en'migr'ad'o'n*. La tem'o est'as rutin'e elekt'it'a de la sond'it'o'j kiel unu el la ĉef'a'j demand'o'j de la naci'a balot'ad'o de 2015.

La kontraŭ're'ag'o est'as apart'e intens'a pro tio, ke la ekonomi'a kaj soci'a sen'sekur'ec'o kresk'as en Briti'o. La mal'kresk'o de viv'nivel'o'j long'e antaŭ'is al la dis'fal'o de Lehman Brothers*: ek'de 2004, la real'a'j labor'pag'o'j de la plej mal'alt'e salajr'at'a du'on'o de dung'it'o'j komenc'is stagn'i kaj tiu'j de la plej mal'supr'a tri'on'o mal'kresk'is - dum firma'o'j anonc'is rekord'a'j'n profit'o'j'n - pro la mal'fort'o de la labor'sindikat'o'j, tut'mond'iĝ'o kiu favor'as vet'kur'o'n por pag'i ĉiam pli mal'alt'a'j'n salajr'o'j'n, kaj tro mal'alt'a minimum'a salajr'o*.

Sam'temp'e, sekur'a'j labor'posten'o'j kun mez'nivel'a'j salajr'o'j mal'aper'is, kre'ant'e ekonomi'o'n kun la form'o de sabl'o'horloĝ'o: profesi'a'j labor'posten'o'j ĉe la pint'o kaj, mal'supr'e, vast'iĝ'ant'a serv'o'sektor'o kun mal'alt'a'j labor'pag'o'j kaj ne'sekur'a dung'it'ec'o. Ceter'e, la land'o sufer'as loĝ'ej'a'n kriz'o'n ĉar si'n'sekv'a'j reg'ist'ar'o'j ne anstataŭ'ig'is social'a'j'n loĝ'dom'o'j'n for'vend'it'a'j'n ek'de la 1980aj jar'o'j tiel, ke milion'o'j plen'ig'as la atend'o'list'o'j'n.

Dum ĉi tiu'j soci'a'j kaj ekonomi'a'j plend'o'j est'is las'it'a'j pli'mal'bon'iĝ'i sen fort'a mal'dekstr'ul'ar'o por ili'n esprim'i, kontraŭ'en'migr'ad'a sent'o plen'ig'is la vaku'o'n. La klaĉ'gazet'o'j kaj politik'ist'o'j de la grand'a'j parti'o'j far'is el en'migr'int'o'j oportun'a'j'n pro'pek'a'j'n kapr'o'j'n por mal'kresk'ant'a'j salajr'o'j, la mank'o de sekur'a'j labor'posten'o'j kaj la loĝ'ej'a kriz'o. Lok'o'j kun pli alt'a'j indic'o'j de sen'labor'ec'o ĉe ge'jun'ul'o'j efektiv'e hav'is pli mal'alt'a'j'n indic'o'j'n de en'migr'ad'o, sed en urb'et'o'j kaj urb'eg'o'j kie nur est'as mal'grand'a'j loĝ'ant'ar'o'j de ne'blank'ul'o'j aŭ en'migr'int'o'j, oni kulp'ig'is fremd'ul'o'j'n pri mult'a'j perturb'o'j*.

Est'as ĝust'e en komun'um'o'j kun la plej mal'alt'a'j nombr'o'j de en'migr'int'o'j ke ĉi tiu kontraŭ're'ag'o oft'e manifest'iĝ'as. En la eŭrop'a elekt'ad'o de 2014, Ukip ricev'is mal'mult'a'j'n voĉ'don'o'j'n en Londono kaj Liver'po'ol, urb'eg'o'j kiu'j hav'as la sam'a'j'n problem'o'j'n sed est'as mult'e pli miks'it'a'j: ĉiu'tag'a'j inter'rilat'o'j kun en'migr'int'o'j kaj kun divers'etn'a'j brit'o'j help'is pac'ig'i konflikt'o'j'n*.

’Re'pren'u la reg'ad'o'n de ni'a land'o’

La demand'o'j pri la EU kaj en'migr'ad'o kun'fand'iĝ'is. Ukip argument'as ke, pro la mal'ferm'it'a'j land'lim'o'j de la EU, mal'alt'e salajr'at'a'j labor'ist'o'j inund'as Briti'o'n, precip'e el orient'a Eŭrop'o. Kampanj'a afiŝ'o de Ukip tekst'is: “26 milion'o'j da hom'o'j en Eŭrop'o serĉ'as labor'o'n. Kies labor'posten'o'j'n ili vol'as okup'i?” Gigant'a man'o indik'is la leg'ant'o'n, pet'ant'e ke oni “Re'pren'u la reg'ad'o'n de ni'a land'o”. Far'ag'e iam sugest'is ke london'an'o'j mal'trankvil'as pri tio, ke ruman'a'j famili'o'j ek'loĝ'os en la najbar'a dom'o.

Laŭ la ĝeneral'e akcept'it'a kred'o, parti'o'j kiel Ukip dev'us nepr'e ne sukces'i ĉar Briti'o hav'as balot'sistem'o'n de simpl'a pli'mult'o kiu eg'e mal'help'as ke mal'grand'a'j parti'o'j en'ir'u la parlament'o'n. Por gajn'i unu parlament'a'n deput'it'o'n, parti'o dev'as ricev'i la plej alt'a'n voĉ'don'ar'o'n en unu el 650 elekt'o'distrikt'o'j. Sed la sub'ten'ant'o'j de Ukip ne est'as koncentr'it'a'j en unu'sol'a elekt'o'distrikt'o sed dis'e trov'iĝ'as tra la tut'a land'o. Pov'us est'i, ke Ukip gajn'us 20% de la en'tut'a'j voĉ'don'o'j en naci'a balot'ad'o sed la plej alt'a'n voĉ'don'ar'o'n en nur du distrikt'o'j kaj tial nur du parlament'a'j'n deput'it'o'j'n. Sed la naci'a balot'ad'o al'proksim'iĝ'as, kaj panik'o traf'as la konservativ'ul'o'j'n. Ili tim'as, ke Ukip for'mord'et'os ili'a'n sub'ten'ant'ar'o'n kaj tiel ebl'ig'os la venk'o'n de la Labor'ist'a Parti'o kaj ĝi'a gvid'ant'o, Ed Miliband. Ĉirkaŭ 20% de la voĉ'don'ant'o'j* kiu'j favor'is la Konservativ'ul'o'j'n en 2010, nun est'as dizert'int'a'j al Ukip. Kaj Ukip ankaŭ varb'is pli ol 10% de la voĉ'don'ant'o'j de la Labor'ist'a Parti'o. Oni rigard'as la politik'a'n elit'o'n kiel for de la real'a mond'o, profesi'ism'iĝ'int'a'n kaj mal'si'n'don'em'a'n, precip'e post la skandal'o en 2009 pri la vast'a mis'uz'o de ŝtat'mon'o por privat'a'j el'spez'o'j far'e de parlament'a'j deput'it'o'j.

Cel'ant'e rezist'i la ond'o'n de Ukip, politik'ist'o'j mult'foj'e prov'is invad'i ĝi'a'n teritori'o'n. En Januar'o 2013, David Cameron promes'is sub'met'i al referendum'o la demand'o'n pri la membr'iĝ'o de Briti'o en la EU se la Konservativ'ul'o'j gajn'os la elekt'ad'o'n de 2015. La reg'ist'ar'o send'is mesaĝ'o'j'n al etn'e miks'it'a'j komun'um'o'j por instig'i al ne'leĝ'a'j en'migr'int'o'j “re'ven'i hejm'e'n” (kutim'e ras'ism'a fraz'o). Post tiam, la parti'o'j Labor'ist'a kaj Konservativ'a konkur'is el'pens'i nov'a'j aranĝ'o'j'n por kontraŭ'batal'i en'migr'ad'o'n, inter ili lim'ig'o de social'a'j subvenci'o'j por nov'migr'int'o'j.

Ĉi tia imit'em'ism'o nur favor'as Ukip-on, help'ant'e ten'i la politik'a'n debat'o'n sur teren'o komfort'a por ĝi. Oni ĝeneral'e prognoz'is ke la sub'ten'o por Ukip sub'fal'os post la eŭrop'a elekt'ad'o, sed opini'sond'o'j nun kalkul'as ĝi'n je inter 12% kaj 20%. La Konservativ'a deput'it'o Douglas Carswell ŝok'is si'a'j'n koleg'o'j'n kiam li dizert'is al Ukip en aŭgust'o 2014 kaj tiel sekv'ig'is krom'balot'o'n kiu'n li gajn'is per pli'mult'o de 12 404 voĉ'don'o'j pli ol si'a plej proksim'a rival'o. Kaj je la 27a de septembr'o, du'a konservativ'a deput'it'o, Mark Reckless, anonc'is ke ankaŭ li al'iĝ'os al Ukip.

En Skot'land'o, Ukip al'log'as mal'pli da sub'ten'o. Frustr'iĝ'o pri soci'a'j kaj ekonomi'a'j sen'sekur'ec'o'j stimul'is sub'ten'o'n por la sen'de'pend'ist'a mov'ad'o kiu gajn'is 44,7% de la voĉ'don'o'j en la referendum'o de la 18a de septembr'o 2014.

Sed la lev'iĝ'o de Ukip ankaŭ rivel'is la mal'fort'ec'o'n de la mal'dekstr'ul'ar'o. En Angli'o, la Labor'ist'a Parti'o, gvid'at'a de Ed Miliband, ne est'as pov'int'a propon'i koher'a'n alternativ'o'n por la rigor'a'j el'spez'redukt'o'j de la Konservativ'ul'o'j, nek inspir'i la labor'klas'o'n kiu konsist'ig'as ĝi'a'n tradici'a'n baz'o'n. Neni'u ali'a mal'dekstr'ism'a parti'o sukces'is ating'i pli ol mal'grand'a'n avanc'o'n aŭ dis'volv'i progres'em'a'n gvid'ant'ec'o'n por la dis'rev'iĝ'int'o'j. Dum brit'a'j labor'ist'o'j spert'as la plej long'a'n mal'kresk'o'n de viv'nivel'o'j de post la 1870aj jar'o'j, ne mal'aper'os la soci'a'j kaj ekonomi'a'j sen'sekur'ec'o'j per kiu'j Ukip prosper'as malgraŭ tio, ke ĝi rekomend'as politik'o'j'n kiu'j ŝovel'os pli da riĉ'aĵ'o'j en la bank'o'kont'o'j'n de la plej riĉ'a'j brit'o'j.

Spark'o kiu flam'ig'as la tut'a'n eben'aĵ'o'n?

Post la met'it'a defi'o, kaj part'e jam ating'it'a — la de'klas'ad'o de la social'demokrat'a'j parti'o'j —, kia'j ŝanc'o'j ekzist'as por tio, ke la venk'o de ali'a mal'dekstr'o, en Grek'uj'o aŭ en Hispan'uj'o, pov'as konduk'i al ĝeneral'a re'orient'ad'o de la eŭrop'a'j politik'o'j? El la vid'punkt'o de Ateno, la obstakl'o'j est'as grand'eg'a'j. En si'a land'o, Sirizo est'as sol'a kontraŭ ĉiu'j; en Eŭrop'o, neni'u reg'ist'ar'o sub'ten'os ĝi'n. La grek'a defi'o est'os do mult'e pli grav'a ol tiu, antaŭ kiu Franc'uj'o star'is en la jar'o 2012. Tiam, s-ro François Hollande, ĵus elekt'it'a, pov'is valor'ig'i sam'temp'e la mandat'o'n de la franc'a'j elekt'int'o'j kaj la 19,3 el'cent'o'j'n da eŭrop'a mal'net'a en'land'a produkt'o de si'a land'o (2,3 el'cent'o'j en la kaz'o de Grek'uj'o, 12,1 el'cent'o'j en tiu de Hispan'uj'o)* por “re'inter'trakt'i”, kiel li est'is promes'int'a, la eŭrop'a'n stabil'ec-traktat'o'n. Tamen, ni ja sci'as, kio el tio far'iĝ'is.

Ĉe Sirizo oni analiz'as la situaci'o'n optimism'e, kun la esper'o ke, jam en tiu ĉi jar'o, la ven'o de mal'dekstr'a parti'o en Grek'uj'o aŭ en Hispan'uj'o pov'us far'iĝ'i la proverb'a spark'o kiu flam'ig'as la tut'a'n eben'aĵ'o'n. “La eŭrop'a publik'a opini'o est'as al ni pli favor'a, taks'as s-ro Fil'is. Kaj la eŭrop'a'j elit'o'j konstat'as ankaŭ la sak'strat'o'n de la ĝis nun sekv'at'a'j strategi'o'j. En ili'a propr'a interes'o ili do pens'as pri ali'a'j politik'o'j, ĉar ili vid'as, ke la eŭr'o'zon'o, tia kia ĝi est'as konstru'it'a, mal'ebl'ig'as al Eŭrop'o lud'i mond'a'n rol'o'n.”

Unu hirund'o oft'e anonc'as la printemp'o'n, kiu tro long'e sufer'is la vintr'o'n. Ĉu pro tio la ĉef'stab'o de Sirizo percept'as promes'a'n diverĝ'o'n inter la german'a ĉef'ministr'in'o kaj s-ro Mario Draghi, la prezid'ant'o de la Eŭrop'a Centr'a Bank'o (ECB)? La aĉet'o de suveren'a'j ŝuld'o'j, kiu'n li ĵus decid'is, (“kvant'a mild'ig'o”) ceter'e montr'as, laŭ Sirizo, ke li fin'e kompren'is ke la mal'abund'o konduk'as en sak'strat'o'n.

En Ateno, tiu evident'o est'as okul'frap'a. Sed la kruel'ec'o de politik'o, kies social'a'j kaj san'problem'a'j sekv'o'j inklud'is ankaŭ la mank'o'n de vintr'a hejt'ad'o, la progres'o'n de infekt'a'j mal'san'o'j aŭ la kresk'eg'o'n de la nombr'o da mem'mort'ig'o'j, ne est'as ĉiam faktor'o kapabl'a ŝanĝ'i la direkt'o'n.* Ĉiu'kaz'e ne por ĝi'a'j arĥitekt'o'j, bon'e pag'at'a'j por hav'i solid'a'j'n nerv'o'j'n. Ve! la makro'ekonomi'a'j indik'il'o'j est'as apenaŭ pli lum'a'j. Post kvin jar'o'j da “ŝok'terapi'o”, Grek'uj'o hav'as tri'obl'e pli da sen'labor'ul'o'j ol antaŭ'e (25,7 el'cent'o'j'n de la aktiv'a loĝ'ant'ar'o); ĝi'a kresk'o est'as tre et'a (0,6 el'cent'o en 2014) post akumul'it'a perd'o de 26 el'cent'o'j inter 2009 kaj 2013; fin'e, kaj pli grav'e ol ĉio por program'o, kiu hav'is la prioritat'a'n cel'o'n mal'alt'ig'i ŝuld'o'n, kiu tiam est'is je 113 el'cent'o'j de la MEP, tiu est'as nun je 174 el'cent'o'j ... Tio est'is antaŭ'vid'ebl'a, ĉar ĝi'a nivel'o kalkul'iĝ'as proporci'e al naci'a riĉ'aĵ'o, kiu si'a'vic'e kolaps'is. Oni pov'as do kompren'i, kial s-ro Marian'o Rajoy, kies rezult'o'j en Hispan'uj'o est'as preskaŭ sam'e mir'ig'a'j, vojaĝ'is al Ateno por sub'ten'i s-ro'n Samaras: “La land'o'j bezon'as stabil'ec'o'n, predik'is li, ne zigzag'o'n nek mal'cert'ec'o'j'n.” Jen kio est'as efektiv'e bril'a kaj saĝ'a.

Sed, traduk'it'a en kur'ant'a'n grek'a'n, “mal'cert'ec'o'j” far'iĝ'us preskaŭ sinonim'o de esper'o. Ĉar daŭr'ig'i la politik'o'n de s-ro Samaras signif'us sam'temp'e pli da impost'a mal'alt'ig'o por la mez'a'j kaj super'a'j en'spez'o'j kaj por la entrepren'o'j, pli da privat'ig'o'j, pli da “re'form'o'j” de la labor'merkat'o. Sen forges'i pli da buĝet'a'j plus'o'j por re'pag'i la ŝuld'o'n, eĉ kiam tio bezon'as ĉiu'kamp'e amput'ad'o'j'n de publik'a'j kredit'o'j.

S-ro Yiannis Mili'os, universitat'an'o kaj respond'ec'ul'o pri la ekonomi'a sektor'o de Sirizo, kred'as ke s-ro Samaras (sub'ten'at'a de la social'ist'o'j) cel'as buĝet'a'j'n plus'o'j'n pli ol 3 el'cent'o'j'n de la MEP jar'e dum ne'determin'it'a daŭr'o (3,5 el'cent'o'j en 2015, 4,5 el'cent'o'j en 2017, 4,2 el'cent'o'j post'e). “Tio est'as tut'e mal'raci'a, taks'as li, escept'e se li decid'is etern'a'n politik'o'n de mal'abund'o.” La ver'o dev'ig'as dir'i, ke s-ro Samaras ne decid'as mult'o'n: li aplik'as la preciz'ig'o'j'n de la inter'konsent'o, kiu'n la “tri'obl'o” (Inter'naci'a Mon-Fondus'o [IMF], Eŭrop'a Uni'o kaj Eŭrop'a Centr'a Bank'o [ECB]) trud'is al li'a reg'ist'ar'o.

Kio'n Sirizo plan'as por el'ir'i el tio? Unu'e program'o'n “destin'it'a'n al'front'i la human'ec'a'n kriz'o'n”, kiu re'e tuŝ'us la el'spez'o'j'n kaj la intern'a'j'n prioritat'o'j'n de sen'ŝanĝ'a ĉiom'a buĝet'o. Tre preciz'e kalkul'it'a, sen'pag'ec'o de elektr'o, de publik'a transport'o, de urĝ'a nutr'aĵ'o por la plej mal'riĉ'a'j hom'o'j, vakcin'o'j por la infan'o'j kaj la sen'labor'ul'o'j est'us financ'at'a per pli aktiv'a batal'o kontraŭ korupt'o kaj fraŭd'o. La konservativ'a reg'ist'ar'o mem konced'as, ke tiu'j for'ten'as almenaŭ 10 miliard'o'j'n da eŭr'o'j de la buĝet'o jar'e.

“La publik'a'j labor'o'j kost'as kvar- ĝis kvin-obl'e pli ol ali'lok'e en Eŭrop'o”, rimark'ig'as ekzempl'e s-ro Fil'is, kaj ne nur ĉar Grek'uj'o hav'as mult'eg'e da insul'o'j kaj dispon'as pri pli mont'ar'a surfac'o ol Belg'uj'o. S-ro Mili'os si'a'vic'e emfaz'as, ke “kvin'dek mil grek'o'j trans'kont'ig'is ekster'land'e'n po pli ol 100.000 eŭr'o'j, dum la deklar'it'a en'spez'o de du'dek kvar mil el ili ne kongru'is kun tiom alt'a sum'o. Tamen, de du jar'o'j, nur kvar'cent sep el tiu'j fraŭd'ul'o'j, nom'it'a'j de la IMF al la grek'a'j instanc'o'j, est'is kontrol'it'a'j de la ŝtat'o”.

La urĝ'a human'ec'a program'o de Sirizo, je sum'o taks'at'a je 1.882 miliard'o'j da eŭr'o'j, est'as akompan'at'a de social'a'j dispon'o'j por re'lanĉ'i la ekonomi'a'n ag'ad'o'n: kre'ad'o de tri'cent mil publik'a'j dung'o'j en form'o de re'nov'ig'ebl'a'j jar'kontrakt'o'j, re'alt'ig'o de la minimum'a salajr'o je la nivel'o de 2011 (751 eŭr'o'j, kontraŭ 580 eŭr'o'j aktual'e), alt'ig'o, sed mal'pli ampleks'e (8,3 el'cent'o'j), de la mal'alt'a'j pensi'o'j. La tut'aĵ'o de tiu'j dispon'o'j, kiu inklud'as ankaŭ impost'a'j'n mal'alt'ig'o'j'n kaj rezign'o'j'n pri re'pag'o de ŝuld'o'j de la tro en'ŝuld'iĝ'int'a'j mastr'um'o'j kaj entrepren'o'j, est'as detal'e fiks'it'a en la “Salonik'a program'o”.* Ties kost'o ankaŭ: 11,382 miliard'o'j da eŭr'o'j, financ'ot'a'j per tiom da nov'a'j en'spez'o'j.

Al'front'iĝ'o kun German'uj'o

Tiu'j dispon'o'j, insist'as s-ro Mili'os, ne est'os inter'trakt'ot'a'j. Nek kun ali'a'j parti'o'j nek kun la kreditor'o'j de la land'o: “Ili est'as demand'o de naci'a suveren'ec'o, ili al'don'as neniom al ni'a deficit'o. Sekv'e, ni vol'as real'ig'i tiu'n ĉi politik'o'n, sen'de'pend'e de kio ajn okaz'os pri la re'inter'trakt'ad'o de la ŝuld'o.”

Kiam tem'as pri la 320 miliard'o'j da eŭr'o'j da grek'a ŝuld'o, Sirizo, mal'e, pret'as inter'trakt'i. Sed ankaŭ tie ĝi vet'as, ke plur'a'j ŝtat'o'j atend'as nur la okaz'o'n por sekv'i tio'n. “La ŝuld'o'problem'o, insist'as s-ro Mili'os, ne est'as problem'o grek'a, sed problem'o eŭrop'a. En tiu ĉi moment'o, Franc'uj'o kaj ali'a'j land'o'j sukces'as pag'i si'a'j'n kreditor'o'j'n, sed nur ĉar la interez'kvot'o'j est'as ekstrem'e mal'alt'a'j. Tio ne daŭr'os. Nu, nur inter 2015 kaj 2020, la du'on'o de la hispan'a suveren'a ŝuld'o, ekzempl'e, est'as re'pag'end'a.”

En tiu'j kondiĉ'o'j, la “Eŭrop'a konferenc'o pri la ŝuld'o”, postulat'a en tiu ĉi gazet'o jam antaŭ du jar'o'j de s-ro Cipr'as, far'iĝ'is hipotez'o real'ism'a.* Ĝi est'as nun sub'ten'at'a de la irlanda financ'ministr'o kaj hav'as la pedagogi'a'n avantaĝ'o'n ke ĝi memor'ig'as pri precedenc'o, nom'e tiu de 1953, kiam German'uj'o ĝu'is la nul'ig'o'n de si'a'j milit-ŝuld'o'j, inter kiu'j trov'iĝ'is ankaŭ tiu'j pag'end'a'j al Grek'uj'o. Post memor'ig'i pri tiu suk'a histori'a precedenc'o, Sirizo esper'as, ke tiu konferenc'o far'iĝ'os la “alternativ'a solv'o, kiu definitiv'e en'ter'ig'os la politik'o'n de mal'abund'o”.

Kiel? Per rezign'o je part'o de la ŝuld'o de la ŝtat'o'j, per re'difin'o de la temp'lim'o'j por tio, kio rest'as kaj trans'don'ant'e ĝi'n al la ECB, kiu re'financ'os ĝi'n. Tiu ĉi instituci'o prezid'at'a de s-ro Draghi jam montr'is si'n tre em'a por help'i la privat'a'j'n bank'o'j'n. Ceter'e tiom, ke tiu'j sen'iĝ'is je si'a'j grek'a'j kredit'o'j, el kiu'j preskaŭ ĉiu'j nun trov'iĝ'as ĉe la membr'o'ŝtat'o'j de la eŭr'o'zon'o ...

Kaj tio don'as al tiu'j ekster'ordinar'a'n potenc'o'n, special'e al German'uj'o kaj Franc'uj'o. Nu, s-in'o Angel'a Merkel jam argument'is, ke la german'a impost'pag'ant'o est'us la ĉef'a viktim'o de re'a inter'trakt'ad'o de la grek'a ŝuld'o, ĉar ŝi'a land'o posed'as 20 el'cent'o'j'n da ĝi. Ŝi ne konsent'us, ŝi'a financ'ministr'o Wolfgang Schäuble ĵus memor'ig'is tio'n. La franc'a politik'o est'as pli mal'klar'a, kiel oft'e, miks'as postul'o'j'n, ke Ateno “plen'um'u si'a'j'n far'it'a'j'n promes'o'j'n” (s-ro Hollande), aŭ “daŭr'ig'u la ekonomi'a'j'n re'form'o'j'n kaj la neces'a'j'n politik'o'j'n“ (s-ro Emmanuel Macron, ministr'o pri ekonomi'o), kun vid'ebl'a pret'ec'o pens'i pri re'struktur'ad'o aŭ re'difin'o de la temp'lim'o'j de la grek'a ŝuld'o (s-ro Michel Sapin, financ'ministr'o).

Sed la eŭrop'a dekstr'ul'ar'o jam sonor'ig'as alarm'o'n ne nur en German'uj'o. La finnlanda ĉef'ministr'o Aleksander Stubb kontraŭ'met'is “son'ant'a'n ne'o'n” al ĉia propon'o nul'ig'i la ŝuld'o'n, dum en Parizo la konservativ'a ĵurnal'o Le Figar'o demand'as si'n elegant'e: “Ĉu Grek'uj'o de'nov'e ek'ir'is por venen'ig'i Eŭrop'o'n?” Du tag'o'j'n post'e, la sam'a gazet'o kalkul'is: “Ĉiu franc'o pag'us 735 eŭr'o'j'n por nul'ig'i la grek'a'n ŝuld'o'n.”* Tia kalkul'o est'as mal'pli kutim'a ĉe tiu gazet'o, kiam tem'as pri la kost'o de la impost'a'j ŝild'o'j, kiu'j'n profit'as la propriet'ul'o'j de gazet'o'j, pri la subvenci'o'j al la industri'ist'o'j pri arm'ad'o, kiu'j posed'as la gazet'o'n Le Figar'o aŭ ... pri la help'o'j al la gazet'ar'o.

S-in'o Merkel jam minac'is Atenon per for'pel'o el la eŭr'o, kaz'e ke ĝi'a reg'ist'ar'o ne plen'um'us la buĝet'a'j'n kaj financ'a'j'n disciplin'o'j'n tre kar'a'j'n al Berlino. La grek'o'j si'a'vic'e dezir'as sam'temp'e mild'ig'i la prem'o'n de la mal'abund-politik'o kaj konserv'i la eŭr'o'n. Tio'n vol'as ankaŭ Sirizo.* Part'e, ĉar el'sang'iĝ'int'a mal'grand'a land'o hezit'as far'i ĉiu'j'n batal'o'j'n sam'temp'e. “Ni est'is la kobaj'o'j de la “tri'op'o”, ni ne vol'as far'iĝ'i la kobaj'o'j de la el'ir'o el la eŭr'o, resum'as antaŭ ni ĵurnal'ist'in'o proksim'a de la parti'o de s-ro Cipr'as. Tio'n komenc'u land'o pli grand'a, kiel Hispan'uj'o aŭ Franc'uj'o.”

“Sen eŭrop'a sub'ten'o, taks'as s-ro Mulopulios, ne ebl'os real'ig'i kio'n ajn”. Pro tio Sirizo taks'as la sub'ten'o'n grav'a, kiu'n pov'us don'i al ĝi ali'a'j fort'o'j ol tiu'j de la radikal'a mal'dekstr'o aŭ la ekologi'ist'o'j. Special'e la social'ist'o'j, kvankam la grek'o'j hav'as la spert'o'n de la kapitulac'o de la social'demokrat'ar'o: ek'de antaŭ tri'dek jar'o'j la ĉef'ministr'o Andre'as Papandreu trud'is al si'a parti'o la grand'a'n liberal'a'n turn'o'n. “Se li est'us rest'int'a mal'dekstr'e, tiam Sirizo ne ekzist'us, not'as s-ro Mulopuilos, antaŭ ol memor'ig'i, ke en German'uj'o, kiam Oskar Lafontaine demisi'is el la reg'ist'ar'o [en la jar'o 1999], li bedaŭr'is, ke la social'demokrati'o far'iĝ'is ne'kapabl'a far'i eĉ la plej sen'signif'a'j'n re'form'o'j'n. La tut'mond'ig'o kaj la nov'liberal'ism'o kun hom'a vizaĝ'o komplet'e detru'is ĝi'n”.

Ĉu pro tio ne est'as problem'ec'a, esper'i ke ĝi'a akcept'em'o de la postul'o'j de la grek'a mal'dekstr'o pov'us help'i la social'demokrat'o'j'n kontraŭ'star'i la ne'fleks'iĝ'em'o'n de s-in'o Merkel? Eventual'a sukces'o de Sirizo ‒ aŭ de Podemos ‒ efektiv'e pruv'us ke, kontrast'e al la ad'a'j asert'o'j de s-ro Hollande aŭ de s-ro Matteo Renzi en Ital'uj'o, eŭrop'a politik'o, kiu turn'as la dors'o'n al sen'el'ir'a mal'abund'o, est'as ebl'a. Nu, tia demonstr'ad'o minac'us ne nur la german'a'n dekstr'ul'ar'o'n ...

La ven'ont'a'j monat'o'j pov'us decid'i pri la est'ont'ec'o de la Eŭrop'a Uni'o. Antaŭ tri jar'o'j, antaŭ la elekt'o de s-ro Hollande, la du termin'o'j de la alternativ'o est'is aŭdac'o aŭ en'ŝlim'iĝ'o.* Nun, la minac'o jam ne est'as tiu de en'ŝlim'iĝ'o, sed mult'e pli mal'bon'a. “Se ni ne ŝanĝ'as Eŭrop'o'n, la ekstrem'dekstr'o far'os tio'n por ni”, avert'is s-ro Cipr'as. La aŭdac'o far'iĝ'as ankoraŭ pli urĝ'a. La task'o de la grek'a kaj hispan'a mal'dekstr'o'j, de kiu'j mult'o de'pend'os, est'as sufiĉ'e pez'a por ke oni hezit'as ŝarĝ'i ili'n krom'e pri la respond'ec'o tiom prem'a, nom'e defend'i la demokrati'o'n de la Mal'nov'a Kontinent'o, for'turn'i de ĝi la “kolizi'o'n de la kultur'o'j”. Tamen, ĝust'e pri tio tem'as hodiaŭ.

“Grek'uj'o, mal'fort'a ĉen'er'o de Eŭrop'o, pov'us far'iĝ'i la fort'a ĉen'er'o de la eŭrop'a mal'dekstr'o”, imag'as jam s-ro Mulopuilos. Kaj, se ne Grek'uj'o, tiam Hispan'uj'o ... La du land'o'j tamen ne est'us tro por kontraŭ'batal'i tim'o'n kaj mal'esper'o'n, kiu'j nutr'as sam'temp'e la ekstrem'dekstr'o'n kaj la nihilism'o'n de la ĝihad'ist'a'j salaf'ist'o'j. “Tio est'as rev'o modest'a kaj frenez'a”, dir'us la poet'o. La esper'o, ke la eŭrop'a politik'o ne plu kondamn'as ni'n al tiu etern'a karusel'o, ĉe kiu fin'e la sam'a'j si'n'sekv'as en la potenc'o por far'i la sam'a'n politik'o'n kaj montr'i la sam'a'n sen'pov'ec'o'n. Ili'a bilanc'o far'iĝ'is ni'a minac'o. En Ateno, en Madrido, ĉu fin'e la deĵor'ŝanĝ'o?

Serge HALIMI.

En la centr'o de la kvartal'o La Défense: human'ism'o kaj demokrati'o

Sed tiu'j ekster'a'j klar'ig'o'j por la parti'o ne sufiĉ'as, kaj est'us redukt'ism'a vid'i la mal'kresk'o'n de la FKP sub la aspekt'o de meĥanik'a, program'it'a evolu'o, el kiu oni pov'us tir'i neni'a'n instru'o'n.

Por kompren'i la mal'proksim'iĝ'o'n de la FKP dis'de la popol'a'j klas'o'j kaj ĝi'a'n elekt'a'n katastrof'o'n (ĝi pas'is de 15,3 el'cent'o'j ĉe la prezid'ant-elekt'o'j de 1981 al 1,9 el'cent'o en 2007), neces'as analiz'i la evolu'o'j'n de ĝi'a retor'ik'o kaj de ĝi'a organiz'aĵ'o. Ek'de la 1980-aj jar'o'j kaj ĉef'e de 1990, la FKP vol'as reprezent'i jam ne nur la popol'a'j'n klas'o'j'n, sed Franc'uj'o'n en ĝi'a “divers'ec'o”. La interpret'o de la soci'o kiel klas'o'j mal'aper'as mal'antaŭ tem'o'j kiel “civit'an'a part'o'pren'o” aŭ la re'star'ig'o de la “social'a lig'il'o”. Sam'e kiel la urb'o Montreuil, la komun'ist'a'j komun'um'o'j de antaŭ'urb'o'j larĝ'e adopt'as la tem'o'n de “eksklud'o” en la “kvartal'o'j” kaj akcept'as ĝi'a'n sen'politik'ig'a'n dimensi'o'n.* La komun'ist'a'j elekt'it'o'j propon'as “lok'a'n demokrati'o'n” supoz'at'a'n kapabl'a sur'pont'ig'i la abism'o'n inter la politik'a klas'o kaj la “civit'an'o'j”.

La komenc'a projekt'o de la parti'o, marks'ism'e inspir'it'a, tiam ced'is la lok'o'n al human'ism'a retor'ik'o larĝ'e komun'a en la asoci'a kaj politik'a mond'o. “Asoci'iĝ'o, kun'divid'o, komun'ig'o, kooper'ad'o, inter'ven'o, inter'konsent'iĝ'o: tiu'j ĉi postul'o'j al'pren'as sen'precedenc'a'n vigl'ec'o'n, lig'e kun la dis'volv'ad'o de la teĥnologi'a kaj inform'ad'ik'a revoluci'o kaj kompleks'iĝ'o de la soci'o, la evolu'o de la labor'o, la bezon'o de civit'an'ec'o, de nov'a'j hom'rilat'o'j kiu'j respekt'as la aŭtonom'ec'o'n de la individu'o'j ...”, proklam'it'a ekzempl'e de la dokument'o adopt'it'a de la 24-a kongres'o de 1996. Tiu kongres'o, kiu decid'is la “princip'o'n de la human'ism'o kaj de la demokrati'o”, de la “hom'a, civit'an'a, solidar'a revoluci'o” por respond'i al la fakt'o, ke “la tut'a hom'a civilizaci'o est'as en danĝer'o”, okaz'is por la unu'a foj'o en la afer'kvartal'o La Défense.

Dek du jar'o'j'n post'e, en la tekst'o propon'it'a de la Naci'a Konsil'ant'ar'o de la FKP kiel “komun'a baz'o” por la 34-a kongres'o de 2008, la vort'o “labor'ist'o” aper'as nur unu sol'a'n foj'o'n, kaj kiel soci'a grup'o sam'e kiel mult'a'j ali'a'j: oni efektiv'e intenc'as kun'ig'i “labor'ist'o'j'n, teĥnik'ist'o'j'n, dung'it'o'j'n aŭ kadr'ul'o'j'n, ge'salajr'ul'o'j'n de ĉi'a'j kategori'o'j, provizor'a'j, intelekt'a'j, sen'dokument'a'j, sen'labor'a'j, kamp'ul'a'j, aŭtor'o'j kaj reĝisor'o'j, student'o'j, pensi'ul'o'j, art'ist'o'j”. Per si'a re'ĵet'o de la labor'ist'ism'o, asoci'at'a al stalin'ism'o, la reprezent'ant'o'j de la FKP tendenc'as for'las'i la prioritat'o'n de la rol'o de la labor'ist'o'j kaj de la popol'a'j klas'o'j en la politik'a batal'o. Per tio, ke ili neglekt'is la pens'ad'o'n pri la klas'rilat'o'j kaj pri la organiz'ad'o de la batal'o far'e de tiu'j sam'a'j, kiu'j sufer'as la domin'ad'o'n, ili natur'e hav'is mal'facil'o'j'n konsider'i la supr'e'n'ir'o'n de nov'a'j popol'a'j figur'o'j ‒ la dung'it'o'j'n de la serv'o'j kaj la id'o'j'n de en'migr'int'a'j labor'ist'o'j precip'e el Nord'afrik'o.

La klopod'o'j re'nov'ig'i la franc'a'n komun'ism'o'n pas'as tra trans'form'ad'o de la organiz-model'o'j de la parti'o. La sistem'o'j de elekt'ad'o kaj de form'ad'o de kadr'ul'o'j el membr'o'j de popol'a de'ven'o est'as for'las'it'a'j en la 1990-aj kaj 2000-aj jar'o'j sub la efik'o de la mal'kresk'o de la membr'o'nombr'o, sed ankaŭ pro kritik'o al la aŭtoritat'ec'a'j praktik'o'j de la demokrati'a centr'ism'o (vd Tiran'ec'o de ne ekzist'ant'a struktur'o). La lern'ej'o'j [de la parti'o, -vl] ekzempl'e mal'aper'is aŭ perd'is si'a'n funkci'o'n de popol'a eduk'ad'o. La “politik'o de kadr'ul'o'j” ‒ sistem'o de form'ad'o, kiu favor'is la labor'ist'a'j'n membr'o'j'n de la entrepren'o'j ‒ iom post iom mal'aper'is. Por la re'nov'ig'o de la parti'o oni de tiam diskut'is precip'e pri la jun'iĝ'o kaj vir'in'iĝ'o. Kiam tem'is pri “miks'it'ec'o”, tiam oni neniam emfaz'is la prioritat'o'n al membr'o'j el la popol'a'j klas'o'j.

Al la parti'a'j funkci'ul'o'j labor'ist'de'ven'a'j, form'it'a'j en la lern'ej'o'j de la parti'o, post'sekv'is respond'ec'ul'o'j kies karier'o (lern'ej'a, profesi'a kaj komun'ist'a) est'as dens'e lig'it'a al la mond'o de la teritori'a'j kolektiv'aĵ'o'j. Do, la nun'temp'a komun'ism'o re'struktur'iĝ'as kaj viv'as nun ĉirkaŭ tiu'j lok'a'j administraci'o'j kaj ne, kiel antaŭ'e, ĉirkaŭ sindikat'a'j ret'o'j. En 2013, el ĉiu'j membr'o'j list'ig'it'a'j en la departement'o “Viv'o de la parti'o”, 75 el'cent'o'j indik'as, ke ili labor'as en la publik'a sektor'o, el kiu'j 13 el'cent'o'j en teritori'a kolektiv'aĵ'o. Kaj sam'e pri la pint'o de la aparat'o. La last'a naci'a gvid'ant'o, kiu ven'is el funkci'o'j en la sindikat'o Ĝeneral'a Konfederaci'o de Labor'o (CGT laŭ la franc'a), est'is Georges Marchais: laŭ si'a profesi'o, al'ĝust'ist'o, li est'is sindikat'a respond'ec'ul'o en la metalurgi'a sektor'o antaŭ ol okup'i la pint'o'n de la parti'o en la jar'o 1994. Li'a'j post'e'ul'o'j est'is lig'it'a'j kun la mastr'um'ad'o de lok'a'j kolektiv'aĵ'o'j. S-ro Robert Hue est'is la unu'a urb'estr'ar'an'o kiu far'iĝ'is naci'a sekretari'o de la PCF, en 1994; li est'is tiam urb'estr'o de Montigny-lès-Cormeilles, ĝeneral'a konsil'ant'o, region'a konsil'ant'o kaj antaŭ ĉio prezid'ant'o de la Naci'a asoci'o de komun'ist'a'j kaj respublik'an'a'j deleg'it'o'j. S-in'o Marie-Georg'e Buffet post'sekv'is li'n en 2001. Ŝi est'is unu'e dung'it'o ĉe la urb'o'dom'o de Plessis-Robinson antaŭ ol far'iĝ'i vic'urb'estr'o en ali'a distrikt'o, post'e elekt'it'a en la region'a'n konsil'ant'ar'o'n de Ile-de-Franc'e.

Kiam la nov'a'j gvid'ant'o'j de la FKP ven'as el sindikat'ism'o, tiam tem'as pri sindikat'ism'o student'a. S-in'o Buffet est'is membr'o de la naci'a ofic'ej'o de la Naci'a Uni'o de Student'o'j de Franc'uj'o (UNEF). S-ro Pierre Laurent, naci'a sekretari'o de la PDV ek'de 2010, gvid'is la Uni'o'n de Komun'ist'a'j Student'o'j (UEC). Diplom'it'a pri ekonomi'a'j scienc'o'j ĉe la pariza universitat'o Sorbonne, tiu iam'a ĵurnal'ist'o kaj redakt'a redakt'ist'o de la FKP-gazet'o L’Humanité simbol'as la potenc'o'n de la famili'a engaĝ'iĝ'o en la nun'temp'a komun'ism'o. Fil'o de Paul Laurent, deput'it'o kaj kadr'ul'o en la aparat'o en la 1970-aj kaj 80-aj jar'o'j, li est'as ankaŭ frat'o de s-ro Michel Laurent, ali'a naci'a gvid'ant'o, kiu respond'ec'is pri la federaci'o de Seine-Saint-Denis. La nov'a'j gvid'ant'o'j far'iĝ'as komun'ist'o'j pli per lok'a hered'o kaj per famili'a fidel'ec'o ol per spert'ad'o de la mal'egal'ec'o'j en la labor'lok'o.

La serĉ'ad'o'j de font'o'j de financ'ad'o far'e de la funkci'ul'o'j, kiu'j jam ne pov'as est'i pag'at'a'j de mal'kresk'ant'a parti'o kaj kiu'j prov'as est'i salajr'at'a'j per elekt'o'posten'o'j, klar'ig'as ankaŭ la evolu'o'n de la FKP. En 2013, laŭ la financ'raport'o prezent'it'a al la kongres'o, la kontribu'ad'o de la elekt'it'o'j est'is 46 el'cent'o'j de la tut'a'j resurs'o'j de la parti'o (kontraŭ 26 el'cent'o'j de la Social'ist'a Parti'o kaj 3 el'cent'o'j de la Uni'o por Popol'a Mov'ad'o). Tiel, ĉie en Franc'uj'o, la komun'ist'a'j gvid'ant'o'j est'is al'vok'it'a'j en'ir'i en elekt'it'a'j'n asemble'o'j'n. Ĝis nun ekzist'is klar'a disting'o inter la respond'ec'ul'o'j de la aparat'o kaj la elekt'it'o'j, ĉe kio la unu'a'j est'is task'it'a'j “super'rigard'i” la du'a'j'n por evit'i ties “eminent'ul'iĝ'o'n” kaj por cert'ig'i la vigl'ec'o'n de la membr'a'j ret'o'j. Nu, la departement'a'j respond'ec'ul'o'j de la parti'o est'is pet'at'a'j en'ir'i en si'a'j'n region'a'j'n konsil'ant'ar'o'j'n ek'de 1998. Dank'e al alianc'o kun la Social'ist'a Parti'o (PS), mult'a'j ricev'is respond'ec'a'j'n funkci'o'j'n en la plen'um-organ'o'j de si'a region'o. La eminent'ul'iĝ'o per elekt'o de la aparat'a'j kadr'ul'o'j est'as sur'voj'e.

La fak'ul'o'j pri komunik'ad'o stir'as dum elektokampajnoj

S-Ro HUE vol'is en 1995 liber'ig'i “el ĉia suspekt'em'a “kurator'ec'o” de la parti'o la elekt'it'o'j'n, kiu'j ricev'is si'a'n mandat'o'n ne nur de la komun'ist'o'j, sed de la universal'a voĉ'don'ad'o”.* De tiam, la naci'a'j gvid'ant'o'j pov'as mem sen'valor'ig'i la resurs'o'j'n de la membr'o'j profit'e al la elekt'it'o'j kaj la mastr'um'a'j eksperiment'o'j. Sur'lok'e la membr'o'j vid'as si'a'n rol'o'n mal'kresk'i, kaj la ag'ad'o por la elekt'o'j far'iĝ'as antaŭ'rang'a. La nov'a'j al'iĝ'int'o'j ne rest'as long'e simpl'a'j membr'o'j, sed est'as rapid'e pet'at'a'j kandidat'iĝ'i ĉe la urb'a'j elekt'o'j, kun la sekv'o, ke la lok'a ag'ad'o mal'fort'iĝ'as ‒ tiom pli ke la elekt'it'o'j, kiu'j plur'ig'as mandat'o'j'n, rapid'e neglekt'as la kun'ven'o'j'n de la parti'o. En la sid'ej'o'j de la departement'a'j federaci'o'j de la parti'o, la ĉe'est'o de la membr'o'j neni'iĝ'as, la kun'ven'o'j okaz'as antaŭ la 18-a hor'o, kaj la “liber'vol'a'j” membr'o'j las'as la lok'o'n al profesi'ul'o'j (funkci'ul'o'j, kun'labor'ant'o'j de grup'o'j de elekt'it'o'j, administr'a person'ar'o ktp), kiu'j mal'ĉe'est'as semajn'fin'e.

Nu, la elekt'it'o'j hav'as si'a'j'n propr'a'j'n zorg'o'j'n. Por prepar'i la ven'ont'a'n elekt'o'kampanj'o'n ili dung'as fak'ul'o'j'n pri komunik'ad'o; pro la kresk'ant'a teĥnik'iĝ'o de la lok'a ag'ad'o, ili ĉirkaŭ'ig'as si'n per kadr'ul'o'j de publik'a mastr'um'ad'o.* Ili pov'as neglekt'i la komunik'ad'o'n kun la membr'o'j aŭ asoci'o'j profit'e al tiu kun profesi'ul'o'j, kiu'j al ili soci'e pli simil'as. Rezult'o: la soci'a univers'o de la komun'ist'a'j elekt'it'o'j est'as ali'a ol tiu de ili'a'j “mastr'um'at'o'j”, kaj la popol'a'j kategori'o'j lud'as pli mal'fort'a'n rol'o'n en la lok'a politik'a viv'o.

Tiu mal'proksim'iĝ'o de la komun'ist'a'j respond'ec'ul'o'j dis'de la soci'a'j grup'o'j, kiu'j'n ili est'as task'it'a'j defend'i, tuŝ'as la praktik'a'n ag'ad'o'n de la aktiv'ul'o'j. Dum long'a temp'o la FKP impuls'is politik'a'n societ'em'o'n, ampleks'a'n en la teritori'o'j, kie ĝi est'is bon'e en'radik'iĝ'int'a (la “ruĝ'a'j antaŭ'urb'o'j”, cert'a'j kamp'ar'a'j komun'um'o'j ...). Ĝi'a'j membr'o'j anim'is tut'a'j'n organiz'aĵ'o'j'n “amik'a'j'n” (Unu'iĝ'o de franc'a'j vir'in'o'j, Naci'a konfederaci'o de lu'ant'o'j, pac'mov'ad'o, Sport'a kaj gimnastik'a federaci'o de labor'o, ktp), sed ankaŭ kvartal'a'j'n aŭ entrepren'a'j'n ĉel'o'j'n. Dum la 1980-aj kaj 90-aj jar'o'j, tiom kiom la baz'o de membr'o'j mal'kresk'is kaj la respond'ec'ul'o'j centr'iĝ'is al la elekt'a'j defi'o'j, la lok'a ag'ad'o de la KPF pli kaj pli lim'iĝ'is al ag'ad'o'j de asoci'a spec'o. La ĉef'a'j amas-ag'ad'o'j est'as nun dediĉ'it'a'j al organiz'ad'o de fest'a'j kaj memor'a'j kun'ven'o'j, kiel la tradici'a'j banked'o'j de la 1-a de maj'o aŭ de la 14-a de juli'o [la dat're'ven'o de la Franc'a Revoluci'o, la naci'a fest'o en Franc'uj'o -vl].

Pren'it'a en la kapt'il'o de la dekstr'iĝ'o de la social'ist'a alianc'an'o

La komun'ist'o'j iel tir'as la instru'o'n de la mal'pli grand'a influ'o de la iam'a'j politik'a'j kun'ven'o'j, tiom pli ke tiu fest'a dimensi'o est'is tradici'a fort'o de la franc'a komun'ism'o, kiel la daŭr'a sukces'o de la Fest'o de L’Humanité trans la membr'o'j de la parti'o. Tiel, sur lok'a nivel'o, la societ'em'o ĉirkaŭ fest'a'j renkont'iĝ'o'j perd'as si'a'n politik'a'n karakter'o'n, ĉar la asoci'o'j kaj la urb'a'j organiz'aĵ'o'j anstataŭ'as la parti'o'n en la organiz'ad'o. En la vilaĝ'o Treban (en la departement'o Allier) ekzempl'e, tri instanc'o'j iom post iom anstataŭ'as la FKP en la lok'a anim'ad'o: la Laik'a amik'ar'o, la Fest'komitat'o kaj la Triaaĝa klub'o. La membr'o'j, kvin'dek'o en la 1960-aj kaj 70-aj jar'o'j, est'as jam nur dek'o en la 1990-aj jar'o'j, precip'e pensi'iĝ'int'a'j kamp'kultur'ist'o'j. Ili kun'ven'as nur unu'foj'e jar'e, dum la ricev'o de la membr'o'kart'o'j el la man'o'j de la urb'estr'o ‒ pensi'iĝ'int'a instru'ist'o ‒ kaj li'a edz'in'o. La daŭr'a mal'kresk'o de la nombr'o da kamp'a'j kaj industri'a'j labor'ist'o'j, la sen'iluzi'iĝ'o'j pri la part'o'pren'o de la FKP en la reg'ist'ar'o (unu'e en 1981-1984, post'e en 1997-2002), la fin'o de Sovet'uni'o: tut'aĵ'o de procez'o'j kontraŭ'ag'as la daŭr'ig'o'n de la organiz'aĵ'o, en kiu tamen plur'a'j generaci'o'j da komun'ist'o'j si'n'sekv'is ek'de la 1920-aj jar'o'j. Pro mank'o de nov'a'j membr'o'j, la urb'estr'ar'o, komun'ist'a ek'de la temp'o inter la du mond'milit'o'j, fin'e perd'iĝ'is en la jar'o 2001.

La FKP-elekt'it'o'j en tiu region'o centr'ig'as si'a'n politik'o'n al tem'o'j de asoci'a viv'o: al la “ruĝ'a citadel'o” sekv'as komun'um'o'j plej efik'a'j pri anim'ad'o kaj progres'ig'o de la asoci'a viv'o, sen referenc'o al defend'o de popol'a aŭ politik'a ident'ec'o. En la ĉef'artikol'o de la urb'a gazet'o de Bourbon-l’Archambault (du mil kvin'cent loĝ'ant'o'j) de la jar'komenc'o de 2014, la komun'ist'a urb'estr'o dank'as “la burbon'a'n asoci'a'n mond'o'n kaj la lok'a'j'n ekonomi'a'j'n ag'ant'o'j'n, [kiu'j] labor'is por defend'i kaj dis'volv'i la lok'a'n ag'ad'o'n [...]. Ĉu komerc'ist'o'j, meti'ist'o'j, kamp'kultur'ist'o'j, entrepren'ĉef'o'j, membr'o'j de liber'a'j profesi'o'j, salajr'ul'o'j aŭ ofic'ist'o'j de la administraci'o, pensi'ul'o'j aŭ simpl'e civit'an'o'j, la loĝ'ant'o'j de ni'a komun'um'o merit'as dank'o'n kaj kuraĝ'ig'o'n.”

Sur la praktik'a nivel'o, la klas'batal'a tem'ar'o perd'as si'a'n centr'a'n pozici'o'n por la membr'o'j kaj iom post iom ced'as la lok'o'n al mult'a'j cel'at'a'j batal'o'j: distribu'ad'o de la riĉ'aĵ'o'j, femin'ism'o, medi'o, divers'ec'o, tut'mond'iĝ'o. Jam tem'as mal'pli pri engaĝ'iĝ'o en la FKP nom'e de est'ont'a social'ism'a soci'o ol al'iĝ'o al cert'a'j laŭ'tem'a'j ret'o'j (eduk'ad'o, en'migr'ad'o, Eŭrop'o, ktp), kiu'j dis'volv'iĝ'as kun apart'a'j komitat'o'j kaj apart'a'j manifestaci'o'j. La membr'o'j elekt'as kamp'o'j'n, en kiu'j ili engaĝ'iĝ'as, sen nepr'e re'kon'i si'n en la tut'a parti'a mesaĝ'o. Tiu segment'iĝ'o de la engaĝ'iĝ'o kontrast'as kun la centr'a lok'o, kiu'n la parti'o kaj la marks'ism'a ideologi'o okup'is en la komun'ist'a univers'o. En tia'j kondiĉ'o'j, cert'a'j labor'ist'a'j aktiv'ul'o'j engaĝ'iĝ'as en la sindikat'o CGT, sed for'turn'as si'n de la FKP; ali'a'j, oft'e pli diplom'it'a'j, part'o'pren'as en la ag'ad'o'j de la Asoci'o por impost'ad'o de financ'a'j trans'ig'o'j kaj por civit'an'a ag'ad'o (Attac); ali'a'j dediĉ'as si'n ekskluziv'e al si'a'j task'o'j de lok'a elekt'it'o. La parti'o pli kaj pli perd'is si'a'n centr'a'n pozici'o'n en la ret'o'j de aktiv'ul'o'j de la mal'dekstr'o de la Social'ist'a Parti'o.

Tamen, post long'a period'o de letargi'o kaj de mal'jun'iĝ'o, en la last'a'j jar'o'j okaz'is ia re'nov'iĝ'o de la membr'o'ret'o'j. Unu'e, dum la venk'a kampanj'o kontraŭ la eŭrop'a konstituci'a traktat'o de 2005, post'e en la kadr'o de la Mal'dekstr'a Front'o, la elekt'a koalici'o star'ig'it'a en 2008 inter la FKP kaj ali'a'j mal'dekstr'a'j organiz'aĵ'o'j. Por la unu'a foj'o de 1980 la membr'o'nombr'o anonc'it'a de la direkci'o stabil'iĝ'is ĉirkaŭ sep'dek mil membr'o'j,* kaj la part'o de la membr'o'j pli jun'a'j ol 30-jar'a'j iom'et'e alt'iĝ'is. La prezid'ant'kampanj'o de 2012 tut'e apart'e re'mobiliz'is la komun'ist'a'n membr'ar'o'n. Ĉe tiu okaz'o la FKP sub'ten'is s-ro'n Jean-Luc Mélenchon, la respond'ec'ul'o'n de la Parti'o de la Mal'dekstr'o (PG), kiu ating'is 11,1 el'cent'o'j'n de la voĉ'o'j. Tiu, eks'a social'ist'o, kaŭz'is i'a'n radikal'iĝ'o'n de la retor'ik'o kun re'ven'o al la tem'ar'o de soci'a'j antagonism'o'j, dum la antaŭ'a'j kampanj'o'j est'is mark'it'a'j de eŭfemism'ig'o de komun'ist'a'j kaj kontraŭ'kapital'ism'a'j referenc'o'j.

Kvankam la strategi'o de la Front'o de la Mal'dekstr'o brems'is la elekt'a'n mal'kresk'o'n de la FKP ĉe la prezid'ant'elekt'o'j en 2012, kaj la eŭrop'a'j elekt'o'j de 2009 kaj 2014, la mal'kresk'o daŭr'is ĉe la parlament'a'j (2012) kaj distrikt'a'j (2014) elekt'o'j, do ĉe voĉ'don'ad'o'j, en kiu'j la FKP est'is pli ol la Front'o de la Mal'dekstr'o en la unu'a lini'o. Tiu strategi'o klar'e montr'is la problem'o'n de la influ'o de la elekt'it'o'j en la komun'ist'a aparat'o kaj ili'a'n de'pend'ec'o'n de la Social'ist'a Parti'o. La Front'o de la Mal'dekstr'o ja impuls'is mov'iĝ'o'n, kiu mal'bon'e kongru'as kun la daŭr'ig'o de la klasik'a form'o de uni'o FKP-PS. La distrikt'a'j elekt'o'j de mart'o 2014 ceter'e vek'is tre fort'a'j'n streĉ'iĝ'o'j'n inter la FKP kaj la PG ‒ tiu last'a favor'is aŭtonom'a'j'n list'o'j'n de la PS en la grand'a'j urb'o'j jam por la unu'a balot'o. Ili kaŭz'is ankaŭ kontest'o'j'n intern'e de la FKP de nov'a'j membr'o'j, kiu'j kontraŭ'as daŭr'ig'o'n de alianc'o kun la PS. Sed, por la elekt'it'o'j kaj por konsider'ind'a part'o de la FKP-gvid'ant'o'j, konserv'i la komun'ist'e mastr'um'at'a'j'n komun'um'o'j'n kun la sub'ten'o de la PS kaj la posten'o'j'n de vic'urb'estr'o en la ceter'a'j urb'o'dom'o'j de la unu'iĝ'o de la mal'dekstr'o rest'as antaŭ'rang'a, risk'e de ‒ laŭ iu'j ‒ nutr'i la mal'rapid'a'n mal'kresk'o'n de la aktiv'a membr'ar'o.

La ekvilibr'o ŝajn'as por la membr'o'j est'i mal'facil'e trov'ebl'a. La lok'a'j elekt'it'o'j ne'refut'ebl'e ebl'ig'is daŭr'ig'i cert'a'n influ'o'n de la FKP, dum ties naci'a influ'o kolaps'is. En la pas'int'ec'o, la komun'ist'a'j urb'estr'ar'o'j est'is krom'e la kre'ant'o'j de la en'radik'iĝ'o de la FKP en la popol'a'j medi'o'j: kiel apog'ej'o'j por la dis'vast'ig'o de la ide'o'j ili est'is praktik'a'j baz'o'j de komun'ist'a organiz'ad'o kaj de rezist'ad'o al la politik'a'j kaj soci'a'j elit'o'j. Pli ol la bolŝevism'iĝ'o de 1924-1934, la kompromis'o'j de la “urb'a komun'ism'o” sam'e kiel la strategi'o de la Popol'front'o de Alianc'o kun la social'ist'a mal'amik'a frat'o favor'is la ankr'iĝ'o'n de la FKP en la “simpl'a” popol'o. Tamen, en la nun'temp'a kun'tekst'o de dekstr'iĝ'o de la PS, de profesi'iĝ'o de la teritori'a'j kolektiv'o'j kaj de mal'fort'ec'o de la membr'a'j ret'o'j, tio, kio est'is fort'o por la FKP, pov'as kelk'foj'e far'iĝ'i brems'o por ĝi'a re'nov'iĝ'o.

Juli'a'n MISCHI.

Ebl'as spur'i la genealogi'o'n de la parizaj atenc'o'j ek'de la alĝeria intern'a milit'o

Unu'e, la manier'o real'ig'i la atenc'o'j'n en'kadr'iĝ'as en la kontinu'ec'o de antaŭ'a'j form'o'j de delikt'o, kiu'j'n iu'j el ili spert'is. Ŝtel'i aŭt'o'j'n, akir'i arm'il'o'j'n, uz'i ili'n ekzempl'e kadr'e de per'fort'a ŝtel'ad'o, est'as kompetent'o'j kaj ag'manier'o'j adapt'ebl'a'j al ali'a'j situaci'o'j. La dis'volv'ad'o de la atak'o'j ankaŭ spegul'as la konstant'ec'o'n de tia'j praktik'o'j: la prepar'a'j indik'o'j rest'as proksim'um'a'j; la fuĝ'plan'o'j lim'iĝ'as je re'hejm'e'n'iĝ'o; kaj, se tio est'as ne'ebl'a, ŝajn'as ke ne ekzist'as ali'a solv'o ol sen'cel'a vag'ad'o. La mem'reg'o por konduk'i la atenc'o'n kaj lert'ec'o por rapid'a stir'ad'o por rapid'e el'ir'i, ŝajn'as la nur'a'j postulat'a'j kvalit'o'j. Eĉ la martir'a mort'o, paf'ant'e al polic'an'o'j strang'e super'met'iĝ'as al tiu de Scarface, en'karn'ig'it'a de Al Pacino en la film'o de Bri'a'n de Palm'a, model'o de mult'a'j jun'ul'o'j de la sub'urb'a'j kvartal'o'j, aŭ ankoraŭ al tiu de la per'fort'a ŝtel'ist'o Jacques Mesrine, pri kiu Merah leg'is la biografi'o'n kelk'a'j'n semajn'o'j'n antaŭ si'a mort'o. La familiar'ec'o de tiu'j ag'manier'o'j kaj ili'a legitim'ec'o en la rigard'o de tiu'j, kiu'j uz'as ili'n, est'as grav'a etap'o por kompren'i kiel ili post'e pov'as dis'volv'iĝ'i al ali'a'j cel'at'a'j viktim'o'j, eĉ se tio rest'a ne'sufiĉ'a. Tiel, la vol'o de Coulibaly “mort'ig'i polic'an'o'j'n”, dum la frat'o'j Kouachi atak'is Charlie Hebdo ver'ŝajn'e pov'as est'i lig'it'a al li'a mal'am'o de instituci'o, kiu mort'ig'is sub li'a'j okul'o'j li'a'n plej bon'a'n amik'o'n, Al'i Rezgui, en septembr'o 2000, kiam ambaŭ vir'o'j est'is ŝarĝ'ant'a'j ŝtel'it'a'j'n motor'bicikl'o'j'n en kamion'et'o'n.

Du'e, tiu politik'a per'fort'o ne ek'aper'as el neni'o. Ebl'as desegn'i ĝi'a'n genealogi'o'n ek'de la alĝeria intern'a milit'o. La konflikt'o, kiu komenc'iĝ'is en decembr'o 1991 per la nul'ig'o de la elekt'o'j, en kiu'j gajn'is la Islam'a Front'o de Sav'o (IFS), est'is eg'e per'fort'a. Ĝis la komenc'o de la 2000-aj jar'o'j, la intens'eg'a'j al'front'iĝ'o'j inter la arme'o kaj la Arm'it'a'j Islam'ist'a'j Grup'o'j (AIG) est'ig'is plur'a'j'n dek'mil'o'j'n da mort'int'o'j kaj kaŭz'is de'lok'ad'o'n kaj ekzil'o'n de hom'amas'o'j. Tiu tragik'a situaci'o ne indulg'is la alĝeriajn famili'o'j'n instal'it'a'j'n en Franc'uj'o, al kiu'j aparten'as sam'e Merah kaj Nemmouche, kiel la frat'o'j Kouachi. S-ro Abdelghani Merah, pli'aĝ'a frat'o de Mohamed, ja rakont'is ili'a'j'n somer'a'j'n feri'o'j'n en Oued Bezzaz, kie la patr'a famili'o apog'as la AIG, el'montr'as arm'il'o'j'n kaj kelk'foj'e “sen'kap'ig'it'a'n ĝendarm'o'n aŭ civil'ul'o'n”. Ii ankaŭ klar'ig'is la prem'o'j'n far'it'a'j'n dum tiu period'o de unu el li'a'j tuluz'a'j onkl'o'j por ke li'a'j frat'in'o'j “ĉes'u vizit'i la lern'ej'o'n, vest'u si'n per la islam'a vual'o kaj rest'u hejm'e”*. En la franc'a kun'tekst'o, tiu'j religi'a'j ordon'o'j pov'as est'i sam'temp'e memor'ig'o pri aŭtoritat'o por tro emancip'it'a'j infan'o'j (pri si'a'j amuz'o'j, si'a'j amik'ec'o'j aŭ si'a vest-manier'o) kaj apog'o pli rekt'e politik'a al la arm'it'a'j grup'o'j. Kiel tiu de s-ro Djamel Beghal, prezent'it'a kiel la inspir'ant'o de Cherif Kouachi kaj de Coulibaly, renkont'it'a en la prizon'o Fleury-Mérogis en 2005. Nask'it'a en 1965, li part'o'pren'as en la sub'ten'a'j ret'o'j de la AIG en Franc'uj'o, kio kaŭz'as li'a'n arest'o'n en 1994. Kun Coulibaly kaj Cherif Kouachi, li est'as inter la 14 hom'o'j suspekt'it'a'j est'i prepar'int'a'j en 2010 la eskap'o'n de s-ro Smaïn Aït Al'i Belkacem, unu el la eksplod'ig'ist'o'j de la atenc'o'j de 1990. En prizon'o, Kouachi laŭ'dir'e ankaŭ kontakt'is s-ro'n Farid Melouk, ankaŭ kondamn'it'a pro si'a loĝistik'a sub'ten'o al tiu'j atak'o'j.

Tra tiu'j renkont'iĝ'o'j okaz'as lig'o inter divers'a'j generaci'o'j de aktiv'ul'o'j de la politik'a islam'o. Ĝi en'kadr'ig'as la engaĝ'iĝ'o'n en pli long'a histori'o, mark'it'a de rimark'ind'a'j far'o'j, mal'venk'o'j kaj re'orient'ig'o'j*. En 1995, la AIG ankoraŭ pov'is esper'i traf'i milit'a'n kaj politik'a'n venk'o'n en Alĝerio. La bomb'o'j met'it'a'j en la parizaj transport'rimed'o'j cel'is do dev'ig'i la franc'a'n reg'ist'ar'o'n lim'ig'i si'a'n sub'ten'o'n al la milit'ist'a reĝim'o. Kelk'a'j'n jar'o'j'n post'e, tiu'j opci'o'j mal'proksim'iĝ'is. La AIG est'is venk'it'a'j kaj la salaf'ism'a Grup'o por predik'ad'o kaj batal'o, kre'it'a en 1998, kaduk'iĝ'is sub la bat'o'j de la arme'o. Tiu politik'a kaj teritori'a mal'fort'iĝ'o ver'ŝajn'e klar'ig'as ĝi'a'n al'iĝ'o'n al Al-Kaid'o en 2007, laŭ la nom'o “Al-Kaid'o en la Islam'ism'a Magrebo”, kaj strategi-ŝanĝ'o'n. De tiam la organiz'aĵ'o koncentr'iĝ'as al izol'it'a'j operaci'o'j en Saharo, aŭ en Mali'o kaj Niĝero (kiel ekzempl'e la for'rab'ad'o de okcident'ul'o'j). Por la aktiv'ul'o'j viv'ant'a'j en Franc'uj'o aŭ en Eŭrop'o, la kontinu'ec'o de la afer'o uz'as do voj'o'j'n mal'sam'a'j'n kompar'e kun tiu'j de la pli'aĝ'ul'o'j. Ĝi foj'foj'e tra'ir'as tra krom'voj'o — kaj foj'e ek'vojaĝ'o — al tio, kio'n la Inform'a'j Serv'o'j nom'as la “ter'o'j de ĝihad'o” aŭ tra la pas'o al la propagand'o per ag'o'j.

Tiu ag'ad'manier'o est'is adopt'it'a de la anarĥi'ist'o'j ĉe la Konferenc'o de Londono en 1881. Ĝi'a princip'o est'as simpl'a: la popol'ribel'a'j ag'o'j (atenc'o'j, murd'o'j, sabot'ad'o, re'uz'ad'o...) “est'as la propagand'a rimed'o la plej efik'a kaj la sol'a, kiu pov'as en'ir'i ĝis la plej profund'a'j soci'a'j tavol'o'j kaj al'tir'i la viv'o'fort'o'j'n de la hom'ar'o en la lukt'o'n*”. Uz'at'a ĉie en Eŭrop'o, en Uson'o kaj en Rus'uj'o, ĝi frap'as sam'e reg'ist'ar'o'j'n, polic'an'o'j'n, juĝ'ist'o'j'n, religi'ul'o'j'n, politik'a'j'n kontraŭ'ul'o'j'n kiel anonim'a'j'n “burĝ'o'j'n”. Ĝi cel'as sam'temp'e pun'i respond'ec'ul'o'j'n (de juĝ'o'j, tortur'o'j, ktp), venĝ'i kamarad'o'j'n aŭ elimin'i simbol'o'j'n, por vek'i la amas'o'j'n. Cent tri'dek jar'o'j'n antaŭ Inspir'e, la magazin'o de Al-Kaid'o en la arab'a du'on'insul'o, al'vok'ant'a al la murd'o de Stéphane Charbonnier, ali'nom'at'a ‘Charb’, gazet'o'j kiel La Révolution social'e (La soci'a Revoluci'o), La Lutte (La Lukt'o), Le Drapeau noir (La nigr'a Flag'o) mal'ferm'is rubrik'o'j'n “Scienc'a'j Stud'aĵ'o'j”, “Kontraŭburĝulaj Produkt'o'j” aŭ “Scienc'a Arsenal'o”, dediĉ'it'a'j al fabrik'ad'o de bomb'o'j. En 1884, Le Droit Social eĉ lanĉ'as mon'kolekt'o'n “por aĉet'o de la revolver'o, kiu venĝ'u la kamarad'o'n Louis Chavez” mort'ig'it'a de la ĝendarm'o'j.

Se la propagand'o per ag'o'j sukces'is al'log'i kelk'a'j'n, ĝi tamen neniam mobiliz'is hom'amas'o'j'n

Bedaŭr'ind'e por ĝi'a'j dis'volv'ant'o'j, la propagand'o per ag'o'j tamen ne entuziasm'ig'is la amas'o'j'n. Iu'j far'o'j pov'is est'i konsider'at'a'j pozitiv'e, sed ili ne mobiliz'is. Mal'e, ili eĉ est'ig'is distanc'iĝ'o'n de la labor'ist'a mond'o rilat'e al la anarĥi'ism'a'j mov'ad'o'j, dum sen'kompat'a sub'prem'o fal'eg'is sur ili'n. Tiom, ke tiu strategi'o est'is for'las'it'a ek'de la komenc'o de la 20-a jar'cent'o, profit'e al pli kolektiv'a'j ag'o'j. Post'e, ĝi est'is uz'at'a, sam'e mal'sukces'e, de ekstrem'dekstr'a'j mov'ad'o'j (Action directe en Franc'uj'o, la Ruĝ'arme'a Frakci'o en German'uj'o, la Ruĝ'a'j Brigad'o'j en Ital'uj'o, sed ankaŭ de ekstrem'dekstr'a'j grup'o'j (kiel la Organiz'o de la Sekret'a Arme'o [O'as], Timothy McVeigh, ekzekut'it'a en Uson'o pro la atenc'o de Oklahomaurbo en 1995, aŭ s-ro Anders Behring Breivik, respond'ec'a pri la amas'murd'o de Utoya en Norveg'uj'o en 2011).

La “teror'ism'a rilat'o” ne koncern'as du, sed tri part'o'pren'ant'o'j'n

La murd'o'j, kiu'j last'a'temp'e emoci'ig'is Franc'uj'o'n konfirm'as tiu'n regul'o'n. Malgraŭ la ordon'o'j de Coulibaly al si'a'j “islam'a'j frat'o'j” en post'mort'a film'et'o (“Kio'n far'as vi kiam ili ripet'e insult'ad'as la profet'o'n? Kio'n far'as vi kiam ili amas'murd'as tut'a'n loĝ'ant'ar'o'n? Kio'n far'as vi, kiam, front'e al vi'a hejm'o, vi'a'j frat'o'j kaj frat'in'o'j est'a mal'sat'eg'a'j?”), tiu'j amas'e rifuz'as ag'ad'o'j'n kies flank'a'j viktim'o'j ili est'as, se juĝ'i per la atak'o'j de moske'o'j, la detru'o'j de kult'ej'o'j kaj la korp'a'j agres'o'j kiu'j ili'n sekv'is. La politik'a'j respond'ec'ul'o'j ŝajn'as mis'kon'i la lecion'o'j'n de histori'o, kiam ili far'as milit'em'a'j'n diskurs'o'j'n, kiel la ĉef'ministr'o s-ro Manuel Valls, kiu ek'kri'as en la Naci'a Asemble'o, la 13-an de januar'o 2015: “Jes ja Franc'uj'o est'as milit'ant'a kontraŭ teror'ism'o, ĝihad'ism'o kaj radikal'a islam'ism'o.”

Unu'e la situaci'o, kvankam tragik'a, ne est'as milit'o. Ĝi rest'as sub reg'o de la polic'a'j serv'o'j kaj de la jurisdikci'a'j aŭtoritat'ul'o'j. La aŭtor'o'j kaj ties komplic'o'j est'is rapid'e mal'help'it'a'j ag'i aŭ arest'it'a'j, kaj oni pov'as legitim'e pens'i, ke okaz'us sam'e, se ali'a'j simil'a'j ag'o'j okaz'us. La nul'a risk'o neniam ekzist'is, eĉ en la reĝim'o'j la plej polic'em'a'j (kiel la Ĉilio de Augusto Pinochet aŭ la Hispan'uj'o de Francisco Franc'o).

Du'e, la milit'ec'a diskurs'o antaŭ'supoz'as polariz'o'n, ĉar ĝi baz'iĝ'as sur mobiliz'o de ĉiu'j kontraŭ komun'a mal'amik'o. Tia argument'o pov'as hav'i eĥ'o'n kiam la mal'amik'a'j arme'o'j amas'e trans'pas'as la land'lim'o'j'n, sed ĝi rest'as sen'efik'a dum ordinar'a temp'o. La mal'facil'aĵ'o'j de kelk'a'j instru'ist'o'j por respekt'ig'i oficial'a'n silent'a'n minut'o'n en si'a'j klas'o'j, la 8-an de januar'o 2015, sam'e kiel la soci'a konsist'o de la grand'eg'a'j manifestaci'o'j de la sekv'a dimanĉ'o, montr'as ke la unu'anim'ec'o ne est'as tiom larĝ'e kun'divid'at'a en cert'a'j loĝ'ant'ar'o'j. Kial mir'i? La ordinar'a spert'o de la popol'a'j medi'o'j kaj apart'e de la jun'ul'ar'o, rest'as pli proksim'a, laŭ mult'a'j aspekt'o'j, de tiu de la aŭtor'o'j de la atenc'o'j, ol de tiu de la reg'ant'o'j kiu'j instig'as ili'n al mobiliz'iĝ'o, aŭ de la kultiv'it'a'j mez'a'j klas'o'j, dezir'ant'a'j manifestaci'i. La mult'a'j form'o'j de ĉiu'tag'a'j diskriminaci'o'j (soci'a, religi'a, rilat'a al aspekt'o aŭ al origin'o), la soci'a kaj spac'a relegaci'o, sam'e kiel la polic'ist'a'j kontrol'o'j, ig'as ne'probabl'a la koalici'o'n, en sam'a mov'ad'o, de tiu'j kiu'j ili'n sufer'as, de tiu'j kiu'j ili'n organiz'as kaj de tiu'j kiu'j bedaŭr'as ili'n sen ver'e zorg'i pri ili. Sam'e kiel kelk'a'j german'a'j mal'bon'a'j lern'ant'o'j pri'stud'it'a'j de la soci'olog'o Alexandra Oeser, publik'e sub'ten'as nazi'ism'o'n por ŝok'i si'a'j'n instru'ist'o'j'n*, la vort'a sub'ten'o al la atenc'o'j ofert'as al ili'a'j franc'a'j koleg'o'j bel'a'n okaz'o'n kontest'i soci'a'n kaj lern'ej'a'n ord'o'n, kiu ili'n eksklud'as.

Pli grav'e, la milit'ec'a polariz'o hav'as neniu'n senc'o'n kiam tem'as pri politik'a per'fort'o. Du simetri'a'j diskurs'o'j kontraŭ'as unu la ali'a'n: tiu de la aŭtoritat'ul'o'j (“Vi est'as kun ni aŭ kun la teror'ist'o'j”) kaj tiu de la ne'leĝ'a'j organiz'aĵ'o'j (“Vi est'as kun ni, aŭ vi est'as mal'bon'a'j islam'an'o'j”, “naci'ist'o'j”, “revoluci'ul'o'j”, ktp.) Sed la “teror'ism'a rilat'o” ne bezon'as du sed tri part'o'pren'ant'o'j'n*. La al'front'iĝ'o inter la du unu'a'j okaz'as sub la rigard'o, plej oft'e indiferent'a, de la plej vast'a loĝ'ant'ar'o, kiu'n la amas'inform'il'o'j met'as en pozici'o'n de spekt'ant'o'j. Tiu distanc'iĝ'o preciz'e konsist'ig'as la kondiĉ'o'n por la ne'etend'iĝ'o de la per'fort'o, apart'e kiam la radikal'a'j grup'o'j ne dispon'as fort'a'n soci'a'n aŭ teritori'a'n baz'o'n. Nu, la prem'o'j cel'ant'a'j ricev'i unu'anim'a'j'n kondamn'o'j'n pov'as instig'i, pro rifuz'o, mal'pli'mult'o'n el tiu'j spekt'ant'o'j, al'iĝ'i al la cel'o'j, aŭ eĉ al la fort'o'j, de la cel'at'a'j organiz'aĵ'o'j. Tiu risk'o ankoraŭ kresk'as se tiu ordon'o est'as akompan'at'a de jurisdikci'a'j aŭ administraci'a'j dispon'o'j ebl'ig'ant'a'j kondamn'i tiu'j'n, kiu'j ĝi'n rifuz'as.

Laurent BONELLI

Ties ĉef'a'j mal'amik'o'j est'as unu'e ali'a'j islam'an'o'j

Radikal'iĝ'o, tio est'as legitim'ad'o, aŭ uz'o, de per'fort'o, ali'ig'as ĉiu'j'n grand'a'j'n monoteism'o'j'n (ne nur islam'o'n), sed ankaŭ la soci'a'n kamp'o'n (“black blocs”...) kaj evident'e la politik'a'n sfer'o'n (ident'ism'o'j, separ'ism'o...). La islam'a radikal'ism'o ĉef'e kovr'as la ĝihad'ism'a'n salaf'ism'o'n, vast'e kuraĝ'ig'it'a'n de la ŭhabismo de Sauda Arab'uj'o por lukt'i kontraŭ la Islam'a'j Frat'o'j. Ĝi antaŭ'vid'as proksim'a'n fin'o'n de la mond'o, kies anonc-sign'o est'as la milit'o en Sirio, batal'o de Armagedono anonc'it'a de la profet'o'j kaj re'pren'it'a de la Koran'o. La adept'o en'ir'as en nov'a'n frat'ec'a'n komun'um'o'n, adopt'ant'e ĝeneral'a'n ideologi'o'n respond'ant'a'n al ĉiu'j demand'o'j de la viv'o. Li'a sav'o est'as kondiĉ'it'a per rigor'a religi'a praktik'o, klasik'a en la sekt'o'j de Apokalips'o. La ĝihad'ism'a salaf'ism'o diferenc'iĝ'as per varb'ad'o sen ident'ig'ebl'a ĉef'o. Tio okaz'as per ret'a sistem'o, kiu ĉirkaŭ'as la kandidat'o'n por konduk'i li'n al radikal'a konvert'iĝ'o.

La ĝihad'ism'a salaf'ism'o hav'as du specif'a'j'n dimensi'o'j'n. Ĝi ne est'as nur religi'a praktik'o, sed konstru'o de total'ism'a politik'o-religi'a ident'ec'o, kiu konkret'iĝ'as en si'a pretend'o reprezent'i ĉiu'j'n islam'an'o'j'n de la ter'o (la ummao). La strategi'o de get'o'iĝ'o, kiu'n ĝi dezir'as trud'i al la franc'a'j islam'an'o'j esprim'iĝ'as tra divid'a'j postul'o'j daŭr'e ripet'at'a'j (nutr'aĵ'a'j, vest'aĵ'a'j, si'n'ten'a'j, lern'ej'a'j postul'o'j...) Ĝi rifuz'as ĉiu'n ali'a'n manier'o'n praktik'i islam'o'n kaj don'as al si la rajt'o'n ekskomunik'i (takfir). Infan'o'j rifuz'as la islam'o'n de la ge'patr'o'j, kelk'foj'e ĝis la romp'o de la famili'a'j rilat'o'j. Ĝi'a'j ĉef'a'j mal'amik'o'j est'as unu'e ali'a'j islam'an'o'j (ŝijaist'o'j, sufioj aŭ ali'a'j suna'ism'a'j skol'o'j). La salaf'ism'a teror'ism'o mort'ig'as nun dek'obl'e pli da islam'an'o'j ol da ne'islam'an'o'j.

Ĝi'a du'a karakteriz'o est'as ĝi'a ekstrem'a sent'em'o al la geopolitik'a'j demand'o'j, puŝ'at'a al si'a paroksism'o sam'temp'e de ĝi'a komplot'o-ideologi'o kaj de la katastrof'a'j rezult'o'j de la mult'a'j okcident'a'j inter'ven'o'j en la arab'o-islam'a mond'o. La ĝihad'ism'a Salaf'ism'o sukces'is ig'i la defend'o'n de la ummao la nov'a tri'a'mond'ism'a ideologi'o, mobiliz'a por jun'ul'o'j kiu'j dezir'as si'n invest'i en afer'o. Ĝi parol'as al la Inter'ret'o-generaci'o tra plej modern'a'j komunik'il'o'j, ne tekst'o'j sed bild'o'j (muzik'vide'o), milit-bild'o'j kiu'j simil'as komput'il'a'j'n-lud'o'j'n, bild'o'j de amas-murd'o'j, kult'o de hero'o... Ĝi engaĝ'iĝ'is en tut'planed'a milit'o kontraŭ Okcident'o, sed ankaŭ kontraŭ la ali'a'j praktik'o'j de islam'o. Tiu total'ism'a vizi'o prov'as trud'i si'a'j'n regul'o'j'n, rifuz'i la respublik'a'j'n form'o'j'n kaj legitim'ig'i, almenaŭ intelekt'e, la uz'o'n de per'fort'o, kiu'n ĝi prezent'as kiel venĝ'a.

La respons'ul'o'j de la islam'a'j organiz'aĵ'o'j en Franc'uj'o, implik'it'a'j en si'a'j person'a'j kaj organiz'a'j konkur'o'j, long'temp'e hav'is de'ten'iĝ'em'a'n si'n'ten'o'n, foj'e eĉ komplic'a'n, front'e al tiu'j radikal'a'j praktik'o'j. La franc'a Konsili'o de la islam'a kult'o ne re'ag'is al la radikal'iĝ'o, kiu'n esprim'is la afer'o'j Merah kaj Nemmouche*. Ne'vol'e kontribu'is al tio la diskret'a publik'a politik'o, kies polic'ist'a dimensi'o okup'is la amas'inform'il'a'n spac'o'n.

Sed temp'o ŝanĝ'iĝ'is. La integr'ad'o de la elit'o'j de la franc'a islam'a loĝ'ant'ar'o esprim'iĝ'as, ekzempl'e, per kresk'ant'a nombr'o de kandidat'iĝ'o'j okaz'e de la urb'a'j kaj parlament'a'j elekt'o'j, tio en ĉiu'j politik'a'j parti'o'j*, kaj ankaŭ per aktiv'a engaĝ'iĝ'o kontraŭ radikal'iĝ'o, precip'e post la ond'o de ek'ir'o'j al Sirio de la printemp'o 2014. La kolektiv'a mobiliz'iĝ'o de la intelekt'a'j, religi'a'j kaj asoci'a'j elit'o'j okaz'as tra la “baz'o” kaj ne tra la oficial'a'j struktur'o'j. Du'on-dek'du'o da lok'a'j asoci'a'j manifestaci'o'j okaz'is de'post juni'o 2014, kiel tiu, kiu okaz'is sabat'e la 25-an de januar'o en Lion'o, iniciat'e de la Rassemblement des musulmans de Franc'e (Kun'iĝ'o de la islam'an'o'j de Franc'uj'o), pri la tem'o “Integr'ism'o, religi'a radikal'iĝ'o, la radik'o'j kaj la rimed'o'j”. Ĉiu'j tiu'j ag'o'j cel'a kontribu'i al la publik'a mobiliz'iĝ'o, apart'e en la sfer'o'j kiel la teologi'a kontraŭ-ĝihad'a argument'ar'o, la rol'o de la ret'o por fru'a alarm-ret'o, kiu'n konsist'ig'as asoci'o'j, moske'o-administr'ant'o'j, imam'o'j, teologi'ist'o'j... Tiu'j est'as publik'e mal'laŭd'at'a'j de la salaf'ist'o'j kiel “polic'o-kun'labor'ant'o'j” aŭ “islam-perfid'ul'o'j”, kaj kelk'foj'e fizik'e minac'at'a'j.

La post-7-a-de-januar'o-period'o nepr'e ne dev'as redukt'iĝ'i al debat'o pri la buĝet'o'j de polic'o kaj arme'o. Por kio'n far'i, ceter'e, se oni konsider'as la katastrof'a'j'n konsekvenc'o'j'n de la pas'int'a'j ekster'land'a'j inter'ven'o'j? La kontraŭ-radikal'iĝ'o dev'as cel'i sek'ig'i la font'o'n de la varb'ad'o. La salaf'ist'o'j est'as en'ferm'it'a'j en sekt'ec'a'j ideologi'o'j kaj ŝajn'as mal'mult'e al'ir'ebl'a'j. Mal'facil'as ig'i religi'a'n vizi'ul'o'n re'ven'i sur'ter'e'n. Sed, inter'ali'e, la ceter'a'n islam'a'n loĝ'ant'ar'o'n oni ja dev'as asoci'e mobiliz'i kadr'e de la publik'a politik'o.

Kiel fond'a ag'o, la publik'a parol'o dev'as montr'i la cel'o'n: la ĝihad'ism'a salaf'ism'o, kaj ne la “inter'naci'a teror'ism'o”, mal'plen'a formul'o, kiu re'send'as al la plej mal'bon'a'j memor'aĵ'o'j de la epok'o de la uson'a prezid'ant'o Geoge W. Bush. Kvankam ĉiu'j salaf'ist'o'j ne est'as per'fort'em'a'j radikal'ul'o'j, ĉiu per'fort'em'a teror'ist'o est'is unu'e politik'e radikal'ig'it'a. Tiu cel-difin'o ebl'ig'us romp'i la kolektiv'a'n sent'o'n de stigmat'iz'ad'o de la islam'an'o'j — oft'e tre vigl'a'n — kiu'n nutr'as termin'o'j kiel“islam'ism'o” aŭ “islam'ism'a teror'ism'o”. La politik'a parol'o pli'fort'ig'us la islam'a'j'n elit'o'j'n nun engaĝ'it'a'j'n en lukt'o kontraŭ salaf'ism'o. Konstru'i kun ili labor'rilat'o'n por difin'i kaj lukt'i kontraŭ la radikal'iĝ'o, cel'e evit'i risk'a'j'n proksim'um'aĵ'o'j'n, tio est'as la ver'a defi'o de la post-7-a-de-januar'o-period'o. Teologi'a diskurs'o akompan'ant'a la publik'a'n politik'o'n de lukt'o kontraŭ la radikal'iĝ'o trankvil'ig'us la konvert'it'o'j'n, kiu'j oft'e fal'as tuj en per'fort'em'o.

Franc'uj'o pov'as postul'i sid'lok'o'n en la Organiz'aĵ'o de la Islam'a Kun'labor'ad'o

Pli bon'e kon'i la mekanism'o'j'n de la ĝihad'ism'a mobiliz'iĝ'o est'as nepr'e neces'e. Ekzist'as neni'u mal'ferm'a observ'ej'o, publik'a, labor'ant'a pri la salaf'ist'a'j franc'parol'ant'a'j ret'ej'o'j. La kandidat'o'j al la ĝihad'o, apart'e la konvert'it'o'j, aŭskult'as la franc'parol'ant'a'j'n ret'ej'o'j'n, ne arab'a'j'n aŭ angl'o'parol'ant'a'j'n. Ne ebl'as konstru'i la kontraŭ-diskurs'o'n sen unu'e kon'i la diskurs'o'n.

Eĉ se 80% de la jun'ul'o'j re'ven'int'a'j de Sirio frekvent'is antaŭ'e nek moske'o'n nek mal'liber'ej'o'n, kiel dir'as la kontraŭ'teror'ism'a'j juĝ'ist'o'j*, ĝeneral'a pri'stud'ad'o pri la nov'a'j ej'o'j kaj metod'o'j de mobiliz'iĝ'o kaj de konvert'iĝ'o dev'as est'i far'it'a, ĉar la mal'liber'ej'o est'as fin'fin'e la plej kon'at'a ej'o de radikal'iĝ'o.

La sukces'o de kontraŭ'radikal'iĝ'o-politik'o de'pend'as de du esenc'a'j kondiĉ'o'j. La ofic'ej'o de kult'o'j, de'pend'a de la ministr'ej'o pri intern'a'j afer'o'j, dev'as est'i rapid'e lig'it'a al la serv'o'j de la ĉef'ministr'o, aŭ al tiu'j de la ministr'ej'o pri justic'o, por mild'ig'i la implic'a'n polic'a'n karakter'o'n de ĉiu politik'o de kontraŭ'radikal'iĝ'o. La indik'o de la inter'ministr'ej'a Komitat'o por prevent'o de krim'o'j (IKPK, aŭ CIPD en la franc'a) far'e de la ministr'o pri intern'a'j afer'o'j en juni'o 2014, kiel ĉef'a part'o de la nov'a sistem'o de la publik'a ag'ad'o de'nov'e renvers'os la publik'a'n politik'o'n en la polic'a'n kamp'o'n kaj la lukt'o'n kontraŭ “krim'ec'o”.

La islam'ism'a teror'ism'o est'as danĝer'a, sed ĝi ne dev'as okup'i la tut'a'n publik'a'n kaj amas'komunik'il'a'n spac'o'n — ĉar teror'ism'o hav'as divers'a'j'n vizaĝ'o'j'n, kaj la ĉef'a'j ag'ad'o'j en Eŭrop'o est'is konduk'it'a'j de separ'ism'a'j grup'o'j*.

La kontraŭ'diskurs'o'n dev'us el'labor'i kun'ord'ig'a platform'o, kiu labor'u kun la privat'a'j, asoci'a'j kaj publik'a'j ag'ant'o'j (fak'ul'o'j pri islam'o kaj pri komunik'ad'o, psikolog'o'j, asoci'o'j, ktp.) por konstru'i kaj dis'vast'ig'i teologi'a'j'n mesaĝ'o'j'n pri mal'laŭd'o de ĝihad'o, el'labor'i kontraŭ'diskurs'o'j'n elekt'ant'e la plej taŭg'a'j'n amas'inform'il'o'j'n kaj kun'ord'ig'i prevent'o-ag'o'j'n. Tiu struktur'o ne de'pend'u de la ministr'ej'o pri intern'a'j afer'o'j, nek de ali'a ministr'ej'o, sed asoci'ig'u ili'n en la konstru'o kaj la mastr'um'o de la politik'o'j de kontraŭ'radikal'iĝ'o. Plur'a'j formul'o'j ebl'as. Sed, por la publik'a'j reg'ant'o'j, kiu'j dev'os est'i rekt'e asoci'it'a'j sen reg'i, tio est'as revoluci'o, en land'o kie oni kutim'as pens'i ke “la ŝtat'o dev'as far'i...”.

La demand'o pri la form'ad'o de imam'o'j est'as la tem'o de ĵus'a raport'o, ne'publik'ig'it'a, la Messner-raport'o, mend'it'a de la ministr'ej'o pri intern'a'j afer'o'j. Sed la demand'o pri la part'o'pren'o de Franc'uj'o en la modern'ig'o de la koran'a pens'o, kun kre'ad'o de institut'o de islam'a teologi'o, propon'it'a de la franc-alĝeria islam'olog'o Mohammed Arkoun — sub'ten'it'a de la universitat'o de Strasburgo — rest'as ne'respond'it'a tri'dek jar'o'j'n post la unu'a'j pri'pens'o'j.

La bezon'o pri islam'a'j pastr'o'j en la mal'liber'ej'o'j est'as evident'a. La alt'a proporci'o de islam'a'j mal'liber'ul'o'j al'front'as grav'a'n mank'o'n de kult'o-respond'ec'ul'o'j (kelk'a'j est'as emerit'ul'o'j, kiu'j konsent'as donac'i si'a'n temp'o'n kaj mon'o'n). La radikal'iĝ'o trov'as tie si'a'n argument'ar'o'n: “Islam'o est'as la religi'o plej mal'estim'at'a de la mal'liber'ej'o- administraci'o”.

Neces'as ankaŭ “sen'etn'ig'i la debat'o'n”, pet'as islam'a intelekt'ul'o. Mal'permes'i al jun'ul'o'j ir'i batal'i en Sirio rest'as tut'e neces'a. Sed ĉu ne prefer'e adopt'i leĝ'o'n, kiu mal'permes'as al ĉiu franc'a civit'an'o ir'i batal'i en region'o'j'n koncern'at'a'j'n de rezoluci'o'j de la Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j, inkluziv'e de la okup'at'a'j palestinaj teritori'o'j?

Konsider'e de si'a islam'a loĝ'ant'ar'o, Franc'uj'o pov'as legitim'e postul'i sid'lok'o'n en la Organiz'aĵ'o de la islam'a kun'labor'o (OIK)*. Akcept'i si'a'n status'o'n de islam'a land'o est'us bon'a manier'o pled'i mem si'a'n afer'o'n, prefer'e ol est'i kritik'at'a de land'o'j, kiu'j ne sci'as kio est'as religi'a toler'em'o. Tia iniciat'o steril'ig'us la viktim'o-diskurs'o'n pri “islam'o'fobi'o de la franc'a soci'o” ĉirkaŭ kiu agit'iĝ'as “politik'a'j entrepren'ist'o'j”, kiu'j pretend'as parol'i nom'e de la islam'a loĝ'ant'ar'o.

La defi'o'j, kiu'j'n al'front'as la franc'a soci'o prezent'as bon'eg'a'n okaz'o'n, se inteligent'o super'as la manipul'ad'o'n de angor'o. Ĉu ni'a'j gvid'ant'o'j kapabl'os kapt'i ĝi'n?

Pierre CONESA

Est'us naiv'e kred'i, ke ĉiu'j land'o'j de la kontinent'o kun'divid'as komun'a'n vid'ad'o'n de pac'o

En Sahelo, la franc'o'j est'is dev'ig'it'a'j ir'i la unu'a'j kun la operaci'o'j “Serval”, post'e “Barkhane”*, eĉ se mult'e da esper'o akompan'as nun la region'a'n kun'labor'o'n inter la ŝtat'o'j de G5 — Burkino, Mali'o, Maŭritani'o, Niĝero, Ĉado — kun kresk'ant'a kun'divid'o de inform'o'j, komenc'o de kun'ord'ig'it'a plan'ad'o de operaci'o'j, projekt'o'j pri “rajt'o post'sekv'i”, plan'o de miks'it'a'j patrol'o'j, eĉ ebl'e arme'o'j — inkluziv'e la esper'o'n, ke Alĝerio, ja la potenc'ul'o de la region'o, kun'labor'os. Ĉi tiu'j land'o'j, je grand'a bedaŭr'o de Alĝero kaj sen la konsent'o de la Afrik'a Uni'o, postul'is la 18-an de decembr'o 2014, okaz'e de pint'o'kun'ven'o en Nuakŝot'o, nov'a'n inter'naci'a'n inter'ven'o'n en Libio. Ali'a zorg'o en Okcident'a Afrik'o: la potenc'iĝ'o de Bok'o Haram en Niĝerio, kiu'n la reg'ist'ar'o de Abuĝ'o ŝajn'as ne'kapabl'a en'dig'i, kaj kiu tim-paraliz'as la Afrik'a'n Uni'o'n. Front'e al la kresk'ant'a nombr'o de amas'murd'o'j kaj rapid'a'j inter'ven'o'j ĉe la land'lim'o'j, la ĉada arme'o en januar'o decid'is help'ad'i la najbar'a'n Kamerun'o'n.

La afrik'a'j pac'klopod'o'j en Centrafrik'a Respublik'o ankaŭ ne est'is sukces'o. La ĉada prezid'ant'o Idriss Déby, zorg'em'a respekt'ig'i si'a'n region'a'n aŭtoritat'o'n, lok'is trup'o'j'n en Bang'i; ili est'is re'hejm'ig'it'a'j dum la jar'o 2013, sam'e kiel la sud'afrik'a soldat'ar'o, kiu anstataŭ'is ili'n. Nun Centrafrik'o de'nov'e al'front'as ankoraŭ ne oficial'a'n intern'a'n milit'o'n, kun fend'o inter la region'o'j kun islam'a pli'mult'o kaj tiu'j kun krist'an'a pli'mult'o. La franc'a arme'o urĝ'e inter'ven'is fin'e de 2013, por ĉes'ig'i la amas'murd'o'j'n; UN-operaci'o est'is organiz'it'a tuj post'e. Sed “la ne'pun'ec'o de la centrafrik'a'j ag'ant'o'j est'as unu el la ĉef'a'j kaŭz'o'j de la kriz'o en tiu land'o”, opini'as s-ro Adama Dieng, konsil'ant'o de la Ĝeneral'a Sekretari'o de la UN por la antaŭ'mal'help'o de genocid'o'j — mal'bon'o'j “mult'e pli grav'a'j, li al'don'as, ol teror'ism'o, drog'o, pirat'ec'o, kiu'j obsed'as ĉiu'j'n hodiaŭ”.

Est'as la koncept'o mem “afrik'a'j solv'o'j por afrik'a'j problem'o'j”, kiu ŝajn'as sufer'ant'a, sub'strek'as Pan African Strategy, la revu'o de la Tut'afrik'a Institut'o de strategi'o'j de Dakar'o*: “La formul'o est'as tiom popular'a en Vaŝington'o, Londono, Parizo aŭ Berlino, ĉef'e ĉar ĝi ja evit'ig'as al tiu'j land'o'j tro pez'a'j'n respond'ec'o'j'n.” Krom ili'a'j mal'fort'a'j teknik'a'j kapabl'ec'o'j, “est'us naiv'e kred'i, ke la kvin'dek kvar land'o'j de la kontinent'o kun'divid'as komun'a'n vid'ad'o'n de pac'o en Afrik'o”.

La Afrik'a Uni'o tamen konstru'is ambici'a'n “pac-arkitektur'o'n”, en'hav'ant'a'n “mekanism'o'n de prevent'o, mastr'um'ad'o kaj konflikt'o-solv'ad'o”. Konsili'o de Pac'o kaj Sekur'ec'o (KPS) est'is star'ig'it'a en 2004, kiel organ'o de politik'a gvid'ad'o, kaj ankaŭ stab'o-komitat'o, kies ĉef'a projekt'o est'as kre'ad'o en la kvin grand'a'j region'o'j de la kontinent'o, de brigad'o'j por pac-re'ten'o, konsist'ig'ant'a'j la Afrik'a'n Rezerv'a'n Fort'o'n (ARF)*. Al tiu'j, al'don'iĝ'is kontinent'a sistem'o de fru'a alarm'o, supoz'at'a liver'i konstant'a'n pri'taks'ad'o'n kaj prospektiv'a'n analiz'o'n, kaj la Konsili'o de la Saĝ'ul'o'j, supoz'at'a far'i aktiv'a'n prevent'o'n. Por aktiv'ig'i tiu'n aranĝ'o'n, Teknik'a Komitat'o special'ig'it'a pri defend'o, sekur'ec'o kaj protekt'o (TKSDSP) est'is star'ig'it'a. Kaj, ĉar ĉio tio mal'facil'e konkret'iĝ'is, alt'a reprezent'ant'o de la Afrik'a Uni'o task'it'a pri la funkci'ebl'ig'o de la AAF est'is nom'um'it'a en decembr'o 2010, la general'o Sékouba Konaté, eks'prezid'ant'o de la trans'ir'o en Gvineo...

Sed ĉi tiu impon'a maŝin'eg'o ankoraŭ ne funkci'as je normal'a reĝim'o; tri si'n'sekv'a'j “voj'preskrib'o'j” - 2006, 2009, 2011 — ne sukces'is don'i definitiv'a'n vizaĝ'o'n al la fam'a ARF. Prokrast'o'n post prokrast'o, - malgraŭ ke ĝi'a tut'a funkci'ebl'o est'is promes'it'a por fin'o de 2015 — neni'u el la kvin “rezerv'a'j” brigad'o'j est'is ver'e star'ig'it'a. La kontinent'a loĝistik'a baz'o, kiu dev'us est'i instal'it'a en Dualao (Kamerun'o), ankoraŭ ne nask'iĝ'is. La financ'a demand'o rest'is sen solv'o: raport'o de la niĝeria eks'prezid'ant'o Olusegun Obasanjo pri nov'ig'a'j financ'manier'o'j, dorm'as en la ŝrank'o'j jam de tri jar'o'j.

Ĉi tiu'j blok'ad'o'j ŝuld'iĝ'as al la mank'o de rimed'o'j kaj specif'a'j kompetent'o'j, kaj al la mal'unu'ec'o'j inter la divers'a'j sub-region'o'j; krom'e, nek Niĝerio, nek Sud-Afrik'o, nek Egipto — la plej grav'a'j kontribu'ant'o'j al la buĝet'o de la Afrik'a Uni'o kaj posed'ant'o'j de la ĉef'a'j arme'o'j de la kontinent'o — est'as en situaci'o akcept'i gvid'a'n rol'o'n “La elekt'o met'i sur la unu'a rang'o region'a'n organiz'aĵ'o'n, aŭ la Afrik'a'n Uni'o'n, est'as mal'pli rezult'o de klar'e el'labor'it'a strategi'o ol spegul-bild'o de fort'o'rilat'o inter membr'o'ŝtat'o'j”, klar'ig'as s-in'o Amandine Gnanguênon, esplor'ist'in'o ĉe la Institut'e for Security Studies (ISS) en Dakar'o. La kun'labor'o inter la Uni'o, la region'a'j ekonomi'a'j komun'um'o'j (Rek) kaj ili'a'j region'a'j mekanism'o'j (RM) far'iĝ'as konkur'ad'o. Laŭ tiu esplor'ist'in'o, la land'o'j hav'as bon'a'j'n kial'o'j'n ne propon'i si'n kiel volont'ul'o'j'n: “Prevent'i konflikt'o'n don'as mal'mult'e da vid'ebl'o al la politik'a'j ag'ant'o'j: mal'facil'as si'n glor'i pri efik'ec'o de prevent'a ag'ad'o, se neni'u real'e mezur'as tio'n, kio est'as evit'it'a.”

La tro mal'rapid'a evolu'o de la ARF konduk'is dek'du'o'n da reg'ist'ar'o'j lanĉ'i en 2013, kiel trans'ir'a'n struktur'o'n, la Capacité africaine de réaction immédiate aux crises (Caric) (Afrik'a Tuj'a Re'ag'o-Kapabl'o al la kriz'o'j)*. La volont'ul'a'j ŝtat'o'j mem respond'ec'as pri si'a part'o'pren'o, dev'as est'i kapabl'a'j pri'zorg'i si'a'j'n trup'o'j'n dum almenaŭ tri'dek tag'o'j kaj trov'i partner'o'j'n por transport'o, loĝistik'o kaj inform'ad'o. La cel'o est'as dispon'i pri provizor'a trup'o kapabl'a ek'ag'i en'e de mal'pli ol dek tag'o'j, kun adapt'ebl'a soldat'nombr'o, ĉerp'ant'e en rezerv'uj'o de kvin mil soldat'o'j. Tiu aranĝ'aĵ'o pov'as est'i aktiv'ig'it'a de kadr'o-ŝtat'o aŭ de ŝtat'o'grup'o, simil'e kiel okaz'as en la Eŭrop'a Uni'o. Sed la aktiv'ig'o de la Caric, sam'e kiel ĝi'a strategi'a gvid'ad'o ja de'pend'as de la gvid'organ'o'j de la Afrik'a Uni'o. Princip'e, tiu trup'o dev'us est'i funkci'pret'a komenc'e de la jar'o 2015; ĝi est'as destin'it'a integr'iĝ'i al la AAF, kiel preciz'ig'as la last'a pint'kun'ven'o de la Uni'o okaz'int'a en Malab'o (Ekvator'a Gvineo), en juni'o 2004. Kun Ugando kiel kadr'o'ŝtat'o, la Caric ebl'e unu'a'foj'e funkci'os en Sud-Sudano jam ĉi-jar'e, laŭ la general'o Katumba Wamala, stab'estr'o de la uganda arme'o.

Tamen, s-ro Cyrille Ndayiruklye, burunda general'o task'it'a dum kvar jar'o'j pri la star'ig'o de unu el la “atend'a'j” brigad'o'j, konfes'as ke li est'as sen'iluzi'a pri decid'o'procez'o'j brems'at'a'j de kaŝ'it'a'j intenc'o'j, ĉar ĉiu land'o aŭ instituci'o privilegi'as si'a'j'n propr'a'j'n prioritat'o'j'n. Tio'n li resum'as per si'a'land'a proverb'o: “Ne akuz'u la put'o'n est'i profund'a, kiam la ŝnur'o est'as tro mal'long'a” Laŭ s-ro Gadio, se Afrik'o vol'as far'i el si'a Konsili'o de Pac'o kaj Sekur'ec'o “spec'o'n de Sekur'ec-konsili'o de la Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j je afrik'a skal'o”, ĝi dev'os “ĉerp'i el la propr'a poŝ'o” por evit'i uz'i help'o'n de la Eŭrop'a Uni'o aŭ de ali'a'j du'flank'a'j partner'o'j (kaj apart'e de Franc'uj'o).

Ankoraŭ nun, Parizo cert'ig'as minimum'a'n nivel'o'n de sekur'ec'o al la sahelaj ŝtat'o'j

Ĉio est'us pli bon'a, se la inter'naci'a'j organiz'aĵ'o'j akord'iĝ'us pri la esenc'a'j punkt'o'j. Ekzempl'e, koncern'e la respond'ec'o'n protekt'i, s-ro Solomon Ayele Dersso, de la ISS de Ad'is-Abebo (Etiopio), opini'as ke, konsider'ant'e la “histori'a'n mal'fid'o'n” de Afrik'o rilat'e al la ekster'land'a'j inter'ven'o'j kaj la “ĝeneral'a suspekt'em'o” koncern'e la real'a'j'n intenc'o'j'n de la land'o'j inter'ven'int'a'j en Libio en 2011, la vid'punkt'o de la Afrik'a Uni'o dev'us est'i pli bon'e en'konsider'at'a de la UN-Sekur'ec-konsili'o. Sam'e, ambaŭ ent'o'j ne hav'as sam'a'n kompren'o'n pri la ampleks'o de la inter'ven-mandat'o'j kaj pri la engaĝ'iĝ'o-regul'o'j de la pac-trup'o'j. La Uni'o, kvankam eg'e mal'pli aktiv'a, est'as pli fleks'ebl'a akcept'ant'e, krom misi'o'j de pac-re'ten'o, operaci'o'j'n de pac'o-re'star'ig'o, kaj eĉ de kontraŭ-teror'ism'o, kiel la misi'o de la Afrik'a Uni'o en Somali'o (Amisom). Dum la UN inter'ven'as nur kiam la milit'ant'a'j ŝtat'o'j engaĝ'iĝ'as en pac-procez'o, ja ĝi'a uz'o de ofensiv'a'j milit'a'j rimed'o'j est'as lim'ig'it'a je la kaz'o'j de ‘legitim'a defend'o’ kaj je taktik'a'j help'et'o'j, kiel la uz'o de helikopter'o'j en Ebur'a Bord'o en 2011 aŭ en Demokrat'a Respublik'o Kongo en 2014.

Praktik'e, la pac-re'star'ig'o de'pend'as de konfuz'a'j procez'o'j implic'ant'a'j aktiv'ad'o'n de special'a'j send'it'o'j aŭ konstant'a'j reprezent'ant'o'j de mult'a'j instituci'o'j, de ambasador'o'j kaj milit'ist'a'j ĉef'o'j, mediaci'ist'o'j, “kontakt-grup'o'j” ... sen parol'i pri la pli-mal'pli sekret'a'j konsil'ant'o'j, la facil'ig'ant'o'j kaj la per'ant'o'j. La respond'o'j al kriz'o'j est'as oft'e kun'divid'it'a'j laŭ divers'a'j formul'o'j: kun'a operaci'o (kiel en Darfuro), sub'ten'o de la UN al la Amisom, si'n'sekv'o de paralel'a'j inter'ven'o'j (“Serval” en Mali'o, “Sangaris” en Centrafrik'o), ktp. Partner'ec'o'j est'is dis'volv'at'a'j de la UN, la Afrik'a Uni'o, la Eŭrop'a Uni'o (aŭ iu'j el ties membr'o-ŝtat'o'j) por pli bon'e kun'labor'ig'i si'a'j'n trup'o'j'n. Tiu'j model'o'j hav'as evident'a'j'n avantaĝ'o'j'n, sed ankaŭ risk'o'j'n, laŭ s-ro Je'a'n-Marie Guéhenno, prezid'ant'o de la International Crisis Group (ICG): “Ĉu pov'as ekzist'i sub-region'a sen'parti'ec'a engaĝ'iĝ'o? Ĉu ekzist'as risk'o de dis'etend'o de la konflikt'o'j al tut'a region'o? En la kaz'o'j, kie eŭrop'a'j trup'o'j mal'ferm'is la voj'o'n, kiel oni cert'iĝ'u, ke la relajs'ad'o konven'e okaz'os, dum daŭr'as ne'simetri'a'j minac'o'j? Kiel cert'ig'i bon'a'n kun'ord'ig'ad'o'n inter plur'a'j komand'o-ĉen'o'j?”

Plej bon'e evident'e est'as ne ating'i la nivel'o'n de ver'a konflikt'o. Sed “la fru'a alarm'o-sistem'o ne est'as garanti'o: ni plur'foj'e mal'sukces'is”, konfes'as la gana'an'o Mohamed Ibn Chambas, estr'o de la UN-Ofic'ej'o por Okcident'a Afrik'o, kiu cit'as la ekzempl'o'n de Mali'o: “En la kaz'o de Burkino, ni al'port'is rapid'a'n respond'o'n. Kaj sci'ig'is, ke ni ne akcept'os 100%-arme'a'n puĉ'o'n. Ni post'e zorg'os pri la dis'volv'ad'o de la balot'o'j, por re'star'ig'i la legitim'ec'o'n de la reg'potenc'o...” Sam'spirit'e, la UN-diplomat'o intenc'as atent'e sekv'i la balot'o'n de la 14-15 februar'o en Niĝerio. Kaj zorg'i pri la bon'a dis'volv'ad'o de la elekt'o'j plan'at'a'j ĉi-jar'e en Tog'o, Gvineo, Gvineo-Bisaŭ'a, Etiopio, Centrafrik'o, Burundo kaj Benino.

Pli ol kvin'dek jar'o'j'n post la sen'de'pend'o'j, Parizo daŭr'e ankoraŭ cert'ig'as “plank'o'n” (= minimum'a'n nivel'o'n) de sekur'ec'o al la sahelaj land'o'j, kio ig'as s-ro'n Olakounié Gilles Yabi, eks'respond'ec'ul'o de la Okcident-afrik'a Ofic'ej'o de la ICG, dir'i ke, paradoks'e, “la inter'ven'o-sfer'o de la franc'a'j trup'o'j, kun la konsent'o de la land'o'j de la region'o, neniam est'is tiom vast'a kiel nun”. Franc'uj'o asert'as ne plu plan'i unu'flank'a'n inter'ven'o'n kaj vol'i evolu'ig'i partner'ec'o'j'n, kiu'j ebl'ig'os post'e ĝi'a'n for'ir'o'n: kun la G5, pri Sahelo; kun la Komision'o de la Ĉado-lag'o, por en'lim'ig'i Bok'o Haram; kun la kun'ord'ig'il'o'j kre'it'a'j sekv'e de la pint'kun'ven'o de Jaundeo por lukt'o kontraŭ pirat'ec'o en la Gvinea Golf'o — ĉio kun'labor'e kun la Afrik'a Uni'o. Spit'e al la ripet'at'a'j al'vok'o'j de la land'o'j de la region'o, ni evident'e ne “re'far'os la antaŭ'a'n erar'o'n de Libio, kiu'n riproĉ'as al ni la tut'a mond'o”, cert'ig'as kadr'ul'o de la franc'a ministr'ej'o pri defend'o. La franc'a ret'o de arme'a'j baz'o'j, nun re'form'at'a, est'as de nun destin'at'a sub'ten'i la “atend'a'j'n” afrik'a'j'n trup'o'j'n... kiam ili nask'iĝ'os.

Philippe LEYMARIE

La du'dek sep murd'ist'o'j de la esper'o

De Kiam La eŭrop'a'j instituci'o'j okup'iĝ'is pri Grek'uj'o kaj sub'met'is la plej deprim'it'a'n ekonomi'o'n de la Uni'o al la politik'o de plej drast'a mal'abund'o, kia'n bilanc'o'n ili pov'as prezent'i? Tiu'n, kiu'n oni pov'is atend'i kaj kiu est'is ceter'e ankaŭ anonc'it'a: ŝuld'o'n kiu ne ĉes'as kresk'i, dis'fal'ant'a'n aĉet'pov'o'n, sen'fort'a'n kresk'o'n, kresk'eg'ant'a'n sen'labor'ec'o'n. Sed ne grav'as, la eŭrop'a gramofon'o ne ĉes'as ripet'i: “Grek'uj'o dev'as respekt'i si'a'j'n engaĝ'iĝ'o'j'n!” (vid'u la artikol'o'n sur paĝ'o 4). Skler'oz'a en si'a'j cert'ec'o'j, la sankt'a alianc'o rifuz'as eĉ aŭd'i la prezid'ant'o'n de Uson'o, kiam li klar'ig'as, en si'a analiz'o apog'at'a de arme'o da ekonomik'ist'o'j kaj histori'ist'o'j: “Oni ne pov'as daŭr'e prem'i land'o'j'n en depresi'o. En iu moment'o neces'as strategi'o de kresk'o por pov'i re'pag'i si'a'j'n ŝuld'o'j'n.”*

La ekonomi'a kolaps'o, kiu'n Grek'uj'o sufer'is jam de ses jar'o'j, kompar'ebl'as al tiu, kiu'n kvar jar'o'j da milit'a'j detru'o'j kaj da ekster'land'a okup'ad'o trud'is al Franc'uj'o dum la unu'a mond'milit'o.* Per tio kompren'ebl'as, ke la reg'ist'ar'o de s-ro Cipr'as ĝu'as en si'a land'o, inkluziv'e de la dekstr'ul'o'j, grand'eg'a'n popol'a'n apog'o'n ĉiu'foj'e kiam ĝi rifuz'as daŭr'ig'i tiom detru'a'n politik'o'n. Kaj ke ĝi ne vol'as trans'viv'i “kvazaŭ drog'ul'o kiu atend'as si'a'n ven'ont'a'n doz'o'n”.* Ve! Sirizo hav'as mal'pli da apog'o ali'lok'e. Iom'et'e kiel en la roman'o de Agatha Christie La krim'o de la Orient-ekspres'o, enket'i pri la eventual'a'j murd'ist'o'j de la grek'a esper'o signif'us pri'demand'i ĉiu'j'n eŭrop'a'j'n reg'ist'ar'o'j'n. Kaj unu'a'vic'e German'uj'o'n: la disciplin-regul'o'j, kiu'j fiask'is, est'as ĝi'a'j; ĝi vol'as dis'prem'i la popol'o'j'n, kiu'j rifuz'as sufer'i ili'n sen'fin'e, ĉef'e se ili est'as mediterane'a'j.* Kun Hispan'uj'o, Portugal'uj'o, Irlando, la motiv'o de la krim'o est'as ankoraŭ pli mal'ind'a. La loĝ'ant'ar'o'j de tiu'j land'o'j hav'us ver'e ĉi'a'n interes'o'n por ke la fer'a man'o de mal'abund'o fin'e ĉes'u ili'n dis'prem'i. Sed ili'a'j reg'ist'ar'o'j tim'as, precip'e kiam ĉe ili mal'dekstr'a fort'o minac'as ili'n, ke ŝtat'o fin'e pruv'as, ke oni pov'as rifuz'i laŭ'ir'i “voj'o'n signal'iz'it'a'n, voj'o'n kon'at'a'n, voj'o'n kon'at'a'n de la merkat'o'j, sam'e kiel de la instituci'o'j kaj de ĉiu'j eŭrop'a'j aŭtoritat'ul'o'j”, ĝust'e tiu'n, pri kiu s-ro Michel Sapin, la franc'a financ'ministr'o, asert'as, ke oni dev'as “esplor'i ĝi'n ĝis'fin'e”.* Eventual'a eskap'o de Ateno el la danĝer'o pruv'us, ke ĉiu'j ĉi reg'ist'ar'o'j voj'erar'is tiom, ke ili sufer'ig'is si'a'j'n popol'o'j'n sen'util'e.

Fakt'e ĉiu sci'as, ke ‒ escept'e se oni sukces'as el ŝton'o sang'o'n suĉ'i ‒ la grek'a ŝuld'o est'os neniam re'pag'it'a. Kial ne ebl'as ankaŭ kompren'i, ke ekonomi'a strategi'o de Sirizo, financ'i urĝ'a'j'n social'a'j'n el'spez'o'j'n per decid'a batal'o kontraŭ impost'a'j fraŭd'o'j, pov'us fin'e apog'i si'n sur jun'a politik'a fort'o, popular'a, decid'it'a, de'ven'a el la soci'a'j mov'ad'o'j, sen la pas'int'a'j kompromit'iĝ'o'j. Kvankam la voj'o ne est'as “signal'iz'it'a”, ĝi est'as tamen plan'it'a. Kaj la est'ont'ec'o, mal'cert'a, pens'ig'as pri tio, kio'n la filozof'in'o Simone Weil skrib'is pri la labor'ist'a'j strik'o'j de juni'o 1936 en Franc'uj'o: “Neni'u sci'as, kiel la afer'o'j turn'iĝ'os. Oni dev'as tim'i plur'a'j'n katastrof'o'j'n. [...] Sed neni'a tim'o esting'as la ĝoj'o'n vid'i tiu'j'n, kiu'j ĉiam, laŭ'difin'e, mal'lev'as la kap'o'n, lev'i ĝi'n alt'e'n. [...] Kio ajn pov'us post'e okaz'i, oni almenaŭ hav'os tio'n. Fin'e, por la unu'a foj'o, kaj por ĉiam, ĉirkaŭ tiu'j ĉi pez'a'j maŝin'o'j flirt'as ali'a'j memor'o'j ol la silent'o, la dev'ig'o, la sub'met'iĝ'o.”* La batal'o de la grek'o'j est'as universal'a. Jam ne sufiĉ'as, ke ni'a'j bon'dezir'o'j akompan'as ĝi'n. La solidar'ec'o, kiu'n ĝi merit'as, dev'as trans'form'iĝ'i en ag'o'j'n. La temp'o urĝ'as.

Serge HALIMI.

Sub la prem'o de dis'fal'o

Tiu lukt'o por la influ'pov'o prepar'is kriz'o'n, kies akcel'ad'o konduk'is al la milit'o en Donbas-region'o. Est'as nun mal'facil'e mal'supr'e'n'ir'i la ŝtup'o'j'n de la laŭ'grad'a konflikt-akr'iĝ'o. Eŭrop'an'o'j kaj Uson'an'o'j gard'as en memor'o la puĉ'o'n de la aneks'ad'o de Krimeo la 16-an de mart'o 2014 — kiu kaŭz'is la unu'a'n ond'o'n de sankci'o'j — sed Moskvo konsider'as, ke la decid'a punkt'o est'is la reĝim-ŝanĝ'o de la 23-a de februar'o 2014. Du tag'o'j'n antaŭ'e, dank'e al la mediaci'o de la eŭrop'an'o'j kaj ĉe'est'e de reprezent'ant'o de Rus'uj'o, inter'konsent'a dokument'o pri la kriz-el'ir'o est'is el'labor'it'a inter s-ro Viktor Janukoviĉ kaj la ĉef'o'j de la ukraina opozici'o. Plan'ant'e inter'ali'e re'ven'o'n al parlament'a reĝim'o kaj fru'ig'it'a'n prezid'ant'a'n elekt'o'n, la inter'konsent'o est'as kun'sub'skrib'it'a de la german'a'j kaj pol'a'j ministr'o'j pri ekster'land'a'j afer'o'j, s-ro'j Frank-Walter Steinmeier kaj Radoslav Sikorski. Malgraŭ tio, la morgaŭ'o'n s-ro Janukoviĉ rifuĝ'as en Rus'uj'o'n; kaj la 23-an de februar'o, s-ro Aleksandro Tourchinov, prezid'ant'o de la Rad'a (ukraina Parlament'o), est'as nom'um'it'a provizor'a prezid'ant'o. Rus'uj'o riproĉ'as al la eŭrop'a'j garanti'ul'o'j de la inter'konsent'o de la 21-a de februar'o, ke ili ne nur rezign'is pri ĝi'a aplik'o, sed ankaŭ ke ili post'e don'is si'a'n garanti'o'n al puĉ'o.

Decid'a kriz'o-turn'o okaz'as la 17-an de juli'o kiam civil'a aviad'il'o de la Malaysia Airlines est'as paf'fal'ig'it'a super la Donbas-teritori'o: tiu dram'o ek'est'ig'as nov'a'n ond'o'n de sankci'o'j, cel'ant'a'j ĉi-foj'e la rus'a'n ekonomi'o'n. En aŭgust'o, la help'o de “volont'ul'o'j” kaj la rus'a asist'ad'o sav'as la separ'ist'o'j'n de Donbaso el ŝajn'e ne'evit'ebl'a milit'a mal'venk'o.

La sukces'o de la kontraŭ-ofensiv'o gvid'at'a post'e de la ribel'ant'o'j de la popol'a'j respublik'o'j de Donecko (DNR) kaj Lugansko (LNR) konduk'as la parti'o'j'n kun'ven'i en la belorus'a ĉef'urb'o kaj adopt'i, la 5-an de septembr'o 2014, la unu'a'j'n inter'konsent'o'j'n de Minsk'o. Sed la milit'o nur iom mal'varm'iĝ'is, ĉar neni'u el la parti'o'j kontent'iĝ'is: zon'o kun kvin milion'o'j da ukrainoj eskap'is la aŭtoritat'o'n de Kievo, kaj la ribel'ant'a'j teritori'o'j ne hav'is ekonomi'a'n est'ont'ec'o'n, pro mank'o de al'ir'ebl'o al la haven'o Mariupol, ĉe la Azov'a mar'o, aŭ de mastr'um'o de la fer'voj'a voj'nod'o de Debalcevo, situ'ant'a mez'e inter Donecko kaj Lugansko*. For'est'o de real'a kontrol'ad'o de tiu'j inter'konsent'o'j ebl'ig'is la re'komenc'o'n de la milit'o, kiu akr'iĝ'is ĉirkaŭ tiu'j grav'a'j punkt'o'j kaj sur la flug'haven'o de Donecko.

La inter'konsent'o'j “Minsk-2” est'as rezult'o de la eŭrop'a'j tim'o'j, tiom pri grav'a konflikt'o sur la kontinent'o, kiom pri la arme'a, politik'a kaj ekonomi'a dis'fal'o, kiu minac'as Ukrain'uj'o'n. Sub la prem'o de la anonc'it'a katastrof'a mal'venk'o ĉe Debalcevo, kie est'is ĉirkaŭ'at'a'j ses ĝis ok mil ukrainaj soldat'o'j en la moment'o de la inter'trakt'ad'o, la prezid'ant'o Poroŝenko dev'is elekt'i inter: ĉu daŭr'e perd'i la milit'o'n, ĉu sub'skrib'i la dokument'o'n. En la sekv'ant'a'j hor'o'j, la Inter'naci'a Mon-Fondus'o (IMF) al'pag'is nov'a'n help'o'n - 17,5 miliard'o'j da dolar'o'j. Por Rus'uj'o, Minsk-2 est'is okaz'o agnosk'ig'i la romp'iĝ'o'n de Ukrain'uj'o laŭ'long'e de la batal-ĉes'ig'a lini'o kaj aper'i kiel la sol'a ag'ant'o kapabl'a akcept'ig'i kompromis'o'n al la ribel'ant'o'j. Hav'ant'e la pov'o'n ĉiu'moment'e modif'i la fort'o-ekvilibr'o'n sur la teren'o, kaj ricev'int'e special'a'n status'o'n por la orient'a'j region'o'j, Moskvo don'as al si avantaĝ'o'n por evit'i ke Ukrain'uj'o al'iĝ'u al NATO, sam'e kiel en la “glaci'it'a'j konflikt'o'j” de Transnistrio kaj Kartvel'uj'o (vid'u artikol'o'n.... )

La unu'a cel'o de la inter'konsent'o'j rest'as trud'i — kvankam plej skeptik'e — ĉes'ig'o'n de la batal'o'j. Ĝi pov'os daŭr'i nur kun la re'tir'ad'o de la pez'a artileri'o. La retro'ir'o-distanc'o dev'as est'i mezur'it'a ek'de la front'lini'o de la 10-a de februar'o 2015 por la ukraina arme'o sed ek'de tiu de la 19-a de septembr'o por la ribel'ant'o'j. La kontrol'ad'o'n de la batal'ĉes'o kaj de la re'tir'ad'o de la pez'a'j arm'il'o'j dev'as far'i la observ'ant'o'j de la Organiz'o por Sekur'ec'o kaj Kun'labor'o en Eŭrop'o (OSKE), kies person'ar'o pas'as de du'cent kvin'dek al tri'cent kvin'dek hom'o'j. La sukces-ŝanc'o'j de Minsk-2 rest'as lim'ig'it'a'j, ĉar neni'u el la milit'ant'o'j ating'is si'a'j'n cel'o'j'n: Kievo ne sukces'is re'hav'i si'a'n suveren'ec'o'n super la teritori'o'j ten'at'a'j de la separ'ist'o'j; la ribel'ant'o'j ne sukces'is firm'ig'i sufiĉ'a'n teritori'a'n domin'ad'o'n, kiu pov'us respond'i al la “oblast” (= region'o) de Donecko kaj de Lugansko, neces'a'n por la apog'o de ili'a'j sen'de'pend'iĝ'a'j postul'o'j. El tio font'as la tim'o, ke jam tuj post la sub'skrib'o de la inter'konsent'o'j, okaz'os nov'a'j tre intens'a'j batal'o'j ĉirkaŭ Mariupolo.

La inter'konsent'o'j krom'e pek'as pro aranĝ'o'j konkret'e mal'facil'e aplik'ebl'a'j sur'lok'e, kaj pro la mal'fort'ec'o de la kontrol-mekanism'o'j. Ne ebl'as forges'i la sang'o-prez'o'n, por la soldat'o'j, kiu'j batal'is de septembr'o por defend'i aŭ pren'i mal'pli ol mil kvadrat'a'j'n kilo'metr'o'j'n. La daŭr'ig'ebl'o de la batal'ĉes'o est'as des pli ne'cert'a, ke la dokument'o plan'as neniu'n sen'arm'il'a'n zon'o'n. Tiu ankaŭ ne plan'as aranĝ'o'j'n/ iniciat'o'j'n favor'e al star'ig'o de inter'a fort'o, kies konsist'o est'us konduk'int'a al nov'a disput-tem'o inter rus'o'j, ukrainoj, separ'ist'o'j kaj eŭrop'an'o'j. La re'tir'iĝ'o de la ekster'land'a'j element'o'j, la dung'o'soldat'o'j kaj la “ne'laŭ'leĝ'a'j grup'o'j” el la ukraina teritori'o rest'as tre mal'facil'e aplik'ebl'a kaj ricev'is neniu'n ag'o-kalendar'o'n. Kiel observ'ant'o de la OSKE sukces'os disting'i ribel'ant'o'n el Donecko de rus'a “volont'ul'o”, ambaŭ ja est'as perfekt'a'j rus'o'parol'ant'o'j? Krom'e, la batalion'o'j de kroat'a'j, pol'a'j aŭ balt'a'j milic'an'o'j, el kiu'j kelk'a'j est'as financ'at'a'j de oligarĥ'o'j, operaci'as sur'lok'e kun la ukraina arme'o, sed tut'e ne perfekt'e obe'as al Kievo.

Minsk-2 ceter'e est'os ver'ŝajn'e mal'facil'e akcept'ebl'a de la Rad'a, kie la ukrainaj deput'it'o'j dev'as antaŭ la 14-a de mart'o adopt'i rezoluci'o'n pri la lim'ig'o de la Donbas-teritori'o koncern'at'a de special'a status'o. Tia rezoluci'o est'is voĉ'don'it'a la 16-an de septembr'o 2014, sed neniam aplik'at'a. Kadr'e de la mal'centraliz'ad'o, kiu don'us al tiu'j teritori'o'j form'o'n de lingv'a, ekonomi'a kaj sekur'ec'a aŭtonom'ec'o, tiu status'o ebl'ig'us la kre'ad'o'n de propr'a'j polic-fort'o'j. Rilat'e tiu'n punkt'o'n, la politik'a dialog'o aper'as mal'facil'a, sam'e inter la milit'ant'o'j kiel en'e de la ukraina reg'ist'ar'o, kie la plej milit'em'a'j, not'ind'e la ĉef'ministr'o Arsen'i Jacenjuk kaj la ministr'o pri intern'a'j afer'o'j Arsen'i Avakov, ankoraŭ al'vok'as al komplet'a venk'o super la separ'ist'o'j. Tuj post la sub'skrib'o de Minsk-2, voĉ'o'j lev'iĝ'is en Kievo por kritik'i la dokument'o'n, apart'e tiu de la estr'o de la ekstrem'dekstr'a parti'o Praviy Sektor (“dekstr'a sektor'o”), s-ro Dmytro Jaroch, kiu deklar'is ne re'kon'i la inter'konsent'o'j'n, kaj tiu de la ministr'o pri ekster'land'a'j afer'o'j, s-ro Pavlo Klimkin, kiu asert'is ke Ukrain'uj'o neniel est'as dev'ig'it'a konduk'i konstituci'a'n re'form'o'n, nek konced'i pli grand'a'n aŭtonom'ec'o'n al Donbaso. Krom'e, dum s-ro Poroŝenko memor'ig'is, tuj post la adopt'o de Minsk-2, ke la federaci'iĝ'o de Ukrain'uj'o ne est'as sur la tag'ord'o, la ribel'ant'o'j si'a'flank'e daŭr'ig'as postul'i sen'de'pend'o'n.

La gas-demand'o embusk'as

Al la politik'a'j mal'facil'aĵ'o'j al'don'iĝ'as ekonomi'a'j defi'o'j. Ukrain'uj'o engaĝ'iĝ'is pag'i la kost'o'j'n de re'konstru'o de la zon'o'j detru'it'a'j de la milit'o kaj re'star'ig'i la trans'pag'o'n de la social'a'j pag'o'j inter'romp'it'a'n iniciat'e de s-ro Poroŝenko en novembr'o 2014. Post recesi'o je 8,2% en 2014 kaj kun preskaŭ 25% inflaci'o, Ukrain'uj'o mal'facil'e pov'os el'ten'i tiu'n ŝarĝ'o'n.

Kvankam la ĉef'a dokument'o de la Minsk-3-inter'konsent'o'j ripet'as mult'a'j'n erar'o'j'n de Minsk-1, la komun'a deklar'o*, kiu ĝi'n akompan'as, las'as vid'i kelk'a'j'n pozitiv'a'j'n punkt'o'j'n. Rus'uj'o, Eŭrop'a Uni'o kaj Ukrain'uj'o engaĝ'iĝ'as labor'i pri la gas-demand'o, kiu de'nov'e met'iĝ'os ek'de la 1-a de april'o 2015 kaj la fin'o de la “vintr'a pak'aĵ'o*”. La ekonomi'a sav'ad'o pov'us tiam far'iĝ'i teren'o por al'proksim'iĝ'o kaj kun'labor'o. Ali'flank'e, la eŭrop'an'o'j ŝajn'as pren'i en konsider'o'n la rus'a'j'n zorg'o'j'n nask'it'a'j'n el la sub'skrib'o de la liber'komerc'a'j inter'konsent'o'j inter la Eŭrop'a Uni'o kaj Ukrain'uj'o. La re'kon'o, en la al'don'a'j punkt'o'j de Minsk-2, de la lingv'a mem'determin'o de part'o de Donbaso, kaj de la rajt'o de tiu'j teritori'o'j evolu'ig'i kun'labor'ad'o'n kun Rus'uj'o, atest'as ankaŭ pri la konstru'o, ankoraŭ tim'em'a, de politik'a solv'o.

La batal-ĉes'o pov'os instal'iĝ'i se la plej radikal'a'j ukrain'ist'a'j batalion'o'j evit'as provok'aĵ'o'j'n, kaj se Moskvo sukces'as brems'i la tent'o'j'n de la separ'ist'o'j sur'lok'e etend'i si'a'n avantaĝ'o'n. La respekt'o de la politik'a'j aspekt'o'j de la inter'konsent'o'j dev'ig'as precip'e Kievon. La Eŭrop'a Uni'o pov'us prem'i al la Rad'a por help'i la prezid'ant'o'n Poroŝenko ek'funkci'ig'i mal'facil'a'n procez'o'n, kiu risk'as met'i li'n en fals'a'n kaj danĝer'a'n situaci'o'n rilat'e al li'a'j balot-promes'o'j kaj al part'o de li'a reg'ist'ar'o. Ne'ĉe'est'int'a en la inter'trakt'ad'o kaj nun tent'at'a alt'ig'i la postul'o'j'n, Vaŝington'o dispon'as pri lev'il'o'j super la ukraina Parlament'o, not'ind'e tra la ĉef'ministr'o Jacenjuk, kaj pov'us kontribu'i al la aplik'ad'o de la inter'konsent'o'j. Tiu'j potenc'a'j land'o'j est'os kuraĝ'ig'at'a'j de la 2202-a rezoluci'o de la Sekur'ec-Konsili'o de la Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j, prezent'it'a de Rus'uj'o kaj unu'anim'e adopt'it'a la 17-an de februar'o. Postul'ant'e la plen'a'n aplik'ad'o'n de la Minsk-inter'konsent'o'j, tiu tekst'o re'asert'as si'a'n al'lig'it'ec'o'n al la “plen'a respekt'o de la suveren'ec'o kaj la teritori'a integr'ec'o de Ukrain'uj'o”. Ja diskret'a manier'o fakt'e konfirm'i la aneks'ad'o'n de Krimeo.

Igor DELANOË

Oni viv'as pli bon'e ĉi tie ol en Moldav'uj'o

TIRASPOL re'esprim'is si'a'n lig'it'ec'o'n al Rus'uj'o okaz'e de la aneks'ad'o de Krimeo. La 18-an de mart'o 2014, s-ro Mikhaïl Bourla, prezid'ant'o de la “Parlament'o” de Ĉednestrio, kapt'is la okaz'o'n por send'i pet'o'n al s-ro Sergueï Narychkine, prezid'ant'o de la Dum'a (rus'a Parlament'o), en kiu li esprim'is la dezir'o'n, ke li'a land'o oficial'e al'iĝ'u al la Federaci'o. La rus'a'j reg'ant'o'j jam mal'avar'e donac'as al la et'a respublik'o kvant'o'n da gas'o kaj financ'as la pensi'o'j'n de la mult'a'j rus'a'j emerit'o'j kiu'j tie loĝ'as. Laŭ'taks'e cent ok'dek mil ĝis du'cent mil loĝ'ant'o'j de Ĉednestrio hav'as rus'a'n pasport'o'n, tio est'as ĉirkaŭ 35% de la loĝ'ant'ar'o. La pet'o de s-ro Bourla est'is tamen rifuz'it'a.

S-in'o Nadejda Gynj, 60-jar'a, est'as unu el la ricev'ant'o'j de pensi'o pag'it'a de Moskvo. Vest'it'a per dik'a trikot'o, ŝi bala'as kort'o'n en Balka, kvartal'o de Tiraspol. Ŝi dir'as: “Ĉi tie ni est'as por Rus'uj'o”. Kiam oni pet'as ŝi'n pri'skrib'i la viv'o'n en Ĉednestrio, s-in'o Gynj respond'as: “Normal'a. Ni hav'as tre ordinar'a'n viv'o'n.” Ŝi konsider'as si'n rus'a, kvankam ŝi nask'iĝ'is en la ukraina urb'o Odeso, situ'ant'a je cent kilo'metr'o'j sud'orient'e, kie membr'o'j de ŝi'a famili'o ankoraŭ viv'as. S-in'o Gynj labor'is en teks'o-fabrik'o en Tiraspol. Ŝi'a fil'in'o instal'iĝ'is en Smolensko, en Rus'uj'o.

“Oni pli bon'e viv'as ĉi tie ol en Moldav'uj'o”, asert'as s-in'o Valentina Boïko, 53-jar'a, kiu ven'is el si'a vilaĝ'o vend'i en'botel'a'n lakt'o'n inter kelk'a'j dom'blok'o'j arĥitektur'e sovet'aspekt'a'j. Ŝi'a opini'o est'as larĝ'e komun'a sur ĉi tiu river'bord'o, precip'e pro la eg'a kost'o-alt'iĝ'o de la urb'a'j serv'o'j en la ceter'a Moldav'uj'o. Hodiaŭ 62% de la (okcident'a'j) moldav'o'j opini'as, ke la asoci-inter'konsent'o kun Eŭrop'o pov'us hav'i simil'a'j'n konsekvenc'o'j'n al la viv'kost'o*. Tio est'as la kial'o de la bon'a'j rezult'o'j de la por'rus'a'j parti'o'j ĉe la parlament'a'j elekt'o'j de la 30-a de novembr'o 2014: kun 39% de la voĉ'o'j, kontraŭ 44% por la por'okcident'a blok'o, ili'a mal'venk'o est'is mal'grand'a.

En Ĉednestrio, la popol'o profit'as el la financ'a help'o mal'avar'e donac'it'a de Rus'uj'o. La ekonomi'o miks'as element'o'j'n el la social'ism'a sistem'o hered'it'a de Sovet'a Uni'o kun privat'a'j iniciat'o'j. Sistem'o de soci'a protekt'ad'o je la kost'o de Rus'uj'o kun'ekzist'as apud oligarĥi'a'j struktur'o'j simil'a'j al tiu'j evolu'int'a'j en ali'a'j eks'a'j “frat'o-land'o'j”. La grup'o Sheriff, ekzempl'e, establ'is kvazaŭ monopol'o'n pri po'grand'a kaj detal'a komerc'o. Ĝi'a direktor'o, la riĉ'a negoc'ist'o Viktor Gouchane, posed'as not'ind'e la benzin'staci'o'j'n kaj super'bazar'o'j'n de la teritori'o. La emblem'o de la entrepren'o ĉie ĉe'est'as.

La ekonomi'o de Ĉednestrio baz'iĝ'as sur la fer'a, cement'a kaj teks'a industri'o'j, kaj ankaŭ la elektr'a'j central'o'j. Politik'e teritori'a enklav'o, la teritori'o est'as konekt'it'a al la ceter'a mond'o: 95% de la produkt'o de la kvar ĉef'a'j fabrik'o'j est'as eksport'at'a*. Ĝi'a'j ĉef'a'j partner'o'j est'as Moldav'uj'o, Rus'uj'o, Ruman'uj'o, Ukrain'uj'o kaj Ital'uj'o. Ĉednestrio eksport'as ankaŭ al German'uj'o, Aŭstr'uj'o kaj Grek'land'o. Tamen, ĝi'a ekonomi'o est'as mal'proksim'e de mem'sufiĉ'o. Sen la profit'o'j de la re'vend'o de la rus'a gas'o al la konsum'ant'o'j, sen la mon'o ven'ant'a de la el'migr'int'a'j labor'ist'o'j kaj la sen'per'a financ'a help'o de Moskvo, la ŝtat'o est'us bankrot'int'a. La rus'a sub'ten'o komenc'iĝ'is ek'de la dis'iĝ'o kaj alt'iĝ'is post'e. Inter 2008 kaj 2012, Ĉednestrio ricev'is ĉirkaŭ 27 milion'o'j'n da dolar'o'j (pli ol 20 milion'o'j da eŭr'o'j) jar'e, kiu'j est'is destin'at'a'j al pag'o de pensi'o'j kaj de nutr'aĵ'o por la plej mal'riĉ'a'j loĝ'ant'o'j*.

S-in'o Gynj tamen opini'as, ke ŝi'a pensi'o pov'us est'i pli alt'a. Ŝi ricev'as ĉiu'monat'e ĉirkaŭ cent eŭr'o'j'n. Ŝi'a lu'prez'o kost'as 80 eŭr'o'j'n, tial ŝi dev'as labor'i kiel bala'ist'in'o kvin tag'o'j'n semajn'e por komplet'ig'i si'a'n en'spez'o'n. Ŝi'a edz'o est'is soldat'o dum la milit'o kontraŭ Moldav'uj'o, antaŭ du'dek du jar'o'j. Dolor'a spert'o, pri kiu la situaci'o en Ukrain'uj'o vek'as la re'memor'o'n. “Ni ne vol'as milit'o'n. Ni vol'as pac'o'n. Mal'facil'as sci'i kio'n pens'i pri la al'front'iĝ'o kun la Okcident'o, sed Rus'uj'o help'as ni'n. Mi esper'as, ke pac'o baldaŭ re'ven'os en Ukrain'uj'o.”

Pro si'a geografi'a situ'o, Ĉednestrio prezent'as grav'a'n demand'o'n por Rus'uj'o, kiu firm'e decid'is ĉirkaŭ'dig'i la etend'iĝ'o'n de la Eŭrop'a Uni'o kaj la NATO en la land'o'j de la eks'a Sovet-Uni'o. Por Art'em Filipenko, kiu estr'as de'pend'ej'o'n de la Ukraina Naci'a Institut'o de Strategi'a'j Stud'o'j en Odeso, “La Ĉednestrianoj ne'kontest'ebl'e est'as favor'a'j al la rus'o'j. Ili'a'j reg'ant'o'j konsider'as, ke la asoci-inter'konsent'o lig'ant'a Moldav'uj'o'n al la Eŭrop'a Uni'o ne favor'as la interes'o'j'n de ili'a land'o”.

Laŭ iu'j, Rus'uj'o aplik'as simil'a'n strategi'o'n en Ĉednestrio kaj en la orient'o de Ukrain'uj'o, kie la mem'proklam'it'a'j “Popol'a'j Respublik'o'j” de Donecko (DNR) kaj Lugansko (LNR) secesi'is la 7-an kaj 27-an de april'o 2014, sub'strek'as Kamil Calus, esplor'ist'o en la Center for Eastern Studies de Varsovio: “Moskvo ne intenc'as sub'ten'i la sen'de'pend'iĝ'o'n de Ĉednestrio, nek ties integr'iĝ'o'n en la rus'a'n Federaci'o'n. Mal'e, Rus'uj'o vol'as, ke ĝi rest'u en federaci'a Moldav'uj'o. Uz'i Ĉednestrion por gard'i pied'o'n en Moldav'uj'o, cel'e domin'i la tut'a'n land'o'n kaj mal'help'i ke ĝi turn'u si'n al Okcident'o. Tio valid'as sam'e por la nov'a'j respublik'o'j de Donbaso. Moskvo dezir'as, ke ili est'u membr'o'j de federaci'ig'it'a Ukrain'uj'o. Rus'uj'o tiel pov'os prov'i uz'i ili'n por blok'i la integr'ad'o'n de Ukrain'uj'o en organiz'aĵ'o'j kia'j la Eŭrop'a Uni'o kaj la NATO.”

La strategi'o de federaci'ig'o

La “Kozak-Memorand'o*” de 2003 pri'lum'as la rus'a'n strategi'o'n: tiu propon'o de solv'o de la konflikt'o permes'as al Ĉednestrio veto'i kontraŭ ĉiu'j grav'a'j decid'o'j de Chisinau. La rigl'ad'o est'as garanti'at'a pro la senat'o-konsist'o de est'ont'a Federaci'a Respublik'o de Moldav'uj'o, kie Ĉednestrio kaj [Gagaŭzujo] — ali'a region'o sur'voj'e al secesi'o — elekt'us dek tri senat'an'o'j'n el du'dek ses. La memorand'o ankaŭ laŭ'leĝ'ig'as la dis'met'o'n de la rus'a'j trup'o'j sur la teritori'o de tiu hipotez'a federaci'a ŝtat'o, de ĝi'a kre'ad'o ĝis 2020. Laŭ Calus, kun tia status'o, Moldav'uj'o hav'us nul'a'n ŝanc'o'n en'ir'i en la eŭrop'a'j'n aŭ atlantik'a'j'n instituci'o'j'n.

La vol'o aplik'i tiu'n strategi'o'n al Ukrain'uj'o aper'is la 30-an de mart'o 2014, kiam s-ro Sergueï Lavrov, la rus'a ministr'o pri ekster'land'a'j afer'o'j, pet'is ke “Uson'o kaj ties eŭrop'a'j partner'o'j akcept'u li'a'n propon'o'n don'i al la rus'parol'ant'a'j region'o'j orient'e kaj sud'e de Ukrain'uj'o larĝ'a'n aŭtonom'ec'o'n rilat'e al Kievo*”.

Sed, laŭ raport'o verk'it'a en decembr'o 2014 de la finlanda Institut'o pri inter'naci'a'j afer'o'j, la ukraina reg'ist'ar'o ja est'is pret'a mal'centraliz'i, tio est'as etend'i la reg'o'pov'o'n de la lok'a'j komun'um'o'j, sed ne modif'i la konstituci'a'n struktur'o'n de la land'o*.

Ĉednestrio rest'as tamen tre diferenc'a de la Donbas-region'o, nun detru'at'a de milit'o. Tiu last'a hav'as dek'obl'a'n loĝ'ant'ar'o'n, posed'as komun'a'n land'lim'o'n kun Rus'uj'o kaj ne en'ten'as, almenaŭ oficial'e, rus'a'j'n trup'o'j'n. Mal'e al Ĉednestrio, la ĉef'a'j gas'o'dukt'o'j, kiu'j proviz'as Ukrain'uj'o'n ne tra'pas'as la secesi'a'j'n teritori'o'j'n, sen'ig'ant'e tiel la por'rusul'o'j'n de la region'o je konsider'ind'a atut'o en la inter'trakt'ad'o*. En Donbaso, la bezon'o'j koncern'e milit'ist'a'n kaj financ'a'n help'o'n el Rus'uj'o est'as mult'e pli grand'a'j ol tiu'j de Ĉednestrio. Ĉiu'j tiu'j faktor'o'j ig'as Donbason region'o pli mal'facil'e mastr'um'ebl'a, en kadr'o de frost'ig'it'a konflikt'o. Sed la ekzempl'o de Ĉednestrio montr'as, ke Moskvo pov'as kontent'iĝ'i pri provizor'a'j kaj ne'stabil'a'j situaci'o'j, mank'e de serioz'a ek'konsider'o de ĝi'a'j strategi'a'j interes'o'j far'e de la okcident'an'o'j.

Jens MALLING

Tim'o kiel arm'il'o

Sur La Intern'a kamp'o, li pov'as kalkul'i je popular'ec'o de la dekstr'o, not'ind'e en la jun'ul'ar'o, kiu tut'e al'kutim'iĝ'is al la fakt'o ke Israelo okup'as kaj koloni'as Jerusalem-orient'o'n kaj Cis'jordani'o'n de 1967. Li uz'as tim'o'n kiel arm'il'o'n, nutr'at'a'n de la atenc'o'j, la kresk'ad'o de danĝer'o ĉe la land'lim'o'j kaj la mal'sukces'o de la Oslo-pac'procez'o, lanĉ'it'a de la labor-parti'an'o'j en 1993... kiu'n li ĉiel prov'is sabot'i.

Sur la ekster'a kamp'o, s-ro Netanjahu pov'as fier'i pri la apog'o de la uson'a'j respublik'an'o'j. Li dispon'as pri la sen'lim'a sub'ten'o de unu el ili'a'j ĉef'a'j mon'al'prunt'ant'o'j, la plur'miliard'ul'o de Boston'o, Sheldon Adelson. Por sub'ten'i si'a'n protekt'at'o'n, tiu reĝ'o de la kazin'o'j mal'avar'e financ'as la sen'pag'a'n ĵurnal'o'n Israel Hayom, la plej grand'kvant'e pres'it'a kaj danĝer'a konkur'ant'o por la ali'a'j ĵurnal'o'j.

La alianc'o lig'it'a kun la uson'a mal'mol'a dekstr'o hav'as prez'o'n. Atest'as pri tio la polemik'o est'ig'it'a de la invit'o — tuj akcept'it'a, tiel ke oni pov'as si'n demand'i ĉu Tel-Avivo mem iniciat'is ĝi'n — lanĉ'it'a de la prezid'ant'o de la ĉambr'o de reprezent'ant'o'j, s-ro John Boehner, por far'i, la 3-an de mart'o, parol'ad'o'n antaŭ ambaŭ ĉambr'o'j de la Kongres'o. S-ro Netanjahu intenc'as pled'i por pli'intens'ig'o de la sankci'o'j kontraŭ Irano kaj publik'e mal'laŭd'i la skiz'iĝ'ant'a'n inter'konsent'o'n inter Vaŝington'o kaj Tehrano pri la irana atom'program'o (Vd p.18-19...), kiu'n li prezent'as kiel viv'minac'o'n por Israelo.

Sed, tiel en'miks'iĝ'ant'e en la intern'a'n politik'o'n de Uson'o, s-ro Netanjahu de'turn'as de si mult'a'j'n demokrat'a'j'n elekt'it'o'j'n, post kiam li jam far'is el la prezid'ant'o Barack Obama mal'amik'o'n. Danĝer'a vet'o, en la moment'o kiam Tel-Avivo pli ol iam ajn bezon'as la sub'ten'o'n de Vaŝington'o ĉe la inter'naci'a'j instanc'o'j.

La israela opozici'o facil'e pov'as akuz'i la israel'an dekstr'a'n gvid'ant'o'n uz'i la tribun'o'n de la uson'a Kongres'o por far'i balot'o-propagand'o'n, du semajn'o'j'n antaŭ la balot'o, ofer'ant'e tiel la super'a'j'n interes'o'j'n de la land'o. Tiu'n kritik'o'n esprim'as amas'komunik'il'o'j ne nepr'e mal'dekstr'a'j, kiel la ĵurnal'o Yediot Aharonot: “Antaŭ'e, oni pov'is kred'i, ke Netanjahu est'as obsed'it'a de Irano, ĝis perd'i la prudent'o'n. Ne plu ver'as hodiaŭ. Li'a sol'a obsed'o est'as nun venk'i en la balot'o de la 17-a de mart'o, je kiu ajn prez'o*.”

Ĉu tiu prez'o pov'os alt'iĝ'i ĝis laŭ'grad'a milit'a akr'iĝ'o? Tiu hipotez'o est'is alud'at'a post la aviad'a atak'o de la 18-a de januar'o 2015 kontraŭ konvoj'o de la Hizbulaho en Sirio, sekv'at'a dek tag'o'j'n post'e de la antaŭ'vid'ebl'a re'bat'o de la Hizbulaho. La rezerv'a kolonel'o Yoav Galant, eks'komand'ant'o de la sud'a region'o de Israelo kaj kandidat'o al deput'it'ec'o de la nov'a centr'a'dekstr'a parti'o Kulan'u, skandal'ig'is deklar'ant'e, ke “la moment'o [de paf'o] kelk'foj'e ne est'as sen lig'o kun la balot'o-demand'o”. Li cit'is la ekzempl'o'n de la preciz'e cel'it'a elimin'o en Gazao de la Hamas-milit'estr'o, Ahmed Jabari, iom pli ol du monat'o'j'n antaŭ la balot'o de januar'o 2013*.

Por mal'long'a temp'o, tensi'o-pli'ig'o ĉiam profit'is al la dekstr'o. En la long'a temp'o la risk'o est'as konduk'i Israelon en nov'a'n per'fort'a'n cikl'o'n, mult'e pli sang'o'verŝ'a ol la milit'o en Gazao pas'int'a'n somer'o'n. Sed kiu zorg'as pri la long'daŭr'o? Nun la ĉef'a zorg'o de s-ro Netanjahu est'as hav'i plen'a'n ag-liber'ec'o'n, post li'a'j mal'bon'a'j rezult'o'j ĉe la last'a elekt'o de 2013.

Ĉu li tio'n sukces'os? Komenc'e de decembr'o, kiam li eksplod'ig'is si'a'n koalici'o'n, la opini-enket'o'j est'is al li tre favor'a'j. Tio ne plu cert'as hodiaŭ. Inter'temp'e, la alianc'o inter la labor-parti'o (centr'a-mal'dekstr'a) kaj la parti'o Hatnuah (centr'a-dekstr'a), kun'ig'it'a'j sin'e de la list'o de la “cion'ist'a Tend'ar'o”, ŝanĝ'is la situaci'o'n, se oni kred'u la opini'enket'o'j'n.

“Tiu elekt'a kampanj'o est'as unu el la plej strang'a'j de la israela histori'o: la demand'o'j est'as grav'eg'a'j post kvin-jar'a plen'a blok'ad'o de la pac'procez'o. Tamen, neni'u el la ŝlos'il'a'j demand'o'j est'as ver'e diskut'at'a de la ĉef'a'j ĉe'est'ant'a'j tend'ar'o'j.” konstat'as la eks'a labor'parti'a deput'it'o Daniel Ben-Sim'o'n. “Tem'as nek pri pac'o kun la palestin'an'o'j, nek pri la est'ont'o de la okup'at'a'j teritori'o'j, nek pri Jerusalemo, nek pri la intern'a konflikt'o inter religi'ul'o'j kaj laik'ul'o'j, nek pri la ali'a'j romp'o'j de la israela soci'o”, al'don'as tiu analiz'ist'o, kiu lig'as la for'est'o'n de fund'o-debat'o'j al la surpriz'a manier'o per kiu est'is decid'it'e okaz'ig'i tiu'j'n elekt'o'j'n.

De post la komenc'o de la balot'a kampanj'o, la ton'o de la Likud-parti-estr'o ankoraŭ pli akr'iĝ'is. Li nun evit'as ĉiu'n referenc'o'n al la konsent'o, kiu'n li esprim'is en 2009 - apenaŭ murmur'it'a — por la kre'ad'o de sen'arm'ig'it'a palestina ŝtat'o en Cis'jordani'o*. Antaŭ ĉio, al la palestin'an'o'j oni ordon'as agnosk'i Israelon kiel “Ŝtat'o'n de la jud'a popol'o”. La parti'o “cion'ist'a Tend'ar'o” est'as kvalifik'it'a “kontraŭ'cion'ist'a tend'ar'o*”, kio en Israelo signif'as stigmat'iz'i la politik'a'n kontraŭ'ul'o'n kiel intern'a'n mal'amik'o'n. S-ro Netanjahu sever'e admon'as la amas'inform'il'o'j'n kaj la instal'it'a'j'n elit'o'j'n, kvazaŭ la dekstr'o, reg'ant'a de pli ol du'dek jar'o'j, ne est'us part'o de ili.

La parti'o ‘Jud'a Hejm'o’, sam'temp'e alianc'an'o kaj konkur'ant'o de Likud, martel'as la sam'a'j'n tem'o'j'n kun eĉ pli da agres'em'o kaj kun frap'fraz'o, ja tre klar'a: “Oni ne plu pardon'pet'as”. Oni ne pardon'pet'as pro la du'mil cent kvar'dek mort'int'o'j en Gazao — pli'mult'e civil'ul'o'j — okaz'e de la operaci'o “Protekt'a Bord'o” (juli'o-aŭgust'o 2014). Kiel klar'ig'as centr'a figur'o de la parti'o, la deput'it'in'o Ayelet Shaked, kiu pren'as kiel si'a'j'n la vort'o'j'n de la ĵurnal'ist'o Ur'i Elitzur, Israelo nur defend'is si'n; “la milit'a'j leĝ'o'j kaŭz'as, ke est'as ne'ebl'e ne mort'ig'i civil'ul'o'j'n*”.

Oni ne pardon'pet'as pro la daŭr'ig'o de okup'ad'o en Cis'jordani'o kaj la intens'ig'o de la koloni'ad'o, pro la ne'o de la civil'a'j rajt'o'j de du milion'o'j sep'cent mil palestin'an'o'j kaj pro la situaci'o de “apart'ism'o” sorb'ig'ant'a iom post iom la tut'a'n israel'an soci'o'n. Oni ankaŭ ne pardon'pet'u al la “inter'naci'a komun'um'o”, kies mal'laŭd'o'j de la israela politik'o est'as rigard'at'a'j kiel apenaŭ vual'it'a form'o de kontraŭ'jud'ism'o. Oni ne pardon'pet'as, ĉar “la israela ter'o aparten'as al la israela popol'o” laŭ di'a dekret'o.

Ali'a ekstrem'dekstr'a parti'o, Israel Beitenu, kiu mal'alt'iĝ'as en la opini'enket'o'j sekv'e de mult'a'j korupt'a'j skandal'o'j, pli'a'n foj'o'n akuz'as la arab'a'n mal'pli'mult'o'n (ĉirkaŭ 17% de la loĝ'ant'ar'o*, postul'ant'e, ke ili don'u garanti'aĵ'o'n de si'a fidel'ec'o al la jud'a ŝtat'o. Ĝi'a ĉef'o, s-ro Avigdor Lieberman tamen balanc'iĝ'as inter la ekstrem'ism'a'j pozici'o'j sur kiu'j li konstru'is si'a'n politik'a'n karier'o'n kaj nov'a (tre relativ'a) pragmat'ism'o. Li nun konsil'as si'n'gard'em'o'n kontraŭ “diplomati'a cunam'o” kaj zorg'iĝ'as pro la mal'bon'iĝ'o de la rilat'o'j kun la uson'a administraci'o.

“Ne est'as dub'o, ke la dekstr'o radikal'iĝ'as, sed ĝi ne pli'fort'iĝ'as per tio. Ĉar tiu evolu'o mal'trankvil'ig'as larĝ'a'n part'o'n de la publik'a opini'o, inkluziv'e dekstr'e, kiel atest'as la pozici'o'j de la nov'a ŝtat-prezid'ant'o Reuven Rivlin, eks'deput'it'o de Likud, favor'e al la arab'a mal'pli'mult'o”, opini'as la profesor'o Ezrahi. Laŭ li, ne tem'as nur protekt'i loĝ'ant'ar'o'n, al kiu la radikal'a dekstr'o “kontest'as ties civit'an'a'j'n rajt'o'j'n, konform'e al si'a etn'o'centr'a vid'ad'o”, sed ankaŭ defend'i “la demokrati'a'n fundament'o'n de la ŝtat'o, tia'n, kia ĝi aper'as en la sen'de'pend'o-ĉart'o de 1948”.

Koalici'o kiu antaŭ'e'n'ir'as mask'it'a

En Tiu Batal'o, la alianc'o inter la mal'dekstr'o kaj la centr'o, konduk'at'a de la nov'a labor'parti'a ĉef'o, s-ro Yitzhak Herzog, dispon'as pri grav'a'j atut'o'j: la mal'kontent'o de la mez'a'j kaj popol'a'j klas'o'j front'e al la kresk'ant'a mult'kost'ec'o, la kap'turn'a alt'iĝ'o de la loĝ'prez'o'j, la soci'a fend'o, kiu pli'grand'iĝ'as spit'e al mal'alt'a sen'labor'ec-kvot'o (5,7%)*, la mal'alt'iĝ'o de la ekonomi'a kresk'o kaj la eg'a kost'o de koloni'ad'o. La labor'parti'a ĉef'o pov'as ankaŭ kalkul'i kun la tim'o'j, mal'kaŝ'e esprim'at'a'j en la ekonomi'a'j medi'o'j, kaŭz'at'a'j de la progres'o de la kampanj'o“Bojkot'o, mal'invest'ad'o kaj sankci'o'j”(BMS)*.

Amas'a voĉ'don'o de la arab'a loĝ'ant'ar'o favor'e al la nov'a unu'iĝ'a list'o grup'ig'ant'a la tri ĉef'a'j'n parti'o'j'n reprezent'a'j'n de la arab'a mal'pli'mult'o (dek'unu deput'it'o'j el cent du'dek en la el'ir'ant'a parlament'o, kaj potencial'e pli se la si'n'de'ten'o regres'as) pov'us mal'help'i la star'ig'o'n de dekstr'a kaj ekstrem'dekstr'a reg'ist'ar'o. Ĉar, eĉ se ili ne pov'us part'o'pren'i koalici'o'n inter labor'parti'an'o'j kaj centr'ist'o'j, ili ja voĉ'don'os por ĝi.

Ĉu la komenc'o de la fin'o de la dekstr'a hegemoni'o? Zeev Sternhell dub'as pri tio: “Kompren'ebl'e mi tim'as la nov'a'n generaci'o'n de Likud kaj de la ali'a'j dekstr'a'j ekstrem'ist'o'j. Tiu'j hom'o'j ja kapabl'as likvid'i la demokrati'o'n, opini'as tiu histori'ist'o de la radikal'a'j dekstr'o'j. Sed, kvankam mi dezir'as la venk'o'n de la mal'dekstr'o kaj centr'o, mi est'as real'ism'a. Ankaŭ neces'as, ke tiu mal'dekstr'o est'u mal'dekstr'a kaj ke tiu centr'o ne est'u dekstr'a. Sed, kiam mi konstat'as ĝis kiu grad'o tiu koalici'o antaŭ'e'n'ir'as mask'it'a, mi suspekt'as, ke ĝi pret'as al'iĝ'i al naci'o-unu'iĝ'a reg'ist'ar'o kun la dekstr'o, se la ofert'o est'as sufiĉ'e al'log'a.” Efektiv'e, nur la et'a parti'o Meretz (mal'dekstr'a, kun ses deput'it'o'j), kiu ne est'as kresk'ant'a, eksklud'as tia'n kompromit'iĝ'o'n.

La cion'ist'a Tend'ar'o rest'as mal'preciz'a. Ĝi orient'as si'a'n kampanj'o'n al la ekonomi'a'j kaj soci'a'j demand'o'j, mal'laŭd'ant'e sam'temp'e la kontraŭ'demokrat'a'j'n de'voj'iĝ'o'j'n. Ĝi ja akuz'as s-ro'n Netanjahu far'i el la “inter'naci'a komun'um'o” mal'amik'o'n per si'a'j provok'a'j ag'o'j. Sed la arme'o rest'as sankt'a; la arme'a'j operaci'o'j, ne'kontest'at'a'j. Krom'e, la cion'ist'a Tend'ar'o al'iĝ'as al s-ro Netanjahu por publik'e mal'laŭd'i la palestin'an diplomati'a'n ofensiv'o'n ĉe la Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j, cel'e al la agnosk'o de la palestina ŝtat'o, sam'e kiel la klopod'o'j'n por ig'i Israelon respond'ec'i pri milit'krim'o'j antaŭ la Inter'naci'a Pun'a Kort'um'o (IPK).

S-ro Herzog promes'as re'komenc'o'n de inter'trakt'ad'o kun la palestina Aŭtoritat'o, sed li ne dir'as kiel li ag'os por evit'i nov'a'n sak'strat'o'n. Tre diskret'a pri la koloni'ad'o, li las'as supoz'i, ke li ek'brems'os ĝi'n. Ĉu tio est'as nur elekt'a kalkul'o?

Marius SCHATTNER

La ambici'o'j de la ŝah'o

BASKERVILLE, kiu estr'is grup'o'n de student'a'j volont'ul'a'j batal'ant'o'j por defend'i la konstituci'a'n demokrati'o'n nask'iĝ'ant'a'n en Pers'uj'o (mal'nov'a nom'o de Irano) kontraŭ la arme'o de la reg'ant'a dinasti'o Qadjar*, est'is mort'ig'it'a de kaŝ'paf'ist'o en Tabrizo, la 19-an de april'o 1909. Li est'as en'tomb'ig'it'a en la krist'an'a armen'a tomb'ej'o de tiu urb'o en nord-okcident'o de Irano. Ankoraŭ nun mult'a'j iran'an'o'j respekt'eg'as li'a'n memor'o'n. Mult'a'j lern'ej'o'j kaj strat'o'j port'as li'a'n nom'o'n.

La ali'a uson'an'o est'is William Morgan Shuster. Nom'um'it'a ĝeneral'a trezor'ist'o de la persa parlament'o, li est'is task'it'a administr'i la financ'a'n situaci'o'n de la land'o dum la tumult'a'j jar'o'j de la konstituci'a revoluci'o (1905-1911). Li rapid'e far'iĝ'is pasi'a defend'ant'o de Pers'uj'o, kiu'n la brit'o'j kaj la rus'o'j prov'is financ'e fal'ig'i. Sub'met'it'a de tiu'j al grand'a'j prem'o'j, Shuster fin'fin'e est'is dev'ig'it'a eks'iĝ'i. Re'ven'int'e en Uson'o'n li rakont'is si'a'n spert'o'n en “The Strangling of Persi'a” (la strangol'o de Pers'uj'o). Li'a kondamn'o de la rus'a'j kaj brit'a'j en'miks'iĝ'o'j est'is traf'e akr'a. Tiu'n libr'o'n li dediĉ'is al la “popol'o de Pers'uj'o”.

La kontraŭ'koloni'a politik'o de Vaŝington'o kaj la ofer'o de Baskerville kaj la engaĝ'iĝ'o de Shuster ig'is Uson'o'n alt-estim'at'a land'o de mult'a'j Iran'an'o'j. Ĉio tamen ŝanĝ'iĝ'is en 1953, kiam la Central Intelligence Agency (CIA), kun'labor'e kun la brit'a'j sekret'a'j serv'o'j, for'pel'is el la reg'posten'o la demokrat'e elekt'it'a'n ĉef'ministr'o'n, Mohammad Mossadegh, kiu decid'is naci'ig'i la petrol-industri'o'n. La puĉ'o de la 19-a de aŭgust'o 1953 re'star'ig'is la ŝah'o'n Mohammad Reza Pahlavi sur la tron'o kaj mort'ig'is la ĵus nask'iĝ'int'a'n demokrati'o'n*. Re'hav'int'e si'a'n pov'o'n, tiu ĉi intens'ig'is la ŝtat'a'n sub'prem'o'n por elimin'i ĉiu'n potencial'a'n minac'o'n kontraŭ li'a reĝim'o.

Por mult'a'j iran'an'o'j, en tiu moment'o Uson'o perd'is si'a'n sen'kulp'ec'o'n. En'dig'int'e, en unu'a temp'o, la brit'a'j'n streb'o'j'n reg'i Iranon kaj ties resurs'o'j'n, Vaŝington'o tiam alianc'iĝ'is al tiu koloni'a potenc-land'o, por sen'ig'i la land'o'n je ĝi'a rajt'o je mem'decid'o.

La kresk'ant'a'n opon'o'n al la reĝim'o akompan'is la sent'o, sam'e kresk'ant'a, ke la monarĥi'o rest'is star'ant'a nur dank'e al la uson'a sub'ten'o, kaj ke tiu land'o hav'is tro'a'n influ'o'n al la intern'a'j afer'o'j de la land'o. Oni riproĉ'is al la ŝah'o, prav'e aŭ ne, ke li vend'is la sen'de'pend'o'n de si'a land'o; tiu akuz'o far'iĝ'is kun'ig'a ek'kri'o, tre mobiliz'a inter la opon'ant'o'j al la reĝim'o. Ĝi'a eĥ'o far'iĝ'is apart'e fort'a post kiam la ŝah'o sub'skrib'is la Stat'us of Forces Agreement (Sof'a) (Inter'konsent'o pri la status'o de la arme'a'j fort'o'j) kun Uson'o en 1964, kiu don'is la diplomati'a'n imun'ec'o'n al la uson'a arme'a person'ar'o en Irano. La plej drast'a kritik'ant'o de la ŝah'o, la ajatol'o Ruhollah Ĥomejni, kiu dek'kvin jar'o'j'n post'e konduk'is la revoluci'o'n kontraŭ la ŝah'o, kvalifik'is la Sof'a “leĝ'o de kapitulac'o”.

Mohammad Reza Pahlavi est'is ambici'a vir'o, kiu vol'is far'i el si'a land'o region'a'n potenc-land'o'n. Sed, por ating'i tiu'n cel'o'n, neces'is ne nur, ke Irano pov'u si'n apog'i sur fort'a'j arme'o kaj ekonomi'o; ankaŭ neces'is ke la grand'potenc'a'j ŝtat'o'j rest'u ekster Proksim-Orient'o. En 1971, Brit'uj'o decid'is re'tir'i ĉiu'j'n si'a'j'n trup'o'j'n, kiu'j ĉe'est'is orient'e de Suez'o. Tiel long'e dum Uson'o kaj Rus'uj'o ne ced'is je la tent'o okup'i la spac'o'n las'it'a'n de Brit'uj'o, Irano pov'is esper'i far'iĝ'i la grand'potenc'a ŝtat'o de la okcident'a Azi'o.

Dum Uson'o est'is koncentr'it'a je si'a inter'ven'o en Vjetnam'uj'o, la ŝah'o kapt'is bel'a'n okaz'o'n. Inter'konsent'o kun la administraci'o de prezid'ant'o Richard Nixon ig'is Iranon kaj Saud'an Arab'uj'o'n la respond'ec'ul'o'j de sekur'ec'o en la Persa Golf'o, tiel ebl'ig'ant'e al Uson'o rest'i ekster'e. Tiu politik'o, tiel nom'at'a “de la du apog'kolon'o'j”, real'e est'is la politik'o de unu'sol'a kolon'o, Irano.

Ating'int'e tiu'n esenc'a'n cel'o'n Mohammad Reza Pahlavi don'is al si kiel du'a'n cel'o'n, cert'iĝ'i ke nek Sovet-Uni'o nek Uson'o trov'u pretekst'o'n por de'nov'e rest'ig'i trup'o'j'n en la Golf'o. Li de tiam konsider'is Uson'o'n, kaj ne nur Sovet-Uni'o'n, kiel potencial'a'n konkur'ant'o'n.

Kresk'ant'a al'front'iĝ'o

Mez'e De la 1970-aj jar'o'j, uson'a'j respond'ec'ul'o'j privat'e bedaŭr'is, ke la ambici'o'j de la irana monarĥ'o far'iĝ'is nun ne'reg'ebl'a'j. Sed, tiel long'e kiel Irano rest'is solid'a alianc'an'o kontraŭ komun'ism'o, la megalo'mani'o'n de la ŝah'o, kvankam problem'a'n, eklips'is la pli serioz'a minac'o prezent'at'a de Sovet-Uni'o.

Kiam la revoluci'o eksplod'is en 1978, la rezerv'o de bon'vol'o, kiu'n Vaŝington'o profit'is en Irano est'is tut'e el'ĉerp'it'a. Por mult'a'j uson'an'o'j, la revoluci'o est'is direkt'at'a tiom kontraŭ la ŝah'o kiom kontraŭ Uson'o. Kiam la prezid'ant'o James Carter permes'is al la ŝah'o rifuĝ'i sur la uson'a'n teritori'o'n por est'i en'hospital'ig'it'a, mal'dekstr'a'j iranaj student'o'j atak'is la uson'a'n ambasad'ej'o'n, la 4-an de novembr'o 1979. Ili pren'is kvin'dek du uson'a'j'n diplomat'o'j'n kaj civil'ul'o'j'n kiel ostaĝ'o'j'n, postul'ant'e de s-ro Carter, ke li re'send'u la ŝah'o'n en Iranon por est'i tie juĝ'at'a.

Tio, kio por tiu'j student'o'j dev'is ver'ŝajn'e daŭr'i kelk'a'j'n tag'o'j'n, trans'form'iĝ'is en kriz'o'n daŭr'ont'a'n kvar'cent kvar'dek kvar tag'o'j'n. Komplik'ant'e la afer'o'n, milit'a operaci'o konduk'it'a en april'o 1980 por liber'ig'i la ostaĝ'o'j'n rezult'ig'is fiask'o'n. El ok send'it'a'j helikopter'o'j, tri pane'is kaj la misi'o est'is nul'ig'it'a. Sed, dum la transport-aviad'il'o'j for'ir'is el la zon'o, unu el ili kolizi'is kun unu el la helikopter'o'j, mort'ig'ant'e ok uson'a'j'n soldat'o'j'n en la irana dezert'o.

Ĉiu'tag'e, en la vesper'a'j nov'aĵ'o'j, la uson'an'o'j sekv'is la sort'o'n de si'a'j diplomat'o'j. Tiu kriz'o de la ostaĝ'o'j rapid'e far'iĝ'is naci'a traŭmat'o, kiu facil'ig'is la venk'o'n de s-ro Ronald Re'ag'a'n kontraŭ s-ro Carter ĉe la prezid'ant'a elekt'o de novembr'o 1980. Evolu'ant'a land'o de Proksim-Orient'o traf'ant'a Uson'o'n per tia humil'ig'o, tio ja est'as mal'oft'a afer'o. Reciprok'a indign'o tiam lev'iĝ'is. La geopolitik'a konflikt'o, kiu jam anonc'iĝ'is dum la last'a'j jar'o'j de la ŝah'o-reĝim'o, akir'is fort'a'n emoci'a'n dimensi'o'n.

Post la revoluci'o, Irano mal'kaŝ'e opon'is Uson'o'n, sen tamen al'iĝ'i al la sovet'a tend'ar'o. La reĝim'o de Ruhollah Ĥomejni kun'divid'is la ambici'o'n de la ŝah'o far'i el la land'o region'a'n gvid'ant'o'n. Sed li vol'is ating'i tiu'n cel'o'n por cert'ig'i popol'a'n sub'ten'o'n en la islam'a mond'o. Opon'ant'a al ĉia alianc'o kun Uson'o aŭ Israelo, Tehrano lok'is si'n sur rekt'a voj'o al kolizi'o kun Vaŝington'o.

La Re'ag'a'n-reg'ist'ar'o prov'is venk'i kaj pun'i la iranajn revoluci'ul'o'j'n. Kiam Saddam Hussein invad'is Iranon en septembr'o 1980, Vaŝington'o ne plor'is. Ankoraŭ nun, mult'a'j iranaj respond'ec'ul'o'j opini'as, ke la iraka prezid'ant'o atak'is Iranon laŭ ordon'o de Vaŝington'o. Eĉ sen kred'i tio'n, est'as fakt'o, ke Vaŝington'o sub'ten'is Hussein, kiu aĉet'is arm'il'o'j'n el Rus'uj'o kaj Franc'uj'o. Tiu sub'ten'o intens'iĝ'is kun pas'o de la jar'o'j. En 1986, Uson'o ne nur proviz'is al Irako milit'grav'a'j'n inform'o'j'n, sed ĵus publik'ig'it'a'j dokument'o'j de la CIA pruv'as, ke Vaŝington'o ja sci'is, ke Hussein uz'is kemi'a'j'n arm'il'o'j'n. Por mult'a'j iran'an'o'j, la kulp'o de la uson'an'o'j sub'ten'ant'a'j la irak'an milit'a'n kampanj'o'n est'as ankoraŭ pli grav'a ol la puĉ'o de 1953, almenaŭ pro tio, ke tiu milit'o kost'is ĉirkaŭ milion'o'n da mort'o'j al ili'a land'o,(kontraŭ tri'cent mil por Irako). La streĉ'it'a'j rilat'o'j inter Vaŝington'o kaj Tehrano rapid'e far'iĝ'is faktor'o de ne'stabil'ec'o, eĉ se la “Irangate” montr'is, ke tiu'j rilat'o'j est'as pli ambigu'a'j ol ŝajn'as (vd “La skandal'o de la Irangate”). La tut'a region'o, de Libano ĝis la Golf'o, far'iĝ'is la lud'teren'o de ili'a rival'ec'o.

Est'is ankaŭ moment'o'j, kiam la rilat'o'j inter ambaŭ land'o'j est'us pov'int'a'j laŭ'ir'i ali'a'n kurs'o'n. Post la fin'o de la milit'o Irako-Irano en 1988, kaj la mort'o de ajatol'o Ĥomejni en la post'a jar'o, Tehrano est'is mal'fort'ig'it'a, izol'it'a kaj ankoraŭ pli mal'proksim'a de si'a cel'o est'i region'a aŭtoritat'ul'o ol en la komenc'o de la revoluci'o. Ruin'ig'it'a pro ok'jar'a milit'o, ĝi ne plu hav'is alianc'an'o'j'n, mon'o'n, kaj ekster'land'a'j invest'o'j tut'e mank'is.

La tiam'a prezid'ant'o Haŝemi Rafsanĝani vol'is pli'bon'ig'i la rilat'o'j'n kun Vaŝington'o. Li opini'is, ke la kre'ad'o de zon'o de komun'a ekonomi'a interes'o facil'ig'us politik'a'n inter'konsent'o'n. Tial, en 1994, la unu'a kontrakt'o pri la irana petrol'o don'it'a al ekster'land'a kompani'o de post la revoluci'o est'is por Conoco, uson'a gigant'a petrol-kompani'o. La simbol'o ne pov'is est'i pli fort'a.

Daŭr'ant'a venĝ'em'o

Sed La Afer'o'j ne okaz'is kiel antaŭ'vid'it'e. Kvankam en la 1980-aj jar'o'j, Israelo al'prem'is Uson'o'n, por ke ĝi re'star'ig'u lig'o'j'n kun Tehrano, Tel-Avivo nun est'is turn'iĝ'int'a ali'flank'e; ĝi prem'is Uson'o'n sankci'i kaj izol'i Iranon. La projekt'o de inter'konsent'o kun Conoco est'is la unu'a viktim'o de tiu ŝanĝ'o. Fort'e prem'at'a de la uson'a Kongres'o, la prezid'ant'o William Clinton el'send'is du ordon'o'j'n (la 15-an de mart'o kaj la 6-an de maj'o 1995), mal'permes'ant'a'j'n ne nur la petrol-kontrakt'o'n kun Conoco, sed ankaŭ ĉiu'j'n komerc'a'j'n inter'ŝanĝ'o'j'n kun Irano, akuz'at'a sub'ten'i teror'ism'o'n.

La reg'ist'ar'o de Rafsanĝani est'is konstern'it'a. Vaŝington'o rifuz'is la etend'it'a'n man'o'n. La rilat'o'j inter ambaŭ land'o'j ankoraŭ pli mal'bon'iĝ'is. La post'a'n jar'o'n, la uson'a Kongres'o voĉ'don'is nov'a'j'n sankci'o'j'n kontraŭ Tehrano, cel'ant'e la land'o'j'n, kiu'j est'is invest'ant'a'j en la sektor'o de irana energi'o. Spit'e al kelk'a'j mal'long'a'j hel'iĝ'o'j ĉe la fin'o de la du'a mandat'o de s-ro Clinton, reciprok'a mal'fid'o nur kresk'is.

Post'e, kiam la administraci'o de s-ro George W. Bush decid'is atak'i la talibanojn en Afgan'uj'o - reĝim'o mal'am'at'a de Irano-, Tehrano kaj Vaŝington'o iniciat'is vast'a'n konsult'iĝ'o'n politik'a'n, arme'a'n kaj pri sekret'a'j inform'o'j. Laŭ s-ro James Dobbins, kiu est'is la send'it'o de la prezid'ant'o Bush en Afgan'uj'o dum la monat'o'j kiu'j sekv'is la atenc'o'j'n de la 11-a de septembr'o, Irano lud'is decid'a'n rol'o'n, help'ant'e la adopt'o'n de la nov'a Konstituci'o post la fal'o de la taliban-reĝim'o. Mult'rilat'e, Tehrano help'is Vaŝington'o'n gajn'i pac'o'n en tiu land'o, esperant'e ke tiu help'o kontribu'os mal'ferm'i nov'a'n ĉapitr'o'n de la uson-iranaj rilat'o'j. Sed, malgraŭ ke la uson-irana kun'labor'ad'o rezult'ig'is la 5-an de decembr'o 2001 la sub'skrib'o'n de la inter'konsent'o'j de Bon'n pri la kun'ven'o de konstituci'a asemble'o en Afgan'uj'o, la prezid'ant'o Bush, ses semajn'o'j'n post la sub'skrib'o, en'skrib'is Iranon sur la list'o de la land'o'j de la “Mal'bon'o-aks'o”, apud Irako kaj Nord-Kore'uj'o, akuz'at'a'j sub'ten'i teror'ism'o'n kaj evolu'ig'i amas'detru'a'j'n arm'il'o'j'n. Tio, en la rigard'o de Tehrano, est'is perfid'o, kaj sekv'e konsider'ind'e mal'fort'ig'is la sub'ten'ant'o'j'n de “etend'it'a man'o al Uson'o”. Tiu'j, kiu'j elekt'is fid'i la uson'an'o'j'n pag'is alt'a'n kost'o'n pro tio.

Tamen, antaŭ ol la irana re'form'ist'a prezid'ant'o Mohammad Ĥatami (1997-2005) for'las'is si'a'n funkci'o'n, Irano adres'is sen'precedenc'a'n akord'ig'a'n ag'o'n al la Bush-administraci'o. En 2003, unu jar'o'n post la parol'ad'o de la uson'a prezid'ant'o pri la “Mal'bon'o-aks'o”, Tehrano sub'met'is al Vaŝington'o projekt'o'n de ĝeneral'a inter'trakt'ad'o, per'e de la svis'a ambasador'o en Irano. Ĝi propon'is tra'vid'ebl'ig'i si'a'n atom-program'o'n, kun'labor'i en Irako, sen'arm'ig'i la milit'ant'a'n liban'an grup'o'n Hizbulaho kaj ne'rekt'e agnosk'i Israelon — ĉio tio inter'ŝanĝ'e kun la for'ig'o de la sankci'o'j kaj la agnosk'o de ĝi'a'j arme'a'j interes'o'j en la region'o.

La Bush-administraci'o ne vid'is interes'o'n redukt'i la streĉ'o'j'n kun Irano. La propon'o do est'is rifuz'it'a, kio fortik'ig'is la konvink'o'n, en Tehrano, ke la fin'cel'o de Vaŝington'o est'as renvers'i la iran'an reg'ist'ar'o'n kaj far'i el la land'o klient'a'n ŝtat'o'n sen real'a pov'o. Sam'e kiel antaŭ'e, la for'ĵet'o de tiu bon'vol'a sign'o rezult'ig'is konfid'o-perd'o'n kaj kresk'o'n de la mal'konsent'o'j, paroksism'ig'it'a'j de la ripet'at'a'j milit'em'a'j parol'ad'o'j de la prezid'ant'o Mahmud Ahmadineĵad (2005-2013). Ĉi-foj'e la konsekvenc'o'j est'is ankoraŭ pli grav'a'j.

Tim'ant'e, ke Irano est'os la ven'ont'a atak'cel'o, Tehrano decid'is maksimum'e pag'ig'i al Uson'o ĝi'a'n okup'ad'o'n de Irako kaj ĉe'est'o en Afgan'uj'o. Dum ĝi est'as en'ŝlim'ig'it'a en tiu'j ŝlim'ej'o'j, ĝi ne pov'os atak'i Iranon: tiel rezon'is la iranaj decid'ant'o'j.

Vaŝington'o atribu'as al Tehrano la respond'ec'o'n pri la improviz'it'a'j eksplod'il'o'j, kiu'j mort'ig'is cent'o'j'n da uson'a'j soldat'o'j en Irako kaj Afgan'uj'o. Tiu'j arm'il'o'j est'is efik'e uz'at'a'j kaj de la iraka rezist-mov'ad'o kontraŭ okup'ad'o, kaj de la talibanoj. La koler'o kaj venĝ'em'o est'as grand'a'j en la Pentagon'o, apart'e inter la alt'a'j funkci'ul'o'j, laŭ kiu'j Irano respond'ec'as pri la mort'o de ili'a'j kamarad'o'j. Tiu koler'o ne est'as mal'nov'a, mal'e al tiu est'ig'it'a de la ostaĝ-kriz'o; en la mens'o de la uson'a'j milit'ist'o'j, tiu'j vund'o'j ne est'as ferm'it'a'j.

Sur tiu komplik'a fon'o, mark'it'a de sufer'o'j, Uson'o kaj Irano nun dev'as akcept'i konstru'i komun'a'n est'ont'ec'o'n. La mal'fid'o grand'as ambaŭ'flank'e, sed ĝi ver'ŝajn'e est'as pli profund'a flank'e de Irano, pro du simpl'a'j kial'o'j. Unu'e, Irano est'as la plej vund'ebl'a parti'o. Du'e, eĉ supoz'ant'e, ke la decid'ant'o'j de ambaŭ land'o'j el'tir'as la lecion'o'j'n de la pas'int'o kaj sukces'os trans'pas'i si'a'n ambaŭ'flank'a'n skeptik'ec'o'n, rest'as ke unu person'o spert'is ĉiu'n el la moment'o'j ĵus el'vok'it'a'j: la plej alt'a gvid'ant'o Al'i Ĥamenei. Neni'u reg'ant'o, el iu ajn flank'o, port'as sur'ŝultr'e sam'e pez'a'n ŝarĝ'o'n kiel la Plej'alt'a Gvid'ant'o de la reĝim'o. Kaj neni'u gvid'ant'o sent'as pli da mal'fid'o al la uson'an'o'j ol li.

Al profit'don'a milit'paŭz'o

Se Tiu Mur'o de mal'fid'o est'us fal'ig'it'a, kaj se inter'konsent'o pri atom-industri'o est'us sub'skrib'it'a, la konsekvenc'o'j por la region'o pov'us est'i sam'e pozitiv'a'j kiel la efik'o'j de la uson-iraka mal'amik'ec'o est'is negativ'a'j. Pro ili'a mal'facil'a histori'o, la du parti'o'j ver'ŝajn'e ne pov'os tuj far'iĝ'i oficial'a'j partner'o'j aŭ alianc'an'o'j. Sed, kiel deklar'is antaŭ ne'long'e s-ro Al'i Shamkhani, la sekretari'o de la naci'a sekur'ec-Konsili'o, ambaŭ ŝtat'o'j “pov'as konduk'i tiel, ke ili ne el'spez'u si'a'n energi'o'n unu kontraŭ la ali'a*”. Irako kaj Afgan'uj'o ne est'us hodiaŭ en tiom mal'bon'a situaci'o se Uson'o kaj Irano est'us ating'int'a'j tiu'n konklud'o'n mult'e pli fru'e.

Kompren'ebl'e, tiu milit'paŭz'o ne kaŭz'us solv'ad'o'n de ĉiu'j konflikt'o'j en la region'o. La geopolitik'a konkur'ad'o inter Irano, Sauda Arab'uj'o kaj Israelo daŭr'e hav'os mal'stabil'ig'a'n efik'o'n. Sed, dum la streĉ'a'j rilat'o'j inter Vaŝington'o kaj Tehrano akr'ig'as tiu'j'n konflikt'o'j'n, pac'ig'it'a'j kaj konstru'iv'a'j rilat'o'j kontribu'us ili'n mild'ig'i. Se ambaŭ ŝtat'o'j ĉes'us “el'spez'i si'a'n energi'o'n unu kontraŭ la ali'a”, oni pov'us ankaŭ esper'i, ke ili sukces'us mal'funkci'ig'i la intern'a'n milit'o'n en Sirio. Konsider'ant'e, ke la suna'ist'a'j ĝihad'ist'o'j, la Organiz'aĵ'o de la Islam'ism'a Ŝtat'o (OIŜ) kaj ali'a'j ag'ant'o'j de la radikal'a islam'ism'a medi'o prezent'as la plej grav'a'n minac'o'n ne nur por la region'a stabil'ec'o, sed ankaŭ por la iranaj kaj uson'a'j interes'o'j en la region'o, komun'a'j imperativ'o'j pov'us al'proksim'ig'i Vaŝington'o'n kaj Tehranon. Tio help'us ili'n trans'pas'i si'a'n reciprok'a'n mal'fid'o'n, kaj instig'us ili'n ir'i trans simpl'a'n milit'paŭz'o'n. La komun'a ag'ad'o de ambaŭ land'o'j en Irako por, sam'temp'e, pel'i for la eks'a'n ĉef'ministr'o'n Nur'i Al-Maliki, kaj milit'e al'front'i la Organiz'o'n de la Islam'ism'a Ŝtat'o, montr'as, ke tio ebl'as.

Tiu'j perspektiv'o'j pov'os est'i esplor'at'a'j nur se ambaŭ parti'o'j sukces'os unu'e trov'i akcept'ebl'a'n solv'o'n pri la sak'strat'o de la irana atom-industri'o. Tiam mal'ferm'iĝ'os la ven'ont'a ĉapitr'o de la rilat'o'j inter ambaŭ land'o'j, kun si'a'j avantaĝ'o'j kaj mal'avantaĝ'o'j.

Trit'a Parsi

Kronologi'o - Si'n'sekv'o de intern'a'j en'miks'ad'o'j

1856. Brit'uj'o trud'as la agnosk'o'n de Afgan'uj'o kaj la ced'o'n de la provinc'o Herat far'e de Pers'uj'o.

1871. Sub la influ'o de si'a ĉef'ministr'o, Nasradine Chah iniciat'as seri'o'n de fundament'a'j re'form'o'j.

1906. Konstituci'a Revoluci'o: kre'ad'o de Parlament'o (Majlis) kaj adopt'o de la unu'a Konstituci'o de la land'o, kiu fin'as la absolut'a'n monarĥi'o'n.

1907. Rus'uj'o kaj Brit'uj'o divid'as Pers'uj'o'n en tri influ'zon'o'j.

1909. Kre'ad'o de la Angl'o-Persi'a'n Oil Company (Angl'o-persa Petrol-Kompani'o). Suspend'o de la Parlament'o.

1914-1918. Brit'uj'o okup'as part'o'n de Pers'uj'o, kiu ricev'os la nom'o'n “Irano” en 1934.

25-a de aŭgust'o 1941. La brit'a'j trup'o'j invad'as la sud'o'n kaj okcident'o'n de Irano, dum Sovet-Uni'o okup'as la nord'o'n. Reza Chah est'as dev'ig'at'a abdik'i favor'e al si'a fil'o, Mohammad Reza Pahlavi.

19-an de aŭgust'o 1953. Milit'ist'a puĉ'o instig'it'a de la uson'a CIA kaj la brit'a'j sekret'a'j serv'o'j renvers'as la reg'ist'ar'o'n de Doktor'o Mohammad Mossadegh, post kiam li naci'ig'is la Angl'o-Iranian Oil Company.

Novembr'o 1964. La Ajatol'o Ruhollah Ĥomejni est'as ekzil'it'a.

1-a de april'o 1979. Proklam'o de la Islam'ism'a Respublik'o.

1980-1988. Milit'o inter Irano kaj Irako ek'ig'it'a de Saddam Hussein.

1995. La prezid'ant'o William Clinton mal'permes'as ĉiu'n komerc'a'n inter'ŝanĝ'o'n kun Irano.

Decembr'o 2006. La Sekur'ec-Konsili'o de la Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j voĉ'don'as la rezoluci'o'n n-ro 1737, kiu mal'permes'as vend'i al Irano atom'a'n kaj balist'ik'a'n material'o'n aŭ teknologi'o'n.

24-a de novembr'o 2013. En Ĝenevo, sub'skrib'o de prepar'a inter'konsent'o pri la irana atom-program'o inter Irano kaj la ŝtat'o'j de la tiel nom'at'a “G5 + 1”.

24-a de novembr'o 2014. Plu'valid'ig'o de la provizor'a inter'konsent'o kaj pli'long'ig'o de la diskut'o'j ĝis la 31-a de mart'o 2015 por inter'konsent'o pri la ĝeneral'a'j politik'a'j orient'iĝ'o'j kaj ĝis la 1-a de juli'o 2015 por la definitiv'a tekst'o.

La deviz'a turism'o nutr'as la nigr'a'n merkat'o'n

La Cencoex atribu'as cert'a'n nombr'o'n da dolar'o'j al ĉiu civit'an'o kiu dezir'as vojaĝ'i ekster'land'e'n. La alt'ec'o de tiu sum'o vari'as laŭ la cel'o de la vojaĝ'o: vojaĝ'o al Kubo rajt'ig'as je 3.000 dolar'o'j (aĉet'ot'a'j je kvot'o de 12 bolivaroj), rest'ad'o en Miamo je 700. Do, bon'e ebl'as re'ven'i al Venezuelo kun la plej grand'a part'o por re'vend'i ĝi'n en la nigr'a merkat'o. Tiu form'o de deviz'a turism'o far'iĝ'as kutim'a. “Oni rajt'ig'is mi'n pren'i 300 dolar'o'j'n kiam mi last'a'n jar'o'n ir'is al Meksiko, rakont'as al ni student'o. Je la kurz'o de hodiaŭ, en la nigr'a merkat'o, tio ekvivalent'as al 55.000 bolivaroj, do preskaŭ al tut'a jar'o da salajr'o. Oni ne mir'u, ke la hom'o'j ĵet'as si'n sur tio!”

La inter'ret'a'j aĉet'o'j okaz'ig'is simil'a'j'n operaci'o'j'n antaŭ ol la Komision'o pri mastr'um'ad'o de deviz'o'j (la ŝanĝ'agent'ej'o) inter'ven'is por mal'alt'ig'i la permes'it'a'j'n sum'o'j'n: de 3.000 dolar'o'j en 2008 al nun 300 dolar'o'j. Tiam ret'ej'o'j special'iĝ'is pri re'vend'o de “rajt'o'j” de privat'ul'o'j. Kaj mal'grand'a'j krim'a'j organiz'aĵ'o'j kolekt'is ili'n por far'i grav'a'j'n transakci'o'j'n. Grand'a avantaĝ'o: ne neces'is vojaĝ'i. “Tio est'is ver'e facil'a mon'o, klar'ig'as al ni bank'ist'o de Karakaso. Ĉio, kio'n vi bezon'is, est'is ke amik'o, baz'it'a ekzempl'e en Panam'o, kre'u ret'a'n vend'ej'o'n. Tiam sufiĉ'is far'i fals'a'j'n aĉet'o'j'n en li'a ret'ej'o. Vi'a amik'o re'don'is al vi la dolar'o'j'n post pren'i si'a'n el'cent'aĵ'o'n: tiam vi bezon'is nur diskret'e re'vend'i ili'n. Fakt'e la reg'ist'ar'o el'spez'is milion'o'j'n da dolar'o'j por subvenci'i virtual'a'n komerc'o'n kiu nutr'is la nigr'a'n merkat'o'n.”

La reg'ist'ar'o respond'is al tiu'j de'voj'ig'o'j per lim'ig'o de la al'ir'o al deviz'o'j. En 2014 ekzempl'e, Karakaso mal'permes'is send'i dolar'o'j'n al proksim'ul'o'j en Kolombio: tiu meĥanism'o est'is uz'at'a por re'en'konduk'i verd'a'j'n bilet'o'j'n en la venezuel'an nigr'a'n merkat'o'n.* Ĉia nov'a obstakl'o tamen nask'as nov'a'j'n truk'o'j'n por nutr'i la paralel'a'n cirkvit'o'n, kiu est'as ĉiam pli profit'ig'a.

Eĉ ĉiu'j kun'e, la artifik'o'j de la privat'ul'o'j ating'as nur moder'a'j'n sum'o'j'n kompar'e kun la amas'a'j fraŭd'o'j de la societ'o'j kaj la alt'a'j ofic'ist'o'j, kiu'j dispon'as pri privilegi'a al'ir'o al la uson'a mon'o. Skandal'o en 2013 lev'is part'o'n de la vual'o sur la grand'ec'o de la problem'o. Divers'a'j lik'aĵ'o'j tiam montr'is, ke la Komision'o pri mastr'um'ad'o de la deviz'o'j de Venezuelo (Cadivi, la antaŭ'ul'o de la Cencoex) kulp'iĝ'is je korupt'o per tio, ke ĝi atribu'is dolar'o'j'n al komplic'a'j societ'o'j. Laŭ la oficial'a'j taks'o'j, proksim'um'e tri'on'o de la sum'o'j distribu'it'a'j de tiu agent'ej'o ir'is al fantom'a'j societ'o'j.* La tiam'a guberni'estr'in'o de la centr'a bank'o, s-in'o Edmée Betancourt, taks'is, ke la kost'o de tiu fraŭd'o pov'is ating'i 20 miliard'o'j'n da dolar'o'j jar'e, proksim'um'e 4 el'cent'o'j'n de la mal'net'a en'land'a produkt'o (MEP).*

Komplic'ec'o'j eĉ sin'e de la ŝtat'aparat'o

La enket'o'j mal'kaŝ'is du ĉef'a'j'n metod'o'j'n por el'suĉ'i la mon'o'n de la Cadivi. Laŭ la unu'a, societ'o'j tro'faktur'is si'a'j'n operaci'a'j'n kost'o'j'n por akir'i pli da dolar'o'j de la ŝtat'o. Laŭ la du'a, societ'o'j sen la plej et'a real'a ekzist'o ‒ “valiz'et'a'j societ'o'j” (empresas de maletín) ‒ nask'iĝ'is kun la sol'a cel'o akir'i deviz'o'j'n.

Laŭ la ekonomik'ist'in'o Jessica Grissandi, “tiu'j entrepren'o'j, kiu'j ver'e bezon'as dolar'o'j'n, plej sufer'as pro tia situaci'o”. Kiel preciz'ig'as al ni import'ist'o de gum'a'j produkt'o'j en la periferi'o de Karakaso, “est'as tre mal'facil'a labor'i. Antaŭ ĉio se oni obe'as al la regul'o'j. Ĉiu'j pens'as, ke la import'ist'o'j hav'as la du man'o'j'n en la pot'o de konfit'aĵ'o. Kaj kiam oni akir'as dolar'o'j'n, tio ne sufiĉ'as por pag'i ni'a'j'n aĉet'o'j'n ekster'land'e.”

Rest'as la kaz'o'j de korupt'o intern'e de la ŝtat'aparat'o. Alt'a ofic'ist'o ‒ kiu prefer'as ne est'i ident'ig'it'a ‒ klar'ig'as al ni unu el la manier'o'j. Ni imag'u person'o'n task'it'a'n mastr'um'i reg'ist'ar'a'n fondus'o'n plen'a'n de part'o de la deviz'o'j flu'ant'a'j al la land'o per la vend'o de petrol'o. Ni imag'u ke tiu person'o est'as task'it'a registr'i la en'ir'o'n de 100 dolar'o'j. Li bezon'as nur en'skrib'i la sum'o'n sur'baz'e de ekvivalent'o je la oficial'a kurz'o ‒ do 650 bolivaroj ‒ por en'poŝ'ig'i la diferenc'o'n kun la respektiv'a sum'o je la oficial'a kurz'o: proksim'um'e 17.000 bolivaroj ...

En februar'o la prezid'ant'o Maduro anonc'is mild'ig'o'n de la ŝanĝ'kontrol'o'j por prov'i redukt'i la ag'o'spac'o'n de la fraŭd'ist'o'j. Sed la batal'o kontraŭ la korupt'o rest'as sen'efik'a. La skandal'o'j kaj la komunik'il'e prezent'at'a'j persekut'o'j ilustr'as la sporad'ec'o'n de tiu batal'o en kiu la proklam'o'j montr'iĝ'as pli sever'a'j ol la pun'o'j. Dum seri'o da televid'a'j diskut'o'j la prezid'ant'o kritik'is tio'n, kio'n li nom'is la “kadivismo”. Li ŝanĝ'is la nom'o'n de la agent'ej'o (kiu tiam far'iĝ'is Cencoex) kaj anonc'is tra'serĉ'ad'o'j'n en la entrepren'o'j. Tamen la korupt'o baz'iĝ'as sur komplic'ec'o'j sin'e de la ŝtat'aparat'o, tiom ke s-ro Maduro trov'iĝ'as en situaci'o delikat'a: kiel batal'i kontraŭ la plag'o sen atak'i individu'o'j'n kiu'j apog'as li'a'n pov'o'n, des pli ke li ne dispon'as pri la popol'a sub'ten'o, kiu'n ĝu'is li'a antaŭ'ul'o?

En 1983, Karakaso jam kre'is agent'ej'o'n task'it'a'n mastr'um'i divers'a'j'n ŝanĝ'kvot'o'j'n (Recadi), kiu dev'is help'i al la import'ad'o de ŝlos'il'a'j produkt'o'j por la industri'a dis'volv'ad'o kaj por kontent'ig'i antaŭ'rang'a'j'n bezon'o'j'n de la loĝ'ant'ar'o. “Recadi tre rapid'e en'ŝlim'iĝ'is en fraŭd'a'j transakci'o'j, asert'as la esplor'ist'o Steve Ellner, kaj far'iĝ'is ver'ŝajn'e, dum si'a'j ses jar'o'j da ekzist'o, la plej grav'a font'o de korupt'o en la histori'o de la land'o. Tia'j praktik'o'j blok'is ĉi'a'j'n ebl'ec'o'j'n de la agent'ej'o ating'i la social'a'j'n kaj ekonomi'a'j'n cel'o'j'n, kiu'j'n la ŝtat'o est'is al ĝi met'int'a.”* Tiu spert'o, katastrof'a, liver'is al la nov'liberal'ul'o'j rev'it'a'j'n argument'o'j'n por mal'regul'ig'i inter'ŝanĝ'kvot'o'j'n (kaj la ceter'a'n ekonomi'o'n).

S-ro Garcia konced'as, ke la korupt'o tut'e ne aper'is kun la elekt'o de Chávez. “Ni daŭr'e ne hav'as model'o'n, kiu ebl'ig'as pens'i la dis'volv'ad'o'n de la land'o, model'o'n kiu liber'ig'us ni'n el ni'a de'pend'ec'o de la petrol'o. La katastrof'o est'as tio.”

Lad'a'n CHER.

Eks'a drog'ŝakr'ist'o, Nabil pasi'iĝ'is pri la labor'kod'o post disput'o kun si'a ĉef'o

La mort'o'j de li'a'j frat'o'j renvers'is la viv'o'n de Wissem. Li ne komplet'ig'is si'a'n diplom'a'n kurs'o'n pri vetur'il'a bon'ten'ad'o. “Mi'a'j elekt'o'j est'is drog'ŝakr'ad'o, kaj sekv'e prizon'o aŭ mort'o, kiel la pli'mult'o de mi'a'j amik'o'j; aŭ jen far'i iom da man'labor'o, jen liver'i pic'o'j'n, kelk'a'j'n tag'o'j'n en monat'o. Labor'o mank'as, kaj ankaŭ tio est'as form'o de mort'o.” La procent'o de sen'labor'ec'o ĉe 20-24-jar'ul'o'j en li'a kvartal'o est'is 57% en 2012 - kontraŭ 13% tut'land'e.

Wissem park'is ekster kebab'ej'o posed'at'a de “barb'ul'o'j” kaj tie ni lunĉ'is. Ĉi tio est'is li'a metod'o por al'proksim'iĝ'i al si'a frat'o, kaj ankaŭ al islam'o: “Mi atend'as, ke mi'a fid'o pli'iĝ'os. Mi preĝ'as, mi fast'as. Baldaŭ ven'os la temp'o kiam mi las'os mi'a'n barb'o'n kresk'i kaj mi est'os bon'a islam'an'o, sed mi ankoraŭ ne est'as pret'a.” Pri la karikatur'o'j de Charlie Hebdo, Wissem dir'is: “Ili est'is brutal'a'j. Ni kred'as je neni'o krom la Profet'o, ke li est'u laŭd'at'a, kaj eĉ li'n ili atak'as.” La jun'ul'o fid'as neni'o'n ali'a'n. Kio'n pri la lern'ej'o'j? Maŝin'o'j kiu'j eksped'as infan'o'j'n al sen'el'ir'ej'a'j labor'posten'o'j. La polic'o kaj la justic'o? Ili en'tomb'ig'is li'a'j'n frat'o'j'n kun indiferent'ec'o. Antaŭ'dung'iĝ'a'j kurs'o'j kaj meti'lern'ad'o? “Neniam est'as labor'posten'o'j post kiam la kurs'o'j fin'iĝ'as”. La amas'komunik'il'o'j? “Ili publik'ig'as i'a'n ajn aĉ'aĵ'o'n. Ne est'is jun'ul'o'j el la antaŭ'urb'o'j kiu'j far'is la mort'ig'o'j'n ĉe Charlie Hebdo, est'is profesi'ul'o'j, est'is la ŝtat'o. Tiel, ili pov'as post'e sub'prem'i islam'an'o'j'n.” Re'foj'a'j asert'o'j ke la franc'a respublik'o est'as liber'a, egal'a kaj frat'ec'a ver'ŝajn'e ne impres'os Wissem kaj li'a'j'n amik'o'j'n.

Tri'dek kilo'metr'o'j'n for, en ali'a mond'o ol la labor'ist'a'j kvartal'o'j de la urb'o'j, est'as Jalès, urb'et'o de sabl'o'ŝton'a'j dom'o'j ĉirkaŭ'it'a'j de dekliv'o'j kovr'it'a'j per vin'ber'ej'o'j. Ankaŭ ĉi tie, la Respublik'o ne est'as tre frat'ec'a. “Est'as simpl'a metod'o por forges'ig'i al la arab'o'j ili'a'j'n ĝihad'a'j'n rev'o'j'n” dir'is ĉas'ist'o en la paf'il'butik'o. “Star'ig'u arme'a'j'n tribunal'o'j'n, kaj bum!, kugl'o'n en la kap'o'n”. La paf'il'butik'ist'o tim'em'e mal'sam'opini'as sed, ĉio'n dir'int'e, tia parol'o est'as profit'o'don'a. “La tag'o'n post la atenc'o kontraŭ Charlie Hebdo, mi est'is ĉio'n el'vend'int'a” la negoc'ist'o dir'as kontent'e. “Ĝis la 11a maten'e, rest'is al mi neniom da ĉas'paf'il'o'j, arm'il'o'j Flash-Ball* kaj munici'o'j, kaj mi est'as super'ŝut'it'a per mend'o'j. Klient'o'j dir'as al mi ke ili intenc'as kontraŭ'atak'i”.

Fin'e, nur rest'as Moncef, la patr'o de Wissem, por defend'i la valor'o'j'n de la Respublik'o. “Mi for'ir'is de Alĝerio en 1970. Oni ricev'is mizer'a'n sum'o'n por la mal'mult'a labor'o trov'ebl'a tie. Tuj post kiam mi al'ven'is ĉi tie, mi trov'is bon'e pag'at'a'n labor'o'n ĉe konstru'ad'ej'o'j, kaj est'is social'a asekur'o. Franci'o bon'ven'ig'is ni'n”. Sed Moncef ankaŭ memor'as pli mal'facil'a'n temp'o'n: “Ĉirkaŭ 1982-1983, post la nask'iĝ'o de Yassine, labor'o far'iĝ'is pli mal'facil'e trov'ebl'a. Mult'e mal'pli da konstru'ad'o okaz'is, est'is mal'pli da mend'o'j kaj pli da konkurenc'o, unu'e de la hispan'o'j kaj post'e, iom post iom, de la orient'eŭrop'an'o'j, kaj ili sub'e'n'prem'is salajr'o'j'n. Est'is pli mal'facil'e, sed mi ne plend'as. Ili ankoraŭ vok'as mi'n por laŭ'okaz'a labor'o ne'deklar'it'a. Tio est'as suplement'o por mi'a pensi'o de 700 eŭr'o'j monat'e.” Moncef al'ĝust'ig'as si'a'n lumb'a'n zon'o'n. Ekster'e, Wissem dir'as, ke li vid'as afer'o'j'n mal'sam'e. “Dum kvar'dek kvin jar'o'j, mi'a patr'o preskaŭ ĉiam labor'as en la ekster'leĝ'a ekonomi'o, konstru'ant'e vila'o'j'n por riĉ'a'j famili'o'j en la region'o. Li'a dors'o est'as tut'e kripl'ig'it'a sed, malgraŭ tio, li'a pensi'o est'as tiel mizer'a ke li dev'as daŭr'e far'i gips'ad'o'n kaj beton'ad'o'n en la aĝ'o de 67 jar'o'j. Li vol'is ke mi far'iĝ'u morter'ist'o, kiel li. Mi dir'is ne, dank'o'n.”

Ne'long'e antaŭ si'a mort'o, Yassine pas'ig'is la vesper'o'n kun Nabil. “Li est'is tre bon'a amik'o.” La du est'is ĉiel sam'a'j: ili'a'j labor'ist'a'j ge'patr'o'j est'is el Alĝerio, ili pas'ig'is si'a'n jun'aĝ'o'n en la sam'a kvartal'o kaj hav'is la sam'a'n adolesk'a'n em'o'n far'i “stult'aĵ'o'j'n”. Nabil est'is “la sol'a arab'o” el si'a kvartal'o kiu en'ir'is ne'meti'a'n mez'lern'ej'o'n, kie li'a talent'o kiel region'a ĉampion'o de karate'o gajn'is al li admir'o'n ek'de la unu'a tag'o. “Blank'a knab'o demand'is al mi de kie mi ven'as. Bum!, mi eksplod'is. En mi'a kvartal'o, demand'o'j kiel ”De kie vi ven'as?“ montr'as mank'o'n de respekt'o. Post'e, mi konsci'is ke ĝi est'as normal'a demand'o, metod'o por en'konduk'i si'n.” La reputaci'o de Nabil kiel ĉampion'o de batal'art'o'j far'is li'n tim'at'a gvid'ant'o en la social'a'j loĝ'ej'ar'o'j. Sen rekt'e part'o'pren'i la ŝakr'ad'o'n de drog'o'j, li trud'is “impost'o'n” je drog'ŝakr'o'j, minac'ant'e uz'i per'fort'o'n se neces'e. Baldaŭ, li hav'is ĉiu'monat'a'n en'spez'o'n de kelk'mil'o'j da eŭr'o'j. “Mi ankoraŭ est'is mez'lern'ej'an'o kaj mi'a viv'manier'o atent'ig'is la polic'o'n pri mi. Mi bezon'is kovr'il'o'n, tial mi trov'is labor'posten'o'n en rapid'manĝ'ej'o kiu ĵus mal'ferm'iĝ'is.” De'nov'e li est'is “la sol'a arab'o” tie, dung'it'a pro prem'o de la magistrat'ej'o kiu indulg'em'e rigard'is si'a'n karate'a'n ĉampion'o'n. Post tri monat'o'j, instig'it'e de plend'o'j de si'a'j blank'a'j koleg'o'j ke ili'a ĉef'o ne registr'is ili'a'j'n labor'hor'o'j'n, Nabil pied'bat'e mal'ferm'is li'a'n pord'o'n, fiks'is li'n kontraŭ mur'o'n kaj postul'is ke ili est'u pag'it'a'j - kaj pag'it'a'j ili est'is, tuj. La ĉef'o pardon'pet'is pro tio, ke li “forges'is” naŭ'dek hor'o'j'n. Labor'sindikat'a reprezent'ant'o aŭd'is pri ĉi tiu venk'o kaj kun'sid'is kun Nabil por sugest'i ke li star'ig'u sekci'o'n de la sindikat'o. “Mi el'trov'is ke est'as labor'leĝ'o'j en Franci'o. Ili far'iĝ'is mi'a pasi'o.”

Sam'temp'e kiam Yassine el'prizon'iĝ'is kaj si'n turn'is al islam'o, Nabil for'las'is si'a'j'n drog'impost'o'j'n por far'iĝ'i labor'sindikat'a deleg'it'o por la Ĝeneral'a Konfederaci'o de Labor'o (CGT). Ĉi tio est'as li'a obsed'o dum la last'a'j 15 jar'o'j: disput'o'j inter dung'it'o'j kaj dung'ant'o'j, strik'o'j, okup'ad'o'j de labor'ej'o'j, konsil'ant'ar'o'j de dung'it'o'j kaj inter'parol'o'j post eks'dung'iĝ'o. Ayoub, si'a'temp'a koleg'o de Nabil kaj nun ŝtat'ofic'ist'o, dir'is al ni: “Mi komenc'is labor'i ĉe rapid'manĝ'ej'o kiam mi hav'is 25 jar'o'j'n, kaj tie est'is iu brav'ul'o, Nabil. Li konstant'e parol'is pri ni'a'j labor'kondiĉ'o'j kaj la politik'o. Mi lern'is mult'eg'o'n. Fin'e, ni ek'strik'is dum 18 tag'o'j por postul'i ke ĉiu'j por'temp'a'j dung'it'o'j est'u konstant'e dung'at'a'j. 100% de la person'ar'o ek'strik'is, el skip'o de 20. Kaj ni gajn'is, ni gajn'is preskaŭ ĉiu'j'n ni'a'j postul'o'j'n.” Hodiaŭ, Ayoub est'as aktiv'ul'o por la mal'dekstr'ism'a parti'o Front de Gauche, kaj Nabil esper'as est'i re'dung'it'a de la rapid'manĝ'ej'a ĉen'o, kiu ĵus mal'dung'is li'n mil'a'n foj'o'n. Sed ankaŭ Nabil est'is ofend'it'a de la karikatur'o'j de Charlie Hebdo, kaj est'as konsider'ant'a trans'loĝ'iĝ'i al Alĝerio, precip'e pro tio ke la CGT ted'iĝ'is de ĉi tiu aktiv'ul'o kiu, kiam la kontraŭ'tumult'a polic'o minac'as li'a'j'n strik'posten'o'j'n, pov'as al'vok'i suplement'a'n fort'o'n de cent batal'pret'a'j “kvartal'ul'o'j”. Oficial'ul'o ĉe la CGT-sid'ej'o dir'is al ni delikat'e: “Est'as mal'sam'opini'o'j inter ni kaj ge'jun'ul'o'j de en'migr'int'a'j de'ven'o'j pri la organiz'ad'o kaj la tip'o'j de labor'sindikat'a ag'ad'o”.

Kiom da ali'a'j Nabiloj est'as en ĉi tiu urb'o, de'long'e komun'ist'a bastion'o, kie la Naci'a Front'o last'a'temp'e triumf'is en la eŭrop'a'j elekt'ad'o'j? Kiom probabl'e est'as ke Ayoub renkont'us politik'e engaĝ'iĝ'int'a'n labor'sindikat'an'o'n hodiaŭ, kiam religi'a devot'ec'o est'as oft'e anstataŭ'int'a tradici'a'n mal'dekstr'ism'a'n aktiv'ism'o'n en la social'a'j loĝ'ej'ar'o'j - kaj akir'int'a politik'a'n dimensi'o'n? Kaj kiel oni pov'as en'kadr'ig'i la demand'o'n pri de'ven'o'j en pli larĝ'a'n soci'a'n kun'tekst'o'n kiam eĉ la CGT redukt'as Nabil, kaj ali'ul'o'j'n antaŭ li* al la ident'ec'o de “en'migr'int'o”? Ĉe la lok'a CGT-sid'ej'o, kiu'n Bachir kutim'is frekvent'i, la person'ar'o parol'as pri si'a ĝen'o per zorg'em'e elekt'it'a'j vort'o'j. Ili aŭd'as histori'o'j'n kiel tiu'j'n de la frat'o'j Kouachi ĉiu'tag'e: de adolesk'ant'o'j en jun'ul'hejm'o'j al sen'labor'a'j jun'a'j vir'o'j radikal'ig'it'a'j per la religi'o. Aurélie fin'e agnosk'as: “Oni dir'u, kio'n oni vol'as, sed la problem'o est'as tio, ke eĉ se ni kred'as je tio, kio'n ni far'as, labor'o tut'e mank'as”. En la vestibl'o, afiŝ'o'j “Je su'is Charlie” pend'as sur la mur'o, frap'ant'a re'memor'ig'il'o pri kiel hermetik'e ferm'it'a'j est'as ĉi tiu'j mal'sam'a'j soci'a'j sfer'o'j unu de la ali'a. Dum li vetur'ig'is ni'n al la fer'voj'staci'o, mi kontraŭ'dir'is Wissem nur unu'foj'e, kiam li asert'is ke “la Jud'o'j” reg'as la amas'komunik'il'o'j'n. “Ne” mi dir'is, “ili'n reg'as kapital'ism'o”. “Ĉu?” li dir'is. “Kio est'as tio?”.

Pierre SOUCHON

Ĉu uson'a brul'aĵ'o?

Tio alud'as inform'milit'o'n, kiu okaz'as jam de monat'o'j inter Ukrain'uj'o kaj Ruslando. La 30-an de oktobr'o 2014, televid'o proksim'a de la Kreml'o, LifeNews, asert'is, ke kvot'o'j de radi'ad'o preskaŭ dek'sep'obl'e pli alt'a'j ol la permes'at'a maksimum'o est'is registr'it'a'j proksim'e de la elektr'ig'ej'o. Per tia komunik'il'a ofensiv'o rus'a'j respond'ec'ul'o'j prov'as lig'i la risk'o'n de radi'aktiv'a'j lik'o'j kun la liver'ad'o de atom'brul'aĵ'o de Westinghouse Electric Company.*

De 2008, tiu uson'a societ'o ‒ reg'at'a de la japan'a Toshiba ‒ far'as prov'o'j'n por adapt'i si'a'n brul'aĵ'o'n al la redaktor'o'j VVER, kaj tiel romp'as la monopol'o'n de la rus'a ŝtat'kompani'o Rosatom kaj de ties fili'o TVEL, kiu'j liver'as ĉio'n por la ukrainaj elektr'ig'ej'o'j kaj por plur'a'j land'o'j de la Eŭrop'a Uni'o. La rus'a'j entrepren'o'j, hered'aĵ'o de la pas'int'ec'o, est'as dens'e lig'it'a'j kun la ukraina atom'sektor'o, de la koncept'o de la reaktor'o ĝis la pri'trakt'ad'o de la rub'aĵ'o'j. Ĉiu'jar'e, ekzempl'e, Ukrain'uj'o pag'as 200 milion'o'j'n da dolar'o'j al Ruslando por tie de'met'i si'a'n uz'it'a'n brul'aĵ'o'n, atend'e de nov'a stok'ej'o plan'it'a por 2017 en la region'o de Ĉernobilo.

“Ni'a brul'aĵ'o ricev'is ĉi-aŭtun'e la konsent'o'n de la IERN. Est'as tre kutim'a por la atom'central'o'j ke ili hav'as plur'a'j'n liver'ant'o'j'n de brul'aĵ'o. Tio est'as demand'o de konkurenc'ig'o, sed ankaŭ de la sekur'ec'o de la liver'o'j. En la kaz'o de Ukrain'uj'o la proviz'o'j el Ruslando est'as ebl'e ne total'e garanti'it'a'j pro la politik'a situaci'o”, alud'as s-ro Mike Kirst, vic'prezid'ant'o pri ekster'a'j rilat'o'j de Westinghouse Europe. Li taks'as ne'fund'it'a la avert'o'n de la rus'a vic'a ĉef'ministr'o, s-ro Dmitri Rogozin, kiu deklar'is last'a'n april'o'n ke, en kaz'o de uz'ad'o de uson'a brul'aĵ'o, “Ukrain'uj'o est'us tir'int'a neni'a'n instru'o'n el la akcident'o de Ĉernobilo”. En 2011, la ukraina ŝtat'kompani'o Energoatom taks'is “sen'frukt'a'j” la prov'o'j'n de okcident'a brul'aĵ'o, kiu'j sekv'ig'is la halt'ig'o'n de du unu'o'j.* Ali'a'j incident'o'j, nom'e en Ĉeĥ'uj'o, est'is menci'it'a'j de Ruslando por atent'ig'i la opini'o'n.

La 30-an de decembr'o 2014, Westinghouse kaj Energoatom tamen sub'skrib'is inter'konsent'o'n pri alt'ig'o de proviz'ad'o je uson'a brul'aĵ'o ĝis la jar'o 2020. En la moment'o tiu est'as uz'at'a nur en la reaktor'o n-ro 3 de Juĵnoukrainsko. Kvankam la konkret'a en'hav'o de la kontrakt'o rest'is konfidenc'a, laŭ s-ro Kirsti, Westinghouse dev'as liver'i al “almenaŭ tri aŭ kvar reaktor'o'j” por ke tio est'u profit'ig'a. Tiu kompani'o est'as la sol'a en la mond'o, kiu jam komenc'e de la 1990-aj jar'o'j invest'is en la koncept'ad'o de brul'aĵ'o kongru'a kun la reaktor'o'j VVER, kiu'j ĝis tiam de'pend'is komplet'e de la proviz'ad'o de TVEL. La aper'o de nov'a'j gvid'ant'o'j en Ukrain'uj'o est'as kvazaŭ or'pluv'o por la uson'a entrepren'o. “De jar'o'j Ukrain'uj'o prov'as divers'ig'i si'a'j'n font'o'j'n de energi-proviz'ad'o, klar'ig'as s-ro Miĥailo Gonĉar, fak'ul'o pri energi'o. Ni bon'e kompren'is, ke pri la strategi'a'j orient'iĝ'o'j de la grand'a'j rus'a'j kompani'o'j decid'as la rus'a prezid'ant'o, s-ro Vladimir Putin. En la moment'o TVEL plen'um'as si'a'j'n dev'o'j'n kaj ni hav'as brul'aĵ-rezerv'o'j'n ĝis la ven'ont'a oktobr'o, sed kiu sci'as, kiel la konflikt'o inter la du land'o'j evolu'os?”

Ek'de la komenc'o de la batal'o'j en la orient'o de Ukrain'uj'o, Kievo dev'as al'front'i zorg'ig'a'n energi-situaci'o'n. Ukrain'uj'o est'as sen'ig'it'a'j je la karb'min'ej'o'j de Donbaso, kiu'j antaŭ'e nutr'is ĝi'a'j'n karb'energi'a'j'n elektr'ig'ej'o'j'n. La rus'a gigant'o Gasprom regul'e minac'as halt'ig'i si'a'j'n gas-eksport'o'j'n, se Kievo ne pag'as si'a'j'n ŝuld'o'j'n. La “strategi'o 2020”, decid'it'a last'a'n septembr'o'n de la ukraina prezid'ant'o, s-ro Petro Poroŝenko, vol'as prioritat'i la hidroelektr'a'j'n bar'aĵ'o'j'n, la nov'ig'ebl'a'j'n energi'o'j'n kaj ĉef'e re'lanĉ'i la civil'a'n atom'energi'o'n,* kiu liver'is jam pli ol 50 el'cent'o'j'n de la elektr'o de la land'o en 2014 (kontraŭ 43 el'cent'o'j en la antaŭ'a jar'o). Por kontent'ig'i la intern'a'n postul'o'n, Ukrain'uj'o ĵus dev'is mal'alt'ig'i si'a'j'n eksport'o'j'n de elektr'o al Moldavio kaj al Belorusio. “La Eŭrop'a Bank'o pri Re'konstru'ad'o kaj Dis'volv'ad'o kaj Euratom jam atribu'is al'prunt'o'n de 600 milion'o'j da eŭr'o'j por la modern'ig'o de la elektr'ig'ej'o'j, post la katastrof'o de Fukuŝimo”, klar'ig'as s-in'o Olja Koŝarna, de la asoci'o La Ukraina Atom-Forum'o. “Ni est'as kapt'it'o'j de la strategi'o'j el la temp'o de la Sovet'uni'o, eĉ ne cent'on'o est'is invest'it'a por alt'ig'i la energi'a'n efik'ec'o'n”, nuanc'ig'as s-ro Oleksi Pasjuk, de la Ekologi'a Naci'a Centr'o de Ukrain'uj'o, ne'reg'ist'ar'a organiz'aĵ'o. La elektr'a ret'o daŭr'e ne hav'as la kapacit'o'n transport'i la tut'a'n elektr'o'n produkt'at'a'n de la ukrainaj reaktor'o'j. La elektr'ig'ej'o de Zaporiĵia pro tio labor'as sub si'a'j kapacit'o'j, kaj la du last'a'j reaktor'o'j de Rivne kaj de Ĥmelnickij, fin'konstru'it'a'j en 2004, funkci'as altern'e de du jar'o'j. Tiel oni perd'is ĉiu'jar'e 1,7 gv da ebl'a produkt'o. La strategi'o 2020 plan'as fort'ig'i la kapacit'o'n de ret'a trans'ig'o, sed la invest'o'j pov'os “montr'iĝ'i ne'sufiĉ'a'j”, laŭ s-in'o Koŝarna.

“La energi'a sen'de'pend'ec'o akir'it'a'j per atom'energi'o est'as tut'e iluzi'a. Ni import'as hodiaŭ el Ruslando brul'aĵ'o'n por 600 milion'o'j da dolar'o'j, kaj Westinghouse neniam kapabl'os komplet'e anstataŭ'i TVEL”, daŭr'ig'as s-ro Pasjuk. En si'a ofic'ej'o de la Zaporiska AES, la direktor'o Tiŝĉenko asert'as si'a'vic'e, ke li “sci'as neni'o'n” pri la brul'aĵ'o de Westinghouse. “Tut'e ne tem'as pri ajn'a inter'romp'o de ni'a kun'labor'ad'o kun Energiatom”, asert'as s-ro Aleksander Merten, direktor'o de la ofic'ej'o Orient'eŭrop'o de Rosatom. “La viv'o'daŭr'o de atom'kontrakt'o est'as almenaŭ jar'cent'o: neni'a decid'o far'ebl'as sur politik'a baz'o. Ni'a absolut'a prioritat'o est'as la atom'a sekur'ec'o.”

Rosatom est'as jam nun flank'a viktim'o de la rus'a-ukraina konflikt'o. En juli'o 2014 la nov'a [ukraina] reg'ist'ar'o for'ig'is tiu'n kompani'o'n el la projekt'o konstru'i la reaktor'o'j'n 3 kaj 4 en Ĥmelnyckij, kiu'j'n ĝi vol'as konstru'ig'i al okcident'a'j entrepren'o'j. La konstru'ad'o de fabrik'o por munt'ad'o de atom'a brul'aĵ'o en Smolino, en la region'o de Kirovohrad, est'as ankaŭ suspend'it'a, dum la reg'ist'ar'o montr'is si'n pret'a ced'i 40 el'cent'o'j'n de la ŝtat'a kompani'o Energoatom al ekster'land'a invest'ist'o. La projekt'o, re'lanĉ'it'a en 2012, montr'iĝ'is tiam kiel la plej grav'a invest'o inter la du land'o'j, por valor'o de pli ol 500 milion'o'j da dolar'o'j. Etend'o de la sankci'o'j kontraŭ Ruslando al la atom'sektor'o hav'us sekv'o'j'n por Rosatom, kiu liver'as [brul'aĵ'o'n] al dek ses reaktor'o'j en la Eŭrop'a Uni'o (Bulgar'uj'o, Finnlando, Hungar'uj'o kaj Ĉeĥ'uj'o) kaj nur al naŭ reaktor'o'j rus'a'j.

Batal'et'o'j proksim'e de la atom'central'o'j

“La atom'a prem'grup'o en Ukrain'uj'o hav'as tamen i'o'n por ĝoj'i pro la fal'o de la reĝim'o de Viktor Janukoviĉ”, not'as s-in'o Koĉarna. Antaŭ la fuĝ'o de la prezid'int'o, la 22-an de februar'o 2014, la plej riĉ'a oligarĥ'o de la land'o, s-ro Rinat Aĥmetov, pov'is fanfaron'i ke li kontrol'as bon'a'n part'o'n de la naci'a energi'merkat'o. Li'a holding'o DTEK kontrol'is la karb'min'ej'o'j'n en Donbaso kaj 80 el'cent'o'j'n de la karb'central'o'j de la land'o. “La ŝtat'o aĉet'is la karb'energi'o'n tri'obl'e pli alt'prez'e ol la atom'energi'o'n, kio ebl'ig'is al s-ro Aĥmetov amas'ig'i konsider'ind'a'j'n riĉ'aĵ'o'j'n”, daŭr'ig'as s-in'o Koŝarna. Invers'e, dum la kvar jar'o'j de la prezid'ant'ec'o de Janukoviĉ, Energiatom perd'is cent'o'j'n da mil'o'j da dolar'o'j. La ŝuld'o de la ukraina entrepren'o est'as laŭ ŝi la ekvivalent'o de la tri'monat'a produkt'ad'o de ĉiu'j ĝi'a'j reaktor'o'j.

La re'distribu'o de la kart'o'j en'e de la ukraina energi'sektor'o est'as tamen tut'e ne fin'it'a, kaj s-ro Aĥmetov, kiu daŭr'e hav'as interes'o'j'n en Donbaso, cert'e ne dir'is si'a'n last'a'n vort'o'n. En la moment'o, en la elektr'ig'ej'o Zaporiska AES oni angor'e observ'as la mov'iĝ'o'n de la front'lini'o, kiu est'as je du'cent kilo'metr'o'j orient'e. “La apog'ant'o'j de la atom'energi'o de'ir'as ĉiam de la princip'o, ke la plej mal'bon'a okaz'o ven'os neniam, sed kiu pov'int'us antaŭ'dir'i milit'o'n kun Ruslando?”, demand'as si'n s-ro Pasjuk. “Elektr'ig'ej'o de'pend'as de ekster'a'j energi'font'o'j. Se vi el'ŝalt'as ĝi'n kaj se la help'generator'o'j ne funkci'as, tiam la mal'varm'ig-sistem'o mal'aktiv'iĝ'as kaj la reaktor'o komenc'as tro'varm'iĝ'i. Por tio vi ne bezon'as cunam'o'n, ĝust'e nur milit'a'n konflikt'o'n en la proksim'ec'o.” Ĉe la en'ir'ej'o de Enerhodar vid'ebl'as nur bar'il'o de la ukraina arme'o por defend'i la ses reaktor'o'j'n de la central'o. Tamen, la batal'et'o'j mult'iĝ'as en la region'o. La 21-an de januar'o fer'voj'a pont'o eksplod'is cent'o'n da kilo'metr'o'j sud'orient'e de Zaporoĵia kaj detru'is var'trajn'o'n. La 15-an de april'o 2014, kvar'dek'o da arm'it'o'j, kiu'j prezent'is si'n kiel membr'o'j de la ultra'naci'ist'a Pravij Sektor (“Dekstr'a Sektor'o”), prov'is en'ir'i en la kompleks'o'n por “defend'i Zaporiska AES kontraŭ ekspedici'o'j de la sen'de'pend'ist'o'j”. La tut'e proksim'a milit'o tamen ŝajn'as ne tim'ig'i ĝi'a'n direktor'o'n.

Mal'facil'as mal'implik'i la teĥnik'a'j'n demand'o'j'n dis'de politik'a'j prefer'o'j. Post la “oranĝ'a revoluci'o”, la prezid'ant'o Viktor Juŝĉenko insist'is pri la demand'o'j de energi'a sen'de'pend'ec'o kaj de sekur'ec'o por proksim'iĝ'i al Westinghouse. Post'e, s-ro Janukoviĉ uz'is la demand'o'j'n de brul'aĵ'a kongru'ec'o por kresk'ig'i la kun'labor'ad'o'n kun Rosatom. Hodiaŭ la reg'ist'ar'o met'as si'a'n tut'a'n konfid'o'n en la okcident'a'n teĥnologi'o'n. Sed la central'o'j hav'as viv'o'daŭr'o'n mult'e pli long'a'n ol tiu'n de la reg'ist'ar'o'j.

Sébastien GOBERT kaj Laurent GESLIN.

Petrol'dolar'o'j kaj prozelit'ism'o

La Grand'a etend'iĝ'o de vahabismo komenc'iĝ'as dum la 1960-aj jar'o'j, dank'e al la lukt'o'j inter Sauda Arab'uj'o kaj Egipt'uj'o kaj al la grav'a kresk'o de la en'spez'o'j de la reĝ'land'o pro petrol-eksport'ad'o. Por protekt'i si'n de la tut'arab'a'j ambici'o'j de la egipta prezid'ant'o Gamal Abdel Naser, la saudaj reg'ant'o'j prezent'as si'n kiel por'batal'ant'o'j'n de islam'o kaj de la tradici'a'j valor'o'j, iniciat'ant'e islam-solidar'ec'a'n politik'o'n. Tiel, plur'a'j politik'a'j, ekonomi'a'j, soci'a'j, eduk'a'j kaj religi'a'j organiz'aĵ'o'j (la Tut'mond'a Islam'a Lig'o, la islam'a Universitat'o de Medin'o, ktp.) nask'iĝ'as, dank'e al la kun'labor'o not'ind'e de egiptaj membr'o'j de la Islam'a Frat'ar'o, ekzil'it'a'j de Naser kaj tiam favor'e akcept'it'a'j en Arab'uj'o.

Post la israelo-arab'a milit'o de juni'o 1967, kiu mark'as la fin'o'n de tut'arab'ism'o, Sauda Arab'uj'o kresk'ig'as si'a'n influ'o'n. Ĝi uz'as tiu'j'n organiz'aĵ'o'j'n por eksport'i si'a'n islam'o'n, kaj mal'avar'e el'spez'as. Dum la Tut'mond'a Islam'a Lig'o etend'as si'a'j'n aktiv'aĵ'o'j'n al dek'o'j da kamp'o'j (konstru'ad'o de moske'o'j, hom'help'a ag'ad'o, jun'ul'ar'o, instru'ad'o, fatvoj, Koran'o-lern'ad'o, ktp.), la islam'a Universitat'o de Medin'o eduk'as saud'an'o'j'n kaj ekster'land'an'o'j'n por port'i la “bon'a'n nov'aĵ'o'n” tra la mond'o. De si'a kre'ad'o en 1961, tiu universitat'o produkt'is ĉirkaŭ kvar'dek kvin mil religi'a'j'n kadr'ul'o'j'n, el cent ses'dek sep naci'ec'o'j. Al tio al'don'iĝ'as mil'o'j da ekster'land'a'j student'o'j, kiu'j pas'is tra ali'a'j saudaj instru'a'j organiz'aĵ'o'j, intern'e aŭ ekster'e de la land'o, kaj tra ne'formal'a'j instru'ad-ret'o'j. De'post tiam, ali'a'j oficial'a'j, ne'oficial'a'j aŭ privat'a'j organiz'aĵ'o'j nask'iĝ'is, por respond'i al la postul'o de konstant'e kresk'ant'a religi'o-merkat'o. Paralel'e al la instituci'a'j voj'o'j, Riad'o financ'as, kutim'e plej diskret'e, individu'o'j'n, grup'o'j'n kaj organiz'aĵ'o'j'n, kiu'j pli mal'pli serv'as ĝi'a'j'n interes'o'j'n. Ĝi laŭ'dir'e el'spez'is pli ol kvar miliard'o'j'n da dolar'o'j por sub'ten'i la muĝahedinojn en Afgan'uj'o dum la 1980-aj jar'o'j.

Kiel efik'a rimed'o de vid'ebl'o kaj pli'etend'iĝ'o, la amas'komunik'il'a kaj virtual'a mond'o kompren'ebl'e ne eskap'as la atent'o'n de la politik'o-religi'a'j gvid'ant'o'j de la reĝ'land'o. Ĝi est'as uz'at'a de ili, de la 1990-aj jar'o'j. Dek'o'j da satelit'a'j TV-ĉen'o'j kaj cent'o'j da ret'ej'o'j nask'iĝ'as. Ankaŭ la “soci'a'j ret'o'j” est'as amas'e uz'at'a'j. Ĉi'a'j serv'o'j est'as propon'at'a'j, foj'e en plur'a'j lingv'o'j. Ĉi tiu invest'o en la nov'a'j teknik'ar'o'j, financ'at'a de la ŝtat'o, ne dev'as forges'ig'i la tradici'a'j'n dis'vast'ig'o-rimed'o'j'n. Ekzempl'e, milion'o'j da broŝur'o'j, kased'o'j, KDiskoj kaj pi'a'j libr'o'j est'is distribu'at'a'j tra la mond'o, je mal'alt'a'j prez'o'j aŭ sen'pag'e, de'post la 1980-aj jar'o'j.

Dank'e al la petrol'dolar'o'j, al la ĉe'est'o de la islam'a'j sankt'a'j lok'o'j sur la sauda teritori'o, al la simpl'ec'o de ĝi'a'j regul'o'j kaj la fervor'o de ĝi'a'j adept'o'j, vahabismo trud'is si'n kiel ortodoks'ec'o'n, rilat'e al kiu ĉiu'j ali'a'j ag'ant'o'j de nun pozici'iĝ'as. Ĝi'a plej efik'a arm'il'o rest'as sen'dub'e la kapabl'o de ĝi'a'j gard'ant'o'j alianc'iĝ'i kun iu ajn reĝim'o, aŭ almenaŭ toler'i ĝi'n, se nur ĝi permes'as al ili islam'ig'i la soci'o'n de mal'supr'e. La re'star'ig'o de kalif'land'o ne est'as inter ili'a'j zorg'o'j. Tut'e mal'sam'e est'as ĉe ili'a'j ĉef'a'j konkur'ant'o'j, la Islam'a Frat'ar'o.

Ek'de si'a fond'o ĉirkaŭ 1928 de Hassan Al-Banna, la Islam'a Frat'ar'o hav'as kiel cel'o'n re'kre'i la original'a'n politik'a'n kaj religi'a'n unu'ec'o'n de la um'a*. Por real'ig'i tiu'n utopi'o'n, ties fond'int'o konsider'as cel'rilat'a'n strategi'o'n: neces'as unu'e islam'ig'i la soci'o'n de mal'supr'e, preter'pas'ant'e ĉiu'j'n jur'a'j'n kaj teologi'a'j'n skol'o'j'n, antaŭ ol konker'i la reg'pov'o'n kaj kre'i islam'a'j'n ŝtat'o'j'n. Tiu'j ŝtat'o'j, kiu'j cert'ig'as la domin'ad'o'n de la tradici'a'j religi'a'j valor'o'j, iniciat'as integr'ad'o-procez'o'n tra intens'a'j kun'labor-program'o'j. Tio tut'e natur'e rezult'ig'as abol'o'n de la land'lim'o'j kaj proklam'o'n de la kalif'land'o.

Kvankam tradici'ism'a, la diskurs'o de la Frat'ar'o est'as relativ'e moder'a dum la unu'a'j jar'o'j. Mult'a'j okcident'a'j ide'o'j, almenaŭ en ties retor'ik'a'j proced'o'j, est'as adopt'it'a'j por ebl'ig'i la en'ir'o'n en la modern'a'n politik'a'n kamp'o'n cel'e ĝi'n reg'i. La Frat'ar'o tre rapid'e etend'iĝ'as en Egipt'uj'o kaj ali'lok'e, sed ĝi mal'sukces'as akir'i la reg'pov'o'n. Fin'e de la 1940-aj jar'o'j, ĝi komenc'as procez'o'n de radikal'iĝ'o, kiu intens'iĝ'as dum la sekv'a jar'dek'o pro la kruel'a sub'prem'o kaj persekut'ad'o de Naser kontraŭ ĝi'a'j membr'o'j.

En tiu kriz'a kun'tekst'o ja nask'iĝ'is la ide'o'j de Sayyed Qotb (1906-1966), unu el la ideolog'o'j de la Frat'ar'o. En 1950, tiu eks'ĵurnal'ist'o spert'as ideologi'a'n re'turn'iĝ'o'n, kiu hav'os grand'eg'a'j'n konsekvenc'o'j'n al la arab'o-islam'a politik'o-religi'a kamp'o. Li ja konsider'as, ke la mond'o en kiu li viv'as fal'is en apostat'ec'o'n. La ver'a'j kred'ant'o'j, nun mal'pli'mult'o, dev'as plen'um'i “el'migr'ad'o'n”, spirit'e kaj fizik'e dis'ig'ant'e si'n de la mal'pi'a'j soci'o'j. Star'ig'int'e firm'a'n platform'o'n, tiu'j elekt'it'o'j dev'as ek'konker'i la reg-pov'o'n por instal'i islam'a'n ŝtat'o'n kaj leĝ'o'n kadr'e de sen'mank'a ĝihad'o. Tiu enklav'o-kultur'o, kiu ne est'as nov'a en la islam'a histori'o, far'iĝ'as tre rapid'e la baz'o'n de la nun'temp'a ĝihad'ism'o. Ĝi'a miks'iĝ'o kun la vahabismo, la mawdoudismo* kaj eŭrop'a'j ideologi'o'j — apart'e faŝism'o kaj komun'ism'o, ig'as ĝi'n ankoraŭ pli tim'ind'a inter la man'o'j de grup'o'j kiel Al-Kaid'o, la Al-Nosra-front'o kaj la Organiz'aĵ'o de la islam'a ŝtat'o.

La pli'mult'o de la Islam'a'j Frat'o'j kontest'as la argument'o'j'n de Qoth, ne baskul'as en ĝihad'ism'o'n kaj al ĝi prefer'as aktiv'ism'o'n, sed ĝi tamen ne mal'proksim'iĝ'as de tradici'ism'o; ĝi ja dev'as konserv'i si'a'n merkat'o-part'o'n. Eĉ se est'as lok'a'j apart'ism'o'j, la komun'a element'o de la mov'ad'o'j aparten'ant'a'j al tiu grup'o est'as la vol'o islam'ig'i la soci'o'j'n. Kaj tio sen for'las'i la rev'o'n de part'a aŭ tut'a akir'o de reg-pov'o, ĉu per parti'invad'ism'o, ĉu per la demokrati'a lud'o.

Si'a'flank'e, kiu ajn est'as ili'a politik'a aparten'o, la reĝim'o'j, kiu'j instal'iĝ'as post la sen'de'pend'iĝ'o'j, instrument'ig'as la religi'o'n, ĉef'e la tradici'ism'o'n. La mal'sukces'o, aŭ ne'ekzist'o de projekt'o de naci'a konstru'o ebl'ig'as al ili uz'i tiu'n plej alt'grad'a'n rifuĝ-valor'o'n. En unu'a temp'o, ili opini'as, ke la reg'ad'o de la ag'ant'o'j kaj la monopol'o de la religi'a diskurs'o bezon'as la reg'ad'o'n de la instituci'o'j, kiel la universitat'o Al-Azhar en Egipt'uj'o, universitat'o Zituna en Tunizio kaj universitat'o de Al-Karaŭino en Maroko. Tiu politik'o hav'as pervers'a'n efik'o'n: la reprezent'ant'o'j de tiu'j instituci'o'j, kiu'j est'is en situaci'o de kvazaŭ'monopol'o, trov'iĝ'as ne nur long'daŭr'e mis'kredit'ig'it'a'j, sed ankaŭ konkurenc'at'a'j de nov'a'j religi'a'j ag'ant'o'j, ĉef'e la islam'a'j Frat'o'j kaj la vahabistoj. La spirit'a kamp'o est'as tiel fragment'it'a. Eĉ pli mal'bon'e, tradici'ism'a tendenc'o propon'i ĉiam pli komenc'as manifest'iĝ'i.

La Islam'a Frat'ar'o kontraŭ la mal'dekstr'o

Kvankam rest'ant'e si'n'gard'em'a'j, plej mult'a'j el la reĝim'o'j prov'as uz'i tiu'j'n religi'a'j'n entrepren'ist'o'j'n je si'a avantaĝ'o jam en la komenc'o de la 1970-aj jar'o'j. Por si'n liber'ig'i el la opozici'a'j mov'ad'o'j, plur'a'j reĝim'o'j, inter kiu'j tiu de Anuar El-Sadate en Egipt'uj'o kaj de Hassan la 2-a en Maroko, tiel uz'as la Islam'a'n Frat'ar'o'n. Sub la kompren'em'a rigard'o de la reg'ant'o'j, tiu'j daŭr'ebl'e mal'fort'ig'as la pozici'o'j'n de la mal'dekstr'o, not'ind'e en la instru'a'j instituci'o'j, la universitat'o'j, la sindikat'o'j, ktp. Sed la afer'o ne halt'as tie. La reĝim'o'j ir'as ĝis ĉerp'i el la katalog'o/ inventar'o de la Frat'ar'o, sam'temp'e por kontent'ig'i, kaj antaŭ'i ili'n. Tio koncern'as ne nur la sfer'o'n de la leĝ'o (la konstituci'ig'o de islam'o, aŭ eĉ de la ŝari'o, la person'a status'o, artikol'o'j el la pun'kod'o, ktp.), sed ankaŭ eduk'ad'o'n (la lern'ej'a'j program'o'j) kaj la amas'inform'il'o'j'n. Por komplet'ig'i tio'n, la ŝtat'estr'o'j ne mis'traf'as okaz'o'n publik'e montr'i si'a'n pi'ec'o'n (plen'um'o de rit'ar'o'j, not'ind'e la pilgrim'ad'o al Mekao, organiz'o de religi'a'j ceremoni'o'j, konstru'ad'o de kult'ej'o'j, ktp.).

Eĉ se la reĝim'o'j toler'as kaj instrument'ig'as la Islam'a'n Frat'ar'o'n, si'n'gard'em'o rest'as. Ili ne forges'as, ke la last'a cel'o de la Frat'ar'o rest'as akir'o de la reg'pov'o. Ili do mis'traf'as neniu'n okaz'o'n prov'i mis'kredit'ig'i ĝi'n, mal'fort'ig'i kaj eĉ neni'ig'i ĝi'n. Tio ekzempl'e okaz'is en Sauda Arab'uj'o post frat'ar'a kontest'ad'o komenc'e de la 1990-aj jar'o'j. Ali'a'j reĝim'o'j prov'is, ĉef'e post la atenc'o'j de la 11-a de septembr'o 2001, apog'i si'n sur la sufiismaj frat'ar'o'j por ating'i la sam'a'n cel'o'n. Van'e.

Front'e al la kresk'o de la islam'a Frat'ar'o post la popol'a'j ribel'o'j de 2011, plur'a'j reĝim'o'j de la region'o mal'kovr'as la “bon'efik'o'n” de vahabismo: la kontraŭ-frat'ar'ism'o, la politik'a kontraŭ-modern'ism'o kaj al'vok'o nepr'e obe'i al la reg'ant'o'j. Ili ne forges'is uz'i ĝi'n, kio ebl'ig'as antaŭ'vid'i koluzi'o'j'n en la ven'ont'a'j jar'o'j. Ĉio ig'as do pens'i, ke la religi'a tradici'ism'o daŭr'ig'os si'a'n etend'iĝ'o'n, des pli ke la civil'a'j soci'o'j est'as mal'fort'a'j ĉar nur en si'a komenc'o, kaj ke la intelekt'a kamp'o, not'ind'e modern'ism'a, est'as ruin'iĝ'int'a.

Nabil MOULINE

Mal'preciz'a koncept'o

Rezist'ant'o'j? Batal'ant'o'j de la liber'ec'o? Krim'ul'o'j? Barbar'o'j? Oni sci'as, ke la kvalifik'o “teror'ist'o” ĉiam aplik'at'as al la Ali'a, neniam al “ni'a'j batal'ant'o'j”. Histori'o ankaŭ instru'is al ni, ke la teror'ist'o'j de hieraŭ pov'as far'iĝ'i la reg'ant'o'j de morgaŭ. Ĉu mir'ig'e? Teror'ism'o pov'as est'i difin'it'a — kaj la ekzempl'o'j de la PKK kaj de la cion'ist'a'j arm'it'a'j grup'o'j ilustr'as la ambigu'ec'o'n de la koncept'o — kiel ag'ad-form'o, ne kiel ideologi'o. Neni'o lig'as la ital'a'j'n ekstrem-dekstr'a'j'n grup'o'j'n de la 1970-aj jar'o'j, la Tamul'a'j'n Tigr'o'j'n kaj la Irland'an Respublik'a'n Arme'o'n (Irish Republican Army, Ir'a), sen eĉ parol'i pri la Organiz'o de Liber'ig'o de Palestino (OLP) kaj la Afrik'a Naci'a Kongres'o (African National Congress - Anc). Tiu'j du last'a'j est'is oficial'e deklar'it'a'j “teror'ism'a'j” de Ronald Re'ag'a'n, Margaret Thatcher kaj, evident'e, de s-ro Benjamin Netanjahu, kies land'o intim'e kun'labor'is kun la apart'ism'o-epok'a Sud-Afrik'o*.

Plej bon'e oni pov'as en'skrib'i teror'ism'o'n en la list'o'n de la milit'a'j rimed'o'j. Kaj, kiel oni oft'e dir'is, ĝi est'as la arm'il'o de la mal'fort'ul'o'j. Bril'a figur'o de la alĝeria revoluci'o, arest'it'a de la franc'a arme'o en 1957, Larbi Be'n Mhidi, ĉef'o de la aŭtonom'a region'o Alĝero, est'is pri'demand'it'a pri la kial'o'j, ke la Front'o de Naci'a Liber'ig'o (FLN) depon'is bomb'o'j'n kaŝ'it'a'j'n fund'e de korb'o'j en kaf'ej'o'j aŭ ali'a'j publik'a'j lok'o'j. “Don'u al ni vi'a'j'n aviad'il'o'j'n, ni don'os al vi ni'a'j'n korb'o'j'n”, li re'bat'is al si'a'j tortur'ant'o'j, kiu'j kelk'a'j'n tag'o'j'n post'e murd'is li'n. La mis'proporci'o de la rimed'o'j inter geril'o kaj regul'a arme'o konduk'as al mis'proporci'o de la nombr'o de viktim'o'j. Se la Hamaso kaj ĝi'a'j alianc'an'o'j dev'as est'i konsider'at'a'j “teror'ist'o'j” ĉar ili mort'ig'is tri civil'ul'o'j'n dum la Gaz'a-milit'o de somer'o 2014, kiel oni kvalifik'u la Israel-ŝtat'o'n, kiu amas'murd'is, laŭ la plej mal'alt'a'j taks'o'j — tiu'j de la israela arme'o mem - , inter ok'cent kaj mil da ili, inter kiu'j plur'a'j'n cent'o'j'n da infan'o'j?

Preter ĝi'a mal'preciz'a kaj ne'decid'a karakter'o, la uz'o de la koncept'o teror'ism'o em'as for'ig'i la politik'a'j'n aspekt'o'j'n de la analiz'o'j kaj per tio mal'ebl'ig'i la kompren'o'n de la koncern'a'j problem'o'j. Ni lukt'as kontraŭ la “imperi'o'n de Mal'bon'o”, asert'is la prezid'ant'o George W. Bush antaŭ la uson'a Kongres'o la 24-an de septembr'o 2001, al'don'ant'e: “Ili mal'am'as tio'n, kio'n ili vid'as en tiu asemble'o, demokrat'e elekt'it'a'n reg'ist'ar'o'n. Ili'a'j reg'ant'o'j elekt'as si'n mem. Ili mal'am'as ni'a'n liber'ec'o'n: ni'a'n religi'o-liber'ec'o'n, ni'a'n parol-liber'ec'o'n, ni'a'n liber'ec'o'n voĉ'don'i kaj kun'ven'i, mal'konsent'i unu kun la ali'a'j.” Laŭ tio, por al'front'i teror'ism'o'n, ne neces'as modif'i la uson'a'j'n milit-politik'o'j'n en la region'o, ĉes'ig'i la sufer'o'j'n de la palestin'an'o'j; la sol'a solv'o est'as la fizik'a elimin'o de la “barbar'o”. Se la frat'o'j Kouachi kaj Amedy Coulibaly, aŭtor'o'j de la atenc'o'j kontraŭ Charlie Hebdo kaj la Hyper-Cacher de la Port'e de Vincennes en Parizo est'is ĉef'e kaj fund'e motiv'it'a'j de si'a mal'am'o al esprim-liber'ec'o, kiel asert'is la ĉef'a'j franc'a'j politik'a'j respond'ec'ul'o'j, est'as sen'util'e demand'i si'n pri la konsekvenc'o'j de la politik'o'j konduk'at'a'j en Libio, en Mali'o kaj Sahelo. La tag'o'n mem, kiam la franc'a Naci'a Asemble'o omaĝ'is la viktim'o'j'n de la januar'a'j atenc'o'j, ĝi voĉ'don'is por la daŭr'ig'o de la franc'a'j arme'a'j operaci'o'j en Irako.

Ĉu ne ven'is la temp'o por bilanc'i tiu'n “milit'o'n kontraŭ teror'ism'o” daŭr'ant'a de 2001, el la vid'punkt'o de ĝi'a'j afiŝ'it'a'j cel'o'j? Laŭ la Glob'al Ter'ror'ism Database de la Maryland-universitat'o, Al-Kaid'o kaj ties fili'o'j plen'um'is ĉirkaŭ du'cent atenc'o'j'n jar'e inter 2007 kaj 2010. Tiu nombr'o kresk'is 300% en 2013, kun ses'cent atenc'o'j. Kaj est'as cert'e, ke la nombr'o'j de 2014 super'os la rekord'o'j'n, kun la kre'ad'o de la Kalif-land'o far'e de s-ro Abu Bakr Al-Baghdadi*. Kio pri la nombr'o de teror'ist'o'j? Laŭ la okcident'a'j taks'o'j, du'dek mil ekster'land'a'j batal'ant'o'j al'iĝ'is al la OIŜ kaj la ekstrem'ism'a'j organiz'aĵ'o'j en Irako kaj Sirio, inter kiu'j tri'cent mil kvar'cent eŭrop'an'o'j. “Nick Rasmussen, la ĉef'o de la uson'a Naci'a Centr'o por Kontraŭ-teror'ism'o, asert'is ke la flu'o de la ekster'land'a'j batal'ant'o'j ir'ant'a'j en Sirion larĝ'e preter'pas'as tiu'n de tiu'j, kiu'j ir'is plen'um'i la ĝihad'o'n en Afgan'uj'o, Pakistano, Irako, Jemeno aŭ Somali'o kiam ajn dum ĉi tiu'j last'a'j jar'o'j*.”

Tiu bilanc'o de la “milit'o kontraŭ teror'ism'o” est'us tre fragment'a, se ĝi ne en'konsider'us la geopolitik'a'j'n kaj hom'a'j'n dram'o'j'n. De 2001, Uson'o, kelk'foj'e help'e de si'a'j alianc'an'o'j, konduk'is milit'o'j'n en Afgan'uj'o, Irako, Libio kaj, ne'rekt'e, en Pakistano, Jemeno kaj Somali'o. Bilanc'o: la libia ŝtat'o mal'aper'is, la iraka ŝtat'o fal'as en konfesi'ism'o'n kaj intern'a'n milit'o'n, la afgan'a reg'ist'ar'o ŝancel'iĝ'as, la Talibanoj neniam est'is tiom potenc'a'j en Pakistano. S-in'o Condoleezza Rice, uson'a eks'a ministr'o pri ekster'land'a'j afer'o'j, el'vok'is en 2005 “konstru'iv'a'n ĥaos'o'n” por prav'ig'i la politik'o'n de la Bush-administraci'o en la region'o, anonc'ant'e ĝoj'a'n est'ont'ec'o'n en demokrati'o. Dek jar'o'j'n post'e la ĥaos'o etend'iĝ'is al la tut'a teritori'o, kiu'n Uson'o nom'as la “grand'a Mez-Orient'o”, de Pakistano ĝis Sahelo. Kaj la loĝ'ant'ar'o'j est'is la unu'a'j viktim'o'j de tiu utopi'o, pri kiu est'as mal'facil'e mezur'i ĝi'a'n konstru'iv'o'n.

Dek mil'o'j da civil'ul'o'j far'iĝ'is viktim'o'j de la “preciz'e al'cel'it'a'j bomb'ad'o'j”, de la sen'pilot'a'j aviad'il'o'j, de la special'a'j taĉment'o'j, de arbitr'a'j arest'o'j, de tortur'o'j sub la aŭtoritat'o de konsil'ist'o'j de la Central Intelligence Agency (CIA) (uson'a Centr'a Inform'o'kapt'a Agent'ej'o). Neni'o est'is indulg'at'a, nek ge'edz'iĝ-fest'o'j, nek nask'iĝ'o-ceremoni'o'j, nek funebr'o'j, cindr'ig'it'a'j per uson'a'j “al'cel'it'a'j” paf'o'j. La ĵurnal'ist'o Tom Engelhardt raport'is pri ok ge'edz'iĝ'fest'o'j bomb'it'a'j en Afgan'uj'o, Irako kaj Jemeno inter 2001 kaj 2013*. Kiam oni el'vok'as ili'n en okcident'o — kio est'as mal'oft'a — tiu'j viktim'o'j, mal'e al tiu'j de la “teror'ism'o”, neniam hav'as vizaĝ'o'n, ident'ec'o'n; ili est'as anonim'a'j, “flank'a'j”. Tamen, ĉiu hav'as famili'o'n, ge'frat'o'j'n, ge'patr'o'j'n. Ĉu mir'ind'e, ke ili'a memor'o nutr'as kresk'ant'a'n mal'am'o'n kontraŭ Uson'o kaj la Okcident'o? Ĉu oni pov'as imag'i, ke la prezid'ant'o Bush pov'os est'i akuz'at'a antaŭ la Inter'naci'a Pun-Kort'um'o pro tio, ke li invad'is kaj detru'is Irakon? Tiu'j neniam persekut'at'a'j krim'o'j firm'ig'as la kredit'o'n de la plej ekstrem'ism'a'j diskurs'o'j en la region'o.

Kvalifik'ant'e la mal'amik'o'n kiel “ekzist'ec'a'n minac'o'n”, redukt'ant'e ĝi'n al “islam'o-faŝism'o”, kiel far'is la franc'a ĉef'ministr'o Manuel Valls, el'vok'ant'e tri'a'n mond'milit'o'n kontraŭ nov'a total'ism'o hered'ant'o de faŝism'o kaj komun'ism'o, la Okcident'o don'as al Al-Kaid'o kaj la OIŜ vid'ebl'ec'o'n, fam'ec'o'n, dimensi'o'n kompar'ebl'a'n al tiu de Sovet Uni'o, aŭ eĉ de nazi'a German'uj'o. Ĝi art'aĵ'e kresk'ig'as ili'a'n prestiĝ'o'n kaj la al'log'o'n, kiu'n ili prezent'as al tiu'j, kiu'j dezir'as rezist'i al la trud'it'a ord'o de la ekster'land'a'j arme'o'j.

Kelk'a'j uson'a'j reg'ant'o'j foj'e hav'as ek'fulm'o'n de klar'mens'ec'o. En oktobr'o 2014, la ministr'o pri ekster'land'o John Kerry, celebr'ant'e kun la uson'a'j islam'an'o'j la “ofer'o-fest'o'n”, deklar'is, el'vok'ant'e si'a'j'n vojaĝ'o'j'n en la region'o kaj si'a'j'n diskut'o'j'n koncern'e la OIŜ: “Ĉiu'j gvid'ant'o'j spontan'e menci'is la neces'o'n prov'i sukces'i pac'procez'o'n inter Israelo kaj la palestin'an'o'j, ĉar [la mank'o de pac'o] favor'as la varb'ad'o'n [de la OIŜ], la koler'o'n kaj la strat-manifestaci'o'j'n, al kiu'j tiu'j gvid'ant'o'j dev'as respond'i. Ni dev'as kompren'i tiu'n lig'it'ec'o'n al humil'ig'o kaj perd'o de dign'o*.”

Ĉu do est'as rilat'o inter “teror'ism'o” kaj Palestino? Inter la detru'o de Irako kaj la antaŭ'e'n'paŝ'o'j de la OIŜ? Inter la al'cel'it'a'j murd'o'j kaj la mal'am'o al Okcident'o? Inter la atenc'o de Bard'o en Tuniz'o, la dis'er'ig'o de Libio kaj la mizer'o de la for'las'it'a'j region'o'j de Tunizio, pri kiu oni esper'as, sen mult'e kred'i, ke ĝi ricev'os fin'fin'e sufiĉ'e ampleks'a'n ekonomi'a'n help'o'n, kiu ne est'os kondiĉ'it'a al la kutim'a'j recept'o'j de la Inter'naci'a Mon-Fondus'o (IFM), kiu'j kre'as mal'just'o'n kaj ribel'o'j'n?

Fleks'i la okcident'a'j'n politik'o'j'n

Eks'a agent'o de la CIA, bon'eg'a fak'ul'o pri islam'o, Graham Fuller ĵus publik'ig'is libr'o'n A World Without Islam (“Mond'o sen islam'o”)*, kies ĉef'a'n konklud'o'n li tiel resum'as: “Eĉ se ne ekzist'us religi'o nom'at'a islam'o, aŭ profet'o nom'at'a Mohammed, la stat'o de la rilat'o'j inter Okcident'o kaj Proksim'a Orient'o hodiaŭ est'us pli mal'pli sam'a. Tio pov'as ŝajn'i kontraŭ-intuici'a, sed pri'lum'as esenc'a'n punkt'o'n: ekzist'as dek'du'o da bon'a'j kial'o'j, ekster islam'o kaj la religi'o, pro kiu'j la rilat'o'j inter Okcident'o kaj Proksim'a Orient'o est'as mal'bon'a'j (...): la kruc-milit'o'j (okcident'a geopolitik'a, soci'a kaj ekonomi'a aventur'o), la imperi'ism'o, la koloni'ism'o, la reg'ad'o de Okcident'o al la energi'a'j resurs'o'j de Proksim'a Orient'o, la star'ig'o de diktatur'o'j favor'a'j al Okcident'o, la sen'fin'a'j okcident'a'j politik'a'j kaj milit'a'j inter'ven'o'j, la re'desegn'ad'o de la land'lim'o'j, la kre'ad'o — far'e de Okcident'o - de la israela ŝtat'o, la uson'a'j invad'o'j kaj milit'o'j, la bias'a'j uson'a'j politik'o'j rilat'e la palestin'an demand'o'n, ktp. Neni'o el tio rilat'as al islam'o. Ver'as, ke la re'ag'o'j de la region'o est'as pli ka pli formul'at'a'j laŭ la vid'punkt'o de religi'o kaj kultur'o, tio est'as de islam'o. Tio ne est'as surpriz'a. En ĉiu grav'a al'front'ad'o, oni prov'as defend'i si'a'n afer'o'n laŭ la plej alt'a'j moral'a'j vid'punkt'o'j. Tiel ag'is sam'e la krist'an'a'j kruc'milit'ant'o'j kiel la komun'ism'o, kun si'a “lukt'o por la inter'naci'a prolet'ar'o*.”

Eĉ se oni ja dev'as zorg'i pri la mal'am'a'j diskurs'o'j dis'vast'ig'it'a'j de kelk'a'j radikal'a'j islam'a'j predik'ant'o'j, la re'form'o de islam'o aparten'as al la respond'ec'o de la kred'ant'o'j. Invers'e, la fleks'iĝ'o de la okcident'a'j politik'o'j, kiu'j de jar'dek'o'j nutr'as ĥaos'o'n kaj mal'am'o'j'n, est'as ni'a respond'ec'o. Kaj ni ignor'u la konsil'o'j'n de tiu'j fak'ul'o'j pri la “milit'o kontraŭ teror'ism'o”. La plej aŭskult'at'a en Vaŝington'o de tri'dek jar'o'j est'as s-ro Netanjahu, la israela ĉef'ministr'o, kies libr'o Ter'ror'ism: How the West can Win (Teror'ism'o: Kiel la Okcident'o pov'as gajn'i)* pretend'as klar'ig'i kiel oni pov'as el'radik'ig'i la teror'ism'o'n; ĝi est'as la plej legat'a libr'o de ĉiu'j nov'a'j kruc'milit'ist'o'j. Ĝi'a'j recept'o'j nutr'is la “civilizaci'o-milit'o'n” kaj plonĝ'ig'is la region'o'n en ĥaos'o'n, el kiu, laŭ ĉiu'j hav'ebl'a'j indik'o'j, ĝi mal'facil'e sukces'os el'ir'i.

Alain GRESH

Tobruk kontraŭ Tripol'o

Spit'e Al si'a politik'a praktik'o baz'it'a sur klient'ism'o kaj region'ism'o, la Kadafi-reĝim'o, kun si'a naci'ism'a kaj kontraŭ-imperi'ism'a retor'ik'o, kontribu'is al la konstru'o de naci'a ident'ec'o. Tiu last'a dis'er'iĝ'is dum la intern'a milit'o. Post la fal'o de la reĝim'o, mal'nov'a'j lok'a'j rival'ec'o'j re'vigl'ig'it'a'j pro la konflikt'o, al'don'iĝ'is al la fend'o'j intern'e de la ribel'ant'ar'o, kaj al la tradici'a opon'o inter centr'o kaj periferi'o. La dis'sem'o de ĉiu'spec'a'j arm'il'o'j kaj la uz'o de per'fort'o kiel solv'manier'o de la konflikt'o, pli mal'bon'ig'is la situaci'o'n. La embri'o'j de ŝtat'o kaj de regul'a arme'o star'ig'it'a'j sub la reg'ad'o de Kadafi mal'aper'is kun li. Neni'u oficial'a struktur'o dispon'ant'a pri la legitim'a monopol'o de la per'fort'o sukces'is star'iĝ'i, pro la konkurenc'o inter urb'o'j, ribel'a'j parti'o'j kaj region'o'j. La politik'a pez'o de tiu'j ent'o'j mezur'iĝ'is nur laŭ la nombr'o kaj la ekip'ad'o de ili'a katiba (batal-taĉment'o), kiu'j en'hav'is inter cent kaj kvin'cent hom'o'j'n.

Apenaŭ kelk'a'j'n semajn'o'j'n post la mort'o de Kadafi, la 20-an de oktobr'o 2011, mult'a'j lim'ig'it'a'j al'front'iĝ'o'j eksplod'as sur la tut'a teritori'o. La revoluci'a'j aŭ post'revoluci'a'j milic'o'j, tiam taks'at'a'j je ok'dek mil hom'o'j, batal'as inter si por la lok'a pov'o, la reg'ad'o de la teritori'o'j kaj la en'spez'o'j de la trans'land'lim'a'j negoc'o'j. La si'n'sekv'a'j reg'ist'ar'o'j ne hav'as ali'a'n ebl'ec'o'n, ol apog'i si'n sur tiu'j milic'o'j por kovr'i/ korekt'i/ la mank'o'n de arme'o kaj polic'o. La plej potenc'a'j milic'o'j, fremd'a'j al la lok'a'j konflikt'o'j, est'as send'it'a'j sur'lok'e por lim'ig'i la nivel'o'n de per'fort'o, kun tre mal'egal'a'j rezult'o'j.

Sen'de'pend'e de tiu'j ripet'at'a'j lok'a'j arm'it'a'j al'front'iĝ'o'j, lukt'o okaz'as en Tripol'o, sin'e de la Ĝeneral'a Naci'a Kongres'o (ĜNK), la Parlament'o elekt'it'a la 6-an de juli'o 2012. Tem'as pri lukt'o por la centr'a reg'ad'o, inter du parti'o'j, kiu'j iom post iom radikal'iĝ'as. La unu'a, mem'proklam'it'a “liberal'a” aŭ “naci'ism'a”, est'as ankaŭ kvalifik'it'a “laik'a” de la okcident'a'j amas'komunik'il'o'j. Ĝi ĉef'e en'kalkul'as negoc'ist'o'j'n, kadr'ul'o'j'n de la mal'nov'a reĝim'o proksim'a'j de la “re'form'ism'a” mov'ad'o iniciat'it'a de s-ro Saif Al-Islam (du'a fil'o de Kadafi) ek'de 2005, kaj oficir'o'j kiu'j for'las'is la arme'o'n en la komenc'o de la popol'ribel'o. La du'a parti'o, “islam'ism'a” laŭ ties opon'ant'o'j kaj la ekster'land'a gazet'ar'o, ne lim'ig'as si'n je la islam'ism'a tend'ar'o, tio est'as je politik'a tendenc'o vok'ant'a al star'ig'o de Konstituci'o, kies ĉef'a font'o est'as la ŝari'o. Ĉar, sub la mal'nov'a reĝim'o, la islam'ist'o'j konsist'ig'is la ĉef'a'n struktur'it'a'n opozici'o'n, tiu tendenc'o en'hav'as grand'a'n nombr'o'n da long'daŭr'a'j opon'ant'o'j. Sed ĝi ankaŭ en'kalkul'as la reprezent'ant'o'j'n de Misrata, urb'o kun fort'a revoluci'a legitim'ec'o*, kaj de ali'a'j urb'o'j de la tripoli'a mar'bord'o kun komerc'a tradici'o, ĉef'e Zaŭija kaj Zuŭara.

Preter la fend'o inter religi'ul'o'j kaj laik'ul'o'j, ali'a fend'o'lini'o aper'as: elit'o'j, kiu'j serv'is sub la mal'nov'a reĝim'o kaj mal'jun'a'j naci'ist'a'j ekzil'it'o'j kontraŭ nov'a generaci'o de islam'ism'a'j opon'ant'o'j, intern'a'j kaj ekster'land'a'j. Ambaŭ parti'o'j apog'as si'n sur potenc'a'j milic'o'j: tiu'j de la urb'o Zintan por la “naci'ist'o'j” kaj tiu'j de Misrata por la “islam'ist'o'j”. Ĉiu pseŭd-arme'a organiz'aĵ'o okup'as strategi'a'j'n lok'o'j'n en Tripol'o, kiel ekzempl'e la flug'haven'o'n, la voj'kruc'o'j'n de la urb'o'centr'o aŭ la ĉirkaŭ'aĵ'o'n de la oficial'a'j konstru'aĵ'o'j kaj de la grand'a'j hotel'o'j. Ĝi pov'as uz'i tiu'n okup'ad'o'n por prem'influ'i la decid'o'j'n de la ĜNK aŭ de la trans'ir'a reg'ist'ar'o.

La jar'o 2014 komenc'iĝ'as en tiu kun'tekst'o: mal'fort'a kaj du'polus'a centr'o, periferi'o domin'at'a de la lok'a'j logik'o'j. La land'o fragment'iĝ'as en mult'ec'o da etn'o'j administr'at'a'j de lok'a'j konsili'o'j kaj arme'a'j konsili'o'j, ĝeneral'e lig'it'a'j al milic'o'j. La grand'a'j etn'a'j grup'o'j — tuareg'o'j de la Sud'o, berber'o'j de la Nafusa-Mont'ar'o , tubuoj de la centr'a kaj orient'a Sud'o — ag'as laŭ si'a'j interes'o'j, est'ant'e mem kelk'foj'e divid'it'a'j, kiel jam okaz'is dum la intern'a milit'o de 2011. Ja la intern'a'j fend'o'lini'o'j kaj la al'iĝ'o'j al tiu aŭ ali'a rival'a'j parti'o'j en Tripol'o desegn'iĝ'as laŭ lok'a'j, eĉ “mikro'lok'a'j”, kriteri'o'j.

Sam'e kiel en 2011, la generaci'a'j logik'o'j ankaŭ lud'as rol'o'n. Ekzempl'e, en la berber-lingv'a'j komun'um'o'j de la Nifusa-mont'ar'o, la vilaĝ'estr'o'j rifuz'as elekt'i inter ambaŭ rival'a'j parti'o'j en Tripol'o, pro tim'o de reprezali'o'j el la arab'a pli'mult'o. Sed ili ne pov'as mal'help'i mult'a'j'n jun'ul'o'j'n al'iĝ'i al la “naci'mov'ebl'a fort'o”, potenc'a milic'o domin'at'a de la berber'o'j, kiu sub'ten'as la parti'o'n tiel nom'at'a'n “islam'ist'a”. Tiu ili'a engaĝ'iĝ'o ne klar'iĝ'as per ili'a al'iĝ'o al iu ajn form'o de politik'a islam'o, sed per la antagonism'o ekzist'ant'a inter la berber'a'j loĝ'ant'ar'o'j de la mont'ar'o kaj ili'a'j potenc'a'j arab'a'j najbar'o'j de la urb'o Zintan.

General'o re'ven'int'a el Uson'o

Super'met'ant'e si'n al la ali'a'j, sen preciz'e kovr'i ili'n, krom'a fend'o'lini'o iom'post'iom'e desegn'iĝ'is inter beduen'a'j loĝ'ant'ar'o'j, aŭ si'n deklar'ant'a'j tia'j, kaj tiu'j kun urb'ec'a kaj komerc'a tradici'o. Ĉe la unu'a'j, la tradici'a'j klan'a'j kaj trib'a'j struktur'o'j est'as pli impon'a'j, la politik'a islam'o est'as mal'mult'e radik'int'a, kio konduk'as ili'n pli'mult'e alianc'iĝ'i al la “liberal'a” parti'o. Rilat'e la du'a'j'n, la projekt'o de naci'a konstru'ad'o el'star'ig'it'a de la politik'a islam'o est'as en ĝi laŭ'tradici'e pli profund'e radik'int'a, kio ig'as ili'n elekt'i la “islam'ist'a'n” tend'ar'o'n. Tiu rival'ec'o pli'profund'ig'as la al'front'iĝ'o'j'n foj'e en'e de kvartal'o. En Bengazi, ekzempl'e, 40% de la loĝ'ant'ar'o de'ven'as de la komerc'a'j urb'o'j de Tripoli'o (Misrata, Zaŭija, Tripol'o). La ceter'a'j 60% konsider'as si'n beduen-de'ven'ant'o'j kaj aparten'as ĉef'e al la naŭ histori'a'j trib'o'j de Cireni'o, tiel nom'at'a'j saadaj. Tia fend'o, determin'at'a de la origin'o kaj antaŭ'ec'o de la sur'lok'a ĉe'est'o, instig'is beduen'a'j'n loĝ'ant'o'j'n al'iĝ'i al la “naci'ism'a” tendenc'o, pro rival'ec'o al la loĝ'ant'ar'o'j de'ven'ant'a'j de Misrata, pli'mult'e favor'a'j al la “islam'ism'a” tend'ar'o. Tiu apud'ec'a rival'ec'o atend'is nur fajr'er'o'n por trans'form'iĝ'i en per'fort'o'n, kaj eĉ, kelk'okaz'e, en “etn'a'n pur'ig'ad'o'n”.

Kataliz'il'o aper'as en la person'o de eks'general'o 72-jar'a, s-ro Khalifa Haftar. Tiu eks'a oficir'o de Kadafi dizert'is en 1983 kaj instal'iĝ'is en Uson'o. Li re'ven'is en Libion en mart'o 2011, post la komenc'o de la popol'ribel'o. La 16-an de maj'o 2014, ver'ŝajn'e inspir'it'a de la puĉ'o de la marŝal'o Abdel Fattah Al-Sissi en Egipt'uj'o, la general'o lanĉ'as operaci'o'n nom'at'a'n “dign'ec'o” (Al-Karama), kun afiŝ'it'a cel'o “el'radik'ig'i la islam'ist'o'j'n”. Sam'tag'e li bombard'ig'as brigad'o'n en Bengazi. Li si'n apog'as sur la special'a taĉment'o de la urb'o kaj sur la aer'arme'o, pli'mult'e konsist'ant'a el kadr'ul'o'j de la mal'nov'a reĝim'o dizert'int'a'j en 2011, el brigad'o'j varb'it'a'j en la grand'a'j trib'o'j saadiaj kaj el la katiba, lig'it'a'j al la aŭtonomi'ist'o'j de Cireni'o. La ofensiv'o komenc'iĝ'as en Bengazi kontraŭ la milic'o'j lig'it'a'j al la divers'a'j tendenc'o'j de la politik'a islam'o. Unu'a tuj'a konsekvenc'o: tiu'j milic'o'j, inter kiu'j kelk'a'j est'is ĝis tiam rival'o'j, deklar'as sankt'a'n uni'o'n kontraŭ si'a komun'a mal'amik'o. En Tripoli'o, la milic'o'j de Zintan al'iĝ'as al la operaci'o “dign'ec'o” kaj sturm'atak'as la ĜNK la 18-an de maj'o, fin'ant'e tiel la procez'o'n, jam ne tre firm'a'n, de politik'a konstru'ad'o ek'ig'it'a'n du jar'o'j'n antaŭ'e. Rapid'e re'ag'ant'e al tiu atak'o, la kontraŭ-Haftar-tend'ar'o struktur'iĝ'as ĉirkaŭ la “islam'ist'a” parti'o plej'mult'a sin'e de la ĜNK. Tiu ĉi si'n apog'as sur koalici'o nom'at'a “Aŭror'o de Libio” kaj ar'ig'ant'a ĉef'e la “revoluci'a'j'n” grand'a'j'n brigad'o'j'n de Bengazi, Tripol'o, Zaŭija, Garjan kaj Zuŭara.

Ĉe la lok'a nivel'o, la politik'a'j ag'ant'o'j kaj la komun'um'o'j de'nov'e pren'as pozici'o'j'n laŭ si'a'j propr'a'j interes'o'j kaj mal'nov'a'j rival'ec'o'j. La trib'o Machachiya, tradici'a rival'o de la Zintan, elekt'as “Aŭror'o de Libio”. Ali'a'j trib'o'j de Tripoli'o, kiu'j long'temp'e rest'is kadafistaj bastion'o'j en 2011 (Warshafana, Vaxil, Siaan) al'iĝ'as al la general'o Haftar ĉef'e pro lok'a'j kial'o'j, kiu'j esenc'e konform'as al la fend'o'lini'o de la milit'o de 2011 inter ribel'ant'o'j kaj lojal'ist'o'j. En la Sud'o, part'o de la tubuoj pren'is pozici'o'n favor'e al la general'o Haftar, tial grup'o'j de tuareg'o'j, re'ag'e al tio, pren'as pozici'o'n favor'e al la ali'a tend'ar'o. Escept'e de la grand'a'j kadafistaj bastion'o'j, kio est'is la urb'o'j Sirt'o kaj Ban'i Walid, rifuz'ant'a'j elekt'i inter la parti'o'j, la fitna (divid'o), kiu'n mult'a'j tim'is ek'de 2011, etend'iĝ'as tra la tut'a land'o. Anstataŭ re'star'ig'i ord'o'n, kiel li unu'e anonc'is, la general'o Haftar rapid'e fal'ig'as la land'o'n en “du'a'n intern'a'n milit'o'n”. Sam'e kiel en 2011, ĉiu ent'o cel'as plen'a'n venk'o'n kontraŭ la ali'a.

Privilegi'i diplomati'a'n solv'o'n

La 25-an De Juni'o 2014, unu monat'o'n post la lanĉ'o de la operaci'o de la general'o Haftar, parlament'a'j elekt'o'j okaz'as sub la prem'o de la “inter'naci'a komun'um'o”, kiu konsider'as tiu'n balot'o'n ebl'ec'o legitim'i la elekt'it'a'n instanc'o'n. La oficial'a part'o'pren-proporci'o est'as nur 18% (kaj ver'ŝajn'e mal'pli). Kvankam la unu'a plan'o est'is funkci'ig'i la asemble'o'n en Bengazi, ĝi fin'e instal'iĝ'as en Tobruk, en la “teritori'o” de s-ro Haftar. El en'tut'e cent ok'dek ok deput'it'o'j (teori'e du'cent), nur cent du'dek du ĉe'est'as la inaŭgur'a'n sesi'o'n la 4-an de aŭgust'o, ĉar iu'j elekt'it'o'j de'ven'ant'a'j el zon'o'j opon'ant'a'j al la general'o bojkot'as ĝi'n. La asemble'o nom'um'as provizor'a'n reg'ist'ar'o'n, kiu instal'iĝ'as en El-Beida, ali'a bastion'o de la general'o. Paralel'e en Tripol'o, reg'at'a'j de la koalici'o “Aŭror'o de Libio” de la 23-a de aŭgust'o 2014, la membr'o'j de la eks'a ĜNK nom'um'as si'a'n propr'a'n reg'ist'ar'o'n “por la naci'a sav'o”, akuz'ant'e — ne sen kial'o — la elekt'it'a'n Parlament'o'n est'i al'iĝ'int'a al la general'o Haftar, per si'a instal'iĝ'o en Tobruk.

La elekt'o'j de juni'o nur pli'profund'ig'is la kriz'o'n, ĉar de tiam ĉiu el ambaŭ parti'o'j pov'as pretend'i al legitim'ec'o. Sam'e kiel en 2011, la okcident'a'j ŝtat'o'j kaj la arab'a'j alianc'an'o'j de la general'o Haftar (Egipt'uj'o kaj Unu'iĝ'int'a'j Arab'a'j Emir'land'o'j, kiu'j arme'e sub'ten'as ĝi'n, Sauda Arab'uj'o) rapid'e elekt'is si'a'n tend'ar'o'n. Tiel, neni'u protest'o lev'iĝ'is kontraŭ la “el'radik'ig'a” ag'ad'o de maj'o, escept'e de al'vok'o de la ambasador'in'o de Uson'o en Libio “indulg'i la civil'a'j'n loĝ'ant'ar'o'j'n”. Krom'e, ĉiu'j tiu'j land'o'j agnosk'is la Parlament'o'n de Tobruk kiel sol'a'n “legitim'a'n reprezent'ant'o'n”de la libia popol'o, jam la 4-an de aŭgust'o. Tiu parti'ec'o en'hav'as risk'o'n paroksism'ig'i la streĉ'ec'o'n kaj kuraĝ'ig'i la ekstrem'ist'o'j'n el ambaŭ tend'ar'o'j.

Dek monat'o'j'n post la komenc'o de tiu du'a libia intern'a milit'o, la situaci'o ne instig'as al optimism'o. Est'as mal'facil'e establ'i naci'nivel'a'n bilanc'o'n de la batal'o'j, sed la statistik'o'j komunik'it'a'j de la medicin'a'j instanc'o'j en Bengazi anonc'as pli ol sep'cent mort'int'o'j'n kaj kvin mil vund'it'o'j'n de aŭgust'o 2014. Por urb'o de ok'cent mil loĝ'ant'o'j, kaj konsider'ant'e la mult'a'j'n mal'aper'int'o'j'n, inter kiu'j kelk'a'j est'is ver'ŝajn'e mort'ig'it'a'j, tiu nombr'o est'as konsider'ind'a.

Krom la intens'ec'o de la batal'o'j per pez'a'j arm'il'o'j inter milic'o'j, tiu nombr'o klar'iĝ'as per la aper'o de “proksim-per'fort'o” inter loĝ'ant'o'j de la urb'o, kaj eĉ el la sam'a kvartal'o, laŭ ili'a origin'o. Koncern'e la nombr'o'n de intern'a'j de'lok'it'o'j en Libio, ĝi est'as taks'at'a de la Agent'ej'o de UN por Rifuĝ'int'o'j je ĉirkaŭ kvar'cent mil hom'o'j.

Si'a'flank'e, la OIŜ, kies mult'a'j libiaj batal'ant'o'j re'ven'is el Sirio aŭtun'e 2014 por lukt'i kontraŭ la general'o Haftar, pli'fort'ig'as si'a'n instal'iĝ'o'n en Derna mal'profit'e al la lok'a'j islam'ist'a'j milic'o'j for'ir'int'a'j por batal'i en Bengazi . Ĝi ankaŭ sukces'is establ'i batal'ant'o'j'n en la kadafista eks-bastion'o de Sirt'o, for'las'it'a de la trib'o'j de Misrata, kiu'j okup'is ĝi'n de oktobr'o 2011. Iom post iom, tiu organiz'aĵ'o profit'as el la intern'a milit'o por dis'volv'iĝ'i, malgraŭ ke ĝi hodiaŭ dispon'as nur pri tre lim'ig'it'a soci'a baz'o en Libio.

La daŭr'ig'o de tiu konflikt'o, kiu'n neni'u el ambaŭ parti'o'j kapabl'as gajn'i, kaj la konsekvenc'a detru'o de la soci'a struktur'o minac'as la est'ont'o'n de Libio kiel naci'o. Eĉ se neni'u oficial'e postul'as divid'o'n de la land'o, oni pov'as si'n demand'i kiel la Libi'an'o'j re'konstru'os komun'a'n viv'projekt'o'n. Kontraŭ'e al la argument'o'j de la sub'ten'ant'o'j de nov'a ekster'land'a milit'a inter'ven'o, kiu nur pli'akr'ig'us la intern'a'n milit'o'n, unu el la esplor'end'a'j voj'o'j est'as la ag'ad'o de la special'a reprezent'ant'o de la Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j (UN), s-ro Bernard'in'o Le'o'n. Pacienc'e, kaj en la lim'o'j de la mandat'o, kiu'n konfid'is al li la Sekur'ec'konsili'o de UN, li prov'as inkluziv'i ĉiu'j'n parti'o'j'n, inkluziv'e de la lok'a'j ag'ant'o'j kaj iu'j milic'estr'o'j, en la sesi'o'j de si'a naci'a dialog'o. Tiu diplomati'a voj'o privilegi'as la serĉ'ad'o'n de politik'a solv'o, en la moment'o kiam la favor'ant'o'j de milit'a solv'o rest'as mult'nombr'a'j, intern'e kiel ekster'e de Libio.

Patrick HAIMZADEH

Kvar jar'o'j da konflikt'o - Kronologi'o

16-a de februar'o 2011. Unu'a'j manifestaci'o'j en Bengazi.

27-a de februar'o 2011. Kre'ad'o de la Trans'ir'a Naci'a Konsili'o (TNK).

19-a de mart'o. Komenc'o de bomb'ad'o far'e de la atlantik'a Alianc'o.

21-a de aŭgust'o. Fal'o de Tripol'o.

20-a de oktobr'o. Mort'o de Muamar Kadafi.

6-a de mart'o 2012. Kre'ad'o de la Naci'a Konsili'o de Cireni'o kaj proklam'o de aŭtonom'ec'o de tiu region'o.

20-a de april'o 2012. Intermilicaj al'front'iĝ'o'j en la region'o de Koufra.

7-a de juli'o. Unu'a'j parlament'a'j elekt'o'j.

11-a de septembr'o. Sturm'ad'o al la uson'a konsul'ej'o en Bengazi. Mort'o de la uson'a ambasador'o en Libio.

7-a de februar'o 2013. Inter'trakt'ad'o en Tripol'o inter la gvid'ant'o'j de la trib'o'j tub'u kaj zwaïa.

10-a de oktobr'o. La ĉef'ministr'o Al'i Zeidan est'as mal'liber'ig'it'a de milic'an'o'j.

16 -a de novembr'o. Ĝeneral'a strik'o en Tripol'o protest'e kontraŭ la per'fort'aĵ'o'j de la milic'o'j.

8-a de januar'o 2014. Al'front'iĝ'o inter rival'a'j milic'o'j en Sebha. La¨Parlamento dekret'as tie kriz'o'stat'o'n.

16-a de maj'o. Komenc'o de la ofensiv'o de la general'o Khalifa Haftar kontraŭ la islam'ist'a parti'o.

25-a de juni'o. Anticip'a'j parlament'a'j elekt'o'j.

28-a de juli'o. La islam'ist'a arm'it'a grup'o Ansar-Al-Charia ek'reg'as Benghazi.

14-a de aŭgust'o. S-ro Bernard'in'o Le'o'n est'as nom'um'it'a special'a reprezent'ant'o de la Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j.

17-a de septembr'o. Instal'iĝ'o en El-Beida de reg'ist'ar'o opon'ant'a tiu'n de Tripol'o.

4-a de oktobr'o. La Organiz'o de la Islam'ism'a Ŝtat'o (OIŜ) ek'reg'as la urb'o'n Derna.

14-a de januar'o 2015. En Ĝenevo, komenc'o de la inter'trakt'ad'o inter ambaŭ libiaj Parlament'o'j.

15-a de februar'o. La egipta aer'arme'o bombard'as pozici'o'j'n de la OIŜ en Libio.

5-a de mart'o. Re'komenc'o de inter'trakt'ad'o en Maroko.

En'hav'o

La ĉef'figur'o, la mi-rakont'ist'o Francisko [François], est'as literatur'scienc'ist'o ĉe la universitat'o de Parizo. Li'a esplor'interes'o koncentr'iĝ'as al la franc'a verk'ist'o Jor'is-Karl Huysmans (1848-1907), kiu dum la du'a du'on'o de la 19-a jar'cent'o fam'iĝ'is unu'e kiel parti'an'o de la naturalism'o, post'e kiel interpret'ist'o de la “jar'cent'fin'a dekadenc'o”* per si'a'j roman'o'j amar'e kritik'ant'a'j la burĝ'a'n viv'stil'o'n, antaŭ ol li, mal'san'a kaj sen'iluzi'iĝ'int'a pri la viv'o, serĉ'is en monaĥ'ej'o mild'ig'o'n de si'a'j korp'a'j kaj anim'a'j sufer'o'j.

Huysmans, pri kiu Houellebecq ĉiam de'nov'e parol'as, est'as la al'ter eg'o de li'a roman'hero'o Francisko, kiu esper'as de si'a esplor'objekt'o intuici'o'j'n por solv'i si'a'j'n propr'a'j'n problem'o'j'n; ĉar la ekzist'ad'o de Francisko ‒ li nom'as ĝi'n mem “sen'ĝoj'a” (109) ‒ est'as prem'sonĝ'e mal'gaj'a. Li est'as inter kvar'dek- kaj kvin'dek-jar'a, fraŭl'o, nutr'as si'n prefer'e per pret'manĝ'aĵ'o'j el la mikro'ond'a forn'o aŭ mend'as ĉe la al'port'a serv'o, fum'as kaj konsum'as abund'e da alkohol'o. Li ne hav'as amik'o'j'n, la kontakt'o'j kun ge'koleg'o'j lim'iĝ'as al la kutim'a'j banal'a'j universitat-intern'a'j afer'o'j. Li'a'j sen'perspektiv'a'j seks'a'j aktiv'ec'o'j, redukt'it'a'j al instinkt-ekonomi'a for'zorg'ad'o, kiu'j'n Houellebecq pri'skrib'as kun si'a sufiĉ'e kon'at'a drast'ec'o, pel'as Franciskon ĉiam pli profund'e en stat'o'j'n de intern'a agoni'o. La profesi'a ĉiu'tag'aĵ'o de Francisko, plen'um'at'a mal'em'e sen la plej et'a pedagogi'a impet'o, okaz'as antaŭ la fon'o de kresk'ant'a'j streĉ'it'ec'o'j inter islam'an'o'j kaj dekstr'ul'a'j grup'o'j en Franc'uj'o de la jar'o 2022, de Houellebecq anticip'at'a, do fikci'a. Ĉiam pli oft'e atenc'o'j kaj per'fort'aĵ'o'j sku'as la land'o'n, super kiu la mal'lum'a'j nub'o'j de intern'a milit'o aper'as. En'ver'e Francisko est'as ĝis'ost'e sen'politik'a hom'o, sed ĉar li ĉiu'tag'e mov'iĝ'as en intelekt'a'j-akademi'a'j rond'o'j, li tuŝ'iĝ'as kun la plej divers'a'j politik'a'j retor'ik'o'j, kiu'j domin'as la Franc'uj'o'n de la nun'temp'o anticip'at'a en la roman'o. Tie okaz'is la ‒ por la leg'ant'o konsider'at'a el la hodiaŭ'a vid'punkt'o ‒ grotesk'a, sed de la aŭtor'o satir'e vol'it'a situaci'o, ke sur'voj'as politik'a alianc'o de la Social'ist'a Parti'o (SP), burĝ'a-konservativ'a UMP* kaj vigl'e supr'e'n'ir'ant'a parti'o de la (moder'a) “Frat'ar'o de la islam'an'o'j”, kiu hav'as la unu'a'n cel'o'n mal'ebl'ig'i minac'ant'a'n elekt'o-venk'o'n de la Naci'a Front'o (NF). Tra vast'a'j tekst'er'o'j de la libr'o tem'as pri divers'a'j aspekt'o'j de tiu nov'a politik'a konstelaci'o kun argument'o'j de ĝi'a'j por'ul'o'j aŭ kritik'ant'o'j. Part'e oni hav'as la impres'o'n, kvazaŭ tem'us ĉi tie pri politik'a ese'o pli ol pri literatur'a proz'o, sed tamen Houellebecq sukces'as integr'i la divers'a'j'n dimensi'o'j'n de la roman'o, do la subjektiv'a'n spert'o'n de la hero'o, la universitat'a'n medi'o'n, la politik'a'j'n retor'ik'o'j'n de unu'op'a'j ag'ant'o'j kaj la naci'a'n politik'a'n situaci'o'n, kaj konserv'i ĝis'fin'e la kurb'o'n de streĉ'it'ec'o. Francisko mem, malgraŭ la okaz'ont'a'j drast'a'j ŝanĝ'o'j en si'a viv'o, rest'as la tut'a'n temp'o'n pasiv'a. Li'a pens'ad'o, kiam seks'a frustr'o ne pel'as li'n, direkt'iĝ'as maksimum'e al tio, kio mov'is li'a'n al'ter eg'o, do Jor'is-Karl Huysmans ‒ ankaŭ tiu ne spert'is hom'e kontent'ig'a'n rilat'o'n al vir'in'o'j ‒, kiam li decid'is rifuĝ'i en monaĥ'ej'o'n antaŭ la obsed'o'j de la mond'o.

Post spont'a vojaĝ'o al Rocamadour, fam'a pilgrim'a lok'o en Sud'franc'uj'o, ‒ antaŭ la vojaĝ'o okaz'as plur'a'j inter'parol'ad'o'j kun kon'at'ul'o'j pri la danĝer'a politik'a situaci'o ‒, Francisko ek'sci'as re'ven'e, ke la nov'a rektor'o de la universitat'o Sorbon'o ‒ inter'temp'e aĉet'it'a de saud-arab'a petrol-ŝejk'o ‒ mal'dung'is li'n, tamen kun la sam'temp'a opci'o je grand'anim'a pensi'o, se Francisko ne ricev'os adekvat'a'n dung'o'n ĉe ŝtat'a, do laik'a, universitat'o. La mal'dung'o ne apart'e zorg'ig'as li'n, sed Francisko fin'e uz'as ĝi'n, sekv'ant'e la spur'o'j'n de Huysmans, ir'i en benedikt'an abat'ej'o'n de Ligugé, proksim'e de Poitiers, por tie far'i si'a'n solen'a'n promes'o'n kiel monaĥ'o. Sed ĉar li en si'a ĉel'o, al'gap'at'a de “mal'amik'a ruĝ'a okul'et'o” (195) de la fum'detekt'il'o ne rajt'as fum'i, li jam post mal'mult'a'j tag'o'j turn'as la dors'o'n al la monaĥ'ej'o. Re'e en Parizo, li, la agnosk'at'a fak'ul'o pri la verk'ar'o de Huysmans, ricev'as de la el'don'ej'o Gallimard la propon'o'n en ties renom'a seri'o de klasik'ul'o'j “Bibliothèque de la Pléiade”* el'don'i la komplet'a'n verk'ar'o'n de Huysmans. Antaŭ ol decid'i pri tiu propon'o, Francisko ek'sci'as, ke la nov'a rektor'o de la nun islam'a universitat'o Sorbonne, Robert Rediger, bedaŭr'as li'a'n eks'iĝ'o'n, sed vol'as invit'i li'n al inter'parol'ad'o, por don'i al li la ebl'ec'o'n konserv'i si'a'n profesor'a'n posten'o'n ĉe la Sorbonne, se li konvert'iĝ'as al la islam'o. La inter'parol'ad'o okaz'as. Met'it'a antaŭ la demand'o'n, konvert'iĝ'i aŭ fin'i si'a'n akademi'a'n karier'o'n, Francisko ŝajn'as ‒ kvankam la libr'o las'as la fin'o'n mal'ferm'it'a, sed ne las'as dub'o'n pri tiu paŝ'o ‒ decid'i por re'ven'o al la Sorbonne kaj do konvert'iĝ'i al islam'o.

Ĉu islam'ism'o aŭ katastrof'o de la post'modern'o?

Oni riproĉ'is al Houellebecq, pri “Sub'met'iĝ'o” de'nov'e islam'o'fobi'o'n. Sed ĉu tio traf'as? Houellebecq desegn'as la bild'o'n de iom moder'a islam'o, kiu, sam'e kiel en la roman'o li'a franc'a propagand'ist'o Robert Rediger, aŭtor'o de popular'a skrib'aĵ'o titol'it'a “Dek demand'o'j pri islam'o”, inter'parol'e kun Francisko dir'as, ke li prav'ig'as nek ŝton'um'ad'o'n nek cirkumcid'o'n, apog'as la liber'ig'o'n de sklav'o'j, ĉes'ig'is la ras'a'n diskriminaci'o'n kaj emfaz'as la “egal'ec'o'n de ĉiu'j hom'o'j antaŭ la kre'int'o” (242), sed, kiel ebl'as leg'i la aŭtor'o'n inter la lini'o'j, ne nepr'e inter la hom'o'j. Tamen laŭ la opini'o de Rediger tiu islam'o tut'e ne vid'as kontraŭ'dir'o'n inter la princip'o de egal'ec'o kaj la poligami'o, ĉar tiu last'a est'as kaŭz'it'a biologi'e kaj progres'ig'as la evolu'o'n de la hom'a speci'o.

Ankaŭ sur politik'a nivel'o la islam'o prezent'at'a de Rediger kaj de la gvid'ant'o de la franc'a frat'ar'o de la islam'an'o'j prezent'iĝ'as ver'e adapt'iĝ'em'a. Formal'e respekt'ant'e la regul'o'j'n de la parlament'ism'o, ĝi en'plekt'iĝ'as en ties lud'o'n kaj ag'as tiel kiel ceter'a'j, ne islam'a'j ag'ant'o'j kun la cel'o ating'i per elekt'o'j pli'mult'o'j'n. La jam menci'it'a pint'a kandidat'o de la islam'a frat'ar'o, Mohammed Be'n Abbas, kiu tamen en la libr'o ne aper'as mem, est'as pri'skrib'at'a de kon'at'ul'o de Francisko, de la edz'o de koleg'in'o kaj pli alt'a ofic'ist'o de la franc'a sekret'a serv'o DGST*, kiel inteligent'a kaj modern'e pens'ant'a. Be'n Abbas est'as, laŭ li, “entrepren-orient'it'a”, sed tre preciz'e sci'as, ke li ne pov'as ating'i la potenc'o'n sen kultur'a hegemoni'o (132). Li hav'as neni'o'n komun'a'n kun islam'a'j teror'ist'o'j kaj antaŭ'urb'a'j marod'ist'o'j, mal'e li konsider'as ili'n fuŝ'ul'o'j. Anstataŭ'e li fleg'as kontakt'o'j'n kun influ'hav'a'j instituci'o'j, ekz-e Vatikan'o, kaj don'as al si la aŭreol'o'n de advokat'o de la Tri'a Mond'o.

Eĉ se ge'leg'ant'o'j ‒ kaj ebl'e eĉ pro tut'e kontraŭ'a'j kial'o'j ‒ rifuz'as la bild'o'n de la islam'o skiz'it'a'n de Houellebecq, ili ne pov'as asert'i, ke li fi'fam'ig'as la islam'o'n. Li nek esprim'as si'n mal'estim'e pri la religi'a dogm'ar'o de la Koran'o nek rifuz'as ĝi'n kiel post'rest'int'a'n aŭ rid'ind'ig'as ĝi'a'j'n interpret'ist'o'j'n. Sed decid'a est'as, ke ĉe Houellebecq esenc'e tut'e ne tem'as pri la islam'o. Se oni vol'us el “Sub'met'iĝ'o” el'leg'i precip'e polemik'o'n kontraŭ la islam'o, tiam oni komplet'e preter'atent'us la epok'diagnoz'a'n funkci'o'n de la roman'o. La centr'a tem'o de Houellebecq ne est'as imag'a aŭ real'a islam'o, sed diskut'o pri la mem'kompren'o de la nun'temp'a okcident'a kultur'o, pri ĝi'a nov'liberal'a ekonomi'ig'o, pri ĝi'a moral'a relativ'ism'o kaj ĝi'a norm'a mal'stabil'ig'o. Ĉiu'j ĉi tri element'o'j star'as por Houellebecq en ne hazard'a kun'tekst'o, kies struktur'a baz'o est'as unu'flank'e la kapital'ism'a ekonomi'o kaj ali'flank'e patriark'ism'o. La tekst'er'o'j pri la islam'o liver'as nur la kontrast'foli'o'n por ‒ pli'ig'it'e per sam'e mal'varm'a kiel mord'a ironi'o ‒ pli akr'e relief'ig'i la soci'a'n kaj kultur'a'n dekadenc'o'n de modern'a'j okcident'a'j soci'o'j, por kiu'j Franc'uj'o est'as nur ekzempl'o. Oni ne forges'u, ke la titol'o de la libr'o est'as “Sub'met'iĝ'o” kaj ne ekz-e “La triumf'o de islam'o” aŭ simil'e.* Sed kiu'j est'as tiu'j, kiu'j sub'met'iĝ'as, kaj al kiu ili sub'met'iĝ'as?

Al tiu'j demand'o'j la ekzist'ad'a fiask'o de Francisko don'as sam'e sen'impres'a'n kiom deprim'a'n respond'o'n. Francisko kapitulac'as antaŭ la konsum'model'o de la manĝ'o'serv'o'j, mark'a'j vest'aĵ'o'j kaj luks'a'j loĝ'ej'o'j, antaŭ la pseŭdo-plur'ism'o de la politik'a sistem'o, la dev'ig'o'j de individu'a mem'rilat'iĝ'o kaj antaŭ ĉie ekzist'ant'a patriark'ec'a seks'ism'o. Sed li'a ver'a dram'o ne konsist'as en tio, ke li ofensiv'e ident'ig'as si'n kun la fenomen'o'j de tiu mizer'a post'modern'o kaj ĵet'as si'n en la ĝu'aĵ'o'j'n de la event- kaj amuz-soci'o, sed ke li mal'em'e akcept'as ĝi'n, sen kontraŭ'met'i i'o'n al ĝi.

La fakt'o, ke Francisko star'as sur perd'it'a posten'o, tio'n Houellebecq ig'as klar'a sam'temp'e per la scienc'a kaj profesi'a situaci'o de si'a protagonist'o; ĉar Francisko est'as per si'a'j Huysman-esplor'ad'o'j fiks'it'a al labor'kamp'o, kiu el la ne'halt'ig'ebl'a triumf'o de la nov'a'j komunik'il'o'j kaj Inter'ret'o el'fal'as kiel akr'a anakronism'o. Kun tiu intelekt'a marĝen-pozici'o inter'rilat'as la komplet'a for'est'o de pedagogi'a moral'o de li'a instru'a ag'ad'o. Kio'n li prezent'as en si'a'j seminari'o'j, kelk'foj'e antaŭ nur man'plen'o da ĉin'a'j student'in'o'j, kiu'j per si'a stipendi'o est'as evident'e dev'ig'at'a'j al tio kaj kiu'j sid'as tie sen'mov'e, tio est'as fantom'e mal'kupl'it'a dis'de la nun'temp'a'j real'a'j problem'o'j. Nur la okup'iĝ'o pri li'a literatur'a al'ter eg'o help'as al li, narcis'ism'e rond'ir'i ĉirkaŭ si mem. Tiel, Houellebecq kre'is per Francisko figur'o'n, kiu est'as sam'e ne'real'a kiom real'a kaj kiu literatur'e deprim'e preciz'ig'as la noci'o'n de la sintez'o ‒ tip'a por modern'a'j okcident'a'j soci'o'j ‒ de individu'a izol'it'ec'o kaj de sistem'a sugest'ad'o de sen'lim'a liber'ec'o.

Sen'el'ir'a seks'ec'o

Francisko ja antaŭ'supoz'as, ke io dev'as ekzist'i kio trans'ir'as individu'ism'o'n kaj ego'centr'ism'o'n por don'i senc'o'n al la hom'a viv'o, sed li ne el'spez'as la fort'o'n por tir'i el tio konsekvenc'o'j'n. Anstataŭ rezign'i je si'a mem'detru'a viv'manier'o, defend'i si'n kontraŭ la perfid'o de la scienc'a liber'ec'o aŭ engaĝ'iĝ'i en la batal'o kontraŭ la fatal'a “sankt'a uni'o” de la tradici'a'j parti'o'j kun la pseŭdo'liberal'a Frat'ar'o de Islam'an'o'j, (konsekvenc'o'j, kiu'j'n Houellebecq ja ne atend'as de si'a hero'o, sed kiu'j'n pens'i la aŭtor'o ja ne mal'permes'as al la leg'ant'o), li serĉ'as el'sav'iĝ'o'n en ĉiam pli oft'e fiask'ant'a'j prov'o'j de seks'a kontent'iĝ'o, fin'e eĉ ĉe tiel nom'at'a'j “akompan'ul'in'o'j” (“escort-dam'o'j”), do prostitu'it'in'o'j. Ju pli van'a'j est'as li'a'j klopod'o'j, almenaŭ por mal'long'a'j moment'o'j eskap'i el la sen'esper'o per seks'a nerv'trem'eg'o, des pli li est'as re'ĵet'it'a al si mem. Mal'san'iĝ'o'j kiel haŭt'fung'o'j, hemoroid'o'j kaj migren'o komplet'ig'as la frakas'ant'a'n bild'o'n de person'a kaduk'iĝ'o.

Oni oft'e atak'is Houellebecq pro li'a'j naŭz'a'j seks'a'j scen'o'j. Oni asert'as, ke tio, kio'n li skrib'as, est'as pornografi'o. Kiu vol'as rilat'ig'i tio'n ankaŭ al “Sub'met'iĝ'o”, tiu preter'vid'as, ke tiu'j scen'o'j ne est'as mem'cel'o por libid'e hejt'i la publik'o'n kiel en pornografi'aĵ'o'j kaj per tio far'i komerc'o'n, sed ke ili pli ĝust'e hav'as la funkci'o'n sen'mask'ig'i seks'a'n konsum'ism'o'n, kiu est'as laŭ'dir'e la esprim'o de rilat'o inter la seks'o liber'ig'it'a el ĉi'a'j moral'a'j trud'o'j, sed en'ver'e ĝis'ost'e patriark'ec'a.* La patriark'ec'o est'as por Houellebecq la decid'a pont'o inter, ĉe la unu'a flank'o, la sen'moral'iĝ'o de kultur'o, kiu inter'temp'e liver'is la deklar'o'n de definitiv'a bankrot'o al la hom'bild'o est'iĝ'int'a el la kler'ism'o, kaj ĉe la ali'a flank'o la nov'a ord'o de “mild'a” liberal'a islam'ism'o. La sen'brid'a seks'ism'o de sen'kredit'iĝ'int'a post'modern'o est'as ‒ pri tio Houellebecq ne las'as ajn'a'n dub'o'n ‒ por la scen'ar'o de nov-islam'ism'a poligami'o plej bon'e al'iĝ'ebl'a; ĉar en ambaŭ kaz'o'j tem'as nur pri unu afer'o: pri la total'a dispon'o de vir'o'j super vir'in'o'j.

Aparten'as al la plej grotesk'a'j, sed ankaŭ plej perturb'a'j element'o'j de la roman'o, ke ĝust'e la princip'o de poligami'o ‒ kaj nur ĝi ‒ instig'as la mond'rigard'e komplet'e indiferent'a'n, sen'politik'a'n kaj eĉ ne al financ'a'j avantaĝ'o'j fiks'it'a'n Franciskon serioz'e pri'pens'i konvert'iĝ'o'n al la islam'o, des pli ke Robert Rediger cert'ig'as al li ne nur la posed'o'n de tri vir'in'o'j, sed ankaŭ ties seks'a'n log'o'n.

Kapitulac'o de la politik'a klas'o

Pasiv'ec'o, moral'a relativ'ism'o kaj patologi'a mem'referenc'o de la roman'hero'o trov'as si'a'n adekvat'a'n korelativ'o'n en la kondut'o de la politik'a klas'o kaj de la ĝi'n serv'ant'a'j intelekt'ul'o'j. Inter tio, kio person'e koncern'as Franciskon, kaj tio, kio'n la ag'ant'o'j sur la politik'a kaj intelekt'a scen'ej'o de Franc'uj'o en la jar'o 2022 far'as, Houellebecq produkt'as negativ'a'n hermeneŭtik'a'n cirkl'o'n, kiu fiks'as la sen'perspektiv'ec'o'n de ĉia dezir'ind'a evolu'o de la soci'o. La tradici'a skem'o “mal'dekstr'a mez'o” aŭ “dekstr'a mez'o”, kiu stamp'is la Franc'uj'o'n de la 5-a respublik'o jam de jar'dek'o'j, nun el'ĉerp'iĝ'is.* Kun la islam'a frat'ar'o de Mohammed Be'n Abbes ‒ la nom'o Abbes memor'ig'as ne hazard'e pri la franc'a vort'o abbé (pastr'o) ‒ aper'is ag'ant'o, kiu ali'ord'ig'as la tut'a'n politik'a'n scen'ej'o'n. Evit'ant'e kontraŭ'jud'ism'o'n kaj fundament'ism'a'j'n fraz'o'j'n, fleg'ant'e “kor'a'j'n rilat'o'j'n” (44) kun la jud'a komun'um'o kaj kre'ant'e dens'a'n ret'o'n de social'a'j kaj kultur'a'j instituci'o'j, kiu'j, Houellebecq al'don'as, memor'ig'as pri la antaŭ'a model'o de la Komun'ist'a Parti'o, Be'n Abbes propon'as si'n kiel sav'ont'o'n antaŭ la minac'ant'a en'potenc'iĝ'o de la Naci'a Front'o, kiu si'a'vic'e spert'as triumf'a'n supr'e'n'ir'o'n. Tamen cel'o de la mal'varm'et'a, sed per tio des pli akr'a kritik'o de Houellebecq est'as unu'a'vic'e nek la Frat'ar'o de la Islam'an'o'j nek la Naci'a Front'o de Marin'e Le Pen. Li cel'as pli ĝust'e la politik'a'n korupt'ec'o'n, la oportun'ism'o'n, la potenc'avid'o'n kaj la komplet'a'n sen'alternativ'ec'o'n de la establ'it'a'j franc'a'j parti'o'j kaj de ili'a gvid'a person'ar'o, kiu'j ĝis nun determin'is la sort'o'j'n de Franc'uj'o, do antaŭ ĉio la Social'ist'a Parti'o (PS) kaj la burĝ'a-konservativ'a UMP. Ankaŭ Jean-Luc Mélenchon, reprezent'ant'o de la “Front de gauche”*, ricev'as polemik'a'n flank'bat'o'n, sen ke tamen klar'iĝ'as, kial (177). Per ver'e ŝpruc'ant'a sarkasm'o Houellebecq pri'trakt'as la pint'a'n politik'ist'o'n de la liberal-burĝ'a parti'o “Mouvement démocrate” (“Demokrat'a Mov'ad'o”), François Bayrou, kiu'n li post la elekt'o'venk'o de Be'n Abbes ig'as far'iĝ'i ĉef'ministr'o, ĉar li plej bon'e taŭg'as por la posten'o de ĉef'ministr'o sub la prezid'ant'ec'o de Be'n Abbes, pro si'a trud'iĝ'a sopir'o je “alt'a ofic'o” kaj kun si'a sen'signif'a human'ism'o. Pri Bayrou la hom'o de la sekret'a serv'o Tanneur esprim'iĝ'as jen'e: “Tio, kio far'as Bayrou tiom unik'a kaj ne'anstataŭ'ig'ebl'a, ... est'as li'a stult'ec'o. Li'a politik'a koncept'o est'is ĉiam lim'ig'it'a al li'a person'a dezir'o ĉia'kaz'e okup'i ‘alt'a'n ofic'o'n’, kiel oni tiel bel'e dir'as. Li neniam hav'is propr'a'j'n ide'o'j'n kaj ankaŭ ne ŝajn'ig'is hav'i i'a'j'n; en tia mezur'o tio est'as ja tre mal'oft'a. Tio ig'as li'n la ideal'a politik'ist'o, kiu en'korp'ig'as la human'ism'o'n, des pli ke li pren'as si'n por Henrik'o la 4-a kaj grandioz'a pac'ig'ist'o en la dialog'o de la religi'o'j.” (131)

Dum Houellebecq tra la buŝ'o de Tanneur atest'as al la UMP, ke per si'a konservativ'a politik'o pri eduk'ad'o kaj restrikt'ig'a social'politik'o ĝi trov'iĝ'as en kvazaŭ natur'a proksim'ec'o al la Islam'a Frat'ar'o, li atribu'as la alianc'iĝ'em'o'n de la PS al ties abstrakt'a kontraŭ'ras'ism'o mal'favor'e al ĝi'a antaŭ'a laik'ism'a orient'iĝ'o, kaj al ĝi'a “mult'i-kult'i”-afekt'ad'o. Sen ajn'a dub'o Houellebecq hav'as neni'a'n simpati'o'n por la mal'dekstr'o, ankaŭ ne por la mal'dekstr'a tendenc'o en'e de la PS. Kvankam oni ja ne dev'as konsent'i en ĉiu'j punkt'o'j kun la konsci'e tro'ig'it'a prezent'ad'o de la politik'a situaci'o kaj de ĝi'a'j ag'ant'o'j, tamen la tendenc'o de li'a diagnoz'o konvink'as: la establ'it'a'j parti'o'j ne vol'as nek pov'as kontraŭ'met'i al la ampleks'a, ne nur ekonomi'a kaj politik'a, sed precip'e ankaŭ kultur'a kaj moral'a kriz'o de la (franc'a) soci'o i'a'n ajn kred'ind'a'n alternativ'o'n. La Franc'uj'o'n sub la venk'a islam'a prezid'ant'o Be'n Abbes ‒ ja sub'ten'at'a de UMP, PS kaj UDI* Houellebecq karakteriz'as kiel kapital'ism'a'n, patriark'ec'a'n kaj kontraŭ'laik'ism'a'n. La nun aper'ant'a'j kondiĉ'o'j de la jar'o 2022 disting'iĝ'as dis'de la ĝis'tiam'a'j patriark'a'j struktur'o'j en tio, ke poligami'o est'as oficial'e re'permes'at'a, knab'in'o'j kaj jun'a'j vir'in'o'j lim'ig'it'a'j al dom'mastr'um'a'j funkci'o'j kaj vir'in'o'j ĝeneral'e el'ŝov'end'a'j el la profesi'a viv'o. Help'e de la ĉador'o kaj de ali'a'j mal'emancip'a'j mask'aĵ'o'j seks'ec'o est'as nun privat'ig'at'a por vir'a domin'ad'o, kie ĝi antaŭ'e est'is publik'e sur'merkat'ig'at'a.

La nov'a kapital'ism'o de la era'o Be'n Abbes est'as stamp'it'a de la “distribu'ism'o”, ekonomi'a filozofi'o, kiu'n la nov'a prezid'ant'o al'propr'ig'as al si, sen skrupul'o pro tio, ke ĝi de'ven'as el katolik'a'j pens'ist'o'j kiel Gilbert Keith Chesterton (1874-1936) kaj Hilaire Joseph Pierre Belloc (1870-1953) (178s). Kvankam la “distribu'ism'o” de Be'n Abbes prezent'iĝ'as kiel “tri'a voj'o” inter kapital'ism'o kaj komun'ism'o, Houellebecq klar'e kompren'ig'as, ke por la kapital'ism'o ĝi est'as neniel tim'ind'a, ĉar ĝi ja favor'as la re'tir'iĝ'o'n de la ŝtat'o el la ekonomi'o anstataŭ la ŝtat'a'n kontrol'ad'o'n kaj eĉ pli ĝi'a'n rezign'o'n inter'ven'i en privat'kapital'ism'a'j'n propriet'rilat'o'j'n. La “distribu'ism'o” de Be'n Abbes vol'as cert'ig'i al si politik'a'n lojal'ec'o'n de larĝ'a'j soci'a'j tavol'o'j per tio, ke ĝi propon'as al la sen'de'pend'a'j aktiv'ul'o'j mal'pli'ig'o'n de la impost'o'j kaj al jun'ul'o'j la help'o'n ĉe fond'ad'o de firma'o'j. En'met'it'a en la “nov'a'n soci'model'o'n” est'as tip'o de famili'o, kiu kovr'iĝ'as sam'temp'e per patriark'ec'a'j islam'a'j ide'o'j kaj ankaŭ per la okcident'a model'o de ekonomi'e funkci'ant'a “saĝ'a famili'o” (180). Ke la “distribu'ism'o” est'as fin'e nur ideologi'o kiu prav'ig'as la scen'ar'o'n de la jar'o 2022, kiu ne nur ne tuŝ'as la kapital'ism'a'n privat'a'n propriet'o'n, sed eĉ eksplic'it'e aprob'as la polus'iĝ'o'n de riĉ'ec'o kaj mal'riĉ'ec'o, tio'n konfirm'as ankaŭ la buĝet-propon'o de la nov'a reg'ist'ar'o, kiu vol'as rigor'e ŝrump'ig'i la ĝis'nun'a'j'n ŝtat'a'j'n social'a'j'n el'spez'o'j'n (187). Krom'a'n tendenc'o'n de la “sub'met'iĝ'o” de la franc'a kultur'o Houellebecq diagnoz'as en la for'ced'o de laik'ism'o, kiu ĝis nun stamp'is Franc'uj'o'n kaj kiu'n la instituci'a'j politik'a'j ag'ant'o'j sen'batal'e for'las'as por tra'las'i la soci'o'n al re'konker'o far'e de nov'a religi'a reĝim'o.

Perfid'o de la intelekt'ul'o'j

Kiam Houellebecq parol'as pri la intelekt'ul'o'j, li cel'as nur unu tip'o'n, nom'e tiu'n, kiu dispon'ig'as si'n al la reg'ant'a'j elit'o'j. Ali'a'n tip'o'n li ŝajn'as ne kon'i ‒ grav'a deficit'o de la roman'o. Li'a juĝ'o pri tiu tip'o est'as tamen neni'ig'a. Ĉe tio trov'iĝ'as en la fokus'o antaŭ ĉio unu aspekt'o: la konstern'a adapt'iĝ'kapabl'o kaj inter'ŝanĝ'ebl'o de tio, kio'n intelekt'ul'o'j pens'as kaj propagand'as.

En la ekzempl'o de Robert Rediger, apud Francisko la cert'e plej grav'a roman'figur'o, Houellebecq desegn'as trans'form'iĝ-procez'o'n, kiu ig'as Rediger-on el cert'a ideologi'a pozici'o trans'ir'i al absolut'e kontraŭ'a. Sed ambaŭ pozici'o'j ident'as en tio, ke ili serv'as al tendenc'o'j kaj interes'o'j en la soci'o, kiu'j firm'ig'as kaj prav'ig'as domin'ad'o'n. Unu'e Rediger engaĝ'iĝ'is en la “ident'ec'a mov'ad'o”, kiu en Franc'uj'o real'e ekzist'as. La “bloc identitaire”, kiel tiu tendenc'o en la real'o nom'iĝ'as, est'iĝ'is dum la 2000-aj jar'o'j.* Ĝi est'iĝ'is inter'ali'e el la dekstr'a grup'iĝ'o “Unité radicale”, dis'solv'it'a en 2002 far'e de la ministr'ej'o pri intern'a'j afer'o'j, kaj ĝi hav'as proksim'um'e 2.000 membr'o'j'n kaj ek'de 2009 part'o'pren'as kiel politik'a parti'o okaz'e en la lok'a'j kaj region'a'j elekt'o'j. Kiel part'o de la ekstrem'dekstr'a spektr'o la “Ident'ec'a Blok'o” kontraŭ'as etn'a'n kun'fand'iĝ'o'n kaj konstant'a'n akuz'ad'o'n de la eŭrop'a'j popol'o'j. Ĝi batal'as kontraŭ “material'ism'o” ‒ ĉe tio ĝi cel'as si'n'ten'o'n direkt'it'a'n al materi'a posed'aĵ'o kaj al konsum'ad'o ‒ kaj kontraŭ la tiel nom'at'a uzurp'ad'o de la demokrati'o far'e de oligarĥi'a'j aparat'o'j, ĉe kio financ'kapital'ist'a'j ag'ant'o'j, la komunik'il'o'j kaj la sindikat'o'j, sen'de'pend'e de ili'a'j mal'sam'a'j soci'a'j en'hav'o'j kaj cel'o'j est'as met'it'a'j en la sam'a'n pot'o'n. Rifuz'ant'e uson'ig'o'n kaj islam'ig'o'n, la Blok'o sam'temp'e asert'as si'a'n dis'lim'iĝ'o'n dis'de la kontraŭ'jud'ism'o. El'vok'ant'e valor'o'j'n de kamp'ar'a viv'manier'o, ĝi vid'as si'n kiel pro'parol'ant'o de region'a'j mal'pli'mult'o'j, sed ankaŭ de la “blank'a'j” ordinar'ul'o'j en la antaŭ'urb'o'j de la urb'a'j centr'o'j (“petits blancs de banlieue”). La prefer'o de la blank'a'j franc'o'j antaŭ migr'ul'o'j kaj hom'o'j de ali'a haŭt'kolor'o sam'e kiel la rifuz'o de la emancip'iĝ'o de la vir'in'o aparten'as al la politik'a'j nepr'aĵ'o'j de tiu Blok'o. Sed Rediger for'las'is tiu'n ident'ec'a'n mov'ad'o'n por trans'ir'i al la islam'o. Tiu mir'ig'a ŝanĝ'o est'as nur kun supr'aĵ'a rigard'o ne klar'ig'ebl'a. Mal'e, Houellebecq ig'as ĝi'n aper'i kiel tut'e konsekvenc'a, per tio, alud'ant'e la histori'a'n filozofi'o'n de Arnold Toynbee, ig'as Rediger-on el'dir'i la tez'o'n, ke la tradici'a eŭrop'a kultur'o ruin'iĝ'is kaj el si mem jam ne hav'as la histori'a'n fort'o'n ĝis'fund'e re'nov'iĝ'i. La kapabl'o'n por tio Rediger vid'as jam nur en la vigl'e supr'e'n'ir'ant'a islam'o, kiu krom'e promes'as en la sen'kondiĉ'a sub'met'iĝ'o de la hom'o sub Di'o'n la ating'o'n de absolut'a feliĉ'o'stat'o.

Ankaŭ ĉi tie Houellebecq, memor'ig'ant'e pri la fi'fam'a sad'ism'a roman'o “Histori'o de O.”*, mal'klar'ig'as la lim'o'j'n inter reg'ad'o super vir'in'o'j en la eŭrop'a kultur'o kaj la religi'a sub'met-sistem'o de la islam'o, tia, kia Rediger kompren'as ĝi'n. Ĉar Rediger en si'a versi'o de islam'o fest'as domin'ad'a'n ideologi'o'n, de kiu li esper'as mem profit'i kiel intelekt'ul'o sam'e kiel patriark'ec'e orient'it'a vir'o, li trans'bord'ig'as la balast'o'n de mal'nov-eŭrop'a kultur'noci'o, kiu ŝajn'as al li arka'iĝ'int'a. Inter la antaŭ'a aparten'o de Rediger al la ident'ec'a mov'ad'o kaj li'a nun'a konvert'iĝ'o al part'e modern'iĝ'int'a islam'o, la aŭtor'o en'konstru'is la epizod'o'n de islam'a radikal'ism'o, kiu'n la roman'hero'o inter'temp'e for'las'is. Tiu epizod'o serv'as al Houellebecq por ilustr'i la sen'respond'ec'a'n trans'form'iĝ-kapabl'o'n de intelekt'ul'o'j kaj ankaŭ la ne hazard'a'n komplic'a'n si'n'ten'o'n de ĵurnal'ist'o'j, kiu'j pri'silent'as ekstrem'ism'a'j'n aventur'o'j'n de eminent'a'j intelekt'ul'o'j. Simil'e kiel ĉe iam ultra'mal'dekstr'a'j intelekt'ul'o'j ‒ ĉi tie la aŭtor'o pens'as inter'ali'e evident'e pri la “nov'a'j filozof'o'j” (“nouveaux philosophes”)* ‒, al kiu'j la glor'ad'o de Stalin'o, de Mao kaj de Pol Pot tut'e ne mal'util'is en ili'a post'a karier'o, pro tio oni ankaŭ Rediger-on en li'a impres'a supr'e'n'ir'o ne stumbl'ig'is super li'a'j antaŭ'a'j per'fort-islam'ism'a'j kontribu'aĵ'o'j.

Kontur'o'j de est'ont'a hegemoni'o

Per la krud'a kaj eĉ trud'iĝ'em'a larĝ'ec'o prezent'at'a mond'rigard'o de Rediger, Houellebecq pri'skrib'as tip'a'j'n pec'o'j'n de est'ont'e hegemoni'a ideologi'o. La kontur'o'j de “mild'a ŝari'o”, de kapital'ism'o pur'ig'it'a je ĉia ŝtat'a regul'ad'o, lojal'ec'o de la loĝ'ant'ar'o al la nov'a aŭtoritat'ec'a ord'o, trud'it'a ja sen mal'kaŝ'a per'fort'o, sed pro tio des pli lojal'a, kaj super'form'ad'o de ĝi'a ideologi'o per biologi'ism'a'j, nov'darvin'ism'a'j kaj niĉe'a'j prav'ig'o'j konsist'ig'as ideologi'a'n sistem'o'n de domin'ad'o, kiu vol'as pur'ig'i ĉiu'j'n soci'a'j'n viv'o'sektor'o'j'n je la putr'int'a'j form'o'j de la nun'a liberal'ism'o. La al'ven'ant'a mond'o de la “sub'met'iĝ'o” dev'as far'iĝ'i mond'o sen hom'o'j ag'ant'a'j por super'i la kapital'ism'o'n kaj la patriark'ism'o'n kaj kontraŭ obe'ig'o de la komunik'il'o'j, mal'demokrati'ig'o kaj mal'solidar'ig'o.. Tio, kio'n Rediger predik'as, pov'os trud'iĝ'i, ĉar al la figur'o reprezent'a por la mal'esper'ig'a stat'o de la hodiaŭ'a soci'o, al Francisko, jam ne al'paŝ'as kontraŭ'ul'o, kiu vol'as i'o'n esenc'e ali'a'n ol la ident'iĝ'o'n kun soci'a mal'egal'ec'o, kun mal'egal'ec'o de la seks'o'j, rezign'o pri raci'a'j diskut'o'j de soci'a'j problem'solv'o'j, kaj eksklud'o de la loĝ'ant'ar'o el demokrati'a'j decid'o'j. Tio ‒ kaj ne oft'e al li atribu'at'a cinik'a propagand'o pro sen'lim'a moral'a defet'ism'o kaj la rifuz'o de hom'ec'o ‒ est'as la esenc'a mesaĝ'o de Houellebecq, pri kiu tromp'iĝ'as nur tiu'j, kiu'j konfuz'as li'a'n ironi'a'n literatur'a'n gest'o'n kun rifuz'o de princip'o'j de soci'a just'ec'o, seks'a egal'ec'o kaj demokrati'o. Per tio ĉe la fin'o la demand'o est'as re'e respond'it'a, kiu est'is lev'it'a en la titol'o de tiu ĉi kontribu'aĵ'o.

Lothar PETER.

El'german'ig'it'a en april'o 2015 el: Lothar Peter: “Unterwerfung” von Michel Houellebecq ‒ ein gesellschaftskritischer Roma'n?, en: Z. Zeitschrift marxistische Erneuerung, n-ro 101, mart'o 2015. Tiu ĉi artikol'o aper'as ekster la respond'ec'o de la pariza redakt'ej'o de “Le Monde diplomatique”. -vl