The Project Gutenberg EBook of Mark Twain: Tri Novel'o'j, by Mark Twain 
 
This eBook is for the us'e of anyone anywhere at no cost and with 
almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or 
re-us'e it under the terms of the Project Gutenberg License included 
with this eBook or online at www.gutenberg.org 
 
 
Title: Mark Twain: Tri Novel'o'j 
 
Author: Mark Twain 
 
Translator: Edwin Grobe 
 
Release Dat'e: March 8, 2006 [EBook #17945] 
 
Language: Esperant'o 
 
Character set encoding: UTF-8 
 
*** Start OF THIS PROJECT Gutenberg EBOOK Mark TWAIN: Tri Novel'o'j *** 
 
 
 
 
Produced by Robert L. Read, William Patterson, Edwin GROBE 
and the Online Distributed Proofreading Team at 
http://www.pgdp.net 
 
 
 
 
 
 

Ni al'proksim'iĝ'is vilaĝ'o'n Napoleonon en ŝtat'o Arkansas'o. Tial mi komenc'is pri'pens'i mi'a'n tie'a'n task'o'n. La hor'o: tag'mez'o. La veter'o: hel'a kaj sun'a. Tio est'is mal'bon'a. Almenaŭ, ne bon'eg'a. Ĉar mi'a task'o ne est'is (laŭ'prefer'e) tag'mez'a spec'o. Ju pli mi medit'is, des pli tiu fakt'o si'n trud'is al mi—jen unu'form'e, jen ali'form'e. Fin'fin'e ĝi pren'is la form'o'n de preciz'a demand'o. Ĉu est'as bon'senc'e plen'um'i la task'o'n dum'tag'e kiam, vi'n sen'ig'ant'e je iom da komfort'o kaj inklin'o, vi pov'as el'profit'i la nokt'o'n por tio, sen sci'vol'em'a'j gvat'okul'o'j? Tio decid'is la afer'o'n. Klar'a demand'o kaj klar'a respond'o konsist'ig'as la plej mal'long'a'n el'ir'ej'o'n por la plej'mult'o da konfuz'aĵ'o'j.

Mi kun'ven'ig'is mi'a'j'n amik'o'j'n en mi'a kajut'o kaj dir'is ke mi bedaŭr'as est'ig'i ĝen'o'n kaj mal'esper'o'n sed ke, post medit'ad'o pri la afer'o, laŭ'ŝajn'e est'os pli bon'e ke ni al'bord'ig'u ni'a'j'n bagaĵojn kaj vizit'u Napoleonon. Ili'a mal'aprob'o est'is tuj'a kaj laŭt'a; ili'a lingv'aĵ'o, ribel'em'a. Ili'a ĉef'a argument'o est'is tiu kiu ĉiam mal'merg'iĝ'as la unu'a en tia'j okaz'o'j, ek'de la komenc'o de temp'o. "Sed vi elekt'is kaj antaŭ'konsent'is rest'i sur ĉi tiu boat'o," ktp.; kvazaŭ, decid'iĝ'int'e far'i mal'saĝ'aĵ'o'n, laŭ nepr'a neces'o oni rest'u sur la sam'a voj'o kaj ali'ig'i ĝi'n en du mal'saĝ'aĵ'o'j'n per la plen'um'o de la komenc'a decid'iĝ'o. Mi util'ig'is divers'a'j'n taktik'o'j'n por mild'ig'i ili'a'n si'n'ten'o'n, kun sufiĉ'e bon'a sukces'o. Rezult'e de tiu kuraĝ'ig'o mi pli'mult'ig'is mi'a'j'n klopod'o'j'n. Kaj por kompren'ig'i al ili ke ne est'is mi kiu postul'is la plen'um'o'n de la koncern'a task'aĉ'o kaj ke mi nepr'e sen'kulp'as pri la afer'o, mi baldaŭ ek'kuraĝ'is rakont'i ties histori'o'n, preskaŭ sam'vort'e kiel mi ĉi-post'e raport'as.

Ĉirkaŭ la fin'o de la pas'int'a jar'o mi pas'ig'is kelk'a'j'n monat'o'j'n en Munkeno, en Bavari'o. En novembr'o mi loĝ'is en la pension'o de Fraŭl'in'o Dalvejnero, ĉe numer'o 1 de Karlostrato. Sed mi'a labor'ej'o situ'is unu mejl'o'n for, en la dom'o de vidv'in'o si'n viv'ten'ant'a per gast'ig'ad'o. Ŝi kaj ŝi'a'j du jun'a'j infan'o'j kutim'is ven'i ĉe mi ĉiu'n maten'o'n kaj kun'babil'ad'i en la German'a—respond'e al mi'a pet'o. Unu tag'o'n, dum mi vag'promen'ad'is en la urb'o, mi vizit'is unu el la du lok'o'j kie la reg'ist'ar'o re'ten'as kaj pri'zorg'as kadavr'o'j'n ĝis la kurac'ist'o'j cert'as ke tiu'j fin'mort'is kaj ne daŭr'e viv'as en tranc'a stat'o. Est'is makabr'a lok'o, tiu ĉambr'eg'o. Vid'iĝ'is tri'dek ses plen'kresk'ul'a'j kadavr'o'j, stern'it'e sur'dors'e sur iom oblikv'angul'a'j tabul'o'j en tri long'a'j vic'o'j—kaj hav'ant'e ĉiu'j vaks'o'blank'a'j'n rigid'a'j'n vizaĝ'o'j'n sub la blank'a'j mort'o'tuk'o'j volv'it'a'j ĉirkaŭ ili. Laŭ la flank'o'j de la ĉambr'o est'is profund'a'j oriel'aspekt'a'j alkov'o'j kaj en ĉiu el tiu'j kuŝ'is plur'a'j marmor'mien'a'j beb'o'j, en'tut'e kaŝ'it'e kaj en'ter'ig'it'e sub tavol'o'j da freŝ'a'j flor'o'j krom si'a'j vizaĝ'o'j kaj inter'fald'it'a'j man'o'j. Ĉirkaŭ fingr'o de ĉiu el tiu'j kvin'dek sen'mov'a'j form'o'j, grand'a'j kaj mal'grand'a'j, est'is ring'o. Ek'de la ring'o, drat'o etend'iĝ'is ĝis la plafon'o kaj de tie ĝis sonor'il'et'o en tie'a kontrol'ĉambr'o kie, tag'e kaj nokt'e, kontrol'ist'o sid'as ĉiam en vigl'a atend'ad'o, pret'a al'ven'ig'i ek'salt'a'n urĝ'o'help'o'n al iu ajn an'o de tiu pal'vang'a kompani'o kiu, vek'iĝ'int'e el la mort'o, est'ig'as korp'o'mov'o'n—ĉar ĉiu mov'o, eĉ la plej minimum'a, agit'os la drat'o'n kaj son'ig'os tiu'n tim'ind'a'n sonor'il'et'o'n. Mi imag'is mi'n mort'o'sentinel'o kiu dorm'et'is en nepr'a tie'a sol'ec'o en tre mal'fru'a hor'o dum mal'rapid'eg'e evolu'ant'a gvat'deĵor'ad'o de iu muĝ'vent'eg'a nokt'o kaj ek'sent'is si'a'n korp'o'n ali'iĝ'i palpebr'um'temp'e en trem'et'ant'a'n ĵele'o'n pro la subit'a bru'aĉ'o de tiu terur'a al'vok'il'o! Tial mi enket'is pri tiu aĵ'o, demand'is kio kutim'e okaz'as? Ĉu la gvat'ist'o mort'is kaj la re'viv'int'a kadavr'o al'ven'is por komfort'ig'i kiel ebl'e plej mult'e li'a'j'n last'a'j'n moment'o'j'n? Sed oni riproĉ'is al mi mi'a'n klopod'o'n nutr'i sen'cel'a'n kaj sen'valor'a'n sci'vol'em'o'n en tiel solen'a kaj funebr'a lok'o. Kaj mi for'ir'is tre humil'ig'it'e.

La sekv'int'a'n maten'o'n mi rakont'ad'is mi'a'n aventur'o'n al la vidv'in'o kiam ŝi ek'kri'is:

"Ven'u kun mi. Mi hav'as loĝ'ant'o'n kiu rakont'os al vi ĉio'n kio'n vi dezir'as ek'sci'i. Li est'is nokt'o'sentinel'o tie."

Li est'is viv'ant'a hom'o sed ne hav'is viv'ant'a'n aspekt'o'n. Li kuŝ'is sur'lit'e kaj alt'a'j kusen'o'j sub'ten'is li'a'n kap'o'n. Li'a for'velk'int'a vizaĝ'o est'is sen'kolor'a. Li'a'j profund'e sink'int'a'j okul'o'j est'is ferm'it'a'j. Li'a man'o, kuŝ'ant'e sur li'a brust'o, est'is ung'eg'aspekt'a, tiel ost'a kaj long'fingr'a ĝi est'is. La vidv'in'o komenc'is mi'n prezent'i. La okul'o'j de la vir'o mal'ferm'iĝ'is mal'rapid'e kaj bril'et'is malic'e el la krepusk'o de si'a'j kavern'o'j. Li kun'tir'is nigr'e la brov'o'j'n. Li lev'is la mal'dik'a'n man'o'n kaj entrepren'is ni'n for'send'i per ordon'em'a gest'o. Sed la vidv'in'o daŭr'e parol'is ĝis ek'sci'ig'i al li la fakt'o'n ke mi est'as fremd'ul'o kaj Uson'an'o. La mien'o de la vir'o tuj ŝanĝ'iĝ'is, pli'hel'iĝ'is, eĉ avid'iĝ'is—kaj en la sekv'int'a moment'o li kaj mi ek'ĝu'is kun'a'n sol'ec'o'n.

Mi komenc'is parol'i en rok'solid'a German'a lingv'o. Li respond'is en eg'e fleks'ebl'a Angl'a lingv'o. Post tio ni nepr'e flank'e'n'las'is la German'a'n.

Tiu ftiz'ul'o kaj mi intim'e amik'iĝ'is. Mi vizit'is li'n ĉiu'n tag'o'n kaj ni parol'is pri ĉio. Almenaŭ pri ĉio krom edz'in'o'j kaj infan'o'j. Se menci'iĝ'is la edz'in'o aŭ la infan'o de iu ajn, ĉiam post'okaz'is tri fenomen'o'j: la plej afabl'a kaj am'em'a kaj dolĉ'a lum'o bril'et'is en la okul'o'j de la vir'o dum moment'o; en la sekv'int'a moment'o la lum'o for'pal'iĝ'is kaj ĝi'n anstataŭ'is tiu minac'a mien'o jam ek'flam'int'a tie kiam mi vid'is li'a'j'n okul'o'j'n mal'ferm'iĝ'i la unu'a'n foj'o'n; tri'a'vic'e, li ĉes'is parol'i tie kaj tiam por tiu tag'o, rest'is sen'parol'e daŭr'e en'lit'iĝ'it'e, perd'it'e en abstrakt'a kaj absorb'it'a pens'ad'o, laŭ'ŝajn'e aŭd'ant'e neni'o'n kio'n mi dir'is, mal'atent'ant'e mi'a'j'n adiaŭ'o'j'n, kaj evident'e pri'konsci'is nek vid'e nek aŭd'e pri mi'a for'ir'o el la ĉambr'o.

Kiam mi jam est'is dum du monat'o'j la ĉiu'tag'a kaj sol'a intim'ul'o de tiu Karolo Ritero, li dir'is abrupt'e i'o'n tag'o'n:

"Mi rakont'os al vi mi'a'n histori'o'n."

Tiam li daŭr'ig'is kiel jen'as:

Mi neniam rezign'is antaŭ nun. Sed nun mi rezign'as. Mi est'as mort'ont'a. Mi fin'konklud'is hieraŭ'nokt'e ke dev'as okaz'i tiel kaj, al'don'e, eg'e baldaŭ. Vi dir'as ke vi cel'as re'vizit'i vi'a'n river'o'n iu'n tag'o'n kiam la okaz'o prezent'iĝ'os. Nu, bon'eg'e. Tio, kun'e kun strang'a spert'o kiu'n hazard'a sort'o okaz'ig'is al mi hieraŭ'nokt'e, dev'ig'as mi'n rakont'i al vi mi'a'n histori'o'n—ĉar vi vid'os vilaĝ'o'n Napoleonon en Arkansas'o kaj por mi'a bon'o vi halt'os tie kaj plen'um'os task'o'n por mi—task'o'n kiu'n vi entrepren'os bon'vol'e post aŭskult'i mi'a'n rakont'o'n.

Ni mal'long'ig'u la rakont'o'n kie ajn ebl'as ĉar ĝi est'as long'a kaj bezon'os mal'long'ig'o'n. Vi jam sci'as kiel okaz'is al mi al'ir'i Amerik'o'n kaj kiel mi decid'iĝ'is ek'loĝ'i en tiu sol'ec'a region'o de la Sud'o. Sed vi ne sci'as ke mi hav'is edz'in'o'n. Mi'a edz'in'o est'is jun'a, bel'eg'a, am'em'a, kaj, ho! tiel di'e bon'a kaj sen'kulp'a kaj mild'a. Kaj ni'a fil'in'et'o est'is miniatur'a kopi'o de si'a patr'in'o. Tio est'is la plej feliĉ'a el ĉiu'j feliĉ'a'j hejm'o'j.

Iu'n nokt'o'n—okaz'is ĉirkaŭ la fin'o de la milit'o—mi vek'iĝ'is el ebri'a stupor'o kaj mi'n trov'is man'lig'it'a kaj buŝ'ŝtop'it'a dum la ĉirkaŭ'ant'a aer'o est'is mal'pur'ig'it'a per kloroform'o. Mi vid'is du vir'o'j'n en la ĉambr'o kaj unu el ili dir'is al la ali'a en raŭk'a flustr'ad'o: "Mi dir'is al ŝi ke mi far'os tio'n se ŝi far'os bru'o'n, kaj rilat'e al la infan'o—"

La ali'a vir'o inter'romp'is en mal'laŭt'a du'on'plor'a voĉ'o:

"Vi dir'is ke ili'n ni nur buŝ'ŝtop'os kaj pri'rab'os, ne difekt'os, ali'e mi ne konsent'int'us al'ven'i."

"Ĉes'u plend'aĉ'i. Neces'is ŝanĝ'i la plan'o'n kiam ili vek'iĝ'is. Vi far'is vi'a'n plej'o'n por ili'n protekt'i. Nun tio vi'n kontent'ig'u. Ven'u, help'u serĉ'fos'ad'i."

Ambaŭ vir'o'j sur'port'is mask'o'j'n kaj krud'a'j'n ĉifon'a'j'n "nigr'ul"-spec'a'j'n vest'aĵ'o'j'n. Ili hav'is cel'punkt'a'n lantern'o'n help'e de kies lum'o mi konsci'is ke al la dekstr'a man'o de la pli mild'a el la du rab'ist'o'j mank'as dik'fingr'o. Ili serĉ'fos'ad'is hazard'a'cel'e en mi'a mal'riĉ'a loĝ'ej'o dum moment'o. La ĉef'bandit'o dir'is tiam en teatr'a flustr'ad'o:

"Tio est'as temp'o'mal'ŝpar'o. Li mal'kaŝ'u kie ĝi est'as kaŝ'it'a. For'ig'u li'a'n buŝ'o'ŝtop'il'o'n kaj li'n re'vigl'ig'u."

La ali'a dir'is:

"Bon'e. Kondiĉ'e ke ne okaz'u klab'ad'o."

"Sen klab'ad'o est'u, tial. Kondiĉ'e ke li daŭr'e silent'u."

Ili mi'n al'proksim'iĝ'is. En tiu moment'o aŭd'ig'is ekster'dom'a'j son'o'j, son'o'j de voĉ'o'j kaj huf'o'tret'ad'o. La rab'ist'o'j re'ten'is la spir'ad'o'n kaj aŭskult'is. Mal'rapid'e la son'o'j pli kaj pli proksim'iĝ'is. Tiam ek'son'is kri'eg'o:

"Salut'o'n, la dom'o! Vid'ig'u lum'o'n. Ni dezir'as akv'o'n."

"La voĉ'o de la kapitan'o, per Di'o!" dir'is la teatr'e flustr'int'a brut'ul'o, kaj ambaŭ bandit'o'j for'fuĝ'is per'e de la mal'antaŭ'pord'o, mal'ŝalt'ant'e si'a'n lantern'o'n dum la kur'ad'o.

La fremd'ul'o al'vok'is plur'a'j'n plu'a'j'n foj'o'j'n, tiam preter'rajd'is—est'is laŭ'ŝajn'e dek'du'o da ĉeval'o'j—kaj neni'o'n plu'a'n mi aŭd'is.

Mi lukt'is sed ne sukces'is mi'n liber'ig'i el mi'a'j lig'o'j. Mi klopod'is parol'i sed mal'help'is tio'n mi'a buŝ'ŝtop'il'o. Mi kapabl'is el'ig'i neni'a'n son'o'n. Mi serĉ'aŭskult'is la voĉ'o'j'n de mi'a'j edz'in'o kaj infan'o—aŭskult'is long'e kaj atent'eg'e. Tamen neni'a son'o el'ir'is la ali'a'n ekstrem'aĵ'o'n de la ĉambr'o kie star'is ili'a lit'o. Tiu silent'o pli kaj pli aĉ'iĝ'is, pli kaj pli minac'iĝ'is, en ĉiu moment'o. Ĉu vi opini'as pov'int'i toler'i hor'o'daŭr'o'n da ti'aĵ'o? Kompat'u mi'n tial, al kiu neces'is toler'i tri'hor'a'n daŭr'o'n. Ĉu tri'hor'a'n? Tri'etern'ec'a'n, dir'u! Kiam ajn ek'son'is la horloĝ'o ŝajn'is ke jam for'pas'is jar'o'j ek'de kiam mi aŭd'is ĝi'n la antaŭ'a'n foj'o'n. Dum la tut'a temp'o mi barakt'is en mi'a'j lig'o'j kaj fin'fin'e, ĉirkaŭ la nov'a tag'iĝ'o mi mi'n liber'ig'is kaj ek'streĉ'is mi'a'j'n rigid'a'j'n membr'o'j'n. Mi pov'is disting'i detal'o'j'n iom bon'e. Dis'rub'is la plank'o'n aĵ'o'j tie'n ĵet'it'a'j per la ŝtel'ist'o'j dum ili serĉ'is mi'a'j'n ŝpar'mon'o'j'n. La unu'a objekt'o kapt'int'a mi'a'n apart'a'n atent'o'n est'is dokument'o mi'a kiu'n mi vid'is ek'rigard'i kaj tiam for'ĵet'i la pli krud'a'n el la du brut'ul'o'j. Sang'o ĝi'n makul'ig'is. Mi ating'is stumbl'a'paŝ'e la ali'a'n ekstrem'aĵ'o'n de la ĉambr'o. Ho, kompat'ind'a'j, sen'ofend'a'j, sen'help'a'j est'ul'o'j, tie ili kuŝ'is. Jam for'pas'is ili'a'j ĉagren'o'j. Nur komenc'iĝ'is la mi'a'j.

Ĉu mi apelaci'is al la jur'o? Ĉu mi? Ĉu sat'iĝ'as la soif'o de la mal'riĉ'ul'o se la reĝ'o trink'as por li? Ho, ne, ne, ne! Mi dezir'is neni'a'n impertinent'a'n si'n'trud'o'n de la jur'o. Leĝ'o'j kaj la pend'um'il'o ne pov'us kontraŭ'pag'i la ŝuld'o'prez'o'n kiu'n mi rajt'is ricev'i. La jur'o las'u sen'tim'e al mi la tiu'rilat'a'n respond'ec'o'n. Mi mal'kovr'us la ŝuld'ant'o'n kaj kolekt'us la ŝuld'o'n. Kiel efektiv'ig'i tio'n, ĉu vi dir'as? Kiel efektiv'ig'i tio'n kaj tiom ek'cert'i pri ĝi se mi neniam vid'is la vizaĝ'o'j'n de la ŝtel'ist'o'j nek aŭd'is ili'a'j'n kutim'a'j'n voĉ'o'j'n nek koncept'is unu'nur'a'n ide'o'n pri kiu'j ili pov'us est'i? Malgraŭ tio tamen mi est'is jes ja cert'a—eg'e cert'a, eg'e mem'fid'a. Mi dispon'is indic'o'n—indic'o'n kiu'n vi taks'int'us sen'valor'a—indic'o'n kiu ne mult'e help'int'us eĉ detektiv'o'n pro tio ke mank'us al li la sekret'o pri kiel ĝi'n aplik'i. Mi parol'os pri tio baldaŭ. Vi vid'os. Ni daŭr'ig'u nun, konsider'ant'e la afer'o'n en taŭg'a ord'o. Por komenc'i est'is cirkonstanc'o kiu dispon'ig'is al mi preciz'direkt'a'n vid'punkt'o'n. Tiu'j du rab'ist'o'j est'is klar'ŝajn'e soldat'o'j tromp'vest'it'a'j kiel vagabond'o'j, kaj ne nov'ven'it'a'j al milit'a serv'ad'o sed spert'a'j pri ĝi—konstant'ul'o'j, ebl'e. Ili ne akir'is si'a'j'n soldat'a'j'n si'n'ten'o'n, gest'o'j'n, star'poz'o'j'n en unu tag'o, nek en unu monat'o, nek en unu jar'o. Tiel mi opini'is, sed neni'o'n dir'is. Kaj unu el ili dir'is, "La voĉ'o de la kapitan'o, per Di'o!"—la vir'o mem kiu'n mi dezir'is sen'viv'ig'i. Du mejl'o'j'n for tend'um'is plur'a'j regiment'o'j kaj du kompani'o'j de Uson'a kavaleri'o. Kiam mi ek'sci'is ke Kapitan'o Blakelio de Kompani'o C preter'pas'is ni'n dum la nokt'o kun eskort'o, mi dir'is neni'o'n sed decid'iĝ'is serĉ'i mi'a'n vir'o'n en tiu kompani'o. Dum divers'a'j konversaci'o'j stud'em'e kaj obstin'e mi pri'skrib'is la rab'ist'o'j'n kiel vagabond'o'j'n, kamp'ad'ej'o-parazit'ul'o'j'n. Kaj inter tiu soci'a klas'o mi'a'j kun'konversaci'int'o'j serĉ'is van'e, ĉar nur mi suspekt'is la soldat'o'j'n.

Labor'ant'e pacienc'e dum'nokt'e en mi'a aflikt'it'a hejm'o, mi fabrik'is kamufl'aĵ'o'n por mi el divers'a'j vest'aĵ'pec'o'j kaj -er'o'j. En la plej proksim'a vilaĝ'o mi aĉet'is par'o'n da blu'a'j ŝirm'vitr'o'j. Post kelk'e da temp'o, kiam la milit'a kamp'ad'ej'o dis'iĝ'is kaj Kompani'o-C-on oni for'send'is cent mejl'o'j'n nord'e'n, al Napoleono, mi kaŝ'is mi'a'n et'a'n mon'proviz'o'n en mi'a pantalon'zon'o kaj efektiv'ig'is mi'a'n for'ir'o'n dum la nokt'o. Kiam Kompani'o C ating'is Napoleonon mi est'is jam tie. Jes, mi est'is tie—kun nov'a meti'o: sort'o'diven'ist'o. Dezir'ant'e ŝajn'i egal'parti'a, mi amik'iĝ'is kaj diven'is sort'o'j'n inter ĉiu'j kompani'o'j tie garnizon'ig'it'a'j. Tamen mi atent'is plej'part'e pri Kompani'o C. Mi mi'n komplez'em'ig'is sen'lim'e inter tiu'j apart'a'j vir'o'j. Ili pet'is de mi neni'a'n komplez'o'n, star'ig'is antaŭ mi neni'a'n minac'o'n kiu'j'n mi mal'akcept'is. Mi far'iĝ'is bon'vol'a viktim'o de ili'a'j ŝerc'o'j. Tio pli'grand'ig'is mi'a'n popular'ec'o'n. Mi far'iĝ'is favor'at'o.

Baldaŭ mi trov'is soldat'o'n al kiu mank'is dik'fingr'o. Kia'n ĝoj'o'n tio hav'ig'is al mi! Kaj kiam mi ek'cert'is ke nur li, el ĉiu'j kompani'an'o'j si'a'j, perd'is dik'fingr'o'n, mal'aper'is mi'a last'a dub'o. Mi cert'eg'is sur'est'i la ĝust'a'n spur'voj'o'n. La vir'o nom'iĝ'is Krugero. Li est'is German'o. Est'is naŭ German'o'j en la kompani'o. Mi kontrol'gvat'ad'is por ek'sci'i kiu'j est'as li'a'j intim'ul'o'j, sed laŭ'ŝajn'e li hav'is neni'a'j'n apart'a'j'n amik'o'j'n. Tamen intim'ul'o li'a est'is mi kaj mi pri'zorg'is kresk'ig'i la rilat'o'n. Kelk'foj'e mi tiel sopir'is al venĝ'o ke mi apenaŭ sukces'is mal'help'i mi'n sur'genu'iĝ'i antaŭ li kaj pet'eg'i ke li fingr'e'montr'u la vir'o'n mort'ig'int'a'n mi'a'j'n edz'in'o'n kaj infan'o'n sed mi ek'sci'pov'is brid'i al mi la lang'o'n. Mi atend'ad'is pacienc'e kaj daŭr'e sort'o'diven'is, laŭ'okaz'e.

Mi'a aparat'ar'o est'is simpl'a: iom da ruĝ'a farb'o kaj pec'et'o da blank'a paper'o. Mi farb'is la mal'supr'o'n de la klient'a dik'fingr'o, far'is sur'paper'a'n prem'aĵ'o'n de ĝi, ĝi'n stud'ad'is dum la nokt'o kaj sci'ig'is li'a'n sort'o'n al li la sekv'int'a'n tag'o'n. Kiu'n ide'o'n mi nutr'is, efektiv'ig'ant'e tia'n sen'senc'aĵ'o'n? Jen ĝi est'is. Kiam mi est'is knab'o mi kon'is mal'jun'a'n Franc'o'n est'int'a'n provos'o dum tri'dek jar'o'j kaj li dir'is al mi ke ĉiu hom'o hav'as unu trajt'o'n kiu neniam ŝanĝ'iĝ'as ek'de la lul'il'o ĝis la tomb'o: la lini'o'j sur la mal'supr'a flank'o de la dik'fingr'o. Kaj li dir'is ke tiu'j lini'o'j neniam nepr'e sam'aspekt'as ĉe iu ajn hom'par'o. Nuntagare ni fot'as la nov'a'n krim'ul'o'n kaj pend'as li'a'n bild'o'n en la Kanajl'o-Galeri'o por est'ont'a referenc'o. Sed tiu Franc'o, dum si'a aktiv'a labor'karier'o, kutim'is far'i prem'aĵ'o'n pri la dik'fingr'a mal'supr'aĵ'o de nov'a mal'liber'ul'o kaj ĝi'n stapl'is por ebl'a est'ont'a uz'ad'o. Li dir'is ĉiam ke bild'o'j sen'valor'as ĉar eventual'a'j kamufl'o'vest'aĵ'o'j pov'as ili'n sen'util'ig'i. "La dik'fingr'o est'as la unu'nur'a cert'aĵ'o," li dir'is. "Ĝi ne kamufl'o'vest'ebl'as." Kaj li kutim'is prav'ig'i si'a'n teori'o'n help'e de mi'a'j amik'o'j kaj kon'at'o'j. Tio sukces'is ĉiam.

Mi daŭr'e sort'o'diven'is. Ĉiu'n nokt'o'n mi mi'n izol'ig'is, en nepr'a sol'ec'o, kaj pri'stud'is sub lupe'o la dik'fingr'a'j'n prem'aĵ'o'j'n de la tag'o. Vi imag'u la vor'ant'a'n avid'o'n per kiu mi okul'kontrol'eg'is tiu'j'n labirint'a'j'n ruĝ'a'j'n spiral'o'j'n, ten'ant'e apud'e tiu'n dokument'o'n sur'port'ant'a'n la dekstr'a'man'a'j'n dik- kaj ali'fingr'a'j'n prem'aĵ'o'j'n de tiu ne'kon'at'a murd'int'o, pres'it'a'j'n per la plej kar'a sang'o—por mi—iam de'fal'ig'it'a sur ĉi tiu ter'o! Kaj foj'e kaj re'foj'e neces'is al mi ripet'i la sam'a'n mal'nov'a'n sen'kuraĝ'ig'a'n rimark'o'n: "Ĉu neniam sam'aspekt'os ili?"

Sed fin'fin'e al'ven'is mi'a rekompenc'o. Ĝi est'is la dik'fingr'a prem'aĵ'o de la kvar'dek'tri'a vir'o de Kompani'o C part'o'pren'int'a en mi'a eksperiment'o: Soldat'o Franzo Adlero. Unu hor'o'n antaŭ'e mi sci'is nek la nom'o'n nek la voĉ'o'n nek la figur'o'n nek la vizaĝ'o'n nek la naci'ec'o'n de la murd'int'o. Sed nun mi sci'is ĉiu'j'n tiu'j'n detal'o'j'n. Mi opini'is rajt'i cert'i pri la afer'o. La ripet'it'a'j demonstr'ad'o'j de la Franc'o est'is mi'a rajt'ig'il'o. Tamen rest'is rimed'o por ĉio'n nepr'e cert'ig'i. Mi dispon'is pri prem'aĵ'o de la mal'dekstr'a dik'fingr'o de Krugero. En la maten'o mi flank'e'n'apart'ig'is li'n dum li'a mal'deĵor'ad'o. Kiam ni star'is ekster la vid- kaj aŭd'kamp'o de ebl'a'j atest'ont'o'j mi dir'is en impon'a manier'o:

"Part'o de vi'a sort'o est'as tiel serioz'a ke mi juĝ'is est'i pli bon'e ne mal'kovr'i ĝi'n al vi okaz'e de publik'a kun'ven'o. Vi kaj ceter'a vir'o, kies sort'o'n mi pri'stud'is hieraŭ'nokt'e—Soldat'o Adlero—murd'is vir'in'o'n kaj infan'o'n. Oni vi'n spur'as. Antaŭ ol for'pas'os kvin tag'o'j oni murd'os vi'n ambaŭ."

Li fal'is sur'genu'e'n, tim'ig'it'e ĝis frenezio. Kaj dum kvin minut'o'j li ad'e el'verŝ'is la sam'a'n litani'o'n, kiel demenc'ul'o, kaj en tiu sam'a du'on'plor'a manier'o rest'int'a unu el mi'a'j memor'aĵ'o'j pri tiu murd'o'nokt'o en mi'a ĉambr'et'o:

"Mi ne far'is tio'n. Laŭ mi'a anim'o, tio'n mi ne far'is. Kaj mi streb'is mal'help'i ke li far'u tio'n. Tiel mi ag'is, Di'o est'u mi'a atest'ant'o. Li far'is tio'n sol'a'person'e."

Jen est'is ĉio kio'n mi vol'is. Kaj mi klopod'is mi'n sen'ig'i je la stult'ul'o. Sed ne, li al'kroĉ'iĝ'is al mi, pet'eg'ant'e ke mi li'n protekt'u kontraŭ la murd'int'o. Li dir'is:

"Mi hav'as mon'o'n. Dek mil dolar'o'j'n. En kaŝ'ej'o. La frukt'aĵ'o de ŝtel'ad'o kaj rab'ad'o. Sav'u mi'n. Dir'u al mi kio'n far'i kaj ĝi est'os al vi, ĉiu cend'o. Du tri'on'o'j el ĝi aparten'as al mi'a kuz'o, Adlero, sed vi rajt'as al'pren'i ĝi'n en'tut'e. Ni kaŝ'is ĝi'n kiam ni al'ven'is ĉi tie'n komenc'e. Sed mi re'kaŝ'is ĝi'n hieraŭ en nov'a lok'o kaj ne dir'is tio'n al li. Mi intenc'is dizert'i kaj ĝi'n for'pren'i en'tut'e. Ĝi est'as or'o kaj tro pez'a por man'port'i kiam oni kur'as kaj evit'as. Sed vir'in'o kiu jam trans'ir'is la river'o'n antaŭ du tag'o'j por pret'ig'i mi'a'n voj'o'n post'sekv'os mi'n kun la mon'o. Kaj se mi ne hav'us la ŝanc'o'n pri'skrib'i la kaŝ'ej'o'n al ŝi, mi intenc'is ruz'don'i mi'a'n arĝent'a'n poŝ'horloĝ'o'n en ŝi'a'n man'o'n aŭ trans'send'i ĝi'n al ŝi kaj ŝi kompren'us la afer'o'n. Est'as paper'pec'o en la mal'antaŭ'aĵ'o de la uj'o kiu ĉio'n rakont'as. Jen, pren'u la horloĝ'o'n kaj dir'u al mi kio'n far'i."

Li pen'ad'is trud'i si'a'n horloĝ'o'n al mi kaj el'montr'ad'is la paper'o'n, klar'ig'ant'e ĝi'n al mi, kiam Adlero en'ir'is la vid'kamp'o'n for'distanc'e je ĉirkaŭ dek du jard'o'j. Mi dir'is al la kompat'ind'a Krugero:

"En'poŝ'ig'u de'nov'e vi'a'n horloĝ'o'n, ĝi'n mi ne dezir'as. Neni'a difekt'ad'o vi'n ating'os. For'ir'u nun, mi dev'as diven'i li'a'n sort'o'n por Adlero. Baldaŭ mi dir'os al vi kiel eskap'i de la murd'int'o. Inter'temp'e, neces'os al mi re'kontrol'i la prem'aĵ'o'n de vi'a dik'fingr'o. Neni'o'n dir'u al Adlero pri ĉi tiu afer'o. Neni'o'n dir'u al iu ajn."

Li for'ir'is plen'a je tim'o kaj dank'em'o, kompat'ind'a diabl'ul'o. Mi dir'is al Adlero long'a'n sort'o'diven'o'n—laŭ'intenc'e tiel long'a'n ke mi ne pov'is ĝi'n fin'dir'i. Promes'is al'ven'i li'a'n gvardpostenejon tiu'n nokt'o'n kaj dir'i al li ties ver'e grav'a'n part'o'n—ties tragedi'a'n part'o'n, mi dir'is. Tial, neces'as est'i ekster la aŭd'kamp'o de sub'aŭskult'ant'o'j. Oni ĉiam posten'ig'is piked'o'n ekster la urb'o. Nur'a'j disciplin'o kaj ceremoni'o. Neni'a bezon'o tiu'rilat'e. Neni'a mal'amik'o en la ĉirkaŭ'ej'o.

Ĉirkaŭ nokt'o'mez'o mi sur'voj'iĝ'is, proviz'it'e per la kontraŭ'sign'o, kaj gvid'is mi'a'j'n paŝ'o'j'n ĝis la sol'ec'a region'o kie Adlero est'is gvardonta. Est'is tiel mal'hel'e ke mi stumbl'is sen'per'e kontraŭ mal'klar'a'n figur'o'n preskaŭ antaŭ ol pov'i el'ig'i ŝirm'vort'o'n. La sentinel'o salut'is kaj mi respond'is, ambaŭ en la sam'a moment'o. Mi al'don'is: "Est'as nur mi, la sort'o'diven'ist'o." Tiam mi glit'paŝ'is al la flank'o de la kompat'ind'a diabl'ul'o kaj ŝov'eg'is mi'a'n ponard'o'n en li'a'n kor'o'n. "Ja wohl," mi rid'is. Jen est'is, efektiv'e, la tragedi'a part'o de li'a sort'o. Dum li fal'is de sur si'a ĉeval'o, li streb'is al'kroĉ'iĝ'i al mi kaj mi'a'j blu'a'j ŝirm'okul'o'j post'rest'is en li'a man'o. Kaj for'e'n plonĝ'is la best'o, li'n tren'ant'e kun pied'o en la pied'ing'o.

Mi for'fuĝ'is tra la arb'ar'o kaj efektiv'ig'is mi'a'n eskap'o'n, post'las'int'e mi'a'j'n ŝirm'okul'o'j'n en la man'o de la mort'int'o.

Tio okaz'is antaŭ dek kvin-dek ses jar'o'j. Ek'de tiam mi vag'ir'ad'as sen'cel'e ĉirkaŭ la mond'o, foj'e labor'ant'e, foj'e sen'labor'e; foj'e hav'ant'e mon'proviz'o'n, foj'e sen'mon'e; sed ĉiam lac'ig'it'e per tro'a viv'ad'o kaj dezir'ant'e fin'viv'i, ĉar mi'a'n sur'ter'a'n misi'o'n plen'um'is la far'o de tiu nokt'o. Kaj la nur'a'j plezur'o, konsol'o, kontent'iĝ'o kiu'j'n mi spert'is en ĉiu'j tiu'j ted'a'j jar'o'j est'is la ĉiu'tag'a pens'o: "Mi sen'viv'ig'is li'n!"

Antaŭ kvar jar'o'j mi'a san'o komenc'is mal'bon'fart'i. Mi vag'ating'int'is Munkenon laŭ mi'a sen'cel'a manier'o. Mal'hav'ant'e mon'o'n, mi serĉ'is kaj akir'is labor'posten'o'n. Mi plen'um'is mi'a'n task'o'n fidel'e dum ĉirkaŭ unu jar'o. Tiam oni posten'ig'is mi'n kiel nokt'o'sentinel'o'n tie en tiu mort'o'dom'o kiu'n vi vizit'is last'a'temp'e. La lok'o konven'is al mi'a humor'o. Ĝi plaĉ'is al mi. Plaĉ'is al mi est'i kun la mort'int'o'j—est'i sol'a kun ili. Mi kutim'is vag'ir'ad'i inter tiu'j rigid'a'j kadavr'o'j kaj en'rigard'i ili'a'j'n aŭster'a'j'n vizaĝ'o'j'n dum hor'o'j. Ju pli mal'fru'a est'is la hor'o, des pli impon'a est'is la situaci'o. Mi prefer'is la mal'fru'a'n hor'o'n. Foj'e mi mal'hel'ig'is la lum'o'j'n. Tio est'ig'is perspektiv'o'n, vi kompren'u, kaj liber'ig'is la imag'o'n. Ĉiam la mal'klar'a'j, mal'antaŭ'e'n'ir'ant'a'j mort'int'o'vic'o'j est'ig'is ĉe oni strang'a'j'n kaj fascin'a'j'n fantazi'o'j'n. Antaŭ du jar'o'j—mi jam est'is tie ek'de unu jar'o—mi sid'is tut'e sol'e en la gvat'ĉambr'o en vent'eg'a vintr'a nokt'o, mal'varm'ig'it'e, sen'sent'ig'it'e, sen'konsol'e, ek'dorm'et'ant'e iom post iom en sen'konsci'o'n. La plor'eg'o de la vent'o kaj la klak'ad'o de for'a'j ŝutr'o'j son'ad'is pli kaj pli mal'laŭt'e en mi'a'j sen'aŭd'iĝ'ont'a'j orel'o'j ĉiu'moment'e kiam subit'e kaj akut'e la mort'o'sonor'il'o el'ig'is sang'o'frost'ig'a'n alarm'o'n super mi'a kap'o! Preskaŭ paraliz'is mi'n la ŝok'o ĉar neniam antaŭ'e mi aŭd'is la signal'o'n.

Mi mi'n re'normal'ig'is kaj hast'eg'is al la kadavr'o'ĉambr'o. Preskaŭ mez'distanc'e for laŭ la ekster'a vic'o sid'is rekt'a'spin'a figur'o en'volv'it'a en mort'o'tuk'o, sving'ant'e la kap'o'n mal'rapid'e de flank'o al flank'o: makabr'a spektakl'o! Ĝi'a flank'o al'front'is mi'n. Mi al'ir'is ĝi'n hast'e kaj en'rigard'is fiks'e ĝi'a'n vizaĝ'o'n. Ĉiel'o! Adlero ĝi est'is!

Ĉu vi pov'as diven'i kio est'is mi'a unu'a ek'pens'o? En'vort'ig'it'e, jen ĝi est'is: "Ŝajn'as tial ke vi eskap'is de mi unu'a'n foj'o'n. Okaz'os kontraŭ'a rezult'o ĉi-foj'e!"

Ver'ŝajn'e tiu et'ul'o spert'is ne'imag'ebl'a'j'n terur'o'j'n. Imag'u kio'n li dev'is ek'sent'i vek'iĝ'int'e mez'e de tiu sen'voĉ'a silent'o kaj ĉirkaŭ'spekt'ad'int'e tiu'n mal'gaj'a'n mort'int'ar'o'n! Kiu dank'em'o bril'eg'is en li'a magr'eg'a blank'a vizaĝ'o kiam li vid'is viv'ant'a'n form'o'n antaŭ si! Kaj kiel la fervor'o de tiu sen'parol'a dank'em'o pli'mult'iĝ'is kiam li'a rigard'o ating'is la viv'ig'a'j'n kordial'o'j'n kiu'j'n mi port'is en la man'o'j! Tiam imag'u la horor'o'n kiu en'ir'is li'a'n pinĉ'it'a'n vizaĝ'o'n kiam mi met'is la kordial'o'j'n mal'antaŭ mi'n kaj dir'is mok'e:

"Ek'parol'u, Franzo Adlero! Al'vok'u tiu'j'n mort'int'o'j'n! Sen'dub'e ili aŭskult'os kaj kompat'os. Sed en ĉi tiu lok'o auŝkultos kaj kompat'os neni'u ali'a."

Li pen'ad'is parol'i. Tamen rezist'is kaj mal'permes'is parol'ad'o'n tiu part'o de la mort'o'tuk'o kun'prem'ant'a li'a'j'n makzel'o'j'n. Li streb'is lev'i pet'eg'a'j'n man'o'j'n sed ili rest'is, kun'met'it'e kaj kun'lig'it'e, sur li'a brust'o. Mi kri'eg'is:

"Kri'eg'u, Franzo Adlero! Vek'u la dorm'ant'o'j'n en la for'a'j strat'o'j, pet'ant'e ili'n al'ven'ig'i help'o'n al vi. Kri'eg'u—sen mal'ŝpar'i temp'o'n, ĉar est'as mal'mult'e da temp'o por mal'ŝpar'i. Kio, ĉu vi ne pov'as? Kia domaĝ'o! Tamen ne grav'as. Kri'eg'ad'o ne ĉiam al'ven'ig'as help'o'n. Kiam vi kaj vi'a kuz'o murd'is sen'help'a'j'n vir'in'o'n kaj infan'o'n en kaban'o de Arkansas'o—mi'a edz'in'o est'is kaj mi'a infan'o—ili kri'pet'is help'o'n, ĉu vi memor'as? Sed tio ne sukces'is. Vi memor'as ke tio ne sukces'is, ĉu ne? Vi'a'j dent'o'j klak'et'ad'as—tial kial vi ne pov'as ek'kri'i? Mal'fiks'u la bandaĝ'o'j'n per vi'a'j man'o'j. Tiam vi pov'os ek'kri'i. Ho, mi kompren'as. Vi'a'j man'o'j est'as lig'it'a'j kaj ne pov'as help'i vi'n. Kiom strang'e event'o'j ripet'iĝ'as post long'a'j jar'o'j. Ĉar ankaŭ mi'a'j man'o'j est'is lig'it'a'j tiu'n nokt'o'n, ĉu vi memor'as? Jes, tiel fort'e lig'it'a'j kiel vi'a'j man'o'j est'as lig'it'a'j nun. Kiom strang'a tio est'as! Mi ne pov'is mi'n liber'ig'i. La ide'o mal'lig'i mi'n ne en'ir'is vi'a'n mens'o'n. La ide'o mal'lig'i vi'n ne en'ir'as mi'a'n mens'o'n nun. Ŝŝŝ! Jen mal'fru'hor'a paŝ'son'o! Ĝi ven'as en ni'a direkt'o. Aŭskult'u, kiom proksim'a ĝi est'as! Ebl'as kompti la paŝ'son'o'j'n: unu, du, tri! Jen, ĝi star'as ĵus ali'flank'e de la pord'o. Jen est'as la hor'o! Kri'eg'u, vir'o, kri'eg'u! Est'as la unu'nur'a ŝanc'o inter vi kaj etern'ec'o! Ho, vid'u! Vi hezit'is tro long'a'n temp'o'n. Ĝi preter'pas'is. Jen. Ĝi mal'laŭt'iĝ'as. Ĝi est'as for! Pri'pens'u tio'n! Pri'medit'u tio'n! Vi ĵus aŭd'is hom'a'n paŝ'son'o'n je la last'a foj'o. Kiom strang'e dev'as est'i aŭskult'i tiel ordinar'a'n son'o'n kaj konsci'i ke neniam de'nov'e oni aŭd'os sam'aĵ'o'n."

Ho, amik'o mi'a! La dolor'eg'o en tiu en'volv'it'a vizaĝ'o est'is vid'ind'a ekstaz'o! Mi el'pens'is nov'a'n tortur'o'n kaj ĝi'n aplik'is, mi'n help'ant'e per iom da mensog'a kre'iv'o:

"Tiu kompat'ind'a Krugero streb'is sav'i mi'a'j'n edz'in'o'n kaj infan'o'n kaj mi hav'ig'is al li reciprok'a'n komplez'o'n en la taŭg'a moment'o. Mi konvink'is li'n pri'rab'i vi'n. Kaj mi kaj iu vir'in'o help'is li'n dizert'i el si'a milit'serv'o kaj li'n al'ven'ig'is al sekur'ej'o."

Rigard'o de surpriz'o kaj triumf'o ek'bril'is mal'hel'e tra la angor'o en la vizaĝ'o de mi'a viktim'o. Mi perpleks'iĝ'is, mal'trankvil'iĝ'is, dir'is:

"Nu, kio? Ĉu li ne eskap'is?"

Ne'a kap'sku'o.

"Ĉu ne? Kio okaz'is tial?"

La kontent'o en la en'volv'it'a vizaĝ'o ankoraŭ pli'klar'iĝ'is. La vir'o streb'is murmur'aĉ'i kelk'a'j'n vort'o'j'n—sen'sukces'e; pen'ad'is esprim'i i'o'n per la mal'help'it'a'j man'o'j—mal'sukces'is; paŭz'is moment'o'n, tiam klin'is mal'fort'e la kap'o'n en signif'o'cel'a manier'o, en la direkt'o al la kadavr'o kuŝ'ant'a la plej proksim'e al li.

"Ĉu mort'int'a?" mi demand'is. "Ĉu ne sukces'is eskap'i? Ĉu kapt'it'a fuĝ'ant'e kaj paf'it'a?"

Ceter'a kap'sku'o ne'a.

"Tial, kiel?"

De'nov'e la vir'o entrepren'is far'i i'o'n per'man'e. Mi zorg'e atent'is sed ne sukces'is diven'i la cel'o'n. Mi antaŭ'e'n'klin'iĝ'is kaj rigard'is eĉ pli zorg'e. Li ĉirkaŭ'tord'is dik'fingr'o'n kaj per ĝi mal'fort'e pik'is la brust'o'n.

"Ho, ĉu vi vol'as dir'i: ponard'it'a?"

Jes'a kap'mov'o, akompan'it'e de fantom'a rid'et'o de tiom'a diabl'ec'o ke ĝi ek'ŝalt'is vek'lum'o'n en mi'a mal'akr'a cerb'o kaj mi kri'eg'is:

"Ĉu ponard'is li'n mi, li'n pren'int'e por vi? Ĉar tiu pik'bat'o cel'is unu'nur'e vi'n!"

La jes'a kap'mov'o de la de'nov'e mort'ant'a fripon'o est'is tiel ĝoj'a kiel li'a mank'ant'a fortik'o kapabl'is el'montr'i.

"Ho, mizer'a, mizer'a mi, mort'ig'int'e la kompat'a'n person'o'n kiu amik'iĝ'is kun mi'a'j kar'ul'o'j kiam ili est'is sen'help'a'j kaj kiu ili'n serv'int'us se li pov'int'us! Mizer'a, ho, mizer'a, mizer'a mi!"

Mi imag'is aŭd'i la damp'it'a'n glugl'et'o'n de pri'mok'a rid'o. Mi el'ig'is la vizaĝ'o'n de inter la man'o'j kaj vid'is mi'a'n mal'amik'o'n mal'antaŭ'e'n'sink'i sur si'a'n klin'tabul'o'n.

Neces'is al li sufiĉ'e long'a temp'o por mort'i. Li dispon'is mir'ind'a'n vital'ec'o'n, surpriz'a'n konstituci'o'n. Jes, li pas'ig'is plaĉ'e long'a'n temp'o'n pri la afer'o. Mi al'port'is seĝ'o'n kaj ĵurnal'o'n, sid'iĝ'is apud li kaj leg'is. De temp'o al temp'o mi trink'et'is brand'o'n. Tio'n mi bezon'is pro la mal'varm'o. Sed mi trink'et'is ankaŭ pro tio ke, en la komenc'o, kiam mi etend'is la man'o'n por al'pren'i la botel'o'n, li supoz'is ke mi cel'as hav'ig'i iom al li. Mi leg'is laŭt'voĉ'e: ĉef'e fantazi'a'j'n raport'o'j'n pri hom'o'j urĝ'e for'kapt'it'a'j de sur la tomb'o'sojl'o kaj re'ven'ig'it'a'j al viv'o kaj vigl'o per'e de kelk'a'j kuler'plen'o'j da likvor'o kaj varm'a ban'o. Jes, li pas'ig'is long'a'n mal'facil'a'n temp'o'n mort'ant'e: tri hor'o'j'n, ses minut'o'j'n, ek'de la moment'o kiam li aŭd'ig'is la sonor'il'o'n.

Laŭ oni'a opini'o, dum la dek ok jar'o'j for'pas'int'a'j ek'de kiam iniciat'iĝ'is tiu kadavr'o'gvat'ad'o, neni'a en tuk'o en'volv'it'a gast'o de la Bavari'a'j mort'o'dom'o'j iam sonor'ig'is si'a'n sonor'il'o'n. Nu, tio est'as sen'ĝen'a opini'o. Ĝi rest'u tia.

La mal'varm'o de la mort'o'ĉambr'o jam penetr'is mi'a'j'n ost'o'j'n. Ĝi re'vigl'ig'is kaj re'trud'is al mi la mal'san'o'n antaŭ'e mi'n aflikt'int'a'n sed kiu, ĝis la koncern'a nokt'o, konstant'e kaj ad'e mal'aper'is. Tiu vir'o murd'is mi'a'n edz'in'o'n kaj mi'a'n infan'o'n. Kaj post tri tag'o'j li al'don'int'os mi'a'n nom'o'n al si'a murd'o'list'o. Ne grav'as! Di'o! Kiel bon'sapor'a est'as la memor'aĵ'o pri tio. Mi kapt'o'ating'is li'n eskap'ant'a'n el si'a tomb'o kaj li'n re'ŝov'is en ĝi'n!

Post tiu nokt'o mi dev'is en'lit'iĝ'i dum tut'a semajn'o. Sed ek'de kiam mi pov'is iom rond'ir'ad'i, mi konsult'is la mort'o'dom'a'j'n registr'o'libr'o'j'n kaj ek'sci'is la numer'o'n de la dom'o en kiu Adlero mort'is. Mizer'a pension'aĉ'o tiu est'is. Mi koncept'is la ide'o'n ke kompren'ebl'e li akir'int'us la person'a'j'n hav'aĵ'o'j'n de Krugero, est'ant'e la kuz'o de tiu, kaj mi dezir'is obten'i la horloĝ'o'n de Krugero se ebl'us al mi. Tamen dum mi est'is mal'san'a la posed'aĵ'o'j'n de Adlero oni for'vend'is kaj dis'lok'is, krom plur'a'j mal'nov'a'j leter'o'j kaj ceter'a'j sen'valor'a'j divers'aĵ'o'j. Tamen, per'e de tiu'j leter'o'j, mi spur'trov'is fil'o'n de Krugero, la nur'a'n rest'ant'a'n parenc'o'n li'a'n. Tri'dek'jar'a nun, li est'as fak'a ŝu'ist'o kaj loĝ'as ĉe Numer'o 14 Reĝ'o'strat'o en Man'hejm'o. Vidv'o, li hav'as plur'a'j'n jun'a'j'n ge'fil'o'j'n. Sen klar'ig'i al li la kial'o'n de tio, konstant'e ek'de tiam mi proviz'as li'n per du tri'on'o'j el li'a financ'a sub'ten'o.

Nu, rilat'e al tiu horloĝ'o—vid'u kiom strang'e evolu'as la afer'o'j! Mi ĉirkaŭ'spur'is ĝi'n en Germanio dum pli ol jar'o je grand'a mon- kaj ĉagren'kost'o. Kaj fin'fin'e mi ek'hav'is ĝi'n! Ek'hav'is ĝi'n kaj ne'dir'ebl'e ek'ĝoj'iĝ'is. Mal'ferm'is ĝi'n kaj neni'o'n trov'is intern'e. Ho, mi dev'int'us antaŭ'sci'i ke tiu paper'pec'et'o ne rest'os tie ĉiu'n tiu'n temp'o'n. Kompren'ebl'e, mi rezign'is pens'i pri la dek mil dolar'o'j tiam. Rezign'is tio'n kaj for'ig'is ĝi'n el mi'a mens'o. Kaj eg'e mal'ĝoj'e, ĝi'n dezir'int'e por la fil'o de Krugero.

Hieraŭ'nokt'e, kiam fin'fin'e mi konsent'is pri mi'a ne'evit'ebl'a mort'o, mi komenc'is pret'ig'i mi'a'j'n hav'aĵ'o'j'n. Mi entrepren'is brul'ig'i ĉiu'j'n sen'util'a'j'n dokument'o'j'n kaj cert'eg'e, de inter la dokument'o'j de Adlero ne antaŭ'e zorg'e kontrol'it'a'j el'fal'is tiu long'e dezir'at'a pec'et'o. Tuj mi ĝi'n re'kon'is. Jen ĝi. Mi ĝi'n traduk'os:

Brik'a lu'stabl'o, mez'urb'e, angul'e de Orlean'o- kaj Merkat'o-Strat'o'j. Angul'o al'front'ant'a urb'o'dom'o'n. Tri'a ŝton'o, kvar'a vic'o. Tie'n en'ŝov'u mesaĝ'o'n dir'ant'a'n kiom al'ven'os.

Jen. Pren'u kaj konserv'u ĝi'n! Krugero klar'ig'is ke tiu ŝton'o for'mov'ebl'as, kaj ke ĝi est'as en la nord'a mur'o de la fundament'o, kvar'a'vic'e ek'de la supr'o, tri'a'ŝton'e ek'de la okcident'o. La mon'o kaŝ'iĝ'as mal'antaŭ ĝi. Li dir'is ke la last'a fraz'o est'as tromp'aĵ'o por de'voj'ig'i okaz'e ke la paper'o en'fal'u mal'ĝust'a'j'n man'o'j'n. Sen'dub'e ĝi plen'um'is tiu'n funkci'o'n por Adlero.

Nun mi dezir'as pet'eg'i ke kiam vi far'os vi'a'n propon'it'a'n vojaĝ'o'n laŭ la river'o, vi spur'trov'u tiu'n kaŝ'it'a'n mon'o'n kaj send'u ĝi'n al Adamo Krugero, ĉe la Man'hejm'a adres'o kiu'n mi menci'is. Ĝi riĉ'ul'ig'os li'n kaj mi dorm'os des pli trankvil'e en mi'a tomb'o sci'ant'e ke mi far'is mi'a'n plej'o'n por la fil'o de la vir'o kiu klopod'is sav'i mi'a'j'n edz'in'o'n kaj infan'o'n—kvankam mi'a man'o sen'sci'e li'n mort'ig'is, kontraŭ'e al la impuls'o de mi'a kor'o kiu prefer'int'us li'n ŝirm'i kaj sav'i.

"Tia est'is la rakont'o de Ritero," mi dir'is al mi'a'j du amik'o'j. Est'iĝ'is profund'a kaj impon'a silent'o kiu daŭr'is ne mal'long'a'n temp'o'n. Tiam ambaŭ vir'o'j est'ig'is paf'ad'o'n da ekscit'it'a'j kaj admir'a'j ek'kri'o'j pri la strang'a'j event'o'j de la rakont'o. Kaj tio, kun'e kun klak'ad'ant'a flu'eg'o da demand'o'j kiu daŭr'e persist'is ĝis ĉiu'j partner'o'j preskaŭ sen'spir'iĝ'is. Tiam mi'a'j amik'o'j komenc'is re'normal'iĝ'i kaj re'tir'iĝ'i, sub'ŝirm'e de kelk'foj'a'j vort'paf'o'j, en silent'o'n kaj abism'a'n rev'ad'o'n. Dum dek minut'o'j nun aŭd'iĝ'is nur silent'o. Tiam Roĝer'o dir'is rev'em'e:

"Dek mil dolar'o'j!" Al'don'ant'e, post paŭz'eg'o:

"Dek mil. Tio est'as ver'a mon'amas'o."

Baldaŭ la poet'o demand'is:

"Ĉu vi cel'as send'i ĝi'n al li tuj'eg'e?"

"Jes," mi dir'is. "Tio est'as strang'a demand'o."

Neni'a respond'o. Post iom da temp'o, Roĝer'o demand'is hezit'em'e:

"Ĉu la tut'a'n sum'o'n? Tio est'as—mi vol'as dir'i—"

"Cert'eg'e, la tut'a'n sum'o'n."

Mi est'is dir'ont'a pli, sed halt'is—halt'is pro pens'ad'si'n'sekv'o nask'iĝ'int'a en mi. Tompsono parol'is sed mi'a mens'o est'is for kaj mi ne aŭd'kapt'is li'a'n dir'aĵ'o'n. Sed mi aŭd'is Roĝer'o'n respond'i:

"Jes. Tia ĝi ŝajn'as al mi. Tio dev'us eg'e sufiĉ'i. Mi opini'as ke li neni'o'n far'is."

Baldaŭ la poet'o dir'is:

"Kiam vi pri'pens'as la afer'o'n, tio pli ol sufiĉ'as. Vi nur konsider'u! Kvin mil dolar'o'j! Nu, li ne kapabl'us el'spez'i tio'n en la daŭr'o'temp'o de si'a viv'o. Kaj tio li'n difekt'us, al'don'e. Ebl'e eĉ li'n ruin'ig'us. Vi konsider'u tio'n. Post mal'mult'e da temp'o li for'ĵet'us la rest'int'a'n mon'o'n, ferm'us si'a'n butik'o'n, ebl'e komenc'us drink'ad'i, mis'trakt'us si'a'j'n sen'patr'in'a'j'n infan'o'j'n, sink'us en ceter'a'j'n mal'bon'cel'a'j'n ir'voj'o'j'n, progres'us laŭ'vic'e de mal'bon'o al pli'mal'bon'o—"

"Jes, vi prav'as," inter'romp'is Roĝer'o fervor'e. "Mi jam vid'is tio'n cent foj'o'j'n. Jes, pli ol cent foj'o'j'n. Vi met'u mon'o'n en la man'o'j'n de tia vir'o nur se vi dezir'as li'n detru'i, tio est'as fakt'o. Vi nur met'u mon'o'n en li'a'j'n man'o'j'n, neces'as far'i neni'o'n ceter'a'n. Kaj se tio ne mal'alt'ig'as li'n kaj li'n sen'util'ig'as kaj li'n sen'ig'as je ĉiu mem'estim'o kaj ĉio, tiam mi ne kon'as la hom'a'n natur'o'n—ĉu ne, Tompsono? Kaj eĉ se ni trans'don'us al li tri'on'o'n el ĝi; nu, en mal'pli ol ses monat'o'j—"

"Mal'pli ol ses semajn'o'j, vi dir'u," respond'is mi, ekscit'iĝ'ant'e kaj inter'romp'ant'e. "Escept'e se li met'us tiu'n tri-mil-dolar'a'n sum'o'n en sekur'a'j'n man'o'j'n kie li ne pov'us ĝi'n ek'tuŝ'i, ne pli ol ses semajn'o'j for'pas'us antaŭ ol—"

"Cert'eg'e, ne pli ol ses semajn'o'j!" dir'is Tompsono. "Mi redakt'is libr'o'j'n por tiu'spec'a'j hom'o'j kaj en la moment'o mem kiam ili en'man'ig'as si'a'n tantiem'o'n—ebl'e tem'as pri tri mil, ebl'e du mil—"

"Kial tiu ŝu'ist'o rajt'as dispon'i du mil dolar'o'j'n, plaĉ'us al mi ek'sci'i?" Roĝer'o inter'romp'is serioz'e. "Vir'o ebl'e nepr'e kontent'a nun, tie en Man'hejm'o, ĉirkaŭ'at'e de sam'rang'ul'o'j, manĝ'ant'e si'a'n pan'o'n kun tiu apetit'o kiu'n pov'as est'ig'i nur labor'em'a entrepren'ad'o, ĝu'ant'e si'a'n modest'a'n viv'o'n, honest'a, just'a, pur'kor'a, kaj ben'it'a! Jes, mi dir'u 'ben'it'a' super la miriad'o'j ĉirkaŭ'ir'ant'a'j en silk'a'j vest'aĵ'o'j, laŭ'promen'ant'a'j la mal'plen'a'n art'e'far'it'a'n rond'voj'o'n de soci'a mal'saĝ'ec'o. Sed vi nur met'u la koncern'a'n tent'o'n antaŭ li nur'a'n foj'o'n! Vi nur met'u dek kvin cent dolar'o'j'n antaŭ tia vir'o kaj dir'u—"

"Dek kvin cent diabl'o'j'n!" mi protest'is. "Kvin cent putr'ig'us li'a'j'n princip'o'j'n, paraliz'us li'a'n entrepren'ad'o'n, tren'us li'n al la rum'vend'ej'o, de tie ĝis la de'flu'il'o, de tie ĝis la almoz'dom'o, de tie ĝis—"

"Kial trud'i al ni mem tiu'n krim'o'n, sinjor'o'j?" inter'romp'is la poet'o serioz'e kaj al'log'e. "Li est'as feliĉ'a tie kie li est'as ke tia kia li est'as. Ĉiu sent'o pri honor'o, ĉiu sent'o pri karitat'o, ĉiu sent'o pri alt'a kaj sankt'a bon'vol'o ni'n avert'as, ni'n pet'eg'as, ni'n ordon'as li'n las'i en sen'ĝen'o. Jen ver'a amik'ec'o, jen aŭtent'a amik'ec'o. Ni pov'us funkci'ig'i ali'a'j'n rimed'o'j'n pli pomp'a'j'n. Sed neni'a'n tiel ver'e komplez'a'n kaj saĝ'a'n, kred'u mi'n."

Post iom da daŭr'a diskut'ad'o, evident'iĝ'is ke ĉiu el ni, en la profund'o de si'a kor'o, sent'is kelk'a'j'n dub'o'j'n pri tiu aranĝ'o pri la afer'o. Klar'eg'e est'is ke ĉiu'j sent'is la dev'o'n send'i al la kompat'ind'a ŝu'ist'o i'o'n. Est'iĝ'is long'a kaj pri'pens'a diskut'o pri tiu punkt'o kaj fin'fin'e ni elekt'is send'i al li kolor'litograf'o'n.

Nu, post kiam ĉio laŭ'ŝajn'e bon'ord'iĝ'is por ĉiu'j part'o'pren'ant'o'j, el'star'iĝ'is nov'a ĝen'o. Okaz'is ke tiu'j du vir'o'j cel'is divid'i la mon'o'n egal'part'e kun mi. Mi ne sam'opini'is. Mi dir'is ke ili pov'os si'n taks'i bon'ŝanc'a'j se ili kun'ricev'os du'on'o'n el la mon'o. Roĝer'o dir'is:

"Kiu est'int'us iel ajn bon'ŝanc'a se ne part'o'pren'int'us en la afer'o mi? Est'is mi kiu far'is la unu'a'n sugest'o'n. Sen mi ĉio ir'int'us al la ŝu'ist'o."

Tompsono dir'is ke li mem pri'pens'is la afer'o'n jam en la sam'a moment'o kiam Roĝer'o unu'e parol'is.

Mi replik'is ke la sugest'o nask'iĝ'int'us ĉe mi sufiĉ'e baldaŭ kaj sen la help'o de iu ajn. Mi est'as mal'rapid'a pens'ant'o ebl'e, sed fid'ind'a.

La debat'o varm'iĝ'is en kverel'o'n, tiam en batal'o'n. Ĉiu vir'o ek'vund'iĝ'is iom fort'e. Post mi'n iom kurac'i, laŭ mi'a manier'o, mi supr'e'n'ir'is en mal'bon'aĉ'a humor'o al la uragan'ferdek'o. Mi renkont'is Kapitan'o'n Makordon tie kaj dir'is, tiel plaĉ'e kiel permes'is mi'a humor'o:

"Mi al'ven'as por adiaŭ'i, Kapitan'o. Mi dezir'as al'ter'iĝ'i ĉe Napoleono."

"Vi dezir'is al'ter'iĝ'i kie?"

"Ĉe Napoleono."

La kapitan'o ek'rid'is sed, ek'konsci'int'e ke mi ne est'as en gaj'a humor'o, li ĉes'is rid'i kaj dir'is:

"Sed ĉu vi serioz'as?"

"Mi jes ja tre serioz'as."

La kapitan'o rigard'is la supr'a'nivel'a'n navig'ej'o'n kaj dir'is:

"Li dezir'as el'boat'iĝ'i ĉe Napoleono!"

"Ĉu ĉe Napoleono?"

"Tiel li dir'as."

"Laŭ la fantom'eg'o de Cezar'o!"

Onkl'o Mumfordo al'proksim'iĝ'is laŭ la ferdek'o. La kapitan'o dir'is:

"Onkl'o, jen amik'o vi'a kiu dezir'as el'boat'iĝ'i ĉe Napoleono!"

"Nu, laŭ—!"

Mi dir'is:

"Bon'vol'u, pri kio tem'as ĉio tio? Ĉu vir'o ne rajt'as al'ter'iĝ'i ĉe Napoleono se tio'n li dezir'as?"

"Nu, damn'u, ĉu vi ne sci'as? Ne plu ekzist'as Napoleono. Jam de jar'o'j kaj jar'o'j ĝi ne plu ekzist'as. Arkansas'o-River'o ĝi'n krev'is, ĝi'n ĉifon'ig'is, ĝi'n for'ŝov'is en Misisip'o-River'o'n!"

"Ĉu for'bala'is la tut'a'n urb'o'n? Ĉu bank'o'j'n, preĝ'ej'o'j'n, mal'liber'ej'o'j'n, ĵurnal'a'j'n redakt'ej'o'j'n, urb'o'dom'o'n, teatr'o'n, fajr'o'brigad'ej'o'n, lu'stabl'o'n—ĉu ĉio'n?"

"Ĉio'n. Nur dek'kvin'minut'a task'o, aŭ simil'aĵ'o. Post'las'is de la urb'o nek haŭt'o'n nek har'o'n, nek ŝir'aĵ'o'n nek ŝind'o'n krom la mal'antaŭ'a ekstrem'aĵ'o de iu dom'aĉet'o kaj unu brik'a fum'tub'o. En la nun'a moment'o ni'a boat'o padel'navig'as en la mez'o mem de la antaŭ'a star'lok'o de la urb'o. Jen for'e est'as la brik'a fum'tub'o—la unu'nur'a rest'aĵ'o de la urb'o. Tiu dens'a arb'ar'o ĉe la dekstr'a flank'o situ'is antaŭ'e mejl'o'n for de la urb'o. Rigard'u mal'antaŭ vi, kontraŭ'flu'e. Nun vi komenc'as re'kon'i la pejzaĝ'o'n, ĉu ne?"

"Jes, mi jes ja ĝi'n re'kon'as nun. Tio est'as la plej mir'ind'a afer'o kiu'n mi iam pri'aŭd'is. De mult'eg'e la plej mir'ind'a kaj la plej ne'atend'it'a."

S-ro Tompsono kaj S-ro Roĝer'o jam al'ven'is, inter'temp'e, kun valiz'o'j kaj ombrel'o'j kaj aŭskult'is silent'e la nov'aĵ'o'n de la kapitan'o. Tompsono met'is du'on'dolar'o'n en mi'a'n man'o'n kaj dir'is mal'laŭt'e:

"Por mi'a porci'o de la kolor'litograf'o."

Roĝer'o ag'is sam'e.

Jes, mir'ind'eg'e est'is vid'i Misisip'o-River'o'n rul'iĝ'i inter sen'hom'a'j bord'o'j rekt'e super la lok'o kie antaŭ du'dek jar'o'j mi kutim'is vid'i bon'a'n grand'a'n mem'kontent'a'n urb'et'o'n. Urb'et'o'n kiu est'is sid'ej'o de grand'a kaj grav'a konteo. Urb'et'o'n kun grand'a Uson'a mar'soldat'ar'a mal'san'ul'ej'o. Urb'et'o'n kiu hav'is sen'nombr'a'j'n batal'o'j'n kun ĉiu'tag'a enket'o. Urb'et'o'n kie antaŭ'e mi kon'is la plej bel'a'n kaj la plej talent'a'n knab'in'o'n de la tut'a Misisip'o-val'o. Urb'et'o'n kie ni ricev'is la unu'a'n pres'it'a'n nov'aĵ'o'n pri la lament'ind'a katastrof'o de batal'ŝip'o Pensilvani'o antaŭ kvar'on'jar'cent'o. Urb'et'o'n ne plu ekzist'ant'a'n, en'glut'it'a'n, for'sink'int'a'n nutr'ad'i la fiŝ'o'j'n. Urb'et'o'n de kiu rest'as neni'o krom er'o de dom'aĉet'o kaj dis'pec'iĝ'ant'a brik'a fum'tub'o!

Konform'e al pet'o de amik'o skrib'int'a al mi el Orient'o, mi vizit'is afabl'a'n parol'em'a'n mal'jun'a'n Simonon Hveleron kaj enket'is pri amik'o de mi'a amik'o, Leon'id'o V. Smilejo, respond'e al la pet'o, kaj mi ĉi tie al'fiks'as la rezult'aĵ'o'n. Mi sent'as kaŝ'it'a'n suspekt'o'n ke Leon'id'o V. Smilejo est'as mit'o; ke mi'a amik'o neniam kon'is tia'n person'o'n; kaj ke li nur hipotez'is ke se mi demand'us al Hvelero pri li, tio memor'ig'us al la mult'aĝ'ul'o si'a'n fi'fam'a'n Jaĉjon Smilejon, kaj li ek'ofic'us, enu'ig'ant'e mi'n per kelk'a'j agac'ant'a'j tiu'rilat'a'j re'memor'aĵ'o'j tiel long'a'j kaj ted'a'j kiel sen'util'a'j por mi. Se tio est'is la cel'o, okaz'is sukces'o.

Mi trov'is Simonon Hveleron en komfort'a dorm'et'ad'o apud la serv'o'ĉambr'a stov'o de la kaduk'int'a drink'ej'o de mort'ant'a min'ej'a kamp'ad'ej'o nom'iĝ'ant'a Ĉe-Anĝel'o kaj konstat'is ke li est'as dik'a kaj kalv'a kaj port'as sur si'a trankvil'a vizaĝ'o mien'o'n de ĉarm'a'j mild'ec'o kaj simpl'ec'o. Li vek'iĝ'is kaj salut'is, dezir'ant'e al mi bon'a'n tag'o'n. Mi dir'is al li ke amik'o mi'a pet'is ke mi enket'u pri kar'a kamarad'o de li'a knab'ec'o nom'iĝ'ant'a Leon'id'o V. Smilejo—Pastor'o Leon'id'o V. Smilejo, jun'a predik'ist'o pri la Bibli'a mesaĝ'o laŭ'raport'e loĝ'int'a antaŭ'e en Ĉe-Anĝel'o. Mi al'don'is ke, se S-ro Hvelero sci'pov'os inform'i mi'n pri tiu Pastor'o Leon'id'o V. Smilejo, mi ŝuld'os al li mult'a'j'n reciprok'a'j'n komplez'o'j'n.

Simono Hvelero mal'antaŭ'e'n'ir'ig'is mi'n en angul'o'n kaj blok'ad'is mi'n tie per si'a seĝ'o, tiam sid'iĝ'is kaj evolu'ad'ig'is la ted'a'n rakont'o'n sekv'ont'a'n ĉi tiu'n aline'o'n. Li neniam rid'et'is, neniam kun'tir'is la brov'o'j'n, neniam sen'ig'is la voĉ'o'n je la mild'a'ritm'a tonal'o al kiu li agord'is si'a'n komenc'a'n fraz'o'n, neniam el'montr'is la plej et'a'n indic'o'n pri entuziasm'o. Tamen laŭ la tut'a long'o de la sen'fin'a rakont'o kur'is vejn'o da impon'a'j serioz'o kaj sincer'o kompren'ig'ant'a'j klar'sci'e al mi ke, anstataŭ imag'i ke li'a rakont'o ampleks'as rid'ind'a'n aŭ absurd'a'n tem'ar'o'n, li taks'as ĝi'n ver'e grav'a afer'o kaj admir'as ties du hero'o'j'n kiel vir'o'j'n dispon'ant'a'j'n transcend'a'n geni'o'n pri alt'nivel'a lert'ec'o. Mi las'is li'n daŭr'ig'i si'a'manier'e la rakont'ad'o'n, neniam li'n inter'romp'ant'e unu'nur'a'n foj'o'n.

"Pastor'o Leon'id'o V.—Ho, nu, Pastor'o Le'o—Nu, foj'e ĉe'est'is ĉi tie ul'o nom'iĝ'ant'a Jaĉjo Smilejo, en la vintr'o de '49, aŭ ebl'e est'is la printemp'o de '50—mi ne memor'as preciz'e, iel, kvankam la kial'o pro kiu mi opini'as ke est'is unu aŭ la ali'a est'as tio ke mi memor'as ke la klin'trog'eg'o ankoraŭ ne est'is fin'konstru'it'a kiam li al'ven'is la kamp'ad'ej'o'n. Tamen li est'is la plej strang'a ul'o kiu'n oni iam vid'is kiam tem'is pri ĉiam vet'i pri kio ajn sur'scen'ej'iĝ'as kondiĉ'e ke li sukces'u instig'i iu'n vet'i pri la kontraŭ'a flank'o, kaj se ne, li mem ŝanĝ'is vet'flank'o'n. Plaĉ'is al li iu ajn aranĝ'o plaĉ'ant'a al la kontraŭ'vet'ant'o. Se li nur sukces'us star'ig'i vet'o'n, li kontent'iĝ'is. Tamen li est'is bon'ŝanc'a, mal'kutim'e bon'ŝanc'a. Preskaŭ ĉiam li venk'is. Li est'is ĉiam pret'a kaj atend'ant'a oportun'o'n. Kio'n ajn oni menci'is, li propon'is pri'vet'i ĝi'n kaj pri'vet'i iu'n ajn flank'o'n, laŭ vi'a dezir'o, kiel mi ĵus menci'is. Se okaz'is vet'kur'o por ĉeval'o'j, je ties fin'iĝ'o vi trov'is li'n mult'riĉ'ig'it'a aŭ nepr'e sen'mon'ig'it'a. Se okaz'is hund'o'batal'o, li vet'is pri ĝi. Se okaz'is kat'batal'o, ĝi'n li pri'vet'is. Se okaz'is kok'batal'o, li ĝi'n pri'vet'is. Nu, se du bird'o'j sid'is sur bar'il'o, li vet'is pri kiu el ili for'flug'os antaŭ la ali'a. Kaj se okaz'is evangeliz'a kun'ven'o, li ĉe'est'is ĝi'n sen'mank'e por vet'i pri Pastor'o Valkero kiu est'is, laŭ li'a taks'o, la plej bon'a orator'o de la region'o, kaj tia li est'is cert'e, kaj bon'a vir'o. Kaj se li vid'is kramp'krur-insekt'o'n ek'sur'voj'iĝ'i en iu ajn direkt'o, li vet'is pri kiom da temp'o la best'et'o bezon'os por ating'i si'a'n cel'lok'o'n—kiu ajn est'u la lok'o. Kaj se vi konsent'is pri'vet'i kontraŭ li, li konsent'is post'sekv'i tiu'n kramp'krur-insekt'o'n ĝis Meksikio por ek'sci'i kie'n ĝi cel'as ir'i kaj dum kiom da temp'o ĝi est'os sur'voj'e. Mult'a'j el la knab'o'j de ĉi tie vid'is tiu'n Smilejon kaj kapabl'as raport'i al vi pri li. Nu, en'tut'e egal'is al li—li bon'vol'is vet'i pri io ajn—la laŭ'damn'e plej strang'a ul'o. La edz'in'o de Pastor'o Valkero mal'san'is foj'e, dum mult'e da temp'o, kaj ŝajn'is ke oni ne sukces'os ŝi'n sav'i. Tamen iu'n maten'o'n li en'ir'is kaj Smilejo ek'demand'is al li kiel ŝi fart'as kaj li dir'is ke ŝi fart'as iom pli bon'e nun—dank'e al Ni'a Sinjor'o pro Li'a sen'fin'a kompat'o—kaj progres'as tiel favor'e ke, kun la ben'o de Providenc'o, ŝi fin'fin'e re'san'iĝ'os kaj Smilejo, antaŭ ol pri'pens'i la afer'o'n, dir'is: 'Nu, mi vet'as je du dolar'o'j kaj du'on'o ke ne.'

"Ĉi tiu ĉi Smilejo hav'is ĉeval'in'o'n—la knab'o'j krom'nom'is ŝi'n la 'dek'kvin'minut'aĵ'o' sed ili far'is tio'n nur por ŝerc'i, vi sci'as, ĉar kompren'ebl'e ŝi est'is pli rapid'a ol tio—kaj li oft'e vet'gajn'is mon'o'n pri tiu ĉeval'in'aĉ'o, malgraŭ tio ke ŝi est'is tiel mal'rapid'a kaj ĉiam sufer'is pro astm'o aŭ tempro aŭ ftiz'o aŭ io simil'a. Kutim'e ili ĉiam ced'is al ŝi du-tri'cent-jard'a'n fru'start'o'n kaj tiam preter'pas'is ŝi'n sur'voj'e. Tamen ĉe la fin'fin'iĝ'o de la konkurs'o ŝi ekscit'iĝ'is kaj far'iĝ'is kvazaŭ urĝ'pel'at'a kaj komenc'is antaŭ'e'n'kapriol'i kaj larĝ'e dis'apart'ig'i la gamb'o'j'n, etend'ant'e la krur'o'j'n facil'artik'e, foj'e en la aer'o'n, foj'e voj'o'flank'e'n en la direkt'o al la bar'il'o'j kaj supr'e'n'lev'ant'e pied'bat'e tr-o-o-n da polv'o kaj est'ig'ant'e tr-o-o-n da bru'aĉ'eg'o pro tus'ad'o kaj tern'ad'o kaj mung'ad'o—kaj ĉiam ating'i la venk'o'bud'o'n kun ĉirkaŭ kol'o'long'a antaŭ'ec'o, laŭ la plej bon'a taks'o.

"Kaj li hav'is et'a'n mal'grand'a'n buldog'id'o'n kiu, kiam vi ĝi'n rigard'is, ŝajn'is tut'e sen'valor'a, kapabl'a nur sid'ad'i kun feroc'a aspekt'o, atend'ant'e bon'a'n ŝanc'o'n por ŝtel'pren'i i'o'n. Tamen tuj post kiam oni pri'vet'is ĝi'n, ĝi far'iĝ'is tut'e ali'a hund'o. Ĝi'a sub'menton'o komenc'is el'star'i kiel vapor'boat'a teŭg'o kaj ĝi'a'j dent'o'j mal'kovr'iĝ'is kaj ek'bril'is kiel alt'forn'o'j. Kaj se ceter'a hund'o ĝi'n atak'is kaj ĝi'n sku'is ĉifon'aĉ'e kaj mord'is ĝi'n kaj lanĉ'is ĝi'n du-tri'foj'e trans la ŝultr'o'n, Andre'o Ĝaksono—tio est'is la nom'o de la hund'id'o—Andre'o Ĝaksono ĉiam ŝajn'ig'is propr'a'n kontent'iĝ'o'n, kvazaŭ atend'int'e neni'o'n ali'a'n—rezult'e de kio la vet'o'j daŭr'e kaj re'daŭr'e du'obl'iĝ'is kaj re'du'obl'iĝ'is en la kontraŭ'a flank'o, ĝis kiam ĉiu'j fin'vet'is. Tiam subit'eg'e li al'kroĉ'is tiu'n ali'a'n hund'o'n per'buŝ'e ĵus ĉe la artik'o de ties mal'antaŭ'a krur'o kaj ten'is ĝi'n en sen'inter'romp'a frost'iĝ'o. Li ne maĉ'aĉ'is, vi kompren'u, nur buŝ'ten'is kaj persist'eg'is ĝis kiam ili konced'is la venk'o'n, eĉ se tem'is pri tut'jar'a daŭr'o'temp'o. Smilejo ĉiam gajn'is la vet'premi'o'n help'e de tiu hund'id'o ĝis kiam la best'o dev'is konkurs'i kontraŭ hund'o perd'int'a si'a'j'n mal'antaŭ'a'j'n krur'o'j'n for'seg'it'a'j'n per disk'seg'il'o, kaj kiam la vet'ad'o ating'is fin'a'n punkt'o'n kaj la mon'o jam kuŝ'is sur'grund'e kaj Andre'o Ĝaksono ek'pret'is efektiv'ig'i si'a'n plej ŝat'at'a'n al'kroĉ'manovr'o'n, tuj'eg'e li konsci'is kiel oni li'n super'tromp'is kaj kiel la ali'a hund'o li'n kontraŭ'mur'e'n'ig'is, por tiel dir'i, kaj li aspekt'is surpriz'it'e kaj tiam li aspekt'is iom mal'kuraĝ'ig'it'e kaj ĉes'is pen'ad'i gajn'i la venk'o'n kaj fin'iĝ'is tut'e fin'tromp'it'e. Li direkt'is rigard'o'n al Smilejo, kvazaŭ por dir'i ke li'a kor'o est'as romp'it'a kaj ke la kulp'int'o est'is la mastr'o pro konsent'i pri'vet'i kontraŭ hund'o kiu ne hav'as mal'antaŭ'a'j'n krur'o'j'n al kiu'j oni pov'as al'kroĉ'i, kio en batal'o est'is li'a ĉef'a atak'manovr'o, kaj tiam li iom for'ir'is lam'paŝ'e, si'n kuŝ'ig'is kaj mort'is. Bon'eg'a hund'id'o est'is tiu Andre'o Ĝaksono kiu si'n fam'ig'int'us se ĝi sukces'int'us tra'viv'i, ĉar ĝi'n en'est'is bon'a konsist'ig'aĵ'o kaj geni'o. Tio'n mi sci'as, ĉar antaŭ'e ĝi dispon'is neni'a'j'n apart'a'j'n pri'parol'ind'a'j'n oportun'o'j'n kaj est'as mal'logik'e ke hund'o pov'as batal'i tiel sukces'e en tia'j cirkonstanc'o'j se ĝi ne hav'as talent'o'n. Ĉiam mi ek'bedaŭr'as pens'ant'e pri tiu last'a batal'o ĝi'a kaj ties fin'iĝ'o.

"Nu, ĉi tiu ĉi Smilejo hav'is rat'hund'o'j'n kaj vir'kok'o'j'n kaj vir'kat'o'j'n kaj ĉiu'j'n tia'j'n spec'aĵ'o'j'n ĝis sen'ripoz'ig'i vi'n kaj vi ne pov'us al'port'i al li pri'vet'aĵ'o'n kontraŭ kiu li ne kapabl'us kontraŭ'star'ig'i sam'aĵ'o'n. Iu'n tag'o'n li kapt'is ran'o'n kaj hejm'e'n'port'is ĝi'n kaj dir'is intenc'i ĝi'n kler'ig'i. Tial dum tri monat'o'j li far'is neni'o'n ceter'a'n krom sid'i en si'a mal'antaŭ'dom'a ĝarden'o kaj lern'ig'i salt'ad'o'n al tiu ran'o. Kaj est'u cert'a ke li jes ja lern'ig'is ĝi'n. Li kutim'is iom ŝov'et'i la ran'o'n de mal'antaŭ'e kaj en la sekv'int'a minut'o vi vid'is la ran'o'n kirl'iĝ'ad'i en la aer'o kiel past'o'ring'o, vi'n vid'is efektiv'ig'i trans'kap'iĝ'o'n, aŭ ebl'e par'o'n da ili, se li sukces'ig'is bon'a'n start'o'n, kaj re'ter'e'n'iĝ'i plat'pied'e kaj bon'san'e, kiel kat'o. Li al'kutim'ig'is la ran'o'n al tia'spec'a salt'ad'o lern'ant'e al ĝi kiel kapt'i muŝ'o'j'n kaj trejn'is ĝi'n tiu'rilat'e tiel konstant'e ke la best'et'o sukces'is traf'i muŝ'o'n ĉiu'n foj'o'n kiam la insekt'o en'ir'is ĝi'a'n vid'kamp'o'n. Smilejo dir'is ke mank'as al la ran'o nur taŭg'a eduk'ad'o por ke ĝi pov'u far'i i'o'n ajn—kaj mi kred'as li'n. Nu, mi vid'is li'n met'i Danielon Vebsteron ĉi tie'n sur ĉi tiu'n plank'o'n—Danielo Vebstero est'is la nom'o de la ran'o—kaj ek'kri'eg'i, 'Muŝ'o'j, Daĉjo, muŝ'o'j!'—kaj pli rapid'e ol vi pov'as palpebr'um'i ĝi supr'e'n'salt'is vertikal'lini'e kaj for'lek'eg'is la muŝ'o'n de sur la tabl'o kaj re'fal'aĉ'is sur'plank'e'n tiel solid'e kiel kot'bul'o kaj komenc'is grat'i la kap'o'flank'o'n kun mal'antaŭ'a pied'o tut'e apati'e kvazaŭ ne konsci'ant'e est'i far'int'a pli ol kutim'as far'i iu ajn ran'o. Vi neniam vid'is ran'o'n tiel modest'a'n kaj honest'a'n malgraŭ ties grand'a'j talent'o'j. Kaj kiam tem'is pri honest'a kaj sen'ruz'a salt'ad'o sur eben'a plat'aĵ'o, ĝi kapabl'is ating'i pli grand'a'n distanc'o'n en unu'nur'a salt'o ol iu ajn best'o de si'a spec'o iam vid'it'a de vi. Salt'ad'o sur eben'a plat'aĵ'o est'is ĝi'a special'aĵ'o, vi kompren'u, kaj kiam tem'is pri tio Smilejo bon'vol'e vet'is mon'o'n pri ĝi ĝis rest'is al li neni'a plu'a cend'o. Smilejo fier'eg'is pri si'a ran'o kaj li tut'e rajt'is fier'eg'i ĉar ul'o'j vojaĝ'int'a'j ĉi'e'n kaj est'int'a'j ĉie dir'is ĉiu'j sen'escept'e ke la best'o super'as ĉiu'n ajn ran'o'n iam vid'it'a'n de ili.

"Nu, Smilejo ten'is la best'o'n en lat'aĵ'a skatol'et'o kaj foj'e li kun'port'is ĝi'n en la kamp'ad'ej'o'centr'o'n kaj propon'is ĝi'n kiel mon'vet'objekt'o'n. Iu'n tag'o'n ul'o—ne'kon'at'o en la kamp'ad'ej'o—renkont'is li'n kun li'a skatol'et'o kaj dir'is:

"'Kio pov'us est'i tio kio'n vi ten'as en la skatol'et'o?'

"Kaj Smilejo respond'as, iom indiferent'e, 'Pov'us est'i papag'o, aŭ pov'us est'i kanario, ebl'e, tamen ne est'as ti'aĵ'o. Nur ran'o ĝi est'as.'

"Kaj la ul'o pren'is ĝi'n kaj okul'kontrol'is ĝi'n zorg'e kaj turn'is ĝi'n en divers'a'j direkt'o'j kaj dir'is: 'Nu, vi prav'as. Do, por kiu ĝi util'as?'

"'Nu,' dir'is Smilejo, trankvil'e kaj sen'zorg'e, 'ĝi util'as por unu afer'o, mi opini'as. Ĝi kapabl'as preter'salt'i iu'n ajn ran'o'n de Kalavero-Konteo.'

"La ul'o re'pren'is la skatol'o'n, direkt'is nov'a'n long'a'n apart'a'n rigard'o'n al ĝi, re'trans'don'is ĝi'n al Smilejo kaj dir'as medit'eg'e: 'Nu,' li dir'as, 'mi vid'as neni'a'j'n ec'o'j'n ĉe tiu ran'o kapabl'a'j'n pli'bon'ig'i ĝi'n rilat'e al ali'a'j ran'o'j.'

"'Ebl'e vi ne vid'as ili'n,' dir'as Smilejo. 'Ebl'e vi kon'as ran'o'j'n kaj ebl'e vi mal'kon'as ili'n. Ebl'e vi est'as spert'ul'o pri tio kaj ebl'e vi ne est'as nur'a amator'o tiu'rilat'e, por tiel dir'i. Tamen, opini'o'n mi'a'n mi hav'as kaj kuraĝ'as vet'i kvar'dek dolar'o'j'n pri ĝi'a kapabl'o preter'salt'i iu'n ajn ran'o'n de Kalavero-Konteo.'

"Kaj la ul'o pri'medit'is moment'o'n, tiam dir'as, en iom mal'feliĉ'a manier'o, 'Nu, mi est'as nur fremd'ul'o ĉi tie kaj ne hav'as ran'o'n, sed se ran'o'n mi hav'us, mi bon'vol'us pri'vet'i kontraŭ vi.'

"Kaj tiam Smilejo dir'as, 'Ne grav'as—ne grav'as—se vi bon'vol'os ten'i mi'a'n skatol'et'o'n moment'o'n, mi ir'os akir'i ran'o'n por vi.' Tial la ul'o pren'is la skatol'o'n kaj met'is si'a'j'n kvar'dek dolar'o'j'n apud tiu'j'n de Smilejo kaj sid'iĝ'is por atend'i.

"Tial li sid'is tie dum iom long'a temp'o pens'ant'e kaj re'pens'ant'e pri la afer'o kaj tiam li el'ig'is la ran'o'n, lev'stang'um'is ties buŝ'o'n kaj pren'is kaf'kuler'o'n kaj plen'ig'is la best'et'o'n je koturn'kugl'et'aĵ'o'j—ĝi'n plen'ig'is ĝis preskaŭ la menton'o—kaj sur'plank'en'ig'is ĝi'n. Smilejo, si'a'flank'e, al'ir'is la marĉ'o'n kaj vag'serĉ'is dum long'a temp'o en la kot'aĉ'o kaj fin'fin'e man'kapt'is ran'o'n kaj ĝi'n re'ven'port'is kaj trans'don'is al la ul'o, kaj dir'as:

"'Nu, se vi pret'as, met'u ĝi'n apud Danielon, kun ĝi'a'j antaŭ'pied'o'j en paralel'a poz'o kun tiu'j de Danielo, kaj mi dir'os la signal'vort'o'n.' Tiam li dir'as, 'Unu—du—tri—ek'u! kaj li kaj la ul'o ek'tuŝ'is la ran'o'j'n de mal'antaŭ'e kaj la nov'a ran'o for'salt'is vigl'e sed Daĉjo far'is klopod'eg'o'n kaj kun'tir'is la ŝultr'o'j'n—tiel—kiel Franc'a vir'o—sed sen'sukces'e—li ne pov'is ek'mov'iĝ'i. Li rest'is fiks'it'e tiel solid'e kiel preĝ'ej'o kaj ne pli kapabl'is ek'ir'i ol ankr'it'a ŝip'o. Smilejo est'is iom surpriz'it'a kaj eĉ naŭz'ig'it'a sed kompren'ebl'e li hav'is neni'a'n ide'o'n pri kio tem'as.

"La ul'o pren'is la vet'mon'o'n kaj komenc'is for'ir'i. Kaj kiam li est'is sur la pord'o'sojl'o li iom sku'mov'is la dik'fingr'o'n trans'ŝultr'e'n—tiel—en la direkt'o al Daĉjo, kaj re'dir'is, tre egal'ritm'e, 'Nu,' li dir'as, 'mi vid'as neni'a'j'n ec'o'j'n ĉe tiu ran'o kapabl'a'j'n pli'bon'ig'i ĝi'n rilat'e al ali'a'j ran'o'j.'

"Smilejo, li star'is grat'ant'e la kap'o'n kaj mal'supr'e'n'rigard'ant'e Daĉjon dum long'a temp'o, kaj fin'fin'e li dir'as, 'Mi jes ja pri'sci'vol'as kio ajn en la land'o est'us pov'int'a mal'ebl'ig'i tiu'n ran'o'n—mi sci'vol'as ĉu ebl'e ĝi spert'as iu'spec'a'n ĝen'o'n—ŝajn'as al mi ke ĝi est'as iom puf'ig'it'a.' Kaj li al'kroĉ'is Daĉjon per la kol'nuk'o kaj lev'is ĝi'n kaj dir'as, 'Nu, kulp'ig'u mi'a'j'n kat'o'j'n se ĝi ne pez'as kvin funt'o'j'n!' kaj ĝi'n renvers'is kaj la best'et'o el'rukt'eg'is du'obl'a'n man'plen'o'n da kugl'et'aĵ'o'j. Kaj tiam li kompren'is kio okaz'is kaj eg'e koler'iĝ'is—li for'met'is la ran'o'n kaj komenc'is post'kur'i la ul'o'n sed neniam li'n ating'is. Kaj—"

En tiu moment'o Simono Hvelero aŭd'is iu'n al'vok'i li'a'n nom'o'n en la antaŭ'dom'a ĝarden'o kaj star'iĝ'is por for'ir'i ek'sci'i pri kio tem'as. Kaj turn'iĝ'ant'e al mi, dum li for'ir'is, li dir'is: "Rest'u tie kie vi est'as, fremd'ul'o, kaj mal'lac'ig'u vi'n, mi est'os for nur unu'nur'a'n sekund'et'o'n."

Sed, kun vi'a permes'o, mi juĝ'is ke daŭr'ig'o de la histori'o pri la entrepren'em'a vagabond'o Jaĉjo Smilejo ne pov'os dispon'ig'i al mi mult'a'j'n inform'aĵ'o'j'n pri Pastor'o Leon'id'o V. Smilejo, kaj tial mi sur'voj'iĝ'is.

Ĉe la pord'o mi renkont'is la afabl'a'n Hveleron en re'ven'ad'o kaj li al'kroĉ'is mi'n kaj re'komenc'is:

"Nu, ĉi tiu ĉi Smilejo hav'is flav'a'n unu'okul'a'n bov'in'o'n kiu hav'is neni'a'n vost'o'n, nur mal'long'a'n banan'aspekt'a'n stump'o'n, kaj—"

Tamen, dispon'ant'e nek temp'o'n nek dezir'o'n, mi ne rest'is por aŭskult'i pri la aflikt'it'a bov'in'o sed adiaŭ'is kaj for'ir'is.

Foj'e est'is mal'bon'kondut'a knab'et'o nom'iĝ'ant'a Jaĉjo—tamen, se vi bon'vol'as tio'n konstat'i, okaz'as ke mal'bon'kondut'a'j knab'et'o'j preskaŭ ĉiam nom'iĝ'as Jaĉjo en vi'a'j dimanĉ'lern'ej'a'j instru'libr'o'j. Strang'e est'is, tamen ver'e, ke ĉi tiu knab'et'o nom'iĝ'is Jaĉjo.

Ankaŭ li ne hav'is mal'san'a'n patr'in'o'n—mal'san'a'n patr'in'o'n kiu est'is pi'a kaj sufer'is pro ftiz'o kaj ĝoj'us kuŝ'iĝ'i en la tomb'o kaj ripoz'ad'i se ŝi ne sent'is fort'a'n am'o'n al si'a knab'o kaj anksi'ec'o'n ke la mond'o far'iĝ'u kruel'a kaj mal'amik'em'a pri li post ŝi'a for'pas'o. Plej'part'e la mal'bon'kondut'a'j knab'o'j de la dimanĉ'lern'ej'a'j instru'libr'o'j nom'iĝ'as Jakobo kaj hav'as mal'san'a'j'n patr'in'o'j'n kiu'j lern'ig'as al ili kiel dir'i, "Nun mi mi'n kuŝ'ig'as," ktp., kaj dorm'ig'as ili'n kant'ant'e kun dolĉ'a'j plend'a'j voĉ'o'j kaj tiam kis'e dezir'as al ili bon'a'n nokt'o'n kaj sur'genu'iĝ'as apud la lit'o kaj ek'plor'as. Sed pri tiu ul'o est'is mal'sam'e. Li nom'iĝ'is Jaĉjo kaj li'a patr'in'o est'is tut'e bon'san'a—sufer'is pro neni'a ftiz'o nek ali'a ajn mal'san'o. Ŝi est'is pli dik'a ol mal'dik'a, ne est'is pi'a. Krom'e, ŝi sent'is neni'a'n anksi'ec'o'n pri Jaĉjo. Ŝi dir'is ke se li romp'ig'us al si la kol'o'n, la perd'o ne est'us grand'a. Ŝi ĉiam dezir'is bon'a'n nokt'o'n al Jaĉjo pug'frap'e, neniam kis'e. Tut'e mal'e, kiam ŝi est'is pret'a li'n post'las'i, ŝi tord'is al li la orel'o'j'n.

Foj'e tiu mal'bon'kondut'a knab'et'o ŝtel'pren'is la ŝlos'il'o'n de la manĝ'o'ŝrank'o kaj en'ir'is tie'n ŝtel'paŝ'e kaj proviz'is si'n per marmelad'o kaj plen'ig'is la uj'o'n je gudr'o por ke la patr'in'o neniam pri'konsci'u la diferenc'o'n. Sed subit'e horor'a sent'o ne invad'is li'n kaj neni'o ŝajn'is flustr'i al li, "Ĉu est'as just'e mal'obe'i mi'a'n patr'in'o'n? Ĉu far'i tio'n ne est'as pek'o? Kie'n for'ir'as mal'bon'kondut'a'j knab'et'o'j kiu'j el'manĝ'as la marmelad'o'n de si'a bon'a afabl'a patr'in'o?" kaj tiam li ne sur'genu'iĝ'is tut'e sol'e, promes'ant'e neniam plu mal'bon'kondut'i kaj star'iĝ'is kun mal'pez'a feliĉ'a kor'o kaj ir'is konfes'i ĉio'n al si'a patr'in'o kaj pet'is ke ŝi li'n pardon'u kaj ricev'is ŝi'a'n ben'o'n dum plen'ig'is ŝi'a'j'n okul'o'j'n larm'o'j de fier'ec'o kaj dank'em'o. Ne. Tiel la afer'o evolu'as ĉe ĉiu'j ceter'a'j mal'bon'kondut'a'j knab'o'j en libr'o'j. Sed tut'e ali'manier'e ĝi evolu'is ĉe tiu Jaĉjo, malgraŭ ties strang'o. Li manĝ'is la marmelad'o'n kaj taks'is ĝi'n ĉef'rang'a en si'a pek'a krud'a manier'o; kaj li en'ig'is la gudr'o'n kaj taks'is ankaŭ tio'n ĉef'rang'a kaj rid'is kaj rimark'is "ke la old'ul'in'o ek'hen'os" kiam ŝi ek'sci'os tio'n kaj kiam ŝi ek'sci'is efektiv'e tio'n, li mal'konfes'is hav'i inform'aĵ'o'j'n pri ĝi kaj ŝi pug'frap'is li'n sever'e kaj est'is li mem kiu ek'plor'is. Ĉiel tiu knab'o est'is strang'a. Ĉio rezult'is mal'sam'e ĉe li ol ĉe la mal'bon'kondut'a'j Jakoboj de la libr'o'j.

Foj'e li supr'e'n'grimp'is en la pom'arb'o'j'n de Kultiv'ist'o Akorno por ŝtel'pren'i pom'o'j'n kaj la branĉ'eg'o ne romp'iĝ'is kaj li ne fal'is kaj romp'ig'is al si la brak'o'n, ne si'n mord'ig'is per la hund'eg'o de la kultiv'ist'o, ne mal'vigl'is dum semajn'o'j sur mal'san'ul'a lit'o, ne pent'is, ne entrepren'is ek'bon'kondut'iĝ'i. Ho, ne! Li ŝtel'pren'is tiom da pom'o'j kiom li dezir'is kaj mal'supr'e'n'grimp'is en bon'a stat'o. Kaj li est'is nepr'e pret'a por la hund'o ankaŭ kaj renvers'is ĝi'n per lanĉ'it'a brik'o kiam tiu atak'is li'n. Est'is eg'e strang'e. Simil'aĵ'o neniam okaz'is en tiu'j mild'a'j libr'et'o'j hav'ant'a'j jasp'it'a'j'n kovr'il'o'j'n kaj bild'o'j'n pri vir'o'j sur'port'ant'a'j hirund'o'vost'aĵ'a'j'n jak'o'j'n kaj sonor'il'kron'it'a'j'n ĉapel'o'j'n kaj pantalon'o'j'n hav'ant'a'j'n mal'sufiĉ'e long'a'j'n krur'um'o'j'n kaj vir'in'o'j kies rob'tali'o'j est'as sub'brak'nivel'a'j kaj ne hav'as sub'jup'a'j'n ring'eg'o'j'n. Neni'o simil'a en iu ajn el la dimanĉ'lern'ej'a'j libr'o'j.

Foj'e li ŝtel'pren'is la poŝ'tranĉ'il'o'n de la instru'ist'o kaj kiam li tim'is ke la mis'far'o mal'kovr'iĝ'u kaj ke la instru'ist'o vip'u li'n, li ŝtel'met'is ĝi'n en la kasked'o'n de Georg'o Vilsono—la fil'o de la kompat'ind'a Vidv'in'o Vilsono, la moral'a knab'o, la bon'kondut'a knab'et'o de la vilaĝ'o kiu ĉiam obe'is al si'a patr'in'o, neniam dir'is mensog'o'j'n, ŝat'is si'a'j'n lecion'o'j'n, ŝat'eg'is Dimanĉ-Lern'ej'o'n. Kaj kiam la tranĉ'il'o teren'fal'is el la kasked'o kaj la kompat'ind'a Georg'o klin'is la kap'o'n kaj ruĝ'iĝ'is kvazaŭ agnosk'ant'e si'a'n kulp'o'n, kaj la ĉagren'it'a instru'ist'o taks'is li'n kulp'a pri la ŝtel'pren'o kaj kiam la vir'o star'is apud la knab'o, mal'supr'e'n'ig'ont'e la vip'o'n sur la trem'ant'a'j'n ŝultr'o'j'n de tiu, subit'e aper'is mez'e de ili neni'a blank'har'a mal'probabl'a juĝ'ist'o de la pac'o, pren'ant'e bel'a'n star'poz'o'n kaj dir'ant'e: "Liber'ig'u tiu'n nobl'a'n knab'o'n! Jen star'as la kaŭr'ant'a kulp'int'o! Mi preter'pas'is la lern'ej'pord'o'n dum la inter'lecion'a lud'paŭz'o kaj, mal'vid'at'e mi mem, mi vid'is far'i la ŝtel'pren'o'n!" Kaj tiam Jaĉjo ne ricev'is pug'bat'ad'o'n kaj la respekt'ind'a juĝ'ist'o ne deklam'is homili'o'n al la plor'em'a lern'ej'an'ar'o kaj ne pren'is la man'o'n de Georg'o kaj dir'is ke tia knab'o merit'as laŭd'ad'o'n kaj tiam ne invit'is tiu'n ven'i loĝ'i ĉe li kaj bala'i la ofic'ej'o'n kaj est'ig'i fajr'o'j'n kaj far'i ir'task'o'j'n kaj hak'i lign'o'n kaj stud'i la jur'o'n kaj help'i li'a'n edz'in'o'n plen'um'i dom'task'o'j'n kaj dispon'i pri la tut'a post'rest'ant'a temp'o por lud'i kaj ricev'i ĉiu'monat'a'n kvar'dek'cend'o'salajr'o'n kaj est'i feliĉ'a. Ne. En la libr'o'j okaz'int'us tiel sed ne okaz'is tiel al Jaĉjo. Neni'a en'miks'iĝ'em'a mal'jun'a pekten'aspekt'a juĝ'ist'o ek'aper'is por est'ig'i ĝen'o'j'n kaj tial la model'knab'o Georg'o ricev'is pug'bat'ad'o'n kaj Jaĉjo feliĉ'is pro tio ĉar, vi sci'as, Jaĉjo mal'am'eg'is moral'a'j'n knab'o'j'n. Jaĉjo dir'is ke li "mal'estim'as tia'j'n mol'aĉ'ul'o'j'n." Tia est'is la lingv'aĵ'aĉ'o de tiu mal'bon'kondut'a mal'bon'zorg'at'a knab'o.

Sed la plej strang'a event'o iam okaz'int'a al Jaĉjo est'is la foj'o kiam li ir'is boat'ad'i en dimanĉ'o kaj ne si'n dron'ig'is kaj tiu ceter'a foj'o kiam ŝtorm'o kur'ating'is li'n dum li fiŝ'kapt'ad'is en dimanĉ'o kaj ne traf'is li'n fulm'o. Ho, vi pov'us tra'leg'i ĉiu'j'n dimanĉ'lern'ej'a'j'n instru'libr'o'j'n inter nun kaj Krist'nask'o sen iam mal'kovr'i simil'aĵ'o'n. Ho, ne! Vi ek'sci'us ke ĉiu'j mal'bon'kondut'a'j knab'o'j ir'ant'a'j boat'ad'i en dimanĉ'o sen'mank'e dron'as. Kaj ĉiu'j'n mal'bon'kondut'a'j'n knab'o'j'n kur'ating'at'a'j'n de ŝtorm'o'j dum ili fiŝ'kapt'ad'as en dimanĉ'o sen'mank'e fulm'o traf'as. Boat'o'j vetur'ig'ant'a'j mal'bon'kondut'a'j'n knab'o'j'n ĉiam renvers'iĝ'as en dimanĉ'o kaj ĉiam okaz'as ŝtorm'o'j kiam mal'bon'kondut'a'j knab'o'j fiŝ'kapt'ad'as en dimanĉ'o. Kiel tiu Jaĉjo iam eskap'is tia'n sort'o'n mi taks'as nepr'a mister'o.

Tiu Jaĉjo ĝu'is sorĉ'it'a'n viv'o'n—dev'as est'i tiel. Neni'o sukces'is li'n difekt'i. Li eĉ trans'don'is al best'o'ĝarden'a elefant'o tabak'bul'o'n kaj la elefant'o ne for'fal'ig'is al li la kap'o'n per rostr'o'bat'o. Li kontrol'is la en'hav'o'n de la manĝ'o'ŝrank'o serĉ'ant'e pipr'o'ment'a'n esenc'o'n kaj ne erar'is trink'ant'e brand'o'n. Li ŝtel'pren'is la paf'il'o'n de si'a patr'o kaj ir'is ĉas'ad'i en dimanĉ'o kaj ne for'paf'is tri-kvar fingr'o'j'n. Li pugn'e'bat'is si'a'n frat'in'et'o'n sur la tempi'o'n kiam li koler'iĝ'is kaj ŝi ne rest'is en dolor'eg'o dum long'a'j somer'tag'o'j kaj ne mort'is kun dolĉ'a'j sur'lip'a'j pardon'vort'o'j kiu'j du'obl'ig'is la angor'o'n de li'a romp'iĝ'ant'a kor'o. Ne, ŝi baldaŭ re'san'iĝ'is. Li for'fuĝ'is kaj fin'fin'e sur'mar'iĝ'is kaj kiam li re'ven'is li ne est'is mal'feliĉ'a kaj sol'a en la mond'o kaj li'a'j ge'kar'ul'o'j ne dorm'is en la trankvil'a preĝ'ej'a tomb'ej'o kaj la de grimp'o'plant'o'j kovr'at'a loĝ'dom'o de li'a knab'ec'o ne fal'is en kaduk'ec'o'n kaj ruin'aĵ'o'j'n. Ho, ne! Li hejm'e'n're'ven'is tiel ebri'a kiel sak'ŝalm'ist'o kaj tuj sukces'is al'iĝ'i al la fajr'o'brigad'o.

Kaj li plen'kresk'ul'iĝ'is kaj edz'iĝ'is kaj nask'ig'is grand'a'n famili'o'n kaj sen'cerb'ig'is ili'n ĉiu'j'n iu'n nokt'o'n per hak'il'o kaj si'n riĉ'ig'is uz'ant'e divers'a'j'n tromp'aĵ'o'j'n kaj ruz'o'j'n kaj nun li est'as la plej infer'a, plej malic'a kanajl'o de si'a nask'iĝ'vilaĝ'o kaj est'as universal'e respekt'at'a parlament'an'o.

Tial vi konsci'u ke neniam est'is mal'bon'kondut'a Jaĉjo en la dimanĉ'lern'ej'a'j libr'o'j ĝu'int'a tia'n si'n'sekv'o'n da bon'ŝanc'o'j kiel tiu pek'em'a Jaĉjo kun la sorĉ'it'a viv'o.

 
 
 
 
End of the Project Gutenberg EBook of Mark Twain: Tri Novel'o'j, by Mark Twain 
 
*** End OF THIS PROJECT Gutenberg EBOOK Mark TWAIN: Tri Novel'o'j *** 
 
***** This fil'e should be named 17945-h.htm or 17945-h.zip ***** 
This and all associated files of various formats will be found in: 
        http://www.gutenberg.org/1/7/9/4/17945/ 
 
Produced by Robert L. Read, William Patterson, Edwin GROBE 
and the Online Distributed Proofreading Team at 
http://www.pgdp.net 
 
 
Updated editions will replace the previous on'e--the old editions 
will be renamed. 
 
Creating the works from public domain print editions means that no 
on'e owns a United States copyright in these works, so the Foundation 
(and you!) can copy and distribute it in the United States without 
permission and without paying copyright royalties.  Special rules, 
set forth in the General Terms of Us'e part of this license, apply to 
copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to 
protect the PROJECT Gutenberg-tm concept and trademark.  Project 
Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you 
charge for the eBooks, unless you receive specific permission.  If you 
do not charge anything for copies of this eBook, complying with the 
rules is very easy.  You may us'e this eBook for nearly any purpose 
such as creation of derivative works, reports, performances and 
research.  They may be modified and printed and given away--you may do 
practically ANYTHING with public domain eBooks.  Redistribution is 
subject to the trademark license, especially commercial 
redistribution. 
 
 
 
*** Start: FULL LICENSE *** 
 
THE FULL PROJECT Gutenberg LICENSE 
PLEASE Read THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE Or Us'e THIS WORK 
 
To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free 
distribution of electronic works, by using or distributing this work 
(or any other work associated in any way with the phrase "Project 
Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project 
Gutenberg-tm License (available with this fil'e or online at 
http://gutenberg.org/license). 
 
 
Section 1.  General Terms of Us'e and Redistributing Project Gutenberg-tm 
electronic works 
 
1.A.  By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm 
electronic work, you indicate that you hav'e read, understand, agree to 
and accept all the terms of this license and intellectual property 
(trademark/copyright) agreement.  If you do not agree to abide by all 
the terms of this agreement, you must cease using and re'turn or destroy 
all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession. 
If you paid a fe'e for obtaining a copy of or access to a Project 
Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the 
terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or 
entity to whom you paid the fe'e as set forth in paragraph 1.E.8. 
 
1.B.  "Project Gutenberg" is a registered trademark.  It may only be 
used on or associated in any way with an electronic work by people who 
agree to be bound by the terms of this agreement.  There ar'e a few 
things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works 
even without complying with the full terms of this agreement.  Se'e 
paragraph 1.C below.  There ar'e a lot of things you can do with Project 
Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement 
and help preserve free futur'e access to Project Gutenberg-tm electronic 
works.  Se'e paragraph 1.E below. 
 
1.C.  The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation" 
or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project 
Gutenberg-tm electronic works.  Nearly all the individual works in the 
collection ar'e in the public domain in the United States.  If an 
individual work is in the public domain in the United States and you ar'e 
located in the United States, we do not claim a right to prevent you from 
copying, distributing, performing, displaying or creating derivative 
works based on the work as long as all references to Project Gutenberg 
ar'e removed.  Of course, we hop'e that you will support the Project 
Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by 
freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of 
this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with 
the work.  You can easily comply with the terms of this agreement by 
keeping this work in the sam'e format with its attached full Project 
Gutenberg-tm License when you share it without charge with others. 
 
1.D.  The copyright laws of the plac'e where you ar'e located also govern 
what you can do with this work.  Copyright laws in most countries ar'e in 
a constant stat'e of change.  If you ar'e outside the United States, check 
the laws of your country in addition to the terms of this agreement 
before downloading, copying, displaying, performing, distributing or 
creating derivative works based on this work or any other Project 
Gutenberg-tm work.  The Foundation makes no representations concerning 
the copyright stat'us of any work in any country outside the United 
States. 
 
1.E.  Unless you hav'e removed all references to Project Gutenberg: 
 
1.E.1.  The following sentenc'e, with active links to, or other immediate 
access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently 
whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the 
phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project 
Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed, 
copied or distributed: 
 
This eBook is for the us'e of anyone anywhere at no cost and with 
almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or 
re-us'e it under the terms of the Project Gutenberg License included 
with this eBook or online at www.gutenberg.org 
 
1.E.2.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived 
from the public domain (does not contain a notic'e indicating that it is 
posted with permission of the copyright holder), the work can be copied 
and distributed to anyone in the United States without paying any fees 
or charges.  If you ar'e redistributing or providing access to a work 
with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the 
work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 
through 1.E.7 or obtain permission for the us'e of the work and the 
Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or 
1.E.9. 
 
1.E.3.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted 
with the permission of the copyright holder, your us'e and distribution 
must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional 
terms imposed by the copyright holder.  Additional terms will be linked 
to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the 
permission of the copyright holder found at the beginning of this work. 
 
1.E.4.  Do not unlink or detach or re'mov'e the full Project Gutenberg-tm 
License terms from this work, or any files containing a part of this 
work or any other work associated with Project Gutenberg-tm. 
 
1.E.5.  Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this 
electronic work, or any part of this electronic work, without 
prominently displaying the sentenc'e set forth in paragraph 1.E.1 with 
active links or immediate access to the full terms of the Project 
Gutenberg-tm License. 
 
1.E.6.  You may convert to and distribute this work in any binary, 
compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any 
word processing or hypertext form.  However, if you provide access to or 
distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than 
"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official versi'o'n 
posted on the official Project Gutenberg-tm web sit'e (www.gutenberg.org), 
you must, at no additional cost, fe'e or expense to the user, provide a 
copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon 
request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other 
form.  Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm 
License as specified in paragraph 1.E.1. 
 
1.E.7.  Do not charge a fe'e for access to, viewing, displaying, 
performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works 
unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9. 
 
1.E.8.  You may charge a reasonable fe'e for copies of or providing 
access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided 
that 
 
- You pay a royalty fe'e of 20% of the gross profits you deriv'e from 
     the us'e of Project Gutenberg-tm works calculated using the method 
     you already us'e to calculate your applicable taxes.  The fe'e is 
     owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he 
     has agreed to don'at'e royalties under this paragraph to the 
     Project Gutenberg Literary Archive Foundation.  Royalty payments 
     must be paid within 60 days following each dat'e on which you 
     prepar'e (or ar'e legally required to prepar'e) your periodic tax 
     returns.  Royalty payments should be clearly marked as such and 
     sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the 
     address specified in Section 4, "Information about donations to 
     the Project Gutenberg Literary Archive Foundation." 
 
- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies 
     you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he 
     does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm 
     License.  You must require such a user to re'turn or 
     destroy all copies of the works possessed in a physical medium 
     and discontinue all us'e of and all access to other copies of 
     Project Gutenberg-tm works. 
 
- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any 
     money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the 
     electronic work is discovered and reported to you within 90 days 
     of receipt of the work. 
 
- You comply with all other terms of this agreement for free 
     distribution of Project Gutenberg-tm works. 
 
1.E.9.  If you wish to charge a fe'e or distribute a Project Gutenberg-tm 
electronic work or group of works on different terms than ar'e set 
forth in this agreement, you must obtain permission in writing from 
both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael 
Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark.  Contact the 
Foundation as set forth in Section 3 below. 
 
1.F. 
 
1.F.1.  Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable 
effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread 
public domain works in creating the Project Gutenberg-tm 
collection.  Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic 
works, and the medium on which they may be stored, may contain 
"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or 
corrupt dat'a, transcription errors, a copyright or other intellectual 
property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a 
computer vir'us, or computer codes that damage or cannot be read by 
your equipment. 
 
1.F.2.  LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right 
of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project 
Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project 
Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project 
Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all 
liability to you for damages, costs and expenses, including legal 
fees.  YOU AGREE THAT YOU Hav'e No REMEDIES For NEGLIGENCE, STRICT 
LIABILITY, BREACH OF WARRANTY Or BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE 
PROVIDED In PARAGRAPH F3.  YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE 
TRADEMARK OWNER, And ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL Not Be 
LIABLE TO YOU For ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE Or 
INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE Notic'e OF THE POSSIBILITY OF SUCH 
DAMAGE. 
 
1.F.3.  LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT Or REFUND - If you discover a 
defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can 
receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a 
written explanation to the person you received the work from.  If you 
received the work on a physical medium, you must re'turn the medium with 
your written explanation.  The person or entity that provided you with 
the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a 
refund.  If you received the work electronically, the person or entity 
providing it to you may choose to give you a second opportunity to 
receive the work electronically in lieu of a refund.  If the second copy 
is also defective, you may demand a refund in writing without further 
opportunities to fix the problem. 
 
1.F.4.  Except for the limited right of replacement or refund set forth 
in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'As-Is' WITH No OTHER 
WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS Or IMPLIED, INCLUDING But Not LIMITED TO 
WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY Or FITNESS For ANY PURPOSE. 
 
1.F.5.  Som'e states do not allow disclaimers of certain implied 
warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages. 
If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the 
law of the stat'e applicable to this agreement, the agreement shall be 
interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by 
the applicable stat'e law.  The invalidity or unenforceability of any 
provision of this agreement shall not void the remaining provisions. 
 
1.F.6.  INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the 
trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone 
providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance 
with this agreement, and any volunteers associated with the production, 
promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works, 
harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, 
that arise directly or indirectly from any of the following which you do 
or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm 
work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any 
Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause. 
 
 
Section  2.  Information about the Mission of Project Gutenberg-tm 
 
Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of 
electronic works in formats readable by the widest variety of computers 
including obsolete, old, middle-aged and new computers.  It exists 
because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from 
people in all walks of life. 
 
Volunteers and financial support to provide volunteers with the 
assistance they need, is critical to reaching Project Gutenberg-tm's 
goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will 
remain freely available for generations to come.  In 2001, the Project 
Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure 
and permanent futur'e for Project Gutenberg-tm and futur'e generations. 
To learn mor'e about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation 
and how your efforts and donations can help, se'e Sections 3 and 4 
and the Foundation web pag'e at http://www.pglaf.org. 
 
 
Section 3.  Information about the Project Gutenberg Literary Archive 
Foundation 
 
The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a n'o'n profit 
501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the 
stat'e of Mississippi and granted tax exempt stat'us by the Internal 
Revenue Servic'e.  The Foundation's EIN or federal tax identification 
number is 64-6221541.  Its 501(c)(3) letter is posted at 
http://pglaf.org/fundraising.  Contributions to the Project Gutenberg 
Literary Archive Foundation ar'e tax deductible to the full extent 
permitted by U.S. federal laws and your stat'e's laws. 
 
The Foundation's principal office is located at 4557 Mel'a'n Dr. S. 
Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees ar'e scattered 
throughout numerous locations.  Its business office is located at 
809 North 1500 West, Salt Lak'e City, Ut 84116, (801) 596-1887, email 
business@pglaf.org.  Email contact links and up to dat'e contact 
information can be found at the Foundation's web sit'e and official 
pag'e at http://pglaf.org 
 
For additional contact information: 
     Dr. Gregory B. Newby 
     Chief Executive and Director 
     gbnewby@pglaf.org 
 
 
Section 4.  Information about Donations to the Project Gutenberg 
Literary Archive Foundation 
 
Project Gutenberg-tm depends upon and cannot sur'viv'e without wide 
spread public support and donations to carry out its mission of 
increasing the number of public domain and licensed works that can be 
freely distributed in machine readable form accessible by the widest 
array of equipment including outdated equipment.  Many small donations 
($1 to $5,000) ar'e particularly import'ant to maintaining tax exempt 
stat'us with the IRS. 
 
The Foundation is committed to complying with the laws regulating 
charities and charitable donations in all 50 states of the United 
States.  Compliance requirements ar'e not uniform and it takes a 
considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up 
with these requirements.  We do not solicit donations in locations 
where we hav'e not received written confirmation of compliance.  To 
Send DONATIONS or determin'e the stat'us of compliance for any 
particular stat'e visit http://pglaf.org 
 
While we cannot and do not solicit contributions from states where we 
hav'e not met the solicitation requirements, we know of no prohibition 
against accepting unsolicited donations from donors in such states who 
approach us with offers to don'at'e. 
 
International donations ar'e gratefully accepted, but we cannot make 
any statements concerning tax treatment of donations received from 
outside the United States.  U.S. laws alone swamp our small staff. 
 
Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation 
methods and addresses.  Donations ar'e accepted in a number of other 
ways including checks, online payments and credit card donations. 
To don'at'e, please visit: http://pglaf.org/don'at'e 
 
 
Section 5.  General Information About Project Gutenberg-tm electronic 
works. 
 
Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm 
concept of a library of electronic works that could be freely shared 
with anyone.  For thirty years, he produced and distributed Project 
Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support. 
 
 
Project Gutenberg-tm eBooks ar'e oft'e'n created from several printed 
editions, all of which ar'e confirmed as Public Domain in the U.S. 
unless a copyright notic'e is included.  Thus, we do not necessarily 
keep eBooks in compliance with any particular paper edition. 
 
 
Most people start at our Web sit'e which has the main PG search facility: 
 
     http://www.gutenberg.org 
 
This Web sit'e includes information about Project Gutenberg-tm, 
including how to make donations to the Project Gutenberg Literary 
Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to 
subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.