The Project Gutenberg EBook of Aspazio, by Aleksander Swietochowski
This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.org
Title: Aspazio
Tragedio en Kvin Aktoj
Author: Aleksander Swietochowski
Translator: Leono Zamenhof
Release Date: May 21, 2014 [EBook #45713]
Language: Esperanto
Character set encoding: UTF-8
*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK ASPAZIO ***
Produced by Andrew Sly, Kirill Shvedov and the Online
Distributed Proofreading Team at http://www.pgdp.net
Esperant'o
Kolekt'o de la Revu'o
Aleksander Svjentoĥovski
Aspazi'o
Tragedi'o En Kvin Akt'o'j
El Pol'a Lingv'o Traduk'is
Dro Leon'o ZAMENHOF
Par'is
LIBRAIRIE HACHETTE et Cie
79, Boulevard Saint-Germain, 79
1908
Tous droits réservés.
(En la dom'o de Perikl'o)
Sofokl'o, Protagor'o, post'e Fidi'o.
Sofokl'o (sci'vol'e)
Kio'n li dir'is?
Protagor'o
Li nur sibl'is, krak'is, ronk'is, el'ig'is plej divers'a'j'n son'o'j'n kvazaŭ li hav'us la gorĝ'o'n ŝtop'it'a'n per spong'o. Oni dev'as el'tranĉ'i al li buŝ'o'n en ali'a lok'o, ĉar per tiu ĉi buŝ'o li jam neniam ek'parol'os.
Sofokl'o
Ĉu vi li'n demand'is?
Protagor'o
Kompren'ebl'e, sed li al'kur'is tiel spir'eg'ant'a, ke li'a'j pulm'o'j sibl'is kvazaŭ tru'hav'a'j blov'sak'o'j; la sang'iĝ'int'a'j okul'o'j star'is en la vizaĝ'o sen'mov'e kvazaŭ ruben'o'j sur ŝild'o kaj la lip'o'j est'is nigr'a'j de varm'eg'o. Li el'tir'is nur la leter'o'n de Perikl'o kaj don'is ĝi'n al Anaksagor'o, kiu tuj ferm'is si'n kun Fidi'o en la najbar'a ĉambr'o, kie ili ĝis nun inter'konsil'iĝ'as, aŭ pli cert'e — silent'as, en'bat'int'e kvar kubut'o'j'n en la tabl'o'n kaj prem'ant'e per kvar man'plat'o'j la krev'ant'a'j'n kap'o'j'n. Kelk'foj'e mi jam prov'is i'o'n el'tir'i de la sklav'o: li ĉiam ek'lev'iĝ'is, rigard'is mi'n mal'saĝ'e kaj spir'eg'is.
Sofokl'o
Sed kio'n vi pens'as laŭ li'a mien'o — ĉu li al'port'is bon'a'j'n sci'ig'o'j'n?
Protagor'o
Ha! kred'u al mi, Sofokl'o, ke mi volont'e divid'us kun vi eĉ gut'et'o'n da sci'ig'o, se mi ĝi'n est'us el'prem'int'a el li. Mi ripet'as, ke li eĉ unu vort'o'n ne ek'parol'is kaj li'a mien'o esprim'is tiom, kiom la vid'o de ŝaŭm'ant'a ĉeval'o: oni pov'as diven'i, ke li rapid'e kur'is, sed ne — kio'n li al'port'is.
Sofokl'o
Kvazaŭ serpent'o'j ĉirkaŭ'volv'as kaj mord'as mi'a'n kor'o'n mal'bon'a'j antaŭ'sent'o'j. — Batal'o'j en gent'a famili'o est'as ĉiam kvazaŭ inter'batal'o'j de du man'o'j. Se mi est'us ĉio'pov'a di'o, mi ŝton'ig'us per mal'ben'o tiu'j'n kontraŭ si lev'it'a'j'n frat'mort'ig'a'j'n man'o'j'n, por ke ili serv'u al la post'e'ul'o'j kiel vid'ebl'a avert'o.
Protagor'o
Sed ĉar vi est'as nur poet'o, vi pov'as pun'i kulp'ul'o'j'n nur per tragedi'o, se, kompren'ebl'e, la frat'o'j Spart'an'o'j, venk'int'e ni'n apud Tanagr'o, ne antaŭ'ven'os tiu'n ĉi sever'a'n venĝ'o'n, destin'int'e al vi'a lir'o est'i ŝovel'il'o por el'verŝ'ad'o de akv'o el boat'o'j.
Sofokl'o
Tio ne tuŝ'as mi'n, kiu'n ĉiu burd'o pov'as sen'pun'e ek'mord'i kaj des pli sofist'o mal'atent'i. Sed ĉu efektiv'e est'us por vi amuz'a, se la Spart'an'o'j dis'bat'us ni'a'n arme'o'n kaj ek'posed'us Atenojn?
Protagor'o
Tut'e ne, ĉar ili est'as sovaĝ'ul'o'j, kiu'j ne sent'as respekt'o'n por filozof'o'j kaj al kiu'j ŝajn'as, ke hom'a'j rip'o'j nur por tio est'as kun'kresk'int'a'j kaj apart'ig'it'a'j per membran'o'j, ke ili hav'u la lok'o'n, por en'puŝ'i si'a'j'n glav'o'j'n en fremd'a'j'n brust'o'j'n.
Sofokl'o (frap'et'ant'e en la flank'a'n pord'o'n)
Ĉu oni pov'as en'ir'i? (Post moment'o) Se Atenaj testud'o'j volont'e manĝ'at'a'j de la Spart'an'o'j sci'as pri la batal'o apud Tanagr'o, ili sent'as sen'dub'e la sam'a'n tim'o'n kiel vi. En tiel jun'a aĝ'o tiom da ego'ism'o — hont'u Protagor'o!
Protagor'o
Sed pro kio? La tut'a hom'a ras'o konsist'as el ego'ist'o'j sincer'a'j, hipokrit'a'j aŭ naiv'a'j. Tiu'j ĉi last'a'j, kiam iu lud'as al ili melodi'o'n salt'ig'a'n kaj post'e mal'gaj'a'n, ne pens'as, ke ili'a'j orel'o'j aŭd'as son'o'j'n de du kontraŭ'a'j flut'o'j, sed nur de unu. Sed, se iu zorg'as pri si mem, aŭ klopod'as pri ali'a'j, ili pens'as, ke unu foj'o'n li blov'as en instrument'o'n de ego'ism'o, la du'a'n — de l’ am'o al proksim'ul'o, dum li efektiv'e blov'as en unu instrument'o'n — de la propr'a kontent'ec'o.
Sofokl'o
Vi tamen sur vi'a propr'a flut'o neniam lud'as la am'o'n al proksim'ul'o.
Protagor'o
Tio ĉi de'pend'as de la gust'o. La kat'o for'manĝ'ant'a najtingal'o'n ne lev'as fier'e si'a'j'n lip'har'o'j'n por insult'i peg'o'n, kiu el'kav'ig'as insekt'o'j'n el la arb'o, la hom'o tamen, en'met'int'e en si'a'n buŝ'o'n vin'ber'o'n, tuj mal'estim'e rigard'as la ali'a'n, kiu maĉ'as piz'o'n. Ceter'e, pri kio ni disput'as? La estr'o'j de la Spart'an'o'j ankaŭ ek'atak'is ni'n ne por la propr'a profit'o, sed por la afer'o de la proksim'ul'o'j — si'a'j kun'land'an'o'j.
Sofokl'o
La Spart'an'o'j est'as mal'nobl'a'j. Ili al'ramp'is sub ni'a'n dom'o'n kiel ŝtel'ist'o'j, al kiu'j perfid'a Atena potenc'ul'ar'o mal'ferm'as la pord'o'n kaj sofist'o'j prepar'as al si'a tord'em'a filozofi'o forĝ'it'a'j'n serur'hok'et'o'j'n. Mi'a sang'o bol'as, kiam mi pens'as pri ĉi tio kaj la vort'o'j ŝaŭm'as, kiam mi parol'as pri ĝi.
Protagor'o
Ho, majstr'o. Vi est'as tro grand'a por ke mi vol'u salt'i sur vi'a'j'n ŝultr'o'j'n kaj ŝajn'ig'i mi'n pli grand'a ol vi, sed mi dev'as konfes'i, ke barĉ'o bol'ant'a en pot'o neni'o'n el'balbut'us pli sen'senc'a'n, ol tiu'j ĉi vi'a'j vort'o'j facil'anim'a'j kaj ver'e ŝaŭm'ant'a'j. Kie kaj kia'j'n serur'hok'et'o'j'n prepar'as sofist'o'j? Mi kompren'as vi'a'n sincer'a'n koler'o'n, ĉar la Spart'an'o'j venk'int'e ni'n, mal'respekt'us la hodiaŭ reg'ant'a'j'n Atenojn, kaj sen'dub'e est'as pli bon'e kaj honor'e est'i kron'o sur la kap'o de Grek'uj'o ol kuv'et'o por lav'i ĝi'a'j'n pied'o'j'n, sed mi vid'as neni'o'n mir'ind'a'n aŭ ne'human'a'n en tio, ke tiu'j ĉi pied'o'j dezir'as el ni'a kron'o far'i al si pied'kuv'et'o'n. La Spart'an'o'j, kiel ĉiu'j ali'a'j hom'o'j, cel'as la sam'o'n — profit'o'n, potenc'o'n kaj reg'ad'o'n.
Sofokl'o (kiu dum la last'a'j vort'o'j re'e frap'et'as en la pord'o'n)
Sed per kia voj'o?
Protagor'o
Per voj'o hom'a. Se mi mort'ig'us vi'n, Sofokl'o, por vi est'us ja tut'e egal'e, ĉu mi en'ŝtop'us en vi'a'n naz'o'n tiom da flor'o'j, por ke vi sufok'iĝ'u de ili'a odor'o, aŭ ĉu mi en'verŝ'us en vi'a'n buŝ'o'n tiom da cikut'o, ke vi venen'iĝ'us de ĝi. Al la geni'a poet'o ne dec'as imit'i drink'ej'estr'o'j'n de moral'ec'o, kiu'j ebri'ig'as la popol'amas'o'n per mal'util'a'j delir'aĵ'o'j. Mir'ind'a ver'e est'as la hom'o: en la filozofi'o li ĵet'as si'n kiel infan'o en akv'o'n — li ir'as kuraĝ'e antaŭ'e'n dum la akv'o est'as mal'profund'a, sed antaŭ la pli profund'a, li re'tir'as si'n pro la tim'o, ke iu dron'int'o li'n ne en'tren'u en abism'o'n. Tiu ĉi dron'int'o est'as ĉiam la logik'o.
Sofokl'o
Kaj apud Tanagr'o?
Protagor'o
Ne ali'e. Se mi ek'atak'os kaŝ'it'e kaj mort'ig'os unu dorm'ant'a'n fripon'o'n — tio est'as pun'ind'a krim'o. Sed, se dum milit'o mil'o'j da ni atak'as kaj buĉ'as kelk'a'j'n mil'o'j'n da dorm'ant'a'j soldat'o'j de ali'a arme'o — tio est'as nobl'a merit'o. Aŭ ali'e, se la Spart'an'o'j sci'ig'us la Aten'an'o'j'n pri si'a intenc'o mort'pik'i ili'n apud Tanagr'o — tio est'us tut'e honest'a, sed ĉar ili tio'n ne far'is, ili ag'is mal'nobl'e. Ĉu ne ver'e? Mi prefer'us for'pelad'i muŝ'o'j'n for de la sankt'a bov'o en Egipt'uj'o kaj grat'i, kie ĝi'n juk'os ol konfes'ad'i tia'n moral'ec'o'n.
Sofokl'o
Ke vesp'o'j met'u en mi'a'j orel'o'j si'a'j'n nest'o'j'n kaj surd'ig'u mi'n per si'a zum'ad'o, por ke mi ne aŭd'u vi'a'n filozofi'o'n. Kompat'ind'a Grek'uj'o, mi'a trezor'o, sur vi'a ĝis nun bel'eg'a kaj san'a vizaĝ'o aper'as hodiaŭ blu'a'j makul'o'j de moral'a putr'ad'o. Ebl'e vi est'as saĝ'a, Protagor'o, Perikl'o ja konfid'is al vi la eduk'ad'o'n de si'a'j infan'o'j, vi fond'is la laŭd'at'a'n lern'ej'o'n de el'parol'ad'o kaj leĝ'o'scienc'o, Anaksagor'o dir'as, ke vi tra'vid'as fund'o'n de ĉiu afer'o, sed mi en afer'o'j mal'facil'a'j al'kutim'iĝ'is konsil'iĝ'i orakol'o'n, kiu mi'n neniam tromp'is kaj en tiu ĉi moment'o avert'as mi'n, ke vi turn'as moral'ec'o'n ambaŭ'flank'e'n kiel sak'o'n. La mal'feliĉ'o unu'ig'as hom'o'j'n honest'a'j'n kaj instig'as mal'bon'a'j'n kontraŭ la bon'a'j. La Spart'an'o'j...
Protagor'o
La Spart'an'o'j est'as sen'dub'e mal'bon'a'j, ĉar... ni...
Sofokl'o
Ĉar ni ating'as la potenc'o'n per labor'ad'o tag'e kaj ili per ŝtel'ad'o nokt'e. De la temp'o de l’ persaj milit'o'j post la terur'a super'akv'o de azi'a barbar'ec'o, kiu'n ni re'bat'is apud Maraton'o kaj Salamino, anstataŭ frat'iĝ'i kun ni per la sent'o de komun'a defend'o, ili komenc'is ni'n mal'am'i — kaj kial? Pro la radi'o'j de l’ glor'o, kiu'j bril'as el la frunt'o de Atenoj, pro ni'a geni'o, scienc'o, kuraĝ'o, super'ec'o, al kiu'j propr'a'vol'e sub'iĝ'is ali'a'j grek'a'j gent'o'j. Kaj per kio ni pag'is al ili por tiu envi'o? Per fidel'a amik'ec'o. Kiam la ribel'int'a'j sklav'o'j ĉirkaŭ'is ili'n kvazaŭ lup'ar'o'n en arb'ar'o, malgraŭ prudent'a kontraŭ'star'o de Perikl'o, ni akcept'is la konsil'o'n de la sen'pri'pens'em'a Cimono, kiu nun pent'as ĝi'n en la ekzil'ej'o, ni send'is al ili re'bat'help'o'n, kiu'n ili suspekt'e re'send'is. Kie ajn gent'o lig'it'a kun ni implik'iĝ'as en najbar'a'n mal'pac'o'n, ili tuj al'kur'as al ĝi'a mal'amik'o kun help'o. Kiam ili ne kuraĝ'as atak'i mal'kaŝ'e, ili al'ramp'as kaŝ'e kaj dis'ŝir'as aŭ implik'as per intrig'o'j la lig'faden'o'j'n, per kiu'j grek'a'j regn'o'j unu'iĝ'is kun ni. Kaj nun en vulp'a'j fel'o'j ili al'ven'is hipokrit'e defend'i la Parnas'an'o'j'n batal'ant'a'j'n kun Focejanoj, kaj ili ribel'ig'is kontraŭ ni ni'a'j'n kun'lig'an'o'j'n, re'ven'ig'is la super'reg'ec'o'n de Teboj kaj star'iĝ'is impertinent'e apud la lim'o'j de Attiko, log'ant'e al si ni'a'j'n aristokrat'o'j'n, kiu'j re'kri'as al ili perfid'e; ili est'as pret'a'j al'ven'ig'i al Atenoj sub'fos'ad'e eĉ la mar'o'n, se ĝi nur vol'us ni'n dron'ig'i kaj ili'n supr'e'n'lev'i sur si'a'j ond'o'j. Kaj ĉi ĉio laŭ vi'a opini'o est'as honest'a?
Protagor'o
Laŭ mi'a opini'o la natur'o don'as neni'a'j'n titol'o'j'n moral'a'j'n nek al hom'o'j, nek al ili'a'j ag'o'j. Ĝi nask'as nur kre'it'aĵ'o'j'n kaj aper'aĵ'o'j'n kaj la hom'o don'as al ili nom'o'j'n. Kiel ĝi ne nom'is la lun'o'n lun'o, tiel ĝi ne nom'is atak'o'n de unu regn'o kontraŭ la ali'a — krim'o aŭ virt'o.
Sofokl'o
Sed vi ne est'as natur'o, sed hom'o, sekv'e...
Protagor'o
Kiel Aten'an'o mi nom'us tiu'n ĉi malic'a'n ag'o'n — krim'o, kiel Spart'an'o — virt'o.
Sofokl'o
Sed ĉar vi est'as Aten'an'o...
Protagor'o
Nur laŭ la nun'a stat'o, ĉar kiel filozof'o mi aparten'ig'as mi'n al la regn'an'o'j de la tut'a civiliz'it'a mond'o, sed ne al ĝi'a et'a, kvankam plej bon'a pec'et'o.
Sofokl'o
A!
Protagor'o
Anstataŭ mir'i — kompren'u, kio'n mi ripet'as: la natur'o ne nom'as si'a'j'n id'o'j'n, sed nask'as kaj zorg'as ili'n sen'nom'e, kaj, se ĝi don'as ia'foj'e prefer'o'n al unu el ili, tiam nur al la pli fort'a kontraŭ la mal'pli fort'a. Apud Tanagr'o ŝajn'as al mi, ĝi favor'as la Spart'an'o'j'n — kaj ver'a filozof'o dev'as sub'iĝ'i al ĝi'a vol'o.
Fidi'o (kiu el'ir'is el la ĉambr'o, al Protagor'o ironi'e)
Vi antaŭ'flar'as, frat'et'o, Spart'an'a'n man'o'n sur ni'a gorĝ'o, kaj tial vi long'ig'as vi'a'n lang'o'n per rezon'ad'o por lek'et'i tiu'n ĉi man'o'n. Fi! (Al Sofokl'o) Nur antaŭ moment'o mi re'kon'is vi'a'n voĉ'o'n.
Sofokl'o
Kio do okaz'is?
Fidi'o
Mi tuj rakont'os al vi, antaŭ'e ni respond'u al Perikl'o. Atend'u! (Li for'ir'as.)
Protagor'o
Se mi kred'us mit'ologi'o'n, mi supoz'us, ke Apollo en'kraĉ'is en hom'a'n krani'o'n kaj kre'is la cerb'o'n de Fidi'o, kies saĝ'ec'o est'as fi..!
Sofokl'o
Li ne mal'grand'iĝ'os, eĉ se vi li'n ek'pik'os per vi'a malic'o.
Sofokl'o, Protagor'o, ATENAJ Regn'an'o'j.
Regn'an'o (en'ir'as sur lam'baston'o)
Pardon'u — oni dir'as, ke ven'is ĉi tie'n al'send'it'o el Tanagr'o.
Sofokl'o
Cert'e la batal'o ne est'as ankoraŭ fin'it'a.
Regn'an'o
Se mi hav'us mi'a'n for'tranĉ'it'a'n pied'o'n, mi est'us tie. (El'ir'as.)
Protagor'o
Interes'a hom'o!
Sofokl'o
Nur interes'a? ĉu li ankaŭ dezir'us part'o'pren'i en la milit'o pro mem'am'o?
Protagor'o
Pro mal'bon'a kutim'o aŭ pro la tim'o antaŭ pli grand'a mal'bon'o. Ceter'e, ebl'e ia knab'in'o for'puŝ'is la lam'ul'o'n, kaj li dezir'as nun ankoraŭ unu foj'o'n perd'i la pied'o'n, por ke oni li'n triumf'e al'port'u sur ŝild'o'j kaj kiel rekompenc'o por li'a kuraĝ'o oni ordon'u al ŝi edz'in'iĝ'i je li. Kaj por ĝu'i edz'ec'a'j'n bon'aĵ'o'j'n pied'o'j ne est'as neces'a'j.
Sofokl'o
Ne long'a'n vi hav'as intelekt'o'n kaj tial vi long'ig'as ĝi'n per vort'o'j el plat'a'j ŝerc'o'j, por ke ili rest'u en la man'o'j de tiu'j, kiu'j ĝi'n kapt'as.
Protagor'o
Se mi bezon'os skrib'i bel'a'j'n vers'aĵ'o'j'n, mi ven'os al vi, majstr'o; kun kuv'o por pet'i la talent'o'n, sed, kiam mi bezon'os filozofi'i, mi ne ven'os al vi prunt'i la saĝ'ec'o'n eĉ kun ŝel'et'o de mili'o.
Sofokl'o (kiu moment'o'n promen'is medit'ant'e)
Kaj tia'j dev'as defend'i la patr'uj'o'n! (Al Protagor'o) Kiom da vi, sofist'o'j, ekzist'as jam hodiaŭ en Atenoj?
Protagor'o
Tiom, kiom da matur'a'j oliv'et'o'j en la sankt'a'j arb'ar'et'o'j.
Sofokl'o
De tiu'j antaŭ'temp'e matur'a'j, kiu'j'n mord'et'as verm'o'j. Vi'n for'ĵet'os de si la arb'o de Grek'uj'o kiel tiu'j'n degener'int'a'j'n frukt'o'j'n kaj kiel ili vi serv'os al apr'id'o'j.
Mal'jun'ul'o (konduk'at'a de knab'o'j)
Oni dir'as, ke en la dom'o de Perikl'o oni sci'as pri la afer'o'j apud Tanagr'o.
Protagor'o
Du Spart'an'o'j vetur'as sur ĉiu Aten'an'o kaj baldaŭ tiu ĉi tut'a kavaleri'o ven'os al ni.
Mal'jun'ul'o (al la knab'o)
For'konduk'u mi'n, la vort'o'j ĉi tie spir'as mal'bon'odor'e. Dank'o'n al vi, di'o, ke vi mi'n blind'ig'is, ĉar mi ne vid'as la blasfem'ul'o'n.
Protagor'o
Kaj tamen, se mi dir'us al li, ke Aten'an'o'j rajd'as sur Spart'an'o'j, sen'dub'e li ek'ĝoj'us. Ĉiam est'as tiel: kiam vulp'o sufok'as kok'in'o'n, la vulp'o est'as mal'nobl'a, sed kiam hom'o ĝi'n for'manĝ'as — li est'as nur mal'sat'a.
Sofokl'o
Kia'j do monstr'o'j kresk'os de la fil'o'j de Perikl'o sub influ'o de tia instru'ist'o, kiel vi.
Protagor'o
Kontraŭ'e, ili est'os brav'ul'o'j kaj ne permes'os al si la naz'o'n viŝ'i per bros'o. Domaĝ'e, ke ili ne est'as ĉi tie, ali'e mi montr'us al vi, kiel ili bon'e argument'as, ke se unu ferm'as la okul'o'j'n, la ali'a ĉes'os ekzist'i, ke talp'o neniam ating'os limak'o'n, ke ĉiu vir'in'o arendas de vir'o si'a'n propr'a'n korp'o'n, k. t. p. Sed fin'e, est'us bon'e ek'prem'i i'o'n el la milit'a konsil'ant'ar'o de Perikl'o por kviet'ig'i blind'a'j'n kaj lam'a'j'n regn'an'o'j'n, kiu'j kun'ramp'as ĉi tie'n flar'ant'e nov'aĵ'o'j'n.
La Sam'a'j, Anaksagor'o, Fidi'o, Sklav'o.
Fidi'o (plaŭd'ant'e per la man'o'j al la sklav'o)
Ĉu ci est'as san'a?
Sklav'o
Tut'e san'a.
Fidi'o
Flug'u sag'e kaj don'u tiu'n ĉi skrib'aĵ'o'n al Perikl'o kaj, se Spart'an'o'j ci'n kapt'os, en'glut'u ĝi'n.
Sklav'o
Mi est'as pret'a al serv'o'j. (El'ir'as.)
Anaksagor'o
Mi vi'n salut'as, Sofokl'o.
Sofokl'o
Mal'gaj'a'n sci'ig'o'n mi leg'as sur vi'a vizaĝ'o.
Anaksagor'o
La Tesalanoj perfid'is kaj trans'ir'is al la Spart'an'o'j.
Sofokl'o
Ha, ramp'aĵ'o'j!
Anaksagor'o
Ni'a nobl'a Efialto pere'is.
Sofokl'o
Tiu'n ĉi sag'o'n neni'o el'tir'os el mi'a kor'o!
Fidi'o
Kaj kio est'as pli mal'gaj'a, li fal'is ne sur la kamp'o de batal'o, sed sub mort'ig'a man'o de iu ne'kon'at'a krim'ul'o. Oni li'n trov'is maten'e en la tend'o kun tra'hak'it'a vizaĝ'o; en ni'a tend'ar'o est'as tro mult'e da aristokrat'o'j por trov'i tiu'n, kiu plen'um'is tiel mal'nobl'a'n venĝ'o'n.
Sofokl'o
Ke li en la tut'a natur'o, en sonĝ'o kaj mal'dorm'e vid'u neni'o'n ali'a'n krom la sang'ig'it'a ombr'o de Efialto kaj neni'o'n aŭd'u krom li'a last'a ek'spir'o.
Anaksagor'o
En la front'o de la demokrat'ar'o Atena rest'is nur sol'a Perikl'o.
Sofokl'o
Se li ankaŭ ne pere'is.
Fidi'o
La batal'o ne est'as ankoraŭ fin'it'a — nun oni far'is inter'romp'o'n.
Anaksagor'o
Antaŭ'ven'ant'e tamen mal'bon'a'n okaz'o'n de re'atak'o, Perikl'o konsil'as en la apart'a leter'o al la arĥontoj fortik'ig'i la urb'o'n kaj arm'ig'i ĉiu'j'n milit'kapabl'a'j'n.
Sofokl'o
Ni est'os dev'ig'it'a'j re'bat'i ekster'a'n atak'o'n kaj intern'e sufok'i la perfid'o'n, ĉar ni'a'j aristokrat'o'j kvazaŭ rat'o'j ramp'as el la urb'o al la Spart'an'o'j kaj re'ven'int'e, akr'ig'as kontraŭ ni la dent'o'j'n.
Protagor'o
Ali'e dir'ant'e, tiu ĉi tut'a aventur'o est'is super'flu'a.
Fidi'o
Kia?
Protagor'o
Tiu — apud Tanagr'o.
Fidi'o
Precip'e por vi, ĉar, oni dir'as, ke la Spart'an'o'j al tro ruz'a'j kaj babil'em'a'j advokat'o'j ŝtop'as en la buŝ'o'n rap'o'n.
Protagor'o
Vi'a dev'o est'as — bel'e skulpt'i per ĉiz'il'o, sed ne per lang'o prudent'e parol'i, kaj tial mi pardon'as al vi tiu'n ĉi mal'saĝ'aĵ'o'n.
Fidi'o
Vi pov'as ne pardon'i kondiĉ'e nur, ke vi silent'u, ĉar mi ĵur'as je ĉio, kio mi'n nun dolor'ig'as, ke mi plu ne toler'os tiu'n ĉi ofend'a'n babil'ad'o'n.
Anaksagor'o
Fidi'o, ne atent'u...
Fidi'o
Ke tiu ĉi arogant'ul'o lev'u fier'e si'a'n kap'o'n, ĉar ali'e li ne ek'rigard'us en ni'a'j'n okul'o'j'n, sed li ne pens'u, ke ĉi tie iu ramp'as sub li'a'n naz'o'n. Ver'e indign'a est'as la barakt'ad'o en Atena marĉ'o de tiu'j sofist'a'j gobi'o'j, kiu'j nur sci'as glit'iĝ'ad'i el la man'o'j. Fi! Rest'u ĉi tie Anaksagor'o, ĉar pov'as al'kur'i nov'a al'send'it'o. Mi ir'os kun Sofokl'o avert'i la regn'an'o'j'n pri la danĝer'o kaj prepar'i re'bat'o'n, se la Spart'an'o'j intenc'os ramp'i sur ni'a'j'n mur'o'j'n kaj per la fal'ant'a'j krani'o'j mezur'i ili'a'n alt'ec'o'n. (El'ir'as kun Sofokl'o.)
Anaksagor'o kaj Protagor'o.
Protagor'o
Kiel li ek'ŝpruc'is! Tamen anstataŭ ir'i kamp'o'n al Tanagr'o, li prefer'as intern'e de la mur'o'j falĉ'i Spart'an'a'j'n kap'o'j'n.
Anaksagor'o
Ne ofend'u li'n, Perikl'o klar'e postul'is, ke ni rest'u kaj, se ĝi est'os neces'a, neni'ig'u la konspir'o'n de aristokrat'o'j.
Protagor'o
Mir'ind'a afer'o! Oni pov'as verk'i bon'eg'a'j'n tragedi'o'j'n, skulpt'i mir'ind'a'j'n statu'o'j'n; oni pov'as est'i tiel valor'a kaj sam'temp'e tiel mal'saĝ'a kiel — perl'o. Disput'o kun tia'j hom'o'j — egal'as mal'pac'o'n kun vent'o bru'ant'a en kamen'o.
Anaksagor'o
Sen'bezon'e vi ili'n incit'as....
Protagor'o
Kompren'ebl'e — ter'e'n antaŭ ĉiu, kiu sur'ramp'is patriot'a'j'n ir'il'o'j'n!
Anaksagor'o
Nun ne est'as temp'o por tiu'spec'a'j mal'pac'o'j, kiam la mal'amik'o proksim'iĝ'as.
Protagor'o
Natur'e — kiu mem ir'as batal'i aŭ el'send'as ali'a'j'n, tiu ne hav'as rajt'o'n rimark'i, ke unu li'a orel'o est'as pli ruĝ'a ol la ali'a; sed li pov'as sen'pun'e eĉ al saĝ'ul'o for'raz'i por si'a plezur'o du'on'o'n de la barb'o. Sofokl'o, Fidi'o — est'as potenc'ul'o'j, al kiu'j Protagor'o mizer'a sofist'o dev'as kiel hund'o serv'i kaj sving'i la vost'o'n. Ĉu ĝi est'as ebl'a, majstr'o, ke vi ankaŭ pens'as tiel sam'e?
Anaksagor'o
Dum milit'o sen'aktiv'iĝ'as ĉiu'j leĝ'o'j eĉ la logik'a'j kaj plej alt'a'n fort'o'n ricev'as nur la instinkt'o mem'gard'a.
Protagor'o
Kaj kio'n vi inter'konsil'iĝ'is far'i por plen'um'i ordon'o'j'n de tiu ĉi plej alt'a potenc'o?
Anaksagor'o
Tio ĉi ne est'as mi'a afer'o, sed afer'o de la arĥontoj kaj hom'o'j kon'ant'a'j la defend'a'n taktik'o'n. Mi vol'us est'i util'a al la patr'uj'o, help'i al Perikl'o kaj feliĉ'e direkt'i la afer'o'j'n, sed ŝajn'as, ke mi rest'os nur mal'aktiv'a atest'ant'o.
Protagor'o
Do fin'e, dir'ant'e sen'kaŝ'e, la Spart'an'o'j dis'bat'is ni'n. Efektiv'e, Perikl'o traf'is kvazaŭ neĝ'o en Afrik'o'n kaj kun la arme'o li sen'dub'e degel'as.
Anaksagor'o
El la leter'o oni vid'as, ke li est'as en grand'a embaras'o.
Protagor'o
Kaj tut'e prav'e, ĉar la Spart'an'o'j, ek'posed'int'e Atenojn, pov'as re'don'i al li la mal'bel'a'n edz'in'o'n kaj for'pren'i la ĉarm'a'n am'at'in'o'n.
Anaksagor'o
Tre facil'e vi pes'as li'n, kaj tamen vi dev'as li'n estim'i.
Protagor'o
Sed mi ja estim'as, precip'e kiam li eks'edz'iĝ'is kun la ŝaf'in'o, kies ŝaf'id'o'j'n mi hav'is feliĉ'o'n eduk'i.
Anaksagor'o
Vi sci'as pri la eks'edz'iĝ'o?
Protagor'o
Plej preciz'e, kvankam orel'o'j mi'a'j ne est'is ind'a'j, por ke li en'met'u en ili'n tiu'n ĉi sekret'o'n.
Anaksagor'o
Kaŝ'u ĝi'n tamen ĝis ia temp'o.
Protagor'o
Sed mi ne halt'ig'os ĉiu'j'n babil'ul'a'j'n muel'il'o'j'n, kiu'j ĝi'n nun muel'as. Antaŭ la for'vetur'o Perikl'o fin'is kun mi la kalkul'o'j'n kaj avert'is, ke la edz'in'o'n kun la fil'o'j li el'send'as dum si'a for'est'ad'o al la parenc'ul'o'j en Kefision. Dum'e ŝi al'vok'is mi'n en si'a'n nun'a'n loĝ'ej'o'n kaj plor'eg'ant'e kvazaŭ iu tond'us ŝi'n per mal'akr'a'j tond'il'o'j, anonc'is, ke Perikl'o eks'edz'iĝ'is kun ŝi. Lav'int'e la vizaĝ'o'n en larm'torent'o, ŝi komenc'is ĝem'i al mi tiel sent'em'e, ke, se mi vol'us kviet'ig'i ŝi'a'n dolor'o'n, mi hav'us jam hodiaŭ gras'a'n edz'in'o'n, kiu sci'as bon'eg'e ŝpin'i, kuir'i, diven'prov'i pri est'ont'ec'o kaj cert'e kuŝ'i sur mal'mol'a lit'o. Mi konsol'ad'is ŝi'n, ke ŝi vidv'in'iĝ'as jam la du'a'n foj'o'n kaj tial kun tiu stat'o ŝi pac'iĝ'os facil'e, sed ŝi sen'ĉes'e el'ĵet'ad'is el la brust'o: Aspazi'o, Aspazi'o! Pro ŝi'a pet'o mi ven'is ja ĉi tie'n ek'sci'i, kiam re'ven'os Perikl'o.
Anaksagor'o
Ĉu vi kon'as tiu'n Aspazi'o'n?
Protagor'o
Iom'et'e. Perikl'o en'ŝlos'is ŝi'n en la ekstrem'aĵ'o de la urb'o kun surd'mut'a sklav'in'o, sed mi aŭd'is, ke ŝi est'as bel'eg'a, ke ŝi vend'ad'is si'n en Mileto, ke ŝi'n Fidi'o al'vetur'ig'is Atenojn, re'kre'is ŝi'n en kelk'a'j statu'o'j kaj dum ia festen'o grand'anim'e ofer'is al si'a amik'o.
Anaksagor'o
Mensog'o!
Protagor'o
Ho, mi vid'as, ke la estim'at'a majstr'o, kiu ŝajn'ig'is si'n neni'o'n sci'ant'e, pov'as don'i al mi preciz'a'j'n klar'ig'o'j'n.
Anaksagor'o
Vi erar'as, mi don'os neni'a'j'n, mi ĝust'ig'as nur, ke Aspazi'o ne vend'is si'n en Mileto, ke ŝi al'ven'is ĉi tie'n ne kun Fidi'o, kiu ŝi'n neniam vid'is, sed kun si'a mal'jun'a patr'in'o, komerc'ist'in'o de komb'il'o'j kun kiu ŝi ĝis nun loĝ'as. Sed kiu do dis'sem'as tiu'j'n abomen'a'j'n ĉikan'o'j'n tiel dens'e, ke vi kolekt'is da ili tia'n amas'o'n?
Protagor'o
La plej fort'a blov'il'o de ĉikan'o'j, la frat'in'o de Cimono — Elpiniko, kiu est'as furioz'a kontraŭ Perikl'o pro tio, ke li kaŭz'is la ekzil'o'n de ŝi'a frat'o kaj kiel cert'ig'as ali'a'j, ke li neni'o'n vol'is akcept'i de ŝi, kvankam ŝi ofer'is al li ĉio'n — eĉ sen la man'o. Est'as sen dub'o tio, ke ŝi edz'in'iĝ'is je mal'jun'a Kali'o por kontraŭ'batal'i Perikl'o'n per la riĉ'aĵ'o'j de si'a edz'o, kiu ili'n ie el'fos'is post la for'ir'o de Persoj. Ŝi est'as hodiaŭ estr'in'o de la aristokrat'a parti'o, ĉar Tucidid'o nur nun etend'as la man'o'n al la direkt'il'o. Ĉu Aspazi'o est'as ver'e bel'eg'a?
Anaksagor'o
Mi vid'is ŝi'n — ver'ŝajn'e ankaŭ vi ŝi'n baldaŭ ek'vid'os, dum'e pardon'u, mi'a buŝ'o ne pov'as est'i la fend'o, tra kiu vi pov'us ek'rigard'i la sekret'o'n de mi'a kor'a amik'o. Ia tumult'o antaŭ la dom'o....
Protagor'o
Est'as ja milit'o — sekv'e la popol'o drink'as kaj kri'as. Ordinar'e ĝi plen'ig'as si'n je kuraĝ'o en drink'ej'o'j.
Anaksagor'o
Jam krepusk'iĝ'as kaj Fidi'o ne re'ven'as.... Mi dev'as i'o'n far'i.... Perikl'o pet'is mi'n parol'i antaŭ la popol'o.... Kio'n mi dir'os? Tia'n task'o'n mi ne plen'um'os.... La tumult'o pli'laŭt'iĝ'as.... Ah, mi prefer'us direkt'i la tut'mond'o'n ol tiu'n ĉi ar'eg'o'n da hom'o'j, kiu'n oni dev'as gvid'i.... (Al'kur'as Fidi'o.) Fin'e... vi est'as do....
La Sam'a'j, Fidi'o.
Fidi'o (en'fal'ant'e)
Ha, mort'int'aĵ'o! Al hien'o'j mi prepar'us el ili festen'o'n! Fier'e ili bril'as per si'a'j kupr'a'j frunt'o'j, kvazaŭ ili'n nutr'is ne tiu sam'a ter'o! Rigard'u la fest'o'n de ni'a aristokrat'ar'o! Unu sen'hont'ul'o kuraĝ'is demand'i mi'n, ĉu ni prepar'is jam por la Spart'an'o'j saŭc'o'n. Mi ŝpruc'ig'is el li'a naz'o iom da nigr'aĵ'o por la spic'ad'o! Post unu moment'o Atenoj el'svarm'os sur la fortifikaĵojn. Protagor'o, vi est'as ankaŭ al'vok'it'a plen'um'i dev'o'n regn'an'a'n.
Protagor'o
La dev'o est'as estr'o de ni ĉiu'j, mi obe'as ĝi'n, ne vi'n.
Fidi'o
Vi'a'n lang'o'n kaŝ'u en la glav'ing'o'n — la glav'o'n el'tir'u.
Protagor'o
Sub kies komand'o mi dev'as est'i?
Fidi'o
Sub mi'a.
Protagor'o
Ho, ho, antaŭ la merit'o mi hav'as jam honor'o'n, kiu'n mi pov'as ced'i al ĉiu por putr'int'a rabat'aĵ'o.
Fidi'o (sever'e)
Plu disput'i ni ambaŭ ne hav'as temp'o'n. Ni ir'u! (En'ŝov'iĝ'as vual'it'a vir'in'o.)
Tiu'j Sam'a'j kaj la Vir'in'o.
Protagor'o (halt'ant'e)
Ho, ia bon'far'a sinjor'in'o. Lert'a nimf'o, se hodiaŭ est'as vi'a nokt'a deĵor'o, vi pov'as for'ir'i, ĉar Perikl'o ankoraŭ ne re'ven'is de la milit'o.
Fidi'o (for'puŝ'ant'e Protagor'o'n)
Kio'n vi dezir'as, regn'an'in'o?
Vir'in'o (ekscit'it'a)
Ĉu est'as ver'e, ke la Atena arme'o est'as dis'bat'it'a kaj Perikl'o milit'kapt'it'a?
Fidi'o
Ni neni'o'n sci'as pri ĉi tio.
Protagor'o
Jes, li est'as kapt'it'a de iu sorĉ'ist'in'o, de kiu vi li'n ne re'bat'os.
Vir'in'o
Se Perikl'o est'as ankoraŭ ne venk'it'a, de kie hav'as tiu ĉi jun'ul'o kuraĝ'o'n ofend'i li'n en tiu ĉi dom'o?
Protagor'o
Konsol'o de volupt'o'j....
Fidi'o
Protagor'o!
Protagor'o
Tia est'as mi'a efektiv'a nom'o, sed minac'a Fidi'o, — tio ni est'as ankoraŭ la defend'o de Atenoj por ke vi hav'u la rajt'o'n ordon'i al mi; ne kri'u do kaj ne el'ŝel'ig'u al vi van'e per koler'o la okul'o'j'n el la palpebr'o'j.
Anaksagor'o (al Protagor'o)
Silent'u, ĉar vi erar'as.
Vir'in'o (al la embaras'it'a Anaksagor'o)
Sed li viv'as? Ne kaŝ'u la plej terur'a'n ver'o'n.
Protagor'o
La majstr'o tim'as nokt'i ĉi tie sol'a.
Anaksagor'o (mal'laŭt'e)
Kviet'iĝ'u... li viv'as... antaŭ unu hor'o li send'is al mi leter'o'n.
Vir'in'o
Nur al vi...
Anaksagor'o
Kaj al la arĥontoj.
Vir'in'o
Nur...
Anaksagor'o
Ne el'met'u vi'n al danĝer'o... re'ven'u hejm'e'n... li sen'dub'e al'vetur'os hodiaŭ.
Vir'in'o
Hodiaŭ?! Mi ne ek'mov'iĝ'os de ĉi tie... Sekv'e li ne est'as kapt'it'a — li viv'as? Ah! Kio okaz'is? Ek'kri'o'j — ebl'e li! (En'puŝ'iĝ'as ar'o da vir'o'j kaj vir'in'o'j, en ĝi'a front'o Elpiniko; la vir'in'o kaŝ'as si'n post la kolon'o'n.)
La Sam'a'j, ELPINIKO kaj ŝi'a sekv'ant'ar'o.
Voĉ'o'j
Li kaŝ'is si'n, sed ni li'n trov'os kaj el'fum'os la mel'o'n.
ELPINIKO
Kuraĝ'e!
Unu El La Ar'o
Detru'u la dom'o'n de la mort'ig'ant'o de Atenoj!
ELPINIKO
En tiu ĉi lok'o mi far'os mont'et'o'n por la mort'int'o'j, kiu'j'n li el'konduk'is por buĉ'ad'o!
Du'a El La Ar'o
He, amik'o'j de grand'a milit'estr'o, kie est'as vi'a sinjor'o!
ELPINIKO
Li for'kur'is, kiam fal'is ĉiu'j, kiu'j hav'is mal'pli long'a'j'n pied'o'j'n ol li.
Voĉ'o'j
Tanagr'o!
Tri'a El La Ar'o
For'kur'u ĉiu, kiu ne est'as salamandr'o, ĉar mi el'ig'os fajr'o'n!
Fidi'o
Ĉu bandit'o'j vi est'as aŭ regn'an'o'j! Vi dezir'as far'i ĉi tie drink'ul'a'n juĝ'ad'o'n de la hero'o, kiu re'puŝ'is la mal'amik'o'n kaj al kiu vi ŝuld'as la sen'danĝer'a'n pas'ig'o'n de hieraŭ'a nokt'o en vi'a'j kuŝ'ej'o'j!
Voĉ'o'j
Kio'n li dir'as?
ELPINIKO
Ha, ha, ha — li re'puŝ'is la mal'amik'o'n! Grand'a hero'o! Kiam li el'ir'as kamp'o'n, for'kur'as lepor'o'j kaj ran'o'j salt'as en akv'o'n. Antaŭ Spart'an'o'j li for'kur'is pro abomen'o, ne pro tim'o. Ha, ha, ha!
Fidi'o
Kiu?!
ELPINIKO
La grand'a vir'o, kiu venk'as bel'eg'a'j'n vir'in'o'j'n en Atenoj kaj glor'a'j'n regn'an'o'j'n for'pel'as.
Fidi'o
Kiu do?
ELPINIKO
Du egal'a'j ne ekzist'as — nur unu Perikl'o!
Fidi'o
Ili frenez'iĝ'is.
Anaksagor'o
Sed furioz'a sinjor'in'o kaj vi ĉiu'j est'as sen'dub'e sen'konsci'a'j, aŭ ebri'ig'it'a'j.
ELPINIKO
Jes, ebri'ig'it'a'j de vi'a amik'o, kiu apenaŭ hav'as fort'o'n port'i la propr'a'n kap'o'n kaj vol'is ankaŭ port'i sur ĝi Atenojn. Kiam ni'a'n arme'o'n hetman'is Cimono, antaŭ ĝi kur'is la tim'o kaj post ĝi la glor'o. Sed la plej grand'a arme'estr'o de Atenoj est'as for'pel'it'a kiel mal'util'ul'o por ke li ne dis'prem'u la verm'o'n, kiu volv'iĝ'is ĉirkaŭ li'a'j pied'o'j kaj eĉ ne permes'u batal'i tim'ant'e kvazaŭ perfid'o'n. Frat'o mi'a... Cimono... la plej brav'a fil'o de Hellado — est'as perfid'ul'o! Di'o'j pun'is tiu'n ĉi mut'a'n blasfem'aĵ'o'n — super la korp'o'j de Atenaj milit'ist'o'j apud Tanagr'o turn'iĝ'as ar'o'j da korv'o'j, kiu'j kri'eg'as la glor'o'n de Perikl'o nun ebl'e kaŝ'it'a en la kel'o de tiu ĉi dom'o.
Voĉ'o'j
For'brul'ig'u tiu'n ĉi tru'o'n, detru'u ĝi'n.
Unu El La Ar'o
Ni al'port'os Cimonon sur la brak'o'j, li for'viŝ'os de ni tiu'n ĉi hont'eg'o'n!
Fidi'o (al Elpiniko)
De kie vi sci'as pri la mal'venk'o apud Tanagr'o?
ELPINIKO
El'ir'u sur la strat'o'n, kaj la for'kur'int'o'j de la batal'kamp'o ĝi'n rakont'as kaj al vi. Atenoj est'as kovr'it'a'j per funebr'o kaj mal'honor'o. (Bru'o sur la strat'o.)
Perikl'o (post la scen'ej'o)
Ĉirkaŭ'trumpet'u, ke mi est'as en Atenoj kaj ke tuj mi prezent'os la raport'o'n al la popol'o.
Ĉiu'j
Perikl'o! (en'ir'as.)
La Sam'a'j kaj Perikl'o.
Perikl'o
Kia kun'kur'o? Vir'o'j kun baston'o'j — vir'in'o'j — Elpiniko?
ELPINIKO (ironi'e)
Ni ven'is gratul'i pri la venk'o.
Anaksagor'o
Ni'a arme'o est'as dis'bat'it'a — la Spart'an'o'j ir'as Atenojn — kaj vi for'kur'as de ili — ĉu tio est'as ver'a?
Perikl'o
Kiu mensog'is?
Fidi'o
Tiu ĉi furi'ul'in'o kaj ŝi'a kanajl'ar'o, kiu vol'is detru'i kaj for'brul'ig'i vi'a'n dom'o'n.
Perikl'o
Gard'ist'o'j! (En'ir'as du soldat'o'j.) Konduk'u tiu'n ĉi vir'in'o'n en la loĝ'ej'o'n de Cimono kaj dir'u, ke mi al'send'as al li la frat'in'o'n, por ke ŝi al si'a lac'ig'it'a frat'o pur'ig'u la pied'o'j'n de polv'o, al'port'u akv'o'n por la lav'ad'o kaj prepar'u vesper'manĝ'o'n.
ELPINIKO
Dank’ al vi mi'a frat'o est'as en ekzil'ej'o.
Perikl'o
Dank’ al mi li est'as en Atenoj. (Elpiniko el'ir'as kun la soldat'o'j) Kaj vi, kiu'j dezir'as brul'ig'i, ek'brul'ig'u la torĉ'o'j'n antaŭ la parol'ej'o sur la popol'a plac'o. Mi tuj al'ven'os tie'n.
Ar'o
Viv'u Perikl'o! (El'ir'as.)
Perikl'o, Anaksagor'o, Fidi'o, Protagor'o kaj Sofokl'o.
Perikl'o
Kiel vi fart'as, amik'o'j? Kaj Protagor'o kun vi? (En'ir'as Sofokl'o.) Bon'a'n vesper'o'n, kar'a Sofokl'o.
Sofokl'o
En la urb'o oni dir'as, ke Elpiniko aranĝ'is ĉi tie i'a'n atak'o'n, ke ŝi al'konduk'is ebri'a'n popol'amas'o'n kun ponard'o'j...
Perikl'o
Mal'grand'a skandal'o! Sed mi vid'as, ke mi far'is bon'e, rest'ig'int'e vi'n en Atenoj. Mi atend'is la ribel'o'n, ĉar mi kapt'is la perfid'a'j'n leter'o'j'n de du potenc'ul'o'j Atenaj al la Spart'an'a milit'estr'o, al kiu ili promes'is en la okaz'o de ni'a mal'venk'o si'a'n help'o'n. Post la unu'a ek'ŝancel'iĝ'o de ni'a'j vic'o'j komenc'is mal'aper'ad'i fil'et'o'j de l’ aristokrat'ar'o kaj al'port'is sen'dub'e al si'a'j patr'o'j la ĝoj'ig'a'n sci'ig'o'n pri la venk'o de la Spart'an'o'j.
Anaksagor'o
Dolor'ig'a est'is por ni la ne'cert'ec'o....
Sofokl'o
La urb'o'n plen'ig'is la sibl'ad'o de serpent'o'j.
Fidi'o
Sed kiel fin'iĝ'is la batal'o?
Perikl'o
Ni renkont'is la Spart'an'o'j'n en la nombr'o du'foj'e pli grand'a ol la ni'a. Rimark'int'e si'a'n super'ec'o'n, ili tuj ek'atak'is ni'n kaj romp'is en kelk'a'j lok'o'j ni'a'j'n kolon'o'j'n. Est'is unu moment'o de sen'ord'o, en kiu ni perd'is la tut'a'n esper'o'n, precip'e kiam la Tesalanoj for'ŝir'iĝ'is de ni kaj trans'ir'is al la mal'amik'o. Tamen mi feliĉ'e re'kunl'ig'is la dis'tranĉ'it'a'j'n rot'o'j'n kaj re'bat'is la atak'o'n. La Spart'an'o'j ankoraŭ pli furioz'e re'atak'is, sed ni for'ĵet'is ili'n ĝis la fortifikaĵoj. Ses foj'o'j'n ili pen'ad'is dis'bat'i la mur'o'n de ni'a arme'o kaj ĉiu'foj'e est'is decid'it'a'j re'ir'i. Fin'e, vid'ant'e la van'ec'o'n de si'a fort'streĉ'ad'o kaj tim'ant'e, ke ni ne al'konduk'u nov'a'n help'o'n, ili propon'is inter'romp'i la batal'o'n, dev'ig'int'e si'n for'las'i Attikon kun la kondiĉ'o, ke ni mal'ferm'os al ili liber'a'n re'ir'o'n. Mi konsent'is kaj al'ven'is ĉi tie'n por ek'aŭd'i la vol'o'n de l’ popol'o. Mi sub'ten'os la traktat'o'n, ĉar unu'e mi dezir'as liber'iĝ'o'n de la tre danĝer'a mal'amik'o kaj post'e... mi komenc'os kapt'i kaj neni'ig'i tiu'j'n amik'iĝ'int'a'j'n kun ili krokodil'o'j'n, kiu'j en'glut'as la popol'o'n kaj hipokrit'e plor'as pri ĝi'a mal'feliĉ'o. Mi instru'os tiu'n ĉi popol'o'n serĉ'i si'a'j'n rajt'o'j'n kaj met'os sur la tomb'o'n de Efialto ofer'o'n de venĝ'o. Ver'ŝajn'e la mort'o antaŭ'sci'ig'is li'n pri si'a al'ven'o, ĉar for'ir'ant'e por etern'a ripoz'o, li dir'is al mi: se mi pere'os, defend'u mal'prav'e sufer'ant'a'j'n sen mi, kiel vi defend'is ili'n kun mi. Bedaŭr'ind'e li'a'n mort'ig'int'o'n mi ne trov'is. La ter'o ne trem'as, kiam tiu ĉi krim'ul'o paŝ'as sur ĝi. Mi dev'us antaŭ'e don'i la raport'o'n pri la batal'o kaj prezent'i la traktat'o'n al la arĥontoj kaj al la areopag'o, sed ĉar mi sci'as, kiom da mem'am'a'j kaj vend'it'a'j al la Spart'an'o'j anim'o'j kaŝ'as si'n en tiu'j nobl'a'j korp'o'j, mi preter'paŝ'os ili'n kaj turn'os mi'n sen'per'e al la popol'o kaj tia'manier'e mi ek'cel'os nov'a'n ek'bat'o'n en tiu'n ĉi putr'int'a'n konstru'aĵ'o'n de l’ areopag'o, kiu'n Efialto komenc'is detru'i.
Sofokl'o
Kie est'as li'a korp'o?
Perikl'o
Soldat'o'j ĝi'n konduk'as post mi kaj mi star'ig'os ĝi'n al la vid'o publik'a kaj montr'os okul'vid'ebl'e al la popol'o, kiel pere'as ĝi'a'j defend'ant'o'j. Ni ir'u... Ankoraŭ hodiaŭ'a'n nokt'o'n mi dev'as re'ven'i al la tend'ar'o.
Vir'in'o (el'ŝov'iĝ'ant'e el post la kolon'o)
Perikl'o...
Anaksagor'o (halt'ig'ant'e ŝi'n)
Ne sen'mask'iĝ'u...
Perikl'o (rimark'int'e ŝi'n)
Kiu est'as ĉi tio?
Aspazi'o (for'ĵet'ant'e la vizaĝ'kovr'il'o'n)
Mi.
Perikl'o
Aspazi'o!
Protagor'o, Fidi'o, Sofokl'o
Aspazi'o!
Perikl'o
Kio'n vi far'as ĉi tie?
Aspazi'o
Vi mi'n demand'as kvazaŭ en Atenoj est'us ali'a kor'o bat'ant'a per egal'a mal'kviet'o pro vi. Mi al'kur'is ĉi tie'n por kontrol'i la terur'a'j'n sci'ig'o'j'n kaj rest'is, esperant'e, ke ebl'e kiel Elpiniko al si'a frat'o, mi pur'ig'os al vi la pied'o'j'n de polv'o, al'port'os akv'o'n kaj...
Perikl'o (kapt'ant'e ŝi'a'j'n man'o'j'n)
Ah! ne ŝerc'u, mi'a kar'a!... Anaksagor'o kon'as ŝi'n — Fidi'o, Sofokl'o, Protagor'o — jen mi'a plej kor'a... amik'in'o, kun kiu bon'vol'u las'i mi'n por moment'o kaj sci'ig'i, kiam la popol'o amas'iĝ'os.
Protagor'o (for'ir'ant'e, al Anaksagor'o)
Mi far'us tio'n sam'a'n, se mi'n vizit'us tiel ĉarm'a amik'in'o.
Perikl'o kaj Aspazi'o, post'e CIMONO.
Perikl'o
Kiel bon'e est'as, ke vi al'ven'is ĉi tie'n. Vi ne tim'is fremd'a'j'n vir'o'j'n?
Aspazi'o
Mi pens'is pri neni'o krom pri tio, kio okaz'is kun vi. Ceter'e est'is ĉi tie Anaksagor'o, kiu re'kon'is mi'n laŭ la voĉ'o kaj kun'e kun Fidi'o riproĉ'is Protagor'o'n pro li'a mal'afabl'a mok'ad'o.
Perikl'o
Protagor'o ofend'is vi'n?
Aspazi'o
Li pens'is, ke mi est'as unu el tiu'j, kiu'j ven'as vi'n... dorm'ig'i.
Perikl'o
Mi ĵur'as, ke krom mi'a edz'in'o vi est'as la unu'a...
Aspazi'o
Mi supoz'is, ke, kiel la dom'a instru'ist'o, li kon'as vi'a'j'n inter'rilat'o'j'n kaj kutim'o'j'n.
Perikl'o
Li est'as hom'o ribel'em'a kaj sarkasm'a, sed kvankam li ne unu foj'o'n pruv'is si'a'n bon'dezir'o'n por mi kaj sen'dub'e nur pro erar'o kaj petol'o ofend'is vi'n, la last'a'n foj'o'n li hodiaŭ ek'tuŝ'is mi'a'n man'o'n.
Aspazi'o
Vi dir'as, ke li est'as por vi bon'dezir'a kaj ebl'e li est'us por vi bezon'a?
Perikl'o
Jes, sed tio ĉi ne est'as grav'a afer'o.
Aspazi'o
Kontraŭ'e. Mi ne dezir'us for'ig'i de vi iu'n ajn, kiu est'as kapabl'a help'i vi'a'j'n intenc'o'j'n. Permes'u, ke mi mem pun'u Protagor'o'n. Vi okup'u vi'n pri la mal'amik'o'j, kiu'j'n vi hav'as en grand'a, tre grand'a nombr'o. Kiam mi tra'pas'is la urb'o'n, ĝi bru'eg'is kiel mar'o kaj en ĝi kvazaŭ ar'eg'o da minac'e knar'ant'a'j mev'o'j turn'iĝ'is la band'o da sinjor'a'j serv'ul'o'j kun Elpiniko en la front'o. Mi dezir'eg'is tiam, ke vi ek'star'u en tiu ĉi mar'o fort'a kiel ŝton'eg'o kaj ke tiu'j furioz'a'j ond'o'j dis'bat'iĝ'u sen'fort'e de vi'a brust'o. Ah, kiom da foj'o'j dum tiu'j ĉi kelk'a'j tag'o'j mi mort'is de tim'o kaj mal'esper'o. Kaj tamen mi neniam est'is tim'em'a, tia far'is mi'n nur la am'o.
Perikl'o
Stel'o mi'a, ŝajn'as al mi, ke dum ni'a dis'iĝ'o mi est'is en mal'lum'o kaj nur nun mi re'e ek'vid'is hel'ec'o'n. Antaŭ mi'a pens'o konstant'e pend'is vi'a ĉarm'a bild'o, kiu est'is por mi ebri'ig'a. Sur la lip'o'j mi sent'is freŝ'a'n dolĉ'ec'o'n de vi'a'j lip'o'j, en la okul'o'j penetr'ant'a'n varm'eg'o'n de vi'a'j rigard'o'j, sur la vizaĝ'o mol'a'n ek'tuŝ'et'o'n de vi'a'j har'o'j. Kaj jen re'e mi est'as apud vi, Aspazi'o, vi ĉarm'a rid'et'o de l’ natur'o! La patr'in'o graved'iĝ'is per vi sen'dub'e en sonĝ'o, en kiu rev'ig'is ŝi'n ĉiu'j bel'ec'o'j de l’ ter'o. Se Di'o vi'n rimark'us, li for'las'us la ĉiel'o'n. La rigard'o glit'ant'e sur vi'a figur'o el'vok'as en mi'a'j nerv'o'j plezur'eg'a'j'n ek'trem'o'j'n kaj varm'ig'as en la vejn'o'j la sang'o'n ĝis bol'ad'o. Mi mal'sobr'iĝ'as de vi.
Aspazi'o
Kaj tamen vi dev'as est'i sobr'a... tie amas'iĝ'as la popol'o.
Perikl'o
Mi baldaŭ re'ven'os kaj for'vetur'os maten'e — vi rest'os ĉe mi — ĉu ver'e?
Aspazi'o
Kiel — la edz'in'o.
Perikl'o
Edz'in'o?
Aspazi'o
Vi ja eks'edz'iĝ'is...
Perikl'o
Sed, hodiaŭ...
Aspazi'o (gaj'e)
Por kelk'a'j or'a'j mon'er'o'j pastr'o ne sol'e el la lit'o sed ankaŭ el la tomb'o lev'iĝ'os kaj je ni'a nom'o buĉ'os por la di'ofer'o kelk'a'j'n gras'a'j'n bov'id'o'j'n, kiu'j'n li post'e je di'a nom'o for'manĝ'os. Mi'a patr'in'o atend'as mi'n antaŭ la dom'o kaj ben'os ni'a'n edz'iĝ'o'n, vi'a'j amik'o'j kant'os la edz'iĝ'a'n kant'o'n.
Perikl'o
Mi ne est'as prepar'it'a por ĉi tio... Oni dev'us antaŭ'e for'ig'i la mal'help'aĵ'o'j'n... Vi neniam postul'is ĉi tio'n...
Aspazi'o
Ĉar vi ankaŭ ne postul'is de mi pruv'o'n de l’ am'o, kiu'n sen perd'o de l’ honor'o mi ne pov'us al vi don'i. Sed ne pens'u, ke ofer'donac'o, ban'ad'o en la akv'o el la font'o destin'it'a por ge'fianĉ'o'j, for'manĝ'ad'o de kuk'aĵ'o'j kaj el'aŭskult'ad'o de edz'iĝ'fest'a'j kant'o'j, — ke ĉiu'j tiu'j ceremoni'o'j edz'iĝ'a'j far'as laŭ mi'a opini'o sankt'a kaj leĝ'a la lig'o'n de si'n reciprok'e am'ant'a'j kor'o'j. Tut'e ne, se la mond'o ne est'us sen'pens'em'a, se ĝi ne mal'respekt'us hom'o'j'n liber'ig'it'a'j'n de ĝi'a'j antaŭ'juĝ'o'j, se tiu'j last'a'j ne est'us en'radik'iĝ'int'a'j en plej bon'a'j'n anim'o'j'n — mi rest'us ĉi tie por ĉiam kaj mi eĉ ne dir'us al la sklav'o'j, ke mi est'as vi'a edz'in'o. Sed tiu ĉi ni'a mond'o, kiu kre'is al si mal'ĉast'a'j'n di'o'j'n por ili'n sen'pun'e imit'i, dis'prem'us mi'n per mal'respekt'o kaj stamp'us sur mi'a frunt'o la nom'o'n de heter'o. Kaj ankaŭ vi Perikl'o konsent'us kun ĝi, ĉar kiam mi ek'parol'is al vi pri edz'iĝ'o, vi for'puŝ'iĝ'is mir'ig'it'a. Vir'o por konvink'i si'a'n am'at'in'o'n pri la am'o hav'as mil'o'j'n da rimed'o'j, sed pri si'a estim'o nur unu — edz'iĝ'o'n. Por mi vi'a estim'o valor'as tiom, kiom vi'a am'o. Mi pov'as rest'i kaj plu'e tiu Aspazi'o, antaŭ kiu genu'as la plej potenc'a hom'o en Atenoj, sed reĝ'in'o en li'a dorm'ej'o kaj mal'honor'it'a serv'ul'in'o en li'a tut'a viv'o kaj patr'in'o de li'a'j for'pel'it'a'j el la societ'o infan'o'j — mi ne est'os! Por tio ĉi mi posed'as tro mal'mult'e da brut'a volupt'em'o kaj tro mult'e da hom'a fier'o!
Perikl'o (konfuz'it'a)
Vi forges'as mi'a kar'a, ke vi ne est'as regn'an'in'o Atena, ke oni ne re'kon'us en vi mi'a'n edz'in'o'n, ni'a'j'n infan'o'j'n oni ne en'skrib'us en la leĝ'a'n genealogi'o'n...
Aspazi'o
Sekv'e, est'as pli bon'e sen ia kontraŭ'star'o kondamn'i ili'n al dis'ŝir'o de ĉiu'j mal'bon'a'j sort'o'j kaj ĵet'i en la faŭk'o'n de tiu ĉi rab'a monstr'o, kiu si'n nom'as leĝ'o regn'an'a! Mi tiu'n ĉi krim'o'n ne plen'um'os! Por vi vir'o'j est'as glor'o batal'i pro la reg'ad'o de aristokrat'ar'o aŭ demokrat'ar'o, pro respublik'o aŭ monarĥi'o, pro privilegi'o'j de areopag'o'j kaj kun'ven'o'j popol'a'j, sed lev'i batal'a'n flag'o'n de mal'just'aĵ'o'j kontraŭ hom'o ne posed'ant'a nobel'ig'it'a'j'n antaŭ'ul'o'j'n — tio est'as cel'o, kiu ne ind'as vi'a'n grand'ec'o'n. Mi ne est'as regn'an'in'o, mi'a'j infan'o'j ne est'us en'skrib'it'a'j en la genealogi'a'j libr'o'j, sed vi est'as ja potenc'ul'o! Se vi dezir'us, mi ne star'us kun mi'a'j infan'o'j tiel mal'alt'e, kiam vi star'os alt'e. Sed vi tim'as batal'o'n... vi mi'n ne am'as kaj ebl'e eĉ ne dezir'eg'as!
Perikl'o
Aspazi'o!... Ĉes'u!...
Aspazi'o
Ha, ha, ha, ĉu nerv'o'j vi'a'j ankoraŭ trem'as plezur'e kaj la sang'o bol'as?... Ĝis re'vid'o, ĉagren'it'a am'at'o. (Laŭt'a parol'ad'o post la scen'ej'o.)
Perikl'o
Aŭskult'u mi'n... (Al la en'ir'ant'a sklav'o) Kio okaz'is tie?
Sklav'o
Kelk'a'j regn'an'o'j al'konduk'is Cimonon, kiu dezir'as inter'parol'i kun mi'a sinjor'o.
Perikl'o
Cimono? Pet'u li'n en'ir'i. (Al Aspazi'o) Mi pet'eg'as vi'n — atend'u — en'ir'u en tiu'n ĉi ĉambr'o'n. (Aspazi'o for'ir'as.)
CIMONO kaj Perikl'o.
CIMONO
Vi cert'ig'is mi'n apud Tanagr'o, ke mi pov'as sen'danĝer'e re'ven'i Atenojn kaj ke vi el'pet'os por mi la re'vok'o'n el la eksilejo. Ĝis nun mi ne sci'as, ĝis kia grad'o mi pov'as konfid'i al vi'a'j vort'o'j. Apenaŭ mi aper'is sur la strat'o, oni ek'kapt'is mi'n kiel for'kur'int'o'n kaj, kiam mi defend'is mi'n per vi'a nom'o, oni mi'n al'konduk'is ĉi tie'n. Se mi eĉ est'us merit'int'a pun'o'n, tamen mi ne merit'is mok'turment'ad'o'n de tiu ĝi kanajl'ar'o. Bon'vol'u ja publik'ig'i al tiu'j nud'pied'a'j regn'an'o'j, kiu'j atend'as tie, al kiu mi aparten'as nun.
Perikl'o (al'proksim'iĝ'int'e al la en'ir'ej'o)
Cimono est'as mi'a gast'o kaj baldaŭ est'os la vi'a.
CIMONO
Mi ili'a gast'o? Fulm'o'tondr'o! ne insult'u mi'n! Mi mal'estim'is nigr'a'n popol'amas'o'n, kiam mi ordon'is al ĝi, kaj mi mal'estim'as ĝi'n ankoraŭ pli, kiam ĝi ordon'as al mi.
Perikl'o
Kaj kun tiu ĉi sent'o vi vol'is part'o'pren'i en la batal'o apud Tanagr'o, kiam ia bandit'o el vi'a parti'o, kaŝ'it'a en ni'a'j vic'o'j, perfid'e mort'ig'is la dorm'int'a'n Efialton?
CIMONO
Mi est'is nur estr'o de la soldat'o'j, sed ne de la bandit'o'j: la raport'o'n pri tiu ĉi krim'o sekv'e mi ne intenc'as don'i al vi, kiel mi ne postul'as ĝi'n de vi pri la mort'o de mi'a'j cent amik'o'j, kiu'j part'o'pren'is en la batal'o kaj ĉiu'j mort'fal'is por vi'n konvink'i, ke ni ne sci'as perfid'i.
Perikl'o
Mi ne dub'is pri vi.
CIMONO
Sekv'e kiu?
Perikl'o
La arme'o ekscit'it'a per la mort'ig'o de Efialto postul'is, ke oni vi'n re'ten'u.
CIMONO
La arme'o Atena, kun kiu mi ating'is tiom da venk'o'j, mi'n kulp'ig'is je krim'o... je perfid'o. Grek'uj'o — mi, kiu est'is vi'a fier'o, ĉu en la fin'o de l’ viv'o mi dev'as est'i vi'a hont'o? Di'o'j just'a'j, ĉu tio est'as ver'o? Ne, Perikl'o, tia'n mal'honor'o'n ne postul'is por mi la arme'o, sed drink'ul'o'j, diboĉ'ul'o'j, ĉifon'ul'o'j, la tut'a tiu ĉi vi'a Atena popol'o, kiu'n vi kun'pel'is al Tanagr'o, esperant'e, ke vi infekt'os per ĝi la aer'o'n, kaj la Spart'an'o'j, ŝtop'int'e la naz'o'j'n for'kur'os.
Perikl'o
Se tiu ĉi popol'o est'as tia, kulp'a est'as vi'a ne'sat'ig'ebl'a avid'ec'o, vi'a prem'ad'o, vi'a arbitr'ec'o, vi'a fier'ec'o, vi'a'j per'fort'o'j, ĉiu'j de'flank'iĝ'o'j de vi'a ego'ism'o. Vi for'ŝtel'is de ĝi ĝi'a'j'n rajt'o'j'n kaj re'kompens'is ĝi'n per mal'respekt'o. Vi far'is ĝi'n mal'kler'a, mal'riĉ'a kaj korupt'it'a kaj nun vi vol'as for'ig'i de vi ĝi'a'n bild'o'n. Sed ĝi for'sku'os de si la pied'o'j'n, kiu'j ĝi'n bat'as, lev'iĝ'os el la humil'ec'o kaj moral'fal'o, re'ating'os si'a'j'n rajt'o'j'n. Ĝi for'pel'as jam Cimonojn kaj baldaŭ komenc'os detru'i ili'a'j'n rifuĝ'ej'o'j'n. Mi help'os ĝi'n en ĉi tio!
CIMONO
Vi rev'as... vi rev'as! Vi dezir'as supr'e'n'rul'i sur mont'o'n sen'anim'a'n korp'eg'o'n, kiu eĉ sur plej alt'a pint'o rest'as mal'viv'a kaj putr'a. Eĉ, se vi kiel ebl'e plej long'e lav'us kaj prem'us argil'o'n, nobl'a'n metal'o'n vi ne far'os el ĝi. Di'o konstru'is la mond'o'n kaj al la hom'o'j li ordon'is nur diven'i li'a'j'n plan'o'j'n. Al unu'j li don'is kapabl'ec'o'n sark'i legom'o'j'n al ali'a'j reg'i; li firm'ig'as en post'e'ul'o'j la talent'o'j'n de antaŭ'ul'o'j. Van'e vi batal'us kun la vol'o de l’ ĉiel'o.
Perikl'o
Pri ag'o'j prudent'a'j kaj nobl'a'j vi laŭd'as vi'n mem, la mal'saĝ'a'j'n kaj mal'nobl'a'j'n vi al'skrib'as al la di'o'j. Bon'e kon'at'a taktik'o! Dum'e tiu'j ĉi vi'a'j kapabl'o'j, firm'ig'at'a'j hered'e, se ili ne est'as hirud'o'j ruin'ig'ant'a'j la popol'o'n — ili est'as en plej bon'a okaz'o — fort'o'j uz'ant'a'j liber'ec'o'n. La supoz'at'a super'ec'o do la aristokrat'ar'o est'as nur ĝi'a privilegi'o. Cerv'o'n kun lig'it'a'j pied'o'j facil'e antaŭ'kur'os liber'a azen'o. Tra'kribr'u ĉiu'j'n aristokrat'o'j'n tra mizer'o kaj sklav'ec'o, kaj ili'a'j fil'o'j forges'os, ke la patr'o'j sci'is manĝ'i granat'o'j'n kaj met'i en elekt'a'n urn'o'n glob'et'o'j'n. La popol'o Atena ek'silent'is, sed ĝi'a dorm'et'ant'a geni'o vek'iĝ'as. Tio ne est'as jam Atenoj, kiu'j'n vi for'las'is, Cimono; tio ne est'as jam oportun'a kuŝ'ej'o de l’ aristokrat'a pigme'o, sed lul'il'o de l’ jun'a grand'eg'ul'o. Mi ĝi'n eduk'os, amas'ig'os ĉirkaŭ ĝi kaj kun'ig'os ĉiu'j'n regn'o'j'n de Grek'uj'o, mi turn'os ĝi'n kun'e kun ili kontraŭ la kavern'o de barbar'ec'o kaj per'fort'o — kontraŭ Sparto.
CIMONO
Per kio mi pov'as est'i al vi util'a en la eduk'ad'o de tiu ĉi grand'eg'ul'o?
Perikl'o
Por ni est'us sufiĉ'e da lok'o en Atenoj, por ni'a'j parti'o'j tro mal'mult'e. Kiel la plej grand'a milit'estr'o en Atenoj — serv'u vi'a'n patr'uj'o'n, sed kiel gvid'ant'o de l’ aristokrat'a parti'o vi dev'as ced'i. Ĉu vi vol'as vetur'i Egipt'uj'o'n kaj for'ig'i de tie la Persojn?
CIMONO
Kaj post'e?
Perikl'o
Ĉu ni jam est'os en sen'danĝer'o? Por la tut'a viv'o sufiĉ'os al vi da milit'o.
CIMONO
Sekv'e, mi jam neniam re'ven'os ĉi tie'n?
Perikl'o
Neniam!
CIMONO
Terur'a verdikt'o! Est'i etern'a vag'ul'o... ne ek'vid'i eĉ antaŭ la mort'o la patr'uj'o'n, kiu'n mi tiel ador'is — sen'kompat'a destin'o!
Perikl'o
Ĝi dev'as est'i plen'um'it'a.
CIMONO
Mi vetur'os!
Fidi'o (en'ir'as)
La popol'o kolekt'iĝ'is kaj atend'as.
Perikl'o (al Cimono)
Ni rapid'u.
Aspazi'o (al'kur'ant'e el la ĉambr'o)
Mi est'as ĉi tie.
Perikl'o (al Cimono)
Cimono jen mi'a... edz'in'o.
CIMONO
La du'a. Ĉu mi pov'as sci'i, kies fil'in'o?
Perikl'o
De Arioĥo el Mileto.
CIMONO
Ne regn'an'in'o atena? (Ili el'ir'as.)
Aspazi'o, post'e ŝi'a Patr'in'o.
Aspazi'o (al si mem)
Ne regn'an'in'o... (Dum unu moment'o ŝi star'as sufok'ant'e la koler'o'n, fin'e ŝi gaj'iĝ'as iom post iom.)
Patr'in'o (en'ŝov'iĝ'ant'e mal'laŭt'e)
Perikl'o ordon'is al mi en'ir'i...
Aspazi'o (entuziasm'ig'it'a)
Al'port'u al mi, patr'in'o, flor'o'j'n sur la kap'o'n kaj lum'ig'u la torĉ'o'n de Himen'o, ĉar hodiaŭ edz'iĝ'as je mi Perikl'o!
(La kurten'o fal'as.)
(En la dom'o de Perikl'o)
Perikl'o, Aspazi'o.
Perikl'o
Jes, laŭ mi'a opini'o tio est'as pens'o ne'praktik'a, sed vi pov'as amuz'iĝ'i per ĉi tio.
Aspazi'o
Amuz'iĝ'i? Ĉu tiom da jar'o'j de la kun'viv'o kaj de l’ spert'o konvink'is vi'n, ke mi amuz'iĝ'as kun viv'o... Mal'ĝoj'e...
Perikl'o
Ĉu mi dir'is ĉi tio'n? Ĉu mi vi'n ankoraŭ ne sufiĉ'e respekt'as? Ĉu mi ne ŝat'as vi'a'n prudent'o'n?
Aspazi'o
Kaj tamen ia'foj'e vi parol'as kun mi kvazaŭ kun infan'o, kies pep'ad'o est'as agrabl'a sed naiv'a. Fin'e mi ĉes'u est'i por vi favor'at'a papag'o, kiu'n vi ne kares'as kontraŭ la plum'o'j kaj al kiu vi permes'as petol'i. Mi est'as hom'o ver'e pli bon'a ol mult'a'j lip'har'a'j sinjor'o'j...
Perikl'o
Sed mi ne ne'as tio'n, tia'n ja Aspazi'o'n mi am'as. Kaj se eĉ la tut'a gent'o vir'in'a konsist'us nur el vi sol'a, el mi'a buŝ'o el'ir'ad'us nur sen'ĉes'a por ĝi ador'ad'o.
Aspazi'o
Ordinar'a bon'odor'fum'aĵ'o de l’ edz'o por li'a edz'in'o, en kiu li vid'as buked'o'n de ĉiu'spec'a'j perfekt'ec'o'j kaj en ali'a'j vir'in'o'j vid'as apenaŭ apart'a'j'n flor'et'o'j'n.
Perikl'o
Ah, ne blasfem'u vi'n mem! Tiel sol'a vi est'as en Grek'uj'o, kiel sol'a est'as en ĝi mi'a am'o. Vi'a'n nom'o'n ebl'e la est'ont'ec'o en'skrib'os en la histori'o'n kaj la nom'o'j'n de ali'a'j grek'a'j vir'in'o'j ĝi apenaŭ en'skrib'as en la urb'a'j'n registr'o'libr'o'j'n.
Aspazi'o (ferm'ant'e al li la buŝ'o'n per la man'o)
Flat'ul'o. Ir'u jam al la kun'ven'o popol'a kaj ne mal'help'u ni'n en la inter'konsil'iĝ'o.
Perikl'o
Dum'e vi ali'form'ig'u la mond'o'n ĝis kiam mi re'ven'os.
Aspazi'o
Ne ŝerc'u, ĉu vi mem ĝi'n ne ŝanĝ'os hodiaŭ?
Perikl'o
Jes, hodiaŭ mi bezon'as nov'a'n bon'a'n stel'o'n. Mi esper'as, ke ĝi ankoraŭ lum'as super mi. Mi mal'fort'ig'is Sparton, for'pren'is de ĝi ĝi'a'j'n kun'lig'an'o'j'n, pli'nombr'ig'is la ni'a'j'n, firm'ig'is por kelk'a'j jar'o'j la pac'o'n — ĉu Atenoj por ĉi tio de'turn'os si'n de mi, kiam mi postul'os mon'o'n por la konstru'ad'o de l’ grand'a naci'a sankt'ej'o, en kiu en'korp'iĝ'os ili'a glor'o kaj en kiu loĝ'os ili'a'j di'o'j?
Aspazi'o
Vi klopod'as pri di'o'j?
Perikl'o
Mi respekt'as nur la bel'e skulpt'it'a'j'n kaj nur tia'j'n mi en'konduk'os en Partenon'o'n. Mi konstru'os ĝi'n, eĉ se en la voj'o al ĝi oni fos'us abism'o'j'n kaj ŝut'us mont'o'j'n. Hodiaŭ mi lud'os la grand'a'n loton de mi'a viv'o!
Aspazi'o
Se vi eĉ mal'gajn'us, mi tamen ne vid'us ankoraŭ en tiu ĉi mal'venk'o — mal'feliĉ'o'n.
Perikl'o
Kar'a aŭgur'in'o, profet'u, ke mi venk'os. Mi ne etend'as la man'o'n al pend'ig'it'a alt'e bagatel'aĵ'o. Ĉu vi supoz'as, ke mi batal'as por tio, ke la urb'o hav'u ornam'it'a'n konstru'aĵ'o'n kaj ĝi'a'j di'o'j luks'a'n loĝ'ej'o'n? Tut'e ne. Mi vol'as per la art'ist'a geni'o de Atenoj potenc'ig'i ili'a'n fort'o'n politik'a'n, star'ig'i bel'eg'a'n monument'o'n de l’ art'o, kiu ne sol'e koncentr'ig'us en si la tut'a'n viv'o'n de l’ popol'o, sed ankaŭ al'log'us kaj rav'us ĝi'a'j'n amik'o'j'n kaj humil'ig'us la mal'amik'o'j'n. Partenon'o est'os plej kar'a juvel'o sur la ter'o, objekt'o de admir'o en la tut'a Hellado, cel'o de ĝi'a'j pilgrim'ad'o'j — tiu'n ĉi esper'o'n garanti'as al mi la geni'o de Fidi'o. Ceter'e...
Aspazi'o
Fin'u.
Perikl'o
Ceter'e... mi dev'as nutr'i tiu'j'n ĉi mal'sat'a'j'n kaj sen'pacienc'a'j'n amas'o'j'n, por kiu'j mi akir'as la rajt'o'j'n kaj al kiu'j mi ne don'as pan'o'n. Oni dev'as ili'n okup'ig'i, liver'i al ili labor'o'n, mal'ferm'i nobl'a'n el'flu'o'n al ili'a'j pasi'o'j, oni dev'as sat'ig'i ili'a'j'n stomak'o'j'n kaj rav'i okul'o'j'n. La popol'o jam est'as sat'a de honor'o'j kaj postul'as labor'en'spez'o'j'n kaj, se mi neni'o'n don'os al ĝi por manĝ'i, ĝi for'manĝ'os mi'n.
Aspazi'o
Per Partenon'o vi ĝi'n viv'ig'os dum kelk'a'j jar'o'j — kaj post'e?
Perikl'o
Mi pri'pens'os.
Aspazi'o
Vi don'os al ĝi nov'a'j'n rajt'o'j'n kaj honor'o'j'n? Ebl'e mi erar'as, sed ŝajn'as al mi, ke vi, kiel ankaŭ ĉiu'j ali'a'j direkt'ant'o'j de tiu'j popol'amas'o'j, feliĉ'ig'as ili'n per iluzi'o'j. La aristokrat'ar'o el'ŝir'is al la popol'o dent'o'j'n, vi re'star'ig'as ili'n al ĝi, sed nur por tio, ke ĝi liber'e pov'u grinc'i kun ili. Kaj kio'n gajn'as mizer'ul'o, ricev'int'e la rajt'o'n firm'ig'i leĝ'o'j'n kaj okup'i plej alt'a'j'n ofic'o'j'n, se por ĉiu'j ĉi sen'pag'a'j honor'o'j li for'las'os nek la kamp'o'n nek si'a'n labor'ej'o'n, nek iu'n ajn okup'o'n, kiu li'n nutr'as. Sur la kontraŭ'a bord'o de l’ rapid'a kaj larĝ'a river'o vi dis'met'is divers'a'j'n bon'far'aĵ'o'j'n, al kiu'j li dev'as naĝ'i sur mal'larĝ'a bret'et'o kaj la ali'a'j sur vast'a'j ŝip'o'j.
Perikl'o (en'pens'iĝ'int'a)
Dolor'ig'a ĝi est'as nepr'ec'o, sed tamen nepr'ec'o.
Aspazi'o (ne'kuraĝ'e)
Se vi en'konduk'us kaj rajt'ig'us la projekt'o'n pri la pensi'o'j aŭ la mon'a rekompenc'o por la plen'um'ad'o de ofic'o'j kaj regn'an'a'j dev'o'j... Tia'manier'e vi ebl'ig'us al la element'o'j demokrat'a'j okup'ad'o'n de ĉiu'j posten'o'j. Mal'riĉ'ul'o'j ne estr'as... nur labor'as aŭ almoz'pet'as.
Perikl'o (kiel supr'e)
Jes, mal'riĉ'ul'o'j ne estr'as... (Li lev'iĝ'as subit'e) La lota en'met'o pli'grand'iĝ'is. (Kis'ant'e Aspazi'o'n) Mi dank'as vi'n, vi mi'a... Konscienc'o. (Li el'ir'as.)
Aspazi'o, TEORO, LEJO, FILEZIO, post'e Di'o'tim'o kaj Er'o.
FILEZIO (en'ir'int'e kun Lejo kaj Teoro al la en'pens'iĝ'int'a Aspazi'o)
Ne pri ni...
Aspazi'o
Ah, vi est'as. Pri Perikl'o mi pens'is, kiu antaŭ moment'o for'ir'is.
TEORO
Ja grav'a kun'ven'o, ĉar eĉ mal'jun'ul'o'j rapid'as al ĝi.
LEJO
Kaj Elpiniko el'rul'is si'a'n dik'eg'ul'o'n, kiu, ŝajn'as, mal'oft'e ŝvit'as por la patr'uj'o.
Aspazi'o
La hodiaŭ'a tag'o tiel grand'iĝ'os en ni'a viv'o, ke la ali'a'j est'os kompar'e kun ĝi nur moment'o'j. Hodiaŭ Perikl'o re'ven'os hejm'e'n aŭ la unu'a inter la Aten'an'a'j aŭ la last'a.
LEJO
Mi ne tim'as pri li; kiu reg'as en Atenoj kiel li?...
Aspazi'o
Li reg'as per la spirit'o, elokvent'ec'o, sed ne per la estrad'o. Se li nur unu foj'o'n en grav'a afer'o ne konvink'os la popol'o'n, plej mizer'a sen'fel'ig'ist'o de brut'o'j vol'os li'n pied'bat'i sen'pun'e. Eh, oni dev'as rekt'iĝ'i, kvankam la sort'o klin'as ni'n... Ek'sid'u. Mi invit'is ankaŭ mi'a'n kon'at'ul'in'o'n el Mileto, Di'o'tim'o'n, kiu antaŭ ne'long'e ven'is el Atenoj.
TEORO
Kaj jam sukces'is ili'n ek'muĝ'ig'i?
FILEZIO
Kiel oni dir'as, ŝi est'as tre riĉ'a kaj strang'a.
LEJO
Patr'in'o'j murmur'et'as al la fil'in'o'j, ke ŝi est'as ne'moral'a, ke ŝi embusk'as la jun'ul'ar'o'n Aten'an, ke ŝi inokul'as mal'ĉast'o'n.
Aspazi'o
Pri kiu el ni oni ĉi tio'n ne murmur'et'is aŭ ne parol'is laŭt'e! Tio est'as ordinar'a ĉikan'a ŝpin'aĵ'o, el kiu tiu'j nobl'a'j matron'in'o'j ŝpin'as kalumni'o'n kontraŭ ĉiu mem'star'a vir'in'o. Laŭ ili fraŭl'in'o'j dev'as nur sci'i fort'e bat'i sklav'in'o'j'n, varm'eg'e preĝ'i al di'o'j kaj lert'e frot'i si'a'j'n korp'o'j'n per bon'odor'a'j ole'o'j por la est'ont'a'j edz'o'j. Kaj, se jam fal'i moral'e — tiam sen ia bru'et'o. Di'o'tim'o est'as ver'e riĉ'a, arogant'a, fantazi'em'a sed la pur'ec'o'n de ŝi'a'j sent'o'j neni'a mal'pur'ig'os blasfem'o.
Di'o'tim'o (en'fal'as)
Mi frenez'iĝ'os de rid'o!... Bedaŭr'u Aspazi'o... Pardon'u — vi mi'n ne kon'as ankoraŭ...
Aspazi'o
Rest'is al ili nur vi'n ek'vid'i — Teoro, Lejo kaj Filezio.
Di'o'tim'o
Bedaŭr'u do vi ĉiu'j, ke vi ne vid'is la ir'ad'o'n de mi'a'j ador'ant'o'j. Hieraŭ en la teatr'o ek'sieĝ'is mi'n kvar'o: unu cert'ig'is, ke mi ek'brul'ig'is li'a'n kor'o'n en Teboj, kie mi neniam est'is, la du'a, ke mi ador'ig'os por mi tut'a'j'n Atenojn, la tri'a, ke mi jam ador'ig'is ili'n kaj la kvar'a, la plej mal'jun'a, anonc'is, ke li jam de long'e ĵur'is edz'iĝ'i nur je vir'in'o el Mileto. Mi permes'is al ili vizit'i mi'n la sekv'ant'a'n tag'o'n kaj al la serv'ant'in'o mi ordon'is ĉiu'n en'konduk'i en ali'a'n ĉambr'o'n. La mal'jun'a al'ven'is plej fru'e. Ĉu vi permes'as pet'i vi'n pri mal'grand'a serv'o? — mi demand'is, Ordon'u — li respond'is flam'e. Mi hav'is klar'vid'ad'o'n, dir'as mi, kiu mi'n oft'e avert'as, ke hodiaŭ en la kun'ven'o de l’ popol'o Kali'o, la edz'o de Elpiniko kun la help'o de si'a'j mult'e'nombr'a'j adept'o'j pen'os si'n proklam'ig'i reĝ'o de Atenoj. Mi pet'as do vi'n, kaŝ'u en la brust'a'n poŝ'o'n tiu'n ĉi kat'o'n, kies la patr'in'o en mi'a nask'a urb'o est'is ofer'don'it'a al Zeŭso kaj kiu for'pel'as ĉiu'n mal'bon'o'n. Ĵet'u ĝi'n sur la parol'ej'o'n, kiam tie'n supr'e'n'ir'os Kali'o kaj post'e re'kapt'u ĝi'n kaj al'port'u al mi. La mal'jun'a mi'a ador'ant'o larĝ'ig'is la okul'o'j'n, ek'balanc'is la kap'o'n, sed pren'is la kat'o'n kaj ir'is. Tio'n ĉi sam'a'n mi efik'is ĉe la tri ali'a'j. Ah! kia'n ili hav'is mien'o'n al'prem'ant'e sub la vest'o'j la kat'o'j'n, kiu'j miaŭ'is mal'esper'e! Ne, mi mort'os de rid'o... Kali'o vol'as hodiaŭ ribel'ig'i la popol'o'n kontraŭ Perikl'o. Prezent'u al vi sur la parol'ej'o tiu'n ĉi barel'o'n da fand'iĝ'ant'a seb'o ĉirkaŭ'it'a de kat'o'j, kiu'j'n la sen'frukt'a Elpiniko eduk'as por li.
Aspazi'o
Vi el'met'as vi'n al danĝer'o.
Di'o'tim'o
Kontraŭ kiu?
TEORO
La ador'ant'o'j tamen postul'os rekompenc'o'n.
Di'o'tim'o
Ili ne aper'os plu — eĉ ne kapt'os la kat'o'j'n. Ceter'e, ili fier'iĝ'u, kia'manier'e ili sav'is Atenojn de reĝ'o Kali'o. Vi rigard'as mi'n kiel mord'em'a'n petol'ul'in'o'n. Mi ŝajn'as est'i tia. Sed tio ĉi ne est'as sen'senc'a facil'anim'ec'o. (Serioz'e) Ĉu tio ne koler'ig'as, ke vir'in'o jun'a, kiu'n ne zorg'as la kor'o de l’ patr'o, de l’ edz'o aŭ de l’ frat'o, dev'as far'iĝ'i al'log'il'o por ĉiu sen'ĉast'a vir'o? Ĉu mi est'as ruĝ'a ĉeriz'o ĉe publik'a voj'o, ke mi'n iu ajn tra'pas'ant'o vol'as de'ŝir'i? Sed mi ver'e koler'as! Ha, ha, ha! Mi'a av'in'o, patr'in'o, frat'in'o'j mort'is en tri'dek'a jar'o de l’ viv'o kaj al mi sen'dub'e rest'as ankoraŭ ne pli ol ses jar'o'j ĝis la mort'o. Tiu'n ĉi temp'o'n mi dev'as pas'ig'i gaj'e. Kial vi ek'mut'iĝ'is? Aspazi'o, dir'u do, por kio vi mi'n invit'is! Mi aŭskult'as kaj konsent'os kun ĉio, sed konsil'i al vi mi ne pov'as, ĉar mi est'as lac'a. (Ŝi ek'sid'as.)
Aspazi'o
Ŝajn'as al mi, ke...
Di'o'tim'o
Pardon'u... Ĉu est'os ĉi tie Eŭripid'o?
FILEZIO
Ver'ŝajn'e.
Di'o'tim'o
Nun mi jam aŭskult'as. (Post moment'o de komun'a silent'o) Aspazi'o?
Aspazi'o (sub'aŭskult'ant'e)
Er'o! (En'ir'as sklav'in'o) Ĉu la sinjor'o inter'parol'as en la ĝarden'o?
Er'o
Ne.
Aspazi'o
Ci pov'as for'ir'i. (Er'o for'ir'as.) Tiu ĉi sklav'in'o hav'as fil'in'o'n, por kiu unu el la arĥontoj ofer'is al Perikl'o tri vet'kur'a'j'n ĉeval'o'j'n.
Di'o'tim'o
Ĉu vi'a edz'o ten'as ŝi'n por si mem?
Aspazi'o
Por mi — sed ebl'e li sol'a en Atenoj ten'as bel'eg'a'j'n sklav'in'o'j'n por si'a edz'in'o — la ali'a'j mal'nobl'e ekspluat'as la abomen'ind'a'n kutim'o'n. Pri tiu ĉi ja afer'o mi dezir'as kun vi inter'parol'i antaŭ la al'ven'o de l’ edz'o'j. Ni rigard'as indiferent'e terur'a'j'n vid'aĵ'o'j'n. Mi vid'is sklav'o'n, al kiu li'a mastr'o pro ek'bat'o de l’ hund'o ordon'is dum du'dek kvar hor'o'j boj'i kaj al la ali'a pro for'manĝ'o de kelk'a'j prun'o'j en'bat'i prun'a'j'n ost'et'o'j'n en la tut'a'n man'o'n. Sur la strat'o'j tri'jar'a'j regn'an'o'j dis'tranĉ'as per vip'o'j la vizaĝ'o'j'n de si'a'j vart'ist'in'o'j. Potenc'ul'o'j atenaj de temp'o al temp'o mal'plen'ig'as la dom'o'j'n de si'a'j labor'ist'o'j kvazaŭ abel'uj'o'j'n, for'ŝtel'ant'e de ili ĉiu'j'n ili'a'j'n hav'aĵ'o'j'n kiel miel'o'n de abel'o'j. Ni kresk'is en tiu ĉi krim'o kaj tial ĝi ne el'vok'as en ni abomen'o'n, sed tamen, se ĝi'n komenc'as juĝ'i ne la religi'o, ne la regul'ar'o'j, kiu'j sen'kulp'ig'as ĝi'n, ne sen'sent'a kalkul'o, kiu pes'as nur profit'o'j'n material'a'j'n, sed nobl'a kor'o — tiam ni ek'sent'as terur'o'n. Tiu ĉi per'fort'o de hom'o'j kontraŭ hom'o'j est'as tiel monstr'a, ke ĝi abomen'ig'as al mi la natur'o'n de l’ hom'o. Bedaŭr'ind'e nek mi, nek tiu'j, kiu'j konsent'as kun mi, ĝi'n dis'bat'as. Sed kvankam ni ne pov'as for'ŝir'i ĉiu'j'n kap'o'j'n al tiu ĉi soci'a hidr'o, ni for'tranĉ'u almenaŭ unu — la plej mal'nobl'a'n — tiu'n, kiu per la korp'o de sen'de'pend'a'j sklav'in'o'j nutr'as mal'ĉast'ec'o'n de ili'a'j mastr'o'j.
Di'o'tim'o
Tio ĉi signif'as?
Aspazi'o
Vi est'as bel'eg'a'j, riĉ'a'j, vi posed'as grand'a'j'n inter'rilat'o'j'n kaj influ'o'j'n, fond'u kun mi societ'o'n, kiu el rab'a'j man'o'j el'aĉet'us mal'grand'a'j'n sklav'in'o'j'n kaj konstru'us rifuĝ'ej'o'n, en kiu ili eduk'iĝ'us liber'ig'it'a'j. Perikl'o mok'as tiu'n ĉi projekt'o'n — kaj vi?
Di'o'tim'o
Kial mi ne sci'is tio'n hieraŭ, jam hodiaŭ mi est'us ricev'int'a de mi'a'j ador'ant'o'j kvar jun'a'j'n sklav'in'o'j'n kaj tia'manier'e mi ne est'us don'int'a al ili sen'pag'e la kat'o'j'n. Sed mi trov'os naiv'ul'o'j'n. Dum'e mi ofer'as al vi mi'a'n bon'a'n vol'o'n kaj kas'o'n. Bon'eg'a ide'o, ĝi liver'os al mi okup'o'n kaj agrabl'a'j'n anim'ekscit'o'j'n.
FILEZIO
Ni hav'as mal'plen'a'n dom'o'n, bon'eg'a'n por tia instituci'o kaj la frat'o ne rifuz'os ĝi'n al mi.
LEJO
Mi'a mort'int'a edz'o zorg'is pri tio, ke neni'u bel'a sklav'in'o velk'u ĉe li, ne nask'int'e nobel'ig'it'a'j'n frukt'o'j'n. La zorg'o'j pri la perfekt'ig'o de la ras'o mal'long'ig'is eĉ al li, mal'feliĉ'ul'o, la viv'o'n. Li'a'n nobl'a'n cindr'o'n mi honor'os, ŝajn'as al mi, plej bon'e sen'ig'ant'e la ali'a'j'n je tio, kio'n li jam uz'i ne pov'as. Aspazi'o, la spirit'o de mi'a edz'o ben'as vi'n kaj al mi ordon'as vi'n sekv'i.
TEORO
Inter vi mi posed'as plej mal'mult'e da mon'rimed'o'j, sed kun la help'o de Fidi'o mi far'os sur la front'o de tiu ĉi rifuĝ'ej'o plat'skulpt'aĵ'o'n: vir'in'o'j el'ŝir'ant'a'j al satir'o knab'in'et'o'n, kiu'n li for'rab'is de sklav'in'o.
Aspazi'o
Tro modest'a vi est'as Teoro; vi posed'as pli da rimed'o'j ol skulpt'il'o, ĉar la am'o'n de ĉiu'j Atenaj art'ist'o'j. Ni las'u al vir'o'j la iluzi'o'n, ke ili est'as ĉio'pov'a'j kaj ni est'as nur ili'a'j humil'a'j sub'ul'in'o'j, sed ni ekspluat'u la influ'o'n, kiu'n ni hav'as ĉe ili. Al'ven'is strang'a temp'o, ke ekzist'as nek tia krim'o, nek tia virt'o, al kiu la bel'a kaj prudent'a vir'in'o ne inklin'ig'us en Atenoj la vir'o'n. Teoro, memor'u ĉi tio'n — kaj vi ankaŭ.
Di'o'tim'o
Ho! mi bon'e memor'as.
FILEZIO
Kaj, se la estr'ar'o mal'permes'os al ni?
Aspazi'o
La el'pend'aĵ'o'j de ĉiu'j instituci'o'j dev'as est'i vir'a'j — ni ŝirm'os ni'n per vir'o. Mi eĉ elekt'is unu.
FILEZIO
Kiu'n?
Aspazi'o
La grand'a'n filozof'o'n, hom'o'n tre respekt'ind'a'n, mi'a'n majstr'o'n... (Anaksagor'o en'ir'as.)
La Sam'a'j kaj Anaksagor'o.
Anaksagor'o
Mi for'kur'as de tiu ĉi tumult'o.
Aspazi'o
De kie vi ven'as?
Anaksagor'o
De la kun'ven'o popol'a.
Aspazi'o
Kio'n oni decid'is?
Anaksagor'o
Oni decid'is pied'bat'i, kri'i, blasfem'i, la prudent'o'n nom'i mal'saĝ'ec'o kaj la mal'saĝ'ec'o'n prudent'o... Mi envi'as vi'n Aspazi'o, ke vi pov'as vi'n apart'ig'i de tiu bazar'o de ĉiu'spec'a'j pasi'o'j kaj kviet'e filozof'i pri ili.
Aspazi'o
Kviet'a mi ne est'as. Ĉu la projekt'o de Perikl'o est'as akcept'it'a?
Anaksagor'o
Ek'star'u super la kot'a tra'flu'o de hom'a'j afer'o'j, ke ĝi apenaŭ sur'ŝpruc'u vi'a'j'n pied'o'j'n, mi'a amik'in'o. (Al la ali'a'j vir'in'o'j.) Mi ne salut'is vi'n ankoraŭ — kaj unu el vi mi ne kon'as.
Di'o'tim'o (salut'ant'e)
Di'o'tim'o. Ĉu Kali'o parol'is?
Anaksagor'o
Kri'is ĉiu'j eĉ la raŭk'iĝ'int'a'j. (Al Aspazi'o) Element'o'j bon'far'a'j kaj bel'a'j kun'iĝ'ant'e kre'as ia'foj'e lig'o'j'n mal'util'a'j'n kaj monstr'a'j'n. Nebul'o'j, kiu'j mal'varm'ig'as al ni la fajr'o'n de l’ sun'o, renkont'int'e unu la ali'a'n, el'ig'as el si tondr'o'n.
Di'o'tim'o (mal'laŭt'e al Lejo)
Kio'n li rezon'as?
Aspazi'o (pen'ant'e kaŝ'i si'a'n ekscit'iĝ'o'n)
Sekv'e Perikl'o fal'is kun si'a projekt'o?
Anaksagor'o (al la ĉagren'it'a Aspazi'o)
Por li'a'j amik'o'j tio est'us dolor'ig'a, por filozof'o'j ĝi dev'as est'i indiferent'a. Ekzist'as nur materi'o kaj ĝi'a ec'o — la spirit'o, kiu kun'ig'as ĝi'a'j'n er'o'j'n en divers'a'j inter'rilat'o'j. Tiu'j sam'a'j ili est'as en Perikl'o kiel en Kali'o, tiu'j sam'a'j en geni'o kiel en mal'saĝ'ul'o, tiu'j sam'a'j en virt'o kiel en krim'o — nur divers'manier'e kun'met'it'a'j. En la spac'o rest'as ĉiam ne'ŝanĝ'ebl'a kvant'o kaj kvalit'o de atom'o'j, sem'o'j de l’ tut'mond'o, kaj sekv'e, ĉu Perikl'o venk'os aŭ est'os venk'it'a, la materi'o ne trans'form'iĝ'as, nur akcept'os ali'a'n ekster'aĵ'o'n.
Di'o'tim'o (mal'laŭt'e al Teoro)
Ĉu vi li'n kompren'as?
Anaksagor'o (al Di'o'tim'o)
Sen'dub'e vi demand'as pri mi, regn'an'in'o. Pardon'u, ke mi forges'is mi'n prezent'i al vi: mi est'as Anaksagor'o, mizer'a filozof'o, ne taŭg'a por ia ajn praktik'a uz'ad'o, rigard'ant'a sen'fin'e ĉiel'o'n kaj ir'ant'a kun kurb'ig'it'a'j pied'o'j sur la ter'o, dev'ig'at'a si'n okup'i per la politik'o kaj ne pov'ant'a pac'ig'i blind'ul'o'n kun akr'e'vid'ul'o. Mi hav'as fil'et'o'n, kiu'n mi am'as kaj am'i ne vol'as. Kiom da foj'o'j li ek'mal'san'iĝ'as, mi sid'iĝ'as ĉe li'a lit'et'o kaj rezon'as: li est'as ja nur kun'glu'aĵ'o de materi'a'j atom'o'j, kiu'j post li'a mort'o rest'os en la spac'o. Ĉu li est'as ver'e mi'a fil'o de'ŝir'it'a de la natur'o? Ne, li est'as nur ĝi'a fragment'o, kaj ĝi ne pere'ig'os eĉ unu atom'o'n: de unu korp'o ĝi for'pren'as, al la ali'a ĝi don'as. La filozofi'o san'ig'as dolor'o'j'n. Se la kor'o ne est'us neces'a por la nutr'ad'o de l’ sang'o, oni dev'us ĝi'n el'tranĉ'i. (Al Aspazi'o) Jes, Perikl'o, mi'a fil'o est'as — nur kontur'o'j moment'a'j mal'aper'em'a'j...
Di'o'tim'o (mal'laŭt'e al Filezio)
Ebl'e vi li'n kompren'as...
Aspazi'o (re'vigl'iĝ'ant'e)
Mi li'n kompren'as. (Al Anaksagor'o) Dir'u al mi sen'per'e: la popol'o for'ĵet'is li'a'j'n postul'o'j'n...
Anaksagor'o (embaras'it'a)
Mi ne atend'is la fin'o'n. Ekscit'it'a mi for'las'is la kun'ven'o'n en la moment'o, kiam Perikl'o inter muĝ'ad'o kaj blasfem'ad'o ek'kri'is: la direkt'il'o ne al'kresk'is al mi'a man'o, mi las'as do ĝi'n kaj ced'as al la pli ind'a'j; inter vi ili el'ir'u!...
Aspazi'o
De tia alt'ec'o... en abism'o'n... (Fier'e) Kaj kiu est'as tie pli ind'a ol li? (En'ir'as Fidi'o.)
La Sam'a'j kaj Fidi'o.
Fidi'o
La venk'o!
Aspazi'o
Ripet'u!
Fidi'o
El mil'o'j da brust'o'j tondr'as himn'o pro glor'o de Perikl'o! La popol'o rajt'ig'is la konstru'ad'o'n de Partenon'o kaj al mi ĝi'n konfid'is. Ho bel'eg'a'j fantom'o'j, mal'supr'e'n'ir'u al mi el la nub'o'j, inter kiu'j mi serĉ'is vi'n ĝis nun sopir'ant'e. Kun'flu'u en mi'a'j'n okul'o'j'n ĉiu'j gut'o'j de l’ ros'o de l’ hodiaŭ'a maten'o, por ke mi pov'u per ili el'plor'i mi'a'n ĝoj'o'n! En la marmor'a kuŝ'ej'o de Pentelikono ripoz'as de cent'jar'o'j la di'in'o Ateno, kiu'n mi el'ig'os el tie per skulpt'il'o kaj star'ig'os sur Partenon'o.
Aspazi'o (etend'ant'e al li la man'o'n)
Est'u do tiel geni'a kiel mi est'as nun feliĉ'a. Anaksagor'o, vi ek'tim'ig'is mi'n sen'bezon'e.
Anaksagor'o
Kia'manier'e mi pov'is diven'i, ke Perikl'o kviet'ig'os tiu'n furioz'a'n vent'eg'o'n, kiu li'n komenc'is jam for'port'i, ke sovaĝ'a'j kri'eg'o'j ŝanĝ'iĝ'os en ek'kri'o'j'n de triumf'o!
Fidi'o (al Aspazi'o)
Ne mir'u, ke Anaksagor'o ek'dub'is, se li for'las'is la kun'ven'o'n tiam, kiam post la parol'o de Tucidid'o li'a aristokrat'a band'o pen'is for'puŝ'i Perikl'o'n de la parol'ej'o. Sed la popol'o, dum moment'o for'log'it'a de tromp'aĵ'o'j, tuj re'konsci'iĝ'is kaj re'bat'is la mal'nobl'a'n atenc'o'n kontraŭ ĝi'a tribun'o, kiu'n oni kulp'ig'is, ke li vol'as riĉ'iĝ'i ĉe la konstru'ad'o de Partenon'o.
Aspazi'o
La kalumni'o sen'dis'iĝ'e flu'as post la grand'a hom'o, kiel ŝark'o post ŝip'o, ĉiam flar'ant'e akir'o'n.
Fidi'o
Li ek'pik'is tiu'n ĉi ŝark'o'n mort'ig'e. Se vi est'us vid'int'a, kiel li frakas'ad'is si'a'j'n kontraŭ'ul'o'j'n per argument'o'j, kiel li dis'prem'ad'is ili'n per mal'respekt'o, kiel li vip'is per sprit'aĵ'o'j, vi est'us pro li ankoraŭ pli fier'a, se vi nur pov'as est'i pli fier'a.
Aspazi'o
Kie est'as tiu ĉi titan'o mi'a?...
Fidi'o
Li rest'is, kaj mi'n li el'send'is por vi'n tuj sci'ig'i...
Aspazi'o
Kio'n li far'os tie ankoraŭ plu? Ĉu... Ne!...
Di'o'tim'o
Ĉu Kali'o parol'is?
Fidi'o
Fi! Kali'o est'as mal'jun'a mul'o. Li al'port'is al la bazar'o tio'n, per kio ŝarĝ'is li'n li'a edz'in'aĉ'o kaj li pens'is ĝi'n bon'e vend'i. Li el'ŝut'is plej divers'a'j'n sen'senc'aĵ'o'j'n kontraŭ Perikl'o, fin'e li anonc'is, ke sur li'a lok'o li konstru'us Partenon'o'n propr'a'man'e. Sed kiam Perikl'o dir'is: mi ced'as la lok'o'n al Kali'o — kapt'it'a en propr'a'n bant'o'n, la riĉ'ul'o komenc'is el'tir'ad'i el ĝi si'a'n kap'o'n. Subit'e, oni ne sci'as de kie, aper'as apud li tri kat'o'j...
Di'o'tim'o
Nur tri!...
Fidi'o
Eŭripid'o rimark'int'e ili'n, ek'kri'is: Kali'o ne pov'as konstru'i Partenon'o'n, ĉar li hav'as ja tiu'j'n ĉi infan'o'j'n! Ek'tondr'is uragan'o da rid'o kaj for'bala'is la hont'ig'it'a'n Kali'o'n, kiu'n Perikl'o fin'bat'is per vort'o'j: regn'an'o'j, li vol'is est'i serioz'a!
Di'o'tim'o
Kiu dir'os nun, ke mi ne help'is al la konstru'ad'o de Partenon'o?
Aspazi'o
Kred'ebl'e...
Fidi'o
Per kio?
Di'o'tim'o
La kat'o'j aparten'is al mi.
Aspazi'o
Ni fest'u tamen tiu'n ĉi merit'o'n nur inter ni.
Di'o'tim'o
Kontraŭ'e mi ĝi'n mem ĉirkaŭ'fam'ig'os tra la tut'a'j Atenoj.
Aspazi'o
Sen'bezon'e kaj sen'cel'e.
FILEZIO
Ne el'vok'u venĝ'o'n.
TEORO
Des pli, ke Elpiniko serĉ'as nur pretekst'o'j'n al ĉi tio.
LEJO
Ŝi al'lig'os si'n kiel klak'il'o al la kol'o de si'a mul'o kaj dis'kon'ig'os la mal'just'aĵ'o'n kontraŭ li kaj vi'a'n mal'nobl'aĵ'o'n.
Fidi'o
Kaj mal'util'os la gajn'it'a'n afer'o'n.
Di'o'tim'o
La rid'ind'ec'o'n tim'as eĉ di'o'j, kaj vi ne vol'as ĝi'n uz'i kontraŭ hom'o'j? Vi el'ĵet'as el vi'a'j sag'uj'o'j la plej akr'a'n sag'o'n. Pli bon'e est'us, se vi el'ĵet'us saĝ'ec'o'n, honest'ec'o'n, kuraĝ'ec'o'n, ĉar ili en batal'o tromp'as pli oft'e! Sen'plum'ig'it'a de vi je de'log'a'j ŝajn'aĵ'o'j mal'saĝ'ul'o, fripon'o aŭ sen'kuraĝ'ul'o re'e plum'kovr'iĝ'os, se vi el'las'os li'n el la man'o'j sang'e'kovr'it'a'n kaj ne rid'ind'a'n. Ĉiu'j makul'o'j bon'e for'lav'iĝ'as aŭ or'um'iĝ'as: riĉ'a infan'mort'ig'int'o pov'as far'iĝ'i zorg'ant'o de orf'o'j, sed neni'u trink'us publik'e pokal'o'n da miel'o kun Homero, kolor'ig'it'a blu'e. La propr'a edz'in'o ne permes'os hodiaŭ al Kali'o dis'plekt'i ŝi'a'j'n har'o'j'n kaj morgaŭ ebl'e perfid'os li'n. Mi'a'j kat'o'j efik'is tio'n, kio'n neniam efik'us la elokvent'ec'o de Perikl'o.
Aspazi'o
Mi kred'os eĉ tio'n, kondiĉ'e, ke vi tiu'n okaz'int'aĵ'o'n ten'u en sekret'o.
Di'o'tim'o
Mi eĉ ne pens'as plen'um'i ĉi tio'n.
Aspazi'o
Vi blov'as sur varm'eg'a'n cindr'o'n, kiu sen'dub'e sur'ŝut'os kaj brul'ig'os vi'a'j'n okul'o'j'n. Vi ne est'as atena regn'an'in'o; kiam Elpiniko ek'mov'os si'a'j'n influ'o'j'n kaj inter'rilat'o'j'n, oni mal'honor'os vi'n kaj el'pel'os kiel mal'util'a'n mustel'o'n; ne las'u vi'n van'e for'log'i per la fort'o de l’ demokrat'ar'o, kiu ĝis nun ag'as ankoraŭ ekster la regul'ar'o'j. Ĉi tie al la fremd'ul'in'o'j permes'it'e est'as apenaŭ tiom, kiom al pin'tuber'o'j, kiu'j'n la vent'o fal'ig'is de arb'o: kun'tir'iĝ'i dum pluv'o kaj larĝ'iĝ'i dum bon'veter'o kaj ĉiam atend'i, ke ies pied'o trans'paŝ'os sur ili.
Di'o'tim'o
Vi mem ja dir'is, ke ni viv'as en la temp'o de l’ vir'in'a reg'ad'o.
Aspazi'o
Sed de l’ vir'in'o'j si'n'gard'a'j kaj prudent'a'j. Al la kuraĝ'a'j oni cert'ig'is privilegi'o'j'n kaj liber'ec'o'n, sed kondiĉ'e, ke ili est'u mal'ĉast'ul'in'o'j.
Di'o'tim'o
Van'a'j tim'o'j! Ĉu mi al'ven'is Atenojn por est'i ĉi tie strig'o prudent'a kaj evit'ant'a la tag'a'n lum'o'n? Mi dezir'as profit'i la viv'o'n rapid'e, sen'sobr'e, gaj'e, ĉar ĝi'a faden'o baldaŭ dis'ŝir'iĝ'os.
Aspazi'o (mal'gaj'e)
Mi perd'as en vi amik'in'o'n, help'ant'in'o'n... Ha, vi ne vol'as ir'i kun mi, sekv'e flug'u kun la vent'o.
Di'o'tim'o
Ne for'pel'u mi'n, mi jam mal'lev'as la flug'il'o'j'n.
Aspazi'o (kis'ant'e ŝi'n)
Est'as feliĉ'o, ke vi est'as bon'a. Anaksagor'o, ni ofer'is al vi tre respekt'ind'a'n posten'o'n.
Anaksagor'o
Kia'n?
Aspazi'o
La posten'o'n de zorg'ant'o en la rifuĝ'ej'o por sklav'a'j knab'in'o'j. Ni intenc'as el'aĉet'ad'i tiu'j'n ĉi vir'a'j'n bon'gust'aĵ'o'j'n.
Anaksagor'o
La plej mal'bon'a elekt'o! Las'u trankvil'a la mal'lert'ul'o'n, kiu apenaŭ pov'as zorg'i si'n mem kaj si'a'n propr'a'n infan'o'n.
Aspazi'o
Ni postul'as nur, ke vi antaŭ la areopag'o kovr'u ni'n per vi'a person'o kaj neniam ne'u, ke tiu ĉi institut'o aparten'as al vi.
Anaksagor'o
Tio ĉi ne super'as mi'a'j'n kapabl'o'j'n. Mi eĉ pli mult'e pen'os efik'i: mi pet'os Tucidid'o'n, kiu nun estr'as la aristokrat'ar'o'n ne sol'e en la politik'o, sed ankaŭ en la ĝu'ad'o de tiu'j bon'gust'aĵ'o'j, ke li sub'ten'u ni'a'n entrepren'o'n. Li fier'as ja, ke li hav'as la plej bel'a'j'n sklav'in'o'j'n en Atenoj. Li eĉ donac'is al mi'a fil'et'o bel'kresk'a'n nutr'ist'in'o'n. (En'ir'as Sofokl'o kaj Eŭripid'o.)
La Sam'a'j, Sofokl'o, Eŭripid'o.
Sofokl'o
Ni dezir'as al vi kaj al ni pli da tia'j tag'o'j.
Eŭripid'o
En tiu'n ĉi dom'o'n en'ir'as feliĉ'o...
Sofokl'o
De hodiaŭ la publik'a serv'ad'o kaj krom tio la bilet'o'j en la teatr'o'n por la mal'riĉ'ul'o'j est'os pag'at'a'j de la regn'o. La popol'o pov'as nun eduk'iĝ'i kaj okup'i ĉiu'j'n posten'o'j'n.
Aspazi'o
Ho ne'forges'ebl'a tag'o! Kie est'as Perikl'o?
Sofokl'o
Li trakt'as kun la send'it'o'j de kelk'a'j urb'o'j, kiu'j al'ven'is far'i inter'lig'o'n kaj akcept'i la super'ec'o'n de Atenoj. Al ni li komisi'is al'port'i al vi la ĝoj'ig'a'n sci'ig'o'n.
Aspazi'o
Per sun'radi'o mi skrib'us ĝi'n sur la ĉiel'ark'aĵ'o, por ke ĝi ek'bril'u al la tut'a mond'o.
Fidi'o (kiu desegn'as, oft'e ek'rigard'ant'e Aspazi'o'n, al si du'on'voĉ'e)
Ĉarm'a'j lini'o'j!
Sofokl'o
La unu'a el'ir'o de ili'a konduk'ant'o ne sukces'is. Tucidid'o ek'sent'is, ke li ne est'as Cimono.
Eŭripid'o
Eĉ kun la help'o de Hermipo. Kaj tiu ĉi sen'kap'ul'o far'is ankaŭ la unu'a'n ekzamen'o'n de si'a serv'em'ec'o. Antaŭ ne long'e mi vid'is li'n ankoraŭ en furioz'a atak'o demokrat'a, en kiu li odor'is kvazaŭ bak'it'a kork'o — kaj jen, jam hodiaŭ, li parol'is tre flu'e pri la rajt'o'j de la nobel'a sang'o, pri la parenc'ec'o de la antikv'a'j generaci'o'j kaj la di'o'j, pri la destin'o de l’ hom'o'j, pri la mal'util'ec'o de l’ al'las'ad'o de la klas'o'j pli mal'alt'a'j al la posten'o'j pli alt'a'j — unu'vort'e, li babil'is tiel, kvazaŭ li'a patr'o kun Apollo am'ind'um'us Dafn'o'n kaj li est'us la frukt'o de tiu ĉi am'ind'um'ad'o. Apud mi star'is unu estim'ind'a regn'an'o, merit'plen'a por la patr'uj'o, ĉar apud Tanagr'o, kalkul'ant'e sur la batal'ej'o la mort'fal'int'o'j'n, li for'ŝtel'ad'is al ili fingr'o'ring'o'j'n — tiu ĉi plej pasi'e jes'ig'is al Hermipo.
Sofokl'o
Sed bon'eg'e dis'hak'is li'n Protagor'o, kiu defend'is la projekt'o'j'n de Perikl'o per si'a tut'a art'o.
Fidi'o (kiel supr'e)
Protagor'o? Li est'as kapabl'a ankaŭ por tio?
Aspazi'o
Kial li ne ven'is kun vi?
Sofokl'o
Li promes'is al'konduk'i iu'n tre jun'a'n filozof'o'n, kiu'n li nom'as pupil'o de Atenoj.
Anaksagor'o
La nom'o de tiu ĉi jun'ul'o?
Sofokl'o
Sokrat'o.
Anaksagor'o
Mi aŭd'is pri li.
Fidi'o
Mal'bel'a, kiel la muz'o de Hermipo.
Eŭripid'o
Sed oni pov'as en li spegul'iĝ'i, kiel en plej bon'a spegul'o.
Aspazi'o
Tiu Hermipo, kiu kelk'foj'e jam per divers'a'j person'o'j frap'et'is ni'a'n pord'o'n kaj ĉiam ĝi'n trov'is ferm'it'a, nun tre plaĉ'as al mi, ĉar mi supoz'as, ke li persekut'os aristokrat'o'j'n per si'a'j komedi'o'j. Mi leg'is unu el ili: ĝi hav'is gust'o'n de akv'o post la tremp'ad'o de jasmen'a'j branĉ'et'o'j. Mal'fort'a odor'o far'is ĝi'n ankoraŭ pli sven'ig'a.
Eŭripid'o
Ho, la gust'o de li'a'j verk'o'j sen'dub'e pli'bon'iĝ'os: ili'n tra'penetr'os la odor'o de l’ rost'aĵ'o'j, kiu'j'n la aŭtor'o for'manĝ'as ĉe la tabl'o'j de l’ aristokrat'o'j. Sen talent'o, por mon'o est'as mal'facil'e pri'skrib'i eĉ mal'grand'a'n konk'o'n, sed est'as facil'e kraĉ'i sur piramid'o'n. Dung'it'o literatur'a ne est'as dev'ig'at'a el'prem'i por si'a'j mastr'o'j am'o'n el kor'o, sed gal'o'n el hepat'o por ili'a'j kontraŭ'ul'o'j. Aristokrat'o'j dung'is Hermipon ne por ke li glor'u ili'n, sed por ke li ni'n mal'honor'u. Al ĉi tio ĉiu est'as kapabl'a.
Sofokl'o
Kompren'ebl'e, sed li tamen hav'as ver'a'n talent'o'n.
Eŭripid'o
En la fleks'ebl'a nuk'o.
Aspazi'o
Ni fest'as hodiaŭ grand'eg'a'n fest'o'n — ni do ne parol'u pri tia mizer'a kul'o: ĝi zum'u al ili kaj pik'u ni'n. Hermipo — ne est'as Esĥil'o.
Sofokl'o
Kaj kiu kuraĝ'us ili'n kompar'i? Esĥil'o'n neni'u anstataŭ'os.
Eŭripid'o
Eĉ vi Sofokl'o?
Sofokl'o
Kvankam mi venk'is li'n en Olimp'a'j lud'o'j, mi tamen li'n ne venk'os en la histori'o. Kiam li viv'is, li for'puŝ'ad'is mi'n oft'e per si'a aristokrat'a fier'ec'o, per si'a religi'a fanatismo, per la ŝim'aĵ'o de si'a'j princip'o'j; la mort'o tamen kovr'is per funebr'a kitel'o la kripl'aĵ'o'j'n de l’ hom'o kaj mal'kovr'is la potenc'o'n de l’ geni'o, kiu kvazaŭ diamant'a kolos'o, pur'a, bril'ant'a kaj fortik'a ek'star'is ne'mal'lum'ig'it'a kaj ne'super'ebl'a en la literatur'o de Grek'uj'o.
Aspazi'o
Kred'ebl'e vi, Sofokl'o, nur per tio est'as pli mal'alt'a ol li, ke vi viv'as ankoraŭ.
Sofokl'o
Aspazi'o, li kre'is Promete'o'n.
Aspazi'o
Sed li glor'is Zeŭson, kiu tiu'n ĉi Promete'o'n pro la for'rab'o de la scienc'fajr'o el Olimp'o al'forĝ'is al ŝton'eg'o kaj per vultur'o el'ŝir'ad'is al li ĉiu'tag'e la re'viv'iĝ'ant'a'j'n intern'aĵ'o'j'n. Vi tamen, Sofokl'o, kaj kun vi ni ĉiu'j respekt'as ne la venĝ'em'a'n kaj kruel'a'n di'o'n, sed la kuraĝ'a'n hom'o'n, hero'a'n martir'o'n, kiu el'vok'is al batal'o la tiran'o'n de l’ ĉiel'o kaj ofer'don'is si'n por la hom'o'j. Ĝi est'as plej bel'a kaj plej ver'a mit'o, kiu'n iam ajn nask'is hom'a imag'o. La dram'o, kiu'n ĝi en'hav'as, komenc'iĝ'is antaŭ jar'cent'o'j kaj ebl'e neniam fin'iĝ'os — la dram'o de est'int'a'j kaj est'ont'a'j sufer'ad'o'j de l’ hom'o. El ĉiu'j legend'o'j de l’ grek'a religi'o mi kred'as nur tiu'n ĉi sol'a'n: jes, Zeŭso ekzist'as kaj Promete'o ekzist'as — neniam ili pere'os kaj neniam ĉes'os inter'batal'i, al mi ŝajn'as eĉ, ke la tut'a hom'a kred'o est'as en'ten'at'a en tiu ĉi mit'o kun tiu sol'a diferenc'o, ke unu'j est'as ador'ant'o'j de Zeŭso, la ali'a'j — de Promete'o. Ni aparten'as al la last'a'j: ni for'ŝtel'as la fajr'o'n al di'o'j de l’ ĉiel'o kaj de l’ ter'o, kiu'j ni'n pro tio al'forĝ'as al ŝton'eg'o'j super sen'profund'aĵ'o'j kaj al vultur'o'j ordon'as ni'n dis'ŝir'ad'i; ni sufer'as, sed dum'e la fajr'o flam'iĝ'as, lum'as kaj varm'ig'as, ek'brul'ig'as hom'a'n pens'o'n per la fajr'er'o'j de nov'a'j ver'o'j kaj inspir'o'j. Tiel est'os ĉiam; Zeŭso kaj Promete'o ricev'os ali'a'j'n nom'o'j'n, la ŝton'eg'o ŝanĝ'iĝ'os en kolon'o'n, kruc'o'n aŭ lign'ar'o'n, sed la batal'o daŭr'os. Esĥil'o ĝi'n ne kompren'is kaj tial li ferm'is ĝi'n per la venk'o de l’ di'o kaj humil'ig'o de l’ hom'o. Prav'e la tra'flug'ant'a agl'o frakas'is per la ŝel'o de l’ testud'o la krani'o'n de l’ kaduk'iĝ'int'a poet'o.
Fidi'o (sen'ĉes'e desegn'ant'e, ek'rigard'int'e Aspazi'o'n, murmur'et'as)
Bel'eg'a model'o por Minerv'o!
Sofokl'o
La profund'a mal'jun'ec'o ne pov'as flug'i kun rapid'ec'o de l’ jun'a aĝ'o. Ni kur'as kiel infan'o'j, li paŝ'is mal'rapid'e, kiel ni'a patr'o. Sed li ankaŭ hav'is si'a'n jun'ec'o'n — kaj li est'is Promete'o, ĉar ver'a geni'o neniam ir'as mal'antaŭ'e'n kaj neniam sub'iĝ'as.
Aspazi'o
Li ripoz'u en la histori'o balzamit'a per ĉiu'j rimed'o'j de l’ sen'mort'ec'o, sed por la nun'temp'a viv'o li posed'as nur valor'o'n de estim'ind'a mumi'o. En li'a'j tragedi'o'j la ter'o kun'e kun si'a'j kre'it'aĵ'o'j est'as sen'fort'a kaj pasiv'a bul'o, sur kiu orgi'as, kaj bivak'as, estr'as kaj mastr'um'as, aŭ danc'as kaj kapriol'as la hord'o da diboĉ'ant'a'j di'o'j: por ni la tut'a natur'o port'as ne super si sed en si la leĝ'o'j'n kaj la destin'o'j'n. La hom'o de Esĥil'o tren'as katen'o'j'n, la vi'a, Sofokl'o, port'as apenaŭ ili'a'j'n last'a'j'n ĉen'er'o'j'n en'kresk'int'a'j'n en la korp'o'n, kaj ebl'e la hom'o de Eŭripid'o hav'os nur post ili blu'a'j'n stri'o'j'n. Tio ĉi est'as grand'eg'a progres'o ne sol'e en la verk'ad'o de tragedi'o'j, sed ankaŭ en la kompren'ad'o de la mond'o.
Eŭripid'o
La legend'o dir'as plu'e, ke Zeŭso, vol'ant'e venĝ'i sur ĉiu'j hom'o'j la kulp'o'n de Promete'o, al'send'is al ili rav'a'n knab'in'o'n, kiu, hav'ant'e skatol'o'n plen'ig'it'a'n je divers'a'j mal'feliĉ'o'j, mal'ferm'as ĝi'n konstant'e kaj ferm'as nur tiam, kiam el ĝi vol'as for'flug'i de'log'a esper'o. Pandoro est'as ĉiu vir'in'o kaj nur en vi'a'j man'o'j, Aspazi'o, mi ne vid'as tiu'n ĉi pere'ig'a'n skatol'o'n, sed la bon'far'a'n korn'o'n de l’ plen'hav'ec'o. Mi kis'as tiu'j'n ĉi man'o'j'n. (Li kis'as.)
Aspazi'o
Sam'aĝ'ul'o'j pli facil'e inter'kompren'iĝ'as; vi jen proksim'iĝ'as al mi, Sofokl'o mal'proksim'iĝ'as.
Sofokl'o
Ne, Aspazi'o, mi bedaŭr'as nur, ke mi ne pov'as vi'n sekv'i.
Di'o'tim'o (al Eŭripid'o)
Unu el la Pandoroj, nom'at'a Di'o'tim'o, est'as sci'vol'a, kia'n mal'feliĉ'o'n al'port'is al la mond'o vi'a patr'in'o, nask'int'e vi'n?
Eŭripid'o
Almenaŭ mal'profit'o'n al dek'o da hom'o'j, ĉar mi en dek'obl'a kvant'o trink'as vin'o'n.
Di'o'tim'o
Kial vi edz'iĝ'is?
Eŭripid'o
Por for'pel'i la edz'in'o'n malgraŭ la tri fil'o'j.
Aspazi'o
Ĉu efektiv'e?
Eŭripid'o
La ĉarm'a'n kaj virt'o'plen'a'n Ĥoirinon, mi'a'n edz'in'o'n, pov'as de hieraŭ edz'iĝ'i ĉiu, kiu vol'as hav'i mult'e'nombr'a'j'n dom'amik'o'j'n. (Al Di'o'tim'o.) Kaj vi, regn'an'in'o, se vi trov'os i'a'n sen'pek'a'n knab'in'o'n, al kiu mi hav'os la honor'o'n en'fal'i en la okul'o'n, pet'u ŝi'n permes'i al mi almenaŭ iom'et'e ripoz'i post la unu'a edz'in'o.
Di'o'tim'o
Mi permes'as.
TEORO kaj FILEZIO
Kiel ebl'e plej long'e.
LEJO
Al la vir'o, kiu'n unu vir'in'o for'las'is, la ali'a'j ne rapid'as. En tiu rilat'o ekzist'as inter ni solidar'ec'o.
Eŭripid'o
Ne sol'e en tiu ĉi rilat'o. Vi simil'as reciprok'e kiel citron'o'j; unu hav'as pli dik'a'n aŭ pli mal'dik'a'n haŭt'et'o'n ol la ali'a, sed ĉiu'j vi est'as acid'a'j kaj agac'ig'a'j. La natur'o, kre'ant'e vi'n, ne zorg'is pri divers'ec'o — ĝi far'is du form'o'j'n: mal'bel'a'n kaj bel'a'n, kiu'j'n ĝi laŭ'vic'e plen'ig'as per miks'aĵ'o de hipokrit'ec'o, malic'o kaj mal'nobl'a'j volupt'o'j. Ia'foj'e ĝi erar'as kaj en'met'as en ĉi tiu'j'n form'o'j'n material'o'n vir'a'n, prepar'it'a'n el pli perfekt'a'j element'o'j — kaj tiam aper'as Safo, Aspazi'o aŭ iu ajn ali'a erar'o de l’ natur'o.
Di'o'tim'o
La sekv'ant'a'n tag'o'n post la for'pel'o de l’ edz'in'o est'as mal'facil'e est'i pli afabl'a por vir'in'o'j. Post unu jar'o vi parol'os al unu el ni ali'e...
Eŭripid'o
Ne.
Di'o'tim'o
Eĉ en la orel'o'n?
Eŭripid'o
En la orel'o'n ne al unu el vi mi parol'os mult'e pli fru'e, ol post unu jar'o. Mi ne for'ig'as de mi vir'in'o'j'n, ĉar mi ne pov'as, mi nur sci'as, kiom ili valor'as.
Di'o'tim'o
De hieraŭ.
Eŭripid'o
Vi dezir'as nepr'e, regn'an'in'o, far'i mi'n tromp'it'a edz'o, blasfem'ant'a pro propr'a mal'just'aĵ'o la tut'a'n seks'o'n vir'in'a'n — vi mal'traf'as. Mi pli fru'e ek'kon'is la mal'fidel'ec'o'n de vir'in'o'j, ol la akr'ec'o'n de raz'il'o'j. Ordinar'e, kiu pren'as edz'in'o'n, kapt'as kaj hejm'ig'as sovaĝ'a'n anas'o'n, kiu for'kur'as de li en najbar'a'n marĉ'o'n, kiam li pens'is, ke ĝi ek'am'is li'a'n pur'a'n lag'et'o'n. Edz'iĝ'i oni dev'as tamen, ĉar pli bon'e est'as hav'i si'a'n propr'aĵ'o'n, eĉ dub'a'n, ol ŝtel'i la fremd'a'n. Mi eĉ permes'us al ĉiu edz'o hav'i kelk'a'j'n edz'in'o'j'n, por ke ili per reciprok'a ĵaluz'o halt'ig'u si'a'n hered'it'a'n mal'fidel'o'n. Tio est'us por ni pli kost'a, sed ankaŭ pli oportun'a. Vir'o tiel long'e pov'as konfid'i al vir'in'o, kiel long'e ŝi kun si'a'j konkur'ant'in'o'j batal'as pro li. Rilat'e mi'n, mi far'is erar'o'n, ĉar mi mal'atent'is tiu'n ĉi si'n'gard'ec'o'n.
Di'o'tim'o
Sen'disput'e vi hav'as rajt'o'n mal'ŝat'i ĉiu'j'n, kiu'j vi'n am'os.
Eŭripid'o
Kaj tiu'j'n, kiu'j mi'n ne am'os. Mi est'as vir'o — sekv'e kre'it'aĵ'o, per kiu la natur'o aper'ig'as si'a'j'n plej grand'a'j'n potenc'o'j'n, kaj tio sufiĉ'as por ke mi kiel leon'o rigard'u mal'respekt'e verm'o'j'n, kiu'j pov'as ĝi'n pik'i eĉ tra'bor'i, sed kiu'j ne posed'as ĝi'a'n fort'o'n kaj nobl'ec'o'n.
Anaksagor'o (al Aspazi'o)
Mi'a lern'ant'o, sed ne mi'a scienc'o.
Sofokl'o (al Eŭripid'o)
Vi est'us mal'bon'a di'o, kvankam vi est'as bon'a hom'o: por venĝ'i vi detru'us la harmoni'o'n de l’ mond'o...
Eŭripid'o
Unu'e, ŝajn'as, ke tiel ag'as ĉiu'j koler'ig'it'a'j di'o'j, du'e, tiu imag'at'a harmoni'o ekzist'as nur por ne mult'e'nombr'a'j feliĉ'ul'o'j. Por la tut'a hom'ar'o la mond'o est'as mal'nov'a, ne'regul'ig'it'a maŝin'o romp'ant'a sen'ĉes'e si'a'j'n rad'et'o'j'n, maŝin'o, kiu'n pli'bon'ig'i oni ne pov'as, ĉar ĝi de la komenc'o est'is mal'bon'e konstru'it'a. La plej mank'o'hav'a ĝi'a risort'o est'as vir'in'o, kiu per si'a perfid'a am'o kvazaŭ per rust'aĵ'o tra'penetr'as plej mal'mol'a'j'n vir'a'j'n kor'o'j'n.
Aspazi'o
Ĵet'u vi'a'n mal'ben'o'n sur la mal'ĉast'a'n aristokrat'ar'o'n, el kies putr'a brust'o vi el'suĉ'is tiu'n ĉi venen'a'n mal'dolĉ'aĵ'o'n kaj rest'u inter ni; vi trov'os vir'in'o'j'n honest'a'j'n, kiu'j'n vi respekt'os. Mi kred'as al vi, ke vi kon'as nur malic'a'j'n serpent'o'j'n, ĉar la ali'a'j'n en la putr'ant'a luks'o vi ne vid'is; vi est'as sekv'e prav'a, sed kun tiu ĉi prav'ec'o ne el'ir'u ekster la lim'o'j'n de tiu sfer'o, en kiu vi nask'iĝ'is, eduk'iĝ'is kaj dis'rev'iĝ'is.
Eŭripid'o
En la komenc'o de l’ mond'o ne ekzist'is aristokrat'ar'o, kial do la antikv'a'j legend'o'j prezent'as en la unu'a hom'o patr'o'n de l’ civilizaci'o kaj en la unu'a vir'in'o patr'in'o'n de l’ hom'a mal'bon'sort'o?
Aspazi'o
La komenc'o'n de l’ mond'o hom'o'j ĉiam tiel el'pens'as, kiel ili vol'as konserv'i ĝi'a'n daŭr'ig'o'n. Inter ĉiu'j donac'o'j de l’ natur'o kaj akir'aĵ'o'j, kiu'j'n ek'posed'is vir'o, neniu'n li tiel mal'bon'uz'is kiel vir'in'o'n. Li ag'is kun ŝi pli mal'nobl'e ol kun la ter'o, kies frukt'o'donec'o'n li pli'grand'ig'is, ol kun la arb'o'j, kies frukt'o'j'n li perfekt'ig'is, ol kun la best'o'j, kiu'j'n li en arb'ar'o'j kapt'is kaj kresk'ig'is, ĉar li ne sol'e ekspluat'is ŝi'a'n labor'o'n, sed mal'akr'ig'is ŝi'a'n spirit'o'n kaj mal'ĉast'ig'is ŝi'a'j'n sent'o'j'n. Ni'a inokul'it'a pom'arb'o pli super'as la sovaĝ'a'n, ol la civiliz'it'a vir'in'o — la barbar'a'n. Vir'o konsum'is mem la bon'aĵ'o'j'n de l’ progres'o, al vir'in'o li don'is apenaŭ almoz'o'n; li ir'is antaŭ'e'n, kiel sen'kompat'a avar'ul'o kaj ŝi post li, kiel humil'a almoz'ul'in'o. En tiu ĉi humil'iĝ'ad'o ŝi perd'is la plej nobl'a'j'n instinkt'o'j'n kaj dis'volv'is tiu'j'n, kiu'j far'is ŝi'a'n mal'liber'ec'o'n pli toler'ebl'a. Kaj vi postul'as, Eŭripid'o, ke ŝi ne ramp'u sur ter'o, kiam al ŝi est'as permes'it'e nur tra'glit'iĝ'i tra la fend'et'o'j de l’ viv'o? Ĉu vi ne aŭd'is, kio est'as en vir'in'o scienc'o, mem'star'ec'o, energi'o? — Ribel'o sen'moral'a.
Eŭripid'o
Sekv'e — ili ribel'u.
Aspazi'o
Tiu'n ĉi kuraĝ'o'n hav'as ĉiu'j, kiu'j'n vi vid'as ĉi tie.
Di'o'tim'o
Ĉu vi ir'os kun mi morgaŭ en la teatr'o'n al la tragedi'o de Sofokl'o?
Eŭripid'o
Kun vi? Sed tio ĉi est'us sent'ofend'a.
Di'o'tim'o
Ha, ha, ha — jen kuraĝ'ul'o! kaj al ni li ordon'as ribel'i.
Eŭripid'o
Mi ir'os.
Fidi'o (al Aspazi'o)
Ek'rigard'u tiu'n ĉi skiz'o'n de Partenon'o. Sur la supr'o star'as la di'in'o — protekt'ant'in'o de l’ urb'o.
Aspazi'o
Simil'a al mi?
Fidi'o
Ŝi est'os ankoraŭ pli simil'a. (Al Eŭripid'o.) Se vi est'us skulpt'ist'o, vi ne koler'us kontraŭ vir'in'o'j. Mi dir'as al vi, ili hav'as ia'foj'e tiel bel'eg'a'j'n kontur'o'j'n, ke apud ili eĉ la plej mal'varm'a virt'o el'vapor'iĝ'us. (En'ir'as Protagor'o kaj Sokrat'o.)
La Sam'a'j, Protagor'o kaj Sokrat'o.
Protagor'o
Salut'o'n al la estim'ind'a areopag'o. Tiom da saĝ'ec'o de Atenoj kolekt'iĝ'is ĉi tie, ke mal'facil'e est'as renkont'i sur strat'o prudent'a'n hom'o'n. (Al Aspazi'o, montr'ant'e Sokrat'o'n.) Sokrat'o, jun'ul'o, kiu ĝis nun skulpt'is marmor'a'j'n kap'o'j'n kaj nun dezir'as skulpt'i hom'a'j'n cerb'o'j'n.
Aspazi'o (al Sokrat'o)
Vi est'os grand'a, Protagor'o jam port'as antaŭ vi vi'a'n glor'o'n, li, kiu mi'n...
Protagor'o
Aspazi'o! por unu kulp'o unu pun'o: mi instru'is mal'grand'a'n sklav'o'n leg'i, kiel vi postul'is — vi ne dev'as sekv'e re'memor'ig'i al mi, ke iam mi ofend'is vi'n antaŭ, ol mi vi'n ek'kon'is.
Aspazi'o (etend'ant'e al li la man'o'n)
Des pli, ke hodiaŭ por la defend'o de Perikl'o mi est'as dank'a al vi. (Al Sokrat'o.) Neni'u antaŭ'e dir'is al mi pri vi — ĉu vi de'ven'as el Atenoj? (Sokrat'o silent'as.)
Protagor'o
Mi'a amik'o ek'mut'iĝ'is.
Aspazi'o
Anaksagor'o volont'e vi'n aŭskult'us.
Eŭripid'o (al Sokrat'o)
Kio okaz'is kun vi?
Aspazi'o
Sid'iĝ'u, Sokrat'o.
Sokrat'o (kiu la tut'a'n temp'o'n rigard'is Aspazi'o'n, sid'iĝ'as ĉe ŝi'a'j pied'o'j)
Ne parol'u al mi...
Aspazi'o
Kial do?
Sokrat'o
Ne parol'u... La spirit'o, kiu mi'n neniam for'las'as kaj ĉiam murmur'et'as al mi konsil'o'j'n, for'ir'is kaj for'pren'is de mi la prudent'o'n. Sed ĝi re'kuraĝ'iĝ'os kaj re'ven'os. Mi est'as kvazaŭ monstr'o, kiu'n form'is el argil'o Atenoj, stamp'int'e sur ĝi'a vizaĝ'o mal'bel'ec'o'n kaj en la kor'o la respekt'o'n por bel'ec'o. Ĉirkaŭ tiu ĉi monstr'o salt'as kun insult'a rid'et'o divers'a'j ter'a'j sorĉ'o'j, kiu'j'n ĝi ating'i ne pov'as. La radi'o'j de maten'ruĝ'o est'as mal'pli hel'a'j, ol vi'a'j rigard'o'j. Vi rid'et'as kompat'e, la plej bel'a inter est'aĵ'o'j, nom'it'a'j iam ajn vir'in'o. Mi ne el'vok'as en vi abomen'o'n, dum mal'grand'a'j knab'o'j, ek'vid'int'e mi'n sur strat'o, kaŝ'iĝ'as en la vest'fald'o'j'n de si'a'j patr'o'j. Ĉar mi'n neni'u am'as krom mi'a propr'a anim'o.
Aspazi'o
Vi est'as tiel jun'a...
Sokrat'o
Vi'a voĉ'o son'as, kiel kord'o'j de l’ harp'o eol'a, kares'it'a'j de printemp'a blov'et'o, kaj ĉarm'a'j'n ton'o'j'n en'verŝ'as en mi'a'n brust'o'n. Mi est'as jun'a — vi dir'as. En mal'bel'a korp'o la anim'o rapid'e matur'iĝ'as, ĉar ĝi vol'as kiel ebl'e plej fru'e for'flug'i el ĝi. En la vi'a ĝi trov'as plezur'o'n — ĝi ne for'viŝ'is en ĝi eĉ unu ĉarm'o'n virg'ul'in'a'n. Hont'ig'it'a'j roz'o'j kun'volv'us en burĝon'o'j'n si'a'j'n kalik'o'j'n, se vi ek'star'us inter ili.
Aspazi'o
Ha, kia poet'o — kaj kiel elokvent'a...
Sokrat'o (ek'star'int'e subit'e)
Re'konsci'iĝ'u, Sokrat'o! Ven'u mi'a spirit'o kaj gard'u mi'n... Aspazi'o, ĝi est'is sincer'a knab'a preĝ'o... Eŭripid'o... Protagor'o... Anaksagor'o, vi rimark'is en mi pens'ant'a'n polv'er'o'n. Mi est'as — kiel cert'ig'as mi'a patr'in'o — parazit'o kaj sen'taŭg'ul'o, ĉar mi promen'as sur la kamp'o de l’ filozofi'o kaj mi sark'as mal'bon'herb'o'j'n el ĝi'a'j frukt'o'j. Mi halt'ig'as hom'o'j'n, kiu'j kred'as, ke ili sci'as ĉio'n, kaj mi konvink'as ili'n, ke ili sci'as neni'o'n, ke ili konstant'e plen'ig'as per sabl'o tru'a'j'n sak'o'j'n aŭ plen'blov'as per vent'o vezik'o'j'n kaj klin'iĝ'as sub ili, kvazaŭ ili port'us grand'eg'a'j'n ŝarĝ'o'j'n.
Anaksagor'o
Vi for'pren'as pan'o'n al sofist'o'j.
Sokrat'o
Mi ne for'pren'as, ĉar tiu'j'n ĉi vezik'o'j'n mi tra'pik'as sen'pag'e.
Anaksagor'o
Kio'n vi instru'as?
Sokrat'o
Diferenc'ig'i fung'o'j'n, kiu'j'n ni kolekt'as en la arb'ar'o de l’ stud'ad'o kaj el kiu'j konsist'as la tut'a scienc'o. Est'as inter ili pli bon'a'j kaj mal'pli bon'a'j, nutr'a'j laktari'o'j kaj mal'util'a'j agarik'o'j, sed tamen ili est'as fung'o'j; plej bon'a'j'n ili'a'j'n spec'o'j'n oni dev'as manĝ'i jun'a'j, ĉar ili putr'as rapid'e. Hodiaŭ'a ver'o pov'as morgaŭ far'iĝ'i fals'o. Mensog'o est'as venen'a agarik'o kaj superstiĉ'o verm'o'plen'a fung'o — filozof'o dev'as ili'n for'ĵet'ad'i el la korb'o'j de hom'o'j mal'kler'a'j, por ke tiu'j last'a'j ne mal'san'iĝ'u moral'e, ĉar al la virt'o konduk'as voj'o tra la scienc'o... Krim'ul'o est'as ne kler'a aŭ mal'bon'e rezon'ant'a mal'saĝ'ul'o.
Protagor'o (al Anaksagor'o)
Tiu ĉi hom'o fru'e vek'iĝ'is kaj frot'is si'a'n okul'o'j'n.
Anaksagor'o
Li larĝ'e ili'n mal'ferm'is.
Protagor'o
Li parol'as saĝ'e, kvankam tiu'n ĉi li'a'n konklud'o'n oni pov'us ankaŭ refut'i.
Aspazi'o (al Sokrat'o)
Vizit'u ni'n oft'e — vi est'os ĉiam dezir'at'a gast'o.
Sokrat'o
Vi tiel ĉarm'e pet'as, ke mi'a spirit'o re'e mi'n for'las'is (Sid'iĝ'as ĉe ŝi'a'j pied'o'j.) En la etern'ec'o flug'pend'as ideal'o'j de l’ univers'o, kiu'j ĵet'as re'bril'o'j'n sur la hom'a'n viv'o'n. Vi est'as ili'a plej pur'a re'bril'o.
Aspazi'o
Nun vi mi'n rigard'as nur, ebl'e post'e vi mi'n aŭskult'os. Anaksagor'o, vi promes'is tra'leg'i al ni vi'a'n disertaci'o'n pri la mit'o'j — ĉu vi al'port'is la manuskript'o'n?
Anaksagor'o
Jes — sed silent'u pri ĝi'a en'hav'o antaŭ ĉiu, por kiu mi est'as en Grek'uj'o super'flu'a. Labor'o ĉi tiu dev'as pere'i kaj ebl'e kun ĝi ankaŭ mi, sekv'e almenaŭ tiu ĉi sort'o ni'n iom atend'u. (Li leg'as.) «Ĉiu'j mit'o'j pri la kre'o de l’ mond'o kaj ĝi'a'j pra'temp'a'j ag'o'j aparten'as al la poezi'o kaj por la scienc'o posed'as neni'a'n signif'o'n ekster la valor'o de simbol'o'j, kiu'j...» (En'ir'as Perikl'o.)
La Sam'a'j kaj Perikl'o.
Aspazi'o (ĵet'as si'n sur la kol'o'n de Perikl'o)
La tut'a'j Atenoj dev'as vi'n tiel am'i, kiel mi.
Perikl'o (ironi'e)
Ha, se vi, mi'a ĉiel'ark'o, pov'us ia'foj'e ek'vid'i la tut'a'j'n Atenojn! (Al la ĉe'est'ant'o'j.) Mi vi'n salut'as, amik'o'j.
Aspazi'o
Vi est'as ekscit'it'a...
Perikl'o
Ĉar Atenoj est'as ne sol'e vi, ne nur grand'a'j mens'o'j kaj karakter'o'j, cel'ant'a'j grand'a'j'n ideal'o'j'n, ne nur la honest'a sed ŝanĝ'ebl'a popol'o, Atenoj — est'as ankaŭ aristokrat'a'j korv'o'j kaj divers'a soci'a mort'int'aĵ'o, inter kiu putr'as ankaŭ mi'a'j propr'a'j fil'o'j. La pli aĝ'a, ebri'a blasfem'is hodiaŭ la preter'pas'int'a'n patr'o'n, lac'ig'it'a'n de la labor'o en la popol'a serv'ad'o.
Aspazi'o
Tio ĉi vi'n ne dev'as jam dolor'ig'i...
Perikl'o
Kaj ne dolor'ig'as tiel, kiel la nov'a perfid'o de l’ aristokrat'ar'o, kiu subit'e ek'marŝ'is al Koronejo, kie sekret'e jam de kelk'a'j tag'o'j ili dis'met'is si'a'n tend'ar'o'n kaj kie'n la reĝ'o Plejstonakso rapid'as kun la arme'o Spart'an'a.
Ĉiu'j
Milit'o!
Sofokl'o
Infekt'o neni'ig'u eĉ la sem'o'n de tiu'j ĉi mal'nobl'a'j perfid'ul'o'j!
Fidi'o
Fi! sen'taŭg'ul'o'j! (Bru'o de miks'it'a'j voĉ'o'j.)
Aspazi'o (al Perikl'o)
Ĉu ĝi est'as cert'a sci'ig'o?
Perikl'o
Al'ven'is rapid'kur'ul'o'j.
Aspazi'o
Sed vi ne ir'os, Perikl'o! Ili vol'as vi'n for'log'i el Atenoj, por ili'n eks'posed'i per help'o de mal'kaŝ'a'j kaj kaŝ'it'a'j konspir'ul'o'j en la urb'o.
Perikl'o
Mi inter'divid'os la danĝer'o'n, sed al la ali'a'j mi ĝi'n en'tut'e ne ced'os.
Aspazi'o
Ĉi tie minac'as la plej grand'a! Mi pet'eg'as vi'n, kar'a edz'o, kiu'n eĉ mi'a'j antaŭ'sent'o'j ne tromp'is...
Ĉiu'j
Rest'u, Perikl'o!
Perikl'o
Ni ne pov'as ĉi tie far'i konsil'ant'ar'o'n, ni ir'u demand'i la popol'o'n, al kiu kaj kie li ordon'os batal'i. (La vir'o'j el'ir'as.)
Di'o'tim'o
Aspazi'o, ĉu vi perd'is la esper'o'n?
Aspazi'o
Kun la sun'o sub'ir'as por ni la feliĉ'o de l’ hodiaŭ'a tag'o, sed morgaŭ la sun'o lev'iĝ'os kaj kun ĝi re'ek'lum'os ankaŭ ni'a feliĉ'o.
(La kurten'o fal'as.)
(En la dom'o de Kali'o.)
ELPINIKO, EGINO kaj Kapr'o.
ELPINIKO (kiu'n Egino fin'as vest'i)
Strang'e, ŝajn'as al mi, ke la har'o'j est'as tro alt'e plekt'it'a'j. (La sklav'in'o korekt'as.) Strang'e, don'u al mi ankoraŭ blank'ig'il'o'n. (Ŝi viŝ'as la vizaĝ'o'n.) Mi ne pov'as kompren'i: Polignoto est'is antaŭ ni'a dom'o kaj ne en'ir'is?
EGINO
Ebl'e li tim'is renkont'i la sinjor'o'n...
ELPINIKO
Kaj ci de kie sci'as, ke li tim'as la sinjor'o'n?
EGINO
Vi ordon'is al mi nur tiam li'n en'las'i, kiam...
ELPINIKO
Mi ordon'is, sed ci silent'u — eĉ antaŭ mi, eĉ antaŭ ci mem. Se okul'o'j ci'a'j perfid'os i'o'n eĉ per unu ek'palpebr'um'o, mi ordon'os verŝ'i sur ili'n fand'it'a'n rezin'o'n. Ĉu li parol'is kun ci?
EGINO
Jes.
ELPINIKO
Kial do ci tuj ne dir'is al mi ĉi tio'n, mal'saĝ'a bala'aĵ'ul'in'o! Pri kio li demand'is? (La sklav'in'o silent'as.) Pri kio li demand'is?
EGINO (konfuz'iĝ'int'a)
Ĉu mi ne permes'os al li mi'n... pentr'i.
ELPINIKO
Pentr'i — ci'n — mi'a'n sklav'in'o'n! Ha terur'o! Sub verg'o'j ci el'ŝpruc'ig'os por li, mal'nobl'a raŭp'o, ruĝ'a'n kolor'ig'il'o'n!
EGINO (genu'as)
Kompat'o'n, sinjor'in'o, kio'n mi kulp'as — mi ja ne vol'is.
ELPINIKO
Ci sci'is pri tio, ke li mi'n pentr'is.
EGINO
Mi klar'ig'is al li, sed li ek'rid'is kaj respond'is, ke...
ELPINIKO
Kio'n? Dir'u!
EGINO
Ke vi'n li pentr'is de mal'antaŭ'e kaj mi'n li vol'as pentr'i de antaŭ'e.
ELPINIKO
Ci mensog'as! Ha, ci am'ind'um'is li'n — sed mi mal'kutim'ig'os ci'n de tiu'j flirt'aĵ'o'j. For! Pork'ej'o'j'n ci bala'os, ne mi'n vest'os. Aŭ ne! Kapr'o!
Kapr'o
Mi est'as.
ELPINIKO
Vi vend'os ŝi'n hodiaŭ por io ajn kaj al iu ajn... Sed antaŭ ol el'ig'i ŝi'n al la vend'ej'o, don'u al ŝi bon'a'n memor'aĵ'o'n, por ke ŝi long'e mi'n memor'u. Vip'u ŝi'n de antaŭ'e! Ĉu Trakso ne ven'is ankoraŭ?
Kapr'o
Li ven'os baldaŭ.
ELPINIKO
Tuj sci'ig'u mi'n pri ĉi tio. (Ŝi montr'as la sklav'in'o'n.) Anstataŭ ŝi mi bezon'as la ali'a'n — kiu est'as lert'a inter ili?
Kapr'o
Ebl'e la numer'o'n du'a'n?
ELPINIKO
Ne.
Kapr'o
Ebl'e la kvin'a'n?
ELPINIKO
Ne — kaj tiu antaŭ ne'long'e aĉet'it'a el Nor'o?
Kapr'o
Lert'a, sed mal'bel'a.
ELPINIKO
Bon'e — tio est'as... neni'o mal'help'as. Al'vok'u ŝi'n ĉi tie'n — ŝi'a nom'o est'os Nor'o.
Kapr'o
Al vi'a'j serv'o'j. (Li el'ir'as kun Egino.)
ELPINIKO (sol'a)
Ha! kial mi jam est'as ne'jun'a! (En'ir'as Nor'o.)
ELPINIKO kaj Nor'o.
ELPINIKO
Ĉu ci hav'as pur'a'j'n man'o'j'n?
Nor'o
Pur'a'j'n.
ELPINIKO
Pli'bon'ig'u al mi ŝnur'aĵ'o'n sur la ŝu'et'o. (Nor'o klin'iĝ'as al ŝi'a'j pied'o'j.) De hodiaŭ vi serv'os ekskluziv'e por mi. Ci neniu'n vid'os ĉi tie, neniu'n aŭd'os ekster mi'a'j ordon'o'j. Ci silent'os, kiel fiŝ'o eĉ tiam, kiam la sinjor'o pri io ajn demand'os. Ĉiu'j'n person'o'j'n, kiu'j vizit'as mi'n, ci dev'as kon'i kaj ŝajn'ig'i, ke ci kon'as neniu'n. Ĉu ci kompren'as?
Nor'o
Perfekt'e. (Lev'iĝ'ant'e.) Nun la pied'o est'as jam bel'eg'a.
ELPINIKO
Bel'eg'a? Ci ŝajn'as est'is inteligent'a. Ĉirkaŭ'rigard'u mi'n bon'e — ĉu la vest'o est'as en ord'o?
Nor'o
Kiel sur statu'o.
ELPINIKO
Kaj la kap'o?
Nor'o
Neni'a statu'o hav'as egal'a'n.
ELPINIKO
Efektiv'e? Sekv'e mi plaĉ'as al ci?
Nor'o
Ha! vi est'as tiel bon'odor'a, tiel bel'kresk'a, tiel... bel'a.
ELPINIKO
Kiom da jar'o'j laŭ ci'a opini'o mi hav'as?
Nor'o
Ho, ne mult'e.
ELPINIKO
Pli ol kvar'dek?
Nor'o
Ebl'e kun'e kun vi'a patr'in'o.
ELPINIKO
Ci tro'dolĉ'ig'is jam la flat'aĵ'o'n. Sed mi ek'am'is ci'n. (En'ir'as Kapr'o.)
La Sam'a'j kaj Kapr'o, post'e HERMIPO.
Kapr'o
Mi vend'is jam Eginon por du min'o'j.
ELPINIKO
Kiu aĉet'is tiel rapid'e?
Kapr'o
Polignoto.
ELPINIKO
Polignoto!
Kapr'o
Tiu ĉi pentr'ist'o, kiu vi'n vizit'as. Li renkont'is ni'n antaŭ la dom'o...
ELPINIKO
Ha, ci brasik'a kap'o, ci pork'a buŝ'eg'o, kio'n ci far'is! Di'o'j, kia'j'n mi hav'as serv'ist'o'j'n! La tut'a'n har'eg'ar'o'n mi el'ŝir'os al ci el tiu ĉi sen'cerb'a krani'o!...
Kapr'o
Kompat'em'a sinjor'in'o, pardon'u al la plej mizer'a, kiu ne sci'as, kio'n li kulp'is.
ELPINIKO (al si mem)
Ĉu mi pov'is supoz'i! (Al Kapr'o.) Ĉu li pren'is ŝi'n kun si?
Kapr'o
Li liber'ig'is ŝi'n.
ELPINIKO
Kio'n ci babil'as?
Kapr'o (ek'tim'ig'it'a)
Kiam Polignoto pag'is al mi, al'ven'is la regn'an'in'o Aspazi'o...
ELPINIKO
Ne'regn'an'in'o, pork'ul'o!
Kapr'o
Al'ven'is Aspazi'o, la edz'in'o de Perikl'o...
ELPINIKO
Ne la edz'in'o! Heter'o! Ripet'u: heter'o!
Kapr'o
Heter'o Aspazi'o, kiu komenc'is li'n riproĉ'i kaj fin'e pet'i, ke li re'vend'u al ŝi la sklav'in'o'n. Por la bel'a Aspazi'o mi ŝi'n eĉ liber'ig'os — respond'is Polignoto kaj...
ELPINIKO
Sufiĉ'e! Sufiĉ'e! (Al si) Kort'hund'o, kaj li kur'os post ŝi. Ho! mi fin'e ŝi'n en'pel'os en bud'o'n! Zeŭso, help'u mi'n, vi est'as ĉio'pov'a. (Ŝi ir'as en la post'o'n de la scen'ej'o al la aŭl'o kaj star'iĝ'as antaŭ la altar'o.)
Kapr'o
Kio ŝi'n tiel ek'mord'is?
Nor'o
Pst!
Kapr'o
Mi eĉ ne diven'as...
Nor'o (murmur'et'ant'e)
Bov'id'o, tiu ĉi Polignoto vid'ebl'e ripoz'as en ŝi'a kor'o...
Kapr'o
Ĉu tiel jun'a, bel'eg'a knab'o vol'us en'ir'i en la kor'o'n de l’ mal'jun'a kaj abomen'a vir'in'aĉ'o!
Nor'o
Silent'u... ne el'parol'u ĉi tio'n, por ke vi ĝi'n ne el'babil'u en sonĝ'o. Ŝi dis'ŝir'us vi'n en pec'o'j'n.
Kapr'o
Li pentr'is ŝi'n, sed de mal'antaŭ'e, ŝi skrib'is al li leter'o'j'n, sed li mal'oft'e vizit'is ŝi'n. Ebl'e unu foj'o'n li ek'kuraĝ'is... Pri kio ŝi pet'as di'o'n? Iu ek'krak'ig'is la pord'o'n. (Li el'kur'as.)
Kapr'o (post la scen'ej'o)
Est'as! (En'ir'as Hermipo.)
HERMIPO
Kie est'as ci'a sinjor'in'o?
Nor'o (salut'as, montr'ant'e Elpinikon kaj el'ir'as.)
ELPINIKO (ek'rimark'int'e Hermipon, al'proksim'iĝ'as)
Bon'a'n tag'o'n!
ELPINIKO kaj HERMIPO.
HERMIPO
Ĉu mi inter'romp'is la preĝ'o'n?
ELPINIKO
Di'o jam sci'as, kio'n mi pet'is.
HERMIPO
Sen'dub'e vi oft'e kun li parol'as. Bedaŭr'ind'e mi est'as dev'ig'at'a mal'klar'ig'i la pur'a'n font'o'n de l’ sent'o'j ĉiel'a'j per mal'pur'a ter'a afer'o.
ELPINIKO (sci'vol'e)
Kio do okaz'is?
HERMIPO
Mi kapt'is la sekret'o'n, ke en la hodiaŭ'a popol'a kun'ven'o Perikl'o intenc'as pet'i por si'a'j fil'o'j konfirm'o'n de l’ rajt'o'j regn'an'a'j, kiu'j'n al ili ĝis nun, kiel nask'it'a'j de fremd'land'ul'in'o, oni rifuz'ad'is kaj ke li eĉ intenc'as ating'i ĝeneral'a'n egal'rajt'ig'o'n de infan'o'j, de'ven'ant'a'j de tia'j edz'ec'o'j.
ELPINIKO
Tio est'us jam tro sen'hont'a.
HERMIPO
Pro tiu ĉi ja afer'o mi al'ven'is ĉi tie'n. La ĉe'est'o de vi'a edz'o en la kun'ven'o est'as neces'a. Okup'ant'e alt'a'n posten'o'n gent'a'n kaj mon'a'n, posed'ant'e vast'a'j'n inter'rilat'o'j'n kaj ebl'o'n influ'i mult'a'j'n regn'an'o'j'n de li de'pend'ant'a'j'n — li pov'as tre mult'e efik'i en tiu ĉi afer'o. Tiel opini'as ankaŭ Tucidid'o.
ELPINIKO
Kia fatal'ec'o! Kali'o maten'e for'vetur'is la vilaĝ'o'n — al la fabrik'o.
HERMIPO
Kiam li re'ven'os?
ELPINIKO
Mi ne sci'as. La labor'ist'o'j ek'ribel'is, unu'j postul'as la for'ig'o'n de l’ administr'ant'o, la ali'a'j krom tio la pli'grand'ig'o'n de l’ salajr'o. Inter ili est'as ankaŭ hom'o'j liber'a'j kaj liber'ig'it'a'j, kun kiu'j oni tamen dev'as trakt'i.
HERMIPO
Domaĝ'e.
ELPINIKO
Ha, ni gajn'os du nov'a'j'n regn'an'o'j'n — ĉar, ŝajn'as al mi, nur du fil'o'j'n don'is al Perikl'o tiu mal'ĉast'ul'in'o.
HERMIPO
Aspazi'o — jes.
ELPINIKO
Ĉu li apud'e de ŝi hav'as ankoraŭ simil'a'j'n edz'in'o'j'n?
HERMIPO
Mult'a'j'n, sed feliĉ'e por la Atena regn'an'ar'o — sen'frukt'a'j'n. Antaŭ ĉio tiel nom'at'a'j amik'in'o'j de Aspazi'o, kiu'j kun'ven'as ĉe ŝi sub pretekst'o de literatur'a'j kaj art'ist'a'j disput'o'j, krom tio ŝi eduk'as al si'a koket'o jun'a'j'n kok'in'et'o'j'n en la rifuĝ'ej'o por jun'a'j sklav'in'o'j.
ELPINIKO
Zorg'em'a edz'in'o.
HERMIPO
Kaj tial li re'pag'as al ŝi per sen'lim'a mal'sever'ec'o. Anaksagor'o, Sofokl'o, Fidi'o kaj nun la jun'a Sokrat'o anstataŭ'as li'n ĉe la edz'in'o laŭ'vic'e.
ELPINIKO
La daŭr'ig'o ind'as la komenc'o'n. En la tag'o de l’ batal'o apud Tanagr'o tiu ĉi sen'hont'ul'in'o amuz'iĝ'is kun ili en la loĝ'ej'o de Perikl'o kaj, kiam li al'ven'is, li rest'is kun ŝi kaj ordon'is al la popol'o atend'i la raport'o'n pri la milit'o, kvazaŭ ia tiran'o Azi'a, mal'atent'ant'a si'a'j'n sub'ul'o'j'n. Ili sen'dub'e eĉ la edz'iĝ'o'n far'is nur tia'n, kiel best'o'j.
HERMIPO
Eĉ tio'n ĉi mi kred'as. Ĝis kia cinismo konduk'as Aspazi'o si'a'n mok'ad'o'n de religi'o kaj moral'ec'o, mi konvink'iĝ'is hodiaŭ: el'ir'ant'e el la dom'o de l’ mort'int'a amik'in'o, ŝi ne lav'is la man'o'j'n kaj akompan'is ŝi'a'n en'ter'ig'o'n kun ne'kovr'it'a vizaĝ'o. Tio ĉi ja postul'as venĝ'o'n de hom'o'j, de leĝ'o'j kaj de di'o'j.
ELPINIKO
Di'o'j ni'n pun'as, hom'o'j mal'nobl'iĝ'is kaj la leĝ'o gard'at'a nek de la tim'em'a'j arĥontoj, nek de la kaduk'iĝ'int'a kaj katen'it'a aeropago sub'iĝ'as al sen'pun'a'j per'fort'o'j de unu arogant'ul'o. Kia do el la amik'in'o'j de Perikl'o fin'is si'a'n bon'far'em'a'n viv'o'n?
HERMIPO
Di'o'tim'o.
ELPINIKO
Ŝi mort'is?! Tiu jun'a, tiu frenez'ul'in'o, tiu, kiu... Kaj tiom da bru'o far'is mizer'a plen'man'o da polv'o! Ha, ha, ha.
HERMIPO
Dum la last'a'j tag'o'j ŝi furioz'is sen ia de'ten'o. Ŝi aĉet'ad'is amas'e mal'grand'a'j'n sklav'in'o'j'n por Aspazi'o, dis'ĵet'ad'is mon'o'n al mal'riĉ'ul'o'j, instig'ad'is ili'n kontraŭ riĉ'ul'o'j kaj tiel de'log'is Eŭripid'o'n, ke li sol'a vizit'ad'is kun ŝi la teatr'o'n.
ELPINIKO
Tiu'n ĉi hom'o'n mi pri'plor'as. Li de'ven'as de aristokrat'a famili'o, posed'as grand'a'n talent'o'n, kiu'n li sen'cel'e konsum'as en sen'taŭg'a societ'o. La edz'in'o'n li for'pel'is, la preĝ'ej'o'n li ne ir'as kaj eĉ drink'as...
HERMIPO
Kio'n do ali'a'n pov'is li ek'lern'i en la kort'eg'o de Aspazi'o, kie nur est'as konfes'at'a la religi'o de liber'a am'o, kie Anaksagor'o est'as ŝat'at'a, kiel grand'a saĝ'ul'o kaj Sofokl'o, kiel plej glor'a tragedi'ist'o? Okaz'as tie disput'o'j kaj ŝajn'as ankaŭ ag'o'j tre liber'a'j, kies infekt'o dis'vast'iĝ'as en pli grand'a'j'n rond'o'j'n de l’ urb'o. Post ĉiu tiu'spec'a festen'o Aspazi'o don'as al si'a'j gast'o'j oliv'et'o'j'n de si'a propr'a man'o de'ŝir'it'a'j'n en la bosk'o dediĉ'it'a al Ateno.
ELPINIKO
Tiu'n ĉi ŝi'a'n krim'o'n kaj mult'a'j'n ali'a'j'n mi hav'is okaz'o'n hodiaŭ kontrol'i. Star'ant'e pli proksim'e de di'o'j, ol ali'a'j sfer'o'j de ni'a societ'o, ni dev'as ili'n imit'i kaj la proksim'ul'o'j'n juĝ'i just'e. Sed, se tiu'j ĉi sci'ig'o'j montr'iĝ'us ver'a'j, la sever'ec'o est'us ni'a dev'o; tiam ĉiu rimed'o est'os bon'a, ĉar ĉiu est'os ofer'o por la patr'o de l’ mond'o. Jes, Hermipo, oni dev'as ag'i, uz'i ĉiu'j'n rimed'o'j'n por el'ŝir'i la mal'bon'o'n kun la radik'o'j. Se tio est'as mal'san'o — oni dev'as ĝi'n san'ig'i, se tamen, kiel mi opini'as, — sen'ĉast'a krim'o, oni dev'as ŝi'n pun'i. Ha, pun'i sen'kompat'e, por ke la vid'o de la turment'o'j hel'ig'u la vizaĝ'o'j'n de di'o'j.
HERMIPO
Bedaŭr'ind'e ni ne posed'as potenc'o'n.
ELPINIKO
Kiu dir'as ĉi tio'n? Vi, Hermipo, grand'a poet'o, kiu pov'as el'konduk'i kulp'ul'o'j'n sur la scen'ej'o'n kaj verg'i ili'n? Aŭ vi ne kon'as vi'a'j'n fort'o'j'n, aŭ vi domaĝ'as ili'n por ni.
HERMIPO
Mi ili'n sent'as en mi kaj mi ne ŝpar'us ili'n, se mi'n ne absorb'us la klopod'o'j pro viv'o, se mi ne est'us dev'ig'it'a sub'ten'i mi'n per flar'serĉ'ad'o kaj kulp'ig'ad'o de kontraband'ist'o'j, el'vetur'ig'ant'a'j fig'o'j'n el Attiko. Kvankam mi'a okup'o don'as grand'a'j'n profit'o'j'n al la regn'o, tamen mi volont'e ĝi'n ŝanĝ'us je rilat'o'j kun muz'o'j...
ELPINIKO
Se nur tio ĉi mal'help'as vi'n, la afer'o est'as aranĝ'it'a. Mi liber'ig'os vi'n de la dev'o flar'serĉ'i kontraband'ist'o'j'n kaj re'don'os vi'n al muz'o'j.
HERMIPO
Mi akcept'as tiu'n ĉi help'o'n en la nom'o de la land'o, al kiu mi re'serv'os per mi'a talent'o.
ELPINIKO
Sekv'e rapid'e al la labor'o. Baldaŭ ni dev'os prezent'i en la teatr'o vi'a'n komedi'o'n, direkt'it'a'n kontraŭ Aspazi'o kaj ŝi'a hont'ind'a sekv'ant'ar'o. Post'e, ni kun'e pri'pens'os ali'a'n atak'o'n... Ho, ĉar mi, Hermipo, hav'as koncern'e vi'n larĝ'a'n plan'o'n.
HERMIPO
Mi est'os feliĉ'a, se en la rol'o difin'it'a por mi, mi ĝi'n plen'um'os kontent'ig'e.
ELPINIKO
Vi plen'um'os, sed konfid'u pli al vi mem, est'u... pli kuraĝ'a, eĉ kun... mi.
HERMIPO
Mi'a sen'kuraĝ'ec'o est'as respekt'o por vi'a'j virt'o'j, por vi'a posten'o... por...
ELPINIKO
Laŭ mi'a opini'o, hom'o'j plej fort'e kun'lig'iĝ'as, se ili si'n reciprok'e estim'as sen moral'a'j kaj soci'a'j ind'ec'o'j. Eĉ, se Hermipo ne est'us poet'o, li est'us simpati'a kaj bel'a vir'o. Por vir'in'o tiu ĉi flank'o de hom'o neniam est'as indiferent'a.
HERMIPO
Mal'avar'e vi donac'as al mi vi'a'j'n favor'o'j'n.
ELPINIKO
La man'o'n vi mal'ferm'is por ili'n akcept'i, sed la kor'o'n vi ferm'as.
HERMIPO
Elpiniko, mi ne kuraĝ'is flat'i al mi, ke...
ELPINIKO
Kaj tial mi konsil'is al vi hav'i pli da kuraĝ'o eĉ rilat'e mi'n. La sklav'in'o Nor'o ĉiam sci'os, kie kaj kiam vi trov'os mi'n sol'a; mi'a edz'o est'as... okup'it'a... bon'kor'a...
HERMIPO (kares'e)
Pri tio mi rev'is. (Li kis'as ŝi'a'n man'o'n — en'ir'as Kali'o.)
La Sam'a'j kaj Kali'o, post'e Kapr'o.
Kali'o
Jen kio! Kaj li dank'as ŝi'n, sen'dub'e al li ankaŭ ŝi far'is i'a'n bon'aĵ'o'n. (Li kis'as Elpinikon.) Ĉiam kaj por ĉiu'j bon'far'em'a.
ELPINIKO
Hermipo...
Kali'o
Mi ne demand'as, ĉar vi am'as bon'far'i en sekret'o eĉ antaŭ mi. Kiel vi fart'as, Hermipo — ĉu vi est'as san'a? Sur Parnas'o est'as freŝ'a aer'o. (Li de'vest'iĝ'as.) Ke ili krev'u!
HERMIPO
Tio est'as ver'a di'a destin'o, ke vi ven'is ĝust'a'temp'e...
Kali'o
Jes ĝust'a'temp'e, ĉar pri'rab'int'e la fabrik'o'n, preskaŭ ĉiu'j for'kur'is kaj las'is al mi sur la sabl'o la post'e'sign'o'j'n de si'a'j pied'o'j, por ke mi sci'u, en kia direkt'o ili'n persekut'i.
ELPINIKO
Eh, Perikl'o dezir'as en la hodiaŭ'a popol'a kun'ven'o akir'i regn'an'ec'o'n por la fil'o'j de Aspazi'o — kaj jen est'as nepr'e neces'a, ke vi ĉi tio'n ne al'las'u...
Kali'o
Kiel do mi pov'as ne al'las'i, kiam mi'a unu kap'o ĉe voĉ'don'ad'o ne kalkul'iĝ'as pli ol unu kap'o!
HERMIPO
Sed la publik'a el'ir'o de tiel serioz'a vir'o influ'us la ali'a'j'n.
Kali'o
Mi ne forges'is, kia'manier'e tiu ĉi serioz'a vir'o influ'is la ali'a'j'n en la afer'o de Partenon'o. Du'a'n foj'o'n mi ne intenc'as rid'ind'iĝ'i por la afer'o, kiu mi'n tut'e ne interes'as. Eĉ se Perikl'o produkt'us plen'a'n stal'o'n da ne'leĝ'a'j infan'o'j kaj far'us ili'n arĥontoj — mi ne ĝem'us. Mi hav'as mi'a'j'n klopod'o'j'n, kiu'j'n mi dev'as for'ig'i el la kap'o. La fabrik'o halt'is...
ELPINIKO
Sed, Kali'o, mult'a'j regn'an'o'j, kiu'j est'as material'e de'pend'a'j de vi, kontraŭ'star'us la postul'o'n de Perikl'o, se vi nur ir'us al la kun'ven'o kaj esprim'us vi'a'n opini'o'n.
Kali'o (al Hermipo)
Do, ir'u kaj anonc'u publik'e, ke kiu voĉ'don'os por la al'juĝ'o de l’ regn'an'ec'o al la fil'o'j de Perikl'o, al tiu Kali'o ne prunt'os mon'o'n, ne mal'ferm'os kredit'o'n, de tiu li postul'os ŝuld'pag'o'n kaj ted'os li'n tiel, kiel decid'os tio'n Elpiniko.
ELPINIKO (kis'ant'e li'n)
Ĉiam brav'a. Sed kial do la kar'a edz'o ne ir'os mem?
Kali'o
Mi ne pov'as, kar'ul'in'o, mi ne hav'as temp'o'n. Tiu'j fripon'o'j kaŭz'os al mi ne'kalkul'ebl'a'j'n perd'o'j'n, se ankoraŭ hodiaŭ mi ne trov'os ali'a'j'n labor'ist'o'j'n. En tre proksim'a temp'o mi est'as dev'ig'it'a liver'i dek mil'o'j'n da paf'ark'o'j kaj lanc'o'j por Sparto.
ELPINIKO
Sparto mend'is tiom da nov'a arm'il'ar'o? Tio ĉi mi'n ĝoj'ig'as. Prokrast'o est'as ne al'las'ebl'a. Ĉu vi pun'is la kulp'ul'o'j'n?
Kali'o
Kiel vi konsil'is: ni'a'j sklav'o'j, ne'kontent'a'j de la fabrik'a administr'ant'o, ricev'os de li dum tri lag'o'j po kvin'dek verg'o'j tremp'it'a'j en sal'a akv'o; la liber'ig'it'a'j'n kaj liber'a'j'n, kiu'j for'kur'is, ni kulp'ig'os antaŭ la juĝ'o kaj dev'ig'os re'kompens'i la kaŭz'it'a'j'n de ili perd'o'j'n. Kia sen'ĝen'a fripon'ar'o! Imag'u al vi, apud la urb'a pord'o bar'as al mi la voj'o'n unu el ili, anonc'ant'e, ke li'a'j kamarad'o'j re'komenc'os labor'o'n, se mi pli'ig'os ili'a'n tag'a'n salajr'o'n je kvar'on'o, ĉar pro mal'bon'a rikolt'o pan'o far'iĝ'is pli kost'a. Mi ne pov'is mi'n de'ten'i kaj mi tiel ferm'is al li la buŝ'o'n per la pugn'o, ke li etend'is si'n sur la ter'o.
ELPINIKO
Tio ĉi ne konven'as al aristokrat'o'j, des pli, ke la bat'it'o vi'n al'vok'os antaŭ la juĝ'o'n.
Kali'o
He, tiam li de'kalkul'os al si la valor'o'n de la perd'it'a pus'sang'o el la pun'pag'o, al kiu li est'os kondamn'it'a pro la detru'o en la fabrik'o kaj la for'las'o de la labor'o. Kaj kondamn'it'a'j est'os ĉiu'j! La tut'a'n tiu'n ĉi afer'o'n mi konfid'os al Protagor'o, kiu'n mi renkont'is en la strat'o kaj kiu ven'os ĉi tie'n. Li el'proces'os eĉ ili'a'j'n intest'o'j'n por mi, se li nur dezir'os; kaj li dezir'os, ĉar mi li'n bon'e rekompenc'os por humil'ig'i la mal'delikat'ul'o'j'n kaj avert'i la ali'a'j'n. Tre spert'a buŝ'ist'o li est'as kaj en tia'j afer'o'j ne'anstataŭ'ebl'a. Amuz'u li'n, mi'a virinjo, se li ven'os antaŭ mi, ĉar mi nepr'e bezon'as tuj pri'parol'i kun la liver'ant'o de labor'ist'o'j, por ke li sen'prokrast'e dung'u la ali'a'j'n. Ĝis re'vid'o, Hermipo, minac'u en mi'a nom'o nud'a'j'n regn'an'o'j'n. (Li el'ir'as.)
ELPINIKO (en'pens'iĝ'int'a)
Protagor'o ven'os... Se est'us ebl'e tiu'n sofist'o'n akir'i por ni... aĉet'i... Li est'us en ni'a'j man'o'j terur'a... Mi'a Hermipo, rapid'u al la popol'kun'ven'o kaj dis'kon'ig'u en ĝi, sed mal'laŭt'e, la minac'o'n de Kali'o. Mal'ebri'a'n aŭ ebri'a'n ven'ig'u al mi Ksantip'o'n, la fil'o'n de Perikl'o de la unu'a edz'ec'o; Tucidid'o'n mi ankaŭ atend'as (kun rid'et'o) kaj vi'n, kompren'ebl'e. Kali'o sen'dub'e ankoraŭ hodiaŭ for'vetur'os por kelk'a'j tag'o'j al la fabrik'o.
HERMIPO
Mi ne mal'fru'os.
ELPINIKO
Sed, sed — se vi'n lig'as i'a'j inter'rilat'o'j kun Polignoto, dis'ŝir'u ili'n. Li ne ind'as vi'n.
HERMIPO
Mi supoz'is tio'n. (Li el'ir'as.)
Kapr'o
Trakso ven'is.
ELPINIKO
Al'vok'u li'n. (Kapr'o el'ir'as.)
ELPINIKO kaj TRAKSO.
ELPINIKO
Ci dir'is al Kapr'o, ke ci vol'as est'i por ni util'a.
TRAKSO
Mi rigard'is nur tra fend'o'j, sed mi vid'is mult'e, mi port'is leter'o'j'n sigel'it'a'j'n, sed mi el'flar'is ili'a'n en'hav'o'n.
ELPINIKO
Ĉu per ci send'is Perikl'o leter'o'j'n al Plejstonakso, la reĝ'o de Sparto, kiam tiu ĉi last'a ir'is kun arme'o al Koronejo?
TRAKSO
Kaj de Kleandrido, li'a konsil'ant'o.
ELPINIKO
Ĉu est'is en ili mon'o?
TRAKSO
Ĉu iu konfid'us al mi, mizer'a sklav'o, tiel grand'a'j'n sum'o'j'n? Iu ali'a ili'n for'vetur'ig'is.
ELPINIKO
Kiu?
TRAKSO
Mi ne sci'as.
ELPINIKO
De l’ reĝ'o persa ĉu ne al'venad'is al Aspazi'o el'send'it'o'j kun donac'o'j?
TRAKSO
Ne.
ELPINIKO
Ek're'memor'u, tio ĉi est'as por ni neces'a.
TRAKSO
Se ĝi est'as neces'a... mi re'memor'os.
ELPINIKO
Ĉu Aspazi'o pas'ig'as viv'o'n mal'ĉast'a'n kaj en'tren'as en ĝi'n si'a'j'n amik'in'o'j'n?
TRAKSO
Sen'dub'e.
ELPINIKO
Ĉu ci vid'is, kiel ŝi de'ŝir'ad'is oliv'et'o'j'n de la arb'o'j ofer'it'a'j al Ateno?
TRAKSO
Mi ne memor'as.
ELPINIKO
Ĉu ŝi mok'is la di'o'j'n?
TRAKSO
Ŝajn'as al mi, ke jes.
ELPINIKO
Tio signif'as, ke ci aŭ neni'o'n sci'as, aŭ for'kaŝ'as. Kio'n ci pov'as atest'i?
TRAKSO
Kie?
ELPINIKO
Antaŭ la juĝ'ant'ar'o.
TRAKSO
Mal'facil'a task'o. Tie sklav'o'j'n al'vok'it'a'j'n al atest'o oni turment'eg'as.
ELPINIKO
Se ci dir'os, kio'n mi postul'is, mi ci'n mal'avar'e rekompenc'os kaj facil'ig'os al ci la for'kur'o'n en Azi'o'n for de Perikl'o, sur la ŝip'o de mi'a edz'o. (Ŝi don'as al li sak'et'o'n kun mon'o.) Du drakm'o'j kiel antaŭ'don'o.
TRAKSO
Mi dank'as, kaj kiom mi ankoraŭ ricev'os por la Persaj el'send'it'o'j, por la sankt'a'j oliv'et'o'j, por la am'et'aĵ'o'j de Perikl'o kaj Aspazi'o, por la dis'krev'int'a haŭt'o dum la juĝ'a esplor'ad'o?
ELPINIKO
Kvin min'o'j'n.
TRAKSO
Tro mal'mult'e.
ELPINIKO
Ne marĉand'u, se ci merit'os, mi du'obl'ig'os.
TRAKSO
Ĉu la antaŭ'don'o est'os al'kalkul'it'a al tiu ĉi favor'o?
ELPINIKO
Ne, ne, sed est'u jam kontent'a.
TRAKSO
Kiel dank'o'n por tio ĉi, mi sen'pag'e mal'kaŝ'os al vi grav'a'n sekret'o'n. Di'o'tim'o, la amik'in'o de Aspazi'o, kiu mort'is hodiaŭ, instig'is si'a'j'n am'at'o'j'n, por ke tiu'j'n kat'o'j'n...
ELPINIKO
Idiot'o ci est'as. Pri tio ĉi jam gril'o'j ĉes'is sibl'i. (Oni aŭd'as kant'ad'o'n post la scen'ej'o.) Kaŝ'u ci'n kaj mal'aper'u ne'rimark'it'a. Dekstr'e'n! (Trakso el'kur'as — en'fal'as Ksantip'o.)
ELPINIKO kaj Ksantip'o.
Ksantip'o (iom'et'e ebri'a, kant'ant'e)
Edz'in'o'j'n mult'a'j'n hav'as patr'o mi'a, Sed edz'o li ne est'as de la si'a.
ELPINIKO
Ksantip'o est'u gaj'a pli mal'laŭt'e.
Ksantip'o (sid'iĝ'as)
Ĉu mi est'as demokrat'o, kiu for'kur'as de sub Koronejo, ke vi ordon'as al mi est'i mal'gaj'a? Mi'a pa'ĉj'o est'as ruz'a sturn'o: li ne est'is tie kaj ankaŭ kant'et'as. Sed kiel li ek'kant'os, kiam li far'os el si'a'j ne'leĝ'a'j am'frukt'o'j regn'an'o'j'n. Atenajn! Hodiaŭ efektiv'iĝ'as tiu ĉi nobel'ig'a stamp'ad'o de mi'a'j adopt'it'a'j frat'et'o'j. Hodiaŭ est'as, kiom'a mi ne sci'as, dat're'ven'o de la buĉ'ad'o de brut'ar'o demokrat'a sur la kamp'o'j de Koronejo, hodiaŭ mi'a'n patr'in'o'n, vir'in'o'n sen'lac'iĝ'a'n en la edz'ec'a meti'o, mi jam la tri'a'n foj'o'n edz'in'ig'is — tiom da solen'o'j mi dev'is ja fest'i per vin'ofer'o, kaj mi fest'us ankoraŭ la ali'a'j'n, se ne ek'mank'us al mi mon'o. Bon'e far'is Hermipo, ke li al'vok'is mi'n al vi, ho plej riĉ'a, kvankam mi ne sci'as, kia'cel'e mi ven'is.
ELPINIKO
Por ke vi ĉes'u fest'i divers'a'j'n solen'o'j'n, kiam tiel grav'a afer'o al'vok'as vi'n part'o'pren'i en popol'a inter'konsil'iĝ'ad'o.
Ksantip'o
Protagor'o instru'is mi'n: la anim'o est'as sen'pez'a kaj sen'form'a. Mi el'rezon'is ĝi'n tiel: anim'o est'as vapor'o, kaj ĉar vin'o don'as vapor'o'n, sekv'e trink'i dev'as ĉiu, kiu dezir'as hav'i grand'a'n anim'o'n.
ELPINIKO
Vi sci'as ja, kio'n intenc'as far'i Perikl'o; pri'pens'u do, kia est'us la impres'o, se vi, li'a fil'o, el'ir'us kontraŭ la patr'o'n, kontraŭ mal'nobl'ig'ad'o'n de vi'a antikv'a gent'o...
Ksantip'o
Mi pov'as!
ELPINIKO
En tia stat'o kun pli'grand'ig'it'a anim'o?
Ksantip'o
Tio ĉi ne mal'help'as. Mi pov'as eĉ dir'i pli: — kio'n? — aha! ke li pen'is de'log'i mi'a'n edz'in'o'n, ĉar li don'ad'is al ŝi mon'o'n kaj al mi ĝi'n rifuz'is; post'e kio'n? — ha! — ke li vol'is ŝanĝ'i si'a'n el'uz'it'a'n Aspazi'o'n je mi'a freŝ'a Tisandro; kio'n ankoraŭ? ke tromp'it'a en tiu ĉi kalkul'o, li ĵet'is si'n mal'esper'e en la brak'o'j'n — de Protagor'o.
ELPINIKO
Sekv'e ir'u kaj dis'kon'ig'u ĉi tio'n publik'e.
Ksantip'o (lev'iĝ'as)
Mi ir'as! (Li for'ir'as per ne'cert'a paŝ'o.) Okul'o kontraŭ okul'o! (Li halt'as.) Tiu Perikl'o... mi'a patr'o... vek'as en mi ĉiam i'a'n mal'agrabl'aĵ'o'n. Li ne est'as vin'ist'o Hekatono, brav'a jun'ul'o, antaŭ kiu mi pov'as ĉio'n konfes'i. Tiu ĉi ankaŭ am'as mi'a'n Tisandron. Sed pa'ĉj'o Perikl'o, kiam li mi'n ek'rigard'as... Mi prefer'as tamen mi'a'j'n plend'o'j'n skrib'i, por ke iu ali'a ili'n tra'leg'u al li.
ELPINIKO
Tiam sid'iĝ'u kaj skrib'u.
Ksantip'o
Sek'manier'e? Mi tiel ne pov'as, en la stomak'o dev'as est'i ankaŭ mal'sek'e, kiel la ink'uj'o.
ELPINIKO
Nor'o! (La sklav'in'o aper'as.) Pokal'o'n da vin'o.
Ksantip'o
Don'u jam tuj kruĉ'et'o'n. (Post la el'ir'o de la sklav'in'o) Kia abomen'a sklav'in'o! Kompren'ebl'e ŝi ne serv'as Kali'o'n, ĉar nur vir'in'o pov'as toler'i apud si tia'n monstr'o'n. Kie est'as Egino, delikat'a Egino, kiu'n Polignoto pinĉ'ad'is?
ELPINIKO (sever'e)
Tie est'as la dom'o de Kali'o, sed ne la drink'ej'o de Hekatono.
Ksantip'o
Pardon'u al mi, plej kar'a, pardon'u. Se la brav'a Hekatono hav'us ankoraŭ por si'a'j gast'o'j Eginon! (Nor'o al'port'as pokal'o'n da vin'o, kiu'n Ksantip'o el'trink'as unu'spir'e — al Nor'o.) En'verŝ'u la du'a'n.
ELPINIKO (kiu'n Nor'o rigard'as demand'e)
Al'port'u! (Al Ksantip'o post la el'ir'o de Nor'o) Skrib'u.
Ksantip'o
Per kio mi dev'is ornam'i tiu'n ĉi mizer'a'n foli'et'o'n da papirus'o? (Li lev'iĝ'as.) He, mi prefer'as el'ir'i kontraŭ Perikl'o'n — okul'o kontraŭ okul'o... (Nor'o don'as al li kruĉ'et'o'n, kiu'n li ankaŭ en'glut'as unu'spir'e.) Verŝ'u la tri'a'n.
ELPINIKO (al Nor'o)
For'ir'u.
Ksantip'o
Atend'u. (Nor'o el'ir'as.) Kial ci ne don'as la tri'a'n? La vin'o est'as bon'eg'a, mi ja ne far'is mien'o'n mal'kontent'a'n... Ĉu vi ne hav'as plu? Mi dank'as eĉ por tiom. Ĉe Hekatono mi suĉ'os la rest'o'n. Sed pa'nj'o Elpiniko prunt'e'don'os por la kruĉ'et'o... Mi'a or'a, mi'a...
ELPINIKO
Mi'a ebri'a, ni fin'u jam hodiaŭ tiu'n ĉi inter'parol'o'n.
Ksantip'o
Mi ebri'a! Kio'n mi romp'is al vi. Se plaĉ'os al mi, mi pov'as est'i pli sobr'a ol put'o.
ELPINIKO
Ha, Ksantip'o, se vi pov'us nur por moment'o kompren'i, kiom da bon'o vi for'ig'as de vi mem kaj de la tut'a land'o.
Ksantip'o
Mi kompren'os. De la tut'a land'o? Dir'u antaŭ'e pri la tut'a land'o.
ELPINIKO
Perikl'o'n oni dev'as nepr'e for'ig'i de la influ'o, kaj for'ig'i oni pov'as li'n nur per kon'ig'o de li'a'j ĉiu'j mal'ĉast'a'j ag'o'j.
Ksantip'o
Jes!
ELPINIKO
Patr'o kulp'ig'at'a de la propr'a fil'o...
Ksantip'o
Okul'o kontraŭ okul'o? Ne! Mi prefer'as skrib'i...
ELPINIKO
Skrib'u do fin'e, kaj por tiu ĉi skrib'aĵ'o Perikl'o don'os al vi la tut'a'n si'a'n riĉ'ec'o'n.
Ksantip'o
Riĉ'ec'o'n! Zeŭso vi'n de'log'u! Hekatono, brav'a jun'ul'o! kaj mi mal'saĝ'a tut'e ne sci'is, ke en kelk'a'j fingr'o'j de mi'a dekstr'a man'o mi posed'as kaŝ'it'a'j'n trezor'o'j'n. Ven'u ĉi tie'n, estim'at'a pec'et'o papirus'a, kovr'iĝ'u per mi'a'j arĝent'a'j vort'o'j. (Li sid'iĝ'as kaj skrib'as.) Ŝarĝ'it'a per trezor'o'j la man'o ne pov'as mov'iĝ'i... Li de'log'is Tisandron... Mal'feliĉ'a mi'a edz'in'et'o... Li propon'is al mi anstataŭ ŝi Aspazi'o'n... Ŝi instru'it'a? Ha, pli bon'a est'as tiu vir'in'o, kiu'n neni'u instru'is. Ha, ha, ha! (Turn'int'e si'n al Elpiniko.) Ĉu ver'e? (Li skrib'as plu'e.) Protagor'o... Tiu ĉi ne permes'us al si... Kio do! Ili kred'os... Fin'o. (Al Elpiniko.) Jen hav'u...
ELPINIKO
Pardon'u... De kio mort'is vi'a pli jun'a frat'o, Par'al'o?
Ksantip'o
De mal'san'o.
ELPINIKO
Ĉu Perikl'o ne facil'ig'is al li la for'ir'o'n de tiu ĉi mond'o?
Ksantip'o
Sen'dub'e. Li send'ad'is al li vin'o'n, kuk'o'j'n...
ELPINIKO
Ver'ŝajn'e venen'it'a'j'n...
Ksantip'o
Kompren'ebl'e.
ELPINIKO
Al'met'u tiu'n ĉi suspekt'o'n kaj sub'skrib'u vi'n.
Ksantip'o (skrib'as)
Vin'o'j'n tro mal'dolĉ'a'j'n... kuk'o'j'n tro dolĉ'a'j'n... (Li star'iĝ'as.) Jen vi hav'as, Elpiniko, la plend'o'n de mi'a kor'o, kiu'n vi met'u antaŭ la tron'o'n de la plej potenc'a di'o.
ELPINIKO (tra'leg'int'e la papirus'o'n)
Perfekt'e. Sed mi supoz'is...
Ksantip'o
Pa'nj'et'o plej kar'a...
ELPINIKO
Mi pet'as vi'n, ne nom'u mi'n tiel...
Ksantip'o
Kial do? Mi'a'n patr'in'o'n mi edz'in'ig'is, vi'a Hiponiko est'as ankoraŭ mal'grand'a kaj mi est'as jam grand'a. Prav'e, pa'nj'et'o, vi rimark'ig'is, ke tiu ĉi skrib'aĵ'o — est'as la tut'a riĉ'ec'o de mi'a patr'o. Re'ten'u ĝi'n kaj don'u al mi nur et'a'n ĝi'a'n on'o'n...
ELPINIKO
Kiom vi bezon'as?
Ksantip'o
Al Hekatono mi est'as iom ŝuld'a... la hered'o'n post Perikl'o mi dev'as kun mi'a'j amik'o'j trink'fest'i... Ne mult'e — cent drakm'o'j'n.
ELPINIKO
Por ĉiu vort'o — unu drakm'o. (Ŝi kalkul'as la vort'o'j'n skrib'it'a'j'n de Ksantip'o.) Ok'dek tri... (Ŝi pren'as el la tabl'o mon'o'n kaj met'as ĝi'n sur li'a'n man'o'n.)
Ksantip'o (ĝoj'ig'it'a)
Ĉiu vort'o — drakm'o! Ok'dek tri! (En'ir'as Protagor'o.)
La Sam'a'j kaj Protagor'o.
ELPINIKO (al si mem)
En tia moment'o... ha!
Ksantip'o
Protagor'o, mi'a estim'at'a instru'ist'o.
Protagor'o
Sklav'o montr'is al mi, ke ĉi tie mi renkont'os Kali'o'n.
ELPINIKO
Ripoz'u, regn'an'o, mi'a edz'o tuj al'ven'os.
Ksantip'o
Sid'iĝ'u, majstr'o, ĉar la seĝ'o est'as mol'a. Mi tuj fin'os la kalkul'ad'o'n kaj tiam ni iom filozof'os.
ELPINIKO (al Ksantip'o)
Ŝajn'as al mi, ke vi'a amik'o tro long'e atend'as vi'n.
Ksantip'o
Hekatono, brav'a jun'ul'o, kiel mi li'n ĝoj'ig'os. (Al Protagor'o.) Re'e mi est'as sinjor'o! Dank’ al ĉi tiu nobl'a matron'in'o, kiu'n di'o rekompenc'is por tio en mal'jun'a aĝ'o per fil'o, mi hav'os per kio viv'i.
Protagor'o
Pli ĝust'e — trink'i. (Elpiniko sufok'as en si la koler'o'n.)
Ksantip'o
La sun'o far'as tio'n sam'a'n, sed ĝi mal'saĝ'a trink'as ros'o'n el vin'ber'o'j kaj mi — suk'o'n. Ha, ha, ha! Hekatono est'as brav'a jun'ul'o. Ĝis re'vid'o, ĝis re'vid'o...
(Li el'ir'as kant'ant'e.)
Protagor'o kaj ELPINIKO.
Konfes'u Protagor'o, ke mi grand'anim'e mal'am'as Perikl'o'n, sub'ten'ant'e li'a'n fil'o'n.
Protagor'o
La just'ul'o'j sci'as, kiel ŝat'i tio'n.
ELPINIKO
Se vi est'as just'a, konfes'u ankaŭ, ke sen'bezon'e vi ten'is vi'n ĝis nun mal'proksim'e de ni'a rond'o, al kiu vi aparten'as laŭ la gent'o, la kutim'o'j kaj la konvink'o'j.
Protagor'o
Ho, jes.
ELPINIKO
Mi ripet'as: kaj laŭ la konvink'o'j, ĉar malgraŭ intim'a'j lig'o'j kun la demokrat'o'j, kiel mi aŭd'is, vi ne flat'is ili'a'j'n petol'aĵ'o'j'n, sed laŭd'is la merit'o'j'n kaj la prudent'a'n politik'o'n de la aristokrat'ar'o.
Protagor'o
Sen'inter'romp'e.
ELPINIKO
Oni dir'is al mi, ke dum la batal'o apud Tanagr'o vi est'is sur ni'a flank'o.
Protagor'o
Mi tiam est'is en Atenoj.
ELPINIKO
Sed vi dezir'is venk'o'n al ni kaj al la Spart'an'o'j. Mi konjekt'as, ke la mal'venk'o de la demokrat'o'j apud Koronejo plen'ig'is vi'n per kaŝ'it'a ĝoj'o kaj la mal'nobl'a re'ir'o de l’ sub'aĉet'it'a Plejstonakso — per mal'ĝoj'o. Kuraĝ'e, Protagor'o, for'blov'u de vi'a aristokrat'a anim'o ĝi'a'n demokrat'a'n sur'tavol'aĵ'o'n, romp'u la fals'a'n hont'o'n kaj dir'u: jes.
Protagor'o
Jes.
ELPINIKO
Ho, en vi puls'as la nobl'a sang'o de l’ antaŭ'ul'o'j.
Protagor'o
La ruĝ'a!
ELPINIKO
Nun, kiam tut'e okaz'e kaj rapid'e ni kompren'is unu la ali'a'n, mi esper'as, ke vi ne rifuz'os al ni vi'a'n help'o'n. Ĉar mi'a frat'o Cimono est'is mal'nobl'e el'send'it'a Egipt'uj'o'n, kie li mort'is, kaj, kiel mi supoz'as, li est'is mort'ig'it'a, la parti'o aristokrat'a en Atenoj ne hav'as si'a'n gvid'ant'o'n, kiu egal'us kaj venk'us Perikl'o'n. Tucidid'o hav'as nur fier'o'n, Kali'o nur riĉ'ec'o'n kaj abomen'o'n al viv'o publik'a, la rest'o — est'as bird'et'ar'o taŭg'a nur por far'i grand'a'n bru'o'n. Vi, Protagor'o, est'as plej glor'a, leĝ'ist'o, perfekt'a parol'ist'o...
Protagor'o
Jes, mi est'as.
ELPINIKO
Mi esper'as, ke ni'a parti'o ir'us kun vi batal'i.
Protagor'o
Mi ankaŭ pens'as tiel kaj krom tio mi vid'as, ke oni dev'as naiv'ul'o'j'n ne mal'help'i, ili mem rid'ind'iĝ'os.
ELPINIKO
Kia'n taktik'o'n laŭ vi'a opini'o oni dev'us uz'i en tiu ĉi batal'o?
Protagor'o
Vi vol'as, regn'an'in'o, ricev'i de mi konsil'o'n por vi?
ELPINIKO
Jes.
Protagor'o
Laŭ mi'a opini'o vi tut'e ne dev'as en'miks'i vi'n en la politik'o'n, sed kontent'iĝ'i de la poezi'o... de Hermipo.
ELPINIKO
Mi'n mir'ig'as la subit'a mal'ĝentil'ec'o, al kiu vi sen'dub'e al'kutim'iĝ'is en la societ'o de Aspazi'o.
Protagor'o
Mi aŭskult'is, regn'an'in'o, pacienc'e vi'a'j'n rimark'o'j'n pri mi'a sang'o kaj destin'o, mi don'is al vi konsil'o'n, kiu'n vi postul'is de mi; se mi est'as por vi ne sufiĉ'e ĝentil'a, sekv'e vid'ebl'e vi kutim'iĝ'is al tro grand'a'j postul'o'j en la societ'o — de Polignoto.
ELPINIKO
Protagor'o!... en mi'a dom'o est'as pord'o, tra kiu oni pov'as el'ir'i, sed ankaŭ est'i el'ĵet'it'a!
Protagor'o
Aŭ sekret'e en'konduk'it'a — mi sci'as ĉi tio'n, sed mi ne profit'os. (En'ir'as Kali'o.)
La Sam'a'j kaj Kali'o.
Kali'o (al Protagor'o)
Vi est'as... bon'e... La afer'o star'as tiel...
ELPINIKO
Mi preĝ'os por mal'bon'a'j hom'o'j.
Kali'o
Ne hont'ig'u di'o'j'n per vi'a bon'kor'ec'o. (Elpiniko for'ir'as al la altar'o en la aŭl'o.) Sid'iĝ'u kaj aŭskult'u. Kvin'cent labor'ist'o'j en la arm'il'ar'a fabrik'o ek'ribel'is kontraŭ mi'a administr'ant'o.
Protagor'o
Ver'ŝajn'e tiu last'a bon'eg'e ted'is ili'n — sen'dub'e li el'ŝir'ad'is al ili la ung'o'j'n.
ELPINIKO
Ne, ebl'e li mal'sat'ig'ad'is ili'n iom'et'e, nu... kaj, kiel ordinar'e, ne mal'atent'is la vir'in'o'j'n.
Protagor'o
For'ig'u li'n.
Kali'o
Mi ne dezir'as. De l’ temp'o, de kiu li hav'as tiu'n ĉi okup'o'n, li ne prunt'e'pren'as, ne diboĉ'as...
Protagor'o
Kial vi'n interes'as li'a'j diboĉ'ad'o'j kaj ŝuld'o'j?
Kali'o
Rest'u tio ĉi inter ni — sed est'ant'e jun'a, mi rest'is ŝuld'a al li'a patr'in'o...
Protagor'o
Kaj li est'as la viv'a ŝuld'atest'o — mi kompren'as.
Kali'o
La sklav'o'j'n mi kviet'ig'is mem; sed kun ili labor'is liber'ig'it'o'j kaj iom da liber'a bala'aĵ'o. Tiu'j last'a'j halt'ig'is la labor'ad'o'n, dis'romp'is kelk'a'j'n maŝin'o'j'n, arm'is si'n en la arm'il'ej'o kaj for'ir'is; hodiaŭ ili al'send'is si'a'n rajt'ig'it'o'n kun la postul'o pli'grand'ig'i la salajr'o'n, for'ig'i la administr'ant'o'n. Al tiu ĉi al'send'it'o mi difekt'is la regn'an'a'n makzel'o'n, por kio la juĝ'o ordon'os al mi li'n rekompenc'i — kaj la afer'o est'os fin'it'a; sed la sen'labor'ec'o, se ĝi long'e daŭr'os, krom la kaŭz'it'a'j perd'o'j, ne permes'os al mi prepar'i la mend'o'n al la temp'lim'o garanti'it'a en la kontrakt'o per la pun'o de du'dek talant'o'j. Kiel antaŭ'for'ig'i ĝi'n?
Protagor'o
Pli'grand'ig'i la salajr'o'n de la labor'ist'o'j.
Kali'o
Tiu'n ĉi konsil'o'n ili jam don'is al mi — de vi mi atend'as ali'a'n, pli prudent'a'n.
Protagor'o
Tio est'as — tia'n, kiu montr'us al vi rimed'o'n por rekompenc'i la perd'o'j'n, dev'ig'i labor'ist'o'j'n labor'i por la antaŭ'a salajr'o kaj instru'i ili'n obe'i ordon'o'j'n de l’ administr'ant'o, kiu de'log'as ili'a'j'n edz'in'o'j'n kaj fil'in'o'j'n?
Kali'o
Proksim'um'e.
Protagor'o
Kalkul'u mal'avar'e la valor'o'n de la detru'it'a'j maŝin'o'j kaj de la for'ŝtel'it'a arm'il'ar'o, ven'ig'u atest'ant'o'j'n, kiu'j atest'os, ke la ribel'int'o'j intenc'is mort'ig'i la tut'a'n fabrik'a'n estr'ar'o'n, skrib'u plend'o'n kaj sub'aĉet'u la juĝ'ant'o'j'n. Tiam la labor'ist'o'j mol'iĝ'os...
Kali'o
Aranĝ'u al mi tio'n ĉi rapid'e kaj efik'e — vi ricev'os dek min'o'j'n.
Protagor'o
Se vi demand'us mi'n, kia'manier'e buĉ'i hom'o'n, mi pov'us dir'i al vi, ke oni dev'as pren'i akr'a'n tranĉ'il'o'n, atak'i li'n nokt'e, post la mort'ig'o lav'i la man'o'j'n kaj pur'ig'i la vest'o'n, kvankam mi mem tio'n ne far'us. Simil'e ankaŭ en tiu ĉi okaz'o mi klar'ig'is al vi nur, kiel oni pov'as buĉ'i la mal'feliĉ'a'j'n hom'o'j'n antaŭ la juĝ'o, sed mi tio'n ne far'os. Vi ja ankaŭ pov'us bon'e fum'aĵ'i nov'nask'it'o'j'n kaj tamen vi ne okup'os vi'n per tio.
Kali'o
Ho, ho, vi ŝanĝ'iĝ'is, frat'et'o, kiel jun'a cerv'o — vi hav'as mult'branĉ'a'j'n korn'o'j'n.
Protagor'o
Tio est'as ornam'o de edz'ig'it'o'j, al kiu'j mi ankoraŭ ne aparten'as.
Kali'o
Vi tamen forges'is, ke antaŭ kelk'a'j jar'o'j vi proces'is por mi la min'ist'o'j'n en mi'a min'ej'o, post kio ili dev'is labor'i dum dek du tag'o'j, nutr'ant'e si'n per fask'o da ajl'o kaj pec'et'o da pan'o dum la tut'a tag'o.
Protagor'o
Mi est'is esplor'ant'a la viv'o'n kaj tial mi dezir'is konvink'iĝ'i, el kiel profund'a mizer'o de l’ popol'o ŝpruc'as la font'o'j de l’ en'spez'o'j de Kali'o.
Kali'o
Bon'e. Mi est'as jam tiel riĉ'a, ke mi pov'as konsider'i, ĉu mi'a'j en'spez'o'j el'flu'as el hom'a mal'just'aĵ'o. Ĝis nun sofist'o'j nom'is mi'n patr'o de mal'riĉ'ul'o'j kaj mi'a'n fortun'o'n — patr'in'o, kiu si'a'j'n labor'ist'a'j'n infan'o'j'n nutr'as per mult'mil'a mam'o. Kaj vi dir'as...
Protagor'o
Ankaŭ, ke vi est'as patr'o de mal'riĉ'ul'o'j, ĉar vi ili'n kre'as.
Kali'o
Sekv'e, laŭ vi'a opini'o, mi ne dev'as pun'i la labor'ist'o'j'n, sed pli'grand'ig'i ili'a'n salajr'o'n — kaj kio'n plu?
Protagor'o
Tro gaj'e est'as al vi en la mond'o, Kali'o, por ke mi pov'u vi'n amuz'i per kalkul'ad'o de la dev'o'j, kiu'j'n vi eĉ ne pens'as plen'um'i.
Kali'o
Mi sincer'e dezir'as sci'i mi'a'j'n dev'o'j'n — ĉar, kiel mi dir'is, mi est'as jam por tio sufiĉ'e riĉ'a kaj mi pov'as permes'i al mi la konscienc'kalkul'o'n.
Protagor'o
Kiom kost'as al vi en la fabrik'o paf'ark'o?
Kali'o
Ĉirkaŭ dek'kvin drakm'o'j.
Protagor'o
Kaj kiom vi ricev'as por ĝi?
Kali'o
Du'dek.
Protagor'o
Kia'n rajt'o'n vi hav'as por tiu'j kvin drakm'o'j de la diferenc'o?
Kali'o
La rajt'o'n de la kapital'o por la profit'procent'o.
Protagor'o
De kie vi pren'is tiu'n ĉi kapital'o'n?
Kali'o
Tio est'as histori'o long'a...
Protagor'o
Mi rakont'os ĝi'n al vi mal'long'e. Vi'a pra'av'o, for'ŝtel'int'e la sekret'o'n de Solon'o, kiu intenc'is proklam'i ĝeneral'a'n amnesti'o'n por ŝuld'ul'o'j, ekspluat'is ĝi'n propr'a'profit'e; vi'a av'o aĉet'is mal'kar'e la posed'aĵ'o'j'n de l’ el'pel'it'a Pisistrato; vi'a patr'o propr'ig'is la mon'o'n de Eretrejano for'konduk'it'a en Pers'uj'o'n; vi el'flar'is kaj for'rab'is la trezor'o'j'n, kiu'j'n en'fos'is la Persoj — jen est'as la histori'o de vi'a riĉ'ec'o, kiu ŝuld'as si'a'n ekzist'ad'o'n al tromp'o, ŝtel'o kaj feliĉ'a okaz'o. Ne pens'u, ke mi en ĝi vid'as i'a'n escept'o'n — per tiu ĉi voj'o ir'is al riĉ'ec'o ĉiu'j ali'a'j gent'o'j Atenaj. Pri'pens'u nun, ĉu la kapital'o, kolekt'it'a tia'manier'e, hav'as rajt'o'n moral'a'n por plu'a pli'grand'iĝ'o per ofer'o'j de fremd'a labor'o?
Kali'o (ŝerc'e)
Ne ĉagren'iĝ'u, mi'a fil'o jam bezon'os nek perfid'i Solon'o'n, nek tromp'i Eretrejanon.
Protagor'o
Vi'a fil'o far'os tio'n sam'a'n, kio'n vi: li hered'os riĉ'aĵ'o'j'n post vi, kiel vi post la Persoj. Hered'o est'as ankaŭ trov'o.
Kali'o (kiel supr'e)
En mal'jun'a kap'o re'ig'i ord'o'n est'as mal'facil'e: la hav'aĵ'o'n mi ne dis'don'os, sed por ke mi vi'n ne el'las'u sen rekompenc'o por tiel bel'a sofist'ik'o, mi pardon'as je vi'a honor'o al la labor'ist'o'j la perd'o'j'n kaj pli'grand'ig'os ili'a'n salajr'o'n — ĝis mi plen'um'os la mend'o'n por Sparto.
Protagor'o
Por kio Sparto mend'is tiom da arm'il'ar'o?
Kali'o
Mi ne sci'as — mi eĉ ne demand'is Tucidid'o'n.
Protagor'o
Ĉu li est'as ĝi'a makler'ist'o?
Kali'o
Ordinar'e li aranĝ'as ĝi'a'j'n afer'o'j'n en Atenoj.
Protagor'o
Jes... Mi adiaŭ'as jam vi'n, Kali'o...
Kali'o
Rest'u ĉe mi por la tag'manĝ'o.
Protagor'o
Mi ne pov'as, ankoraŭ hodiaŭ mi for'vetur'as en Turiojn...
Kali'o
Por kio?
Protagor'o
Perikl'o komisi'is al mi skrib'i por tiu ĉi urb'o regul'ar'o'n.
Kali'o
Nu, tie mi jam ne mal'ferm'os fabrik'o'n. Plej si'n'gard'e kun tiu Perikl'o, ĉar li star'ig'os al si tron'o'n kaj sid'ig'os sur ĝi apud si Aspazi'o'n. (Dum tiu'j ĉi vort'o'j al'proksim'iĝ'as Elpiniko.)
Protagor'o
Ĉu ili ne est'us bel'eg'a reĝ'a par'o! (Li el'ir'as.)
Kali'o (rid'ant'e)
Vi aŭd'as, kar'a Elpiniko: vi, kiu valor'as kron'o'n, reg'as nur Kali'o'n kaj la sen'ĉast'a Aspazi'o post ne'long'e reg'os Atenojn.
ELPINIKO
Ŝi jam reg'as ili'n. Al vi ŝajn'as, Kali'o, ke vi est'as regn'an'o potenc'a, ke neni'u egal'as vi'n en riĉ'ec'o, ke vi pov'us propr'a'fort'e star'ig'i grand'a'n arme'o'n kaj ŝip'ar'o'n, venk'i Grek'uj'o'n, dum vi est'as nur sen'potenc'a sub'ul'o de l’ heter'o, kiu, se ŝi dezir'os, ordon'os al vi est'i ŝi'a kuir'ist'o.
Kali'o
Elpiniko, vi ŝerc'as... (En'ir'as Tucidid'o.)
La Sam'a'j kaj Tucidid'o.
Tucidid'o
Al la fil'o'j de Perikl'o oni al'juĝ'is rajt'o'j'n regn'an'a'j'n.
ELPINIKO
Ke de hodiaŭ la nobel'ec'o atena est'u mal'honor'o por ĉiu honest'a hom'o!
Kali'o
Ĝi ne est'as ja ankoraŭ la fin'o de l’ mond'o.
ELPINIKO
Kio'n vi atend'as pli? Ĉu tio'n, ke Perikl'o destin'u vi'a'n haŭt'o'n por sandal'o'j por si'a'j bastard'o'j?
Tucidid'o
Oni dev'as ag'i energi'e, ĉar li hodiaŭ ĝu'as sen'lim'a'n am'o'n de l’ popol'o. En tiu ĉi moment'o li dis'volv'as sur la parol'ej'o plan'o'n de grand'a magazen'o konstru'ot'a ĉe la haven'o, kiu ĉiu'jar'e est'os plen'ig'ot'a per egipta gren'o, divid'ot'a sen'pag'e inter la plej mal'riĉ'a'j regn'an'o'j dum mal'bon'a rikolt'o. Kompren'ebl'e fervor'e akcept'as tiu'n ĉi projekt'o'n mal'sat'a'j leĝ'don'ant'o'j, kiu'j kolekt'iĝ'as amas'e en la kun'ven'o'j popol'a'j de l’ temp'o, kiam ili por ĉiu part'o'pren'o ricev'as po unu obol'o kaj pov'as al si aĉet'i ajl'o'n. Kia furioz'a eksplod'o de pasi'o'j est'is tie!
ELPINIKO
Ĉu ni dev'as pere'i en tiu ĉi eksplod'o?
Tucidid'o
Perikl'o far'os ĉio'n, kio'n li ek'intenc'os; sen help'o ekster'a ni li'n ne venk'os. Re'e ni dev'as pet'i help'o'n de la Spart'an'o'j, kun kiu'j mi komenc'is jam inter'trakt'ad'o'n. La temp'o est'as oportun'a, ĉar Perikl'o intenc'as al'tir'i Atenojn al la help'o por Mileto kontraŭ la insul'o Samoso.
Kali'o
Jen vi vid'as, mi dev'as tuj vetur'i al la fabrik'o kaj gard'i, ke la arm'il'ar'o mend'it'a de la Spart'an'o'j est'u pret'a al la temp'lim'o. Rest'u san'a'j... (For'ir'ant'e) Kiu el'pens'is tiu'n ĉi politik'o'n!...
ELPINIKO kaj Tucidid'o.
Tucidid'o
Apud Koronejo ni konvink'iĝ'is, ke dis'bat'i en polv'o'n ajl'a'j'n regn'an'o'j'n por ni ne est'as mal'facil'e. La sub'aĉet'ebl'a Plejstonakso est'as el'pel'it'a el Sparto kaj li'a post'e'ul'o ne hav'as glu'iĝ'a'j'n man'o'j'n. Sekv'e, se ni'a'j sort'o'j de'pend'as de batal'o — la venk'o est'as cert'a. Sed ĝi sol'a ne don'os al ni firm'a'n super'ec'o'n. Apud Koronejo rest'is ja de la vic'o'j demokrat'a'j nur kaĉ'o kaj tamen sur tiu ĉi kaĉ'o Perikl'o ne ĉes'is kresk'i. Tio est'as okaz'o mir'ind'a, ĝis nun ne'kon'at'a en la histori'o, ke la popol'o plej kler'a, sent'em'a al la plej mal'grand'a lim'ig'o de si'a'j rajt'o'j, el'pel'ant'a suspekt'e si'a'j'n bon'far'ant'o'j'n kaj hero'o'j'n, por ke ili per tro grand'a'j merit'o'j ne ek'tuŝ'u la egal'ec'o'n respublik'an'a'n — tiu ĉi popol'o sub'iĝ'as humil'e al la vol'o de hom'o privat'a, kiu okup'as neniu'n ofic'o'n, kies sol'a regn'a ind'ec'o est'as regn'an'ec'o Atena kaj sol'a potenc'o — elokvent'ec'o. — Pro tiu kaŭz'o ni ne pov'as eĉ li'n kontraŭ'star'i, for'ig'i de la posten'o — ni pov'as li'n nur mort'ig'i.
ELPINIKO
Se tia'n ofer'o'n postul'as la patr'uj'o...
Tucidid'o
Tro preciz'e vi kompren'is mi'a'j'n vort'o'j'n — mi pens'as pri li'a mort'ig'o moral'a. Kaj nur, se tio ne efik'us... La di'o'j ja por cel'o'j alt'a'j liber'ig'as hom'o'j'n de la dev'o ŝat'i fremd'a'n viv'o'n.
ELPINIKO
Jam de long'e mi kolekt'as pruv'o'j'n de krim'ag'o'j de Perikl'o. Inter la ali'a'j mi posed'as skrib'a'n atest'o'n de Ksantip'o, kulp'ig'ant'a la patr'o'n pro venen'ad'o de la fil'o; krom tio la sklav'o...
Tucidid'o
Ne Elpiniko, tiu'j rimed'o'j est'as bon'a'j nur tiam, kiam est'as neces'e fin'bat'i vund'it'o'n. Sed Perikl'o star'as ĝis nun ne vund'it'a profund'e, sed apenaŭ grat'et'it'a. En ĉiu'j hom'a'j batal'o'j la plej cert'a, ĉiam mort'ig'a, est'as tiu bat'o, kiu traf'as la kor'o'n. Perikl'o'n oni dev'as traf'i en la kor'o'n.
ELPINIKO
Kia'manier'e?
Tucidid'o
Pere'i dev'as tiu'j, kiu'j'n li am'as. Li am'as Fidi'o'n, Anaksagor'o'n, kaj plej kor'e, ĝis religi'a ador'ad'o, ĝis idol'kult'o li am'as Aspazi'o'n, kiu est'as ver'e ĉarm'a kaj prudent'a. Sen ŝi li jam ne pov'us ekzist'i.
ELPINIKO
Ĉu vi ŝi'n ne tro'taks'as?
Tucidid'o
Ne Elpiniko, ŝi est'as Ateno de l’ infer'o, ŝi est'as mal'bon'a spirit'o, natur'dot'it'a per geni'o kaj plej ĉarm'a'j bel'ec'o'j de korp'o. Ŝi instru'as al serioz'a'j filozof'o'j saĝ'ec'o'n kaj rav'as mal'jun'ul'o'j'n. Plej sever'a vir'o ne ek'tuŝ'us ŝi'n eĉ per cign'a lanug'o, se li hav'us esper'o'n, ke ŝi ek'tuŝ'os li'n per la buŝ'o.
ELPINIKO
Mal'feliĉ'e, ŝi jam kis'is du'on'o'n da ĉiu'j vir'o'j en Atenoj kaj nun ŝi feliĉ'ig'as la reĝ'o'n Pers'an.
Tucidid'o
Mi dub'as, sed tiu ĉi suspekt'o pov'as est'i por ni tre util'a.
ELPINIKO
Ĉu tamen la blind'ig'it'a popol'o kred'os la okul'vid'ebl'a'j'n argument'o'j'n?
Tucidid'o
Vi ne kon'as la popol'o'n, Elpiniko. Ĝi est'as ordinar'a ĉeval'o, kiu humil'e port'as kaj tren'as plej grand'a'j'n ŝarĝ'o'j'n, sed ek'tikl'it'a per iu en incit'ebl'a lok'o ĝi pied'frap'as kaj mort'ig'as si'a'n mastr'o'n, kvankam tiu ĉi ĝi'n nutr'is kaj ne bat'is. Kaj tia incit'ebl'a lok'o est'as ĉe popol'o la religi'o, kiu'n Perikl'o kaj Aspazi'o kun ili'a sekv'ant'ar'o sen'pi'ig'is sufiĉ'e. La plej ĉef'a erar'o de ni'a ĝis'nun'a taktik'o est'is — la star'ig'ad'o de aristokrat'o'j kontraŭ demokrat'o'j, de riĉ'ul'o'j kontraŭ mal'riĉ'ul'o'j, de politik'o kontraŭ politik'o, kiam ni dev'is star'ig'i di'o'j'n kontraŭ mal'bon'a'j hom'o'j, religi'o'n — kontraŭ sen'pi'ec'o. Nur tia'manier'e ni liber'ig'os Atenojn de la tiran'ec'o de konspir'estr'o'j demokrat'a'j kaj re'star'ig'os la tron'o'n, sur kiu ek'sid'os...
La Sam'a'j kaj HERMIPO.
HERMIPO (en'fal'as spir'eg'ant'e)
Tucidid'o, vi est'as kondamn'it'a al el'pel'o el Atenoj.
Tucidid'o
Pro kio?
HERMIPO
Pro la sekret'a'j inter'rilat'o'j kun Sparto.
Tucidid'o
Kiu mi'n kulp'ig'is?
HERMIPO
Protagor'o.
Tucidid'o
Kaj li de kie sci'is?
ELPINIKO
Re'e la tut'a mi'a konstru'aĵ'o en ruin'o'j?
Tucidid'o
Mi re'ven'os, sed mi ĵur'as, ke ne kun humil'a salut'o.
(La kurten'o fal'as.)
(En la dom'o de Perikl'o.)
LEJO, Aspazi'o kaj TEORO.
LEJO
Mi sci'is apenaŭ pri tio, ke Perikl'o fin'e dis'bat'is Samos'an'o'j'n.
Aspazi'o
Kial do oni ten'is vi'n tiel long'e en mal'liber'ej'o?
LEJO
Ili est'is konvink'it'a'j, ke mi est'as Aspazi'o kaj la ŝajn'aĵ'o'j fort'ig'is ili'n en tiu ĉi opini'o. Ĉar kio'n signif'is tio, ke mi al'vetur'ig'is Mileton kaj don'is al ĝi'a konsil'ant'ar'o la ofer'it'a'n de Di'o'tim'o mon'o'n por knab'in'lern'ej'o — tio'n sam'a'n ja vi pov'is far'i, des pli, ke tio est'as vi'a nask'a urb'o kaj mi al'ven'is kun Perikl'o.
TEORO (al Aspazi'o)
Ĝis nun ĉirkaŭ'flug'as Atenojn la fam'o, dis'kon'ig'at'a ver'ŝajn'e de Elpiniko, ke vi inklin'ig'is Perikl'o'n al la milit'o kun Samoso por defend'i Mileton.
Aspazi'o
Ne est'as ebl'e kalkul'i, kiom da pinĉ'skarab'o'j fal'is sur mi'n el kalumni'a'j buŝ'o'j. Est'as ja hom'o'j, kiu'j serioz'e dir'as, ke li ĉio'n far'as sub mi'a inspir'o. Ver'e, kia'n imag'o'n hav'as la Aten'an'o'j pri tiu grand'a hom'o, supoz'ant'e, ke mi lev'as li'n supr'e'n kvazaŭ infan'o'n, por ke li est'u pli alt'a ol la ali'a'j. Est'as ja pli facil'e pardon'i la naiv'ec'o'n al la Samos'an'o'j, kiu'j ten'ant'e vi'n, kred'is, ke ili for'ŝtel'is la edz'in'o'n al Perikl'o kaj ke li ŝi'n ne serĉ'as.
LEJO
Ĝis la fin'o ili kred'is ĉi tio'n. Tromp'int'e la vigl'ec'o'n de ni'a mar'a gard'ist'ar'o kaj for'konduk'int'e mi'n el Mileto, ili est'is tiel ĝoj'ig'it'a'j de tiu ĉi akir'o, ke ili danc'is antaŭ mi; kaj kiam re'e ni'a eskadr'o al'naĝ'is Samoson, ili kaŝ'is mi'n en profund'a sub'ter'aĵ'o, en kiu mi tra'sid'is du monat'o'j'n. De sklav'o mi ek'sci'is, ke la urb'o est'is al'milit'it'a, la antaŭ'a estr'ar'o for'ig'it'a...
Aspazi'o
Perikl'o promes'is mal'avar'a'n rekompenc'o'n al tiu, kiu montr'os la lok'o'n de vi'a est'ad'o.
LEJO
Tio sen'dub'e ankoraŭ pli cert'ig'is ili'n, ke mi est'as Aspazi'o.
TEORO
Mi mir'as, ke oni vi'n ne mort'ig'is.
LEJO
Ebl'e ili esper'is ricev'i grand'a'n liber'ig'mon'o'n kaj ver'ŝajn'e nur, kiam iu el'ig'is ili'n el la erar'o, ili en'ig'is mi'n en ŝip'o'n kaj for'vetur'ig'is Sirion, por ke mi tie pere'u kaj ne rakont'u al vi pri mi'a mal'liber'ig'o. Dum'e — ili tromp'iĝ'is.
Aspazi'o
Mi'a mal'feliĉ'ul'in'o — kiel la sort'o ĵet'ad'is vi'n!
LEJO
Tamen, kiam mi pri'pens'is, ke vi dezir'is plen'um'i la vol'o'n de Di'o'tim'o, ke vi'n pov'is for'port'i tiu vent'eg'o — mi est'is sincer'e dank'a al la sort'o. Ĉar ver'e, kio mi est'as? Sen'fort'a kan'et'o en torent'o, kiu'n pli fort'a ĝi'a flu'o pov'as el'ŝir'i kaj for'port'i, kaj en la lok'o, kie ĝi star'is, akv'o kun'flu'os, ne las'int'e eĉ post'sign'o'n.
Aspazi'o
Vi ofend'as mi'n kaj vi'n, ĉar mi vi'n am'as kaj vi mal'atent'as vi'n. Ne'bon'a vi est'as.
LEJO
Nu, ni ne al'verŝ'u al ni la am'o'n, ĉar kor'o'j ni'a'j est'as plen'a'j de ĝi. Kio'n de nov'aĵ'o? Perikl'o honor'is la mort'int'o'j'n per bril'eg'a parol'o, rekomend'it'a al lern'ant'o'j por leg'ad'o en la lern'ej'o'j.
Aspazi'o
Efektiv'e, li neniam est'is pli elokvent'a. Kiam li mal'supr'e'n'ir'is de la tribun'o, kor'tuŝ'it'a'j vir'o'j ĉirkaŭ'pren'is li'n kaj vir'in'o'j kron'is per flor'o'j kaj ruband'o'j kiel venk'int'o'n en lud'o'j olimpi'a'j. La patr'o'j, kiu'j perd'is en tiu milit'o si'a'j'n fil'o'j'n, tiel varm'eg'e de li glor'it'a'j'n, ĵet'is si'n sur li'a'n kol'o'n, plor'eg'ant'e kaj ili'a'j larm'o'j bril'is per radi'o'j de ĝoj'o. La komun'a entuziasm'o el plej mal'ĝoj'a'j kor'o'j for'ŝir'is la funebr'o'n. En li'a ĉe'est'o ni'a'j mal'amik'o'j hav'is apenaŭ kuraĝ'o'n silent'i.
LEJO
Tio est'as bon'a. Kaj Elpiniko? — Ĉu ŝi sub'fos'as vi'n ankoraŭ ĝis nun?
Aspazi'o
Ŝi sven'is en ĉirkaŭ'pren'o de Hermipo, kiu skrib'is i'a'n komedi'o'n kontraŭ mi kaj vol'is prezent'i ĝi'n sur la scen'ej'o, sed oni rifuz'is al li. Ha! mi forges'is pri ia interes'a okaz'int'aĵ'o: ni'a administr'ant'o aĉet'is en la foir'o jun'a'n sklav'in'o'n, kiu, kiel post'e klar'iĝ'is, est'as knab'in'a fil'in'o de Elpiniko.
LEJO
Kaj de kiu?
Aspazi'o
Polignoto ne'as la patr'ec'o'n, sed jes'ig'as la patr'in'ec'o'n. La mal'jun'a sklav'in'o, kiu nun serv'as Teoron kaj iam serv'is Cimonon, dir'as cert'ig'e, ke li kun la frat'in'o Elpiniko est'as ge'patr'o'j de tiu ĉi knab'in'o — sed tio ŝajn'as al mi jam tro ne'ind'a por li'a karakter'o.
TEORO
Kaj gust'o.
LEJO
Ha! mi'a'j kar'a'j, kiu penetr'is la mister'o'n, kio ne est'as ver'simil'a kaj ind'a por tiu mond'o de pur'a'j dir'o'j kaj mal'pur'a'j ag'o'j!
Aspazi'o
Kiel re'venĝ'o por tio, ke Elpiniko mal'nobl'ig'as la fil'o'n de Perikl'o, mi feliĉ'ig'os ŝi'a'n fil'in'o'n: mi send'is ŝi'n al la patr'in'o por postul'i de ŝi almenaŭ la part'o'n de ŝi'a regn'an'ec'o, ĉar ali'e ni zorg'os pri ĉi tio.
LEJO
Sed tiu furi'ul'in'o frenez'iĝ'os de furi'o. Ŝi sen'dub'e est'as dis'prem'it'a, se vi permes'as al vi tiel dolor'ig'e ŝi'n incit'i.
Aspazi'o
Sen'dub'e. Perikl'o reg'as en Atenoj ĉio'pov'e, kiel nur geni'o pov'as reg'i. La popol'o respekt'as kaj ador'as li'n, ĝi estr'as si'n mem, ĝu'ant'e ĉiu'j'n bon'aĵ'o'j'n de la firm'a pac'o. Atenoj est'as jam ne la plej alt'kresk'a branĉ'o de Grek'uj'o — sed ĝi'a ĉef'a trunk'o, el kiu kresk'as plej san'a'j branĉ'o'j, ĝi est'as centr'o de l’ politik'a viv'o, plej ĉef'a sankt'ej'o de l’ scienc'o kaj art'o. La di'in'o de l’ saĝ'ec'o, skulpt'it'a de Fidi'o, vid'ebl'a el mal'proksim'o, bril'ant'a per or'o, marmor'o, elefant'ost'o, hav'as rajt'o'n rigard'i fier'e el Panteon'o, ĉar ŝi est'as simbol'o de l’ grand'ec'o de la plej glor'a inter ĉiu'j urb'o'j, kiu'j iam ajn ekzist'is sur la ter'brust'o.
LEJO
Ĉu la areopag'o, la arĥontoj, ĉu divers'a'j aristokrat'a'j putr'et'aĵ'o'j mort'as trankvil'e en publik'a'j ruin'aĵ'o'j kaj ne intenc'as re'pren'i si'a'n antaŭ'a'n potenc'o'n?
Aspazi'o
Ne, lig'it'a'j ili rev'iĝ'as per la re'memor'o'j pri la est'int'ec'o, sed la est'ant'ec'o'n ili ced'is al ni.
TEORO
Tamen Tucidid'o, ili'a estr'o, re'ven'is el la ekzil'ej'o.
Aspazi'o
Tiu bru'em'a taban'o kun si'a mal'long'a pik'il'o por ni ne pov'as est'i danĝer'a. Tia vek'il'o est'as eĉ util'a por la energi'o de demokrat'o'j, por ke ĝi ne ek'dorm'u.
LEJO
Kie'n rapid'is tiel Perikl'o, ke li mi'n apenaŭ salut'is tra'flug'ant'e.
Aspazi'o
Al Anaksagor'o, kies la plej am'at'a fil'o est'as mal'san'a kaj kiu en mal'esper'o perd'as moment'e la konsci'o'n.
LEJO
Li, indiferent'a filozof'o kun glaci'ig'it'a'j sent'o'j...
Aspazi'o
La dolor'o dis'ŝir'is al li la tut'a'n filozofi'o'n.
LEJO
Ĉu Eŭripid'o pri'plor'as ankoraŭ Di'o'tim'o'n?
Aspazi'o
Li edz'iĝ'is kaj re'e eks'edz'iĝ'is, ĉar li'n perfid'is kaj la du'a edz'in'o.
LEJO
Ha, ha, ha. (En'ir'as Perikl'o, en'konduk'ant'e Anaksagor'o'n.)
La Sam'a'j, Perikl'o kaj Anaksagor'o.
Aspazi'o
Kiel li fart'as?
Perikl'o
Sid'iĝ'u Anaksagor'o. (Al Aspazi'o.) Li mort'is.
Anaksagor'o (ek'salt'int'e de la seĝ'o)
Li mort'is? Li jam ne viv'as kaj neniam viv'os? La lig'il'o'j de l’ mond'o krev'as, ĝi'a'j mur'o'j krak'as, fal'as sur mi'n la firmament'o ĉiel'a!... Ke ĝi dis'prem'u plej rapid'e mi'a'n brust'o'n! Terur'e!
Perikl'o (sid'ig'ant'e li'n)
Kviet'iĝ'u, amik'o.
Anaksagor'o
Se mi'n vol'us ĉirkaŭ'pren'i la kviet'o de tomb'o, se la ter'o mi'n komenc'us en'sorb'i...
Perikl'o (al Aspazi'o)
Mi ne supoz'is, ke la mort'o de tiu infan'o tiel dis'prem'os li'n. Li vol'is si'n mort'ig'i. Kviet'ig'u li'a'n dolor'o'n, kiel vi pov'os; mi dev'as rapid'i en la juĝ'ej'o'n, ĉar oni komenc'is kontraŭ li proces'o'n kriminal'a'n kaj al'send'is al'vok'o'n aper'i tuj. Teoro, Lejo ir'u al li'a mal'san'a edz'in'o kaj help'u ŝi'n en la en'ter'ig'o de l’ korp'o. Sofokl'o kaj Fidi'o jam est'as tie. (Li el'ir'as kun Lejo kaj Teoro.)
Aspazi'o kaj Anaksagor'o.
Aspazi'o (proksim'iĝ'ant'e al Anaksagor'o)
Anaksagor'o pac'iĝ'u kun la nepr'ec'o.
Anaksagor'o
Al kiu kaj al kio est'is bezon'a tiu nepr'ec'o? Neni'u prudent'a kaj sent'ant'a est'aĵ'o plen'um'us tia'n krim'o'n; nur la sen'anim'a natur'o pov'is est'i tiel kruel'a. Se ĝi hav'us konsci'o'n pri si'a ag'o, ĝi halt'ig'us terur'ig'it'a la tut'a'n mov'o'n, esting'us la lum'o'j'n sur ark'aĵ'o ĉiel'a kaj kovr'us si'a'n monstr'a'n vizaĝ'o'n per la mort'tuk'o de etern'a nokt'o. Kio ĝi est'as? Mi'n ĉirkaŭ'as sen'mezur'a mal'lum'o, kaj en ĝi lum'as... li!
Aspazi'o
Kar'a majstr'o, fort'ig'u vi'n iom'et'e per la propr'a filozofi'o. Vi ja mem instru'is, ke ni est'as nur ŝanĝ'em'a'j form'o'j de la est'o, mal'aper'em'a'j ond'o'j sur la ocean'o de materi'o'j.
Anaksagor'o
For'ŝir'u de mi tiu'n mal'plen'a'n krani'o'n, el kiu for'flug'is la saĝ'ec'o kaj frakas'u ĝi'n kiel mal'nov'a'n pat'o'n, en kiu neni'o jam rost'iĝ'os. Jes, mi mal'grand'iĝ'is, kun'tir'iĝ'is, rest'is de mi apenaŭ tiom, kiom est'as neces'a por en'ten'i la dolor'o'n. Kaj tamen ŝajn'as al mi, ke tiu dolor'o plen'ig'as la tul'a'n spac'o'n. Ordinar'e hom'o ek'sci'as aŭ ek'memor'as pri iu ajn si'a organ'o nur tiam, kiam ĝi ek'dolor'as. Kaj mi sent'as nur nun, ke mi hav'is tro grand'a'n kor'o'n. En tiu kor'o mal'ferm'iĝ'is sen'fund'a abism'o, en kiu la tut'mond'o mal'aper'as tiel, kiel hajl'er'o en profund'eg'aĵ'o de vulkan'o. Sur rand'o de krater'o star'as pal'a spirit'o de mi'a fil'o. Sekv'e, ne mi, sed la flam'o'j de en'ter'ig'a ŝtip'ar'o ĉirkaŭ'pren'os kaj kis'os li'a'n kar'a'n korp'et'o'n? (Li ek'star'as, vol'ant'e for'ir'i.) Mi ne permes'os!
Aspazi'o (halt'ig'ant'e li'n)
Est'u almenaŭ vir'o, se vi ne pov'as jam est'i filozof'o.
Anaksagor'o
Pardon'u mi'n...
Aspazi'o
Vi mem est'as mal'bon'a vi'a lern'ant'o. En la unu'a pli dolor'a prov'o dis'ŝir'iĝ'is vi'a scienc'o kiel arane'a ret'o. Kial do vi kovr'is per ĝi la mens'o'j'n al la ali'a'j kaj al vi mem?
Anaksagor'o
En la jun'ec'o mi ne dis'don'ad'is pec'et'o'j'n da mi'a kor'o al koket'ul'in'o'j: for'ig'it'a de l’ mond'o mi ŝpar'is grand'a'n proviz'o'n da sent'o'j, kies part'et'o'n for'pren'is la edz'in'o kaj el la rest'o konstru'iĝ'is grand'a am'o por tiu infan'o. Mi pli facil'e imag'is al mi mi'a'n est'ad'o'n sen unu mezur'o, ol sen li. Mi almoz'us sur voj'o'j, dum varm'eg'o'j kaj frost'o'j, mi ne kovr'us la pied'o'j'n kaj la vizaĝ'o'n eĉ per foli'et'o kratag'a, dum vent'eg'o mi ne rifuĝ'us eĉ sub kamp'a'n papav'o'n — se li nur pov'us viv'i. Li mort'is. Neni'u tie — super la stel'o'j — aŭskult'as hom'a'j'n dezir'o'j'n, ĉar ali'e neni'u rifuz'us mi'a'n pet'o'n.
Aspazi'o
La voĉ'o de hom'a'j dezir'o'j est'as la plej mal'laŭt'a inter ĉiu'j, kiu'j son'as en la natur'o, ĉar ĝi al'flug'as apenaŭ ĝis la orel'o'j de proksim'e star'ant'a'j amik'o'j. Ekster ili ĝi silent'iĝ'as aŭ re'son'as ne pli laŭt'e ol la bru'o de cedr'a'j pingl'o'j. Nek la unu'a kaj nek la last'a vi est'as ne'aŭskult'it'a; mil'o'j da mal'feliĉ'ul'o'j tra'ir'as la viv'o'n, kiu sek'ig'as al ili la saliv'o'n kaj domaĝ'as gut'et'o'n da pluv'o por la sek'iĝ'int'a buŝ'o. Lev'iĝ'u majstr'o, montr'u, ke la tondr'o, kiu dis'ŝir'is vi'a'n kor'o'n, ne frakas'is al vi la kap'o'n. Ĉu vi est'us kapabl'a genu'fleks'iĝ'i kaj klin'i la frunt'o'n antaŭ ĝi'a abomen'a potenc'o? Ne, Anaksagor'o, por tiu humil'iĝ'o vi est'as tro grand'a. La ne'el'pet'ebl'a nepr'ec'o mort'ig'is vi'a'n fil'o'n, sed per tut'a si'a potenc'o ĝi ne efik'os, ke vi ĝi'n ne esplor'u, ne nom'u blind'a, kruel'a kaj sen'prudent'a.
Anaksagor'o
Efektiv'e, mi dev'as re'ĵet'i tiu'n ŝton'eg'o'n, kiu fal'is sur mi'n. Li konsil'us al mi tio'n sam'a'n. Hodiaŭ ankoraŭ li demand'is mi'n: ĉu vi fin'is jam vi'a'n verk'o'n pri la natur'o? Pro kio oni vi'n al'vok'as al la juĝ'ej'o, ĉu pro tio, ke vi pens'is? Kis'u mi'n — li dir'is — kaj etend'is si'a'j'n mal'gras'a'j'n man'o'j'n. Konstant'e rigard'as mi'n tiu'j larĝ'ig'it'a'j pupil'o'j... Ebl'e ili'n ne kovr'is ankoraŭ la palpebr'o'j? Ebl'e li ne mort'is? Fil'et'o mi'a! (Li plor'as.)
Aspazi'o (kor'tuŝ'it'a)
Plor'u!... (En'ir'as Perikl'o kun Fidi'o.)
La Sam'a'j, Perikl'o kaj Fidi'o.
Perikl'o
Kar'a amik'o...
Anaksagor'o
Li viv'as?!
Perikl'o
Vi dev'as el'port'i la du'a'n terur'a'n ek'bat'o'n: Tucidid'o kulp'ig'is vi'n pro publik'a insult'o de la religi'o kaj sen'di'a komentari'ad'o de mit'o'j kaj, kiel pruv'o, li al'met'is vi'a'n skrib'aĵ'o'n. Pro tia kaŭz'o la juĝ'ej'o komisi'is tuj arest'i vi'n kaj apenaŭ, dank’ al mi'a pet'o, ĝi halt'ig'is la plen'um'o'n de la ordon'o ĝis la fin'o de la en'ter'ig'o de vi'a fil'o.
Aspazi'o
Sekv'e, la for'tranĉ'it'a kap'o de Meduz'o re'kresk'as? Sekv'e la inter'batal'o ne est'as fin'it'a kaj la mort'int'o'j en ĝi re'viv'iĝ'as?
Fidi'o
Ĝi est'as la last'a'j ek'trem'o'j antaŭ la mort'o.
Anaksagor'o (al Perikl'o trankvil'e)
Konduk'u mi'n en mal'liber'ej'o'n.
Perikl'o
Vi pov'us ja neniam el'ir'i el ĝi.
Anaksagor'o
Por kio?
Perikl'o (sever'e)
Anaksagor'o ne mort'ig'u vi'n mem, ĉar ne por tio ni port'is tiom da jar'o'j standard'o'n de progres'o, por ke vi propr'a'vol'e tra'pik'u vi'n per ĝi'a akr'a pint'o, kiam vi pov'as ankoraŭ ĝi'n ten'i glor'e.
Anaksagor'o
Kio'n mi dev'as far'i?
Perikl'o
Sen'prokrast'e for'las'i Atenojn kaj mal'proksim'e de ili atend'i la al'juĝ'o'n. En la haven'o star'as komerc'a ŝip'o, kiu hodiaŭ for'naĝ'as al Mizio — tie Fidi'o konfid'os vi'n al li'a kon'at'a pilot'o.
Aspazi'o
Pri ĉio, kio'n vi las'as, ne ĉagren'iĝ'u. La edz'in'o'n ni send'os tuj post vi.
Anaksagor'o
Kaj ĉu vi don'os al ŝi la urn'o'n kun la cindr'o de mi'a fil'o?
Perikl'o
Bon'e.
Anaksagor'o
Ĝi anstataŭ'os por mi la ter'o'n de l’ patr'uj'o. Ne, Fidi'o, for'ĵet'u el Atenoj la tra'brul'int'a'n skori'o'n kaj vi, Perikl'o, sci'ig'u mi'n, ke ili, liber'iĝ'int'e de mi, est'as feliĉ'a'j.
Aspazi'o (don'ant'e al li sak'et'o'n kun mon'o)
Pren'u kiel de fil'in'o. Vi est'is ja por mi patr'o jam tiam, kiam la Aten'an'o'j for'viŝ'is de si mal'respekt'e mi'a'n ombr'o'n kaj ne vol'is spir'i per la sam'a kun mi aer'o. Am'u mi'n tiel ĉiam. (Ŝi kis'as li'a'n kap'o'n.)
Perikl'o (ĉirkaŭ'pren'ant'e Anaksagor'o'n)
Amik'o... la sort'o ne for'ŝov'as vi'n de mi, sed for'ŝir'as.
Anaksagor'o (al Fidi'o)
Ni ir'u do... Neniam mi re'vid'os la fil'o'n, neniam mi re'vid'os vi'n. Kiu'n nun rigard'os mi'a'j lac'ig'it'a'j kaj for'plor'it'a'j okul'o'j....
Fidi'o
Mal'feliĉ'a Promete'o, la di'o re'e venĝ'as pro la for'ŝtel'it'a de li fajr'o de l’ saĝ'ec'o. (Li el'ir'as kun Anaksagor'o.)
Aspazi'o kaj Perikl'o, post'e TRAKSO.
Aspazi'o
Perikl'o kar'a, vi antaŭ'sent'as i'o'n mal'bon'a'n aŭ kaŝ'as ĝi'n de mi. Kial vi ordon'is al Anaksagor'o for'kur'i el Grek'uj'o?
Perikl'o
Ali'e li est'us mal'liber'ig'it'a kaj ebl'e kondamn'it'a al mort'o.
Aspazi'o
Ĉu Anaksagor'o pov'us est'i mal'liber'ig'it'a kaj kondamn'it'a al mort'o en Alen'o'j, kie reg'as Perikl'o! Kio'n signif'as ĉi tio, mi'a kar'a? Ĉu tiu popol'o, kiu est'as li'n juĝ'ont'a, vi'n subit'e ĉes'us obe'i? Supr'e'n'ramp'ant'e la alt'ec'o'n, kiu'n vi ating'is, vi en'konduk'ad'is grav'a'j'n leĝ'o'j'n, detru'ad'is jar'long'a'j'n regul'ar'o'j'n, iniciat'is milit'o'j'n — kaj hodiaŭ, ek'star'int'e sur la pint'o de glor'o kaj influ'o vi ne est'us kapabl'a defend'i la amik'o'n? Mi ne pov'as ĉi tio'n kompren'i.
Perikl'o
Oni li'n kulp'ig'is pro insult'ad'o de la religi'o, pro ne'ad'o de di'o'j...
Aspazi'o
Sekv'e?
Perikl'o
Se oni mi'n iam ajn kulp'ig'os pro tio, mi ne pov'os mi'n sen'kulp'ig'i eĉ antaŭ tiu'j, kiu'j'n mi feliĉ'ig'is, sed mi tuj for'las'us la land'o'n. El mort'a'j sen'form'a'j bul'o'j de marmor'o Fidi'o ĉiz'as statu'o'j'n, sur kiu'j li skulpt'as ĉiu'j'n sign'o'j'n de bel'ec'o; sed ĉiu li'a ĉef'verk'o puŝ'it'a de fremd'a man'o renvers'iĝ'os kaj mort'ig'os si'a'n kre'int'o'n malgraŭ tio, ke ĝi ŝuld'as al li si'a'n est'o'n. Simil'e ag'as oft'e kun si'a'j defend'ant'o'j popol'o. Oni pov'as kun ĝi trans'turn'i la ter'o'n, kondiĉ'e, ke ĝi ne ek'vid'u, ke per tio oni difekt'as ĝi'a'n ĉiel'o'n; oni pov'as ĝi'n lev'i kontraŭ hom'o'j, kondiĉ'e, ke ĝi ne rimark'u en tio ofend'o'n de di'o'j; ĝi el'verŝ'os si'a'n sang'o'n por plej nobl'a'j ide'o'j, sed ne ek'tuŝ'os plej sen'senc'a'n superstiĉ'o'n religi'a'n. En la politik'a'j kaj soci'a'j opini'o'j dum la last'a'j jar'o'j dis'pec'et'iĝ'is ankaŭ mult'eg'o da antikv'a'j kred'o'j, la bankrot'o de la aristokrat'ar'o difekt'is iom'et'e la mit'ologi'a'n komerc'o'n, kies spekulaci'ant'o'j sen'dub'e komenc'is klar'ig'i al la popol'o, kie'n ĝi ating'is kaj kiu direkt'as ĝi'n al sen'pi'ec'o. Kun tiu koler'o de l’ popol'o oni ne dev'as ŝerc'i, mi esper'as tamen, ke Anaksagor'o est'os nur unu sol'a pro'pek'a kapr'o.
Aspazi'o
Kaj li pov'us tio'n evit'i, se vi, eduk'int'e la popol'o'n politik'e, eduk'us ĝi'n sam'temp'e spirit'e. Ĝi ek'posed'is rajt'o'j'n, akir'is bon'stat'o'n, sed rest'is mal'kler'a, ne'kapabl'a vi'n sufiĉ'e kompren'i, ĉiam em'a kontraŭ'star'i si'a'j'n propr'a'j'n majstr'o'j'n kaj bon'far'ant'o'j'n.
Perikl'o
Eĉ por unu moment'o Aten'an'o'j ne don'is en mi'a'j'n man'o'j'n la reg'ad'o'n, kiu ebl'ig'us al mi rapid'ig'i la progres'o'n. Mi ag'is ekskluziv'e per la fort'o de konsil'o'j kaj pen'o'j, ne kiel arĥonto, ne kiel membr'o de l’ areopag'o, ne kiel alt'rang'ul'o de la regn'o, sed kiel ĝi'a unu'a regn'an'o. Ŝajn'is al mi, ke mi far'is ĉio'n, kio'n pov'as nur plen'um'i la fort'o de privat'a hom'o. Dum'e, en la fin'o de mi'a viv'o, kiam mi komenc'is jam rev'i pri la dank'ec'o de la sam'land'an'o'j kaj ne pri nov'a'j merit'o'j, vi riproĉ'as al mi mal'kapabl'ec'o'n, vi, al kiu mi konfes'ad'is mi'a'j'n intenc'o'j'n, kun kiu mi kun'e labor'is, vi, mi'a kar'a edz'in'o.
Aspazi'o
Perikl'o! Ebl'e nur la dis'iĝ'o kun la amik'o agord'is vi'n tiel mal'just'e kontraŭ mi. Ĉu mi kuraĝ'us riproĉ'i mal'kapabl'ec'o'n al vi, kiu trans'form'is la du'on'o'n de Grek'uj'o kaj kiu don'is ali'a'n direkt'o'n al ĝi'a histori'o. Ŝton'iĝ'u antaŭ'e al mi la lang'o! Sed ĉar mi est'is vi'a kun'labor'ant'in'o, mi hav'as almenaŭ rajt'o'n montr'i al vi la mank'o'j'n de ni'a labor'o. Jes, kar'a edz'o, est'as neces'e kler'ig'i la popol'o'n, ĉar, ĉio, kio'n vi konstru'is sur tiu ĉi krud'a mas'o, ne est'os daŭr'a.
Perikl'o
Ĝi est'as grand'a task'o, kaj mi pen'us ĝi'n solv'i, se mi hav'us vi'a'n aĝ'o'n. Bedaŭr'ind'e, mi star'as je du'dek jar'o'j pli mal'proksim'e ol vi kaj sent'as jam en la brust'o mal'varm'o'n de mal'jun'ec'o.
Aspazi'o
Vi est'as nur per long'a batal'ad'o kaj labor'ad'o lac'ig'it'a. Se iom post iom vi ripoz'os kaj okup'os vi'n per la afer'o de sen'pag'a'j popol'a'j lern'ej'o'j...
Perikl'o
Se tiu ĉi dev'o aparten'as al mi...
Aspazi'o
Mi al'don'us ankoraŭ la ali'a'n.
Perikl'o
Kia'n?
Aspazi'o
Vi dev'as pen'i for'pel'i el Atenoj ĉiu'j'n aristokrat'o'j'n, kiu'j konspir'as kontraŭ la demokrat'ar'o.
Perikl'o
Se mi eĉ pov'us far'i ĉi tio'n, mi ŝancel'iĝ'us.
Aspazi'o
Kaj mi — ne. De'ŝir'ad'o de foli'o'j aŭ for'tranĉ'ad'o de trunk'et'o'j ne eksterm'os lol'o'n — oni dev'as ĝi'n el'ŝir'i el la ter'o ĝis la plej mal'grand'a'j radik'et'o'j. Inter ni kaj la oligarĥi'o ekzist'as ne sol'e diferenc'o de konvink'o'j sed ankaŭ diferenc'o de rimed'o'j. Ni batal'as nobl'e, ni'a'j kontraŭ'ul'o'j mal'ŝat'as neni'a'n mal'nobl'ec'o'n. Tiu'n ĉi lol'o'n vi nepr'e dev'as eksterm'i el Atenoj. Vi ir'is tiel mal'proksim'e, ke la rest'o'n de l’ voj'o vi tra'ir'os facil'e. Kaj nur sur ĝi'a fin'o star'as vi'a cel'o. (En'ir'as Trakso.)
TRAKSO
Elpiniko las'is la sklav'in'o'n ĉe si kaj dir'is, ke inter'ŝanĝ'e ŝi aĉet'os kelk'a'j'n vi'a'j'n fil'in'o'j'n kaj al'send'os ili'n.
Perikl'o (sever'e al Trakso)
Ĉu ci ne sci'as ankoraŭ, kiel al ci est'as permes'at'e parol'i kun ci'a sinjor'in'o!
Aspazi'o
Mi ja klar'e komisi'is al ci re'konduk'i la sklav'in'o'n.
TRAKSO
Kio'n mi pov'is far'i, se la serv'ist'o'j de Elpiniko tuj for'kaŝ'is ŝi'n.
Perikl'o
El ci'a'j okul'o'j tra'rigard'as mensog'o. Memor'u, se mi ek'sci'os, ke ci help'is la re'ten'o'n de tiu ĉi knab'in'o, mi ordon'os ŝi'a'n nom'o'n el'brul'ig'i sur ci'a frunt'o. For! (Post la for'ir'o de Trakso.) Kelk'a'j'n foj'o'j'n oni jam avert'is mi'n, ke li est'as fripon'o.
Aspazi'o
Mi vol'is sav'i la mal'feliĉ'ul'in'o'n kaj ebl'e mi ŝi'n pere'ig'is. Sed ne, ŝi est'as ja sklav'in'o de Teoro, kiu hav'as rajt'o'n ŝi'n re'postul'i. (En'ir'as Eŭripid'o.)
La Sam'a'j kaj Eŭripid'o.
Eŭripid'o
Ĉu Anaksagor'o est'as en arest'ej'o?
Perikl'o
Ne.
Eŭripid'o
Oni dir'is al mi, ke ne est'as permes'it'e al li eĉ en'ter'ig'i la fil'o'n. Vi'a rifuĝ'ej'o est'as ferm'it'a kaj ĝi'a'j eduk'at'in'o'j tra'ir'os al la propr'aĵ'o'j de la regn'o.
Aspazi'o
Kiu administr'is tiel?
Eŭripid'o
Arĥonto. Mi mem vid'is, kiel li for'send'is ili'n kun gard'ant'o'j en la juĝ'ej'o'n.
Perikl'o
Hola! Perikl'o viv'as ankoraŭ! (El'ir'as.)
Aspazi'o kaj Eŭripid'o.
Aspazi'o
Kio do far'iĝ'is?
Eŭripid'o
La tut'a'j Atenoj rigid'iĝ'is en tomb'a silent'o, kiu'n tra'kur'as nur sub'prem'at'a'j murmur'et'o'j de mal'ĝoj'o aŭ koler'o.
Aspazi'o
Ĉu kaŭz'e la proces'o'n de Anaksagor'o?
Eŭripid'o
Inter ar'o'j de la regn'an'o'j, dis'ĵet'it'a'j en la urb'o, kur'as du'on'vort'et'o'j, antaŭ'sci'ig'ant'a'j pli grand'a'n vent'eg'o'n.
Aspazi'o
Perikl'o ĝi'n dis'pel'os.
Eŭripid'o
Kie est'as Anaksagor'o?
Aspazi'o
En sen'danĝer'o. Li for'kur'as Afrik'o'n.
Eŭripid'o
Dank'o'n al vi. De unu hor'o mi la unu'a'n foj'o'n ek'spir'is pli liber'o. Hom'o'j el'fal'is el mi'a kor'o, ne mult'a'j rest'is en ĝi kaj antaŭ ĉiu'j li — mi'a estim'ind'a instru'ist'o. Atenoj jam tro'sat'ig'is mi'n per enu'o kaj abomen'o, mi ne pov'as kun ili ŝim'i kaj putr'i. Ĝis nun mi kontraŭ'star'is la intenc'o'n ili'n for'las'i, hodiaŭ la persekut'ad'o de Anaksagor'o for'ig'as mi'n el tiu ĉi urb'o. Mi for'vetur'os kaj halt'os nur tie, kie est'os pli bon'e aŭ almenaŭ ali'e.
Aspazi'o
Lev'iĝ'u do ni ĉiu'j kvazaŭ ar'o da koturn'o'j kaj for'flug'u en land'o'j'n pli varm'a'j'n. Ne, Eŭripid'o, tio est'us tro bird'a.
Eŭripid'o
En'kresk'i oni pov'as nur en la ter'o'n, varm'ig'it'a'n de sun'o de am'o, sed ne mal'varm'ig'at'a'n de frost'o'j de perfid'o. Mi'n ek'am'is neni'a est'aĵ'o kaj ĉiu'j perfid'is.
Aspazi'o
Kaj Di'o'tim'o? Ŝi eĉ ne promes'is al vi, ke ŝi viv'os.
Eŭripid'o
Sed ŝi jam ne ekzist'as kaj mi re'e est'as sol'ul'o. Neniam dir'u, ke Eŭripid'o est'as mal'fort'a, kapric'a, tim'em'a kaj Perikl'o fort'a, kuraĝ'a kaj persist'em'a, ĉar Eŭripid'o ne hav'is apud si tia'n vir'in'o'n, kia'n Perikl'o hav'as en vi. Hom'o nur tiam batal'as, kuraĝ'e sur la kamp'o publik'a, kiam hejm'e sent'em'a kor'o rekompenc'as al li ĉiu'n perd'o'n de fort'o'j. Se mi'n am'us Aspazi'o... mi nur demand'us ĉiam, kio est'as en la mond'o por akir'i kaj mi akir'us.
Aspazi'o
Mal'sukces'o'j vi'n tre dis'bat'is: for'vetur'u do kaj re'ven'u hard'it'a. Vi'a grand'a spirit'o ne dev'as krev'i sub ek'bat'o'j de l’ viv'o.
Eŭripid'o
Rest'u san'a Aspazi'o, sol'a vir'in'o, kiu'n mi ne mal'ben'is. (En'ir'as Protagor'o.)
La Sam'a'j kaj Protagor'o.
Protagor'o
Mi ne trov'as ĉe vi Fidi'o'n?
Aspazi'o
Ne.
Protagor'o
Kie mi pov'as li'n trov'i?
Aspazi'o
Li baldaŭ al'ven'os ĉi tie'n.
Protagor'o
De kie?
Aspazi'o
Li mem dir'os al vi.
Protagor'o (kun akcent'ad'o)
Kaj tamen vi dev'as ĝi'n klar'ig'i al mi — kaj kiel ebl'e plej baldaŭ.
Aspazi'o
Ĉu io minac'as al li?
Protagor'o
Kie li est'as?
Aspazi'o
Li for'konduk'is Anaksagor'o'n al la haven'o.
Protagor'o
Mi dank'as. (Li for'ir'as.)
Aspazi'o (halt'ig'ant'e li'n)
Protagor'o, kial vi serĉ'as li'n?
Protagor'o
Li'a statu'o de l’ di'in'o Ateno ek'ŝancel'iĝ'is sur Partenon'o.
Aspazi'o
Mensog'o!
Protagor'o
Mi hav'as pli da temp'o por perd'i ol li, mi rest'os do unu moment'o'n por vi'n kviet'ig'i. Sed vi, Eŭripid'o, kur'u al la haven'o, kaj, se vi renkont'os Fidi'o'n, konsil'u al li ek'sid'i unu'a'n for'ir'ant'a'n ŝip'o'n, ĉar li est'as kulp'ig'it'a.
Aspazi'o
Kulp'ig'it'a? Pro kio?
Eŭripid'o
Mi ir'as. (Li el'ir'as.)
Protagor'o (kiu murmur'et'is kelk'a'j'n vort'o'j'n al Eŭripid'o)
Pro tio, ke li mal'bon'e star'ig'is la statu'o'n.
Aspazi'o
Kaj pro tio li dev'as for'kur'i? Ne tromp'u mi'n per mal'ver'aĵ'o'j. Vi ne am'is Fidi'o'n, sekv'e, se vi li'n avert'as, sen'dub'e minac'as al li grand'eg'a danĝer'o.
Protagor'o
Ĉu azen'o, tir'ant'e vetur'il'o'n kun peĉ'o halt'os antaŭ saĝ'ul'o tra'pas'ant'a ĝi'a'n voj'o'n? Ne, ĝi renvers'os li'n kaj tra'ir'os. Oni dev'as est'i si'n'gard'a. Kontraŭ danĝer'o'j ne bar'os ni'n fer'a krad'o sed junk'a dig'et'o. Kankr'o perd'iĝ'int'a sur grand'a, oft'e tra'vetur'at'a voj'o ne est'as mal'pli cert'a pri si'a viv'o, ol plej glor'a hom'o gard'at'a de ĉiu'j leĝ'o'j. Sekv'e kaj Fidi'o...
Aspazi'o
Sufiĉ'e. Tro long'e vi pret'ig'as mi'n al la sci'ig'o, kiu dev'as est'i monstr'a, se vi tiel mal'rapid'e sen'vual'ig'as ĝi'n. Mi prefer'as ek'aŭd'i ĝi'n per unu foj'o. (Ŝi vestiĝ'as por for'ir'i.)
Protagor'o
Kie'n vi ir'as? Atend'u, — mi dir'os al vi. (Post moment'o de ŝancel'iĝ'o.) Fidi'o'n mi iam ne am'is, hodiaŭ mi dezir'as nur sav'i li'n. (En'ir'as Perikl'o.)
La Sam'a'j kaj Perikl'o.
Aspazi'o
Vi aŭd'is? Fidi'o est'as kulp'ig'at'a!
Perikl'o
Ĉu mi aŭd'is? Ŝajn'as al mi, ke subit'e al'flug'is vent'o, for'kapt'is eĥ'o'n de tiu kalumni'aĵ'o kaj port'as ĝi'n tra la tut'a ter'o. Mi rigard'is sun'o'n, ĉu ĝi ne ferm'os si'a'n okul'o'n kaj fal'ig'os larm'o'j'n, vid'ant'e mal'just'aĵ'o'j'n kontraŭ la grand'a hom'o. Sen'dub'e ĝi ne rimark'is ĉi tio'n. Kia'manier'e en mal'grand'a Grek'uj'o pov'as en'lok'iĝ'i tiom da mal'ind'a'j hom'o'j kaj en ili'a'j mal'larĝ'a'j brust'o'j tiom da mal'nobl'aĵ'o.
Aspazi'o
Perikl'o, mi ankoraŭ neni'o'n sci'as.
Perikl'o
Menono, lern'ant'o de Fidi'o, sub'aĉet'it'a de la aristokrat'o'j, kulp'ig'is li'n pro la ŝtel'o de part'o da or'o el la statu'o de Ateno kaj pro tio, ke li skulpt'is mi'a'n kaj si'a'n vizaĝ'o'n sur ŝi'a ŝild'o. Re'e ofend'o de la religi'o pun'at'a per mal'liber'ig'o aŭ mort'o.
Aspazi'o
La pi'a'j mort'ig'ist'o'j vol'as ni'n buĉ'i por sankt'a'j tranĉ'il'o'j. Oni pov'as do pruv'i la sen'kulp'ec'o'n de Fidi'o.
Perikl'o
Kiel? Oni dev'us de'pren'i la tut'a'n or'o'n de la statu'o kaj pes'i ĝi'n; tio'n permes'os nek la superstiĉ'a popol'o, nek la mal'amik'a por ni estr'ar'o. Sur la barelief'o de la ŝild'o de Ateno est'as facil'e trov'i inter mult'a'j figur'o'j la simil'ec'o'n al mi'a kaj li'a vizaĝ'o. La al'juĝ'o tia'manier'e apog'os si'n ekskluziv'e sur la atest'ad'o de Menono; oni ordon'is jam mal'liber'ig'i Fidi'o'n.
Aspazi'o
Ne. Vi tio'n ne permes'os!
Perikl'o
Ĉar mi pov'us la kapt'ist'o'j'n konduk'i sur li'a'j'n post'sign'o'j'n, mi send'is Sokrat'o'n al la haven'o por avert'i Fidi'o'n.
Protagor'o
Ĉi tie'n kur'is ankaŭ Eŭripid'o.
Perikl'o
Malgraŭ tio mi ne est'as sufiĉ'e cert'a. Kur'u kaj vi, Protagor'o, plej mal'mult'e vi el'vok'os da suspekt'o kaj plej sprit'e vi konsil'os.
Protagor'o
Ĉu ne est'as tro mal'fru'e? (Li el'ir'as.)
Perikl'o kaj Aspazi'o.
Aspazi'o
Se ne ĉiu'j tri, unu dev'as li'n renkont'i.
Perikl'o
Ia mal'ben'o vag'ig'us ili'a'j'n paŝ'o'j'n, se ili li'n ne trov'us.
Aspazi'o
Mi ne supoz'as.
Perikl'o
Ebl'e Fidi'o por for'ig'i danĝer'o'n de Anaksagor'o elekt'is flank'a'n voj'o'n.
Aspazi'o
Ebl'e li rest'is kun li.
Perikl'o
Tio est'us la plej bon'e, ĉar li tuj for'naĝ'us.
Aspazi'o
Ha! Kial ili'a'j pied'o'j ne tra'kur'as tiel rapid'e la spac'o'n kiel mi'a pens'o!
Perikl'o
Ili re'ven'ig'os li'n sen'dub'e.
Aspazi'o
Se la nokt'o vol'us pli'rapid'iĝ'i kaj for'kaŝ'i Fidi'o'n, blind'ig'ant'e li'a'j'n persekut'ant'o'j'n! Mal'feliĉ'e! ĝi ne etend'is ankoraŭ si'a'j'n unu'a'j'n ombr'o'j'n. Perikl'o, li ne for'kur'os!
Perikl'o
Kial?
Aspazi'o
Mi'a'j nerv'o'j trem'as pro tim'o, kvazaŭ kord'o'j ŝir'at'a'j: ili antaŭ'sent'as mal'feliĉ'o'n.
Perikl'o
Vi est'as ekscit'it'a. Reg'u vi'n mem, mi'a kar'a; vi vid'os: hodiaŭ'a tag'o fin'iĝ'os bon'e kaj morgaŭ ni komenc'os la venĝ'o'n.
Aspazi'o
Mi kred'as, ke vi venĝ'os pro ni'a'j amik'o'j. Tiu ĉi esper'o kviet'ig'as mi'a'n ĉagren'o'n.
Perikl'o
Mi ordon'us ĉarpent'i el mi trab'o'n por pont'o, se mi ne sukces'us pun'i la aristokrat'o'j'n pro tiu ĉi du'obl'a mal'nobl'aĵ'o. Ke ili mi'n frakas'u, — ĉar ali'e mi ili'n for'bala'os!
Aspazi'o
Kia terur'a est'as turment'o atend'i en mal'kviet'o! Mi est'as preskaŭ cert'a, ke Fidi'o sav'iĝ'os, kaj tamen mi'n penetr'as la sent'o de ek'tim'ig'it'a ĉam'o, kiu aŭd'as la fajf'ad'o'n de tra'flug'ant'a'j apud ĝi sag'o'j. (En'ir'as Fidi'o.)
La Sam'a'j kaj Fidi'o, post'e TRAKSO.
Aspazi'o
Fidi'o?! For'kur'u!
Perikl'o
De kie tiel rapid'e? Vi ne renkont'is Sokrat'o'n, Eŭripid'o'n, Protagor'o'n?
Fidi'o
Ne, sed mi renkont'is la am'ind'a'n knab'o'n Alcibiad'o'n, kiu ni'n vetur'ig'is al la haven'o, kaj, kiam mi est'is lok'int'a Anaksagor'o'n sur la ŝip'o'n li re'vetur'ig'is mi'n ĉi tie'n.
Perikl'o
Vi ne pov'as jam aper'i en la urb'o, vi est'as kulp'ig'it'a, persekut'at'a, vi dev'as kaŝ'i vi'n en ni'a dom'o.
TRAKSO (en'ir'as)
Al'ven'is la juĝ'ej'a gard'ant'ar'o kaj pet'as, ke el'ir'u al ĝi la regn'an'o Fidi'o.
Perikl'o
Kiu dir'is al ĝi, ke li est'as ĉi tie? Ci, lup'id'o!
TRAKSO
Ne mi. (Li for'ir'as.)
Aspazi'o (al si)
Ili jam hav'as li'n en si'a'j ung'eg'o'j kaj ne el'las'os.
Fidi'o
Kiu mi'n kulp'ig'is?
Perikl'o
Menono, pro la propr'ig'o de part'o da or'o el la statu'o de Ateno kaj pro la el'ĉiz'o de ni'a'j vizaĝ'o'j sur ŝi'a ŝild'o.
Fidi'o
Menono — mi'a lern'ant'o! Mi — ŝtel'ist'o? Mi pri'rab'is mi'a'n propr'a'n verk'o'n? Perikl'o, mi pet'eg'as vi'n en la nom'o de ni'a long'a amik'ec'o, pren'u martel'o'n, supr'e'n'ir'u Partenon'o'n, dis'bat'u la di'in'o'n, kolekt'u la or'o'n kaj ĵet'u al la kalumni'ul'o'j, ke ili pes'u ĝi'n kaj vid'u, ĉu mank'as en ĝi eĉ unu er'o. Ateno, ĉu mi kre'is vi'n por mi'a mal'honor'o!
Perikl'o
Mi ir'os kun vi, ebl'e oni permes'os al vi sen'kulp'iĝ'i en liber'ec'o sub garanti'o aŭ kaŭci'o.
Aspazi'o (etend'ant'e la man'o'n al Fidi'o)
Kaj tuj re'ven'u al ni.
Fidi'o
Aspazi'o, vi aŭd'as, mi — ŝtel'ist'o! (Li el'ir'as kun Perikl'o.)
Aspazi'o sol'a, post'e Sokrat'o.
Sokrat'o (proksim'iĝ'ant'e al la en'pens'iĝ'int'a Aspazi'o)
Mi salut'as vi'n, Aspazi'o.
Aspazi'o
Fidi'o est'as arest'it'a.
Sokrat'o (ek'tim'ig'it'a)
Li vetur'is ja kun Alcibiad'o.
Aspazi'o
Oni kapt'is li'n en ni'a dom'o.
Sokrat'o
Kies do fort'a man'o tiel eksterm'as geni'o'n kaj virt'o'n? De mult'a'j jar'o'j ni al'kutim'iĝ'is kred'i, ke neni'o en Atenoj far'iĝ'as sen vol'o de Perikl'o kaj jen subit'e oni far'as ĉas'o'n kontraŭ li'a'j amik'o'j.
Aspazi'o
Sokrat'o, ne'u, ke vi hav'is rilat'o'j'n kun ni, ĉar vi pov'as en'fal'i en tiu'n sam'a'n ret'o'n.
Sokrat'o
Ĉu mi merit'is tia'n konsil'o'n? Ho, Aspazi'o, ebl'e vi pli tim'as variol'o'n, ol mi la mort'o'n. Mi ne vol'us nur mort'i pro tio, kio'n mi ne far'is. Anaksagor'o'n mi tial ne domaĝ'as, ĉar li sufer'as pro si'a scienc'o. Pli mal'feliĉ'a est'as Fidi'o.
Aspazi'o
Jes. La histori'o sen'dub'e pro hont'o ek'silent'os pri li'a pun'o.
Sokrat'o
Ĝi hav'os por rakont'ad'o tiom da krim'o'j, ke dezir'ant'e ili'n for'kaŝ'i, ĝi dev'us tut'e ek'silent'i pri la hom'ar'a viv'o. Tamen ni ne el'parol'u la last'a'n vort'o'n antaŭ ol la proces'o de Fidi'o est'os fin'it'a. Kulp'ig'o de li est'as labor'o de mal'saĝ'ul'o'j, kaj sen'kulp'ig'o est'as dev'o de saĝ'ul'o'j.
Aspazi'o
Pri mal'bon'ul'o'j vi forges'as.
Sokrat'o
Ili nur est'as mal'saĝ'a'j. Se hom'o sci'us preciz'e valor'o'n kaj sekv'o'j'n de si'a'j ag'o'j, li neni'a'n plen'um'us mal'nobl'aĵ'o'j'n.
Aspazi'o
Mi aŭd'is de vi tia'n teori'o'n jam mult'foj'e, sed nun plej mal'mult'e mi pov'as konsent'i kun ĝi. Ekzist'as hom'o'j mal'bon'a'j sed prudent'a'j, kre'it'a'j de la natur'o por pere'ig'i la ali'a'j'n — tiu'j mal'util'as ni'n, tiu'j kulp'ig'as ni'n antaŭ la opini'o kaj juĝ'ej'o'j. Ceter'e, mi ne esplor'as, kiu de ni tromp'iĝ'as, ĉar nun mi sci'as nur tio'n bon'e, ke mi'a kor'o dolor'as kaj mi hav'as unu dezir'o'n — hav'i potenc'a'n kaj ne'lim'ig'it'a'n fort'o'n. Mi permes'us for'pren'i de mi'a viv'o tiom da tag'o'j, por kiom da tag'o'j oni don'us al mi tiu'n ĉi fort'o'n. Kaj mi ek'uz'us tiu'n glav'o'n just'e. Ĝis nun mi hav'is divers'a'j'n dezir'o'j'n: mi vol'is est'i bel'a, prudent'a, instru'it'a, mi dezir'is bon'e lud'i, kant'i, pentr'i, nun mi re'don'us ĉio'n, kio'n mi akir'is, por reg'i eĉ mal'long'e la hom'o'j'n. Ĉiu hom'o hav'as tia'n moment'o'n, en kiu li ne nur dezir'as, sed dev'as est'i potenc'ul'o.
Sokrat'o
Li est'us tiam tre danĝer'a.
Aspazi'o
Ne prov'u mi'n konvink'i, Sokrat'o, ĉar vi'a'j vort'o'j rest'os sen'efik'a'j. Mi sent'as en mi hodiaŭ tia'n just'ec'o'n, ke mi pov'us reg'i la ter'o'n kaj la ĉiel'o'n. (En'ir'as Sofokl'o.)
La Sam'a'j kaj Sofokl'o.
Sofokl'o
Ĉu ver'e est'as, ke Anaksagor'o for'kur'is kaj Fidi'o est'as kapt'it'a?
Aspazi'o
Neni'u est'us kred'int'a tio'n hieraŭ, kio'n ni hodiaŭ dev'as rigard'i.
Sofokl'o
Kio est'as? Ĉu en la brust'o de Atenoj mal'ferm'iĝ'is ia ulcer'o, kiu'n ni ne rimark'is?
Aspazi'o
Ne'sufiĉ'e for'tranĉ'it'a, ĝi re'nov'iĝ'is tiam, kiam ni pens'is, ke la popol'o san'iĝ'is de ĝi.
Sokrat'o
Aŭ ebl'e, la okaz'int'aĵ'o'j sen'de'pend'e unu de la ali'a kun'flu'is tiel fatal'e.
Sokrat'o
Kaj tia'n supoz'o'n oni ne dev'as escept'i.
Aspazi'o
Tio vi'n tut'e ne rimark'ig'as, ke ili okaz'is en la temp'o de la plej grand'a potenc'o de Perikl'o kaj ating'is li'a'j'n plej proksim'a'j'n amik'o'j'n. Ho, ke plej ebl'e rapid'e ia lum'o dis'pel'u tiu'n terur'a'n mal'lum'o'n!
Sofokl'o
Perikl'o al'port'os ĝi'n sen'dub'e al ni.
Aspazi'o
Unu for'ir'is ekzil'ej'o'n kaj mal'esper'as pro si'a fil'o, la ali'a en mal'liber'ej'o'n kun sen'honor'o. Potenc'o'n! potenc'o'n! Naiv'a'j, ni pens'is, ke ĝi'n anstataŭ'os la saĝ'ec'o, honest'ec'o, merit'o'j! Pli da hom'o'j genu'fleks'as antaŭ vip'o, ol antaŭ geni'a verk'o. Se la fil'o'n de Anaksagor'o dev'us ating'i la sam'a sort'o, tiam est'as pli bon'e, ke li mort'is. Ĉu oni li'n brul'ig'is jam?
Sofokl'o
Jes.
Aspazi'o
La urn'o'n kun li'a cindr'o ni send'os al la patr'o — li pet'is pri tio. Kie est'as Teoro kaj Lejo?
Sofokl'o
Ili rest'is apud la mal'san'a edz'in'o de Anaksagor'o.
Aspazi'o
Teoro ne sci'as pri la arest'o de Fidi'o?
Sofokl'o
Ne.
Aspazi'o
Ŝi kaŝ'is antaŭ li si'a'n sent'o'n. La mal'feliĉ'o el'ig'os el ŝi tiu'n am'o'n. (En'ir'as Protagor'o.)
La Sam'a'j kaj Protagor'o.
Aspazi'o
Fidi'o sav'is Anaksagor'o'n kaj mem fal'is en maŝ'o'n.
Protagor'o
Mi aŭd'is — mi vid'is amas'o'n de la simpl'anim'a popol'o, kiu star'as ĉe Partenon'o kaj okul'um'as Atenon, disput'ant'e, ĉu ŝi hav'as sur si tiom da or'o, kiom ŝi dev'as hav'i. La majstr'o, kiu kre'is al ĝi la di'in'o'n iom post iom ŝanĝ'iĝ'as en ĝi'a'j okul'o'j je tajlor'o, kiu, kudr'ant'e ŝi'a'n vest'o'n, for'ŝtel'is pec'o'n da mult'e'kost'a material'o. Eŭripid'o est'as cert'a, ke la popol'o ne permes'os ek'tuŝ'i si'a'n favor'at'o'n, kaj pri'rigard'int'e tiu'n ĉi scen'o'n, li ordon'is ankoraŭ unu foj'o'n vi'n adiaŭ'i, Aspazi'o, kaj for'vetur'is.
Sokrat'o
Ebl'e Fidi'o est'as ĝis nun liber'a. (En'ir'as Perikl'o.)
La Sam'a'j kaj Perikl'o, post'e Sklav'in'o.
Aspazi'o
Vi re'ven'as sol'a?
Perikl'o
Ne est'as ebl'e parol'i, oni dev'as mal'ben'i. Fidi'o est'as arest'it'a.
Aspazi'o
Ĉu oni akcept'is nek mon'a'n propon'o'n, nek garanti'o'n?
Perikl'o
Ne.
Aspazi'o
Sekv'e ili akr'ig'as hak'il'o'n? Vi neni'o'n jam signif'as en Atenoj, Perikl'o, se oni rifuz'is al vi eĉ tio'n, kio'n oni far'as por simpl'a rab'ist'o, kiu don'is kaŭci'o'n aŭ trov'is garanti'o'n de tri regn'an'o'j.
Perikl'o
Ni'a'j kontraŭ'ul'o'j apog'as si'n sur la leĝ'o, kiu'n mi renvers'i ne pov'as kaj al kiu la juĝ'ant'ar'o dev'as est'i obe'em'a.
Aspazi'o
La leĝ'o ja permes'as antaŭ la al'juĝ'o las'i la kulp'ig'it'a'j'n en liber'ec'o — kaj tamen Fidi'o'n oni ne liber'ig'is.
Sokrat'o
Sen'dub'e oni vol'is mal'ebl'ig'i al li for'kur'o'n, kiu sukces'is al Anaksagor'o.
Protagor'o
Tio est'as unu'e, du'e kun la ŝanĝ'o de leĝ'o'j ne ŝanĝ'iĝ'is ankoraŭ ili'a'j plen'um'ant'o'j: inter la arĥontoj, en la areopag'o kaj en ali'a'j ofic'ej'o'j rest'is mult'a'j ador'ant'o'j de la est'int'ec'o kaj de mal'amik'o'j de Perikl'o, kiu'j incit'as li'n, ĉar jam de long'e ili ne ek'sent'is li'a'n fort'o'n.
Sofokl'o
Kaj mal'bon'ec'o'n dorm'ig'as nur tim'o.
Aspazi'o
Sekv'e, al ni'a'j amik'o'j ni help'os neni'o'n.
Perikl'o
Ne postul'u, kar'a Aspazi'o, ke mi ag'u pli rapid'e, ol permes'as la regul'ar'o de la land'o. Est'u cert'a, ke por ili'a sav'o mi ofer'os la tut'a'n influ'o'n, kiu'n mi ĝu'as. Sed antaŭ'e mi dev'as esplor'i, ĉu tiu'j konspir'o'j est'as reciprok'e sen'de'pend'a'j kaj ĉu ver'e ili cel'as nur Anaksagor'o'n kaj Fidi'o'n aŭ ili rest'as en sekret'a kontakt'o kaj cel'as plu'e'n. Tial mi pet'as vi'n dir'i al mi sincer'e: ĉu ne preter'flug'is vi'a'j'n orel'o'j'n sci'ig'o pri ia konspir'o ili'a aŭ intenc'o'j?... Ne kaŝ'u antaŭ mi la danĝer'o'n, ĉar mi tim'as nur tio'n, kio'n mi ne sci'as.
Sofokl'o
Ĉikan'aĵ'o'j ĉirkaŭ'flug'as en la urb'o konstant'e, ĉar kiu rapid'e vetur'as, post tiu hund'o'j plej fort'e boj'as. Pri serioz'a mov'ad'o inter aristokrat'o'j mi ne aŭd'is.
Sokrat'o
Kia'j ĉikan'aĵ'o'j?
Sofokl'o
Sen'nombr'a'j: ke Perikl'o transport'is el Delos'o en Atenojn la regn'a'n kas'o'n de la lig'an'o'j por liber'e ĉerp'i el ĝi; ke, kiel Temistokl'o, li inter'konsent'as kun la reĝ'o Persa — kaj simil'a'j. Se mi jam dev'as neni'o'n pri'silent'i, mi al'don'os ankoraŭ — pet'int'e pardon'o'n de Aspazi'o — ke Tucidid'o demand'is mi'n foj'e: kiom gajn'is Perikl'o je jun'a'j vir'in'et'o'j, kiu'j'n li pren'is kun si Samoson kaj vend'is al la estr'o'j de taĉment'o'j? Kompren'ebl'e, mi respond'is al li, ke, kiel ĉe'est'int'o en tiu ĉi milit'ir'o, mi sci'as taks'i, kiom ind'as tiu ĉi mal'nobl'a kalumni'o.
Perikl'o
Kiu'j do est'is tiu'j ĉi vir'in'o'j?
Sofokl'o
Vi vol'as sci'i la tut'a'n fripon'aĵ'o'n? Eduk'at'in'o'j de Aspazi'o.
Aspazi'o
Mal'pur'eg'ul'o!
Sofokl'o
Tia'j'n mal'pur'aĵ'o'j'n oni dev'as el'ĵet'i eĉ el la memor'o.
Sokrat'o
Kaj mi renkont'is mult'a'j'n odor'ant'a'j'n kontraŭ vi per si'a sufok'ant'a mal'saĝ'ec'o, sed tiu ĉi ole'o ĉiam el'vapor'iĝ'ad'is kaj ĝi ne est'as mal'util'a.
Protagor'o
Mi sci'as preciz'e, ke ĉe Kali'o kaj Tucidid'o okaz'as inter'konsil'iĝ'o'j de l’ aristokrat'o'j. Hieraŭ vi'a fil'o Perikl'o, preter'ir'ant'e mi'n sur la strat'o, halt'is kaj vid'ebl'e vol'is i'o'n dir'i al mi, sed li el'balbut'is nur: «gard'u si'n mi'a patr'o de Hermipo». Mi prov'is iom pli el'tir'i, sed li est'is tro...
Perikl'o
Ebri'a. Li delir'is...
Aspazi'o
Cert'e, Hermipo skrib'is komedi'o'n.
Sofokl'o
Ĝi est'as sol'a impertinent'ec'o, kiu'n li pov'as far'i.
Perikl'o
Sekv'e, io kov'iĝ'as kontraŭ mi! Por hodiaŭ tiom sufiĉ'as al mi — baldaŭ mi en'rigard'os pli profund'e en la potenc'ul'ar'a'n kuŝ'ej'o'n. Mi hav'as antaŭ'sent'o'n, ke en mi'a dom'o est'as perfid'ul'o, kiu minac'at'a per pend'ig'il'o tuj konduk'os mi'n sur la post'sign'o'j'n (li vok'as) Trakso! Protagor'o, vi ne erar'is, ke vi vid'is li'n ĉe Elpiniko: la du'a'n foj'o'n rimark'is li'n, kiam li el'ir'is de tie — Fidi'o (li vok'as) Trakso!
Sklav'in'o (en'ir'as)
Al vi'a'j serv'o'j.
Perikl'o
Trakso for'est'as?
Sklav'in'o
Li pren'is ĉio'n si'a'n kaj for'kur'is i'e'n.
Perikl'o
Ha... Mi'a supoz'o sekv'e est'is ĝust'a. (La sklav'in'o for'ir'as.) La decid'a batal'o dev'as est'i proksim'a, se la spion'o mal'aper'is. Bon'e, mi ĝi'n akcept'os, ĉar en mi'a brust'o kolekt'iĝ'is sufiĉ'e da indign'o. Vi ripoz'u iom'et'e, kar'a Aspazi'o, post hodiaŭ'a'j moral'a'j ek'bat'o'j; mi ir'os en la urb'o'n kaj kun'vok'os inter'konsil'iĝ'o'n de ni'a adept'ar'o.
Aspazi'o
Se vi ali'e ne sukces'os defend'i Fidi'o'n, far'u tio'n, kio'n li postul'is — dis'hak'u la statu'o'n de Ateno.
Perikl'o
Mi esper'as, ke ne est'os neces'e ek'uz'i tia'n fort'a'n rimed'o'n. (Li kis'as ŝi'n.) Hav'u ĉi tie pli gaj'a'j'n pens'o'j'n. (En'ir'as Metronom'o.)
La Sam'a'j kaj Metronom'o.
Perikl'o
Kun kio vi tiel sen demand'o en'fal'as, estim'at'a sinjor'o?
Metronom'o
Kun tiu leter'o de la areopag'o. (Li leg'as.) Pro la plend'o de la ĝu'ant'a la tut'ec'o'n da rajt'o'j — la regn'an'o Hermipo, la areopag'o sci'ig'as la regn'an'o'n Perikl'o'n, ke akcept'it'a de li, kiel edz'in'o, la fremd'land'ul'in'o Aspazi'o el Mileto est'as kulp'ig'it'a: 1-e, je sen'di'ec'o, aper'ig'it'a de ŝi per la ne'ir'ad'o en la sankt'ej'o'j'n, per la de'ŝir'ad'o de oliv'et'o'j en la arb'ar'et'o de Ateno, per la blasfem'a cit'ad'o de mit'o'j kaj inter'parol'ad'o sen'religi'a pri la materi'o de ĉiel'a'j korp'o'j; 2-e, je mal'ĉast'o kaj dis'vast'ig'ad'o de sen'moral'ec'o inter jun'a'j knab'in'o'j, liber'a'j kaj sklav'a'j, al kiu'j ŝi instru'is art'o'n de sen'ĝen'a am'o. Tiu'j krim'o'j est'as pun'at'a'j per mort'o kaj postul'as tuj'a'n mal'liber'ig'o'n de la kulp'ul'o'j. La areopag'o tamen, hav'ant'e special'a'n konfid'o'n al la merit'plen'a por la land'o vir'o, permes'as al Aspazi'o rest'i liber'a ĝis la al'juĝ'o, se Perikl'o kun'e kun du regn'an'o'j garanti'os ŝi'a'n aper'o'n antaŭ tiu ĉi plej alt'a tribunal'o de Atenoj kaj don'os dek talant'o'j'n dum du'dek kvar hor'o'j kiel garanti'o'n. (Moment'o de komun'a silent'o.)
Perikl'o
Oni vol'as mort'ig'i ĉirkaŭ mi ĉiu'j'n, kiu'j'n mi am'as?... Kaj ŝi'n? (Flam'iĝ'ant'e.) Kaj ŝi'n? Aspazi'o'n! (Al Metronom'o.) Areopag'o, tiu ĉi en'fal'int'a en la ter'o'n bud'o por ŝim'ant'a'j bril'et'aĵ'o'j, tiu ĉi rifuĝ'ej'o por kaduk'ul'o'j, la areopag'o, kiu nur al mi'a grand'anim'ec'o ŝuld'as si'a'n ekzist'ad'o'n, kuraĝ'as mi'a'n edz'in'o'n al'tir'i en si'a'n juĝ'ej'o'n, apog'ant'e si'n sur la kalumni'o. Dir'u al ĝi, ke ĝi tut'e ne est'as la plej alt'a tribunal'o de Atenoj, sed la gard'ant'o de mor'o'j, ke ĝi ne hav'as rajt'o'n juĝ'i iu'n ajn, ĉar mi for'pren'is de ĝi tiu'n rajt'o'n kaj re'don'is ĝi'n al la popol'o, — ke tiu'n mal'nobl'a'n afer'o'n solv'os la ĵur'int'o'j.
Metronom'o
Al mi'a estr'ar'o mi tio'n ripet'i ne pov'as, kaj mi hav'as ordon'o'n de ĝi ten'i la gard'ist'ar'o'n antaŭ vi'a dom'o ĝis la garanti'o kaj la mon'o est'os don'it'a'j.
Perikl'o
Sekv'e mi mem sci'ig'os tio'n al la areopag'o kaj don'os la postulat'a'n garanti'aĵ'o'n. Vi, regn'an'o, re'ven'u dum'e al vi'a gard'ist'ar'o. (Metronom'o el'ir'as.) Mi for'ĵet'os de mi la mal'jun'ec'o'n, re'jun'iĝ'os en la koler'o kaj montr'os al tiu'j kadavr'o'j, ke mi'a tomb'o ne est'as ankoraŭ mal'ferm'it'a. (Al Protagor'o kaj Sofokl'o.) Vi sub'skrib'os kun mi la garanti'o'n?
Sofokl'o
Plej volont'e.
Protagor'o
Kun pret'ec'o.
Perikl'o
Ni en'ir'os inter'voj'e nur al mi'a administr'ant'o pren'i la mon'o'n. Special'a'n konfid'o'n ili hav'as al mi kaj postul'as dek talant'o'j'n — fripon'o'j! Sokrat'o — vi rest'u ĉi tie... kar'a Aspazi'o, pied'e dis'prem'u tiu'n abomen'aĵ'o'n, ne fal'u sub ĝi. (Li kis'as ŝi'n.)
Aspazi'o
Ir'u. (Perikl'o, Sofokl'o, Protagor'o el'ir'as.)
Aspazi'o kaj Sokrat'o.
Aspazi'o (en'pens'iĝ'int'a)
Mi merit'is la mort'o'n, ĉar mi ne kred'is ekzist'ad'o'n de di'o'j, ne vizit'ad'is sankt'ej'o'j'n, blasfem'e komentari'ad'is la mit'o'j'n, diskut'ad'is kun filozof'o'j pri ĉiel'a'j korp'o'j, pri la de'ven'o de l’ mond'o, pri la fort'o'j de l’ natur'o — mi pens'is — sekv'e mi pek'is. Mi'a spirit'o vir'in'a anstataŭ est'i fum'o de l’ vir'a fajr'o mem flam'iĝ'is... Kial do di'o'j, se ili ekzist'as, ne inokul'as kred'o'n al ĉiu hom'o? Ĉu mi ne'is ili'a'n ekzist'ad'o'n pro mal'bon'ec'o aŭ obstin'o? Ne re'kon'is ili'n mi'a spirit'o. Jes, mi merit'is la mort'o'n (ekscit'it'a), sed mi, Sokrat'o, ne konduk'is sur mal'bon'a'n voj'o'n atenajn knab'in'o'j'n.
Sokrat'o
Mi sci'as ĉi tio'n, Aspazi'o.
Aspazi'o
Al kiu'j oni mi'n al'kalkul'as? Ĉu efektiv'e ili vid'as nek mi'a'n pur'ec'o'n, nek ambici'o'n? Ĉu mi el mal'proksim'o simil'as mal'ĉast'ul'in'o'n? Dir'u sincer'e Sokrat'o!
Sokrat'o
Mi vi'n nur estim'is, respekt'is, ador'is, kaj, se est'us al mi permes'it'e — mi vi'n am'us.
Aspazi'o
Sekv'e Hermipo mensog'as? Unu mizer'a kalumni'ul'o hav'as fort'o'n fal'ig'i hom'o'n de la plej grand'a moral'a alt'ec'o kaj li'n blasfem'it'a'n star'ig'i antaŭ la juĝ'o de amas'o? Tio signif'as, ke estr'o de l’ mond'o est'as — fripon'o, kaj honest'ul'o'j — li'a'j sub'ul'o'j. Mi neni'o'n pov'as far'i al vi mal'bon'a'n, ĉar la konscienc'o tio'n ne permes'as al mi, sed la plej simpl'a sen'taŭg'ul'o pov'as vi'n kulp'ig'i je mort'ig'o, ŝtel'o, je divers'a'j krim'o'j kaj vi dev'as sufer'i, en'glut'i la hont'o'n aŭ pere'i. Se Perikl'o ne sukces'os mi'n defend'i, mi dev'os mort'i, for'las'i la edz'o'n kaj infan'o'j'n, kiu'j kred'os iam, ke ili'a patr'in'o est'is mal'ĉast'ul'in'o, ĉar tiel vol'as Hermipo! Ne, kar'a'j infan'o'j, mi en vi'a'j jun'a'j kor'o'j el'forĝ'os tiel profund'e la mal'just'aĵ'o'n kontraŭ mi, ke ĝi'n ĉiu'j akr'a'j venen'o'j ne for'manĝ'os!
Sokrat'o
Kelk'a'j skandal'em'a'j hom'o'j kovr'is al vi, Aspazi'o, la tut'a'j'n Atenojn, el kiu'j la just'ec'o ne est'as ankoraŭ for'pel'it'a. La naci'o, en ĉio tiel grand'a, cert'e ne est'os por vi mal'grand'anim'a. Di'o ne pardon'us tio'n ĉi al ĝi.
Aspazi'o
Ha, ha, ha! Sur la ŝtup'o'j de l’ tron'o de Zeŭso efektiv'e sid'as di'in'o Dik'e, kiu raport'as al si'a patr'o pri ĉiu ne'leg'aĵ'o, kaj li tuj kapt'as tondr'o'n kaj traf'as la kulp'ul'o'j'n — sed tio est'as nur en fabel'o, ĉar en la viv'o li tut'e ne est'as venĝ'em'a kaj kaŝ'as si'n antaŭ la mal'feliĉ'ul'o'j. De tiu ĉi fantom'o ni neni'a'n atend'as help'o'n, kiel egal'e de ĝi'a'j ador'ant'o'j. El la ung'eg'o'j de per'fort'o kaj mal'honor'o sav'os mi'n mi'a propr'a man'o arm'it'a de ponard'o.
Sokrat'o
Aspazi'o, kio'n vi dir'as?
Aspazi'o
Ke mi'a'n viv'o'n dis'tranĉ'os neni'u rajt'o'plen'a mort'ig'ist'o. Mi est'is nenies sklav'in'o kaj kiel sklav'in'o de l’ juĝ'o mi ne mort'os. Se oni ek'vol'os mi'n for'ig'i el la mond'o, mi for'ir'os mem'fier'a kaj sen'makul'a kaj tiel plen'a je mal'estim'o al tiu ĉi ter'o, kiel stel'o, kiu sur ĝi'n neniam fal'is.
Sokrat'o
Antaŭ'temp'a decid'o.
Aspazi'o
Mi est'is difekt'ul'in'o, ruin'ig'ant'a la sankt'a'j'n arb'ar'et'o'j'n, mi est'is instru'ist'in'o de mal'ĉast'ec'o, mal'amik'in'o de virt'o — kaj pro tio mi dev'as est'i mort'pun'it'a — ha! infekt'o ne mal'bel'ig'as si'a'j'n ofer'o'j'n pli monstr'e kaj ne turment'as pli terur'e. Nun ne sufiĉ'us jam al mi ĉio'potenc'o ter'a, mi vol'us ek'posed'i la di'in'a'n potenc'o'n: mi for'ŝir'us de la ter'o la skvam'o'n, nask'ant'a'n krim'o'j'n, mi en'volv'us en ĝi'n la mal'nobl'ig'it'a'n hom'a'n gent'o'n kaj ĵet'us ĝi'n en sen'profund'aĵ'o'n de l’ spac'o. (En'ir'as Teoro, Lejo kaj Filezio.)
La Sam'a'j, TEORO, LEJO, FILEZIO post'e Perikl'o.
Aspazi'o (febr'e)
Ĉu mi instru'is al vi mal'ĉast'o'n? Ĉu pro mi vi est'as mal'pli bon'a'j? Ĉu el mi'a buŝ'o fal'is en vi'a'j'n anim'o'j'n eĉ unu el'spir'o venen'a?
LEJO
De kie ven'as tiu'j ĉi demand'o'j?
TEORO
Kio okaz'is kun vi?
FILEZIO
Aspazi'o, vi est'as mal'san'a.
Aspazi'o
Mal'san'a? Ne — kondamn'it'a al mort'o.
TEORO, LEJO, FILEZIO
De kiu?!
Aspazi'o
Ne tim'u — mi hav'as ne'venk'ebl'a'n defend'ant'o'n. (Ŝi pren'as el la ŝrank'o ponard'o'n kaj al'prem'as ĝi'n al la brust'o.) Nobl'a bon'far'ant'o de sen'esper'ig'it'a'j, venĝ'ant'o de sen'pun'a'j mal'just'aĵ'o'j, la plej favor'a juĝ'ist'o por la for'las'it'a'j de hom'o'j kaj de leĝ'o — vi mi'n sav'os!
LEJO
Ne ten'u ni'n en terur'a sen'cert'ec'o!
Aspazi'o
Ĝi est'as la plej kar'a donac'o, kiu'n mi ricev'is de Perikl'o. Kar'a'j amik'in'o'j, se mi mort'os, vi eduk'os mi'a'j'n infan'o'j'n. (En'ir'as Perikl'o, Aspazi'o kaŝ'as la ponard'o'n en la tunik'o'n.)
Perikl'o
La afer'o est'os juĝ'at'a de ĵur'int'o'j post sep tag'o'j. Ĝis tiu temp'o vi est'as liber'a kaj pov'as sekret'e for'las'i Atenojn.
Aspazi'o
Ĉu ni ĉiu'j dis'flug'os, kiel kolomb'ar'o antaŭ niz'o? Ne, Perikl'o, des pli, ke krom vi garanti'is pri mi Sofokl'o kaj Protagor'o. Sur ili'n mi ne pov'as fal'ig'i mi'a'n respond'ec'o'n, kaj mi eĉ ne tromp'os mi'a'j'n persekut'ant'o'j'n.
Perikl'o (sid'iĝ'as, kovr'ant'e la vizaĝ'o'n per la man'o'j)
Aspazi'o (kis'ant'e li'n)
Mi for'kis'os tiu'j'n unu'a'j'n larm'o'j'n, kiu'j el'ir'is el vi'a'j okul'o'j, sed — mi rest'os. Perikl'o, mi'a edz'o, grand'a fil'o de Grek'uj'o, ne fleks'iĝ'u, ne romp'iĝ'u... rigard'u mi'n, kiel mi est'as kviet'a.
(La kurten'o fal'as.)
Plac'o publik'a, sur ĝi parol'ej'o'j, ŝton'a'j sid'ej'o'j kaj statu'o'j de di'o'j. Bru'a amas'o da vir'o'j kaj vir'in'o'j.
Regn'an'o'j ATENAJ, MENONO, ELPINIKO, Tucidid'o kaj DIOFITO.
Unu'a Regn'an'o
Ĝis nun li ne vol'as akcept'i i'a'n ajn nutr'aĵ'o'n. Li tiel sen'fort'iĝ'is, ke li ne pov'as si'n ten'i sur la pied'o'j.
Du'a Regn'an'o
Li'n turment'as la konscienc'o.
Unu'a Regn'an'o
Mi est'as tre sci'vol'a, kio'n dir'os la ekspert'o'j elekt'it'a'j de la areopag'o?
Du'a Regn'an'o
Ili dev'as tuj al'ven'i.
Unu'a Regn'an'o
Mi prefer'us ne est'i juĝ'ant'o de tiu ĉi afer'o — ĝi hav'as i'a'n ne'honest'a'n sub'ŝtof'o'n. Mi aŭd'is, ke la Spart'an'o'j intenc'as re'e ni'n atak'i.
Du'a Regn'an'o
La ofend'o de di'o'j tamen est'as vid'ebl'a kaj oni dev'as ĝi'n pun'i. (Ili for'ir'as.)
Tri'a Regn'an'o (al'proksim'iĝ'ant'e)
Mi kred'as al Perikl'o. Li ne amik'iĝ'us kun ŝtel'ist'o'j.
Kvar'a Regn'an'o
Kaj mi ankoraŭ pli ne kred'as al aristokrat'o'j: kiu'n ili persekut'as, tiu dev'as est'i honest'a hom'o. (Ili for'ir'as.)
Kvin'a Regn'an'o
Sur la gren'o'n fal'is verdigr'o, la legom'o'j sek'iĝ'is, la frukt'o'j ne promes'as bon'a'n rikolt'o'n — ĝi est'as vid'ebl'a koler'o de di'o'j postul'ant'a'j la ofer'o'n.
Ses'a Regn'an'o
Hom'o'j rakont'as, ke al la paŝt'ist'o'j sur la mont'o'j konstant'e aper'as Vakĥo en la form'o de almoz'ul'o, pet'ant'e vin'ber'o'n. Tio est'as sen'dub'a antaŭ'sign'o de mal'feliĉ'o'j.
Kvin'a Regn'an'o
Kaj la magazen'o de Perikl'o en tiu ĉi jar'o ne est'as tro plen'a. (Ili preter'ir'as.)
MENONO
Antaŭ ĉiu unu'op'e mi ne pov'as prav'ig'i mi'a'j'n riproĉ'o'j'n — atend'u la juĝ'o'n.
Sep'a Regn'an'o
Sed memor'u motiv'i ili'n dec'e, ĉar ali'e ia dik'a baston'o kresk'as ne sen'cel'e.
MENONO
Kaj mi trov'os la mi'a'n, dum'e mi dezir'us nur sci'i, kial tio ĉi interes'as vi'n?
Ok'a Regn'an'o
Fidi'o est'is ankaŭ ni'a majstr'o, ni kon'is li'n, kiel hom'o'n tre nobl'a'n, kaj vi far'is li'n ŝtel'ist'o.
MENONO
Li mem far'iĝ'is tio.
Sep'a Regn'an'o
Do, ni vid'os. Pen'u fraĉjo, ke ni ne skrib'u al vi al'vok'o'n al juĝ'o sur vi'a haŭt'o!
ELPINIKO
Kiu li est'as?
MENONO
Discipl'o'j de Fidi'o minac'as mi'n per atak'o, se mi ne argument'os dec'e mi'a'n kulp'ig'o'n.
ELPINIKO
Mok'u ili'n — ĉio kun'plekt'iĝ'as bon'e. La mal'jun'a Diofito tre lert'e help'as ni'n. (Ili for'ir'as.)
Tucidid'o
Por tia pec'o da herb'ej'o kvar min'o'j'n — tio egal'as kvazaŭ mi ĝi'n donac'us al vi. Sed mi iom ced'os, — post la fin'o de l’ afer'o ni pri'parol'os. Vi aparten'as hodiaŭ al la ĵur'int'o'j?
Naŭ'a Regn'an'o
Mi aparten'as.
Tucidid'o
Sekv'e post la fin'it'a afer'o ni inter'konsent'os. Tiu'j'n ĉi bril'ant'a'j'n fiŝ'o'j'n vi kompren'ebl'e ne el'las'os el nas'o?
DIOFITO (al'proksim'iĝ'ant'e al Tucidid'o)
Kio'n signif'as, ke mi vid'as nek Perikl'o'n, nek iu'n ajn el li'a'j amik'o'j?
Tucidid'o
Ili est'as en mal'liber'ej'o ĉe Fidi'o. Ĉu Ksantip'o ne mal'ebri'iĝ'is ankoraŭ?
DIOFITO
Ne.
Tucidid'o
Sed ĉu li re'e ne est'as tro ebri'a?
La Sam'a'j, Metronom'o, ARĤONTO, Protagor'o, POLIGNOTO, Alcibiad'o kaj HERMIPO.
Metronom'o
Estim'at'a'j regn'an'o'j, trankvil'iĝ'u, la juĝ'ist'o'j pren'u si'a'j'n lok'o'j'n. La afer'o de Fidi'o! (La bru'o ĉes'as.)
ARĤONTO (sid'iĝ'as sur la prezid'a benk'o)
Ĉu ĉiu'j ĵur'int'o'j ĉe'est'as?
Metronom'o
Kvin cent.
ARĤONTO
Ĉu glob'et'o'j est'as dis'don'it'a'j?
Metronom'o
Jes.
ARĤONTO
La ekspert'o'j, al'vok'it'a'j por esplor'i la statu'o'n de Ateno sur Partenon'o, re'ven'is kaj est'as raport'ont'a'j al ni si'a'j'n konklud'o'j'n.
Unu El La Ekspert'o'j
Esplor'int'e preciz'e la ornam'aĵ'o'j'n de la statu'o, kiel tio ĉi est'is nur ebl'a ne difekt'ant'e ĝi'n, ni konvink'iĝ'is, ke Fidi'o ek'uz'is la tut'a'n don'it'a'n al li or'o'n kaj de la kulp'ig'o je ŝtel'o li dev'as est'i liber'a. (Bru'o.)
MENONO
Mensog'o!
Voĉ'o'j
Kalumni'ul'o! For'tranĉ'u al li la lang'o'n! Ŝtop'u li'a'n buŝ'o'n per fand'it'a plumb'o! Dung'it'a mensog'ul'o!
ARĤONTO (frap'ant'e per la baston'et'o)
Mi pet'as pri trankvil'o!
Unu El La Ekspert'o'j
Kio rilat'as la ŝild'o'n, sur ĝi'a barelief'o, kiu prezent'as milit'o'n de amazon'in'o'j, ni trov'is du vizaĝ'o'j'n kun ia simil'ec'o al la trajt'o'j de Fidi'o kaj Perikl'o. (Re'e bru'o.)
Voĉ'o'j
Kun ia simil'ec'o! Ha, ha, ha! Ofend'o de l’ di'ec'o! Mal'pi'ec'o!
DIOFITO (supr'e'n'ir'ant'e la parol'ej'o'n inter kri'o'j)
Regn'an'o'j! (Arĥonto frap'as per la baston'et'o.) Regn'an'o'j, permes'u al mi dir'i unu vort'o'n! Dank’ al mi'a konsil'o est'is akcept'it'a antaŭ kvar'dek jar'o'j apart'a leĝ'o kontraŭ sen'pi'ul'o'j. Se vi obe'is mi'a'n konsil'o'n tiam, obe'u ĝi'n ankaŭ nun kaj tra'rigard'u la krim'o'n de l’ kulp'ig'it'o, kiu mem ebl'e konfes'os ĝi'n antaŭ vi. Sen li'a atest'ad'o vi ja ne kondamn'os li'n! (Bru'eg'o.)
Voĉ'o'j
Ne est'as neces'e! Ne ekzist'as kulp'o! Ateno postul'as nur juĝ'o'n!
ARĤONTO
Metronom'o al'konduk'u la mal'liber'ig'it'o'n. (Dum tiu'j vort'o'j en'ir'as Protagor'o.)
Protagor'o
Oni pov'as li'n nur al'port'i, ĉar Fidi'o antaŭ moment'o mort'is. (Bru'eg'a kri'ad'o.)
Voĉ'o'j
Li mort'is! Li est'as mort'ig'it'a! Mort'ig'ist'o'j! Bandit'o'j!
Protagor'o (sur la parol'ej'o)
Kaj mi hav'as sufiĉ'e da kaŭz'o'j mal'ben'i tiu'j'n, kiu'j rapid'ig'is li'a'n mort'o'n, sed kiel atest'ant'o de li'a for'ir'o, mi pov'as vi'n cert'ig'i, ke oni li'n ne mort'ig'is. Pro mal'esper'o li mort'ig'is si'n propr'a'vol'e per mal'sat'o. (Long'e'daŭr'a bru'o.)
Voĉ'o'j
Krim'o! Hont'eg'o! (Arĥonto sen'sukces'e pen'as re'ig'i la ord'o'n.)
Protagor'o
Regn'an'o'j, vi hav'os ankoraŭ mult'e da temp'o por kondamn'i la kulp'ul'o'j'n, — nun ni dev'as adiaŭ'i la grand'a'n hom'o'n per solen'a kaj trankvil'a ĉagren'o. (Re'e bru'o.)
Voĉ'o'j
Ni al'konduk'u Menonon al la korp'o de Fidi'o! Li for'kur'is! Mal'nobl'ul'o!
ARĤONTO
En tia'j kondiĉ'o'j la juĝ'ant'ar'o ne pov'as plen'um'i si'a'j'n dev'o'j'n. (Silent'o.) La afer'o de Aspazi'o! Kie est'as la kulp'ig'it'a?
Metronom'o
En la ĉel'o mal'liber'ej'a de Fidi'o.
ARĤONTO
Ke ŝi ek'star'u ĉi tie! (Metronom'a for'ir'as.)
Tucidid'o (al Elpiniko murmur'et'ant'e)
Mi ne vid'as Trakson.
ELPINIKO
Ĉu est'as ebl'e, ke li ni'n tromp'is?
Tucidid'o
Oni dev'as li'n trov'i! (Elpiniko for'ir'as.)
Alcibiad'o (al Polignoto)
Rigard'u, kiel Elpiniko vigl'e mov'iĝ'as. Mi'a kar'a, oni ne dev'as mal'atent'i vir'in'o'j'n, kiu'j ankoraŭ pov'as kur'i.
POLIGNOTO
Mal'bon'ec'o ŝi'n rapid'ig'as. Ŝi fos'is ja kav'o'n por Aspazi'o! Monstr'o!
Alcibiad'o
Se tiu'j ĉi juĝ'an'o'j hav'us eĉ iom'et'e da saĝ'o kaj kompren'ad'o de afer'o'j, ili dev'us mi'n al'vok'i kiel ekspert'o'n, mi est'us la plej cert'a mezur'il'o de l’ virt'o. Ĉar regn'an'in'o Atena, kiu'n mi ne kis'is, est'as sen'disput'ebl'e honest'a — Aspazi'o'n mi nur hodiaŭ bon'e pri'rigard'os.
POLIGNOTO
Ĉu por tio ĉi vi al'ven'is?
Alcibiad'o
Special'e por tio ĉi. Dank’ al tiu ĉi okaz'o mi re'ek'vid'is la sun'o'n, kiu'n mi jam de long'e ne observ'is. Dorm'em'a kiel mi, Heli'o sen'dub'e ankaŭ diboĉ'is tiu'n ĉi nokt'o'n. Ĉu vi est'os ĉe mi vesper'e?
POLIGNOTO
Ne, mi est'as tiel ekscit'it'a de tiu ĉi proces'o, ke mi ne pov'us amuz'iĝ'i.
Alcibiad'o
Ha, ebl'e, ke mi ankaŭ kor'tuŝ'iĝ'os. (Ili for'ir'as.)
DIOFITO
Ni dev'as profit'i la mort'o'n de Fidi'o, don'ant'e ni'a'j'n atest'aĵ'o'j'n.
HERMIPO
Mi jam pri'pens'is tio'n ĉi (En'ir'as Aspazi'o kun Perikl'o, post ili Sofokl'o kaj Sokrat'o.)
La Sam'a'j, Aspazi'o, Perikl'o, Sofokl'o, Sokrat'o kaj Ksantip'o.
ARĤONTO
Juĝ'at'in'o, al'proksim'iĝ'u. La nom'o de vi'a patr'o?
Aspazi'o
Aksioĥo.
ARĤONTO
Liber'a aŭ sklav'o?
Aspazi'o
Regn'an'o de Mileto.
ARĤONTO
Per kio vi okup'is vi'n antaŭ la al'ven'o Atenojn?
Aspazi'o
Mi leg'is verk'o'j'n de saĝ'ul'o'j kaj poet'o'j.
ARĤONTO
Kaj ekster tio ĉi?
Aspazi'o
Mi kant'is kaj lud'is.
ARĤONTO
Kia est'as vi'a nun'temp'a okup'o?
Aspazi'o
Mi eduk'as la infan'o'j'n de mi'a edz'o, help'as mal'riĉ'ul'o'j'n kaj diskut'as kun filozof'o'j.
DIOFITO (al Hermipo)
Bon'eg'e!
ARĤONTO
Pri kio?
Aspazi'o
Pri ĉio, kio est'as objekt'o de l’ hom'a scienc'o.
ARĤONTO
Ĉu vi jes'ig'as la kulp'o'j'n, kiu'j'n oni al vi riproĉ'as en la kulp'ig'o?
Aspazi'o
La oliv'et'o'j'n el la arb'ar'et'o de Ateno mi ne de'ŝir'ad'is, ĉar mi ili'n hav'is en mi'a ĝarden'o.
ARĤONTO
Kiu vi'n defend'os antaŭ la juĝ'o?
Perikl'o
Mi, ŝi'a edz'o.
ARĤONTO
La kulp'ig'ant'o Hermipo hav'as la parol'o'n. (Hermipo supr'e'n'ir'as la parol'ej'o'n, Perikl'o — la kontraŭ'star'ant'a'n du'a'n.)
HERMIPO
Estim'at'a'j regn'an'o'j! Tiu'n ĉi vir'in'o'n mi ne kon'as, ŝi far'is al mi neni'o'n mal'bon'a'n, tiu ĉi cirkonstanc'o for'ig'as el mi'a kulp'ig'o motiv'o'j'n privat'a'j'n, se iu dezir'us ili'n al mi sub'ŝov'i. Al tiu ĉi paŝ'o instig'is mi'n nur la zorg'em'ec'o pri la bon'o de l’ religi'o kaj moral'a san'o de la societ'o. En la sonĝ'o'j aper'is antaŭ mi kelk'foj'e la di'in'o Ateno, zorg'ant'in'o de ni'a urb'o, kaj ordon'is al mi defend'i la pied'bat'it'a'n religi'o'n; en la parol'o'j, en la rigard'o'j, en la mal'ĝoj'o'j de la ĉirkaŭ'ant'ar'o mi leg'is tiu'n sam'a'n pet'o'n — obe'ant'e do tiu'j'n ĉi al'vok'o'j'n, mi hav'as konvink'o'n, ke mi ag'as je la nom'o de hom'o'j kaj di'o'j. Mi antaŭ'vid'as ĉi tie la demand'o'n: ĉu mi ne pek'is per la tro'a sever'ec'o? ĉu mi ne tro'grand'ig'is la danĝer'o'n? ĉu ne est'is pli ĝust'e admon'i tiu'n ci vir'in'o'n, ol ŝi'n star'ig'i antaŭ la juĝ'ant'ar'o? Mi pov'us al tio ĉi respond'i: kial don'is al mi la kre'int'o anim'o'n tiel profund'e sent'ant'a'n, tiel ador'ant'a'n la bon'ec'o'n kaj mal'am'ant'a'n la mal'bon'ec'o'n? kial tiel sen'lim'e mi est'as lig'it'a kun mi'a naci'o, ke mi dev'as dezir'i ĝi'a'n feliĉ'o'n? Mi preter'las'as tamen mi'a'n privat'a'n person'o'n kaj re'ven'as al la objekt'o de l’ afer'o. Kulp'ig'it'a est'as vir'in'o, sed ne vir'in'o simpl'a, kviet'em'a, si'n'don'a al la hejm'a fajr'uj'o, erar'ant'a nur pro ne'sci'ad'o; ne, ĝi est'as vir'in'o bel'eg'a, kapabl'a, alt'e instru'it'a, al kiu la ĉiel'o send'is mult'a'j'n plej kar'a'j'n donac'o'j'n kaj kiu ĉirkaŭ'is si'n per ar'et'o da plej eminent'a'j mens'o'j nur por ili'n mal'pi'ig'i kaj per ili'a help'o dis'vast'ig'i si'a'n mort'ig'a'n influ'o'n sur la tut'a'n urb'o'n aŭ eĉ sur la tut'a'n Grek'uj'o'n. Se Mileto hav'us i'a'n jar'long'a'n koler'o'n kontraŭ ni, se ĝi vol'us ni'n pere'ig'i, mi pens'us, ke ĝi al'send'is ŝi'n al Atenoj kiel venĝ'ant'in'o'n. Ĉirkaŭ'rigard'u nur la terur'a'j'n sekv'o'j'n de ŝi'a ag'ad'o! Unu'e, kio'n ŝi far'is kun si'a edz'o, kun la hom'o, rilat'e kiu'n la patr'uj'o hav'is tiom da bel'a'j esper'o'j? De la moment'o de ili'a edz'iĝ'o, Perikl'o, la post'e'ul'o de l’ glor'a gent'o, tremp'as si'a'j'n simpati'o'j'n en la plej profund'a'j kaj plej mal'bon'a'j element'o'j de l’ societ'o, mal'ferm'as al ili larĝ'a'j'n en'flu'ej'o'j'n, sub'ruin'ig'as per ili la antikv'a'j'n kaj respekt'ind'a'j'n instituci'o'j'n; el la regn'a kas'o li nutr'as mal'labor'em'ul'o'j'n kaj sen'fort'ig'as ĉiu'j'n fundament'o'j'n, sur kiu'j apog'is si'n la viv'o de l’ popol'o, sur kiu'j lev'iĝ'is ĝi'a grand'ec'o. Dank’ al tiu'j element'o'j la regn'an'o egal'a al ni ĉiu'j reg'is en Atenoj kiel aŭtokrat'a sinjor'o. Li far'is milit'o'j'n, sub'skrib'is inter'pac'o'j'n, konstru'is nov'a'j'n konstru'aĵ'o'j'n, detru'is la mal'nov'a'j'n, mastr'um'is la mon'o'n publik'a'n tiel laŭ'vol'e, ke kiam oni postul'is de li kalkul'o'n pri la el'spez'o'j por la milit'ir'o kontraŭ la Spart'an'o'j, li respond'is nur, ke i'a'n sum'o'n li el'spez'is por «neces'a'j bezon'o'j», kio dev'is signif'i, ke per ĝi li sub'aĉet'is la reĝ'o'n Plejstonakson. La konstru'ad'o de la Partenon'o ankaŭ far'iĝ'is sen kontrol'o. Mi ne esplor'os ĉi tie la tre dis'vast'ig'it'a'j'n sci'ig'o'j'n, ke li komerc'is en la tend'ar'o per knab'in'o'j, kvankam ĝi'n jes'ig'is mult'a'j serioz'a'j person'o'j; mi ne halt'os sur la mort'o de la pli jun'a fil'o de Perikl'o, venen'it'a de la patr'o, kiel atest'as tio'n ĉi la skrib'a konfes'o de li'a pli mal'jun'a fil'o Ksantip'o, kio'n mi met'as antaŭ la juĝ'ant'ar'o...
ARĤONTO
Mi rimark'ig'as al vi, ke kulp'ig'it'a est'as ne Perikl'o, sed Aspazi'o, pri ŝi do vi dev'as parol'i.
HERMIPO
Tiu'j'n ĉi fakt'o'j'n mi cit'is kiel pruv'o'n, kiom da mal'util'aĵ'o'j kaŭz'is al la societ'o Aspazi'o per si'a edz'o, kiu en ĉiu'j pli grav'a'j entrepren'o'j konsil'iĝ'is kun ŝi, aŭ, kiel ekzempl'e en la milit'o kun Samoso, eĉ kontent'ig'is ŝi'a'j'n dezir'o'j'n. Tiu'n sam'a'n negativ'a'n influ'o'n ni rimark'as en ŝi'a ĉirkaŭ'ant'ar'o: Anaksagor'o nur per for'kur'o el'glit'iĝ'is el la man'o'j de l’ just'ec'o, Fidi'o mort'is en mal'liber'ej'o, Eŭripid'o, for'pel'int'e du honest'a'j'n edz'in'o'j'n, konsum'iĝ'as en mal'ĉast'o, la muz'o de Sofokl'o silent'as jam la tut'a'n jar'o'n. Protagor'o kaj Sokrat'o en'ir'is tiu'n voj'o'n de filozofi'o, kiu iam star'ig'os ili'n ankaŭ antaŭ la juĝ'o. Tio ĉi ne pov'is est'i ali'e. La tri last'a'j rakont'u al vi mem, en kia'j diskut'ad'o'j ili pas'ig'is la temp'o'n kun Aspazi'o. Dank’ al la projekt'o de Diofito, vi star'ig'is la leĝ'o'n, kiu cel'as sub'prem'i ribel'o'j'n de mal'respekt'a pens'o kaj mal'permes'as komentari'ad'o'n de ĉiel'a'j korp'o'j kontraŭ'a'n al la mit'ologi'o. Tio est'is brid'et'o neces'a por halt'ig'ad'i tiel nom'at'a'j'n filozof'o'j'n de l’ natur'o, kiu'j ne'is la part'o'pren'o'n de di'o'j en la kre'ad'o de l’ mond'o kaj anstataŭ ili star'ig'is fort'o'j'n natur'a'j'n kaj inter'ŝanĝ'o'n de materi'o'j. Kaj jen, la mal'permes'o'n, al kiu sub'iĝ'is vir'o'j, kuraĝ'is mal'atent'i nun vir'in'o, fremd'land'ul'in'o, sen'dank'a por la ricev'it'a gast'am'ec'o. Ŝi vol'is for'pel'i ĉiu'j'n di'o'j'n el Olimp'o kaj ferm'i ĝi'n, kvazaŭ mal'nov'a'n vin'ej'o'n kun tru'a tegment'o, kiu'n jam neni'u vizit'as. Neniam ŝi'a buŝ'o el'parol'is preĝ'o'n, neniam ŝi'a'j pied'o'j ek'tuŝ'is sojl'o'n de sankt'ej'o, nur ŝi'a'j man'o'j, kiel atest'os al vi la sklav'o Trakso — de'ŝir'is frukt'o'j'n el la arb'ar'et'o de Ateno. Kun tiu ĉi sen'pi'ec'o dev'is kun'iĝ'i ĝi'a du'nask'it'a frat'in'o — mal'ĉast'ec'o. Aspazi'o fond'is rifuĝ'ej'o'n por jun'a'j sklav'in'o'j, kiu efektiv'e est'is dom'o de mal'pur'a'j plezur'o'j. Anaksagor'o, kiu'n mi volont'e al'vok'us kiel atest'ant'o'n, kaj kiu kaŝ'is tiu'n ĉi rifuĝ'ej'o'n antaŭ la estr'ar'o, mal'ferm'is ĝi'a'n sekret'o'n al Tucidid'o. Tiu sam'a moral'ec'o reg'is en la loĝ'ej'o de Aspazi'o, kiu serv'is kiel lok'o de inter'vid'iĝ'o'j por ŝi'a'j amik'o'j kaj amik'in'o'j. Unu el ili, Di'o'tim'o, jam mort'is, ŝi permes'is al si tia'j'n sen'brid'a'j'n hont'ind'aĵ'o'j'n, ke eĉ Fidi'o plend'is pri ŝi antaŭ Diofito. Ekzist'as en Atenoj mult'a'j vir'o'j, kiu'j fier'as, ke ili sukces'is ĝu'i la favor'o'j'n de Aspazi'o mem. Mi ne esplor'as, kiu hav'as rajt'o'n al tiu ne'respekt'ind'a sin'laŭd'ad'o, mi rimark'os nur, ke la majstr'in'o sen'dub'e super'is si'a'j'n instru'it'in'o'j'n.
Regn'an'o'j! Pro tiu'j ag'o'j la leĝ'o kondamn'as la kulp'ul'o'j'n al mort'o. Ĝi est'as sever'a pun'o kaj oni dev'as ĝi'n si'n'gard'e uz'i. Sed ĉu est'as ebl'e si'n re'ten'i de ĝi, kiam di'o'j kaj hom'o'j ĝi'n postul'as! Ĉu est'as ebl'e per sen'pun'ec'o pli'kuraĝ'ig'i la krim'ul'o'j'n ekzist'ant'a'j'n kaj el'vok'i nov'a'j'n? Mi ne erar'as, supoz'ant'e, ke en vi'a konscienc'o pli grav'a'n signif'o'n hav'os la bon'stat'o de l’ patr'uj'o, ol unu glat'a sed krim'em'a kap'o. El'parol'u: ŝi est'as kulp'a, ĉar tiu ĉi kondamn'o, jam long'e decid'it'a en la ĉiel'o, atend'as nur si'a'n efektiv'iĝ'o'n sur la ter'o.
ARĤONTO
Ni el'aŭskult'u la atest'ant'o'j'n. Ĉu Sofokl'o ĉe'est'as?
Sofokl'o
Mi est'as.
ARĤONTO
Vi vizit'ad'is Aspazi'o'n?
Sofokl'o
Tre oft'e, precip'e dum kun'ven'o'j scienc'o-art'ist'a'j.
ARĤONTO
Pri kio oni ordinar'e parol'is?
Sofokl'o
Ĉu mi pov'as ĉio'n cit'i? Pri divers'a'j afer'o'j politik'a'j, pri demand'o'j scienc'a'j kaj art'ist'a'j.
ARĤONTO
Ĉu laŭ manier'o liber'a, mal'ĉast'a?
Sofokl'o
Liber'a, sed tiel ne mal'ĉast'a, ke mi tie'n konduk'us mi'a'n fil'in'o'n, se ŝi pov'us kompren'i scienc'a'j'n diskut'ad'o'j'n.
ARĤONTO
Sekv'e, regn'an'o, vi neni'o'n rimark'is, kio pov'us romp'i la moral'ec'o'n.
Sofokl'o
Neni'o'n.
ARĤONTO
Mi re'memor'ig'as al vi tamen, ke vi est'as al'vok'it'a ne por defend'i la krim'o'n, sed por konfes'i la ver'o'n.
Sofokl'o
Mi mir'as, ke tiu ĉi ver'o renkont'as tiel mal'mult'e da kred'o. Hermipo perd'is ne sol'e la honest'ec'o'n sed ankaŭ la prudent'o'n, se li supoz'is, ke mi pov'as ĉi tie konfes'i i'o'n ali'a'n krom ador'o kaj simpati'o por la sen'pek'e kulp'ig'it'a vir'in'o.
ARĤONTO
Nun don'os al ni si'a'n atest'aĵ'o'n Sokrat'o. (Sokrat'o en'ir'as.)
Sokrat'o
La dom'o de Aspazi'o est'is plej alt'a en Atenoj lern'ej'o de filozofi'o kaj mi ĝi'a lern'ant'o kaj adept'o. Ĉiu est'as mal'bon'a nur pro ne'sci'ad'o; mi pens'as do, ke kiel la kulp'ig'ant'o, tiel ankaŭ vi juĝ'ist'o'j postul'as, ke mi klar'ig'u, kiu est'as tiu ĉi glor'a vir'in'o kaj ke mi ne permes'u plen'um'o'n de mal'just'aĵ'o. Mi bedaŭr'as, ke vi mi'n ne demand'is pri tio en ali'a lok'o, sur strat'o, en ies ajn loĝ'ej'o aŭ dum promen'ad'o en agrabl'a arb'ar'et'o, sed tie ĉi antaŭ la juĝ'ist'ar'o, kiu per la akcept'o mem de la kulp'ig'o re'kon'as la krim'o'n antaŭ la esplor'o. Kio'n vi dir'us pri hom'o, kiu ek'sid'us sur ĉeval'o'n antaŭ ol oni ĝi'n al'konduk'us al li, manĝ'us gri'aĵ'o'n antaŭ ol oni ĝi'n don'us al li, aŭ sen'plum'ig'us anser'o'n antaŭ ol li ĝi'n kapt'is?
ARĤONTO
Al la afer'o, Sokrat'o, al la afer'o.
Sokrat'o
Mi ne pov'as parol'i pri la afer'o ĝis mi ne turn'os supr'e'n la inter'rilat'o'n de ambaŭ flank'o'j kaj ne klar'ig'os al vi, ke efektiv'e la juĝ'ant'o est'as ĉi tie Aspazi'o, kaj Hermipo est'as kulp'ig'it'a de ŝi je mal'saĝ'ec'o kaj vi — je konspir'o kun li.
ARĤONTO
Sufiĉ'e!
Sokrat'o
Sufiĉ'e? Ĉu vi jam sci'as ĉio'n pri tiu ĉi ni'a majstr'in'o kaj pov'as jam dekret'i? Vi est'as tre kompren'em'a, arĥonto.
ARĤONTO
Protagor'o! (Protagor'o el'ir'as.) Ĉu Aspazi'o en la inter'parol'o'j pek'ad'is kontraŭ la religi'o kaj la moral'ec'o?
Protagor'o
Laŭ mi'a opini'o?
ARĤONTO
Laŭ la ĝeneral'a mezur'il'o por hom'a'j ag'o'j.
Protagor'o
Mi tia'n ĝeneral'a'n mezur'il'o'n ne posed'as en mi, ĉar mi est'as est'aĵ'o unu'obl'a kaj ne kolektiv'a.
ARĤONTO
Ĉi tie ne est'as lok'o, Protagor'o, por sofist'a'j paradoks'o'j.
Protagor'o
Sed tie ĉi est'as lok'o por preciz'a'j difin'o'j. La juĝ'ant'ar'o ne dev'as el'vok'i du'senc'aĵ'o'j'n, se ili efektiv'e dezir'as esplor'i la afer'o'n dec'e. Kapr'o nom'as brasik'o'n bon'gust'a kaj mel'o'n — abomen'a. Simil'a'j diferenc'o'j ekzist'as ankaŭ inter hom'o'j. Tiu sam'a vir'in'o en unu el'vok'as am'o'n, en la ali'a antipati'o'n; tiu sam'a ag'o unu'j'n rav'as, ali'a'j'n for'tim'ig'as. Tial antaŭ ĉio mi bezon'as sci'i, ĉu mi dev'as pri'juĝ'i la ag'o'j'n de Aspazi'o laŭ mi'a vid'punkt'o?
ARĤONTO
Ni supoz'u.
Protagor'o
En tiu okaz'o ŝi est'is la plej honest'a kaj plej saĝ'a vir'in'o en Atenoj.
ARĤONTO
Mi ne permes'os ofend'i estim'ind'a'j'n regn'an'in'o'j'n Atenajn!
Protagor'o
Mi ili'n tut'e ne ofend'as, kontraŭ'e, mi eĉ supoz'as, ke ili ĉiu'j kun'e egal'us per si'a valor'o Aspazi'o'n, kvankam la du'on'o de tiu'j ĉi regn'an'in'o'j skrib'as leter'o'j'n ne'ortografi'a'j'n kaj la ceter'a'j nur am'a'j'n.
HERMIPO
Mi atent'ig'as al la juĝ'ist'o'j la vort'o'j'n de tiu ĉi atest'ant'o, kiu'j est'as eĥ'o de la opini'o'j de li'a majstr'in'o.
Protagor'o (al Hermipo)
Ne atent'ig'u tio'n, estim'at'a regn'an'o, ĉar la juĝ'ist'o'j pov'os rimark'i, ke vi'a buŝ'o son'as per eĥ'o de tio, kio'n vi'a majstr'in'o en'met'is ne en vi'a'n kap'o'n, sed — en la poŝ'o'n.
ARĤONTO
Mi pet'as ĉes'ig'i tiu'n ĉi disput'o'n! Sekv'e, vi rifuz'as, Protagor'o, sincer'a'n konfes'o'n en la afer'o de Aspazi'o?
Protagor'o
Tia'n, kia'n vi bezon'as — mi rifuz'as.
ARĤONTO
Person'e mi bezon'as neni'a'n, mi serĉ'as nur ver'o'n. Mi demand'as ankoraŭ unu foj'o'n: ĉu Aspazi'o blasfem'is la di'o'j'n?
Protagor'o
Ne, ĉar, se ŝi konfes'is ili'a'n est'ad'o'n, ŝi dev'is ili'n respekt'i, se, kontraŭ'e, ŝi ne konfes'is, ŝi ne hav'is kiu'n blasfem'i.
ARĤONTO
Ĉu ŝi pas'ig'is viv'o'n mal'ĉast'a'n?
Protagor'o
Ne.
ARĤONTO
Ĉu ŝi instig'is jun'a'j'n knab'in'o'j'n al sen'moral'ec'o?
Protagor'o
Ne, tio ĉi est'as okup'o de vir'o'j, ne de vir'in'o'j.
ARĤONTO
Vi ne'as ĝi'n absolut'e?
Protagor'o
Mi pet'as pardon'o'n de la juĝ'ist'ar'o, se mi per tio ĉi kaŭz'as al ili mal'agrabl'aĵ'o'j'n, sed — mi ne'as. (Li for'ir'as.)
ARĤONTO
Tucidid'o!
Tucidid'o
Mi'a'j gust'o'j kaj princip'o'j ten'is mi'n mal'proksim'e de la kulp'ig'it'in'o kaj de la rond'et'o, en kiu ŝi viv'is; la glor'o tamen — dir'ant'e delikat'e — de ŝi'a'j ag'o'j est'is tiel grand'a, ke ĝi ating'is eĉ mi'n. Mi ne ripet'os antaŭ vi ĉiu'j'n fam'et'o'j'n, mi ne atest'ig'os eĉ hom'o'j'n por mi tut'e kred'ind'a'j'n, sed por la kontraŭ'a flank'o kred'ebl'e ne tut'e honest'a'j'n; mi ripet'os nur tio'n, kio'n mi aŭd'is de l’ hom'o special'e respekt'at'a en la dom'o de Perikl'o — Anaksagor'o, kun kiu mi'n iam lig'is amik'ec'o antaŭ ol ĝi'n dis'ŝir'is la motiv'o'j cit'it'a'j en mi'a kulp'ig'o; li plend'is antaŭ mi, ke Aspazi'o mal'bon'uz'is li'a'n nom'o'n, ke en la rifuĝ'ej'o, kiu est'is nur ŝajn'e sub li'a zorg'o kaj kiu dev'is don'i rifuĝ'o'n al mal'grand'a'j sklav'in'o'j, oni aranĝ'is orgi'o'j'n kun plen'aĝ'ul'o'j kaj ke ĉiu'j'n tiu'j'n, dir'ant'e delikat'e, sen'hont'aĵ'o'j'n prezid'is Aspazi'o kaj part'o'pren'is en ili precip'e ŝi'a tiel nom'at'a edz'o.
Unu El La Juĝ'ist'o'j
Klar'ig'u al ni, regn'an'o, strang'a'n enigm'o'n: Aspazi'o est'is bel'a, Perikl'o ankaŭ; ŝi am'is li'n kaj li ŝi'n ankaŭ; kia'manier'e do oni pov'as konsent'ig'i kun ĉi tio ili'a'n reciprok'a'n mal'sever'ec'o'n kaj eĉ kun'help'o'n en flank'a'j am'et'aĵ'o'j.
Tucidid'o
Tio est'us strang'a en ni'a sfer'o, pli alt'a, kie la sent'o'j est'as pur'a'j kaj la edz'ec'o fort'ig'it'a de la religi'o kaj la leĝ'o. Sed en tiu ĉi mond'et'o de absolut'a — dir'ant'e afabl'e — egal'ec'o kaj liber'ec'o, al kiu aparten'as la kulp'ig'it'in'o, daŭr'a'j inter'rilat'o'j ne ekzist'as kaj la moral'ec'o'n dikt'as al ĉiu volupt'em'a'j instinkt'o'j. (Li for'ir'as.)
ARĤONTO
Kio'n est'as dir'ont'a al ni Diofito?
DIOFITO
Simil'e al Tucidid'o mi for'ig'as sci'ig'o'j'n kaj opini'o'j'n de hom'o'j, kies objektiv'ec'o pov'us est'i diskut'at'a kaj mi ripet'os nur tio'n, kio'n dir'is al mi Fidi'o. Jen li, malgraŭ si'a blind'a ador'o por Aspazi'o, mult'foj'e plend'is je ŝi'a mok'ad'o de l’ religi'o. Tiel ekzempl'e, li rakont'is al mi, ke oft'e ŝi analiz'is, el'vok'ant'e ne'halt'ig'ebl'a'n rid'o'n de ĉe'est'ant'o'j, ĉu Zeŭso hav'as kataron kaj tus'o'n. Ĉar tio ĉi ne est'as serioz'a demand'o filozofi'a, sekv'e ĝi montr'as nur em'o'n al sen'pri'pens'a blasfem'ad'o. Kaj tiu'spec'a'j diskut'ad'o'j est'is ŝi'a plej am'at'a tem'o.
ARĤONTO
Kaj kio'n vi dir'as rilat'e al ŝi'a moral'ec'o?
DIOFITO
Mi aŭd'is rakont'o'j'n tiel terur'a'j'n, ke antaŭ ili ferm'iĝ'is mi'a'j orel'o'j.
ARĤONTO
Nom'e?
DIOFITO
Kvankam just'ec'o postul'as de mi atest'o'n komplet'a'n kaj sincer'a'n, mi'a lang'o ne kutim'ig'it'a al vort'o'j mal'pur'a'j, rifuz'as al mi obe'em'o'n. Mi pet'as, ke oni mi'n plu ne demand'u, ĉar mi dev'as silent'i. (Li for'ir'as.)
HERMIPO
Mi postul'as el'aŭskult'ad'o'n de Ksantip'o, la fil'o de Perikl'o.
ARĤONTO
Ksantip'o!
Ksantip'o (ebri'a, puŝ'at'a de Elpiniko kaj post'e de Tucidid'o)
Okul'o kontraŭ okul'o... ne... Mi prefer'as skrib'i...
ARĤONTO (al Hermipo)
Kio'n li dev'as atest'i?
HERMIPO
Ke Aspazi'o instig'is li'a'n edz'in'o'n al ne'honest'a meti'o.
ARĤONTO (al Ksantip'o)
Ĉu ver'e?
Ksantip'o (fiks'int'e la rigard'o'n sur Perikl'o)
Patr'o... mi ne... patr'o... Elpiniko... ili promes'is riĉ'ec'o'n... Patr'o... permes'u kis'i vi'a'n man'o'n... (Li proksim'iĝ'as al Perikl'o.)
Perikl'o (re'tir'ant'e la man'o'n)
For'ir'u!
Ksantip'o
Tuj... patr'o... mi ne... (Li for'kur'as.)
HERMIPO
Ksantip'o!
Ksantip'o (inter popol'amas'o)
Mi est'os ĉe Hekatono.
ARĤONTO (al Hermipo)
Ĉu vi dezir'as ankoraŭ esplor'i la sklav'o'n Trakson?
HERMIPO
Jes.
ARĤONTO
Ĉu li est'as al'konduk'it'a?
TRAKSO (al'proksim'iĝ'as kaj salut'as)
Mi est'as pret'a al serv'o'j.
Perikl'o
Sklav'o'j'n al'vok'it'a'j'n al atest'ad'o la leĝ'o permes'as sub'met'i al turment'o'j. Mi rezerv'as por mi tiu'n ĉi rimed'o'n, se est'os neces'e.
ARĤONTO
Ĉu ci vid'is, kiel ci'a sinjor'in'o, ĉe'est'ant'a ĉi tie Aspazi'o, de'ŝir'ad'is oliv'et'o'j'n en la arb'ar'et'o de Ateno?
TRAKSO (trem'ant'e)
Re'ven'ant'e el la arb'ar'et'o, ŝi port'is unu'foj'e kelk'a'j'n oliv'et'o'j'n.
ARĤONTO
Sed, ĉu ci vid'is, kiel ŝi de'ŝir'is ili'n?
TRAKSO
De mal'proksim'e.
Perikl'o
Kaj kiom oni pag'is al vi, por ke vi vid'u?
TRAKSO
Neniom, sinjor'o.
Perikl'o
Mi pet'as, ke oni li'n sub'met'u al turment'o'j.
TRAKSO (genu'ant'e)
Kompat'o'n, sinjor'o'j, estim'at'a'j juĝ'ist'o'j, mi ne vid'is... la sankt'a'n arb'ar'et'o'n mal'nobl'a sklav'o ne pov'as profan'i... mi rigard'is de mal'proksim'e... Estim'at'a'j regn'an'o'j, oni dir'is, ke ŝi de'ŝir'is oliv'et'o'j'n, mi kred'is, ĉar kial mi kuraĝ'us dub'i?
Perikl'o
Mi rezign'as la turment'o'j'n.
TRAKSO
Mi neni'o'n sci'as, mizer'a brut'o. (Li mal'aper'as.)
ARĤONTO (al Hermipo)
Ĉu vi hav'as ankoraŭ ali'a'j'n atest'ant'o'j'n?
HERMIPO
Mi al'vok'is mult'a'j'n, sed ili ne ven'is. Ceter'e mi opini'as, ke la ĝis'nun'a'j, vol'e aŭ ne'vol'e, sufiĉ'e sub'ten'is mi'a'n kulp'ig'o'n.
ARĤONTO
La defend'ant'o de la juĝ'at'in'o, Perikl'o, hav'as la parol'o'n.
Perikl'o
Ek'star'is antaŭ mi grand'eg'a mont'o da ofend'o'j kaj mensog'o'j, kiu'n rapid'em'e kaj diligent'e konstru'is lang'o'j de furioz'iĝ'int'a malic'o kaj kiu dev'as dis'prem'i mi'a'n am'at'a'n edz'in'o'n. Ĉu mi pov'as tut'a'n tiu'n ĉi mont'o'n dis'ĵet'i, pes'i en ĝi antaŭ vi ĉiu'n ŝton'o'n de kondamn'o, ĉiu'n bul'o'n da kalumni'a kot'o, ĉiu'n plen'man'o'n da sabl'o ĵet'it'a sur vi'a'j'n okul'o'j'n, por ke vi ne rimark'u la ver'o'n? Se eĉ permes'us al mi tio'n ĉi la dolor'o, ĝi'n ne permes'as la abomen'o. Ĉiu el vi sen'dub'e trov'is si'n iam antaŭ kontraŭ'ul'o, kiu'n li est'us renvers'int'a per unu pied'ek'bat'o kaj tamen ne vol'is li'n eĉ pied'ek'bat'i; ĉiu renkont'iĝ'is kun kulp'ig'ad'o, kiu'n li sen'pen'e est'us re'puŝ'int'a, sed, halt'ig'it'a de abomen'o, li ne re'puŝ'is. La plej mizer'a hom'o hav'as konvink'o'n, ke li'a karakter'o nur ĝis ia grad'o pov'as est'i dub'a kaj ating'ebl'a de suspekt'o'j; sur ŝtup'o'j pli mal'alt'a'j li est'as garanti'it'a kontraŭ ili; se mi, regn'an'o'j, kulp'ig'us iu'n ajn el vi, je turment'ad'o de sklav'o'j, la ali'a'j akcept'us tio'n ĉi kiel ebl'a'n; sed, se mi kulp'ig'us li'n je for'manĝ'ad'o de sklav'o'j, neni'u kred'us al mi sen vid'ebl'a'j argument'o'j. Ĉar egal'e ĉiu hom'o port'as en si mezur'il'o'n de ver'simil'ec'o de hom'a'j ag'o'j, kun kies help'o li de la unu'a foj'o taks'as la honest'ec'o'n de ĉiu'j riproĉ'o'j. Mi supoz'as, ke vi ankaŭ ĝi'n posed'as en vi'a konscienc'o, ke vi ankaŭ rimark'is mem la tut'a'n monstr'ec'o'n de la kulp'ig'o, antaŭ ol mi sukces'is ĝi'n montr'i al vi. Efektiv'e, kio laŭ Hermipo kaj li'a'j kompani'an'o'j, aŭ ordon'don'ant'o'j, est'as Aspazi'o? Mal'ĉast'a heter'o, de'log'ant'in'o de sen'pek'a'j knab'in'o'j, mastr'in'o de am'et'aĵ'o'j de si'a edz'o, difekt'ant'in'o de sankt'a'j arb'ar'et'o'j, sen'pens'em'a kaj arogant'a insult'ant'in'o de di'o'j. Per mult'e'nombr'a'j river'et'o'j ŝi dis'flu'ig'as moral'a'n putr'o'n sur la ter'o, kaj ĉar ŝi ne pov'as ating'i kaj infekt'i la ĉiel'o'n, ŝi super'ĵet'as ĝi'n per blasfem'aĵ'o'j. Tiu ĉi venen'ant'in'o moral'a dis'vast'ig'as ĉirkaŭ si tiel mort'ig'a'n influ'o'n, ke de ĝi pere'as plej geni'a'j mens'o'j kaj plej potenc'a'j karakter'o'j. Konfes'u, ke tiom da terur'aĵ'o'j oni pov'us divid'i inter kelk'a'j vir'in'o'j kaj eĉ tiam ĉiu est'us mal'oft'a si'a'spec'a ekzempler'o. Monstr'o'n kun'ig'ant'a'n en si ĉiu'j'n tiu'j'n ĉi abomen'ind'aĵ'o'j'n la natur'o ne kre'is, nask'i ĝi'n pov'as nur fantazi'o de mal'nobl'ec'o. Jes, ĝi est'as spirit'a frukt'o de Hermipo, jes'ig'it'a, kiel efektiv'a, de neni'u. Mi jam ne parol'as pri la atest'aĵ'o'j de Sofokl'o, Sokrat'o, Protagor'o, al kiu'j oni pen'is ŝtel'i el la buŝ'o i'a'n du'senc'a'n vort'o'n kaj mal'nobl'e ek'uz'i; sed kio'n pruv'is ali'a'j atest'ant'o'j? La sklav'o Trakso, vid'ebl'e sub'aĉet'it'a, re'pren'is pro tim'o si'a'j'n vort'o'j'n; Tucidid'o kaj Diofito apog'is si'n sur mi'a'j plej kor'a'j for'est'ant'a'j amik'o'j, kiu'j ne pov'as ek'star'i ĉi tie kaj per ne'ad'o de imput'it'a'j al ili mensog'o'j re'e en'ŝtop'i ili'n en la gorĝ'o'j'n de la kalumni'ul'o'j. Se Aspazi'o tiel sen'kaŝ'e kaj ĉie dis'sem'ad'is infekt'o'n moral'a'n, kial do oni ne al'konduk'is ĉi tie'n la ar'eg'o'n da ŝi'a'j am'at'o'j kaj ofer'o'j; kiel oni ne kolekt'is la mult'e'nombr'a'n sekv'ant'ar'o'n de tiu'j moral'e fal'ig'it'a'j de ŝi knab'in'o'j, sed oni prefer'is fals'i la plend'o'j'n de la ekzil'it'o kaj de la mort'int'o? Furioz'a mal'am'o, tim'ig'it'a nek de majest'ec'o de la mal'bon'sort'o, nek de l’ mort'o, mal'nobl'e per'fort'is ili'n ambaŭ. La kor'o'j de mi'a'j amik'o'j est'is konstant'e mal'ferm'it'a'j por mi kaj mi neni'o'n vid'is en ili krom mal'ŝat'o aŭ mal'respekt'o por tiu'j, kiu'j nom'as si'n ili'a'j konfidenci'ul'o'j. Tucidid'o, kiu al'vok'is al juĝ'o Anaksagor'o'n, est'is sen'taŭg'a, sed Tucidid'o, kiu mal'honor'as la sen'hejm'ul'o'n, est'as mal'nobl'a; Menono, kiu mal'glor'is Fidi'o'n viv'a'n, est'is bazilisk'o, sed Diofito, kiu mal'glor'as la mort'int'o'n, est'as hien'o. En tiu ĉi mal'nobl'a afer'o part'o'pren'is, bedaŭr'ind'e, ankoraŭ unu hom'o. Mi prefer'us vid'i antaŭ mi fantom'o'n de patr'o'mort'ig'int'o; sed, ĉar tiu ĉi hom'o jam ek'star'is, li atest'u kontraŭ si'a'j ge'patr'o'j adopt'int'o'j. Vi sci'as, ke de mi'a unu'a edz'in'o mi dis'iĝ'is. Ŝi pet'is, ke mi las'u ĉe ŝi mi'a'j'n du fil'o'j'n; mi konsent'is, ĉar ŝi am'is ili'n, mi tamen ne ĉes'is atent'i ili'a'n eduk'ad'o'n. Mal'san'em'a, la pli jun'a mort'is fru'e; la pli mal'jun'a dum'e matur'iĝ'ant'e komenc'is aper'ig'i mal'bon'a'j'n em'o'j'n kaj mal'virt'a'j'n kutim'o'j'n, kies embri'o'n mi ne rimark'is en li'a infan'ec'o: li drink'ad'is kun la riĉ'a jun'ul'ar'o Atena, part'o'pren'is en plej mal'ĉast'a'j diboĉ'ad'o'j. Admon'o'j'n li akcept'ad'is de mi komenc'e indiferent'e, post'e arogant'e, ĝis fin'e li tut'e rifuz'is al mi la obe'o'n kaj respekt'o'n. Long'e mi ne pov'is trov'i la font'o'n, el kiu li ĉerp'is la rimed'o'j'n por tia viv'o; fin'e mi trov'is, ke ili'n liver'as al li kelk'a'j aristokrat'o'j, kaj precip'e la edz'in'o de ia riĉ'ul'o — kun kiu cel'o, vi diven'as el la prezent'it'a al vi skrib'aĵ'o kaj el la intenc'it'a ĉi tie mal'honor'ad'o de la patr'o kaj de la patr'in'o per la atest'aĵ'o de la fil'o. Mi ne analiz'os tiu'n ĉi hont'ind'aĵ'o'n, mi el'ig'is ĝi'n nur, por ke sur ĝi'a fon'o re'spegul'iĝ'u pli klar'e la malic'o de la kulp'ig'ant'o'j, por lum'ig'i al vi unu detal'o'n, antaŭ kiu eĉ la ebri'a kaj zorg'e en kalumni'ad'o ekzerc'it'a Ksantip'o ek'trem'is. Li edz'iĝ'is kun vir'in'o, merit'ant'a pli bon'a'n sort'o'n, kiu'n li mal'zorg'is kaj kun'e kun la infan'o'j ĵet'is en mizer'o'n. Ek'sci'int'e ĉi tio'n, Aspazi'o don'is al la mal'feliĉ'a vir'in'o konstant'a'n mon'help'o'n, kiu'n ŝi oft'e pag'is du'foj'e, kiam la mal'ŝpar'em'ul'o for'drink'is ĝi'n, kaj pri tiu ĉi Aspazi'o li atest'is, ke ŝi instig'is al sen'honest'a meti'o li'a'n edz'in'o'n, kiu'n ŝi ceter'e tut'e ne kon'is! Ver'e, la hom'a lang'o est'as kapabl'a plen'um'i ankoraŭ pli grand'a'j'n krim'o'j'n, ol la man'o! Tiu ĉi ekzempl'o vi'n instru'u, kiel en la labor'o de ni'a'j kulp'ig'ant'o'j ŝanĝ'iĝ'is la ver'o. Kaj kia'cel'e oni plen'um'is tiu'n ĉi sen'hont'a'n fals'ad'o'n? Aspazi'o bel'eg'a, prudent'a, liber'a de antaŭ'juĝ'o'j, kuraĝ'a, ag'em'a, glor'a, ĉirkaŭ'at'a de filozof'o'j kaj de ili admir'at'a, sen'dub'e vek'is envi'o'j'n kaj mal'am'o'j'n; sed la fin'a cel'o de l’ atak'o ĉi tie est'as mi. Ne per simpl'a okaz'o pere'is ĉiu'j, kiu'j star'is al mi plej proksim'e. Unu'a fal'is Efialto, post'e Anaksagor'o kaj Fidi'o, nun ven'is la temp'o por Aspazi'o. Ĉar oni ne sukces'is mi'n dis'prem'i, oni pen'is almenaŭ sol'ig'i kaj sen'esper'ig'i mi'n. La nun'a ek'bat'o, se ĝi ne mal'traf'os, efik'os tiu'n tiel long'e atend'at'a'n rezultat'o'n. La kalkul'o est'as simpl'a kaj — mi konfes'as — bon'a, ĉar Aspazi'o ne for'ir'os el tiu ĉi mond'o sol'a, sed kun Perikl'o, kiu ŝi'n am'as kaj ador'as, kiu sen ŝi ne pov'us viv'i. Ĉu tia esper'o ne al'log'as! Ĉu por ĝi ne est'as ind'e plen'um'i eĉ mal'nobl'ec'o'n? Tiom da foj'o'j oni van'e al'vok'is mi'n antaŭ la juĝ'o'n de l’ popol'o, tiom da foj'o'j oni pen'is dis'prem'i mi'n per Spart'an'a milit'o, tiom da kapt'il'o'j mi evit'is, tiom da ek'bat'o'j mi re'bat'is kaj tiom da dolor'o'j mi el'ten'is, — kaj jen ĉi tie sen ia batal'o, sen kontraŭ'star'o mi ced'os, en tomb'o'n aŭ en ekzil'ej'o'n, kie'n vi send'os mi'a'n plej kar'a'n amik'in'o'n, al kiu mi ŝuld'as la plej bon'a'j'n inspir'o'j'n kaj la plej feliĉ'a'j'n ide'o'j'n! Ebl'e mi est'as ceter'e por vi, por la regn'o — bar'aĵ'o kaj ŝarĝ'o, kiel mal'jun'a sklav'o, kiu fin'int'e si'a'n serv'ad'o'n, perd'is la fort'o'j'n kaj est'as al labor'o ne'kapabl'a kaj tamen viv'as obstin'e. Se vi serĉ'is okaz'o'n liber'iĝ'i de mi, kapt'u ĉi tiu'n — facil'a'n kaj oportun'a'n. Mi atend'as nur ordon'o'n, kie'n mi dev'as for'port'i mi'a'n kap'o'n. Sed vi, regn'an'o'j, ne rest'u kun la konvink'o, ke mi for'ir'os dis'prem'it'a de mal'ĉast'a'j ag'o'j de tiu ĉi vir'in'o, se vi ŝi'n kondamn'os. Mi for'ir'os fier'a je ŝi, kvankam ŝi pek'is antaŭ la leĝ'o. Sur la vang'o'j de l’ kulp'ig'ant'o'j tra'kur'is, kiel mi vid'as, ĝoj'a rid'et'o. Jes, ŝi pek'is, ĉar ŝi pens'is — profund'e kaj laŭt'e. La tradici'o kaj ni'a'j regul'ar'o'j vid'as en ĉi tio pli grand'a'n pek'o'n, ol en sub'ĵet'ad'o de l’ infan'o'j. La tut'a saĝ'ec'o de ni'a'j vir'in'a'j ideal'o'j en'ferm'iĝ'as en diven'ad'o, ekscit'ad'o kaj sat'ig'ad'o de vir'a'j volupt'o'j. Se iu varm'ig'us ŝton'a'n statu'o'n kaj instru'us ĝi'n mov'iĝ'i, sen'dub'e ĝi trov'us am'ant'o'n. Plej bon'gust'a frand'aĵ'o por postul'em'a'j moral'ist'o'j est'as bel'eg'a, odor'a korp'o de mal'saĝ'a vir'in'o. La prudent'o laŭ ili'a opini'o est'as nur mal'dolĉ'aĵ'o en tiu ĉi plej dolĉ'a frukt'o sur la ter'o. Se la antikv'a kaj ĝis nun ne for'ig'it'a leĝ'o pun'as per cent drakm'o'j vir'in'o'n, kiu el'ir'is sen vizaĝ'kovr'il'o; se est'as al ŝi mal'permes'it'e aŭskult'i en la teatr'o komedi'o'j'n; se unu grek'a verk'ist'o glor'as tio'n, ke neni'u en Atenoj manĝ'as kun fremd'a edz'in'o: se la kon'at'a aristokrat'in'o fier'is antaŭ mi, ke ŝi'a'j fil'in'o'j ne leg'is eĉ unu vers'o'n de Homero, tiam efektiv'e pek'is Aspazi'o, kiu mal'kovr'ad'is si'a'n vizaĝ'o'n sur la strat'o, komunik'iĝ'ad'is kun scienc'ul'o'j, leg'is verk'o'j'n de poet'o'j kaj filozof'o'j, diskut'ad'is pri plej alt'a'j demand'o'j scienc'a'j. Tio ĉi ja signif'as, ke ŝi pas'ig'is viv'o'n mal'ind'a'n! Mi aŭd'as rid'o'n kaj aplaŭd'o'j'n por Hermipo en ĉiu'j rifuĝ'ej'o'j de mal'ĉast'o. Ĉar li ne kuraĝ'is star'ig'i antaŭ vi plej for'puŝ'ind'a'n mal'ĉast'ul'in'o'n kaj kulp'ig'i ŝi'n, ĉar ŝi dir'us al vi: tia est'as mi'a okup'o — kaj vi dev'us ŝi'n liber'ig'i. Sed ĉu vir'in'o, pens'ant'a liber'e pov'as dir'i al juĝ'ist'ar'o: tia est'as mi'a okup'o? Neniel. Ĉar mal'ĉast'ec'o est'as meti'o leĝ'ig'it'a, filozofi'o — ne. Heter'o kiu ruin'ig'us la tut'a'n grek'a'n jun'ul'ar'o'n — mok'us ĉiu'j'n juĝ'o'j'n, dum filozof'in'o'n medit'ant'a'n pri la de'ven'o de stel'o'j oni hav'as rajt'o'n kaj oni dev'as pun'i per mort'o laŭ postul'o de iu ajn. En Atenoj est'as pli sen'danĝer'e dis'sem'i infekt'o'n ol scienc'o'n. Kvankam ne nur en Atenoj... Ĉiu popol'o pist'as la grand'a'j'n hom'o'j'n, kiel nuks'o'j'n, por el'ig'i el ili kern'o'j'n, per kiu'j ĝi nutr'iĝ'as. Ne unu jam lum'radi'o ek'paf'is el arest'ej'a'j mal'lum'ej'o'j, ne unu grand'a ide'o est'is ole'it'a per martir'a sang'o. Kiam geni'o ek'parol'as al hom'ar'o, ĝi komenc'e respond'as per insult'o kaj nur post'e per ben'o. Mal'saĝ'ec'o vag'as tra voj'o'j jam pret'a'j kaj bon'e gard'at'a'j, la saĝ'ec'o tra'hak'as al si voj'o'n tra dens'a kaj mal'jun'a arb'ar'o, en kiu ĝi'n sur'fal'as venen'a'j ramp'aĵ'o'j kaj rab'a'j best'o'j. La soci'o est'as kre'it'a por pigme'o'j, grand'eg'ul'o'j vund'as al si la frunt'o'j'n per ĝi'a'j mal'alt'a'j kun'plekt'aĵ'o'j. Por ke ili tamen ne difekt'u kaj ne dis'bat'u tiu'n ĉi konstru'aĵ'o'n, est'as neces'e ili'n fal'ig'i kaj sen'liber'ig'i aŭ for'tranĉ'i al ili la kap'o'j'n. Vi vol'as tio'n ĉi far'i kun Aspazi'o. Ek'kresk'is en Atenoj vir'in'o — grand'eg'ul'o, kiu ne en'lok'iĝ'as en tradici'a'j ĉel'et'o'j, kiu ili'n dis'puŝ'as kaj romp'as, kiu super la nigr'a amas'o lev'iĝ'as kiel palm'o super arb'et'aĵ'o; dis'hak'u ĝi'n aŭ for'tranĉ'u al ĝi la pint'o'n, se tio'n ĉi postul'as Hermipo kaj permes'as la leĝ'o. Sed ne pens'u, ke vi'a hak'il'o est'as sankt'a, ĝi est'as nur mult'e'pez'a kaj akr'a. Se ĝi'n est'us ten'int'a'j generaci'o'j, kiu'j viv'is antaŭ mil jar'o'j, ili fal'ig'us ĝi'n sen'dub'e sur vi'a'j'n kol'o'j'n, ĉar vi est'us por ili sen'pi'a'j kaj ne'moral'a'j; se ĝi'n ek'vid'os en vi'a'j man'o'j generaci'o'j, kiu'j viv'os mil jar'o'j'n post'e, ili nom'os vi'n mort'ig'ant'o'j. La ne'tuŝ'ebl'a'j'n kred'o'j'n de ni'a'j pra'av'o'j ni mok'as hodiaŭ kaj ni'a'j'n ne'tuŝ'ebl'a'j'n ver'o'j'n la pra'nep'o'j ankaŭ ne indulg'os. Ĉar apud ni'a'j lim'a'j kolon'o'j la mond'o ne halt'os en si'a evoluci'o, sed ili'n renvers'os, ir'os antaŭ'e'n kaj star'ig'os al si nov'a'j'n. Ĉu vi pov'as est'i cert'a'j, ke post vi fin'iĝ'as la progres'o de l’ hom'a ide'o, ke tiu'j princip'o'j, pro kiu'j vi kondamn'as Aspazi'o'n, ne est'os konfes'at'a'j de ĉiu'j? Se vi'a rigard'o ating'as la last'a'j'n ekstrem'o'j'n de l’ mond'a ekzist'ad'o kaj antaŭ'vid'as, ke vi'a scienc'o, vi'a kred'o tra'viv'os ĉiu'j'n vent'eg'o'j'n kaj ĉiu'j'n kataklism'o'j'n en etern'a sen'ŝanĝ'em'ec'o, for'pren'u al la edz'o la edz'in'o'n, al la infan'o'j — la patr'in'o'n, kaj dediĉ'u ŝi'n kiel ofer'o'n al la di'o'j. Sed, se en vi'a'n konscienc'o'n en'ŝtel'iĝ'is eĉ plej mal'grand'a dub'o, el'aŭskult'u ĝi'a'n avert'o'n, por ke la mantel'o de l’ just'ec'o ne kovr'u la krim'o'n. La honest'a kor'o don'u al vi bon'a'n inspir'o'n, la hel'a prudent'o don'u al vi saĝ'a'n konsil'o'n, vi'a verdikt'o est'u voĉ'o de l’ leĝ'o. (Li mal'supr'e'n'ir'as de la parol'ej'o, al'proksim'iĝ'as al Aspazi'o kaj kis'as ŝi'n) Kar'a edz'in'o! Kalumni'ad'o ni'n dis'ig'is, sed la verdikt'o kun'ig'os kaj fal'os sur ni'n ambaŭ.
ARĤONTO
La juĝ'a diskut'ad'o est'as fin'it'a. La ĵur'int'o'j met'os sen'kulp'ig'a'j'n blank'a'j'n glob'et'o'j'n en la dekstr'a'n urn'o'n kaj la kondamn'a'j'n — nigr'a'j'n — en la mal'dekstr'a'n. (La ĵur'int'o'j en grand'a pli'mult'o plen'ig'as la dekstr'a'n urn'o'n, — kelk'a'j la mal'dekstr'a'n.)
Metronom'o
La voĉ'don'ad'o est'as fin'it'a.
ARĤONTO (en'rigard'int'e en ambaŭ urn'o'j'n)
La kalkul'ad'o de glob'et'o'j est'as super'flu'a. Per la verdikt'o de l’ juĝ'o la kulp'ig'it'a Aspazi'o est'as sen'kulp'a.
Perikl'o
Tio est'as voĉ'o de tiu sam'a popol'o, kiu'n mi serv'is! (Sofokl'o, Sokrat'o kaj Protagor'o kor'tuŝ'it'a'j ĉirkaŭ'as Aspazi'o'n, al kies pied'o'j si'n ĵet'as kaj kis'as ŝi'a'j'n genu'o'j'n ar'et'o da jun'a'j sklav'in'o'j.)
Kelk'a'j Regn'an'o'j (kapt'int'e Hermipon)
Al juĝ'o la kalumni'ul'o'n!
Aspazi'o (el'tir'as la ponard'o'n kaj ĵet'as al Hermipo)
Mi ĝi'n jam ne bezon'as, sed ebl'e al li ĝi util'os.
Protagor'o
Por tranĉ'ad'o de pan'o akir'it'a per mal'honor'o.
(La kurten'o fal'as.)
«Aspazi'o» esperant'ig'it'a aper'as en moment'o fortun'e elekt'it'a. Ĝi aper'as tuj post la kvar'a kongres'o esperant'ist'a, en kiu tiel elokvent'e est'is proklam'it'a kaj triumf'is en la kor'o'j de divers'naci'a'j kongres'an'o'j ideal'o de inter'naci'ism'o. Ĝi aper'as sam'temp'e en moment'o de kvar'dek'jar'a jubile'o de Svientoĥovski, kiam en Varsovio okaz'as kun'vetur'o de li'a'j ador'ant'o'j.
Ĉar la aŭtor'o de l’ «Aspazi'o» dum si'a long'a mir'eg'e frukt'o'don'a labor'ad'o est'is apostol'o de ver'a inter'naci'ism'o, tio signif'as — de l’ am'a al'proksim'iĝ'o de ĉiu'j naci'o'j, cel'ant'a kun'ig'i plej sankt'a'j'n inspir'o'j'n de divers'naci'a'j geni'o'j en unu komun'a'n sun'o'n, en unu bel'eg'a'n harmoni'o'n, en kiu perd'iĝ'os neni'a ton'o original'a kaj valor'a.
Ĉar du'a'flank'e, li'a'j pol'a'j ador'ant'o'j, nun al'port'ant'a'j al li fest'a'j'n sign'o'j'n de grand'estim'o kaj dank'o, per ĉi tio protest'as kontraŭ mal'larĝ'a kaj mal'nobl'a kalumni'o, dum long'a'j jar'o'j persekut'int'e li'n kvazaŭ mal'varm'a'n kosmopolit'o'n kaj ego'ist'o'n, — li'n, poet'o'n-filozof'o'n, kiu sci'is kun'ig'i varm'eg'a'n am'o'n al la progres'o de l’ patr'uj'o kun varm'eg'a am'o al la progres'o de l’ hom'ar'o.
Kaj se publik'o okcident'a pov'as mal'pli interes'iĝ'i pri Svientoĥovski, talent'o'plen'a public'ist'o, potenc'a batal'ant'o kaj estr'o de l’ pol'a progres'o dum kvar'dek jar'o'j, mi tamen nun ne vid'as en pol'a literatur'o verk'ist'o'n, kiu per si'a komun'e-hom'a pens'o kaj tut'mond'a'j ideal'o'j merit'us pli est'i prezent'it'a al la divers'naci'a esperant'ist'ar'o, ol la aŭtor'o de l’ «Aspazi'o».
Por ni, Pol'o'j, dezir'ant'a'j al ni'a land'o lum'o'n kaj varm'o'n de progres'ant'a tag'iĝ'o, Svientoĥovski est'as antaŭ ĉio tiu hom'o, kiu montr'is al ni ebl'ec'o'n kaj neces'ec'o'n de nov'a evoluci'o sur voj'o de intern'a dis'volv'iĝ'o anim'a post la naci'a katastrof'o en la jar'o 1864, kiam unu'j tut'e perd'is esper'o'n pri est'ont'ec'o kaj plor'ant'e sid'iĝ'is sur la tomb'o'j histori'a'j, ali'a'j tut'e perd'is pens'o'n publik'a'n kaj interes'iĝ'is mem'am'e nur pri si'a privat'a bon'o. Pro tio ni hav'as apart'a'j'n kaŭz'o'j'n por dank'em'o al la patr'o de ni'a progres'o en la last'a epok'o.
Sed ŝajn'as al ni, ke la aŭtor'o de «Aspazi'o» kaj de mult'a'j ali'a'j dram'o'j («Anim'o'j sen'mort'a'j», «Spirit'o'j», k. t. p.) pov'as el'vek'i mir'o'n kaj am'o'n ankaŭ en la kor'o'j de ali'a'j naci'o'j, kiel pens'ul'o profund'a, poet'o nobl'a kaj bon'eg'a stil'ist'o. Tial mi pens'as, ke la traduk'int'o de l’ «Aspazi'o» hav'is bon'a'n ide'o'n, prezent'ant'e al la esperant'ist'ar'o la bel'a'n verk'o'n de Svientoĥovski.
En la dram'o'n «Aspazi'o» la kre'int'o en'met'is tut'a'n si'a'n anim'o'n — ĉiu'j'n sonĝ'o'j'n de ideal'o, ĉiu'j'n batal'o'j'n de etern'e revoluci'a spirit'o, tut'a'n si'a'n am'o'n al bel'ec'o kaj mal'am'o'n al mal'nobl'ec'o. Vi trov'os en la figur'o de Perikl'o sonĝ'o'n de Svientoĥovski pri hom'o, kiu reg'as anim'o'j'n ne per privilegi'a posten'o, ne per demagog'a flat'ad'o de instinkt'o'j de amas'o, sed per pur'a potenc'o de person'a geni'o — bel'a sonĝ'o, moment'e en'korp'ig'it'a en Hellado, tiel kar'a al Svientoĥovski! Vi trov'os en Aspazi'o ideal'o'n de vir'in'o — bel'a'n saĝ'ec'o'n kaj saĝ'a'n bel'ec'o'n. Vi trov'os ĉi tie rond'o'n de elekt'it'a'j spirit'o'j de Hellado kaj mal'kovr'os en Fidi'o, Sofokl'o, Eŭripid'o — aŭtor'a'n am'o'n al art'o ĉiu'spec'a, en Anaksagor'o, Sokrat'o — li'a'n am'o'n al filozofi'o, en Protagor'o — li'a'n sen'kompar'a'n talent'o'n dialektik'a'n — kaj en tut'a dram'o perl'o'j'n de mal'varm'a pens'o filozof'a kaj ruben'o'j'n de varm'a kred'o je venk'o de grand'a'j kor'o'j kaj anim'o'j geni'a'j.
Unu el riproĉ'o'j, far'at'a'j de kritik'o al dram'aŭtor'o Svientoĥovski, ke ĉiu'j li'a'j person'o'j parol'as tiel bel'e kaj sprit'e, spert'e kaj riĉ'e, kiel la aŭtor'o mem, perd'as si'a'n fort'o'n en «Aspazi'o», kie la aŭtor'o prezent'as spirit'o'j'n elekt'it'a'j'n, hav'ant'a'j'n rajt'o'n al lingv'o elekt'it'a; krom tio la aŭtor'o en ĉi tiu dram'o divers'ig'is si'a'n lingv'o'n, don'is ali'a'j'n akcent'o'j'n al la jun'a Sokrat'o, al la dolor'ant'a patr'o Anaksagor'o, kaj traf'e mal'riĉ'ig'is la lingv'o'n de la rond'et'o da humil'a'j anim'o'j en la societ'o de Elpiniko.
Ni tut'e ne cert'ig'as, ke la dram'o de Svientoĥovski est'as verk'o sen'difekt'a. Ni trov'as nur, ke ĝi est'as grand'valor'a kaj eminent'a.
Laŭ ni'a opini'o, difekt'o'j teknik'a'j de tiu ĉi dram'o: tro'ec'o de element'o rakont'a kompar'e kun element'o ag'ad'a, mult'parol'ec'o de hero'o'j, tro'a kapabl'ec'o ili'a por kre'ad'o de aforism'o'j anstataŭ akcent'o'j de ver'a pasi'o en moment'o'j de grav'a'j okaz'int'aĵ'o'j, k. t. p. — ĉio ĉi ne lud'as serioz'a'n rol'o'n apud la bel'ec'o de l’ stil'o kaj fort'o de la esprim'it'a'j en ĝi ide'o.
Kaj ni ne hav'as ankaŭ intenc'o'n persekut'i ĉiu'j'n laŭ'vol'a'j'n kaj ne'vol'a'j'n de'flank'iĝ'o'j'n de la histori'a ver'o, kontraŭ'batal'i modern'ism'o'j'n kaj anakronism'o'j'n, ĉar sur ĉiu paŝ'o en tiu ĉi grand'a dram'o pli fort'e ni'n kapt'as io pli grav'a — intern'a'j intenc'o'j de la aŭtor'o, potenc'a pentr'aĵ'o de l’ batal'o, kiu'n mal'humil'a kaj mem'am'a intrig'o flam'ig'as en mal'lum'a amas'o kontraŭ alt'a'j spirit'o'j. La forum'o de Atenoj far'iĝ'as por ni pli proksim'a, kiam ni renkont'as «hieraŭ» hodiaŭ'a'j'n batal'o'j'n, nun'temp'a'j'n dolor'o'j'n kaj sonĝ'o'j'n de l’ hom'ar'o. Io etern'a, etern'e nobl'a kaj etern'e mal'nobl'a en konstant'a batal'o — jen kio est'as grav'a en tiu ĉi bel'eg'a dram'o, kre'it'a de spirit'o de unu el la fil'o'j de Promete'o!
Le'o Bel'mont.
Libr'ej'o HACHETTE & Kio, 79, Boul. Saint-Germain, Par'is.
Kolekt'o De “La Revu'o”
Instru'a Fak'o
| Grammaire complète d’Esperant'o, de Camille AYMONIER, profesor'o ĉe la lice'o «Charlemagne». | ||
| Unu volum'o in-16, 166-paĝ'a (broŝur'it'a) | Fr. | 1 50 |
| Esperant'a Sintaks'o, laŭ verk'o'j de Do ZAMENHOF kaj ali'a'j aŭtor'o'j, en Esperant'o verk'it'a de Paul FRUICTIER. | ||
| Unu volum'o in-16, 75-paĝ'a (broŝur'it'a) | 1 50 | |
| Konkordanc'o de la vort'o'j de Ekzerc'ar'o. El'labor'is Alfred E. WACKRILL. | ||
| Unu volum'o in-16, 95-paĝ'a (broŝur'it'a) | 1 » | |
| Fraz'ar'o, en Esperant'o, de H. de COPPET. | ||
| Unu volum'o in-16, 108-paĝ'a (broŝur'it'a) | 1 » |
Literatur'a Fak'o
| Angl'a lingv'o sen profesor'o, unu'akt'a komedi'o de Trist'a'n BERNARD, traduk'it'a de Gast'o'n MOCH. | ||
| Unu volum'o in-8, 44-paĝ'a (broŝur'it'a) | Fr. | 1 » |
| Aspazi'o, tragedi'o en kvin akt'o'j, de A. SVJENTOĤOVSKI, trad. de Dro Leon'o ZAMENHOF. | ||
| Unu volum'o in-8, 154-paĝ'a | » » | |
| Buked'o, artikol'o'j pri literatur'a'j kaj beletr'ist'ik'a'j demand'o'j, de Ch. LAMBERT. | ||
| Unu volum'o in-8, 159-paĝ'a (broŝur'it'a) | 2 » | |
| Imenlago, novel'o de Theodor STORM, traduk'it'a el la german'a lingv'o de Alfred BADER. | ||
| Unu volum'o in-8, 33-paĝ'a (broŝur'it'a) | » 75 | |
| La libr'o de l’ Humor'aĵ'o'j, original'e verk'it'a de Paul de LENGYEL. | ||
| Unu volum'o in-8, 194-paĝ'a | 2 50 | |
| La Faraon'o, roman'o de Prus, traduk'it'a el la pol'a lingv'o de Do BEIN. | ||
| Unu'a, volum'o in-8, 194-paĝ'a (broŝur'it'a) | 2 » | |
| Du'a volum'o, in-8, 238-paĝ'a (broŝur'it'a) | 2 » | |
| Tri'a kaj last'a volum'o, in-8, 197-paĝ'a (broŝur'it'a) | 2 » | |
| La Reĝ'o de la mont'o'j, de Ed. ABOUT. trad. de G. MOCH. | ||
| Unu volum'o in-8 (en prepar'o) | » » | |
| La Romp'ant'o'j, kvin monolog'o'j kun ilustr'aĵ'o'j. Original'e verk'it'a'j de Frederik'o PUĴULA-VALJES. | ||
| Unu volum'o in-8, 40-paĝ'a (broŝur'it'a) | 1 » | |
| Laŭr'o'j, kolekt'o de la original'a'j verk'o'j premi'it'a'j en la Unu'a literatur'a konkurs'o de «La Revu'o». | ||
| Unu volum'o 142-paĝ'a | 2 » | |
| Makbet'o, tragedi'o en kvin akt'o'j, de SHAKESPEARE, traduk'it'a de Do H. LAMBERT. | ||
| Unu volum'o in-8, 125-paĝ'a | 2 » |
Teknik'a Kolekt'o
| Anatomi'a vort'ar'o (en latin'a, franc'a, angl'a kaj esperant'a lingv'o'j), verk'it'a de la Medicin'a Esperant'ist'a Grup'o. | ||
| Unu volum'o in-8 | Fr. | 1 50 |
| Komerc'a'j leter'o'j en Esperant'o, kun vort'ar'et'o kvar'lingv'a, de P. BERTHELOT kaj Ch. LAMBERT. | ||
| Unu volum'o in-16 | » 50 | |
| La komerc'a sekretari'o, de Ros. SUDRIA. | ||
| Unu volum'o in-16 | » 50 | |
| Matematik'a termin'ar'o kaj krestomati'o, de R. BRICARD. | ||
| Unu volum'o in-16 | » 75 | |
| Monad'ologi'o, de LEIBNIZ, traduk'it'a de E. BOIRAC. | ||
| Unu volum'o in-16 | » 60 | |
| Muzik'a termin'ar'o, de F. de MÉNil. | ||
| Unu volum'o in-8, 20-paĝ'a | » 60 | |
| Praktik'a'j komerc'a'j leter'o'j (en esperant'a kaj franc'a lingv'o'j), de J. C. O’CONNOR, Ph. Dr. M. A., kaj D. D. P. Hug'o'n. | ||
| Unu volum'o in-16 | » 90 | |
| Prov'o de Mar'ist'a Termin'ar'o, verk'it'a sub la direkt'o de M. ROLLET De L’ISLE. | ||
| Unu volum'o in 8 (bind'it'a) | 1 50 | |
| Vocabulaire des mots spéciaux à la philatélie, avec modèles de lettres (en français et Esperant'o), par R. LEMAIRE. | ||
| Unu volum'o in-8 | » 40 | |
| Vocabulaire technique et technologique Français-Esperant'o, par Charles VERAX. | ||
| Unu volum'o in-8 (bind'it'a) | 2 50 |
Muzik'o
| Himn'o al Zamenhof, parol'o'j kaj muzik'o de R. DESHAYS | 1 » |
| La Voj'o (kant'o kaj fortepian'o), parol'o'j de Dro ZAMENHOF, muzik'o de R. DESHAYS | » 35 |
| Esperant'o (vals'o por fortepian'o), muzik'o de A. F. de MÉNil | » 50 |
| La kant'o de l’ cign'o (melodi'o), poem'o de SVIRIDOV, muzik'o de F. de MÉNil | 1 » |
| Kuŝ'as somer'o, poezi'o de Th. KANALOSŜI-LEFFLER, muzik'o de F. de MÉNil | 1 » |
| Mi aŭd'as vi'n, poezi'o de Leon'o ZAMENHOF, muzik'o de F. de MÉNil | 1 » |
Imprimerie Espérantiste V. Polgar-Politzer, 33, ru'e Lacépède, Par'is.
Not'o de trans'skrib'int'o:
Mi registr'is kelk'a'j'n ŝanĝ'et'o'j'n kontraŭ la original'o per html-aj koment'o'j. Ankaŭ original'a'j'n paĝ'komenc'o'j'n mi simil'e registr'is.
End of the Project Gutenberg EBook of Aspazio, by Aleksander Swietochowski
*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK ASPAZIO ***
***** This file should be named 45713-h.htm or 45713-h.zip *****
This and all associated files of various formats will be found in:
http://www.gutenberg.org/4/5/7/1/45713/
Produced by Andrew Sly, Kirill Shvedov and the Online
Distributed Proofreading Team at http://www.pgdp.net
Updated editions will replace the previous one--the old editions
will be renamed.
Creating the works from public domain print editions means that no
one owns a United States copyright in these works, so the Foundation
(and you!) can copy and distribute it in the United States without
permission and without paying copyright royalties. Special rules,
set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to
copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to
protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project
Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you
charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you
do not charge anything for copies of this eBook, complying with the
rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose
such as creation of derivative works, reports, performances and
research. They may be modified and printed and given away--you may do
practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is
subject to the trademark license, especially commercial
redistribution.
*** START: FULL LICENSE ***
THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE
PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK
To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free
distribution of electronic works, by using or distributing this work
(or any other work associated in any way with the phrase "Project
Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project
Gutenberg-tm License available with this file or online at
www.gutenberg.org/license.
Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm
electronic works
1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm
electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
and accept all the terms of this license and intellectual property
(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all
the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy
all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession.
If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project
Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the
terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or
entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.
1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be
used on or associated in any way with an electronic work by people who
agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few
things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works
even without complying with the full terms of this agreement. See
paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project
Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement
and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic
works. See paragraph 1.E below.
1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation"
or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project
Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in the
collection are in the public domain in the United States. If an
individual work is in the public domain in the United States and you are
located in the United States, we do not claim a right to prevent you from
copying, distributing, performing, displaying or creating derivative
works based on the work as long as all references to Project Gutenberg
are removed. Of course, we hope that you will support the Project
Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by
freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of
this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with
the work. You can easily comply with the terms of this agreement by
keeping this work in the same format with its attached full Project
Gutenberg-tm License when you share it without charge with others.
1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern
what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in
a constant state of change. If you are outside the United States, check
the laws of your country in addition to the terms of this agreement
before downloading, copying, displaying, performing, distributing or
creating derivative works based on this work or any other Project
Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning
the copyright status of any work in any country outside the United
States.
1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg:
1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate
access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently
whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the
phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project
Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed,
copied or distributed:
This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.org
1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived
from the public domain (does not contain a notice indicating that it is
posted with permission of the copyright holder), the work can be copied
and distributed to anyone in the United States without paying any fees
or charges. If you are redistributing or providing access to a work
with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the
work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1
through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the
Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or
1.E.9.
1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted
with the permission of the copyright holder, your use and distribution
must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional
terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked
to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the
permission of the copyright holder found at the beginning of this work.
1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm
License terms from this work, or any files containing a part of this
work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.
1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
electronic work, or any part of this electronic work, without
prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
active links or immediate access to the full terms of the Project
Gutenberg-tm License.
1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary,
compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any
word processing or hypertext form. However, if you provide access to or
distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than
"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version
posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org),
you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a
copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon
request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other
form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm
License as specified in paragraph 1.E.1.
1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works
unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.
1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing
access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided
that
- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method
you already use to calculate your applicable taxes. The fee is
owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he
has agreed to donate royalties under this paragraph to the
Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments
must be paid within 60 days following each date on which you
prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax
returns. Royalty payments should be clearly marked as such and
sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the
address specified in Section 4, "Information about donations to
the Project Gutenberg Literary Archive Foundation."
- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm
License. You must require such a user to return or
destroy all copies of the works possessed in a physical medium
and discontinue all use of and all access to other copies of
Project Gutenberg-tm works.
- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any
money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
electronic work is discovered and reported to you within 90 days
of receipt of the work.
- You comply with all other terms of this agreement for free
distribution of Project Gutenberg-tm works.
1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm
electronic work or group of works on different terms than are set
forth in this agreement, you must obtain permission in writing from
both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael
Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the
Foundation as set forth in Section 3 below.
1.F.
1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
public domain works in creating the Project Gutenberg-tm
collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic
works, and the medium on which they may be stored, may contain
"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or
corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual
property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a
computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by
your equipment.
1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right
of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project
Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all
liability to you for damages, costs and expenses, including legal
fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
DAMAGE.
1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
written explanation to the person you received the work from. If you
received the work on a physical medium, you must return the medium with
your written explanation. The person or entity that provided you with
the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a
refund. If you received the work electronically, the person or entity
providing it to you may choose to give you a second opportunity to
receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy
is also defective, you may demand a refund in writing without further
opportunities to fix the problem.
1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth
in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS', WITH NO OTHER
WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO
WARRANTIES OF MERCHANTABILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.
1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied
warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages.
If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the
law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be
interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by
the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any
provision of this agreement shall not void the remaining provisions.
1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance
with this agreement, and any volunteers associated with the production,
promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works,
harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees,
that arise directly or indirectly from any of the following which you do
or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm
work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any
Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause.
Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm
Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of
electronic works in formats readable by the widest variety of computers
including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists
because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from
people in all walks of life.
Volunteers and financial support to provide volunteers with the
assistance they need are critical to reaching Project Gutenberg-tm's
goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will
remain freely available for generations to come. In 2001, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations.
To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation
and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4
and the Foundation information page at www.gutenberg.org
Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive
Foundation
The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit
501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification
number is 64-6221541. Contributions to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent
permitted by U.S. federal laws and your state's laws.
The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S.
Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered
throughout numerous locations. Its business office is located at 809
North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887. Email
contact links and up to date contact information can be found at the
Foundation's web site and official page at www.gutenberg.org/contact
For additional contact information:
Dr. Gregory B. Newby
Chief Executive and Director
gbnewby@pglaf.org
Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation
Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide
spread public support and donations to carry out its mission of
increasing the number of public domain and licensed works that can be
freely distributed in machine readable form accessible by the widest
array of equipment including outdated equipment. Many small donations
($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
status with the IRS.
The Foundation is committed to complying with the laws regulating
charities and charitable donations in all 50 states of the United
States. Compliance requirements are not uniform and it takes a
considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
with these requirements. We do not solicit donations in locations
where we have not received written confirmation of compliance. To
SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any
particular state visit www.gutenberg.org/donate
While we cannot and do not solicit contributions from states where we
have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
against accepting unsolicited donations from donors in such states who
approach us with offers to donate.
International donations are gratefully accepted, but we cannot make
any statements concerning tax treatment of donations received from
outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff.
Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation
methods and addresses. Donations are accepted in a number of other
ways including checks, online payments and credit card donations.
To donate, please visit: www.gutenberg.org/donate
Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic
works.
Professor Michael S. Hart was the originator of the Project Gutenberg-tm
concept of a library of electronic works that could be freely shared
with anyone. For forty years, he produced and distributed Project
Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support.
Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed
editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S.
unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily
keep eBooks in compliance with any particular paper edition.
Most people start at our Web site which has the main PG search facility:
www.gutenberg.org
This Web site includes information about Project Gutenberg-tm,
including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.