La baz'a'n tekst'o'n origin'e en'komput'il'ig'is Wolfram Diestel
Proksim'um'a traduk'o'jar'o: 1907
Kre'is la Esperant'a'n tekst'o'n: Kabe
Pro long'ec'o la tekst'o est'as aŭtomat'e divid'it'a en la jen'a'j'n part'o'j'n:
Ĉu la profet'o'j de la sub'ter'a templ'o de Sfinks'o vid'is la nov'a'n monarĥ'o'n de Egipto apud la piramid'o'j; ĉu ili sci'ig'is tiu'n al la reĝ'a palac'o kaj kiel? oni ne sci'as. Sed kiam Ramzes est'is proksim'iĝ'ant'a al la river'o, la respekt'ind'a ĉef'pastr'o Herhor ordon'is vek'i la palac'a'j'n serv'ist'o'j'n, kaj kiam la sinjor'o est'is sur Nil'o, ĉiu'j pastr'o'j, general'o'j kaj civil'a'j alt'rang'ul'o'j jam kolekt'iĝ'is en la grand'a salon'o.
Ĉe la lev'iĝ'o de l’ sun'o Ramzes en la front'o de la mal'grand'a taĉment'o en'rajd'is en la palac'a'n kort'o'n, kie la serv'ist'o'j fal'is antaŭ li sur la vizaĝ'o'j'n, kaj la gvardi'o lev'is la glav'o'j'n ĉe la son'o de trumpet'o'j kaj tambur'o'j.
Salut'int'e la arme'o'n, li'a sankt'ec'o ir'is en la ban'ej'o'n kaj ban'is si'n en parfum'it'a akv'o. Post'e li permes'is ord'ig'i si'a'j'n di'a'j'n har'o'j'n; kiam la friz'ist'o demand'is li'n plej humil'e, ĉu li ordon'as raz'i la kap'o'n kaj barb'o'n, la estr'o respond'is:
— Super'flu'e. Mi ne est'as pastr'o, sed soldat'o.
Post moment'o ĉi tiu'j vort'o'j trans'ir'is en la aŭdienc'a'n salon'o'n, post unu hor'o tra'kur'is la palac'o'n, tag'mez'e ili jam est'is dis'port'it'a'j en la tut'a Memfis'o, kaj vesper'e est'is jam kon'at'a'j en ĉiu'j templ'o'j de la ŝtat'o, de Tami-nhor kaj Sabne-Ĥetam nord'e ĝis Suunu kaj Pilak sud'e.
Aŭd'ant'e la nov'aĵ'o'n, la nomarĥ'o'j, nobel'ul'o'j, soldat'o'j, popol'o kaj ekster'land'ul'o'j frenez'iĝ'is de ĝoj'o, sed la sankt'a pastr'ar'o tiom pli fervor'e funebr'is la mort'int'a'n faraon'o'n.
El'ir'int'e el la ban'ej'o, li'a sankt'ec'o sur'met'is mal'long'a'n ĉemiz'o'n kun nigr'a'j kaj flav'a'j stri'o'j, sur ĝi'n flav'a'n brust'ŝirm'il'o'n, sur la pied'o'j'n sandal'o'j'n, lig'it'a'j'n per rimen'o'j, kaj sur la kap'o'n kask'o'n kun pint'o. Post'e li al'lig'is ŝtal'a'n asiri'an glav'o'n, kiu'n li port'is en la batal'o apud Sod'a'j Lag'o'j, kaj ĉirkaŭ'it'a de grand'a sekv'ant'ar'o de general'o'j, kun bru'o kaj tint'o en'ir'is en la aŭdienc'a'n salon'o'n.
Tie ir'is renkont'e al li la ĉef'pastr'o Herhor, akompan'at'a de la sankt'a'j ĉef'pastr'o'j Sem, Mefres kaj ali'a'j. Ili'n sekv'is: la grand'a'j juĝ'ist'o'j de Memfis'o kaj Teboj, dek'kelk'o da najbar'a'j nomarĥ'o'j, grand'a kas'ist'o, kaj la super'a'j intendant'o'j de la dom'o'j: de gren'o, brut'o'j, vest'o'j, sklav'o'j, or'o kaj arĝent'o, kaj mult'a'j ali'a'j alt'rang'ul'o'j.
Herhor si'n klin'is antaŭ Ramzes kaj dir'is kor'tuŝ'it'a:
— Sinjor'o! Al etern'e viv'ant'a vi'a patr'o plaĉ'is for'ir'i al la di'o'j, kie li ĝu'as la etern'a'n feliĉ'o'n. Sur vi'n hodiaŭ fal'as la dev'o zorg'i pri la orf'a ŝtat'o. Salut'o'n do al vi, sinjor'o kaj estr'o de la mond'o, kaj viv'u etern'e li'a sankt'ec'o la faraon'o Ĥam-sam-merer-amen-Ramesses-neter-hog-an!...
La ĉe'est'ant'o'j kun entuziasm'o ripet'is la ek'kri'o'n. Oni supoz'is, ke la nov'a estr'o montr'os emoci'o'n aŭ embaras'o'n. Sed je la ĝeneral'a mir'eg'o, la sinjor'o nur sulk'ig'is la brov'o'j'n kaj respond'is:
— Konform'e al la vol'o de mi'a patr'o kaj al la leĝ'o'j de Egipto mi pren'as en mi'a'j'n man'o'j'n la reg'ad'a'n kaj mi estr'os por la glor'o de la ŝtat'o kaj por la feliĉ'o de la popol'o...
Subit'e la sinjor'o si'n turn'is al Herhor kaj fiks'e rigard'ant'e li'a'j'n okul'o'j'n, demand'is:
— Sur la tiar'o de vi'a ekscelenc'o mi vid'as la or'a'n serpent'o'n. Kial vi sur'met'is la simbol'o'n de la reĝ'a pov'o?
Mort'a silent'o ek'reg'is en la kun'ven'o. La plej mal'tim'a hom'o en Egipto supoz'us neniam, ke la jun'a sinjor'o komenc'os la reg'ad'o'n per tia demand'o al la plej potenc'a person'o en la tut'a regn'o, ebl'e pli potenc'a ol la mort'int'a faraon'o.
Sed post la jun'a sinjor'o star'is dek'kelk'o da general'o'j, en la kort'o bril'is la sen'tim'a'j regiment'o'j de la gvardi'o, kaj Nil'o'n jam est'is trans'ir'ant'a la arme'o de Sod'a'j Lag'o'j, ebri'a de la triumf'o, am'ant'a si'a'n ĉef'o'n.
La potenc'a Herhor pal'iĝ'is kiel vaks'o kaj ne pov'is el'ig'i voĉ'o'n el la kun'prem'it'a laring'o.
— Mi demand'as vi'a'n ekscelenc'o'n — trankvil'e ripet'is la faraon'o — je kia rajt'o sur vi'a tiar'o est'as la reĝ'a serpent'o?
— Tio est'as la tiar'o de vi'a av'o, la sankt'a Amenhotep — mal'laŭt'e respond'is Herhor. — La plej alt'a kolegi'o ordon'is al mi sur'met'i ĝi'n en grav'a'j cirkonstanc'o'j.
— Mi'a sankt'a av'o — dir'is la faraon'o — est'is la patr'o de la reĝ'in'o kaj kiel favor'o'n li ricev'is la rajt'o'n ornam'i si'a'n tiar'o'n per la ure'us. Sed, kiel mi sci'as, li'a ceremoni'a vest'o trov'iĝ'as inter la relikv'o'j de la templ'o de Amon.
Herhor jam ek'reg'is si'n mem.
— Bon'vol'u re'memor'i, vi'a sankt'ec'o — klar'ig'is li — ke tut'a'n tag'o'n Egipto rest'is sen estr'o. Iu ja dev'is vek'i kaj kuŝ'ig'i la di'o'n, Oziris'o'n, don'i ben'o'j'n al la popol'o kaj honor'i la reĝ'a'j'n antaŭ'ul'o'j'n. Por tiel mal'facil'a moment'o la plej alt'a kolegi'o ordon'is al mi sur'met'i la sankt'a'n relikv'o'n, por ke ne mal'fru'u la reg'ad'o de l’ ŝtat'o kaj la serv'ad'o al la di'o'j. Sed nun, kiam ni hav'as rajt'a'n kaj potenc'a'n estr'o'n, mi de'met'as la mirakl'a'n relikv'o'n...
Dir'int'e ĉi tio'n, Herhor de'met'is de la kap'o la tiar'o'n, ornam'it'a'n per la ure'us, kaj trans'don'is ĝi'n al la ĉef'pastr'o Mefres.
La minac'a vizaĝ'o de l’ faraon'o seren'iĝ'is kaj li direkt'is si'a'j'n paŝ'o'j'n al la tron'o.
Subit'e la sankt'a Mefres bar'is al li la voj'o'n kaj si'n klin'int'e al la ter'o, dir'is:
— Bon'vol'u, sankt'a sinjor'o, aŭskult'i plej humil'a'n pet'o'n...
Oni ne vid'is humil'ec'o'n en li'a voĉ'o, nek en la okul'o'j, kiam rekt'iĝ'int'e li daŭr'ig'is:
— Jen est'as la vort'o'j de la plej alt'a kolegi'o de ĉiu'j ĉef'pastr'o'j...
— Dir'u — respond'is la faraon'o.
— Vi'a sankt'ec'o sci'as — daŭr'ig'is Mefres — ke faraon'o, kiu ne posed'as ĉef'pastr'a'j'n sankt'ig'o'j'n, ne pov'as far'i la plej alt'a'j'n ofer'o'j'n, nek vest'i kaj sen'vest'ig'i la mirakl'a'n Oziris'o'n.
— Mi kompren'as — inter'romp'is la sinjor'o. — Mi est'as faraon'o, kiu ne posed'as la rang'o'n de ĉef'pastr'o.
— Kaj tial — daŭr'ig'is Mefres — la plej alt'a kolegi'o humil'e pet'as vi'a'n sankt'ec'o'n, ke vi bon'vol'u elekt'i ĉef'pastr'o'n, kiu pov'us anstataŭ'i vi'n en la plen'um'ad'o de la religi'a'j ceremoni'o'j.
Aŭskult'ant'e la kategori'a'n parol'ad'o'n, la ĉef'pastr'o'j kaj civil'a'j alt'rang'ul'o'j trem'is kaj mal'trankvil'e mov'iĝ'is, la general'o'j kvazaŭ ne'vol'e ord'ig'is la glav'o'j'n. Sed la sankt'a Mefres rigard'is ili'n kun ne'kaŝ'at'a mal'estim'o kaj re'e fiks'is si'a'j'n mal'varm'a'j'n okul'o'j'n sur la vizaĝ'o de la faraon'o.
Sed ankaŭ nun la sinjor'o de l’ mond'o ne est'is embaras'it'a.
— Bon'e — respond'is li — ke vi'a ekscelenc'o re'memor'ig'is al mi la grav'a'n dev'o'n. La milit'a meti'o kaj la afer'o'j de l’ ŝtat'o ne permes'os al mi plen'um'i la ceremoni'o'j'n de ni'a sankt'a religi'o, mi do dev'as elekt'i por ili anstataŭ'ant'o'n...
Dir'ant'e tio'n, la sinjor'o komenc'is ĉirkaŭ'rigard'i en la ĉambr'o. Mal'dekstr'e de Herhor star'is la sankt'a Sem. La faraon'o fiks'e rigard'is li'a'n kviet'a'n kaj honest'a'n vizaĝ'o'n kaj subit'e demand'is:
— Kiu kaj kio vi est'as, ekscelenc'o?
— Mi'a nom'o est'as Sem, mi est'as ĉef'pastr'o de la templ'o de Ptah en Pi-Bastis.
— Vi est'os mi'a anstataŭ'ant'o en la religi'a'j dev'o'j — dir'is la sinjor'o, montr'ant'e li'n per la fingr'o.
Murmur'et'o de admir'o tra'flug'is inter la ĉe'est'ant'o'j. Eĉ post plej long'a konsider'ad'o kaj inter'konsil'iĝ'o'j mal'facil'e est'us elekt'i pli ind'a'n pastr'o'n por tiel alt'a posten'o.
Herhor pal'iĝ'is ankoraŭ pli fort'e, kaj Mefres kun'prem'is la blu'a'j'n lip'o'j'n kaj du'on'e kovr'is la okul'o'j'n per la palpebr'o'j.
Post moment'o la nov'a monarĥ'o sid'iĝ'is sur la tron'o, kiu anstataŭ pied'o'j hav'is skulpt'it'a'j'n figur'o'j'n de reĝ'o'j kaj princ'o'j de naŭ popol'o'j.
Baldaŭ Herhor, sur or'a plad'o, don'is al la sinjor'o blank'a'n kaj ruĝ'a'n kron'o'n, ĉirkaŭ'it'a'n per or'a serpent'o. La faraon'o silent'e met'is ĝi'n sur la kap'o'n, kaj la ĉe'est'ant'o'j fal'is sur la vizaĝ'o'j'n.
Tio ne est'is ankoraŭ la solen'a kron'ad'o, sed nur akcept'o de la pov'o.
Kiam la pastr'o'j est'is incens'int'a'j la faraon'o'n kaj kant'int'a'j himn'o'n al Oziris'o, ke li verŝ'u sur li'n ĉiu'j'n ben'o'j'n, oni permes'is al la civil'a'j kaj milit'ist'a'j alt'rang'ul'o'j kis'i la mal'supr'a'n ŝtup'o'n de l’ tron'o. Post'e la sinjor'o pren'is or'a'n kuler'o'n kaj, ripet'ant'e la preĝ'o'j'n, kiu'j'n voĉ'e dir'is la sankt'a Sem, li incens'is la statu'o'j'n de l’ di'o'j, kiu'j star'is en du vic'o'j, ĉe ambaŭ flank'o'j de li'a reĝ'a seĝ'o.
— Kio'n mi dev'as far'i nun? — demand'is la monarĥ'o.
— Vi'n montr'i al la popol'o — respond'is Herhor.
Tra or'it'a, larĝ'e mal'ferm'it'a pord'o kaj tra marmor'a ŝtup'ar'o li'a sankt'ec'o en'ir'is sur la teras'o'n, kaj lev'int'e la man'o'j'n, li turn'is si'n al la kvar part'o'j de la mond'o. Ek'son'is trumpet'o'j kaj sur la supr'o de l’ pilon'o'j oni pend'ig'is flag'o'j'n. Kiu ajn est'is sur la kamp'o, en la kort'o aŭ en la strat'o, fal'is sur la vizaĝ'o'n; la baston'o, lev'it'a super la dors'o de l’ brut'o aŭ sklav'o, mal'lev'iĝ'is, kaj ĉiu'j ŝtat'a'j krim'ul'o'j, kondamn'it'a'j en tiu ĉi tag'o, ricev'is pardon'o'n.
Re'ven'ant'e de la teras'o, la monarĥ'o dir'is:
— Kio'n ankoraŭ mi dev'as far'i?
— Atend'as vi'a'n sankt'ec'o'n la manĝ'o kaj la ŝtat'a'j afer'o'j — dir'is Herhor.
— Mi do pov'as ripoz'i — respond'is la faraon'o. — Kie est'as la rest'aĵ'o'j de mi'a sankt'a patr'o?
— Oni trans'don'is ili'n al la en'balzam'ig'ist'o'j — murmur'et'is Herhor.
La okul'o'j de la faraon'o plen'iĝ'is per larm'o'j kaj la lip'o'j ek'trem'is. Sed tuj li ek'reg'is si'n kaj silent'e rigard'is la plank'o'n. Est'us ne'konven'e, se la serv'ist'o'j vid'us la emoci'o'n de tiel potenc'a sinjor'o. Vol'ant'e turn'i la atent'o'n de l’ sinjor'o al ali'a tem'o, Herhor dir'is:
— Ĉu vi'a sankt'ec'o bon'vol'os akcept'i la respekt'eg'o'n de la reĝ'in'o patr'in'o?
— Mi?... mi dev'as akcept'i la respekt'eg'o'n de mi'a patr'in'o?... — demand'is la faraon'o per sufok'it'a voĉ'o.
Kaj vol'ant'e nepr'e trankvil'iĝ'i, li al'don'is kun rid'et'o
— Vi'a ekscelenc'o forges'is, kio'n dir'is la saĝ'ul'o Eney?... Ebl'e la sankt'a Sem ripet'os al ni li'a'j'n bel'a'j'n vort'o'j'n...
— “Memor'u — cit'is Sem — ke ŝi nask'is vi'n kaj nutr'is per ĉiu'j rimed'o'j...”
— Daŭr'ig'u... daŭr'ig'u!... — insist'is la sinjor'o, pen'ant'e ek'reg'i si'n.
— “Se vi forges'us pri tio, ŝi lev'os si'a'j'n man'o'j'n al la di'o, kaj li favor'e aŭskult'os ŝi'a'n plend'o'n. Ŝi long'e port'is vi'n sub ŝi'a kor'o, kiel grand'a'n ŝarĝ'o'n, kaj nask'is vi'n, kiam pas'is vi'a'j monat'o'j. Post'e ŝi port'is vi'n sur la dors'o kaj dum tri jar'o'j met'is si'a'n mam'o'n en vi'a'n buŝ'o'n. Tiel ŝi eduk'is vi'n, ne sent'ant'e abomen'o'n al vi'a mal'pur'ec'o. Kaj kiam vi ir'is en la lern'ej'o'n kaj oni ekzerc'is vi'n en la skrib'o'j, ĉiu'tag'e ŝi star'iĝ'is antaŭ vi'a instru'ist'o kun pan'o kaj bier'o de si'a dom'o.”*
La faraon'o profund'e ek'sopir'is kaj dir'is pli trankvil'e:
— Vi do vid'as, ke ne konven'as, ke mi'a patr'in'o salut'u mi'n. Mi, mi dev'as ir'i al ŝi...
Kaj li tra'pas'is long'a'n vic'o'n de salon'o'j, kies mur'o'j est'is kovr'it'a'j per marmor'o, alabastr'o kaj lign'o; hel'e kolor'ig'it'a'j, skulpt'it'a'j kaj or'it'a'j, kaj post li li'a grand'eg'a sekv'ant'ar'o. Proksim'iĝ'int'e al la antaŭ'ĉambr'o de l’ patr'in'o, li far'is sign'o'n, ke oni las'u li'n sol'a.
Li tra'ir'is la antaŭ'ĉambr'o'n, moment'o'n halt'is antaŭ la pord'o, post'e li ek'frap'is kaj mal'laŭt'e en'ir'is.
En la ĉambr'o kun nud'a'j mur'o'j, en kiu anstataŭ mebl'o'j est'is simpl'a lit'o kaj breĉ'it'a kruĉ'o kun akv'o, ĉio kiel sign'o de l’ funebr'o, sid'is sur ŝton'o la patr'in'o de l’ monarĥ'o, la reĝ'in'o Nikotris. Ŝi est'is nud'pied'a, en dik'a ĉemiz'o; ŝi'a frunt'o est'is mal'pur'ig'it'a per nil'a kot'o, ŝi hav'is cindr'o'n en la implik'it'a'j har'o'j.
Ek'vid'int'e Ramzeson, la respekt'ind'a sinjor'in'o klin'iĝ'is, por fal'i al li'a'j pied'o'j. Sed la fil'o kapt'is ŝi'n inter si'a'j'n brak'o'j'n kaj dir'is kun plor'o:
— Se vi, patr'in'o, vi'n klin'as antaŭ mi ĝis la ter'o, mi antaŭ vi dev'os mal'lev'iĝ'i sub la ter'o'n...
La reĝ'in'o kares'e prem'is li'a'n kap'o'n al si'a brust'o, viŝ'is al li la larm'o'j'n per la manik'o de si'a dik'a ĉemiz'o, kaj lev'int'e la man'o'j'n supr'e'n murmur'et'is:
— Ĉirkaŭ'u ĉiu'j di'o'j... la spirit'o'j de vi'a patr'o kaj av'o ĉirkaŭ'u vi'n per si'a'j zorg'o'j kaj ben'o'j... Ho Izid'o, neniam mi avar'is al vi ofer'o'j'n, sed hodiaŭ mi don'as la plej grand'a'n... Mi don'as al vi mi'a'n am'at'a'n fil'o'n... Ĉi tiu mi'a reĝ'a fil'o far'iĝ'u sen'divid'a vi'a fil'o, kaj li'a glor'o kaj potenc'o pli'grand'ig'u vi'a'n di'a'n hered'aĵ'o'n...
La sinjor'o mult'foj'e ĉirkaŭ'pren'is kaj kis'is la reĝ'in'o'n, fin'e li sid'ig'is ŝi'n sur la lit'o, kaj li mem sid'iĝ'is sur la ŝton'o.
— Ĉu la patr'o las'is al mi ordon'o'j'n? — demand'is li.
— Li nur pet'is, ke vi ne forges'u li'n, kaj al la plej alt'a kolegi'o li dir'is la jen'a'j'n vort'o'j'n: “Mi las'as al vi post'e'ul'o'n, kiu est'as leon'o kaj agl'o en unu person'o; obe'u li'n, kaj li lev'os Egipton al potenc'o sen'lim'a.”
— Ĉu vi pens'as, ke la pastr'o'j obe'os al mi?
— Memor'u — dir'is la patr'in'o — ke la emblem'o de l’ faraon'o est'as la serpent'o. Kaj la serpent'o est'as saĝ'o, kiu silent'as kaj mord'as mort'e en ne'atend'it'a moment'o... Se vi pren'os la temp'o'n kiel lig'an'o'n, vi venk'os ĉio'n.
— Herhor est'as terur'e mal'tim'a... Hodiaŭ li kuraĝ'is sur'met'i la tiar'o'n de la sankt'a Amenhotep... Kompren'ebl'e mi ordon'is al li de'met'i ĝi'n, kaj mi for'ig'os li'n de la reg'ad'o... Li'n kaj kelk'a'j'n an'o'j'n de la plej alt'a kolegi'o...
La reĝ'in'o ek'sku'is la kap'o'n.
— Egipto est'as vi'a — dir'is ŝi, — kaj la di'o'j don'is al vi grand'a'n saĝ'o'n. Sen tio mi terur'e tim'us mal'konsent'o'n kun Herhor...
— Mi ne mal'konsent'as kun li, mi li'n for'pel'as.
— Egipto est'as vi'a — ripet'is la patr'in'o — sed mi tim'as la batal'o'n kontraŭ la pastr'o'j. Ver'e, vi'a patr'o, tro mal'sever'a, kuraĝ'ig'is ĉi tiu'j'n hom'o'j'n, sed oni ne dev'as al'konduk'i ili'n al la mal'esper'o per la sever'ec'o. Ceter'e, pri'pens'u: kiu anstataŭ'as al vi ili'a'n konsil'o'n?... Ili sci'as ĉio'n, kio est'is, est'as kaj est'os sur la ter'o kaj ĉiel'o; ili vid'as la plej kaŝ'it'a'j'n hom'a'j'n pens'o'j'n kaj direkt'as la kor'o'j'n, kiel la vent'o la foli'o'j'n. Sen ili vi ne nur ne sci'os, kio okaz'as en Tir'o kaj Ninivo, sed eĉ en Memfis'o kaj Teboj.
— Mi ne for'puŝ'as la saĝ'o'n, sed mi vol'as la obe'o'n — respond'is la faraon'o. — Mi sci'as, ke ili'a saĝ'o est'as grand'a, sed ĝi dev'as est'i kontrol'at'a kaj direkt'at'a, por ke ĝi ne ruin'ig'u la ŝtat'o'n... Dir'u vi mem, patr'in'o: kio'n dum tri'dek jar'o'j ili far'is el Egipto?... La popol'o sufer'as mizer'o'n aŭ ribel'as, ni hav'as mal'mult'e da soldat'o'j, la trezor'ej'o est'as mal'plen'a, kaj dum'e, kelk'e da monat'o'j de ni, kvazaŭ ŝvel'ant'a kuk'o kresk'as Asirio kaj jam hodiaŭ trud'as al ni traktat'o'j'n!...
— Far'u, kiel vi vol'as. Sed memor'u, ke la emblem'o de l’ faraon'o est'as la serpent'o, kaj la serpent'o est'as la silent'o kaj saĝ'o.
— Vi dir'as la ver'o'n, patr'in'o; sed kred'u al mi, ke ia'foj'e la kuraĝ'o valor'as pli mult'e ol la prudent'o. Jam hodiaŭ mi sci'as, ke la pastr'o'j intenc'is tut'a'j'n jar'o'j'n konduk'i la milit'o'n kontraŭ Libio. Mi fin'is ĝi'n en la daŭr'o de dek'kelk'o da tag'o'j kaj nur tial, ke ĉiu'tag'e mi far'is i'a'n paŝ'o'n frenez'a'n, sed decid'a'n. Se mi ne est'us kur'int'a renkont'e al ili en la dezert'o'n, kio ja est'is grand'a mal'prudent'o, hodiaŭ ni hav'us Libi'an'o'j'n apud Memfis'o...
— Mi sci'as, vi persekut'is Tehennan, kaj Tifon'o surpriz'is vi'n — dir'is la reĝ'in'o. — Ho sen'konsider'a infan'o... vi ne pens'is pri mi!
La sinjor'o ek'rid'et'is.
— Est'u trankvil'a vi'a kor'o — respond'is li. — Kiam la faraon'o batal'as, ĉe li'a dekstr'a kaj mal'dekstr'a man'o star'iĝ'as Amon. Kaj kiu egal'as li'n?...
Ankoraŭ unu foj'o'n li ĉirkaŭ'pren'is la patr'in'o'n kaj for'ir'is.
La grand'eg'a sekv'ant'ar'o de li'a sankt'ec'o rest'is ankoraŭ en la atend'ej'o, sed kvazaŭ fend'it'a en du part'o'j'n. De unu flank'o Herhor, Mefres kaj kelk'a'j pli mal'jun'a'j pastr'o'j, de la ali'a ĉiu'j general'o'j, civil'a'j oficir'o'j, kaj la plej'mult'o da jun'a'j pastr'o'j.
La agl'a okul'o de l’ faraon'o tuj rimark'is la divid'o'n de la alt'rang'ul'o'j, kaj en la kor'o de la jun'a estr'o ek'flam'is ĝoj'a fier'o.
“Kaj jen, ne el'tir'ant'e la glav'o'n, mi akir'is venk'o'n!...” — pens'is li.
La alt'rang'ul'o'j pli kaj pli mal'kaŝ'e for'iĝ'is de Herhor kaj Mefres. Neni'u dub'is, ke ambaŭ ĉef'pastr'o'j, ĝis hodiaŭ plej potenc'a'j en la ŝtat'o, ne posed'as la favor'o'n de l’ faraon'o.
Nun la sinjor'o trans'ir'is en la manĝ'o'ĉambr'o'n, kie antaŭ ĉio mir'ig'is li'n la nombr'o de la serv'ant'a'j pastr'o'j kaj de la plad'o'j.
— Mi dev'as manĝ'i ĉio'n ĉi? — demand'is li, ne kaŝ'ant'e si'a'n mir'o'n.
La pastr'o, zorg'ant'a pri la kuir'ej'o, klar'ig'is al la faraon'o, ke la manĝ'o'j, kiu'j'n ne uz'os li'a sankt'ec'o, ir'os ofer'e al la dinasti'o.
Kaj dir'ant'e tio'n, li montr'is la vic'o'n de statu'o'j, star'ant'a'j apud la mur'o'j.
La sinjor'o ek'rigard'is la statu'o'j'n, kiu'j hav'is tia'n aspekt'o'n, kvazaŭ oni neni'o'n don'ad'us al ili, kaj post'e la pastr'o'j'n, kies vizaĝ'o'j est'is freŝ'a'j, kvazaŭ ili manĝ'us ĉio'n, kaj li postul'is bier'o'n kaj soldat'a'n pan'o'n kun ajl'o.
La super'a pastr'o ŝton'iĝ'is de mir'eg'o, sed li ripet'is la postul'o'n al la mal'super'a. Ĉi tiu ŝancel'iĝ'is, sed ripet'is la postul'o'n al serv'a'j knab'o'j kaj knab'in'o'j. La knab'o'j, ŝajn'is, ne kred'is al la propr'a'j orel'o'j, sed tuj ili dis'kur'is en la tut'a palac'o.
Post kvar'on'hor'o ili re'ven'is tim'ig'it'a'j, murmur'et'ant'e al la pastr'o'j, ke neni'e est'as soldat'a pan'o kaj ajl'o.
La faraon'o ek'rid'et'is kaj ordon'is, ke de nun neniam mank'u en la kuir'ej'o simpl'a'j manĝ'o'j. Post'e li manĝ'is kolomb'o'n, pec'o'n da fiŝ'o, tritik'a'n bulk'o'n kaj trink'is iom da vin'o.
Li konfes'is en la anim'o, ke la manĝ'o est'is prepar'it'a bon'e kaj la vin'o est'is bon'eg'a. Sed li ne pov'is for'pel'i la pens'o'n, ke la kort'eg'a kuir'ej'o dev'as en'glut'i ekster'ordinar'a'j'n sum'o'j'n.
Brul'ig'int'e incens'o'n por la honor'o de la antaŭ'ul'o'j, la monarĥ'o ir'is en la reĝ'a'n kabinet'o'n, por aŭskult'i la raport'o'j'n.
Herhor ven'is la unu'a. Li si'n klin'is antaŭ la sinjor'o mult'e pli profund'e, ol li far'is tio'n salut'ant'e la monarĥ'o'n, kaj kun grand'a emoci'o gratul'is li'n pri la venk'o super Libi'an'o'j.
— Vi'a sankt'ec'o — dir'is li — si'n ĵet'is sur Libi'an'o'j'n, kiel Tifon'o sur la mizer'a'j'n tend'o'j'n de la vag'ant'a'j en la dezert'o. Vi gajn'is grand'a'n batal'o'n kun tre mal'grand'a'j perd'o'j kaj per unu sving'o de vi'a glav'o vi fin'is la milit'o'n, kies fin'o'n ni, simpl'a'j hom'o'j, ne pav'is antaŭ'vid'i.
La faraon'o sent'is, ke li'a mal'amik'ec'o al Herhor komenc'as mal'fort'iĝ'i.
— Kaj tial — daŭr'ig'is la ĉef'pastr'o — la plej alt'a kolegi'o pet'eg'as vi'a'n sankt'ec'o'n, ke vi destin'u por la brav'a'j regiment'o'j dek talent'o'j'n da rekompenc'o... Kaj vi mem, ĉef'a milit'estr'o, permes'u al'don'i al vi'a nom'o la epitet'o'n: “Venk'a!...”
Kalkul'ant'e je la jun'ec'o de l’ faraon'o, Herhor iom tro'ig'is la flat'o'n. La sinjor'o baldaŭ trankvil'iĝ'is kaj subit'e demand'is:
— Kia'n epitet'o'n vi don'us al mi, se mi neni'ig'us la asiri'an arme'o'n kaj plen'ig'us ni'a'j'n templ'o'j'n per la trezor'o'j de Ninivo kaj Babilono?...
“Li do ĉiam pens'as pri tio!...” — dir'is al si la ĉef'pastr'o.
La faraon'o, kvazaŭ por konfirm'i li'a'j'n dub'o'j'n, ŝanĝ'is la tem'o'n de l’ inter'parol'ad'o kaj demand'is:
— Kiom da soldat'o'j ni hav'as?
— Ĉi tie, apud Memfis'o?...
— Ne, en la tut'a Egipto.
— Vi'a sankt'ec'o hav'is dek regiment'o'j'n... — dir'is la ĉef'pastr'o. — La respekt'ind'a Nitager ĉe la orient'a lim'o hav'as dek kvin... Dek est'as en la sud'o, ĉar Nubio komenc'as bol'i... Kvin star'as garnizon'e en la tut'a land'o.
— Kun'e kvar'dek — dir'is la faraon'o post pri'pens'o. — Kiom da soldat'o'j tio est'as?
— Ĉirkaŭ ses'dek mil...
La sinjor'o salt'e lev'iĝ'is de la seĝ'o.
— Ses'dek, anstataŭ cent du'dek?... — ek'kri'is li. — Kio'n tio signif'as?... Kio'n vi far'is kun mi'a arme'o?...
— Ni ne hav'is sufiĉ'a'j'n rimed'o'j'n por pli grand'a nombr'o...
— Ho di'o'j!... — dir'is la faraon'o, kapt'ant'e si'n je la kap'o. — Post unu monat'o atak'os ni'n Asiri'an'o'j!... Ni ja est'as sen'arm'ig'it'a'j...
— Kun Asirio ni hav'as provizor'a'n traktat'o'n — inter'met'is Herhor.
— Vir'in'o pov'us tiel respond'i, sed ne milit'a ministr'o — eksplod'is la sinjor'o. — Kio'n valor'as traktat'o, post kiu ne star'as arme'o?... La du'on'o de la arme'o, kiu'n posed'as la reĝ'o Assar, pov'us frakas'i ni'n hodiaŭ.
— Vol'u trankvil'iĝ'i, sankt'a sinjor'o. Ĉe la unu'a sci'ig'o pri la perfid'o de Asiri'an'a'j, ni hav'us du'on'milion'a'n arme'o'n...
La faraon'o rid'is antaŭ li'a naz'o.
— Kia'n?... De kie?... Vi frenez'iĝ'is, pastr'o!... Vi fos'as en la papirus'o'j, sed mi sep jar'o'j'n serv'as en la arme'o kaj preskaŭ ĉiu'tag'e part'o'pren'as en ekzerc'o'j kaj manovr'o'j. Kia'manier'e post kelk'e da monat'o'j vi hav'os du'on'milion'a'n arme'o'n?...
— Al'kur'os ĉiu'j nobel'ul'o'j...
— Mi ne bezon'as vi'a'j'n nobel'ul'o'j'n!... La nobel'ul'o'j ne est'as soldat'o'j.
Por du'on'milion'a arme'o oni bezon'as almenaŭ cent kvin'dek regiment'o'j'n kaj ni, kiel vi mem dir'as, posed'as nur kvar'dek... Kie do la hom'o'j, kiu'j hodiaŭ paŝt'as la brut'o'j'n, plug'as la ter'o'n, kned'as pot'o'j'n aŭ drink'as kaj far'as neni'o'n, kie ili lern'os la milit'a'n meti'o'n?... Egipt'an'o'j est'as mizer'a material'o por soldat'o'j; mi sci'as tio'n, mi ja vid'as ili'n ĉiu'tag'e... Libi'an'o, Grek'o, Ĥet'o, ankoraŭ infan'o, uz'as la paf'ark'o'n kaj ŝton'ĵet'il'o'n kaj perfekt'e sving'as la baston'eg'o'n; post unu'jar'a lern'ad'o li jam sci'as bon'e marŝ'i. Sed Egipt'an'o apenaŭ post tri'jar'a labor'o komenc'as marŝ'i, kiel soldat'o. Ver'e est'as, ke post du jar'o'j li jam kutim'as al la glav'o kaj lanc'o, sed eĉ kvar jar'o'j ne sufiĉ'as al li por traf'e ĵet'i sag'o'j'n... Do post kelk'e da monat'o'j vi pov'us hav'i ne arme'o'n, sed du'on'milion'a'n band'o'n, kiu'n tuj frakas'os ali'a band'o, la asiria. Ĉar kvankam la asiriaj regiment'o'j est'as mal'bon'e ekzerc'it'a'j, sed la asiria soldat'o sci'as ĵet'i ŝton'o'j'n kaj sag'o'j'n, hak'i kaj pik'i, kaj antaŭ ĉio li hav'as la atak'em'o'n de sovaĝ'a best'o, kiu tut'e mank'as al la delikat'a Egipt'an'o. Ni romp'as la mal'amik'o'n per tio, ke ni'a'j disciplin'it'a'j kaj ekzerc'it'a'j soldat'o'j est'as kiel mur'romp'il'o'j: oni dev'as mort'ig'i du'on'o'n da soldat'o'j por detru'i la kolon'o'n. Sed sen ekzerc'it'a kolon'o ne ekzist'as egipta arme'o.
— Saĝ'a'n ver'o'n dir'as vi'a sankt'ec'o — respond'is Harhor al la spir'eg'ant'a faraon'o. — Nur la di'o'j tiel kon'as la afer'o'j'n... Mi ankaŭ sci'as, ke la fort'o'j de Egipto est'as mal'grand'a'j, ke por kre'i ili'n neces'a'j est'as mult'a'j jar'o'j da labor'o... Jen kial mi vol'as far'i traktat'o'n kun Asirio.
— Vi ja jam far'is...
— Provizor'a'n. Sargon, vid'ant'e la mal'san'o'n de vi'a patr'o, kaj tim'ant'e vi'a'n sankt'ec'o'n, prokrast'is la afer'o'n ĝis vi'a sur'ir'o sur la tron'o'n.
La faraon'o'n re'e ek'reg'is koler'o.
— Kio?... — ek'kri'is li. — Ili do efektiv'e pens'as pren'i Fenicion?...
Kaj ili supoz'as, ke mi sub'skrib'os la hont'o'n de mi'a reg'ad'o?... Mal'bon'a'j spirit'o'j ek'reg'is vi'n ĉiu'j'n!...
La aŭdienc'o est'is fin'it'a. Ĉi tiu'n foj'o'n Herhor fal'is sur la vizaĝ'o'n, kaj re'ven'ant'e de la sinjor'o, medit'is en si'a anim'o:
“Li'a sankt'ec'o aŭskult'is la raport'o'n ĝis la fin'o, li do ne for'ĵet'as mi'a'j'n serv'o'j'n... Mi dir'is al li, ke li dev'as sub'skrib'i la traktat'o'n kun Asirio, la plej mal'facil'a afer'o do est'as fin'it'a... Li ŝanĝ'os si'a'n opini'o'n, antaŭ kiam Sargon ven'os du'a'n foj'o'n... Sed li est'as leon'o, eĉ ne leon'o, sed furioz'a elefant'o, ĉi tiu jun'ul'o... Tamen li ja nur tial far'iĝ'is faraon'o, ke li est'as nep'o de ĉef'pastr'o!... Li ankoraŭ ne kompren'is, ke la sam'a'j man'o'j kiu'j lev'is li'n tiel alt'e'n...”
En la vestibl'o la nobl'a Herhor halt'is, pens'is moment'o'n, fin'e anstataŭ re'ven'i hejm'e'n, ir'is al la reĝ'in'o Nikotris.
En la ĝarden'o est'is nek vir'in'o'j, nek infan'o'j; el la dis'sem'it'a'j palac'et'o'j flug'is ĝem'o'j: la vir'in'o'j, aparten'ant'a'j al la dom'o de la mort'int'a faraon'o, plor'is tiu'n, kiu for'ir'is al la Okcident'o.
Ili'a ĉagren'o, ŝajn'as, est'is sincer'a.
Dum'e en la kabinet'o'n de l’ sinjor'o ven'is la plej alt'a juĝ'ist'o.
— Kio'n dir'os al mi, vi'a ekscelenc'o? — demand'is la sinjor'o.
— Antaŭ kelk'e da tag'o'j okaz'is io ekster'ordinar'a en Teboj — respond'is la juĝ'ist'o. — Iu kamp'ar'an'o mort'ig'is la edz'in'o'n kaj tri infan'o'j'n kaj li mem dron'ig'is si'n en sankt'a lag'et'o.
— Ĉu li est'is frenez'a?
— Ŝajn'as, ke li far'is tio'n de mal'sat'o.
La faraon'o ek'medit'is.
— Strang'a okaz'o — dir'is li — sed mi vol'us aŭd'i i'o'n ali'a'n. Kia'j krim'o'j est'as la plej oft'a'j en la last'a temp'o?
La plej alt'a juĝ'ist'o ŝancel'iĝ'is.
— Parol'u sen'tim'e — dir'is la sinjor'o mal'pacienc'e — kaj neni'o'n kaŝ'u de mi. Mi sci'as, ke Egipto fal'is en marĉ'o'n, mi vol'as ĝi'n el'tir'i, mi do dev'as sci'i ĉio'n mal'bon'a'n...
— La plej oft'a'j... la plej ordinar'a'j krim'o'j est'as la ribel'o'j... Sed nur la popol'aĉ'o ribel'as... — rapid'is al'don'i la juĝ'ist'o.
— Mi aŭskult'as — inter'met'is la sinjor'o.
— En Kosem — daŭr'ig'is la juĝ'ist'o — ek'ribel'is regiment'o de mason'ist'o'j kaj ŝton'ist'o'j, al kiu'j oni ne don'is ĝust'a'temp'e la neces'a'j'n afer'o'j'n.
En Seĥem la kamp'ar'an'o'j mort'ig'is la skrib'ist'o'n, kiu kolekt'is la impost'o'j'n... En Melcatis kaj Pi-hebit kamp'ar'an'o'j detru'is la dom'o'j'n de la feniciaj farm'ant'o'j... Apud Kasa ili ne vol'is re'bon'ig'i kanal'o'n, pretend'ant'e, ke por ili'a labor'o dev'as pag'i al ili la ŝtat'a trezor'ej'o... Fin'e, en la porfir'a'j min'ej'o'j la kondamn'it'o'j bat'is la gard'ist'o'j'n kaj vol'is for'kur'i al la mar'o...
— Ĉi tiu'j nov'aĵ'o'j tut'e ne surpriz'as mi'n — respond'is la faraon'o. — Sed kio'n vi pens'as pri ili?
— Antaŭ ĉio oni dev'as pun'i la kulp'a'j'n...
— Kaj mi pens'as, ke antaŭ ĉio oni dev'as don'i al la labor'ist'o'j, kio'n ili rajt'e postul'as — dir'is la sinjor'o. — Mal'sat'a bov'o kuŝ'iĝ'as sur la ter'o, mal'sat'a ĉeval'o ŝancel'iĝ'as sur la pied'o'j kaj ĝem'as... Do ĉu oni pov'as postul'i, ke mal'sat'a hom'o labor'u kaj ne plend'u?
— Vi'a sankt'ec'o do... — Pentuer elekt'os esplor'a'n komitat'o'n — inter'romp'is la faraon'o. — Dum'e mi ne vol'as, ke oni pun'u...
— Sed tiam eksplod'os ĝeneral'a ribel'o!... — ek'kri'is la terur'it'a juĝ'ist'o.
La faraon'o apog'is la barb'o'n sur la man'o'j kaj medit'is.
— Bon'e! — dir'is li post moment'o. — La tribunal'o'j far'u si'a'n dev'o'n, sed delikat'e... Pentuer komenc'u la esplor'o'n ankoraŭ hodiaŭ... Ver'e — al'don'is li post moment'o — pli facil'e est'as decid'iĝ'i en la batal'o, ol en la sen'ord'o, kiu ek'reg'is Egipton...
Post la for'ir'o de la plej alt'a juĝ'ist'o, la faraon'o al'vok'is Tutmozison. Li ordon'is al li en si'a nom'o salut'i la arme'o'n, re'ven'ant'a'n de Sod'a'j Lag'o'j, kaj dis'don'i du'dek talent'o'j'n al la oficir'o'j kaj soldat'o'j.
Post'e la sinjor'o ordon'is, ke ven'u Pentuer, kaj dum'e akcept'is la grand'a'n kas'ist'o'n.
— Mi vol'as sci'i, kia est'as la stat'o de la trezor'ej'o?
— Ni hav'as — respond'is la alt'rang'ul'o — en la nun'a moment'o la valor'o'n de du'dek mil talent'o'j en la gren'ej'o'j, stal'o'j, proviz'ej'o'j kaj kest'o'j. Sed la impost'o'j al'flug'as ĉiu'tag'e.
— Ankaŭ la ribel'o'j ĉiu'tag'e — respond'is la faraon'o. — Kaj kia'j est'as en'tut'e la en'spez'o'j kaj el'spez'o'j?
— Por la arme'o ni el'spez'as ĉiu'jar'e du'dek mil talent'o'j'n... Por la kort'eg'o de vi'a sankt'ec'o du ĝis tri mil talent'o'j'n ĉiu'monat'e...
— Kaj post'e?... Kio ankoraŭ?... Kaj la publik'a'j labor'o'j?...
— En la nun'a moment'o ili est'as far'at'a'j sen'pag'e — dir'is la grand'a kas'ist'o, mal'lev'ant'e la kap'o'n.
— Kaj la en'spez'o'j?...
— Ni el'spez'as tiom, kiom ni hav'as... — murmur'et'is la kas'ist'o.
— Ni do hav'as kvar'dek aŭ kvin'dek mil talent'o'j'n jar'e — respond'is la faraon'o. — Kie est'as la rest'o?...
— Kiel garanti'aĵ'o ĉe la Fenici'an'o'j, ĉe bankier'o'j kaj komerc'ist'o'j, fin'e ĉe la sankt'a'j pastr'o'j...
— Bon'e — respond'is la sinjor'o. — Sed ekzist'as ja la ne'tuŝ'ebl'a trezor'ej'o de la faraon'o'j en or'o, platen'o, arĝent'o kaj juvel'o'j. Kiom ĝi valor'as?...
— Jam antaŭ dek jar'o'j ĝi est'is tuŝ'it'a kaj el'spez'it'a...
— Kiel?... Por kio?...
— Por la bezon'o'j de l’ kort'eg'o — respond'is la kas'ist'o — por donac'o'j al la nomarĥ'o'j kaj templ'o'j...
— La kort'eg'o hav'is en'spez'o'j'n de la kur'ant'a'j impost'o'j, kaj ĉu la donac'o'j pov'is el'ĉerp'i la trezor'ej'o'n de mi'a patr'o?...
— Oziriso-Ramzes, la patr'o de vi'a sankt'ec'o, est'is mal'avar'a sinjor'o kaj far'is grand'a'j'n donac'o'j'n...
— Kia'j'n?... Kiel grand'a'j'n?... Mi vol'as fin'e sci'i tio'n... — parol'is mal'pacienc'e la faraon'o.
— Preciz'a'j kalkul'o'j est'as en la arĥiv'o'j, mi memor'as nur la ĝeneral'a'j'n nombr'o'j'n...
— Parol'u!...
— Ekzempl'e al la templ'o'j — respond'is la kas'ist'o ŝancel'iĝ'ant'e — Oziriso-Ramzes don'is dum si'a feliĉ'a reg'ad'o ĉirkaŭ cent urb'o'j'n, cent du'dek ŝip'o'j'n, du milion'o'j'n da brut'o'j, du milion'o'j'n da sak'o'j da gren'o, cent du'dek mil ĉeval'o'j'n, ok'dek mil sklav'o'j'n, ĉirkaŭ du'cent mil barel'o'j'n da bier'o kaj vin'o, tri milion'o'j'n da pan'o'j, tri'dek mil vest'o'j'n, tri'cent mil kruĉ'o'j'n da miel'o, ole'o kaj incens'o... Kaj krom tio mil talent'o'j'n da or'o, tri mil da arĝent'o, dek mil da fand'it'a bronz'o, ses milion'o'j'n da flor'a'j kron'o'j, mil du'cent statu'o'j'n de di'o'j kaj tri'cent mil juvel'o'j'n... Ali'a'j'n nombr'o'j'n mi ne memor'as, sed ĉio est'as en'skrib'it'a...*
La faraon'o kun rid'o lev'is la man'o'j'n supr'e'n kaj post moment'o li terur'e ek'koler'is kaj bat'ant'e la tabl'o'n per la pugn'o, ek'kri'is:
— Plen'man'o da pastr'o'j uz'is tiom da bier'o, pan'o, kron'o'j kaj vest'o'j, posed'ant'e propr'a'j'n en'spez'o'j'n!... Grand'eg'a'j'n en'spez'o'j'n, kiu'j kelk'cent'o'n da foj'o'j super'as la bezon'o'j'n de ĉi tiu'j sankt'ul'o'j...
— Vi'a sankt'ec'o bon'vol'is forges'i, ke la pastr'o'j sub'ten'as dek'o'j'n da mil'o'j da mal'riĉ'ul'o'j, kurac'as sam'a'n nombr'o'n da mal'san'ul'o'j kaj nutr'as kaj arm'as dek'kelk'o'n da regiment'o'j per la rimed'o'j de l’ templ'o'j.
— Por kio ili bezon'as regiment'o'j'n?... La faraon'o'j ja uz'as ili'n nur dum la milit'o. El la mal'san'ul'o'j ĉiu'j preskaŭ pag'as por si, aŭ per man'o aŭ per labor'o. Kaj la mal'riĉ'ul'o'j?... Ili ja labor'as por la templ'o'j: port'as akv'o'n por la di'o'j, part'o'pren'as en la solen'o'j kaj, antaŭ ĉio, lud'as rol'o'n en la farad'o de l’ mirakl'o'j. Tio est'as ili, kiu'j antaŭ la pord'o'j de l’ templ'o'j re'trov'as la saĝ'o'n, vid'ad'o'n kaj aŭd'ad'o'n; ili'a'j vund'o'j re'san'iĝ'as, ili'a'j pied'o'j kaj man'o'j re'akir'as la kapabl'o'n mov'iĝ'i, kaj la popol'o, vid'ant'e tia'j'n mirakl'o'j'n, tiom pli fervor'e preĝ'as kaj tiom pli mal'avar'e ofer'as al la di'o'j... La mizer'ul'o'j est'as kvazaŭ bov'in'o'j kaj ŝaf'in'o'j de la templ'o'j ili al'port'as pur'a'n profit'o'n...
— Kaj tial — ek'kuraĝ'is inter'met'i la kas'ist'o — la pastr'o'j ne el'spez'as ĉio'n, sed amas'ig'as kaj pli'grand'ig'as si'a'n kapital'o'n...
— Por kio?
— Por ia subit'a bezon'o de l’ ŝtat'o...
— Kiu vid'is la kapital'o'n?
— Mi mem — dir'is la alt'rang'ul'o. — La trezor'o'j, kolekt'it'a'j en Labirint'o, ne mal'grand'iĝ'as, sed kresk'as de generaci'o al generaci'o por ke...
— Por ke — inter'romp'is la faraon'o — Asiri'an'o'j hav'u de kie pren'i, kiam ili invad'os Egipton, tiel bon'e administr'at'a'n de la pastr'o'j!... Mi dank'as vi'n, grand'a kas'ist'o — al'don'is li. — Mi sci'is, ke la financ'a situaci'o de Egipto est'as mal'bon'a. Sed mi ne supoz'is, ke la ŝtat'o est'as ruin'ig'it'a... En la land'o ribel'o'j, ni ne hav'as arme'o'n, la faraon'o est'as en mizer'o... Sed la trezor'ej'o de Labirint'o pli'grand'iĝ'as de generaci'o al generaci'o!... Se ĉiu dinasti'o, nur dinasti'o, far'us tiom da donac'a'j al la templ'o'j, kiom far'is mi'a patr'o, Labirint'o jam posed'us dek naŭ mil talent'o'j'n da or'o, ĉirkaŭ ses'dek mil talent'o'j'n da arĝent'o, kaj kiom da gren'o, brut'o'j, ter'o, sklav'o'j kaj urb'o'j, kiom da vest'o'j kaj juvel'o'j, ne pov'us kalkul'i eĉ la plej bon'a matematik'ist'o!...
La grand'a kas'ist'o adiaŭ'is la sinjor'o'n. Sed la faraon'o ankaŭ ne est'is kontent'a; ĉar post mal'long'a konsider'o ŝajn'is al li, ke li tro mal'kaŝ'e parol'is kun si'a'j ofic'ist'o'j.
La soldat'a'j, star'ant'a'j gard'e en la antaŭ'ĉambr'o, anonc'is Pentueron. La pastr'o fal'is antaŭ la faraon'o sur la vizaĝ'o'n kaj demand'is pri ordon'o'j.
— Mi ne vol'as ordon'i, sed pet'i vi'n — dir'is la sinjor'o. — Vi sci'as, oni ribel'as!... Ribel'as la kamp'ar'an'o'j, meti'ist'o'j, eĉ mal'liber'ul'o'j... Ĉie ribel'o'j, de la mar'o ĝis la min'ej'o'j... Mank'as nur unu afer'o, ke ribel'u mi'a'j soldat'o'j kaj proklam'u faraon'o... ekzempl'e Herhoron!...
— Viv'u etern'e, vi'a sankt'ec'o! — respond'is la pastr'o. — Ne ekzist'as en Egipto hom'o, kiu ne ofer'us si'a'n viv'o'n por vi kaj ne ben'us vi'a'n nom'o'n.
— Ha, se ili sci'us, — dir'is la estr'o kun koler'o — kiel mal'riĉ'a kaj sen'fort'a est'as la faraon'o, ĉiu nomarĥ'o vol'us est'i sinjor'o de si'a nomes'o! Mi pens'is, ke hered'int'e la du'obl'a'n kron'o'n, mi i'o'n signif'os... Sed jam en la unu'a tag'o mi konvink'iĝ'is, ke mi est'as nur ombr'o de la antaŭ'a'j monarĥ'o'j de Egipto! Ĉar kio pov'as est'i faraon'o sen mon'o, sen arme'o kaj, antaŭ ĉio; sen fidel'a'j serv'ist'o'j?... Mi est'as kiel la statu'o'j de l’ di'o'j, kiu'j'n oni incens'as kaj al kiu'j oni far'as ofer'o'j'n... Sed la statu'o'j est'as sen'fort'a'j kaj per la ofer'o'j si'n gras'ig'as la pastr'o'j... Sed vi ja aparten'as al ili'a parti'o!
— Dolor'e est'as por mi — respond'is Pentuer — ke vi'a sankt'ec'o parol'as tiel en la unu'a tag'o de si'a reg'ad'o. Se la nov'aĵ'o dis'vast'iĝ'us en Egipto...
— Al kiu mi dev'as parol'i pri tio, kio dolor'as mi'n?... — inter'romp'is la sinjor'o. — Vi est'as mi'a konsil'ant'o kaj vi sav'is mi'n, aŭ almenaŭ vol'is mi'n sav'i, ne por rakont'i al ĉiu'j, mi supoz'as, kio far'iĝ'as en mi'a reĝ'a kor'o, kiu'n mi mal'ferm'as al vi... Sed vi est'as prav'a.
La sinjor'o promen'is en la ĉambr'o kaj post moment'o dir'is per mult'e pli trankvil'a ton'o:
— Mi nom'is vi'n estr'o de la komitat'o, kiu dev'as esplor'i la kaŭz'o'j'n de la sen'ĉes'a'j ribel'o'j en mi'a ŝtat'o. Mi vol'as, ke oni pun'u nur la kulp'a'j'n kaj est'u just'a al la mal'feliĉ'a'j...
— Sub'ten'u vi'n Di'o per si'a favor'o!... — murmur'et'is la pastr'o. — Mi far'os, kio'n vi ordon'as. Sed la kaŭz'o'j'n de la ribel'o'j mi kon'as sen esplor'o...
— Parol'u...
— Mult'foj'e mi parol'is pri tio al vi'a sankt'ec'o: la labor'ant'a popol'o est'as mal'sat'a, hav'as tro da labor'o kaj pag'as tro grand'a'j'n impost'o'j'n... Kiu antaŭ'e labor'is de la lev'iĝ'o ĝis la sub'ir'o de l’ sun'o, hodiaŭ dev'as komenc'i unu hor'o'n antaŭ la lev'iĝ'o kaj fin'i unu hor'o'n post la sub'ir'o.
Antaŭ ne long'e, ĉiu'n dek'a'n tag'o'n, la labor'ist'o pov'is vizit'i la tomb'o'j'n de la ge'patr'o'j, parol'i kun ili'a'j ombr'o'j kaj far'i ofer'o'j'n. Sed hodiaŭ neni'u ir'as tie'n, ĉar neni'u hav'as temp'o'n. Antaŭ'e la kamp'ar'an'o manĝ'is ĉiu'tag'e tri tritik'a'j'n pan'o'j'n, hodiaŭ ili ne hav'as sufiĉ'e eĉ por horde'a. Antaŭ'e, la labor'o'j ĉe la kanal'o'j, akv'o'bar'o'j kaj ŝose'o'j est'is kalkul'at'a'j al la impost'o'j; hodiaŭ oni dev'as apart'e pag'i la impost'o'j'n, kaj la publik'a'j'n labor'o'j'n plen'um'i sen'pag'e. Jen la kaŭz'o de la ribel'o'j.
— Mi est'as la plej mal'riĉ'a nobel'ul'o en la ŝtat'o! — ek'kri'is la faraon'o, — Iu ajn posed'ant'o de bien'o don'as al si'a'j brut'o'j konven'a'n manĝ'o'n kaj ripoz'o'n; sed mi'a brut'ar'o est'as ĉiam mal'sat'a kaj lac'a!... Kio'n do mi dev'as far'i, dir'u vi, kiu pet'is mi'n, ke mi pli'bon'ig'u la sort'o'n de la kamp'ar'an'o'j?
— Vi ordon'as al mi, sinjor'o, parol'i?...
— Mi pet'as... ordon'as... fin'e, kiel vi vol'as... Sed parol'u saĝ'e.
— Ben'at'a est'u vi'a reg'ad'o, ver'a fil'o de Oziris'o! — respond'is la pastr'o.
— Jen kio'n oni dev'as far'i... Antaŭ ĉio, ordon'u, sinjor'o, ke oni pag'u por la publik'a'j labor'o'j, kiel antaŭ'e...
— Kompren'ebl'e.
— Post'e, proklam'u, ke la labor'o sur la kamp'o'j daŭr'u nur de la lev'iĝ'o ĝis la sub'ir'o de l’ sun'o... post'e far'u, ke la popol'o ripoz'u ĉiu'n sep'a'n tag'o'n; ne ĉiu'n dek'a'n, sed ĉiu'n sep'a'n. Post'e, mal'permes'u al la sinjor'o'j don'i la kamp'ar'an'o'j'n kiel prunt'garanti'o'n kaj al la skrib'ist'o'j bat'i kaj turment'i ili'n laŭ si'a bon'trov'o. Fin'e, don'u dek'on'o'n aŭ almenaŭ du'dek'on'o'n de la ter'o'j al la kamp'ar'an'o'j kiel propr'aĵ'o'n, por ke neni'u pov'u ĝi'n re'pren'i aŭ okup'i kiel garanti'aĵ'o'n. Don'u, sinjor'o, al la kamp'ar'an'o'j dezert'a'j'n sabl'o'j'n, kaj post kelk'e da jar'o'j el'kresk'os tie ĝarden'o'j...
— Vi bel'e parol'as — inter'met'is la faraon'o — sed vi dir'as, kio'n vi vid'as en vi'a kor'o, ne en la mond'o. La hom'a'j plan'o'j, eĉ la plej bon'a'j, ne ĉiam konform'iĝ'as al la natur'a ir'ad'o de la afer'o'j...
— Vi'a sankt'ec'o, mi jam vid'is tia'j'n ŝanĝ'o'j'n kaj ili'a'j'n rezultat'o'j'n — respond'is Pentuer. — En kelk'a'j templ'o'j oni far'is divers'a'j'n prov'o'j'n: pri la kurac'ad'o, instru'ad'o, eduk'ad'o de best'o'j kaj kresk'aĵ'o'j, fin'e, pri pli'bon'ig'ad'o de la hom'o'j. Kaj jen kio okaz'ad'is: kiam oni don'is al kamp'ar'an'o mal'diligent'a kaj mal'gras'a bon'a'n manĝ'o'n kaj ripoz'o'n ĉiu'n sep'a'n tag'o'n, li far'iĝ'is gras'a, labor'em'a kaj fos'is pli da ter'o, ol antaŭ'e. Labor'ist'o pag'at'a est'as pli gaj'a kaj far'as pli mult'e da labor'o, ol sklav'o, eĉ batat'a per fer'a'j verg'o'j. Hom'o'j sat'a'j nask'as pli mult'e da infan'o'j ol lac'a'j kaj konsum'at'a'j de la labor'o; la id'o'j de la liber'a'j hom'o'j est'as san'a'j kaj fort'a'j, kaj la id'ar'o de sklav'o'j est'as mal'san'em'a, mal'gaj'a kaj hav'as inklin'o'n al la ŝtel'o kaj mensog'o. Fin'e, oni konvink'iĝ'is, ke la ter'o kultur'at'a de la posed'ant'o, don'as unu foj'o'n kaj du'on'o'n pli mult'e da gren'o kaj legom'o'j, ol ter'o, kultur'at'a de sklav'o'j. Mi dir'os al vi'a sankt'ec'o i'o'n ankoraŭ pli strang'a'n; kiam al la plug'ist'o'j lud'as muzik'o, la hom'o'j kaj bov'o'j labor'as pli bon'e, pli rapid'e kaj mal'pli lac'iĝ'as, ol sen muzik'o!... Ĉio'n ĉi oni konstat'is en ni'a'j templ'o'j.
La faraon'o rid'et'is.
— Mi dev'as en'konduk'i la muzik'o'n ankaŭ en mi'a'j'n bien'o'j'n — dir'is li.
— Sed se la pastr'o'j konstat'is tiel strang'a'j'n afer'o'j'n, pri kiu'j vi rakont'as al mi, kial ili ne ag'as tia'manier'e kun la kamp'ar'an'a'j en si'a'j bien'o'j?...
Pentuer mal'lev'is la kap'o'n.
— Ĉar — respond'is li sopir'ant'e — ne ĉiu'j pastr'o'j est'as saĝ'ul'o'j kaj hav'as nobl'a'j'n kor'o'j'n...
— Jes, jes!... — ek'kri'is la sinjor'o. — Kaj nun dir'u al mi vi, kiu est'as fil'o de kamp'ar'an'o kaj sci'as, ke inter la pastr'o'j ekzist'as fripon'o'j kaj mal'saĝ'ul'o'j, dir'u, kial vi ne vol'as serv'i al mi en la batal'o kontraŭ ili?... Vi ja kompren'as, ke mi ne pli'bon'ig'os la sort'o'n de la kamp'ar'an'o'j, se antaŭ'e mi ne instru'os al la pastr'o'j la obe'o'n al mi'a vol'o...
Pentuer tord'is si'a'j'n man'o'j'n.
— Sinjor'o — respond'is li — sen'di'a kaj danĝer'a est'as la batal'o kontraŭ la pastr'ar'o!... Pli ol unu faraon'o komenc'is ĝi'n, kaj... ne pov'is fin'i...
— Ĉar ne help'is li'n saĝ'ul'o'j, kiel vi... — eksplod'is la sinjor'o. — Kaj ver'e, neniam mi kompren'as: kial saĝ'a'j kaj honest'a'j pastr'o'j kun'iĝ'as kun la band'o de fripon'o'j, kia'j est'as la pli'mult'o de ĉi tiu klas'o?...
Pentuer sku'is la kap'o'n kaj komenc'is parol'i mal'rapid'e:
— De tri'dek mil jar'o'j la sankt'a pastr'ar'o zorg'as pri Egipto kaj ĝi far'is la land'o'n tia, kia ĝi est'as: mir'ind'aĵ'o de la tut'a mond'o. Kaj kial la pastr'o'j, malgraŭ la mank'o'j, sukces'is tio'n far'i?... Ĉar ili est'as la lum'ing'o, en kiu brul'as la lum'o de la saĝ'o. La lum'ing'o pov'as est'i mal'pur'a, eĉ mal'bon'odor'a. Tamen ĝi konserv'as la di'a'n fajr'o'n, sen kiu inter la hom'o'j reg'us la mal'lum'o kaj sovaĝ'ec'o. Vi parol'as, sinjor'o, pri la batal'o kontraŭ la pastr'ar'o — daŭr'ig'is Pentuer. — Kia pov'as est'i ĝi'a rezultat'o por mi?... Se vi mal'gajn'os, mi est'os mal'feliĉ'a, ĉar vi ne pli'bon'ig'os la sort'o'n de la kamp'ar'an'o'j. Kaj se vi gajn'os?... Ho, ne ĝis'viv'u mi tio'n!... Ĉar se vi romp'us la lum'ing'o'n, kiu sci'as, ĉu vi ne esting'us la fajr'o'n de la saĝ'o, kiu de jar'mil'o'j flam'as super Egipto kaj super la mond'o... Jen, mi'a sinjor'o, la kaŭz'o'j, kial mi ne vol'as mi'n miks'i je la batal'o kontraŭ la pastr'ar'o... Mi sent'as, ke ĝi proksim'iĝ'as, kaj mi sufer'as, ke tia verm'o, kiel mi, ne pov'as mal'help'i ĝi'n. Sed mi ne part'o'pren'os en ĝi, ĉar mi dev'us perfid'i aŭ vi'n, aŭ Di'o'n, kiu est'as la kre'int'o de la saĝ'o...
Aŭskult'ant'e li'n, la faraon'o promen'is en la ĉambr'o, medit'ant'e.
— Far'u — dir'is li sen koler'o — kiel vi vol'as. Vi ne est'as soldat'o, mi do ne pov'as riproĉ'i al vi la mank'o'n de kuraĝ'o... Sed vi ne pov'as est'i mi'a konsil'ant'o... Tamen mi pet'as vi'n, aranĝ'u juĝ'ej'o'n por esplor'i la ribel'o'j'n, kaj kiam mi al'vok'os vi'n, parol'u, kio'n ordon'as al vi la saĝ'o.
Petuer ek'genu'is kaj adiaŭ'is la sinjor'o'n.
— En ĉiu okaz'o — al'don'is la faraon'o — sci'u, ke mi ne vol'as esting'i la di'a'n lum'o'n... Kultur'u la pastr'o'j la saĝ'o'n en si'a'j templ'o'j, sed ili ne detru'u mi'a'n arme'o'n, ne far'u mal'honor'a'j'n traktat'o'j'n kaj... ne ŝtel'u. — dir'is li jam ekscit'it'a — la reĝ'a'j'n trezor'o'j'n... Ebl'e ili pens'as, ke mi, kvazaŭ almoz'ul'o, star'ad'os ĉe ili'a'j pord'o'j, por ke ili bon'vol'u liver'i al mi rimed'o'j'n por re'lev'i la ŝtat'o'n, ruin'ig'it'a'n per ili'a mal'saĝ'a kaj mal'nobl'a reg'ad'o?... Ha, ha!... Pentuer... eĉ la di'o'j'n mi ne pet'us pri tio, kio est'as, mi'a potenc'o kaj mi'a rajt'o. Vi pov'as for'ir'i.
La pastr'o, ne turn'ant'e si'n, el'ir'is kaj ankoraŭ en la pord'o fal'is sur la vizaĝ'o'n.
La sinjor'o rest'is sol'a.
“La mort'em'a'j hom'o'j est'as kvazaŭ infan'o'j — pens'is li. — Herhor ja est'as saĝ'a, sci'as, ke Egipto en okaz'o de milit'o bezon'as du'on'milion'a'n arme'o'n, ke ĉi tiu'n arme'o'n oni dev'as ekzerc'i, kaj malgraŭ tio li mal'grand'ig'is la nombr'o'n de regiment'o'j kaj la nombr'o'n de soldat'o'j en ĉiu. La grand'a kas'ist'o ankaŭ est'as saĝ'a, tamen ŝajn'as al li afer'o tut'e natur'a, ke ĉiu'j trezor'o'j de l’ faraon'o'j trans'ir'is en Labirint'o'n!... Fin'e Pentuer... Kia strang'a hom'o!... Li vol'as donac'ad'i al la kamp'ar'an'o'j manĝ'o'n, ter'o'n kaj sen'ĉes'a'j'n fest'o'j'n... Bon'e, sed ĉio ĉi mal'grand'ig'os mi'a'j'n en'spez'o'j'n, kiu'j sen tio est'as jam tro mal'grand'a'j. Sed se mi dir'us al li: help'u mi'n re'pren'i de la pastr'o'j la reĝ'a'j'n trezor'o'j'n, li nom'us tio'n mal'pi'a kaj dir'us, ke mi vol'as esting'i la lum'o'n en Egipto!... Strang'a hom'o... Li volont'e konsent'us renvers'i la tut'a'n ŝtat'o'n por la bon'o de l’ kamp'ar'an'o'j, sed li ne kuraĝ'us pren'i ĉef'pastr'o'n ĉe la nuk'o kaj konduk'i li'n en mal'liber'ej'o'n. Kun plej grand'a trankvil'o li ordon'as al mi rezign'i du'on'o'n de mi'a'j en'spez'o'j, sed mi est'as cert'a, ke li ne kuraĝ'us el'port'i kupr'a'n utenon el Labirint'o...”
La faraon'o ek'rid'et'is kaj re'e komenc'is medit'i:
“Ĉiu dezir'as est'i feliĉ'a; sed se vi vol'as far'i, ke ĉiu'j est'u feliĉ'a'j, ĉiu kapt'os vi'n je la man'o'j, kiel hom'o, al kiu oni vol'as el'ŝir'i mal'san'a'n dent'o'n... Kaj tial la monarĥ'o dev'as est'i decid'em'a... Kaj tial mi'a sankt'a patr'o ag'is mal'bon'e, mal'zorg'ant'e la kamp'ar'an'o'j'n kaj sen'lim'e konfid'ant'e al la pastr'o'j... Pez'a'n hered'aĵ'o'n li las'is al mi, sed... ne fleks'iĝ'os sub ĝi mi'a'j ŝultr'o'j... Apud Sod'a'j Lag'o'j ankaŭ est'is mal'facil'a afer'o... Pli mal'facil'a, ol ĉi tie... Ĉi tie est'as nur babil'ul'o'j kaj alarm'ant'o'j, tie est'is hom'o'j arm'it'a'j kaj decid'it'a'j mort'i... Unu batal'o pli larĝ'e mal'ferm'as ni'a'j'n okul'o'j'n, ol dek'o'j da jar'o'j de trankvil'a reg'ad'o... Kiu dir'os al si: mi romp'os la bar'o'n! — romp'os ĝi'n. Sed kiu ŝancel'iĝ'os, dev'os ced'i...”
Fal'is la krepusk'o. En la palac'o oni ŝanĝ'is la gard'ist'o'j'n kaj en la pli mal'proksim'a'j ĉambr'o'j oni ek'brul'ig'is torĉ'o'j'n. Nur en la ĉambr'o de l’ faraon'o neni'u kuraĝ'is en'ir'i sen ordon'o.
La sinjor'o, lac'a de la sen'dorm'o, de la hieraŭ'a vojaĝ'o kaj hodiaŭ'a'j okup'o'j, fal'is sur la apog'seĝ'o'n. Ŝajn'is al li, ke jam cent'o'j'n da jar'o'j li est'as faraon'o, kaj li ne pov'is kred'i, ke de la hor'o, kiam li est'is apud la piramid'o'j, ne pas'is ankoraŭ unu tag'o.
“Unu tag'o?... Ne ebl'e!...”
Post'e ven'is al li la pens'o, ke ebl'e en la kor'o de la hered'int'o loĝ'as la anim'o'j de la antaŭ'a'j faraon'o'j. Sen'dub'e est'as tiel, ĉar ali'e de kie est'us en li la sent'o de mal'jun'ec'o aŭ antikv'ec'o?... Kaj kial la reg'ad'o ŝajn'us al li simpl'a afer'o, kvankam ankoraŭ antaŭ kelk'e da monat'a'j li trem'is, pens'ant'e, ke li ne sci'os reg'i.
“Unu tag'o?... — ripet'is li en si'a anim'o. — Sed mi est'as jam mil jar'o'j'n en ĉi tiu lok'o!...”
Subit'e li ek'aŭd'is sufok'it'a'n voĉ'o'n:
— Mi'a fil'o!... fil'o!
La faraon'o salt'e lev'iĝ'is de la seĝ'o.
— Kiu est'as ĉi tie?... — ek'kri'is li.
— Mi est'as, mi... Ĉu vi jam forges'is pri mi...
La estr'o ne pov'is si'n orient'i, de kie ven'as la voĉ'o. De supr'e, de mal'supr'e, aŭ ebl'e de la grand'a statu'o de Oziris'o, kiu star'is en la angul'o.
— Fil'o mi'a — re'e parol'is la voĉ'o — respekt'u la vol'o'n de la di'o'j, se vi vol'as ricev'i ili'a'n ben'it'a'n help'o'n... Ho, respekt'u la di'o'j'n, ĉar sen ili'a help'o la plej grand'a potenc'o est'as kvazaŭ cindr'o kaj ombr'o... Ho, respekt'u la di'o'j'n, se vi vol'as, ke la mal'dolĉ'o de vi'a'j erar'o'j ne venen'u al mi la ĉe'est'o'n en la feliĉ'a land'o de Okcident'o...
La voĉ'o ek'silent'is. La sinjor'o ordon'is al'port'i torĉ'o'j'n. Unu pord'o de la ĉambr'o est'is ferm'it'a, ĉe la ali'a star'is gard'ist'o'j. Neni'u fremd'a pov'is en'ir'i.
Koler'o kaj mal'trankvil'o ŝir'is la kor'o'n de la faraon'o. Kio est'is tio? Ĉu ver'e parol'is al li la ombr'o de la patr'o, aŭ ĉu la voĉ'o est'is nur nov'a tromp'o de la pastr'o'j?
Sed se la pastr'o'j pov'as parol'i al li de mal'proksim'e, malgraŭ la dik'a'j mur'o'j, ili pov'as ankaŭ sekret'e aŭskult'i. Kaj tiam li, la sinjor'o de l’ mond'o, est'as kvazaŭ sovaĝ'a best'o, persekut'at'a de ĉiu'j flank'o'j.
Est'as ver'e, ke en la palac'o est'is ordinar'a afer'o aŭskult'i ĉe la pord'o'j. Sed la faraon'o pens'is, ke almenaŭ li'a kabinet'o est'as liber'a, kaj ke la tro'kuraĝ'o de la pastr'o'j halt'as ĉe la pord'o de la plej alt'a pov'o.
Sed se tio est'is spirit'o?...
La sinjor'o ne vol'is vesper'manĝ'i kaj ir'is dorm'i. Ŝajn'is al li, ke li ne ek'dorm'os; sed la lac'iĝ'o super'is la ekscit'o'n.
Post kelk'e da hor'o'j vek'is li'n sonor'il'o'j kaj lum'o. Est'is jam nokt'o'mez'o, kaj la astr'olog'o ven'is prezent'i al la sinjor'o raport'o'n pri la situaci'o de la stel'o'j. La faraon'o aŭskult'is ĝis la fin'o kaj dir'is:
— Ĉu vi ne pov'us, respekt'ind'a profet'o, en la est'ont'ec'o prezent'i la raport'o'j'n al la nobl'a Sem?... Li ja anstataŭ'as mi'n en la afer'o'j, kiu'j koncern'as la religi'o'n...
La pastr'o'n astr'olog'o'n fort'e mir'ig'is la indiferent'ec'o de l’ faraon'o al la ĉiel'a'j afer'o'j.
— Vi'a sankt'ec'o bon'vol'as for'puŝ'i la konsil'o'j'n, kiu'j'n la stel'o'j don'as al la monarĥ'o'j?...
— Don'as?... — ripet'is la faraon'o. — Dir'u do, kia'j est'a'j ili'a'j promes'o'j por mi?
La astr'olog'o sen'dub'e atend'is tia'n demand'o'n, ĉar li respond'is sen pri'pens'o:
— La horizont'o est'as por moment'o vual'it'a... La sinjor'o de l’ mond'o ne trov'is ankoraŭ la voj'o'n de la ver'o, kiu instru'as ek'kon'i la vol'o'n de la di'o'j. Sed pli aŭ mal'pli baldaŭ li trov'os ĝi'n, kaj sur ĝi long'a'n kaj feliĉ'a'n viv'o'n, plen'a'n de glor'o reg'ad'o'n...
— Bon'e!... Mi dank'as vi'n, sankt'a vir'o. Nun kiam mi sci'as, kio'n mi dev'as serĉ'i, mi obe'os la konsil'o'j'n, kaj vi'n mi re'e pet'as, ke de nun vi komunik'iĝ'u kun la respekt'ind'a Sem. Li est'as mi'a anstataŭ'ant'o, kaj se vi leg'os i'o'n interes'a'n en la stel'o'j, li komunik'os al mi maten'e...
La pastr'o for'las'is la dorm'o'ĉambr'o'n, balanc'ant'e la kap'o'n.
— Oni inter'romp'is mi'a'n dorm'o'n!... — dir'is la sinjor'o kun mal'kontent'a mien'o.
— La plej respekt'ind'a reĝ'in'o Nikotris — dir'is subit'e la adjutant'o — antaŭ unu hor'o ordon'is al mi pet'i aŭdienc'o'n de vi'a sankt'ec'o...
— Nun?... Nokt'o'mez'e?... — demand'is la sinjor'o.
— Jes. Ŝi dir'is, ke nokt'o'mez'e vi'a sankt'ec'o vek'iĝ'os...
La faraon'o pens'is moment'o'n kaj dir'is al la adjutant'o; ke li atend'os la reĝ'in'o'n en la or'a salon'o. Li pens'is, ke tie neni'u pov'os aŭskult'i ili'n.
La sinjor'o ĵet'is mantel'o'n sur si'a'j'n ŝultr'o'j'n, sur'met'is ne'laĉ'it'a'j'n sandal'o'j'n kaj ordon'is bon'e lum'ig'i la or'a'n salon'o'n. Post'e li el'ir'is, ordon'ant'e, ke la serv'ist'o'j ne akompan'u li'n.
La patr'in'o'n li jam trov'is en la salon'o, en funebr'a'j vest'o'j el dik'a tol'o. Ek'vid'int'e la faraon'o'n, la respekt'ind'a sinjor'in'o vol'is re'e fal'i sur la genu'o'j'n, sed la fil'o lev'is ŝi'n kaj ĉirkaŭ'pren'is.
— Ĉu okaz'is io grav'a, patr'in'o, ke vi inter'romp'as vi'a'n ripoz'o'n en tiel mal'fru'a hor'o? — demand'is li.
— Mi ne dorm'is... mi preĝ'is... — respond'is ŝi. — Ho mi'a fil'o, vi bon'e diven'is, ke la afer'o est'as grav'a!... Mi aŭd'as la di'a'n voĉ'o'n de vi'a patr'o...
— Ver'e? — dir'is la faraon'o, sent'ant'e, ke la koler'o plen'ig'as li'n.
— Vi'a sen'mort'a patr'o — daŭr'ig'is la reĝ'in'o — dir'is al mi plen'a de mal'ĝoj'o, ke vi sur'ir'as erar'a'n voj'o'n... Vi mal'respekt'e for'puŝ'as la ĉef'pastr'a'n rang'o'n kaj mal'estim'e ag'as kun la di'a'j serv'ist'o'j.
“Kiu rest'os ĉe Ramzes — dir'is vi'a di'a patr'o — se li mal'kontent'ig'os la di'o'j'n kaj se for'las'os li'n la sankt'a pastr'ar'o?... Dir'u al li... dir'u al li — ripet'is la respekt'ind'a ombr'o — ke tia'manier'e li pere'ig'os Egipton, si'n mem kaj la dinasti'o'n...”
— Oh, oh!... — ek'kri'is la faraon'o — jen kiel ili minac'as mi'n tuj en la unu'a tag'o de mi'a reg'ad'o!... Mi'a patr'in'o, la hund'o plej laŭt'e boj'as, kiam ĝi tim'as, do la minac'o'j est'as mal'bon'a antaŭ'dir'o, sed nur por la pastr'o'j!...
— Sed tio'n dir'is vi'a patr'o... — ripet'is la ĉagren'it'a reĝ'in'o.
— La sen'mort'a patr'o kaj la sankt'a Amenhotep — respond'is la faraon'o — kon'as mi'a'n kor'o'n kaj vid'as la plor'ind'a'n stat'o'n de Egipto. Kaj ĉar mi'a kor'o vol'as re'lev'i la ŝtat'o'n, for'ig'ant'e la tro'uz'o'n, ili do ne — pov'us mi'n mal'help'i plen'um'i mi'a'j'n intenc'o'j'n...
— Vi do ne kred'as, ke la spirit'o de vi'a patr'o don'as al vi konsil'o'j'n? — demand'is la reĝ'in'o pli kaj pli terur'it'a.
— Mi ne sci'as. Sed mi hav'as la rajt'o'n supoz'i, ke la voĉ'o'j de la spirit'o'j, son'ant'a'j en divers'a'j angul'o'j de ni'a palac'o, est'as ia artifik'o de l’ pastr'o'j. Nur la pastr'o'j pov'as mi'n tim'i; neniam la di'o'j kaj spirit'o'j... Do ne la spirit'o'j tim'ig'as ni'n, patr'in'o...
La reĝ'in'o ek'medit'is kaj oni pov'is vid'i, ke la vort'o'j de la fil'o fort'e ŝi'n impres'as. Ŝi vid'is mult'a'j'n mirakl'o'j'n dum si'a viv'o, kaj kelk'a'j ankaŭ al ŝi ŝajn'is suspekt'ind'a'j.
— En tia okaz'o — respond'is ŝi, sopir'ant'e — vi ne est'as si'n'gard'a, mi'a fil'o!... Post'tag'mez'e est'is ĉe mi Herhor, tre ne'kontent'a de la aŭdienc'o ĉe vi... Li dir'is, ke vi vol'as for'ig'i la pastr'o'j'n de la kort'o...
— Por kio mi bezon'as ili'n?... Por ke mi'a kuir'ej'o kaj kel'o hav'u grand'a'j'n el'spez'o'j'n?... Aŭ ebl'e por ke ili aŭskult'u, kio'n mi parol'as kaj rigard'u, kio'n mi far'as?...
— La tut'a land'o indign'os, kiam la pastr'o'j kon'ig'os, ke vi est'as mal'pi'a... — inter'met'is la reĝ'in'o.
— La land'o jam indign'as, sed la pastr'o'j est'as kulp'a'j pri tio — respond'is la faraon'o. — Kaj pri la pi'ec'o de la egipta popol'o mi komenc'as hav'i tut'e nov'a'n opini'o'n... Se vi, patr'in'o, kon'us la nombr'o'n de proces'o'j pri la mal'pi'aĵ'o'j al la di'o'j en Mal'supr'a Egipto, kaj pri la ŝtel'o en la Supr'a, vi konvink'iĝ'us, ke por ni'a popol'o la pastr'a'j afer'o'j jam ĉes'is est'i sankt'a'j.
— Tio est'as la influ'o de la fremd'ul'o'j, kiu'j plen'ig'as Egipton — ek'kri'is la reĝ'in'o. — Precip'e de Fenici'an'o'j...
— Indiferent'e est'as, kies; Egipto ne rigard'as plu la statu'o'j'n kaj pastr'o'j'n, kiel super'hom'a'j'n est'aĵ'o'j'n... Kaj se vi aŭskult'us, patr'in'o, kio'n dir'as la nobel'ul'o'j, oficir'o'j kaj soldat'o'j, vi kompren'us, ke ven'is la temp'o met'i la reĝ'a'n pov'o'n en la lok'o de la pastr'a, se oni ne vol'as, ke ĉiu pov'o fal'u en la land'o.
— Egipto est'as vi'a — sopir'is la reĝ'in'o. — Vi'a saĝ'o est'as ekster'ordinar'a, far'u do, kio'n vi vol'as... Sed ag'u si'n'gard'e, ho si'n'gard'e!... La skorpi'on'o, eĉ mort'ig'it'a, pov'as vund'i la ne'si'n'gard'a'n venk'int'o'n...
Ŝi ĉirkaŭ'pren'is li'n, kaj la sinjor'o re'ven'is en si'a'n ĉambr'o'n.
Li vid'is jam klar'e, ke inter li kaj la pastr'o'j komenc'iĝ'is batal'o, aŭ ĝust'a'dir'e io abomen'a, kio ne merit'is eĉ la nom'o'n de batal'o kaj kontraŭ kio li, milit'estr'o, ne pov'is trov'i en la unu'a moment'o efik'a'n rimed'o'n.
Ĉar kie est'as la mal'amik'o? Kontraŭ kiu dev'as marŝ'i li'a fidel'a arme'o?... Ĉu kontraŭ la pastr'o'j, kiu'j fal'as antaŭ li sur la vizaĝ'o'n? Ĉu kontraŭ la stel'o'j, kiu'j dir'as, ke la faraon'o ne sur'ir'is ankoraŭ la voj'o'n de la ver'o? Kontraŭ kio kaj kontraŭ kiu batal'i?...
Ebl'e la voĉ'o'j'n de la spirit'o'j, son'ant'a'j en la mal'lum'o? Ĉu la propr'a'n patr'in'o'n, kiu terur'ig'it'a pet'eg'as li'n, ke li ne dis'pel'u la pastr'o'j'n?...
La faraon'o tord'iĝ'is sur la lit'o, sent'ant'e si'a'n sen'fort'ec'o'n. Subit'e ven'is al li jen'a pens'o: “Mi ne atent'u la mal'amik'o'n, kiu dis'flu'as, kiel kot'o en la man'o!... Oni babil'u en la mal'plen'a'j salon'o'j... oni koler'u kontraŭ mi'a sen'pi'ec'o... Mi don'ad'os la ordon'o'j'n, kaj kiu kuraĝ'os ne plen'um'i ili'n, est'os mi'a mal'amik'o, kaj kontraŭ li mi uz'os la polic'o'n, tribunal'o'n kaj arme'o'n...”
Tiel do en la monat'o Hator, post tri'dek kvar jar'o'j de reg'ad'o, mort'is la faraon'o Mer-amen-Ramzes XII, la sinjor'o de la du mond'o'j, la estr'o de la etern'ec'o, la dis'don'ant'o de la viv'o kaj de ĉia ĝoj'o.
Li mort'is, ĉar li sent'is, ke li'a korp'o far'iĝ'as mal'fort'a kaj sen'util'a. Li mort'is, ĉar li sopir'is al la etern'a patr'uj'o, kaj la reg'ad'o'n de la ter'a ŝtat'o li dezir'is konfid'i al pli jun'a'j man'o'j. Fin'e, li mort'is, ĉar li tiel dezir'is, ĉar tia est'is li'a vol'o. La di'a spirit'o for'flug'is, kvazaŭ akcipitr'o, kiu long'e rond'flug'ant'e super la ter'o, perd'iĝ'as fin'e en la blu'a spac'o.
Kiel li'a viv'o est'is ĉe'est'o de sen'mort'a est'aĵ'o en la land'o de la vant'ec'o, sam'e li'a mort'o est'is nur unu el la moment'o'j de super'hom'a est'ad'o.
La sinjor'o vek'iĝ'is ĉe la lev'iĝ'o de l’ sun'o kaj apog'it'a sur du profet'o'j, ĉirkaŭ'it'a de pastr'o'j, ir'is en la kapel'o'n de Oziris'o. Kiel ĉiu'tag'e, li re'viv'ig'is la di'o'n, lav'is kaj vest'is li'n, far'is ofer'o'n kaj lev'is la man'o'j'n por la preĝ'o.
Dum'e la pastr'o'j kant'is:
Ĥor'o I — Honor'o al vi, kiu lev'iĝ'as sur la horizont'o kaj tra'kur'as la ĉiel'o'n.
Ĥor'o II — La voj'o de vi'a sankt'ec'o est'as la feliĉ'o de tiu'j, sur kies vizaĝ'o'j'n fal'as vi'a'j radi'o'j...
Ĥor'o I — Ĉu vi pov'us ir'i, kiel vi ir'as, sen halt'o, ho sun'o?...
Ĥor'o II — Grand'a migr'ul'o de la spac'o, vi, kiu ne hav'as sinjor'o'n kaj por kiu'j cent'o'j da milion'o'j da jar'o'j est'as nur unu palpebr'um'o...
Ĥor'o I — Vi sub'ir'as, sed vi daŭr'as. Vi mult'obl'ig'as la hor'o'j'n, nokt'o'j'n kaj tag'o'j'n, kaj vi mem daŭr'as laŭ vi'a'j propr'a'j leĝ'o'j...
Ĥor'o II — Vi lum'ig'as la ter'o'n, ofer'ant'e vi'n mem per vi'a'j propr'a'j man'o'j, kiam en la figur'o de Ra vi lev'iĝ'as sur la horizont'o.
Ĥor'o I — Ho stel'o, kiu aper'as, grand'a per vi'a lum'o, vi mem form'as vi'a'j'n membr'o'j'n...
Ĥor'o II — Kaj nask'it'a de neni'u, vi nask'as vi'n mem sur la horizont'o.
En tiu moment'o la faraon'o ek'parol'is:
“Ho vi, radi'ant'a sur la ĉiel'o! Permes'u al mi en'ir'i en la etern'ec'o'n, kun'iĝ'i kun la respekt'ind'a'j kaj perfekt'a'j ombr'o'j de la super'a land'o. Kun ili mi rigard'u vi'a'j'n bril'o'j'n maten'e kaj vesper'e, kiam vi kun'iĝ'as kun vi'a patr'in'o Nut. Kaj kiam vi turn'os vi'a'n vizaĝ'o'n al la okcident'o, lev'iĝ'u mi'a'j man'o'j por la preĝ'o, por honor'i la viv'o'n, ek'dorm'ant'a'n post la mont'o'j.”*
Tiel kun la man'o'j lev'it'a'j al la ĉiel'o, parol'is la sinjor'o, ĉirkaŭ'it'a de la nub'o de l’ incens'o'j. Subit'e li ek'silent'is, kaj fal'is post'e'n en la brak'o'j'n de l’ asist'ant'a'j pastr'o'j.
Li ne viv'is plu.
La nov'aĵ'o pri la mort'o de la faraon'o kiel fulm'o tra'kur'is la palac'o'n. La serv'ist'o'j for'las'is si'a'j'n okup'o'j'n, la estr'o'j ĉes'is kontrol'i la sklav'o'j'n, oni alarm'is la gvardi'o'n kaj okup'is ĉiu'j'n en'ir'o'j'n.
En la ĉef'a kort'o komenc'is kolekt'iĝ'i la amas'o: kuir'ist'o'j, ĉeval'ist'o'j, kel'ist'o'j, vir'in'o'j de li'a sankt'ec'o kaj ili'a'j infan'o'j. Unu'j demand'is, ĉu tio est'as ver'a, ali'a'j mir'is, ke la sun'o lum'as ankoraŭ sur la ĉiel'o, kaj ĉiu'j kun'e kri'is ĝis perd'o de l’ spir'o:
— Ho sinjor'o!... Ho ni'a patr'o!... Ho am'at'a!... Ĉu ebl'e est'as, ke vi jam for'las'is ni'n?... Ho jes, li jam ir'as al Abidos!... Al la okcident'o, al la okcident'o en la ter'o'n de la just'ul'o'j!... La lok'o, kiu'n vi am'is, ĝem'as kaj plor'as!...
Terur'a kri'o ek'son'is en ĉiu'j kort'o'j, en la tut'a park'o. Ĝi re'salt'is de la orient'a'j mont'o'j, la vent'o port'is ĝi'n sur si'a'j flug'il'o'j trans Nil'o'n, kaj ĝi ek'tim'ig'is la urb'o'n Memfis'o'n.
Dum'e la pastr'o'j preĝ'ant'e met'is la korp'o'n de la mort'int'o en riĉ'a, ferm'it'a port'il'o. Ok pastr'o'j star'iĝ'is ĉe la ten'il'o'j, kvar pren'is en la man'o'j'n vent'um'il'o'j'n el strut'a'j plum'o'j, ali'a'j incens'o'n kaj prepar'iĝ'is el'ir'i.
En ĉi tiu moment'o al'kur'is la reĝ'in'o Nikotris, kaj ek'vid'int'e la korp'o'n jam en la port'il'o, si'n ĵet'is al la pied'o'j de l’ mort'int'o.
— Ho mi'a edz'o, ho mi'a frat'o, ho mi'a am'at'a!... — kri'is ŝi, dron'ant'e en la larm'o'j. — Ho am'at'a, rest'u kun ni, rest'u en vi'a dom'o, ne for'ir'u de la lok'o sur la ter'o, en kiu vi est'as...
— En pac'o, en pac'o, al la okcident'o — kant'is la pastr'o'j — ho grand'a monarĥ'o, ir'u en pac'o al la okcident'o...
— Ho ve! — dir'is la reĝ'in'o — vi rapid'as al la river'o, por trans'ir'i sur la ali'a'n bord'o'n! Ho pastr'o'j, ho profet'o'j ne rapid'u, las'u li'n; vi ja re'ven'os hejm'e'n, sed li ir'os en la land'o'n de la etern'ec'o...
— En pac'o, en pac'o, al la okcident'o!... — kant'is la pastr'a ĥor'o. — Se plaĉ'os al Di'o, kiam ven'os la tag'o de la etern'ec'o, ni re'e ek'vid'os vi'n, ho sinjor'o, ĉar vi jen ir'as en la land'a'n, kiu kun'ig'as ĉiu'j'n hom'o'j'n.
La respekt'ind'a Herhor don'is sign'o'n. La serv'ist'in'o'j super'fort'e for'ŝir'is la reĝ'in'o'n de la pied'o'j de l’ faraon'o kaj konduk'is ŝi'n en si'a'n ĉambr'o'n.
La port'il'o, port'at'a de la pastr'o'j, ek'mov'iĝ'is; la estr'o est'is vest'it'a kaj ĉirkaŭ'it'a, kiel dum la viv'o. Dekstr'e kaj mal'dekstr'e, antaŭ kaj post li ir'is: general'o'j, kas'ist'o'j, juĝ'ist'o'j, grand'a'j skrib'ist'o'j, port'ant'o'j de la hak'il'o kaj sag'o, kaj, antaŭ ĉio, grand'a amas'o de pastr'o'j de ĉiu'j rang'o'j.
En la kort'o la serv'ist'o'j fal'is sur la vizaĝ'o'n, ĝem'ant'e kaj plor'ant'e, la arme'o prezent'is la arm'il'o'j'n kaj ek'son'is trumpet'o'j, kvazaŭ por salut'i reĝ'o'n viv'ant'a'n.
Kaj efektiv'e la sinjor'o kvazaŭ viv'ant'a est'is port'at'a al la river'o. Kiam oni ating'is Nil'o'n, la pastr'o'j star'ig'is la port'il'o'n sur or'it'a ŝip'o, sub purpur'a baldaken'o, kiel dum li'a viv'o.
Tie oni super'ŝut'is la port'il'o'n per flor'o'j, kontraŭ ĝi oni star'ig'is la statu'o'n de Anubis, kaj la reĝ'a ŝip'o ek'ir'is al la ali'a bord'o de Nil'o. La estr'o'n adiaŭ'is la plor'o'j de l’ serv'ist'o'j kaj kort'eg'a'j vir'in'o'j.
Du hor'o'j'n de la palac'o, trans Nil'o kaj trans la kanal'o'j, frukt'o'port'a'j kamp'o'j kaj palm'a'j arb'ar'o'j, inter Memfis'o kaj “Plat'a Alt'aĵ'o de Mumo” kuŝ'is strang'a kvartal'o. Ĉiu'j ĝi'a'j konstru'aĵ'o'j est'is destin'it'a'j por la mort'int'o'j, kaj loĝ'at'a'j nur de kolŝitoj kaj paraŝitoj, kiu'j en'balzam'ig'ad'is la kadavr'o'j'n.
La kvartal'o est'is kvazaŭ vestibl'o de la ver'a tomb'ej'o, pont'o, kiu kun'ig'is la viv'ant'a'n soci'o'n kun la lok'o de la etern'a ripoz'o. Tie'n est'is al'port'at'a'j la mort'int'o'j kaj est'is far'at'a'j el ili mumi'o'j; tie la famili'o'j marĉand'is kun la pastr'o'j pri la prez'o de l’ en'ter'ig'o. Tie est'is prepar'at'a'j la sankt'a'j libr'o'j kaj zon'o'j, ĉerk'o'j, mebl'o'j, vaz'o'j kaj statu'o'j por la mort'int'o'j.
— Kiu ven'is? — oni demand'is de intern'e.
— Oziris'o Mer-amen-Ramzes, la sinjor'o de du mond'o'j, ven'as al vi kaj postul'as; ke vi prepar'u li'n al la etern'a vojaĝ'o — respond'is — la pastr'o.
— Ĉu est'as ebl'e, ke esting'iĝ'is la sun'o de Egipto?... Ke mort'is tiu, kiu mem est'is la spir'o kaj viv'o?...
— Tia est'is li'a vol'o — respond'is la pastr'o. — Akcept'u do la sinjor'o'n kun konven'a respekt'o kaj far'u al li ĉiu'j'n serv'o'j'n, por ke ne frap'u vi'n pun'o'j en ĉi tiu kaj en la est'ont'a viv'o.
— Ni far'os, kiel vi dezir'as — respond'is la voĉ'o.
Nun la pastr'o'j las'is la port'il'o'n apud la pord'o kaj rapid'e for'ir'is, por ke ne fal'u sur ili'n la mal'pur'a spir'o de la kadavr'o'j, amas'ig'it'a'j en ĉi tiu lok'o. Rest'is nur la civil'a'j ofic'ist'o'j, komand'at'a'j de la grand'a juĝ'ist'o kaj kas'ist'o.
Post sufiĉ'e long'a moment'o de l’ atend'ad'o, la pord'eg'o mal'ferm'iĝ'is, kaj el'ir'is el ĝi dek'kelk'o da hom'o'j. Ili hav'is pastr'a'j'n vest'o'j'n kaj kovr'it'a'j'n vizaĝ'o'j'n.
Vid'ant'e ili'n, la juĝ'ist'o dir'is:
— Ni trans'don'as al vi la korp'o'n de sinjor'o vi'a kaj ni'a. Far'u kun ĝi, kio'n ordon'as ni'a sankt'a religi'o, mal'zorg'u neni'o'n, por ke la grand'a mort'int'o ne est'u per vi'a kulp'o mal'trankvil'ig'it'a en la ali'a mond'o.
La kas'ist'o al'don'is:
— Uz'u or'o'n, arĝent'o'n, malakit'o'n, turkis'o'j'n, jaspis'o'j'n, smerald'o'j'n kaj plej mult'e'kost'a'j'n parfum'o'j'n por ĉi tiu sinjor'o, por ke neni'o mank'u al li kaj por ke li hav'u ĉio'n de la plej bon'a kvalit'o. Tio'n dir'as al vi mi, la kas'ist'o. Kaj se trov'iĝ'us mal'nobl'ul'o, kiu anstataŭ nobl'a'j metal'o'j vol'us met'i mizer'a'j'n fals'aĵ'o'j'n, kaj anstataŭ mult'e'kost'a'j ŝton'o'j fenici'an vitr'o'n, li memor'u, ke oni de'hak'os al li la man'o'j'n kaj el'ŝir'os la okul'o'j'n.
— Est'os far'it'e, kiel vi postul'as — respond'is unu el la vual'it'o'j.
La ali'a'j lev'is la port'il'o'n kaj en'ir'is kun ĝi en la kvartal'o'n de la mort'int'o'j, kant'ant'e:
— Vi ir'as en pac'o al Abidos!... Ating'u en pac'o la teba'n okcident'o'n!... Al la okcident'o, al la okcident'o, al la ter'o de la just'ul'o'j!...
La pord'eg'o ferm'iĝ'is, kaj la plej alt'a juĝ'ist'o kaj la ofic'ist'o'j, akompan'ant'a'j li'n, re'ven'is al la river'o kaj palac'o.
Dum'e la vual'it'o'j transport'is la port'il'o'n en grand'eg'a'n konstru'aĵ'o'n, kie oni en'balzam'ig'ad'is la kadavr'o'j'n de l’ reĝ'o'j kaj de tiu'j alt'rang'ul'o'j, kiu'j akir'is special'a'n favor'o'n de l’ faraon'o. Ili halt'is en la vestibl'o, kie star'is or'a ŝip'et'o sur mal'grand'a'j rad'o'j, kaj komenc'is el'pren'i la mort'int'o'n el la port'il'o.
— Rigard'u! — ek'kri'is unu el la vual'it'o'j — ĉu ili ne est'as ŝtel'ist'o'j?... La faraon'o ja mort'is en la kapel'o de Oziris'o, li do dev'is est'i en solen'a vest'o... Kaj jen ĉi tie: anstataŭ or'a'j bracelet'o'j — kupr'a'j, la ĉen'o ankaŭ est'as kupr'a kaj en la ring'o'j est'as fals'it'a'j ŝton'o'j... Mi dezir'us sci'i, kiu tiel serv'is li'n, la pastr'o'j aŭ la skrib'ist'o'j?
— Cert'e la pastr'o'j... Fripon'o'j, sek'iĝ'u vi'a'j man'o'j!... Kaj tia'j fripon'o'j kuraĝ'as admon'i ni'n, ke oni don'u al la mort'int'o ĉio'n de la plej bon'a kvalit'o...
— Ne ili postul'is, sed la kas'ist'o...
— Ili ĉiu'j est'as ŝtel'ist'o'j...
Parol'ant'e tiel, ili de'met'is de la mort'int'o la reĝ'a'j'n vest'o'j'n, sur'met'is al li negliĝ'a'n rob'o'n, brod'it'a'n per or'o kaj transport'is la kadavr'o'n en la ŝip'et'o'n.
— Ni dank'u la di'o'j'n — dir'is unu el la vual'it'o'j — ke ni jam hav'as nov'a'n sinjor'o'n. Ĉi tiu far'os la ord'o'n kun la pastr'ar'o... Kio'n ili pren'is per la man'o'j, tio'n ili re'don'os per la buŝ'o...
— Oni dir'as, ke tio est'os sever'a estr'o — respond'is ali'a. — Li est'as en bon'a'j rilat'o'j kun Fenici'an'o'j, am'as la societ'o'n de Pentuer, kiu ja ne de'ven'as de la pastr'o'j, sed de tia'j mizer'ul'o'j, kiel ni... Kaj la arme'o, oni dir'as, las'us si'n brul'ig'i kaj dron'ig'i por la nov'a faraon'o...
— Kaj en la last'a'j tag'a'j li glor'e venk'is la Libi'an'o'j'n...
— Kie li est'as, ĉi tiu nov'a faraon'o?... — demand'is ali'a. — En la dezert'o!... Mi tim'as, ke antaŭ li'a re'ven'o okaz'os al li ia mal'feliĉ'o...
— Kio'n oni pov'as far'i al li, se post li star'as la arme'o! Mi ne ĝis'viv'u bon'a'n en'ter'ig'o'n, se la jun'a sinjor'o ne far'os kun la pastr'o'j, kiel la rinocer'o kun la tritik'o...
— Vi mal'saĝ'ul'o — inter'met'is ali'a, kiu silent'is ĝis nun. — La faraon'o venk'os la pastr'o'j'n?...
— Kial ne?...
— Ĉu vi vid'is iam leon'o'n, kiu dis'ŝir'is piramid'o'n?...
— Kio'n vi babil'as!
— Aŭ rinocer'o'n, kiu ĝi'n renvers'is?
— Kompren'ebl'e, ĉi ne pov'as tio'n far'i.
— Kaj la vent'eg'o?
— Ĉu la diabl'o inspir'is al vi hodiaŭ la demand'o'j'n?...
— Bon'e, mi do dir'as al vi, ke leon'o, rinocer'o aŭ vent'o pli facil'e renvers'os piramid'o'n, ol la faraon'o venk'os la pastr'ar'o'n... Eĉ se la faraon'o est'us leon'o, rinocer'o kaj vent'o en unu person'o...
— Vi, mal'supr'e!... — oni kri'is de supr'e. — Ĉu la mort'int'o jam est'as pret'a?
— Jam... Jam... nur li'a makzel'o re'fal'as — oni respond'is el la vestibl'o.
— Indiferent'e... Rapid'e don'u li'n ĉi tie'n, ĉar Izid'o post unu hor'o dev'as ir'i en la urb'o'n.
Post moment'o la or'a ŝip'et'o kun la kadavr'o est'is per ŝnur'o'j lev'it'a supr'e'n, sur la ekster'a'n balkon'o'n.
El la vestibl'o oni en'ir'ad'is en grand'a'n salon'o'n, blu'e kolor'ig'it'a'n kaj ornam'it'a'n per flav'a'j stel'o'j. Sur la tut'a long'o de la salon'o al unu el la mur'o'j est'is al'kroĉ'it'a kvazaŭ balkon'o, ark'form'a, kies ekstrem'o'j lev'iĝ'is unu etaĝ'o'n, la mez'o unu kaj du'on'o'n.
La salon'o prezent'is la ĉiel'a'n firmament'o'n, la balkon'o la voj'o'n de ta sun'o sur la ĉiel'o, kaj la faraon'o dev'is est'i Oziris'o, aŭ la sun'o, kiu ir'as de la orient'o al la okcident'o.
Mal'supr'e star'is amas'o da pastr'o'j kaj pastr'in'o'j, kiu'j, atend'ant'e la solen'o'n, parol'is pri indiferent'a'j afer'o'j.
— Pret'a!... — oni kri'is de la balkon'o.
La inter'parol'ad'o'j ek'silent'is. Supr'e tri'foj'e ek'son'is bronz'a lad'o kaj sur la balkon'o aper'is la or'it'a ŝip'et'o de la sun'o, en kiu vetur'is la mort'int'o.
“Jen li aper'as en nub'o, por apart'ig'i la ĉiel'o'n de la ter'o, kaj post'e kun'ig'i ili'n...”
“Sen'ĉes'e kaŝ'it'a en ĉiu objekt'o, li est'as la sol'a viv'ant'a, en kiu etern'e ekzist'as ĉiu'j afer'o'j...”
La ŝip'et'o iom post iom lev'iĝ'is al la mez'o de la ark'o kaj fin'e halt'is sur la supr'o.
Tiam sur la mal'supr'a ekstrem'o de l’ ark'o aper'is pastr'in'o, ali'vest'it'a, kiel la di'in'o Izid'o, kun la fil'o Horus, kaj sam'e mal'rapid'e komenc'is supr'e'n'ir'i. Tio est'is la bild'o de la lun'o, kiu sekv'as la sun'o'n.
Nun la ŝip'et'o de la supr'o de l’ ark'o komenc'is mal'lev'iĝ'i al la okcident'o, kaj mal'supr'e re'e ek'son'is la ĥor'o:
“Di'o, en'korp'ig'it'a en ĉiu'j objekt'o'j, spirit'o Ŝu en ĉiu'j di'o'j. Li est'as la korp'o de la viv'ant'a hom'o, kre'int'o de la arb'o, kiu port'as frukt'o'j'n, li est'as la kaŭz'o de la frukt'ig'a'j super'akv'o'j. Sen li neni'o viv'as en la ter'a spac'o.”
La ŝip'et'o mal'aper'is sur la okcident'a ekstrem'o de la balkon'o, Izid'o kun Horus halt'is sur la supr'o de la ark'o. Tiam al la ŝip'et'o al'kur'is ar'o da pastr'o'j: ili el'pren'is la kadavr'o'n de l’ faraon'o, met'is ĝi'n sur marmor'a tabl'o, kvazaŭ Oziris'o'n por ripoz'o post la tag'a labor'o.
Nun al la mort'int'o proksim'iĝ'is paraŝito, ali'vest'it'a kiel la di'o Tifon'o. Sur la kap'o li hav'is terur'a'n mask'o'n kaj friz'it'a'n flav'ruĝ'a'n peruk'o'n, sur la dors'o haŭt'o'n de apr'o, kaj en la man'o ŝton'a'n etiopi'an tranĉ'il'o'n.
Li komenc'is rapid'e de'tranĉ'i la pland'o'j'n de la mort'int'o.
— Kio'n vi far'as al la mort'int'o, frat'o Tifon'o? — demand'is li'n Izid'o de la balkon'o.
— Mi skrap'as la pied'o'j'n de mi'a frat'o Oziris'o, por ke li ne mal'pur'ig'u la ĉiel'o'n per la ter'a polv'o — respond'is la paraŝito, ali'vest'it'a kiel Tifon'o.
For'tranĉ'int'e la pland'o'j'n, la paraŝito pren'is kurb'a'n metal'faden'o'n met'is ĝi'n en la naz'o'n de l’ mort'int'o kaj komenc'is el'tir'i la cerb'o'n. Post'e li dis'tranĉ'is la ventr'o'n kaj tra la tru'o rapid'e el'tir'is la intest'o'j'n, kor'o'n kaj pulm'o'j'n.
Dum'e la help'ant'o'j de Tifon'o al'port'is kvar grand'a'j'n urn'o'j'n, ornam'it'a'j'n per la kap'o'j de l’ di'o'j: Hape, Emset, Duamutf kaj Kebhsneuf, kaj en ĉiu'n el la urn'o'j met'is iu'n intern'a'n organ'o'n de l’ mort'int'o.
— Kio'n vi far'as tie, frat'o Tifon'o? — demand'is du'a'n foj'o'n Izid'o.
— Mi pur'ig'as mi'a'n frat'o'n Oziris'o'n de la ter'a'j afer'o'j, por ke li far'iĝ'u pli bel'a — respond'is la paraŝito.
Apud la marmor'a tabl'o est'is lag'et'o, kies akv'o est'is satur'it'a per sod'o.
La paraŝitoj, pur'ig'int'e la kadavr'o'n, ĵet'is ĝi'n en la lag'et'o'n, en kiu ĝi dev'is mal'sek'iĝ'i sep'dek tag'o'j'n.
Dum'e Izid'o, tra'ir'ant'e la tut'a'n balkon'o'n, proksim'iĝ'is al la ĉambr'o, en kiu la paraŝito ĵus mal'ferm'is kaj pur'ig'is la reĝ'a'j'n rest'aĵ'o'j'n. Ŝi demand'is terur'it'a:
— Kie est'as mi'a frat'o?... kie mi'a di'a edz'o?...
Subit'e ek'tondr'is, ek'son'is trumpet'o'j kaj bronz'a'j lad'o'j, kaj la paraŝito, ali'vest'it'a kiel Tifon'o, eksplod'is de rid'o kaj ek'kri'is:
— Bel'a Izid'o, kiu kun la stel'o'j gaj'ig'as la nokt'o'j'n, ne ekzist'as plu vi'a edz'o!... Neniam plu la radi'ant'a Oziris'o sid'iĝ'os sur la or'it'a ŝip'et'o, neniam plu la sun'o si'n montr'os sur la firmament'o... Mi far'is tio'n, mi Set kaj mi kaŝ'is li'n tiel profund'e, ke neni'u di'o, eĉ ĉiu'j kun'e ne re'trov'os li'n!...
Ĉe tiu'j vort'o'j la di'in'o dis'ŝir'is la vest'o'j'n, komenc'is ĝem'i kaj el'ŝir'i si'a'j'n har'o'j'n, Re'e ek'son'is la trumpet'o'j, tondr'o'j kaj sonor'il'o'j, inter la pastr'o'j kaj pastr'in'o'j lev'iĝ'is murmur'et'o, post'e kri'o, mal'ben'o'j kaj fin'e ĉiu'j ĵet'is si'n sur Tifon'o'n, kri'ant'e:
— Mal'ben'it'a spirit'o de la mal'lum'o!... Vi, kiu ekscit'as la vent'o'j'n de l’ dezert'o, bol'ig'as la mar'o'n, kovr'as la ter'a'n lum'o'n!... Fal'u en sen'fund'aĵ'o'n, el kiu ne pov'us vi'n liber'ig'i eĉ la patr'o de l’ di'o'j... Mal'ben'it'a, mal'ben'it'a Set!... Vi'a nom'o est'u terur'o kaj abomen'o!...
Tiel mal'ben'ant'e, ĉiu'j ĵet'is si'n kun pugn'o'j kaj baston'o'j sur Tifon'o'n; la mal'bel'a di'o komenc'is for'kur'i kaj fin'e mal'aper'is el la salon'o.
Re'e tri som'o'j de la bronz'a lad'o, kaj la solen'o est'is fin'it'a.
— Sufiĉ'e! — ek'kri'is la plej mal'jun'a pastr'o al la ar'o, kiu jam efektiv'e komenc'is inter'batal'i. — Vi, Izid'o, pov'as ir'i en la urb'o'n, la ceter'a'j al ali'a'j mort'int'o'j, kiu'j atend'as ni'n... Ne mal'zorg'u la simpl'a'j'n mort'int'o'j'n, ĉar ni ne sci'as, kiel oni pag'os al ni por ĉi tiu...
— Cert'e ne mult'e! — inter'met'is la paraŝito. — Oni dir'as, ke en la trezor'ej'o rest'is neni'o, kaj Fenici'an'o'j minac'as, ke ili ĉes'os prunt'e'don'i, se ili ne ricev'os nov'a'j'n rajt'o'j'n...
— La mort'o eksterm'u vi'a'j'n Fenici'an'o'j'n!... Baldaŭ oni dev'os almoz'pet'i de ili horde'a'n pan'o'n; ĉio'n ili jam propr'ig'is al si...
— Sed se ili ne don'os mon'o'n al la faraon'o, ni ricev'os neni'o'n por la en'ter'ig'o...
Iom post iom ek'silent'is la inter'parol'ad'o'j kaj la ĉe'est'ant'o'j for'las'is la blu'a'n salon'o'n. Rest'is nur gard'ist'o'j ĉe la lag'et'o kun la rest'aĵ'o'j de l’ faraon'o.
La tut'a solen'o, prezent'ant'a la mort'ig'o'n de Oziris'o (la sun'o) per Tifon'o (la di'o de la mal'lum'o kaj krim'o) serv'is, por dis'tranĉ'i kaj pur'ig'i la rest'aĵ'o'j'n de l’ faraon'o, kaj tiel prepar'i ili'n por la en'balzam'ig'o.
Sep'dek tag'o'j'n la mort'int'o kuŝ'is en la akv'o, satur'it'a per sod'o, kred'ebl'e kiel re'memor'aĵ'o, ke la mal'bon'a Tifon'o dron'ig'is la korp'o'n de l’ frat'o en Sod'a'j Lag'o'j. Dum la tut'a temp'o, maten'e kaj vesper'e, la pastr'in'o, ali'vest'it'a kiel Izid'o, ven'is en la blu'a'n salon'o'n. Tie, ĝem'ant'e kaj el'ŝir'ant'e al si la har'o'j'n, ŝi demand'is la ĉe'est'ant'o'j'n: ĉu oni vid'is ŝi'a'n di'a'n edz'o'n kaj frat'o'n?
Kiam pas'is la temp'o de la funebr'o, Horus, la fil'o kaj post'e'ul'o de Oziris'o aper'is en la salon'o kaj li, fin'e, rimark'is la ban'uj'o'n.
— Ebl'e ĉi tie oni dev'us serĉ'i la rest'aĵ'o'j'n de mi'a patr'o kaj frat'o? — demand'is Horus.
Ili komenc'is serĉ'i, trov'is kaj, kun grand'a ĝoj'o de l’ pastr'o'j, ĉe son'o'j de la muzik'o el'pren'is la korp'o'n de la faraon'o el la fort'ig'a ban'o.
Oni en'met'is la korp'o'n en ŝton'a'n tub'o'n, tra kiu dum kelk'e da tag'o'j pas'is varm'eg'a aer'o, kaj sek'ig'int'e oni trans'don'is al la en'balzam'ig'ist'o'j.
Nun komenc'iĝ'is la plej grav'a'j ceremoni'o'j, kiu'j'n sur la faraon'o plen'um'is la plej alt'a'j pastr'o'j de la kvartal'o de l’ mort'int'o'j.
La korp'o'n de la mort'int'o, turn'int'e la kap'o'n al la sud'o, oni lav'is per sankt'ig'it'a akv'o, kaj ĝi'a'n intern'o'n per palm'a vin'o. Sur la plank'o, sur'ŝut'it'a per cindr'o, sid'is larm'ist'in'o'j, kaj el'ŝir'ant'e al si la har'o'j'n, grat'ant'e al si la vizaĝ'o'j'n, plor'is la mort'int'o'n. Ĉirkaŭ la funebr'a lit'o kolekt'iĝ'is pastr'o'j, ali'vest'it'a'j kiel di'o'j: Izid'o, nud'a, kun la kron'o de l’ faraon'o'j, la jun'ul'o Horus, Anubis kun ŝakal'a kap'o, Tot, kun bird'a kap'o kaj kun tabul'et'o'j en la man'o, kaj mult'a'j ali'a'j.
Sub la kontrol'o de ĉi tiu respekt'ind'a ar'o, special'ist'o'j komenc'is plen'ig'i la intern'o'n de l’ mort'int'o per fort'e odor'ant'a'j herb'o'j, seg'aĵ'o'j, kaj eĉ ili verŝ'is tie'n odor'a'j'n arb'a'j'n suk'o'j'n, sen'inter'romp'e preĝ'ant'e. Post'e, anstataŭ li'a'j propr'a'j, oni met'is al li vitr'a'j'n okul'o'j'n, en'kadr'ig'it'a'j'n en bronz'o.
Oni sur'ŝut'is la tut'a'n korp'o'n per sod'a pulvor'o.
Nun el'paŝ'is ali'a pastr'o kaj klar'ig'is al la ĉe'est'ant'o'j, ke la korp'o de l’ mort'int'o est'as la korp'o de Oziris'o kaj li'a'j ec'o'j est'as la ec'o'j de Oziris'o: la mirakl'a'j ec'o'j de li'a mal'dekstr'a tempi'o est'as la ec'o'j de la tempi'o de l’ di'o Tumu; li'a dekstr'a okul'o est'as la okul'o de l’ di'o Tumu, kies radi'o'j tra'penetr'as la mal'lum'o'n. Li'a mal'dekstr'a okul'o est'as la okul'o de Horus, kiu eksterm'as ĉiu'j'n viv'ant'a'j'n kre'aĵ'o'j'n; la supr'a lip'o est'as Izid'o, la mal'supr'a — Neftis. La kol'o de l’ mort'int'o est'as di'in'o, la man'o'j est'as di'a'j anim'o'j, la fingr'o'j est'as ĉiel'a'j serpent'o'j, la fil'o'j de l’ di'in'o Selkit. Li'a'j flank'o'j est'as du plum'o'j de Amon, la dors'o est'as la spin'o de Sibu, la ventr'o est'as la flank'o de Nue.*
Ali'a pastr'o dir'is:
— “Oni don'is al mi buŝ'o'n por parol'i, pied'o'j'n por paŝ'i, man'o'j'n por fal'ig'i la mal'amik'o'j'n. Mi re'viv'iĝ'as, mi ekzist'as, mi mal'ferm'as la ĉiel'o'n; mi far'as tio'n, kio'n oni ordon'is al mi en Memfis'o.”
Dum'e sur la kol'o de l’ mort'int'o oni pend'ig'as bild'o'n de skarab'o, far'it'a'n el mult'e'kost'a ŝton'o, kun sur'skrib'o:
“Ho mi'a kor'o, kiu'n mi ricev'is de mi'a patr'in'o; ho mi'a kor'o, kiu'n mi hav'is, kiam mi est'is sur la ter'o, ne lev'iĝ'u kaj ne atest'u kontraŭ mi en la tag'o de la juĝ'o.”
Nun ĉiu'n man'o'n kaj pied'o'n, ĉiu'n fingr'o'n de l’ mort'int'o oni ĉirkaŭ'volv'is per ruband'o'j, sur kiu'j est'is skrib'it'a'j preĝ'o'j kaj ĵur'o'j. Sur la brust'o kaj kol'o oni met'is tut'a'j'n manuskript'o'j'n de “la libr'o de l’ mort'int'o'j”, kun la sekv'ant'a'j medit'o'j, kiu'j'n la pastr'o'j voĉ'e leg'is super la mort'int'o:
“Mi est'as tiu, kontraŭ kiu neni'u di'o star'ig'as bar'o'j'n.”
“Kiu li est'as?”
“Li est'as Tum sur la ŝild'o, li est'as Ra sur la ŝild'o, kiu lev'iĝ'as en la okcident'o de la ĉiel'o.”
“Mi est'as Hieraŭ kaj mi kon'as la Morgaŭ'o'n.”
“Kiu li est'as?”
“Hieraŭ est'as Oziris'o, Morgaŭ est'as Ra, en la tag'o, kiam li detru'os la mal'amik'o'j'n de l’ Sinjor'o, kiu est'as super ĉio, kaj kiam li ofer'os si'a'n fil'o'n Horus'o'n. Per ali'a'j vort'o'j: en la tag'o, kiam la ĉerk'o'n de Oziris'o renkont'os li'a patr'o Ra, Li venk'os la di'o'j'n, laŭ la ordon'o de Oziris'o, la sinjor'o de la mont'o Amenti.”
“Kiu li est'as?”
“Ament'o est'as kre'aĵ'o de la anim'o'j de l’ di'o'j, laŭ la ordon'o de Oziris'o, la sinjor'o de l’ mont'o Amenti. Per ali'a'j vort'o'j: Amenti est'as la ekscit'o, kaŭz'it'a de Ra; ĉiu di'o, kiu ven'as tie'n, batal'as. Mi kon'as grand'a'n di'o'n, kiu loĝ'as tie.”
“Mi est'as de mi'a land'o, mi ven'as de mi'a urb'o, mi detru'as la mal'bon'o'n, for'ig'as tio'n, kio rest'as ne bon'a, kaj for'puŝ'as de mi la mal'pur'aĵ'o'n. Mi ating'as la land'o'n de la ĉiel'an'o'j, mi en'ir'as tra potenc'a pord'eg'o.”
“Ho, vi, kun'ul'o'j, don'u al mi la man'o'n, ĉar mi est'os unu el Vi.”
Kiam ĉiu membr'o de la mort'int'o jam est'as ĉirkaŭ'volv'it'a per la ruband'o'j, kaj arm'it'a per amulet'o'j, kiam li jam posed'as sufiĉ'a'n proviz'o'n da medit'o'j, kiu'j permes'os al li si'n orient'i en la land'o de l’ di'o'j, oni dev'as zorg'i pri la dokument'o, kiu mal'ferm'os al li la pord'eg'o'n de tiu land'o.
Ĉar inter la tomb'o kaj la ĉiel'o la mort'int'o'n atend'as kvar'dek du terur'a'j juĝ'ist'o'j, kiu'j sub la prezid'o de Oziris'o esplor'as li'a'n ter'a'n viv'o'n. Nur kiam la kor'o de la mort'int'o, met'it'a sur la pes'il'o'n de la just'ec'o, montr'iĝ'os egal'a al la di'in'o de la ver'o, kaj kiam la di'o Dutes, not'ant'a sur tabul'et'o'j la ag'o'j'n de l’ mort'int'o, juĝ'os ili'n bon'a'j, nur tiam Horus pren'as la anim'o'n je la man'o kaj konduk'as antaŭ la tron'o'n de Oziris'o.
Por ke la mort'int'o pov'u si'n sen'kulp'ig'i antaŭ la tribunal'o, oni dev'as en'volv'i li'a'n mumi'o'n en papirus'o'n, sur kiu est'as skrib'it'a li'a ĝeneral'a konfes'o. Dum la en'volv'ad'o la pastr'o'j dir'as laŭt'e kaj klar'e, por ke la mort'int'o neni'o'n forges'u:
“Estr'o'j de la ver'o, mi al'port'as al vi nur la ver'o'n. Al neni'u hom'o mi far'is perfid'e mal'bon'o'n, neniu'n el mi'a'j proksim'ul'o'j mi far'is mal'feliĉ'a... Neniam mi est'is mal'dec'a, neniam mi dir'is mal'dec'a'n vort'o'n en la dom'o de la ver'o. Mi ne est'is intim'a kun la mal'bon'o. Mi ne far'is mal'bon'o'n. Kiel estr'o mi ne ordon'is al mi'a'j sub'ul'o'j labor'i super ili'a'j fort'o'j. Neni'u per mi'a kulp'o far'iĝ'is tim'em'a, mizer'a, sufer'ant'a, mal'feliĉ'a. Mi far'is neni'o'n, kio'n mal'estim'us la di'o'j. Mi ne turment'is la sklav'o'j'n. Mi ne las'is ili'n mal'sat'a'j. Mi ne ig'is ili'n plor'i. Mi ne mort'ig'is. Mi ne ordon'is mort'ig'i perfid'e. Mi ne mensog'is. Mi ne rab'is la trezor'o'j'n de la templ'o'j. Mi ne mal'grand'ig'is la en'spez'o'j'n, ofer'it'a'j'n al la di'o'j. Mi ne ŝtel'is pan'o'n, nek zon'o'j'n de la mumi'o'j. Mi ne pek'is kontraŭ la pastr'o de mi'a distrikt'o. Mi ne for'pren'is, nek mal'grand'ig'is li'a'n hav'o'n. Mi ne for'ŝir'is la infan'o'n de la brust'o de ĝi'a patr'in'o. Neniam mi ag'is brut'e. Mi ne uz'is fals'a'n pes'il'o'n. Mi ne kapt'is bird'o'j'n. Mi ne mal'help'is la lev'iĝ'o'n de la akv'o. Mi ne de'turn'is la flu'o'n de la kanal'o'j. Mi ne esting'is la fajr'o'n en ne'konven'a moment'o. Mi ne ŝtel'is la ofer'o'j'n de la di'o'j, kiu'j'n ili elekt'is. Mi est'as pur'a... Mi est'as pur'a... Mi est'as pur'a...”*
Kiam la mort'int'o, dank’ al “La Libr'o”, jam sci'is, kiel ag'i en la etern'a land'o, kaj, antaŭ ĉio, kiam li sci'is, kiel sen'kulp'ig'i si'n antaŭ la tribunal'o de la kvar'dek du di'o'j, tiam la pastr'o'j arm'is li'n ankaŭ per la antaŭ'parol'o de ĉi tiu libr'o kaj klar'ig'is al li ĝi'a'n grand'a'n grav'ec'o'n.
Por tiu cel'o la en'balzam'ig'ist'o'j, ĉirkaŭ'ant'a'j la freŝ'a'n mumi'o'n de l’ faraon'o, for'ir'is, kaj ven'is la ĉef'a pastr'o de la distrikt'o kaj murmur'et'is al la mort'int'o en la orel'o'n:
“Sci'u, ke posed'ant'e ĉi tiu'n libr'o'n, vi aparten'os al la viv'ant'a'j kaj akir'os grand'a'n influ'o'n ĉe la di'o'j. Sci'u, ke dank’ al ĝi neni'u kuraĝ'os kontraŭ'star'i al vi. La di'o'j mem proksim'iĝ'os al vi kaj ĉirkaŭ'pren'os vi'n, ĉar vi aparten'os al ili'a rond'o.”
“Sci'u, ke la libr'o permes'os al vi ek'sci'i, kio est'is en la komenc'o. Neni'u hom'o publik'ig'is ĝi'n, neni'u okul'o ĝi'n vid'is, neni'u orel'o ĝi'n aŭd'is. La libr'o est'as la ver'o mem, sed neni'u kon'is ĝi'n, kaj neniam. Est'u ĝi vid'ebl'a nur por vi kaj por tiu, kiu ĝi'n al vi don'is. Ne al'don'u al ĝi komentari'o'j'n, kiu'j'n pov'us dikt'i vi'a memor'o aŭ vi'a fantazi'o. Ĝi est'as skrib'it'a tut'a en la ĉambr'o, kie oni en'balzam'ig'as la mort'int'o'j'n. Tio est'as grand'a mister'o, kiu'n kon'as neni'u ordinar'a hom'o, neni'u en la mond'o.”
“La libr'o est'os vi'a nutr'aĵ'o en la mal'supr'a land'o de la spirit'o'j, ĝi liver'os al vi'a anim'o rimed'o'j'n por rest'ad'i sur la ter'o, don'os al vi viv'o'n etern'a'n kaj far'os, ke neni'u hav'os pov'o'n super vi.”*
Oni riĉ'e vest'is la reĝ'a'j'n rest'aĵ'o'j'n, met'is or'a'n mask'o'n sur la vizaĝ'o'n, ring'o'j'n kaj bracelet'o'j'n sur la kruc'it'a'j'n brak'o'j'n. Sub la kap'o'n oni met'is ebur'a'n apog'il'o'n, sur kiu ordinar'e dorm'as Egipt'an'o'j. Fin'e, oni ferm'is la korp'o'n en tri ĉerk'o'j: paper'a, kovr'it'a per sur'skrib'o'j, or'it'a cedr'a kaj marmor'a. La du unu'a'j est'is plen'e adapt'it'a'j al la korp'o de la mort'int'o; eĉ la skulpt'it'a vizaĝ'o est'is simil'a, sed rid'ant'a.
Post tri'monat'a rest'ad'o en la kvartal'o de la mort'int'o'j, la mumi'o de l’ faraon'o est'is pret'a al la solen'a en'ter'ig'o. Oni re'e transport'is ĝi'n en la reĝ'a'n palac'o'n.
Dum la sep'dek tag'o'j, dum kiu'j la respekt'ind'a'j rest'aĵ'o'j mal'sek'iĝ'is en la sod'a akv'o, Egipto port'is funebr'a'j'n vest'o'j'n.
La templ'o'j est'is ferm'it'a'j, oni ne far'is procesi'o'j'n. Ek'silent'is ĉiu muzik'o, oni ne aranĝ'is festen'o'j'n, la danc'ist'in'o'j far'iĝ'is plor'ist'in'o'j, kaj anstataŭ danc'i, ŝir'is si'a'j'n har'o'j'n, kio ankaŭ al'port'is al ili profit'o'n.
Oni ne trink'is vin'o'n, oni ne manĝ'is viand'o'n. La plej grand'a'j alt'rang'ul'o'j est'is en dik'a'j vest'o'j, nud'pied'e. Neni'u si'n raz'is (ekster la pastr'o'j), la plej fervor'a'j eĉ ne lav'is si'n, sed ŝmir'is si'a'j'n vizaĝ'o'j'n per kot'o, kaj ŝut'is cindr'o'n sur la har'o'j'n.
De Mediterane'o ĝis la unu'a katarakt'o de Nil'o, de la libia dezert'o ĝis la du'on'insul'o Sinai, reg'is silent'o kaj mal'ĝoj'o. Esting'iĝ'is la lum'o de Egipto, for'ir'is al la okcident'o kaj for'las'is si'a'j'n serv'ist'o'j'n la sinjor'o, kiu don'ad'is ĝoj'o'n kaj viv'o'n.
En la alt'a societ'o plej mod'a'j est'is la inter'parol'ad'o'j pri la ĝeneral'a mal'ĝoj'o, kiu ek'reg'is eĉ la natur'o'n.
— Ĉu vi ne rimark'is — parol'is alt'rang'ul'o al alt'rang'ul'o — ke la tag'o'j est'as pli mal'long'a'j kaj pli mal'lum'a'j?
— Mi ne kuraĝ'is tio'n dir'i al vi — respond'is la ali'a — sed efektiv'e est'as tiel. Mi eĉ rimark'is, ke mal'pli da stel'o'j lum'as nokt'e kaj ke la plen'a lun'o daŭr'as mal'pli long'e, kaj ke la nov'a lun'o pli long'e ol ordinar'e.
La paŝt'ist'o'j dir'as, ke la brut'o'j ne vol'as manĝ'i en la paŝt'ej'o'j, ili nur blek'as...
— Mi aŭd'is de la ĉas'ist'o'j, ke la plor'ant'a'j leon'o'j ne atak'as plu la kapreol'o'j'n, ĉar ili ne manĝ'as viand'o'n.
— Terur'a'j temp'o'j!... Ven'u al mi hodiaŭ vesper'e, kaj ni trink'os po glas'o da funebr'a fluid'aĵ'o, kiu'n el'pens'is mi'a kel'ist'o.
— Mi sci'as, sen'dub'e vi hav'as la nigr'a'n sidon'an bier'o'n?...
— La di'o'j gard'u ni'n trink'i en la nun'a temp'o gaj'ig'a'j'n trink'aĵ'o'j'n! Tio, kio'n el'pens'is mi'a kel'ist'o, ne est'as bier'o... Pli ĝust'a'dir'e mi kompar'us ĝi'n kun vin'o, satur'it'a per muskat'o kaj bon'odor'a'j herb'o'j.
— Tre konven'a trink'aĵ'o en la temp'o, kiam ni'a sinjor'o rest'as en la kvartal'o de l’ mort'int'o'j, kiu ĉiam spir'as la odor'o'n de la muskat'o kaj bon'odor'a'j herb'o'j.
Tiel dum sep'dek tag'o'j ĉagren'iĝ'is la alt'rang'ul'o'j.
Unu'a ek'trem'o de ĝoj'o tra'kur'is Egipton en la moment'o, kiam el la kvartal'o de l’ mort'int'o'j oni kon'ig'is, ke la korp'o'n de l’ sinjor'o oni el'pren'is el la sod'a ban'o kaj ke la en'balzam'ig'ist'o'j kaj pastr'o'j jam komenc'is la ceremoni'o'j'n.
En tiu tag'o oni unu'a'foj'e tond'is la har'o'j'n, for'ig'is la kot'o'n de la vizaĝ'o'j, kaj kiu sent'is dezir'o'n, lav'is si'n. Efektiv'e, ne ekzist'is plu kaŭz'o mal'ĝoj'i: Horus trov'is la rest'aĵ'o'j'n de Oziris'o; la estr'o de Egipto, dank’ al la art'o de l’ en'balzam'ig'ist'o'j, re'trov'is la viv'o'n, kaj dank’ al la preĝ'o'j de la pastr'o'j kaj al “La libr'o de l’ mort'int'o'j” far'iĝ'is egal'a al la di'o'j.
De tiu moment'o la mort'int'a faraon'o Mer-amen-Ramzes est'is oficial'e nom'at'a Oziris'o; ne'oficial'e oni nom'is li'n tiel tuj post la mort'o.
La gaj'ec'o de la Egipta popol'o komenc'is for'ig'i la funebr'o'n, precip'e inter la soldat'o'j, meti'ist'o'j kaj vilaĝ'an'o'j. Inter la simpl'a popol'o la ĝoj'o eksplod'is ia'foj'e en ne'konven'a form'o.
Fam'o'j komenc'is rond'ir'i, oni ne sci'as de kie, ke la nov'a faraon'o, kiu'n la popol'o jam am'is instinkt'e, vol'as pli'bon'ig'i la sort'o'n de la vilaĝ'an'o'j, labor'ist'o'j, eĉ sklav'o'j.
Kaj tial (kia skandal'o!) okaz'is, ke la mason'ist'o'j, lign'aĵ'ist'o'j kaj pot'ist'o'j, anstataŭ trink'i trankvil'e kaj parol'i pri famili'a'j afer'o'j, kuraĝ'is en la drink'ej'o'j ne nur plend'i pri la impost'o'j, sed eĉ indign'i kontraŭ la pov'o de l’ pastr'o'j. La vilaĝ'an'o'j, anstataŭ preĝ'i dum liber'a temp'o kaj honor'i la antaŭ'ul'o'j'n, parol'is unu'j al ali'a'j: kiel bon'e est'us, se ĉiu el ili posed'us kelk'e da bed'o'j da ter'o kiel propr'aĵ'o'n kaj pov'us ripoz'i ĉiu'n sep'a'n tag'a'n!
Sen'util'e est'us parol'i pri la soldat'o'j, precip'e pri la, fremd'land'a'j regiment'o'j. Ili imag'is, ke ili est'as la plej eminent'a klas'o de Egipto, aŭ se ili ne est'as, ili baldaŭ est'os, post sukces'a milit'o, kiu dev'is eksplod'i.
Kontraŭ'e, la nomarĥ'o'j, la nobel'ul'o'j, kaj precip'e la ĉef'pastr'o'j solen'e port'is la funebr'o'n je la mort'int'a sinjor'o, kvankam oni jam pov'is ĝoj'i, kiam la faraon'o far'iĝ'is Oziris'o.
Ĝust'a'dir'e la nov'a estr'o far'is ankoraŭ mal'bon'o'n al neni'u, la kaŭz'o do de la mal'ĝoj'o de la alt'rang'ul'o'j est'is nur fam'o'j, la sam'a'j, kiu'j ĝoj'ig'is la simpl'a'n popol'o'n. La nomarĥ'o'j kaj nobel'ul'o'j sent'is agac'o'n ĉe la pens'o, ke ili'a kamp'ar'an'o pov'us rest'i sen'okup'a kvin'dek tag'o'j'n en la jar'o, kaj kio est'as pli mal'bon'a, posed'i kiel propr'aĵ'o'n ter'o'n, eĉ se ĝi sufiĉ'us nur por konstru'i tomb'o'n. La pastr'o'j pal'iĝ'is, kaj kun'prem'is la dent'o'j'n, rigard'ant'e la administr'ad'o'n de Ramzes kaj la manier'o'n, kiel li ag'is kun ili.
Efektiv'e, en la palac'o de la reĝ'o far'iĝ'is grand'a'j ŝanĝ'o'j.
La faraon'o transport'is si'a'n loĝ'ej'o'n en flank'a'n konstru'aĵ'o'n, en kiu preskaŭ ĉiu'j'n ĉambr'o'j'n okup'is general'o'j. En la sub'ter'a etaĝ'o li loĝ'ig'is grek'a'j'n soldat'o'j'n, supr'e gard'ist'o'j'n, en la ĉambr'o'j ĉe la mur'o Etiopi'an'o'j'n. Ĉirkaŭ la palac'o star'is gard'e Azi'an'o'j, kaj apud la ĉambr'o'j de li'a sankt'ec'o la eskadron'o, kiu kun Ramzes persekut'is Tehennan en la dezert'o.
Pli mal'bon'e est'is, ke li'a sankt'ec'o, malgraŭ la last'a ribel'o de Libi'an'o'j, re'don'is al ili si'a'n favor'o'n; pun'is neniu'n, kontraŭ'e, donac'ad'is al ili si'a'n konfid'o'n.
Est'as ver'e, ke la pastr'o'j, kiu'j est'is en la ĉef'a palac'o, rest'is tie kaj plen'um'is la religi'a'j'n ceremoni'o'j'n, direkt'at'a'j de Sem. Sed ĉar la pastr'o'j ne akompan'is la faraon'o'n ĉe la maten'a, tag'a kaj vesper'a manĝ'o, ili'a nutr'aĵ'o far'iĝ'is tre simpl'a.
Van'e la sankt'a'j vir'o'j re'memor'ig'is, ke ili dev'as nutr'i reprezent'ant'o'j'n de dek naŭ dinasti'o'j kaj mult'e da di'o'j. La trezor'ist'o, diven'ant'e la intenc'o'j'n de l’ faraon'o, respond'is al la pastr'o'j, ke al la di'o'j kaj antaŭ'ul'o'j sufiĉ'os flor'o'j kaj parfum'o'j, kaj ke la profet'o'j mem, kiel ordon'as la moral'ec'o, dev'as manĝ'i horde'a'n pan'o'n kaj trink'i akv'o'n aŭ bier'o'n. Kiel argument'o'j por si'a mal'ĝentil'a teori'o la trezor'ist'o cit'is la ekzempl'o'n de la ĉef'pastr'o Sem, kiu viv'is kiel pent'o'far'ant'o; fin'e la trezor'ist'o ripet'is, ke li'a sankt'ec'o kun la general'o'j manĝ'as nur soldat'a'n nutr'aĵ'o'n.
La palac'a'j pastr'o'j komenc'is silent'e konsider'i, ĉu ne pli prudent'e ili ag'os, se ili for'las'os la avar'a'n reĝ'a'n dom'o'n, kaj trans'loĝ'iĝ'os en la propr'a'j'n dom'o'j'n apud la templ'o'j, kie ili'a'j dev'o'j est'os mal'pli ŝarĝ'a'j kaj la mal'sat'o ne tord'os ili'a'j'n intern'aĵ'o'j'n.
Kaj ebl'e ili sen'prokrast'e far'us tio'n, se la plej respekt'ind'a'j Herhor kaj Mefres ne ordon'us al ili rest'i sur la posten'o.
La situaci'o de Herhor ĉe la nov'a sinjor'o ankaŭ ne pov'is est'i nom'at'a tre feliĉ'a. La ministr'o, antaŭ ne'long'e ĉio'pov'a, kiu iam preskaŭ ne for'las'ad'is la reĝ'a'j'n ĉambr'o'j'n, sid'is nun sol'a en si'a palac'o kaj oft'e dum tut'a'j dekad'o'j ne vid'is la faraon'o'n. Li est'is ankoraŭ la milit'a ministr'o, sed li preskaŭ ĉes'is don'i la ordon'o'j'n. Ĉiu'j'n milit'a'j'n afer'o'j'n la faraon'o plen'um'is mem. Li mem leg'is la raport'o'j'n de l’ general'o'j, mem solv'is ne'klar'a'j'n demand'o'j'n, kaj li'a'j adjutant'o'j pren'is el la milit'a ministr'ej'o la neces'a'j'n dokument'o'j'n.
Li'a ekscelenc'o Herhor est'is vok'at'a al la monarĥ'o preskaŭ nur por ricev'i riproĉ'o'j'n.
Tamen ĉiu'j alt'rang'ul'o'j dev'is konfes'i, ke la nov'a faraon'o mult'e labor'as.
Ĉiu'tag'e Ramzes XIII vek'iĝ'is antaŭ la lev'iĝ'o de l’ sun'o, si'n ban'is kaj brul'ig'is incens'o'n antaŭ la statu'o de Oziris'o. Tuj post'e li aŭskult'is la raport'o'j'n de la plej alt'a juĝ'ist'o, de la plej alt'a skrib'ist'o de la gren'ej'o'j kaj stal'o'j de la tut'a land'o, fin'e de la intendant'o de si'a'j palac'o'j. La last'a plej mult'e sufer'is; preskaŭ ne est'is tag'o, en kiu la sinjor'o ne dir'is al li, ke la kort'eg'o kost'as tro mult'e kaj est'as tro mult'e'nombr'a.
Efektiv'e, en la reĝ'a palac'o loĝ'is kelk'cent'o da vir'in'o'j de la mort'int'a faraon'o kun konven'a nombr'o da infan'o'j kaj serv'ist'o'j. La intendant'o, sen'ĉes'e admon'at'a, ĉiu'tag'e for'pel'is dek'kelk'o'n da person'o'j kaj lim'ig'is la el'spez'o'j'n al la ceter'a'j. Post unu monat'o, ĉiu'j kort'eg'a'j sinjor'in'o'j kun plor'o kaj kri'o kur'is en la loĝ'ej'o'n de la reĝ'in'o Nikotris, pet'eg'ant'e help'o'n.
La respekt'ind'a reĝ'in'o tuj ir'is al la monarĥ'o; fal'int'e sur la vizaĝ'o'n, ŝi pet'is, ke li ek'kompat'u la vir'in'o'j'n de si'a patr'o kaj ne las'u ili'n mort'i de mizer'o.
La faraon'o aŭskult'is kun sulk'ig'it'a frunt'o kaj ordon'is al la intendant'o ĉes'ig'i la ŝpar'ad'o'n. Sed sam'temp'e li dir'is al la plej respekt'ind'a sinjor'in'o, ke post la en'ter'ig'o de l’ patr'o la vir'in'o'j est'os for'ig'it'a'j el la palac'o kaj dis'send'it'a'j en la bien'o'j'n.
— Ni'a kort'eg'o — dir'is li — kost'as ĉirkaŭ tri'dek mil talent'o'j'n jar'e, tio est'as du'on'o'n pli mult'e, ol la tut'a arme'o. Tia'n sum'o'n mi ne pov'as el'spez'i ne ruin'ig'ant'e mi'n kaj la ŝtat'o'n.
— Far'u, kiel vi vol'as — respond'is la reĝ'in'o. — Egipto est'as vi'a. Sed mi tim'as, ke la dis'pel'it'a'j kort'eg'an'o'j far'iĝ'os vi'a'j mal'amik'o'j.
Aŭd'ant'e tio'n, la sinjor'o silent'e pren'is la patr'in'o'n je la man'o, konduk'is ŝi'n al la fenestr'o kaj montr'is arb'ar'o'n de lanc'o'j de la soldat'o'j, kiu'j ekzerc'iĝ'is en la kort'o.
Ĉi tiu ag'o de la faraon'o hav'is ne'atend'it'a'n rezultat'o'n. En la okul'o'j de l’ reĝ'in'o, kiu'j antaŭ unu moment'o est'is plen'a'j de larm'o'j, ek'bril'is fier'o. Subit'e ŝi klin'is si'n kaj kis'is la man'o'n de la fil'o, parol'ant'e per kor'tuŝ'it'a voĉ'o:
— Ver'e, vi est'as la fil'o de Izid'o, kaj mi far'is bon'e, ced'ant'e vi'n al la di'in'o... Egipto fin'e hav'as estr'o'n!...
De tiu temp'o la respekt'ind'a sinjor'in'o neniam kaj en neni'u afer'o protekt'is iu'n al la fil'o. Kaj kiam oni pet'is pri tio, ĉiam ŝi respond'is:
— Mi est'as serv'ist'in'o de li'a sankt'ec'o kaj mi konsil'as al vi plen'um'i sen kontraŭ'star'o la ordon'o'j'n de li'a sankt'ec'o. Ĉio, kio'n li far'as, ven'as de la inspir'o de l’ di'o'j. Kaj kiu pov'us kontraŭ'star'i al la di'o'j?...
Post la maten'manĝ'o la faraon'o si'n okup'is per la milit'a'j kaj financ'a'j afer'o'j, kaj je la tri'a hor'o post'tag'mez'e, akompan'at'a de grand'a sekv'ant'ar'o, li vetur'is al la arme'o, kies tend'ar'o est'is apud Memfis'o, kaj rigard'is la ekzerc'o'j'n.
Efektiv'e, la plej grand'a'j ŝanĝ'o'j far'iĝ'is en la milit'a'j afer'o'j de la ŝtat'o.
En la daŭr'o de kvin monat'o'j li'a sankt'ec'o form'is du nov'a'j'n regiment'o'j'n, aŭ pli ĝust'e re'viv'ig'is tiu'j'n, kiu'j est'is nul'ig'it'a'j dum la antaŭ'a reg'ad'o.
Li for'ig'is la oficir'o'j'n drink'em'a'j'n kaj lud'em'a'j'n, kaj tiu'j'n, kiu'j turment'is la soldat'o'j'n.
En la ofic'ej'o'j'n de la milit'a ministr'ej'o, kie antaŭ'e labor'is nur pastr'o'j, li en'konduk'is si'a'j'n plej kapabl'a'j'n adjutant'o'j'n, kiu'j baldaŭ pren'is en si'a'j'n man'o'j'n grav'a'j'n dokument'o'j'n pri la arme'o. Li ordon'is far'i list'o'n de ĉiu'j vir'o'j en la regn'o, kiu'j iam aparten'is al la milit'a klas'o, sed de dek'kelk'o da jar'o'j plen'um'is neniu'j'n ofic'o'j'n kaj mastr'um'is en si'a'j bien'o'j.
Li fond'is du nov'a'j'n oficir'a'j'n lern'ej'o'j'n por infan'o'j, komenc'ant'e de dek jar'o'j, kaj re'nov'ig'is la antaŭ'a'n mor'o'n, ke la milit'a jun'ul'ar'o ricev'ad'u la maten'manĝ'o'n nur post tri'hor'a marŝ'o, en vic'o'j kaj kolon'o'j.
Fin'e, neni'u taĉment'o hav'is la rajt'o'n loĝ'i en kamp'ar'o'j; ĉiu dev'is est'i en la kazern'o'j aŭ en la tend'ar'o. Ĉiu regiment'o hav'is si'a'n plac'o'n por la ekzerc'o'j, kie tut'a'n tag'o'n oni uz'is ŝton'ĵet'il'o'j'n, aŭ ark'paf'is al ŝild'o'j, star'ig'it'a'j en inter'spac'o de cent ĝis du'cent paŝ'o'j.
Est'is ankaŭ proklam'it'a ordon'o al la famili'o'j de la milit'a klas'o, ke la vir'o'j ekzerc'iĝ'u en la ĵet'ad'o de ŝton'o'j, sub la direkt'o de la oficir'o'j kaj dek'estr'o'j de la regul'a arme'o. Sen'prokrast'e oni plen'um'is la ordon'o'n, kaj Egipto, jam du monat'o'j'n post la mort'o de Ramzes XII, hav'is aspekt'o'n de tend'ar'o.
Eĉ la kamp'ar'a'j kaj urb'a'j infan'o'j, kiu'j ĝis nun lud'is je skrib'ist'o'j kaj pastr'o'j, imit'ant'e la plen'aĝ'ul'o'j'n, komenc'is lud'i je soldat'o'j. Sur ĉiu plac'o kaj en ĉiu ĝarden'o, de la maten'o ĝis la vesper'o, fajf'is ŝton'o'j kaj sag'o'j, kaj la tribunal'o'j est'is super'ŝut'it'a'j per plend'o'j pri korp'a'j vund'o'j.
Ali'form'it'a est'is Egipto kaj malgraŭ la funebr'o, reg'is en ĝi grand'a mov'ad'o, kaj ĉio sub la influ'o de la nov'a estr'o.
Kresk'is la fier'o de la faraon'o kaj li est'is kontent'a, vid'ant'e, kiel la tut'a ŝtat'o konform'iĝ'as al li'a reĝ'a vol'o.
Sed ven'is moment'o, kiam eĉ li far'iĝ'is mal'ĝoj'a.
En la sam'a tag'o, kiam la en'balzam'ig'ist'o'j el'pren'is la korp'o'n de Ramzes XII el la sod'a ban'o; la grand'a trezor'ist'o, prezent'ant'e la kutim'a'n raport'o'n, dir'is al la faraon'o:
— Mi ne sci'as, kio'n far'i... Ni hav'as en la trezor'ej'o du mil talent'o'j'n, kaj por la en'ter'ig'o de la mort'int'a sinjor'o oni bezon'as almenaŭ unu mil'o'n...
— Kiel, du mil'o'j?... — ek'mir'is la estr'o. — Kiam mi pren'is en la man'o'j'n la reg'ad'o'n, vi dir'is; ke ni hav'as du'dek mil...
— Ni el'spez'is dek ok...
— En du monat'o'j?...
— Ni hav'is grand'eg'a'j'n el'spez'o'j'n...
— Tio est'as ver'a — respond'is la faraon'o — sed ĉiu'tag'e al'flu'as nov'a'j impost'o'j...
— La impost'o'j — respond'is la trezor'ist'o — mi ne sci'as kial, re'e mal'grand'iĝ'is kaj ne al'flu'as en tia kvant'o, kiel mi kalkul'is. Sed ili ankaŭ est'as el'spez'it'a'j... Vi'a sankt'ec'o bon'vol'u ne forges'i, ke ni hav'as kvin nov'a'j'n regiment'o'j'n; do ĉirkaŭ ok mil hom'o'j for'las'is si'a'j'n okup'o'j'n kaj viv'as je la kont'o de la ŝtat'o...
La faraon'o ek'medit'is.
— Ni dev'as — dir'is li — far'i nov'a'n prunt'o'n. Inter'konsent'u kun Herhor kaj Mefres, por ke la templ'o'j don'u al ni mon'o'n.
— Mi parol'is pri tio. La templ'o'j don'os al ni neni'o'n.
— La profet'o'j ofend'iĝ'is!... — ek'rid'et'is la faraon'o. — En tia okaz'o ni dev'as al'vok'i la idol'an'o'j'n... Send'u al mi Dagonon.
Antaŭ la sub'ir'o de l’ sun'o ven'is la fenicia bankier'o. Li fal'is sur la vizaĝ'o'n antaŭ la sinjor'o kaj donac'is al li or'a'n pokal'a'n, inkrust'it'a'n per juvel'o'j.
— Nun mi jam pov'as mort'i!... — ek'kri'is Dagon — kiam mi'a plej favor'a estr'o sid'iĝ'is sur la tron'o'n...
— Sed antaŭ kiam vi mort'as — dir'is la faraon'o al la genu'ant'a Fenici'an'o — pen'u trov'i por mi kelk'e da mil'o'j da talent'o'j.
La Fenici'an'o rigid'iĝ'is aŭ ebl'e ŝajn'ig'is grand'a'n konfuz'o'n.
— Vi'a sankt'ec'o prefer'e ordon'u al mi serĉ'i perl'o'j'n en Nil'o — respond'is li — ĉar mi tuj pere'os kaj mi'a sinjor'o ne suspekt'os mi'n pri mal'bon'a'j intenc'o'j... Sed trov'i tia'n sum'o'n hodiaŭ!...
Ramzes XIII ek'mir'is.
— Kiel? — demand'is li — do Fenici'an'o'j ne hav'as plu mon'o'n?...
— Sang'o'n kaj viv'o'n ni'a'n kaj de ni'a'j infan'o'j ni don'os al vi'a sankt'ec'o — respond'is Dagon. — Sed mon'o'n... Kie ni pren'os mon'o'n?... Iam la templ'o'j prunt'is al ni por dek kvin aŭ du'dek procent'o'j jar'e. Sed de l’ temp'o, kiam vi'a sankt'ec'o, ankoraŭ kiel kron'princ'o, est'is en la templ'o de Hator, tie apud Pi-Bast, la pastr'o'j tut'e rifuz'is al ni kredit'o'n... Se ili pov'us, ili hodiaŭ el'pel'us ni'n el Egipto, kaj ankoraŭ pli volont'e eksterm'us... Ah, kio'n ni sufer'as dank’ al ili... La kamp'ar'an'o'j labor'as, kiel ili vol'as kaj kiam ili vol'as, kaj kiel impost'o'n ili don'as, kio fal'as de ili'a buŝ'o... Se oni bat'as iu'n, li ribel'as, kaj kiam mal'feliĉ'a Feniiciano si'n turn'as al la tribunal'o, aŭ li perd'as, aŭ dev'as terur'e pag'i... Ni'a'j hor'o'j sur ĉi tiu ter'o est'as kalkul'it'a'j!... — konklud'is Dagon kun larm'o'j.
La faraon'o mal'ĝoj'iĝ'is.
— Mi esplor'os la afer'o'n — respond'is li — kaj la tribunal'o'j est'os just'a'j.
Sed dum'e mi bezon'as kvin mil talent'o'j'n...
— Kie ni pren'os ili'n, sinjor'o? — ĝem'is Dagon. — Montr'u al ni vi'a sankt'ec'o aĉet'ant'o'j'n, kaj ni vend'os la tut'a'n ni'a'n hav'o'n, por plen'um'i vi'a'j'n ordon'o'j'n... Sed kie est'as la aĉet'ant'o'j?... Ebl'e nur la pastr'o'j, kiu'j taks'os ni'a'j'n riĉ'aĵ'o'j'n je rid'ind'a prez'o kaj ne pag'os kontant'e...
-Serĉ'u en Tir'o, Sidono — inter'met'is la sinjor'o. — Ĉiu el ĉi tiu'j urb'o'j ja pov'us prunt'i al ni ne nur kvin, sed eĉ cent mil talent'o'j'n...
— Tir'o, Sidono!... — ripet'is Dagon. — Hodiaŭ la tut'a Fenicio kolekt'as la or'o'n kaj juvel'o'j'n, por pag'e liber'ig'i si'n de Asiri'an'o'j... En ni'a land'o jam vag'as send'it'o'j de la reĝ'o Assar kaj dir'as, ke se nur ĉiu'jar'e ni pag'os mal'avar'e, la reĝ'o kaj satrap'o'j ne nur ne prem'eg'os ni'n, sed eĉ liver'os al ni pli grand'a'j'n gajn'o'j'n, ol tiu'j, kiu'j'n ni, hav'as nun dank’ al la favor'o de vi'a sankt'ec'o kaj Egipto...
La monarĥ'o pal'iĝ'is kaj kun'prem'is la dent'o'j'n. La Fenici'an'o rimark'is tio'n kaj rapid'e al'don'is:
— Fin'e, por kio mi konsum'as la temp'o'n de vi'a sankt'ec'o per mi'a mal'saĝ'a babil'ad'o?... Est'as ĉi tie, en Memfis'o, la princ'o Hiram... Li pov'as pli bon'e klar'ig'i ĉio'n al mi'a sinjor'o, ĉar li est'as saĝ'ul'o kaj membr'o de la plej alt'a konsil'ant'ar'o de ni'a'j urb'o'j...
Ramzes viv'iĝ'is.
— Don'u ĉi tie'n plej rapid'e Hiramon — respond'is li. — Ĉar vi, Dagon, parol'as kun mi ne kiel bankier'o, sed kiel funebr'a plor'ist'in'o.
La Fenici'an'o ankoraŭ unu foj'o'n ek'frap'is la plank'o'n per la frunt'o kaj demand'is:
— Ĉu la respekt'ind'a Hiram ne pov'us tuj ven'i ĉi tie'n?... Ver'e, est'as jam mal'fru'e... Sed li tiel tim'as la pastr'o'j'n, ke li prefer'us nokt'e prezent'i si'a'n respekt'eg'o'n al vi'a sankt'ec'o...
La faraon'o ek'mord'is la lip'o'j'n, sed konsent'is. Li eĉ send'is kun la bankier'o Tutmozison, por ke tiu konduk'u Hiramom en la palac'o'n tra sekret'a'j en'ir'o'j.
Ĉirkaŭ la dek'a vesper'e ven'is Hiram, en nigr'a vest'o de memfis'a bazar'a vend'ist'o.
— Kial vi'a nobl'ec'o tiel kaŝ'as vi'n?... — demand'is la faraon'o, mal'agrabl'e impres'it'a. — Ĉu mi'a palac'o est'as mal'liber'ej'o aŭ dom'o de pest'ul'o'j?...
— Ah, ni'a estr'o! — sopir'is la mal'jun'a Fenici'an'o. — De l’ moment'o, kiam vi far'iĝ'is la sinjor'o de Egipto, krim'ul'o'j est'as tiu'j, kiu'j kuraĝ'as vid'i vi'n kaj ne komunik'as tio'n, pri kio vi bon'vol'is parol'i...
— Al kiu vi dev'as ripet'i mi'a'j'n vort'o'j'n?... — demand'is la sinjor'o.
Hiram lev'is la okul'o'j'n kaj man'o'j'n supr'e'n.
— Vi'a sankt'ec'o kon'as vi'a'j'n mal'amik'o'j'n!... — respond'is li.
— Ne grav'e — dir'is la faraon'o. — Vi'a nobl'ec'o sci'as, por kio mi al'vok'is vi'n? Mi vol'as prunt'e'pren'i kelk'e da mil'o'j da talent'o'j...
Hiram ek'sibl'is kaj tiel ŝancel'iĝ'is — sur si'a'j pied'o'j, ke la sinjor'o permes'is al li sid'iĝ'i en si'a ĉe'est'o, kio est'is plej grand'a honor'o.
Komfort'e sid'iĝ'int'e kaj ripoz'int'e, Hiram dir'is:
— Por kio vi'a sankt'ec'o dev'as prunt'e'pren'i, se vi pov'as hav'i grand'a'j'n trezor'o'j'n?...
— Mi sci'as, kiam mi pren'os Ninivon — inter'romp'is la faraon'o. — Mal'proksim'a'j temp'o'j, kaj la mon'o'n mi bezon'as hodiaŭ...
— Mi ne parol'as pri la milit'o — respond'is Hiram. — Mi parol'as pri afer'o, kiu tuj don'os al la trezor'ej'o grand'a'n sum'o'n kaj konstant'a'n jar'a'n profit'o'n...
— Kia'manier'e?
— Vi'a sankt'ec'o permes'u kaj help'u ni'n el'fos'i kanal'o'n, por kun'ig'i Mediterane'o'n kun Ruĝ'a mar'o...
— Vi ŝerc'as, mal'jun'a hom'o... — ek'kri'is li. — Kiu pov'us plen'um'i tia'n labor'o'n kaj kia danĝer'o por Egipto?... La mar'o ja super'verŝ'us ni'n...
— Kiu mar'o?... Ĉar sen'dub'e nek Ruĝ'a, nek Mediterane'o — respond'is trankvil'e Hiram. — Mi sci'as, ke egiptaj pastr'o'j inĝenier'o'j esplor'is la afer'o'n kaj el'kalkul'is, ke tio est'as tre bon'a afer'o, la plej bon'a en la mond'o... Sed... ili mem prefer'as ĝi'n far'i, aŭ pli ĝust'e ili ne vol'as, ke ĝi'n far'u la faraon'o.
— Kia'j'n pruv'o'j'n vi hav'as? — demand'is Ramzes.
— Mi ne hav'as pruv'o'j'n, sed mi send'os al vi'a sankt'ec'o pastr'o'n, kiu klar'ig'os al vi la tut'a'n afer'o'n per plan'o'j kaj kalkul'o'j...
— Kiu li est'as?...
Hiram konsider'is moment'o'n kaj dir'is:
— Ĉu mi hav'as la promes'o'n de vi'a sankt'ec'o, ke neni'u sci'os pri tio, ekster ni?... Li far'os al vi pli grand'a'j'n serv'o'j'n, sinjor'o, ol mi mem...
Li kon'as mult'e da sekret'o'j kaj mult'e da... fripon'aĵ'o'j de l’ pastr'o'j...
— Mi promes'as.
— Li'a nom'o est'as Samentu... Li est'as grand'a saĝ'ul'o, sed... li bezon'as mult'e da mon'o kaj est'as tre ambici'a... Kaj ĉar la ĉef'pastr'o'j humil'ig'as li'n, li dir'is al mi, ke se vi'a sankt'ec'o dezir'os, li fal'ig'os la pastr'ar'o'n... Li kon'as mult'e da sekret'o'j... Tre mult'e!...
Ramzes profund'e ek'medit'is. Li kompren'is, ke la pastr'o est'as grand'a perfid'ul'o, sed li taks'is ankaŭ, kiel grand'a'j'n serv'o'j'n li pov'as far'i al li.
— Bon'e — dir'is la faraon'o — mi pri'pens'os pri Samentu. Kaj nun ni supoz'u unu moment'o'n, ke oni pov'as konstru'i tiu'n kanal'o'n: kia'n util'o'n mi hav'os de ĝi?
Hiram lev'is la mal'dekstr'a'n man'o'n kaj komenc'is kalkul'i sur ĝi'a'j fingr'o'j:
— Antaŭ ĉio — dir'is li — Fenicio pag'os al vi'a sankt'ec'o kvin mil talent'o'j'n da tribut'o'j, kiu'j'n ĝi ŝuld'as al vi... Du'e, Fenicio pag'os al vi'a sankt'ec'o por la rajt'o plen'um'i la labor'o'j'n... Tri'e, kiam komenc'iĝ'os la labor'o'j, ni pag'os jar'e mil talent'o'j'n da impost'o kaj krom tio tiom da talent'o'j, kiom da dek'o'j da labor'ist'o'j liver'os al ni Egipto. Kvar'e, por ĉiu egipta inĝenier'o ni don'os al vi'a sankt'ec'o unu talent'o'n jar'e... Kvin'e, kiam la labor'o'j est'os fin'it'a'j, vi'a sankt'ec'o lu'don'os al ni la kanal'o'n por cent jar'o'j, kaj ni pag'os por tio mil talent'o'j'n jar'e. Ĉu tio est'as mal'grand'a'j profit'o'j? — demand'is Hiram.
— Kaj nun, kaj hodiaŭ — dir'is la faraon'o — ĉu vi don'us al mi la kvin mil'o'j'n da tribut'o?
— Se hodiaŭ est'os far'it'a la kontrakt'o, ni don'os dek mil kaj ni al'don'os tri mil, por pag'i antaŭ'e impost'o'n por tri jar'o'j...
Ramzes ek'medit'is. Pli ol unu foj'o'n Fenici'an'o'j propon'is jam al la egiptaj monarĥ'o'j la konstru'o'n de ĉi tiu kanal'o, sed ĉiam ili renkont'is ne'fleks'ebl'a'n kontraŭ'star'o'n de l’ pastr'o'j. La egiptaj saĝ'ul'o'j klar'ig'is al la faraon'o'j, ke la kanal'o kaŭz'os sub'akv'ig'o'n de Egipto per la ond'o'j de Mediterane'o kaj Ruĝ'a Mar'o. Sed ali'flank'e Hiram cert'ig'is, ke tio ne okaz'os kaj ke la pastr'o'j sci'as pri tio!...
— Vi promes'as — dir'is la faraon'o post long'a moment'o — vi promes'as pag'i po mil talent'o'j jar'e dum cent jar'o'j. Vi dir'as, ke ĉi tiu kanal'o, el'fos'it'a en la sabl'o'j, est'as la plej bon'a afer'o en la mond'o. Mi tio'n ne kompren'as kaj mi konfes'as, Hiram, ke mi suspekt'as...
— Sinjor'o — respond'is li — mi dir'os al vi ĉio'n, sed mi ĵur'e pet'eg'as vi'n per vi'a kron'o... per la ombr'o de vi'a patr'o... ke vi mal'kovr'u la sekret'o'n al neni'u... Ĝi est'as la plej grand'a mister'o de la ĥaldeaj kaj egiptaj pastr'o'j, eĉ de Fenicio... De ĝi de'pend'as la est'ont'ec'o de la mond'o!...
— Oh, oh... Hiram!... — respond'is la faraon'o kun rid'et'o.
— Al vi, reĝ'o — daŭr'ig'is la Fenici'an'o — la di'o'j don'is saĝ'o'n, energi'o'n kaj nobl'ec'o'n, vi do est'as ni'a... Al vi sol'a el la ter'a'j monarĥ'o'j oni pov'as konfid'i la sekret'o'n, ĉar vi sol'a pov'as plen'um'i grand'a'j'n afer'o'j'n... Kaj tial vi akir'os tia'n potenc'o'n, kia'n ating'is neni'u hom'o...
La faraon'o ek'sent'is en la kor'o la dolĉ'o'n de la fier'o, sed li ek'reg'is si'n.
— Ne laŭd'u mi'n — dir'is li — pro tio, kio'n mi ankoraŭ ne far'is; sed dir'u al mi, kia'j'n profit'o'j'n al'port'os la kanal'o al Fenicio kaj al mi'a regn'o?
Hiram sid'iĝ'is pli komfort'e en la apog'seĝ'o kaj komenc'is parol'i per mal'laŭt'a voĉ'o:
— Sci'u, ni'a sinjor'o, ke orient'e, sud'e kaj nord'e de Asirio kaj Babilono est'as neniu'j dezert'o'j, nek marĉ'o'j, loĝ'at'a'j de monstr'o'j, sed grand'eg'a'j... grand'eg'a'j land'o'j kaj regn'o'j... land'o'j tiel grand'eg'a'j, ke la pied'ist'ar'o de vi'a sankt'ec'o, fam'a per si'a'j marŝ'o'j, dev'us ir'i preskaŭ du jar'o'j'n sen'halt'e al la orient'o, por ating'i ili'a'j'n lim'o'j'n...
Ramzes lev'is supr'e'n la brov'o'j'n, kiel hom'o, kiu permes'as al iu mensog'i, sed sci'as pri la mensog'o.
Hiram iom lev'is la ŝultr'o'j'n kaj daŭr'ig'is:
— Orient'e kaj sud'e de Babilono, sur la bord'o de grand'a mar'o loĝ'as preskaŭ cent milion'o'j da hom'o'j, kiu'j hav'as potenc'a'j'n reĝ'o'j'n, pastr'o'j'n pli saĝ'a'j'n ol la egiptaj, antikv'a'j'n libr'o'j'n, lert'a'j'n meti'ist'o'j'n... Ĉi tiu'j popol'o'j ne nur sci'as fabrik'i teks'aĵ'o'j'n, mebl'o'j'n kaj vaz'o'j'n, sam'e bel'a'j'n, kiel Egipt'an'o'j, sed de ne'memor'ebl'a'j temp'o'j hav'as sub'ter'a'j'n kaj sur'ter'a'j'n templ'o'j'n, pli grand'a'j'n, pli bel'a'j'n kaj pli riĉ'a'j'n, ol la egiptaj...
— Daŭr'ig'u... Daŭr'ig'u!... — inter'met'is la sinjor'o. Sed sur li'a vizaĝ'o oni ne pov'is leg'i, ĉu li'n interes'as la pri'skrib'o, aŭ ĉu indign'ig'as li'n la mensog'o.
— En tiu'j land'o'j est'as perl'o'j, mult'valor'a'j ŝton'o'j, or'o, kupr'o... plej mir'ind'a'j gren'o'j, flor'o'j kaj frukt'o'j... fin'e, est'as arb'ar'o'j, en kiu'j tut'a'j'n monat'o'j'n oni pov'as vag'i inter arb'o'j, pli dik'a'j, ol la kolon'o'j en vi'a'j templ'o'j, pli alt'a'j, ol la palm'o'j... La loĝ'ant'ar'o est'as simpl'a kaj kviet'a... Se vi'a sankt'ec'o send'us tie'n sur ŝip'o'j du si'a'j'n regiment'o'j'n, vi pov'us akir'i ter'o'n, pli grand'a'n, ol la tut'a Egipto, pli riĉ'a'n, ol la trezor'ej'o de Labirint'o... Morgaŭ, se vi'a sankt'ec'o permes'os, mi send'os al vi specimen'o'j'n de tie'a'j teks'aĵ'o'j, arb'o'j kaj bronz'aĵ'o'j... Mi send'os ankaŭ du grajn'o'j'n de tie'a'j mirakl'a'j balzam'o'j; al hom'o, kiu en'glut'is ili'n, mal'ferm'iĝ'as la pord'eg'o'j de la etern'ec'o kaj li pov'as ĝu'i la feliĉ'o'n, kiu aparten'as nur al la di'o'j.
— Send'u, mi tre pet'as vi'n, la specimen'o'j'n — inter'romp'is la faraon'o. Kaj la balzam'o'j... las'u ili'n!... Ni sufiĉ'e ĝu'os la etern'ec'o'n kaj di'o'j'n post la mort'o...
— Kaj mal'proksim'e, tre mal'proksim'e, orient'e de Asirio — daŭr'ig'is Hiram — si'n etend'as ankoraŭ pli grand'a'j land'o'j, kiu'j hav'as du'cent milion'o'j'n da loĝ'ant'o'j...
— Kiel facil'a'j est'as por vi la milion'o'j!... — ek'rid'et'is la sinjor'o.
Hiram met'is la man'o'n sur la kor'o.
— Mi ĵur'as — dir'is li — per la ombr'o'j de mi'a'j antaŭ'ul'o'j kaj per mi'a honor'o, ke mi dir'as la ver'o'n!...
La faraon'o far'is mov'o'n: tiel grand'a ĵur'o mir'ig'is li'n.
— Daŭr'ig'u... daŭr'ig'u... — dir'is li.
— Tiu'j land'o'j — daŭr'ig'is la Fenici'an'o — est'as tre strang'a'j. Loĝ'as ili'n popol'o'j kun oblikv'a'j okul'o'j kaj flav'a haŭt'o. Ĉi tiu'j popol'o'j hav'as sinjor'o'n, kiu est'as nom'at'a fil'o de la Ĉiel'o kaj reg'as ili'n per saĝ'ul'o'j, kiu'j tamen ne est'as pastr'o'j kaj ne hav'as tia'n pov'o'n, kiel la vi'a'j en Egipto... Ĉi tiu'j popol'o'j simil'as Egipt'an'o'j'n... Ili respekt'as la mort'int'a'j'n antaŭ'ul'o'j'n kaj tre zorg'as pri ili'a'j kadavr'o'j. Ili uz'as skrib'o'n, kiu ne mult'e diferenc'as de vi'a pastr'a... Sed ili port'as long'a'j'n vest'o'j'n el teks'aĵ'o'j, tut'e ne'kon'at'a'j ĉe vi, hav'as sandal'o'j'n, simil'a'j'n al mal'grand'a'j benk'et'o'j, kaj la kap'o'j'n ili kovr'as per pint'a'j skatol'o'j... La tegment'o'j de ili'a'j dom'o'j ankaŭ est'as pint'a'j kaj ili'a'j rand'o'j est'as turn'it'a'j supr'e'n... Ĉi tiu'j ekster'ordinar'a'j popol'o'j hav'as gren'o'n, pli frukt'o'port'a'n ol la egipta tritik'o, kaj far'as el ĝi trink'aĵ'o'n, pli fort'a'n ol la vin'o. Ili posed'as ankaŭ kresk'aĵ'o'n, kies foli'o'j don'as fort'o'n al la membr'o'j, gaj'ec'o'n al la spirit'o kaj eĉ permes'as viv'i sen dorm'o. Ili hav'as paper'o'n, kiu'n ili sci'as ornam'i per divers'kolor'a'j pentr'aĵ'o'j, kaj argil'o'n, kiu brul'ig'it'a bril'as kiel vitr'o kaj sonor'as kiel metal'o... Morgaŭ, ĉar vi'a sankt'ec'o permes'is, mi send'os la specimen'o'j'n...
— Mir'ind'aĵ'o'n vi rakont'as, Hiram!... — Sed kia'n rilat'o'n tio hav'as al la kanal'o, kiu'n vi vol'as fos'i?...
— Mi respond'os mal'long'e — dir'is la Fenici'an'o. — Kiam la kanal'o est'os pret'a, la tut'a fenicia kaj egipta ŝip'ar'o trans'vetur'os en Ruĝ'a'n mar'o'n, de tie pli mal'proksim'e'n kaj post kelk'e da monat'o'j ating'as tiu'j'n riĉ'a'j'n land'o'j'n, kiu'j'n preskaŭ ne'ebl'e est'as ating'i tra la kontinent'o. Kaj ĉu vi'a sankt'ec'o — daŭr'ig'is li kun bril'ant'a'j okul'o'j — ne vid'as la trezor'o'j'n, kiu'j'n ni trov'os tie?... Or'o'n, mult'valor'a'j'n ŝton'o'j'n, gren'o'j'n, lign'o'n?... Mi ĵur'as al vi — daŭr'ig'is li ekscit'it'a — ke tiam pli facil'e est'os hav'i or'o'n, ol kupr'o'n, lign'o est'os pli mal'kar'a ol pajl'o, kaj sklav'o ol bov'in'o... Permes'u nur, sinjor'o, el'fos'i la kanal'o'n kaj dung'e don'u al ni kvin'dek mil soldat'o'j'n...
Ramzes ankaŭ ek'flam'is.
— Kvin'dek mil soldat'o'j'n — ripet'is li. — Kaj kiom vi don'os por ili?
— Mi jam dir'is al vi'a sankt'ec'o... Mil talent'o'j'n ĉiu'jar'e por la rajt'o plen'um'i la labor'o'j'n, kaj kvin mil por la labor'ist'o'j, kiu'j'n ni mem pag'os kaj nutr'os...
— Kaj kiu'j'n vi mort'e turment'os per la labor'o?...
— Gard'u ni'n la di'o'j!... — ek'kri'is Hiram. — Tio ne est'as bon'a afer'o, se pere'as la labor'ist'o'j... La soldat'o'j de vi'a sankt'ec'o ne labor'os pli mult'e ĉe la kanal'o, ol hodiaŭ ĉe la fortik'aĵ'o'j kaj ŝose'o'j... kaj kia glor'o'n por vi, estr'o!... kia'j en'spez'o'j por la trezor'ej'o!... Kia util'o por Egipto!... La plej mal'riĉ'a kamp'ar'an'o pov'os hav'i lign'a'n dom'et'o'n, kelk'o'n da brut'o'j, mebl'o'j'n, ebl'e eĉ sklav'o'n... Neni'u faraon'o lev'is la ŝtat'o'n tiel alt'e'n kaj plen'um'is tiel grand'eg'a'n afer'o'n! Ĉar kio est'os la sen'viv'a'j kaj sen'util'a'j piramid'o'j kompar'e kun la kanal'o, kiu facil'ig'os la transport'ad'o'n de la trezor'o'j de la tut'a mond'o?...
— Jes — al'don'is la faraon'o — kaj kvin'dek mil soldat'o'j ĉe la orient'a lim'o...
— Kompren'ebl'e!... — ek'kri'is Hiram. — Vid'ant'e tia'j'n fort'o'j'n, kiu'j kost'os neni'o'n al vi'a sankt'ec'o, Asirio ne kuraĝ'os etend'i la man'o'n kontraŭ Fenicio...
La plan'o est'is bril'ant'a kaj promes'is tia'j'n profit'o'j'n, ke Ramzes sent'is kap'turn'o'n. Sed tuj li ek'reg'is si'n.
— Hiram — dir'is li — bel'a'j'n promes'o'j'n vi far'as... Tiel bel'a'j'n, ke mi tim'as, ĉu post ili vi ne kaŝ'as mal'pli sukces'a'j'n rezultat'o'j'n. Kaj tial mi dev'as bon'e pri'pens'i kaj demand'i konsil'o'n de la pastr'o'j.
— Mem'vol'e ili neniam konsent'os!... — ek'kri'is la Fenici'an'o. Tamen... (la di'o'j pardon'u al mi la blasfem'o'n), mi est'as cert'a, ke se la plej alt'a ŝtat'a pov'o trans'ir'us hodiaŭ en la man'o'j'n de la pastr'o'j, post kelk'e da monat'o'j ili al'vok'us ni'n por ĉi tiu konstru'o...
Ramzes ek'rigard'is li'n kun mal'varm'a mal'estim'o.
— Mal'jun'ul'o — dir'is li — al mi las'u la zorg'o'n pri la obe'o de l’ pastr'o'j, kaj vi mem don'u pruv'o'j'n, ke tio, kio'n vi dir'is, est'as ver'a. Mi est'us sen'taŭg'a reĝ'o, se mi ne pov'us for'ig'i la mal'help'o'j'n, kiu'j kresk'as inter mi'a vol'o kaj la afer'o'j de l’ ŝtat'o.
— Ver'e, vi est'as grand'a monarĥ'o, sinjor'o ni'a — murmur'et'is Hiram, si'n klin'ant'e ĝis la ter'o.
Est'is jam mal'fru'a nokt'o. La Fenici'an'o adiaŭ'is la faraon'o'n kaj kun Tutmozis for'las'is la palac'o'n. En la sekv'int'a tag'o li send'is per Dagon kest'et'o'n kun specimen'o'j el la ne'kon'at'a'j land'o'j.
La sinjor'o trov'is en ĝi statu'et'o'j'n de di'o'j, indiajn teks'aĵ'o'j'n kaj ring'o'j'n, mal'grand'a'j'n pec'o'j'n da opi'o, kaj en du'a fak'o plen'man'o'n da riz'o, te'a'j'n foli'o'j'n, porcelan'a'j'n kalik'o'j'n ornam'it'a'j'n per pentr'aĵ'o'j kaj dek'kelk'o'n da desegn'aĵ'o'j, far'it'a'j sur paper'o per kolor'ig'il'o'j kaj ĥin'a ink'o.
Li rigard'is ĉio'n plej atent'e kaj konfes'is, ke tia'j'n objekt'o'j'n li vid'is neniam: nek riz'o'n, nek paper'o'n, nek bild'o'j'n de hom'o'j, kun pint'a'j ĉap'o'j kaj oblikv'a'j okul'o'j.
Li ne dub'is plu pri la ekzist'ad'o de nov'a land'o, en kiu ĉio est'is ali'a, ol en Egipto: la mont'o'j, arb'o'j, dom'o'j, pont'o'j, ŝip'o'j...
“Kaj tia land'o ekzist'as sen'dub'e de jar'cent'o'j — pens'is li — ni'a'j pastr'o'j sci'as pri ĝi, kon'as ĝi'a'j'n riĉ'aĵ'o'j'n, sed ne dir'as pri ĝi eĉ unu vort'o'n... Ili do est'as perfid'ul'o'j, kiu'j vol'as mal'riĉ'ig'i la faraon'o'j'n kaj lim'ig'i ili'a'n pov'o'n, por post'e de'puŝ'i ili'n de la tron'o... Sed... ho mi'a'j antaŭ'ul'o'j kaj post'e'ul'o'j, — dir'is li en si'a anim'o — vi'n mi al'vok'as kiel atest'ant'o'j'n, ke mi met'os fin'o'n al ĉi tiu'j fripon'aĵ'o'j. Mi re'lev'os la saĝ'o'n, sed mi eksterm'os la mensog'o'n kaj donac'os ripoz'o'n al Egipto...”
Pens'ant'e tiel, la sinjor'o lev'is la okul'o'j'n kaj rimark'is Dagonon, kiu atend'is ordon'o'j'n.
— Vi'a kest'o est'as tre interes'a — dir'is li al la bankier'o — sed... ne tio'n mi vol'is de vi.
La Fenici'an'o proksim'iĝ'is sen'bru'e, ek'genu'is antaŭ la faraon'o kaj murmur'et'is:
— Se vi'a sankt'ec'o bon'vol'os sub'skrib'i la kontrakt'o'n kun la nobl'a Hiram, Tir'o kaj Sidono met'os ĉe vi'a'j pied'o'j ĉiu'j'n si'a'j'n trezor'o'j'n...
Ramzes sulk'ig'is la brov'o'j'n. Ne plaĉ'is al li la kondut'o de Fenici'an'o'j, kiu'j kuraĝ'is propon'i al li kondiĉ'o'j'n. Li respond'is mal'varm'e.
— Mi pri'pens'os kaj don'os respond'o'n al Hiram. Vi pov'as for'ir'i, Dagon.
Post la for'ir'o de l’ Fenici'an'o, Ramzes re'e medit'is. Reakci'o komenc'is vek'iĝ'i en li'a anim'o.
“Ĉi tiu'j komerc'ist'o'j — dir'is li en si'a kor'o — rigard'as mi'n, kiel unu el la si'a'j... ili eĉ kuraĝ'as montr'i al mi de mal'proksim'e sak'o'n da or'o, por dev'ig'i mi'n sub'skrib'i la traktat'o'n!... Mi dub'as, ĉu iu faraon'o permes'is al ili tia'n intim'ec'o'n. Mi dev'as ŝanĝ'i tio'n. La hom'o'j, kiu'j fal'as sur la vizaĝ'o'n antaŭ la send'it'o'j de Assar, ne pov'as dir'i al mi: ‘Sub'skrib'u, kaj vi ricev'os...’ Mal'saĝ'a'j feniciaj rat'o'j, kiu ŝtel'ven'int'e en la reĝ'a'n palac'o'n, opini'as ĝi'n si'a pork'a stal'o!...”
Ju pli long'e li pens'is, ju pli detal'e li re'memor'is la kondut'o'n de Hiram kaj Dagon, des pli fort'a koler'o ek'reg'is li'n.
“Kiel ili kuraĝ'as... kiel ili kuraĝ'as propon'i al mi kondiĉ'o'j'n?...”
— Tutmozis, ĉi tie'n!... — ek'kri'is li.
La favor'at'o tuj aper'is.
— Kio'n vi ordon'as, mi'a sinjor'o?
— Send'u mal'super'a'n oficir'o'n al Dagon kun sci'ig'o, ke li ĉes'as est'i mi'a bankier'o. Li est'as tro mal'saĝ'a por tiel alt'a posten'o...
— Por kiu vi'a sankt'ec'o destin'as ĉi tiu'n honor'o'n?
— En la nun'a moment'o mi ne sci'as... Oni dev'os trov'i iu'n inter la egiptaj aŭ grek'a'j komerc'ist'o'j... En la ekstrem'a okaz'o ni ni'n turn'os al... la pastr'o'j.
La nov'aĵ'o tra'kur'is ĉiu'j'n reĝ'a'j'n palac'o'j'n kaj ne pas'is ankoraŭ unu, hor'o, kiam ĝi jam ating'is Memfis'o'n. En la tut'a urb'o oni rakont'is, ke Fenici'an'o'j fal'is en mal'favor'o'n de l’ faraon'o, kaj ĉe la vesper'o la popol'o jam komenc'is romp'i la butik'o'j'n de la mal'am'at'a'j fremd'ul'o'j.
La pastr'o'j ek'spir'is liber'e. Herhor eĉ far'is vizit'o'n al la sankt'a Mefres, kaj dir'is al li:
— Mi'a kor'o sent'is, ke la sinjor'o si'n de'turn'os de tiu'j ĉi idol'ist'o'j, kiu'j trink'as la sang'o'n de la popol'o. Mi pens'as, ke oni dev'as montr'i al li ni'a'n dank'em'o'n...
— Kaj ebl'e mal'ferm'i la pord'o'j'n de ni'a'j trezor'o'j?... — demand'is sek'e la sankt'a Mefres. — Ne rapid'u, vi'a ekscelenc'o... Mi jam deĉifr'is ĉi tiu'n jun'ul'o'n, kaj ve al ni, se ni permes'os al li komand'i ni'n.
— Kaj se li romp'us kun Fenici'an'o'j?...
— Li mem gajn'us, ĉar li ne pag'us al ili la ŝuld'o'j'n — dir'is Mefres.
— Laŭ mi'a opini'o — respond'is Herhor post pri'pens'o — nun est'as moment'o por re'akir'i la favor'o'n de la jun'a faraon'o. Flam'em'a en la koler'o, li sci'as tamen est'i dank'em'a... mi spert'is tio'n...
— Kiom da vort'o'j; tiom da erar'o'j!... inter'romp'is la venĝ'em'a Mefres.
— Unu'e, ĉi tiu princ'o ne est'as ankoraŭ faraon'o, ĉar li ne est'is kron'it'a en la templ'o... Du'e, li neniam est'os ver'a faraon'o, ĉar li mal'respekt'as la ĉef'pastr'a'j'n ben'o'j'n... Fin'e, ni ne bezon'as li'a'n favor'o'n, sed li la favor'o'n de l’ di'o'j, kiu'j'n li ofend'as ĉiu'tag'e!...
Mefres, spir'eg'ant'e de koler'o, ripoz'is moment'o'n kaj daŭr'ig'is:
— Li est'is unu monat'o'n en la templ'o de Hator, aŭskult'is la plej alt'a'n saĝ'o'n, kaj tuj post'e li komenc'is la rilat'o'j'n kun la Fenici'an'o'j. Li eĉ vizit'ad'is la templ'o'n de Astarte kaj pren'is de tie pastr'in'o'n, kio ofend'as la princip'o'j'n de ĉiu'j religi'o'j... Post'e li publik'e mok'is mi'a'n pi'ec'o'n kaj konspir'is kun hom'o'j, sam'e sen'konsider'a'j, kiel li mem, kaj per Fenici'an'o'j ŝtel'is la ŝtat'a'j'n sekret'o'j'n... Kaj kiam li sur'ir'is la tron'o'n... mi erar'as, kiam li sur'ir'is la unu'a'n ŝtup'o'n de la tron'o, li montr'as si'a'n abomen'o'n al la pastr'o'j, ribel'ig'as la kamp'ar'an'o'j'n kaj soldat'o'j'n kaj re'komenc'as rilat'o'j'n kun si'a'j amik'o'j Fenici'an'o'j... Ĉu vi forges'is, nobl'a Herhor, pri ĉio ĉi?... Kaj se vi memor'as, ĉu vi kompren'as la danĝer'o'j'n, kiu'j minac'as ni'n de tiu jun'ul'aĉ'o?... Li ja hav'as en si'a man'o la direkt'il'o'n de la ŝtat'a ŝip'o, kiu ir'as inter akv'o'turn'o'j kaj ŝton'eg'o'j. Kiu do pov'as garanti'i, ke ĉi tiu frenez'ul'o, kiu hieraŭ al'vok'is al si Fenici'an'o'j'n, kaj hodiaŭ mal'pac'iĝ'is kun ili, ne far'os morgaŭ i'o'n, kio konduk'os la ŝtat'o'n al la pere'o?...
— Do?... demand'is Herhor, fiks'e rigard'ant'e li'a'j'n okul'o'j'n.
— Do ni hav'as neniu'n motiv'o'n montr'i al li ni'a'n dank'em'o'n, aŭ pli ĝust'a'dir'e mal'fort'ec'o'n. Kaj ĉar li nepr'e vol'as mon'o'n, ni ne don'os mon'o'n!...
— Kaj post'e?... — demand'is Herhor.
— Post'e li reg'os la ŝtat'o'n kaj pli'grand'ig'os la arme'o'n sen mon'o respond'is la incit'it'a Mefres.
— Kaj... se li'a mal'sat'a arme'o vol'os rab'i la templ'o'j'n?... — daŭr'ig'is Herhor.
— Ha!... ha!... ha!... — eksplod'is Mefres.
Subit'e li far'iĝ'is serioz'a kaj si'n klin'ant'e, dir'is per ironi'a ton'o:
— Tio est'as la afer'o de vi'a ekscelenc'o... Hom'o, kiu kiel vi tiel long'e administr'is la ŝtat'o'n, dev'is si'n prepar'i al tiu danĝer'o.
— Ni supoz'u — parol'is mal'rapid'e Herhor — ni supoz'u, ke mi trov'us rimed'o'n kontraŭ la danĝer'o'j, kiu'j minac'as la ŝtat'o'n. Sed ĉu vi'a ekscelenc'o, kiu est'as la plej alt'a ĉef'pastr'o, ĉu vi pov'us antaŭ'gard'i de ofend'o la templ'o'j'n kaj pastr'ar'o'n?...
Moment'o'n ili rigard'is unu la ali'a'n.
— Vi demand'as, ĉu mi pov'os? — dir'is Mefres. — Ĉu mi pov'os?... Kia demand'o!... La di'o'j met'is en mi'a'n man'o'n tondr'o'n, kiu detru'os ĉiu'n mal'pi'ul'o'n.
— Pst!... — murmur'et'is Herhor. — Est'u tiel...
— Kun la konsent'o, aŭ sen la konsent'o de la plej alt'a kolegi'o — al'don'is Mefres. — Kiam la ŝip'o renvers'iĝ'as, oni ne hav'as temp'o'n diskut'i pri la rem'ist'o'j.
Ili dis'ir'is mal'gaj'a'j. En la sam'a tag'o vesper'e al'vok'is ili'n la faraon'o.
Ili ven'is en la ordon'it'a hor'o, ĉiu apart'e. Ambaŭ si'n klin'is profund'e antaŭ la sinjor'o kaj ĉiu star'iĝ'is en ali'a angul'o, ne rigard'ant'e la kun'ul'o'n.
“Ĉu ili mal'pac'iĝ'is?... — pens'is Ramzes. — Tio ne est'us mal'feliĉ'o.”
Post moment'o en'ir'is la sankt'a Sem kaj la profet'o Pentuer. Ramzes sid'iĝ'is sur estrad'o, montr'is al la kvar pastr'o'j mal'alt'a'j'n taburet'o'j'n kontraŭ si kaj dir'is:
— Sankt'a'j pastr'o'j! Mi ne al'vok'is vi'n ĝis nun por konsil'o'j, ĉar ĉiu'j mi'a'j ordon'o'j koncern'is ekskluziv'e la milit'a'j'n afer'o'j'n...
— Tio est'as la rajt'o de vi'a sankt'ec'o — inter'met'is Herhor.
— Mi far'is ankaŭ, kio'n mi pov'is en tiel mal'long'a temp'o, por pli'grand'ig'i la defend'a'j'n fort'o'j'n de l’ ŝtat'o. Mi fond'is du nov'a'j'n oficir'a'j'n lern'ej'o'j'n kaj re'viv'ig'is kvin nul'ig'it'a'j'n regiment'o'j'n...
— Tio est'is vi'a rajt'o — dir'is Mefres.
— Pri ali'a'j milit'a'j pli'bon'ig'o'j mi ne parol'as, ĉar vi'n, hom'o'j'n sankt'a'j'n, tia'j afer'o'j ne interes'as...
— Vi est'as prav'a, sinjor'o — dir'is sam'temp'e Mefres kaj Herhor.
— Sed rest'as ali'a afer'o — daŭr'ig'is la faraon'o, kontent'a de la jes'ad'o de l’ alt'rang'ul'o'j, kies opini'o'n li atend'is. — Proksim'iĝ'as la tag'o de la en'ter'ig'o de mi'a di'a patr'o, sed la trezor'ej'o ne posed'as sufiĉ'a'j'n rimed'o'j'n...
Mefres lev'iĝ'is de la taburet'o.
— Oziris-Mer-amen-Ramzes — dir'is li — est'is just'a sinjor'o, kiu cert'ig'is al si'a popol'o long'a'n pac'o'n, kaj glor'o'n al la di'o'j. Permes'u do vi'a sankt'ec'o, ke la en'ter'ig'o de ĉi tiu pi'a faraon'o est'u far'it'a je la el'spez'o'j de la templ'o'j.
Ramzeson mir'ig'is kaj kor'tuŝ'is la respekt'eg'o al li'a patr'o. Moment'o'n li silent'is, kvazaŭ ne pov'ant'e trov'i respond'o'n, fin'e li dir'is:
— Mi est'as tre dank'a al vi pro la respekt'eg'o al mi'a patr'o, egal'a al la di'o'j. Mi permes'as tia'n en'ter'ig'o'n kaj ankoraŭ unu foj'o'n dank'as vi'n.
Li inter'romp'is, apog'is la kap'o'n sur la man'o kaj medit'is, kvazaŭ batal'ant'e kontraŭ si mem. Fin'e li lev'is la kap'o'n: li'a vizaĝ'o viv'iĝ'is, la okul'o'j bril'is.
— Mi est'as kor'tuŝ'it'a — dir'is li — per ĉi tiu prov'o de vi'a simpati'o, sankt'a'j pastr'o'j. Se la memor'o pri mi'a patr'o est'as tiel kar'a por vi, sen'dub'e vi ne pov'as est'i mal'bon'vol'a'j kontraŭ mi...
— Ĉu vi'a sankt'ec'o dub'is pri tio? — inter'met'is la ĉef'pastr'o Sem.
— Vi dir'as la ver'o'n — daŭr'ig'is la faraon'o — mal'prav'e mi suspekt'is vi'n... Sed mi vol'as tio'n re'bon'ig'i, mi do est'os sincer'a kun vi...
— Ben'u vi'a'n sankt'ec'o'n la di'o'j!... — dir'is Herhor.
— Mi do est'os sincer'a. Mi'a di'a patr'o, pro la aĝ'o, mal'san'o, ebl'e ankaŭ pro la pastr'a'j okup'o'j, ne pov'is dediĉ'i tiom da fort'o'j kaj temp'o al la ŝtat'a'j afer'o'j, kiom mi pov'as. Mi est'as jun'a, fort'a, liber'a, mi vol'as reg'i kaj mi reg'os mem. Kiel ĉef'o dev'as konduk'i la arme'o'n je si'a propr'a respond'ec'o kaj laŭ si'a propr'a plan'o; tiel mi administr'os la ŝtat'o'n. Jen est'as mi'a klar'a vol'o, kiu'n mi ne for'las'os. Sed mi kompren'as, ke eĉ se mi est'us plej spert'a, mi ne pov'us reg'i sen fidel'a'j serv'ist'o'j kaj saĝ'a'j konsil'ist'o'j. Kaj tial ia'foj'e mi demand'os pri vi'a opini'o en divers'a'j afer'o'j...
— Por tio ni ja est'as la plej alt'a konsil'ant'ar'o ĉe la tron'o de vi'a sankt'ec'o — inter'met'is Herhor.
— Bon'e — daŭr'ig'is la faraon'o — mi profit'os vi'a'j'n serv'o'j'n, eĉ de la nun'a moment'o, tuj...
— Ordon'u, sinjor'o — dir'is Herhor.
— Mi vol'as pli'bon'ig'i la sort'o'n de la egipta popol'o. Sed ĉar en tia'j afer'o'j tro rapid'a ag'ad'o pov'as est'i mal'util'a, por komenc'i mi donac'os al ili bagatel'o'n: post ses tag'o'j de labor'o sep'a'n tag'o'n de ripoz'o.
— Tiel est'is dum la reg'ad'o de la 18-a dinasti'o... Tio est'as leĝ'o tiel mal'nov'a, kiel Egipto — dir'is Pentuer.
— La ripoz'o ĉiu'n sep'a'n tag'o'n don'os al ĉiu labor'ist'o kvin'dek tag'o'j'n jar'e, tio est'as, for'pren'os de li'a sinjor'o kvin'dek draĥm'o'j'n. Kaj je unu milion'o da labor'ist'o'j la ŝtat'o perd'os ĉirkaŭ dek mil talent'o'j'n jar'e... — dir'is Mefres. — Ni jam far'is la kalkul'o'n en la templ'o'j!... — al'don'is li.
— Jes — viv'e respond'is Pentuer — est'os mal'profit'o, sed nur en la unu'a jar'o. Ĉar kiam la popol'o re'fort'ig'os si'n per la ripoz'o, en la sekv'ont'a'j jar'o'j, ili re'akir'os ĉio'n kun super'aĵ'o...
— Vi dir'as la ver'o'n — respond'is Mefres — tamen en ĉiu okaz'o oni dev'as hav'i dek mil talent'o'j'n por la unu'a jar'o. Mi pens'as ke eĉ du'dek mil talent'o'j ne est'us tro mult'e...
— Vi est'as prav'a, respekt'ind'a Mefres — respond'is la faraon'o. — Por la ŝanĝ'o'j, kiu'j'n mi vol'as en'konduk'i en mi'a'n regn'o'n, du'dek, eĉ tri'dek mil talent'o'j ne est'os tro grand'a sum'o. Jen kial — rapid'e al'don'is li — mi bezon'os vi'a'n help'o'n, sankt'a'j vir'o'j...
— Ĉiu'n intenc'o'n de vi'a sankt'ec'o ni est'as pret'a'j sub'ten'i per ni'a'j preĝ'o'j kaj procesi'o'j — dir'is Mefres.
— Bon'e, vi preĝ'u kaj instig'u al tio la popol'o'n. Sed krom tio don'u al la ŝtat'o tri'dek mil talent'o'j'n — respond'is la faraon'o.
La ĉef'pastr'o'j silent'is. La sinjor'o atend'is moment'o'n, fin'e li turn'is si'n al Herhor:
— Vi'a ekscelenc'o silent'as?
— Vi mem dir'is ni'a estr'o, ke la trezor'ej'o ne hav'as rimed'o'j'n por la en'ter'ig'o de Oziris-Mer-amen-Ramzes. Mi do ne pov'as eĉ diven'i, kie ni pov'us pren'i tri'dek mil talent'o'j'n?...
— Kaj la trezor'ej'o de Labirint'o?...
— Tio est'as di'a'j trezor'o'j, kiu'j'n oni pov'us tuŝ'i nur en la moment'o de plej grand'a bezon'o de la ŝtat'o — respond'is Mefres.
Ramzes ek'bol'is de koler'o.
— Ni las'u la kamp'ar'an'o'j'n — dir'is li, bat'ant'e per la pugn'o la dors'o'n de l’ seĝ'o — mi mem bezon'as ĉi tiu'n sum'o'n!...
— Vi'a sankt'ec'o — respond'is Mefres — pov'as en la daŭr'o de unu jar'o. akir'i pli ol tri'dek mil talant'o'j'n, kaj Egipto du'foj'e pli mult'e...
— Kiel?...
— Tre simpl'e — dir'is Mefres. — Ordon'u, monarĥ'o, for'pel'i Fenici'an'o'j'n el la land'o...
Ŝajn'is, ke la sinjor'o si'n ĵet'os sur la tro'kuraĝ'a'n ĉef'pastr'o'n: li pal'iĝ'is, li'a'j lip'o'j trem'is kaj la okul'o'j el'ir'is el la kav'o'j. Sed tuj li dir'is per mir'ig'e trankvil'a ton'o:
— Sufiĉ'e... Se nur tia'j'n konsil'o'j'n vi sci'as don'i al mi, mi viv'os sen ili... Fenici'an'o'j ja hav'as ni'a'j'n sub'skrib'o'j'n, ke ni fidel'e pag'os al ili la ŝuld'o'j'n!... Ĉu vi forges'is pri tio, Mefres?...
— Vi'a sankt'ec'o pardon'u al mi, sed en la nun'a moment'o okup'is mi'n tut'e ali'a'j pens'o'j. Vi'a'j antaŭ'ul'o'j, sinjor'o, ne nur sur papirus'o'j, sed sur bronz'o kaj ŝton'o'j skulpt'is, ke la donac'o'j, far'it'a'j de ili al la di'o'j kaj templ'o'j, aparten'as kaj etern'e aparten'os al la di'o'j kaj templ'o'j.
— Kaj al vi — dir'is ironi'e la faraon'o.
— Tiom al ni — respond'is la obstin'a ĉef'pastr'o — kiom la regn'o aparten'as al vi, monarĥ'o. Ni nur gard'as la trezor'ej'o'j'n kaj pli'grand'ig'as ili'n, sed ni ne hav'as la rajt'o'n mal'ŝpar'i ili'n...
La sinjor'o, spir'eg'ant'e de koler'o, for'las'is la kun'ven'o'n kaj ir'is en si'a'n kabinet'o'n. Terur'e klar'e aper'is antaŭ li'a'j okul'o'j li'a situaci'o.
Li ne dub'is plu pri la mal'am'o de l’ pastr'o'j al si. Tio est'is la sam'a'j mal'humil'a'j alt'rang'ul'o'j, kiu'j en la pas'int'a jar'o ne don'is al li la memfis'a'n korpus'o'n kaj nur tiam far'is li'n vic-reĝ'o, kiam ŝajn'is al ili, ke li humil'iĝ'is, for'las'ant'e la palac'o'n. La sam'a'j, kiu'j kontrol'is ĉiu'n li'a'n mov'o'n, send'is pri li raport'o'j'n, sed al li, la kron'princ'o, dir'is neni'o'n pri la traktat'o kun Asirio. La sam'a'j, kiu'j tromp'is li'n en la templ'o de Hator, kaj apud Sod'a'j Lag'o'j mort'ig'is la kapt'it'o'j'n, al kiu'j li promes'is la pardon'o'n. La faraon'o re'memor'is la salut'o'j'n de Herhor, la rigard'o'j'n de Mefres kaj la ton'o'n de l’ voĉ'o de ambaŭ. El sub la ŝajn'o de ĝentil'ec'o ĉiu'moment'e el'glit'is ili'a fier'o kaj mal'ŝat'o al li... Li bezon'as mon'o'n, kaj ili promes'as al li preĝ'o'j'n, ili eĉ kuraĝ'as parol'i, ke li ne est'as la sol'a estr'o de Egipto.
La jun'a sinjor'o sen'vol'e ek'rid'et'is; li re'memor'is la dung'at'a'j'n paŝt'ist'o'j'n, kiu'j dir'as al la posed'ant'o de la brut'ar'o, ke li ne hav'as la rajt'o'n far'i kun ĝi, kio'n li vol'as!...
Sed krom la rid'ind'a flank'o de l’ afer'o, est'is ankaŭ la flank'o grav'a. En la trezor'ej'o est'is ebl'e mil talent'o'j, kiu'j laŭ la ĝis'nun'a norm'o de l’ el'spez'o'j pov'is sufiĉ'i por sep ĝis dek tag'o'j. Kaj post'e?... Kiel kondut'os la ofic'ist'o'j, serv'ist'o'j kaj antaŭ ĉio, la arme'o, ne nur ne ricev'ant'e la salajr'o'n, sed mal'sat'a'j?...
La ĉef'pastr'o'j kon'as la situaci'o'n de l’ faraon'o; se ili ne rapid'as help'i li'n, ili do vol'as li'n pere'ig'i... Pere'ig'i en la daŭr'o de kelk'e da tag'o'j, eĉ antaŭ la en'ter'ig'o de li'a patr'o.
Ramzes re'memor'is okaz'o'n de si'a infan'ec'o.
Li est'is en la pastr'a lern'ej'o, kiam por la fest'o de l’ di'in'o Mut oni ven'ig'is la plej fam'a'n arleken'o'n en Egipto.
La art'ist'o ŝajn'ig'is mal'feliĉ'a'n hero'o'n. Kiam li ordon'is, oni ne obe'is li'n; li'a'n koler'o'n oni respond'is per rid'o; kaj kiam por pun'i la mok'ul'o'j'n li kapt'is hak'il'o'n, la hak'il'o romp'iĝ'is en li'a man'o.
Fin'e oni el'las'is kontraŭ li leon'o'n, kaj kiam la sen'arm'il'a hero'o komenc'is for'kur'i, montr'iĝ'is, ke ne leon'o persekut'as li'n, sed pork'o en leon'a fel'o.
La lern'ant'o'j kaj instru'ist'o'j ĝis larm'o'j rid'is la aventur'o'j'n, sed la jun'a princ'o sid'is mal'gaj'a: li bedaŭr'is la hom'o'n, kiu cel'is grand'a'j'n afer'o'j'n, kaj fal'is kovr'it'a de mok'o'j.
Ĉi tiu scen'o kaj la tiam'a'j sent'o'j re'viv'iĝ'is hodiaŭ en la memor'o de l’ faraon'o.
— Ili vol'as far'i mi'n tia!... — dir'is li al si mem.
Mal'esper'o ek'reg'is li'n, ĉar li sent'is, ke kun la last'a el'spez'it'a talent'o fin'iĝ'os li'a pov'o kaj kun ĝi ankaŭ la viv'o.
Subit'e far'iĝ'is en li ŝanĝ'o. La sinjor'o halt'is en la mez'o de l’ ĉambr'o kaj medit'is:
“Kio pov'as okaz'i al mi?... Nur la mort'o... Mi for'ir'os al mi'a'j grand'a'j antaŭ'ul'o'j, al Ramzes Grand'a... Al ili mi ja ne pov'as dir'i, ke mi pere'is, ne defend'ant'e mi'n... Post la mal'feliĉ'o'j de la ter'a viv'o mi trov'us etern'a'n mal'honor'o'n...”
“Kiel?... li, la venk'int'o de Sod'a'j Lag'o'j, dev'us ced'i antaŭ plen'man'o da uzurp'ul'o'j, kun kiu'j unu sol'a azi'a regiment'o hav'us ne'mult'e por far'i?... Ĉar Mefres kaj Herhor vol'as reg'i Egipton kaj faraon'o'n, li'a arme'o dev'as sufer'i mal'sat'o'n kaj milion'o da kamp'ar'an'o'j ne ricev'i la favor'o'n de la ripoz'o?... Sed ĉu ne li'a'j antaŭ'ul'o'j konstru'is ĉi tiu'j'n templ'o'j'n?... Ĉu ne ili plen'ig'is ili'n per batal'a'j akir'o'j?... Kaj kiu gajn'is la batal'o'j'n? la pastr'o'j aŭ la soldat'o'j?... Kiu do hav'as la rajt'o'n je la trezor'o'j: la pastr'o'j, aŭ la faraon'o kaj li'a arme'o?”
La jun'a sinjor'o lev'is la ŝultr'o'j'n kaj al'vok'is al si Tutmozison. Malgraŭ la mal'fru'a nokt'o la reĝ'a favor'at'o aper'is tuj.
— Ĉu vi sci'as? — dir'is la faraon'o — la pastr'o'j rifuz'is al mi prunt'o'n, kvankam la trezor'ej'o est'as mal'plen'a.
Tutmozis rekt'ig'is si'n.
— Ĉu vi'a sankt'ec'o ordon'as konduk'i ili'n en la mal'liber'ej'o'n? — respond'is li.
— Ĉu vi far'us tio'n?...
— Ne ekzist'as en Egipto oficir'o, kiu ŝancel'iĝ'us plen'um'i ordon'o'n de ni'a sinjor'o kaj ĉef'o.
— En tia okaz'o — dir'is mal'rapid'e la faraon'o — en tia okaz'o oni dev'as mal'liber'ig'i neniu'n. Mi hav'as tro da potenc'o por mi kaj tro da mal'estim'o al ili. Oni ne ferm'as en kiras'a kest'o mort'int'aĵ'o'n, kiu'n oni renkont'as sur la voj'o, oni ĉirkaŭ'ir'as.
— Sed hien'o'n oni met'as en kaĝ'o'n — murmur'et'is Tutmozis.
— Sed est'as ankoraŭ tro fru'e — respond'is Ramzes. — Mi dev'as est'i kompat'em'a por ili, almenaŭ ĝis la tag'o de l’ en'ter'ig'o de mi'a patr'o. Ali'e ili est'us pret'a'j far'i i'a'n fripon'aĵ'o'n al la respekt'ind'a mumi'o kaj detru'i la trankvil'o'n de li'a anim'o... Kaj nun ir'u al Hiram kaj dir'u, ke li send'u al mi la pastr'o'n, pri kiu ni parol'is.
— Tiel est'os. Mi dev'as tamen avert'i vi'a'n sankt'ec'o'n, ke hodiaŭ la popol'aĉ'o atak'is la dom'o'j'n de la memfis'a'j Fenici'an'o'j...
— Oh!... Tio ne est'is neces'a.
— Ŝajn'as ankaŭ al mi — daŭr'ig'is Tutmozis — ke de l’ temp'o, kiam vi'a sankt'ec'o ordon'is al Pentuer esplor'i la stat'o'n de la kamp'ar'an'o'j kaj labor'ist'o'j, la pastr'o'j ekscit'as la nomarĥ'o'j'n kaj nobel'ul'o'j'n... Ili dir'as, ke vi vol'as ruin'ig'i la nobel'ul'o'j'n por la kamp'ar'an'o'j...
— Kaj la nobel'ul'o'j kred'as?...
— Ekzist'as tia'j, kiu'j kred'as. Sed mult'a'j mal'kaŝ'e respond'as, ke tio est'as intrig'o de la pastr'o'j kontraŭ vi'a sankt'ec'o.
— Kaj se efektiv'e mi vol'us pli'bon'ig'i la sort'o'n de la kamp'ar'an'o'j?... — demand'is la faraon'o.
— Vi far'os, sinjor'o, kiel plaĉ'os al vi — respond'is Tutmozis.
— Jen est'as respond'o, kiu'n mi kompren'as! — ek'kri'is gaj'e Ramzes XIII. — Est'u trankvil'a kaj respond'u al la nobel'ul'o'j, ke ne nur ili perd'os neni'o'n, plen'um'ant'e mi'a'j'n ordon'o'j'n, sed eĉ ili'a sort'o mult'e pli'bon'iĝ'os. La riĉ'aĵ'o'j de Egipto dev'as fin'e est'i el'ŝir'it'a'j el la mal'ind'a'j man'o'j, kaj re'don'it'a'j al la fidel'a'j serv'ist'o'j.
La faraon'o adiaŭ'is la favor'at'o'n kaj kontent'a ir'is dorm'i. Li'a moment'a mal'esper'o ŝajn'is al li nun rid'ind'a.
En la sekv'int'a tag'o, ĉe la tag'mez'o, oni anonc'is al li'a sankt'ec'o, ke ven'is deput'at'o'j de la feniciaj komerc'ist'o'j.
— Ĉu ili vol'as plend'i pri la atak'o kontraŭ li'a'j dom'o'j? — demand'is la faraon'o.
— Ne — respond'is la adjutant'o — ili vol'as prezent'i al vi si'a'n respekt'eg'o'n.
Efektiv'e, dek'kelk'o da Fenici'an'o'j, konduk'at'a'j de Rabsun, ven'is kun donac'o'j. Kiam la sinjor'o si'n montr'is al ili, ili fal'is sur la vizaĝ'o'n kaj Rabsun dir'is, ke laŭ la mal'nov'a mor'o ili kuraĝ'as met'i mizer'a'n ofer'o'n antaŭ la pied'o'j de la sinjor'o, kiu don'as al ili la viv'o'n kaj la ŝirm'o'n al ili'a hav'o.
Ili met'is sur la tabl'o'j or'a'j'n plad'o'j'n, ĉen'o'j'n kaj pokal'o'j'n, plen'a'j'n de juvel'o'j. Rabsun met'is sur la ŝtup'o'j de l’ tron'o plad'o'n kun papirus'o, per kiu Fenici'an'o'j promes'is don'i al la arme'o ĉio'n neces'a'n, gis du mil talent'o'j.
La donac'o est'is grand'a: ĉio kun'e valor'is pli ol tri mil talent'o'j'n.
La sinjor'o tre favor'e respond'is al la fidel'a'j komerc'ist'o'j kaj promes'is al ili si'a'n protekt'o'n. Ili adiaŭ'is li'n feliĉ'a'j.
Ramzes XIII ek'spir'is liber'e: la bankrot'o de l’ trezor'ej'o kaj la neces'o uz'i super'fort'o'n kontraŭ la pastr'o'j est'is prokrast'it'a dek tag'o'j'n.
Vesper'e, re'e sub la gard'o de Tutmozis, Hiram si'n prezent'is en la kabinet'o de li'a sankt'ec'o. Nun li ne plend'is pri la lac'iĝ'o, sed fal'is sur la vizaĝ'o'n kaj per ĝem'ant'a voĉ'o mal'ben'is la mal'saĝ'a'n Dagonon.
— Mi ek'sci'is — dir'is li — ke ĉi tiu fav'ul'o kuraĝ'is re'memor'ig'i al vi'a sankt'ec'o ni'a'n inter'konsent'o'n pri la kanal'o al Ruĝ'a mar'o... Pere'u li!... La pest'o li'n manĝ'u!... Li'a'j infan'o'j far'iĝ'u paŝt'ist'o'j de pork'o'j, kaj li'a'j nep'o'j — Hebre'o'j... Kaj vi, sinjor'o, ordon'u nur: kiom da riĉ'aĵ'o'j posed'as Fenicio, ĉio'n ni met'os antaŭ vi'a'j pied'o'j, sen kvitanc'o kaj kontrakt'o... Ĉu ni est'as Asiri'an'o'j, aŭ... — pastr'o'j — al'don'is li murmur'et'e — ĉu ne sufiĉ'as al ni unu sol'a vort'o de tiel potenc'a monarĥ'o?...
— Kaj se mi, Hiram, postul'us ver'e grand'a'n sum'o'n?... — demand'is la faraon'o.
— Kia'n?...
— Ekzempl'e... tri'dek mil talent'o'j'n...
— Tuj?
— Ne, en la daŭr'o de unu jar'o.
— Vi'a sankt'ec'o hav'os ili'n — respond'is Hiram sen pri'pens'o.
Tia mal'avar'ec'o mir'ig'is la sinjor'o'n.
— Sed mi dev'as don'i garanti'aĵ'a'j'n...
— Formal'a afer'o!... — respond'is la Fenici'an'o — vi'a sankt'ec'o don'os al ni la min'ej'o'j'n, por ne vek'i la suspekt'o'j'n de l’ pastr'o'j... Se ne ili, Fenicio si'n don'us al vi tut'a sen garanti'aĵ'o kaj kvitanc'o'j...
— Kaj la kanal'o?... Ĉu mi dev'as tuj sub'skrib'i la traktat'o'n? — demand'is la faraon'o.
— Tut'e ne. Vi'a sankt'ec'o far'os kun ni la traktat'o'n, kiam vi mem vol'os...
Al Ramzes ŝajn'is, ke li est'is lev'it'a al la ĉiel'o. En tiu moment'o li unu'e ek'kon'is la dolĉ'o'n de la reĝ'a pov'o, kaj tio, dank’ al Fenici'an'o'j!
— Hiram — dir'is li, ne reg'ant'e si'n plu. — Hodiaŭ mi don'as al vi, Fenici'an'o'j, la permes'o'n konstru'i la kanal'a'n, por kun'ig'i la Mediterane'o'n kun Ruĝ'a mar'o...
La mal'jun'ul'o fal'is al la pied'o'j de l’ faraon'o.
— Vi est'as la plej grand'a reĝ'o! Neniam oni vid'is tia'n sur la ter'o! — ek'kri'is li.
— Dum iom da temp'o mal'permes'it'e est'as al vi parol'i pri tio al iu ajn, ĉar la mal'amik'o'j de mi'a glor'o spion'as. Sed por ke vi est'u cert'a, mi don'as al vi ĉi tiu'n mi'a'n reĝ'a'n ring'o'n...
Li de'met'is de la fingr'o ring'o'n, ornam'it'a'n per ŝton'o, sur kiu est'is gravur'it'a la nom'o de Horus, kaj met'is ĝi'n sur la fingr'o'n de la Fenici'an'o.
— La riĉ'aĵ'o de la tut'a Fenicio atend'as vi'a'n ordon'o'n! — ripet'is la kor'tuŝ'it'a Hiram. — Vi plen'um'os verk'o'n, kiu glor'ig'ad'os vi'a'n nom'o'n, ĝis esting'iĝ'os la sun'o...
La faraon'o ĉirkaŭ'pren'is li'a'n griz'har'a'n kap'o'n kaj ordon'is al li sid'iĝ'i.
— Ni do est'as lig'an'o'j — dir'is la sinjor'o post moment'o — kaj mi esper'as, ke tio don'os prosper'o'n al Egipto kaj Fenicio...
— Por la tut'a mond'o! — inter'met'is Hiram.
— Dir'u al mi tamen, princ'o, kial vi hav'as tia'n konfid'o'n al mi?...
— Mi kon'as la nobl'a'n karakter'o'n de vi'a sankt'ec'o. Se vi, sinjor'o, ne est'us faraon'o, post kelk'e da jar'o'j vi far'iĝ'us la plej fam'a fenicia komerc'ist'o kaj ĉef'o de ni'a plej alt'a konsil'ant'ar'o...
— Bon'e — respond'is Ramzes. — Sed por plen'um'i la promes'o'n, mi dev'as antaŭ'e frakas'i la pastr'o'j'n. Tio est'as batal'o, kaj ĝi'a rezultat'o ne est'as cert'a...
Hiram ek'rid'et'is.
— Sinjor'o — dir'is li — se ni est'us tiel mal'nobl'a'j, ke ni for'las'us vi'n hodiaŭ, kiam vi'a trezor'ej'o est'as mal'plen'a kaj vi'a'j mal'amik'o'j kuraĝ'a'j, vi est'us venk'it'a! Ĉar hom'o sen rimed'o'j perd'as energi'o'n, kaj de mal'riĉ'a reĝ'o si'n de'turn'as li'a arme'o, regn'an'o'j kaj alt'rang'ul'o'j... Sed se vi, sinjor'o, hav'as ni'a'n mon'o'n kaj ni'a'j'n agent'o'j'n, vi'a'j'n general'o'j'n kaj arme'o'n, vi hav'os tiom da embaras'o kun la pastr'o'j, kiom la elefant'o kun la skorpi'on'o. Apenaŭ vi met'os sur ili'n la pied'o'n, ili jam est'os frakas'it'a'j... Ceter'e, tio ne est'as mi'a afer'o. En la ĝarden'o atend'as la ĉef'pastr'o Samentu, al kiu vi'a sankt'ec'o ordon'is ven'i. Mi for'ir'as; nun ven'is li'a hor'o... Sed mi'a man'o ĉiam est'as pret'a por vi kaj ĝis tri'dek mil talent'o'j vi'a sankt'ec'o pov'as ordon'i...
Hiram fal'is sur la vizaĝ'o'n kaj for'ir'is, promes'ant'e tuj send'i la ĉef'pastr'o'n.
Post du'on'hor'o aper'is Samentu. Li'a barb'o kaj li'a'j dens'a'j har'o'j est'is ne'raz'it'a'j, kiel konven'as al ador'ant'o de Set; li hav'is sever'a'n vizaĝ'o'n kaj okul'o'j'n plen'a'j'n de saĝ'o. Li klin'is si'n sen tro'a humil'ec'o kaj ne mal'lev'is la okul'o'j'n antaŭ la penetr'em'a rigard'o de la faraon'o.
— Sid'iĝ'u — dir'is la sinjor'o.
La ĉef'pastr'o sid'iĝ'is sur la plank'o.
— Vi plaĉ'as al mi — dir'is Ramzes. — Vi hav'as figur'o'n kaj fizionomi'o'n de Hiksos, kaj ili est'as la plej brav'a'j soldat'o'j de mi'a arme'o.
Subit'e li demand'is:
— Ĉu vi part'o'pren'is en la mal'nobl'aĵ'o?
— Ne. Mi sekret'e aŭskult'is la inter'konsent'o'n... En la templ'o'j, kiel en la palac'o'j de vi'a sankt'ec'o, la mur'o'j est'as tru'it'a'j per kanal'o'j, dank’ al kiu'j eĉ de la supr'o de la pilon'o'j oni pov'as aŭd'i, kio'n oni dir'as en la sub'ter'a etaĝ'o...
— Kaj de la sub'ter'a etaĝ'o oni pov'as parol'i al person'o'j, kiu'j loĝ'as supr'e?... — inter'romp'is la faraon'o.
— Kaj ŝajn'ig'i konsil'o'j'n de l’ di'o'j — al'don'is serioz'e la pastr'o.
La faraon'o ek'rid'et'is. Do la supoz'o, ke ne la spirit'o de li'a patr'o parol'is al li kaj al la patr'in'o, sed pastr'o'j, est'is ver'a!
— Kial vi konfid'is al Fenici'an'o'j grand'a'n sekret'o'n de la ŝtat'o? demand'is Ramzes.
— Ĉar mi vol'is mal'help'i la traktat'o'n, sam'e mal'util'a'n al ni, kiel al Fenicio.
— Vi pov'is avert'i iu'n el la eminent'a'j Egipt'an'o'j...
— Kiu'n?... — demand'is la pastr'o. — Ĉu tia'j'n, kiu'j est'as sen'fort'a'j kontraŭ Herhor, aŭ tia'j'n, kiu'j denunc'us mi'n por mi'n pere'ig'i en turment'o'j?... Mi dir'is ĉio'n al Hiram, ĉar li hav'as rilat'o'j'n kun ni'a'j alt'rang'ul'o'j, kiu'j'n mi vid'as neniam.
— Kial Herhor kaj Mefres far'is tia'n traktat'o'n? — demand'is la faraon'o.
— Ili est'as, laŭ mi'a opini'o, hom'o'j de mal'fort'a inteligent'o, kiu'j'n tim'ig'is Beroes, la grand'a ĥaldea pastr'o. Li dir'is al ili, ke super Egipto dek jar'o'j'n pend'as mal'favor'a'j sort'o'j, ke se ni dum tiu ĉi temp'o komenc'us milit'o'n kontraŭ Asirio, ni est'us venk'it'a'j...
— Kaj ili kred'is?
— Ŝajn'as, ke Beroes montr'is al ili mirakl'o'j'n... Li eĉ lev'iĝ'is super la ter'o'n... Sen'dub'e tio est'as strang'a afer'o; sed mi neniam kompren'os, kial ni dev'as perd'i Fenicion, ĉar Beroes sci'as flug'i super la ter'o?
— Do ankaŭ vi ne kred'as mirakl'o'j'n?...
— Jes kaj ne... Ŝajn'as, ke Beroes ver'e plen'um'as ekster'ordinar'a'j'n afer'o'j'n, sed ni'a'j pastr'o'j nur tromp'as la popol'o'n kaj la faraon'o'j'n.
— Vi mal'am'as la pastr'ar'o'n?
Samentu dis'etend'is la man'o'j'n.
— Ili ankaŭ mal'am'as mi'n, aŭ pli ĝust'e — mal'estim'as, je la pretekst'o, ke mi serv'as al Set. Tamen kia'j di'o'j tio est'as, kies kap'o'j'n kaj man'o'j'n oni dev'as mov'i per ŝnur'o'j?... Aŭ kia'j pastr'o'j, kiu'j ŝajn'ig'ant'e pi'ec'o'n kaj sobr'ec'o'n, hav'as po dek vir'in'o'j, el'spez'as dek'o'j'n da talent'o'j jar'e, ŝtel'as la ofer'o'j'n de la altar'o'j, kaj est'as ne mult'e pli instru'it'a'j, ol la lern'ant'o'j de super'a lern'ej'o.
— Sed vi akcept'as donac'o'j'n de Fenici'an'o'j?
— De kiu mi pren'us?... Sol'e Fenici'an'o'j ver'e respekt'as Seton kaj tim'as, ke li ne dron'ig'u ili'a'j'n ŝip'o'j'n. Ĉe ni li'n respekt'as nur mizer'ul'o'j. Se mi kontent'iĝ'us per ili'a'j ofer'o'j, mort'us de mal'sat'o mi kaj mi'a'j infan'o'j.
La faraon'o pens'is, ke ĉi tiu pastr'o ne est'as mal'bon'a hom'o, kvankam li perfid'as la sekret'o'j'n de la templ'o'j. Krom tio li ŝajn'as saĝ'a kaj ver'dir'a.
— Ĉu vi aŭd'is i'o'n — demand'is la sinjor'o — pri la kanal'o, kun'ig'ont'a Mediterane'o'n kun Ruĝ'a mar'o?
— Mi kon'as ĉi tiu'n afer'o'n, jam de kelk'cent'o da jar'o'j ni'a'j inĝenier'o'j est'as stud'int'a'j la projekt'o'n.
— Kaj kial oni ne plen'um'is ĝi'n?
— Ĉar la pastr'o'j tim'as, ke al'flu'us Egipton fremd'a'j popol'o'j, kiu'j pov'us sub'fos'i ni'a'n religi'o'n kaj kun ĝi la en'spez'o'j'n.
— Ĉu est'as ver'a tio, kio'n Hiram dir'is pri la popol'o'j, kiu'j loĝ'as en la mal'proksim'a orient'o?
— Tut'e ver'a. Jam de long'e ni sci'as pri ili, kaj ne pas'as dek jar'o'j, en kiu'j ni ne ricev'as de tie iu'n juvel'o'n, desegn'aĵ'o'n aŭ fabrik'aĵ'o'n.
La faraon'o re'e ek'medit'is kaj subit'e demand'is:
— Ĉu vi serv'os mi'n fidel'e, se mi vi'n far'os mi'a konsil'ant'o?...
— Mi serv'os vi'a'n sankt'ec'o'n per mi'a viv'o kaj mort'o. Sed... se mi far'iĝ'us konsil'ant'o de l’ tron'o, indign'us la pastr'o'j, kiu'j mal'am'as mi'n.
— Ĉu vi pens'as, ke oni pov'as fal'ig'i ili'n?...
— Eĉ tre facil'e! — respond'is Samentu.
— Kia est'us vi'a plan'o, se mi dev'us mi'n liber'ig'i de ili?
— Oni dev'us pren'i la trezor'ej'o'n de Labirint'o — dir'is la pastr'o.
— Ĉu vi kon'as la voj'o'n?
— Mi jam hav'as mult'e da montr'o'j, la ceter'a'j'n mi trov'os, ĉar mi sci'as, kie oni dev'as serĉ'i ili'n.
— Kaj post'e? — demand'is la faraon'o.
— Oni dev'us far'i al Herhor kaj Mefres proces'o'n pri ŝtat'a perfid'o pro sekret'a'j rilat'o'j kun Asirio.
— Kaj la pruv'o'j?
— Ni trov'os ili'n kun la help'o de Fenici'an'o'j — respond'is la pastr'o.
— Ĉu tio est'us sen danĝer'o por Egipto?
— Tut'e. Antaŭ kvar'cent jar'o'j la faraon'o Amenhotep Iv fal'ig'is la pov'o'n de l’ pastr'o'j, proklam'int'e kred'o'n je unu sol'a di'o Re Harmaĥis. Kompren'ebl'e, li for'pren'is la trezor'o'j'n el la templ'o'j de ali'a'j di'o'j. Tiam nek la popol'o, nek la arme'o, nek la nobel'ul'o'j defend'is la pastr'o'j'n. Kio do okaz'os hodiaŭ, kiam la antaŭ'a kred'o mal'fort'iĝ'is!...
— Kiu help'is Amenhotepon? — demand'is la faraon'o.
— Simpl'a pastr'o Ey.
— Sed kiu post la mort'o de Amenhotep Iv far'iĝ'is hered'ant'o de li'a tron'o? — dir'is Ramzes, fiks'e rigard'ant'e la okul'o'j'n de l’ pastr'o.
Sed Samentu respond'is trankvil'e:
— La fakt'o pruv'as, ke Amenhotep est'is mal'fort'a estr'o, kiu pli zorg'is pri la glor'o de Re, ol pri la ŝtat'o.
— Ver'e, vi est'as grand'a saĝ'ul'o!... — dir'is Ramzes.
— Pret'a serv'i vi'a'n sankt'ec'o'n.
— Mi nom'as vi'n mi'a konsil'ant'o — dir'is la faraon'o. — Sed en tia okaz'o vi ne pov'as kaŝ'e vizit'i mi'n, vi loĝ'os ĉe mi...
— Pardon'u, sinjor'o, sed antaŭ kiam la an'o'j de la plej alt'a kolegi'o ne est'os en mal'liber'ej'o pro la trakt'ad'o kun la mal'amik'o'j de la ŝtat'o, mi'a ĉe'est'o en la palac'o al'port'us pli da mal'util'o, ol da bon'o... Mi do serv'os kaj konsil'os al vi'a sankt'ec'o, sed sekret'e...
— Kaj vi trov'os la voj'o'n al la trezor'ej'o de Labirint'o?
— Mi esper'as, ke antaŭ kiam vi re'ven'os, sinjor'o, de Teboj, mi sukces'os fin'i la afer'o'n. Kaj kiam ni transport'os la trezor'o'j'n en vi'a'n palac'o'n, kiam la tribunal'o kondamn'os Herhoron kaj Mefreson, kiu'j'n vi'a sankt'ec'o pov'os post'e pardon'i, tiam kun vi'a permes'o mi aper'os mal'kaŝ'e... Kaj mi ĉes'os est'i pastr'o de Set, kiu nur for'tim'ig'as de si la hom'o'j'n...
— Kaj vi pens'as, ke ĉio sukces'os?...
— Mi don'us mi'a'n viv'o'n!... — ek'kri'is la pastr'o. — La popol'o am'as vi'a'n sankt'ec'o'n, facil'e do est'as ribel'ig'i ĝi'n kontraŭ la perfid'a'j alt'rang'ul'o'j. La arme'o obe'as vi'n, kiel neniu'n faraon'o'n de l’ temp'o'j de Ramzes Grand'a... Kiu pov'as kontraŭ'star'i?... Kaj krom tio vi'a sankt'ec'o hav'as Fenici'an'o'j'n kaj mon'o'n, la plej grand'a'n fort'o'n en la mond'o!...
Samentu vol'is adiaŭ'i la sinjor'o'n, Ramzes permes'is al li kis'i si'a'j'n pied'o'j'n kaj donac'is pez'a'n or'a'n ĉen'o'n kaj bracelet'o'n, ornam'it'a'n per safir'o'j.
Ne mult'a'j alt'rang'ul'o'j akir'is tia'n favor'o'n post long'a'j jar'o'j de serv'ad'o.
La vizit'o'j kaj promes'o'j de Samentu verŝ'is nov'a'n kuraĝ'o'n en la kor'o'n de l’ faraon'o.
Se oni sukces'us akir'i la trezor'o'j'n de Labirint'o!... Mal'grand'a part'o sufiĉ'us, por liber'ig'i la nobel'ul'o'j'n de la feniciaj ŝuld'o'j, por pli'bon'ig'i la sort'o'n de la kamp'ar'an'o'j kaj re'aĉet'i la bien'o'j'n, don'it'a'j'n kiel garanti'aĵ'o.
Kaj per kia'j konstru'aĵ'o'j oni pov'us pli'riĉ'ig'i la ŝtat'o'n!...
Jes, la riĉ'aĵ'o'j de Labirint'o pov'us for'ig'i ĉiu'j'n embaras'o'j'n de la faraon'o. Ĉar kio'n help'os, ke Fenici'an'o'j propon'as al li grand'a'n prunt'o'n? Iam oni dev'os pag'i ĝi'n, kun la procent'o'j, kaj pli aŭ mal'pli fru'e don'i kiel garanti'aĵ'o'n la rest'o'n de la reĝ'a'j bien'o'j. Tio do est'us nur prokrast'i la ruin'o'n, sed ne antaŭ'gard'i si'n de ĝi.
En la mez'o de la monat'o Famenut (januar'o) komenc'iĝ'is la printemp'o. La tut'a Egipto verd'is de la nask'iĝ'ant'a tritik'o, kaj sur la nigr'a ter'o svarm'is kamp'ar'an'o'j, kiu'j sem'is lupen'o'n, piz'o'n, fazeol'o'n kaj horde'o'n. En la aer'o lev'iĝ'is la odor'o de la oranĝ'a'j flor'o'j. La akv'o tre mal'lev'iĝ'is kaj mal'kovr'is ĉiu'tag'e nov'a'j'n ter'a'j'n pec'o'j'n.
La prepar'o'j por la en'ter'ig'o de Oziris'o-Mer-amen-Ramzes est'is fin'it'a'j.
La respekt'ind'a mumi'o de la reĝ'o est'is ferm'it'a en blank'a skatol'o, kies supr'a part'o bon'eg'e prezent'is la trajt'o'j'n de l’ mort'int'o. La faraon'o ŝajn'is rigard'i per si'a'j okul'o'j, kaj li'a vizaĝ'o esprim'is kviet'a'n mal'ĝoj'o'n, bedaŭr'o'n ne al la mond'o, kiu'n li for'las'is, sed al la hom'o'j, kiu'j rest'is ankoraŭ kondamn'it'a'j al la ted'a sur'ter'a viv'o.
La portret'o de l’ faraon'o hav'is sur la kap'o egipt'an kuf'o'n kun blank'a'j kaj blu'a'j stri'o'j, sur la kol'o ĉen'o'j'n de juvel'o'j, sur la brust'o bild'o'n de hom'o genu'ant'a kun dis'etend'it'a'j brak'o'j, sur la pied'o'j bild'o'j'n de di'o'j, sankt'a'j bird'o'j kaj okul'o'j, ne sur vizaĝ'o'j, sed rigard'ant'a'j kvazaŭ el la spac'o.
La rest'aĵ'o'j de la reĝ'o, tiel en'pak'it'a'j, ripoz'is sur riĉ'a lit'o, en mal'grand'a cedr'a kapel'o, kies mur'o'j est'is kovr'it'a'j per sur'skrib'o'j, kant'ant'a'j la viv'o'n kaj ag'o'j'n de l’ mort'int'o. Super la korp'o flug'pend'is mirakl'a akcipitr'o kun hom'a kap'o, kaj apud la lit'o tag'e kaj nokt'e rest'is gard'e pastr'o, ali'vest'it'a kiel Anubis, la funebr'a di'o, kun ŝakal'a kap'o.
Krom tio oni prepar'is pez'a'n bazalt'a'n sarkofag'o'n, kiu form'is la ekster'a'n ĉerk'o'n de la mumi'o. La sarkofag'o ankaŭ hav'is la form'o'n kaj trajt'o'j'n de l’ mort'int'a faraon'o, est'is kovr'it'a per sur'skrib'o'j kaj bild'o'j de preĝ'ant'a'j hom'o'j, sankt'a'j bird'o'j kaj skarab'o'j.
La 17-an de Famenut la mumi'o'n kun la kapel'o kaj sarkofag'o oni transport'is de la kvartal'o de la mort'int'o'j en la reĝ'a'n palac'o'n kaj star'ig'is en la plej grand'a salon'o.
La salon'o'n tuj plen'ig'is pastr'o'j, kant'ant'a'j funebr'a'j'n himn'o'j'n, kort'eg'an'o'j kaj serv'ist'o'j de la mort'int'a reĝ'o, kaj antaŭ ĉio vir'in'o'j, kiu'j ĝem'is tiel laŭt'e, ke ili'a'j'n kri'o'j'n oni pov'is aŭd'i sur la ali'a bord'o de Nil'o.
— Ho sinjor'o!... Ho ni'a sinjor'o!... — kri'is ili — kial vi for'las'as ni'n?... Vi, tiel bel'a, tiel bon'a?... Vi, kiu volont'e parol'is kun ni, nun vi silent'as, kial?... Vi ja am'is ni'a'n societ'o'n, kaj hodiaŭ vi est'as tiel mal'proksim'e de ni?...
Dum'e la pastr'o'j kant'is:
Ĥor'o I — Mi est'as Tumu, unu kaj sol'a...
Ĥor'o II — Mi est'as Ra, en li'a unu'a bril'o...
Ĥor'o I — Mi est'as la di'o, kiu kre'as si'n mem...
Ĥor'o II — Kiu mem don'as al si la nom'o'n, kaj kiu'n neni'u el la di'o'j pov'as halt'ig'i...
Ĥor'o I — Mi kon'as la nom'o'n de la grand'a di'o, kiu est'as tie...
Ĥor'o II — Ĉar mi est'as la grand'a bird'o Benu, kiu prov'as tio'n, kio est'as...
Post du'tag'a'j ĝem'o'j kaj preĝ'o'j antaŭ la palac'o halt'is grand'eg'a vetur'il'o en form'o de bark'o. Ĝi'a'j ekstrem'o'j est'is ornam'it'a'j per ŝaf'a'j kap'o'j kaj vent'um'il'o'j el strut'a'j plum'o'j, super la riĉ'a baldaken'o flug'pend'is agl'o kaj la serpent'o ure'us, la simbol'o de la faraon'a pov'o.
Sur la vetur'il'o'n oni met'is la sankt'a'n mumi'o'n, malgraŭ la viv'eg'a kontraŭ'star'o de la kort'eg'a'j vir'in'o'j. Unu'j si'n kroĉ'is al la ĉerk'o, ali'a'j grat'is al si la vizaĝ'o'j'n kaj ŝir'is la har'o'j'n, eĉ bat'is la hom'o'j'n, port'ant'a'j la ĉerk'o'n.
La kri'o'j est'is terur'a'j.
Fin'e, la vetur'il'o akcept'int'e la di'a'n korp'o'n, ek'mov'iĝ'is akompan'at'a de grand'eg'a hom'a amas'o, kiu kovr'is la tut'a'n spac'o'n de la palac'o ĝis Nil'o. Ankaŭ tie est'is hom'o'j, ŝmir'it'a'j per kot'o, grat'it'a'j, vest'it'a'j per funebr'a'j tuk'o'j; ĉiu'j kri'is kiel frenez'a'j. Apud ili, konform'e al la funebr'a ceremoni'ar'o, sur la tut'a voj'o atend'is ĥor'o'j.
Ĥor'o I — Al Okcident'o, en la loĝ'ej'o'n de Oziris'o ir'as vi, kiu est'is la plej bon'a el la hom'o'j, vi kiu mal'am'is la mal'ver'o'n.
Ĥor'o II — Al Okcident'o! Ne ek'flor'os plu hom'o, tiel am'ant'a la ver'o'n, sent'ant'a tia'n abomen'o'n al la mensog'o.
Ĥor'o de la vetur'ig'ist'o'j — Al Okcident'o, ho bov'o'j, kiu'j tir'as la funebr'a'n vetur'il'o'n, al Okcident'o!... Vi'a sinjor'o sekv'as vi'n.
Ĥor'o III — Al Okcident'o, al Okcident'o, en la land'o'n de la just'ul'o'j! La lok'o kiu'n vi am'is, ĝem'as kaj plor'as.
La popol'amas'o — Ir'u en pac'o al Abidos!... Ir'u en pac'o al Abidos! Ating'u en pac'o la teba'n Okcident'o'n!...
Ĥor'o de plor'ist'in'o'j — Ho ni'a sinjor'o, ho ni'a sinjor'o, kiam vi for'ir'as al Okcident'o, la di'o'j mem plor'as.
Ĥor'o de la pastr'o'j — Li est'as feliĉ'a, li la plej respekt'ind'a el la hom'o'j, ĉar la sort'o permes'as al li ripoz'i en la tomb'o, kiu'n li mem prepar'is.
Ĥor'o de la vetur'ig'ist'o'j — Al Okcident'o, ho bov'o'j, kiu'j tir'as la funebr'a'n vetur'il'o'n, al Okcident'o!... Vi'a sinjor'o sekv'as vi'n...
La popol'amas'o — Ir'u en pac'o al Abidos!... Ir'u en pac'o al Abidos!... al la Okcident'a mar'o!
Ĉiu'n kelk'cent'o'n da paŝ'o'j star'is taĉment'o da soldat'a'j, kiu'j salut'is la sinjor'o'n per surd'a bru'o de tambur'o'j kaj adiaŭ'is per terur'a son'o de trumpet'o'j. Tio ne est'is funebr'a ir'ad'o, sed triumf'a marŝ'o al la land'o de l’ di'o'j.
Kelk'e da paŝ'o'j post la vetur'il'o ir'is Ramzes, ĉirkaŭ'it'a de grand'a sekv'ant'ar'o de general'o'j, kaj post li la reĝ'in'o Nikotris, si'n apog'ant'a sur du kort'eg'a'j sinjor'in'o'j. La fil'o kaj la patr'in'o ne plor'is, ĉar ili sci'is (kio'n ne sci'is la simpl'a popol'o), ke la mort'int'a sinjor'o jam est'as ĉe Oziris'o kaj est'as tiel kontent'a en la land'o de la feliĉ'o, ke li ne vol'us re'ven'i sur la ter'o'n.
Post kelk'hor'a ir'ad'o, akompan'at'a de sen'ĉes'a kri'o, la rest'aĵ'o'j halt'is sur la bord'o de Nil'o.
Tie oni de'met'is ili'n de la vetur'il'o kaj transport'is sur ver'a'n or'it'a'n ŝip'o'n, skulpt'it'a'n, kovr'it'a'n per pentr'aĵ'o'j, kiu hav'is blank'a'j'n kaj purpur'a'j'n vel'o'j'n.
La kort'eg'a'j vir'in'o'j ankoraŭ unu foj'o'n prov'is re'pren'i de l’ pastr'o'j la mumi'o'n; ankoraŭ unu foj'o'n ek'son'is ĉiu'j ĥor'o'j kaj ĉiu'j orkestr'o'j. Post'e sur la ŝip'o'n, port'ant'a'n la reĝ'a'n mumi'o'n, en'ir'is la reĝ'in'o Nikotris kaj dek'kelk'o da pastr'o'j, la popol'o komenc'is ĵet'i buked'o'j'n kaj kron'o'j'n, kaj la rem'il'o'j ek'murmur'et'is...
Ramzes XII last'foj'e for'las'is si'a'n palac'o'n, rapid'ant'e sur Nil'o al si'a tomb'o en Teboj. Sur'voj'e, kiel zorg'em'a monarĥ'o, li dev'is halt'i en ĉiu'j fam'a'j lok'o'j, por adiaŭ'i ili'n.
La vojaĝ'o daŭr'is tre long'e. Ĝis Teboj est'is preskaŭ cent mejl'o'j, oni vetur'is kontraŭ la flu'o, kaj la mumi'o dev'is vizit'i ĉiu'j'n apud'bord'a'j'n templ'o'j'n kaj part'o'pren'i en la solen'a'j di'serv'o'j.
Kelk'e da tag'o'j post la for'vetur'o de Ramzes XII al la etern'a ripoz'o, Ramzes XIII ek'vetur'is post li, por re'viv'ig'i la kor'o'j'n de si'a'j regn'an'o'j, sen'viv'a'j'n de la mal'ĝoj'o, akcept'i ili'a'n respekt'eg'o'n kaj far'i ofer'o'j'n al la di'o'j. Post la mort'int'a sinjor'o for'vetur'is, ĉiu sur propr'a ŝip'o, ĉiu'j ĉef'pastr'o'j, mult'a'j alt'rang'a'j pastr'o'j, la plej riĉ'a'j bien'posed'ant'o'j kaj la pli'mult'o de la nomarĥ'o'j. La nov'a faraon'o pens'is, ne sen mal'dolĉ'o, ke li'a sekv'ant'ar'o est'os tre mal'mult'e'nombr'a.
Sed okaz'is ali'e. Ĉe la flank'o de Ramzes XIII trov'iĝ'is ĉiu'j general'o'j, tre mult'a'j ofic'ist'o'j, la mal'grand'a nobel'ul'ar'o kaj ĉiu'j mal'super'a'j pastr'o'j. Tio pli mir'ig'is, ol ĝoj'ig'is la faraon'o'n.
Tio est'is nur la komenc'o. Kiam la ŝip'o de la jun'a sinjor'o aper'is sur Nil'o, ven'is renkont'e al ĝi tia amas'o da grand'a'j kaj mal'grand'a'j, riĉ'a'j kaj mal'riĉ'a'j ŝip'et'o'j, ke ili preskaŭ kovr'is la river'o'n. Sid'is en ili mal'riĉ'a'j famili'o'j de kamp'ar'an'o'j kaj meti'ist'o'j, riĉ'e vest'it'a'j komerc'ist'o'j, Fenici'an'o'j en hel'a'j kolor'o'j, graci'a'j grek'a'j mar'ist'o'j, eĉ Asiri'an'o'j kaj Ĥet'o'j.
La amas'o ne kri'is, sed bru'eg'is; ĝi ne ĝoj'is, sed frenez'is. Ĉiu'moment'e sur la reĝ'a'n ŝip'o'n grimp'is deput'it'ar'o, por kis'i la ferdek'o'n, kiu'n tuŝ'is la pied'o'j de l’ sinjor'o, far'i donac'o'j'n: plen'man'o'n da gren'o, teks'aĵ'o'n, simpl'a'n argil'a'n kruĉ'o'n, par'o'n da bird'o'j, kaj precip'e flor'a'j'n kron'et'o'j'n. Antaŭ kiam la faraon'o preter'pas'is Memfis'o'n, oni dev'is kelk'foj'e liber'ig'i, la ŝip'o'n de la donac'o'j, por ke ĝi ne dron'u.
La jun'a'j pastr'o'j parol'is unu al ali'a, ke ekster Ramzes Grand'a neni'u faraon'o est'is salut'at'a kun tia entuziasm'o.
Sam'a est'is la tut'a vojaĝ'o de Memfis'o ĝis Teboj, kaj la ekstaz'o de la popol'o anstataŭ mal'grand'iĝ'i kresk'is. La kamp'ar'an'o'j for'las'is la kamp'o'j'n, la meti'ist'o'j la stabl'o'j'n, por ĝu'i la plezur'o'n vid'i la nov'a'n estr'o'n, pri kies intenc'o'j jam nask'iĝ'is legend'o'j. Oni atend'is grand'eg'a'j'n ŝanĝ'o'j'n, kvankam neni'u sci'is, kia'j'n. Unu afer'o est'is cert'a, ke la sever'ec'o de la ofic'ist'o'j kviet'iĝ'is, ke Fenici'an'o'j mal'pli sen'kompat'e kolekt'is la impost'o'j'n, kaj ke la egipta popol'o, ordinar'e humil'a, komenc'is lev'i la kap'o'j'n en la ĉe'est'o de l’ pastr'o'j.
Se nur la faraon'o permes'os — oni parol'is en la drink'ej'o'j, sur la kamp'o'j, en la bazar'o'j — ni far'os la ord'o'n kun la sankt'a'j vir'o'j... Ili est'as kulp'a'j, ke ni pag'as grand'a'j'n impost'o'j'n, ke la vund'o'j neniam re'san'iĝ'as sur ni'a'j dors'o'j!...
Sep mejl'o'j'n sud'e de Memfis'o inter la branĉ'o'j de la libiaj mont'o'j, kuŝ'is la land'o Piom aŭ Fajum, interes'a per tio, ke ĝi est'is kre'it'a de hom'a'j man'o'j.
Iam en tiu lok'o est'is kav'a dezert'o, ĉirkaŭ'it'a de amfiteatr'o de nud'a'j mont'o'j. La faraon'o Amenhemat, tri mil kvin'cent jar'o'j'n antaŭ Krist'o, est'is la unu'a, kiu entrepren'is ŝanĝ'i ĝi'n en frukt'o'don'a'n land'o'n.
Por ĉi tiu cel'o li apart'ig'is la orient'a'n part'o'n de la dezert'o kaj ĉirkaŭ'is ĝi'n, per potenc'a dig'o. Ĝi est'is unu etaĝ'o'n alt'a, cent paŝ'o'j'n dik'a ĉe la fundament'o, kaj pli ol kvar'dek kilo'metr'o'j'n long'a.
Tiel oni konstru'is akv'uj'o'n, kiu pov'is en'ten'i ĉirkaŭ tri miliard'o'j'n da kubaj metr'o'j, tri kubajn kilo'metr'o'j'n da akv'o, kies supr'aĵ'o okup'is preskaŭ tri'cent kvadrat'a'j'n kilo'metr'o'j'n. La akv'uj'o serv'is por la irigado de du'cent mil hektar'o'j, kaj krom tio dum la lev'iĝ'o de la river'o ĝi sorb'is la super'flu'o'n de la akv'o kaj gard'is grand'a'n part'o'n de Egipto de subit'a sub'akv'ig'o.
Ĉi tiu'n grand'eg'a'n akv'a'n amas'o'n oni nom'is la lag'o Moeris kaj rigard'is kiel unu el la mirakl'o'j de la mond'o. Dank’ al ĝi la dezert'a val'o ŝanĝ'iĝ'is en la riĉ'a'n land'o'n Piom, kie viv'is en bon'stat'o preskaŭ du'cent mil loĝ'ant'o'j. En ĉi tiu provinc'o, krom la palm'o'j kaj tritik'o, oni kultur'is plej bel'a'j'n roz'o'j'n, kies ole'o'n oni dis'send'is en la tut'a Egipto; eĉ ekster ĝi'a'j lim'o'j.
La ekzist'ad'o de la lag'o Moeris est'is lig'it'a kun ali'a mirakl'a labor'o de la egiptaj inĝenier'o'j, la kanal'o de Jozefo.
Ĉi tiu kanal'o, du'cent paŝ'o'j'n larĝ'a, si'n etend'is kelk'dek'o'n da mejl'o'j, okcident'e de Nil'o. Ĝi flu'is en la inter'spac'o de du mejl'o'j de la river'o kaj serv'is por la irigado de la ter'o'j, najbar'a'j al la libiaj mont'o'j, kaj konduk'is la akv'o'n en la lag'o'n Moeris.
Ĉirkaŭ la land'o Piom est'is kelk'e da antikv'a'j piramid'o'j kaj mult'e da mal'grand'a'j tomb'o'j. Ĉe ĝi'a orient'a lim'o est'is la fam'a Labirint'o (Lope-ro-hunt). Ĝi est'is konstru'it'a ankaŭ de Amenhemat kaj hav'is form'o'n de grand'eg'a huf'o'fer'o, kiu okup'is pec'o'n da ter'o mil paŝ'o'j'n long'a'n kaj ses'cent larĝ'a'n.
Ĉi tiu konstru'aĵ'o est'is la plej grand'a trezor'ej'o de Egipto. Tie ripoz'is la mumi'o'j de mult'a'j glor'a'j faraon'o'j, eminent'a'j pastr'o'j, milit'estr'o'j kaj arĥitekt'o'j. Tie dorm'is ankaŭ la rest'aĵ'o'j de l’ respekt'at'a'j best'o'j, kaj antaŭ ĉio de la krokodil'o'j. Fin'e, tie est'is la gard'ej'o de l’ riĉ'aĵ'o'j de la egipta regn'o, kolekt'it'a'j dum jar'cent'o'j, riĉ'aĵ'o'j tiel grand'eg'a'j, ke ne ebl'e est'as hodiaŭ hav'i ide'o'n pri ili.
Labirint'o ne est'is ne'al'ir'ebl'a de ekster'e, nek tre gard'at'a; ĝi'n gard'is nur mal'grand'a taĉment'o de pastr'a'j soldat'o'j kaj kelk'e da pastr'o'j de prov'it'a honest'ec'o. La sen'danĝer'ec'o de la trezor'ej'o est'is baz'it'a sur tio, ke ekster tiu'j kelk'e da person'o'j neni'u sci'is, kie ĝi'n serĉ'i en Labirint'o, kiu est'is divid'it'a en du etaĝ'o'j'n: sub'ter'a kaj sur'ter'a, el kiu'j ĉiu kalkul'is mil kvin'cent ĉambr'o'j'n!...
Ĉiu faraon'o, ĉiu ĉef'pastr'o, fin'e ĉiu grand'a trezor'ist'o, tuj post la ricev'o de la ofic'o, hav'is la dev'o'n per la propr'a'j okul'o'j rigard'i la riĉ'aĵ'o'j'n de la ŝtat'o. Malgraŭ tio neni'u el la alt'rang'ul'o'j pov'us trov'i la voj'o'j'n tie'n, eĉ konjekt'i, kie est'as la trezor'ej'o. Ĉu en la ĉef'a konstru'aĵ'o, aŭ en unu el la flank'a'j, super la ter'o aŭ sub la ter'o?
Mult'a'j pens'is, ke la trezor'ej'o est'as lok'it'a ver'e sub la ter'o, mal'proksim'e ekster Labirint'o mem. Ali'a'j est'is cert'a'j, mult'e'nombr'a'j ili est'is, ke la trezor'ej'o kuŝ'as sub la fund'o de la lag'o, por ke oni pov'u, en okaz'o de neces'o, sub'akv'ig'i ĝi'n. Fin'e, neni'u alt'rang'ul'o am'is si'n okup'i per ĉi tiu demand'o, sci'ant'e, ke atenc'o kontraŭ la riĉ'aĵ'o'j de l’ di'o'j al'tir'as la pere'o'n de la mal'pi'ul'o.
Ebl'e la profan'o'j sukces'us trov'i la voj'o'n, se la tim'o ne paraliz'us ili'a'j'n pens'o'j'n. Mort'o korp'a kaj mort'o etern'a minac'is hom'o'n kaj li'a'n famili'o'n, kiu kuraĝ'us per mal'pi'a pens'o mal'kovr'i tia'j'n sekret'o'j'n.
Ven'int'e en la land'o'n, Ramzes vizit'is antaŭ ĉio la provinc'o'n Piom. Ĝi hav'is la aspekt'o'n de kav'a plad'o, kies fund'o est'is la lag'o, kaj rand'o'j — la mont'o'j. Kie'n li turn'is la okul'o'j'n, ĉie li trov'is suk'plen'a'n verd'aĵ'o'n de herb'o'j, punkt'it'a'n de flor'o'j, ar'o'j'n da palm'o'j, fig'a'j'n kaj tamarind'a'j'n arb'ar'et'o'j'n, en kiu'j de la lev'iĝ'o ĝis la sub'ir'o de l’ sun'o son'is bird'a'j kant'o'j kaj gaj'a'j hom'a'j voĉ'o'j.
Tio est'is kred'ebl'e la plej feliĉ'a angul'o de Egipto.
La popol'o akcept'is la faraon'o'n kun grand'a entuziasm'o. Li'n kaj li'a'n sekv'ant'ar'o'n oni super'ŝut'is per flor'o'j, donac'is al li mult'e'kost'a'j'n parfum'o'j'n, kaj or'o'n kaj mult'valor'a'j'n ŝton'o'j'n por dek talent'o'j.
La sinjor'o gast'is du tag'o'j'n en la feliĉ'a land'o, kie la ĝoj'o ŝajn'is flor'i sur la arb'o'j, flug'i en la aer'o, re'bril'i de la akv'o'j de la lag'o. Sed oni re'memor'ig'is al li, ke li dev'as vizit'i Labirint'o'n.
Li for'las'is la val'o'n kun sopir'o, kaj vetur'ant'e re'rigard'is al ĝi de la voj'o. Sed baldaŭ li'a atent'o est'is al'tir'it'a de grand'eg'a griz'a konstru'aĵ'o, majest'e sid'ant'a sur mont'et'o.
Ĉe la pord'o de la sen'mort'a Lope-rohunt salut'is li'n ar'et'o da pastr'o'j kun asket'a aspekt'o, kaj mal'grand'a taĉment'o, kies ĉiu soldat'o est'is tut'e raz'it'a.
— Ĉi tiu'j hom'o'j hav'as aspekt'o'n de pastr'o'j!... — ek'kri'is Ramzes.
— Efektiv'e ĉiu el ili ricev'is la unu'a'n pastr'a'n ben'o'n, kaj la cent'estr'o'j la super'a'n — respond'is la ĉef'pastr'o de la konstru'aĵ'o.
Rigard'int'e pli atent'e la fizionomi'o'j'n de ĉi tiu'j strang'a'j soldat'o'j, kiu'j ne manĝ'is viand'o'n kaj viv'is fraŭl'ec'e, la faraon'o rimark'is en ili inteligent'ec'o'n kaj kviet'a'n energi'o'n. Li vid'is ankaŭ, ke li'a sankt'a person'o far'as neniu'n impres'o'n en ĉi tiu lok'o.
“Mi tre dezir'us sci'i, kiel penetr'os ĉi tie'n Samentu?...” — dir'is al si la sinjor'o.
Li kompren'is, ke ĉi tiu'j'n hom'o'j'n oni pov'as nek tim'ig'i, nek korupt'i. Tia mem'konfid'o est'is leg'ebl'a sur ili'a vizaĝ'o, kvazaŭ ĉiu el ili posed'us je si'a dispon'o ne'venk'ebl'a'j'n regiment'o'j'n de spirit'o'j.
“Ni vid'os — pens'is li — ĉu mi'a'j Grek'o'j kaj Azi'an'o'j tim'os ĉi tiu'j'n vir'o'j'n?... Feliĉ'e, ili est'as tiel sovaĝ'a'j, ke ili ne ŝat'os la solen'a'j'n mien'o'j'n...”
Laŭ la pet'o de l’ pastr'o'j, la sekv'ant'ar'o de Ramzes rest'is antaŭ la pord'eg'o, kvazaŭ sub la gard'o de la raz'it'a'j soldat'o'j.
— Ĉu mi dev'as las'i ĉi tie ankaŭ mi'a'n glav'o'n? — demand'is la faraon'o.
— Ĝi tut'e ne ĝen'as ni'n — respond'is la ĉef'a gard'ist'o.
La jun'a sinjor'o vol'is regal'i la sankt'a'n vir'o'n almenaŭ per la plat'o de la glav'o, sed li de'ten'is si'n.
Tra grand'a kort'o, inter du vic'o'j de sfinks'o'j, la faraon'o kaj pastr'o'j en'ir'is en la ĉef'a'n konstru'aĵ'o'n. Tie, en vast'a, sed iom mal'lum'a vestibl'o est'is ok pord'o'j, kaj la gard'ist'o demand'is:
— Tra kiu pord'o vi'a sankt'ec'o vol'as en'ir'i en la trezor'ej'o'n?
— Tra tiu, kiu konduk'os ni'n plej rapid'e.
Ĉiu el la kvin pastr'o'j pren'is du pak'et'o'j'n de torĉ'o'j, sed nur unu lum'ig'is. Apud li star'is la ĉef'a gard'ist'o, ten'ant'e en la man'o'j rozari'o'n, sur kies er'o'j est'is skrib'it'a'j i'a'j sign'o'j. Post ili Ramzes, ĉirkaŭ'it'a de la ceter'a'j pastr'o'j.
La ĉef'pastr'o si'n turn'is dekstr'e'n kaj en'ir'is en grand'a'n ĉambr'eg'o'n, kies mur'o'j kaj kolon'o'j est'is kovr'it'a'j per sur'skrib'o'j kaj figur'o'j. De tie ili penetr'is en mal'vast'a'n koridor'o'n, kiu konduk'is supr'e'n, kaj ili trov'iĝ'is en ali'a ĉambr'eg'o, rimark'ind'a per la grand'a nombr'o de pord'o'j. Tie for'iĝ'is antaŭ ili unu ŝton'o de la plank'o, mal'kovr'ant'e tru'o'n, tra kiu ili mal'supr'e'n'ir'is kaj re'e tra mal'vast'a koridor'o ili si'n turn'is al ĉambr'o sen pord'o'j.
La gvid'ant'o tuŝ'is hieroglif'o'n kaj la mur'o for'iĝ'is antaŭ ili.
Ramzes vol'is konjekt'i la direkt'o'n, en kiu ili ir'is, sed tuj li'a'j pens'o'j implik'iĝ'is. Li vid'is nur, ke ili rapid'e tra'pas'as grand'a'j'n salon'o'j'n, mal'grand'a'j'n ĉambr'o'j'n, mal'vast'a'j'n koridor'o'j'n, ke ili grimp'as supr'e'n aŭ kur'as mal'supr'e'n, ke unu'j ĉambr'eg'o'j hav'as mult'e da pord'o'j, kaj ali'a'j tut'e ne posed'as ili'n. Sam'temp'e li rimark'is, ke la gvid'ant'o ĉe ĉiu nov'a en'ir'o glit'ig'as unu er'o'n de si'a long'a rozari'o kaj ia'foj'e ĉe la lum'o de la torĉ'o kompar'as ĝi'a'j'n sign'o'j'n kun la sign'o'j sur la mur'o'j:
— Kie ni est'as nun — demand'is subit'e la faraon'o — sub la ter'o aŭ super la ter'o?
— Ni est'as en la pov'o de la di'o'j — respond'is li'a najbar'o.
Post kelk'e da trans'ir'o'j kaj kurb'iĝ'o'j la faraon'o re'e dir'is:
— Sed ni jam est'is ĉi tie, ebl'e eĉ du foj'o'j'n!...
La pastr'o'j silent'is, kaj tiu, kiu port'is la torĉ'o'n, lum'ig'is la mur'o'j'n unu post ali'a; Ramzes, bon'e rigard'int'e ili'n, konfes'is en si'a anim'o, ke li ne est'is ankoraŭ tie.
En mal'grand'a ĉambr'o, sen pord'o'j, oni mal'lev'is la torĉ'o'n, kaj la faraon'o rimark'is sur la ter'o sek'iĝ'int'a'n, nigr'a'n kadavr'o'n, en'volv'it'a'n en putr'int'a'n tuk'o'n.
— Tio est'as — dir'is la gard'ist'o de l’ konstru'aĵ'o — la kadavr'o de Fenici'an'o, kiu en la temp'o'j de la 16-a dinasti'o prov'is penetr'i en Labirint'o'n kaj ven'is ĝis tie ĉi.
— Ĉu oni mort'ig'is li'n? — demand'is la faraon'o.
— Li mort'is de mal'sat'o.
Ili jam ir'is du'on'o'n da hor'o, kiam la pastr'o, port'ant'a la torĉ'o'n, lum'ig'is niĉ'o'n de koridor'o, kie ankaŭ kuŝ'is sek'iĝ'int'a korp'o.
— Tio est'as — dir'is la gard'ist'o — la kadavr'o de nubia pastr'o, kiu en la temp'o'j de vi'a av'o prov'is en'ir'i ĉi tie'n...
La faraon'o ne demand'is, kio okaz'is al li. Li hav'is impres'o'n, ke li est'as en profund'eg'aĵ'o kaj ke Labirint'o prem'eg'as li'n per si'a pez'o. Li ne rev'is plu pri orient'ad'o en la cent'o'j da koridor'o'j, salon'o'j, ĉambr'o'j. Li eĉ ne dezir'is klar'ig'i al si, per kia mirakl'o dis'iĝ'as antaŭ ili la ŝton'a'j mur'o'j aŭ for'iĝ'as la plank'o'j.
“Samentu far'os neni'o'n — dir'is li al si mem — aŭ li pere'os, kiel tiu'j du, pri kiu'j mi dev'as dir'i al li.”
Tia'n sent'o'n de sen'esper'o, sen'fort'ec'o kaj neni'ec'o li hav'is ankoraŭ neniam. Dum moment'o'j ŝajn'is al li, ke la pastr'o'j las'os li'n en unu el la mal'vast'a'j ĉambr'o'j sen pord'o'j. Tiam ek'reg'is li'n mal'esper'o, li kapt'is la glav'o'n kaj est'is pret'a pec'et'ig'i ili'n. Sed tuj li re'memor'is, ke sen ili'a help'o li ne pov'os el'ir'i de ĉi tie, kaj li mal'lev'is la kap'o'n.
Ho, se almenaŭ dum unu moment'o li pov'us ek'vid'i la tag'a'n lum'o'n!... Kiel terur'a dev'as est'i la mort'o inter ĉi tiu'j tri mil ĉambr'o'j, plen'a'j de krepusk'o aŭ mal'lum'o!...
La anim'o'j de hero'o'j hav'as ia'foj'e moment'o'j'n de profund'a sen'esper'o, pri kies ekzist'ad'o eĉ ne sci'as ordinar'a hom'o.
La marŝ'o daŭr'is jam preskaŭ unu hor'o'n, kiam fin'e ili ven'is en mal'alt'a'n ĉambr'eg'o'n, apog'it'a'n sur ok'angul'a'j kolon'o'j. La tri pastr'o'j, kiu'j ĉirkaŭ'is la faraon'o'n, dis'iĝ'is, kaj Ramzes rimark'is, ke unu el ili si'n al'prem'is al kolon'o kaj kvazaŭ mal'aper'is en ĝi'a intern'o.
Post moment'o en unu el la mur'o'j mal'ferm'iĝ'is mal'larĝ'a tru'o, la pastr'o'j re'ven'is al la antaŭ'a'j lok'o'j kaj la gvid'ant'o ordon'is ek'lum'ig'i kvar torĉ'o'j'n. Ĉiu'j ek'ir'is al la tru'o kaj si'n'gard'e en'glit'is tra ĝi.
— Jen est'as la kamer'o'j... — dir'is la gard'ist'o de l’ konstru'aĵ'o.
La pastr'o'j rapid'e ek'lum'ig'is la torĉ'o'j'n sur la kolon'o'j kaj mur'o'j. Ramzes ek'vid'is vic'o'n de grand'eg'a'j ĉambr'o'j, plen'plen'a'j de divers'a'j objekt'o'j de sen'fin'a valor'o. En ĉi tiu kolekt'o ĉiu dinasti'o, ĉiu faraon'o las'is, kio'n ili hav'is plej rimark'ind'a'n kaj mult'e'kost'a'n.
Est'is tie vetur'il'o'j, ŝip'et'o'j, lit'o'j, tabl'o'j, kest'o'j kaj kron'o'j or'a'j aŭ kovr'it'a'j per or'a'j lad'o'j, inkrust'it'a'j per ebur'o, perlamot'o kaj kolor'a lign'o tiel art'e, ke art'ist'o'j meti'ist'o'j far'is ili'n dum dek'o'j da jar'o'j. Est'is tie arm'aĵ'o'j, ŝild'o'j kaj sag'uj'o'j, bril'ant'a'j de mult'e'kost'a'j ŝton'o'j, vaz'o'j, plad'o'j kaj kuler'o'j el pur'a or'o, mult'e'kost'a'j vest'o'j kaj baldaken'o'j.
Ĉio ĉi, dank’ al la sek'ec'o kaj pur'ec'o de’ la aer'o, de jar'cent'o'j konserv'iĝ'is sen ŝanĝ'o'j.
Inter la rimark'ind'a'j objekt'o'j Ramzes trov'is la model'o'n de la asiria palac'o, donac'it'a de Sargon al Ramzes XII. La ĉef'pastr'o, kiu klar'ig'is al la faraon'o, de kiu ven'as ĉiu donac'o, atent'e observ'is li'a'n fizionomi'o'n. Sed anstataŭ admir'o li rimark'is mal'kontent'ec'o'n.
— Dir'u al mi, vi'a ekscelenc'o — demand'is subit'e la faraon'o — kia'n util'o'n al'port'as ĉi tiu'j trezor'o'j, ŝlos'it'a'j en tiu ĉi mal'lum'a lok'o?...
— Grand'a fort'o est'as en ili por la okaz'o, se Egipto trov'iĝ'us en danĝer'o — respond'is la ĉef'pastr'o. — Per kelk'e da ĉi tiu'j kask'o'j, vetur'il'o'j, glav'o'j ni pov'as aĉet'i la bon'vol'o'n de ĉiu'j asiriaj satrap'o'j. Ebl'e ne pov'us kontraŭ'star'i eĉ la reĝ'o Assar mem, se ni liver'us al li mebl'o'j'n por la tron'a salon'o aŭ arm'il'ej'o.
— Mi pens'as, ke ili prefer'us pren'i ĉio'n de ni per la glav'o, ol iom da trezor'o'j per la bon'vol'o por ni — inter'romp'is la sinjor'o.
— Ili prov'u!... — dir'is la ĉef'pastr'o.
— Mi kompren'as... Vi hav'as rimed'o'j'n por neni'ig'i la trezor'o'j'n. Sed en tia okaz'o neni'u plu profit'os de ili.
— Tio ne est'as mi'a afer'o. — Ni gard'as, kio'n oni konfid'is al ni, kaj far'as, kio'n oni ordon'is.
— Ĉu ne pli bon'e est'us uz'i part'o'n de la trezor'o'j por sub'ten'i la ŝtat'a'n kas'o'n kaj re'lev'i Egipton el la mal'sukces'o, en kiu ĝi dron'as hodiaŭ? demand'is la faraon'o.
— Tio ne de'pend'as de ni.
La faraon'o sulk'ig'is la brov'o'j'n. Dum kelk'e da minut'o'j li rigard'is la objekt'o'j'n, ceter'e sen grand'a entuziasm'o, fin'e li re'e demand'is:
— Bon'e. Ĉi tiu'j art'a'j verk'o'j pov'as est'i util'a'j por akir'i la bon'vol'o'n de la asiriaj alt'rang'ul'o'j. Sed se eksplod'us milit'o kontraŭ Asirio, kiel ni ricev'us gren'o'n, hom'o'j'n kaj arm'il'o'j'n de l’ popol'o'j, kiu'j ne ŝat'as la art'a'j'n mal'oft'aĵ'o'j'n?
Ankaŭ ĉi tiu'n foj'o'n la pastr'o'j dis'kur'is: du mal'aper'is kvazaŭ en la intern'o de kolon'o'j, unu sur'ir'is la mur'o'n per ŝtup'et'ar'o kaj far'is i'o'n ĉe skulpt'it'a figur'o.
Re'e for'iĝ'is kaŝ'it'a pord'o kaj Ramzes en'ir'is en la ver'a'n trezor'ej'o'n.
Tio est'is vast'a ĉambr'o, plen'plen'a de ne'taks'ebl'a'j materi'o'j. Tie star'is argil'a'j barel'o'j, plen'a'j de or'a sabl'o, or'a'j pec'eg'o'j, met'it'a'j kiel brik'o'j, kaj or'a'j stang'o'j lig'it'a'j kun'e. Arĝent'a'j pec'eg'o'j, star'ig'it'a'j unu sur ali'a, form'is kvazaŭ mur'o'n, kelk'o'n da uln'o'j larĝ'a'n, alt'a'n ĝis la plafon'o.
En niĉ'o'j kaj sur ŝton'a'j tabl'o'j kuŝ'is mult'e'kost'a'j ŝton'o'j de ĉiu'j kolor'o'j: ruben'o'j, topaz'o'j, smerald'o'j, safir'o'j, diamant'o'j, fin'e perl'o'j de l’ grand'ec'o de nuks'o, eĉ de bird'a ov'o. Mult'a'j el ĉi tiu'j juvel'o'j sufiĉ'us por aĉet'i urb'o'n.
— Jen est'as ni'a riĉ'aĵ'o por la okaz'o de mal'feliĉ'o — respond'is la pastr'o gard'ist'o.
— Kia'n mal'feliĉ'o'n vi ankoraŭ atend'as? — demand'is la faraon'o. — La popol'amas'o est'as mal'riĉ'a, la kort'eg'o kaj nobel'ul'o'j dron'as en ŝuld'o'j, la arme'o est'as mal'grand'ig'it'a ĝis la du'on'o, la faraon'o ne hav'as mon'o'n... Ĉu iam ajn Egipto est'is en pli mal'bon'a situaci'o?...
— Ĝi est'is en pli mal'bon'a, kiam ĝi'n sklav'ig'is Hiksos'o'j.
— Post dek'kelk'o da jar'o'j — respond'is Ramzes — sklav'ig'os ni'n eĉ Izrael'id'o'j, se ne far'os tio'n pli fru'e Libi'an'o'j kaj Etiopi'an'o'j. Kaj tiam la bel'a'j ŝton'o'j, pec'et'ig'it'a'j, serv'os kiel ornam'o por la hebre'a'j kaj negr'a'j sandal'o'j...
— Est'u trankvil'a, vi'a sankt'ec'o. En okaz'o de neces'o ne nur la trezor'ej'o, sed eĉ Labirint'o mal'aper'os sen post'e'sign'o, kun la gard'ist'o'j.
Ramzes definitiv'e kompren'is, ke li hav'as antaŭ si fanatik'ul'o'j'n, kiu'j pens'as nur pri unu afer'o: al'las'i neniu'n al la trezor'ej'o!
La faraon'o sid'iĝ'is sur la or'a'j brik'o'j kaj dir'is:
— Vi do konserv'as ĉi tiu'j'n trezor'o'j'n por temp'o, kiam mal'feliĉ'o prem'eg'os Egipton?
— Vi dir'as la ver'o'n, sankt'a sinjor'o.
— Sed kiu konvink'os vi'n, gard'ist'o'j, ke tia temp'o jam ven'is, se ĝi ven'os?
— Por tio dev'as est'i kun'vok'it'a ekster'ordinar'a kun'ven'o de aŭtoĥton'a'j Egipt'an'o'j, en kiu part'o'pren'os: la faraon'o, dek tri alt'rang'a'j pastr'o'j, dek tri nomarĥ'o'j, dek tri nobel'ul'o'j, kaj po dek tri oficir'o'j, komerc'ist'o'j, meti'ist'o'j kaj kamp'ar'an'o'j.
— Al tia kun'ven'o vi don'us la trezor'o'j'n? — demand'is la faraon'o.
— Ni don'us la neces'a'n sum'o'n, se la tut'a kun'ven'o, kvazaŭ unu vir'o, proklam'us, ke Egipto est'as en danĝer'o, kaj...
— Kaj?
— Kaj se la statu'o de Amon en Teboj konfirm'us la decid'o'n.
Ramzes mal'lev'is la kap'o'n, por kaŝ'i la esprim'o'n de grand'a kontent'ec'o. Li jam hav'is plan'o'n.
“Tia'n kun'ven'o'n mi sukces'os kolekt'i kaj instig'i ĝi'n al unu'anim'ec'o. — dir'is li al si. — Ankaŭ ŝajn'as al mi, ke la statu'o de Amon konfirm'os la decid'o'n, kiam mi ĉirkaŭ'os li'a'j'n pastr'o'j'n per mi'a'j Azi'an'o'j...”
— Mi dank'as vi'n, pi'a'j vir'o'j — dir'is li laŭt'e — ke vi montr'is al mi la mult'e'kost'a'j'n objekt'o'j'n, kies grand'a valor'o ne mal'help'as mi'n tamen est'i la plej mal'riĉ'a el la reĝ'o'j de l’ mond'o. Kaj nun el'konduk'u mi'n, mi pet'as, per pli mal'long'a kaj pli oportun'a voj'o.
— Mi dezir'as al vi'a sankt'ec'o — respond'is la gard'ist'o — ke vi al'don'u al Labirint'o sam'a'n kvant'o'n da riĉ'aĵ'o'j... Koncern'e la voj'o'n, est'as nur unu kaj ni dev'as re'ven'i per la sam'a.
Unu el la pastr'o'j don'is al Ramzes iom da daktil'o'j, ali'a botel'o'n da vin'o, prepar'it'a kun fort'ig'a rimed'o. La faraon'o re'trov'is la fort'o'j'n kaj ir'is gaj'a.
— Mi don'us mult'e — dir'is li, rid'et'ant'e — por kon'i ĉiu'j'n kurb'iĝ'o'j'n de tiu ĉi strang'a voj'o!...
La pastr'o gvid'ant'o halt'is.
— Mi cert'ig'as vi'a'n sankt'ec'o'n — dir'is li — ke ni mem ne kompren'as, nek memor'as la voj'o'n, kvankam ĉiu el ni far'is ĝi'n mult'foj'e...
— Kiel do vi trov'as ĝi'n?
— Ni profit'as de kelk'a'j montr'o'j, sed se ni perd'us nur unu, eĉ en ĉi tiu moment'o, ni mort'us de mal'sat'o.
Fin'e ili el'ir'is el la vestibl'o kaj el ĝi en la kort'o'n. La faraon'o komenc'is ĉirkaŭ'rigard'i kaj kelk'e da foj'o'j spir'is.
— Por ĉiu'j trezor'o'j de Labirint'o mi ne vol'us ili'n gard'i! — ek'kri'is li. — Tim'o fal'as sur mi'a'n brust'o'n, kiam mi pens'as, ke oni pov'as mort'i en ĉi tiu'j ŝton'a'j kel'o'j...
— Sed oni pov'as ankaŭ ek'am'i ili'n — respond'is la ĉef'pastr'o kun rid'et'o.
La faraon'o dank'is ĉiu'j'n gvid'ant'o'j'n kaj fin'is per la vort'o'j:
— Mi vol'us far'i por vi i'a'n favor'o'n, postul'u do...
Sed la pastr'o'j aŭskult'is indiferent'e kaj ili'a ĉef'o dir'is:
— Pardon'u al mi, sinjor'o, mi'a'n kuraĝ'o'n, sed... kio'n ni pov'us dezir'i? Ni'a'j fig'o'j kaj daktil'o'j est'as sam'e dolĉ'a'j, kiel tiu'j el vi'a ĝarden'o, ni'a akv'o sam'e bon'a, kiel tiu el vi'a put'o. Kaj se al'log'us ni'n la riĉ'aĵ'o'j, ĉu ni ne posed'as pli mult'e da ili, ol ĉiu'j reĝ'o'j?...
“Ĉi tiu'j'n mi fleks'os per neni'o — pens'is la faraon'o — sed... mi don'os al ili la decid'o'n de l’ kun'ven'o kaj la verdikt'o'n de Amon...”
For'las'int'e la land'o'n Piom, la faraon'o kaj li'a sekv'ant'ar'o dek'kelk'o'n da tag'o'j vetur'is al la sud'o, kontraŭ la flu'o de Nil'o, ĉirkaŭ'it'a'j de nub'o de ŝip'o'j, salut'at'a'j per kri'o'j, super'ŝut'at'a'j per flor'o'j.
Sur ambaŭ bord'o'j de la river'o si'n etend'is sen'inter'romp'a vic'o de argil'a'j dom'et'o'j, fig'a'j arb'ar'o'j, palm'a'j buked'o'j. Ĉiu'hor'e si'n montr'is grup'o de blank'a'j dom'o'j de iu urb'et'o, aŭ pli grand'a'j urb'o'j kun kolor'a'j konstru'aĵ'o'j, kun grand'eg'a'j pilon'o'j de templ'o'j.
Okcident'e la mur'o de la libiaj mont'o'j desegn'iĝ'is ne tre klar'e; kontraŭ'e orient'e la arabi'a ĉen'o pli kaj pli proksim'iĝ'is al la river'o. Oni pov'is vid'i klar'e la breĉ'it'a'j'n ŝton'eg'o'j'n nigr'a'j'n, flav'a'j'n aŭ roz'a'j'n, kiu'j re'memor'ig'is per la form'o ruin'o'j'n de citadel'o'j aŭ templ'o'j, konstru'it'a'j de grand'eg'ul'o'j.
En la mez'o de Nil'o oni renkont'ad'is insul'o'j'n, kiu'j, ŝajn'is, hieraŭ el'akv'iĝ'is, kaj hodiaŭ jam est'is kovr'it'a'j de riĉ'a'j veget'aĵ'o'j kaj loĝ'at'a'j de sen'nombr'a'j bird'a'j ar'o'j. Kiam proksim'iĝ'is la bru'a sekv'ant'ar'o de l’ faraon'o, la bird'o'j tim'ig'it'e lev'iĝ'is kaj, rond'flug'ant'e super la ŝip'o'j, kun'ig'is si'a'j'n kri'o'j'n kun la potenc'a voĉ'o de la popol'o. Super ĉio ĉi pend'is la pur'a ĉiel'o kaj lum'o tiel plen'a de viv'o, ke en ĝi'a'j ond'o'j la nigr'a ter'o far'iĝ'is bril'a kaj la ŝton'o'j ĉiel'ark'e kolor'iĝ'is.
La temp'o flu'is gaj'e por la faraon'o. En la komenc'o iom incit'is li'n la sen'ĉes'a'j kri'o'j, sed post'e li tiel kutim'is al ili, ke li tut'e ne atent'is ili'n. Li pov'is leg'i dokument'o'j'n, inter'konsil'iĝ'i, eĉ dorm'i.
Tri'dek ĝis kvar'dek mejl'o'j'n de Piom, sur la mal'dekstr'a bord'o de Nil'o kuŝ'is grand'a urb'o Siut, en kiu Ramzes ripoz'is kelk'e da tag'o'j. Est'is eĉ konven'e halt'i, ĉar la mumi'o de l’ mort'int'a reĝ'o est'is ankoraŭ en Abidos, kie ĉe la tomb'o de Oziris'o oni solen'e preĝ'is.
Siut est'is unu el la plej riĉ'a'j urb'o'j de Supr'a Egipto. Tie oni fabrik'is la fam'a'j'n vaz'o'j'n el blank'a kaj nigr'a argil'o kaj teks'is tol'o'n; tie est'is la ĉef'a bazar'o, kie'n oni al'port'is la komerc'aĵ'o'j'n el la oaz'o'j, dis'sem'it'a'j en la dezert'o. Tie, fin'e, est'is la fam'a templ'o de Anubis, la di'o kun la lup'a kap'o.
En la du'a tag'o si'n prezent'is al li'a sankt'ec'o la pastr'o Pentuer, la ĉef'o de l’ komitat'o, esplor'ant'a la situaci'o'n de la popol'o.
— Ĉu vi hav'as nov'aĵ'o'j'n? — demand'is la sinjor'o.
— Jen'a'j'n: la tut'a Egipto ben'as vi'a'n sankt'ec'o'n. Ĉiu'j, kun kiu'j mi parol'is, est'as plen'a'j de esper'o kaj dir'as, ke vi'a reg'ad'o est'os re'nask'iĝ'o de la ŝtat'o.
— Mi vol'as — respond'is la faraon'o — ke mi'a'j regn'an'o'j est'u feliĉ'a'j, ke la popol'o spir'u liber'e. Mi vol'as, ke Egipto hav'u, kiel iam, ok milion'o'j'n da loĝ'ant'o'j kaj re'akir'u la ter'o'j'n, kiu'j'n for'ŝir'is de ĝi la dezert'o. Mi vol'as, ke la labor'em'a hom'o ripoz'u ĉiu'n sep'a'n tag'o'n kaj ke ĉiu kamp'ar'an'o posed'u pec'o'n da ter'o, kiel propr'aĵ'o'n...
Pentuer fal'is sur la vizaĝ'o'n antaŭ la bon'a sinjor'o.
— Lev'iĝ'u — dir'is Ramzes. — Tamen mi dev'as konfes'i al vi, ke mi tra'viv'is mal'facil'a'j'n moment'o'j'n. Ĉar mi vid'as la mizer'o'n de mi'a popol'o, dezir'as re'lev'i ĝi'n, kaj sam'temp'e oni sci'ig'as al mi, ke la trezor'ej'o est'as mal'plen'a. Vi ja mem sci'as plej bon'e, ke ne posed'ant'e kelk'dek'o'n da mil'o'j da talent'o'j, mi ne pov'us risk'i far'i tia'j'n re'form'o'j'n. Sed hodiaŭ mi jam est'as trankvil'a: mi hav'as rimed'o'n por el'pren'i la neces'a'n sum'o'n el Labirint'o.
Pentuer kun mir'o rigard'is la monarĥ'o'n.
— La gard'ist'o de la trezor'ej'o klar'ig'is al mi, kio'n mi dev'as far'i — daŭr'ig'is la faraon'o. — Mi dev'as kun'vok'i ĝeneral'a'n kun'ven'o'n de ĉiu'j klas'o'j, po dek tri hom'o'j de ĉiu klas'o. Kaj kiam ili proklam'os, ke Egipto bezon'as sub'ten'o'n, Labirint'o liver'os al mi trezor'o'j'n... Ho di'o'j!... — al'don'is li — por du... por unu el tiu'j juvel'o'j, kiu'j kuŝ'as tie, oni pov'as don'i al la popol'o kvin'dek ripoz'o'j'n jar'e!... Neniam ili est'os pli bon'e uz'it'a'j.
Pentuer sku'is la kap'o'n.
— Sinjor'o — dir'is li — ses milion'o'j da Egipt'an'o'j, kaj mi kun mi'a'j amik'o'j la unu'a'j, konsent'os, ke vi ĉerp'u el tiu trezor'ej'o... Sed... for'las'u la iluzi'o'j'n, vi'a sankt'ec'o!... Cent plej alt'rang'a'j ofic'ist'o'j de la ŝtat'o kontraŭ'star'os, kaj tiam Labirint'o don'os neni'o'n...
— Ili do vol'as, ke mi far'iĝ'u almoz'ul'o ĉe iu templ'o?... — eksplod'is la faraon'o.
— Ne — respond'is la pastr'o. — Ili tim'as, ke la trezor'ej'o, unu foj'o'n tuŝ'it'a, tut'e mal'plen'iĝ'os. Ili suspekt'os la plej fidel'a'j'n serv'ist'o'j'n de vi'a sankt'ec'o, ke ili divid'as la profit'o'j'n, flu'ant'a'j'n el ĉi tiu font'o... Kaj tiam la envi'o murmur'et'os al ili: kial ankaŭ vi ne pov'us gajn'i i'o'n? Ne mal'bon'vol'o al vi, sed reciprok'a mal'konfid'o kaj avid'ec'o puŝ'os ili'n al kontraŭ'star'o.
Aŭskult'int'e la vort'o'j'n, la sinjor'o trankvil'iĝ'is, eĉ ek'rid'et'is.
— Se est'as tiel, kar'a Pentuer, kiel vi dir'as, est'u trankvil'a — dir'is Ramzes. — En la nun'a moment'o mi kompren'is, por kio Amon kre'is la pov'o'n de l’ faraon'o kaj don'is al li super'hom'a'n potenc'o'n. Li far'is tio'n, por ke cent eĉ plej alt'rang'a'j fripon'o'j ne pov'u pere'ig'i la ŝtat'o'n.
Ramzes lev'iĝ'is de la seĝ'o kaj al'don'is:
— Dir'u al mi'a popol'o, ke ĝi labor'u kaj est'u pacienc'a... Dir'u al la pastr'o'j, kiu'j est'as fidel'a'j al mi, ke ili serv'u al la di'o'j kaj kultur'u la saĝ'o'n, kiu est'as la sun'o de l’ mond'o... Ve al ili, se ili koler'ig'os mi'a'n kor'o'n!
— Sinjor'o — dir'is la pastr'o — mi est'as vi'a fidel'a serv'ist'o.
Sed kiam adiaŭ'int'e la faraon'o'n, li el'ir'is, sur li'a vizaĝ'o est'is vid'ebl'a ĉagren'o.
Dek kvin mejl'o'j'n de Siut, kontraŭ la flu'o de l’ river'o, la sovaĝ'a'j arabi'a'j ŝton'eg'o'j preskaŭ tuŝ'as Nil'o'n; kontraŭ'e la libiaj mont'o'j for'ir'as de ĝi tiel mal'proksim'e'n, ke la tie'a val'o est'as ebl'e la plej larĝ'a en Egipto.
En ĉi tiu lok'o, unu apud la ali'a, star'is du respekt'eg'at'a'j urb'o'j: Tinis kaj Abidos. Tie nask'iĝ'is Menes, la unu'a egipta faraon'a; tie antaŭ cent mil jar'o'j oni met'is en la tomb'o'n la sankt'a'j'n rest'aĵ'o'j'n de la di'o Oziris'o, kiu'n perfid'e mort'ig'is li'a frat'o Tif'o'n.
Tie, fin'e, kiel re'memor'aĵ'o'n de ĉiu tiu'j grand'a'j okaz'o'j, la glor'a faraon'o Seti konstru'is templ'o'n, al kiu al'kur'ad'is pilgrim'o'j de la tut'a Egipto. Ĉiu fidel'ul'o dev'is almenaŭ unu foj'o'n en la viv'o tuŝ'i per la frunt'o ĉi tiu'n ben'it'a'n ter'o'n. Sed ver'e feliĉ'a est'is tiu, kies mumi'o pov'is far'i la vojaĝ'o'n al Abidos kaj almenaŭ de mal'proksim'e halt'i apud la mur'o'j de l’ templ'o.
La mumi'o de Ramzes XII loĝ'is tie de kelk'e da tag'o'j, ĉar li est'is monarĥ'o kon'at'a per si'a pi'ec'o. Ne est'as do mir'ind'e, ke ankaŭ Ramzes XIII komenc'is si'a'n reg'ad'o'n per la honor'a ador'o al la tomb'o de Oziris'o.
La templ'o de Seti ne aparten'is al la plej antikv'a'j kaj bel'a'j en Egipto, sed ĝi disting'iĝ'is per la pur'ec'o de egipta stil'o. Li'a sankt'ec'o Ramzes XIII vizit'is ĝi'n kaj far'is ofer'o'j'n, akompan'at'a de la ĉef'pastr'o Sem:
La ter'o'j, aparten'ant'a'j al la templ'o, okup'is naŭ'dek hektar'o'j'n, sur kiu'j est'is fiŝ'a'j lag'et'o'j, ĝarden'o'j flor'a'j, frukt'a'j kaj legom'a'j, fin'e dom'o'j, aŭ pli ĝust'e mal'grand'a'j palac'o'j de l’ pastr'o'j. Ĉie kresk'is palm'o'j, fig'arb'o'j, oranĝ'uj'o'j, popl'o'j, akaci'o'j, kiu'j form'is aŭ ale'o'j'n, kiu'j si'n direkt'is al la ĉef'a'j part'o'j de l’ mond'o, aŭ grup'o'j de arb'o'j, plant'it'a'j regul'e kaj preskaŭ de sam'a alt'ec'o.
Eĉ la mond'o de l’ veget'aĵ'o'j, sub la zorg'a okul'o de l’ pastr'o'j, ne kresk'is laŭ si'a propr'a impuls'o, form'ant'e ne'regul'a'j'n, sed pentr'ind'a'j'n ar'o'j'n; eĉ ĝi dis'met'is si'n laŭ rekt'a'j paralel'a'j lini'o'j, aŭ grup'iĝ'is en geometri'a'j'n figur'o'j'n.
La palm'o'j, tamarind'o'j, cipres'o'j kaj mirt'o'j est'is kvazaŭ soldat'o'j, en vic'o'j aŭ kolon'o'j. La herb'o est'is tapiŝ'o, tond'it'a kaj ornam'it'a per flor'o'j, ne de iu ajn kolor'o, sed de tiu, kiu est'is neces'a. La popol'o, rigard'ant'e de supr'e la herb'ar'o'j'n de l’ templ'o'j, vid'is sur ili flor'ant'a'j'n bild'o'j'n de l’ di'o'j aŭ de l’ sankt'a'j best'o'j; la saĝ'ul'o trov'is aforism'o'j'n, skrib'it'a'j'n per hieroglif'o'j.
La mez'a'n part'o'n de l’ ĝarden'o'j okup'is ort'angul'o, naŭ'cent paŝ'o'j'n long'a kaj tri'cent larĝ'a. La ort'angul'o est'is ĉirkaŭ'it'a de ne tre alt'a mur'o, kiu posed'is unu vid'ebl'a'n pord'eg'o'n kaj dek'kelk'o'n da kaŝ'it'a'j pord'et'o'j. Tra ĉi tiu pord'eg'o la popol'o en'ir'ad'is en la kort'o'n, ĉirkaŭ'ant'a'n la templ'o'n de Oziris'o kaj kovr'it'a'n per ŝton'a plank'o. Nur en la centr'o de la kort'o star'is la templ'o: ort'angul'a konstru'aĵ'o, kvar'dek kvin'cent paŝ'o'j'n long'a kaj kvin'cent larĝ'a.
De la pord'eg'o konduk'is al la templ'o ale'o de sfinks'o'j kun leon'a'j korp'o'j kaj hom'a'j kap'o'j. Ili star'is en du vic'o'j, po dek en ĉiu, kaj rigard'is reciprok'e al si la okul'o'j'n. Inter ili pov'is tra'ir'i nur la plej alt'rang'a'j ofic'ist'o'j.
En la fin'o de la ale'o de l’ sfinks'o'j, ankaŭ kontraŭ la pord'eg'o por la popol'o, star'is du obelisk'o'j, t. e. mal'dik'a'j kaj alt'a'j kvar'angul'a'j kolon'o'j el granit'o, sur kiu'j est'is skrib'it'a la histori'o de l’ faraon'o Seti.
Nur post la obelisk'o'j lev'iĝ'is la potenc'a pord'eg'o de l’ templ'o, hav'ant'a ĉe ambaŭ flank'o'j grand'eg'a'j'n konstru'aĵ'o'j'n de form'o de de'tranĉ'it'a'j piramid'o'j, nom'at'a'j pilon'o'j. Tio est'is kvazaŭ du masiv'a'j tur'o'j, sur kies mur'o'j est'is pentr'aĵ'o'j, prezent'ant'a'j la venk'o'j'n de Seti aŭ li'a'j'n ofer'o'j'n al la di'o'j.
Ĉi tiu'n pord'eg'o'n ne pov'is tra'pas'i la kamp'ar'an'o'j, sed nur la riĉ'a'j burĝ'o'j kaj la privilegi'at'a'j klas'o'j. Tra ĝi oni en'ir'ad'is en peristil'o'n, kort'o'n, ĉirkaŭ'it'a'n per koridor'o, apog'it'a sur mult'e da kolon'o'j. La peristil'o pov'is en'hav'i ĉirkaŭ dek mil pi'ul'o'j'n.
De la kort'o, la nobel'ul'o'j pov'is ankoraŭ en'ir'i en la unu'a'n ĉambr'eg'o'n, la hipostil'o'n; ĝi hav'is plafon'o'n, apog'it'a'n sur du vic'o'j de alt'a'j kolon'o'j, kaj pov'is en'hav'i ĉirkaŭ du mil pi'ul'o'j'n. Ĉi tiu ĉambr'eg'o est'is la ekstrem'a punkt'o por la profan'o'j. La plej alt'rang'a'j ofic'ist'o'j, sed kiu'j ne ricev'is pastr'a'j'n ben'o'j'n, hav'is la rajt'o'n preĝ'i nur tie kaj de tiu lok'o rigard'i la kovr'it'a'n statu'o'n de l’ di'o, kiu star'is en la ĉambr'eg'o de la “di'a aper'ad'o”.
Post ĉi tiu ĉambr'eg'o est'is la ĉambr'o de la “ofer'a'j tabl'o'j”, kie la pastr'o'j trans'don'is al la di'o'j la ofer'o'j'n, al'port'at'a'j'n de la fidel'ul'o'j.
Sekv'ant'a est'is la ĉambr'o de la “ripoz'o”, kie ripoz'is la di'o, re'ven'ant'a aŭ ir'ant'a al la procesi'o, last'a — kapel'o aŭ sankt'ej'o, kie loĝ'is la di'o.
La kapel'o est'is ordinar'e tre mal'grand'a kaj mal'lum'a, ia'foj'e el'hak'it'a en unu ŝton'a pec'o. De ĉiu'j flank'o'j ĉirkaŭ'is ĝi'n kapel'o'j sam'e mal'grand'a'j plen'a'j de vest'o'j kaj mebl'o'j, vaz'o'j kaj juvel'o'j de l’ di'o, kiu en si'a ne'al'ir'ebl'a kaŝ'ej'o dorm'is, ban'is si'n kaj ole'is, manĝ'is kaj trink'is, ŝajn'as eĉ akcept'is vizit'o'j'n de jun'a'j kaj bel'a'j vir'in'o'j.
En la sankt'ej'o'n en'ir'ad'is nur la ĉef'pastr'o'j kaj la reg'ant'a faraon'o, se li hav'is la sankt'a'j'n ben'o'j'n. Simpl'a mort'ul'o, penetr'int'e tie'n, pov'is perd'i la viv'o'n.
La mur'o'j kaj la kolon'o'j de ĉiu ĉambr'eg'o est'is kovr'it'a'j per klar'ig'a'j sur'skrib'o'j kaj pentr'aĵ'o'j. En la koridor'o, ĉirkaŭ'ant'a la peristil'o'n, est'is la nom'o'j kaj portret'o'j de ĉiu'j faraon'o'j: de Menes, la unu'a estr'o de Egipto, ĝis Ramzes XII. En la hipostil'o aŭ la ĉambr'eg'o de la nobel'ul'o'j oni prezent'is en facil'e kompren'ebl'a manier'o la geografi'o'n kaj statistik'o'n de Egipto kaj de la vasal'a'j popol'o'j. En la ĉambr'eg'o de la “aper'ad'o” est'is kalendar'o kaj la rezultat'o'j de la astronomi'a'j observ'o'j; en la ĉambr'o de la “ofer'a'j tabl'o'j” kaj de l’ “ripoz'o” trov'iĝ'is pentr'aĵ'o'j, koncern'ant'a'j la religi'a'j'n ceremoni'o'j'n, kaj en la sankt'ej'o recept'o'j por el'vok'i super'ter'a'j'n est'aĵ'o'j'n kaj estr'i la fenomen'o'j'n de l’ natur'o.
Ĉi tiu last'a spec'o de super'hom'a scienc'o est'is esprim'it'a en tiel implik'it'a'j fraz'o'j, ke eĉ la pastr'o'j de la temp'o de Ramzes XII ne kompren'is ili'n. Nur la Ĥalde'an'o Beroes dev'is re'viv'ig'i la mort'ant'a'n saĝ'o'n.
Ripoz'int'e du tag'o'j'n en la reg'ist'ar'a palac'o en Abidos, Ramzes XIII si'n direkt'is al la templ'o. Li port'is blank'a'n ĉemiz'o'n, antaŭ'tuk'o'n kun oranĝ'a'j kaj blu'a'j stri'o'j, ŝtal'a'n glav'o'n ĉe la flank'o kaj or'a'n kask'o'n sur la kap'o. Li sid'iĝ'is en vetur'il'o, kies ĉeval'o'j'n, ornam'it'a'j'n per strut'a'j plum'o'j, konduk'is nomarĥ'o'j, kaj ĉirkaŭ'it'a de sekv'ant'ar'o mal'rapid'e ek'vetur'is al la dom'o de Oziris'o.
Kie'n ajn li rigard'is: la kamp'o'j'n, river'o'n, tegment'o'j'n de l’ dom'o'j, eĉ la branĉ'o'j'n de fig'a'j kaj tamarind'a'j arb'o'j, ĉie si'n puŝ'is la popol'a amas'o kaj son'is ne'silent'ant'a kri'o, simil'a al furioz'ant'a fulm'o'tondr'o.
Ating'int'e la templ'o'n, la faraon'o halt'ig'is la ĉeval'o'j'n kaj el'ir'is antaŭ la popol'a pord'eg'o, kio tre plaĉ'is al la popol'aĉ'o kaj ĝoj'ig'is la pastr'o'j'n. Pied'ir'e li tra'pas'is la ale'o'j'n de l’ sfinks'o'j, kaj salut'it'a de la sankt'a'j vir'o'j, brul'ig'is incens'o'n antaŭ la statu'o'j de Seti, kiu'j sid'is ĉe ambaŭ flank'o'j de la grand'a pord'eg'o.
En la peristil'o la ĉef'pastr'o al'tir'is la atent'o'n de li'a sankt'ec'o al la art'plen'a'j portret'o'j de la faraon'o'j kaj montr'is la lok'o'n, destin'it'a'n por li'a portret'o. En la hipostil'o li klar'ig'is al li la signif'o'n de la geografi'a'j kart'o'j kaj statistik'a'j tabel'o'j. En la ĉambr'o de la “di'a aper'ad'o” Ramzes ofer'is incens'o'n al la grand'eg'a statu'o de Oziris'o kaj la ĉef'pastr'o montr'is al li la kolon'o'j'n, ofer'it'a'j'n al apart'a'j planed'o'j: ili star'is sep ĉirkaŭ la statu'o de la di'o de l’ sun'o.
— Vi dir'as al mi — demand'is Ramzes — ke est'as ses planed'o'j, kaj mi vid'as sep kolon'o'j'n?...
— La sep'a prezent'as la ter'o'n, kiu ankaŭ est'as planed'o — murmur'et'is la ĉef'pastr'o.
La mir'ig'it'a faraon'o postul'is klar'ig'o'j'n, sed la saĝ'ul'o silent'is, montr'ant'e per sign'o'j, ke li'a buŝ'o est'as sigel'it'a por pli detal'a'j klar'ig'o'j.
En la ĉambr'o de la “ofer'a'j tabl'o'j” ek'son'is mal'laŭt'a, sed bel'a muzik'o, dum kiu ĥor'o de pastr'in'o'j plen'um'is solen'a'n danc'o'n. La faraon'o de'met'is si'a'n or'a'n kask'o'n kaj mult'valor'a'n kiras'o'n kaj trans'don'is ambaŭ al Oziris'o, postul'ant'e, ke la donac'o'j rest'u en la trezor'ej'o de l’ di'o kaj ne est'u transport'it'a'j en Labirint'o'n.
Inter'ŝanĝ'e por tia mal'avar'ec'o la ĉef'pastr'o donac'is al la monarĥ'o la plej bel'a'n dekvinjaran danc'ist'in'o'n, kiu ŝajn'is tre kontent'a de si'a sort'o.
Kiam la faraon'o en'ir'is en la ĉambr'eg'o'n de l’ “ripoz'o”, li sid'iĝ'is sur la tron'o kaj li'a religi'a anstataŭ'ant'o, Sem, ĉe son'o'j de l’ muzik'o kaj en la fum'o de la incens'o'j en'ir'is en la sankt'ej'o'n, por el'port'i de tie la di'o'n.
Post du'on'o da hor'o ĉe la surd'ig'ant'a son'o de la sonor'il'o'j aper'is en la krepusk'o de la ĉambr'eg'o or'a ŝip'et'o, kovr'it'a per kurten'o'j, kiu'j de temp'o al temp'o mov'iĝ'is, kvazaŭ post ili sid'us viv'ant'a est'aĵ'o.
La pastr'o'j fal'is sur la vizaĝ'o'n, Ramzes pli atent'e rigard'is la diafan'a'j'n kurten'o'j'n. Unu el ili for'iĝ'is, kaj la faraon'o ek'vid'is tre bel'a'n infan'o'n, kiu rigard'is li'n per tiel saĝ'a'j okul'o'j, ke la estr'o de Egipto sent'is preskaŭ tim'o'n.
— Jen est'as Horus — murmur'et'is la pastr'o'j — Horus, la lev'iĝ'ant'a sun'o. Li est'as la fil'o kaj la patr'o de Oziris'o, kaj la edz'o de li'a patr'in'o, kiu est'as li'a frat'in'o.
Komenc'iĝ'is la procesi'o, sed nur en la intern'o de la templ'o. Antaŭ'e ir'is la harp'ist'o'j kaj danc'ist'in'o'j, post'e blank'a bov'o kun or'a ŝild'o inter la korn'o'j. Post'e du pastr'a'j ĥor'o'j kaj ĉef'pastr'o'j, port'ant'e la di'o'n, re'e ĥor'o'j kaj fin'e la faraon'o en port'il'o, port'at'a de ok pastr'o'j.
Kiam la procesi'o tra'pas'is ĉiu'j'n ĉambr'eg'o'j'n kaj koridor'o'j'n de l’ templ'o, la di'o kaj Ramzes ambaŭ re'ven'is en la ĉambr'o'n de l’ ripoz'o. La kurten'o'j, kovr'ant'a'j la sankt'a'n ŝip'et'o'n, re'e dis'iĝ'is kaj la bel'a infan'o ek'rid'et'is al la faraon'o.
Sem re'port'is la ŝip'et'o'n kaj la di'o'n en la kapel'o'n.
“Ebl'e mi dev'us far'iĝ'i ĉef'pastr'o?” — pens'is la monarĥ'o, al kiu la infan'o tiel plaĉ'is, ke li dezir'us vid'i ĝi'n plej oft'e.
Sed kiam li el'ir'is el la templ'o, ek'vid'is la sun'o'n kaj la sen'nombr'a'n popol'amas'o'n, li konfes'is en si'a kor'o, ke li kompren'as neni'o'n. De kie ven'is la infan'o, simil'ant'a neniu'n egipt'an, de kie la super'hom'a saĝ'o en ĝi'a'j okul'o'j, kaj kio'n signif'as ĉio ĉi?...
Subit'e li re'memor'is si'a'n mort'ig'it'a'n fil'et'o'n, kiu pov'us est'i sam'e bel'a, kaj la estr'o de Egipto en la ĉe'est'o de cent mil regn'an'o'j ek'plor'is.
— Konvert'it'a!... La faraon'o est'as konvert'it'a!... — dir'is la pastr'o'j. — Apenaŭ li en'paŝ'is la templ'o'n de Oziris'o, kaj jen mol'iĝ'is li'a kor'o!...
En la sam'a tag'o unu blind'ul'o kaj du paraliz'it'o'j, kiu'j preĝ'is ekster la mur'o de l’ templ'o, re'trov'is la san'o'n. La pastr'a konsil'ant'ar'o decid'is proklam'i ĉi tiu'n tag'o'n mirakl'a kaj far'i sur la ekster'a mur'o pentr'aĵ'o'n, prezent'ant'a'n la plor'ant'a'n faraon'o'n kaj la re'san'ig'it'a'j'n kripl'ul'o'j'n.
Mal'fru'e post la tag'mez'o Ramzes re'ven'is en si'a'n palac'o'n, por aŭskult'i la raport'o'j'n. Kiam ĉiu'j alt'rang'ul'o'j for'las'is la kabinet'o'n de l’ sinjor'o, ven'is Tutmozis, dir'ant'e:
— La pastr'o Samentu dezir'as prezent'i si'a'n respekt'eg'o'n al vi'a sankt'ec'o.
— Bon'e, en'konduk'u li'n.
— Li pet'eg'as vi'n, sinjor'o, ke vi akcept'u li'n en la tend'o, mez'e de la milit'ist'a tend'ar'o, kaj cert'ig'as, ke la mur'o'j de la palac'o am'as aŭskult'i...
— Mi dezir'us sci'i, kio'n li vol'as?... — dir'is la faraon'o kaj anonc'is al la kort'eg'an'o'j, ke li pas'ig'os la nokt'o'n en la tend'ar'o.
Antaŭ la sub'ir'o de l’ sun'o la sinjor'o for'vetur'is kun Tutmozis al si'a fidel'a arme'o; li trov'is tie la reĝ'a'n tend'o'n, antaŭ kiu laŭ ordon'o de Tutmozis la gard'a'n posten'o'n okup'is Azi'an'o'j.
Vesper'e ven'is Samentu en pilgrim'a mantel'o kaj respekt'e salut'int'e li'a'n sankt'ec'o'n, murmur'et'is:
Ŝajn'as al mi, ke la tut'a'n temp'o'n ir'is post mi unu hom'o, kiu halt'is proksim'e de vi'a tend'o. Ebl'e li est'as send'it'a de ĉef'pastr'o'j?...
Laŭ ordon'o de la faraon'o Tutmozis el'kur'is kaj efektiv'e trov'is fremd'a'n oficir'o'n.
— Kiu vi est'as? — demand'is li.
— Mi est'as Eunana, cent'estr'o de la regiment'o de Izid'o... La mal'feliĉ'a Eunana, ĉu vi'a ekscelenc'o ne memor'as mi'n?... Antaŭ pli ol unu jar'o dum la manovr'o'j apud Pi-Bailos mi rimark'is la sankt'a'j'n skarab'o'j'n...
— Ah, tio est'as vi!... — inter'romp'is Tutmozis. — Vi'a regiment'o ja ne est'as en Abidos?
— La akv'o de la ver'o flu'as de vi'a'j lip'o'j. Ni'a tend'ar'o est'as en la mizer'a ĉirkaŭ'aĵ'o de Mena, kie la pastr'o'j ordon'is al ni re'bon'ig'i la kanal'o'j'n, kvazaŭ al kamp'ar'an'o'j aŭ Hebre'o'j...
— Kiel vi ven'is ĉi tie'n?
— Mi pet'eg'is la ĉef'o'j'n pri kelk'tag'a for'permes'o — respond'is Eunana — kaj dank’ al la rapid'ec'o de mi'a'j pied'o'j mi al'kur'is ĉi tie'n, kiel soif'ant'a cerv'o al la font'o.
— Kio'n vi vol'as?
— Mi vol'as pet'eg'i la protekt'o'n de li'a sankt'ec'o kontraŭ la raz'it'a'j kap'o'j, kiu'j ne don'as al mi avanc'o'n, ĉar mi est'as kompat'em'a al la sufer'o'j de l’ soldat'o'j.
Tutmozis re'ven'is ĉagren'it'a en la tend'o'n kaj ripet'is al la faraon'o la inter'parol'ad'o'n kun Eunana.
— Eunana?... — ripet'is la sinjor'o. — Jes. Mi memor'as li'n... Li far'is al ni embaras'o'n kun la skarab'o'j, sed rekompenc'e li ricev'is baston'ad'o'n dank’ al Herhor. Kaj vi dir'as, ke li plend'as kontraŭ la pastr'o'j?... Li ven'u ĉi tie'n!...
La faraon'o ordon'is al Samentu for'ir'i en ali'a'n part'o'n de la tend'o kaj send'is si'a'n favor'at'o'n, por ke li al'konduk'u Eunana.
Baldaŭ aper'is la mal'feliĉ'a oficir'o. Li fal'is sur la vizaĝ'o'n, kaj post'e, genu'ant'e kaj ĝem'ant'e, li dir'is:
“Ĉiu'tag'e mi preĝ'as al Ra Harmaĥis ĉe li'a lev'iĝ'o kaj sub'ir'o kaj al Amon, Re, Ptah, kaj al ali'a'j di'o'j kaj di'in'o'j. Est'u san'a, monarĥ'o de Egipto! Konserv'u plej long'e vi'a'n viv'o'n! Sukces'u en ĉio, kaj mi pov'u vid'i almenaŭ la bril'o'n de vi'a'j kalkan'o'j...”
— Kio'n li dezir'as? — demand'is la faraon'o Tutmozison, unu'a'foj'e obe'ant'e la ceremoni'ar'o'n.
— Li'a sankt'ec'o bon'vol'as demand'i: kio'n vi dezir'as? — ripet'is Tutmozis.
La mal'sincer'a Eunana, ĉiam genu'ant'e, si'n turn'is al la favor'at'o kaj daŭr'ig'is:
— Vi'a ekscelenc'o est'as la okul'o kaj orel'o de l’ sinjor'o, kiu don'as al ni la ĝoj'o'n kaj viv'o'n, mi do respond'os al vi kvazaŭ al la tribunal'o de Oziris'o: dek jar'o'j'n mi serv'as en la pastr'a regiment'o de la di'a Izid'o, ses foj'o'j'n mi batal'is ĉe la orient'a'j lim'o'j. Mi'a'j sam'aĝ'ul'o'j jam est'as general'o'j, kaj mi ĉiam est'as nur cent'estr'o, ĉiam ricev'as baston'ad'o'n, laŭ ordon'o de la pi'a'j pastr'o'j. Kial tia mal'just'aĵ'o? “Tag'e mi turn'as mi'a'n kor'o'n al la libr'o'j, kaj nokt'e mi leg'as; ĉar mal'saĝ'a est'as tiu, kiu for'las'as la libr'o'j'n tiel rapid'e, kiel for'kur'ant'a gazel'o; mal'nobl'a est'as li'a anim'o, egal'a al la azen'o, kiu ricev'as vip'o'j'n, egal'a al la surd'ul'o, kiu ne aŭd'as kaj al kiu oni dev'as parol'i per la man'o. Malgraŭ mi'a soif'o al la scienc'o, mi ne est'as mal'modest'a pri mi'a sci'o, sed mi akcept'as, la konsil'o'j'n de ĉiu'j, ĉar de ĉiu'j oni pov'as lern'i i'o'n, kaj la respekt'ind'a'j'n saĝ'ul'o'j'n mi ĉirkaŭ'as per mi'a respekt'o!...”
La faraon'o, far'is mal'pacienc'a'n mov'o'n, sed li aŭskult'is, sci'ant'e, ke Egipt'an'o opini'as la babil'ad'o'n si'a dev'o kaj plej alt'a respekt'o por la super'ul'o'j.
— Jen kia mi est'as — daŭr'ig'is Eunana. — “En la fremd'a dom'o mi ne rigard'as al la vir'in'o'j, mi don'as al la serv'ist'o'j manĝ'i, kiel konven'as, sed mi mem ne mal'pac'as ĉe la divid'o. Mi hav'as ĉiam kontent'a'n vizaĝ'o'n, kaj en la ĉe'est'o de mi'a'j super'ul'o'j mi ĉiam kondut'as kun respekt'o kaj sid'iĝ'as neniam, kiam pli aĝ'a hom'o star'as. Mi ne est'as trud'em'a kaj ne'invit'it'a mi ne en'ir'as en fremd'a'n dom'o'n. Kio'n vid'as mi'a okul'o, pri tio mi silent'as; ĉar mi sci'as, ke oni est'as surd'a por tiu'j, kiu'j uz'as mult'e da vort'o'j. La saĝ'o instru'as, ke la korp'o de l’ hom'o simil'as gren'ej'o'n, plen'a'n de divers'a'j respond'o'j. Kaj tial mi ĉiam elekt'as bon'a'n respond'o'n kaj dir'as ĝi'n, kaj la mal'bon'a'n mi konserv'as en mi'a anim'o. Mi ne ripet'as la kalumni'o'j'n kaj koncern'e la komisi'o'j, mi ĉiam plej bon'e plen'um'as ili'n...” Kaj kio'n mi hav'as por tio?... — fin'is Eunana per pli laŭt'a voĉ'o. — Mi sufer'as la mal'sat'o'n, port'as ĉifon'o'j'n, kaj sur la dors'o mi ne pov'as kuŝ'i, tiel bat'it'a ĝi est'as. Mi leg'as en la libr'o'j, ke la pastr'ar'o re'kompens'ad'is iam la kuraĝ'o'n kaj prudent'o'n. Ver'e! tio dev'is est'i antaŭ tre long'e. Ĉar la hodiaŭ'a'j pastr'o'j si'n de'turn'as de la prudent'a'j hom'o'j kaj for'pel'as la fort'o'n kaj kuraĝ'o'n el la oficir'a'j ost'o'j...
— Mi ek'dorm'os apud tiu ĉi hom'o!... — dir'is la faraon'o.
— Eunana — al'don'is Tutmozis — vi konvink'is li'a'n sankt'ec'o'n, ke vi est'as spert'a en la libr'o'j, kaj nun dir'u al ni plej mal'long'e, kio'n vi dezir'as?
— La sag'o ne tiel rapid'e traf'as la cel'o'n, kiel rapid'e mi'a pet'o ating'os la kalkan'o'j'n de li'a sankt'ec'o — respond'is Eunana. — La serv'ad'o ĉe la raz'it'a'j kap'o'j far'iĝ'is por mi tiel abomen'a, la pastr'o'j plen'ig'is mi'a'n kor'o'n per tia mal'dolĉ'o, ke se mi ne pov'os trans'ir'i en la arme'o'n de l’ faraon'o, mi tra'pik'os mi'n per la propr'a glav'o, antaŭ kiu pli ol unu, pli ol cent foj'o'j'n trem'is la mal'amik'o'j de Egipto. Mi prefer'as est'i dek'estr'o, mi prefer'as est'i simpl'a soldat'o de li'a sankt'ec'o, ol cent'estr'o en la pastr'a'j regiment'o'j; pork'o aŭ hund'o pov'as serv'i al ili, ne fidel'a Egipt'an'o!...
La last'a'j'n fraz'o'j'n Eunana dir'is kun tiel rabi'a koler'o; ke la faraon'o si'n turn'is grek'e al Tutmozis.
— Pren'u li'n en la gvardi'o'n. Oficir'o, kiu tiel mal'am'as la pastr'o'j'n, pov'as est'i util'a al ni.
— Li'a sankt'ec'o, la sinjor'o de ambaŭ mond'o'j, ordon'is akcept'i vi'n en la gvardi'o'n — ripet'is Tutmozis.
— Mi'a san'o kaj viv'o aparten'as al ni'a sinjor'o Ramzes... li viv'u etern'e! — ek'kri'is Eunana kaj kis'is la tapiŝ'o'n, kiu kuŝ'is sub la reĝ'a'j pied'o'j.
Kiam Eunana, radi'ant'a de feliĉ'o, re'paŝ'is el la tend'o, ĉiu'n kelk'o'n da paŝ'o'j fal'ant'e sur la vizaĝ'o'n kaj ben'ant'e la monarĥ'o'n, la faraon'o dir'is:
— Li'a babil'ad'o tikl'is mi'a'n gorĝ'o'n... Mi dev'as instru'i la egiptajn soldat'o'j'n kaj oficir'o'j'n esprim'i ĉio'n mal'long'e, ne kiel scienc'ul'o'j.
— Se li hav'us nur ĉi tiu'n sol'a'n mank'o'n!... — murmur'et'is Tutmozis, sur kiu'n Eunana far'is mal'agrabl'a'n impres'o'n.
La sinjor'o al'vok'is Samentuon:
— Est'u trankvil'a — dir'is li al la pastr'o. — La oficir'o, kiu ir'is post vi ne spion'is vi'n. Li est'as tro mal'saĝ'a por tia'j komisi'o'j... Sed li pov'as hav'i pez'a'n man'o'n en okaz'o de bezon'o!... Kaj nun — al'don'is la faraon'o — kio ig'as vi'n est'i tiel si'n'gard'a?
— Mi jam preskaŭ kon'as la voj'o'n al la trezor'ej'o en Labirint'o — respond'is Samentu.
La sinjor'o sku'is la kap'o'n.
— Mal'facil'a afer'o!... — murmur'et'is li. — Unu hor'o'n mi kur'is tra divers'a'j koridor'o'j kaj ĉambr'eg'o'j, kiel mus'o, kiu'n persekut'as kat'o. Kaj mi konfes'as al vi, ke ne nur mi ne kompren'as la voj'o'n, sed eĉ mi ne entrepren'us ĝi'n sol'a. La mort'o sub la liber'a ĉiel'o pov'as est'i gaj'a; sed la mort'o en tiu'j tru'o'j, en kiu'j talp'o perd'us la voj'o'n, brr!...
— Tamen ni dev'as trov'i kaj okup'i ĉi tiu'n voj'o'n — dir'is Samentu.
— Kaj se la gard'ist'o'j don'os al ni la neces'a'n part'o'n de la trezor'o'j?... — demand'is la faraon'o.
— Ili ne far'os tio'n, dum viv'as Mefres, Herhor kaj li'a'j parti'an'o'j.
Kred'u al mi, sinjor'o, ke ĉi tiu'j alt'rang'ul'o'j vol'as ten'i vi'n en vind'o'j kvazaŭ suĉ'infan'o'n...
— La faraon'o pal'iĝ'is de koler'o.
— Ne bezon'u mi ten'i ili'n en ĉen'o'j!... Kiel vi pens'as trov'i la voj'o'n?
— Ĉi tie, en Abidos, en la tomb'o de Oziris'o mi trov'is la tut'a'n plan'o'n de la voj'o al la trezor'ej'o — dir'is la pastr'o.
— Kaj de kie vi sci'is, ke ĝi est'is ĉi tie.
— Tio'n klar'ig'is al mi sur'skrib'o'j en mi'a templ'o de Set.
— Kiam vi trov'is la plan'o'n?
— Kiam la mumi'o de la etern'e viv'ant'a patr'o de vi'a sankt'ec'o est'is en la templ'o de Oziris'o — respond'is Samentu. — Mi akompan'is la sankt'a'j'n rest'aĵ'o'j'n kaj deĵor'ant'e nokt'e en la ĉambr'eg'o de la Ripoz'o, mi en'ir'is en la sankt'ej'o'n.
— Vi dev'us est'i general'o, ne ĉef'pastr'o! — ek'kri'is rid'ant'e Ramzes. — Kaj vi jam kompren'as la voj'o'n al Labirint'o?
— Jam de long'e mi kompren'is ĝi'n, nun mi kolekt'is la montr'o'j'n por si'n direkt'i.
— Ĉu vi pov'as tio'n klar'ig'i al mi?
— Volont'e, mi eĉ montr'os iam al vi'a sankt'ec'o la plan'o'n. La voj'o — daŭr'ig'is Samentu — ir'as zigzag'e kvar foj'o'j'n tra la tut'a Labirint'o; ĝi komenc'iĝ'as en la plej alt'a etaĝ'o, fin'iĝ'as en la plej profund'a sub'ter'aĵ'o kaj posed'as divers'a'j'n ali'a'j'n kurb'iĝ'o'j'n. Jen kial ĝi est'as long'a.
— Kiel vi trans'pas'os de unu ĉambr'eg'o al ali'a, kie est'as mult'e da pord'o'j?
— Sur ĉiu pord'o, konduk'ant'a al la cel'o, est'as part'o de la fraz'o: “Ve al la perfid'ul'o, kiu pen'as tra'penetr'i la plej alt'a'n sekret'o'n de la ŝtat'o kaj etend'i mal'pi'a'n man'o'n al la riĉ'aĵ'o'j de l’ di'o'j. Li'a kadavr'o est'os, kvazaŭ mort'aĉ'aĵ'o, kaj li'a spirit'o ne ĝu'os ripoz'o'n, sed vag'os en mal'lum'a'j lok'o'j, ŝir'at'a de la propr'a'j pek'o'j...”
— Kaj vi'n ne for'tim'ig'as la sur'skrib'o?
— Ĉu vi'a'n sankt'ec'o'n for'tim'ig'as libia lanc'o?... La minac'o'j est'as bon'a'j por la popol'aĉ'o, ne por mi, kiu mem sci'us skrib'i ankoraŭ pli terur'a'j'n mal'ben'o'j'n...
La faraon'o ek'medit'is.
— Vi est'as prav'a — dir'is li. — La lanc'o ne mal'util'os tiu'n, kiu sci'as ĝi'n re'bat'i, kaj tromp'a voj'o ne erar'ig'os la saĝ'ul'o'n, kiu kon'as la parol'o'n de la ver'o... Sed kio'n vi far'os, por ke ced'u antaŭ vi la ŝton'o'j en la mur'o'j kaj por ke la kolon'o'j ŝanĝ'iĝ'u en pord'o'j'n de l’ en'ir'o?...
Samentu mal'estim'e lev'is la ŝultr'o'j'n.
— En mi'a templ'o — respond'is li — est'as ankaŭ ne'vid'ebl'a'j en'ir'o'j, eĉ pli mal'facil'e mal'ferm'ebl'a'j, ol tiu'j de Labirint'o. Kiu kon'as la vort'o'n de la sekret'o, ating'os ĉio'n, kiel prav'e dir'is vi'a sankt'ec'o.
La faraon'o apog'is la kap'o'n sur la man'o kaj daŭr'ig'is medit'i.
— Mi bedaŭr'us, se sur la voj'o renkont'us vi'n mal'feliĉ'o...
— En la plej mal'bon'a okaz'o mi renkont'os la mort'o'n, kaj ĉu ĝi ne minac'as eĉ la faraon'o'j'n?... Fin'e, ĉu vi'a sankt'ec'o ne ir'is kuraĝ'e al Sod'a'j Lag'o'j, kvankam vi ne est'is cert'a, ĉu vi re'ven'os de tie? Ceter'e, ne imag'u, sinjor'o, ke mi dev'os tra'ir'i la tut'a'n voj'o'n, sur kiu ir'ad'as la person'o'j, vizit'ant'a'j Labirint'o'n. Mi trov'os pli mal'proksim'a'j'n punkt'o'j'n kaj en la daŭr'o de unu preĝ'o al Oziris'o mi ating'os lok'o'n, kie'n ir'ant'e vi pov'us dir'i tri'dek preĝ'o'j'n...
— Ĉu ekzist'as tie ali'a'j en'ir'o'j?
— Sen'dub'e, kaj mi dev'as ili'n trov'i — respond'is Samentu. — Mi ja ne en'ir'os, kiel vi'a sankt'ec'o, tag'e, nek tra la ĉef'a pord'eg'o.
— Kiel do?...
— En la ekster'a mur'o est'as pord'et'o'j, kiu'j'n mi kon'as, kaj kiu'j'n la pastr'o'j de Labirint'o gard'as neniam... En la kort'o la gard'ist'o'j nokt'e est'as mal'mult'e'nombr'a'j kaj tiel fid'as al la protekt'o de l’ di'o'j aŭ al la tim'o de la popol'aĉ'o, ke plej oft'e ili dorm'as... Krom tio, tri'foj'e inter la sub'ir'o kaj la lev'iĝ'o de l’ sun'o, la pastr'o'j ir'as en la templ'o'n preĝ'i kaj ili'a'j soldat'o'j far'as la sam'o'n sub la liber'a ĉiel'o. Antaŭ kiam ili fin'os unu di'serv'o'n, mi est'os en la trezor'ej'o.
— Kaj se vi perd'os la voj'o'n?...
— Mi hav'as la plan'o'n.
— Kaj se la plan'o est'as mal'ver'a?... — dir'is la faraon'o, ne pov'ant'e kaŝ'i si'a'n mal'trankvil'o'n.
— Kaj se vi'a sankt'ec'o ne akir'os la trezor'o'j'n?... Se Fenici'an'o'j, post konsider'o, ne don'os la promes'it'a'n prunt'o'n?... Se la arme'o est'os mal'sat'a kaj la esper'o'j de la popol'aĉ'o tromp'it'a'j?... Bon'vol'u kred'i al mi, mi'a sinjor'o. — daŭr'ig'is la pastr'o — ke mi, inter la koridor'o'j de Labirint'o, est'os pli sen'danĝer'a, ol vi en vi'a regn'o...
— Sed la mal'lum'o!... la mal'lum'o!... Kaj la mur'o'j, kiu'j'n oni ne pov'as tra'penetr'i, kaj la profund'aĵ'o, kaj la cent'o'j da voj'o'j, kie oni ne pov'as si'n orient'i... Kred'u al mi, Samentu, ke batal'i kontraŭ la hom'o'j est'as nur lud'o; sed terur'a est'as la ombr'o kaj ne'kon'at'aĵ'o!...
— Vi'a sankt'ec'o — dir'is li — ne kon'as mi'a'n viv'o'n... Kiam mi hav'is du'dek kvin jar'o'j'n, mi est'is pastr'o de Oziris'o...
— Vi?... — ek'mir'is la faraon'o.
— Mi, kaj mi tuj dir'os, kial mi trans'ir'is al la serv'ad'o al Set. Oni send'is mi'n sur la du'on'insul'o'n Sinai, por ke mi konstru'u mal'grand'a'n kapel'o'n por la montan'o'j. La konstru'ad'o daŭr'is ses jar'o'j'n, kaj mi, hav'ant'e mult'e da liber'a temp'o, vag'is inter la mont'o'j kaj vizit'is la tie'a'j'n kavern'o'j'n. Kio'n mi ne vid'is tie!... Koridor'o'j'n kelk'e da hor'o'j long'a'j'n; mal'vast'a'j'n en'ir'o'j'n, tra kiu'j oni dev'is ramp'i sur la ventr'o; ĉambr'o'j'n tiel grand'eg'a'j'n, ke ĉiu el ili pov'us en'ten'i templ'o'n. Mi vid'is sub'ter'a'j'n river'o'j'n kaj lag'o'j'n, kristal'a'j'n konstru'aĵ'o'j'n, tut'e mal'lum'a'j'n kavern'o'j'n, en kiu'j oni ne pov'is vid'i la propr'a'n man'o'n, aŭ tiel lum'a'j'n, ke kvazaŭ iu sun'o bril'is en ili... Kiom da foj'o'j mi perd'is la voj'o'n en la sen'nombr'a'j tra'ir'o'j, kiom da foj'o'j esting'iĝ'is mi'a torĉ'o, kiom da foj'o'j mi rul'fal'is en ne'vid'ebl'a'n sen'fund'aĵ'o'n!... Oft'e mi pas'ig'is kelk'e da tag'o'j en la sub'ter'aĵ'o'j, nutr'ant'e mi'n per rost'it'a horde'o, lekant'e la mal'sek'aĵ'o'n de la ŝton'eg'o'j, ne sci'ant'e, ĉu mi re'ven'os en la mond'o'n. Sed mi akir'is spert'o'n, mi'a vid'ad'o far'iĝ'is pli sent'em'a, mi eĉ ek'am'is tiu'n infer'a'n land'o'n. Hodiaŭ, kiam mi pens'as pri la infan'a'j kaŝ'ej'o'j de Labirint'o, mi vol'as rid'i... La hom'a'j konstru'aĵ'o'j est'as talp'ej'o'j kompar'e kun la sen'lim'a'j konstru'aĵ'o'j, far'it'a'j de la silent'a'j kaj ne'vid'ebl'a'j spirit'o'j de l’ ter'o. Sed foj'e mi renkont'is terur'a'n objekt'o'n, kiu tut'e ŝanĝ'is mi'a'j'n opini'o'j'n. Okcident'e de la min'ej'o de Sinai si'n etend'as nod'o de val'o'j kaj mont'o'j, kie oft'e son'as sub'ter'a'j tondr'o'j, la ter'o trem'as kaj ia'foj'e oni vid'as flam'o'j'n. Interes'it'a mi ir'is tie'n por pli long'a temp'o, mi serĉ'is kaj dank’ al ne'rimark'ebl'a fend'o mi trov'is tut'a'n ĉen'o'n de grand'eg'a'j kavern'o'j, sub kies ark'aĵ'o'j pov'us star'i plej alt'a piramid'o. Kiam mi vag'is tie, al'flug'is al mi fort'a putr'a odor'o, tiel abomen'a, ke mi vol'is for'kur'i. Sed mi ek'reg'is mi'n, en'ir'is en la kavern'o'n, de kie ĝi ven'is, kaj mi ek'vid'is... Bon'vol'u imag'i, sinjor'o, hom'o'n, kiu hav'as pied'o'j'n kaj man'o'j'n je du'on'o mal'pli long'a'j'n ol ni, sed dik'a'j'n, mal'graci'a'j'n kaj fin'it'a'j'n per ung'eg'o'j. Al'don'u al tio larĝ'a'n vost'o'n, plat'ig'it'a'n de la flank'o'j, dent'a'n supr'e, kiel kok'a krest'o; al'don'u tre long'a'n kol'o'n kaj sur ĝi hund'a'n kap'o'n. Fin'e, vest'u la monstr'o'n per arm'aĵ'o, kovr'it'a sur la dors'o per kurb'a'j pik'il'o'j... Nun imag'u, ke la figur'o star'as sur la pied'o'j, apog'it'a al la ŝton'eg'o per la man'o'j kaj brust'o...
— Io tre mal'bel'a — inter'met'is la faraon'o. — Mi tuj mort'ig'us tio'n...
— Tio ne est'is mal'bel'a — dir'is la pastr'o, ek'trem'ant'e — Ĉar imag'u sinjor'o, ke la monstr'o est'is tiel alt'a, kiel obelisk'o...
Ramzes far'is gest'o'n de mal'kontent'ec'o.
— Samentu — dir'is li — ŝajn'as al mi, ke vi vizit'is vi'a'j'n kavern'o'j'n en sonĝ'o...
— Mi ĵur'as al vi, sinjor'o, per la viv'o de mi'a'j infan'o'j — ek'kri'is la pastr'o — ke mi dir'as la ver'o'n!... Ĉi tiu monstr'o en la haŭt'o de ramp'aĵ'o, kovr'it'a per pik'il'a kiras'o, se ĝi si'n etend'us sur la ter'o, est'us kun la vost'o kvin'dek'o'n da paŝ'o'j long'a... Malgraŭ la tim'o kaj abomen'o kelk'foj'e mi re'ven'is en la kavern'o'n kaj atent'e rigard'is ĝi'n.
— Ĝi do viv'is?
— Ne. Tio est'is kadavr'o tre mal'nov'a, sed tiel bon'e konserv'it'a, kiel ni'a'j mumi'o'j, dank’ al la sek'ec'o de la aer'o aŭ al i'a'j ter'a'j sal'o'j, ne'kon'at'a'j de mi. Tio est'is mi'a last'a trov'aĵ'o — daŭr'ig'is Samentu. — Mi ne ir'is plu en la kavern'o'j'n, sed mi mult'e medit'is. Oziris'o — pens'is mi — kre'as grand'a'j'n est'aĵ'o'j'n: leon'o'j'n, elefant'o'j'n, ĉeval'o'j'n... Set nask'as la serpent'o'n, vespert'o'n, krokodil'o'n... La monstr'o, kiu'n mi renkont'is, est'as sen'dub'e kre'aĵ'o de Set; kaj ĉar ĝi super'as per si'a kresk'o ĉio'n, kio'n mi kon'as sub la sun'o, do Set est'as pli fort'a di'o, ol Oziris'o. Tiam mi konvert'iĝ'is al Set, kaj re'ven'int'e Egipton, mi ek'loĝ'is en li'a templ'o. Kaj kiam mi rakont'is al la pastr'o'j pri mi'a'j aventur'o'j, ili klar'ig'is al mi, ke ili kon'as mult'a'j'n tia'j'n monstr'o'j'n.
Samentu iom ripoz'is kaj daŭr'ig'is:
— Se iam vi'a sankt'ec'o bon'vol'os vizit'i ni'a'n templ'o'n, mi montr'os al vi en la tomb'o'j strang'a'j'n kaj terur'a'j'n est'aĵ'o'j'n: anser'o'j'n kun lacert'a'j kap'o'j kaj vespert'a'j flug'il'o'j, lacert'o'j'n simil'a'j'n al cign'o'j, sed pli grand'a'j'n ol strut'o'j, krokodil'o'n tri'foj'e pli long'a'n ol tiu'j, kiu'j loĝ'as en Nil'o, ran'o'n tiel grand'a'n, kiel hund'o... Tio est'as aŭ mumi'o'j, aŭ skelet'o'j, trov'it'a'j en kavern'o'j kaj konserv'at'a'j en ni'a'j tomb'o'j. La popol'o pens'as, ke ni preĝ'as al ili, kaj ni nur esplor'as ili'a'n struktur'o'n kaj gard'as ili'n de la putr'o.
— Mi kred'os al vi, kiam mi mem vid'os — respond'is la faraon'o. — Sed dir'u al mi, de kie pov'us aper'i en la kavern'o'j tia'j est'aĵ'o'j?...
— Mi'a sinjor'o, — dir'is la pastr'o — la mond'o, en kiu ni viv'as, profund'e ali'iĝ'as. Jam en Egipto ni trov'as ruin'o'j'n de urb'o'j kaj templ'o'j, kaŝ'it'a'j profund'e en la ter'o. Est'is temp'o, kiam la lok'o'n de Mal'supr'a Egipto okup'is brak'o de l’ mar'o kaj Nil'o flu'is je la tut'a larĝ'o de ni'a val'o. En la temp'o'j ankoraŭ pli antikv'a'j tie, kie est'as ni'a regn'o, est'is la mar'o... Ni'a'j antaŭ'ul'o'j loĝ'is la land'o'n, kiu'n nun okup'as la okcident'a dezert'o... Antaŭ dek'o'j da jar'mil'o'j ne ekzist'is hom'o'j, kiel ni, sed kre'aĵ'o'j, simil'a'j al simi'o'j, kiu'j tamen sci'is konstru'i ter'dom'o'j'n, konserv'i fajr'o'n, batal'i per baston'eg'o'j kaj ŝton'o'j. Tiam ekzist'is nek ĉeval'o'j, nek bov'o'j; grand'eg'a'j elefant'o'j, rinocer'o'j kaj leon'o'j tri'foj'e super'is per si'a kresk'o la nun'a'j'n sam'nom'a'j'n best'o'j'n. Sed eĉ la grand'eg'a'j elefant'o'j ne est'as la plej antikv'a'j kre'aĵ'o'j. Antaŭ ili viv'is grand'eg'a'j ramp'aĵ'o'j: flug'ant'a'j, naĝ'ant'a'j kaj paŝ'ant'a'j. Antaŭ la ramp'aĵ'o'j est'is en ni'a mond'o nur molusk'o'j kaj fiŝ'o'j, kaj antaŭ ili nur veget'aĵ'o'j, sed tia'j, kia'j ne ekzist'as hodiaŭ...
— Kaj antaŭ'e?... — demand'is Ramzes.
— Antaŭ'e la ter'o est'is dezert'a kaj mal'plen'a, kaj la Di'a spirit'o si'n port'is super la akv'o'j.
— Mi i'o'n aŭd'is pri tio — dir'is la faraon'o — sed mi ne kred'os, antaŭ kiam vi montr'os al mi la mumi'o'j'n de l’ monstr'o'j, kiu'j, kiel vi dir'as, ripoz'as en vi'a templ'o.
— Kun la permes'o de vi'a sankt'ec'o, mi fin'os, kio'n mi komenc'is — dir'is Samentu. — Kiam en la kavern'o de Sinai mi ek'vid'is la grand'eg'a'n kadavr'o'n, la tim'o ek'reg'is mi'n kaj dum kelk'e da jar'o'j mi vol'is ir'i en neniu'n kavern'o'n. Sed la pastr'o'j de Set klar'ig'is al mi, de kie ven'is tiel strang'a'j est'aĵ'o'j, kaj mi'a tim'o mal'aper'is, grand'iĝ'is la sci'vol'o. Hodiaŭ ne ekzist'as por mi pli agrabl'a lud'o, ol vag'i sub la ter'o kaj serĉ'i voj'o'n en la mal'lum'o. Jen kial Labirint'o ne est'os por mi pli mal'facil'a, ol promen'o tra la reĝ'a palac'o.
— Samentu — dir'is la sinjor'o — mi tre ŝat'as vi'a'n super'hom'a'n kuraĝ'o'n kaj saĝ'o'n. Vi rakont'is al mi tiom da interes'a'j afer'o'j, ke, ver'e, mi mem volont'e vizit'us la kavern'o'j'n kaj iam mi vetur'os kun vi al Sinai. Tamen mi dub'as, ĉu vi sukces'os en Labirint'o, kaj por ĉiu eventual'o, mi kun'vok'os la kun'ven'o'n de Egipt'an'o'j, por ricev'i la rajt'ig'o'n profit'i de la trezor'ej'o.
— Tio ne pov'as mal'util'i — respond'is la pastr'o. — Sed mi'a labor'o ne est'os mal'pli neces'a, ĉar Mefres kaj Herhor ne konsent'os don'i la trezor'o'j'n.
— Ĉu vi hav'as la cert'ec'o'n, ke vi sukces'os?... — insist'e demand'is la faraon'o.
— De l’ temp'o, kiam ekzist'as Egipto — pen'is konvink'i li'n Samentu — est'is neni'u hom'o, kiu posed'is tiom da rimed'o'j, kiel mi, por venk'i en ĉi tiu batal'o, kiu eĉ ne est'as por mi batal'o sed lud'o. Unu'j'n tim'ig'as la mal'lum'o, kiu'n mi am'as kaj eĉ vid'as en ĝi. Ali'a'j ne sci'as si'n direkt'i inter la mult'e'nombr'a'j ĉambr'o'j kaj koridor'o'j, mi far'as tio'n tre facil'e. Ankoraŭ ali'a'j ne kon'as la sekret'o'n, kiel mal'ferm'i la kaŝ'it'a'j'n pord'o'j'n, kio'n mi sci'as tre bon'e. Se mi posed'us neni'o'n plu, ol tio'n, kio'n mi ĵus cit'is, en la daŭr'o de unu monat'o aŭ du mi trov'us la voj'o'j'n en Labirint'o. Sed mi posed'as krom tio detal'a'n plan'o'n de la tra'ir'o'j kaj mi kon'as la parol'o'j'n, kiu'j konduk'os mi'n de unu ĉambr'eg'o al ali'a. Kio do pov'as mal'help'i mi'n?...
— Tamen sur la fund'o de vi'a kor'o si'n kaŝ'as dub'o: vi ek'tim'is la oficir'o'n, kiu, ŝajn'is, ir'is post vi...
La pastr'o lev'is la ŝultr'o'j'n.
— Mi tim'as neni'o'n kaj neniu'n — respond'is li trankvil'e — sed mi est'as si'n'gard'a. Mi antaŭ'vid'as ĉio'n kaj mi eĉ est'as prepar'it'a al tio, ke oni mi'n kapt'os...
— Terur'a'j turment'o'j atend'us vi'n!...
— Neni'a'j. Rekt'e de l’ sub'ter'aĵ'o'j de Labirint'o mi mal'ferm'os al mi la pord'o'n en la land'o'n, kie reg'as la etern'a lum'o.
— Kaj vi ne koler'os kontraŭ mi?
— Kial?... — demand'is la pastr'o. — Mi ating'os grand'a'n cel'o'n: mi vol'as okup'i en la ŝtat'o la posten'o'n de Herhor...
— Mi ĵur'as, ke vi ĝi'n okup'os!
— Se mi ne pere'os — respond'is Samentu. — Sed la supr'o'j'n de l’ mont'o'j oni sur'ir'as super sen'fund'aĵ'o'j; en tia ekskurs'o la pied'o pov'as ek'glit'i kaj mi pov'as rul'fal'i, sed tio est'as indiferent'a: vi sinjor'o zorg'os pri la est'ont'ec'o de mi'a'j infan'o'j.
— Ir'u do — dir'is la faraon'o. — Vi ind'as est'i la unu'a mi'a help'ant'o.
For'las'int'e Abidoson, Ramzes vetur'is sen'halt'e kontraŭ la flu'o de l’ river'o al la urb'o'j Tan-ta-ren (Dendera) kaj Kene, kiu'j kuŝ'is unu preskaŭ kontraŭ la ali'a: unu sur la orient'a, la ali'a sur la okcident'a bord'o de Nil'o.
En Tan-ta-ren est'is du fam'a'j lok'o'j: la lag'et'o de l’ sankt'a'j krokodil'o'j kaj la templ'o de Hator, posed'ant'a super'a'n lern'ej'o'n. Tie oni instru'is la medicin'o'n, pi'a'j'n kant'o'j'n, divers'a'j'n di'serv'o'j'n, fin'e astronomi'o'n.
La faraon'o vizit'is ambaŭ. Li ek'koler'is, kiam oni ordon'is al li brul'ig'i incens'o'n antaŭ la sankt'a'j krokodil'o'j, kiu'j'n li opini'is mal'bon'odor'a'j kaj mal'saĝ'a'j ramp'aĵ'o'j. Kaj kiam unu el ili dum la ofer'ad'o kapt'is la sinjor'o'n per la dent'o'j je la vest'o, Ramzes tiel ek'bat'is ĝi'n per la bronz'a kuler'o, ke la ramp'aĵ'o por unu moment'o ferm'is la okul'o'j'n kaj dis'etend'is la pied'eg'o'j'n; post'e ĝi re'ir'is en la akv'o'n, kvazaŭ kompren'int'e, ke la jun'a monarĥ'o ne am'as intim'ec'o'n eĉ de la di'o'j.
— Ebl'e tio est'is mal'pi'aĵ'o? — demand'is li la pastr'o'n.
La ekscelenc'o rigard'is flank'e'n, ĉu iu aŭskult'as, kaj respond'is:
— Se mi sci'us, ke vi'a sankt'ec'o far'os al ĝi tia'n ofer'o'n, mi don'us al vi baston'eg'o'n anstataŭ incens'uj'o. Ĉi tiu krokodil'o est'as la plej trud'em'a best'o en la tut'a templ'o. Foj'e ĝi kapt'is infan'o'n...
— Kaj ĝi manĝ'is ĝi'n?...
— La ge'patr'o'j est'is kontent'a'j!... respond'is la pastr'o.
— Dir'u al mi — demand'is la faraon'o post pri'pens'o — kiel vi, saĝ'a'j hom'o'j pov'as far'i ofer'o'j'n al best'o'j; kiam neni'u rigard'as, vi ja bat'as ili'n per baston'o'j!...
La ĉef'pastr'o ankoraŭ unu foj'o'n ĉirkaŭ'rigard'is, kaj vid'ant'e, ke est'as neni'u proksim'e, respond'is:
— Vi ja, monarĥ'o, ne suspekt'as la fidel'ul'o'j'n de la Sol'a Di'o, ke ili kred'as je la sankt'ec'o de l’ best'o'j... Tio, kio'n oni far'as, oni far'as por la popol'aĉ'o... La bov'o Apis, kiu'n ŝajn'e respekt'eg'as la pastr'o'j, est'as la plej bel'a bov'o en la tut'a Egipto kaj konserv'as la ras'o'n de ni'a brut'ar'o. La ibis'o'j kaj cikoni'o'j pur'ig'as de la mort'int'aĵ'o ni'a'j'n kamp'o'j'n; dank’ al la kat'o'j la mus'o'j ne detru'as ni'a'j'n proviz'o'j'n da gren'o, kaj dank’ al la krokodil'o'j ni hav'as bon'a'n akv'o'n en Nil'o, kiu ali'e venen'us ni'n... Sed la sen'konsider'a kaj mal'kler'a popol'aĉ'o ne kompren'as la util'ec'o'n de tiu'j best'o'j kaj eksterm'us ili'n en la daŭr'o de unu jar'o, se ni ne antaŭ'gard'us ili'a'n viv'o'n per religi'a'j ceremoni'o'j. Jen est'as la sekret'o de ni'a'j templ'o'j, destin'it'a'j por la best'o'j, kaj de ni'a pi'ec'o por ili. Ni incens'as tio'n, kio'n la popol'o dev'as respekt'i, ĉar ĝi est'as util'a.
En la templ'o de Hator la faraon'o rapid'e tra'kur'is la kort'o'j'n de la medicin'a lern'ej'o kaj indiferent'e aŭskult'is la antaŭ'dir'o'j'n, kiu'j'n far'is por li la astr'olog'o'j. Kaj kiam la ĉef'pastr'o-astr'olog'o montr'is al li or'a'n tabul'o'n, sur kiu est'is gravur'it'a kart'o de la ĉiel'o, la sinjor'o demand'is:
— Kiel oft'e real'iĝ'as vi'a'j antaŭ'dir'o'j, kiu'j'n vi leg'as en la stel'o'j?
— Ia'foj'e ili real'iĝ'as.
— Kaj se vi leg'us vi'a'j'n horoskop'o'j'n sur arb'o'j, ŝton'o'j aŭ sur akv'a flu'o, ili ankaŭ real'iĝ'us?
La pastr'o konfuz'iĝ'is.
— Vi'a sankt'ec'o ne pens'u, ke ni est'as tromp'ist'o'j. Ni antaŭ'dir'as al la hom'o'j la est'ont'ec'o'n, ĉar ĝi interes'as ili'n, kaj ĝust'a'dir'e, nur tio'n ili kompren'as el la astronomi'o.
— Kaj kio'n vi kompren'as?
— Ni kon'as — dir'is la pastr'o — la struktur'o'n de la ĉiel'a firmament'o kaj la mov'o'j'n de l’ stel'o'j...
— Kiu'n tio pov'as util'i?...
— Ne mal'grand'a'j est'as la serv'o'j, kiu'j'n ni far'is al Egipto. Ni montr'as la ĉef'a'j'n direkt'o'j'n, laŭ kiu'j oni konstru'as templ'o'j'n kaj fos'as kanal'o'j'n. Sen la help'o de ni'a scienc'o la ŝip'o'j, naĝ'ant'a'j sur la ocean'o, ne pov'us for'las'i la bord'o'j'n. Ni kun'met'as la kalendar'o'n kaj antaŭ'kalkul'as la est'ont'a'j'n fenomen'o'j'n sur la ĉiel'o. Baldaŭ, ekzempl'e, ni hav'os mal'lum'iĝ'o'n...
Sed Ramzes ne aŭskult'is plu; li turn'is si'n kaj for'ir'is.
“Kiel oni pov'as — pens'is li — konstru'i templ'o'j'n por tiel infan'a lud'o, kaj eĉ gravur'i ĝi'a'j'n rezultat'o'j'n sur or'a'j tabul'o'j!... Ĉi tiu'j sen'okup'a'j sankt'a'j vir'o'j jam ne sci'as, kio'n far'i!...”
Post mal'long'a rest'ad'o en Tan-ta-ren Ramzes trans'pas'is Nil'o'n, por ir'i en la urb'o'n Kene.
Tie est'is nek sankt'a'j templ'o'j, nek incens'at'a'j krokodil'o'j kaj or'a'j tabul'o'j kun stel'o'j. Tie flor'is la pot'farad'o kaj komerc'o. De tie ir'is du ŝose'o'j al la haven'o'j de Ruĝ'a mar'o: Koseir kaj Berenic'e, kaj voj'o al la porfir'a'j mont'o'j, de kie oni ven'ig'is statu'o'j'n kaj grand'eg'a'j'n fragment'o'j'n por la konstru'aĵ'o'j.
En Kene svarm'is Fenici'an'o'j, kiu'j akcept'is la estr'o'n kun grand'a entuziasm'o kaj donac'is al li divers'a'j'n juvel'o'j'n valor'ant'a'j'n dek talent'o'j.
Malgraŭ tio la faraon'o apenaŭ unu tag'o'n pas'ig'is en Kene, ĉar oni sci'ig'is al li de Teboj, ke la respekt'ind'a mumi'o de Ramzes XII jam est'as en la palac'o Luksor kaj atend'as la en'ter'ig'o'n.
En tiu epok'o Teboj est'is grand'eg'a urb'o kaj okup'is ĉirkaŭ du'dek kvadrat'a'j'n kilo'metr'o'j'n. Ĝi posed'is la plej grand'a'n templ'o'n de Amon en Egipto kaj mult'e da publik'a'j kaj privat'a'j konstru'aĵ'o'j. La ĉef'a'j strat'o'j est'is larĝ'a'j, rekt'a'j kaj pavim'it'a'j per ŝton'a'j plat'o'j; la bord'o'j de Nil'o form'is bulvard'o'j'n, la dom'o'j est'is kvar- kaj kvin'etaĝ'a'j.
Ĉiu templ'o kaj palac'o hav'is grand'eg'a'n pord'eg'o'n kun pilon'o'j, kaj tial oni nom'is Tebojn urb'o “cent'pord'eg'a”. En real'ec'o ĝi est'is urb'o unu'flank'e tre industri'a kaj komerc'a, ali'flank'e, kvazaŭ la sojl'o de la etern'ec'o. Sur la okcident'a bord'o de Nil'o, sur la mont'o'j kaj inter la mont'o'j est'is sen'nombr'a'j tomb'o'j de pastr'o'j, riĉ'ul'o'j kaj reĝ'o'j.
Si'a'n bril'o'n Teboj ŝuld'is al du faraon'o'j: Amenofis III aŭ Memnon, kiu “trov'is la urb'o'n argil'a kaj las'is ĝi'n ŝton'a” kaj Ramzes II, kiu fin'is kaj komplet'ig'is la konstru'aĵ'o'j'n, komenc'it'a'j'n de Amenofis.
Sur la orient'a bord'o de Nil'o, en la sud'a part'o de l’ urb'o est'is tut'a kvartal'o de grand'eg'a'j reĝ'a'j konstru'aĵ'o'j: palac'o'j, somer'dom'o'j, templ'o'j, sur kies ruin'o'j nun est'as konstru'it'a la urb'et'o Luksor. En ĉi tiu kvartal'o la rest'aĵ'o'j de l’ faraon'o atend'is la last'a'j'n ceremoni'o'j'n.
Kiam ven'is Ramzes XIII, la tut'a urb'o for'las'is la dom'o'j'n, por salut'i li'n, hejm'e rest'is nur mal'jun'ul'o'j kaj kripl'ul'o'j, kaj en mal'lum'a'j strat'o'j ŝtel'ist'o'j. Tie unu'a'foj'e la faraon'o aŭd'is kri'o'j'n kaj mal'ben'o'j'n kontraŭ la pastr'o'j, kio ĝoj'ig'is li'n, kaj postul'o'j'n, ke ĉiu sep'a tag'o est'u fest'o, kio li'n mir'ig'is. Li dezir'is don'i tia'n donac'o'n al la labor'ant'a Egipto, sed li ne supoz'is, ke li'a'j intenc'o'j jam far'iĝ'is publik'e kon'at'a'j kaj ke la popol'o atend'as ili'a'n real'iĝ'o'n.
La vojaĝ'o de unu mejl'o daŭr'is kelk'e da hor'o'j, inter dens'a'j amas'o'j. La reĝ'a vetur'il'o tre oft'e halt'is kaj ne mov'iĝ'is, antaŭ kiam la gvardi'o de li'a sankt'ec'o sukces'is lev'i tiu'j'n, kiu'j kuŝ'is sur la ventr'o.
Kiam la faraon'o ating'is fin'e la reĝ'a'n ĝarden'o'n, kie li okup'is unu el la mal'grand'a'j somer'dom'o'j, li est'is tiel lac'a, ke en ĉi tiu tag'o li ne okup'is si'n per la afer'o'j de l’ ŝtat'o. En la sekv'int'a tag'o li brul'ig'is incens'o'j'n antaŭ la mumi'o de l’ patr'o, kiu est'is en la ĉef'a reĝ'a konstru'aĵ'o, kaj dir'is al Herhor, ke oni pov'as transport'i la rest'aĵ'o'j'n en la tomb'o'n.
Sed oni ne far'is tio'n tuj.
De la palac'o oni transport'is la mort'int'o'n en la templ'o'n de Ramzes, kie li ripoz'is unu tag'o'n. Post'e kun grand'a solen'o oni en'konduk'is la mumi'o'n en la templ'o'n de Amon-Ra.
La detal'o'j de la funebr'a ceremoni'o est'is sam'a'j, kiel en Memfis'o, sed mult'e pli grandioz'a'j.
La reĝ'a'j palac'o'j, sur la dekstr'a bord'o de Nil'o en la sud'a part'o de l’ urb'o est'is kun'ig'it'a'j kun la templ'o de Amon-Ra, en la nord'a part'o, per voj'o, unik'a en ĝi'a spec'o. Tio est'is ale'o, du kilo'metr'o'j'n long'a, tre larĝ'a; ĉe ĝi'a'j ambaŭ flank'o'j est'is plant'it'a'j grand'eg'a'j arb'o'j kaj star'is du'obl'a vic'o de sfinks'o'j. Unu'j hav'is leon'a'j'n korp'o'j'n kun hom'a'j kap'o'j, ali'a'j kun ŝaf'a'j. Ili est'is kelk'cent.
Sen'nombr'a'j popol'a'j amas'o'j de Teboj kaj de l’ ĉirkaŭ'aĵ'o puŝ'is unu'j ali'a'j'n ĉe ambaŭ flank'o'j de la voj'o; tra la mez'o antaŭ'e'n'ir'is la funebr'a procesi'o. Ir'is orkestr'o'j de divers'a'j regiment'o'j, taĉment'o'j de plor'ist'in'o'j, ĥor'o'j de kant'ist'o'j, ĉiu'j meti'a'j kaj komerc'a'j korporaci'o'j, deput'at'o'j de kelk'dek'o da naci'o'j, kiu'j est'is en rilat'o'j kun Egipto, kun si'a'j di'o'j kaj standard'o'j... Kaj re'e orkestr'o'j, larm'ist'in'o'j kaj pastr'a'j ĥor'o'j.
Ankaŭ ĉi tiu'n foj'o'n la reĝ'a mumi'o est'is port'at'a en or'a ŝip'et'o, sed mult'e pli luks'a, ol en Memfis'o. La vetur'il'o, al kiu est'is jung'it'a'j ok par'o'j da blank'a'j bov'o'j, est'is preskaŭ du etaĝ'o'j'n alt'a, kaj preskaŭ mal'aper'is sub la amas'o'j da buked'o'j, strut'a'j plum'o'j kaj mult'e'kost'a'j teks'aĵ'o'j. Ĉirkaŭ'is ĝi'n dens'a'j fum'o'j de incens'o'j, kio far'is la impres'o'n, ke Ramzes XII si'n montr'as al si'a popol'o jam kiel di'o, en la nub'o'j.
De la pilon'o'j de ĉiu'j teba'j templ'o'j son'is kvazaŭ tondr'o'j, kaj potenc'a'j, larm'ant'a'j son'o'j de bronz'a'j lad'o'j.
Kvankam la ale'o de la sfinks'o'j est'is liber'a kaj larĝ'a, kvankam la marŝ'o est'is konduk'at'a de la plej bon'a'j egiptaj general'o'j, sekv'e en la plej grand'a ord'o, tamen por tra'ir'i la du kilo'metr'o'j'n inter la palac'o'j kaj la templ'o'j de Amon, la procesi'o uz'is tri hor'o'j'n.
Nur kiam oni jam en'port'is la mumi'o'n de Ramzes XII en la templ'o'n, el la palac'o, en or'a kaleŝ'o, tir'at'a de du viv'a'j ĉeval'o'j el'vetur'is Ramzes XIII. La popol'o ĉe ambaŭ flank'o'j de la ale'o, kiu dum la procesi'o star'is silent'e, nun, vid'ant'e la am'at'a'n monarĥ'o'n, ek'tondr'is per tiel grand'eg'a aklam'o, ke dis'flu'is en ĝi la son'o'j kaj bru'o de la supr'o de l’ templ'o'j.
Est'is nun moment'o, ke la popol'aĉ'o, puŝ'at'a de la entuziasm'o, vol'is el'kur'i sur la mez'o'n de la ale'o kaj ĉirkaŭ'i la sinjor'o'n. Sed Ramzes per unu sol'a gest'o de l’ man'o halt'ig'is la viv'ant'a'n flu'o'n kaj mal'help'is la mal'pi'aĵ'o'n.
En la daŭr'o de dek'kelk'o da minut'o'j la faraon'o tra'vetur'is la kort'o'n kaj halt'is antaŭ la grand'eg'a'j pilon'o'j de la plej grandioz'a templ'o en Egipto.
Kiel Luksor est'is la kvartal'o de la palac'o'j en la sud'a part'o de l’ urb'o, tiel Karnak est'is la kvartal'o de l’ di'o'j en la nord'a. La ĉef'a centr'o de Karnak est'is la templ'o de Amon-Ra.
La konstru'aĵ'o okup'is du hekatrojn, kaj la ĝarden'o'j kaj lag'et'o'j, ĉirkaŭ'ant'a'j ĝi'n, pli ol du'dek hektar'o'j'n. Antaŭ la templ'o star'is du pilon'o'j dek etaĝ'o'j'n alt'a'j. La kort'o, ĉirkaŭ'it'a de koridor'o, apog'it'a sur kolon'o'j, okup'is ĉirkaŭ unu hektar'o'n, kaj la kolon'a ĉambr'eg'o, kie kun'venad'is la privilegi'at'a'j klas'o'j, est'is du'on'hektar'a. Tio ne est'is ĝust'a'dir'e konstru'aĵ'o, sed provinc'o.
La ĉambr'eg'o aŭ hipostil'o est'is pli ol cent kvin'dek paŝ'o'j'n long'a kaj sep'dek kvin larĝ'a, ĝi'a plafon'o est'is apog'it'a sur tri'dek kvin kolon'o'j. El ili du'dek centr'a'j kolon'o'j hav'is po dek kvin paŝ'o'j da ĉirkaŭ'o kaj kvar ĝis kvin etaĝ'o'j'n da alt'o!... La statu'o'j en la templ'o, ĉe la pilon'o'j, kaj ĉe la sankt'a lag'et'o hav'is respond'a'j'n proporci'o'j'n.
En la grand'eg'a pord'eg'o atend'is la faraon'o'n Herhor, la ĉef'pastr'o de la templ'o. Ĉirkaŭ'it'a de tut'a stab'o de pastr'o'j Herhor salut'is la monarĥ'o'n preskaŭ fier'e, kaj brul'ig'ant'e antaŭ li incens'o'j'n, ne rigard'is li'n. Post'e tra la kort'o li konduk'is la faraon'o'n en la hipostil'o'n kaj ordon'is en'las'i la deput'it'ar'o'n en la intern'o'n de la mur'a zon'o.
En la mez'o de la hipostil'o est'is la ŝip'et'o kun la mumi'o de la mort'int'a monarĥ'o, kaj ĉe ambaŭ ĝi'a'j flank'o'j du sam'e alt'a'j tron'o'j. Sur unu sid'iĝ'is Ramzes XIII, ĉirkaŭ'it'a de la general'o'j kaj nomarĥ'o'j, sur la ali'a Herhor, ĉirkaŭ'it'a de la pastr'o'j. La ĉef'pastr'o Mefres don'is al Herhor la tiar'o'n de Amenhotep, kaj la jun'a faraon'o du'a'n foj'o'n ek'vid'is sur la kap'o de Herhor la or'a'n serpent'o'n, la simbol'o'n de la reĝ'a pov'o.
Ramzes pal'iĝ'is de koler'o kaj pens'is:
“Ne bezon'u mi de'met'i de vi la ureus'o'n kun la kap'o!...”
Sed li silent'is, sci'ant'e, ke en ĉi tiu plej grand'a egipta templ'o Herhor est'as sinjor'o, egal'a al la di'o'j, kaj potenc'ul'o, ebl'e pli grand'a ol la faraon'o mem.
Dum la tut'a temp'o, kiam la popol'o plen'ig'ad'is la kort'o'n kaj post la purpur'a kurten'o, apart'ig'ant'a la mort'ul'o'j'n de la sankt'ej'o, son'is harp'o'j kaj mal'laŭt'a'j kant'o'j, Ramzes rigard'is la ĉambr'eg'o'n. Tut'a arb'ar'o de potenc'a'j kolon'o'j, kovr'it'a'j de la plank'o ĝis la supr'o per pentr'aĵ'o'j, mister'a lum'ig'o, plafon'o, pend'ant'a ie sub la ĉiel'o, far'is sur li'n prem'eg'a'n impres'o'n.
“Kio'n valor'as — pens'is li — gajn'i batal'o'n apud Sod'a'j Lag'o'j?... Konstru'i tia'n templ'o'n, jen est'as verk'o!... Kaj ili ĝi'n konstru'is!...”
En tiu moment'o li sent'is la potenc'o'n de la pastr'ar'o. Ĉu li, li'a arme'o, kaj eĉ la tut'a popol'o pov'us renvers'i ĉi tiu'n templ'o'n?... Kaj se mal'facil'e est'as sukces'i kontraŭ konstru'aĵ'o, ĉu pli facil'e est'os batal'i kontraŭ la konstru'int'o'j?
El la mal'agrabl'a'j medit'o'j el'ŝir'is li'n la voĉ'o de la ĉef'pastr'o Mefres:
— Vi'a sankt'ec'o — dir'is la mal'jun'ul'o — vi la plej nobl'a konfid'at'o de l’ di'o'j (li salut'is Herhoron); vi nomarĥ'o'j, skrib'ist'o'j kaj simpl'a popol'o! La glor'a ĉef'pastr'o de ĉi tiu templ'o, Herhor, al'vok'is vi'n, por ke vi juĝ'u, laŭ la antikv'a mor'o, la ter'a'j'n ag'o'j'n de la mort'int'a faraon'o kaj rifuz'u aŭ don'u al li la rajt'o'n de l’ en'ter'ig'o...
La koler'o lev'iĝ'is al la kap'o de l’ faraon'o. Ne sufiĉ'as, ke oni mal'ŝat'as li'n en ĉi tiu lok'o, sed ili eĉ kuraĝ'as diskut'i pri la ag'o'j de li'a patr'o kaj decid'i pri li'a en'ter'ig'o...
Sed li trankvil'iĝ'is. Tio est'is nur formal'aĵ'o, tiel antikv'a, kiel la egiptaj dinasti'o'j. Ĝust'a'dir'e tio ne est'is juĝ'o, sed laŭd'o de la mort'int'o.
Laŭ sign'o, far'it'a de Herhor, la ĉef'pastr'o'j sid'iĝ'is sur taburet'a'j. La nomarĥ'o'j kaj general'o'j, ĉirkaŭ'ant'a'j la tron'o'n de Ramzes, ne sid'iĝ'is: por ili oni ne prepar'is seĝ'o'j'n.
La faraon'o ek'memor'is ankaŭ ĉi tiu'n ofend'o'n; sed li jam tiel reg'is si'n, ke oni ne pov'is rimark'i, ĉu li vid'is la mal'ŝat'o'n al la si'a'j.
Dum'e la sankt'a Mefres medit'is pri la viv'o de la mort'int'a sinjor'o.
— Ramzes XII — dir'is li — far'is neniu'n el la kvar'dek du pek'o'j, do la juĝ'o de di'o'j est'os favor'a por li. Krom tio la reĝ'a mumi'o, dank’ al la escept'a zorg'em'o de la pastr'o'j, est'as proviz'it'a per ĉiu'j amulet'o'j, preĝ'o'j, konsil'o'j kaj ĵur'o'j, est'as do sen'dub'e, ke la faraon'o jam loĝ'as kun la di'o'j, sid'as apud Oziris'o kaj mem est'as Oziris'o. La di'a natur'o de Ramzes XII montr'iĝ'is jam dum li'a ter'a viv'o. Li reg'is pli ol tri'dek jar'o'j'n, donac'is al la popol'o profund'a'n pac'o'n kaj konstru'is aŭ fin'is mult'a da templ'o'j. Krom tio li mem est'is ĉef'pastr'o kaj super'is per si'a pi'ec'o la plej pi'a'j'n pastr'o'j'n. En li'a reg'ad'o la unu'a'n lok'o'n okup'is la respekt'o al la di'o'j kaj la re'lev'ad'o de la sankt'a pastr'ar'o. Pro tio am'is li'n la ĉiel'a'j fort'o'j, kaj unu el la teba'j di'o'j, Ĥonsu, petit'a de la faraon'o, bon'vol'is ir'i en la land'o'n Buĥen kaj tie el'pel'is la mal'bon'a'n spirit'o'n el la reĝ'a fil'in'o.
Ripoz'int'e iom, Mefres daŭr'ig'is:
— Nun, alt'rang'ul'o'j, kiam mi pruv'is al vi, ke Ramzes XII est'is di'o, vi demand'os, por kia cel'o ĉi tiu super'a est'aĵ'o mal'supr'e'n'ir'is la egipt'an ter'o'n kaj pas'ig'is sur ĝi kelk'dek'o'n da jar'o'j? Por lev'i la mond'o'n, kiu fal'is de la ruin'o de kred'o. Kiu si'n okup'as hodiaŭ pri la pi'ec'o, kiu zorg'as plen'um'i la vol'o'n de la di'o'j? En la mal'proksim'a nord'o ni vid'as grand'a'n asiri'an popol'o'n, kiu kred'as nur la fort'o'n de la glav'o, kaj anstataŭ saĝ'o kaj pi'ec'o, si'n okup'as per la sklav'ig'o de la popol'o'j. Pli proksim'e de ni loĝ'as Fenici'an'o'j, por kiu'j la or'o est'as di'o, la tromp'o kaj procent'eg'o'j est'as ili'a pi'ec'o. Fin'e ali'a'j popol'o'j, Ĥet'o'j orient'e, Libi'an'o'j okcident'e, Etiopi'an'o'j sud'e kaj Grek'o'j sur Mediterane'o est'as barbar'o'j kaj rab'ist'o'j. Anstataŭ labor'i, ili ŝtel'as, anstataŭ perfekt'iĝ'i en la saĝ'o, ili drink'as, lud'as ost'o'j'n aŭ dorm'as, kiel lac'a'j brut'o'j. En la mond'o ekzist'as nur unu ver'e pi'a kaj saĝ'a popol'o, la egipta, sed rigard'u, kio okaz'as ankaŭ ĉi tie? Al'flu'is sen'di'a'j fremd'ul'o'j, kaj la religi'o fal'is ankaŭ ĉe ni. La nobel'ul'o'j kaj alt'rang'ul'o'j ĉe kruĉ'o'j da vin'o mok'as la di'o'j'n kaj la etern'a'n viv'o'n, la popol'o ĵet'as kot'o'n sur la sankt'a'j'n statu'o'j'n kaj ne far'as ofer'o'j'n al la templ'o'j. La pi'ec'o'n anstataŭ'is la luks'o, la saĝ'o'n la mal'ĉast'ec'o. Ĉiu vol'as port'i grand'eg'a'j'n peruk'o'j'n, si'n ole'i per ekster'ordinar'a'j parfum'o'j, posed'i brod'it'a'j'n per or'o ĉemiz'o'j'n kaj antaŭ'tuk'o'j'n, si'n ornam'i per ĉen'o'j kaj bracelet'o'j, inkrust'it'a'j per mult'e'kost'a'j ŝton'o'j. La horde'a pan'o ne sufiĉ'as plu al li: li dezir'as kuk'o'j'n kun lakt'o kaj miel'o; la pied'o'j'n li lav'as per bier'o, la soif'o'n li esting'as per ekster'land'a'j vin'o'j. La tut'a nobel'ul'ar'o dron'as en ŝuld'o'j, la popol'o est'as batat'a kaj tro'ŝarĝ'it'a, en divers'a'j lok'o'j eksplod'as ribel'o'j. Kio'n mi dir'as: en divers'a'j lok'o'j!... De iom da temp'o; dank’ al mister'a'j konspir'ant'o'j en la tut'a Egipto, long'e kaj larĝ'e, ni aŭd'as unu kri'o'n: “Ĉiu'n sep'a'n tag'o'n don'u al ni la ripoz'o'n!... Ne bat'u ni'n sen juĝ'o!... Donac'u al ni po unu bed'o da ter'o kiel propr'aĵ'o'n!...” Tio antaŭ'dir'as la ruin'o'n de ni'a ŝtat'o, kontraŭ kiu oni dev'as trov'i rimed'o'n. La sol'a sav'o est'as la religi'o, kiu instru'as ni'n, ke la popol'o dev'as labor'i, la sankt'a'j vir'o'j, kiu'j kon'as la vol'o'n l’ di'o'j, dev'as montr'i al ĝi la labor'o'n, la faraon'o kaj li'a'j ofic'ist'o'j dev'as kontrol'i, ĉu la task'o est'as konscienc'e plen'um'at'a. Tio'n instru'as al ni la religi'o; konform'e al tia'j princip'o'j reg'is la ŝtat'o'n Ramzes-Oziris XII egal'a al la di'o'j. Kaj ni, la ĉef'pastr'o'j, honor'ant'e li'a'n pi'ec'o'n, gravur'os la jen'a'n sur'skrib'o'n en la tomb'o'j kaj templ'o'j:
“Horus bov'o, Apis fort'a, kiu kun'ig'is la kron'o'j'n de la regn'o, or'a niz'o, reg'ant'a per la glav'o, venk'int'o de naŭ popol'o'j, reĝ'o de Supr'a kaj Mal'supr'a Egipto, sinjor'o de du mond'o'j, fil'o de la sun'o, Amen-mer-Ramessu am'at'a de Amon-Ra, sinjor'o kaj estr'o de Tebaid'o, fil'o de Amon-Ra, adopt'it'a de Horus, kaj nask'it'a de Hormaĥis, reĝ'o de Egipto, estr'o de Fenicio, reg'ant'a naŭ popol'o'j'n.”
Kiam la propon'o est'is akcept'it'a per aklam'o, de post la kurten'o el'kur'is danc'ist'in'o'j kaj danc'is antaŭ la sarkofag'o sankt'a'n danc'o'n; la pastr'o'j ek'brul'ig'is incens'o'j'n. Post'e oni de'met'is la mumi'o'n de la ŝip'et'o kaj transport'is en la sankt'ej'o'n de Amon, kie'n Ramzes XIII ne hav'is rajt'o'n en'ir'i.
Baldaŭ la religi'a ceremoni'o est'is fin'it'a kaj la ĉe'est'ant'o'j for'las'is la templ'o'n.
Re'ven'ant'e en la palac'o'n de Luksor, la jun'a faraon'o tiel dron'is en si'a'j pens'o'j, ke li preskaŭ ne rimark'is la sen'nombr'a'n amas'o'n kaj ne aŭd'is ĝi'a'j'n kri'o'j'n.
“Mi ne pov'as tromp'i mi'a'n propr'a'n kor'o'n — dir'is Ramzes al si mem. — La ĉef'pastr'o'j mal'ŝat'as mi'n, kio okaz'is ankoraŭ al neni'u faraon'o; ili eĉ montr'as al mi, kiel mi pov'as re'akir'i ili'a'n favor'o'n. Ili vol'as reg'i la ŝtat'o'n, kaj mi dev'as zorg'i, ke oni plen'um'u ili'a'j'n ordon'o'j'n... Sed est'os ali'e: mi ordon'as, kaj vi dev'as plen'um'i... Kaj aŭ mi pere'os, aŭ mi apog'os sur vi'a'j nuk'o'j mi'a'n reĝ'a'n pied'o'n...”
Du tag'o'j'n la respekt'ind'a mumi'o de Ramzes XII rest'is en la templ'o de Amon, en tiel di'a lok'o, ke, ekster Herhor kaj Mefres, eĉ la ĉef'pastr'o'j ne pov'is tie'n en'ir'i. Antaŭ la mort'int'o lum'is nur unu lamp'o, kies flam'o, mirakl'e konserv'at'a, neniam esting'iĝ'ad'is. Super la mort'int'o flug'pend'is la simbol'o de la anim'o, niz'o kun hom'a kap'o. Ĉu tio est'is maŝin'o aŭ real'a viv'ant'a est'aĵ'o, neni'u sci'is. Cert'e est'is nur, ke la pastr'o'j, kiu'j kuraĝ'is sekret'e rigard'i la kurten'o'n, vid'is, ke la est'aĵ'o pend'is en la aer'o sen apog'o, mov'ant'e la lip'o'j'n kaj okul'o'j'n.
Oni daŭr'ig'is la funebr'a'n ceremoni'o'n, kaj la or'a ŝip'et'o transport'is la mort'int'o'n sur la ali'a'n bord'o'n de Nil'o. Sed antaŭ'e, ĉirkaŭ'it'a de grand'eg'a sekv'ant'ar'o de pastr'o'j, plor'ist'in'o'j, soldat'o'j kaj popol'o, mez'e de la incens'a fum'o, muzik'o kaj kant'o'j, ĝi tra'vetur'is la ĉef'a'n strat'o'n de Teboj.
Tio est'is ebl'e la plej bel'a strat'o en la egipta regn'o: larĝ'a, glat'a, kun du vic'o'j de arb'o'j. Ĝi'a'j kvar- eĉ kvin'etaĝ'a'j dom'o'j, de la fundament'o ĝis la supr'o est'is kovr'it'a'j de mozaik'o, aŭ skulpt'it'a'j kolor'e. Tio far'is impres'o'n, ke oni pend'ig'is sur la konstru'aĵ'o'j grand'eg'a'j'n kolor'a'j'n tapiŝ'o'j'n, aŭ ke oni kovr'is ili'n per kolos'a'j pentr'aĵ'o'j, prezent'ant'a'j la labor'o'n de l’ komerc'ist'o'j, meti'ist'o'j, mar'ist'o'j, kaj mal'proksim'a'j'n land'o'j'n kaj popol'o'j'n.
Unu'vort'e, tio ne est'is strat'o, sed pli ĝust'e grand'eg'a galeri'o de pentr'aĵ'o'j, barbar'e desegn'it'a'j, tro'bril'e pentr'it'a'j.
La funebr'a procesi'o tra'ir'is de la nord'o al la sud'o du kilo'metr'o'j'n. Proksim'um'e en la centr'o de l’ urb'o ĝi halt'is kaj post'e si'n turn'is al la okcident'o, al Nil'o.
En tiu lok'o, en la mez'o de la river'o est'is grand'a insul'o, al kiu konduk'is pont'o, konstru'it'a sur ŝip'et'o'j. Por evit'i mal'feliĉ'a'n okaz'o'n, la general'o'j komand'ant'a'j la procesi'o'n ankoraŭ unu foj'o'n ord'ig'is la sekv'ant'ar'o'n, star'ig'is po kvar hom'o'j en ĉiu vic'o kaj ordon'is al ili ir'i tre mal'rapid'e, ne paŝ'ant'e ritm'e. Por tiu cel'o la orkestr'o'j en la front'o lud'is kant'o'j'n, ĉiu'n de mal'sam'a takt'o.
Post kelk'e da hor'o'j la procesi'o tra'pas'is unu pont'o'n, la insul'o'n, la ali'a'n pont'o'n kaj ating'is la mal'dekstr'a'n, okcident'a'n bord'o'n de Nil'o.
Se la orient'a'n part'o'n de Teboj oni pov'as nom'i la urb'o de l’ di'o'j kaj reĝ'o'j, la okcident'a est'is la kvartal'o de memor'ig'a'j templ'o'j kaj tomb'o'j.
La procesi'o ir'is de Nil'o al la mont'o'j, tra la mez'a voj'o. Sud'e de la voj'o sur alt'aĵ'o star'is templ'o, memor'ig'ant'a la venk'o'j'n de Ramzes III; ĝi'a'j mur'o'j est'is kovr'it'a'j per portret'o'j de la venk'it'a'j popol'o'j: Ĥet'o'j, Arab'o'j, Libi'an'o'j, Amoreoj, Filistenoj, Etiopi'an'o'j. Iom pli mal'supr'e lev'iĝ'is du grand'eg'a'j statu'o'j de Amonhotep II, kvin etaĝ'o'j'n alt'a'j, malgraŭ ili'a sid'ant'a ten'iĝ'o. Unu el la statu'o'j posed'is mirakl'a'n ec'o'n: kiam la radi'o'j de la lev'iĝ'ant'a sun'o fal'is sur ĝi'n, la statu'o son'is, kiel harp'o, kies kord'o'j'n oni dis'ŝir'is.
Ankoraŭ pli proksim'e de la voj'o, ĉiam mal'dekstr'e de ĝi, star'is Ramesemu, ne tre grand'a, sed bel'a templ'o de Ramzes II. Ĝi'a'n peristil'o'n gard'is statu'o'j, kun la simbol'o'j de la reĝ'a pov'o en la man'o'j. En la kort'o est'is ankaŭ statu'o de Ramzes II, kvar etaĝ'a'j'n alt'a.
La voj'o sen'inter'romp'e ir'is delikat'e supr'e'n; pli kaj pli klar'e oni pov'is vid'i la krut'a'j'n alt'aĵ'o'j'n, tru'it'a'j'n kvazaŭ spong'o: tio est'is la tomb'o'j de la egiptaj alt'rang'ul'o'j. Ĉe la en'ir'o al ili, inter krut'a'j ŝton'eg'o'j trov'iĝ'is la tre original'a templ'o de la reĝ'in'o Hatasu. La konstru'aĵ'o est'is kvar'cent kvin'dek paŝ'o'j'n long'a. De la kort'o, ĉirkaŭ'it'a de mur'o, oni en'ir'ad'is en ali'a'n kort'o'n, ĉirkaŭ'it'a'n de kolon'o'j, sub kiu est'is sub'ter'a templ'o. De la kolon'a kort'o oni en'ir'ad'is per ŝtup'ar'o en templ'o'n, el'hak'it'a'n en ŝton'eg'o, sub kiu ankaŭ est'is sub'ter'aĵ'o'j.
Tia'manier'e la templ'o hav'is du etaĝ'o'j'n: mal'supr'a'n kaj supr'a'n, el kiu'j ĉiu est'is divid'it'a sam'e. La ŝtup'ar'o est'is grand'eg'a; anstataŭ balustrad'o ĝi hav'is du vic'o'j'n de sfinks'o'j; la en'ir'o'n al ĉiu ŝtup'ar'o gard'is du sid'ant'a'j statu'o'j.
De la templ'o de Hatasu komenc'iĝ'is mal'gaj'a inter'mont'o, kiu konduk'is de la tomb'o'j de l’ alt'rang'ul'o'j al la tomb'o'j de l’ reĝ'o'j. Inter ĉi tiu'j du kvartal'o'j est'is la el'hak'it'a en ŝton'eg'o tomb'o de la ĉef'pastr'o Retemenof; ĉambr'o'j kaj koridor'o'j, form'ant'a'j ĝi'n, okup'is sub la ter'o pli ol unu hektar'o'n.
La voj'o en la inter'mont'o far'iĝ'is tiel krut'a, ke la hom'o'j dev'is help'i la tir'ant'a'j'n bov'o'j'n kaj puŝ'i la funebr'a'n ŝip'et'o'n. La sekv'ant'ar'o ir'as kvazaŭ sur kornic'o, el'hak'it'a sur flank'o de la ŝton'eg'o, fin'e ĝi halt'as sur vast'a plac'o, dek'kelk'o'n da etaĝ'o'j super la fund'o de la inter'mont'o.
Tie trov'iĝ'as pord'o, konduk'ant'a en la sub'ter'a'n tomb'o'n, kiu'n konstru'is al si la faraon'o dum la tri'dek jar'o'j de si'a reg'ad'o. Ĉi tiu tomb'o est'as tut'a palac'o kun ĉambr'o'j por la sinjor'o, por la famili'o kaj serv'ist'o'j, kun manĝ'o'ĉambr'o, dorm'o'ĉambr'o kaj ban'ej'o, kun kapel'o'j de divers'a'j di'o'j, fin'e kun put'o, sur kies fund'o est'as mal'grand'a ĉambr'o, en kiu etern'e ripoz'os la mumi'o de la faraon'o.
Ĉe la ruĝ'a lum'o de la torĉ'o'j oni vid'as la mur'o'j'n de ĉiu'j ĉambr'o'j, kovr'it'a'j'n da preĝ'o'j kaj pentr'aĵ'o'j, kiu'j prezent'as ĉiu'j'n okup'o'j'n kaj distr'aĵ'o'j'n de la mort'int'o: ĉas'o'j'n, konstru'ad'o'n de templ'o'j kaj kanal'o'j, triumf'a'j'n vojaĝ'o'j'n, solen'o'j'n por la honor'o de l’ di'o'j, batal'o'j'n kontraŭ la mal'amik'o'j, labor'o'n de la popol'o...
Sed tio ne sufiĉ'as: la ĉambr'o'j ne nur est'as plen'plen'a'j de mebl'o'j, vaz'o'j, vetur'il'o'j, arm'il'o'j, flor'o'j, viand'o, kuk'o'j, vin'o, sed est'as tie ankaŭ mult'e da statu'o'j. Tio est'as divers'a'j portret'o'j de Ramzes XII, de li'a'j pastr'o'j, ministr'o'j, vir'in'o'j, soldat'o'j kaj sklav'o'j. La sinjor'o eĉ en la ali'a mond'o ne pov'as viv'i sen mult'e'kost'a'j mebl'o'j, sen luks'a manĝ'o kaj sen fidel'a'j serv'ist'o'j.
Kiam la funebr'a vetur'il'o halt'is ĉe la en'ir'o en la tomb'o'n, la pastr'o'j pren'is la reĝ'a'n mumi'o'n el la sarkofag'o kaj met'is ĝi'n sur la ter'o, apog'int'e la dors'o'n al la ŝton'eg'o. Tiam Ramzes XIII brul'ig'is incens'o'n antaŭ la rest'aĵ'o'j de l’ patr'o, kaj la reĝ'in'o Nikotris, ĉirkaŭ'pren'int'e la kol'o'n de la mumi'o, komenc'is parol'i kun larm'o'j:
— Mi est'as vi'a frat'in'o, vi'a edz'in'o Nikotris, ne for'las'u mi'n, ho grand'a! Ĉu vi efektiv'e dezir'as, mi'a bon'a patr'o, ke mi for'ir'u? Se mi for'ir'os, vi rest'os sol'a, kaj ĉu iu est'os kun vi?...
La ĉef'pastr'o Herhor brul'ig'is incens'o'n antaŭ la mumi'o, kaj Mefres verŝ'is vin'o'n kaj dir'is:
— Al vi'a sam'ul'o mi ofer'as tio'n, Oziris-Mer-amen-Ramzes, monarĥ'o de Mal'supr'a kaj Supr'a Egipto, kies voĉ'o est'as just'a antaŭ la grand'a di'o.
Post'e ek'son'is la larm'ist'in'o'j kaj pastr'a'j ĥor'o'j:
Ĥor'o I — Plend'u, plend'u, plor'u, plor'u, sen'ĉes'e plor'u, tiel laŭt'e, kiel vi pov'as...
La plor'ist'in'o'j — Ho nobl'a vojaĝ'ant'o, kiu direkt'as si'a'j'n paŝ'o'j'n al la land'o de la etern'ec'o, kiel rapid'e oni for'ŝir'as vi'n de ni!...
Ĥor'o II — Kiel bel'a est'as, kio okaz'as al li! Ĉar li tre am'is Ĥonsu’n de Teboj, la di'o permes'is al li ating'i la okcident'o'n, en la mond'o de la generaci'o'j de li'a'j serv'ist'o'j.
La plor'ist'in'o'j — Ho vi, kiu'n ĉirkaŭ'ad'is tiom da serv'ist'o'j, nun vi est'os en la ter'o, kiu ordon'as la sol'ec'o'n... Vi, kiu hav'is delikat'a'j'n vest'o'j'n kaj am'is pur'a'n tol'aĵ'o'n, vi kuŝ'as nun en la vest'o hieraŭ'a!...
Ĥor'o I — En pac'o al Okcident'o, ho ni'a sinjor'o, ir'u al Okcident'o... Ni re'e ek'vid'os vi'n, kiam ven'os la tag'o de la etern'ec'o, ĉar vi ir'as en la land'o'n, kiu kun'ig'as ĉiu'j'n hom'o'j'n.
Komenc'iĝ'is la last'a'j ceremoni'o'j.
Oni al'konduk'is bov'o'n kaj antilop'o'n, kiu'j'n dev'is mort'ig'i Ramzes XIII, sed mort'ig'is ili'n li'a anstataŭ'ant'o religi'a, la ĉef'pastr'o Sem. La mal'super'a'j pastr'o'j rapid'e buĉ'is la best'o'j'n; Mefres kaj Herhor pren'int'e la femur'o'j'n, vic'e al'met'is ili'n al la buŝ'o de la mumi'o. Sed la mumi'o ne vol'is manĝ'i, ĉar ĝi ne est'is ankoraŭ viv'ant'a, kaj ĝi'a buŝ'o est'is ferm'it'a.
Por for'ig'i la mal'help'o'n, Mefres lav'is ĝi'n per sankt'a akv'o kaj incens'is per parfum'o'j kaj alun'o, dir'ant'e:
— Jen star'as mi'a patr'o, jen star'as Oziris-Mer-amen-Ramzes. Mi est'as vi'a fil'o, mi est'as Horus, mi ven'as al vi, por vi'n pur'ig'i kaj viv'ig'i... Mi re'e kun'met'as vi'a'j'n ost'o'j'n, kun'ig'as, kio est'is dis'tranĉ'it'a, ĉar mi est'as Horus, la venĝ'ant'o de mi'a patr'o... Vi sid'as sur la tron'a de Re, kiu ven'as de Nut, kiu'n nask'as Re ĉiu'maten'e, kiu nask'as Mer-amen-Ramzeson ĉiu'tag'e, kiel Re.
Parol'ant'e tiel, la ĉef'pastr'o tuŝ'is per amulet'o'j la buŝ'o'n, brust'o'n, man'o'j'n kaj pied'o'j'n de l’ mumi'o.
Re'e ek'son'is la ĥor'o'j.
Ĥor'o I — Oziris-Mer-amen-Ramzes manĝ'os de nun kaj trink'os ĉio'n, kio'n manĝ'as kaj trink'as la di'o'j. Li sid'as sur ili'a lok'o, li est'as san'a kaj fort'a, kiel ili...
Ĥor'o II — Li hav'as la pov'o'n en ĉiu'j si'a'j membr'o'j; li mal'am'as ne manĝ'i, kiam li est'as mal'sat'a, kaj ne trink'i, kiam li soif'as.
Ĥor'o I — Ho di'o'j, don'u al Oziris-Mer-amen-Ramzes mil mil'o'j'n da kruĉ'o'j'n da vin'o, mil vest'o'j'n, pan'o'j'n kaj bov'o'j'n...
Ĥor'o II — Ho vi, viv'ant'a'j sur la ter'o, kiu'j tra'pas'os ĉi tie, se la viv'o est'as por vi kar'a kaj la mort'o abomen'a, se vi dezir'as, ke vi'a'j honor'o'j trans'pas'u al vi'a'j post'e'ul'o'j, dir'u ĉi tiu'n preĝ'o'n por la mort'int'o, en'ter'ig'it'a ĉi tie...
Mefres — Ho vi grand'a'j, vi profet'o'j, vi princ'o'j, skrib'ist'o'j kaj faraon'o'j, vi ali'a'j hom'o'j, kiu'j ven'os mil jar'o'j'n post mi, se iu el vi anstataŭ mi'a nom'o met'us la si'a'n, Di'o pun'os li'n per la detru'o de li'a person'o sur la ter'o...
Post ĉi tiu mal'ben'o la pastr'o'j ek'brul'ig'is la torĉ'o'j'n, pren'is la reĝ'a'n mumi'o'n kaj re'met'is ĝi'n en la kest'o'n, kaj kun la kest'o en la ŝton'a'n sarkofag'o'n, kies ĝeneral'a'j kontur'o'j hav'is hom'a'n form'o'n. Post'e ili for'port'is la grand'eg'a'n ŝarĝ'o'n en la tomb'o'n.
Tra'pas'int'e ĉe la lum'o de l’ torĉ'o'j kelk'e da koridor'o'j kaj ĉambr'o'j, ili halt'is en unu, kie est'is la put'o. Ili mal'lev'is la sarkofag'o'n en la tru'o'n kaj ili mem en'ir'is post ĝi en la mal'supr'a'n sub'ter'aĵ'o'n. Tie ili lok'is la sarkofag'o'n en mal'vast'a ĉambr'o kaj rapid'e mason'is la tru'o'n, tiel ke eĉ la plej spert'a okul'o, ne trov'us la en'ir'o'n en la tomb'o'n. Post'e ili re'ven'is supr'e'n kaj sam'e zorg'e mason'is la en'ir'o'n en la put'o'n.
Ĉio'n ĉi plen'um'is la pastr'o'j mem sen atest'ant'o'j, kaj plen'um'is tiel perfekt'e, ke la mumi'o de Ramzes XII ĝis la hodiaŭ'a tag'o ripoz'as en si'a mister'a loĝ'ej'o, rifuĝ'int'e tie ne nur de la ŝtel'ist'o'j, sed ankaŭ de la modern'a sci'vol'em'o. Dum du'dek naŭ jar'cent'o'j oni super'fort'is mult'e da reĝ'a'j tomb'o'j, sed ĉi tiu rest'is ne'tuŝ'it'a.
Dum unu pastr'a grup'o est'is kaŝ'ant'a la rest'aĵ'o'j'n de la pi'a faraon'o, ali'a, lum'ig'int'e la sub'ter'a'j'n ĉambr'o'j'n, invit'is la viv'ant'o'j'n al festen'o.
En la manĝ'o'ĉambr'o'n en'ir'is Ramzes XIII, la reĝ'in'o Nikotris, Sem kaj dek'kelk'o da civil'a'j kaj milit'ist'a'j alt'rang'ul'o'j. En la mez'o de la ĉambr'o star'is tabl'o'j, ŝarĝ'it'a'j per manĝ'aĵ'o'j, vin'o kaj flor'o'j, kaj apud la mur'o sid'is la porfir'a statu'o de l’ mort'int'a sinjor'o. Ĝi ŝajn'is rigard'i la ĉe'est'ant'o'j'n kaj per melankoli'a rid'et'o invit'i ili'n al la manĝ'o. La festen'o komenc'iĝ'is per sankt'a danc'o, akompan'at'a de la kant'o de unu el la plej alt'a'j pastr'in'o'j:
“Ĝu'u la tag'o'j'n de l’ feliĉ'o, ĉar la viv'o daŭr'as nur unu moment'o'n... Ĝu'u la feliĉ'o'n, ĉar kiam vi en'ir'os en la tomb'o'n, vi ripoz'os tie etern'e, la tut'a'n long'o'n de ĉiu tag'o!...”
Post la pastr'in'o ek'parol'is profet'o, kaj akompan'at'a de harp'o'j, li dir'is per kant'ant'a voĉ'o:
“La mond'o est'as sen'ĉes'a ŝanĝ'o kaj sen'ĉes'a re'nov'ig'o. Tio est'as saĝ'a aranĝ'o de la sort'o, admir'ind'a decid'o de Oziris'o, ke kiam unu korp'o detru'iĝ'as kaj pere'as, rest'as post ĝi ali'a'j korp'o'j... La faraon'o'j, ĉi tiu'j di'o'j, kiu'j est'is antaŭ ni, ripoz'as en si'a'j piramid'o'j; ili'a'j mumi'o'j kaj sam'ul'o'j rest'is; sed la palac'o'j, kiu'j'n ili konstru'is, ne rest'as plu sur la antaŭ'a'j lok'o'j, ili ne ekzist'as plu... Ne mal'esper'u do, sed sekv'u vi'a'n dezir'o'n kaj feliĉ'o'n; ne uz'u vi'a'n kor'o'n, antaŭ kiam ven'os la tag'o en kiu vi pet'eg'os, kaj Oziris'o, la di'o, kies kor'o ne bat'as plu, favor'e aŭskult'os vi'a'j'n pet'o'j'n... La plend'o'j de la tut'a mond'o ne re'don'os la feliĉ'o'n al la hom'o, kiu kuŝ'as en la tomb'o; ĝu'u do la tag'o'j'n de la feliĉ'o kaj ne est'u mal'diligent'a en la ĝoj'o. Ver'e, ne ekzist'as hom'o, kiu pov'us kun'port'i si'a'n hav'o'n en la ali'a'n mond'o'n, ver'e, ne ekzist'as hom'o, kiu for'ir'is tie'n kaj re'ven'is!...”
La festen'o est'is fin'it'a kaj la ĉe'est'ant'o'j, ankoraŭ unu foj'o'n incens'int'e la statu'o'n de la mort'int'o, ek'ir'is re'ven'e al Teboj. En la templ'o de la tomb'o rest'is nur pastr'o'j, por akurat'e far'i ofer'o'j'n al la sinjor'o, kaj soldat'o'j, por gard'i la tomb'o'n de mal'pi'a'j atenc'o'j de l’ ŝtel'ist'o'j.
Ramzes XII rest'is sol'a en si'a mister'a ĉambr'o. Tra la mal'grand'a fenestr'o, kaŝ'it'a en la ŝton'eg'o, apenaŭ penetr'is al li la krepusk'o; anstataŭ strut'a'j plum'o'j murmur'et'is super la sinjor'o la flug'il'o'j de l’ grand'eg'a'j vespert'o'j; anstataŭ muzik'o son'is nokt'e ĝem'ant'a'j blek'o'j de l’ hien'o'j, kaj de temp'o al temp'o la potenc'a voĉ'o de la leon'o, kiu de si'a dezert'o salut'is la faraon'o'n en la tomb'o.
Post la en'ter'ig'o de la faraon'o Egipto re'ven'is al la ordinar'a viv'manier'o, kaj Ramzes XIII al la ŝtat'a'j afer'o'j.
En la monat'o Epifii (april'o, maj'o), la nov'a monarĥ'o vizit'is la urb'o'j'n trans Teboj, sur la bord'o'j de Nil'o. Li est'is en Sni, urb'o tre komerc'a kaj industri'a, kie trov'iĝ'is la templ'o de Kneph, aŭ la “anim'o de la mond'o”. Li vizit'is Edfu’n, kies templ'o kun dek'etaĝ'a'j pilon'o'j posed'is grand'eg'a'n bibliotek'o'n de papirus'o'j, kaj sur la mur'o'j skrib'it'a'n kaj pentr'it'a'n kvazaŭ enciklopedi'o'n de la tiam'a geografi'o, astronomi'o kaj teologi'o. Li halt'is en la ŝton'min'ej'o'j de Ĥennu; en Nubio aŭ Kom-Ombo li far'is ofer'o'n al Horus, la di'o de la lum'o, kaj al Sebek, kiu est'as la spirit'o de la krepusk'o. Li est'is sur la insul'o Ab, kiu inter la nigr'a'j ŝton'eg'o'j hav'is aspekt'o'n de smerald'o, nask'is la plej bon'a'j'n daktil'o'j'n kaj est'is nom'at'a la ĉef'urb'o de l’ elefant'o'j; ĉar tie koncentr'iĝ'is la tut'a komerc'o de la ebur'o. Fin'e li vizit'is la urb'o'n Sunnu, ĉe la unu'a katarakt'o de Nil'o, est'is en la grand'eg'a'j min'ej'o'j de granit'o kaj sienit'o, kie oni fend'is la ŝton'eg'o'j'n per kojn'o'j, satur'it'a'j de akv'o, kaj hak'is obelisk'o'j'n, naŭ etaĝ'o'j'n alt'a'j'n.
Ĉie, kie si'n montr'is la nov'a sinjor'o de Egipto, la regn'an'o'j salut'is li'n kun furioz'a entuziasm'o. Eĉ la krim'ul'o'j, labor'ant'a'j en la min'ej'o'j, kies korp'o est'is kovr'it'a de ne'cikatr'iĝ'int'a'j vund'o'j, eĉ ili ĝu'is la feliĉ'o'n: la faraon'o ordon'is liber'ig'i ili'n de la labor'o por tri tag'o'j.
Ramzes XIII pov'is est'i kontent'a kaj fier'a: neni'u faraon'o dum si'a venk'a triumf'o est'is tiel akcept'at'a, kiel li dum si'a pac'a ekskurs'o. La nomarĥ'o'j, skrib'ist'o'j kaj ĉef'pastr'o'j, vid'ant'e la sen'lim'a'n konfid'o'n de la popol'o al la nov'a faraon'o, klin'iĝ'is antaŭ li'a pov'o kaj murmur'et'is inter si:
— La popol'aĉ'o est'as kvazaŭ ar'o de bov'o'j, kaj ni kiel prudent'a'j kaj ŝpar'em'a'j formik'o'j. Ni respekt'u do la nov'a'n sinjor'o'n, por ke ni ĝu'u la san'o'n kaj gard'u ni'a'j'n dom'o'j'n de la ruin'o.
Tia'manier'e la opozici'o de la alt'rang'ul'o'j, tre fort'a antaŭ kelk'e da monat'o'j, hodiaŭ ek'silent'is kaj ced'is la lok'o'n al sen'lim'a humil'ec'o. La tut'a aristokrati'o kaj pastr'ar'o fal'is sur la viz'ag'o'n antaŭ Ramzes XIII; sol'e Mefres kaj Herhor rest'is ne'fleks'ebl'a'j.
Ne est'as do mir'ind'e, ke kiam la faraon'o re'ven'is de Sunnu Tebojn, tuj en la unu'a tag'o la grand'a trezor'ist'o al'port'is al li mal'bon'a'j'n nov'aĵ'o'j'n.
— Ĉiu'j templ'o'j — dir'is li — rifuz'is al la trezor'ej'o la kredit'o'n kaj plej humil'e pet'eg'as vi'a'n sankt'ec'o'n, ke en la daŭr'o de du jar'o'j vi ordon'u pag'i la sum'o'j'n, prunt'it'a'j'n de ili...
— Mi kompren'as — respond'is la monarĥ'o — tio est'as la verk'o de la sankt'a Mefres!... Kiom ni ŝuld'as al ili?
— Ĉirkaŭ kvin'dek mil talent'o'j'n...
— Kvin'dek mil talent'o'j'n mi dev'as pag'i en la daŭr'o de du jar'o'j!... — ripet'is la faraon'o. — Kaj post'e, kio ankoraŭ?...
— La impost'o'j al'flu'as tre mal'rapid'e — dir'is la trezor'ist'o. — Jam de tri monat'o'j ni ricev'as apenaŭ la kvar'on'o'n de tio, kio'n oni ŝuld'as al ni...
— Kio okaz'is?
La trezor'ist'o est'is embaras'it'a.
— Mi aŭd'is — dir'is li — ke iu'j hom'o'j klar'ig'is al la kamp'ar'an'o'j, ke dum la reg'ad'o de vi'a sankt'ec'o ili pov'as ne pag'i la impost'o'j'n...
— Oh! Oh!... — ek'kri'is Ramzes rid'ant'e — tiu'j hom'o'j ŝajn'as al mi tre simil'a'j al la nobl'a Herhor... Li do vol'as mort'ig'i mi'n per mal'sat'o?... Kiel vi pag'as la kur'ant'a'j'n el'spez'o'j'n? — al'don'is li.
— Laŭ la ordon'o de Hiram prunt'as al ni Fenici'an'o'j — respond'is la trezor'ist'o. — Ni jam pren'is ok mil talent'o'j'n...
— Sed vi don'as al ili kvitanc'o'j'n?
— Kvitanc'o'j'n kaj garanti'o'j'n... — ek'sopir'is la trezor'ist'o. — Ili dir'as, ke tio est'as simpl'a formal'aĵ'o; tamen ili loĝ'iĝ'as en la bien'o'j de vi'a sankt'ec'o kaj for'pren'as de la kamp'ar'an'o'j ĉio'n, kio'n ili pov'as...
Ebri'ig'it'a de la akcept'o de la popol'o kaj de la humil'ec'o de l’ riĉ'ul'o'j, la faraon'o ne koler'is plu kontraŭ Herhor kaj Mefres. La temp'o de la koler'o pas'is, ven'is la moment'o de l’ ag'ad'o, kaj en la sam'a tag'o Ramzes kombin'is plan'o'n.
En la sekv'int'a tag'o li al'vok'is si'a'j'n plej konfid'ind'a'j'n hom'o'j'n: la ĉef'pastr'o'n Sem'o'n, la profet'o'n Pentueron, la favor'at'o'n Tutmozison kaj la Fenici'an'o'n Hiramon. Kiam ili kun'ven'is, li dir'is:
— Kred'ebl'e vi sci'as, ke la templ'o'j postul'is, ke mi re'don'u al ili la sum'o'j'n, kiu'j'n prunt'is de ili mi'a etern'e viv'ant'a patr'o. Ĉiu ŝuld'o est'as sankt'a, kaj tiu'n de la di'o'j mi dezir'us pag'i antaŭ ĉio. Sed mi'a trezor'ej'o est'as mal'plen'a, ĉar eĉ la impost'o'j al'flu'as ne'akurat'e... Kaj tial mi opini'as, ke la ŝtat'o est'as en danĝer'o kaj mi est'as dev'ig'it'a, por hav'i mon'a'j'n rimed'o'j'n, mi'n turn'i al la trezor'o'j, gard'at'a'j en Labirint'o.
La du pastr'o'j far'is mal'trankvil'a'n mov'o'n.
— Mi sci'as — daŭr'ig'is la faraon'o — ke laŭ ni'a'j sankt'a'j leĝ'o'j, mi'a dekret'o ne sufiĉ'as por mal'ferm'i al ni la kel'o'j'n de Labirint'o. Sed la tie'a'j pastr'o'j klar'ig'is al mi, kio'n mi dev'as far'i. Mi dev'as kun'vok'i reprezent'ant'o'j'n de ĉiu'j klas'o'j de Egipto, po dek tri de ĉiu klas'o, kaj ricev'i de ili konfirm'o'n de mi'a vol'o...
En ĉi tiu moment'o la faraon'o ek'rid'et'is kaj daŭr'ig'is:
— Hodiaŭ mi al'vok'is vi'n, por ke vi help'u mi'n kun'vok'i la reprezent'ant'o'j'n de la klas'o'j, kaj jen kio'n mi ordon'as al vi: vi, nobl'a Sem, elekt'os al mi dek tri pastr'o'j'n kaj dek tri nomarĥ'o'j'n... Vi, pi'a Pentuer, ven'ig'os de divers'a'j nomes'o'j dek tri kamp'ar'an'o'j'n kaj dek tri meti'ist'o'j'n... Tutmozis liver'os dek tri oficir'o'j'n kaj dek tri nobel'ul'o'j'n, la princ'o Hiram dek tri komerc'ist'o'j'n. Mi dezir'as, ke la reprezent'ant'o'j plej baldaŭ kun'ven'u en mi'a palac'o en Memfis'o kaj, ne perd'ant'e temp'o'n en van'a babil'ad'o, decid'u, ke Labirint'o dev'as liver'i mon'o'n al mi'a trezor'ej'o...
— Mi kuraĝ'as re'memor'ig'i al vi'a sankt'ec'o — inter'romp'is la ĉef'pastr'o Sem — ke en la konsil'o dev'as ĉe'est'i la nobl'a'j Herhor kaj Mefres, kaj ke ili posed'as la rajt'o'n, eĉ la dev'o'n kontraŭ'star'i, ke oni tuŝ'u la trezor'ej'o'n de Labirint'o.
— Bon'e, mi plen'e konsent'as... — viv'e respond'is la faraon'o. — Ili prezent'os si'a'j'n motiv'o'j'n, mi mi'a'j'n. La kun'ven'o decid'os, ĉu la ŝtat'o pov'as ekzist'i sen mon'o kaj ĉu prudent'e est'as amas'ig'i trezor'o'j'n en kel'o'j, dum la reg'ist'ar'o'n minac'as la mizer'o.
— Per kelk'e da safir'o'j, kiu'j kuŝ'as en Labirint'o, oni pov'us pag'i ĉiu'j'n feniciajn ŝuld'o'j'n!... — dir'is Hiram. — Mi tuj ir'as inter la komerc'ist'o'j'n kaj liver'os ne dek tri, sed dek tri mil tia'j'n, kiu'j voĉ'don'os laŭ la ordon'o'j de vi'a sankt'ec'o...
Dir'int'e tio'n, la Fenici'an'o fal'is sur la vizaĝ'o'n kaj adiaŭ'is la monarĥ'o'n.
Kiam Hiram for'ir'is, la ĉef'pastr'o Sem dir'is:
— Mi ne sci'as, ĉu bon'e est'as, ke en la kun'ven'o part'o'pren'is fremd'ul'o.
— Li dev'is part'o'pren'i!... — ek'kri'is la faraon'o. — Ĉar li ne sol'e hav'as grand'a'n influ'o'n je ni'a'j komerc'ist'o'j, sed kio est'as pli grav'a, li liver'as al ni hodiaŭ mon'o'n... Mi vol'is konvink'i li'n, ke mi pens'as pri tio, kio'n mi ŝuld'as al li, kaj ke mi hav'as rimed'o'j'n por pag'i ĝi'n...
Sekv'is silent'o, kiu'n profit'is Pentuer, dir'ant'e:
— Se vi'a sankt'ec'o permes'os, mi tuj for'vetur'os, por kolekt'i la kamp'ar'an'o'j'n kaj meti'ist'o'j'n. Ĉiu'j ili voĉ'don'os por mi'a sinjor'o, sed el la amas'o oni dev'as elekt'i la plej saĝ'a'j'n.
Li adiaŭ'is la faraon'o'n kaj for'ir'is.
— Kaj vi, Tutmozis?... — demand'is Ramzes.
— Mi'a sinjor'o — dir'is la favor'at'o — mi est'as tiel cert'a pri vi'a nobel'ul'ar'o kaj arme'o, ke anstataŭ parol'i pri ili, mi kuraĝ'os prezent'i al vi mi'a'n propr'a'n pet'o'n...
— Ĉu vi dezir'as mon'o'n?
— Tut'e ne. Mi vol'as edz'iĝ'i...
— Vi?... — ek'kri'is la faraon'o. — Kiu vir'in'o merit'is de la di'o'j tia'n feliĉ'o'n?
— Tio est'as la bel'a Hebron, la fil'in'o de la plej nobl'a teba nomarĥ'o, Antef... — respond'is rid'ant'e Tutmozis. — Se vi'a sankt'ec'o bon'vol'os prezent'i mi'a'n pet'o'n al ĉi tiu respekt'ind'a famili'o... Mi vol'is dir'i, mi'a am'o al vi pli'grand'iĝ'os, sed mi silent'os, ĉar mi mensog'us...
La faraon'o frap'is li'n je la ŝultr'o.
— Bon'e... bon'e!... Ne ripet'u al mi tio'n, pri kio mi est'as cert'a — dir'is li. — Mi vetur'os morgaŭ al Antef kaj, pro la di'o'j, ŝajn'as al mi, ke en la daŭr'o de kelk'e da tag'o'j, mi aranĝ'os vi'a'n edz'iĝ'o'n. Kaj nun vi pov'as ir'i al vi'a Hebron...
Rest'int'e sol'a kun Sem, li'a sankt'ec'o demand'is:
— Vi'a vizaĝ'o est'as mal'gaj'a... Ĉu vi dub'as, ke oni pov'os trov'i dek tri pastr'o'j'n, pret'a'j'n plen'um'i mi'a'j'n ordon'o'j'n?...
— Mi est'as cert'a — respond'is Sem — ke preskaŭ ĉiu'j pastr'o'j kaj nomarĥ'o'j far'os tio'n, kio est'os neces'a por la feliĉ'o de Egipto kaj por la kontent'ec'o de la faraon'o... Sed bon'vol'u ne forges'i, sinjor'o, ke en la afer'o'j de la trezor'ej'o de Labirint'o la definitiv'a'n decid'o'n far'as Amon...
— La statu'o de Amon en Teboj?...
— Jes.
La faraon'o mal'estim'e sving'is la man'o'n.
— Amon — dir'is li — tio est'as Herhor kaj Mefres... Ke ili ne konsent'os, mi sci'as; sed mi ne intenc'as ofer'i la ŝtat'o'n pro la obstin'o de du hom'o'j.
— Vi'a sankt'ec'o erar'as — respond'is Sem. — Est'as ver'o, ke tre oft'e la statu'o'j de l’ di'o'j far'as tio'n, kio'n dezir'as ili'a'j ĉef'pastr'o'j, sed... ne ĉiam!... En ni'a'j templ'o'j, sinjor'o, okaz'as ia'foj'e, ekster'ordinar'a'j kaj mister'a'j afer'o'j... La statu'o'j de l’ di'o'j ia'foj'e mem far'as kaj parol'as, kio'n ili vol'as...
— En tia okaz'o mi est'as tut'e trankvil'a — inter'romp'is li'n la faraon'o. — La di'o'j kon'as la stat'o'n de la land'o kaj leg'as en mi'a kor'o... Mi vol'as, ke Egipto est'u feliĉ'a, kaj ĉar nur tio'n mi cel'as, neni'u saĝ'a kaj bon'a di'o pov'as mi'n mal'help'i.
— Real'iĝ'u la vort'o'j de vi'a sankt'ec'o!... — murmur'et'is la ĉef'pastr'o.
— Vi vol'as ankoraŭ i'o'n dir'i al mi — demand'is Ramzes, vid'ant'e, ke li'a religi'a anstataŭ'ant'o prokrast'as la adiaŭ'o'n.
— Jes, sinjor'o. Mi hav'as la dev'o'n re'memor'ig'i al vi, ke ĉiu faraon'o, akcept'int'e la pov'o'n kaj en'ter'ig'int'e si'a'n antaŭ'ul'o'n, tuj dev'as zorg'i pri la konstru'o de tomb'o por si kaj de templ'o por la di'o'j.
— Jes, jes! — ek'kri'is la sinjor'o. — Pli ol unu foj'o'n mi pens'is pri tio, sed ne posed'ant'e mon'o'n mi ne rapid'as ordon'i i'o'n. Ĉar vi kompren'as — al'don'is li viv'e — ke se mi konstru'os i'o'n, tio est'os io grand'a, kio dev'ig'os Egipton ne baldaŭ forges'i pri mi...
— Ĉu vi'a sankt'ec'o vol'as hav'i piramid'o'n?...
— Ne. Mi ja ne konstru'os pli grand'a'n piramid'o'n, ol tiu de Ĥeopso, nek pli grand'a'n templ'o'n, ol tiu de Amon en Teboj. Mi'a ŝtat'o est'as tro mal'fort'a por plen'um'i grand'eg'a'j'n verk'o'j'n... Mi do vol'as far'i i'o'n, tut'e nov'a'n, ĉar mi dir'os al vi, ke ni'a'j konstru'aĵ'o'j jam ted'as mi'n. Ĉiu'j simil'as unu ali'a'n, kiel la hom'o'j, kaj diferenc'as nur per la mezur'o'j, kiel plen'aĝ'a hom'o diferenc'as de infan'o.
— Do?... — demand'is la ĉef'pastr'o, larĝ'e mal'ferm'ant'e la okul'o'j'n.
— Mi parol'is kun la Grek'o Di'o'n, kiu est'as mi'a plej eminent'a arĥitekt'o, kaj li laŭd'is mi'a'n plan'o'n — daŭr'ig'is la faraon'o. — Kiel tomb'o'n por mi mi vol'as konstru'i rond'a'n tur'o'n, kun ekster'a'j ŝtup'ar'o'j, tia'n, kia est'as en Babelo... Mi konstru'os ankaŭ templ'o'n, ne al Oziris'o aŭ Izid'o, sed al la Sol'a Di'o, kiu'n kred'as ĉiu'j: Egipt'an'o'j, Ĥalde'an'o'j, Fenici'an'o'j kaj Hebre'o'j... Mi vol'as, ke ĉi tiu templ'o est'u simil'a al la palac'o de la reĝ'o Assar, kies plan'o'n Sargon donac'is al mi'a patr'o...
La ĉef'pastr'o sku'is la kap'o'n.
— Tio est'as grand'a'j intenc'o'j, mi'a sinjor'o — respond'is li — sed ne plen'um'ebl'a'j... La babilonaj tur'o'j pro si'a form'o est'as mal'fortik'a'j kaj facil'e renvers'iĝ'as, ni'a'j konstru'aĵ'o'j daŭr'as jar'cent'o'j'n... Oni ne pov'as konstru'i templ'o'n al la Sol'a Di'o, ĉar li bezon'as nek manĝ'aĵ'o'j'n, nek trink'aĵ'o'j'n, kaj la tut'a mond'o est'as Li'a loĝ'ej'o. Kie do est'as la templ'o, kiu pov'us en'ten'i Li'n? Kie la pastr'o, kiu kuraĝ'us far'i al Li ofer'o'j'n?...
— Bon'e, ni do konstru'u templ'o'n al Amon Ra — inter'romp'is la faraon'o.
— Jes, sed ne tia'n, kia est'as la palac'o de l’ reĝ'o Assar. Ĉar ĝi est'as asiria konstru'aĵ'o, kaj al ni, Egipt'an'o'j, ne konven'as imit'i la barbar'o'j'n...
— Mi ne kompren'as vi'n... — inter'romp'is la monarĥ'o iom incit'it'a.
— Aŭskult'u mi'n, ni'a sinjor'o. — dir'is Sem. — Rigard'u la limak'o'j'n, el kiu'j ĉiu hav'as ali'a'n konk'o'n: unu kun'volv'it'a'n, sed plat'a'n, ali'a kun'volv'it'a'n, sed long'form'a'n, ali'a — simil'a'n al kest'o... Sam'e ĉiu popol'o far'as konstru'aĵ'o'j'n, konform'a'j'n al ĝi'a ras'o kaj gust'o. Memor'u ankaŭ, ke la egiptaj konstru'aĵ'o'j tiel diferenc'as de la asiriaj, kiel Egipt'an'o'j de Asiri'an'o'j. Ĉe ni la princip'a form'o de ĉiu konstru'aĵ'o est'as la de'tranĉ'it'a piramid'o, la plej fortik'a el ĉiu'j form'o'j, kiel Egipto est'as la plej fortik'a el ĉiu'j ŝtat'o'j. Ĉe Asiri'an'o'j la princip'a form'o est'as la kubo, kiu facil'e difekt'iĝ'as kaj detru'iĝ'as. Asiri'an'o, fier'a kaj vant'a, met'as si'a'j'n kubojn unu sur ali'a kaj konstru'as mult'etaĝ'a'n dom'o'n, sub kies pez'o dis'iĝ'as la ter'o. Egipt'an'o, humil'a kaj prudent'a, met'as si'a'j'n de'tranĉ'it'a'j'n piramid'o'j'n unu post ali'a. Tia'manier'e ĉe ni neni'o pend'as en la aer'o, sed ĉiu part'o de l’ konstru'aĵ'o si'n apog'as sur la ter'o. Jen kial ni'a'j konstru'aĵ'o'j est'as long'a'j kaj etern'e'daŭr'a'j, la asiriaj — alt'a'j kaj romp'ebl'a'j, kiel ili'a ŝtat'o, kiu hodiaŭ rapid'e lev'iĝ'as, kaj de kiu post kelk'e da jar'cent'o'j rest'os nur ruin'o'j. Asiri'an'o est'as kri'em'a mem'laŭd'ul'o kaj en si'a'j konstru'aĵ'o'j ĉio'n met'as ekster'e: kolon'o'j'n, pentr'aĵ'o'j'n, skulpt'aĵ'o'j'n. La modest'a Egipt'an'o kaŝ'as la plej bel'a'j'n skulpt'aĵ'o'j'n kaj kolon'o'j'n en la intern'o de l’ templ'o'j, kiel saĝ'ul'o, kiu la alt'a'j'n pens'o'j'n, sent'o'j'n kaj dezir'o'j'n kaŝ'as sur la fund'o de si'a kor'o, kaj ne ornam'as per ili si'a'n brust'o'n aŭ dors'o'n. Ĉe ni ĉio bel'a est'as kaŝ'it'a: ĉe ili ĉio'n oni far'as por montr'ad'o. Asiri'an'o, se li pov'us, dis'tranĉ'us si'a'n stomak'o'n, por montr'i al la mond'o kiel delikat'a'j'n aĵ'o'j'n li manĝ'as....
— Parol'u... parol'u!... — inter'met'is Ramzes.
— Ne mult'e rest'is al mi por dir'i — daŭr'ig'is Sem. — Mi vol'as nur turn'i vi'a'n atent'o'n, sinjor'o, al la ĝeneral'a form'o de ni'a'j konstru'aĵ'o'j. Kiam antaŭ kelk'e da jar'o'j mi est'is en Ninivo, mi rigard'is la asiriajn tur'o'j'n, fier'e lev'iĝ'ant'a'j'n super la ter'o; ŝajn'is al mi, ke tio est'as furioz'a'j ĉeval'o'j, kiu'j dis'ŝir'int'e la brid'o'j'n, star'iĝ'as sur la post'a'j pied'o'j, sed tuj fal'os, aŭ ebl'e romp'os al si la krur'o'j'n. Kontraŭ'e, prov'u vi'a sankt'ec'o ek'rigard'i de alt'a punkt'o egipt'an templ'o'n. Kio'n ĝi re'memor'ig'as? Hom'o'n, kiu preĝ'as, kuŝ'ant'e sur la ter'o. La du pilon'o'j est'as la man'o'j, lev'it'a'j al la ĉiel'o. La du mur'o'j, ĉirkaŭ'ant'a'j la kort'o'n, est'as la brak'o'j. La ‘ĉambr'eg'o de la kolon'o'j aŭ ĉiel'a’ est'as la kap'o; la ĉambr'o'j de la ‘di'a aper'o’ kaj de la ‘ofer'a'j tabl'o'j’ est'as la brust'o, kaj la sekret'a sankt'ej'o est'as la kor'o de la pi'a Egipt'an'o. Ni'a templ'o instru'as ni'n, kia'j ni dev'as est'i: “Hav'u man'o'j'n potenc'a'j'n, kiel la pilon'o'j — dir'as ĝi al ni — kaj brak'o'j'n fort'a'j'n, kiel la mur'o'j. Hav'u en la kap'o saĝ'o'n tiel vast'a'n kaj riĉ'a'n, kiel la vestibl'o de l’ templ'o, anim'o'n pur'a'n, kiel la ĉambr'o'j de la ‘di'a aper'o’ kaj de la ‘ofer'o'j’, kaj en la kor'o hav'u di'o'n, ho Egipt'an'o!...” La asiriaj konstru'aĵ'o'j dir'as al si'a popol'o: “Lev'iĝ'u super la hom'o'j'n, Asiri'an'o, port'u la kap'o'n pli alt'e, ol la ali'a'j!... Vi far'os neni'o'n grand'a'n en la mond'o, sed almenaŭ vi las'os mult'e da ruin'o'j...” Ĉu do vi hav'us kuraĝ'o'n, sinjor'o — konklud'is la ĉef'pastr'o — konstru'i ĉe ni asiriajn templ'o'j'n, imit'i la popol'o'n, kiu'n Egipto rigard'as kun abomen'o kaj mal'estim'o?...
Ramzes ek'medit'is. Malgraŭ la lecion'o de Sem, ankoraŭ nun li opini'is, ke la asiriaj palac'o'j est'as pli bel'a'j, ol la egiptaj. Sed li tiel mal'am'is Asiri'an'o'j'n, ke li'a kor'o komenc'is ŝancel'iĝ'i.
— En tia okaz'o — respond'is li — mi prokrast'os la konstru'o'n de la templ'o kaj de mi'a tomb'o. Kaj vi, saĝ'ul'o'j, kiu'j est'as fidel'a'j al mi, prepar'u plan'o'j'n de tia'j konstru'aĵ'o'j, ke ili trans'ig'u mi'a'n nom'o'n al la plej mal'proksim'a'j generaci'o'j.
“Super'hom'a fier'o plen'ig'as la anim'o'n de ĉi tiu jun'ul'o!...” — dir'is al si la ĉef'pastr'o kaj mal'ĝoj'a adiaŭ'is la faraon'o'n.
Dum'e Pentuer si'n prepar'is por re'ven'i de Mal'supr'a Egipto. Unu'flank'e li dev'is trov'i po dek tri reprezent'ant'o'j'n de l’ kamp'ar'an'o'j kaj meti'ist'o'j, kiel li promes'is al la nov'a monarĥ'o. Laŭ li'a opini'o, la plej grav'a afer'o por Egipto est'is: for'ig'i la mal'just'aĵ'o'j'n kaj tro'uz'o'j'n, kiu'j'n sufer'is la labor'ant'a'j klas'o'j.
Tamen Pentuer est'is pastr'o kaj ne nur ne dezir'is la fal'o'n de si'a propr'a klas'o, sed eĉ ne vol'is dis'ŝir'i la lig'il'o'j'n, kiu'j kun'ig'is li'n kun ĝi.
Por montr'i si'a'n fidel'ec'o'n, Pentuer ir'is adiaŭ'i Herhoron.
La alt'rang'ul'o, iam potenc'a, akcept'is li'n kun rid'et'o.
— Mal'oft'a gast'o... mal'oft'a gast'o!... — ek'kri'is Herhor. — De l’ temp'o, kiam vi pov'is far'iĝ'i konsil'ist'o de li'a sankt'ec'o, vi ne montr'as vi'n al mi... Ver'dir'e, ne vi sol'a!... Sed, kio ajn okaz'os, mi ne forges'os vi'a'j'n serv'o'j'n, eĉ se vi ankoraŭ pli evit'os mi'n.
— Mi ne est'as konsil'ist'o de ni'a sinjor'o, mi ne evit'as vi'a'n ekscelenc'o'n, al kies favor'o mi ŝuld'as tio'n, kio mi est'as nun... — respond'is Pentuer.
— Mi sci'as, mi sci'as! — inter'romp'is Herhor. — Vi ne akcept'is la alt'a'n ofic'o'n, por ne labor'i por la pere'o de la templ'o'j. Mi sci'as, ke vi ne far'iĝ'is konsil'ist'o de ĉi tiu jun'ul'aĉ'o, simil'a al petol'a ĉeval'o, kiu, kiel oni dir'as, reg'as ni'n... Sen'dub'e vi ne permes'us al li si'n ĉirkaŭ'i per perfid'ul'o'j, kiu'j pere'ig'os li'n...
Pentuer, ne dezir'ant'e parol'i pri tiel danĝer'a'j afer'o'j, rakont'is al Herhor, por kio li vetur'as en Mal'supr'a'n Egipton.
— Bon'e — respond'is Herhor — Ramzes XIII kun'vok'u kun'sid'o'n de ĉiu'j klas'o'j... Li hav'as la rajt'o'n... Sed — al'don'is li subit'e — mi bedaŭr'as, ke vi miks'as vi'n je tio... Grand'a'j ŝanĝ'o'j far'iĝ'is en vi! Ĉu vi memor'as, kio'n vi dir'is dum la manovr'o'j apud Pi-Bailos, al mi'a adjutant'o?... Mi re'memor'ig'as al vi: vi dir'is, ke oni dev'as lim'ig'i la tro'uz'o'j'n kaj la diboĉ'o'j'n de la faraon'o'j. Kaj hodiaŭ... vi mem sub'ten'as la infan'a'j'n pretend'o'j'n de la plej grand'a diboĉ'ul'o, kiu'n iam ajn hav'is Egipto.
— Ramzes XIII — inter'romp'is Penuter — vol'as pli'bon'ig'i la sort'o'n de la popol'o. Mi do est'us, mal'saĝ'a kaj mizer'a, se mi, fil'o de kamp'ar'an'o'j, ne serv'us al li en ĉi tiu afer'o.
— Sed vi ne demand'as, ĉu vi ne mal'util'os ni'n, la pastr'ar'o'n?...
Pentuer ek'mir'is.
— Vi ja mem pli'bon'ig'is la sort'o'n de la kamp'ar'an'o'j, aparten'ant'a'j al la templ'o'j! — ek'kri'is li. — Ceter'e mi hav'as vi'a'n permes'o'n...
— Kio'n?... kia'n?... — demand'is Herhor.
— Re'memor'ig'u al vi vi'a ekscelenc'o la nokt'o'n, dum kiu, en la templ'o de Set, ni akcept'is Beroeson. Mefres dir'is tiam, ke Egipto fal'is de la mal'lev'iĝ'o de la pastr'ar'o, mi cert'ig'is, ke la mizer'o de la popol'o est'as la kaŭz'o de la mal'feliĉ'o de l’ ŝtat'o. Al tio, se la memor'o ne tromp'as mi'n, vi respond'is: “Mefres zorg'u pri la re'lev'iĝ'o de la pastr'ar'o, Pentuer pri la pli'bon'ig'o de la sort'o de l’ kamp'ar'an'o'j... Kaj mi antaŭ'zorg'e mal'help'os la milit'o'n inter Egipto kaj Asirio.”
— Vi vid'as do — inter'romp'is la ĉef'pastr'o — ke vi hav'as la dev'o'n ag'i kun ni, ne kun Ramzes.
— Ĉu li vol'as milit'o'n kontraŭ Asirio?... — respond'is energi'e Pentuer. — Aŭ ebl'e li mal'help'as la pastr'o'j'n akir'i saĝ'o'n?... Li vol'as don'i al la popol'o ripoz'o'n ĉiu'n sep'a'n tag'o'n, kaj post'e donac'i al ĉiu kamp'ar'an'a famili'o pec'o'n da ter'o... Kaj vi'a ekscelenc'o ne dir'u al mi, ke la faraon'o vol'as i'o'n mal'bon'a'n, ĉar oni konstat'is en la bien'o'j de l’ pastr'o'j, ke kamp'ar'an'o liber'a kaj posed'ant'a si'a'n kamp'o'n labor'as pli bon'a, ol sklav'o.
— Mi tut'e ne kontraŭ'star'as la re'form'o'j'n por la popol'o! — ek'kri'is Herhor. — Sed mi est'as cert'a, ke Ramzes far'os neni'o'n por la popol'o.
— Sen'dub'e neni'o'n, se vi rifuz'os mon'o'n...
— Eĉ se oni don'us al li unu piramid'o'n da or'o kaj arĝent'o, kaj du'a'n da juvel'o'j, li far'os neni'o'n, ĉar li est'as petol'em'a bub'o, kiu'n la asiria ambasador'o Sargon neniam nom'is ali'e, ol “flav'bek'ul'o”...
— La faraon'o hav'as grand'a'j'n kapabl'o'j'n...
— Sed li sci'as neni'o'n, li kon'as neni'o'n!... — dir'is Herhor. — Li apenaŭ met'is la pied'o'n en la super'a'n lern'ej'o'n, el kiu li plej rapid'e for'kur'is. Kaj tial hodiaŭ en la afer'o'j de la reg'ad'o li est'as kvazaŭ blind'ul'o, kvazaŭ infan'o, kiu kuraĝ'e dis'met'as la dam'o'j'n, sed tut'e ne sci'as lud'i ili'n.
— Tamen li reg'as...
— Ĉu tio est'as reg'ad'o, Pentuer! — respond'is la ĉef'pastr'o kun rid'et'o. — Li fond'is nov'a'j'n milit'a'j'n lern'ej'o'j'n, pli'grand'ig'is la kvant'o'n de la regiment'o'j, arm'as la tut'a'n popol'o'n, promes'as fest'o'j'n al la popol'aĉ'o... Sed kiel li plen'um'os tio'n?... Vi rest'as mal'proksim'e de li, vi do sci'as neni'o'n; sed mi cert'ig'as al vi, ke li don'ant'e la ordon'o'j'n, tut'e ne konsider'as, kiu plen'um'os ili'n? kiel? kia'j'n sekv'o'j'n ili hav'os? Al vi ŝajn'as, ke li reg'as. Tio est'as mi, kiu reg'as, mi sen'inter'romp'e reg'as, mi, kiu'n li for'pel'is de si... Mi est'as la kaŭz'o, ke hodiaŭ mal'pli da impost'o'j al'flu'as al la trezor'ej'o, sed tio est'as ankaŭ mi, kiu mal'help'as la ribel'o'j'n de la kamp'ar'an'o'j, kiu'j jam eksplod'us; dank’ al mi ili ne for'las'as la labor'o'j'n ĉe la kanal'o'j, akv'o'bar'o'j kaj ŝose'o'j. Fin'e, mi jam du'foj'e de'ten'is Asirion, kiu vol'is proklam'i milit'o'n kontraŭ ni, kiu'n ĉi tiu frenez'ul'o provok'as per si'a'j milit'a'j prepar'o'j... Ramzes reg'as!... Li nur far'as mal'ord'o'n. Vi hav'is prov'o'n de li'a mastr'um'ad'o en Mal'supr'a Egipto: li trink'is, diboĉ'is, ven'ig'is nov'a'j'n kaj nov'a'j'n knab'in'o'j'n kaj si'n okup'is, oni dir'as, per la administr'ad'o de la nomes'o'j, sed li kompren'is neni'o'n, absolut'e neni'o'n. Sed plej mal'bon'e est'as, ke li kun'iĝ'is kun Fenici'an'o'j, bankrot'int'a'j nobel'ul'o'j kaj divers'a'j perfid'ul'o'j, kiu'j puŝ'as li'n al la pere'o...
— Kaj la venk'o apud Sod'a'j Lag'o'j?... — demand'is Pentuer.
— Mi ne ne'as li'a'n energi'o'n kaj li'a'j'n kon'o'j'n de la milit'a art'o respond'is Herhor. — Tio est'as la sol'a afer'o, kiu'n li sci'as. Sed dir'u vi mem, ĉu li gajn'us la batal'o'n apud Sod'a'j Lag'o'j, sen vi'a help'o, sen la help'o de la ali'a'j pastr'o'j?... Mi ja sci'as, ke vi komunik'is al li detal'o'j'n pri ĉiu mov'o de la libia band'o... Kaj nun pens'u, ĉu Ramzes eĉ kun vi'a help'o, pov'us gajn'i batal'o'n, ekzempl'e, kontraŭ Nitager?... Nitager est'as majstr'o, Ramzes est'as nur meti'a lern'ant'o.
— Per kio do fin'iĝ'as vi'a mal'am'o? — demand'is Pentuer.
— Mal'am'o!... — ripet'is la ĉef'pastr'o. — Ĉu mi pov'as mal'am'i flav'bek'ul'o'n, kiu ceter'e est'as tiel ĉirkaŭ'it'a de ĉiu'j flank'o'j, kiel cerv'o de ĉas'ist'o'j, en inter'mont'o? Sed mi dev'as konfes'i, ke li'a reg'ad'o est'as tiel mal'util'a por Egipto ke, se Ramzes hav'us frat'o'n, aŭ se Nitager est'us pli jun'a, ni jam for'ig'us la nun'a'n faraon'o'n...
— Kaj vi'a ekscelenc'o far'iĝ'us li'a post'e'ul'o!... — eksplod'is Pentuer.
Herhor ne ofend'iĝ'is.
— Strang'e vi mal'saĝ'iĝ'is, Pentuer — respond'is li, lev'ant'e la ŝultr'o'j'n — de l’ temp'o, kiam vi far'as politik'o'n je vi'a propr'a kont'o. Kompren'ebl'e, se faraon'o mank'us, mi hav'us la dev'o'n far'iĝ'i faraon'o, kiel la ĉef'pastr'o de teba Amon kaj la estr'o de la plej alt'a pastr'a kolegi'o. Sed por kio? Ĉu jam de dek'kelk'o da jar'o'j mi ne posed'as pli grand'a'n pov'o'n ol la faraon'o'j?... Aŭ ĉu hodiaŭ, mi, la for'pel'it'a ministr'o de la milit'o, ne far'as en la ŝtat'o, kio'n mi opini'as neces'a?... La sam'a'j ĉef'pastr'o'j, trezor'ist'o'j, juĝ'ist'o'j, nomarĥ'o'j, eĉ general'o'j, kiu'j nun evit'as mi'n, dev'as plen'um'i ĉiu'n sekret'a'n ordon'o'n de la plej alt'a kolegi'o, port'ant'a mi'a'n sigel'o'n?... Ĉu vi mem kuraĝ'us kontraŭ'star'i al ili?...
Pentuer mal'lev'is la kap'o'n. Se malgraŭ la mort'o de Ramzes XII ne mal'aper'is la plej alt'a sekret'a pastr'a kolegi'o, Ramzes XIII dev'as aŭ ced'i al ĝi, aŭ konduk'i kontraŭ ĝi mort'a'n batal'o'n.
La faraon'o hav'is ĉe si'a flank'o la tut'a'n popol'o'n, la tut'a'n arme'o'n, mult'e da pastr'o'j kaj la pli'mult'o'n de la civil'a'j alt'rang'ul'o'j. La kolegi'o pov'is kalkul'i apenaŭ je kelk'e da mil'o'j da parti'an'o'j, je si'a'j trezor'o'j kaj je si'a sen'fin'e saĝ'a organiz'o. La fort'o'j est'is tut'e ne'egal'a'j, sed la rezultat'o de la batal'o tre dub'a.
— Vi do decid'is pere'ig'i la faraon'o'n!... — murmur'et'is Pentuer.
— Tut'e ne. Ni nur vol'as sav'i la ŝtat'o'n.
— En tia okaz'o kio'n dev'as far'i Ramzes XIII?...
— Kio'n li far'os?... mi ne sci'as — respond'is Herhor. — Sed mi sci'as, kio'n far'is li'a patr'o. Ramzes XII ankaŭ komenc'is la reg'ad'o'n per ignor'ant'ec'o kaj despot'ism'o; sed kiam la mon'o mank'is al li, kaj la plej fervor'a'j parti'an'o'j komenc'is li'n mal'ŝat'i, li si'n turn'is al la di'o'j. Li ĉirkaŭ'is si'n per pastr'o'j, lern'is de ili, eĉ edz'iĝ'is kun la fil'in'o de la ĉef'pastr'o, de Amenhotep... Kaj post dek'kelk'o da jar'o'j li sukces'is far'iĝ'i ĉef'pastr'o ne sol'e pi'a, sed eĉ tre saĝ'a.
— Kaj se la faraon'o ne obe'os ĉi tiu'n konsil'o'n?
— Ni ekzist'os sen li — dir'is Herhor.
Post moment'o li daŭr'ig'is:
— Aŭskult'u mi'n, Pentuer. Mi sci'as ĉio'n, kio'n far'as, eĉ kio'n pens'as vi'a faraon'o, kiu ceter'e ne est'as ankoraŭ solen'e kron'it'a, est'as do neni'o por ni. Mi sci'as, ke li vol'as far'i la pastr'o'j'n si'a'j serv'ist'o'j, kaj si'n la sol'a estr'o de Egipto. Sed tia intenc'o est'as mal'saĝ'aĵ'o, eĉ perfid'o. Ne la faraon'o'j, vi sci'as tio'n tre bon'e, kre'is Egipton, sed la di'o'j kaj pastr'o'j. Ne la faraon'o'j mezur'as la lev'iĝ'o'n de Nil'o kaj regul'ig'as ili'n; ne la faraon'o'j instru'as la popol'o'n sem'i, rikolt'i, eduk'i brut'o'j'n. Ne la faraon'o'j re'san'ig'as la mal'san'o'j'n de la loĝ'ant'o'j kaj gard'as la sen'danĝer'o'n de la ŝtat'o kontraŭ la ekster'a'j mal'amik'o'j. Kio do okaz'us, dir'u mem, se la pastr'ar'o don'us Egipton al la fantazi'o de l’ faraon'o'j. La plej saĝ'a el ili hav'as spert'o'n de kelk'dek'o de jar'o'j; sed la pastr'ar'o esplor'is kaj lern'is dum dek'o'j da jar'mil'o'j... La plej potenc'a monarĥ'o hav'as unu par'o'n da okul'o'j kaj man'o'j; ni, ni posed'as mil'o'j'n da okul'o'j kaj man'o'j en ĉiu'j nomes'o'j kaj regn'o'j... Ĉu do la ag'ad'o de la faraon'o pov'as est'i kompar'at'a kun la ni'a, kaj se la opini'o'j diferenc'as, kiu dev'as ced'i, ni aŭ li?...
— Kio'n mi dev'as nun far'i? — inter'met'is Pentuer.
— Far'u, kio'n ordon'as al vi ĉi tiu jun'ul'aĉ'o, kondiĉ'e ke vi ne perfid'os la sankt'a'j'n mister'o'j'n. Kaj la ceter'o'n... las'u al la temp'o... Mi sincer'e dezir'as, ke la jun'ul'o, nom'at'a Ramzes XIII, re'ven'u sur la voj'o'n de la prudent'o, kaj mi supoz'as, ke li tio'n far'us, se... se li ne est'us lig'it'a kun abomen'a'j perfid'ul'o'j, super kiu'j jam pend'as la man'o de l’ di'o'j.
Pentuer adiaŭ'is la ĉef'pastr'o'n, plen'a de mal'ĝoj'a'j antaŭ'sent'o'j; tamen li ne perd'is la kuraĝ'o'n, sci'ant'e, ke kio'n ajn li akir'os hodiaŭ por la pli'bon'ig'o de la sort'o de l’ popol'o, tio jam rest'os, eĉ se la faraon'o si'n klin'us antaŭ la potenc'o de l’ pastr'o'j.
“En la plej mal'bon'a situaci'o — pens'is li — ni far'u, kio'n ni pov'as kaj dev'as. Iam la rilat'o'j pli'bon'iĝ'os, kaj la nun'a sem'o don'os frukt'o'j'n.”
Tamen li decid'is for'las'i la propagand'o'n inter la popol'o. Kontraŭ'e li est'is pret'a trankvil'ig'i la mal'pacienc'a'j'n, por ke ili ne pli'grand'ig'u la embaras'o'j'n de l’ faraon'o.
Post kelk'e da semajn'o'j Pentuer penetr'is en la lim'o'j'n de Mal'supr'a Egipto, serĉ'ant'e sur'voj'e plej prudent'a'j'n kamp'ar'an'o'j'n kaj meti'ist'o'j'n, el kiu'j oni pov'us elekt'i deleg'it'o'j'n por la kun'ven'o, kiu'n kun'vok'is la faraon'o. Ĉie dum la vojaĝ'o li trov'is sign'o'j'n de grand'a ekscit'o: kamp'ar'an'o'j kaj meti'ist'o'j postul'is, ke oni don'u al ili ripoz'o'n ĉiu'n sep'a'n tag'o'n kaj pag'u por ĉiu'j publik'a'j labor'o'j, kiel est'is iam. Kaj nur dank’ al la admon'o'j de l’ pastr'o'j de divers'a'j templ'o'j ne eksplod'is ĝeneral'a ribel'o, aŭ almenaŭ oni ne inter'romp'is la labor'o'j'n.
Sam'temp'e li rimark'is kun mir'o kelk'a'j'n nov'a'j'n fenomen'o'j'n, kiu'j'n li ne vid'is antaŭ unu monat'o.
Unu'e, la popol'o si'n divid'is en du parti'o'j'n. Unu'j est'is parti'an'o'j de la faraon'o kaj mal'amik'o'j de l’ pastr'o'j, ali'a'j indign'is kontraŭ Fenici'an'o'j. Unu'j pretend'is, ke la pastr'o'j dev'as liver'i al la faraon'o la trezor'o'j'n de Labirint'o, ali'a'j murmur'et'is, ke la faraon'o tro protekt'as la fremd'ul'o'j'n.
Sed plej strang'a est'is la fam'o, kiu ven'is oni ne sci'as de kie, ke Ramzes XIII montr'as simptom'o'j'n de la frenez'o!... Sam'e kiel li'a pli aĝ'a sam'patr'a frat'o, kiu'n pro la sam'a kaŭz'o oni for'ig'is de la tron'o. Pri ĉi tiu fam'o parol'is la pastr'o'j, skrib'ist'o'j, eĉ kamp'ar'an'o'j.
— Kiu rakont'as al vi tia'j'n mensog'o'j'n?... — demand'is Pentuer si'a'n kon'at'o'n inĝenier'o'n.
Tio ne est'as mensog'o — respond'is la inĝenier'o — sed mal'ĝoj'a ver'o... En la teba'j palac'o'j oni vid'is la faraon'o'n tut'e nud'a'n, kur'ant'a'n en la ĝarden'o'j. Foj'e nokt'e li'a sankt'ec'o, sub la fenestr'o de reĝ'in'o Nikotris, sur'ir'is la arb'o'n kaj parol'is kun si mem.
Pentuer cert'ig'is li'n, ke antaŭ du semajn'o'j li vid'is la faraon'o'n, kiu ĝu'as bon'a'n san'o'n. Sed li tuj rimark'is, ke la inĝenier'o ne kred'as al li.
“Tio est'as afer'o de Herhor!... — pens'is li. — Ceter'e nur la pastr'o'j pov'us hav'i tiel rapid'e nov'aĵ'o'j'n de Teboj...”
Por unu moment'o li tut'e perd'is la dezir'o'n elekt'i la deleg'it'o'j'n, sed baldaŭ li re'akir'is la energi'o'n, ĉiam ripet'ant'e al si, ke kio'n la popol'o ricev'os hodiaŭ, ĝi ne pov'as perd'i morgaŭ... Se nur ne okaz'os io, ekster'ordinar'a!...
Apud Memfis'o, nord'e de la piramid'o'j kaj Sfinks'o, jam sur la lim'o de la sabl'o'j, est'is mal'grand'a templ'o de la di'in'o Nut. Tie loĝ'is mal'jun'a pastr'o Menes, inĝenier'o, la plej grand'a astronom'o de Egipto.
Kiam en la ŝtat'o oni far'is grand'a'n konstru'aĵ'o'n aŭ nov'a'n kanal'o'n, Menes ir'is al la lok'o kaj desegn'is la plan'o'n. Ekster tia'j okaz'o'j li viv'is mal'riĉ'a kaj sol'a en si'a templ'o, nokt'e observ'ant'e la stel'o'j'n, tag'e labor'ant'e ĉe strang'a'j aparat'o'j.
De kelk'e da jar'o'j Pentuer ne est'is en tiu lok'o, kaj nun mal'agrabl'e impres'is li'n ĝi'a mizer'o kaj izol'ec'o. La brik'a bar'o dis'fal'ad'is, en la ĝarden'o sek'iĝ'is la arb'o'j, en la kort'o vag'is mal'gras'a kapr'in'o kaj kelk'e da kok'in'o'j.
Apud la templ'o est'is neni'u. Nur kiam Pentuer komenc'is vok'i, el la pilon'o el'ir'is mal'jun'a hom'o. Li hav'is nud'a'j'n pied'o'j'n, sur la kap'o mal'pur'a'n kuf'o'n, kiel la kamp'ar'an'o'j, ĉirkaŭ la koks'o'j ĉifon'o'n zon'o'n, kaj sur la dors'o panter'a'n fel'o'n, kiu perd'is la har'o'j'n. Malgraŭ tio li'a ekster'aĵ'o est'is plen'a de mem'respekt'o kaj li'a vizaĝ'o de inteligent'ec'o.
Li fiks'e rigard'is la gast'o'n kaj dir'is:
— Aŭ mi erar'as, aŭ vi est'as Pentuer?
— Ver'e mi est'as Pentuer — dir'is la ven'int'o kaj kor'e ĉirkaŭ'pren'is la mal'jun'ul'o'n.
— Ho! Ho!... — ek'kri'is Menes (tio est'is li). — Mi vid'as, ke vi ŝanĝ'iĝ'is sur la reĝ'a'j plank'o'j. Vi hav'as glat'a'n haŭt'o'n, pli blank'a'j'n man'o'j'n kaj or'a'n ĉen'o'n sur la kol'o. Tia'j'n ornam'o'j'n long'e dev'us atend'i la di'in'o de la ĉiel'a ocean'o, la patr'in'o Nut!...
Pentuer vol'is de'met'i la ĉen'o'n; sed Menes halt'ig'is li'n kun rid'et'o.
— Las'u — dir'is li: — Se vi sci'us, kia'j'n juvel'o'j'n ni hav'as sur la ĉiel'o, vi ne rapid'us ofer'i or'o'n... Do vi ven'as loĝ'iĝ'i ĉe ni?...
Pentuer sku'is la kap'o'n.
— Ne — respond'is li, — Mi ven'as nur por salut'i vi'n, di'a majstr'o.
— Kaj post'e re'e al la kort'eg'o?... — rid'is la mal'jun'ul'o. — Ho vi, vi!... se vi sci'us, kio'n vi perd'as for'las'ant'e la saĝ'o'n por la palac'o'j, vi est'us la plej mal'feliĉ'a'j hom'o'j...
— Ĉu vi est'as sol'a, majstr'o?
— Kvazaŭ palm'o en la dezert'o, precip'e hodiaŭ, kiam mi'a surd'a'mut'ul'o ir'is kun korb'o Memfis'o'n almoz'pet'i i'o'n por la patr'in'o de Ra kaj por ŝi'a pastr'o.
— Tio ne ted'as vi'n?...
— Mi'n?... — ek'kri'is Menes. — Dum la temp'o, kiam mi vi'n ne vid'is, mi for'ŝir'is de la di'o'j kelk'e da mister'o'j, kiu'j'n mi ne ŝanĝ'us je la du kron'o'j de Egipto.
— Ĉu tio est'as sekret'o?... — demand'is Pentuer.
— Kia sekret'o!... Antaŭ unu jar'o mi fin'is la mezur'ad'o'n kaj kalkul'o'j'n pri la grand'o de la ter'o...
— Kio'n tio signif'as?
— Vi ja sci'as, ke la ter'o ne est'as eben'a, kiel tabl'o, sed ke ĝi est'as grand'eg'a glob'o, sur kies supr'aĵ'o trov'iĝ'as la mar'o'j, land'o'j kaj urb'o'j...
— Tio est'as kon'at'a — dir'is Pentuer.
— Ne de ĉiu'j — respond'is Menes. — Sed jen kio tut'e ne est'is kon'at'a: kiel grand'a est'as la glob'o?
— Kaj vi sci'as? — demand'is Pentuer preskaŭ tim'ig'it'a.
— Mi sci'as. Ni'a infanteri'o marŝ'as dum unu tag'o ĉirkaŭ dek tri egiptajn mejl'o'j'n*. La ter'a glob'o est'as tiel grand'eg'a, ke ni'a'j soldat'o'j far'us la plen'a'n ĉirkaŭ'ir'o'n dum kvin jar'o'j...
— Di'o'j!... — ek'kri'is Pentuer. — Ĉu vi ne tim'as, patr'o, pens'i pri tia'j afer'o'j...
Menes lev'is la ŝultr'o'j'n.
— Mezur'i la grand'o'n de piramid'o aŭ de la ter'o est'as tut'e la sam'a afer'o. Mi far'is pli mal'facil'a'j'n afer'o'j'n, ĉar mi sukces'is mezur'i la inter'spac'o'n inter mi'a templ'o kaj la palac'o de l’ faraon'o, ne trans'ir'ant'e Nil'o'n...
— Terur'e!... — murmur'et'is Pentuer.
— Kia terur'o?... Sed mi mal'kovr'is afer'o'n, kiu'n ver'e vi ĉiu'j tim'os... Sed pri tio parol'u al neni'u. En la monat'o Paofi ni hav'os mal'lum'iĝ'o'n de la sun'o... tag'e far'iĝ'os nokt'e... Kaj mi mort'u de mal'sat'o, se en mi'a'j kalkul'o'j mi erar'is nur je la du'dek'on'o de unu hor'o.
Pentuer tuŝ'is la amulet'o'n, kiu'n li hav'is sur la brust'o kaj dir'is preĝ'o'n. Post'e li demand'is:
— Mi leg'is en la sankt'a'j libr'o'j, ke jam mult'foj'e, por turment'i la hom'o'j'n, tag'mez'e far'iĝ'is nokt'o. Sed kio tio est'as? Mi ne kompren'as.
— Ĉu vi vid'as la piramid'o'j'n? — demand'is subit'e Menes, montr'ant'e al la dezert'o.
— Mi vid'as.
— Kaj nun met'u vi'a'n man'o'n antaŭ la okul'o'j... Ĉu vi vid'as la piramid'o'j'n? Vi ne vid'as. La mal'lum'iĝ'o de la sun'o est'as sam'a afer'o: inter la sun'o kaj ni si'n met'as la lun'o, kovr'as la patr'o'n de la lum'o kaj far'as nokt'o'n...
— Kaj tio ĉi okaz'os ĉe ni? — demand'is Pentuer.
— En la monat'o Paofi. Mi jam skrib'is pri tio al la faraon'o, pens'ant'e, ke rekompenc'e li send'os ofer'o'n al ni'a mal'zorg'at'a templ'o. Sed li, leg'int'e la leter'o'n, rid'is mi'n kaj ordon'is al mi'a send'it'o don'i la leter'o'n al Herhor...
— Kaj Herhor?
— Li don'is al ni tri'dek mezur'o'j'n da horde'o. Li est'as la sol'a hom'o en Egipto, kiu respekt'as la saĝ'o'n; la jun'a faraon'o est'as sen'pri'pens'a.
— Ne est'u sever'a por li, patr'o — inter'met'is Pentuer. — Ramzes XIII vol'as pli'bon'ig'i la sort'o'n de la kamp'ar'an'o'j kaj meti'ist'o'j; li don'os al ili ripoz'o'n ĉiu'n sep'a'n tag'o'n, mal'permes'os bat'i ili'n sen juĝ'o, ebl'e donac'os al ili ter'o'n...
— Kaj mi dir'as al vi, ke li est'as sen'pri'pens'a — respond'is la incit'it'a Menes. — Antaŭ du monat'o'j mi send'is al li grand'a'n plan'o'n por pli'facil'ig'i la labor'o'n de l’ kamp'ar'an'o'j, kaj... li ankaŭ mok'is mi'n!... Li est'as ignor'ant'o kaj mal'humil'ul'o.
— Patr'o, vi antaŭ'juĝ'as... Sed dir'u al mi vi'a'n plan'o'n, kaj ebl'e mi help'os plen'um'i ĝi'n.
— Plan'o!... — ripet'is la mal'jun'ul'o. — Tio ne est'as plu plan'o, sed real'aĵ'o...
Li lev'iĝ'is de la benk'o kaj ili ambaŭ ir'is al la lag'et'o de la ĝarden'o, apud kiu star'is laŭb'o, perfekt'e kovr'it'a de grimp'ant'a'j kresk'aĵ'o'j. En la laŭb'o trov'iĝ'is grand'a rad'o, met'it'a sur horizontal'a aks'o, kun mult'o da mal'grand'a'j sitel'o'j sur la ĉirkaŭ'o. Menes en'ir'is en la intern'o'n de la rad'o kaj komenc'is mov'i ĝi'n per la pied'o'j; la rad'o turn'iĝ'is, la sitel'o'j ĉerp'is la akv'o'n el la lag'et'o kaj verŝ'is ĝi'n en trog'o'n, met'it'a'n pli alt'e.
— Interes'a aparat'o! — dir'is Pentuer.
— Kaj ĉu vi diven'os, kio'n ĝi pov'as far'i por la egipta popol'o?
— Ne.
— Imag'u do, ke la rad'o est'as kvin aŭ dek foj'o'j'n pli grand'a, kaj ke en ĝi'a intern'o, anstataŭ hom'o, paŝ'as kelk'e da par'o'j da bov'o'j...
— Io... io ŝajn'as al mi — inter'met'is Pentuer — sed mi ne kompren'as ankoraŭ bon'e.
— Tio est'as tiel simpl'a! — respond'is Menes. Per la help'o de ĉi tiu rad'o, bov'o'j aŭ ĉeval'o'j pov'us ĉerp'i akv'o'n el Nil'o kaj verŝ'i ĝi'n en pli kaj pli supr'a'j'n kanal'o'j'n... kaj tia'manier'e la du'milion'o da hom'o'j, kiu'j hodiaŭ labor'as ĉe la sitel'o'j, pov'us ripoz'i... Nun vi vid'as, ke la saĝ'o don'as pli da feliĉ'o al la hom'o'j, ol la faraon'o'j.
Pentuer sku'is la kap'o'n.
— Kiom da lign'o oni bezon'us por tio! — dir'is li — kiom da bov'o'j, da paŝt'aĵ'o!... Ŝajn'as al mi, patr'o, ke vi'a rad'o ne anstataŭ'os la sep'a'n tag'o'n de ripoz'o.
— Mi vid'as — respond'is Menes, lev'ant'e la ŝultr'o'j'n — ke la rang'o'j ne al'port'is al vi util'o'n. Sed kvankam vi perd'is la sagac'ec'o'n, kiu'n mi admir'is en vi, mi montr'os al vi ankoraŭ i'o'n... Ebl'e iam vi re'ven'os al la scienc'o, kaj kiam mi mort'os, vi vol'os labor'i por pli'perfekt'ig'i kaj dis'kon'ig'i mi'a'j'n el'trov'o'j'n.
Ili re'ven'is al la pilon'o, kaj Menes met'is iom da lign'o sub kupr'a'n kaldron'o'n. Li blov'is sur la flam'o'j'n kaj baldaŭ la akv'o komenc'is bol'i.
El la kaldron'o el'star'is vertikal'a tub'o, kovr'it'a per pez'a ŝton'o. Kiam la akv'o ek'sibl'is en la kaldron'o, Menes dir'is:
— Star'iĝ'u ĉi tie kaj rigard'u...
Li ek'mov'is turn'il'o'n, al'ig'it'a'n al la tub'o kaj subit'e la pez'a ŝton'o est'is ĵet'it'a supr'e'n, kaj la ĉambr'o plen'iĝ'is per kolon'o'j de varm'eg'a vapor'o...
— Mir'ind'aĵ'o! — ek'kri'is Pentuer.
Sed tuj li trankvil'iĝ'is kaj demand'is:
— Kaj ĉi tiu ŝton'o, kiel ĝi pli'bon'ig'os la sort'o'n de la popol'o?
— La ŝton'o neniel — respond'is la saĝ'ul'o, jam mal'pacienc'a. — Sed ver'e, mi dir'as al vi kaj tio'n memor'u: ven'os tag'o, ke la ĉeval'o kaj bov'o anstataŭ'os la hom'a'n labor'o'n, kaj la bol'ant'a akv'o anstataŭ'os la ĉeval'o'n kaj bov'o'n.
— Sed kia'n profit'o'n la kamp'ar'an'o'j hav'os de tio? — insist'is Pentuer.
— Ve al mi! — ek'kri'is Menes, kapt'ant'e si'n je la kap'o. — Mi ne sci'as, ĉu vi mal'jun'iĝ'is aŭ mal'saĝ'iĝ'is, sed la kamp'ar'an'o'j kovr'is al vi la tut'a'n mond'o'n, vual'is vi'a'n inteligent'o'n. Se la saĝ'ul'o'j atent'us nur la kamp'ar'an'o'j'n, ili dev'us ĵet'i for si'a'j'n libr'o'j'n kaj kalkul'o'j'n kaj far'iĝ'i paŝt'ist'o'j...
— Ĉiu afer'o dev'as al'port'i util'o'n — inter'met'is ne'kuraĝ'e Pentuer...
— Vi kort'eg'a'j hom'o'j — dir'is Menes mal'dolĉ'e — oft'e uz'as du mezur'o'j'n! Se Fenici'an'o al'port'as al vi ruben'o'n aŭ safir'o'n, vi ne demand'as: kia est'as la profit'o de ili? sed vi aĉet'as la ŝton'o'n kaj ŝlos'as ĝi'n en kest'o. Sed kiam saĝ'ul'o ven'as al vi kun el'trov'o, kiu pov'us ŝanĝ'i la aspekt'o'n de la mond'o, vi tuj demand'as: kia est'as la profit'o de ĝi?... Sen'dub'e tim'o ek'reg'as vi'n, ke la esplor'ant'o de la natur'o postul'os plen'man'o'n da horde'o por la objekt'o, kiu'n ne kompren'as vi'a anim'o.
— Vi koler'as, patr'o?... Ĉu mi vol'is ĉagren'i vi'n?...
— Mi ne koler'as, sed bedaŭr'as. Ankoraŭ antaŭ du'dek jar'o'j ni est'is en la templ'o kvin, labor'ant'a'j por mal'kovr'i la mister'o'j'n de la natur'o. Hodiaŭ mi rest'is sol'a kaj pro di'o'j! mi ne pov'as trov'i ne sol'e post'e'ul'o'n, sed eĉ hom'o'n, kiu kompren'us mi'n.
— Cert'e, patr'o, mi rest'us ĉi tie ĝis la mort'o, por ek'kon'i vi'a'j'n di'a'j'n projekt'o'j'n — respond'is Pentuer. — Sed dir'u, ĉu mi pov'as hodiaŭ ŝlos'i mi'n en templ'o, kiam est'as pes'at'a la sort'o de la ŝtat'o, la feliĉ'o de la simpl'a popol'o kaj kiam mi'a rol'o...
— Pov'as influ'i la sort'o'n de la land'o kaj de kelk'e da milion'o'j da kamp'ar'an'o'j?... — inter'romp'is mok'e Menes. — Ho vi, plen'aĝ'a'j infan'o'j en tiar'o'j kaj ĉen'o'j de alt'rang'ul'o'j! Ĉar permes'it'e est'as al vi ĉerp'i akv'o'n el Nil'o, tuj ŝajn'as al vi, ke vi pov'as halt'ig'i la lev'iĝ'o'n aŭ mal'lev'iĝ'o'n de la river'o. Ver'e, ne ali'e pens'as ŝaf'in'o, kiu sekv'ant'e la ar'o'n, imag'as, ke ŝi konduk'as ĝi'n.
— Sed pri'pens'u, majstr'o. La jun'a faraon'o hav'as kor'o'n plen'a'n de nobl'ec'o, li vol'as don'i al la popol'o ripoz'o'n ĉiu'n sep'a'n tag'o'n, just'a'n juĝ'ad'o'n, eĉ ter'o'n...
Menes sku'is la kap'o'n.
— Ĉio ĉi — dir'is li — est'as vant'a'j afer'o'j. La jun'a'j faraon'o'j mal'jun'iĝ'as, kaj la popol'o... la popol'o hav'is jam mult'foj'e ripoz'o'n ĉiu'n sep'a'n tag'o'n, kaj post'e perd'is ĝi'n... Ah, se nur tio ŝanĝ'iĝ'us! Kiom da dinasti'o'j kaj pastr'o'j pas'is en Egipto de tri mil jar'o'j, kiom da urb'o'j kaj templ'o'j dis'fal'is en ruin'o'j'n, eĉ nov'a'j tavol'o'j de ter'o form'iĝ'is.
Ĉio ŝanĝ'iĝ'is ekster tio, ke du kaj du est'as kvar, ke tri'angul'o est'as du'on'o de kvar'angul'o, ke la lun'o pov'as kovr'i la sun'o'n, kaj ke la bol'ant'a akv'o pov'as ĵet'i supr'e'n ŝton'o'n... En ĉi tiu pere'em'a mond'o daŭr'as kaj rest'as nur la saĝ'o. Ve al tiu, kiu por afer'o'j pas'ant'a'j, kiel la nub'o'j, for'las'as la etern'a'j'n! Li'a kor'o neniam ĝu'os trankvil'o'n, li'a anim'o balanc'iĝ'os, kiel ŝip'et'o dum vent'eg'o.
— La di'o'j parol'as per vi'a buŝ'o, majstr'o — respond'is Pentuer post pri'pens'o — sed apenaŭ unu hom'o el la milion'o'j pov'as far'iĝ'i ili'a instrument'o... Kaj tio est'as bon'a. Ĉar kio okaz'us, se la kamp'ar'an'o'j tut'a'j'n nokt'o'j'n rigard'us la stel'o'j'n, la soldat'o'j far'us kalkul'o'j'n, la alt'rang'ul'o'j kaj faraon'o, anstataŭ reg'i, ĵet'us ŝton'o'j'n per la help'o de bol'ant'a akv'o? Antaŭ kiam la lun'o unu foj'o'n ĉirkaŭ'ir'us la ter'o'n, ĉiu'j dev'us mort'i de la mal'sat'o... Fin'e, neni'u rad'o, neni'u kaldron'o defend'us la land'o'n kontraŭ la atak'o de la barbar'o'j, nek dis'don'us la just'o'n al la plend'ant'o'j. Do — konklud'is Pentuer — kvankam la saĝ'o est'as kvazaŭ la sun'o, sang'o kaj spir'o, ni ne pov'as ĉiu'j est'i saĝ'ul'o'j.
Al tiu'j vort'o'j Menes respond'is plu neni'o'n.
Kelk'e da tag'o'j pas'ig'is Pentuer en la templ'o de la di'a Nut, rigard'ant'e kun plezur'o jen la sabl'a'n mar'o'n, jen la frukt'o'don'a'n val'o'n de Nil'o. Kun Menes li observ'is la stel'o'j'n, rigard'is la rad'o'n por la ĉerp'ad'o de akv'o, ia'foj'e promen'is al la piramid'o'j. Li admir'is la simpl'ec'o'n kaj geni'o'n de si'a majstr'o, sed en la anim'o li pens'is:
“Menes est'as sen'dub'e di'o, en'korp'ig'it'a en hom'a figur'o, kaj tial li ne zorg'as pri la sur'ter'a viv'o. Li'a rad'o por ĉerp'i la akv'o'n ne est'os akcept'it'a en Egipto, ĉar unu'e lign'o mank'as al ni, kaj du'e por mov'i tia'j'n rad'o'j'n oni bezon'us cent'o'n da mil'o'j da bov'o'j, kaj kie trov'i por ili la paŝt'aĵ'o'n, eĉ en Supr'a Egipto?...”
En la temp'o kiam Pentuer vetur'is tra la land'o, elekt'ant'e la reprezent'ant'o'j'n, Ramzes XIII loĝ'is en Teboj kaj edz'ig'is si'a'n favor'at'o'n Tutmozison.
Antaŭ ĉio la sinjor'o de la du mond'o'j, ĉirkaŭ'it'a de bel'eg'a sekv'ant'ar'o, al'vetur'is en or'it'a kaleŝ'o en la palac'o'n de li'a ekscelenc'o Antef, la nomarĥ'o de Teboj. La grand'a sinjor'o el'kur'is renkont'e, al la monarĥ'o ĝis la pord'eg'o kaj, de'met'int'e de l’ pied'o'j mult'e'kost'a'j'n sandal'o'j'n, sur'genu'e help'is Ramzeson mal'supr'e'n'ir'i.
Rekompenc'e por ĉi tiu honor'o, la faraon'o don'is al li si'a'n man'o'n por kis'i kaj dir'is, ke de ĉi tiu moment'o Antef far'iĝ'as li'a amik'o kaj hav'as la rajt'o'n eĉ en la tron'a'n ĉambr'eg'o'n en'ir'i, ne de'met'ant'e la ŝu'o'j'n.
Kaj kiam ili ating'is la grand'eg'a'n salon'o'n de la palac'o de Antef, la sinjor'o dir'is en la ĉe'est'o de la tut'a sekv'ant'ar'o:
— Mi sci'as, nobl'a Antef, ke kiel vi'a'j respekt'ind'a'j antaŭ'ul'o'j loĝ'as en plej bel'a'j tomb'o'j, sam'e vi, ili'a fil'o, est'as la plej eminent'a el la nomarĥ'o'j de Egipto. Kaj vi sen'dub'e sci'as, ke en mi'a kort'eg'o kaj arme'o, sam'e kiel en mi'a reĝ'a kor'o, la unu'a'n lok'o'n okup'as mi'a favor'at'o, la ĉef'o de la gvardi'o, Tutmozis.
Laŭ la opini'o de la saĝ'ul'o'j, mal'bon'e far'as la riĉ'ul'o, kiu si'a'n plej mult'valor'a'n ŝton'o'n ne met'as en plej bel'a'n ring'o'n. Kaj ĉar vi'a gent'o, Antef, est'as por mi la plej kar'a, kaj Tutmozis la plej am'at'a, mi do projekt'is kun'ig'i vi'n unu kun la ali'a. Tio facil'e pov'as est'i far'it'a, se vi'a fil'in'o, la bel'a kaj saĝ'a Hebron akcept'os Tutmozison, kiel edz'o'n.
Al tio la nobl'a Antef respond'is:
— Vi'a sankt'ec'o, sinjor'o de la viv'ant'a kaj de l’ okcident'a mond'o! Kiel la tut'a Egipto kaj ĉio, kio est'as en ĝi, aparten'as al vi, sam'e ĉi tiu dom'o kaj ĉiu'j ĝi'a'j loĝ'ant'o'j est'as vi'a propr'aĵ'o. Kaj se vi dezir'as en vi'a kor'o, ke mi'a fil'in'o far'iĝ'u edz'in'o de vi'a favor'at'o Tutmozis, est'u do tiel...
Nun la faraon'o rakont'is al Antef, ke Tutmozis hav'as du'dek talent'o'j'n de jar'a salajr'o el la trezor'ej'o kaj grand'a'j'n propr'a'j'n bien'o'j'n en divers'a'j nomes'o'j. Si'a'flank'e la nobl'a Antef dir'is, ke li'a sol'a fil'in'o Hebron hav'os kvin'dek talent'o'j'n jar'e kaj la rajt'o'n profit'i de la bien'o'j de l’ patr'o en la nomes'o'j, en kiu'j por pli long'a temp'o halt'os la reĝ'a kort'eg'o.
Ĉar Antef ne posed'is fil'o'n, tut'a li'a grand'eg'a kaj sen'ŝuld'a riĉ'aĵ'o dev'is iam trans'ir'i en la man'o'j'n de Tutmozis, kun la ofic'o de la nomarĥ'o de Teboj, se tia est'os la vol'o de li'a sankt'ec'o.
Kiam la inter'konsent'o est'is far'it'a, Tutmozis ven'is de la kort'o, dank'is Antefon unu'e pro tio, ke li don'as si'a'n fil'in'o'n al tia mizer'ul'o, kaj du'e pro tio, ke li tiel bon'e ŝi'n eduk'is. Sam'temp'e oni decid'is, ke la edz'iĝ'a ceremoni'o hav'os lok'o'n post kelk'e da tag'o'j, ĉar Tutmozis, kiel la ĉef'o de la gvardi'o, ne hav'as temp'o'n por tro long'a'j prepar'a'j solen'o'j.
— Mi dezir'as al vi feliĉ'o'n, mi'a fil'o — fin'is Antef kun rid'et'o — kaj grand'a'n pacienc'o'n. Ĉar mi'a plej am'at'a fil'in'o Hebron hav'as jam du'dek jar'o'j'n, est'as la unu'a elegant'in'o en Teboj kaj kutim'is hav'i si'a'n propr'a'n vol'o'n...
Pro la di'o'j!... mi dir'as al vi ke mi'a pov'o super Teboj ĉiam fin'iĝ'is ĉe la pord'et'o de la ĝarden'o de mi'a fil'in'o. Kaj mi tim'as, ke vi'a general'a rang'o far'os sur ĝi'n ne pli grand'a'n impres'o'n.
Post'e la nobl'a Antef invit'is la gast'o'j'n al luks'a festen'o, dum kiu aper'is la bel'a Hebron kun grand'a sekv'ant'ar'o de si'a'j kun'ul'in'o'j.
En la manĝ'o'ĉambr'o star'is mult'e da tabl'o'j por du kaj kvar person'o'j kaj unu pli grand'a por la faraon'o, sur estrad'o. Por honor'i Antefon kaj si'a'n favor'at'o'n, li'a sankt'ec'o proksim'iĝ'is al Hebron kaj invit'is ŝi'n al si'a tabl'o...
Hebron est'is ver'e bel'a, kaj far'is impres'o'n de person'o plen'a de spert'o, kio ne est'is mal'oft'aĵ'o en Egipto. Ramzes baldaŭ rimark'is, ke la fianĉ'in'o tut'e ne atent'as si'a'n est'ont'a'n edz'o'n, kaj send'as esprim'plen'a'j'n rigard'o'j'n al li, la faraon'o.
Ankaŭ tio ne est'is mal'oft'aĵ'o en Egipto.
Kiam la gast'o'j sid'iĝ'is ĉe la tabl'o'j, kiam ek'son'is la muzik'o kaj danc'ist'in'o'j komenc'is dis'port'i al la festen'ant'o'j vin'o'n kaj flor'o'j'n, Ramzes dir'is:
— Ju pli long'e mi rigard'as vi'n, Hebron, des pli fort'e mi mir'as. Se ĉi tie'n en'ir'us fremd'ul'o, li pens'us, ke vi est'as di'in'o aŭ ĉef'pastr'in'o, sed neniam, ke vi est'as feliĉ'a fianĉ'in'o.
— Vi erar'as, sinjor'o — respond'is ŝi. — En ĉi tiu moment'o mi est'as feliĉ'a, sed ne de mi'a fianĉ'iĝ'o...
— Kiel tio est'as ebl'a?... — inter'romp'is la faraon'o.
— La edz'iĝ'o ne log'as mi'n kaj cert'e mi prefer'us far'iĝ'i la ĉef'pastr'in'o de Izid'o, ol edz'in'o...
— Kial do vi edz'iĝ'as?
— Mi far'as tio'n por la patr'o, kiu vol'as nepr'e hav'i hered'ont'o'n de si'a glor'o. Kaj precip'e, ĉar vi tio'n dezir'as, sinjor'o...
— Ĉu Tutmozis pov'us ne plaĉ'i al vi?
— Tio'n mi ne dir'as. Tutmozis est'as bel'a, est'as la unu'a elegant'o en Egipto, bel'e kant'as kaj ricev'as premi'o'j'n en la lud'o'j. Li'a rang'o de l’ ĉef'o de la gvardi'o de vi'a sankt'ec'o est'as unu el la plej alt'a'j en la land'o. Malgraŭ tio, se la patr'o ne pet'us mi'n kaj vi ne ordon'us, mi ne far'iĝ'us li'a edz'in'o... Ceter'e eĉ tiel mi ne est'os!... Al Tutmozis sufiĉ'os mi'a riĉ'aĵ'o kaj la titol'o'j, kiu'j'n li hered'os de mi'a patr'o, kaj la rest'o'n li trov'os ĉe la danc'ist'in'o'j.
— Kaj li sci'as pri si'a mal'feliĉ'o?
Hebron ek'rid'et'is.
— Li sci'as de long'e, ke eĉ se mi ne est'us fil'in'o de Antef, sed de last'a el la paraŝitoj, mi ne don'us mi'n al hom'o, kiu'n mi ne am'as. Kaj mi pov'us am'i nur super'a'n ol mi.
— Ĉu vi dir'as tio'n serioz'e?... — ek'mir'is Ramzes.
— Mi ja hav'as du'dek jar'o'j'n, do jam de ses jar'o'j ĉirkaŭ'as mi'n ador'ant'o'j. Sed baldaŭ mi ek'kon'is ili'a'n valor'o'n... Kaj hodiaŭ mi prefer'us aŭskult'i inter'parol'ad'o'j'n de saĝ'a'j pastr'o'j, ol kant'o'j'n kaj am'ind'um'o'j'n de elegant'a'j jun'ul'o'j.
— En tia okaz'o, mi ne dev'us sid'i apud vi, Hebron, ĉar mi ne est'as eĉ elegant'o kaj tut'e ne posed'as la saĝ'o'n de l’ pastr'o'j...
— Ho vi, sinjor'o, est'as iu pli grand'a — respond'is ŝi, fort'e ruĝ'iĝ'ant'e. — Vi est'as milit'estr'o, kiu venk'is... Vi est'as viv'eg'a kiel leon'o, rapid'a kiel vultur'o... Antaŭ vi milion'o'j fal'as sur la vizaĝ'o'n, la ŝtat'o'j trem'as... Ĉu mi ne sci'as, kia'n terur'o'n nask'as vi'a nom'o en Tir'o kaj Ninivo? La di'o'j pov'us envi'i vi'a'n potenc'o'n...
Ramzes konfuz'iĝ'is.
— Hebron, Hebron... Se vi sci'us, kia'n mal'trankvil'o'n vi sem'as en mi'a kor'o!...
— Jen kial — dir'is ŝi — mi konsent'as edz'in'iĝ'i kun Tutmozis... Mi est'os pli proksim'a al vi'a sankt'ec'o kaj, almenaŭ ĉiu'n kelk'o'n da tag'o'j mi vid'os vi'n, sinjor'o...
Dir'int'e tio'n, ŝi lev'iĝ'is de la tabl'o kaj for'ir'is.
Antef rimark'is ŝi'a'n ag'o'n kaj tim'ig'it'e al'kur'is al Ramzes.
— Ho sinjor'o! — ek'kri'is li — ĉu mi'a fil'in'o ne dir'is i'o'n ne'konven'a'n?... Ŝi est'as ne'dres'ebl'a leon'in'o....
— Trankvil'iĝ'u — respond'is la faraon'o. — Vi'a fil'in'o est'as plen'a de saĝ'o kaj serioz'ec'o. Ŝi el'ir'is, ĉar ŝi rimark'is, ke la vin'o de vi'a ekscelenc'o tro gaj'ig'as la festen'ant'o'j'n.
— Efektiv'e, en la salon'o reg'is grand'a bru'o, tiom pli, ke Tutmozis, for'las'int'e la rol'o'n de vic-mastr'o, far'iĝ'is la plej viv'a festen'ant'o.
— Konfidenci'e mi dir'os al vi'a sankt'ec'o — murmur'et'is Antef — ke la kompat'ind'a Tutmozis dev'os si'n gard'i en la ĉe'est'o de Hebron...
La unu'a festen'o daŭr'is ĝis la maten'o. La faraon'o baldaŭ for'vetur'is, sed la ceter'a'j rest'is, en la komenc'o sur la seĝ'o'j, post'e sur la plank'o... Fin'e Antef dev'is dis'send'i ili'n hejm'e'n en vetur'il'o'j, kvazaŭ sen'viv'a'j'n objekt'o'j'n.
Post kelk'e da tag'o'j oni solen'is la edz'iĝ'o'n.
En la palac'o de Antef kun'ven'is la ĉef'pastr'o'j Herhor kaj Mefres, nomarĥ'o'j de la najbar'a'j nomes'o'j kaj la plej alt'a'j ofic'ist'o'j de Teboj. Post'e al'vetur'is en du'rad'a ĉar'o Tutmozis, ĉirkaŭ'it'a de l’ oficir'o'j de la gvardi'o, kaj en la fin'o, li'a sankt'ec'o Ramzes XIII.
Akompan'is li'n: la grand'a skrib'ist'o, ĉef'o de la ark'paf'ist'o'j, ĉef'o de la rajd'ist'ar'o, grand'a trezor'ist'o, ĉef'pastr'o Sem kaj la general'o'j adjutant'o'j.
Kiam ĉiu'j ĉi eminent'ul'o'j kun'ven'is en la salon'o de la antaŭ'ul'o'j de Antef, aper'is Hebron en blank'a'j vest'o'j kun mult'e'nombr'a sekv'ant'ar'o de amik'in'o'j kaj serv'ist'in'o'j. Ŝi'a patr'o, brul'ig'int'e incens'o'n antaŭ Amon, antaŭ la statu'o de si'a patr'o kaj antaŭ Ramzes sid'ant'a sur estrad'o, anonc'is, ke li liber'ig'as si'a'n fil'in'o'n de la patr'a zorg'ad'o kaj donac'as al ŝi dot'o'n. Sam'temp'e li don'is al ŝi en or'a skatol'o akt'o'n, konform'a'n al si'a dir'o, skrib'it'a'n sur papirus'o en la juĝ'ej'o.
Post mal'long'a antaŭ'manĝ'o la fianĉ'in'o sid'iĝ'is en mult'e'kost'a port'il'o, port'at'a de ok ofic'ist'o'j de la nomes'o. Antaŭ ŝi ir'is la muzik'ist'o'j kaj kant'ist'o'j, ĉirkaŭ la port'il'o la alt'rang'ul'o'j, kaj post ili grand'a popol'amas'o preskaŭ sam'e grand'a, kiel dum la en'ter'ig'o de la faraon'o.
La popol'o rest'is ekster la mur'o de l’ templ'o, la ge'fianĉ'o'j, faraon'o kaj alt'rang'ul'o'j en'ir'is en la kolon'a'n ĉambr'eg'o'n. Herhor brul'ig'is incens'o'n antaŭ la vual'it'a statu'o de Amon, la pastr'in'o'j danc'is la sankt'a'n danc'o'n, kaj Tutmozis leg'is de papirus'o sekv'ant'a'n akt'o'n:
“Mi, Tutmozis, ĉef'o de la gvardi'o de li'a sankt'ec'o Ramzes XIII, pren'as vi'n, Hebron, la fil'in'o'n de la teba nomarĥ'o Antef, kiel edz'in'o'n. Mi don'as al vi tuj dek talent'o'j'n pro tio, ke vi konsent'is far'iĝ'i mi'a edz'in'o. Por vi'a'j vest'o'j mi destin'as al vi tri talent'o'j'n jar'e, kaj por la hejm'a'j el'spez'o'j unu talent'o'n monat'e. El la infan'o'j, kiu'j'n ni hav'os, la plej aĝ'a fil'o hered'os la riĉ'aĵ'o'n, kiu'n mi nun posed'as kaj kiu'n mi pov'as akir'i en la est'ont'ec'o. Se mi ne viv'us plu kun vi, eks'edz'iĝ'us kaj pren'us ali'a'n edz'in'o'n, mi est'us dev'ig'it'a pag'i al vi kvar'dek talent'o'j'n, kiu'j'n mi garanti'as per mi'a'j bien'o'j. Ni'a fil'o, kiam li pren'os la hav'o'n, dev'os pag'i al vi dek kvin talent'o'j'n jar'e. Infan'o'j, nask'it'a'j de ali'a vir'in'o, ne hav'os rajt'o'n je la propr'aĵ'o de ni'a plej aĝ'a fil'o.”*
Nun antaŭ'e'n'ir'is la grand'a juĝ'ist'o kaj en la nom'o de Hebron leg'is akt'o'n, en kiu la jun'a sinjor'in'o promes'is: bon'e nutr'i kaj vest'i si'a'n edz'o'n, zorg'i pri li'a dom'o, famili'o, serv'ist'o'j, brut'o'j kaj sklav'o'j, kaj konfid'is al la edz'o la administr'ad'a'n de la hav'o, kiu'n ŝi ricev'is kaj ricev'os de la patr'o.
Kiam la akt'o'j est'is leg'it'a'j, Herhor don'is al Tutmozis pokal'o'n da vin'o.
La edz'o trink'is du'on'o'n, Hebron tremp'is la lip'o'j'n, post'e ambaŭ ili brul'ig'is incens'o'n antaŭ la purpur'a kurten'o.
For'las'int'e la templ'o'n de la teba Amon, la ge'edz'o'j kaj ili'a bril'a sekv'ant'ar'o ir'is tra la ale'o de l’ sfinks'o'j al la reĝ'a palac'o. Grand'a'j amas'o'j da popol'o kaj soldat'o'j aklam'is ili'n, ĵet'ant'e flor'o'j'n sur la voj'o'n.
Ĝis la last'a tag'o Tutmozis loĝ'is en la ĉambr'o'j de l’ faraon'o. Sed en la tag'o de la edz'iĝ'o la sinjor'o donac'is al li bel'a'n palac'o'n, en la fund'o de la ĝarden'o, ĉirkaŭ'it'a'n de arb'ar'o de fig'arb'o'j, mirt'o'j kaj baobab'o'j, kie la jun'a'j ge'edz'o'j pov'is pas'ig'i la tag'o'j'n de la feliĉ'o, kaŝ'it'a'j de la hom'a'j okul'o'j, kvazaŭ apart'ig'it'a'j de la mond'o. En ĉi tiu trankvil'a kaŝ'ej'o tiel mal'oft'e si'n montr'is la hom'o'j, ke eĉ la bird'o'j ne for'kur'ad'is de ili.
Kiam la ge'edz'o'j kaj gast'o'j trov'iĝ'is en la nov'a loĝ'ej'o, oni solen'is la definitiv'a'n ceremoni'o'n de l’ edz'iĝ'o.
Tutmozis pren'is Hebronon je la man'o kaj konduk'is ŝi'n al la fajr'o, brul'ant'a antaŭ la statu'o de Izid'o. Mefres verŝ'is sur la kap'o'n de la knab'in'o kuler'o'n da sankt'a akv'o, Hebron tuŝ'is la fajr'o'n per la man'o, Tutmozis divid'is kun ŝi pec'o'n da pan'o kaj met'is sur ŝi'a'n fingr'o'n si'a'n ring'o'n, kiel sign'o'n, ke de ĉi tiu moment'o ŝi far'iĝ'as sinjor'in'o de la bien'o'j, serv'ist'o'j, brut'o'j kaj sklav'o'j de la jun'a edz'o.
Dum'e la pastr'o'j kant'is himn'o'j'n de l’ edz'iĝ'o kaj port'is la statu'o'n de la di'a Izid'o tra la tut'a dom'o. La pastr'in'o'j danc'is la sankt'a'j'n danc'o'j'n.
La tag'o est'is fin'it'a per spektakl'o'j kaj grand'a festen'o, dum kiu ĉiu'j rimark'is, ke Hebron sen'ĉes'e akompan'is la faraon'o'n, kaj Tutmozis rest'is mal'proksim'e de ŝi kaj nur regal'is la gast'o'j'n.
Kiam aper'is la stel'o'j, la sankt'a Herhor for'las'is la festen'o'n, kaj baldaŭ post li for'ir'is ne'rimark'it'e kelk'a'j plej grand'a'j alt'rang'ul'o'j. Kaj ĉirkaŭ la nokt'o'mez'o en la sub'ter'aĵ'o'j de la templ'o de Amon kun'ven'is la sekv'ant'a'j respekt'ind'a'j person'o'j: la ĉef'pastr'o'j Herhor, Mefres kaj Mentezufis, la plej alt'a juĝ'ist'o de Teboj kaj la nomarĥ'o'j de Abs, Horti kaj Emsuĥ.
Mentezufis ĉirkaŭ'rigard'is la dik'a'j'n kolon'o'j'n, ferm'is la pord'o'n, esting'is la lum'o'j'n, kaj rest'is en la mal'alt'a ĉambr'o nur unu lamp'o, brul'ant'a antaŭ la statu'o de Horus. La alt'rang'ul'o'j sid'iĝ'is sur tri ŝton'a'j benk'o'j, kaj la nomarĥ'o Abs dir'is:
— Se oni ordon'us al mi difin'i la karakter'o'n de li'a sankt'ec'o Ramzes XIII, ver'e, mi ne sci'us tio'n far'i...
— Frenez'ul'o! — inter'met'is Mefres.
— Ĉu li est'as frenez'ul'o, mi ne sci'as — dir'is Herhor. — En ĉiu okaz'o li est'as tre danĝer'a hom'o. Asirio jam du'foj'e re'memor'ig'is al ni pri la definitiv'a traktat'o, kaj hodiaŭ, kiel mi aŭd'is, komenc'as mal'trankvil'iĝ'i pro la arm'ad'o de Egipto.
— Ne grav'e, ne grav'e — dir'is Mefres — pli danĝer'e est'as, ke ĉi tiu mal'pi'ul'o vol'as tuŝ'i la trezor'o'j'n de Labirint'o.
— Mi pens'as — dir'is la nomarĥ'o de Emsuĥ — ke pli mal'bon'a ankoraŭ est'as la promes'o'j, far'it'a'j al la kamp'ar'an'o'j. La en'spez'o'j de la ŝtat'o kaj la ni'a'j ek'ŝancel'iĝ'os, se la popol'aĉ'o komenc'os fest'i ĉiu'n sep'a'n tag'o'n... Kaj se la faraon'o don'us al ili ter'o'n...
— Li est'as kapabl'a far'i tio'n — murmur'et'is la ĉef'a juĝ'ist'o.
— Ĉu ver'e?... — demand'is la nomarĥ'o de Horti. — Ŝajn'as al mi, ke li vol'as sol'e mon'o'n. Se oni ced'us al li iom el la trezor'o'j de Labirint'o...
— Ne ebl'e est'as — inter'romp'is Herhor. — Al la ŝtat'o minac'as neni'u danĝer'o, sed nur al la faraon'o, kaj tio ne est'as la sam'a afer'o. Du'e, sam'e kiel akv'o'bar'o est'as fort'a, ĝis kiam ne tra'penetr'is ĝi'n flu'et'o de akv'o, sam'e Labirint'o est'as plen'a, ĝis kiam ni ne pren'os el ĝi la unu'a'n or'a'n pec'o'n. Ĉio sekv'us ĝi'n... Ceter'e, kiu'n ni help'os per la trezor'o'j de la di'o'j kaj ŝtat'o?... Jun'ul'o'n, kiu mal'respekt'as la religi'o'n, humil'ig'as la pastr'o'j'n kaj ribel'ig'as la popol'o'n. Ĉu li ne est'as pli danĝer'a, ol Assar?... Tiu est'as barbar'o, tio est'as ver'a, sed tut'e ne mal'util'as ni'n.
— Ne est'as dec'a afer'o, ke la faraon'o tiel mal'kaŝ'e am'ind'um'as la edz'in'o'n de si'a favor'at'o, jam en la tag'o de la edz'iĝ'o... — dir'is la medit'ant'a juĝ'ist'o.
— Hebron mem al'log'as li'n! — dir'is la nomarĥ'o de Horti.
— Ĉiu vir'in'o al'log'as ĉiu'j'n vir'o'j'n — respond'is la nomarĥ'o de Emsuĥ. — Sed la hom'o ricev'is la prudent'o'n por ne pek'i.
— Ĉu la faraon'o ne est'as la edz'o de ĉiu'j vir'in'o'j en Egipto? — murmur'et'is la nomarĥ'o de Abs. — Ceter'e, la pek'o'j koncern'as la juĝ'o'n de l’ di'o'j, kaj ni'n interes'as nur la ŝtat'o...
— Danĝer'a!... danĝer'a!... dir'is la nomarĥ'o de Emsuĥ, sku'ant'e la man'o'j'n kaj la kap'o'n. — Est'as neni'u dub'o, ke la popol'aĉ'o jam far'iĝ'is insult'em'a kaj baldaŭ ek'ribel'os. Tiam neni'u ĉef'pastr'o aŭ nomarĥ'o est'os sen'danĝer'a ne nur je si'a pov'o kaj riĉ'aĵ'o, sed eĉ je la viv'o.
— Kontraŭ la ribel'o ni hav'as rimed'o'n — inter'met'is Mefres.
— Kia'n?
— Antaŭ ĉio oni pov'as mal'help'i la ribel'o'n — dir'is Mefres — se ni kon'ig'os al la pli prudent'a'j el la popol'o, ke tiu, kiu promes'as al ili favor'o'j'n, est'as frenez'ul'o.
— Li est'as hom'o la plej san'a sub la sun'o! — murmur'et'is la nomarĥ'o de Horti. — Oni dev'as nur kompren'i, kio'n li vol'as.
— Frenez'ul'o!... frenez'ul'o!... — ripet'is Mefres. — Li'a pli aĝ'a sam'patr'a frat'o jam ŝajn'ig'as simi'o'n kaj drink'as kun paraŝitoj, kaj li komenc'os far'i la sam'o'n morgaŭ, post'morgaŭ...
La nomarĥ'o de Horti pet'is la parol'o'n:
— Est'as mal'bon'a kaj ne'prudent'a rimed'o proklam'i frenez'ul'o hom'o'n de san'a anim'o. Ĉar kiam la popol'o rimark'os la mensog'o'n, ĝi ĉes'os kred'i al ni en ĉio, kaj tiam neni'o halt'ig'os la ribel'o'n.
— Se mi dir'as, ke Ramzes est'as frenez'ul'o, mi dev'as hav'i pruv'o'j'n — dir'is Mefres. — Kaj nun aŭskult'u!
La alt'rang'ul'o'j ek'mov'iĝ'is sur la benk'o'j.
— Dir'u al mi — daŭr'ig'is Mefres — ĉu hom'o de san'a anim'o kuraĝ'us, est'ant'e kron'princ'o, publik'e batal'i kontraŭ bov'o, en ĉe'est'o de kelk'e da mil'o'j da Azi'an'o'j? Ĉu prudent'a princ'o, Egipt'an'o, vag'us nokt'e al fenicia templ'o? Ĉu li for'puŝ'us sen motiv'o, inter la sklav'in'o'j'n si'a'n unu'a'n vir'in'o'n, kio est'is kaŭz'o de mort'o ŝi'a kaj de ŝi'a infan'o...
La ĉe'est'ant'o'j ek'murmur'is de terur'o.
— Ĉio'n ĉi — daŭr'ig'is la ĉef'pastr'o — ni vid'is en Pi-Bast: mi kaj Mentezufis est'is atest'ant'o'j de la drink'ul'a'j festen'o'j, dum kiu'j la kron'princ'o, jam du'on'e frenez'a, blasfem'is kontraŭ la di'o'j kaj ofend'is la pastr'o'j'n...
— Tiel est'is — jes'is Mentezufis.
— Kaj kio'n vi pens'as — dir'is varm'iĝ'ant'e Mefres — ĉu hom'o san'a je la spirit'o, est'ant'e ĉef'a milit'estr'o, for'las'us la arme'o'n, por persekut'i kelk'e da libiaj bandit'o'j?... Mi preter'pas'as mult'a'j'n mal'pli grav'a'j'n afer'o'j'n, ekzempl'e la projekt'o'n donac'i al la kamp'ar'an'o'j fest'o'j'n kaj ter'o'n, kaj mi demand'as vi'n: ĉu mi pov'as ne nom'i frenez'a hom'o'n, kiu far'is tiom da mal'saĝ'aĵ'o'j, sen motiv'o, por plezur'o!...
La ĉe'est'ant'o'j silent'is, la nomarĥ'o de Horti est'is mal'ĝoj'a.
— Oni dev'as konsider'i — inter'met'is la plej alt'a juĝ'ist'o — por ne est'i mal'just'a al li...
Nun ek'parol'is Herhor.
— La sankt'a Mefres far'as al li grand'a'n favor'o'n — dir'is li per kategori'a ton'o — nom'ant'e li'n frenez'ul'o. En la kontraŭ'a okaz'o ni dev'us rigard'i li'n kiel perfid'ul'o'n...
La ĉe'est'ant'o'j far'is mal'trankvil'a'n mov'o'n.
— Jes, la hom'o nom'at'a Ramzes XIII, est'as perfid'ul'o, ĉar ne li elekt'as spion'o'j'n kaj ŝtel'ist'o'j'n por trov'i la voj'o'n al la trezor'ej'o'j de Labirint'o, ne nur li for'puŝ'as la traktat'o'n kun Asirio, traktat'o'n ne neces'a'n por Egipto...
— Grav'a'j kulp'ig'o'j! — dir'is la juĝ'ist'o.
— Sed krom tio, aŭskult'u, li inter'konsent'as kun la mal'nobl'a'j Fenici'an'o'j pri fos'ad'o de kanal'o inter Ruĝ'a kaj Mez'a mar'o! Ĉi tiu kanal'o est'as la plej grand'a minac'o por Egipto, ĉar ni'a land'o, en moment'o, pov'as est'i sub'akv'ig'it'a! Ne nur la trezor'o'j de Labirint'o sed ni'a'j templ'o'j, dom'o'j, kamp'o'j, ses milion'o'j da mal'saĝ'a'j, sed sen'kulp'a'j hom'o'j, fin'e ni'a viv'o kaj la viv'o de ni'a'j infan'o'j est'us en danĝer'o...
— Se est'as tiel!... — ek'sopir'is la nomarĥ'o de Horti.
— Mi kaj la nobl'a Mefres cert'ig'as, ke est'as tiel, kaj ke ĉi tiu sol'a hom'o amas'ig'is en si'a'j man'o'j tia'j'n danĝer'o'j'n, kia'j neniam ankoraŭ minac'is Egipton... Jen kial ni kun'vok'is vi'n, respekt'ind'a'j vir'o'j, por trov'i rimed'o'j'n de l’ sav'o... Sed ni dev'as ag'i rapid'e, ĉar la intenc'o'j de ĉi tiu hom'o galop'as antaŭ'e'n, kiel vent'o en la dezert'o, kaj far'u la di'o'j, ke ili ne super'ŝut'u ni'n...
Por unu moment'o en la krepusk'a ĉambr'o ek'reg'is silent'o.
— Kio'n konsil'i? — dir'is la nomarĥ'o de Emsuĥ. — Ni viv'as en ni'a'j nomes'o'j, mal'proksim'e de la kort'eg'o kaj krom tio ne sol'e ne kon'as la intenc'o'j'n de ĉi tiu frenez'ul'o, sed ni eĉ ne suspekt'is, ni preskaŭ ne kred'as... Tial mi pens'as, ke plej bon'e est'as las'i la afer'o'n al vi, nobl'a'j Herhor kaj Mefres. Vi trov'is la mal'san'o'n, vi serĉ'os san'ig'il'o'n kaj aplik'os ĝi'n... Kaj se mal'trankvil'ig'as vi'n la grand'eg'a respond'ec'o, pren'u kiel help'ant'o'n la plej alt'a'n juĝ'ist'o'n...
— Jes!... Jes!... li dir'as la ver'o'n... — aprob'is la ekscit'it'a'j alt'rang'ul'o'j.
Mentezufis ek'lum'ig'is torĉ'o'n kaj met'is sur la tabl'o antaŭ la statu'o de l’ di'o papirus'o'n, sur kiu oni skrib'is sekv'ant'a'n akt'o'n: Kaŭz'e de la danĝer'o'j, minac'ant'a'j la ŝtat'o'n, la pov'o de la sekret'a konsil'ant'ar'o trans'pas'as en la man'o'j'n de Herhor, al kiu oni al'ig'as kiel help'ant'o'j'n Mefreson kaj la plej alt'a'n juĝ'ist'o'n.
La akt'o'n, sub'skrib'it'a'n de la ĉe'est'ant'a'j alt'rang'ul'o'j, oni ŝlos'is en skatol'o kaj kaŝ'is sub la altar'o.
Krom tio, ĉiu el la sep part'o'pren'ant'o'j ĵur'e promes'is plen'um'i ĉiu'j'n ordon'o'j'n de Herhor kaj al'tir'i en la konspir'o'n dek alt'rang'ul'o'j'n. Herhor promes'is prezent'i al ili pruv'o'j'n, ke Asirio insist'as pri la traktat'o, ke la faraon'o ne vol'as ĝi'n sub'skrib'i, ke li inter'konsent'as kun Fenici'an'o'j pri la konstru'o de la kanal'o kaj ke li vol'as perfid'e penetr'i en Labirint'o'n.
— Mi'a viv'o kaj honor'o est'as en vi'a'j man'o'j — fin'is Herhor. — Se tio, kio'n mi dir'is, est'as mal'ver'a, vi kondamn'os mi'n al la mort'o, kaj mi'a'n korp'o'n al la brul'ig'o.
Nun neni'u plu dub'is, ke la ĉef'pastr'o dir'is la ver'o'n. Ĉar neni'u Egipt'an'o risk'us si'a'n korp'o'n je la brul'ig'o — si'a'n anim'o'n je la pere'o.
Kelk'e da tag'o'j post la edz'iĝ'o Tutmozis pas'ig'is kun Hebron, en la palac'o, donac'it'a de la faraon'a. Sed ĉiu'vesper'e li ven'is en la kazern'o'n de la gvardi'o, kie li tre gaj'e pas'ig'is la nokt'o'j'n kun la oficir'o'j kaj danc'ist'in'o'j.
De tia kondut'o li'a'j koleg'o'j konklud'is, ke Tutmozis edz'iĝ'is kun Hebron nur pro la dot'o, kio ceter'e mir'ig'is neniu'n.
Post kvin tag'o'j Tutmozis ven'is al la faraon'o kaj anonc'is, ke li pov'as re'pren'i la serv'ad'o'n. Nun do li vizit'is si'a'n edz'in'o'n nur ĉe la tag'a lum'o, kaj nokt'e li rest'is gard'e apud la ĉambr'o de l’ sinjor'o.
Foj'e vesper'e la faraon'o dir'is al li:
— Mi'a palac'o hav'as tiom da angul'o'j, ke oni pov'as spion'i kaj aŭskult'i, ke ĉiu mi'a ag'o est'as observ'at'a. Eĉ al mi'a respekt'ind'a patr'in'o re'e komenc'as parol'i voĉ'o'j, kiu'j jam ek'silent'is en Memfis'o, kiam mi dis'pel'is la pastr'o'j'n... Kaj tial — daŭr'ig'is li'a sankt'ec'o — mi pov'as akcept'i neniu'n ĉe mi, sed mi dev'as for'las'i la palac'o'n kaj en sen'danĝer'a lok'o inter'konsil'iĝ'i kun mi'a'j serv'ist'o'j...
— Ĉu mi dev'as sekv'i vi'a'n sankt'ec'o'n? — demand'is Tutmozis, vid'ant'e, ke la faraon'o serĉ'as mantel'o'n.
— Ne. Vi dev'as rest'i ĉi tie kaj gard'i mi'a'n ĉambr'o'n, por ke neni'u en'ir'u. En'las'u neniu'n, eĉ mi'a'n patr'in'o'n, eĉ la ombr'o'n de mi'a etern'e viv'ant'a patr'o... Dir'u, ke mi dorm'as kaj vol'as neniu'n vid'i.
— Est'os, kiel vi dir'is — respond'is Tutmozis, sur'met'ant'e al li mantel'o'n kun kapuĉ'o.
Post'e li esting'is la lum'o'n en la dorm'o'ĉambr'o, kaj la faraon'o el'ir'is tra flank'a pord'o.
En la ĝarden'o Ramzes halt'is kaj atent'e ĉirkaŭ'rigard'is. Post'e, kred'ebl'e si'n orient'int'e, li komenc'is rapid'e ir'i al la palac'o, donac'it'a al Tutmozis.
Post kelk'e da minut'o'j de ir'ad'o, en la ombr'a ale'o li renkont'is iu'n, kiu si'n star'ig'is antaŭ li kaj demand'is:
— Kiu ir'as?
— Nubio — respond'is la faraon'o.
— Libio — respond'is la demand'ant'o kaj subit'e posten'iĝ'is, kvazaŭ tim'ig'it'a.
Tio est'is gvardi'a oficir'o. La monarĥ'o rigard'is li'n unu moment'o'n kaj ek'kri'is:
— Ah, tio est'as Eunana!... Kio'n vi far'as ĉi tie?
— Mi ĉirkaŭ'ir'as la ĝarden'o'j'n. Mi far'as tio'n kelk'e da foj'o'j ĉiu'nokt'e ĉar ia'foj'e en'glit'as ŝtel'ist'o'j.
La faraon'o pens'is moment'o'n kaj dir'is:
— Vi ag'as prudent'e. Sed memor'u, ke la unu'a dev'o de la gard'ist'o est'as silent'i... Ŝtel'ist'o'n el'pel'u, sed se vi renkont'us i'a'n alt'rang'a'n person'o'n, ne halt'ig'u ĝi'n kaj silent'u, ĉiam silent'u... Eĉ se... tio est'us la ĉef'pastr'o Herhor mem!...
— Ho sinjor'o — ek'kri'is Eunana — nur ne ordon'u al mi honor'i nokt'e Herhoron aŭ Mefreson... Mi ne sci'as, ĉu ĉe ili'a vid'o la glav'o mem ne el'salt'us el mi'a ing'o...
Ramzes ek'rid'et'is.
— Vi'a glav'o est'as mi'a — respond'is li — kaj nur tiam pov'as el'iĝ'i el la ing'o, kiam mi ordon'os.
Li far'is al Eunana kap'o'sign'o'n kaj daŭr'ig'is la voj'o'n.
Post kvar'on'hor'a erar'vag'ad'o sur mal'ĝust'a'j voj'et'o'j, la faraon'o ating'is pord'o'n, kaŝ'it'a'n en dens'aĵ'o. Ŝajn'is al li, ke li aŭd'is bru'o'n kaj li demand'is mal'laŭt'e:
— Hebron?...
Renkont'e al li el'kur'is figur'o, vest'it'a ankaŭ per nigr'a mantel'o. Ŝi al'kur'is al Ramzes kaj ek'pend'is sur li'a kol'o, murmur'et'ant'e:
— Tio est'as vi?... vi?... Kiel long'e mi atend'is!...
La faraon'o sent'is, ke ŝi el'glit'as el li'a ĉirkaŭ'pren'o, li do pren'is ŝi'n sur la brak'o'j'n kaj port'is en laŭb'o'n. En ĉi tiu moment'o la mantel'o fal'is de li. Ramzes moment'o'n tren'is ĝi'n post si, sed fin'e las'is ĝi'n.
En la sekv'int'a tag'o la respekt'ind'a sinjor'in'o Nikotris al'vok'is Tutmozison. La favor'at'o de l’ faraon'o ek'tim'is, rigard'ant'e ŝi'n. La reĝ'in'o est'is terur'e pal'a; ŝi'a'j okul'o'j en'iĝ'is en la kav'o'j'n, ŝajn'is preskaŭ sen'konsci'a'j.
— Sid'iĝ'u — dir'is ŝi, montr'ant'e al li taburet'o'n apud si'a apog'seĝ'o.
Tutmozis ŝancel'iĝ'is.
— Sid'iĝ'u! Kaj... Kaj ĵur'u, ke vi ripet'os al neni'u, tio'n, kio'n mi dir'os al vi...
— Per la ombr'o de mi'a patr'o... — dir'is li.
— Aŭskult'u — parol'is la reĝ'in'o mal'laŭt'e — mi est'is por vi preskaŭ patr'in'o... Se do vi perfid'us la sekret'o'n, la di'o'j pun'us vi'n... Ne... Ili nur fal'ig'us sur vi'a'n kap'o'n part'o'n de la mal'feliĉ'eg'o'j, kiu'j pend'as super ni'a gent'o... .
Tutmozis aŭskult'is kun mir'eg'o.
“Ŝi frenez'iĝ'is?...” — pens'is li kun terur'o.
— Rigard'u ĉi tiu'n fenestr'o'n — daŭr'ig'is ŝi — ĉi tiu'n arb'o'n... Ĉu vi sci'as, kiu'n mi vid'is hodiaŭ nokt'e sur ĉi tiu arb'o, antaŭ la fenestr'o?...
— Ĉu la sam'patr'a frat'o de li'a sankt'ec'o ven'is Tebojn?...
— Tio ne est'is tiu — murmur'et'is ŝi plor'ant'e. — Tio est'is li mem... mi'a Ramzes!...
— Sur la arb'o?... Hodiaŭ nokt'e?...
— Jes! La lum'o de la torĉ'o fal'is rekt'e sur li'a'n vizaĝ'o'n kaj figur'o'n... Li hav'is tunik'o'n kun blank'a'j kaj blu'a'j stri'o'j... frenez'a'n rigard'o'n... li rid'is sovaĝ'e, kiel tiu, mal'feliĉ'a li'a frat'o, kaj dir'is: “Rigard'u, patr'in'o, mi jam sci'as flug'i, kio'n sci'is nek Seti, nek Ramzes Grand'a, nek Ĥeops... Rigard'u, kiel al mi kresk'as flug'il'o'j!... Li etend'is al mi la man'o'j'n, kaj mi sen'konsci'a de dolor'o, tuŝ'is tra la fenestr'o li'a'j'n man'o'j'n, li'a'n vizaĝ'o'n, kovr'it'a'n de mal'varm'a ŝvit'o... Fin'e li de'glit'is de la arb'o kaj for'kur'is...”
Tutmozis aŭskult'is terur'it'a. Subit'e li frap'is si'n je la frunt'o.
— Tio ne est'is Ramzes! — dir'is li kategori'e. — Tio est'is hom'o, kiu tre, tre simil'as li'n, mal'nobl'a Grek'o, Likon, kiu mort'ig'is li'a'n fil'o'n, kaj hodiaŭ est'as en la man'o'j de l’ ĉef'pastr'o'j!... Tio ne est'is Ramzes!... Tio est'as krim'o de la mal'nobl'a'j Herhor kaj Mefres...
Sur la vizaĝ'o de la reĝ'in'o ek'bril'is esper'o, sed nur por unu moment'o.
— Ĉu mi ne re'kon'us mi'a'n fil'o'n?...
— Likon, oni dir'as, est'as ekstrem'e simil'a al li — dir'is Tutmozis.
— Tio est'as afer'o de l’ pastr'o'j... Mal'nobl'a'j!... Mort'o est'as tro mal'mult'e por ili...
— Do la faraon'o dorm'is la hodiaŭ'a'n nokt'o'n en si'a ĉambr'o? — subit'e demand'is la reĝ'in'o.
Tutmozis konfuz'iĝ'is kaj mal'lev'is la okul'o'j'n.
— Li do ne dorm'is?
— Li dorm'is... — dir'is la favor'at'o per mal'cert'a voĉ'o.
— Vi mensog'as! Sed dir'u al mi, ĉu li ne hav'is tunik'o'n kun blank'a'j kaj blu'a'j stri'o'j?...
— Mi ne memor'as... — murmur'et'is Tutmozis.
— Re'e vi mensog'as... Kaj ĉi tiu mantel'o... dir'u, ke ĝi ne est'as mantel'o de mi'a fil'o... Mi'a sklav'o trov'is ĝi'n sur la sam'a arb'o...
La reĝ'in'o salt'e lev'iĝ'is kaj pren'is el kest'o brun'a'n mantel'o'n kun kapuĉ'o. En la sam'a moment'o Tutmozis re'memor'is, ke la faraon'o re'ven'is nokt'o'mez'e, sen mantel'o, kaj eĉ klar'ig'is al li, ke li perd'is la mantel'o'n en la ĝarden'o...
Li ŝancel'iĝ'is, pens'is, fin'e respond'is kategori'e:
— Ne, reĝ'in'o. Tio ne est'as la faraon'o. Tio est'as Likon kaj la krim'o de l’ pastr'o'j, pri kiu oni dev'as tuj raport'i al li'a sankt'ec'o...
— Kaj se tio est'is Ramzes?... — re'e demand'is la reĝ'in'o, kvankam en ŝi'a'j okul'o'j jam est'is vid'ebl'a bril'o de la esper'o.
Tutmozis konfuz'iĝ'is. Li'a suspekt'o pri Likon est'is saĝ'a kaj pov'is est'i prav'a; sed ne mank'is montr'o'j, ke la reĝ'in'o vid'is Ramzeson. Li ja re'ven'is en si'a'n loĝ'ej'o'n post la nokt'o'mez'o, hav'is tunik'o'n kun blank'a'j kaj griz'a'j stri'o'j, perd'is la mantel'o'n... Li'a frat'o jam est'is frenez'a, kaj fin'e ĉu en tiu okaz'o pov'us erar'i la kor'o de patr'in'o?...
Kaj subit'e en la anim'o de Tutmozis vek'iĝ'is dub'o'j, implik'it'a'j kaj kun'volv'it'a'j, kiel nest'o de venen'a'j serpent'o'j.
Feliĉ'e, dum li ŝancel'iĝ'is, kuraĝ'o re'ven'is en la kor'o'n de l’ reĝ'in'o.
— Bon'e, ke vi re'memor'ig'is al mi ĉi tiu'n Likonon... Mi memor'as!... Kaŭz'e de li Mefres suspekt'is Ramzeson pri id'mort'ig'o, kaj hodiaŭ ebl'e li uz'as li'n por mal'honor'i la sinjor'o'n... En ĉiu okaz'o al neni'u eĉ unu vort'o'n pri tio, kio'n mi konfid'is al vi... Se Ramzes... se li ver'e est'us ŝarĝ'it'a per tia mal'feliĉ'o, ebl'e ĝi est'as nur moment'a... oni ne pov'as humil'ig'i li'n, dis'vast'ig'ant'e tia'j'n nov'aĵ'o'j'n, oni eĉ ne pov'as sci'ig'i al li tio'n!... Se tio est'as krim'o de la pastr'o'j, ni dev'as est'i si'n'gard'a'j. Kvankam... la hom'o'j, kiu'j uz'as tia'j'n fort'o'j'n, ne pov'as est'i fort'a'j...
— Mi esplor'os tio'n — inter'romp'is Tutmozis — sed kiam mi konvink'iĝ'os...
— Nur ne parol'u pri tio al Ramzes, mi pet'eg'as vi'n per la ombr'o de vi'a'j patr'o'j!... — ek'kri'is la reĝ'in'o, kun'met'ant'e la man'o'j'n. — La faraon'o ne pardon'us al ili, trans'don'us ili'n al tribunal'o, kaj tiam dev'us okaz'i unu el du mal'feliĉ'o'j: aŭ oni kondamn'us al la mort'o la plej alt'a'j'n pastr'o'j'n de la ŝtat'o, aŭ la tribunal'o sen'kulp'ig'us ili'n... Kaj tiam?... Kontraŭ'e, Likonon persekut'u kaj mort'ig'u sen kompat'o, kiel rab'o'best'o'n, kiel serpent'o'n...
Tutmozis adiaŭ'is la reĝ'in'o'n, mult'e pli trankvil'a'n; kontraŭ'e, li'a'j dub'o'j kresk'is.
“Se la mal'nobl'a Grek'o viv'as ankoraŭ, malgraŭ la mal'liber'ej'o de l’ pastr'o'j — pens'is li — antaŭ ĉio, anstataŭ grimp'i sur arb'o'j kaj si'n montr'i al la reĝ'in'o, li prefer'us for'kur'i... Mi mem facil'ig'us al li la for'kur'o'n kaj super'verŝ'us per rekompenc'o'j, se li konfes'us al mi la ver'o'n kaj serĉ'us rifuĝ'ej'o'n kontraŭ ĉi tiu'j fripon'o'j... Sed la tunik'o, la mantel'o?... Kial erar'us la patr'in'o?”
De tiu tag'o Tutmozis evit'is la faraon'o'n kaj ne kuraĝ'is rigard'i en li'a'j'n okul'o'j'n... Kaj ĉar Ramzes ankaŭ est'is ĝen'at'a, ŝajn'is do, ke la kor'a'j rilat'o'j mal'varm'iĝ'is.
Sed foj'e vesper'e la sinjor'o re'e al'vok'is la favor'at'o'n.
— Mi dev'as — dir'is li — inter'parol'i kun Hiram pri grav'a'j afer'o'j, mi do el'ir'as. Rest'u gard'e ĉi tie, apud mi'a dorm'o'ĉambr'o, kaj se iu vol'us parol'i kun mi, ne en'las'u li'n...
“Ebl'e — pens'is li — la pastr'o'j venen'is li'n per hiskiam'o, kaj li, sent'ant'e, ke proksim'iĝ'as eksplod'o de la mal'san'o, for'kur'as el la dom'o?... Ah, ni vid'os.”
Efektiv'e, li ek'vid'is. La faraon'o re'ven'is mal'fru'e post la nokt'o'mez'o; li hav'is sur si mantel'o'n, sed... ne si'a'n, soldat'a'n.
Tutmozis ek'tim'is kaj ne dorm'is ĝis la maten'o, atend'ant'e, ke baldaŭ al'vok'os li'n la reĝ'in'o. La reĝ'in'o ne far'is tio'n, sed dum la maten'a revu'o de la gvardi'o, la oficir'o Eunana pet'is de si'a ĉef'o minut'o'n de inter'parol'ad'o.
Kiam ili rest'is sol'a'j en apart'a ĉambr'o, Eunana fal'is al la pied'o'j de Tutmozis, pet'eg'ant'e, ke li ripet'u al neni'u li'a'j'n vort'o'j'n.
— Kio okaz'is... — demand'is Tutmozis, sent'ant'e mal'varm'o'n en la kor'o.
— Ĉef'o! — dir'is Eunana — hieraŭ en la ĝarden'o mi vid'is hom'o'n, kiu kur'is nud'a kaj kri'is per ne'hom'a voĉ'o... Oni al'konduk'is li'n al mi kaj ĉef'o... mort'ig'u mi'n!...
Eunana re'e fal'is al la pied'o'j de Tutmozis.
— Ĉi tiu nud'a hom'o... ĉi tiu... mi ne pov'as dir'i...
— Kiu li est'is?... — demand'is la terur'it'a Tutmozis.
— Mi dir'os neni'o'n plu!... — ĝem'is Eunana. Mi de'met'is mi'a'n mantel'o'n kaj kovr'is la sankt'a'n nud'ec'o'n... Mi vol'is re'konduk'i li'n en la palac'o'n, sed... sed la sinjor'o ordon'is al mi rest'i kaj silent'i... silent'i!...
— Kaj kie'n li ir'is?...
— Mi ne sci'as... ne rigard'is kaj ne permes'is rigard'i al la soldat'o'j... Li mal'aper'is ie en la ĝarden'o... Mi avert'is mi'a'j'n hom'o'j'n ke... ili neni'o'n vid'is... neni'o'n aŭd'is... kaj se iu aŭd'is aŭ vid'is, li tuj est'os sufok'it'a...
Dum'e Tutmozis sukces'is ek'reg'i si'n.
— Mi ne sci'as — dir'is li mal'varm'e — mi ne sci'as kaj mi kompren'as neni'o'n de tio, kio'n vi rakont'is al mi. Sed memor'u, ke mi foj'e kur'is nud'a, kiam mi trink'is tro mult'e da vin'o, kaj ke mi avar'e rekompenc'is tiu'j'n, kiu'j mi'n ne vid'is. La kamp'ar'an'o'j, Eunana, kaj la labor'ist'o'j ĉiam ir'as nud'a'j. La grand'a'j sinjor'o'j nur tiam, kiam tio plaĉ'as al ili. Kaj se mi aŭ iu el la alt'rang'ul'o'j ek'dezir'us star'iĝ'i sur la kap'o, saĝ'a kaj pi'a oficir'o ne dev'us mir'i.
— Mi kompren'as — respond'is Eunana, fiks'e rigard'ant'e la ĉef'o'n. — Kaj ne nur mi ripet'os tio'n al mi'a'j soldat'o'j, sed eĉ tuj, en la hodiaŭ'a nokt'o, mi promen'os nud'a en la ĝarden'o, por ke ili sci'u, ke la super'ul'o'j hav'as la rajt'o'n far'i, kio'n ili vol'as...
Malgraŭ la mal'grand'a nombr'o da person'o'j, kiu'j vid'is la faraon'o'n aŭ li'a'n sam'ul'o'n en stat'o de frenez'o, la nov'aĵ'o pri la strang'a'j okaz'o'j tre rapid'e dis'vast'iĝ'is. Post kelk'e da tag'o'j ĉiu'j loĝ'ant'o'j de Teboj, la paraŝitoj kaj akv'o'port'ant'o'j, la komerc'ist'o'j kaj skrib'ist'o'j, murmur'et'is, ke sur Ramzeson fal'is la mal'feliĉ'o, kiu for'ig'is de la tron'o li'a'j'n frat'o'j'n.
La tim'o kaj la respekt'o al la faraon'o est'is tiel grand'a, ke oni ne kuraĝ'is parol'i pri tio laŭt'e, precip'e inter fremd'a'j hom'o'j. Tamen, ĉiu'j sci'is pri tio, ĉiu'j ekster Ramzes mem!
Sed plej strang'e est'is, ke la nov'aĵ'o tre rapid'e tra'kur'is la tut'a'n land'o'n, kio pruv'is, ke ĝi dis'vast'iĝ'is per la templ'o'j. Nur la pastr'o'j posed'is la sekret'o'n inter'komunik'iĝ'i dum dek'kelk'o da hor'o'j, de unu ekstrem'o de Egipto al ali'a.
Al Tutmozis neni'u parol'is rekt'e pri la terur'a'j nov'aĵ'o'j. Sed la ĉef'o de la faraon'a gvardi'o sent'is ili'a'n ekzist'ad'o'n ĉe ĉiu paŝ'o. Per la kondut'o de la person'o'j, kun kiu'j li est'is en rilat'o'j, li diven'is, ke la serv'ist'o'j, sklav'o'j, soldat'o'j, liver'ist'o'j de la kort'eg'o parol'as pri la frenez'o de la monarĥ'o, silent'ant'e nur por la moment'o, en kiu pov'us ili'n aŭd'i super'ul'o.
Fin'e Tutmozis, mal'pacienc'ig'it'a kaj tim'ig'it'a decid'iĝ'is parol'i pri tio kun la teba nomarĥ'o.
Ven'int'e en li'a'n palac'o'n, li trov'is Antefon kuŝ'ant'a sur kanap'o, en ĉambr'o, kies du'on'o est'is kvazaŭ ĝarden'o, plen'a de mal'oft'a'j kresk'aĵ'o'j. En la mez'o ŝpruc'is fontan'o; en la angul'o'j star'is statu'o'j de di'o'j, sur la mur'o'j est'is pentr'it'a la histori'o de la ag'o'j de la glor'a nomarĥ'o. Nigr'a sklav'o, star'ant'a ĉe li'a kap'o, mal'varm'ig'is la sinjor'o'n per vent'um'il'o el strut'a'j plum'o'j; sur la plank'o sid'is la skrib'ist'o de la nomes'o kaj leg'is raport'o'n.
Tutmozis hav'is tiel mal'ĝoj'a'n mien'o'n, ke la nomarĥ'o tuj for'send'is la skrib'ist'o'n kaj sklav'o'n, kaj lev'iĝ'int'e de la kanap'o, tra'rigard'is ĉiu'j'n angul'o'j'n de la ĉambr'o, por kontrol'i, ĉu iu ne aŭskult'as.
— Glor'a patr'o de Hebron, mi'a respekt'ind'a edz'in'o — komenc'is Tutmozis — per vi'a kondut'o mi vid'as, ke vi, diven'as, pri kio mi vol'as parol'i?...
— La nomarĥ'o de Teboj ĉiam dev'as est'i si'n'gard'em'a — respond'is Antef. — Mi supoz'as ankaŭ, ke la ĉef'o de la gvardi'o de li'a sankt'ec'o ne pov'is honor'i mi'n per si'a vizit'o por mal'grav'a afer'o.
Moment'o'n ili rigard'is unu la ali'a'n. Fin'e Tutmozis sid'iĝ'is apud la bo'patr'o kaj murmur'et'is:
— Ĉu vi aŭd'is la mal'nobl'a'j'n nov'aĵ'o'j'n, kiu'j'n la mal'amik'o'j de la ŝtat'o dis'port'as pri ni'a estr'o?...
— Se tem'as pri mi'a fil'in'o Hebron — rapid'e respond'is la nomarĥ'o — mi re'memor'ig'as al vi, ke hodiaŭ vi est'as ŝi'a sinjor'o kaj ne pov'as postul'i, ke mi...
Tutmozis mal'zorg'e sving'is la man'o'n.
— Mal'nobl'a'j hom'o'j — dir'is la bo'fil'o — dis'vast'ig'as la fam'o'n, ke la faraon'o est'as frenez'a... Ĉu vi aŭd'is pri tio, mi'a patr'o?...
Antef balanc'is kaj turn'is la kap'o'n, kio pov'is sam'e bon'e signif'i jes'o'n aŭ ne'o'n. Fin'e li dir'is.
— La mal'saĝ'o est'as sen'lim'a, kiel la ocean'o, ĝi pov'as en'ten'i ĉio'n.
— Tio ne est'as mal'saĝ'aĵ'o, sed krim'o de la pastr'o'j, kiu'j posed'as hom'o'n, simil'a'n al li'a sankt'ec'o, kaj uz'as li'n por mal'nobl'a'j ag'o'j.
Li rakont'is al la nomarĥ'o la histori'o'n de la Grek'o Likon kaj li'a'n krim'o'n en Pi-Bast.
— Pri tiu Likon, kiu mort'ig'is la infan'o'n de la kron'princ'o, mi aŭd'is — respond'is Antef. — Sed kie vi hav'as pruv'o'j'n, ke Mefres mal'liber'ig'is Likonon en Pi-Bast, ke li ven'ig'is li'n Tebojn kaj ke li el'las'as li'n en la reĝ'a'j'n ĝarden'o'j'n, por ke li tie lud'u la rol'o'n de la — faraon'o frenez'iĝ'int'a?...
— Ĝust'e tial mi demand'as vi'a'n ekscelenc'o'n: kio'n far'i?... Mi ja est'as la ĉef'o de la gvardi'o kaj mi dev'as gard'i la honor'o'n kaj la person'o'n de ni'a sinjor'o.
— Kio'n far'i... kio'n far'i?... — ripet'is Antef. — Antaŭ ĉio, zorg'i, ke la abomen'a'j nov'aĵ'o'j ne ating'u la orel'o'j'n de l’ faraon'o...
— Kial?
— Ĉar okaz'us grand'a mal'feliĉ'o. Se ni'a sinjor'o ek'aŭd'os, ke Likon en li'a nom'o lud'as la rol'o'n de frenez'ul'o, li terur'e ek'koler'os!... Kompren'ebl'e li turn'os si'n kontraŭ Mefres kaj Herhor... Ebl'e li nur insult'os ili'n, ebl'e mal'liber'ig'os, eĉ mort'ig'os... Kio'n ajn li far'os, li far'os sen pruv'o'j, kaj tiam? La hodiaŭ'a Egipto ne am'as plu far'i ofer'o'j'n al la di'o'j, sed ĝi ankoraŭ star'iĝ'os ĉe la flank'o de l’ pastr'o'j, kontraŭ kiu'j oni mal'just'e ag'is... kaj tiam?... Ĉar mi pens'as — al'don'is li, proksim'iĝ'int'e la buŝ'o'n al la orel'o de Tutmozis — ĉar mi pens'as, ke tio est'us la fin'o de la dinasti'o...
— Kio'n do far'i?...
— Ĉiam la sam'o'n! — ek'kri'is Antef. — Trov'u Likonon, pruv'u, ke Mefres kaj Herhor kaŝ'is li'n kaj ordon'is al li lud'i la rol'o'n de la faraon'o frenez'iĝ'int'a... Tio'n vi pov'as far'i, se vi vol'as konserv'i la favor'o'n de li'a sankt'ec'o. Pruv'o'j'n, kiel ebl'e plej mult'e da pruv'o'j!.. Ĉi tie ne est'as Asirio, neni'o'n vi pov'as far'i kontraŭ la ĉef'pastr'o'j sen la plej alt'a tribunal'o, kaj neni'u tribunal'o kondamn'os ili'n sen palp'ebl'a'j pruv'o'j!... Ceter'e, ĉu vi est'as cert'a, ke oni ne don'is al la faraon'o frenez'ig'a'n venen'o'n?... Tio ja est'us pli simpl'a, ol send'i nokt'e hom'o'n, kiu kon'as nek la signal'vort'o'j'n, nek la palac'o'n kaj ĝarden'o'j'n... Mi dir'as al vi: pri Likon mi aŭd'is de konfid'ind'a buŝ'o, de Hiram. Sed mi ne kompren'as, kiel Likon pov'us far'i en Teboj tia'j'n mir'ind'aĵ'o'j'n.
— Ah, ah!... — inter'romp'is Tutmozis. — Kie est'as Hiram?
— Tuj post vi'a edz'iĝ'o li for'vetur'is Memfis'o'n, kaj antaŭ kelk'e da tag'o'j li jam est'is en Hiten.
Tutmozis re'e konfuz'iĝ'is.
“En la nokt'o — pens'is li — kiam al Eunana oni al'konduk'is tiu'n nud'a'n hom'o'n, la faraon'o dir'is, ke li ir'as al Hiram. Kaj ĉar Hiram ne est'is en Teboj, do?... Do li'a sankt'ec'o jam en tiu hor'o ne sci'is mem, kio'n li parol'as!”
Tutmozis re'ven'is hejm'e'n tut'e konfuz'it'a. Li ne nur ne sci'is, kio'n far'i en ĉi tiu ekster'ordinar'a situaci'o, sed eĉ, kio'n pens'i pri ĝi? Dum la inter'parol'ad'o kun la reĝ'in'o Nikotris li est'is cert'a, ke en la ĝarden'o'j si'n montr'is Likon, sed hodiaŭ li'a'j dub'o'j kresk'is.
Kaj se dub'is Tutmozis, la favor'at'o, kiu konstant'e vid'is Ramzeson, kio far'iĝ'is en la kor'o'j de fremd'a'j hom'o'j?... La plej fervor'a'j parti'an'o'j de la faraon'o kaj de li'a'j intenc'o'j dev'is ŝancel'iĝ'i, aŭd'ant'e de ĉiu'j flank'o'j, ke la monarĥ'o est'as frenez'a.
Tio est'is la unu'a bat'o, fal'int'a sur Ramzeson, de la pastr'o'j. Ne'grav'a per si mem, ĝi hav'is ne'mezur'ebl'a'j'n sekv'o'j'n.
Tutmozis ne sol'e dub'is, sed ankaŭ sufer'is. Malgraŭ la mal'serioz'a ŝajn'o, li hav'is nobl'a'n kaj energi'a'n karakter'o'n. Hodiaŭ de kiam oni atenc'is la honor'o'n kaj pov'o'n de li'a sinjor'o, la sen'aktiv'ec'o turment'is li'n. Ŝajn'is al li, ke li est'as komand'ant'o de citadel'o, kiu'n sub'fos'as la mal'amik'o, kaj li rigard'as tio'n sen'pov'a!...
Ĉi tiu pens'o tiel turment'is Tutmozison, ke sub ĝi'a influ'o ven'is al li kuraĝ'a ide'o. Renkont'int'e foj'e la ĉef'pastr'o'n Sem'o'n, li dir'is al li:
— Ĉu vi'a ekscelenc'o aŭd'is la fam'o'j'n, kiu'j rond'ir'as pri ni'a sinjor'o?...
— La faraon'o est'as jun'a, pov'as do rond'ir'i pri li divers'a'j fabel'o'j — respond'is Sem, strang'e rigard'ant'e Tutmozison. — Sed tia'j afer'o'j ne koncern'as mi'n; mi anstataŭ'as li'a'n sankt'ec'o'n en la serv'ad'o al la di'o'j, mi plen'um'as tio'n plej bon'e, kiel mi pov'as, kaj la ali'a'j afer'o'j ne interes'as mi'n.
— Mi sci'as, ke vi'a ekscelenc'o est'as fidel'a serv'ist'o de la faraon'o — daŭr'ig'is Tutmozis — kaj mi ne hav'as la intenc'o'n mi'n miks'i en la pastr'a'j'n sekret'o'j'n. Sed mi dev'as turn'i vi'a'n atent'o'n al unu mal'grand'a fakt'o... Mi ek'sci'is tut'e cert'e, ke la sankt'a Mefres kaŝ'as Likonon, Grek'o'n, kiu'n ŝarĝ'as du krim'o'j: li est'as la mort'ig'int'o de la faraon'a fil'o kaj li tro simil'as li'a'n sankt'ec'o'n... La sankt'a Mefres ne al'tir'u la mal'honor'o'n sur la respekt'ind'a'n pastr'ar'o'n kaj plej baldaŭ trans'don'u la krim'ul'o'n al la tribunal'o. Ĉar se ni trov'os Likonon, mi ĵur'as, ke Mefres perd'os ne sol'e la ofic'o'n, sed la kap'o'n. En ni'a ŝtat'o oni ne pov'as sen'pun'e ŝirm'i bandit'o'j'n kaj kaŝ'i hom'o'j'n, simil'a'j'n al la plej alt'a estr'o!...
Sem, en kies ĉe'est'o Mefres for'pren'is Likonon de la polic'o, konfuz'iĝ'is, ebl'e tim'ant'e, ke oni suspekt'os li'n, kiel kun'ul'o'n. Tamen li respond'is:
— Mi pen'os avert'i la sankt'a'n Mefreson pri ĉi tiu'j suspekt'o'j, mal'honor'a'j por li. Sed ĉu vi'a ekscelenc'o sci'as, kio minac'as hom'o'n, kulp'ig'ant'a'n iu'n pri krim'o?
— Mi sci'as kaj mi akcept'as la respond'ec'o'n. Sed mi est'as tiel cert'a pri tio, kio'n mi dir'as, ke mi tut'e ne zorg'as pri la sekv'o'j de mi'a'j suspekt'o'j. La mal'trankvil'o'n mi las'as al la sankt'a Mefres kaj mi dezir'as al li, ke mi ne bezon'u trans'pas'i de l’ avert'o'j al la ag'o'j.
La inter'parol'ad'o don'is frukt'o'j'n: de tiu tag'o oni eĉ unu foj'o'n ne vid'is la sam'ul'o'n de l’ faraon'o.
Sed la fam'o'j ne ek'silent'is, kaj Ramzes XIII sci'is neni'o'n pri ili.
Ĉar Tutmozis, tim'ant'e, ke la sinjor'o akr'e atak'os la pastr'o'j'n, inform'is li'n pri neni'o.
En la komenc'o de la monat'o Paofi, li'a sankt'ec'o, la reĝ'in'o Nikotris kaj la kort'eg'o re'ven'is de Teboj en la palac'o'n apud Memfis'o.
Ĉe la fin'o de la vojaĝ'o, kiu ankaŭ tiu'n foj'o'n est'is far'at'a sur Nil'o, Ramzes XIII oft'e fal'is en medit'o'n, kaj foj'e li dir'is al Tutmozis:
— Mi rimark'as strang'a'n fenomen'o'n... La popol'o amas'iĝ'as sur ambaŭ bord'o'j sam'e mult'e'nombr'e, ebl'e eĉ pli mult'e'nombr'e, ol tiam, kiam ni vetur'is en la kontraŭ'a direkt'o. Sed la aklam'o'j est'as mult'e mal'pli fort'a'j, mal'pli da ŝip'et'o'j sekv'as ni'n kaj avar'e oni ĵet'as la flor'o'j'n...
— Di'a ver'o flu'as el vi'a buŝ'o, sinjor'o — respond'is Tutmozis. — Efektiv'e la popol'o ŝajn'as kvazaŭ lac'a, sed tio de'ven'as de la terur'a'j varm'eg'o'j...
— Saĝ'e vi dir'is!... — laŭd'is li'n la faraon'o, kaj li'a vizaĝ'o seren'iĝ'is.
Sed Tutmozis ne kred'is al la propr'a'j vort'o'j. Li sent'is kaj, kio est'as pli grav'a, la tut'a reĝ'a sekv'ant'ar'o sent'is, ke la popol'a'j amas'o'j mal'varm'iĝ'is en si'a am'o al la sinjor'o.
Ĉu tio est'is la rezultat'o de la fam'o pri la terur'a mal'san'o de Ramzes, aŭ de ali'a'j proced'o'j? Tutmozis ne sci'is. Sed li est'is cert'a, ke la mal'varm'iĝ'o'n de la popol'o kaŭz'is la pastr'o'j.
— Jen mal'saĝ'a popol'aĉ'o! — pens'is li, ne reg'ant'e la mal'estim'o'n en si'a kor'o. — Antaŭ ne'long'e ili dron'is, nur por vid'i la vizaĝ'o'n de li'a sankt'ec'o, kaj hodiaŭ ili avar'as la kri'o'j'n.... Ĉu ili jam forges'is pri la sep'a tag'o de la ripoz'o kaj pri la promes'it'a ter'o?...
Re'ven'int'e en la palac'o'n, la faraon'o tuj don'is ordon'o'n kun'vok'i la deleg'it'o'j'n. Sam'temp'e li komisi'is al la fidel'a'j ofic'ist'o'j kaj polic'o komenc'i agit'i kontraŭ la pastr'o'j kaj por la sep'a tag'o de la ripoz'o.
Baldaŭ en Mal'supr'a Egipto ĉio komenc'is zum'i, kvazaŭ en abel'ej'o. La kamp'ar'an'o'j postul'is ne nur la fest'o'j'n, sed ankaŭ ke oni pag'u al ili kontant'e por la publik'a'j labor'a'j. La meti'ist'o'j en la drink'ej'o'j kaj strat'o'j insult'is la pastr'o'j'n, kiu'j vol'as lim'ig'i la sankt'a'n pov'o'n de la faraon'o. La kvant'o da krim'o'j pli'grand'iĝ'is, sed la kulp'a'j ne vol'is respond'i al la tribunal'o. La skrib'ist'o'j far'iĝ'is pli humil'a'j, kaj neni'u el ili kuraĝ'is bat'i simpl'a'n hom'o'n, sci'ant'e, ke oni re'pag'os al la bat'int'o. En la templ'o'j neni'u far'is ofer'o'j'n, pli kaj pli oft'e oni super'ŝut'is la di'o'j'n de la lim'o'j per kot'o kaj ŝton'o'j, oni eĉ renvers'is ili'n.
Terur'o fal'is sur la pastr'o'j'n, nomarĥ'o'j'n kaj ili'a'j'n parti'an'o'j'n. Van'e la juĝ'ist'o'j proklam'is sur la strat'o'j kaj plac'o'j, ke laŭ la mal'nov'a'j leĝ'o'j ter'kultur'ist'o kaj meti'ist'o, eĉ komerc'ist'o ne hav'as la rajt'o'n si'n okup'i per politik'o, kiu for'log'as ili'n de la frukt'o'don'a labor'o. La popol'aĉ'o, kun kri'o'j kaj rid'o'j, super'ŝut'is la herold'o'j'n per putr'int'a'j legom'o'j kaj kern'o'j de daktil'o'j.
Tiam la aristokrat'ar'o komenc'is kolekt'iĝ'i en la palac'o kaj, kuŝ'ant'e ĉe la pied'o'j de l’ faraon'o, pet'eg'i li'a'n help'o'n.
— Ni est'as — kri'is ili — kvazaŭ la ter'o fend'iĝ'us sub ni'a'j pied'o'j kaj kvazaŭ fin'iĝ'us la mond'o!... La element'o'j est'as kun'miks'it'a'j, la anim'o'j mal'akord'a'j kaj se vi ne sav'os ni'n, sinjor'o, la hor'o'j de ni'a viv'o est'as kalkul'it'a'j!...
— Mi'a trezor'ej'o est'as mal'plen'a, la arme'o ne mult'e'nombr'a, la polic'o de long'e ne vid'as salajr'o'n — respond'is la faraon'o. — Se do vi vol'as hav'i daŭr'a'n pac'o'n kaj sen'danĝer'o'n, vi dev'as liver'i al mi mon'a'j'n rimed'o'j'n. Sed ĉar vi'a mal'trankvil'o mal'ĝoj'ig'as mi'a'n reĝ'a'n kor'o'n, mi far'os, kio'n mi pov'os, kaj mi esper'as, ke mi sukces'os re'e en'konduk'i la ord'o'n.
Efektiv'e, li'a sankt'ec'o ordon'is kun'vok'i la arme'o'j'n kaj las'i ili'n en la plej grav'a'j punkt'o'j de la land'o. Sam'temp'e li send'is ordon'o'n al Nitager, por ke li konfid'u la orient'a'n lim'o'n al si'a help'ant'o kaj marŝ'u kun kvin plej bon'a'j regiment'o'j al Memfis'o.
Tiel far'is la sinjor'o, ne tiom por ŝirm'i la aristokrat'ar'o'n kontraŭ la popol'aĉ'o, kiom por hav'i ĉe la man'o grand'a'j'n fort'o'j'n en la okaz'o, se la ĉef'pastr'o'j ribel'ig'us Supr'a'n Egipton kaj la regiment'o'j'n, aparten'ant'a'j'n al la templ'o'j.
La dek'a'n de Paofi en la reĝ'a palac'o kaj ĉirkaŭ ĝi ek'reg'is grand'a mov'ad'o. Kun'ven'is la deleg'it'o'j, kiu'j dev'is don'i al la faraon'o la rajt'o'n ĉerp'i el la trezor'ej'o de Labirint'o, kaj mult'e da hom'o'j, kiu'j vol'is almenaŭ rigard'i la palac'o'n, kie hav'is la lok'o'n tiel ekster'ordinar'a solen'o en Egipto.
La procesi'o de la deleg'it'o'j komenc'iĝ'is maten'e. Antaŭ'e ir'is la nud'a'j kamp'ar'an'o'j, kun blank'a'j huf'o'j kaj zon'o'j; ĉiu hav'is en la man'o tuk'o'n por kovr'i la dors'o'n en la ĉe'est'o de l’ faraon'o. Post ili meti'ist'o'j, vest'it'a'j kiel la kamp'ar'an'o'j, de kiu'j ili diferenc'is nur per iom pli mal'dik'a'j tuk'o'j kaj mal'larĝ'a'j antaŭ'tuk'o'j, kovr'it'a'j per divers'kolor'a brod'aĵ'o. Post'e la komerc'ist'o'j, kelk'a'j en peruk'o'j, ĉiu'j en long'a'j ĉemiz'o'j kaj mantel'o'j. Tie oni jam pov'is vid'i riĉ'a'j'n bracelet'o'j'n sur la pied'o'j kaj man'o'j, kaj ring'o'j'n sur la fingr'o'j. Post'e la oficir'o'j en kuf'o'j kaj tunik'o'j kun stri'o'j: nigr'a'j kaj flav'a'j, blu'a'j kaj blank'a'j, blu'a'j kaj ruĝ'a'j. Du, anstataŭ tunik'o'j, hav'is sur la brust'o kupr'a'j'n du'on'kiras'o'j'n.
Post long'a inter'romp'o aper'is dek tri nobel'ul'o'j en grand'a'j peruk'o'j kaj blank'a'j vest'o'j ĝis la ter'o. Post ili paŝ'is la nomarĥ'o'j en vest'o'j border'it'a'j per purpur'a'j ruband'o'j kaj kun kron'o'j sur la kap'o'j. La marŝ'o'n ferm'is la pastr'o'j kun raz'it'a'j kap'o'j kaj vizaĝ'o'j, kun panter'a'j haŭt'o'j sur la dors'o.
La deleg'it'o'j en'ir'is en la grand'a'n salon'o'n de la palac'o de l’ faraon'o'j, kie star'is sep benk'o'j unu post ali'a: la plej mal'alt'a por la kamp'ar'an'o'j, la plej alt'a por la pastr'o'j.
Baldaŭ aper'is, en port'il'o, li'a sankt'ec'o Ramzes. La deleg'it'o'j fal'is ter'e'n. Kiam la sinjor'o de la du mond'o'j sid'iĝ'is sur la tron'o, li permes'is al si'a'j fidel'a'j regn'an'o'j lev'iĝ'i kaj okup'i lok'o'j'n sur la benk'o'j. En'ir'is kaj sid'iĝ'is sur pli mal'alt'a'j tron'o'j la ĉef'pastr'o'j Herhor kaj Mefres kaj la gard'ist'o de Labirint'o kun skatol'o en la man'o. Bril'a kort'eg'o de general'o'j ĉirkaŭ'is la faraon'o'n, post kiu star'iĝ'is du alt'a'j ofic'ist'o'j kun vent'um'il'o'j el pav'a'j plum'o'j.
— Fidel'a'j Egipt'an'o'j! — komenc'is la sinjor'o de la du mond'o'j. Vi sci'as, ke al mi'a kort'eg'o, al mi'a arme'o kaj al mi'a'j ofic'ist'o'j mank'as mon'a'j rimed'o'j, kiu'j'n ne pov'as plu liver'i mi'a mal'riĉ'iĝ'int'a trezor'ej'o. Pri la el'spez'o'j por mi'a sankt'a person'o, mi ne parol'as, ĉar mi manĝ'as kaj vest'as mi'n kiel soldat'o, kaj ĉiu general'o aŭ grand'a skrib'ist'o hav'as pli mult'e da serv'ist'o'j kaj vir'in'o'j, ol mi.
Inter la ĉe'est'ant'o'j ek'son'is aprob'a murmur'o.
— Ĝis nun ekzist'is kutim'o — daŭr'ig'is Ramzes — ke, kiam la trezor'ej'o bezon'is mon'o'n, oni ŝarĝ'is la popol'aĉ'o'n per pli grand'a'j impost'o'j. Sed mi, kiu kon'as mi'a'n popol'o'n kaj ĝi'a'n mizer'o'n, ne sol'e ne vol'us re'e ŝarĝ'i ĝi'n, sed kontraŭ'e mi tre dezir'us pli'bon'ig'i ĝi'a'n sort'o'n...
— Viv'u etern'e, ni'a sinjor'o! — oni kri'is de kelk'a'j mal'alt'a'j benk'o'j.
— Feliĉ'e por Egipto — parol'is la faraon'o — ni'a ŝtat'o posed'as trezor'o'j'n, per kiu'j oni pov'as re'lev'i la arme'o'n, rekompenc'i la ofic'ist'o'j'n, pli'riĉ'ig'i la popol'o'n, eĉ pag'i ĉiu'j'n ŝuld'o'j'n al la templ'o'j kaj Fenici'an'o'j. Ĉi tiu'j trezor'o'j, kolekt'it'a'j de ni'a'j glor'a'j antaŭ'ul'o'j, kuŝ'as en la kel'o de Labirint'o. Sed ili pov'as est'i tuŝ'it'a'j nur, se vi ĉiu'j fidel'ul'o'j, unu'voĉ'e, kvazaŭ unu vir'o konsent'os, ke Egipto est'as en bezon'o, kaj ke mi, la sinjor'o, hav'as la rajt'o'n dispon'i la trezor'o'j'n de mi'a'j antaŭ'ul'o'j...
— Ni konsent'as!... Ni pet'eg'as, pren'u sinjor'o, kio'n vi bezon'as!... — oni kri'is de ĉiu'j benk'o'j.
— Nobl'a Herhor! — si'n turn'is al li la estr'o: — ĉu la sankt'a pastr'ar'o hav'as i'o'n por dir'i en ĉi tiu afer'o?...
— Tre mal'mult'e — respond'is la ĉef'pastr'o, lev'iĝ'ant'e. — Laŭ la jar'cent'a'j leĝ'o'j, la trezor'o'j de Labirint'o pov'as est'i nur tiam tuŝ'it'a'j, kiam la ŝtat'o posed'as neni'a'j'n ali'a'j'n rimed'o'j'n... Sed hodiaŭ ne est'as tiel. Se la reg'ist'ar'o nul'ig'us la ŝuld'o'j'n al Fenici'an'o'j, de'ven'ant'a'j de mal'nobl'a'j procent'eg'o'j, ne nur plen'iĝ'us la trezor'ej'o de vi'a sankt'ec'o, sed la popol'aĉ'o, kiu labor'as hodiaŭ por Fenici'an'o'j, ek'spir'us pli liber'e...
Sur la benk'o'j de la deleg'it'o'j re'e ek'son'is aprob'a murmur'o.
— Plen'a de saĝ'o est'as vi'a konsil'o, sankt'a vir'o — dir'is trankvil'e la faraon'o — sed danĝer'a. — Se mi'a trezor'ist'o, la nobl'a'j nomarĥ'o'j kaj nobel'ul'o'j lern'us unu foj'o'n nul'ig'i la ŝuld'o'j'n, hodiaŭ ili ne pag'us al Fenici'an'o'j, kaj morgaŭ pov'us forges'i pri la ŝuld'o'j al la faraon'o kaj templ'o'j. Kaj kiu cert'ig'os mi'n, ke ankaŭ la popol'aĉ'o, kuraĝ'ig'it'a de la ekzempl'o de la grand'a'j, ne pens'us, ke ankaŭ ĝi hav'as la rajt'o'n forges'i si'a'j'n dev'o'j'n al ni?...
La bat'o est'is tiel fort'a, ke la nobl'a Herhor kurb'iĝ'is sur si'a seĝ'o kaj ek'silent'is.
— Kaj vi, la plej alt'a gard'ist'o de Labirint'o, kio'n vi dir'os? — demand'is la faraon'o.
— Mi hav'as ĉi tie skatol'o'n — respond'is li — kun blank'a'j kaj nigr'a'j silik'o'j. Ĉiu deleg'it'o ricev'os du silik'o'j'n kaj unu el ili li ĵet'os en la urn'o'n. Kiu vol'as, ke vi'a sankt'ec'o tuŝ'u la trezor'o'j'n de Labirint'o, met'os nigr'a'n silik'o'n; kiu prefer'as, ke oni ne tuŝ'u la propr'aĵ'o'n de la di'o'j, met'os blank'a'n.
— Ne konsent'u, sinjor'o — murmur'et'is la trezor'ist'o al la monarĥ'o. — Prefer'e ĉiu deleg'it'o klar'e dir'u, kio'n li hav'as en la anim'o.
— Ni respekt'u la mal'nov'a'j'n mor'o'j'n — inter'met'is Mefres.
— Bon'e, ili ĵet'u la silik'o'j'n en la urn'o'n — decid'is la sinjor'o. — Mi'a kor'o est'as pur'a, mi'a'j intenc'o'j ne'sku'ebl'a'j...
La sankt'a'j Mefres kaj Herhor ek'rigard'is unu la ali'a'n.
La gard'ist'o de Labirint'o, asist'at'a de du general'o'j komenc'is ĉirkaŭ'ir'i la benk'o'j'n kaj don'is al la deleg'it'o'j po du silik'o'j, unu blank'a'n kaj unu nigr'a'n. La kompat'ind'a'j simpl'ul'o'j de la popol'o est'is tre konfuz'it'a'j, vid'ant'e antaŭ si tiel grand'a'j'n alt'rang'ul'o'j'n. Kelk'a'j kamp'ar'an'o'j fal'is ter'e'n, ne kuraĝ'is pren'i la silik'o'j'n kaj tre mal'facil'e kompren'is, ke ili pov'as ĵet'i en la urn'o'n nur unu ŝton'o'n.
— Mi ja vol'us est'i komplez'a al la di'o'j kaj al li'a sankt'ec'o... — murmur'et'is mal'jun'a paŝt'ist'o.
Fin'e la alt'rang'ul'o'j sukces'is klar'ig'i kaj la kamp'ar'an'o'j kompren'i, kio'n oni postul'as. Ĉiu deleg'it'o ven'is al la urn'o kaj ĵet'is si'a'n silik'o'n tia'manier'e, ke la ali'a'j ne pov'is vid'i ĝi'a'n kolor'o'n.
Dum'e la grand'a trezor'ist'o, genu'ant'e post la tron'o, murmur'et'is al la monarĥ'o:
— Ĉio est'as perd'it'a!... Se ili voĉ'don'us mal'kaŝ'e, ni hav'us unu'anim'ec'o'n ; sed nun sek'iĝ'u mi'a man'o, ĉu ni ne trov'os en la urn'o du'dek'o'n da blank'a'j silik'o'j!...
— Trankvil'iĝ'u, fidel'a serv'ist'o — respond'is Ramzes kun rid'et'o. — Mi hav'as ĉe mi'a man'o pli da regiment'o'j, ol est'os voĉ'o'j kontraŭ ni.
— Sed por kio tio ĉi?... por kio?... — sopir'is la trezor'ist'o. — Sen unu'anim'ec'o oni ja ne mal'ferm'os al ni Labirint'o'n...
Ramzes rid'et'is kaj rid'et'is.
Fin'iĝ'is la procesi'o de la deleg'it'o'j. La gard'ist'o de Labirint'o lev'is la urn'o'n kaj el'ŝut'is ĝi'a'n en'hav'o'n sur or'a'n plad'o'n.
El 91 voĉ'don'ant'o'j est'is 83 nigr'a'j silik'o'j, kaj nur 8 blank'a'j.
La general'o'j kaj ofic'ist'o'j ek'trem'is, la ĉef'pastr'o'j kun triumf'o rigard'is la ĉe'est'ant'o'j'n, sed baldaŭ ek'reg'is ili'n mal'trankvil'o: Ramzes hav'is gaj'a'n vizaĝ'o'n.
Neni'u kuraĝ'is laŭt'e anonc'i, ke la projekt'o de li'a sankt'ec'o mal'sukces'is. Sed la faraon'o ek'parol'is kun plen'a sen'ĝen'o:
— Fidel'a'j Egipt'an'o'j, bon'a'j mi'a'j serv'ist'o'j! Vi plen'um'is mi'a'n ordon'o'n, kaj mi'a favor'o est'as kun vi. Du tag'o'j'n vi est'os gast'o'j de mi'a dom'o. Ricev'int'e donac'o'j'n, vi re'ven'os al vi'a'j famili'o'j kaj okup'o'j. Pac'o kaj ben'o est'u kun vi.
Tio'n dir'int'e, la sinjor'o kun la sekv'ant'ar'o for'las'is la salon'o'n. La ĉef'pastr'o'j Herhor kaj Mefres kun tim'o rigard'is unu la ali'a'n.
— Li tut'e ne ĉagren'iĝ'is — murmur'et'is Herhor.
— Mi ja dir'is, ke li est'as rabi'a best'o!... — respond'is Mefres. — Li ne tim'os uz'i eĉ super'fort'o'n, kaj se ni ne rapid'os...
— La di'o'j defend'os ni'n kaj si'a'j'n templ'o'j'n...
Vesper'e en la ĉambr'o de Ramzes XIII kun'ven'is li'a'j plej fidel'a'j serv'ist'o'j: la grand'a trezor'ist'o, la grand'a skrib'ist'o, Tutmozis kaj Kalipos, la ĉef'o de la grek'a regiment'o.
— Ho sinjor'o — ĝem'is la trezor'ist'o — kial vi ne ag'is, kiel vi'a'j etern'e viv'ant'a'j antaŭ'ul'o'j?... Se la deleg'it'o'j voĉ'don'us mal'kaŝ'e, ni jam posed'us la rajt'o'n al la trezor'ej'o de Labirint'o!
— Ver'o'n dir'as vi'a ekscelenc'o — inter'met'is la grand'a skrib'ist'o.
La faraon'o sku'is la kap'o'n.
— Vi erar'as. Eĉ se la tut'a Egipto kri'us: Don'u al la trezor'ej'o la or'o'n de Labirint'o, la ĉef'pastr'o'j ne don'us...
— Kial do ni mal'trankvil'ig'is ili'n, kun'vok'ant'e la deleg'it'o'j'n?... Ĉi tiu reĝ'a ag'o fort'e ribel'ig'is kaj kuraĝ'ig'is la popol'aĉ'o'n, kiu jam hodiaŭ est'as, kvazaŭ lev'iĝ'ant'a akv'o...
— Mi ne tim'as la al'flu'o'n — dir'is la sinjor'o. — Mi'a'j regiment'o'j est'os por ĝi akv'o'bar'o... Mi hav'as vid'ebl'a'n profit'o'n de la deleg'it'ar'o, ĉar ĝi montr'is al mi la sen'fort'ec'o'n de la kontraŭ'ul'o'j: 83 silik'o'j por ni, 8 por ili!... Tio signif'as, ke kiam ili pov'as kalkul'i je unu korpus'o, mi — je dek. Ne kred'u al iluzi'o'j — daŭr'ig'is la faraon'o. — Inter mi kaj la ĉef'pastr'o'j jam komenc'iĝ'is la milit'o. Ili est'as citadel'o, kies kapitulac'o'n ni postul'is. Ili rifuz'is, ni do dev'as komenc'i la atak'o'n.
— Viv'u etern'e!... — ek'kri'is Tutmozis kaj Kalipos.
— Ordon'u, sinjor'o — dir'is la grand'a skrib'ist'o.
— Jen mi'a ordon'o — dir'is Ramzes. — Vi trezor'ist'o dis'don'os cent talent'o'j'n al la polic'o, labor'ist'o'j, oficir'o'j kaj vilaĝ'a'j juĝ'ist'o'j en la nomes'o'j: Seft, Neha-ĥent, Neha-peĥu, Sebt-Het, Aa, Ament, Ka... En la sam'a'j lok'o'j vi don'os al la mastr'o'j de l’ drink'ej'o'j kaj gast'ej'o'j horde'o'n, tritik'o'n kaj vin'o'n, kiu'n vi hav'as proviz'e, por ke la popol'o hav'u sen'pag'e manĝ'aĵ'o'n kaj trink'aĵ'o'n. Vi far'os tio'n, por ke la 20-an de Paofi proviz'o'j est'u ĉie, kie ili est'as neces'a'j.
La trezor'ist'o si'n klin'is al la ter'o.
— Vi, skrib'ist'o, skrib'u kaj ordon'u publik'ig'i en la strat'o'j de l’ urb'o'j, ke la barbar'o'j de la okcident'a dezert'o per grand'a'j fort'o'j vol'as invad'i la di'a'n provinc'o'n Fayum...
Vi, Kalipos, send'os kvar grek'a'j'n regiment'o'j'n al la sud'o. Du rest'os apud Labirint'o, du ir'os ĝis Hanes. Se la pastr'a milic'o ven'us de Teboj, vi for'puŝ'os ĝi'n kaj ne al'las'os al Fayum... Kaj kiam la popol'o, indign'int'e kontraŭ la pastr'o'j, minac'os Labirint'o'n, vi'a'j Grek'o'j okup'u ĝi'n...
— Kaj se la gard'ist'o'j de la kastel'o kontraŭ'star'us? — inter'met'is Kalipos.
— Tio est'us ribel'o — respond'is la faraon'o kaj daŭr'ig'is:
— Vi, Tutmozis, send'os tri regiment'o'j'n en Memfis'o'n kaj lok'os ili'n proksim'e de l’ templ'o'j de Ptah, Izid'o kaj Horus. Kiam la incit'it'a popol'o vol'os ili'n atak'i, la kolonel'o'j mal'ferm'os la pord'eg'o'j'n, ne en'las'os la popol'aĉ'o'n en la sankt'a'j'n lok'o'j'n kaj gard'os la person'o'j'n de l’ ĉef'pastr'o'j kontraŭ mal'respekt'o. En Labirint'o kaj en la memfis'a'j templ'o'j vi trov'os pastr'o'j'n, kiu'j el'ir'os renkont'e al la taĉment'o'j kun verd'a'j branĉ'o'j. La kolonel'o'j demand'os ili'n pri la signal'vort'o'j kaj pet'os ili'a'n konsil'o'n...
— Kaj se iu kuraĝ'os kontraŭ'star'i? — demand'is Tutmozis.
— Nur la ribel'ul'o'j ne plen'um'as la ordon'o'j'n de l’ faraon'o — respond'is Ramzes. — La templ'o'j kaj Labirint'o dev'as est'i okup'it'a'j de la arme'o'j la 23-an de Paofi — daŭr'ig'is la faraon'o, si'n turn'ant'e al la grand'a skrib'ist'o. — Do la popol'o, en Memfis'o kaj Fayum, pov'as kolekt'iĝ'i jam la 18-an, en la komenc'o en mal'grand'a'j ar'et'o'j, post'e pli kaj pli mult'e'nombr'e. Se do jam ĉirkaŭ la 20-a komenc'iĝ'us mal'grand'a'j tumult'o'j, oni ne dev'as mal'help'i ili'n. Sed atak'i la templ'o'j'n oni pov'as ne pli fru'e, ol la 22-an kaj 23-an. Kaj kiam la arme'o okup'os ĉi tiu'j'n lok'o'j'n, ĉio dev'as trankvil'iĝ'i.
— Ĉu ne pli bon'e est'us tuj arest'i Herhoron kaj Mefreson? — demand'is Tutmozis.
— Por kio?... — Ne pri ili mi zorg'as, sed pri la templ'o'j kaj Labirint'o, por kies okup'o la arme'o ne est'as ankoraŭ pret'a. Ceter'e Hiram, kiu kapt'is la leter'o'j'n de Herhor al Asiri'an'o'j, re'ven'os nur la 20-an... Do nur la 21-an de Paofi ni hav'os en la man'o'j pruv'o'j'n, ke la ĉef'pastr'o'j est'as perfid'ul'o'j, kaj ni anonc'os tio'n al la popol'o.
— Do mi dev'as vetur'i al Fayum?... — demand'is Kalipos.
— Ho ne! Vi kaj Tutmozis rest'os apud mi, kun la plej bon'a'j regiment'o'j... Oni ja dev'as hav'i rezerv'o'j'n por la okaz'o, se la pastr'o'j de'turn'us de ni part'o'n de la popol'o.
— Sinjor'o, ĉu vi ne tim'as perfid'o'n? — demand'is Tutmozis.
La faraon'o sving'is mal'zorg'e la man'o'n.
— La perfid'o gut'as sen'ĉes'e, kiel la akv'o el fend'it'a barel'o. Sen'dub'e la ĉef'pastr'o'j iom diven'as mi'a'j'n intenc'o'j'n, mi ankaŭ kon'as ili'a'j'n dezir'o'j'n... Sed ĉar mi pli fru'e ol ili kolekt'is la fort'o'j'n, ili do est'as la mal'pli fort'a'j... En la daŭr'o de dek'kelk'o da tag'o'j ne ebl'e est'as form'i regiment'o'j'n...
— Kaj la sorĉ'o'j?... — demand'is Tutmozis.
Tutmozis vol'is en ĉi tiu moment'o rakont'i al la faraon'o pri la proced'o'j de la ĉef'pastr'o'j kun Likon. Sed ankaŭ ĉi tiu'n foj'o'n halt'ig'is li'n la pens'o, ke kiam la sinjor'o fort'e ek'koler'os, li perd'os la trankvil'o'n, kiu hodiaŭ far'as li'n potenc'a. Antaŭ la batal'o la milit'estr'o dev'as pens'i pri neni'o, ekster la batal'o mem. Ven'os temp'o por la afer'o de Likon, kiam la pastr'o'j est'os en mal'liber'ej'o.
La faraon'o far'is sign'o'n. En la ĉambr'o rest'is Tutmozis; la ali'a'j tri alt'rang'ul'o'j, profund'e salut'int'e la monarĥ'o'n, el'ir'is.
— Fin'e! — ek'sopir'is la grand'a skrib'ist'o, kiam li est'is kun la trezor'ist'o en la vestibl'o — fin'e ĉes'os la pov'o de la raz'it'a'j kap'o'j...
— Ver'e jam est'as temp'o — al'don'is la trezor'ist'o. — Dum la last'a'j jar'o'j iu ajn profet'o hav'is pli da pov'o, ol la nomarĥ'o de Teboj aŭ Memfis'o.
— Mi pens'as, ke Herhor sekret'e prepar'as por si ŝip'et'o'n por for'kur'i antaŭ la 23-a de Paofi — inter'met'is Kalipos.
— Kio minac'as li'n? — dir'is la skrib'ist'o. — Li'a sankt'ec'o, hodiaŭ sever'a, morgaŭ pardon'os al ili, se ili humil'iĝ'os...
— Kaj se la reĝ'in'o Nikotris pet'os por ili, li eĉ las'os al ili la riĉ'aĵ'o'j'n — al'don'is la trezor'ist'o. — En ĉiu okaz'o en la ŝtat'a ek'reg'os ord'o kiu jam komenc'is mank'i.
— Ŝajn'as al mi, ke li'a sankt'ec'o far'as tro grand'a'j'n prepar'o'j'n — dir'is la skrib'ist'o. — Mi fin'us ĉio'n per la grek'a'j regiment'o'j, ne tuŝ'ant'e la popol'aĉ'o'n...
— Li est'as jun'a... li am'as la mov'ad'o'n... bru'o'n... — al'don'is la trezor'ist'o.
— Oni tuj vid'as, ke vi ne est'as soldat'o'j!... — dir'is Kalipos. — Por la batal'o oni dev'as kolekt'i ĉiu'j'n fort'o'j'n, ĉar ĉiam okaz'as io ne'atend'it'a.
— Sen'dub'e, se ni ne hav'us post ni la popol'o'n — respond'is la skrib'ist'o. — Sed tiel kio ne'atend'it'a pov'as okaz'i?... La di'o'j ne mal'supr'e'n'ir'os de la ĉiel'o por defend'i Labirint'o'n.
— Vi'a ekscelenc'o parol'as tiel, ĉar vi est'as trankvil'a — dir'is Kalipos — ĉar vi sci'as ke la ĉef'a milit'estr'o vigl'e antaŭ'vid'as ĉio'n. Ali'e, ebl'e trem'us sur vi la haŭt'o.
— Mi vid'as neni'o'n ne'atend'it'a'n — insist'is la skrib'ist'o. — Ebl'e la ĉef'pastr'o'j re'e dis'vast'ig'os la fam'o'n, ke la faraon'o frenez'iĝ'is...
— Ili prov'os divers'a'j'n artifik'o'j'n — inter'met'is osced'ant'e la grand'a skrib'ist'o — sed ver'e la fort'o'j ne sufiĉ'os al ili... En ĉiu okaz'o mi dank'as la di'o'j'n, ke ili lok'is mi'n apud la flank'o de l’ faraon'o... Nun ni ir'u dorm'i...
Post la for'ir'o de la alt'rang'ul'o'j, Tutmozis mal'ferm'is en unu el la mur'o'j kaŝ'it'a'n pord'o'n kaj en'konduk'is la pastr'o'n Samentu. La sinjor'o akcept'is la profet'o'n de Set kun grand'a ĝoj'o, don'is al li la man'o'n por kis'i kaj ĉirkaŭ'pren'is li'a'n kap'o'n.
— La pac'o est'u kun vi, bon'a serv'ist'o — dir'is la monarĥ'o. — Kio'n vi al'port'as?
— Mi est'is du foj'o'j'n en Labirint'o — respond'is la pastr'o.
— Kaj vi jam kon'as la voj'o'n?
— Jam de long'e mi kon'is ĝi'n, sed nun mi mal'kovr'is i'o'n. La trezor'ej'o pov'as fal'i en profund'aĵ'o'n, mort'ig'i hom'o'j'n kaj detru'i la juvel'o'j'n, kiu'j est'as ĝi'a plej grand'a riĉ'aĵ'o...
La faraon'o sulk'ig'is la brov'o'j'n.
— Jen kial — daŭr'ig'is Samentu — vi'a sankt'ec'o bon'vol'u prepar'i dek'kelk'o'n da konfid'ind'a'j hom'o'j. Kun ili mi en'ir'os Labirint'o'n en tag'nokt'o antaŭ la atak'o kaj mi okup'os la ĉambr'o'j'n, najbar'a'j'n al la trezor'ej'o... Precip'e la supr'a'n!...
— Vi en'konduk'os ili'n?...
— Jes. Mi ir'os ankoraŭ unu foj'o'n tie'n kaj kontrol'os definitiv'e, ĉu mi ne pov'os mal'help'i la ruin'o'n, sen fremd'a help'o. La hom'o'j, eĉ plej fidel'a'j ne est'as konfid'ind'a'j, kaj la en'konduk'o de ili pov'as al'tir'i la atent'o'n de ĉi tiu'j hund'o'j, gard'ist'o'j...
— Se jam ili ne spion'as vi'n... — inter'met'is la faraon'o.
— Kred'u al mi, sinjor'o — respond'is la pastr'o, met'ant'e la man'o'n sur la brust'o'n — ke por trov'i mi'n, oni bezon'as mirakl'o'n. Ili'a blind'iĝ'o est'as preskaŭ infan'a. Ili jam sent'as, ke ni vol'as en'glit'i Labirint'o'n, sed mal'saĝ'ul'o'j ili du'obl'ig'as la gard'ist'o'j'n antaŭ la vid'ebl'a'j pord'et'o'j. Dum'e mi, en la daŭr'o de unu monat'o, trov'is tri kaŝ'it'a'j'n en'ir'o'j'n, pri kiu'j ili forges'is aŭ ebl'e tut'e ne sci'as. Nur iu spirit'o pov'us avert'i ili'n, ke mi promen'as en Labirint'o, aŭ montr'i la ĉambr'o'n, kie mi est'os. Inter tri mil ĉambr'o'j kaj koridor'o'j tio est'as ne'ebl'a.
— La nobl'a Samentu dir'as la ver'o'n — inter'romp'is Tutmozis. — Kaj ebl'e ni tro'as ni'a'n antaŭ'gard'o'n kontraŭ la pastr'a'j viper'o'j.
— Ne dir'u tio'n, general'o — respond'is la pastr'o. — Ili'a'j fort'o'j kompar'e kun la fort'o'j de li'a sankt'ec'o est'as kvazaŭ plen'man'o de sabl'o ĉe la templ'o, sed Herhor kaj Mefres est'as tre, tre saĝ'a'j!... Kaj ili kred'ebl'e uz'os kontraŭ ni tia'j'n arm'il'o'j'n kaj ruz'o'j'n, ke ni mut'iĝ'os de la mir'o... Ni'a'j templ'o'j est'as plen'a'j de mister'o'j, kiu'j konstern'as eĉ saĝ'ul'o'j'n kaj pulvor'ig'as la anim'o'n de la popol'aĉ'o.
— Rakont'u al mi pri tio — pet'is la faraon'o.
— Mi avert'as vi'n, ke la soldat'o'j de vi'a sankt'ec'o renkont'os mir'ind'aĵ'o'j'n en la templ'o'j. Jen esting'iĝ'os ili'a'j lum'o'j, jen ĉirkaŭ'os ili'n flam'o'j kaj abomen'a'j monstr'o'j... Jen mur'o bar'os al ili la voj'o'n, aŭ sub la pied'o'j mal'ferm'iĝ'os sen'fund'aĵ'o. En unu'j koridor'o'j akv'o super'verŝ'os ili'n, en ali'a'j ne'vid'ebl'a'j man'o'j ĵet'os ŝton'o'j'n... Kia'j tondr'o'j, kia'j voĉ'o'j son'os ĉirkaŭ ili!...
— En ĉiu templ'o mi hav'as bon'vol'a'j'n, por mi mal'super'a'j'n pastr'o'j'n, en Labirint'o vi est'os — dir'is la faraon'o.
— Kaj ni'a'j hak'il'o'j — inter'met'is Tutmozis. — Mal'kuraĝ'a est'as la soldat'o, kiu'n for'tim'ig'as la flam'o'j aŭ monstr'o'j, aŭ kiu perd'as la temp'o'n por aŭd'i mister'a'j'n voĉ'o'j'n.
— Vi bon'e parol'as, general'o! — ek'kri'is Samentu. — Se nur vi ir'os brav'e antaŭ'e'n, la tim'ig'il'o'j mal'aper'os, la voĉ'o'j ek'silent'os, la flam'o'j ĉes'os brul'ig'i. Nun last'a vort'o, ni'a sinjor'o — si'n turn'is la pastr'o al Ramzes. — Se mi pere'us...
— Ne parol'u tiel!... — viv'e inter'romp'is la faraon'o.
— Se mi pere'us — daŭr'ig'is Samentu kun mal'ĝoj'a rid'et'o — ven'os al vi'a sankt'ec'o jun'a pastr'o de Set kun mi'a ring'o. Okup'u do la arme'o Labirint'o'n kaj for'pel'u la gard'ist'o'j'n, kaj ne for'las'u plu la konstru'aĵ'o'n, ĉar la jun'ul'o, ebl'e post unu monat'o, ebl'e pli fru'e, trov'os la voj'o'n al la trezor'o'j dank’ al la montr'o'j, kiu'j'n mi las'os al li... Sed sinjor'o — dir'is li genu'ant'e — pri unu, sol'e pri tio, mi pet'eg'as vi'n. Kiam vi venk'os, venĝ'u mi'n, kaj antaŭ ĉio ne pardon'u al Herhor kaj Mefres. Vi ne sci'as, kia'j mal'amik'o'j ili est'as!... Se ili'a est'os la venk'o, pere'os ne nur vi, sed ankaŭ vi'a dinasti'o.
— Ĉu ne konven'as al la venk'int'o est'i grand'anim'a?... — demand'is la monarĥ'o kun mal'gaj'a mien'o.
— Neni'a'n grand'anim'ec'o'n!... neni'a'n kompat'o'n!... — kri'is Samentu — Dum ili viv'os, vi'n kaj mi'n minac'as la mort'o, mal'honor'o, eĉ mal'respekt'o al ni'a'j kadavr'o'j. Oni pov'as kviet'ig'i leon'o'n, aĉet'i Fenici'an'o'n, al'tir'i al si'a kor'o Libi'an'o'n kaj Etiopi'an'o'n... Oni pov'as re'pac'ig'i ĥalde'an pastr'o'n, ĉar li kiel agl'o rond'flug'as super la alt'aĵ'o'j kaj ne tim'as sag'o'j'n... Sed egipt'an profet'o'n, kiu gust'um'is luks'o'n kaj pov'o'n, vi al'tir'os al vi per neni'o. Sol'e la mort'o, ili'a aŭ vi'a, pov'as fin'i la batal'o'n.
— Vi dir'as la ver'o'n, Samentu — respond'is Tutmozis. — Feliĉ'e, ne li'a sankt'ec'o, sed ni, soldat'o'j, solv'os la jar'cent'a'n mal'konsent'o'n inter la pastr'o'j kaj la faraon'o.
La 12-an de Paofi de divers'a'j egiptaj templ'o'j dis'vast'iĝ'is mal'trankvil'ig'a'j nov'aĵ'o'j.
En la last'a'j tag'o'j en la templ'o de Horus renvers'iĝ'is altar'o, en la templ'o de Izid'o la statu'o de l’ di'o plor'is. Ĉe la teba Amon kaj ĉe la tomb'o de Oziris'o en Denderaĥ oni kolekt'is tre mal'bon'a'j'n antaŭ'dir'o'j'n. De sen'erar'a'j sign'o'j la pastr'o'j konklud'is, ke Egipton minac'as ia grand'a mal'feliĉ'o, antaŭ la fin'o de la monat'o.
La ĉef'pastr'o'j Herhor kaj Mefres ordon'is procesi'o'j'n ĉirkaŭ la templ'o'j kaj ofer'o'j'n al la di'o'j en la dom'o'j.
Tuj en la sekv'int'a tag'o, la 13-an de Paofi, grand'a procesi'o hav'is lok'o'n en Memfis'o: la di'o Ptah el'ir'is el si'a templ'o, kaj la di'in'o Izid'o el si'a. Ambaŭ di'o'j ir'is al la centr'o de l’ urb'o, kun tre mal'grand'a sekv'ant'ar'o de fidel'ul'o'j, plej'part'e de vir'in'o'j. Sed ili dev'is re'ir'i: la egiptaj burĝ'o'j mok'is ili'n, kaj la ali'religi'an'o'j eĉ ĵet'is ŝton'o'j'n sur la sankt'a'j'n ŝip'et'o'j'n de l’ di'o'j.
La polic'o, vid'ant'e tio'n, rest'is tut'e indiferent'a, kelk'a'j ĝi'a'j membr'o'j eĉ part'o'pren'is en la mal'dec'a'j ŝerc'o'j. De la tag'mez'o, iu'j ne'kon'at'a'j hom'o'j komenc'is rakont'i al la popol'o, ke la pastr'ar'o mal'help'as la re'form'o'j'n por la labor'ant'a'j klas'o'j kaj vol'as ribel'i kontraŭ la faraon'o.
Ĉirkaŭ la vesper'o, apud la templ'o'j kolekt'iĝ'is ar'et'o'j da labor'ist'o'j, fajf'ant'e kaj mal'ben'ant'e la pastr'o'j'n. Sam'temp'e oni ĵet'is ŝton'o'j'n al la pord'eg'o'j, kaj iu krim'ul'o publik'e romp'is la naz'o'n al Horus, gard'ant'a si'a'n templ'o'n.
Kelk'e da hor'o'j post la sub'ir'o de la sun'o en la templ'o de Ptah kolekt'iĝ'is la ĉef'pastr'o'j kaj ili'a'j plej fidel'a'j parti'an'o'j. Est'is tie Herhor, Mefres, Mentezufis, tri nomarĥ'o'j kaj la plej alt'a juĝ'ist'o de Teboj.
— Terur'a'j temp'o'j! — dir'is la juĝ'ist'o. — Mi sci'as tut'e cert'e, ke la faraon'o vol'as ribel'ig'i la popol'aĉ'o'n, por ke ili atak'u la templ'o'j'n.
— Mi aŭd'is — al'don'is la nomarĥ'o de Sebes — ke oni send'is ordon'o'n al Nitager al'kur'i plej rapid'e kun nov'a'j regiment'o'j, kvazaŭ ne sufiĉ'us jam la nun'a'j!...
— La voj'o inter Mal'supr'a kaj Supr'a Egipto est'as inter'romp'it'a jam de hieraŭ — dir'is la nomarĥ'o de Aa. — Sur la ŝose'o'j star'as la arme'o, kaj la galer'o'j de li'a sankt'ec'o far'as revizi'o'n de ĉiu ŝip'o, vetur'ant'a sur Nil'o...
— Ramzes XIII ne est'as “sankt'ec'o” — inter'romp'is sek'e Mefres — ĉar li ne ricev'is la kron'o'j'n de la man'o'j de l’ di'o'j.
— Ĉio ĉi est'us bagatel'o'j — ek'parol'is la plej alt'a juĝ'ist'o. — Pli mal'bon'a est'as la perfid'o... Mi hav'as pruv'o'j'n, ke mult'a'j jun'a'j pastr'o'j est'as favor'a'j al la faraon'o kaj kon'ig'as al li ĉio'n...
— Est'as eĉ tia'j, kiu'j promes'is facil'ig'i al la arme'o okup'i la templ'o'j'n — al'don'is Herhor.
— La soldat'o'j dev'as en'ir'i la templ'o'j'n?... — ek'kri'is la nomarĥ'o de Sebes.
— Almenaŭ ili hav'as tia'n ordon'o'n por la 23-a — respond'is Herhor.
— Kaj vi'a ekscelenc'o parol'as pri tio tiel trankvil'e?... — demand'is la nomarĥ'o de Ament.
Herhor lev'is la ŝultr'o'j'n, la nomarĥ'o'j komenc'is rigard'i unu ali'a'n.
— Tio'n mi ne kompren'as!... — dir'is preskaŭ kun koler'o la nomarĥ'o de Aa. — La templ'o'j hav'as apenaŭ kelk'cent'o'n da soldat'o'j, la pastr'o'j perfid'as, la faraon'o for'tranĉ'as ni'n de Teboj kaj ribel'ig'as la popol'o'n, kaj la nobl'a Herhor parol'as pri tio, kvazaŭ li invit'us ni'n al festen'o.... Aŭ ni defend'u ni'n, se tio est'as ankoraŭ ebl'a, aŭ...
— Aŭ ni sub'met'u ni'n al li'a sankt'ec'o?... — demand'is ironi'e Mefres. — Por tio vi ĉiam hav'os temp'o'n!...
— Sed ni dezir'us ek'sci'i i'o'n pri la rimed'o'j de l’ defend'o... — dir'is la nomarĥ'o de Sebes.
— La di'o'j sav'os si'a'j'n fidel'ul'o'j'n — respond'is Herhor.
La nomarĥ'o de Aa tord'is si'a'j'n man'o'j'n.
— Se mi dev'as mal'ferm'i mi'a'n kor'o'n, ankaŭ mi dir'os, ke mir'ig'as mi'n vi'a indiferent'ec'o — inter'romp'is la plej alt'a juĝ'ist'o. — Preskaŭ la tut'a popol'aĉ'o est'as kontraŭ ni...
— La popol'aĉ'o, kiel horde'o sur kamp'o, ir'as kun la vent'o — dir'is Herhor.
— Kaj la arme'o?...
— Kiu arme'o ne fal'os antaŭ Oziris'o.
— Mi sci'as — inter'romp'is mal'pacienc'e la nomarĥ'o de Aa — sed mi ne vid'as Oziris'o'n, nek la vent'o'n, kiu dev'as turn'i al ni la popol'o'n... Dum'e la faraon'o jam hodiaŭ akir'is ili'n por si per la promes'o'j, kaj morgaŭ li ven'os kun donac'o'j...
— Pli fort'a, ol la promes'o'j kaj donac'o'j est'as la terur'o — respond'is Herhor.
— Kio'n ili dev'as tim'i?... La tri'cent soldat'o'j'n, kiu'j'n ni hav'as?...
— Ili ek'tim'os Oziris'o'n.
— Sed kie li est'as?... — demand'is la ekscit'it'a nomarĥ'o de Aa.
— Vi ĉiu'j vid'os li'n. Kaj feliĉ'a est'us tiu, kiu blind'iĝ'us por tiu tag'o.
Herhor dir'is ĉi tiu'j'n vort'o'j'n kun tiel solen'a trankvil'o, ke en la kun'ven'o ek'reg'is silent'o.
— Sed definitiv'e kio'n ni far'as?... — demand'is post moment'o la plej alt'a juĝ'ist'o.
— La faraon'o dezir'as — dir'is Herhor — ke la popol'o atak'u la templ'o'j'n la 23-an. Ni dev'as far'i, ke oni atak'u ni'n la 20-an de Paofi.
— Etern'e viv'ant'a'j di'o'j! — re'e ek'kri'is la nomarĥ'o de Aa, lev'ant'e la man'o'j'n. — Por kio ni dev'as al'tir'i la mal'feliĉ'o'n sur ni'a'j'n kap'o'j'n, kaj du tag'o'j'n pli fru'e?...
— Obe'u Herhoron — inter'romp'is Mefres per kategori'a ton'o — kaj per ĉiu'j rimed'o'j pen'u, ke la atak'o komenc'iĝ'u maten'e la 20-an.
— Kaj se efektiv'e ni est'os bat'it'a'j?... — demand'is konfuz'it'e la juĝ'ist'o.
— Se ne efik'os la preĝ'o'j de Herhor, tiam mi al'vok'os la help'o'n de l’ di'o'j — respond'is Mefres, kaj en li'a'j okul'o'j ek'bril'is koler'a flam'o.
— Ah, vi ĉef'pastr'o'j hav'as vi'a'j'n sekret'o'j'n, kiu'j'n mal'permes'it'e est'as al vi mal'kovr'i — dir'is la grand'a juĝ'ist'o. — Ni do far'os, kio'n vi ordon'as, ni provok'os la atak'o'n la 20-an. Sed memor'u, ke la sang'o de ni'a'j infan'o'j kaj ni'a fal'os sur vi'a'j'n kap'o'j'n...
— Ĝi fal'u...
— Tiel est'u!... — ek'kri'is sam'temp'e ambaŭ ĉef'pastr'o'j.
Post'e Herhor al'don'is:
— De dek jar'o'j ni reg'as la ŝtat'o'n, kaj dum ĉi tiu temp'o ni est'is mal'just'a'j al neni'u el vi kaj plen'um'is ĉiu'n promes'o'n. Est'u do pacienc'a'j kaj fidel'a'j ankoraŭ kelk'e da tag'o'j, por vid'i la potenc'o'n de l’ di'o'j kaj ricev'i rekompenc'o'n.
Baldaŭ la nomarĥ'o'j adiaŭ'is la pastr'o'j'n, eĉ ne pen'ant'e kaŝ'i si'a'n mal'ĝoj'o'n kaj mal'trankvil'o'n. Rest'is nur Herhor kaj Mefres.
Post long'a silent'o Herhor dir'is:
— Jes, tiu ĉi Likon est'is bon'a, dum li lud'is la rol'o'n de frenez'ul'o.
Sed anstataŭ'ig'i per li Ramzeson!...
— Se la patr'in'o est'is tromp'it'a — respond'is Mefres — li dev'as est'i tre simil'a al la faraon'o... Kaj sid'i sur la tron'o, dir'i kelk'e da vort'o'j al la ĉirkaŭ'ant'a'j, tio'n li sen'dub'e sci'os far'i. Ceter'e ni est'os apud li...
— Tre mal'saĝ'a komedi'ant'o!... — sopir'is Herhor, frot'ant'e la frunt'o'n.
— Li est'as pli saĝ'a, ol mult'e da milion'o'j da hom'o'j, ĉar li posed'as du'obl'a'n vid'kapabl'o'n kaj pov'as far'i grand'a'j'n serv'o'j'n al la ŝtat'o...
— Vi'a ekscelenc'o ĉiam parol'as al mi pri ĉi tiu du'obl'a vid'kapabl'o — respond'is Herhor. — Fin'e konvink'iĝ'u mi mem pri ĝi.
— Vi vol'as?... — demand'is Mefres. — Ni do ir'u... Sed pro la di'o'j, Herhor, pri tio, kio'n vi vid'os, ne parol'u eĉ al vi'a propr'a kor'o.
Ili ir'is mal'supr'e'n en la sub'ter'aĵ'o'j'n de la templ'o de Ptah kaj baldaŭ ating'is vast'a'n kel'o'n, lum'ig'it'a'n per torĉ'o. Ĉe la mal'fort'a bril'o Herhor ek'vid'is hom'o'n, kiu sid'ant'e ĉe la tabl'o manĝ'is. Li port'is tunik'o'n de la faraon'a gvardi'o.
— Likon — dir'is Mefres — la plej grand'a alt'rang'ul'o de la ŝtat'o vol'as konvink'iĝ'i pri la kapabl'o'j, kiu'j'n don'is al vi la di'o'j...
La Grek'o for'puŝ'is la plad'o'n kun la manĝ'aĵ'o kaj komenc'is murmur'i:
— Mal'ben'it'a la tag'o, en kiu mi'a'j pland'o'j tuŝ'is vi'a'n ter'o'n!... Mi prefer'us labor'i en min'ej'o kaj est'i batat'a per baston'o'j...
— Por tio ĉiam est'os temp'o — inter'romp'is sever'e Herhor.
La Grek'o ek'silent'is kaj subit'e komenc'is trem'i, vid'ant'e en la man'o de Mefres glob'et'o'n el mal'hel'a kristal'o. Li pal'iĝ'is, mal'klar'iĝ'is li'a rigard'o, sur li'a vizaĝ'o aper'is ŝvit'a'j gut'o'j. Li'a'j okul'o'j est'is fiks'it'a'j sur unu punkt'o, kvazaŭ najl'it'a'j al la kristal'a glob'et'o.
— Li jam dorm'as — dir'is Mefres. — Ĉu tio ne est'as strang'a?
— Se li ne ŝajn'ig'as.
— Pinĉ'u li'n... pik'u... eĉ brog'u... — dir'is Mefres.
Herhor el'tir'is el sub si'a blank'a vest'o ponard'o'n kaj far'is mov'o'n, kvazaŭ vol'ant'e frap'i Likonon inter la okul'o'j'n. Sed la Grek'o rest'is sen'mov'a, eĉ ne palpebr'um'is.
— Rigard'u ĉi tie'n — dir'is Mefres, proksim'ig'ant'e al Likon la kristal'o'n. — Ĉu vi vid'as tiu'n, kiu'n for'rab'is Kaman?...
La Grek'o salt'e lev'iĝ'is de la seĝ'o kun kun'prem'it'a'j pugn'o'j, kun ŝaŭm'o sur la lip'o'j.
— El'las'u mi'n!... — kri'is li per raŭk'a voĉ'o. — El'las'u mi'n, mi vol'as trink'i li'a'n sang'o'n.
— Kie li est'as nun?... — demand'is Mefres.
— En la palac'o, en la ĝarden'o, proksim'e de la river'o... kun li est'as bel'a vir'in'o... — murmur'et'is Likon.
— Ŝi'a nom'o est'as Hebron kaj ŝi est'as la edz'in'o de Tutmozis — suflor'is Herhor. — Konfes'u Mefres — al'don'is li — ke, por sci'i tio'n, oni ne bezon'as du'obl'a'n vid'kapabl'o'n...
Mefres kun'prem'is si'a'j'n mal'dik'a'j'n lip'o'j'n.
— Se tio ne konvink'as vi'a'n ekscelenc'o'n, mi montr'os al vi i'o'n pli bon'a'n — respond'is li. — Likon, trov'u nun la perfid'ul'o'n, kiu serĉ'as la voj'o'n al la trezor'ej'o de Labirint'o....
La dorm'ant'a Grek'o pli fiks'e rigard'is la kristal'o'n kaj post moment'o respond'is:
— Mi vid'as li'n... Li est'as vest'it'a per ĉifon'o'j de almoz'ul'o...
— Kie li est'as...
— Li kuŝ'as sur la kort'o de la last'a gast'ej'o antaŭ Labirint'o... Maten'e li est'os tie...
— Kia est'as li'a aspekt'o?
— Li hav'as flav'ruĝ'a'j'n har'o'j'n kaj barb'o'n... — respond'is Likon...
— Do?... — demand'is Mefres Herhoron.
— Vi'a ekscelenc'o hav'as bon'a'n polic'o'n — respond'is Herhor.
— Kontraŭ'e la gard'ist'o'j de Labirint'o mal'bon'e ĝi'n gard'as! — koler'e dir'is Mefres. — Ankoraŭ hodiaŭ nokt'e mi vetur'os tie'n kun Likon por avert'i la tie'a'j'n pastr'o'j'n... Sed kiam mi sukces'os sav'i la trezor'o'j'n de l’ di'o'j, vi'a ekscelenc'o permes'os, ke mi far'iĝ'os ili'a gard'ist'o...
— Kiel dezir'as vi'a ekscelenc'o — respond'is Herhor indiferent'e. Kaj en si'a kor'o li al'don'is:
“Fin'e la pi'a Mefres komenc'as montr'i dent'o'j'n kaj ung'eg'o'j'n... Li mem dezir'as far'iĝ'i nur... la gard'ist'o de Labirint'o, kaj si'a'n eduk'at'o'n Likonon far'i nur... faraon'o!... Ver'e, por sat'ig'i la avid'ec'o'n de mi'a'j help'ant'o'j, la di'o'j dev'us kre'i dek Egiptojn...”
Kiam ambaŭ alt'rang'ul'o'j for'las'is la sub'ter'aĵ'o'n, Herhor nokt'e, pied'ir'e re'ven'is en la templ'o'n de Izid'o, kie li loĝ'is, kaj Mefres ordon'is prepar'i kelk'e da ĉeval'a'j port'il'o'j. En unu port'il'o'n jun'a'j pastr'o'j met'is la dorm'ant'a'n Likonon, kun sak'o sur la kap'o: en la ali'a sid'iĝ'is la ĉef'pastr'o mem kaj, ĉirkaŭ'it'a de kelk'e da rajd'ant'o'j, ek'trot'is al Fayum.
En la nokt'o de 14-a al la 15-a de Paofi, la ĉef'pastr'o Samentu, konform'e al la promes'o don'it'a al la faraon'o, en'ir'is Labirint'o'n tra koridor'o, kon'at'a nur de li. Li hav'is en la man'o fask'o'n de torĉ'o'j, el kiu'j unu brul'is, kaj sur la dors'o korb'o'n kun instrument'o'j.
Samentu tre facil'e trans'ir'is de unu salon'o en ali'a'n, el koridor'o en koridor'o'n, per unu tuŝ'o for'ig'ant'e la ŝton'a'j'n plat'o'j'n en la kolon'o'j kaj mur'o'j, kie est'is kaŝ'it'a'j pord'o'j. Ia'foj'e li ŝancel'iĝ'is, sed tiam li leg'is la mister'a'j'n sign'o'j'n sur la mur'o'j kaj kompar'is ili'n kun la sign'o'j sur la rozari'o, kiu'n li hav'is sur la kol'o.
Post du'on'hor'a ir'ad'o li ating'is la trezor'o'j'n. For'ig'int'e tie plat'o'n en la plank'o, li en'ir'is en sub'a'n salon'o'n. Ĝi est'is mal'alt'a, sed vast'a, kaj ĝi'a plafon'o est'is apog'it'a sur mult'e'nombr'a'j dik'a'j kolon'o'j.
Samentu de'met'is si'a'n korb'o'n kaj, ek'lum'ig'int'e la torĉ'o'j'n, ĉe ili'a lum'o komenc'is leg'i la sur'skrib'o'j'n sur la mur'o'j.
“Malgraŭ mi'a mizer'a aspekt'o — dir'is unu sur'skrib'o — mi est'as ver'a fil'o de l’ di'o'j, ĉar mi'a koler'o est'as terur'a. Ekster'e mi far'iĝ'as fajr'a kolon'o kaj nask'as la fulm'o'n. En'ferm'it'a, mi est'as tondr'o kaj detru'o kaj ne ekzist'as konstru'aĵ'o, kiu kontraŭ'star'us al mi'a potenc'o. Kviet'ig'i mi'n pov'as nur la sankt'a akv'o, for'pren'ant'e mi'a'n fort'o'n. Sed mi'a koler'o nask'iĝ'as sam'e de flam'o, kiel de plej mal'grand'a fajr'er'o. En mi'a ĉe'est'o tio tord'iĝ'as kaj fal'as. Mi est'as kiel Tifon'o, kiu renvers'as plej grand'a'j'n arb'o'j'n kaj lev'as ŝton'o'j'n!...”
— Unu'vort'e, ĉiu templ'o hav'as si'a'n mister'o'n, kiu'n ne kon'as la ali'a'j!... — dir'is al si Samentu.
Li mal'ferm'is unu kolon'o'n kaj el'pren'is grand'a'n pot'o'n. La pot'o hav'is kovr'il'o'n, al'glu'it'a'n per vaks'o, kaj tru'o'n, tra kiu pas'is long'a, mal'dik'a ŝnur'o, fin'iĝ'ant'a oni ne sci'as kie en la intern'o de la kolon'o.
Samentu for'tranĉ'is de la ŝnur'o pec'o'n, proksim'ig'is ĝi'n al la torĉ'o kaj rimark'is, ke la torĉ'o brul'as rapid'e kun sibl'o.
Nun si'n'gard'e li de'met'is per tranĉ'il'o la kovr'il'o'n kaj ek'vid'is en la pot'o kvazaŭ sabl'o'n kaj ŝton'et'o'j'n de cindr'a kolor'o. Li pren'is kelk'e da ŝton'et'o'j kaj, for'ir'int'e flank'e'n, al'met'is la torĉ'o'n. Tuj ŝpruc'is grand'a flam'o, kaj la ŝton'et'o'j mal'aper'is, las'ant'e post si fum'o'n kaj mal'agrabl'a'n odor'o'n.
— Mi jam hav'as la ver'a'n fil'o'n de l’ di'o'j!... — dir'is Samentu kun rid'et'o. — La trezor'ej'o ne dron'os en profund'aĵ'o...
Li ir'is de kolon'o al kolon'o, mal'ferm'is la kaŝ'ej'o'j'n kaj el'pren'is la kaŝ'it'a'j'n pot'o'j'n. Ĉe ĉiu est'is ŝnur'o, kiu'n Samentu tra'tranĉ'is, kaj la pot'o'j'n li star'ig'is flank'e.
— Li'a sankt'ec'o — dir'is la pastr'o — pov'us donac'i al mi du'on'o'n de la trezor'o'j, aŭ almenaŭ... far'i mi'a'n fil'o'n nomarĥ'o!... Kaj sen'dub'e li far'os, ĉar li est'as grand'anim'a sinjor'o... Mi merit'as almenaŭ la templ'o'n de Amon en Teboj...
Antaŭ'gard'int'e tiel la sub'a'n salon'o'n, Samentu re'ven'is en la trezor'ej'o'n, kaj de tie en'ir'is en la supr'a'n salon'o'n. Tie ankaŭ est'is sur'skrib'o'j, mult'e'nombr'a'j kolon'o'j, kaj en ili pot'o'j, proviz'it'a'j per ŝnur'o'j kaj plen'ig'it'a'j per ŝton'et'o'j, kiu'j ĉe la kontakt'o kun fajr'o eksplod'is.
Samentu tra'tranĉ'is la ŝnur'o'j'n, for'ig'is la pot'o'j'n el la kolon'o'j kaj iom da griz'a sabl'o pren'is en ĉifon'o'n: Post'e lac'a li sid'iĝ'is. Ses el li'a'j torĉ'o'j jam for'brul'is; sen'dub'e la nokt'o jam proksim'iĝ'is al si'a fin'o.
— Neniam mi supoz'us — dir'is li al si — ke ĉi'tie'a'j pastr'o'j hav'as tiel strang'a'n materi'o'n!... Oni ja pov'us per ĝi renvers'i la asiriajn citadel'o'j'n!... Ver'e est'as, ke ni ankaŭ ne ĉio'n dir'as al ni'a'j lern'ant'o'j.
Lac'a li komenc'is rev'i. Nun li est'is cert'a, ke li okup'os la plej alt'a'n posten'o'n en la ŝtat'o, pli potenc'a'n ol tiu, kiu'n okup'is Herhor. Kio'n li far'os tiam?... Mult'o'n, mult'o'n. Li cert'ig'os saĝ'o'n kaj riĉ'aĵ'o'n al si'a'j post'e'ul'o'j. Li pen'os el'ŝir'i la sekret'o'j'n de ĉiu'j templ'o'j, kio sen'lim'e fort'ig'os li'a'n pov'o'n kaj cert'ig'os al Egipto super'ec'o'n je Asirio.
La faraon'o rid'as la di'o'j'n: tio facil'ig'os al li la task'o'n fond'i la kult'o'n de unu sol'a di'o, ekzempl'e de Oziris'o, kaj kun'ig'i Fenici'an'o'j'n, Hebre'o'j'n, Grek'o'j'n kaj Libi'an'o'j'n en unu ŝtat'o'n kun Egipto.
Sam'temp'e li komenc'os la labor'o'j'n ĉe la kanal'o, kiu dev'as kun'ig'i Ruĝ'a'n mar'o'n kun Mez'a. Kiam sur la bord'o'j de la kanal'o est'os konstru'it'a'j fortik'aĵ'o'j kaj kolekt'it'a'j grad'a'j arme'o'j, la tut'a komerc'o kun la ne'kon'at'a'j popol'o'j de Orient'o kaj Okcident'o fal'os en la man'o'j'n de Egipt'an'o'j.
Oni dev'as ankaŭ posed'i propr'a'n ŝip'ar'o'n kaj egiptajn mar'ist'o'j'n... Kaj antaŭ ĉio frakas'i Asirion, kiu ĉiu'jar'e far'iĝ'as pli kaj pli danĝer'a...
Oni dev'as lim'ig'i la luks'o'n kaj avar'ec'o'n de l’ pastr'o'j... Ili est'u saĝ'ul'o'j, ili hav'u bon'stat'o'n, sed ili serv'u al la ŝtat'o, anstataŭ ekspluat'i ĝi'n por si'a profit'o, kiel hodiaŭ...
— Jam en la monat'o de Hator — dir'is li al si — mi est'os la estr'o!... La jun'a monarĥ'o tro am'as la vir'in'o'j'n kaj arme'o'n por pov'i si'n okup'i per la reg'ad'o... Kaj se li ne hav'os fil'o'n, tiam mi'a fil'o, mi'a fil'o...
Li re'konsci'iĝ'is. Ankoraŭ unu torĉ'o for'brul'is, kaj est'is jam grand'a temp'o for'las'i la sub'ter'aĵ'o'n.
Li lev'iĝ'is, pren'is la korb'o'n kaj for'las'is la salon'o'n sub la trezor'ej'o.
— Mi ne bezon'as help'ant'o'j'n... — pens'is li rid'et'ant'e. — Mi sol'a ĉio'n antaŭ'gard'is... mi sol'a, la mal'estim'at'a pastr'o de Set!...
Li tra'pas'is jam dek'kelk'o'n da ĉambr'o'j kaj koridor'o'j, kiam subit'e li halt'is... Ŝajn'is al li, ke sur la plank'o de la ĉambr'o li vid'as mal'dik'a'n stri'o'n de lum'o...
En unu moment'o tiel grand'a terur'o ek'reg'is li'n, ke li esting'is la torĉ'o'n. Sed la stri'o sur la plank'o ankaŭ mal'aper'is.
Samentu atent'e aŭskult'is, sed li aŭd'is nur la bat'ad'o'n de la puls'o en la propr'a kap'o.
— Ŝajn'is al mi!... — dir'is li.
Per trem'ant'a man'o li pren'is el la korb'o mal'grand'a'n vaz'o'n, en kiu mal'rapid'e brul'et'is meĉ'o, kaj re'e ek'lum'ig'is la torĉ'o'n.
— Mi est'as tre dorm'a!... — pens'is li.
Li ĉirkaŭ'rigard'is en la salon'o kaj al'ir'is al la mur'o, en kiu est'is kaŝ'it'a pord'o. Li prem'is unu najl'o'n, la pord'o ne mal'ferm'iĝ'is. Du'a... tri'a prem'o... neni'o.
— Kio'n tio signif'as? — dir'is li mir'ig'it'a al si. Li jam forges'is pri la lum'a stri'o. Ŝajn'is al li, ke okaz'is al li io nov'a, ne'kompren'ebl'a. Tiom da kaŝ'it'a'j pord'o'j li mal'ferm'is dum si'a viv'o, tiom da ili li mal'ferm'is en Labirint'o, ke li tut'e ne pov'is kompren'i la nun'a'n mal'sukces'o'n.
Subit'e re'e ek'reg'is li'n tim'o. Li komenc'is kur'i de mur'o al mur'o kaj ĉie prov'is mal'ferm'i kaŝ'it'a'n pord'o'n. Fin'e unu ced'is. Samentu profund'e ek'spir'is kaj trov'iĝ'is en grand'eg'a salon'o, tut'e plen'a de kolon'o'j, kiel ordinar'e. Li'a torĉ'o lum'ig'is apenaŭ part'o'n de ĝi, la rest'o dron'is en dens'a krepusk'o.
La mal'lum'o, la arb'ar'o de kolon'o'j, kaj antaŭ ĉio la fakt'o, ke la salon'o est'is al li ne'kon'at'a, re'don'is al la pastr'o kuraĝ'o'n. Sur la fund'o de li'a tim'o vek'iĝ'is fajr'er'o de naiv'a esper'o: ŝajn'is al li, ke ĉar li ne kon'as la lok'o'n, neni'u ĝi'n kon'as, neni'u ven'os tie'n...
Li iom trankvil'iĝ'is kaj sent'is, ke la pied'o'j fleks'iĝ'as sub li. Li sid'iĝ'is. Sed re'e li salt'e lev'iĝ'is kaj komenc'is ĉirkaŭ'rigard'i, kvazaŭ por kontrol'i, ĉu ver'e minac'as li'n danĝer'o kaj de kie?... El kiu el la mal'lum'a'j, angul'o'j ĝi el'ir'as, por si'n ĵet'i sur li'n?...
Samentu, kiel neni'u ali'a en Egipto, kutim'is al sub'ter'aĵ'o'j, mal'lum'o, erar'vag'ad'o. Krom tio li tra'viv'is mult'a'j'n mal'trankvil'o'j'n. Sed tio, kio'n li sent'is nun, est'is io tut'e nov'a kaj tiel nov'a, ke la pastr'o tim'is don'i al ĝi la ĝust'a'n nom'o'n.
Fin'e kun grand'a pen'o li kolekt'is la pens'o'j'n kaj dir'is:
— Se efektiv'e mi vid'as lum'o'n,... se efektiv'e iu ferm'is la pord'o'j'n, oni perfid'is mi'n... kaj tiam?...
La mort'o!... — murmur'et'is al li voĉ'o, kaŝ'it'a ie sur la fund'o de li'a kor'o.
La mort'o?...
Ŝvit'o kovr'is li'a'n vizaĝ'o'n; li'a spir'ad'o halt'is. Kaj subit'e la frenez'o de l’ tim'o ek'reg'is li'n. Li komenc'is kur'i en la salon'o kaj bat'i la mur'o'j'n per la pugn'o, serĉ'ant'e el'ir'o'n. Li jam forges'is, kie li est'as kaj kiel li ven'is tie'n; li perd'is la direkt'o'n, eĉ la ebl'o'n si'n orient'i kun la help'o de la rozari'o.
Sam'temp'e li sent'is, ke est'as en li kvazaŭ du hom'o'j: unu preskaŭ frenez'a, ali'a trankvil'a kaj saĝ'a. La saĝ'a klar'ig'is al si, ke ĉio pov'as est'i nur iluzi'o, ke neni'u trov'is li'n, neni'u li'n serĉ'as, kaj ke li el'ir'os, se nur li iom liber'iĝ'os de l’ tim'o. Sed la unu'a, la frenez'a, ne aŭskult'is la voĉ'o'n de la prudent'o, kontraŭ'e, ĉiu'minut'e li akir'is super'ec'o'n je si'a intern'a antagonist'o.
Oh, se oni pov'us si'n kaŝ'i en iu kolon'o!... Tiam oni serĉ'u... Cert'e neni'u li'n trov'us, kaj li, dorm'int'e iom, re'akir'us la reg'ad'o'n de si mem.
— Kio pov'as okaz'i al mi ĉi tie? — dir'is li, lev'ant'e la ŝultr'o'j'n. — Se nur mi trankvil'iĝ'os, ili pov'os persekut'i mi'n tra la tut'a Labirint'o... Por bar'i ĉiu'j'n voj'o'j'n oni bezon'us mil'o'j'n da hom'o'j, kaj por montr'i la ĉel'o'n, en kiu mi est'as — almenaŭ mirakl'o'n!...
Bon'e, sed ni supoz'u, ke oni kapt'os mi'n... Kio do?... Mi pren'as jen ĉi tiu'n botel'et'o'n, mi lev'as ĝi'n al mi'a buŝ'o kaj post unu minut'o mi for'kur'as tiel, ke neni'u kapt'os mi'n... Eĉ la di'o'j...
Sed malgraŭ la rezon'ad'o, re'e ek'reg'is li'n tiel terur'a tim'o, ke du'a'n foj'o'n li esting'is la torĉ'o'n kaj trem'ant'e, klak'ant'e per la dent'o'j li en'ŝov'is si'n post kolon'o'n.
— Kiel mi pov'is... kiel mi pov'is en'ir'i tie'n ĉi!... — dir'is li al si. — Ĉu mi ne hav'is i'o'n por manĝ'i... i'o'n por apog'i sur ĝi la kap'o'n?... Est'as tut'e simpl'e, ke oni mal'kovr'is mi'n... Labirint'o ja posed'as mult'e da gard'ist'o'j vigl'a'j, kiel hund'o'j, kaj nur infan'o aŭ mal'saĝ'ul'o pov'us supoz'i, ke li tromp'os ili'n!... La riĉ'aĵ'o... la pov'o!... Kie est'as tia trezor'o, kiu valor'us unu tag'o'n de l’ viv'o?... Kaj mi, hom'o en flor'ant'a aĝ'o, risk'is la mi'a'n...
Ŝajn'is al li, ke li aŭd'is pez'a'n frap'o'n. Li salt'e lev'iĝ'is kaj, en la fund'o de l’ salon'o ek'vid'is bril'o'n!...
Jes: real'a'n bril'o'n, ne iluzi'o'n... En mal'proksim'a mur'o, ie en la fin'o de l’ salon'o, pord'o est'is mal'ferm'it'a, kaj tra ĝi en ĉi tiu moment'o en'ir'is kelk'e da arm'it'a'j hom'o'j kun torĉ'o'j.
Vid'ant'e tio'n, la pastr'o ek'sent'is mal'varm'o'n en la pied'o'j, en la kor'o, en la kap'o... Li ne dub'is plu, ke ne nur li est'as mal'kovr'it'a, sed persekut'at'a kaj ĉirkaŭ'it'a.
Kiu pov'is li'n perfid'i?... Kompren'ebl'e, nur unu hom'o: la jun'a pastr'o de Set, al kiu li sufiĉ'e detal'e konfid'is si'a'j'n plan'o'j'n. La perfid'ul'o sol'a dev'us unu monat'o'n serĉ'i la voj'o'n en Labirint'o; sed kun la help'o de la gard'ist'o'j li pov'is dum unu tag'o trov'i li'a'j'n post'e'sign'o'j'n...
En ĉi tiu moment'o li hav'is la impres'o'n, kon'at'a'n nur de hom'o'j, kiu'j star'as antaŭ la mort'o. Li ĉes'is tim'i, ĉar la imag'at'a'j terur'o'j mal'aper'is en la ĉe'est'o de la real'a'j torĉ'o'j... Kaj ne sol'e li re'akir'is la mem'reg'ad'o'n, sed eĉ li ek'sent'is si'n sen'fin'e super'a, ol ĉio viv'ant'a... Post unu moment'o minac'os li'n plu neni'u... neni'u danĝer'o...
La pens'o'j tra'kur'is li'a'n kap'o'n kun la rapid'ec'o kaj hel'ec'o de fulm'o. Li re'memor'is si'a'n tut'a'n ekzist'ad'o'n: la labor'o'j'n, danĝer'o'j'n, esper'o'j'n kaj ambici'o'j'n, kaj ĉio ŝajn'is al li bagatel'o. Ĉar eĉ se li est'us en la nun'a moment'o faraon'o aŭ posed'us ĉiu'j'n juvel'o'j'n de ĉiu'j reĝ'a'j trezor'o'j...
Ĉio ĉi est'as vant'aĵ'o, polv'o, eĉ mal'pli, ĉar iluzi'o. Nur unu est'as grand'a kaj real'a, la mort'o...
Dum'e la hom'o'j kun la torĉ'o'j, atent'e rigard'ant'e la kolon'o'j'n kaj angul'o'j'n, ating'is jam la mez'o'n de la grand'eg'a salon'o. La pastr'o vid'is eĉ la pint'o'j'n de ili'a'j lanc'o'j kaj rimark'is, ke ili ŝancel'iĝ'as, ke ili ir'as antaŭ'e'n ne'volont'e kaj kun tim'o. Kelk'e da paŝ'o'j post ili ir'is ali'a grup'o de person'o'j, lum'ig'it'a per unu torĉ'o.
Samentu eĉ ne sent'is koler'o'n kontraŭ ili, nur sci'vol'o'n: kiu perfid'is li'n? Sed ankaŭ ĉi tiu demand'o ne tre interes'is li'n; mult'e pli grav'a ŝajn'is al li la demand'o: kial la hom'o dev'as mort'i?... Kaj por kio li nask'iĝ'is?... Ĉe la fakt'o de la mort'o, la tut'a viv'o mal'long'iĝ'as en unu dolor'a'n moment'o'n, eĉ se ĝi est'is plej long'a kaj plej riĉ'a je spert'o'j.
— Kial?... Por kio?...
Vek'is li'n la voĉ'o de unu el la arm'it'o'j:
— Neni'u est'as ĉi tie... neni'u pov'as est'i!...
La arm'it'o'j halt'is. Samentu sent'is, ke li am'as ĉi tiu'j'n hom'o'j'n, kaj la kor'o ek'bat'is en li.
Mal'rapid'e proksim'iĝ'is la ali'a grup'o. Oni disput'is:
— Kiel pov'as vi'a ekscelenc'o eĉ supoz'i, ke iu en'ir'is ĉi tie'n?... — parol'is voĉ'o, trem'ant'a de koler'o. — Ĉiu'j en'ir'o'j ja est'as gard'at'a'j, precip'e nun. Eĉ se iu en'glit'us, cert'e nur por mort'i de mal'sat'o...
— Tamen rigard'u vi'a ekscelenc'o Likonon — respond'is ali'a voĉ'o. — La dorm'ant'a Grek'o hav'as aspekt'o'n, kvazaŭ li sent'us la mal'amik'o'n tut'e proksim'e...
“Likon?... — pens'is Samentu. — Ah, tio est'as la Grek'o simil'a al la faraon'o... Sed kio'n mi vid'as?... Mefres mem al'konduk'is li'n ĉi tie'n...”
En la sam'a moment'o la dorm'ant'a Grek'o si'n ĵet'is antaŭ'e'n kaj halt'is antaŭ la kolon'o, post kiu si'n kaŝ'is Samentu. La arm'it'o'j sekv'is li'n, kaj la bril'o de ili'a'j torĉ'o'j ek'lum'ig'is la nigr'a'n figur'o'n de la pastr'o.
Samentu el'ir'is. Li'a aper'o far'is tiel grand'a'n impres'o'n, ke la hom'o'j kun la torĉ'o'j posten'iĝ'is. Li pov'us tra'ir'i inter la terur'it'a'j, kaj neni'u halt'ig'us li'n; sed la pastr'o ne pens'is plu pri la for'kur'o.
— Do, ĉu tromp'is mi'n mi'a klar'vid'ul'o?... — dir'is Mefres, etend'ant'e la man'o'n. — Jen la perfid'ul'o!...
Samentu proksim'iĝ'is al li kun rid'et'o kaj dir'is:
— Mi re'kon'is vi'n per tiu ĉi ek'kri'o, Mefres. Kiam vi ne pov'as est'i tromp'ant'o, vi est'as nur mal'saĝ'ul'o...
La ĉe'est'ant'o'j ŝton'iĝ'is; Samentu daŭr'ig'is kun trankvil'a ironi'o:
— En ĉi tiu moment'o vi est'as sam'temp'e tromp'ant'o kaj mal'saĝ'ul'o.
Tromp'ant'o, ĉar vi vol'as kred'ig'i al la gard'ist'o'j de Labirint'o, ke ĉi tiu fripon'o hav'as kapabl'o'n de l’ du'obl'a vid'ad'o; mal'saĝ'ul'o, ĉar vi pens'as, ke ili kred'os al vi. Prefer'e tuj dir'u, ke ankaŭ en la templ'o de Ptah est'as detal'a'j plan'o'j de Labirint'o...
— Tio est'as mal'ver'a!... — ek'kri'is Mefres.
— Demand'u ĉi tiu'j'n hom'o'j'n, al kiu ili kred'as: al vi aŭ al mi? Mi est'as ĉi tie, ĉar mi trov'is la plan'o'j'n en la templ'o de Set, vi ven'is dank’ al la sen'mort'a Ptah... — fin'is Samentu rid'ant'e.
— Lig'u la perfid'ul'o'n kaj mensog'ul'o'n!... — ek'kri'is Mefres.
Samentu posten'iĝ'is kelk'e da paŝ'o'j. Li rapid'e el'tir'is el sub la vest'o la botel'et'o'n kaj, lev'ant'e ĝi'n al la buŝ'o, dir'is:
— Mefres, ĝis la mort'o vi est'os mal'saĝ'ul'o... Ruz'a vi est'as nur, kiam vi'a cel'o est'as la mon'o...
Li al'met'is la botel'et'o'n al la buŝ'o kaj fal'is sur la plank'o'n.
La arm'it'o'j si'n ĵet'is al li, lev'is li'n, sed jam li glit'is el ili'a'j man'o'j.
— Li rest'u ĉi tie, kiel la ali'a'j — dir'is la gard'ist'o de Labirint'o.
Ĉiu'j for'las'is la salon'o'n kaj zorg'e ferm'is la kaŝ'it'a'n pord'o'n. Baldaŭ ili el'ir'is el la sub'ter'aĵ'o.
Kiam la nobl'a Mefres ven'is en la kort'o'n, li ordon'is al si'a'j pastr'o'j prepar'i la port'il'o'j'n kaj sen'prokrast'e for'vetur'is Memfis'o'n kun la dorm'ant'a Likon.
— Mi ne pov'as kred'i — dir'is la ĉef'pastr'o gard'ist'o — ke est'is dum ni'a'j tag'o'j hom'o, kiu penetr'is en la sub'ter'aĵ'o'n...
— Vi'a ekscelenc'o forges'as, ke ili est'is hodiaŭ tri — inter'met'is unu el la jun'a'j pastr'o'j, strab'e li'n rigard'ant'e.
— Jes... ver'e... — respond'is la ĉef'pastr'o. — Ĉu la di'o'j mal'klar'ig'is mi'a'n prudent'o'n?... — dir'is li, frot'ant'e la frunt'o'n kaj prem'ant'e la amulet'o'n sur si'a brust'o.
— Kaj du for'kur'is — suflor'is la jun'a pastr'o.
— Kial vi ne turn'is mi'a'n atent'o'n tie... en la sub'ter'aĵ'o!... — eksplod'is la ĉef'pastr'o.
— Mi ne sci'is, ke tiel okaz'os...
— Ve al mi'a kap'o!... — kri'is la ĉef'pastr'o. — Ne la ĉef'o, sed la pord'ist'o de ĉi tiu konstru'aĵ'o mi dev'us est'i... Oni avert'is ni'n, ke iu glit'as en Labirint'o'n kaj mi ne mal'help'is tio'n... Kaj nun mi el'las'is du plej danĝer'a'j'n, kiu'j al'konduk'os ĉi tie'n ĉiu'n, se plaĉ'os al ili... Ho ve!...
— Vi'a ekscelenc'o ne bezon'as mal'esper'i — dir'is ali'a pastr'o. — Ni'a leĝ'o est'as klar'a... Vi'a ekscelenc'o send'u Memfis'o'n kvar aŭ ses ni'a'j'n hom'o'j'n kaj don'u al ili verdikt'o'j'n. La rest'o est'os ili'a afer'o...
— Mi perd'is la saĝ'o'n! — lament'is la ĉef'pastr'o.
— Kio okaz'is, okaz'is — inter'romp'is la jun'a pastr'o ne sen ironi'o. Unu afer'o est'as sen'dub'a, ke la hom'o'j, kiu'j ne nur trov'is la voj'o'n al la sub'ter'aĵ'o'j, sed eĉ promen'is en ili kvazaŭ en la propr'a dom'o, ke ĉi tiu'j hom'o'j ne pov'as viv'i...
— Elekt'u do ses hom'o'j'n el ni'a milic'o.
— Kompren'ebl'e!... Oni dev'as fin'i kun tio... — jes'is la pastr'o'j gard'ist'o'j.
— Kiu sci'as, ĉu Mefres ne ag'is inter'konsent'e kun la plej nobl'a Herhor? — murmur'et'is iu.
— Sufiĉ'e! — ek'kri'is la ĉef'pastr'o. — Kiam ni trov'os Herhoron en Labirint'o, ni ag'os laŭ la leĝ'o. Sed konjekt'i, aŭ suspekt'i, ni ne hav'as la rajt'o'n... La skrib'ist'o'j prepar'u la verdikt'o'j'n por Mefres kaj Likon, la elekt'it'a'j plej rapid'e persekut'u ili'n, la milic'o mult'obl'ig'u la star'ant'a'j'n gard'e. Oni dev'as ankaŭ esplor'i la intern'o'n de Labirint'o kaj mal'kovr'i, tra kie en'ir'is Samentu... Kvankam mi est'as cert'a, ke ne baldaŭ li trov'os imit'ant'o'j'n...
Post kelk'e da hor'o'j ses hom'o'j galop'is al Memfis'o.
Jam la 18-an de Paofi en Egipto ek'reg'is ĥaos'o. La voj'o'j inter Mal'supr'a kaj Supr'a Egipto est'is inter'romp'it'a'j, la komerc'o ĉes'is, la ŝose'o'j est'is okup'it'a'j de la regiment'o'j, kiu'j rapid'is al la urb'o'j, posed'ant'a'j la plej fam'a'j'n templ'o'j'n.
Sur la kamp'o'j labor'is nur la pastr'a'j kamp'ar'an'o'j. En la bien'o'j de l’ nobel'ul'o'j, nomarĥ'o'j, kaj precip'e de l’ faraon'o, la lin'o ne est'is el'ŝir'it'a, la trifoli'o ne est'is tuŝ'it'a, la vin'ber'o'j'n ŝir'kolekt'is neni'u. La kamp'ar'an'o'j far'is neni'o'n, vag'is en band'o'j, kant'is, manĝ'is, trink'is kaj minac'is al la pastr'o'j aŭ al Fenici'an'o'j.
En la urb'o'j la butik'o'j est'is ferm'it'a'j kaj la sen'okup'a'j meti'ist'o'j tut'a'j'n tag'o'j'n diskut'is pri la ŝanĝ'o'j en la ŝtat'o. Ĉi tiu skandal'a fenomen'o ne est'is plu nov'aĵ'o por Egipto, sed nun ĝi ating'is tiel minac'a'n grad'o'n, ke la kolekt'ist'o'j de l’ impost'o'j, eĉ juĝ'ist'o'j komenc'is si'n kaŝ'i; tiom pli, ke la polic'o tre mal'sever'e ag'is kontraŭ la tro'uz'o'j de la popol'o.
Ankoraŭ unu afer'o merit'is atent'o'n: la grand'a kvant'o da nutr'aĵ'o kaj vin'o. En la drink'ej'o'j kaj gast'ej'o'j, precip'e en la feniciaj, en Memfis'o sam'e kiel en la provinc'o, pov'is manĝ'i kaj trink'i ĉiu, kiu vol'is kaj kiam li vol'is, tre mal'kar'e eĉ tut'e sen'pag'e.
Oni dir'is, ke li'a sankt'ec'o don'as al si'a popol'o festen'o'n, kiu daŭr'os tut'a'n monat'o'n.
Kaŭz'e de la mal'facil'ig'o eĉ inter'romp'o de l’ inter'komunik'iĝ'o'j, la urb'o'j ne bon'e sci'is, kio okaz'as ĉe la najbar'o'j. Nur la faraon'o, kaj ankoraŭ pli bon'e la pastr'o'j, kon'is la stat'o'n de la land'o.
La situaci'o'n antaŭ ĉio karakteriz'is la mal'konsent'o inter Supr'a aŭ Teba kaj Mal'supr'a aŭ Memfis'a Egipto. En Teboj hav'is la super'ec'o'n la parti'o de l’ pastr'o'j, en Memfis'o — la faraon'o. En Teboj oni dir'is, ke Ramzes frenez'iĝ'is kaj vol'as vend'i Egipton al Fenici'an'o'j; en Memfis'o oni rakont'is, ke la pastr'o'j vol'as venen'i la faraon'o'n kaj al'konduk'i Asiri'an'o'j'n en la land'o'n.
La simpl'a popol'o, nord'e kaj sud'e, est'is al'tir'it'a al Ramzes per ia instinkt'o. Sed la popol'o est'is fort'e pasiv'a kaj ŝancel'iĝ'em'a. Kiam parol'is faraon'a agit'ant'o, la kamp'ar'an'o'j est'is pret'a'j atak'i la pastr'o'j'n: sed kiam ven'is procesi'o, ili fal'is sur la vizaĝ'o'n kaj trem'is, aŭskult'ant'a la antaŭ'dir'o'j'n pri katastrof'o'j, kiu'j minac'is Egipton jam en ĉi tiu monat'o.
La terur'it'a'j nobel'ul'o'j kaj nomarĥ'o'j preskaŭ ĉiu'j kun'vetur'is Memfis'o'n pet'eg'i la faraon'o'n pri help'o kontraŭ la ribel'ant'a'j kamp'ar'an'o'j. Sed ĉar Ramzes XIII rekomend'is al ili pacienc'o'n, kaj ne mal'laŭd'is la popol'aĉ'o'n, la grand'a'j sinjor'o'j komenc'is inter'konsil'iĝ'i kun la pastr'a parti'o.
Ver'e est'as, ke Herhor ankaŭ silent'is, aŭ ankaŭ konsil'is al ili pacienc'o'n; sed ali'a'j ĉef'pastr'o'j rakont'is, ke Ramzes est'as frenez'a kaj mal'klar'e kompren'ig'is, ke oni dev'as for'ig'i li'n de la pov'o.
En Memfis'o ambaŭ parti'o'j vag'is unu apud la ali'a. Mal'pi'ul'o'j, kiu'j trink'is, bru'is, ĵet'is kot'o'n sur la mur'o'j'n de l’ templ'o'j, eĉ sur la statu'o'j'n; kaj pi'ul'o'j, plej'part'e mal'jun'ul'o'j kaj vir'in'o'j, kiu'j preĝ'is en la strat'o'j, laŭt'e antaŭ'dir'ant'e mal'feliĉ'o'j'n kaj pet'eg'ant'e la help'o'n de l’ di'o'j. La mal'pi'ul'o'j ĉiu'tag'e far'is i'a'n tro'uz'o'n, inter la pi'ul'o'j ĉiu'tag'e iu mal'san'ul'o re'trov'is la san'o'n.
Sed strang'a afer'o: ambaŭ parti'o'j, malgraŭ la bol'ant'a'j pasi'o'j, ne mal'util'is, ne atak'is unu la ali'a'n. La kaŭz'o est'is, ke ĉiu el ili far'is mal'ord'o'n laŭ direkt'o kaj plan'o, prepar'it'a per la super'ul'o'j.
La faraon'o, ne kolekt'int'e ankoraŭ ĉiu'j'n regiment'o'j'n kaj pruv'o'j'n kontraŭ la pastr'o'j, ne don'is la signal'o'n al la decid'a atak'o kontraŭ la templ'o'j; la pastr'o'j, ŝajn'is, atend'is i'o'n. Est'is tamen vid'ebl'e, ke hodiaŭ ili ne sent'as si'n plu tiel mal'fort'a'j, kiel en la unu'a tag'o post la voĉ'don'o de la deleg'it'o'j. Ramzes mem komenc'is medit'i, kiam de ĉiu'j flank'o'j oni sci'ig'is al li, ke la pastr'a'j kamp'ar'an'o'j preskaŭ tut'e ne part'o'pren'as en la mal'ord'o'j, sed labor'as.
“Kio'n tio signif'as? — demand'is la faraon'o si'n mem. — Ĉu la nud'a'j kap'o'j pens'as, ke mi ne kuraĝ'os atak'i la templ'o'j'n, aŭ ĉu ili hav'as i'a'j'n ne'kon'at'a'j'n de mi defend'a'j'n rimed'o'j'n?”
La 19-an de Paofi la polic'o kon'ig'is al la monarĥ'o, ke en la last'a nokt'o la popol'o komenc'is detru'i la mur'o'j'n, ĉirkaŭ'ant'a'j'n la templ'o'n de Horus.
— Ĉu vi ordon'is al ili tio'n far'i?... — demand'is la faraon'o la ĉef'o'n.
— Ne. Ili ĵet'is si'n je si'a propr'a impuls'o...
— Halt'ig'u ili'n delikat'e... halt'ig'u... — dir'is la sinjor'o. — Post kelk'e da tag'o'j ili pov'os far'i, kio plaĉ'os al ili. Sed nun ili ankoraŭ ne ag'u tro viv'eg'e...
Ramzes XIII, kiel milit'estr'o kaj venk'int'o apud Sod'a'j Lag'o'j, sci'is, ke kiam unu foj'o'n la amas'o'j ir'as al la atak'o, neni'o halt'ig'os ili'n: ili dev'as romp'i aŭ est'i romp'it'a'j. Se la templ'o'j ne defend'os si'n, la popol'aĉ'o sukces'os pren'i ili'n, sed se ili vol'os si'n defend'i?... La popol'o for'kur'os kaj oni dev'os send'i tie'n soldat'o'j'n; ili est'is mult'e'nombr'a'j, est'as ver'e, sed ne tiel, kiel est'is neces'e laŭ la kalkul'o'j de l’ faraon'o.
Krom tio, Hiram ne re'ven'is ankoraŭ de Pi-Bast kun la leter'o'j, pruv'ant'a'j la perfid'o'n de Herhor kaj Mefres. Kaj pli grav'e est'is, ke la pastr'o'j, parti'an'o'j de l’ faraon'o, dev'is don'i help'o'n al la arme'o ne pli fru'e, ol la 23-an de Paofi. Kiel do avert'i ili'n en tiom da templ'o'j, tiel mal'proksim'a'j unu de ali'a? Kaj ĉu simpl'a si'n'gard'em'o ne ordon'is evit'i rilat'o'j'n kun ili, por ne perfid'i ili'n?
Pro ĉiu'j ĉi motiv'o'j Ramzes ne dezir'is pli fru'a'n atak'o'n de la popol'o kontraŭ la templ'o'j.
Tamen malgraŭ la vol'o de l’ faraon'o la ekscit'o kresk'is. Apud la templ'o de Izid'o oni mort'ig'is kelk'e da pi'ul'o'j, kiu'j antaŭ'dir'is mal'feliĉ'o'j'n por Egipto, aŭ mirakl'e re'trov'is la san'o'n. Apud la templ'o de Ptah la popol'aĉ'o si'n ĵet'is kontraŭ procesi'o, bat'is la pastr'o'j'n kaj romp'is la sankt'a'n ŝip'et'o'n, en kiu vojaĝ'is la statu'o de l’ di'o. Preskaŭ sam'temp'e ven'is kurier'o'j de la urb'o'j Soĥem kaj Anu kun la sci'ig'o, ke la popol'o vol'as super'fort'e en'ir'i en la templ'o'j'n, kaj en Ĥeran eĉ far'is tio'n kaj sakrilegis la sankt'ej'o'n.
Vesper'e, preskaŭ kaŝ'ant'e si'n, ven'is en la palac'o'n de li'a sankt'ec'o deput'it'ar'o de l’ pastr'o'j. La respekt'ind'a'j pastr'o'j kun plor'o fal'is al la pied'o'j de l’ estr'o, pet'eg'ant'e, ke li ŝirm'u la di'o'j'n kaj templ'o'j'n.
Ĉi tiu tut'e ne'atend'it'a okaz'o plen'ig'is la kor'o'n de Ramzes per grand'a ĝoj'o kaj ankoraŭ pli grand'a fier'o. Li ordon'is al la deleg'it'o'j lev'iĝ'i kaj favor'e respond'is, ke li'a'j regiment'o'j ĉiam est'as pret'a'j defend'i la templ'o'j'n, se nur ili est'os tie'n en'konduk'it'a'j.
— Mi ne dub'as — dir'is li — ke la detru'ant'o'j mem for'kur'os, vid'ant'e, ke la dom'o'j de l’ di'o'j est'as okup'it'a'j per la arme'o.
La deleg'it'o'j ŝancel'iĝ'is.
— Vi'a sankt'ec'o sci'as — respond'is la plej aĝ'a — ke la arme'o ne pov'as en'ir'i inter la ĉirkaŭ'bar'o'n de l’ templ'o'j... Ni do dev'as demand'i la opini'o'n de l’ ĉef'pastr'o'j.
— Bon'e, konsil'iĝ'u — dir'is la sinjor'o. — Mi ne sci'as far'i mirakl'o'j'n kaj de mi'a palac'o mi ne pov'as defend'i la templ'o'j'n.
La deleg'it'o'j mal'ĝoj'a'j for'las'is la faraon'o'n, kiu post ili'a for'ir'o kun'vok'is privat'a'n konsil'a'n kun'ven'o'n. Li est'is konvink'it'a, ke la pastr'o'j sub'met'iĝ'os al li'a vol'o, kaj tut'e ne ven'is al li la pens'o, ke la delegaci'o est'as ruz'o, aranĝ'it'a de Herhor, por erar'ig'i li'n.
Kiam en la reĝ'a ĉambr'o kun'ven'is la civil'a'j kaj milit'a'j alt'rang'ul'o'j, Ramzes, plen'a de fier'o, ek'parol'is:
— Mi vol'is — dir'is li — nur la 23-an de Paofi okup'i la memfis'a'j'n templ'o'j'n... Sed mi opini'as, ke pli bon'e est'os far'i tio'n morgaŭ...
— Ni'a'j regiment'o'j ankoraŭ ne kolekt'iĝ'is... — inter'met'is Tutmozis.
— Kaj ni ne hav'as la leter'o'j'n de Herhor al Asiri'an'o'j — al'don'is la grand'a skrib'ist'o.
— Ne grav'e! — respond'is la faraon'o. — La popol'o ek'sci'u morgaŭ, ke Herhor kaj Mefres est'as perfid'ul'o'j; al la nomarĥ'o'j kaj pastr'o'j ni montr'os la pruv'o'j'n post kelk'e da tag'o'j, kiam Hiram re'ven'os de Pi-Bast.
— La nov'a ordon'o de vi'a sankt'ec'o tre ŝanĝ'as la antaŭ'a'n plan'o'n — dir'is Tutmozis. — Morgaŭ ni ne okup'os Labirint'o'n... Kaj se ankaŭ en Memfis'o la templ'o'j kuraĝ'us kontraŭ'star'i, ni ne hav'as mur'romp'il'o'j'n por romp'i la pord'o'j'n...
— Tutmozis — dir'is la faraon'o — mi pov'us ne don'i klar'ig'o'j'n pri mi'a'j ordon'o'j... Sed mi vol'as konvink'i vi'n, ke mi'a kor'o pli profund'e juĝ'as la flu'o'n de la okaz'o'j... La popol'o — daŭr'ig'is li — jam hodiaŭ atak'as la templ'o'j'n, morgaŭ ĝi vol'os penetr'i en ili'n. Se ni ne sub'ten'os ĝi'n, ĝi est'os for'puŝ'it'a, kaj en ĉiu okaz'o post tri tag'o'j ĝi ne hav'os plu kuraĝ'o'n. Post kelk'e da tag'o'j pov'as pli'grand'iĝ'i la nombr'o de pastr'a'j parti'an'o'j inter la popol'o... La entuziasm'o kaj la tim'o est'as kvazaŭ la vin'o en kruĉ'o: ju pli mult'e oni el'verŝ'as, des pli mal'mult'e rest'as, kaj nur tiu pov'as trink'i, kiu ĝust'a'temp'e al'ŝov'os si'a'n glas'o'n. Se do hodiaŭ la popol'o est'as pret'a al la atak'o kaj la mal'amik'o'j tim'ig'it'a'j, ni profit'u tio'n, ĉar mi dir'as al vi, ke la fortun'o pov'as post kelk'e da tag'o'j for'las'i ni'n, eĉ si'n turn'i kontraŭ ni...
— La nutr'aĵ'o ankaŭ fin'iĝ'as — inter'met'is la trezor'ist'o. — Post tri tag'o'j la popol'aĉ'o dev'as re'ven'i al la labor'o, ĉar ni ne pov'os plu nutr'i ili'n sen'pag'e...
— Vi vid'as!... — dir'is la faraon'o al Tutmozis. — Mi mem ordon'is al la ĉef'o de la polic'o, ke li halt'ig'ad'u la popol'aĉ'o'n. Sed se oni ne pov'as ĝi'n de'ten'i, oni dev'as uz'i la mov'ad'o'n. La spert'a mar'ist'o ne batal'as kontraŭ la flu'o, nek kontraŭ la vent'o, sed li permes'as al ili, ke ili port'u li'n en la elekt'it'a direkt'o...
En ĉi tiu moment'o ven'is kurier'o kun la nov'aĵ'o, ke la popol'o si'n ĵet'is kontraŭ la ekster'land'ul'o'j. Oni atak'is Grek'o'j'n, Siri'an'o'j'n kaj precip'e Fenici'an'o'j'n... Oni rab'is mult'e da butik'o'j kaj mort'ig'is kelk'e da hom'o'j.
— Jen est'as la pruv'o — ek'kri'is la monarĥ'o kun indign'o — ke oni ne dev'as de'konduk'i la amas'o'j'n de la montr'it'a voj'o!... Morgaŭ la regiment'o'j est'u proksim'e de la templ'o'j... Kaj ili tuj en'marŝ'u tie'n, se la popol'o komenc'os penetr'i tie'n, aŭ... se ĝi komenc'os ced'i sub la prem'o.
Est'as ver'e, ke oni dev'as ŝir'kolekt'i en la monat'o Paofi. Sed ĉu ekzist'as ĝarden'ist'o, kiu las'us la frukt'o'j'n sur la trunk'et'o'j, se ili est'us matur'a'j unu monat'o'n pli fru'e?... Mi re'pet'as: mi vol'is mal'fru'ig'i la mov'ad'o'n de la popol'aĉ'o, ĝis kiam ni'a'j prepar'o'j est'os fin'it'a'j. Sed ĉar oni ne pov'as nun prokrast'i, ni profit'u la vent'o'n, kiu blov'as, kaj ni dis'etend'u la vel'o'j'n!... Morgaŭ Herhor kaj Mefres dev'as est'i arest'it'a'j kaj al'konduk'it'a'j en la palac'o'n. Kun Labirint'o ni fin'os post kelk'e da tag'o'j.
La membr'o'j de la kun'ven'o konsent'is, ke la decid'o de l’ faraon'o est'as bon'a, kaj dis'ir'is, admir'ant'e li'a'n decid'em'o'n kaj saĝ'o'n. Eĉ la general'o'j dir'is, ke pli bon'e est'as profit'i la okaz'o'n, ol kolekt'i la fort'o'j'n por la temp'o, kiam la okaz'o for'pas'os.
Jam est'is nokt'o. Al'kur'is ali'a kurier'o de Memfis'o kun la nov'aĵ'o, ke la polic'o sukces'is ŝirm'i la ekster'land'ul'o'j'n. Sed la popol'o est'as ekscit'it'a, kaj oni ne sci'as, kio'n ĝi entrepren'os morgaŭ.
De ĉi tiu moment'o unu kurier'o ven'is post ali'a. Unu'j al'port'is sci'ig'o'j'n, ke grand'a'j amas'o'j de kamp'ar'an'o'j, arm'it'a'j per hak'il'o'j kaj baston'eg'o'j, de ĉiu'j flank'o'j rapid'as al Memfis'o. Ali'a'j anonc'is, ke en la ĉirkaŭ'aĵ'o de Peme, Soĥem kaj On la popol'o for'kur'as en la kamp'o'j'n, kri'ant'e, ke morgaŭ est'os la fin'o de l’ mond'o. Ali'a kurier'o al'port'is leter'o'n de Hiram, ke li tuj ven'os. Ali'a kon'ig'is, ke la pastr'a'j regiment'o'j sekret'e marŝ'as al Memfis'o kaj, kio est'as pli grav'a, ke de Supr'a Egipto ir'as grand'a'j taĉment'o'j de popol'o kaj soldat'o'j, mal'amik'a'j al Fenici'an'o'j kaj eĉ al li'a sankt'ec'o.
“Antaŭ kiam ili ven'os — pens'is la faraon'o — mi jam hav'os en mi'a'j man'o'j la ĉef'pastr'o'j'n kaj eĉ la regiment'o'j'n de Nitager... Ili mal'fru'is je kelk'e, da tag'o'j...”
Fin'e oni komunik'is, ke en divers'a'j lok'o'j la soldat'o'j kapt'is ali'vest'it'a'j'n pastr'o'j'n, kiu'j pen'is penetr'i en la palac'o'n de li'a sankt'ec'o, kred'ebl'e kun mal'bon'a'j intenc'o'j.
— Oni al'konduk'u ili'n al mi — respond'is la faraon'o kun rid'o. — Mi vol'as vid'i tiu'j'n, kiu'j kuraĝ'as hav'i mal'bon'a'j'n intenc'o'j'n kontraŭ mi!...
Ĉirkaŭ la nokt'o'mez'a, la respekt'ind'a reĝ'in'o Nikotris postul'is aŭdienc'o'n de li'a sankt'ec'o.
La nobl'a sinjor'in'o est'is pal'a kaj trem'ant'a. Ŝi ordon'is al la oficir'o'j el'ir'i el la reĝ'a ĉambr'o kaj rest'int'e sol'a kun la faraon'o, dir'is plor'ant'e:
— Mi'a fil'o, mi al'port'as al vi tre mal'bon'a'j'n antaŭ'dir'o'j'n...
— Mi prefer'us, reĝ'in'o, aŭd'i detal'a'j'n sci'ig'o'j'n pri la fort'o'j kaj intenc'o'j de mi'a'j mal'amik'o'j...
— Hodiaŭ vesper'e la statu'o de la di'a Izid'o en mi'a preĝ'o'ĉambr'o de'turn'is la vizaĝ'o'n al la mur'o, kaj la akv'o en la sankt'a cistern'o nigr'iĝ'is, kiel sang'o...
— Tio pruv'as — respond'is la faraon'o — ke en la intern'o de la palac'o ni hav'as perfid'ul'o'j'n. Sed ili ne est'as tre danĝer'a'j, se ili sci'as nur mal'pur'ig'i la akv'o'n kaj turn'i la statu'o'j'n.
— Ĉiu'j ni'a'j serv'ist'o'j — daŭr'ig'is la reĝ'in'o — la tut'a popol'o est'as konvink'it'a, ke se vi'a'j regiment'o'j penetr'os en la templ'o'j'n, grand'a mal'feliĉ'o fal'os sur Egipton...
— Pli grand'a mal'feliĉ'o — dir'is la sinjor'o — est'as la tro'kuraĝ'o de la pastr'o'j. En'las'it'a'j de mi'a etern'e viv'ant'a patr'o en la palac'o'n, ili pens'as hodiaŭ, ke ili far'iĝ'is ĝi'a'j posed'ant'o'j... Sed pro di'o'j, kio mi fin'e far'iĝ'os ĉe ili'a ĉio'pov'ec'o!... Kaj ĉu mi ne pav'as re'postul'i mi'a'j'n reĝ'a'j'n rajt'o'j'n?...
— Almenaŭ... almenaŭ — dir'is la reĝ'in'o post pri'pens'o — est'u kompat'em'a... Jes, la rajt'o'j'n vi dev'as re'akir'i, sed ne permes'u al vi'a'j soldat'o'j sakrilegi la sankt'ej'o'j'n kaj atak'i la pastr'o'j'n... Memor'u, ke la di'o'j favor'e send'as la ĝoj'o'n al Egipto, kaj la pastr'o'j malgraŭ si'a'j mank'o'j (kiu ne hav'as ili'n!) far'as al la land'o grand'eg'a'j'n serv'o'j'n... Imag'u nur, ke se vi mal'riĉ'ig'us kaj dis'pel'us ili'n, vi detru'us la saĝ'o'n, kiu lev'is ni'a'n ŝtat'o'n super la ali'a'j'n popol'o'j'n...
La faraon'o pren'is la patr'in'o'n je ambaŭ man'o'j, kis'is ŝi'n kaj rid'ant'e dir'is:
— La vir'in'o'j ĉiam dev'as tro'i!... Vi, patr'in'o, parol'as al mi, kvazaŭ mi est'us ĉef'o de l’ sovaĝ'a'j Hiksos'o'j, ne la faraon'o... Ĉu mi dezir'as la pere'o'n de l’ pastr'o'j?... Ĉu mi mal'am'as ili'a'n saĝ'o'n, eĉ tiel sen'frukt'a'n, kiel la observ'ad'o de la mov'o'j de l’ stel'o'j, kiu'j sen ni promen'as sur la ĉiel'o, ne pli'riĉ'ig'ant'e ni'n eĉ per unu uteno?... Ne koler'ig'as mi'n ili'a saĝ'o aŭ pi'ec'o, sed la mizer'o de Egipto, kiu intern'e mal'gras'iĝ'as de l’ mal'sat'o kaj ekster'e tim'as i'a'j'n ajn asiriajn minac'o'j'n. La pastr'o'j, malgraŭ la saĝ'o, ne sol'e ne vol'as help'i mi'a'j'n reĝ'a'j'n intenc'o'j'n, sed tut'e sen'hont'e kontraŭ'star'as al mi. Permes'u do, patr'in'o, al mi konvink'i ili'n, ke ne ili, sed mi est'as la sinjor'o de mi'a hered'aĵ'o. Mi ne sci'us venĝ'i al humil'a'j, sed mi pied'prem'os la nuk'o'j'n de l’ tro'brav'a'j. Ili sci'as pri tio, sed ne kred'as ankoraŭ kaj ne hav'ant'e real'a'j'n fort'o'j'n, vol'as tim'ig'i mi'n per antaŭ'dir'o de iu katastrof'o. Tio est'as ili'a last'a arm'il'o kaj ŝirm'o... Kiam ili kompren'os, ke ne terur'as mi'n la tim'ig'il'o'j, ili humil'iĝ'os... kaj tiam eĉ unu ŝton'o de ili'a'j templ'o'j ne fal'os, ne perd'iĝ'os eĉ unu juvel'o de ili'a'j trezor'ej'o'j. Mi kon'as ili'n!... Hodiaŭ ili far'as brav'a'j'n gest'o'j'n, ĉar mi est'as mal'proksim'e de ili. Sed kiam mi etend'os mi'a'n bronz'a'n man'o'n, ili fal'os sur la vizaĝ'a'n kaj la tut'a mal'ord'o fin'iĝ'os per pac'o kaj ĝeneral'a prosper'o.
La reĝ'in'o ĉirkaŭ'pren'is la pied'o'j'n de l’ sinjor'o kaj for'ir'is trankvil'ig'it'a, pet'eg'ant'e tamen Ramzeson, ke li respekt'u la di'o'j'n kaj est'u kompat'em'a al ili'a'j serv'ist'o'j.
Post la for'ir'o de l’ patr'in'o la faraon'o al'vok'is Tutmozison.
— Morgaŭ do — dir'is la sinjor'o — mi'a'j soldat'o'j okup'os la templ'o'j'n. Avert'u la kolonel'o'j'n, ke mi'a vol'o est'as, ke la sankt'ej'o'j rest'u ne'tuŝ'it'a'j kaj ke neni'u lev'u la man'o'n kontraŭ la pastr'o'j.
— Eĉ kontraŭ Mefres kaj Herhor?... — demand'is Tutmozis.
— Eĉ kontraŭ ili — respond'is la faraon'o. — Ili est'os sufiĉ'e pun'it'a'j, kiam for'ig'it'a'j de la nun'a'j posten'o'j ili ek'loĝ'os en la templ'o'j kun saĝ'ul'o'j por preĝ'i kaj sen mal'help'o stud'i la saĝ'o'n...
— Est'os, kiel ordon'as vi'a sankt'ec'o... kvankam...
Ramzes lev'is supr'e'n la fingr'o'n, kiel sign'o'n, ke li vol'as aŭskult'i neni'a'n propon'o'n... Post'e, por ŝanĝ'i la tem'o'n, li dir'is kun rid'et'o:
— Ĉu vi memor'as, Tutmozis, la manovr'o'j'n apud Pi-Bailos?... Du jar'o'j jam pas'is!... Kiam mi koler'is en tiu temp'o kontraŭ la tro'uz'o'j kaj avid'ec'o de l’ pastr'o'j, ĉu mi pov'is supoz'i, ke tiel baldaŭ mi regul'ig'os kun ili la kont'o'j'n?... Kaj la mal'feliĉ'a Sara... Kaj mi'a mal'grand'a fil'o... Kiel bel'a li est'is!...
Du larm'o'j rul'iĝ'is sur la vizaĝ'o de l’ faraon'o.
— Ver'e — dir'is li — se mi ne est'us fil'o de l’ di'o'j, kiu'j est'as kompat'em'a'j kaj grand'anim'a'j, mi'a'j mal'amik'o'j pas'ig'us morgaŭ mal'facil'a'j'n hor'o'j'n... Kiom da humil'ig'o'j ili kaŭz'is al mi... Kiom da foj'o'j, dank’ al ili, la plor'o vual'is mi'a'j'n okul'o'j'n!...
La 20-an de Paofi Memfis'o hav'is aspekt'o'n kvazaŭ en fest'o. Ĉes'is ĉiu'j labor'o'j, eĉ la port'ist'o'j ne port'is la ŝarĝ'o'j'n. La tut'a popol'o dis'flu'is sur la plac'o'j kaj strat'o'j aŭ amas'iĝ'is ĉirkaŭ la templ'o'j, precip'e ĉirkaŭ tiu de Ptah, kiu est'is plej bon'e fort'ig'it'a, kaj kie kun'ven'is la pastr'a'j kaj civil'a'j alt'rang'ul'o'j, prezid'at'a'j de Herhor kaj Mefres.
Proksim'e de la templ'o'j star'is la regiment'o'j, en mal'dens'a'j vic'o'j, por ke la soldat'o'j pov'u komunik'iĝ'i kun la popol'o.
Inter la popol'aĉ'o kaj soldat'o'j rond'ir'is mult'e'nombr'a'j vend'ist'o'j kun pan'o en korb'o'j kaj kun vin'o en kruĉ'o'j kaj led'a'j sak'o'j. Ili regal'is la popol'o'n sen'pag'e. Kiam oni demand'is ili'n, kial ili ne postul'as pag'o'n, unu'j respond'is, ke li'a sankt'ec'o regal'as si'a'j'n regn'an'o'j'n, ali'a'j dir'is:
— Manĝ'u kaj trink'u, fidel'a'j Egipt'an'o'j, ĉar oni ne sci'as, ĉu ni ĝis'viv'os la morgaŭ'o'n!...
Tio est'is la vend'ist'o'j de la pastr'a parti'o.
Rond'ir'is mult'e da agent'o'j provok'ant'o'j. Unu'j rakont'is al la aŭskult'ant'o'j, ke la pastr'o'j ribel'as kontraŭ la monarĥ'o kaj eĉ vol'as li'n venen'i, ĉar li promes'is al la popol'o la sep'a'n tag'o'n de l’ ripoz'o. Ali'a'j murmur'et'is, ke la faraon'o frenez'iĝ'is kaj kun'ĵur'is kun ekster'land'ul'o'j por pere'ig'i la templ'o'j'n kaj Egipton. Tiu'j instig'is la popol'o'n atak'i la templ'o'j'n, kie la nomarĥ'a'j diskut'as kun la pastr'o'j, kiel ekspluat'i la meti'ist'o'j'n kaj kamp'ar'an'o'j'n. Ĉi tiu'j esprim'is tim'o'n, ke se oni atak'us la templ'o'j'n, pov'us okaz'i grand'a mal'feliĉ'o...
Malgraŭ tio, oni ne sci'as de kie apud la mur'o'j de l’ templ'o de Ptah trov'iĝ'is kelk'e da potenc'a'j palis'o'j kaj amas'o'j de ŝton'o'j.
La grav'a'j memfis'a'j komerc'ist'o'j, promen'ant'e en la popol'amas'o'j, tut'e ne dub'is, ke la popol'a eksplod'o est'is provok'it'a art'e. La mal'grand'a'j skrib'ist'o'j, polic'ist'o'j, oficir'o'j de la labor'ist'o'j kaj ali'vest'it'a'j soldat'a'j dek'estr'o'j ne kaŝ'is plu si'a'j'n oficial'a'j'n okup'o'j'n, nek si'a'n intenc'o'n puŝ'i la popol'o'n al la okup'o de l’ templ'o'j. Ali'flank'e: la paraŝitoj, almoz'ul'o'j, templ'a'j serv'ist'o'j kaj mal'super'a'j pastr'o'j, eĉ se ili dezir'us, ne pov'us kaŝ'i, ke ili ankaŭ instig'as la popol'aĉ'o'n al la super'fort'o! Ĉiu, kiu hav'is okul'o'j'n, pov'is tio'n rimark'i.
La prudent'a'j urb'an'o'j est'is mir'ig'it'a'j per tia kondut'o de l’ pastr'a parti'o, kaj la hieraŭ'a fervor'o de la popol'o komenc'is esting'iĝ'i. La aŭtoĥton'a'j Egipt'an'o'j ne pov'is kompren'i: kia est'as la cel'o kaj kiu efektiv'e provok'as la ribel'o'n? La ĥaos'o pli'grand'iĝ'is dank’ al du'on'e frenez'a'j fanatik'ul'o'j, kiu'j kur'is nud'a'j tra la strat'o'j kaj sang'e vund'ant'e si'a'n korp'o'n kri'is:
— Ve al Egipto!... La sen'di'ec'o tra'pas'is la mezur'o'n, kaj proksim'iĝ'as la hor'o de l’ juĝ'o! La di'o'j montr'os si'a'n fort'o'n kontraŭ la mal'pi'ec'o de la mal'fidel'ul'o'j!
La arme'o rest'is trankvil'a, atend'ant'e ĝis kiam la popol'o komenc'os super'fort'e penetr'i en la templ'o'j'n. Unu'flank'e, tia'n ordon'o'n ili ricev'is de la reĝ'a palac'o; du'a'flank'e, la oficir'o'j antaŭ'vid'is embusk'o'j'n en la templ'o'j kaj prefer'is, ke pere'u la popol'aĉ'o, ol la soldat'o'j. La soldat'o'j, sen tio, hav'os sufiĉ'e da labor'o.
Sed la popol'amas'o'j, malgraŭ la kri'o'j de l’ agit'ant'o'j kaj la vin'o sen'pag'e dis'don'at'a, ŝancel'iĝ'is: la kamp'ar'an'o'j rigard'is la meti'ist'o'j'n, la meti'ist'o'j la kamp'ar'an'o'j'n, kaj ĉiu'j atend'is i'o'n.
Subit'e, ĉirkaŭ la unu'a hor'o tag'mez'e, el la flank'a'j strat'o'j ek'flu'is al la templ'o de Ptah ebri'a band'o, arm'it'a per hak'il'o'j kaj baston'eg'o'j. Tio est'is fiŝ'ist'o'j, grek'a'j mar'ist'o'j, paŝt'ist'o'j, libiaj vag'ul'o'j, eĉ mal'liber'ul'o'j de la min'ej'o'j de Turra. En la front'o de la band'o ir'is grand'eg'a labor'ist'o kun torĉ'o. Li halt'is antaŭ la pord'eg'o de l’ templ'o kaj per potenc'a voĉ'o komenc'is kri'i al la popol'o:
— Ĉu vi sci'as, fidel'ul'o'j, pri kio diskut'as ĉi tie la ĉef'pastr'o'j kaj nomarĥ'o'j?... Jen, ili vol'as dev'ig'i li'a'n sankt'ec'o'n, ke li for'pren'u de la labor'ist'o'j po unu horde'a plat'a kuk'o tag'e, kaj la kamp'ar'an'o'j'n ŝarĝ'u per nov'a impost'o, ĉiu'n po unu draĥm'o... Kaj tial mi dir'as al vi, ke vi est'as mal'saĝ'a'j kaj mal'nobl'a'j, star'ant'e ĉi tie kun kruc'it'a'j brak'o'j!... Oni dev'as fin'e kapt'i la rajt'o'j'n de l’ templ'o'j kaj trans'don'i ili'n en la man'o'j'n de ni'a sinjor'o, la faraon'o, kontraŭ kiu komplot'as la mal'pi'ul'o'j! Ĉar se ni'a estr'o dev'us ced'i al la pastr'a kolegi'o, kiu defend'os la honest'a'n popol'o'n?...
— Li dir'as la ver'o'n!... — oni kri'is en la amas'o.
— La sinjor'o ordon'os don'i al ni la ripoz'o'n de la sep'a tag'o.
— Kaj donac'os al ni ter'o'j'n...
— Li ĉiam est'as bon'vol'a por la simpl'ul'o'j!... Ĉu vi memor'as, kiel antaŭ du jar'o'j li liber'ig'is la kamp'ar'an'o'j'n, arest'it'a'j'n post la atak'o kontraŭ la bien'o de l’ Hebre'in'o?
— Mi mem vid'is, kiel antaŭ du jar'o'j li bat'is skrib'ist'o'n, kiu kolekt'is de la kamp'ar'an'o'j mal'just'a'n impost'o'n.
— Viv'u etern'e ni'a sinjor'o, Ramzes XIII, la protekt'ant'o de la prem'at'a'j!...
— Rigard'u — ek'son'is voĉ'o da mal'proksim'e — la brut'ar'o mem re'ven'as de la paŝt'ej'o'j, kvazaŭ proksim'iĝ'us la vesper'o...
— Las'u la brut'o'j'n... Antaŭ'e'n kontraŭ la pastr'o'j!...
— Vi tie! — ek'kri'is la grand'eg'ul'o antaŭ la pord'eg'o. — Propr'a'vol'e mal'ferm'u al ni, por ke ni konvink'iĝ'u, pri kio diskut'as la ĉef'pastr'o'j kun la nomarĥ'o'j...
— Mal'ferm'u!... ali'e ni romp'os la pord'eg'o'n!...
— Strang'a afer'o — oni parol'is de mal'proksim'e — la bird'o'j kuŝ'iĝ'as por dorm'i... Est'as ja nur la tag'mez'o...
— Io mal'bon'a far'iĝ'as en la aer'o...
— Di'o'j! la nokt'o jam fal'as, kaj mi ne kolekt'is ankoraŭ salat'o'n por la tag'manĝ'o... — mir'is iu knab'in'o.
Sed ĉi tiu'j'n rimark'o'j'n sufok'is la kri'o'j de la ebri'a band'o kaj la bru'o de la palis'o'j, bat'ant'a'j la kupr'a'n pord'eg'o'n de l’ templ'o.
Se la popol'amas'o est'us mal'pli okup'it'a per la ag'o'j de l’ atak'ant'o'j, ĝi jam rimark'us en la natur'o i'a'n ekster'ordinar'a'n fenomen'o'n. La sun'o lum'is, sur la ĉiel'o est'is neni'u nub'et'o, kaj malgraŭ tio la tag'a lum'o komenc'is mal'grand'iĝ'i kaj blov'is mal'varm'et'a vent'o.
— Don'u ĉi tie'n ankoraŭ unu palis'o'n!... — kri'is la atak'ant'o'j. — La pord'o ced'as!...
— Fort'e!... ankoraŭ unu foj'o'n!...
La rigard'ant'a amas'o bru'is, kiel fulm'o'tondr'o... Tie ĉi kaj tie komenc'is for'iĝ'i de ĝi mal'grand'a'j grup'o'j kaj kun'iĝ'i kun la atak'ant'o'j. Fin'e la tut'a popol'a amas'o mal'rapid'e proksim'iĝ'is al la templ'o.
Kvankam est'is tag'mez'o, la krepusk'o pli'grand'iĝ'is; en la templ'o de Ptah komenc'is kant'i la kok'o'j. Sed la furioz'o de la popol'o est'is jam tiel grand'a, ke mal'mult'a'j rimark'is la ŝanĝ'o'j'n.
— Rigard'u! — kri'is almoz'ul'o — jen proksim'iĝ'as la tag'o de juĝ'o... Di'o'j...
Li vol'is daŭr'ig'i, sed ek'bat'it'a per baston'o je la kap'o, fal'is sur la lok'o.
Sur la mur'o'j'n de l’ templ'o komenc'is grimp'i hom'o'j nud'a'j, sed arm'it'a'j. La oficir'o'j al'vok'is la soldat'o'j'n al la arm'il'o'j, cert'a'j, ke baldaŭ oni dev'os sub'ten'i la atak'o'n de la popol'aĉ'o.
— Kio'n tio signif'as... — murmur'et'is la soldat'o'j, rigard'ant'e la ĉiel'o'n.
— Oni ne vid'as nub'o'j'n, tamen la mond'o hav'as aspekt'o'n kvazaŭ dum la vent'eg'o?...
— Bat'u!... romp'u... — oni kri'is antaŭ la templ'o.
La bru'o de la palis'o'j son'is pli kaj pli oft'e.
En ĉi tiu moment'o sur la teras'o super la pord'eg'o aper'is Herhor, ĉirkaŭ'it'a de sekv'ant'ar'o de pastr'o'j kaj civil'a'j alt'rang'ul'o'j. La plej nobl'a ĉef'pastr'o hav'is or'a'n di'serv'a'n vest'o'n kaj la ĉap'o'n de Amenhotep, ĉirkaŭ'it'a'n de la reĝ'a ureus'o.
Herhor ek'rigard'is la grand'eg'a'n popol'amas'o'n, kiu sieĝ'is la templ'o'n kaj si'n klin'int'e al la atak'ant'a band'o, dir'is:
— Kiu'j, ajn vi est'as, fidel'ul'o'j aŭ idol'an'o'j, en la nom'o de l’ di'o'j mi al'vok'as vi'n las'i la templ'o'n trankvil'a...
La tumult'e ek'silent'is kaj oni aŭd'is nur la bat'ad'o'n de la palis'o'j kontraŭ la kupr'a pord'eg'o. Sed baldaŭ ankaŭ tio ĉes'is.
— Mal'ferm'u la pord'eg'o'n! — kri'is de mal'supr'e la grand'eg'ul'o. — Ni vol'as konvink'iĝ'i, ĉu vi ne konspir'as perfid'o'n kontraŭ ni'a sinjor'o...
— Mi'a fil'o — respond'is Herhor — fal'u sur la vizaĝ'o'n kaj pet'eg'u la di'o'j'n, ke ili pardon'u al vi la sakrilegon...
— Vi mem pet'u la di'o'j'n, ke ili ŝirm'u vi'n!... — ek'kri'is la ĉef'o de la band'o kaj pren'int'e ŝton'o'n, ĵet'is ĝi'n supr'e'n al la ĉef'pastr'o.
En la sam'a moment'o, el la fenestr'o de la pilon'o fal'is sur la vizaĝ'o'n de l’ grand'eg'ul'o io, kvazaŭ mal'dik'a akv'a stri'o. La bandit'o ek'ŝancel'iĝ'is, barakt'is per la man'o'j kaj fal'is.
Li'a'j plej proksim'a'j najbar'o'j el'ig'is kri'o'n de terur'o; la pli mal'proksim'a'j vic'o'j, ne sci'ant'e, kio okaz'is, respond'is per rid'o'j kaj mal'ben'o'j.
— Romp'u la mur'o'n!... — oni kri'is de mal'proksim'e, kaj ŝton'o'j, kvazaŭ hajl'o flug'is al Herhor kaj li'a sekv'ant'ar'o.
Herhor lev'is ambaŭ man'o'j'n al la ĉiel'o. Kaj kiam la amas'o'j re'e ek'silent'is, la ĉef'pastr'o ek'kri'is per fort'a voĉ'o:
— Di'o'j, sub vi'a'n protekt'o'n mi trans'don'as la sankt'ej'o'j'n, kiu'j'n minac'as perfid'a'j blasfem'ul'o'j...
Post unu moment'o, ie super la templ'o, ek'son'is super'hom'a voĉ'o:
— Mi de'turn'as mi'a'n vizaĝ'o'n de la mal'ben'it'a popol'o kaj mal'lum'o fal'u sur la ter'o'n.
Kaj okaz'is afer'o terur'a: kun la mal'ben'a'j vort'o'j, la sun'o est'is perd'ant'a si'a'n bril'o'n!... Kaj post la last'a vort'o far'iĝ'is mal'lum'e, kiel nokt'e.
Sur la ĉiel'o ek'bril'is la stel'o'j, kaj la lok'o'n de l’ sun'o okup'is nigr'a disk'o, ĉirkaŭ'it'a per ring'o de flam'o'j.
Terur'a kri'o el'ŝir'iĝ'is el cent mil brust'o'j. La atak'ant'o'j, romp'ant'a'j la pord'eg'o'n, ĵet'is la palis'o'j'n, la kamp'ar'an'o'j fal'is ter'e'n...
— Jen ven'is la tag'o de l’ juĝ'o kaj mort'o!... — ek'kri'is ĝem'a voĉ'o, de fin'o de l’ strat'o.
— Di'o'j, kompat'o'n!... Sankt'a vir'o, de'turn'u la katastrof'o'n!... — kri'is la popol'o.
— Ve al la soldat'o'j, kiu'j plen'um'as la ordon'o'j'n de sen'di'a'j ĉef'o'j!... — kri'is la potenc'a voĉ'o de la templ'o.
Respond'e la tut'a popol'o fal'is sur la vizaĝ'o'n, kaj en du regiment'o'j antaŭ la templ'o ek'reg'is mal'ord'o. La vic'o'j romp'iĝ'is, la soldat'o'j komenc'is ĵet'i la arm'il'o'j'n kaj kiel frenez'a'j for'kur'i al la river'o. Unu'j, kur'ant'e kiel blind'a'j, en la mal'lum'o si'n frakas'is je la mur'o'j de l’ dom'o'j; ali'a'j fal'is sur la pavim'o'n, kaj ili'a'j kun'ul'o'j mort'e pied'prem'is ili'n. Post kelk'e da minut'o'j, anstataŭ dens'a'j kolon'o'j, kuŝ'is sur la plac'o dis'ĵet'it'a'j lanc'o'j kaj hak'il'o'j, kaj ĉe la en'ir'o en la strat'o'j'n — alt'a'j amas'o'j da vund'it'o'j kaj kadavr'o'j.
Neni'u perd'it'a batal'o fin'iĝ'is per tia katastrof'o.
— Di'o'j!... di'o'j!... — ĝem'is kaj plor'is la popol'o — ek'kompat'u la sen'kulp'a'j'n...
— Ozirizo!... — ek'kri'is de la teras'o Herhor — ek'kompat'u la popol'o'n kaj montr'u vi'a'n vizaĝ'o'n al la mal'feliĉ'ul'o'j...
— Last'foj'e mi plen'um'os la pet'o'j'n de mi'a'j pastr'o'j, ĉar mi est'as kompat'em'a... — respond'is la super'hom'a voĉ'o de la templ'o.
En la sam'a moment'o la mal'lum'o for'kur'is, kaj la sun'o re'akir'is si'a'n bril'o'n.
Nov'a kri'o, nov'a plor'o, nov'a'j preĝ'o'j ek'son'is en la popol'amas'o'j. Ebri'a'j de l’ ĝoj'o la hom'o'j salut'is la re'viv'iĝ'ant'a'n sun'o'n. Ne'kon'at'o'j si'n ĵet'is en la brak'o'j unu'j de ali'a'j, kelk'e da person'o'j mort'is, kaj ĉiu'j sur'genu'e ramp'is al la templ'o, por kis'i ĝi'a'j'n sankt'a'j'n mur'o'j'n.
Sur la supr'o de la pord'eg'o star'is la plej nobl'a Herhor. Li'a rigard'o dron'is en la ĉiel'o, kaj du pastr'o'j sub'ten'is li'a'j'n sankt'a'j'n man'o'j'n, per kiu'j li dis'pel'is la mal'lum'o'n kaj sav'is si'a'n popol'o'n de l’ pere'o.
Sam'a'j scen'o'j, kun mal'grand'a'j ŝanĝ'o'j, okaz'is en la tut'a Mal'supr'a Egipto. En ĉiu urb'o, la 20-an de Paofi, la popol'o kolekt'iĝ'is antaŭ la templ'o'j; en ĉiu urb'o ĉirkaŭ la tag'mez'o iu band'o atak'is la sankt'a'n pord'eg'o'n. Ĉie, ĉirkaŭ la unu'a hor'o, super la pord'eg'o aper'is la ĉef'pastr'o de l’ templ'o kun sekv'ant'ar'o, mal'ben'is la mal'pi'ul'o'j'n kaj far'is mal'lum'o'n. Kaj kiam la popol'o for'kur'is en panik'o aŭ fal'is ter'e'n, la ĉef'pastr'o'j preĝ'is al Oziris'o, ke li montr'u si'a'n vizaĝ'o'n, kaj la tag'a lum'o re'ven'is sur la ter'o'n.
Tia'manier'e, dank’ al la mal'lum'iĝ'o de la sun'o, la plen'a de saĝ'o pastr'a parti'o ek'ŝancel'is la aŭtoritat'o'n de l’ faraon'o eĉ en Mal'supr'a Egipto.
En la daŭr'o de kelk'e da minut'o'j la reg'ist'ar'o de l’ faraon'o trov'iĝ'is, eĉ ne sci'ant'e pri tio, ĉe la bord'o de l’ sen'fund'aĵ'o. Sav'i ĝi'n pov'is nur grand'a inteligent'o kaj detal'a kompren'o de l’ situaci'o. Sed tio jam mank'is en la reĝ'a palac'o, kie ĝust'e en la mal'facil'a moment'o komenc'is ĉio'pov'a reg'ad'o de l’ okaz'o.
La 20-an de Paofi li'a sankt'ec'o lev'iĝ'is kun la sun'o kaj, por est'i pli proksim'e de la teatr'o de l’ ag'ad'o, li trans'loĝ'iĝ'is el la ĉef'a palac'o en somer'dom'o'n, apenaŭ unu hor'o'n de pied'ir'a voj'o de Memfis'o. La dom'o hav'is ĉe unu flank'o la kazern'o'j'n de la azi'a'j regiment'o'j, ĉe la ali'a la palac'o'n de Tutmozis kaj de li'a edz'in'o, la bel'a Hebron. Kun la sinjor'o ven'is tie'n la fidel'a'j parti'an'o'j de Ramzes kaj la unu'a regiment'o de l’ gvardi'o, al kiu la faraon'o konfid'is sen'lim'e.
Ramzes XIII hav'is bon'eg'a'n humor'o'n. Li ban'is si'n, maten'manĝ'is kun apetit'o kaj komenc'is akcept'i la kurier'o'j'n, kiu'j ĉiu'n kvar'on'hor'o'n ven'is de Memfis'o.
Ili'a'j raport'o'j est'is ted'e unu'ton'a'j. La ĉef'pastr'o'j kaj kelk'e da nomarĥ'o'j si'n en'ferm'is en la templ'o de Ptah. La arme'o est'as plen'a de kuraĝ'o, la popol'o ekscit'it'a. Ĉiu'j ben'as la faraon'o'n kaj atend'as la ordon'o'n al la atak'o.
Kiam je la 9-a hor'o kvar'a kurier'o ripet'is la sam'a'j'n vort'o'j'n, la faraon'o sulk'ig'is la brov'o'j'n.
— Kio'n ili atend'as?... — demand'is la sinjor'o. — Ili atak'u sen'prokrast'e.
La kurier'o respond'is, ke ne kolekt'iĝ'is ankoraŭ la ĉef'a band'o, kiu dev'as atak'i la templ'o'n kaj romp'i la kupr'a'n pord'eg'o'n.
Ĉi tiu klar'ig'o ne plaĉ'is al la sinjor'o. Li sku'is la kap'o'n kaj send'is oficir'o'n, por pli'rapid'ig'i la atak'o'n.
— Kio'n signif'as ĉi tiu prokrast'o?... — demand'is li. — Mi pens'is, ke mi'a'j regiment'o'j vek'os mi'n per la sci'ig'o, ke la templ'o est'as pren'it'a...
En simil'a'j okaz'o'j la rapid'ec'o de l’ ag'ad'o est'as la ĉef'a kondiĉ'o de l’ sukces'o.
La oficir'o for'vetur'is, sed apud la templ'o de Ptah neni'o ŝanĝ'iĝ'is. La popol'o atend'is i'o'n, la ĉef'a band'o ne ven'is ankoraŭ.
Oni pov'is supoz'i, ke iu ali'a vol'o mal'fru'ig'as la plen'um'o'n de la ordon'o'j.
Je la dek'a hor'o maten'e al la somer'dom'o de l’ faraon'o ven'is la port'il'o de la reĝ'in'o Nikotris. La respekt'ind'a sinjor'in'o preskaŭ super'fort'e penetr'is en la ĉambr'o'n de l’ fil'o kaj kun plor'o fal'is al li'a'j pied'o'j.
— Kio'n vi postul'as, patr'in'o? — dir'is Ramzes, apenaŭ kaŝ'ant'e la mal'pacienc'o'n. — Ĉu vi forges'is, ke en la tend'ar'o ne est'as lok'o por la vir'in'o'j?...
— Hodiaŭ mi ne mov'iĝ'os de ĉi tie, mi ne for'las'os vi'n eĉ dum unu moment'o!... — ek'kri'is ŝi. — Est'as ver'e, ke vi est'as la fil'o de Izid'o kaj ke ŝi ĉirkaŭ'as vi'n per si'a protekt'o... Sed malgraŭ tio mi mort'us de mal'trankvil'o...
— Kio minac'as mi'n? — demand'is la faraon'o, lev'ant'e la ŝultr'o'j'n.
— La pastr'o, kiu observ'as la stel'o'j'n — daŭr'ig'is la reĝ'in'o kun plor'o — dir'is al unu el la serv'ist'in'o'j, ke se hodiaŭ... se la hodiaŭ'a tag'o pas'os feliĉ'e por vi, vi viv'os kaj reg'os cent jar'o'j'n...
— Ah, ah!... kie est'as tiu kon'ant'o de mi'a sort'o?
— Li for'kur'is Memfis'o'n... — respond'is la reĝ'in'o.
La faraon'o ek'medit'is, post'e li dir'is rid'ant'e:
— Kiel Libi'an'o'j apud Sod'a'j Lag'o'j ĵet'is sur ni'n ŝton'o'j'n, tiel hodiaŭ la pastr'ar'o send'as al ni minac'o'j'n... Est'u trankvil'a, patr'in'o! La babil'ad'o est'as mal'pli danĝer'a, ol la sag'o'j kaj ŝton'o'j.
De Memfis'o ven'is nov'a kurier'o, ke ĉio ir'as bon'e, sed ke la ĉef'a band'o ne est'as ankoraŭ pret'a.
Sur la bel'a vizaĝ'o de l’ faraon'o aper'is sign'o'j de la koler'o. Dezir'ant'e trankvil'ig'i la monarĥ'o'n, Tutmozis dir'is:
— La popol'aĉ'o ne est'as arme'o. Ĝi ne sci'as kolekt'iĝ'i al destin'it'a hor'o; ir'ant'e ĝi tren'iĝ'as kiel kot'o kaj ne obe'as la komand'o'n. Se al la regiment'o'j oni est'us ordon'int'a okup'i la templ'o'j'n, ili jam est'us tie...
— Kio'n vi dir'as, Tutmozis?... — ek'kri'is la reĝ'in'o. — Ĉu oni iam aŭd'is, ke la egipta arme'o...
— Vi forges'is — inter'romp'is la faraon'o — ke laŭ mi'a'j ordon'o'j, la regiment'o'j ne dev'as atak'i, sed defend'i la templ'o'j'n kontraŭ la atak'o de l’ popol'aĉ'o...
— Kaj tial mal'fru'as ni'a ag'ad'o — respond'is mal'pacienc'e Tutmozis.
— Jen la reĝ'a'j konsil'ant'o'j! — eksplod'is la reĝ'in'o. — La sinjor'o ag'as prudent'e, star'iĝ'ant'e kiel defend'ant'o de l’ di'o'j, kaj vi, anstataŭ kviet'ig'i li'n, instig'as al la super'fort'o...
La sang'o lev'iĝ'is al la kap'o de Tutmozis. Feliĉ'e, el'vok'is li'n el la ĉambr'o adjutant'o, sci'ig'ant'e, ke ĉe la pord'eg'o oni halt'ig'is mal'jun'ul'o'n, kiu vol'as parol'i kun li'a sankt'ec'o.
— Ĉe ni hodiaŭ — murmur'is la adjutant'o — ĉiu si'n puŝ'as al la sinjor'o, kvazaŭ la faraon'o est'us gast'ej'mastr'o...
Tutmozis pens'is, ke tamen en la temp'o de Ramzes XII neni'u kuraĝ'us tiel parol'i pri la monarĥ'o... Sed li ŝajn'ig'is, ke li ne atent'as.
La mal'jun'ul'o, kiu'n halt'ig'is la gard'ist'o'j, est'is la fenicia princ'o Hiram. Li port'is kovr'it'a'n de polv'o soldat'a'n mantel'o'n, est'is lac'a kaj koler'a.
Tutmozis ordon'is en'las'i li'n, kaj kiam ambaŭ trov'iĝ'is en la ĝarden'o, li dir'is:
— Mi pens'as, ke vi'a nobl'ec'o si'n ban'os kaj ŝanĝ'os la vest'o'j'n, antaŭ kiam mi ricev'os por vi aŭdienc'o'n de li'a sankt'ec'o?
La griz'a'j brov'o'j de Hiram star'iĝ'is, li'a'j okul'o'j far'iĝ'is ankoraŭ pli sang'a'j.
— Post tio, kio'n mi vid'is — respond'is li akr'e — mi pov'as eĉ ne postul'i aŭdienc'o'n...
— Vi ja hav'as la leter'o'j'n de l’ ĉef'pastr'o'j al Asirio...
— Por kio vi bezon'as la leter'o'j'n, se vi re'pac'iĝ'is kun la pastr'o'j?...
— Kio'n babil'as vi'a nobl'ec'o?... — eksplod'is Tutmozis.
— Mi sci'as, kio'n mi parol'as!... — dir'is Hiram. — Dek'o'j'n da mil'o'j da talent'o'j vi el'tir'is de Fenicio, por liber'ig'i, vi dir'is, Egipton de la pastr'a pov'o, kaj rekompenc'e hodiaŭ vi rab'as ni'n kaj mort'ig'as... Rigard'u, kio okaz'as, de la mar'o ĝis la unu'a katarakt'o: ĉie vi'a popol'aĉ'o persekut'as Fenici'an'o'j'n, kiel hund'o'j, ĉar tia est'as la ordon'o de l’ pastr'o'j...
— Vi frenez'iĝ'is, Fenici'an'o!... — En ĉi tiu moment'o ni'a popol'o pren'as la templ'o'n de Ptah en Memfis'o...
Hiram ek'sving'is la man'o'n.
— Ili ne pren'os ĝi'n! — respond'is li. — Vi tromp'as mi'n, aŭ vi mem est'as tromp'it'a'j... Vi dev'is antaŭ ĉio pren'i Labirint'o'n kaj ĝi'a'n trezor'ej'o'n, kaj ne pli fru'e, ol la 23-an de Paofi... Dum'e hodiaŭ vi mal'ŝpar'as la fort'o'j'n apud la templ'o de Ptah, kaj Labirint'o est'as perd'it'a... Kio okaz'as ĉi tie?... Kie est'as la prudent'o?... — daŭr'ig'is la ekscit'it'a Fenici'an'o. — Por kio la atak'o'j kontraŭ mal'plen'a'j konstru'aĵ'o'j?... Ĉu vi atak'as ili'n, por ke oni pli'grand'ig'u la gard'ist'ar'o'n de Labirint'o!
— Ni pren'os ankaŭ Labirint'o'n. — inter'romp'is Tutmozis.
— Neni'o'n vi pren'os, neni'o'n!... Labirint'o'n pov'is okup'i nur unu hom'o, al kiu mal'help'os vi'a'j hodiaŭ'a'j aventur'o'j en Memfis'o.
Tutmozis halt'is en la ale'o.
— Kio'n vi alud'as?... — mal'long'e demand'is li Hiramon.
— La mal'ord'o'n, kiu reg'as ĉe vi... Vi ne est'as plu reg'ist'ar'o, sed amas'o de oficir'o'j kaj alt'rang'ul'o'j, kiu'n la pastr'o'j pel'as, kie'n ili vol'as kaj kiam ili vol'as... De tri tag'o'j en la tut'a Mal'supr'a Egipto reg'as tia ĥaos'o, ke la popol'aĉ'o bat'as ni'n, Fenici'an'o'j'n, vi'a'j'n sol'a'j'n amik'o'j'n... Kaj kial?... Ĉar la pov'o el'glit'is el vi'a'j man'o'j kaj jam kapt'is ĝi'n la pastr'o'j...
— Vi parol'as tiel, ĉar vi ne kon'as la situaci'o'n — respond'is Tutmozis. — Ver'e est'as, ke la pastr'o'j implik'as ni'a'j'n afer'o'j'n kaj atak'as Fenici'an'o'j'n. Sed la pov'o est'as en la man'o'j de l’ faraon'o, la ĝeneral'a flu'o de l’ okaz'o'j far'iĝ'as laŭ li'a'j ordon'o'j...
— Ankaŭ la hodiaŭ'a atak'o kontraŭ la templ'o de Ptah? — demand'is Hiram.
— Jes. Mi mem ĉe'est'is privat'a'n kun'ven'o'n, dum kiu la faraon'o ordon'is okup'i la templ'o'j'n hodiaŭ, anstataŭ la 23-an...
— Do — inter'romp'is Hiram — mi anonc'as al vi, ĉef'o de la gvardi'o, ke vi est'as perd'it'a'j... Ĉar mi sci'as tut'e cert'e, ke la hodiaŭ'a atak'o est'is decid'it'a en la kun'ven'o de l’ ĉef'pastr'o'j kaj nomarĥ'o'j, la 13-an de Paofi en la templ'o de Ptah.
— Por kio ili decid'us la atak'o'n kontraŭ si mem?... — demand'is Tutmozis per mok'a ton'o.
— Sen'dub'e tio'n iel postul'as ili'a'j afer'o'j. Kaj ke ili konduk'as si'a'j'n afer'o'j'n pli bon'e ol vi, pri tio mi jam konvink'iĝ'is.
La inter'parol'ad'o'n inter'romp'is adjutant'o, al'vok'ant'a Tutmozison al li'a sankt'ec'o.
— Aŭskult'u ankoraŭ!... — dir'is Hiram. — Vi'a'j soldat'o'j arest'is sur la voj'o Pentueron, kiu hav'as i'o'n grav'a'n por dir'i al la faraon'o.
Tutmozis si'n kapt'is je la kap'o kaj tuj send'is oficir'o'j'n, por ke ili trov'u Pentueron. Post'e li kur'is al la faraon'o, kaj post moment'o re'ven'is, kaj ordon'is al la Fenici'an'o sekv'i li'n.
Kiam Hiram en'ir'is en la reĝ'a'n ĉambr'o'n, li trov'is tie la reĝ'in'o'n, grand'a'n trezor'ist'o'n, grand'a'n skrib'ist'o'n kaj kelk'e da general'o'j. Ramzes XIII, incit'it'a, rapid'e paŝ'is en fa salon'o.
— Jen est'as la mal'feliĉ'o de l’ faraon'o kaj Egipto! — ek'kri'is la reĝ'in'o, montr'ant'e la Fenici'an'o'n.
— Respekt'ind'a sinjor'in'o — respond'is la ne'konfuz'it'a Hiram kun salut'o — la temp'o montr'os, kiu est'as fidel'a, kaj kiu mal'bon'a serv'ist'o de li'a sankt'ec'o...
Ramzes subit'e halt'is antaŭ Hiram.
— Ĉu vi hav'as la leter'o'j'n de Herhor al Asirio?... — demand'is li.
La Fenici'an'o el'tir'is el sub la vest'o pak'et'o'n kaj silent'e trans'don'is ĝi'n al la faraon'o.
— Nur tio'n mi bezon'is! — ek'kri'is kun triumf'o la estr'o. Oni dev'as tuj anonc'i al la popol'o, ke la ĉef'pastr'o'j perfid'is la ŝtat'o'n...
— Mi'a fil'o — inter'romp'is la reĝ'in'o per pet'eg'ant'a voĉ'o — pro la ombr'o de l’ patr'o... pro ni'a'j di'o'j, prokrast'u kelk'e da tag'o'j la anonc'o'n... Kun la donac'o'j de Fenici'an'o oni dev'as est'i tre si'n'gard'a...
— Vi'a sankt'ec'o — inter'met'is Hiram — pov'as eĉ brul'ig'i la leter'o'j'n.
— Ili est'as indiferent'a'j por mi.
La faraon'o pens'is moment'o'n kaj kaŝ'is la pak'et'o'n sub la tunik'o.
— Kio'n vi aŭd'is en Mal'supr'a Egipto? — demand'is la sinjor'o.
— Ĉie oni bat'as Fenici'an'o'j'n — respond'is Hiram. — Ni'a'j dom'o'j est'as detru'at'a'j, mebl'o'j ŝtel'at'a'j kaj jam oni mort'ig'is kelk'dek'o'n da hom'o'j.
— Mi aŭd'is pri tio!... Tio est'as la verk'o de l’ pastr'o'j — dir'is la sinjor'o.
— Prefer'e dir'u, mi'a fil'o, ke tio est'as la sekv'o'j de la sen'di'ec'o kaj rab'em'o de Fenici'an'o'j — inter'met'is la reĝ'in'o.
Hiram si'n de'turn'is de l’ reĝ'in'o kaj daŭr'ig'is:
— De tri tag'o'j est'as en Memfis'o la polic'estr'o de Pi-Bast, kun du help'ant'o'j kaj ili jam est'as sur la post'e'sign'o'j de Likon...
— Kiu est'is eduk'it'a en la feniciaj templ'o'j! — ek'kri'is la reĝ'in'o Nikotris.
— ... De Likon — daŭr'ig'is Hiram — kiu'n la ĉef'pastr'o Mefres ŝtel'is de la polic'o kaj tribunal'o... De Likon, kiu en Teboj, ŝajn'ig'ant'e vi'a'n sankt'ec'o'n, kur'ad'is nud'a en la ĝarden'o, kiel frenez'ul'o...
— Kio'n vi dir'as?... — ek'kri'is la faraon'o.
— Vi'a sankt'ec'o demand'u la plej respekt'ind'a'n reĝ'in'o'n, ĉar ŝi vid'is li'n... — respond'is Hiram.
— Jes — dir'is la reĝ'in'o — mi vid'is tiu'n mal'nobl'ul'o'n, sed mi dir'is neni'o'n, por ŝpar'i al vi ĉagren'o'n... Sed mi dev'as al'don'i, ke neni'u hav'as pruv'o'j'n, ke Likon est'is instig'it'a de l’ pastr'o'j; la sam'o'n pov'is far'i Fenici'an'o'j...
Hiram ek'rid'et'is ironi'e.
— Patr'in'o... patr'in'o!... — dir'is dolor'e Ramzes — ĉu en vi'a kor'o la pastr'o'j valor'as pli mult'e ol mi?...
— Vi est'as mi'a fil'o kaj mi'a plej kar'a sinjor'o — respond'is la reĝ'in'o kun ekscit'o — sed mi ne pov'as toler'i, ke fremd'ul'o... idol'an'o... ĵet'as kalumni'o'j'n sur la sankt'a'n pastr'ar'o'n, de kie ni ambaŭ de'ven'as... Ho Ramzes!... — ek'kri'is ŝi, fal'ant'e sur la genu'o'j'n — for'pel'u la mal'bon'a'j'n konsil'ant'o'j'n, kiu'j vi'n puŝ'as al la sakrilego de l’ templ'o'j, al atenc'o kontraŭ la post'e'ul'o de vi'a av'o Amenhotep! Est'as ankoraŭ temp'o... est'as ankoraŭ temp'o por pac'o... por sav'i Egipton...
Subit'e en'ir'is en la ĉambr'o'n Pentuer en dis'ŝir'it'a'j vest'o'j.
— Kio'n vi dir'os? — demand'is la faraon'o kun strang'a trankvil'o.
— Hodiaŭ, ebl'e tuj — respond'is la pastr'o — est'os mal'lum'iĝ'o de la sun'o...
La faraon'o posten'iĝ'is de mir'o.
— Kio est'as por ni la mal'lum'iĝ'o de l’ sun'o, precip'e en la nun'a moment'o?
— Sinjor'o — dir'is Pentuer — mi ankaŭ pens'is tiel, ankaŭ kiam mi leg'is en la mal'nov'a'j kronik'o'j pri'skrib'o'j'n de l’ mal'lum'iĝ'o'j... Tio est'as tiel terur'a fenomen'o, ke oni dev'us avert'i la tut'a'n popol'o'n...
— Jen!... — inter'met'is Hiram.
— Kial vi ne sci'ig'is al ni pli fru'e? — demand'is la pastr'o'n Tutmozis.
— Du tag'o'j'n la soldat'o'j ten'is mi'n arest'it'a... La popol'o'n ni ne pov'os plu avert'i, sed sci'ig'u almenaŭ al la regiment'o'j apud la palac'o, por ke almenaŭ ili kontraŭ'star'u al la panik'o.
— Ah, mal'bon'e, mal'bon'e!... — murmur'et'is Ramzes kaj al'don'is laŭt'e: — Kio ĝi est'os kaj kiam?...
— Tag'e far'iĝ'os nokt'o... — dir'is la pastr'o. — Ĝi dev'as daŭr'i, oni dir'as, tiom da temp'o, kiom oni bezon'as por ir'i kvin'cent paŝ'o'j'n... Ĝi komenc'iĝ'os tag'mez'e... Tiel dir'is al mi Menes...
— Menes? — ripet'is la faraon'o. — Mi kon'as la nom'o'n, sed...
— Li skrib'is pri tio leter'o'n al vi'a sankt'ec'o... Sed avert'u la regiment'o'j'n!...
Tuj ek'son'is la trumpet'o'j. La gvardi'o kaj Asiri'an'o'j star'iĝ'is kun la arm'il'o'j, kaj la faraon'o, ĉirkaŭ'it'a de l’ stab'o, sci'ig'is pri la mal'lum'iĝ'o, al'don'ant'e, ke ili ne dev'as tim'i, ĉar la mal'lum'o tuj pas'os, kaj li est'os kun ili.
— Viv'u etern'e! — respond'is la arm'it'a'j vic'o'j.
Sam'temp'e Memfis'o'n oni send'is kelk'e da plej inteligent'a'j kavalir'o'j.
La general'o'j si'n lok'is en la front'o de l’ kolon'o'j, la faraon'o medit'e promen'is sur la kort'o, la civil'a'j alt'rang'ul'o'j mal'laŭt'e murmur'et'is kun Hiram, kaj la reĝ'in'o Nikotris, kiu rest'is sol'a en la ĉambr'o, fal'is sur la vizaĝ'o'n antaŭ la statu'o de Oziris'o.
Est'is jam post la unu'a hor'o, kaj efektiv'e la lum'o de la sun'o komenc'is mal'grand'iĝ'i.
— Ĉu ver'e est'os nokt'o? — demand'is la faraon'o Pentueron.
— Jes, sed tre mal'long'a'n temp'o'n.
— Kaj la sun'o?
— Ĝi kaŝ'os si'n post la lun'o...
— Mi dev'as re'don'i mi'a'n favor'o'n al la saĝ'ul'o'j, kiu'j esplor'as la stel'o'j'n... — dir'is la sinjor'o al si mem.
La krepusk'o rapid'e pli'grand'iĝ'is. La ĉeval'o'j de l’ Azi'an'o'j komenc'is mal'trankvil'iĝ'i, ar'o'j da bird'o'j fal'is sur la ĝarden'o'n kaj kun laŭt'a pep'ad'o okup'is ĉiu'j'n arb'o'j'n.
— Kant'u i'o'n!... — ek'kri'is Kalipos al la Grek'o'j.
Ek'bru'is la tambur'o'j, ek'fajf'is la flut'o'j kaj kun li'a akompan'o la grek'a regiment'o kant'is la gaj'a'n kant'o'n pri la tim'em'a fil'in'o de l’ pastr'o: ŝi tiel tim'is la fantom'o'j'n, ke ŝi pov'is dorm'i nur en la kazern'o'j.
Subit'e sur la flav'a'j'n libiajn alt'aĵ'o'j'n fal'is mal'bon'sign'a ombr'o kaj kun fulm'a rapid'ec'o kovr'is Memfis'o'n, Nil'o'n kaj la palac'a'j'n ĝarden'o'j'n. La nokt'o invad'is la ter'o'n, kaj sur la ĉiel'o aper'is disk'o, nigr'a kiel karb'o, kaj ĉirkaŭ'it'a per kron'o de flam'o'j.
Terur'a ek'kri'o mut'ig'is la kant'o'n de la grek'a regiment'o: la Azi'an'o'j ĵet'is milit'a'n kri'o'n, send'ant'e al la ĉiel'o nub'o'n de sag'o'j, por for'tim'ig'i la mal'bon'a'n spirit'o'n, kiu vol'as manĝ'i la sun'o'n.
— Vi dir'as, ke la nigr'a disk'o est'as la sun'o? — demand'is la faraon'o Pentueron.
— Tiel asert'as Menes...
— Grand'a saĝ'ul'o li est'as!... kaj la mal'lum'iĝ'o tuj fin'iĝ'os?...
— Tut'e cert'e...
— Kaj se la lun'o de'ŝir'iĝ'us de la ĉiel'o kaj fal'us sur la ter'o'n?...
— Tio ne est'as ebl'a... Jen la sun'o!... — ek'kri'is Pentuer kun ĝoj'o.
Ĉiu'j regiment'o'j kri'is grand'a'n aklam'o'n por la honor'o de Ramzes XIII.
La faraon'o ĉirkaŭ'pren'is Pentueron.
— Ver'e — dir'is la sinjor'o — ni vid'is strang'a'n fenomen'o'n... Sed mi ne vol'us vid'i ĝi'n du'a'n foj'o'n... Mi sent'as, ke se mi ne est'us soldat'o, la tim'o ek'reg'us mi'a'n kor'o'n.
Hiram proksim'iĝ'is al la faraon'o kaj murmur'et'is:
— Send'u vi'a ekscelenc'o kurier'o'n Memfis'o'n, ĉar mi tim'as, ke la ĉef'pastr'o'j far'is al vi i'o'n mal'bon'a'n...
— Vi supoz'as?
Hiram balanc'is la kap'o'n.
— Ili ne reg'us tiel long'e la ŝtat'o'n — dir'is li — ne en'ter'ig'us ok dek vi'a'j'n dinasti'o'j'n, se ili ne sci'us profit'i tia'j'n okaz'o'j'n, kiel la hodiaŭ'a!...
Dank'int'e la arme'o'n por ili'a bon'a si'n'ten'ad'o dum la ekster'ordinar'a fenomen'o, la faraon'o re'ven'is en la somer'dom'o'n. Li est'is medit'plen'a, parol'is trankvil'e, eĉ delikat'e, sed sur li'a bel'a vizaĝ'o est'is leg'ebl'a ne'cert'ec'o.
Efektiv'e en la anim'o de Ramzes bol'is terur'a batal'o. Li komenc'is kompren'i, ke la pastr'o'j hav'as en la man'o'j fort'o'j'n, kiu'j'n ne nur li ne atent'is, sed eĉ pri kiu'j li ne pens'is, pri kiu'j li ne vol'is aŭskult'i.
La pastr'o'j, observ'ant'a'j la mov'o'j'n de l’ stel'o'j, en la daŭr'o de kelk'e da minut'o'j ekstrem'e grand'iĝ'is en li'a'j okul'o'j. Kaj la faraon'o dir'is al si, ke tamen oni dev'as kon'i la strang'a'n saĝ'o'n, kiu tiel terur'e implik'as la hom'a'j'n projekt'o'j'n.
Kurier'o post kurier'o est'is send'at'a Memfis'o'n, por ek'sci'i, kio okaz'is tie dum la mal'lum'iĝ'o. Sed la kurier'o'j ne re'ven'is, kaj super la reĝ'o kaj li'a'j konfid'at'o'j la ne'cert'ec'o dis'etend'is si'a'j'n nigr'a'j'n flug'il'o'j'n. Ke io mal'bon'a okaz'is apud la templ'o de Ptah, pri tio ne sol'e neni'u dub'is, sed eĉ ne kuraĝ'is aŭskult'i la propr'a'j'n konjekt'o'j'n. Ŝajn'is, ke la faraon'o kaj la li'a'j est'as kontent'a'j de ĉiu minut'o, kiu pas'is sen nov'aĵ'o de tie.
Dum'e la reĝ'in'o Nikotris, sid'iĝ'int'e apud la sinjor'o, murmur'et'is al li:
— Permes'u al mi ag'i, Ramzes... La vir'in'o'j pli ol unu serv'o'n far'is al ni'a ŝtat'o... Re'memor'u nur la reĝ'in'o'n Nikotris dum la ses'a dinasti'o, aŭ la reĝ'in'o'n Makara, kiu kre'is la ŝip'ar'o'n sur Ruĝ'a mar'o?... Al ni'a seks'o mank'as nek saĝ'o, nek energi'o, permes'u do al mi ag'i... Se la templ'o de Ptah ne est'as pren'it'a, nek la person'o'j de l’ pastr'o'j atak'it'a'j, mi re'pac'ig'os vi'n kun Herhor. Vi pren'os kiel edz'in'o'n li'a'n fil'in'o'n, kaj vi'a reg'ad'o est'os plen'a de glor'o... Memor'u, ke vi'a av'o, la sankt'a Amenhotep, ankaŭ est'is ĉef'pastr'o kaj vic-reĝ'o de l’ faraon'o, kaj ke vi mem ebl'e ne reg'us hodiaŭ, se la pastr'ar'o ne dezir'us hav'i la propr'a'n sang'o'n sur la tron'o... Tiel vi dank'as ili'n pro la pov'o?...
La faraon'o aŭskult'is ŝi'n, sed sen'ĉes'e pens'is, ke tamen la saĝ'o de la pastr'o'j est'as grand'eg'a fort'o, kaj ke la batal'o kontraŭ ili est'as mal'facil'a...
Nur je la tri'a hor'o aper'is la unu'a kurier'o de Memfis'o, — adjutant'o de l’ regiment'o, kiu hav'is si'a'n tend'ar'o'n apud la templ'o. Li dir'is al la faraon'o, ke la templ'o ne est'is pren'it'a kaŭz'e de la koler'o de l’ di'o'j, ke la popol'o for'kur'is, la pastr'o'j triumf'as, ke eĉ en la arme'o ek'reg'is mal'ord'o dum la terur'a, kvankam mal'long'a nokt'o.
Post'e, pren'int'e Tutmozison flank'e'n, li anonc'is, ke la soldat'o'j est'as demoraliz'it'a'j, ke post la panik'a for'kur'o ili hav'as tiom da vund'it'o'j kaj mort'ig'it'o'j, kiel post batal'o.
— Kaj kia est'as nun la stat'o de la arme'o?... — demand'is la konstern'it'a Tutmozis.
— Kompren'ebl'e — respond'is la adjutant'o — ni sukces'is kolekt'i kaj ord'ig'i la soldat'o'j'n. Sed uz'i ili'n kontraŭ la templ'o'j? pri tio oni ne pov'as eĉ pens'i... precip'e nun, kiam la pastr'o'j si'n okup'as per la fleg'ad'o de l’ vund'it'o'j... Nun la soldat'o, vid'ant'e raz'it'a'n kap'o'n kun panter'a fel'o, est'as pret'a fal'i sur la vizaĝ'o'n, kaj mult'e da akv'o for'flu'os, antaŭ kiam iu kuraĝ'us trans'pas'i la sankt'a'n sojl'o'n...
— Kaj la pastr'o'j?...
— Ili ben'as la soldat'o'j'n, nutr'as, don'as al ili trink'aĵ'o'n kaj ŝajn'ig'as, ke la arme'o ne est'is kulp'a en la atak'o kontraŭ la templ'o'j, ke tio est'as la verk'o de Fenici'an'o'j...
— Kaj vi permes'as tia'n demoraliz'o'n de la regiment'o'j?... — ek'kri'is Tutmozis.
— Li'a sankt'ec'o ja ordon'is al ni defend'i la pastr'o'j'n kontraŭ la popol'aĉ'o... — respond'is la adjutant'o. — Se oni permes'us al ni okup'i la templ'o'j'n, ni jam est'us tie de la dek'a hor'o, kaj la ĉef'pastr'o'j est'us en la kel'o'j.
Deĵor'ant'a oficir'o sci'ig'is al Tutmozis, ke re'e iu pastr'o, ven'int'a de Memfis'o, dezir'as parol'i kun li'a sankt'ec'o.
Tutmozis atent'e rigard'is la gast'o'n. Tio est'is hom'o ankoraŭ jun'a, kun vizaĝ'o kvazaŭ skulpt'it'a en lign'o. Li dir'is, ke li ven'as al la faraon'o, de Samentu.
Ramzes tuj akcept'is la pastr'o'n, kiu fal'int'e sur la plank'o'n, don'is al Ramzes ring'o'n. La monarĥ'o pal'iĝ'is.
— Kio'n tio signif'as?... — demand'is la sinjor'o.
— Samentu mort'is... — respond'is la send'it'o.
Ramzes dum unu moment'o ne pov'is el'ig'i son'o'n el la gorĝ'o. Fin'e li dir'is:
— Kiel tio okaz'is?...
— Ŝajn'as — dir'is la pastr'o — ke Samentu est'is trov'it'a en unu el la salon'o'j de Labirint'o kaj ke li mem venen'is si'n, por evit'i turment'o'j'n... Ŝajn'as ankaŭ, ke mal'kovr'is li'n Mefres, kun help'o de iu Grek'o, kiu, oni dir'as, tre simil'as vi'a'n sankt'ec'o'n...
— Re'e Mefres kaj Likon! — ek'kri'is koler'e Tutmozis. — Sinjor'o — li turn'is si'n al la faraon'o — ĉu neniam vi liber'ig'os vi'n de ĉi tiu'j perfid'ul'o'j?...
Li'a sankt'ec'o re'e kun'vok'is privat'a'n kun'sid'o'n en si'a ĉambr'o. Li al'vok'is Hiramon kaj la pastr'o'n, kiu ven'is kun la ring'o de Samentu.
Pentuer ne vol'is part'o'pren'i, la respekt'ind'a reĝ'in'o Nikotris ven'is ne'invit'it'a.
— Mi vid'as — murmur'et'is Hiram al Tutmozis — ke kiam la pastr'o'j est'os for'pel'it'a'j, la vir'in'aĉ'o'j komenc'os reg'i Egipton!...
Kiam kolekt'iĝ'is la alt'rang'ul'o'j, la faraon'o don'is la parol'o'n al la send'it'o de Samentu. La jun'a pastr'o vol'is neni'o'n parol'i pri Labirint'o. Kontraŭ'e li vast'e rakont'is, ke la templ'o de Ptah tut'e ne est'as defend'at'a, kaj ke sufiĉ'us kelk'dek'o da soldat'o'j, por pren'i ĉiu'j'n, kiu'j si'n kaŝ'as en ĝi.
— Ĉi tiu hom'o est'as perfid'ul'o!... — ek'kri'is la reĝ'in'o. — Li mem pastr'o, li konsil'as al vi super'fort'o'n kontraŭ la pastr'o'j...
Eĉ unu muskol'o ne ek'trem'is en la vizaĝ'o de l’ send'it'o.
— Respekt'ind'a sinjor'in'o — respond'is li — se Mefres pere'ig'is mi'a'n protekt'ant'o'n kaj majstr'o'n, Samentu, mi est'us hund'o, se mi ne serĉ'us venĝ'o'n. Mort'o por mort'o!...
— La jun'a hom'o plaĉ'as al mi! — murmur'et'is Hiram.
Efektiv'e en la kun'sid'o kvazaŭ ek'blov'is freŝ'a aer'o. La general'o'j rigard'is sci'vol'e la pastr'o'n, eĉ la vizaĝ'o de l’ faraon'o viv'iĝ'is.
— Mi'a fil'o, ne aŭskult'u li'n! — pet'eg'is la reĝ'in'o.
— Kiel vi pens'as? — dir'is subit'e Ramzes al la jun'a pastr'o: — Kio'n far'us nun la sankt'a Samentu, se li viv'us?...
— Mi est'as cert'a — respond'is energi'e la pastr'o — ke Samentu en'ir'us en la templ'o'n de Ptah, brul'ig'us incens'o'n por la di'o'j, sed pun'us la perfid'ul'o'j'n kaj mort'ig'int'o'j'n...
— Mi ripet'as, ke vi est'as la plej mal'bon'a perfid'ul'o!... — ek'kri'is la reĝ'in'o.
— Mi plen'um'as nur mi'a'n dev'o'n — respond'is la ne'kor'tuŝ'ebl'a pastr'o.
— Ver'e, ĉi tiu hom'o est'as la lern'ant'o de Samentu!... — inter'met'is Hiram. — Li sol'a vid'as klar'e, kio rest'as al ni por far'i...
La milit'a'j kaj civil'a'j alt'rang'ul'o'j konsent'is, ke Hiram est'as prav'a, kaj la grand'a skrib'ist'o al'don'is:
— Ni komenc'is la batal'o'n kontraŭ la pastr'o'j, ni dev'as fin'i ĝi'n, tiom pli hodiaŭ, kiam ni hav'as la leter'o'j'n pruv'ant'a'j'n, ke Herhor trakt'is kun Asiri'an'o'j, kio est'as grand'a ŝtat'a perfid'o.
— Li daŭr'ig'as ja politik'o'n de Ramzes XII — inter'met'is la reĝ'in'o.
— Sed mi est'as Ramzes XIII!... — jam mal'pacienc'e respond'is la faraon'o.
Tutmozis lev'iĝ'is de la seĝ'o.
— Mi'a sinjor'o — dir'is li — permes'u al mi ag'i. Est'as danĝer'a afer'o daŭr'ig'i ĉi tiu'n stat'o'n de l’ ne'cert'ec'o, kiu reg'as nun en la administr'ad'o, kaj est'us krim'o kaj mal'saĝ'o ne profit'i la okaz'o'n. La pastr'o dir'as, ke la templ'o ne est'as defend'at'a, permes'u do al mi ir'i tie'n kun ar'et'o da hom'o'j; mi mem elekt'os ili'n.
— Mi ir'os kun vi — inter'met'is Kalipos. — Laŭ mi'a spert'o la triumf'ant'a mal'amik'o est'as plej mal'fort'a. Se do nun ni invad'os en la templ'o'n de Ptah...
— Ni ne bezon'as invad'i, ni en'ir'os tie'n, kiel plen'um'ant'a'j de la vol'o de l’ faraon'o, kiu ordon'as al vi arest'i la perfid'ul'o'j'n — dir'is la grand'a skrib'ist'o. — Por tio oni ne bezon'as eĉ fort'o'n. Kiom da foj'o'j unu polic'ist'o si'n ĵet'as sur band'o'n da ŝtel'ist'o'j kaj kapt'as, kiom li vol'as.
— Mi'a fil'o — inter'romp'is la reĝ'in'o — ced'as al la prem'o de vi'a'j konsil'o'j... Sed li ne vol'as super'fort'o'n, li mal'permes'as al vi...
— Ah, se est'as tiel — dir'is la jun'a pastr'o de Set — mi komunik'os al vi'a sankt'ec'o ankoraŭ unu afer'o'n.
Kelk'foj'e li profund'e spir'is, sed malgraŭ tio li fin'is per sufok'it'a voĉ'o:
— Sur la strat'o'j de Memfis'o ja pastr'a parti'o publik'ig'as, ke...
— Kio'n?... — parol'u sen'tim'e — inter'romp'is la faraon'o.
— Ke vi'a sankt'ec'o est'as frenez'ul'o, ne hav'as la ĉef'pastr'a'n rang'o'n, eĉ la reĝ'a'n kaj ke... oni pov'as for'ig'i vi'n de l’ tron'o...
— Jen kio'n mi tim'is — murmur'et'is la reĝ'in'o.
La faraon'o salt'e lev'iĝ'is de la seĝ'o.
— Tutmozis! — ek'kri'is li per voĉ'o, en kiu oni sent'is la re'trovit'a'n energi'o'n. — Pren'u tiom da soldat'o'j, kiom vi vol'as, ir'u en la templ'o'n de Ptah kaj al'konduk'u al mi Herhoron kaj Mefreson, kulp'ig'it'a'j'n pri ŝtat'a perfid'o. Se ili pruv'os si'a'n sen'kulp'ec'o'n, mi re'don'os al ili mi'a'n favor'o'n, en la kontraŭ'a okaz'o...
— Ĉu vi pri'pens'is?... — inter'romp'is la reĝ'in'o.
Tiu'n ĉi foj'o'n la indign'int'a faraon'o ne respond'is al ŝi, kaj la alt'rang'ul'o'j komenc'is kri'i:
— Mort'o al la perfid'ul'o'j!... De kiam en Egipto la faraon'o dev'as ofer'i si'a'j'n fidel'a'j'n serv'ist'o'j'n por almoz'pet'i la favor'o'n de l’ fripon'o'j!...
Ramzes don'is al Tutmozis pak'et'o'n de l’ leter'o'j de Herhor al Asirio kaj dir'is per solen'a voĉ'o:
— Ĝis la sufok'o de la ribel'o de l’ pastr'o'j, mi trans'don'as mi'a'n pov'o'n al Tutmozis, la ĉef'o de la gvardi'o. Nun li'n vi obe'u, kaj vi, respekt'ind'a patr'in'o, al li vi'n turn'u kun vi'a'j rimark'o'j.
— Saĝ'e kaj just'e ag'as la sinjor'o!... — ek'kri'is la grand'a skrib'ist'o. — Ne konven'as al la faraon'o lukt'i kontraŭ la popol'aĉ'o, kaj la mank'o de energi'a pov'o est'us pere'ig'a por ni.
Ĉiu'j alt'rang'ul'o'j si'n klin'is antaŭ Tutmozis. La reĝ'in'o Nikotris kun ĝem'o fal'is al la pied'o'j de l’ fil'o.
Tutmozis, akompan'at'a de la general'o'j, el'ir'is en la kort'o'n. Li ordon'is al la unu'a regiment'o de l’ gvardi'o star'iĝ'i en vic'o'j kaj dir'is:
— Mi bezon'as kelk'dek'o'n da hom'o'j, kiu'j est'as pret'a'j mort'i por la glor'o de ni'a monarĥ'o...
El'ir'is el la vic'o'j pli mult'e da soldat'o'j kaj oficir'o'j, ol oni bezon'is, kaj en ili'a front'o Eunana.
— Ĉu vi est'as pret'a'j mort'i? — demand'is Tutmozis.
— Ni mort'os kun vi, ĉef'o, por li'a sankt'ec'o!... — ek'kri'is Eunana.
— Vi ne mort'os, sed venk'os la mal'nobl'a'j'n krim'ul'o'j'n — respond'is Tutmozis. — La soldat'o'j, part'o'pren'ant'a'j en la ekspedici'o, ricev'os oficir'a'n rang'o'n, la oficir'o'j ricev'os avanc'o'n je du grad'o'j. Tiel dir'as al vi mi, Tutmozis, la ĉef'a milit'estr'o laŭ la vol'o de l’ faraon'o.
— Viv'u etern'e!...
Tutmozis ordon'is jung'i ĉeval'o'j'n al du'dek kvin ĉar'o'j de la pez'a kavaleri'o kaj sid'ig'is tie la mem'vol'ul'o'j'n. Li mem akompan'at'a de Kalipos sid'iĝ'is sur ĉeval'o'j'n, kaj baldaŭ la tut'a taĉment'o, si'n direkt'ant'a al Memfis'o, mal'aper'is en la polv'o.
Vid'ant'e tio'n el la fenestr'o de la reĝ'a somer'dom'o, Hiram si'n klin'is antaŭ la faraon'o kaj murmur'et'is:
— Nur nun mi kred'as, ke vi'a sankt'ec'o ne est'is en konspir'o kun la ĉef'pastr'o'j...
— Ĉu vi frenez'iĝ'is?... — eksplod'is la sinjor'o.
— Pardon'u, estr'o, sed la hodiaŭ'a atak'o kontraŭ la templ'o'j est'is aranĝ'it'a de la pastr'o'j. Kiel ili en'tir'is en ĝi'n vi'a'n sankt'ec'o'n? tio'n mi ne kompren'as.
Est'is jam la kvin'a hor'o post la tag'mez'o.
En la sam'a moment'o, en la sam'a minut'o, la pastr'o, star'ant'a gard'e sur la pilon'o de l’ templ'o de Ptah en Memfis'o, kon'ig'is al la ĉef'pastr'o'j kaj nomarĥ'o'j, disput'ant'a'j en la salon'o, ke la palac'o de la faraon'o don'as sign'o'j'n.
— Ŝajn'as al mi, ke li'a sankt'ec'o pet'os pac'o'n kun ni — dir'is rid'ant'e unu el la nomarĥ'o'j.
— Mi dub'as!... — respond'is Mefres.
Herhor sur'ir'is la pilon'o'n, ĉar al li oni signal'is de la palac'o. Baldaŭ li re'ven'is kaj dir'is al la kun'ven'int'o'j:
— Ni'a jun'a pastr'o lert'e aranĝ'is la afer'o'n... En ĉi tiu moment'o Tutmozis kun kelk'dek'o da mem'vol'ul'o'j rajd'as ĉi tie'n, por ni'n arest'i aŭ mort'ig'i...
— Kaj vi kuraĝ'os ankoraŭ defend'i Ramzeson?... — ek'kri'is Mefres.
— Mi dev'as defend'i li'n kaj mi li'n defend'os, ĉar mi solen'e ĵur'is tio'n al la reĝ'in'o... Kaj sen la respekt'ind'a fil'in'o de l’ sankt'a Amenhotep, ni'a situaci'o ne est'us tia, kia ĝi est'as.
— Bon'e, sed mi ne ĵur'is!... — respond'is Mefres kaj for'las'is la salon'o'n de la kun'ven'o.
— Kio'n li vol'as far'i? — demand'is unu el la nomarĥ'o'j.
— Infan'iĝ'int'a mal'jun'ul'o!... — respond'is Herhor, lev'ant'e la ŝultr'o'j'n.
Antaŭ la ses'a hor'o vesper'e la taĉment'o de la gvardi'o, al kiu neni'u far'is mal'help'o'n, proksim'iĝ'is al la templ'o de Ptah; la ĉef'o ek'frap'is la pord'eg'o'n, kiu'n oni mal'ferm'is. Tio est'is Tutmozis kun si'a'j mem'vol'ul'o'j.
Kiam la ĉef'a milit'estr'o en'ir'is en la kort'o'n, li ek'mir'is, ke renkont'e al li el'ir'is Herhor, port'ant'a la tiar'o'n de Amenhotep kaj ĉirkaŭ'it'a nur de pastr'o'j.
— Kio'n vi postul'as, mi'a fil'o? — demand'is la ĉef'pastr'o Tutmozison, iom konfuz'it'a'n per ĉi tiu vid'o.
Sed li tuj ek'reg'is si'n kaj dir'is:
— Herhor, ĉef'pastr'o de la teba Amon! Pro la leter'o'j, kiu'j'n vi skrib'is al la asiria satrap'o, Sargon, kaj kiu'j'n mi hav'as kun mi, vi est'as kulp'ig'it'a pri ŝtat'a perfid'o kaj vi dev'as sen'kulp'ig'i vi'n antaŭ la faraon'o...
— Se la jun'a sinjor'o — trankvil'e respond'is Herhor — vol'as ek'sci'i pri la politik'a'j cel'o'j de la etern'e viv'ant'a Ramzes XII, li si'n turn'u al la plej alt'a kolegi'o, kaj li ricev'os klar'ig'o'j'n.
— Mi al'vok'as vi'n tuj mi'n sekv'i, se vi ne vol'as, ke mi dev'ig'u vi'n. — ek'kri'is Tutmozis.
— Mi'a fil'o, mi pet'eg'as la di'o'j'n, ke ili gard'u vi'n de la super'fort'o kaj pun'o, kiu'n vi merit'as...
— Vi ir'as? — demand'is Tutmozis.
— Mi atend'as ĉi tie Ramzeson — respond'is Herhor.
— Rest'u do ĉi tie, tromp'ist'o!... — ek'kri'is Tutmozis.
Li el'tir'is la glav'o'n kaj si'n ĵet'is al Herhor. En la sam'a moment'o Eunana, star'ant'a post la ĉef'o, lev'is la hak'il'o'n kaj tut'fort'e ek'bat'is Tutmozison inter la kol'o'n kaj la dekstr'a'n ŝlos'il'ost'o'n. La sang'o ek'ŝpruc'is en ĉiu'j'n direkt'o'j'n. La favor'at'o de l’ faraon'o fal'is ter'e'n preskaŭ dis'hak'it'a en du pec'o'j'n.
Kelk'e da soldat'o'j, mal'lev'int'e la lanc'o'j'n, salt'is al Eunana, sed fal'is post mal'long'a batal'o. El la mem'vol'ul'o'j tri kvar'on'o'j est'is pag'at'a'j de la pastr'o'j.
— Viv'u la sankt'a Herhor, ni'a sinjor'o!... — ek'kri'is Eunana, sving'ant'e la makul'it'a'n hak'il'o'n.
— Li viv'u etern'e! — ripet'is la soldat'o'j kaj pastr'o'j, kaj ĉiu'j fal'is sur la vizaĝ'o'j'n.
La plej respekt'ind'a Herhor lev'is la man'o'j'n supr'e'n kaj ben'is ili'n.
For'las'int'e la kort'o'n de la templ'o, Mefres mal'supr'e'n'ir'is en la kel'o'n, kie loĝ'is Likon. Jam sur la sojl'o la ĉef'pastr'o el'tir'is el sub la vest'o kristal'a'n glob'o'n. Vid'ant'e ĝi'n la Grek'o ek'koler'is.
— En'glut'u vi'n la ter'o!... Neniam ĝu'u trankvil'o'n vi'a'j kadavr'o'j!... — mal'ben'is Likon per pli kaj pli mal'laŭt'a voĉ'o.
Fin'e li ek'silent'is kaj ek'dorm'is.
— Pren'u ĉi tiu'n ponard'o'n — dir'is Mefres, don'ant'e al la Grek'o mal'larĝ'a'n ŝtal'a'n pec'o'n. — Pren'u ĉi tiu'n ponard'o'n kaj ir'u en la palac'a'n ĝarden'o'n... Tie star'iĝ'u en la fig'a bosk'o kaj atend'u tiu'n, kiu for'pren'is kaj de'log'is vi'a'n Kaman...
Likon komenc'is grinc'i la dent'o'j'n en sen'fort'a koler'o.
— Kaj kiam vi ek'vid'os li'n, vek'iĝ'u... — fin'is Mefres.
Post'e li ĵet'is sur la Grek'o'n oficir'a'n mantel'o'n kun kapuĉ'o, murmur'et'is al li en la orel'o'n la signal'a'n vort'o'n kaj el la kel'o, tra kaŝ'it'a pord'et'o el'konduk'is li'n en mal'plen'a'n strat'o'n de Memfis'o.
Post'e, kun viv'em'o de jun'ul'o, Mefres kur'is sur la supr'o'n de la pilon'o kaj, pren'int'e kelk'e da divers'kolor'a'j flag'o'j, komenc'is far'i sign'o'j'n al la palac'o de l’ faraon'o. Sen'dub'e oni rimark'is kaj kompren'is li'n, ĉar sur la pergamen'a vizaĝ'o de l’ ĉef'pastr'o ek'bril'is malic'a rid'et'o.
Mefres re'met'is la flag'o'j'n, for'las'is la teras'o'n de la pilon'o kaj komenc'is mal'rapid'e ir'i mal'supr'e'n. Subit'e, kiam li est'is jam sur la unu'a etaĝ'o, ĉirkaŭ'is li'n kelk'e da hom'o'j en brun'a'j mantel'o'j, per kiu'j ili kovr'is si'a'j'n tunik'o'j'n kun nigr'a'j kaj blank'a'j stri'o'j.
— Jen est'as la plej nobl'a Mefres — dir'is unu el ili.
Kaj ĉiu'j tri ek'genu'is antaŭ la ĉef'pastr'o, kiu aŭtomat'e lev'is la man'o'n, kvazaŭ por ben'i ili'n. Sed subit'e li mal'lev'is ĝi'n, demand'ant'e:
— Kiu vi est'as?
— La gard'ist'o'j de Labirint'o.
— Kial vi bar'as al mi la voj'o'n? — dir'is li. Li'a'j man'o'j kaj delikat'a'j lip'o'j komenc'is trem'i.
— Ni ne bezon'as re'memor'ig'i al vi, sankt'a vir'o, — dir'is unu el la gard'ist'o'j, ĉiam genu'ant'e — ke antaŭ kelk'e da tag'o'j vi est'is en Labirint'o, al kiu vi sam'e bon'e kon'as la voj'o'n, kiel ni, kvankam vi ne aparten'as al la gard'ist'o'j. Vi est'as tro grand'a saĝ'ul'o por ne sci'i, kia'j est'as ni'a'j leĝ'o'j por tia'j okaz'o'j.
— Kio'n tio signif'as?... — ek'kri'is Mefres per laŭt'a voĉ'o. — Vi est'as mort'ig'ist'o'j, send'it'a'j de Her...
Li ne fin'is. Unu el la atak'ant'o'j kapt'is li'n je la man'o'j, ali'a'j ĵet'is tuk'o'n sur li'a'n kap'o'n, tri'a ŝpruc'ig'is klar'a'n fluid'aĵ'o'n sur li'a'n vizaĝ'o'n. Mefres kelk'e da foj'o'j si'n ĵet'is konvulsi'e kaj fal'is. Ankoraŭ unu foj'o'n ili ŝpruc'ig'is sur li'n, met'is la mort'int'a'n en niĉ'o, las'is en la sen'viv'a man'o papirus'o'n kaj mal'aper'is en la koridor'o'j de la pilon'o.
Tri hom'o'j, sam'e vest'it'a'j, persekut'is Likonon preskaŭ de la moment'o, kiam el'las'it'a de Mefres el la templ'o, li el'ir'is en la mal'plen'a'n strat'o'n.
Ili est'is kaŝ'it'a'j proksim'e de la pord'et'o, tra kiu el'ir'is Likon, kaj en la komenc'o las'is li'n liber'a. Sed baldaŭ unu el ili rimark'is en li'a man'o i'o'n suspekt'ind'a'n, ĉiu'j do komenc'is sekv'i li'n.
Strang'a afer'o! La dorm'ig'it'a Likon, kvazaŭ antaŭ'sent'ant'e la persekut'o'n, subit'e si'n turn'is en bru'a'n strat'o'n, post'e sur plac'o'n, kie svarm'is mult'e da hom'o'j, kaj fin'e komenc'is kur'i al Nil'o tra la strat'o fiŝ'ist'a. Tie, en angul'o li trov'is ŝip'et'o'n, salt'is en ĝi'n kaj kun ekster'ordinar'a rapid'ec'o komenc'is rem'i al la ali'a bord'o de l’ river'o.
Li jam preskaŭ ating'is la bord'o'n, kiam ek'glit'is post li ŝip'et'o kun unu rem'ist'o kaj tri vetur'ant'o'j. Apenaŭ tiu'j for'bord'iĝ'is, aper'is du'a ŝip'et'o kun du rem'ist'o'j kaj ankaŭ tri vetur'ant'o'j.
Ambaŭ ŝip'et'o'j furioz'e persekut'is Likonon.
En tiu, kiu hav'is unu rem'ist'o'n, sid'is la gard'ist'o'j de Labirint'o kaj atent'e rigard'is si'a'j'n konkur'ant'o'j'n, kiom permes'is la krepusk'o, rapid'e fal'ant'a post la sub'ir'o de l’ sun'o.
— Kiu ili est'as, tiu'j tri?... — murmur'et'is la gard'ist'o'j de Labirint'o unu al ali'a. — De antaŭ'morgaŭ ili vag'is ĉirkaŭ la templ'o kaj hodiaŭ ili persekut'as li'n... Ĉu ili vol'us sav'i li'n de ni?...
La mal'grand'a ŝip'et'o de Likon ating'is la kontraŭ'a'n bord'o'n. La dorm'ig'it'a Grek'o el'salt'is kaj per rapid'a'j paŝ'o'j komenc'is ir'i al la palac'a'j ĝarden'o'j. De temp'o al temp'o li ŝancel'iĝ'is, halt'is kaj kapt'is si'n je la kap'o; sed post moment'o li re'e ir'is, kvazaŭ tir'at'a de ne'kompren'ebl'a fort'o.
La gard'ist'o'j de Labirint'o ankaŭ el'ŝip'iĝ'is, sed ili'a'j konkur'ant'o'j jam pli fru'e ating'is la bord'o'n.
Komenc'iĝ'is ne'ordinar'a vetur'ad'o: Likon galop'is al la reĝ'a palac'o, kvazaŭ kur'ist'o; post li tri ne'kon'at'a'j hom'o'j, kaj en la fin'o la tri gard'ist'o'j de Labirint'o.
Kelk'cent'o'n da paŝ'o'j de la ĝarden'o ambaŭ persekut'ant'a'j grup'o'j kun'ir'is. Est'is jam nokt'o, sed lum'a.
— Kiu vi est'as? — demand'is la gard'ist'o de Labirint'o.
— Mi est'as la polic'estr'o de Pi-Bast kaj kun du mi'a'j cent'estr'o'j mi persekut'as grand'a'n krim'ul'o'n...
— Kaj ni est'as la gard'ist'o'j de Labirint'o. Ni ankaŭ persekut'as ĉi tiu'n hom'o'n...
Ambaŭ grup'o'j rigard'is unu la ali'a'n, kun glav'o'j aŭ tranĉ'il'o'j en la man'o'j.
— Kio'n vi vol'as far'i kun li? — demand'is fin'e la polic'estr'o.
— Ni hav'as verdikt'o'n kontraŭ li...
— Kaj vi las'os la kadavr'o'n?
— Kun ĉio, kio est'as sur li — respond'is la gard'ist'o'j.
La polic'estr'o murmur'et'e inter'konsil'iĝ'is.
— Se vi parol'as la ver'o'n — dir'is fin'e la polic'estr'o — ni ne mal'help'os vi'n. Kontraŭ'e, ni prunt'os li'n al vi por moment'o, kiam li fal'os en ni'a'j'n man'o'j'n...
— Vi ĵur'as?
— Ni ĵur'as...
— Bon'e, ni pov'as ir'i kun'e...
Ili kun'iĝ'is, sed la Grek'o mal'aper'is de ili'a'j okul'o'j.
— Mal'ben'it'a!... — ek'kri'is la polic'estr'o — re'e li for'kur'is...
— Ni re'trov'os li'n — respond'is la gard'ist'o de Labirint'o — ebl'e eĉ li re'ven'os sur la sam'a voj'o.
— Por kio li ir'as al la reĝ'a palac'o? — demand'is la polic'estr'o.
— La ĉef'pastr'o'j uz'as li'n por si'a'j cel'o'j, sed li re'ven'os en la templ'o'n, re'ven'os!... — dir'is la gard'ist'o.
Ili decid'is atend'i kaj ag'i kun'e.
— Ni perd'as jam la tri'a'n nokt'o'n! — dir'is unu el la polic'ist'o'j, osced'ant'e.
Ili en'volv'is si'n en si'a'j'n mantel'o'j'n kaj kuŝ'iĝ'is sur la herb'o.
Tuj post la for'vetur'o de Tutmozis, la respekt'ind'a reĝ'in'o Nikotris, kun lip'o'j kun'prem'it'a'j de koler'o, for'las'is solen'e la ĉambr'o'j'n de la fil'o. Kaj kiam Ramzes vol'is trankvil'ig'i ŝi'n, ŝi inter'romp'is sever'e:
— Mi adiaŭ'as la faraon'o'n kaj pet'as la di'o'j'n, ke ili permes'u al mi salut'i vi'n ankoraŭ kiel faraon'o'n...
— Ĉu vi dub'as pri tio, patr'in'o?
— Pri tio oni pov'as dub'i apud hom'o, kiu obe'as konsil'o'j'n de frenez'ul'o'j kaj perfid'ul'o'j!...
Ili dis'ir'is, ambaŭ ekscit'it'a'j.
Baldaŭ li'a sankt'ec'o re'trov'is la bon'a'n humor'o'n kaj gaj'e parol'is kun la alt'rang'ul'o'j. Sed je la ses'a hor'o komenc'is li'n turment'i mal'trankvil'o.
— Tutmozis dev'us send'i al ni kurier'o'n... — dir'is la sinjor'o. — Ĉar mi est'as cert'a, ke la afer'o tiel aŭ ali'e jam est'as solv'it'a...
— Tio'n mi ne sci'as — respond'is la grand'a trezor'ist'o. — Ebl'e ili ne trov'is ŝip'o'j'n... Ebl'e en la templ'o ili renkont'is kontraŭ'star'o'n...
— Kaj kie est'as la jun'a pastr'o?... — demand'is subit'e Hiram.
— La pastr'o, la send'it'o de la mort'int'a Samentu?... — ripet'is la konfuz'it'a'j alt'rang'ul'o'j. — Kie li pov'as est'i?...
Oni dis'send'is soldat'o'j'n por tra'serĉ'i la ĝarden'o'n. La soldat'o'j tra'kur'is ĉiu'j'n voj'et'o'j'n, sed neni'e trov'is la pastr'o'n.
Ĉi tiu okaz'o far'is mal'bon'a'n impres'o'n sur la alt'rang'ul'o'j. Ĉiu sid'is silent'e, medit'ant'e mal'trankvil'e.
Ĉe la sub'ir'o de l’ sun'o en'ir'is en la salon'o'n la ĉambr'ist'o de la faraon'o kaj murmur'et'is, ke la sinjor'in'o Hebron grav'e ek'mal'san'is kaj pet'eg'as, ke li'a sankt'ec'o bon'vol'u ŝi'n vizit'i.
La alt'rang'ul'o'j, kon'ant'e la rilat'o'n, kiu lig'is la sinjor'o'n kun la bel'a Hebron, ek'rigard'is unu la ali'a'n. Sed kiam la faraon'o anonc'is si'a'n intenc'o'n el'ir'i en la ĝarden'o'n, ili ne protest'is. La ĝarden'o, dank’ al dens'e star'ant'a'j gard'ist'o'j, est'is sam'e sen'danĝer'a, kiel la palac'o. Neni'u trov'is konven'a, eĉ de mal'proksim'e gard'i la faraon'o'n, sci'ant'e, ke Ramzes ne am'as, ke oni okup'u si'n pri li en tia'j moment'o'j.
Kiam la sinjor'o mal'aper'is en la koridor'o, la grand'a skrib'ist'o dir'is al la trezor'ist'o:
— La temp'o tren'iĝ'as, kiel vetur'il'o'j en la dezert'o. Ebl'e Hebron hav'as nov'aĵ'o'j'n de Tutmozis?...
— En la nun'a moment'o li'a milit'ir'o kun kelk'dek'o da hom'o'j kontraŭ la templ'o de Ptah ŝajn'as al mi ne'kompren'ebl'a frenez'o...
— Kaj ĉu pli prudent'e far'is la faraon'o apud Sod'a'j Lag'o'j, kiam li persekut'is Tehennan nokt'e en la dezert'o?... — inter'romp'is Hiram.
— La kuraĝ'o valor'as pli mult'e, ol la nombr'o.
— Kaj la jun'a pastr'o?... — demand'is la trezor'ist'o.
— Li ven'is sen ni'a sci'o kaj for'ir'is, ne demand'ant'e permes'o'n. Ĉiu el ni ag'as, kiel konspir'ant'o.
La trezor'ist'o balanc'is la kap'o'n.
Ramzes rapid'e tra'kur'is la inter'spac'o'n, apart'ig'ant'a'n li'a'n dom'o'n de la palac'o de Hebron, Kiam li en'ir'is en la ĉambr'o'n, Hebron kun plor'o si'n ĵet'is al li'a kol'o.
— Mi mort'as de terur'o!... — ek'kri'is ŝi.
— Ĉu vi tim'as pri Tutmozis?
— Pri Tutmozis? — demand'is Hebron, mal'estim'e grimac'ant'e per la lip'o'j. — Vi sol'a est'as kar'a por mi... pri vi sol'a mi pens'as... pri vi tim'as...
— Ben'it'a est'u vi'a tim'o, kiu por unu moment'o liber'ig'is mi'n de la enu'o... — dir'is la faraon'o, rid'ant'e. — Di'o'j, kia mal'facil'a tag'o!... Se vi aŭd'us ni'a'j'n diskut'o'j'n, se vi vid'us la mien'o'j'n de ni'a'j konsil'ant'o'j!... Kaj fin'e, por kron'i ĉio'n, plaĉ'is al la respekt'ind'a reĝ'in'o honor'i ni'a'n kun'ven'o'n per si'a ĉe'est'o... Mi neniam supoz'is, ke la titol'o de l’ faraon'o pov'os tiel ted'i mi'n...
— Ne dir'u tio'n tro laŭt'e — konsil'is Hebron. — Kio'n vi far'os, se Tutmozis ne sukces'os pren'i la templ'o'n?
— Mi re'pren'os de li la komand'o'n, kaŝ'os mi'a'n kron'o'n en kest'o'n kaj sur'met'os oficir'a'n kask'o'n — respond'is Ramzes. — Mi est'as cert'a, ke kiam mi mem el'paŝ'os en la front'o de la arme'o, la ribel'o fal'os...
— Kiu ribel'o?... — demand'is Hebron.
— Jes, ni hav'as du ribel'o'j'n — rid'is Ramzes. — La popol'aĉ'o kontraŭ la pastr'o'j, la pastr'o'j kontraŭ mi...
Li kapt'is Hebronon inter la brak'o'j'n kaj konduk'is al la kanap'o, murmur'et'ant'e:
— Kiel bel'a vi est'as hodiaŭ!... Ĉiu'foj'e kiam mi vid'as vi'n, vi ŝajn'as al mi ali'a, pli kaj pli bel'a...
— Las'u mi'n! — murmur'et'is Hebron. — Ia'foj'e mi tim'as, ke vi mi'n mord'os!
— Mord'i vi'n... ne... sed mi pov'us kis'i vi'n ĝis mort'ig'o... Vi eĉ ne sci'as, kiel bel'a vi est'as...
— Mal'pli ol la ministr'o'j kaj general'o'j... Las'u mi'n...
— Apud vi mi dezir'us far'iĝ'i granat'a arb'et'o... Mi vol'us hav'i tiom da brak'o'j, kiom da branĉ'o'j hav'as arb'o, por ĉirkaŭ'pren'i vi'n... Tiom da man'o'j, kiom da foli'o'j ĝi hav'as, kaj tiom da buŝ'o'j, kiom da flor'o'j, por ke mi pov'u en la sam'a moment'o kis'i vi'a'j'n okul'o'j'n, buŝ'o'n kaj brust'o'n...
— Por monarĥ'o, kies tron'o est'as en danĝer'o, vi hav'as strang'e liber'a'j'n pens'o'j'n...
— En la lit'o mi ne zorg'as pri la tron'o — inter'romp'is li. — Dum mi hav'as la glav'o'n, mi hav'os la pov'o'n.
— Vi'a arme'o est'as venk'it'a — dir'is Hebron, defend'ant'e si'n.
— Morgaŭ ven'os freŝ'a'j regiment'o'j kaj post'morgaŭ mi kolekt'os la venk'it'a'j'n... Mi ripet'as al vi, ne okup'u vi'n per vant'aĵ'o'j... Unu moment'o da kares'o'j valor'as pli mult'e, ol unu jar'o da pov'o...
Unu hor'o'n post la sub'ir'o de l’ sun'o, la faraon'o for'las'is la loĝ'ej'o'n de Hebron kaj est'is re'ven'ant'a mal'rapid'e al si'a palac'o. Li est'is rev'em'a, dorm'a kaj li pens'is, ke la ĉef'pastr'o'j est'as grand'a'j mal'saĝ'ul'o'j, se ili kontraŭ'star'as al li. De l’ temp'o kiam ekzist'as Egipto, ĝi ne hav'is pli bon'a'n sinjor'o'n, ol li.
Subit'e el fig'a bosk'o el'glit'is hom'o en nigr'a mantel'o kaj bar'is la voj'o'n al la faraon'o. La sinjor'o, por pli bon'e vid'i li'n, proksim'ig'is si'a'n vizaĝ'o'n al li'a kaj subit'e ek'kri'is:
— Ah, tio est'as vi, fripon'o?... Ven'u en la gard'ej'o'n...
Tio est'is Likon. Ramzes kapt'is li'n je la nuk'o; la Grek'o sibl'is kaj ek'genu'is sur la ter'o. Sam'temp'e la faraon'o ek'sent'is brul'ig'a'n dolor'o'n en la mal'dekstr'a flank'o de l’ ventr'o.
— Vi mord'as ankoraŭ? — ek'kri'is Ramzes.
Per ambaŭ man'o'j li potenc'e prem'eg'is la kol'o'n de l’ Grek'o, kaj kiam li ek'aŭd'is la krak'o'n de la romp'at'a'j vertebr'o'j, li for'ĵet'is li'n kun abomen'o.
Likon fal'is, sku'at'a de la antaŭ'mort'a'j konvulsi'o'j.
La faraon'o for'ir'is kelk'e da paŝ'o'j. Li palp'is si'n kaj trov'is la ten'il'o'n de la ponard'o.
— Li vund'is mi'n!...
Li el'tir'is el si'a flank'o la mal'larĝ'a'n ŝtal'a'n pec'o'n kaj kun'prem'is la vund'o'n.
— Mi vol'us sci'i — pens'is li — ĉu iu el mi'a'j konsil'ant'o'j hav'as plastr'o'n.
Li sent'is naŭz'o'n kaj pli'rapid'ig'is la paŝ'o'j'n.
Proksim'e de la palac'o renkont'e al li kur'is oficir'o, kri'ant'e:
— Tutmozis ne viv'as plu... La perfid'ul'o Eunana mort'ig'is li'n!...
— Eunana?... — ripet'is la faraon'o. — Kaj la ali'a'j...
— Preskaŭ ĉiu'j mem'vol'ul'o'j, kiu'j for'vetur'is kun Tutmozis, est'is aĉet'it'a'j de la pastr'o'j...
— Bon'e, mi dev'as fin'i tio'n! — dir'is la sinjor'o. — Trumpet'u, por kolekt'i la azi'a'j'n regiment'o'j'n...
Ek'son'is la trumpet'o, kaj la Azi'an'o'j komenc'is amas'e el'ir'i el la soldat'ej'o'j, tir'ant'e post si la ĉeval'o'j'n.
— Ankaŭ al mi oni don'u ĉeval'o'n — dir'is la faraon'o.
Sed li ek'sent'is fort'a'n kap'turn'o'n kaj al'don'is:
— Ne, oni don'u al mi port'il'o'n... Mi ne vol'as mi'n lac'ig'i...
Subit'e li fal'is ŝancel'iĝ'ant'e sur la brak'o'j'n de la oficir'o'j.
— Mi preskaŭ forges'is — dir'is li per esting'iĝ'ant'a voĉ'o. — Al'port'u mi'a'n kask'o'n kaj glav'o'n... la ŝtal'a'n glav'o'n... de Sod'a'j Lag'o'j... Ni ir'as al Memfis'o...
El la palac'o al'kur'is alt'rang'ul'o'j kaj serv'ist'o'j kun torĉ'o'j. La faraon'o, sub'ten'at'a de la oficir'o'j, hav'is griz'a'n vizaĝ'o'n kaj okul'o'j'n, vual'it'a'j'n de nebul'o. Li etend'is la man'o'n, kvazaŭ serĉ'ant'e arm'il'o'n, mov'is la lip'o'j'n kaj, en la ĝeneral'a silent'o, ĉes'is spir'i, li la sinjor'o de la du mond'o'j: la mond'o de la viv'ant'o'j kaj la mond'o okcident'a.
La kolomb'okul'a Astarte venĝ'is la mal'honor'o'n de si'a pastr'in'o.
De la mort'o de Ramzes XIII ĝis la tag'o de li'a en'ter'ig'o reg'is la ŝtat'o'n la plej nobl'a San-amen-Herhor, kiel la ĉef'pastr'o de la teba Amon kaj vic-reĝ'o de la mort'int'a faraon'o.
La kelk'monat'a reg'ad'o de la vic-reĝ'o est'is tre prosper'a por Egipto.
Herhor kviet'ig'is la ribel'o'j'n de la popol'aĉ'o kaj, kiel est'is iam, permes'is al la labor'ist'o'j ripoz'i ĉiu'n sep'a'n tag'o'n. Li en'konduk'is sever'a'n disciplin'o'n inter la pastr'o'j, ĉirkaŭ'is per si'a protekt'o la ekster'land'ul'o'j'n kaj precip'e Fenici'an'o'j'n, kaj far'is traktat'o'n kun Asirio, ne ced'ant'e tamen Fenicion, kiu rest'is tribut'an'o de Egipto.
Dum la mal'long'a reg'ad'o la just'ec'o est'is plen'um'at'a rapid'e, sed sen kruel'ec'o, kaj neni'u kuraĝ'is bat'i la egipt'an kamp'ar'an'o'n, kiu pov'is si'n turn'i al la tribunal'o, se li hav'is sufiĉ'e da temp'o kaj atest'ant'o'j.
Herhor si'n okup'is ankaŭ pri la ŝuld'o'j, ŝarĝ'ant'a'j la faraon'o'n kaj ŝtat'o'n. Por ĉi tiu cel'o li ig'is Fenici'an'o'j'n rezign'i part'o'n de la sum'o'j, ŝuld'at'a'j al ili de la ŝtat'o, kaj por pag'i la rest'o'n li pren'is el Labirint'o la grand'eg'a'n sum'o'n da tri'dek mil talent'o'j.
Dank’ al ĉi tiu'j rimed'o'j, post tri monat'o'j ek'reg'is en la land'o trankvil'o kaj bon'stat'o, kaj la regn'an'o'j ripet'is:
— Ben'at'a est'u la reg'ad'o de la vic-reĝ'o San-amen-Herhor! Ver'e, la di'o'j destin'is li'n est'i regn'estr'o, por ke li liber'ig'u Egipton de la mal'feliĉ'o'j, kiu'j'n al'tir'is Ramzes XIII, sen'religi'a vir'in'am'ant'o...
Kelk'dek'o da tag'o'j sufiĉ'is, por ke la popol'o forges'u, ke ĉiu'j verk'o'j de Herhor est'is nur plen'um'o de la intenc'o'j de la jun'a kaj nobl'a faraon'o! En la monat'o Tobi (oktobr'o-novembr'o), kiam la mumi'o de Ramzes XII jam est'is met'it'a en la reĝ'a'j'n kavern'o'j'n, en la templ'o de la teba Amon kun'ven'is ĉiu'j plej alt'rang'a'j person'o'j de la ŝtat'o. Est'is tie preskaŭ ĉiu'j ĉef'pastr'o'j, nomarĥ'o'j kaj general'o'j, kaj inter ili Nitager, la kovr'it'a de la glor'o mal'jun'a ĉef'o de la orient'a arme'o.
En la sam'a grand'eg'a ĉambr'eg'o, ĉirkaŭ'it'a per kolon'o'j, kie antaŭ du'on'o da jar'o la pastr'o'j juĝ'is Ramzeson XII kaj montr'is si'a'n mal'bon'vol'o'n al Ramzes XIII, en la sam'a lok'o kun'ven'is hodiaŭ la alt'rang'ul'o'j, por solv'i, sub la prezid'o de Herhor, la plej grav'a'n ŝtat'a'n afer'o'n. La 25-an de Tobi tag'mez'e Herhor, port'ant'e la tiar'o'n de Amenhotep, sid'iĝ'is sur la tron'o, la ali'a'j sur seĝ'o'j, kaj la kun'sid'o komenc'iĝ'is.
Ĝi daŭr'is ekstrem'e mal'long'e, kvazaŭ ĝi'a rezultat'o est'us antaŭ'e prepar'it'a.
— Ĉef'pastr'o'j, nomarĥ'o'j kaj milit'estr'o'j! — komenc'is Herhor. — Ni kun'ven'is ĉi tie'n por tre mal'ĝoj'a kaj grav'a afer'o. Kun la mort'o de la etern'e viv'ant'a Ramzes XIII, kies mal'long'a kaj uragan'a reg'ad'o fin'iĝ'is tiel mal'feliĉ'e...
Herhor ek'sopir'is.
— Kun la mort'o de Ramzes XIII ne nur esting'iĝ'is la faraon'o, sed la glor'plen'a dinasti'o XXII-a...
Murmur'o tra'flug'is inter la kun'ven'int'o'j.
— La dinasti'o ne fin'iĝ'is — inter'met'is preskaŭ mal'ĝentil'e la potenc'a memfis'a nomarĥ'o. — Viv'as ja la respekt'ind'a reĝ'in'o Nikotris, al ŝi do aparten'as la tron'o...
Post moment'o Herhor respond'is:
— La plej nobl'a mi'a edz'in'o, la reĝ'in'o Nikotris...
Ne murmur'o, sed kri'o ek'son'is nun kaj daŭr'is kelk'e da minut'o'j. Kiam ĉio ek'silent'is, Herhor daŭr'ig'is trankvil'e kaj klar'e:
— Mi'a plej nobl'a edz'in'o, la reĝ'in'o Nikotris, ne'konsol'ebl'a post la mort'o de si'a fil'o, rezign'is la tron'o'n...
— Pardon'u!... — ek'kri'is la memfis'a nomarĥ'o. — La plej nobl'a vic-reĝ'o nom'as la reĝ'in'o'n si'a edz'in'o... Tio est'as fakt'o tut'e nov'a, kiu'n oni dev'as, antaŭ ĉio, kontrol'i...
Herhor far'is sign'o'n. La plej alt'a teba juĝ'ist'o montr'is la akt'o'n pri la edz'iĝ'o de la plej nobl'a ĉef'pastr'o de Amon, San-amen-Herhor, kun la reĝ'in'o Nikotris, vidv'in'o de Ramzes XII kaj patr'in'o de Ramzes XIII.
Post ĉi tiu klar'ig'o ek'reg'is tomb'a silent'o. Herhor daŭr'ig'is:
— Ĉar mi'a edz'in'o, la sol'a hered'ant'o de l’ tron'o, for'las'is si'a'j'n rajt'o'j'n, ĉar tia'manier'e fin'iĝ'is la reg'ad'o de la XXII-a dinasti'o, ni dev'as elekt'i nov'a'n monarĥ'o'n... Ĉi tiu monarĥ'o — daŭr'ig'is Herhor — dev'as est'i hom'o matur'a, energi'a kaj spert'a en la reg'ad'o. Tial mi konsil'as al vi, ekscelenc'o'j, elekt'i por ĉi tiu plej alt'a posten'o...
— Herhoron!... — ek'kri'is iu.
— Elekt'i la plej glor'a'n Nitageron, la ĉef'o'n de la okcident'a arme'o — fin'is Herhor.
Long'a'n moment'o'n sid'is Nitager kun ferm'it'a'j okul'o'j, rid'et'ant'e. Fin'e li lev'iĝ'is kaj dir'is:
— Neniam, sen'dub'e, mank'os hom'o'j, pret'a'j akcept'i la titol'o'n de faraon'o. Oni eĉ ebl'e hav'us tro mult'e da ili. Feliĉ'e la di'o'j mem, for'ig'ant'e la danĝer'a'j'n konkur'ant'o'j'n, montr'is al ni la hom'o'n, plej ind'a'n ricev'i la faraon'a'n pov'o'n. Kaj ŝajn'as al mi, ke mi far'os prudent'e, se anstataŭ akcept'i la kron'o'n, favor'e propon'it'a'n al mi, mi respond'os:
— Viv'u etern'e li'a sankt'ec'o San-amen-Herhor, la unu'a faraon'o de la nov'a dinasti'o!...
La ĉe'est'ant'o'j, kun mal'mult'a'j escept'o'j, ripet'is la ek'kri'o'n, kaj sam'temp'e la plej alt'a juĝ'ist'o al'port'is sur or'a plad'o du ĉap'o'j'n: blank'a'n de Supr'a Egipto kaj nigr'a'n de Mal'supr'a. La unu'a'n pren'is la ĉef'pastr'o de Oziris'o, la du'a'n la ĉef'pastr'o de Horus kaj trans'don'is ili'n al Herhor, kiu, kis'int'e la or'a'n serpent'o'n, met'is ambaŭ sur la kap'o'n.
Post'e komenc'iĝ'is la ceremoni'o, kiu daŭr'is kelk'e da hor'o'j: ĉiu'j prezent'is si'a'n respekt'eg'o'n al la nov'a sinjor'o. Fin'e, oni skrib'is konform'a'n akt'o'n, la part'o'pren'ant'o'j en la elekt'o sur'met'is si'a'j'n sigel'o'j'n, kaj de tiu moment'o San-amen-Herhor far'iĝ'is la ver'a faraon'o, la sinjor'o de la du mond'o'j, kaj de la viv'o kaj mort'o de si'a'j regn'an'o'j.
Vesper'e li'a sankt'ec'o re'ven'is lac'a en si'a'j'n ĉef'pastr'a'j'n ĉambr'o'j'n, kie li trov'is Pentueron. La pastr'o est'is pal'a, kaj sur li'a mal'gras'a vizaĝ'o oni pov'is leg'i lac'iĝ'o'n kaj mal'ĝoj'o'n.
Pentuer fal'is sur la vizaĝ'o'n. La sinjor'o lev'is li'n kaj dir'is kun rid'et'o:
— Vi ne sub'skrib'is mi'a'n elekt'o'n, vi ne prezent'is al mi vi'a'n respekt'eg'o'n, kaj mi tim'as, ke mi dev'os iam sieĝ'i vi'n en la templ'o de Ptah!... Vi ne decid'iĝ'is rest'i ĉe mi? Vi prefer'as Meneson?...
— Pardon'u vi'a sankt'ec'o — respond'is la pastr'o — sed la kort'eg'a viv'o tiel lac'ig'is mi'n, ke la sol'a mi'a dezir'o est'as hodiaŭ lern'i la saĝ'o'n.
— Vi ne pov'as forges'i Ramzeson? — demand'is Herhor. — Tamen vi kon'is li'n tre mal'long'e, kaj ĉe mi vi labor'is kelk'e da jar'o'j.
— Vi'a sankt'ec'o ne kondamn'u mi'n, sed Ramzes XIII est'is la unu'a faraon'o, kiu sent'is la dolor'o'n de la egipta popol'o...
Herhor ek'rid'et'is.
— Ah, vi saĝ'ul'o'j!... — dir'is li, balanc'ant'e la kap'o'n — vi, vi ja mem turn'is la atent'o'n de Ramzes al la situaci'o de la popol'aĉ'o, kaj nun vi port'as je li funebr'o'n en vi'a kor'o, kvankam li far'is neni'o'n por la popol'o... Vi tio'n far'is, ne li... Rid'ind'a'j hom'o'j vi est'as, malgraŭ vi'a potenc'a inteligent'ec'o — daŭr'ig'is Herhor. — Sam'e Menes... Ĉi tiu pastr'o si'n opini'as la plej kviet'a hom'o en Egipto, kvankam li fal'ig'is la dinasti'o'n kaj liber'ig'is al mi la voj'o'n al la pov'o!... Se li ne est'us send'int'a si'a'n leter'o'n pri la sun'a mal'lum'iĝ'o la du'dek'a'n de Paofi, ebl'e ni ambaŭ, la mort'int'a Mefres kaj mi, romp'ad'us nun ŝton'o'j'n en min'ej'o... Ir'u jam kaj salut'u Meneson en mi'a nom'o. Memor'u ankaŭ, ke mi sci'as est'i dank'em'a, kio est'as la plej grand'a sekret'o de la pov'o. Dir'u al Menes, ke mi plen'um'os ĉiu'n li'a'n pet'o'n, se nur li ne ordon'os al mi for'las'i la tron'o'n... Vi mem re'ven'u al mi, kiam vi est'os ripoz'int'a, kaj mi konserv'os por vi grav'a'n ofic'o'n.
Kaj li tuŝ'is per la man'o la humil'e klin'it'a'n kap'o'n de la pastr'o.