Antaŭ'parol'o

En la nord-orient'a part'o de Afrik'o trov'iĝ'as Egipto, la patr'uj'o de la plej antikv'a civilizaci'o en la mond'o. Antaŭ tri, kvar, eĉ kvin jar'mil'o'j, kiam en la centr'a Eŭrop'o la barbar'o'j vest'it'a'j per mal'delikat'a'j fel'o'j si'n kaŝ'is en kavern'o'j, Egipto jam posed'is alt'a'n soci'a'n organiz'o'n, ter'kultur'o'n, meti'o'j'n kaj literatur'o'n. Sed precip'e ĝi plen'um'is gigant'a'j'n labor'o'j'n inĝenier'a'j'n kaj konstru'is kolos'a'j'n monument'o'j'n, kies rest'aĵ'o'j nask'as admir'o'n de la nun'temp'a'j teknik'ist'o'j.

Egipto est'as frukt'o'port'a val'o inter la dezert'o'j Libia kaj Arabi'a. Ĝi'a profund'o est'as kelk'cent metr'o'j, long'o 130 mejl'o'j, mez'a larĝ'o apenaŭ unu mejl'o. Okcident'e la delikat'a'j sed nud'a'j dekliv'o'j de Libiaj mont'o'j, orient'e krut'a'j kaj fend'it'a'j arabi'a'j ŝton'eg'o'j est'as mur'o'j de ĉi tiu koridor'o, sur kies fund'o flu'as Nil'o.

Kun la flu'o de la river'o nord'e'n la mur'o'j de la koridor'o mal'alt'iĝ'as, kaj en inter'spac'o de 25 mejl'o'j de Mediterane'o ili subit'e dis'iĝ'as kaj Nil'o anstataŭ flu'i en mal'larĝ'a koridor'o, divid'iĝ'as en kelk'e da brak'o'j sur vast'a eben'aĵ'o, kiu hav'as form'o'n de tri'angul'o. Ĉi tiu tri'angul'o, nom'at'a Delta de Nil'o, hav'as kiel baz'o'n la bord'o'n de Mediterane'o, kaj kiel pint'o'n, en la lok'o kie la river'o el'ir'as el la inter'mont'o, la urb'o'n Kairon kaj la ruin'o'j'n de la antikv'a ĉef'urb'o, Memfis'o.

Se iu pov'us lev'iĝ'i du'dek mejl'o'j'n supr'e'n kaj de tie rigard'i Egipton, li vid'us strang'a'n form'o'n de la land'o kaj rimark'ind'a'j'n ŝanĝ'o'j'n de ĝi'a kolor'o. De ĉi tiu alt'ec'o sur fon'o de blank'a'j kaj oranĝ'a'j sabl'o'j, Egipto hav'us aspekt'o'n de serpent'o, kiu en potenc'a'j kurb'o'j rapid'as tra la dezert'o al Mediterane'o kaj jam sub'akv'ig'is en ĝi si'a'n tri'angul'a'n kap'o'n, ornam'it'a'n de du okul'o'j: mal'dekstr'a Aleksandrio, dekstr'a Damieto.

Ĉi tiu long'a serpent'o, en oktobr'o, kiam Nil'o super'verŝ'as la tut'a'n Egipton, hav'us blu'a'n kolor'o'n de la akv'o. En februar'o, kiam la printemp'a'j veget'aĵ'o'j okup'as la lok'o'n de la mal'lev'iĝ'ant'a'j akv'o'j, la serpent'o est'us verd'a, kun blu'a stri'o sur la korp'o kaj kun mult'a'j blu'a'j vejn'et'o'j sur la kap'o — la kanal'o'j, kiu'j tranĉ'as Delta’n. En mart'o la blu'a stri'o mal'larĝ'iĝ'us, kaj la korp'o de la serpent'o ricev'us or'a'n kolor'o'n pro la matur'iĝ'o de la gren'o'j. Fin'e en la komenc'o de juni'o la stri'o de Nil'o est'us tre mal'dik'a, kaj la korp'o far'iĝ'us griz'a, kvazaŭ vual'it'a de krep'o, pro la sek'ec'o kaj polv'o.

La ĉef'a trajt'o de la egipta klimat'o est'as la varm'eg'o; en januar'o oni hav'as 10 grad'o'j'n super la nul'o, en aŭgust'o 27; ia'foj'e la varm'eg'o ating'as 47 grad'o'j'n, kio egal'as la temperatur'o'n de ni'a vapor'ban'o. Krom tio, proksim'e de Mediterane'o, sur Delta, la pluv'o fal'as dek foj'o'j'n jar'e, en Supr'a Egipto unu foj'o'n dum 10 jar'o'j.

En ĉi tiu'j kondiĉ'o'j Egipto, anstataŭ est'i lul'il'o de la civilizaci'o, est'us dezert'a inter'mont'o, kia'j ekzist'as ĉie en Saharo, se ĉiu'jar'e ne re'viv'ig'us ĝi'n la akv'o'j de la sankt'a river'o Nil'o. De la komenc'o de juni'o ĝis la fin'o de septembr'o, Nil'o lev'iĝ'as kaj super'verŝ'as preskaŭ la tut'a'n Egipton; de la komenc'o de oktobr'o ĝis la fin'o de maj'o de sekv'ant'a jar'o la akv'o'j mal'lev'iĝ'as, kaj iom post iom mal'kovr'iĝ'as pli kaj pli mal'alt'a'j part'o'j de la land'o. La akv'o'j de la river'o est'as tiel satur'it'a'j de mineral'a'j kaj organik'a'j rest'aĵ'o'j, ke ili'a kolor'o far'iĝ'as brun'a; kiam la akv'o'j mal'aper'as, sur la super'verŝ'it'a'j ter'o'j rest'as frukt'o'port'a ŝlim'o, kiu anstataŭ'as plej bon'a'j'n sterk'o'j'n. La ŝlim'o kaj la varm'eg'a klimat'o est'as la kaŭz'o, ke Egipt'an'o, ferm'it'a inter dezert'o'j, hav'as tri rikolt'o'j'n dum unu jar'o kaj ĉirkaŭ 300 grajn'o'j'n de ĉiu grajn'o sem'it'a.

Sed Egipto ne est'as unu'form'a eben'aĵ'o, sed land'o ond'lini'a; unu'j ĝi'a'j ter'o'j trink'as la ben'it'a'n akv'o'n nur dum du aŭ tri monat'o'j, ali'a'j ne vid'as ili'n dum la tut'a jar'o, ĉar la super'akv'o ne ating'as ĉi'e'n. Krom tio, ia'foj'e la super'akv'o est'as mal'pli grand'a, kaj tiam unu part'o de Egipto ne ricev'as la frukt'ig'a'n ŝlim'o'n. Fin'e, pro la varm'eg'o, la ter'o rapid'e sek'iĝ'as, kaj oni dev'as sur'verŝ'i ĝi'n kvazaŭ en ter'vaz'o'j.

Ĉiu'j ĉi cirkonstanc'o'j far'is, ke la popol'o loĝ'ant'a en la val'o de Nil'o dev'is aŭ pere'i, se ĝi est'is mal'fort'a, aŭ regul'ig'i la akv'o'j'n, se ĝi est'is geni'a. La antikv'a'j Egipt'an'o'j hav'is geni'a'n saĝ'o'n kaj kre'is civilizaci'o'n.

Jam antaŭ ses mil jar'o'j ili rimark'is, ke Nil'o lev'iĝ'as, kiam la sun'o aper'as sub la stel'o Sirius, kaj komenc'as mal'lev'iĝ'i, kiam la sun'o proksim'iĝ'as al la stel'ar'o de Pes'il'o. Ĉi tiu'j kon'o'j ig'is ili'n observ'i la astr'o'j'n kaj mezur'i la temp'o'n.

Por konserv'i la akv'o'n la tut'a'n jar'o'n, ili el'fos'is en si'a land'o ret'o'n de kanal'o'j, kelk'mil'o'j'n da mejl'o'j long'a'n. Por gard'i si'n kontraŭ tro'a'j super'akv'o'j, ili konstru'is potenc'a'j'n dig'o'j'n kaj fos'is akv'uj'o'j'n, el kiu'j la art'a lag'o Moeris okup'is 300 kilo'metr'o'j'n kvadrat'a'j'n kaj est'is profund'a dek du etaĝ'o'j'n. Fin'e apud Nil'o kaj kanal'o'j ili konstru'is mult'e da simpl'a'j sed efik'a'j hidraŭlik'a'j maŝin'o'j, per kiu'j oni pov'is ĉerp'i akv'o'n kaj verŝ'i ĝi'n sur kamp'o'j'n, kuŝ'ant'a'j'n unu aŭ du etaĝ'o'j'n pli alt'e. Krom tio ili dev'is ĉiu'jar'e pur'ig'i la ŝlim'plen'a'j'n kanal'o'j'n kaj konstru'i alt'e voj'o'j'n por la milit'ist'ar'o'j, kiu'j dev'is far'i si'a'j'n marŝ'o'j'n en ĉiu'j sezon'o'j.

Ĉi tiu'j gigant'a'j labor'o'j postul'is, krom kon'o'j de la astronomi'o, geometri'o, meĥanik'o kaj arĥitektur'o, ankaŭ perfekt'a'n organiz'o'n. La fortik'ig'o de la dig'o'j, la pur'ig'o de la kanal'o'j, dev'is est'i far'at'a kaj far'it'a sam'temp'e sur grand'a supr'aĵ'o, — aper'is la neces'ec'o kre'i arme'o'n de labor'ant'o'j, kalkul'ant'a'n dek'mil'o'j'n da an'o'j, kiu hav'is difin'it'a'n cel'o'n kaj komun'a'n direkt'ant'o'n; arme'o'n, kiu bezon'is mult'e da nutr'aĵ'o'j, mult'e da help'a'j rimed'o'j kaj fort'o'j.

Egipt'an'o'j sukces'is kre'i tia'n arme'o'n de labor'ant'o'j kaj al ĝi ili ŝuld'as si'a'j'n sen'mort'a'j'n verk'o'j'n. Ŝajn'as, ke kre'is ĝi'n kaj post'e prepar'is plan'o'j'n por ĝi la pastr'o'j, t. e. la saĝ'ul'o'j egiptaj, kaj komand'is ĝi'n la reĝ'o'j t. e. la faraon'o'j. Tia'manier'e la egipta popol'o, en la temp'o de si'a grand'ec'o, form'is kvazaŭ unu person'o'n, en kiu la pastr'a kast'o est'is la pens'o, la faraon'o est'is la vol'o, la popol'o — korp'o kaj la obe'o — la cement'o.

Do la natur'o mem de Egipto, postul'ant'e grand'a'n, sen'ĉes'a'n kaj regul'a'n labor'o'n, kre'is la skelet'o'n de la soci'a organiz'o de ĉi tiu land'o: la popol'o labor'is, la faraon'o direkt'is, la pastr'o'j prepar'is plan'o'j'n. Kaj tiel long'e kiam ĉiu'j tri konsent'e ir'is al la cel'o'j, montr'it'a'j de la natur'o, tiel long'e la soci'o pov'is flor'i kaj plen'um'i si'a'j'n etern'a'j'n verk'o'j'n.

La kviet'a kaj gaj'a, tut'e ne batal'em'a egipta popol'o, divid'iĝ'is en du klas'o'j'n: ter'kultur'ist'o'j kaj meti'ist'o'j. Inter la ter'kultur'ist'o'j est'is sen'dub'e ankaŭ kelk'e da posed'ant'o'j de mal'grand'a'j pec'o'j da ter'o, sed la plej'mult'o lu'is la ter'o'j'n de l’ faraon'o, de l’ pastr'o'j aŭ aristokrat'ar'o. La meti'ist'o'j, produkt'ant'a'j la vest'o'j'n, mebl'o'j'n kaj instrument'o'j'n, est'is sen'de'pend'a'j; tiu'j, kiu'j labor'is ĉe la grand'a'j konstru'aĵ'o'j, form'is kvazaŭ arme'o'n.

Ĉiu el tiu'j special'o'j, precip'e la arĥitektur'o, bezon'is fort'o'j'n mov'ant'a'j'n kaj tir'ant'a'j'n: iu dev'is ĉerp'i akv'o'n el la kanal'o'j dum tut'a'j tag'o'j, transport'i ŝton'o'j'n el la min'ej'o'j tie'n, kie ili est'is neces'a'j. Ĉi tiu'j'n plej mal'facil'a'j'n labor'o'j'n, precip'e en la ŝton'min'ej'o'j, plen'um'is krim'ul'o'j kondamn'it'a'j de la juĝ'o'j, aŭ milit'kapt'it'o'j.

La aŭtoĥton'a'j Egipt'an'o'j hav'is kupr'a'n kolor'o'n de l’ haŭt'o kaj si'n glor'is per tio, mal'estim'ant'e sam'e la nigr'a'j'n Etiopi'an'o'j'n, la flav'a'j'n Semid'o'j'n kaj la blank'a'j'n Eŭrop'an'o'j'n. La kolor'o de la haŭt'o, ebl'ig'ant'a disting'i aŭtoĥton'o'n de fremd'ul'o, pli mult'e help'is konserv'i la naci'a'n unu'ec'o'n, ol la religi'o, kiu'n oni pov'as akcept'i, aŭ la lingv'o, kiu'n oni pov'as el'lern'i.

Tamen, kun la temp'o, kiam la ŝtat'a konstru'aĵ'o komenc'is fend'iĝ'i, en la land'o'n al'flu'is pli kaj pli mult'e'nombr'e fremd'a'j element'o'j. Ili mal'fort'ig'is la unu'ec'o'n; dis'ig'is la soci'o'n, kaj fin'e super'verŝ'is kaj dron'ig'is en si'a'j ond'o'j la antaŭ'a'j'n loĝ'ant'o'j'n de la land'o.

La faraon'o administr'is la regn'o'n kun la help'o de konstant'a arme'o kaj milic'o aŭ polic'o kaj mult'e'nombr'a'j ofic'ist'o'j, el kiu'j iom post iom form'iĝ'is la hered'a aristokrat'ar'o. En la teori'o li est'is leĝ'don'ant'o, plej alt'a juĝ'ant'o, pastr'estr'o, eĉ di'a fil'o kaj di'o. Li ricev'is di'a'j'n honor'o'j'n ne nur de la popol'o kaj ofic'ist'o'j, sed eĉ ia'foj'e li mem konstru'is por si altar'o'j'n kaj brul'ig'is incens'o'n antaŭ si'a'j propr'a'j portret'o'j.

Flank'e de la faraon'o'j; kaj oft'e super ili est'is la pastr'o'j; tio est'is ar'o da saĝ'ul'o'j, kiu'j direkt'is la afer'o'j'n de la land'o.

Hodiaŭ preskaŭ ne'ebl'e est'as imag'i la grav'a'n rol'o'n, kiu'n la pastr'ar'o lud'is en Egipto. Ili est'is instru'ant'o'j de l’ jun'a'j generaci'o'j, antaŭ'dir'ist'o'j sekv'e konsil'ant'o'j de l’ matur'a'j hom'o'j, juĝ'ist'o'j de l’ mort'int'o'j, al kiu'j ili'a vol'o kaj sci'o garanti'is la sen'mort'ec'o'n. Ili ne nur plen'um'is la religi'a'j'n ceremoni'o'j'n ĉe la di'o'j kaj faraon'o'j, sed ankaŭ kurac'is la mal'san'ul'o'j'n kiel kurac'ist'o'j, influ'is la publik'a'j'n labor'o'j'n kiel inĝenier'o'j, kaj la politik'o'n kiel astr'olog'o'j kaj precip'e kiel spert'ul'o'j en la afer'o'j de l’ propr'a land'o kaj de ĝi'a'j najbar'o'j.

En la histori'o de Egipto grand'a'n grav'ec'o'n hav'as la rilat'o'j, kiu'j ekzist'is inter la pastr'ar'o kaj la faraon'o'j. Plej oft'e la faraon'o far'is al la di'o'j mal'avar'a'j'n ofer'o'j'n kaj konstru'is templ'o'j'n; tiam li viv'is long'e, kaj li'a nom'o kaj li'a'j portret'o'j, gravur'it'a'j sur tomb'o'j, est'is glor'at'a'j de unu generaci'o post ali'a. Sed mult'a'j faraon'o'j reg'is mal'long'e, kaj de kelk'a'j mal'aper'is ne nur la ag'o'j, sed eĉ la nom'o'j. Kelk'foj'e okaz'is, ke dinasti'o fal'is, kaj la ĉap'o'n de faraon'o'j — klaff, ĉirkaŭ'it'a'n de serpent'o, sur'met'is pastr'o.

Egipto prosper'is, dum la unu'ig'it'a popol'o, energi'a'j reĝ'o'j kaj saĝ'a'j pastr'o'j kun'labor'is konsent'e por la feliĉ'o de ĉiu'j. Sed ven'is epok'o, en kiu la kvant'o da regn'an'o'j mal'grand'iĝ'is de milit'o'j, la prem'at'a kaj ekspluat'at'a popol'o perd'is fort'o'j'n kaj la al'flu'o de fremd'ul'o'j detru'is la unu'ec'o'n de la ras'o. Kaj kiam en la azi'a luks'o dron'is la energi'o de l’ faraon'o'j kaj la saĝ'o de l’ pastr'o'j, kaj la du potenc'o'j komenc'is batal'o'n pri la monopol'o ekspluat'i la popol'o'n, Egipton ek'reg'is fremd'ul'o'j kaj esting'iĝ'is la lum'o de la civilizaci'o, kiu dum kelk'e da jar'mil'o'j bril'is apud Nil'o.

Ni'a rakont'o rilat'as la XI-an jar'cent'o'n antaŭ Krist'o, kiam fal'is la XX-a dinasti'o kaj post la fil'o de l’ sun'o, la etern'e viv'ant'a Ramzes XIII-a, ek'okup'is la tron'o'n kaj ornam'is si'a'n frunt'o'n per ure'us la etern'e viv'ant'a fil'o de l’ sun'o Sem-amen-Herhor, pastr'estr'o de Amon.

Ĉapitr'o III

Spir'eg'ant'e de koler'o la princ'o Ramzes grimp'is sur la mont'et'o'n, kaj post li Tutmozis. La elegant'ul'o hav'is la peruk'o'n antaŭ'o post'e'n, li'a barb'o de'fal'is, li do port'is ĝi'n en la man'o; malgraŭ la lac'iĝ'o li est'us pal'a, se la ruĝ'o ne kovr'us li'a'n vizaĝ'o'n.

Fin'e la princ'o halt'is sur la supr'o. De la inter'mont'o flug'is al ili la kri'o'j de la soldat'ar'o kaj la bru'o de la rul'iĝ'ant'a'j balist'o'j; antaŭ ili kuŝ'is la vast'a land'o Gosen, ban'iĝ'ant'a en la bril'o'j de la sun'o. Ŝajn'is, ke tio ne est'as ter'o, sed or'a nub'o, sur kiu la sonĝ'o'j pentr'is pejzaĝ'o'n per kolor'il'o'j el smerald'o'j, arĝent'o, ruben'o'j, perl'o'j kaj topaz'o'j.

La kron'princ'o etend'is la man'o'n.

— Rigard'u — ek'kri'is li al Tutmozis — tie dev'as est'i mi'a ter'o, kaj ĉi tie mi'a arme'o... Kaj tie plej alt'a'j konstru'aĵ'o'j est'as la palac'o'j de l’ pastr'o'j, kaj ĉi tie — plej alt'a estr'o de la arme'o est'as pastr'o!... Ĉu oni pov'as toler'i tio'n?

— Ĉiam est'is tiel — respond'is Tutmozis, mal'kuraĝ'e rigard'ant'e ĉirkaŭ'e.

— Tio est'as mal'ver'a! Mi ja kon'as la histori'o'n de ĉi tiu land'o, kaŝ'it'a'n por vi. Estr'o'j de la arme'o'j kaj de l’ ofic'ist'o'j est'is sol'e la faraon'o'j, aŭ almenaŭ la plej energi'a'j el ili. Ili ne pas'ig'is la tag'o'j'n far'ant'e ofer'o'j'n aŭ preĝ'ant'e, sed reg'ant'e la ŝtat'o'n.

— Se tia est'as la vol'o de li'a sankt'ec'o... — inter'romp'is Tutmozis.

— Ne est'as la vol'o de mi'a patr'o, ke la nomarĥ'o'j reg'u despot'e en si'a'j ĉef'urb'o'j, kaj ke la etiopia vic-reĝ'o si'n opini'as egal'a al la reĝ'o de l’ reĝ'o'j. Kaj ne pov'as est'i vol'o de mi'a patr'o, ke li'a arme'o ĉirkaŭ'ir'as du or'a'j'n skarab'o'j'n, tial ke la ministr'o de l’ milit'o est'as pastr'o.

— Li est'as grand'a batal'ist'o!... murmur'et'is Tutmozis pli kaj pli sen'kuraĝ'e.

— Kia batal'ist'o!... Ĉar li venk'is plen'man'o'n da libiaj rab'ist'o'j, kiu'j dev'as for'kur'i nur ek'vid'int'e la jak'o'j'n de la egiptaj soldat'o'j? Sed rigard'u, kio'n far'as ni'a'j najbar'o'j. Izraelo mal'fru'as kun la tribut'o kaj pag'as mal'pli kaj mal'pli. La ruz'a Fenici'an'o ĉiu'jar'e re'pren'as kelk'e da ŝip'o'j el ni'a eskadr'o. Kontraŭ Ĥet'o'j, orient'e, ni est'as dev'ig'at'a'j hav'i pret'a grand'a'n arme'o'n, kaj ĉirkaŭ Babilono kaj Ninivo bol'as mov'ad'o, kiu'n oni sent'as en la tut'a Mezopotami'o.

Kaj kia est'as la definitiv'a rezultat'o de la reg'ad'o de l’ pastr'o'j? La jen'a: mi'a pra'av'o hav'is 100 mil talent'o'j'n da jar'a en'spez'o kaj 160 mil soldat'o'j'n, mi'a patr'o hav'as apenaŭ 50 mil talent'o'j'n kaj 120 mil soldat'o'j'n.

Kaj kia est'as la arme'o!... Se ni ne hav'us la grek'a'n korpus'o'n, kiu ten'as ili'n en ord'o, kiel la hund'o la ŝaf'o'j'n, jam hodiaŭ la egiptaj soldat'o'j obe'us nur la pastr'o'j'n, kaj la faraon'o ne diferenc'us de simpl'a nomarĥ'o.

— De kie vi sci'as tio'n?... De kie ven'as tia'j pens'o'j? — mir'is Tutmozis.

— Ĉu mi ne de'ven'as de la gent'o de l’ pastr'o'j! Ili ja instru'is mi'n, kiam mi ne est'is ankoraŭ kron'princ'o. Oh, kiam mi far'iĝ'os faraon'o, post mi'a patr'o, kiu viv'u etern'e, mi met'os sur ili'a'j'n nuk'o'j'n mi'a'n pied'o'n en fer'a sandal'o... Antaŭ tio mi etend'os mi'a'n man'o'n al ili'a'j trezor'ej'o'j, kiu'j est'is ĉiam plen'a'j; sed kiu'j de l’ temp'o de Ramzes Grand'a komenc'is ŝvel'i kaj hodiaŭ est'as tiel dik'a'j de or'o, ke post ili oni ne vid'as la trezor'ej'o'n de l’ faraon'o.

— Ve al mi kaj vi!, — sopir'is Tutmozis. — Vi hav'as intenc'o'j'n, sub kiu'j kurb'iĝ'us ĉi tiu mont'et'o, se ĝi aŭd'us kaj kompren'us ili'n. Kaj kie est'as vi'a'j fort'o'j?... help'ant'o'j?... soldat'o'j?... Kontraŭ vi star'iĝ'os la tut'a popol'o, konduk'at'a de la potenc'a kast'o... kaj kun vi? La princ'o aŭskult'is kaj ek'medit'is. Fin'e li respond'is:

— La arme'o.

— Grand'a part'o sekv'os la pastr'o'j'n.

— La grek'a korpus'o.

— Barel'o da akv'o en Nil'o.

— La ofic'ist'o'j.

— Du'on'o aparten'as al ili.

Ramzes mal'ĝoj'e balanc'is la kap'o'n kaj ek'silent'is.

De la supr'o ili mal'supr'e'n'ir'is sur nud'a kaj ŝton'plen'a dekliv'o al la ali'a flank'o de la alt'aĵ'o. Subit'e Tutmozis, kiu ir'is antaŭ'e, ek'kri'is:

— Ĉu sorĉ'o frap'is mi'a'j'n okul'o'j'n?... Rigard'u, Ramzes!... Inter ĉi tiu'j ŝton'eg'o'j est'as ja kaŝ'it'a du'a Egipto!

— Kred'ebl'e tio est'as bien'o de pastr'o, kiu ne pag'as impost'o'j'n, — mal'dolĉ'e respond'is la princ'o.

Ĉe ili'a'j pied'o'j, en la fund'o kuŝ'is frukt'o'don'a val'o, kiu hav'is form'o'n de fork'o, kies dent'o'j est'is kaŝ'it'a'j inter la ŝton'o'j. En unu angul'o oni vid'is kelk'e da dom'et'o'j por la serv'ist'o'j kaj bel'a'n dom'et'o'n de la posed'ant'o aŭ administr'ant'o. Tie kresk'is palm'o'j, vin'ber'uj'o'j, oliv'arb'o'j, fig'uj'o'j kun radik'o'j en la aer'o, cipres'o'j, eĉ jun'a'j baobab'o'j. En la mez'o flu'is akv'a stri'o, sur la dekliv'o'j de l’ alt'aĵ'o'j ĉiu'n kelk'cent'o'n da paŝ'o'j oni vid'is mal'grand'a'j'n lag'et'o'j'n.

Mal'supr'e'n'ir'int'e inter la vin'ber'ej'o'j, plen'a'j de matur'a'j frukt'o'j, i1i ek'aŭd'is vir'in'a'n voĉ'o'n, kiu vok'is aŭ pli ĝust'e kant'is per melankoli'a ton'o:

— Kie vi est'as, mi'a kok'in'et'o? respond'u, kie vi est'as mi'a plej am'at'a?... Vi for'kur'is de mi, kvankam mi mem don'as al vi akv'o'n kaj nutr'as vi'n per tiel pur'a gren'o, ke sopir'as la sklav'o'j... Kie vi est'as?... respond'u!... Ne forges'u, ke la nokt'o surpriz'os vi'n kaj vi ne re'trov'os la dom'o'n, kie ĉiu'j serv'as al vi; aŭ al'flug'os de la dezert'o flav'ruĝ'a vultur'o kaj dis'ŝir'os vi'a'n kor'o'n. Tiam vi van'e vok'ad'os vi'a'n sinjor'in'o'n, kiel nun mi vi'n... Respond'u, ali'e mi ek'koler'os kaj for'ir'os, kaj vi dev'os sekv'i mi'n pied'ir'e.

La kant'o proksim'iĝ'is al la vojaĝ'ant'a'j. La kant'ant'in'o est'is kelk'e da paŝ'o'j de ili, kiam Tutmozis, en'ŝov'int'e la kap'o'n inter la arb'et'o'j'n, ek'kri'is:

— Rigard'u, Ramzes, ĉarm'a knab'in'o?...

La princ'o anstataŭ rigard'i salt'is sur la voj'et'o'n kaj bar'is la voj'o'n al la kant'ant'in'o. Efektiv'e ŝi est'is bel'a knab'in'o kun grek'a'j trajt'o'j kaj vizaĝ'o kvazaŭ el ebur'o. Sub la vual'o, kiu kovr'is la vizaĝ'o'n, pend'is riĉ'a'j, nigr'a'j har'o'j, lig'it'a'j en nod'o. Ŝi hav'is blank'a'n long'a'n vest'o'n, kiu'n ŝi lev'is de unu flank'o per la man'o; sub la diafan'a ŝtof'o oni vid'is ŝi'a'j'n virg'a'j'n brust'o'j'n, simil'a'j'n al pom'o'j.

— Kiu vi est'as, knab'in'o? — ek'kri'is Ramzes.

Mal'aper'is la minac'a'j sulk'o'j de li'a vizaĝ'o, li'a'j okul'o'j ek'bril'is.

— Ho Jehovo!... patr'o!... — kri'is ŝi terur'it'a kaj halt'is sen'mov'e sur la voj'et'o.

Sed post moment'o ŝi trankvil'iĝ'is, kaj ŝi'a'j velur'a'j okul'o'j re'e rigard'is kun la kutim'a dolĉ'a melankoli'o.

— Kiel vi ven'is ĉi tie'n?... — demand'is ŝi la princ'o'n per iom trem'ant'a voĉ'o. — Mi vid'as, ke vi est'as soldat'o, kaj al la soldat'o'j est'as mal'permes'it'e en'ir'i ĉi tie'n.

— Kial mal'permes'it'e est'as?

— Ĉar tio est'as ter'o de grand'a sinjor'o, Sezotris...

— Oh, oh! — rid'et'is Ramzes.

— Ne rid'u, ĉar vi tuj pal'iĝ'os. Sinjor'o Sezotris est'as skrib'ist'o de sinjor'o Ĥaires, kiu port'as la vent'um'il'o'n super li'a ekscelenc'o, nomarĥ'o de Memfis'o.

— Oh, oh!... — ripet'is Ramzes, sen'inter'romp'e rid'ant'e.

— Vi'a'j vort'o'j est'as mal'respekt'a'j — dir'is la knab'in'o sulk'ig'ant'e la brov'o'j'n. — Se mi ne leg'us bon'ec'o'n sur vi'a vizaĝ'o, mi pens'us, ke vi est'as grek'a dung'at'o aŭ bandit'o.

— Ankoraŭ ne, sed iam li ebl'e far'iĝ'os plej grand'a bandit'o, kiu'n port'is la ter'o — inter'met'is la elegant'a Tutmozis, ord'ig'ant'e la peruk'o'n.

— Kaj vi, vi sen'dub'e est'as danc'ist'o — respond'is la knab'in'o kuraĝ'iĝ'int'e. — Oh, mi est'as eĉ cert'a, ke mi vid'is vi'n en la foir'o en Pi-Bailos: vi sorĉ'is serpent'o'j'n...

Ambaŭ jun'ul'o'j gaj'e ek'rid'is.

— Kaj kiu vi est'as? — demand'is Ramzes la knab'in'o'n, pren'ant'e ŝi'n je la man'o, kiu'n ŝi re'tir'is.

— Ne est'u tiel kuraĝ'a, mi est'as Sara, fil'in'o de Gedeon, administr'ant'o de ĉi tiu bien'o.

— Hebre'in'o? — demand'is Ramzes, kaj nub'o pas'is sur li'a vizaĝ'o.

— Ne grav'e, ne grav'e... — ek'kri'is Tutmozis. — Ĉu vi pens'as, ke Hebre'in'o'j est'as mal'pli dolĉ'a'j ol Egipt'an'in'o'j?... Ili est'as nur pli modest'a'j kaj mal'facil'a'j, kaj tio al'don'as al ili'a am'o special'a'n ĉarm'o'n.

— Vi do est'as idol'ist'o'j — dir'is Sara kun mem'respekt'o. — Ripoz'u, se vi est'as lac'a'j, de'ŝir'u vin'ber'o'j'n kaj for'ir'u kun Di'o. Ni'a'j serv'ist'o'j ne volont'e akcept'as tia'j'n gast'o'j'n.

Ŝi vol'is for'ir'i, sed Ramzes re'ten'is ŝi'n.

— Halt'u... Vi plaĉ'as al mi, vi ne pov'as tiel ni'n for'las'i.

— Mal'bon'a spirit'o ek'posed'is vi'n. Neni'u en ĉi tiu val'o kuraĝ'us tiel parol'i al mi... — indign'is Sara.

— Aŭskult'u, — inter'romp'is Tutmozis — ĉi tiu jun'ul'o est'as oficir'o de la pastr'a regiment'o Ptah kaj skrib'ist'o de skrib'ist'o de tia sinjor'o, kiu port'as vent'um'il'o'n super la port'ant'o da l’ vent'um'il'o de l’ nomarĥ'o Habu.

— Sen'dub'e li est'as oficir'o — respond'is Sara, medit'e rigard'ant'e Ramzeson. — Ebl'e li mem est'as grand'a sinjor'o?... — al'don'is ŝi met'ant'e unu fingr'o'n sur la buŝ'o'n.

— Kiu ajn mi est'as, vi'a bel'ec'o super'as mi'a'n rang'o'n — dir'is li subit'e.

— Sed dir'u al mi, ĉu ver'e vi... manĝ'as pork'aĵ'o'n?...

Sara rigard'is li'n ofend'it'e, kaj Tutmozis dir'is:

— Oni tuj vid'as, ke vi ne kon'as Hebre'o'j'n. Ek'sci'u do, ke Hebre'o prefer'us mort'i, ol manĝ'i pork'aĵ'o'n, kiu'n ceter'e mi ne trov'as plej mal'bon'a...

— Sed vi mort'ig'as la kat'o'j'n? — insist'is Ramzes, prem'ant'e la man'o'j'n de Sara kaj rigard'ant'e ŝi'a'j'n okul'o'j'n.

— Ankaŭ tio est'as fabel'o... sen'hont'a fabel'o!... — ek'kri'is Tutmozis. — Vi pov'is demand'i mi'n pri tio, anstataŭ dir'i sen'senc'aĵ'o'j'n... Mi ja hav'is tri am'at'in'o'j'n hebre'in'o'j'n...

— Ĝis nun vi dir'is la ver'o'n, sed nun vi mensog'as — inter'romp'is li'n Sara. — Hebre'in'o neniam est'os ies am'at'in'o! — al'don'is ŝi fier'e.

— Eĉ am'at'in'o de skrib'ist'o de tia sinjor'o, kiu port'as la vent'um'il'o'n super la nomarĥ'o de Memfis'o?... — demand'is Tutmozis per mok'a ton'o.

— Eĉ...

— Eĉ am'at'in'o de la sinjor'o, kiu port'as la vent'um'il'o'n? Sara ŝancel'iĝ'is, sed respond'is:

— Eĉ.

— Ŝi do ne far'iĝ'us am'at'in'o de l’ nomarĥ'o...

La knab'in'o mal'lev'is la man'o'j'n. Mir'e ŝi rigard'is la jun'ul'o'j'n unu post la ali'a; ŝi'a'j lip'o'j trem'is, ŝi'a'j okul'o'j vual'iĝ'is de larm'o'j.

— Kiu vi est'as?... demand'is ŝi kun tim'o. — Vi ven'is de l’ mont'o'j, kiel vojaĝ'ant'o'j, kiu'j pet'as pan'o'n kaj akv'o'n... Sed vi parol'as al mi, kiel plej grand'a'j sinjor'o'j... Kiu vi est'as?... Vi'a glav'o — ŝi turn'is si'n al Ramzes — est'as ornam'it'a per smerald'o'j, kaj sur la kol'o vi hav'as ĉen'o'n tia'n, kia'n ne posed'as en si'a trezor'ej'o eĉ ni'a sinjor'o, la grand'anim'a Sezotris...

— Prefer'e respond'u al mi, ĉu mi plaĉ'as al vi? — demand'is insist'e Ramzes, prem'ant'e ŝi'a'j'n man'o'j'n kaj am'e rigard'ant'e ŝi'a'j'n okul'o'j'n.

— Vi est'as bel'a, kiel la anĝel'o Gabrielo, sed mi tim'as vi'n, ĉar mi ne sci'as, kiu vi est'as.

Subit'e post la mont'o'j ek'son'is trumpet'o.

— Oni vok'as vi'n — ek'kri'is Tutmozis.

— Kaj se mi est'us sam'e grand'a sinjor'o, kiel vi'a Sezotris?... — demand'is la princ'o.

— Tio est'as ebl'a... — murmur'et'is Sara.

— Kaj se mi port'us la vent'um'il'o'n super la nomarĥ'o de Memfis'o?...

— Vi pov'as est'i eĉ tiel grand'a... Ie sur la mont'et'o la trumpet'o ek'son'is du'a'n foj'o'n.

— Ni ir'u, Ramzes! — insist'is Tutmozis terur'it'a.

— Kaj se mi est'us... la kron'princ'o, ĉu vi ven'us, knab'in'o, al mi?... — demand'is la princ'o.

— Ho Jehovo!... — ek'kri'is Sara kaj fal'is sur la genu'o'j'n. Nun en divers'a'j punkt'o'j la trumpet'o'j lud'is alarm'a'n al'vok'o'n.

— Ni kur'u!... — kri'is mal'esper'e Tutmozis. — Ĉu vi ne aŭd'as la alarm'o'n?...

La kron'princ'o rapid'e de'met'is la ĉen'o'n de si'a kol'o kaj sur'met'is ŝi'n al Sara.

— Don'u ĝi'n al vi'a patr'o — dir'is li — mi aĉet'as vi'n de li. Adiaŭ... Li pasi'e kis'is ŝi'a'n buŝ'o'n, kaj, ŝi ĉirkaŭ'prem'is li'a'j'n pied'o'j'n. Li si'n el'ŝir'is, for'kur'is kelk'e da paŝ'o'j, post'e re'ven'is kaj re'e kares'is per kis'o'j ŝi'a'n bel'a'n vizaĝ'o'n kaj ŝi'a'j'n korv'a'j'n har'o'j'n, kvazaŭ ne aŭd'ant'e la sen'pacienc'a'j'n al'vok'o'j'n de la arme'o.

— En la nom'o de li'a sankt'ec'o la faraon'o, mi al'vok'as vi'n, ir'u kun mi!... — ek'kri'is Tutmozis kaj kapt'is la princ'o'n je la man'o.

Ili ek'kur'is galop'e al la son'o de la trumpet'o'j. Ramzes de temp'o al temp'o ŝancel'iĝ'is kiel ebri'a kaj turn'is la kap'o'n. Fin'e ili komenc'is grimp'i sur la kontraŭ'a'n mont'et'o'n.

— Kaj ĉi tiu hom'o — pens'is Tutmozis — vol'as batal'i kontraŭ la pastr'o'j!...

Ĉapitr'o X

Subit'e la kant'o ek'silent'is, sufok'it'a de la tumult'o kaj de la bru'o kvazaŭ de mult'e da kur'ant'o'j.

— Idol'ist'o'j!... mal'amik'o'j de Egipto!... — kri'is iu. — Vi kant'as, kiam ni ĉiu'j dron'as en la mal'ĝoj'o, kaj vi laŭd'as la Hebre'in'o'n, kiu per si'a'j sorĉ'o'j halt'ig'is la flu'o'n de Nil'o...

— Ve al vi! — kri'is ali'a. — Vi pied'prem'as la ter'o'n de la kron'princ'o... La mort'o fal'os sur vi'n kaj sur vi'a'j'n infan'o'j'n!...

— Ni for'ir'os, sed el'ir'u la Hebre'in'o al ni, por ke ni prezent'u al ŝi ni'a'n mizer'o'n...

— Ni for'kur'u!... — kri'is Tafet.

— Kie'n? — demand'is Gedeono.

— Neniam! — respond'is Sara, sur kies dolĉ'a vizaĝ'o aper'is la ruĝ'o de la koler'o. — Ĉu mi ne aparten'as al la kron'princ'o, antaŭ kiu ĉi tiu'j hom'o'j fal'as ter'e'n?

Kaj antaŭ kiam la patr'o kaj serv'ist'in'o pov'is opon'i, ŝi el'kur'is sur la teras'o'n, en si'a blank'a vest'o, kri'ant'e al la amas'o trans la mur'o:

— Jen mi est'as!... Kio'n vi vol'as de mi?...

La bru'o ĉes'is por unu moment'o, sed re'e ek'son'is minac'a'j voĉ'o'j:

— Est'u mal'ben'it'a, fremd'ul'in'o, kies pek'o halt'ig'as la akv'o'j'n de Nil'o!...

En la aer'o ek'fajf'is kelk'e da ŝton'o'j, blind'e ĵet'it'a'j; unu traf'is la frunt'o'n de Sara:

— Patr'o!... — ek'kri'is ŝi, kapt'ant'e si'n je la kap'o.

La patr'o pren'is ŝi'n rapid'e sur la brak'o'j'n kaj for'port'is de la teras'o. En la nokt'a mal'lum'o oni vid'is nud'a'j'n hom'o'j'n en blank'a'j kuf'o'j kaj antaŭ'tuk'o'j, trans'ir'ant'a'j'n la mur'o'n.

Mal'supr'e Tafet kri'is ĝis perd'o de l’ spir'o, kaj la sklav'o Negr'o, kapt'int'e hak'il'o'n star'iĝ'is en la pord'o de l’ dom'o, minac'ant'e frakas'i la kap'o'n al ĉiu, kiu kuraĝ'os en'ir'i.

— Don'u ŝton'o'j'n por ĉi tiu nubia hund'o! — kri'is al la popol'amas'o tiu'j, kiu'j est'is sur la mur'o.

Sed subit'e la amas'o ek'silent'is, ĉar el la fund'o de l’ ĝarden'o el'ir'is hom'o kun raz'it'a kap'o, vest'it'a per panter'a fel'o.

— Profet'o!... Sankt'a patr'o!... — oni murmur'et'is en la amas'o.

Tiu'j, kiu'j est'is sur la mur'o, komenc'is de'salt'i.

— Egipta popol'o — dir'is la pastr'o per trankvil'a voĉ'o — je kiu rajt'o vi lev'as la man'o'n kontraŭ la propr'aĵ'o de la kron'princ'o?

— Tie loĝ'as mal'pur'a Hebre'in'o, kiu halt'ig'as Nil'o'n... Ve al ni!... mizer'o kaj mal'sat'o pend'as super Mal'supr'a Egipto.

— Hom'o'j de mal'bon'a kred'o aŭ de mal'fort'a saĝ'o — dir'is la pastr'o — kie vi aŭd'is, ke unu sol'a vir'in'o pov'us halt'ig'i la vol'o'n de l’ di'o'j? Ĉiu'jar'e en la monat'o Tot Nil'o komenc'as lev'iĝ'i kaj kresk'as ĝis la monat'o Ĥoiack. Ĉu iam okaz'is ali'e, kvankam ni'a land'o ĉiam est'as plen'a de ekster'land'ul'o'j, ia'foj'e de fremd'a'j pastr'o'j kaj princ'o'j, kiu'j ĝem'ant'e en la mal'facil'a labor'o de l’ mal'liber'ul'o'j pov'is de koler'o kaj ĉagren'o ĵet'i plej terur'a'j'n mal'ben'o'j'n?... Ili sen'dub'e dezir'is fal'ig'i sur ni'a'j'n kap'o'j'n ĉi'a'j'n mal'feliĉ'o'j'n, kaj pli ol unu, el ili don'us si'a'n viv'o'n, por ke la sun'o ne lev'iĝ'u super Egipto, aŭ Nil'o ne super'verŝ'u la land'o'n en la komenc'o de l’ jar'o. Kaj kia est'as la rezultat'o de ili'a'j preĝ'o'j?... Aŭ la ĉiel'o ne aŭskult'is ili'n, aŭ la fremd'a'j di'o'j est'is sen'fort'a'j apud ni'a'j. Kia'manier'e do vir'in'o, kiu est'as feliĉ'a inter ni, pov'us al'tir'i mal'feliĉ'eg'o'n, kia'n ne pov'is al'vok'i ni'a'j plej potenc'a'j mal'amik'o'j?

— La sankt'a patr'o dir'as ver'o'n!... Saĝ'a'j est'as la vort'o'j de la profet'o! — oni kri'is en la amas'o.

— Tamen Messu, la estr'o, de Hebre'o'j, far'is mal'lum'o'n kaj pest'o'n en Egipto!... — opon'is unu voĉ'o.

— Kiu dir'is tio'n, el'ir'u antaŭ'e'n... — dir'is la pastr'o. — Mi al'vok'as li'n, li el'paŝ'u, se li ne est'as mal'amik'o de la egipta popol'o...

La popol'amas'o murmur'is, kiel vent'o flug'ant'a de mal'proksim'e inter la arb'o'j, sed neni'u el'ir'is.

— Ver'e mi dir'as — daŭr'ig'is la pastr'o — ke inter vi rond'ir'as mal'bon'a'j hom'o'j, kiel hien'o'j en la ŝaf'ej'o. Vi'a mizer'o est'as por ili indiferent'a, sed ili vol'as ig'i vi'n detru'i la dom'o'n de l’ kron'princ'o kaj ribel'i kontraŭ la faraon'o. Kaj se sukces'us ili'a mal'nobl'a intenc'o kaj se el vi'a brust'o komenc'us flu'i sang'o, tiu'j ĉi hom'o'j si'n kaŝ'us de la lanc'o'j, kiel nun ili si'n kaŝ'as post mi'a al'vok'o...

— Aŭskult'u la profet'o'n!... Glor'o al vi, di'a vir'o!... — kri'is la amas'o, klin'ant'e la kap'o'j'n.

La pli pi'a'j fal'is ter'e'n.

— Aŭskult'u mi'n egipta popol'o... Pro vi'a kred'o al la vort'o'j de l’ pastr'o, pro la obe'o al la faraon'o kaj kron'princ'o, pro la respekt'o al la di'a serv'ist'o, favor'o ek'bril'os super vi. Ir'u en pac'o en vi'a'j'n dom'o'j'n, kaj ebl'e antaŭ kiam vi ating'os la mal'supr'o'n de l’ mont'et'o, Nil'o komenc'os lev'iĝ'i...

— Tiel okaz'u...

— Ir'u!... Ju pli grand'a est'os vi'a kred'o kaj pi'ec'o, des pli baldaŭ vi ek'vid'os la sign'o'n de la favor'o...

— Ni ir'u!... ni ir'u!... Est'u ben'at'a profet'o, fil'o de profet'o'j...

Ili komenc'is dis'ir'i, kis'ant'e la vest'o'j'n de l’ pastr'o... Subit'e iu ek'kri'is:

— Mirakl'o!... La mirakl'o plen'um'iĝ'as...

— Sur la tur'o de Memfis'o oni ek'lum'ig'is la lantern'o'n... Nil'o lev'iĝ'as!... Rigard'u, pli kaj pli mult'e da lum'o'j!... Ver'e, parol'is al ni grand'a sankt'ul'o... Viv'u etern'e!...

Oni si'n turn'is al la pastr'o, sed li mal'aper'is inter la ombr'o'j.

La popol'amas'o, antaŭ moment'o ekscit'it'a, post'e mir'ig'it'a kaj plen'a de dank'em'o, forges'is si'a'n koler'o'n kaj la pastr'o'n, far'ant'a'n mirakl'o'j'n. Frenez'a ĝoj'o ek'reg'is ĝi'n kaj ĉiu'j ek'kur'is galop'e al la river'o, sur kies bord'o'j jam bril'is mult'e'nombr'a'j lum'o'j kaj son'is grand'a kant'o de la kun'ven'int'a popol'o:

“Salut'o'n al vi, ho Nil'o, ho sankt'a river'o, kiu aper'is en ĉi tiu land'o! Vi ven'as en pac'o por don'i la viv'o'n al Egipto. Ho kaŝ'it'a di'o, kiu dis'pel'as la mal'lum'o'j'n, kiu sur'verŝ'as la herb'ej'o'j'n por don'i nutr'aĵ'o'n al la mut'a'j best'o'j! Ho voj'o, ir'ant'a mal'supr'e'n de l’ ĉiel'o por sen'soif'ig'i la ter'o'n; ho amik'o de l’ pan'o, vi kiu ĝoj'ig'as la dom'o'j'n!... Vi est'as estr'o de l’ fiŝ'o'j kaj kiam vi mal'supr'e'n'ir'as sur ni'a'j'n kamp'o'j'n, neni'u bird'o kuraĝ'as tuŝ'i ni'a'j'n rikolt'o'j'n. Vi kre'as la gren'o'j'n kaj nask'as la horde'o'n; vi don'as ripoz'o'n al la man'o'j de milion'o'j da mal'feliĉ'ul'o'j kaj por etern'e firm'ig'as la templ'o'j'n.”*

En la sam'a moment'o la lum'ig'it'a ŝip'et'o de la kron'princ'o al'bord'iĝ'is, inter kri'o'j kaj kant'o'j. La sam'a'j, kiu'j antaŭ du'on'hor'o vol'is penetr'i super'fort'e en la dom'o'n de l’ kron'princ'o, nun fal'is sur la vizaĝ'o'n, aŭ si'n ĵet'is en la akv'o'n por kis'i la rem'il'o'j'n kaj flank'o'j'n de l’ ŝip'et'o, kiu al'port'is la kron'princ'o'n.

Gaj'a, ĉirkaŭ'it'a de torĉ'o'j, Ramzes akompan'at'a de Tutmozis en'ir'is en la dom'o'n de Sara. Ek'vid'int'e li'n, Gedeono dir'is al Tafet:

— Mi tre tim'as pri mi'a fil'in'o, sed ankoraŭ pli mi tim'as renkont'i ŝi'a'n sinjor'o'n...

Li trans'salt'is la mur'o'n kaj en la mal'lum'o, tra la ĝarden'o kaj kamp'o'j, ir'is al Memfis'o.

Sur la kort'o Tutmozis kri'is:

— Salut'o'n, bel'a Sara!... Mi esper'as, ke vi bon'e akcept'os ni'n pro la muzik'o, kiu'n mi send'is al vi.

Sur la sojl'o aper'is Sara kun bandaĝ'it'a kap'o, apog'it'a sur la Negr'o kaj serv'ist'in'o.

— Kio'n tio signif'as? — demand'is la kron'princ'o kun mir'o.

— Terur'a'j'n afer'o'j'n!... — ek'kri'is Tafet. — La idol'ist'o'j atak'is vi'a'n dom'o'n, kaj unu ek'bat'is Saran per ŝton'o!

— Kiu'j idol'ist'o'j?

— Tiu'j... Egipt'an'o'j! — klar'ig'is Tafet.

La kron'princ'o ĵet'is al ŝi rigard'o'n, plen'a'n de mal'estim'o. Sed tuj ek'reg'is li'n furioz'o.

— Kiu ek'bat'is Saran?... kiu ĵet'is la ŝton'o'n?... — kri'is li, kapt'ant'e la Negr'o'n je la brak'o.

— Tiu'j de la bord'o de l’ river'o... — respond'is la sklav'o.

— Ĉi tie'n gard'ist'o'j! — kri'is la ŝaŭm'ant'a princ'o. — Arm'u ĉiu'j'n serv'ist'o'j'n de la bien'o kaj kontraŭ la kanajl'o'j!...

La Negr'o re'e kapt'is si'a'n hak'il'o'n, oni vok'is la serv'ist'o'j'n el ĉiu'j konstru'aĵ'o'j, kaj kelk'e da soldat'o'j de la princ'a sekv'ant'ar'o meĥanik'e, ord'ig'is la glav'o'j'n.

— Ho Di'o, kio'n vi vol'as far'i?... — murmur'et'is Sara, si'n pend'ig'ant'e ĉe la kol'o de l’ kron'princ'o.

— Mi vol'as vi'n venĝ'i... — respond'is li. — Kiu bat'as mi'a'n propr'aĵ'o'n, bat'as mi'n mem.

Tutmozis pal'iĝ'is kaj balanc'is la kap'o'n.

— Aŭskult'u sinjor'o — dir'is li. — Kia'manier'e nokt'e vi trov'os en la popol'amas'o tiu'j'n, kiu'j plen'um'is la krim'o'n?

— Tio est'as indiferent'a por mi... La popol'aĉ'o tio'n far'is kaj la popol'aĉ'o est'os pun'it'a...

— Tio'n dir'us neni'u juĝ'ist'o — klar'ig'is Tutmozis. — Kaj vi dev'as iam est'i la plej alt'a juĝ'ist'o...

La princ'o ek'medit'is, li'a kun'ul'o daŭr'ig'is:

— Konsider'u, kio'n morgaŭ dir'us ni'a sinjor'o, la faraon'o?... Kaj kia ĝoj'o ek'reg'us inter la mal'amik'o'j de Egipto, de l’ Orient'o ĝis la Okcident'o, se ili ek'aŭd'us, ke la kron'princ'o, preskaŭ apud la reĝ'a palac'o, atak'as nokt'e si'a'n popol'o'n?...

— Oh, se la patr'o don'us al mi almenaŭ du'on'o'n de la arme'o, ek'silent'us por etern'e ni'a'j mal'amik'o'j en ĉiu'j part'o'j de l’ mond'o!... — murmur'et'is la princ'o, pied'bat'ant'e la ter'o'n.

— Fin'e... re'memor'u la hom'o'n, kiu si'n pend'ig'is... Vi bedaŭr'is, ke mort'is sen'kulp'a hom'o, kaj hodiaŭ... Ĉu tio est'as ebl'a, ke vi mem vol'as mort'ig'i sen'kulp'a'j'n?...

— Sufiĉ'e jam!... — inter'romp'is surd'e la kron'princ'o. — Mi'a koler'o est'as kiel kruĉ'o plen'a de akv'o... Ve al tiu, sur kiu ĝi el'verŝ'iĝ'os... Ni en'ir'u en la dom'o'n...

Tutmozis terur'it'a for'ir'is. La princ'o pren'is Saran je la man'o kaj sur'ir'is kun ŝi la unu'a'n etaĝ'o'n. Li sid'ig'is ŝi'n ĉe la tabl'o, sur kiu rest'is ankoraŭ la ne'fin'it'a vesper'manĝ'o kaj proksim'ig'int'e la kandel'ing'o'n li de'ŝir'is de l’ frunt'o la bandaĝ'o'n.

— Ah? — ek'kri'is li — tio eĉ ne est'as vund'o, nur kontuz'o. Li atent'e rigard'is Saran.

— Mi neniam pens'is, ke vi pov'us hav'i kontuz'o'n... Tio tre ali'ig'as la vizaĝ'o'n...

— Mi do ne plaĉ'as plu al vi?... — mal'laŭt'e demand'is Sara, lev'ant'e al li si'a'j'n grand'a'j'n okul'o'j'n, plen'a'j'n de tim'o.

— Ah, ne!... ceter'e tio pas'os.

Post'e li al'vok'is la adjutant'o'n kaj la sklav'o'n kaj ordon'is al li rakont'i la okaz'o'j'n de la vesper'o.

— Li ni'n defend'is — dir'is Sara. — Li star'iĝ'is en la pord'o kun la hak'il'o.

— Vi far'is tio'n?... — demand'is la princ'o la sklav'o'n, fiks'e rigard'ant'e li'a'j'n okul'o'j'n.

— Ĉu mi dev'is permes'i al fremd'ul'o'j super'fort'e en'ir'i en vi'a'n dom'o'n, sinjor'o?

La princ'o kares'is la krisp'a'n kap'o'n de l’ sklav'o.

— Vi ag'is — dir'is li — kiel brav'a hom'o. Mi don'as al vi la liber'ec'o'n. Morgaŭ vi ricev'os rekompenc'o'n kaj vi pov'os re'ven'i al la vi'a'j.

La Negr'o ek'ŝancel'iĝ'is kaj frot'is si'a'j'n okul'o'j'n, kies blank'o bril'is. Subit'e li fal'is sur la genu'o'j'n kaj frap'ant'e la plank'o'n per la frunt'o, ek'kri'is:

— Ne for'pel'u mi'n de vi, sinjor'o!...

— Bon'e — respond'is la kron'princ'o — rest'u ĉe mi, sed kiel liber'a soldat'o. Ĝust'e tia'j'n hom'o'j'n mi bezon'as — al'don'is li, rigard'ant'e al Tutmozis.

— Li ne sci'as parol'i, kiel gard'ist'o de l’ dom'o de libr'o'j, sed est'as pret'a batal'i...

Kaj re'e li komenc'is demand'i pri la detal'o'j de la atak'o, kaj kiam la Negr'o rakont'is al li pri la aper'o de la pastr'o kaj pri la mirakl'o, la princ'o si'n kapt'is je la kap'o kri'ant'e:

— Mi est'as la plej mal'feliĉ'a hom'o en Egipto!... Baldaŭ eĉ en mi'a lit'o mi trov'ad'os pastr'o'j'n... De kie li est'as?... Kiu li est'as?

Tio'n la Negr'o ne pov'is klar'ig'i. Li dir'is nur, ke la kondut'o de la pastr'o est'is tre bon'vol'a por la princ'o kaj Sara; ke la atak'o'n direkt'is ne Egipt'an'o'j, sed hom'o'j, kiu'j'n la pastr'o nom'is mal'amik'o'j de Egipto kaj kiu'j'n li van'e al'vok'is el'ir'i el la popol'amas'o.

— Strang'e!... Strang'e!... — dir'is la princ'o medit'ant'e kaj ĵet'is si'n sur la lit'o'n. — Mi'a nigr'a sklav'o est'as brav'a batal'ist'o kaj hom'o plen'a de prudent'o... Pastr'o defend'as Hebre'in'o'n, ĉar ŝi est'as mi'a?... La egipta popol'o, kiu ek'genu'as antaŭ la hund'o'j de l’ faraon'o, atak'as la dom'o'n de l’ kron'princ'o, sub la komand'o de i'a'j mal'amik'o'j de Egipto?... Mi mem dev'as tio'n esplor'i...

Ĉapitr'o XI

La monat'o Tot fin'iĝ'is kaj komenc'iĝ'is la monat'o Paofi (du'a part'o de juli'o). La akv'o de Nil'o, antaŭ'e verd'a, far'iĝ'is blank'a, post'e ruĝ'a kaj sen'ĉes'e kresk'is. La reĝ'a akv'o'montr'il'o en Memfis'o est'is plen'ig'it'a preskaŭ ĝis la alt'ec'o de du hom'o'j, kaj Nil'o kresk'is ĉiu'tag'e je du man'larĝ'o'j. La plej mal'alt'a'j kamp'o'j est'is super'verŝ'it'a'j, de la pli alt'a'j oni rapid'e kolekt'is lin'o'n, vin'ber'o'j'n kaj spec'o'n de koton'o. Sur la lok'o'j, kiu'j maten'e est'is ankoraŭ sek'a'j, vesper'e plaŭd'is la ond'o'j.

Ŝajn'is, ke fort'eg'a kvankam ne'vid'ebl'a vent'o blov'as de la fund'o de l’ river'o. Ĝi plug'as sur ĝi grand'a'j'n sulk'o'j'n kaj plen'ig'as per ŝaŭm'o, post'e glat'ig'as la supr'aĵ'o'n de la akv'o, kaj post moment'o tord'as ĝi'n en sen'fund'a'j'n akv'o'turn'o'j'n.

Re'e ĝi plug'as, re'e glat'ig'as, tord'as, al'pel'as nov'a'j'n akv'a'j'n mont'o'j'n, nov'a'j'n ŝaŭm'a'j'n stri'o'j'n kaj sen'ĉes'e lev'as la murmur'ant'a'n river'o'n, sen'ĉes'e akir'as nov'a'j'n ter'a'j'n pec'o'j'n. Ia'foj'e la akv'o, ating'int'e i'a'n lim'o'n, trans'salt'as ĝi'n en la daŭr'o de unu ek'rigard'o, verŝ'iĝ'as sur la mal'alt'aĵ'o'n kaj form'as bril'ant'a'n lag'et'o'n tie, kie antaŭ unu moment'o la velk'int'a'j herb'o'j fal'is ter'e'n cindr'ig'it'a'j.

Kvankam la lev'iĝ'o ating'is apenaŭ la tri'on'o'n de la ordinar'a alt'ec'o, jam la tut'a bord'o est'is sub'akv'ig'it'a. Ĉiu'hor'e iu bien'o sur mont'et'o far'iĝ'is simil'a al insul'o, en la komenc'o, apart'ig'it'a de la ali'a'j nur per mal'larĝ'a kanal'o, kiu iom post iom pli'larĝ'iĝ'is kaj pli kaj pli apart'ig'is de la najbar'a'j dom'o'j la nov'a'n insul'o'n. Oft'e iu, kiu el'ir'is al la labor'o pied'e, re'ven'is en ŝip'et'o.

Pli kaj pli mult'e da ŝip'et'o'j kaj flos'o'j aper'is sur Nil'o. De unu'j oni fiŝ'kapt'is per ret'o'j, en ali'a'j oni transport'is la rikolt'o'j'n en la gren'ej'o'j'n aŭ la blek'ant'a'j'n brut'o'j'n en la stal'o'j'n, en ali'a'j oni akcept'is vizit'o'j'n, por anonc'i al ili la lev'iĝ'o'n de Nil'o (kiu'n vid'is ĉiu'j), inter rid'o'j kaj kri'o'j. Ia'foj'e ŝip'et'o'j, kun'iĝ'int'a'j kiel ar'o da anser'o'j, dis'kur'ad'is en ĉiu'j'n direkt'o'j'n por tra'las'i grand'eg'a'n flos'o'n, kiu port'is el Supr'a Egipto mal'supr'e'n grand'eg'a'j'n ŝton'o'j'n, el'hak'it'a'j'n en la apud'bord'a'j min'ej'o'j.

En la aer'o ĉie, kie pov'is aŭd'i la orel'o, son'is la kresk'ant'a akv'o, kri'o de la tim'ig'it'a'j bird'o'j kaj gaj'a'j kant'o'j de l’ hom'o'j: Nil'o lev'iĝ'as, ni hav'os mult'e da gren'o.

Dum ĉi tiu tut'a monat'o oni far'is juĝ'a'n esplor'o'n en la afer'o de la atak'o kontraŭ la dom'o de l’ kron'princ'o. Ĉiu'maten'e ŝip'o kun ofic'ist'o'j kaj soldat'o'j al'bord'iĝ'is al iu bien'o. Oni for'ŝir'is hom'o'j'n de ili'a labor'o, super'ŝut'is ili'n per insid'a'j demand'o'j, bat'is per baston'o'j. Ĉiu'vesper'e du ŝip'o'j re'ven'is Memfis'o'n: unu port'is la ofic'ist'o'j'n, la ali'a la arest'it'o'j'n.

Tia'manier'e oni kapt'is kelk'cent'o'n da krim'ul'o'j, el kiu'j grand'a part'o sci'is pri neni'o. La du'on'o'n minac'is la mal'liber'ej'o aŭ kelk'jar'a labor'o en la ŝton'min'ej'o'j. Sed oni ek'sci'is neni'o'n: nek pri la konduk'int'o'j de l’ atak'o, nek pri la pastr'o, kiu admon'is la popol'amas'o'n dis'ir'i.

En la princ'o Ramzes kun'iĝ'is ekstrem'e kontraŭ'a'j ec'o'j. Li est'is viv'eg'a kiel leon'o kaj obstin'a kiel bov'o. Sed krom tio li posed'is grand'a'n saĝ'o'n kaj profund'a'n sent'o'n de l’ just'ec'o.

Vid'ant'e, ke la juĝ'a esplor'o rest'as sen rezultat'o, la princ'o mem ŝip'vetur'is Memfis'o'n kaj ordon'is mal'ferm'i al si la mal'liber'ej'o'n.

Ĝi est'is konstru'it'a sur mont'et'o, est'is ĉirkaŭ'it'a de alt'a mur'o kaj konsist'is el grand'a nombr'o de konstru'aĵ'o'j ŝton'a'j, brik'a'j kaj lign'a'j. Ĉi tiu'j konstru'aĵ'o'j est'is plej'part'e nur vestibl'o'j aŭ loĝ'ej'o'j de l’ gard'ist'o'j. La mal'liber'ul'o'j est'is ferm'it'a'j en sub'ter'a'j kavern'o'j, el'hak'it'a'j en kalk'a ŝton'eg'o.

Kiam la kron'princ'o trans'pas'is la pord'o'n, li rimark'is ar'et'o'n da vir'in'o'j, kiu'j lav'is kaj nutr'is mal'liber'ul'o'n. Ĉi tiu hom'o, nud'a kaj simil'ant'a skelet'o'n, sid'is sur la ter'o, kun la man'o'j kaj pied'o'j en kvar tru'o'j de kvadrat'a tabul'o, anstataŭ'ant'a katen'o'j'n.

— Ĉu de long'e ĉi tiu hom'o tiel sufer'as? — demand'is la kron'princ'o.

— Du monat'o'j'n — respond'is la gard'ist'o.

— Ĉu long'e ankoraŭ li dev'as rest'i ĉi tie?

— Unu monat'o'n.

— Kio'n li far'is?

— Li insult'is ofic'ist'o'n, kolekt'ant'a'n la impost'o'j'n.

La princ'o si'n turn'is kaj ek'vid'is ali'a'n ar'et'o'n, konsist'ant'a'n el vir'in'o'j kaj infan'o'j. Inter ili est'is mal'jun'a hom'o.

— Ĉu ili est'as mal'liber'ul'o'j?

— Ne, vi'a ekscelenc'o. Tio est'as famili'o, atend'ant'a la kadavr'o'n de krim'ul'o, kiu est'as sufok'ot'a... Jen oni konduk'as li'n en la ĉambr'o'n... — dir'is la gard'ist'o.

Post'e turn'ant'e si'n al la ar'et'o, li dir'is:

— Est'u pacienc'a'j ankoraŭ unu moment'o'n, kar'a'j hom'o'j, vi tuj ricev'os la korp'o'n.

— Ni tre dank'as vi'n, nobl'a sinjor'o, — respond'is la mal'jun'ul'o, kred'ebl'e la patr'o de la krim'ul'o. — Ni el'ir'is el ni'a dom'o hieraŭ vesper'e, la lin'o rest'is sur la kamp'o, kaj jen Nil'o lev'iĝ'as!...

La princ'o pal'iĝ'is kaj halt'is.

— Vi sci'as — li turn'is si'n al la gard'ist'o, — ke mi hav'as la rajt'o'n de pardon'o?

— Jes, erpatre — respond'is la gard'ist'o si'n klin'ant'e, kaj post'e li al'don'is: — Laŭ la leĝ'o'j, kiel re'memor'o de vi'a vizit'o en ĉi tiu lok'o, ho fil'o de sun'o, dev'as ricev'i mal'grand'ig'o'n de l’ pun'o la krim'ul'o'j bon'e kondut'ant'a'j, kiu'j est'is kondamn'it'a'j pro ofend'o de la religi'o aŭ ŝtat'o. La list'o de ili est'os met'it'a ĉe vi'a'j pied'o'j dum ĉi tiu monat'o.

— Kaj tiu, kiu atend'as nun la sufok'o'n, ĉu li ne hav'as la rajt'o'n ricev'i mi'a'n pardon'o'n?

La gard'ist'o dis'etend'is la man'o'j'n kaj klin'iĝ'is silent'e.

Ili ek'ir'is antaŭ'e'n kaj tra'pas'is kelk'e da kort'o'j. En lign'a'j kaĝ'o'j, sur nud'a ter'o, svarm'is sur mal'vast'a spac'o la kondamn'it'o'j. En unu konstru'aĵ'o son'is terur'a'j kri'o'j: oni bat'is, por ricev'i konfes'o'n.

— Mi vol'as vid'i la kulp'ig'it'a'j'n pri la atak'o kontraŭ mi'a dom'o — dir'is la kron'princ'o profund'e impres'it'a.

— Ili est'as pli ol cent — respond'is la gard'ist'o.

— Elekt'u la plej kulp'a'j'n laŭ vi'a opini'o kaj esplor'u ili'n en mi'a ĉe'est'o. Sed mi ne vol'as, ke ili re'kon'u mi'n.

Oni mal'ferm'is al la kron'princ'o la ĉambr'o'n, en kiu est'is okup'it'a la esplor'a ofic'ist'o. La princ'o ordon'is al li rest'i sur li'a seĝ'o kaj li mem sid'iĝ'is post kolon'o.

Baldaŭ komenc'is aper'i, unu'op'e, la kulp'ig'it'o'j. Ĉiu'j est'is mal'gras'a'j; ili'a'j har'o'j kaj barb'o'j kresk'is long'a'j, ili'a'j okul'o'j hav'is esprim'o'n de trankvil'a frenez'o.

— Dutmoze — dir'is la ofic'ist'o — rakont'u, kiel vi atak'is la dom'o'n de li'a ekscelenc'o, erpatre?

— Mi dir'os la ver'o'n, kiel ĉe la juĝ'o de Oziris'o. Tio est'is vesper'e en la tag'o, kiam Nil'o est'is lev'iĝ'ont'a. Mi'a edz'in'o dir'as al mi: “Ven'u, patr'o, ni sur'ir'os la mont'o'n, de kiu oni pov'as pli fru'e vid'i la signal'o'n en Memfis'o.” Ni do sur'ir'is la mont'o'n, de kiu oni pov'as pli facil'e vid'i la signal'o'n en Memfis'o. Tiam al mi'a edz'in'o proksim'iĝ'is soldat'o kaj dir'as: “Ir'u kun mi en ĉi tiu'n ĝarden'o'n, ni trov'os tie vin'ber'o'j'n aŭ ebl'e i'o'n ankoraŭ pli bon'a'n.” Mi'a edz'in'o en'ir'is en la ĝarden'o'n kun la soldat'o, kaj mi terur'e ek'koler'is kaj rigard'is al ili trans la mur'o. Ĉu ili ĵet'is ŝton'o'j'n en la dom'o'n de l’ kron'princ'o? mi ne pov'as tio'n dir'i, ĉar pro la arb'o'j kaj mal'lum'o mi pov'is vid'i neni'o'n.

— Kaj kiel vi pov'is las'i la edz'in'o'n kun la soldat'o? — demand'is la ofic'ist'o.

— Kun la permes'o de vi'a ekscelenc'o, kio'n mi pov'is far'i? Mi est'as nur kamp'ar'an'o, kaj li batal'ist'o kaj soldat'o de li'a sankt'ec'o...

— Kaj ĉu vi vid'is la pastr'o'n, kiu parol'is al vi?

— Tio ne est'is pastr'o — respond'is la kamp'ar'an'o per firm'a ton'o. — Tio dev'is est'i la di'o Num mem, ĉar li el'ir'is el la trunk'o de fig'arb'o kaj hav'is ŝaf'a'n kap'o'n.

— Kaj ĉu vi vid'is, ke li hav'is ŝaf'a'n kap'o'n?

— Kun vi'a permes'o, mi ne memor'as bon'e, ĉu mi mem vid'is aŭ ĉu ali'a'j tiel dir'is: Mi'a'j'n okul'o'j'n kovr'is la mal'trankvil'o pri la edz'in'o.

— Ĉu vi ĵet'is ŝton'o'j'n en la ĝarden'o'n?

— Por kiu mi est'us ĵet'int'a ili'n, sinjor'o de l’ viv'o kaj mort'o. Se mi tiam traf'us la edz'in'o'n, mi far'us al mi mal'trankvil'o'n por tut'a semajn'o, se la soldat'o'n, mi ricev'us tia'n pugn'o'frap'o'n en la ventr'o'n, ke la lang'o el'ir'us. Ĉar mi est'as nur kamp'ar'an'o, kaj li soldat'o de ni'a sinjor'o etern'e viv'ant'a.

La kron'princ'o klin'iĝ'is de post la kolon'o. Oni for'konduk'is Dutmoze’on kaj en'konduk'is Anup’on. Tio est'is mal'alt'a kamp'ar'an'o, sur la dors'o li hav'is ankoraŭ cikatr'o'j'n de la baston'o'j.

— Dir'u Anup — komenc'is re'e la ofic'ist'o, — kiel tio okaz'is en la atak'o kontraŭ la dom'o de l’ kron'princ'o?

— Okul'o de la sun'o — respond'is la kamp'ar'an'o — vaz'o de l’ saĝ'ec'o, vi sci'as plej bon'e, ke mi ne far'is la atak'o'n... Nur ven'is al mi najbar'o kaj dir'as: “Anup, ni ir'u sur la mont'o'n, ĉar Nil'o lev'iĝ'as.” Kaj mi dir'as: “Ĉu efektiv'e ĝi lev'iĝ'as?” Kaj li dir'as: “Vi est'as pli mal'saĝ'a ol la azen'o, ĉar la azen'o ja aŭd'us la muzik'o'n sur la mont'o, kaj vi ne aŭd'as.” Kaj mi respond'as: “Mi est'as mal'saĝ'a, ĉar mi ne lern'is skrib'i; sed kun vi'a permes'o, ali'a afer'o est'as la muzik'o, ali'a la lev'iĝ'o de Nil'o.” Kaj li dir'as: “Se ne est'us la lev'iĝ'o, oni ne hav'us kaŭz'o'n por la ĝoj'o, muzik'o kaj kant'o'j.” Ni do ir'is, mi dir'as al vi'a just'ec'o, sur la mont'o'n, kaj tie oni jam dis'pel'is la muzik'ist'o'j'n kaj ĵet'is ŝton'o'j'n en la ĝarden'o'n...

— Kiu ĵet'is?

— Mi ne pov'is disting'i. Ili ne hav'is aspekt'o'n de kamp'ar'an'o'j: ĝust'a'dir'e ili simil'is mal'pur'a'j'n paraŝitojn, kiu'j dis'tranĉ'as la mort'int'o'j'n por en'balzam'ig'o.

— Ĉu vi vid'is la pastr'o'n?

— Kun la permes'o de vi'a vigl'ec'o, tio ne est'is pastr'o, sed cert'e ia spirit'o, kiu gard'as la dom'o'n de l’ kron'princ'o... li viv'u etern'e!...

— Kial spirit'o?

— Ĉar ia'foj'e mi vid'is li'n, kaj ia'foj'e li i'e'n mal'aper'is.

— Ebl'e li tiam est'is kaŝ'it'a en la popol'amas'o?

— Sen'dub'e la popol'amas'o ia'foj'e kovr'is li'n. Sed krom tio jen li est'is pli alt'a, jen pli mal'alt'a.

— Ebl'e li sur'ir'is mont'et'o'n kaj post'e mal'lev'ig'is?

— Sen'dub'e, li sur'ir'is kaj mal'lev'iĝ'is, sed ebl'e li pli'long'iĝ'is kaj mal'pli'long'iĝ'is, ĉar li est'is grand'a far'ant'o de mirakl'o'j. Apenaŭ li dir'is: “Tuj lev'iĝ'os Nil'o kaj en la sam'a moment'o Nil'o komenc'is kresk'i.”

— Ĉu vi ĵet'is ŝton'o'j'n, Anup?

— Kiel mi kuraĝ'us ĵet'i ŝton'o'j'n en la ĝarden'o'n de la kron'princ'o?... Mi ja est'as simpl'a kamp'ar'an'o, kaj mi'a man'o sek'iĝ'us ĝis la kubut'o pro tia mal'pi'aĵ'o.

La princ'o ordon'is inter'romp'i la esplor'ad'o'n. Kaj kiam oni el'konduk'is la kulp'ig'it'o'j'n, li si'n turn'is al la ofic'ist'o.

— Do ĉi tiu'j hom'o'j aparten'as al la plej kulp'a'j?

— Vi dir'is, sinjor'o — respond'is la ofic'ist'o.

— En tia okaz'o oni dev'as hodiaŭ sen'prokrast'e el'las'i ili'n. Oni ne pov'as mal'liber'ig'i hom'o'j'n pro tio, ke ili vol'is konvink'iĝ'i, ĉu la sankt'a Nil'o lev'iĝ'as, aŭ pro tio, ke ili aŭskult'is muzik'o'n.

— Plej alt'a saĝ'o parol'as per vi'a buŝ'o, erpatre — dir'is la ofic'ist'o. — Oni ordon'is al mi trov'i la plej kulp'a'j'n, mi do elekt'is tiu'j'n, kiu'j'n mi trov'is. Sed mi ne hav'as la pov'o'n re'don'i al ili la liber'ec'o'n.

— Kial?

— Rigard'u, vi'a ekscelenc'o, ĉi tiu'n kest'o'n. Ĝi est'as plen'a de papirus'o'j, sur kiu'j est'as skrib'it'a'j la akt'o'j de la afer'o. La juĝ'ist'o de Memfis'o ĉiu'tag'e ricev'as raport'o'j'n pri la rezultat'o'j de la juĝ'a esplor'o kaj trans'don'as ili'n al li'a sankt'ec'o. Kio do far'iĝ'us el la labor'o de tiom da instru'it'a'j skrib'ist'o'j kaj grand'a'j hom'o'j, se oni liber'ig'us la kulp'ig'it'o'j'n?

— Sed ili est'as sen'kulp'a'j! — ek'kri'is la princ'o.

— Est'is atak'o, est'is do krim'o. Kie ekzist'as krim'o, dev'as ekzist'i krim'ul'o'j, kaj kiu jam fal'is en la man'o'j'n de la just'ec'o kaj est'as en'skrib'it'a en la akt'o'j, tiu ne pov'as for'ir'i sen rezultat'o. En la drink'ej'o oni trink'as kaj pag'as; en la foir'o oni vend'as kaj ricev'as la mon'o'n; sur la kamp'o oni sem'as kaj rikolt'as; en la tomb'o oni ricev'as la ben'o'j'n de la mort'int'a'j antaŭ'ul'o'j. Kiel do iu ven'int'e en la juĝ'ej'o'n, pov'us for'ir'i sen io ajn, kiel vojaĝ'ant'o, kiu halt'as en la mez'o de si'a voj'o kaj turn'as la paŝ'o'j'n al si'a dom'o, ne ating'int'e la cel'o'n?

— Vi saĝ'e parol'as — respond'is la kron'princ'o. — Tamen dir'u al mi, ĉu li'a sankt'ec'o mem ne hav'us la rajt'o'n liber'ig'i ĉi tiu'j'n hom'o'j'n?

La ofic'ist'o kruc'is la man'o'j'n kaj klin'is la kap'o'n.

— Li, egal'a al di'o'j, pov'as far'i ĉio'n, kio'n li vol'as: liber'ig'i la kulp'ig'it'o'j'n, eĉ kondamn'it'o'j'n; li eĉ pov'as detru'i la akt'o'j'n de la afer'o, kaj tio, far'it'a de ordinar'a hom'o, est'us grand'a mal'pi'aĵ'o.

La princ'o adiaŭ'is la juĝ'ist'o'n kaj ordon'is al la gard'ist'o don'i pli bon'a'n nutr'aĵ'o'n al la kulp'ig'it'o'j pri la atak'o; la el'spez'o'j'n li promes'is pag'i mem. Post'e incit'it'a li for'vetur'is al la ali'a bord'o de la sen'ĉes'e pli'larĝ'iĝ'ant'a river'o kaj ir'is en la palac'o'n pet'i la faraon'o'n nul'ig'i la mal'feliĉ'a'n afer'o'n.

Sed en tiu tag'o li'a sankt'ec'o est'is okup'it'a per mult'e'nombr'a'j religi'a'j ceremoni'o'j kaj per la kun'sid'o kun la ministr'o'j, la kron'princ'o do ne pov'is li'n vid'i. Tiam la princ'o si'n turn'is al la grand'a skrib'ist'o, kiu, post la ministr'o de la milit'o, hav'is plej grand'a'n influ'o'n. Ĉi tiu mal'jun'a kort'eg'an'o, pastr'o de unu el la templ'o'j de Memfis'o, akcept'is la princ'o'n afabl'e, sed mal'varm'e. Aŭskult'int'e ĉio'n, li respond'is:

— Mi mir'as, ke vi'a ekscelenc'o vol'as mal'trankvil'ig'i ni'a'n sinjor'o'n per tia'j afer'o'j. Tio est'as, kvazaŭ vi pet'us li'n ne eksterm'i la akrid'o'j'n, kiu'j fal'is sur la kamp'o'j'n...

— Sed ĉi tiu'j hom'o'j est'as sen'kulp'a'j!

— Ni, vi'a ekscelenc'o, ne pov'as tio'n sci'i, ĉar pri la kulp'o decid'as la leĝ'o kaj la juĝ'o. Unu afer'o est'as por mi cert'a, ke la ŝtat'o ne pov'as toler'i atak'o'j'n kontraŭ ies ajn ĝarden'o, tiom pli kontraŭ la propr'aĵ'o de la kron'princ'o.

— Vi just'e parol'as, sed kie est'as la kulp'a'j?... — demand'is la princ'o.

— Kie ne est'as kulp'a'j, dev'as est'i, almenaŭ, pun'it'a'j. Ne la kulp'o, sed la pun'o, sekv'ant'a la krim'o'n, instru'as la ali'a'j'n, ke est'as mal'permes'it'e tio'n far'i.

— Mi vid'as — inter'romp'is la kron'princ'o — ke vi'a ekscelenc'o ne sub'ten'os mi'a'n pet'o'n ĉe li'a sankt'ec'o.

— Saĝ'o flu'as el vi'a buŝ'o, erpatre — respond'is la alt'rang'ul'o. — Neniam mi pov'us don'i al mi'a sinjor'o konsil'o'n, kiu mal'util'us la respekt'o'n al la leĝ'a pov'o...

La princ'o re'ven'is hejm'e'n ĉagren'it'a kaj mir'ig'it'a. Li sent'is, ke oni ag'as mal'just'e kontraŭ kelk'cent'o da hom'o'j, kaj vid'is, ke li ne pov'as sav'i ili'n, sam'e kiel li ne pov'us liber'ig'i hom'o'n, sur kiu'n fal'is obelisk'o aŭ kolon'o de templ'o.

— Tro mal'fort'a'j est'as mi'a'j man'o'j por lev'i ĉi tiu'n konstru'aĵ'o'n — pens'is la princ'o kun dolor'ant'a kor'o.

Unu'a'n foj'o'n li ek'sent'is, ke ekzist'as ia sen'fin'e pli grand'a fort'o ol li'a vol'o: la ŝtat'a raci'o, kiu'n respekt'as eĉ la ĉio'pov'a faraon'o, kaj antaŭ kiu dev'as klin'iĝ'i li, la kron'princ'o!

Fal'is la nokt'o. Ramzes ordon'is al la serv'ist'o'j akcept'i neniu'n kaj sol'a promen'is sur la teras'o, medit'ant'e.

— Terur'a afer'o!... Tie dis'iĝ'is antaŭ mi la ne'venk'ebl'a'j regiment'o'j de Nitager, kaj tie ĉi — la gard'ist'o de la mal'liber'ej'o, la juĝ'ist'o kaj la grand'a skrib'ist'o bar'as al mi la voj'o'n... Kio ili est'as?... Mizer'a'j serv'ist'o'j de mi'a patr'o (li viv'u etern'e!), kiu en ĉiu moment'o pov'as fal'ig'i ili'n inter la sklav'o'j'n kaj send'i en la ŝton'min'ej'o'j'n. Sed kial mi'a patr'o ne pov'us liber'ig'i la sen'kulp'a'j'n? La ŝtat'o ne vol'as?... Kaj kio est'as la ŝtat'o?... Kio'n ĝi manĝ'as, kie ĝi dorm'as, kie est'as li'a'j man'o'j kaj li'a glav'o, kiu'n ĉiu'j tim'as?

Li ek'rigard'is en la ĝarden'o'n kaj inter la arb'o'j, sur la supr'o de l’ mont'et'o ek'vid'is, la du grand'eg'a'j'n siluet'o'j'n de la pilon'o'j, sur kiu'j brul'is la torĉ'o'j de la gard'ist'o'j. La gard'ist'o'j neniam dorm'as — pens'is li, — la pilon'o'j neniam manĝ'as, tamen ili est'as. Pilon'o'j, kiu'j ekzist'as de ne'memor'ebl'a temp'o, potenc'a'j kiel la estr'o, kiu konstru'is ili'n — Ramzes Grand'a.

Ek'mov'i ĉi tiu'j'n konstru'aĵ'o'j'n kaj cent'o'j'n da simil'a'j; tromp'i ĉi tiu'j'n gard'ist'o'j'n kaj cent'o'j'n da ali'a'j, kiu'j defend'as la sen'danĝer'ec'o'n de Egipto; mal'obe'i la leĝ'o'j'n, kiu'j'n las'is Ramzes Grand'a kaj ali'a'j potenc'ul'o'j, li'a'j antaŭ'ul'o'j ankoraŭ pli grand'a'j ol li, — la leĝ'o'j'n, kiu'j'n du'dek dinasti'o'j sankt'ig'is per si'a respekt'o...

En la anim'o de l’ princ'o, la unu'a'n foj'o'n en li'a viv'o, aper'is mal'klar'a, sed potenc'a koncept'o pri la ŝtat'o. La ŝtat'o est'as io pli potenc'a ol la templ'o en Teboj, pli grand'a ol la piramid'o de Ĥeops, pli antikv'a ol la piedestal'o de Sfinks'o, pli fortik'a ol la granit'o. En ĉi tiu grand'eg'a, kvankam ne'vid'ebl'a konstru'aĵ'o, la hom'o'j est'as kiel formik'o'j en fend'o de ŝton'eg'o, kaj la faraon'o kiel arĥitekt'o vojaĝ'ant'o, kiu apenaŭ sukces'as met'i unu ŝton'o'n en la mur'o kaj jam dev'as for'ir'i. Kaj la mur'o'j kresk'as de generaci'o al generaci'o kaj la konstru'ad'o daŭr'as.

Ankoraŭ neniam, li, la fil'o de l’ reĝ'o, sent'is tiel si'a'n mal'grand'ec'o'n, kiel en ĉi tiu moment'o, kiam li'a rigard'o vag'is tra la nokt'o super Nil'o, inter la pilon'o'j de la faraon'a kastel'o kaj inter la ne'klar'a'j, sed potenc'a'j siluet'o'j de la templ'o'j de Memfis'o.

Subit'e, inter la arb'o'j, kies branĉ'o'j tuŝ'is la teras'o'n, ek'son'is voĉ'o:

— Mi kon'as vi'a'n ĉagren'o'n kaj mi ben'as vi'n. La juĝ'o ne liber'ig'os la kulp'ig'it'a'j'n kamp'ar'an'o'j'n. Sed ili'a afer'o pov'as est'i nul'ig'it'a kaj ili re'ven'os en pac'o hejm'e'n, se la intendant'o de vi'a bien'o ne sub'ten'os la plend'o'n pri la atak'o.

— Do mi'a intendant'o plend'is antaŭ la juĝ'o?... — demand'is la mir'ig'it'a princ'o.

— Vi dir'is la ver'o'n. Li prezent'is ĝi'n en vi'a nom'o. Sed se li ne ven'os en la tribunal'o'n, est'os neni'u plend'ant'o; kaj kie ne est'as plend'ant'o, ne est'as krim'o.

La arb'et'o'j ek'murmur'et'is.

— Halt'u! — kri'is Ramzes — kiu vi est'as?

Neni'u respond'is, nur ŝajn'is al la princ'o, ke en la stri'o de la lum'o de l’ torĉ'o, brul'ant'a en la unu'a etaĝ'o, pas'is kiel fulm'o nud'a kap'o kaj panter'a fel'o.

— Pastr'o?... — murmur'et'is la kron'princ'o. — Kial li si'n kaŝ'as?...

Sed en la sam'a moment'o li ek'pens'is, ke ĉi tiu pastr'o pov'us kar'e pag'i por la konsil'o'j, bar'ant'a'j la plen'um'o'n de l’ just'ec'o.

Ĉapitr'o XII

La plej grand'a'n part'o'n de la nokt'o Ramzes pas'ig'is en febr'a'j sonĝ'o'j, Jen aper'ad'is antaŭ li la fantom'o de la ŝtat'o, kiel grand'eg'a labirint'o kun potenc'a'j mur'o'j, ne tra'bor'ebl'a'j. Jen li vid'is la ombr'o'n de l’ pastr'o, kies unu sol'a saĝ'a fraz'o montr'is al li la rimed'o'n el'ir'i el la labirint'o. Kaj tut'e ne'atend'it'a'j lev'iĝ'is antaŭ li du potenc'o'j: la ŝtat'a raci'o, kiu'n li ne sent'is ĝis nun, kvankam li est'is kron'princ'o, kaj la pastr'ar'o, kiu'n li vol'is dis'pist'i kaj far'i ĝi'n si'a serv'ist'o.

Mal'facil'a est'is la nokt'o. La kron'princ'o si'n turn'ad'is sur la lit'o kaj demand'is si'n mem: ĉu li ne est'is blind'a kaj unu'e hodiaŭ li re'akir'is la vid'kapabl'o'n por konvink'iĝ'i pri si'a sen'prudent'ec'o kaj si'a nul'ec'o? Kiel ali'a'j ŝajn'is al li nun la admon'o'j de la patr'in'o, la moder'ec'o de la patr'o en la proklam'ad'o de li'a plej alt'a vol'o, kaj eĉ la sever'a'j ag'o'j de Herhor?

— La ŝtat'o kaj la pastr'ar'o! — ripet'is en du'on'dorm'o la kron'princ'o, kovr'it'a de mal'varm'a ŝvit'o.

Sol'e la ĉiel'a'j di'o'j sci'as, kio okaz'us, se sukces'us kresk'i kaj matur'iĝ'i la pens'o'j, kiu'j en ĉi tiu nokt'o ek'plant'iĝ'is en la anim'o de l’ princ'o. Ebl'e, far'iĝ'int'e faraon'o, li aparten'us al la plej feliĉ'a'j kaj plej long'e reg'ant'a'j monarĥ'o'j? Ebl'e li'a nom'o, gravur'it'a en la sub'ter'a'j kaj sur'ter'a'j templ'o'j trans'ir'us al la post'e'ul'o'j, ĉirkaŭ'it'a de plej alt'a glor'o? Ebl'e li kaj li'a dinasti'o ne perd'us la tron'o'n, kaj Egipto evit'us grand'a'n sku'o'n en la plej mal'facil'a'j temp'o'j.

Sed la lum'o de l’ tag'o dis'pel'is la fantom'o'j'n, rond'ir'ant'a'j'n super la brul'ant'a kap'o de l’ princ'o, kaj la sekv'ant'a'j tag'o'j tre ŝanĝ'is li'a'n opini'o'n pri la ne'tuŝ'ebl'ec'o de la ŝtat'a raci'o.

La vizit'o de la princ'o en la mal'liber'ej'o ne rest'is sen rezultat'o por la kulp'ig'it'o'j. La esplor'a juĝ'ist'o tuj prezent'is raport'o'n al la plej alt'a juĝ'ist'o, kiu reviz'is la afer'o'n; li mem esplor'is kelk'e da kamp'ar'an'o'j kaj en la daŭr'o de kelk'e da tag'o'j liber'ig'is plej grand'a'n part'o'n, kaj la ceter'a'j'n ordon'is plej baldaŭ trans'met'i al la tribunal'o.

Kiam en la nom'o de la kron'princ'o, kies propr'aĵ'o'n oni atak'is, aper'is neni'u plend'ant'o, malgraŭ al'vok'o'j en la ĉambr'eg'o de la juĝ'ej'o kaj en la bazar'o, la afer'o est'is nul'ig'it'a kaj oni liber'ig'is la rest'o'n de la kamp'ar'an'o'j.

Ver'e, unu juĝ'ist'o rimark'ig'is, ke laŭ la leĝ'o la intendant'o de la princ'a bien'o dev'us est'i proces'it'a pro mal'ver'a plend'o kaj se oni pruv'us li'a'n kulp'o'n, li dev'us ricev'i la pun'o'n, kiu minac'is la kamp'ar'an'o'j'n. Sed ĉiu'j silent'e aŭskult'is la demand'o'n.

La intendant'o si'n kaŝ'is de la tribunal'o, — li est'is send'it'a antaŭ'e de la kron'princ'o en la nomes'o'n Takens, kaj baldaŭ mal'aper'is la tut'a kest'o kun la akt'o'j pri la atak'o.

Ek'sci'int'e pri tio, Ramzes ir'is al la grand'a skrib'ist'o kaj demand'is kun rid'et'o:

— Do, vi'a ekscelenc'o, oni liber'ig'is la sen'kulp'a'j'n, oni mal'pi'e detru'is ili'a'j'n akt'o'j'n kaj, malgraŭ tio, la prestiĝ'o de la ŝtat'o perd'is neni'o'n?

— Mi'a princ'o — respond'is la grand'a skrib'ist'o, sam'e mal'varm'e kiel ordinar'e — mi ne kompren'is, ke per unu man'o vi prezent'as plend'o'n kaj per la ali'a vi vol'as ĝi'n detru'i. Vi'a ekscelenc'o est'is ofend'it'a de la popol'aĉ'o, ni'a afer'o do est'is pun'i ĝi'n. Sed se vi pardon'is, la ŝtat'o ne opon'os.

— La ŝtat'o!... La ŝtat'o!... — ripet'is la princ'o. — Ni est'as la ŝtat'o — al'don'is li ferm'et'ant'e la okul'o'j'n.

— Jes, la ŝtat'o tio est'as la faraon'o kaj... li'a'j plej fidel'a'j serv'ist'o'j, — respond'is la skrib'ist'o.

Ĉi tiu inter'parol'ad'o kun tia alt'rang'ul'o sufiĉ'is por for'ig'i el la anim'o de la kron'princ'o la vek'iĝ'ant'a'n, potenc'a'n kvankam ankoraŭ ne'klar'a'n koncept'o'n pri la signif'o de la “ŝtat'o”. Do la ŝtat'o ne est'as etern'a kaj ne'tuŝ'ebl'a konstru'aĵ'o, al kiu la faraon'o'j dev'as al'don'i po unu ŝton'o de la glor'o, sed pli ĝust'a'dir'e amas'o da sabl'o, kiu'n ĉiu regn'estr'o ali'ŝut'as laŭ si'a plaĉ'o. En la ŝtat'o ne ekzist'as tiu'j mal'alt'a'j pord'o'j, nom'at'a'j leĝ'o'j, kiu'j'n tra'pas'ant'e ĉiu dev'as klin'i la kap'o'n: la kamp'ar'an'o sam'e kiel la kron'princ'o. En ĉi tiu konstru'aĵ'o ekzist'as divers'a'j en'ir'o'j kaj el'ir'o'j: mal'larĝ'a'j por la mal'grand'a'j kaj mal'fort'a'j, tre larĝ'a'j kaj eĉ komfort'a'j por la potenc'ul'o'j.

— Se tiel est'as — nov'a pens'o nask'iĝ'is en la anim'o de l’ princ'o — mi far'os ord'o'n, kia plaĉ'os al mi.

En la sam'a moment'o li re'memor'is du hom'o'j'n: la liber'ig'it'a'n negr'o'n, kiu ne atend'ant'e ordon'o'n est'is pret'a don'i si'a'n viv'o'n por la propr'aĵ'o de l’ princ'o, kaj la ne'kon'at'a'n pastr'o'n.

— Se mi hav'us pli mult'e da tia'j hom'o'j, mi'a vol'o valor'us i'o'n en Egipto kaj ekster Egipto — dir'is li al si mem kaj ek'sent'is ne'venk'ebl'a'n dezir'o'n trov'i ĉi tiu'n pastr'o'n.

Tio est'is sen'dub'e la sam'a hom'o, kiu de'ten'is la popol'amas'o'n de la atak'o kontraŭ la dom'o de l’ kron'princ'o. De unu flank'o li bon'eg'e kon'is la leĝ'o'j'n, de la ali'a — sci'is estr'i la amas'o'j'n!

— Ne'taks'ebl'a hom'o!... Mi dev'as li'n hav'i...

De tiu temp'o la princ'o en ŝip'et'o, konduk'at'a de unu sol'a rem'ist'o, komenc'is vizit'i la dom'o'j'n najbar'a'j'n de si'a bien'o. Vest'it'a per tunik'o kaj grand'a peruk'o, kun baston'o en la man'o, la princ'o hav'is aspekt'o'n de inĝenier'o, kiu observ'as la lev'iĝ'o'n de Nil'o.

La kamp'ar'an'o'j volont'e don'is al li ĉiu'j'n klar'ig'o'j'n pri la ŝanĝ'o'j en la form'o de la ter'o'j post la super'akv'o, kaj sam'temp'e pet'is; ke la reg'ist'ar'o el'pens'u pli facil'a'j'n rimed'o'j'n por la ĉerp'ad'o de l’ akv'o, ol la gru'o kun la sitel'o. Ili rakont'is ankaŭ pri la atak'o kaj dir'is, ke ili ne kon'as la hom'o'j'n, kiu'j ĵet'is la ŝton'o'j'n. Fin'e ili bon'e re'memor'is la pastr'o'n, kiu tiel sukces'e dis'pel'is la amas'o'n, sed kiu li est'is? — ili ne sci'is.

— Est'as ĉi tie — dir'is iu kamp'ar'an'o — en ni'a ĉirkaŭ'aĵ'o pastr'o, kiu kurac'as la okul'o'j'n, est'as ali'a, kiu re'san'ig'as la vund'o'j'n kaj kun'met'as la romp'it'a'j'n krur'o'j'n kaj brak'o'j'n. Est'as kelk'e da pastr'o'j, kiu'j instru'as skrib'i kaj leg'i; est'as unu, kiu lud'as du'obl'a'n flut'o'n kaj eĉ tre bel'e lud'as. Sed tiu, kiu aper'is en la ĝarden'o de la kron'princ'o, est'as neni'u el ili, kaj ili mem sci'as neni'o'n pri li. Sen'dub'e tio dev'is est'i la di'o Num, aŭ ia spirit'o gard'ant'a la princ'o'n (li viv'u etern'e kaj hav'u ĉiam apetit'o'n!).

— Ebl'e efektiv'e tio est'as spirit'o — pens'is Ramzes.

En Egipto ĉiam la pluv'o est'is pli mal'oft'a, ol bon'a'j aŭ mal'bon'a'j spirit'o'j.

La akv'o de Nil'o, antaŭ'e ruĝ'a, far'iĝ'is brun'a, kaj en aŭgust'o, en la monat'o de Hator, ĝi ating'is la du'on'o'n de si'a alt'ec'o. En la apud'bord'a'j akv'o'bar'o'j oni mal'ferm'is la kluz'o'j'n, kaj la akv'o komenc'is rapid'e plen'ig'i la kanal'o'j'n kaj la grand'eg'a'n art'a'n lag'o'n, Moeris, en la provinc'o Fajum, fam'a per si'a'j bel'a'j roz'o'j. Mal'supr'a Egipto prezent'is kvazaŭ mar'a'n golf'o'n, kies supr'aĵ'o'n super'star'is mont'et'o'j kaj sur ili ĝarden'o'j kaj dom'o'j. La kontinent'a'j voj'o'j mal'aper'is, kaj la ŝip'et'o'j tiel amas'e rapid'is sur la akv'o: blank'a'j, flav'a'j, ruĝ'a'j kaj mal'hel'a'j, ke ili simil'is foli'o'j'n en aŭtun'o. Sur la plej alt'a'j punkt'o'j de la land'o oni fin'is la rikolt'o'n de iu spec'o de koton'o, du'a'n foj'o'n oni falĉ'is la trifoli'o'n kaj komenc'is de'ŝir'i la frukt'o'j'n de l’ tamarind'a'j kaj oliv'a'j arb'o'j.

Foj'e, vetur'ant'e preter la sub'akv'ig'it'a'j bien'o'j, la princ'o rimark'is ne'ordinar'a'n mov'ad'o'n. Sur unu el la art'a'j insul'o'j, inter arb'o'j son'is terur'a kri'o de vir'in'o.

— Kred'ebl'e iu mort'is — pens'is la princ'o.

De ali'a insul'o sur ŝip'et'o'j oni transport'is proviz'o'j'n de gren'o kaj kelk'e da brut'o'j, kaj la hom'o'j star'ant'a'j apud la konstru'aĵ'o'j de la bien'o minac'is kaj mal'ben'is la hom'o'j'n en la ŝip'et'o'j.

— Najbar'a mal'pac'o — dir'is al si mem la kron'princ'o.

En kelk'a'j pli mal'proksim'a'j bien'o'j est'is trankvil'e, kaj la loĝ'ant'o'j anstataŭ labor'i aŭ kant'i, sid'is silent'e sur la ter'o.

— Ili kred'ebl'e jam fin'is la labor'o'n kaj ripoz'as.

Kontraŭ'e, de ali'a insul'et'o for'bord'iĝ'is ŝip'et'o kun kelk'e da plor'ant'a'j infan'o'j, kaj vir'in'o, en'ir'int'e en la akv'o'n ĝis la zon'o, minac'is per la pugn'o'j.

— Oni konduk'as la infan'o'j'n en la lern'ej'o'n — pens'is Ramzes.

Sed ĉi tiu'j okaz'o'j komenc'is interes'i li'n.

Sur la najbar'a insul'o re'e ek'son'is kri'o. La princ'o ŝirm'is la okul'o'j'n kaj ek'vid'is kuŝ'ant'a'n sur ter'o hom'o'n, kiu'n Negr'o bat'is per baston'o.

— Kio far'iĝ'as ĉi tie?... — demand'is, Ramzes la rem'ist'o'n.

— Ĉu vi ne vid'as sinjor'o, ke oni bat'as mizer'a'n kamp'ar'an'o'n?... — respond'is la rem'ist'o rid'ant'e. — Sen'dub'e li pek'is, la dolor'o do promen'as sur li'a'j ost'o'j.

— Kaj vi, kiu vi est'as?

— Mi?... — respond'is la rem'ist'o kun fier'o. — Mi est'as liber'a fiŝ'ist'o Kaj se nur mi don'as al li'a sankt'ec'o li'a'n part'o'n de la akir'o, mi pov'as vetur'i sur la tut'a Nil'o, de la unu'a katarakt'o ĝis la mar'o. La fiŝ'ist'o est'as kiel la fiŝ'o aŭ sovaĝ'a anser'o, kaj la kamp'ar'an'o kiel la arb'o: li nutr'as la sinjor'o'j'n per si'a'j frukt'o'j kaj pov'as neni'e'n for'kur'i, li nur krak'as, kiam la gard'ist'o'j li'n sen'ŝel'ig'as.

— Oh!, oh!... rigard'u tie'n... — ek'kri'is re'e la fiŝ'ist'o kontent'a, — Patr'o, patr'o!... Ne el'trink'u la tut'a'n akv'o'n, est'os mal'bon'a rikolt'o.

Ĉi tiu gaj'a ek'kri'o koncern'is grup'o'n da person'o'j, kiu'j plen'um'is tre original'a'n task'o'n. Kelk'e da nud'a'j hom'o'j ten'is je la pied'o'j ali'a'n hom'o'n kaj sub'akv'ig'is li'a'n kap'o'n ĝis la kol'o, ĝis la brust'o, fin'e ĝis la zon'o. Flank'e star'is sinjor'o kun baston'o, li hav'is makul'it'a'n tunik'o'n kaj peruk'o'n el ŝaf'a fel'o.

Ne mal'proksim'e kri'is frenez'e vir'in'o, kiu'n oni ten'is je la man'o'j.

La baston'ad'o est'is tiel popular'a en la feliĉ'a regn'o de l’ faraon'o'j, kiel la manĝ'ad'o kaj dorm'ad'o. Oni bat'is la infan'o'j'n kaj plen'aĝ'ul'o'j'n, kamp'ar'an'o'j'n, meti'ist'o'j'n, soldat'o'j'n, oficir'o'j'n kaj ofic'ist'o'j'n. Kiu viv'is, ricev'is baston'ad'o'n, ekster la pastr'o'j kaj plej alt'rang'a'j ofic'ist'o'j, ĉar est'is plu neni'u por bat'i ili'n. La princ'o do sufiĉ'e indiferent'e rigard'is la batat'a'n kamp'ar'an'o'n, sed atent'ig'is li'n la kamp'ar'an'o sub'akv'ig'at'a.

— Ha, ha!... — rid'is la rem'ist'o, — kiel oni don'as al li trink'i!... Li tiel dik'iĝ'os, ke li'a edz'in'o est'os dev'ig'it'a pli'larĝ'ig'i li'a'n zon'o'n.

La princ'o ordon'is al'bord'ig'i. Dum'e oni el'tir'is la kamp'ar'an'o'n el la akv'o, permes'is al li el'ig'i la akv'o'n per la tus'ad'o kaj re'e kapt'is li'n je la pied'o'j malgraŭ la ne'hom'a'j kri'o'j de li'a edz'in'o, kiu komenc'is mord'i la hom'o'j'n, ŝi'n ten'ant'a'j'n.

— Halt'u! — ek'kri'is la princ'o al la ekzekut'ist'o'j, kiu'j tren'is la mal'feliĉ'ul'o'n.

— Far'u vi'a'n dev'o'n! — kri'is per naz'voĉ'o la hom'o en la ŝaf'a peruk'o. — Kiu vi est'as, tro brav'a, kiu kuraĝ....

En ĉi tiu moment'o la princ'o ek'bat'is li'n je la kap'o per si'a mezur'il'o, kiu feliĉ'e est'is mal'pez'a. Malgraŭ tio, la posed'ant'o de la makul'it'a tunik'o tuj sid'iĝ'is sur la ter'o, kaj palp'int'e la peruk'o'n kaj kap'o'n, ek'rigard'is la atak'ant'o'n per ne'bril'a'j okul'o'j.

— Mi diven'as — dir'is li per natur'a voĉ'o, — ke mi hav'as la honor'o'n parol'i kun eminent'a person'o... Bon'a humor'o ĉiam, sinjor'o, akompan'u vi'n, kaj la gal'o neniam dis'flu'u en vi'a'j ost'o'j...

— Kio'n vi far'as kun ĉi tiu hom'o? — inter'romp'is la princ'o.

— Vi demand'as mi'n, sinjor'o — respond'is la hom'o re'e per naz'voĉ'o, — kiel ekster'land'ul'o, kiu ne kon'as la mor'o'j'n de la land'o, nek la hom'o'j'n, al kiu'j li si'n turn'as tro intim'e. Sci'u do, ke mi est'as kolekt'ist'o de li'a ekscelenc'o Dagon, la unu'a bankier'o en Memfis'o, kaj se vi ankoraŭ ne pal'iĝ'is, ek'sci'u, ke Dagon est'as lu'ant'o, rajt'ig'it'o kaj amik'o de l’ kron'princ'o (Vi viv'u etern'e!) kaj ke vi sur la ter'o'j de l’ kron'princ'o far'is super'fort'o'n, pri kiu atest'os mi'a'j hom'o'j...

— Do tio... — inter'romp'is li'n la kron'princ'o, sed subit'e halt'is. — Je kia rajt'o vi tiel martir'as la princ'a'n kamp'ar'an'o'n?

— Ĉar la fripon'o ne vol'as pag'i la impost'o'j'n, kaj la trezor'ej'o de la kron'princ'o bezon'as mon'o'n...

La help'ant'o'j de la ofic'ist'o, vid'ant'e la katastrof'o'n de si'a sinjor'o, el'las'is la mal'feliĉ'ul'o'n kaj star'is ne sci'ant'e kio'n far'i, kiel la membr'o'j de l’ korp'o sen'kap'ig'it'a. La liber'ig'it'a kamp'ar'an'o komenc'is kraĉ'i kaj el'sku'i la akv'o'n el la orel'o'j kaj li'a edz'in'o salt'is al la sav'int'o.

— Kiu ajn vi est'as — ĝem'is ŝi, kun'met'ant'e la man'o'j'n antaŭ la kron'princ'o, — di'o aŭ eĉ send'it'o de l’ faraon'o, aŭskult'u pri ni'a mizer'o. Ni est'as kamp'ar'an'o'j de la kron'princ'o (li viv'u etern'e!) kaj ni pag'is ĉiu'j'n impost'o'j'n: en mili'o, tritik'o, flor'o'j kaj brut'a'j fel'o'j. Tamen en la last'a dekad'o ven'is al ni ĉi tiu jen hom'o kaj ordon'as don'i al si kvin mezur'o'j'n da tritik'o... “Je kia rajt'o? — demand'as mi'a edz'o — la impost'o'j ja est'as jam pag'it'a'j?” Kaj li ĵet'as mi'a'n edz'o'n ter'e'n, pied'bat'is li'n kaj dir'as: “Je tia rajt'o, ke li'a ekscelenc'o Dagon ordon'is.” “Kie mi pren'os? — respond'is mi'a edz'o, — ni ne hav'as plu gren'o'n kaj jam de unu monat'o ni nutr'as ni'n per la radik'o'j de lotus'o, kaj pli kaj pli mal'facil'e est'as trov'i ili'n, ĉar la grand'a'j sinjor'o'j am'as lud'i per la flor'o'j de lotus'o?...”

Ŝi perd'is la spir'o'n kaj komenc'is plor'i. La princ'o atend'is pacienc'e, ĝis ŝi trankvil'iĝ'is, sed la kamp'ar'an'o, kiu'n oni super'fort'e dron'ig'is, murmur'is:

— Ĉi tiu vir'in'aĉ'o per si'a babil'ad'o al'tir'os al ni mal'feliĉ'o'n... kaj mi dir'as, ke mi ne am'as, kiam la vir'in'o'j si'n miks'as en la afer'o'j'n!

Dum'e la ofic'ist'o, proksim'iĝ'int'e al la rem'ist'o, demand'is mal'laŭt'e, montr'ant'e Ramzeson:

— Kiu est'as ĉi tiu flav'bek'ul'o?

— Sek'iĝ'u vi'a lang'o! — respond'is la rem'ist'o. — Ĉu vi ne vid'as, ke li dev'as est'i grand'a sinjor'o: li bon'e pag'as kaj fort'e bat'as.

— Mi tuj ek'kon'is — murmur'et'is la ofic'ist'o — ke tio dev'as est'i iu grand'a. Mi pas'ig'is mi'a'n jun'ec'o'n en festen'o'j kun eminent'a'j sinjor'o'j.

— Jes. Kaj la saŭc'o'j de tiu'j festen'o'j rest'as ankoraŭ sur vi'a'j vest'o'j — murmur'et'is sub la naz'o la rem'ist'o.

La vir'in'o sat'plor'int'e daŭr'ig'is:

— Hodiaŭ ven'is ĉi tiu skrib'ist'o kun si'a'j hom'o'j kaj dir'as al mi'a edz'o: “Se vi ne hav'as tritik'o'n, don'u al ni du fil'o'j'n, kaj la nobl'a Dagon ne nur ne postul'os de vi la impost'o'j'n, sed eĉ pag'os al vi por ĉiu infan'o du draĥm'o'j'n.”

— Ve al mi! — kri'is la sav'it'a kamp'ar'an'o. — Vi pere'ig'os ni'n ĉiu'j'n per vi'a babil'ad'o.... Ne aŭskult'u ŝi'n, bon'a sinjor'o! — li si'n turn'is al Ramzes. — Kiel la bov'in'o imag'as, ke ŝi for'pel'os la muŝ'o'j'n per la vost'o, sam'e ĉi tiu vir'in'o pens'as, ke ŝi for'tim'ig'os la kolekt'ist'o'j'n per si'a lang'o... kaj ili ambaŭ ne sci'as, ke ili est'as mal'saĝ'a'j.

— Vi mem est'as mal'saĝ'a! — inter'romp'is la vir'in'o. — Jun'a sinjor'o, vi kiu hav'as reĝ'a'n aspekt'o'n.

— Mi vi'n pren'as kiel atest'ant'o'j'n, ke ĉi tiu vir'in'o blasfem'as... — dir'is du'on'voĉ'e la skrib'ist'o al si'a'j hom'o'j.

— Odor'ant'a flor'o, kies voĉ'o est'as kiel la son'o de l’ flut'o, aŭskult'u mi'n!... — pet'eg'is la vir'in'o la princ'o'n. — Do mi'a edz'o dir'is al ĉi tiu ofic'ist'o: “Mi prefer'us perd'i du jun'a'j'n bov'o'j'n, se mi posed'us ili'n, ol don'i mi'a'j'n knab'o'j'n, eĉ se oni pag'us kvar draĥm'o'j'n jar'e por ĉiu. Ĉar se la infan'o for'las'as la hejm'o'n por serv'i ali'lok'e, neni'u vid'os li'n plu.”

— Sufok'iĝ'u mi!... la fiŝ'o'j manĝ'u mi'a'n korp'o'n sur la fund'o de Nil'o!... — ĝem'is la kamp'ar'an'o. — Vi ja, vir'in'o, detru'os la tut'a'n bien'o'n per vi'a'j plend'o'j...

La ofic'ist'o, vid'ant'e, ke li hav'as la sub'ten'o'n de la person'o plej mult'e interes'at'a, el'paŝ'is antaŭ'e'n kaj komenc'is re'e per naz'voĉ'o:

— De l’ temp'o, kiam la sun'o lev'iĝ'as super la reĝ'a palac'o kaj sub'ir'as post la piramid'o'j, plej ekster'ordinar'a'j okaz'o'j est'is vid'at'a'j en ĉi tiu land'o. En la temp'o de la faraon'o Semempses apud la piramid'o Koĥom oni rimark'is mirakl'a'j'n fenomen'o'j'n kaj la pest'o fal'is sur Egipton. En la temp'o de Boetos la ter'o mal'ferm'iĝ'is apud Bubastis kaj en'glut'is mult'e da hom'o'j... Dum la reg'ad'o de Neferĥes la akv'o'j de Nil'o dek unu tag'o'n est'is dolĉ'a'j, kiel la miel'o. Tio'n oni vid'is kaj mult'a'j'n ali'a'j'n afer'o'j'n, pri kiu'j mi sci'as, ĉar mi est'as plen'a de saĝ'o. Sed oni vid'is neniam fremd'ul'o'n, el'ir'int'a'n el akv'o kaj mal'help'ant'a'n kolekt'i impost'o'j'n en la bien'o'j de li'a ekscelenc'o, la kron'princ'o.

— Silent'u! — ek'kri'is Ramzes — kaj ir'u for. Neni'u for'pren'os vi'a'j'n infan'o'j'n — al'don'is li al la vir'in'o.

— Facil'e est'as al mi ir'i for — respond'is la kolekt'ist'o — ĉar mi hav'as rapid'a'n ŝip'et'o'n kaj kvin rem'ist'o'j'n. Sed don'u al mi, vi'a ekscelenc'o, i'a'n sign'o'n por mi'a sinjor'o Dagon.

— De'met'u la peruk'o'n kaj montr'u al li la sign'o'n sur vi'a kap'o — dir'is la princ'o. — Kaj dir'u al Dagon, ke mi far'os al li simil'a'j'n sign'o'j'n sur la tut'a korp'o...

— Ĉu vi aŭd'as la blasfem'o'n?... — murmur'et'is la skrib'ist'o al si'a'j hom'o'j, ir'ant'e mal'antaŭ'e'n al la bord'o, kun profund'a'j salut'o'j.

Li en'ir'is en la ŝip'et'o'n, kaj kiam li'a'j help'ant'o'j for'puŝ'is la ŝip'et'o'n kaj mal'proksim'iĝ'is kelk'dek'o'n da paŝ'o'j, li komenc'is kri'i etend'ant'e la man'o'n:

— La kramp'o prem'u vi'a'j'n intern'aĵ'o'j'n, ribel'ul'o'j, blasfem'ul'o'j!... Mi vetur'as rekt'e al la kron'princ'o kaj mi rakont'os al li, kio far'iĝ'as en li'a'j bien'o'j...

Post'e li pren'is baston'o'n kaj komenc'is bat'i si'a'j'n hom'o'j'n, pro tio ke ili ne defend'is li'n.

— La sam'o est'as kun vi! — kri'is li, minac'ant'e Ramzeson.

La princ'o salt'is en si'a'n ŝip'et'o'n kaj furioz'a, ordon'is al la rem'ist'o persekut'i la mal'humil'a'n ofic'ist'o'n de la procent'eg'ist'o. Sed la skrib'ist'o en la ŝaf'a peruk'o ĵet'is si'a'n baston'o'n kaj komenc'is mem rem'i; li'a'j hom'o'j tiel fervor'e help'is li'n, ke ne ebl'e est'is kapt'i ili'n.

— Pli facil'e strig'o kapt'os hirund'o'n, ol mi ili'n, mi'a bel'a sinjor'o — dir'is rid'ant'e la rem'ist'o de Ramzes. — Sed vi est'as sen'dub'e ne ter'mezur'ist'o, sed oficir'o. Vi tuj bat'as je la kap'o! Mi kon'as tio'n bon'e: mi mem est'is kvin jar'o'j'n en la arme'o. Mi ĉiam bat'is je la kap'o aŭ ventr'o kaj mi viv'is ne plej mal'bon'e. Kaj se iu ek'bat'is mi'n, mi tuj kompren'is, ke li dev'as est'i iu grand'a... En ni'a Egipto (neniam for'las'u ĝi'n la di'o'j) est'as terur'e mal'vast'e; dom'o apud dom'o, urb'o apud urb'o, hom'o apud hom'o.

Se oni vol'as pli mal'pli liber'e si'n turn'i en la amas'o, oni dev'as bat'i je la kap'o.

— Ĉu vi est'as edz'ig'it'a? — demand'is la princ'o.

— Hm! se mi hav'as vir'in'o'n kaj lok'o'n por unu kaj du'on'o da person'o, mi est'as edz'ig'it'a, sed en ali'a'j okaz'o'j mi est'as fraŭl'o. Mi ja est'is soldat'o kaj sci'as, ke la vir'in'o est'as bon'a unu foj'o'n tag'e, kaj ne ĉiam. Ŝi mal'help'as.

— Ebl'e vi akcept'us serv'ad'o'n ĉe mi? Kiu sci'as, ebl'e vi ne bedaŭr'us tio'n?

— Kun la permes'o de vi'a ekscelenc'o, mi tuj rimark'is, ke vi pov'us komand'i regiment'o'n, malgraŭ vi'a jun'a vizaĝ'o. Sed mi far'iĝ'os nenies serv'ist'o. Mi est'as liber'a fiŝ'ist'o; mi'a av'o est'is (mi pet'as vi'a'n pardon'o'n) paŝt'ist'o en Mal'supr'a Egipto, ni'a gent'o de'ven'as de Hiksos’oj. Est'as ver'o, ke la mal'saĝ'a'j egiptaj kamp'ar'an'o'j mok'as ni'n, sed tio ig'as mi'n rid'i. Kamp'ar'an'o kaj Hiksos, mi tio'n dir'as al vi'a ekscelenc'o, est'as kvazaŭ bov'o kaj bov'o'vir'o. La kamp'ar'an'o pov'as ir'i post la plug'il'o kaj antaŭ la plug'il'o, sed Hiksos serv'os neniu'n sinjor'o'n. Ebl'e nur en la arme'o de li'a sankt'ec'o, ĉar tio est'as arme'o.

La bon'humor'a rem'ist'o parol'is sen'ĉes'e, sed la princ'o ne aŭskult'is li'n plu. En li'a anim'o pli kaj pli laŭt'e son'is tre dolor'a'j demand'o'j, tut'e nov'a'j. Do ĉi tiu'j insul'et'o'j, preter kiu'j li vetur'is, aparten'as al li'a'j bien'o'j? Strang'a afer'o: li tut'e ne sci'is, kie est'as li'a'j bien'o'j kaj kia'n aspekt'o'n ili hav'as. Do en li'a nom'o Dagon ŝarĝ'is la kamp'ar'an'o'j'n per nov'a'j impost'o'j, kaj la strang'a mov'ad'o, kiu'n li rigard'is preter'pas'ant'e la bord'o'j'n, est'is kolekt'ad'o de l’ impost'o'j?... La kamp'ar'an'o, kiu'n oni bat'is sur la bord'o, sen'dub'e ne hav'is rimed'o'j'n por pag'i. La infan'o'j, kiu'j mal'dolĉ'e plor'is en la ŝip'et'o, est'is vend'it'a'j por tut'a jar'o po unu draĥm'o ĉiu. Kaj la vir'in'o, kiu en'ir'is en la akv'o'n ĝis la zon'o kaj mal'ben'is, est'is ili'a patr'in'o.

— La vir'in'o'j est'as tre mal'trankvil'a'j — dir'is al si la princ'o. — Sara est'as la plej trankvil'a el la vir'in'o'j, sed ali'a'j am'as mult'e babil'i, plor'i kaj kri'i...

Li re'memor'is la kamp'ar'an'o'n, kiu trankvil'ig'is la eksplod'o'j'n de si'a edz'in'o. Li'n oni dron'ig'ad'is, kaj li ne koler'is, al ŝi oni far'is neni'o'n — tamen ŝi kri'is kiel frenez'a.

— La vir'in'o'j est'as tre mal'trankvil'a'j!... — ripet'is li. — Jes, eĉ mi'a respekt'ind'a patr'in'o... Kia diferenc'o inter mi'a patr'o kaj patr'in'o! Li'a sankt'ec'o tut'e ne vol'as sci'i, ke mi for'las'is la arme'o'n por knab'in'o, sed la reĝ'in'o'n interes'as eĉ tio, ke mi pren'is en mi'a'n dom'o'n Hebre'in'o'n... Sara est'as la plej trankvil'a el la vir'in'o'j, kiu'j'n mi kon'as, kontraŭ'e Tafet babil'as, plor'as kaj kri'as kiel kvar...

Post'e la princ'o re'memor'is la vort'o'j'n de la edz'in'o de l’ kamp'ar'an'o, ke jam de unu monat'o ili ne manĝ'as gren'o'n, sed la grajn'o'j'n kaj radik'o'j'n de lotus'o. Ĝi'a'j grajn'o'j est'as kiel la papav'o, la radik'o'j — ne tre bon'gust'a'j... Li ne manĝ'us tio'n eĉ tri tag'o'j'n inter'sekv'a'j'n. Ceter'e, la pastr'o'j, kiu'j okup'iĝ'as per la kurac'ad'o, konsil'as ŝanĝ'ad'i la nutr'aĵ'o'n. Ankoraŭ en la lern'ej'o oni dir'is al li, ke oni dev'as manĝ'i altern'e viand'o'n kaj fiŝ'o'j'n, daktil'o'j'n kaj tritik'o'n, fig'o'j'n kaj horde'o'n. Sed dum tut'a monat'o si'n nutr'i per la grajn'o'j de lotus'o!... Nu, kaj la ĉeval'o, bov'in'o?... La ĉeval'o kaj bov'in'o am'as la fojn'o'n, kaj la horde'a'j'n bul'et'o'j'n oni dev'as super'fort'e puŝ'i en ili'a'n gorĝ'o'n. Ver'ŝajn'e ankaŭ la kamp'ar'an'o'j prefer'as si'n nutr'i per la lotus'a'j grajn'o'j, kaj manĝ'as sen apetit'o la plat'a'j'n kuk'o'j'n tritik'a'j'n kaj horde'a'j'n, fiŝ'o'j'n kaj viand'o'n. Ceter'e, la plej pi'a'j pastr'o'j, mirakl'o'far'ant'o'j, tuŝ'as neniam viand'o'n aŭ fiŝ'o'j'n. Kred'ebl'e la riĉ'ul'o'j kaj reĝ'a'j fil'o'j bezon'as viand'o'n, kiel la leon'o'j kaj agl'o'j, kaj la kamp'ar'an'o'j — herb'o'n, kiel la bov'o.

Sol'e... ĉi tiu dron'ig'ad'o pro la impost'o'j. Sed ĉu si'n ban'ant'e kun la koleg'o'j li ne sub'akv'ig'is ili'n, kaj eĉ mem ne sub'akv'iĝ'is?... Kia'j rid'o'j est'is tiam. La sub'akv'ig'ad'o, lud'o. Koncern'e la baston'ad'o'n, kiom da foj'o'j oni bat'is li'n en la lern'ej'o?... Tio dolor'as, sed, ŝajn'as, ne ĉiu'j'n est'aĵ'o'j'n. Batat'a hund'o boj'as kaj mord'as; batat'a bov'o eĉ ne turn'as si'n. Sam'e la baston'ad'o est'as dolor'o por grand'a sinjor'o, sed kamp'ar'an'o kri'as nur, por sat'kri'i ĉe la bon'a okaz'o. Eĉ ne ĉiu'j kri'as, la soldat'o'j kaj oficir'o'j kant'as sub la baston'o'j.

Ĉi tiu'j saĝ'a'j konsider'o'j ne pov'is tamen sufok'i mal'grand'a'n, sed turment'ant'a'n mal'trankvil'o'n en la kor'o de l’ kron'princ'o: li'a lu'ant'o Dagon ŝarĝ'is li'a'j'n kamp'ar'an'o'j'n per mal'just'a impost'o, kiu'n ili ne pov'is pag'i!

En ĉi tiu moment'o okup'is li'n ne la kamp'ar'an'o'j, sed la patr'in'o. Li'a patr'in'o sen'dub'e est'as inform'it'a pri la mastr'um'ad'o de la Fenici'an'o'j. Kio'n ŝi dir'os pri tio al la fil'o? Kiel ŝi rigard'os li'n? Kiel sarkasm'e ŝi rid'et'os!... Kaj ŝi ne est'us vir'in'o, se ŝi ne dir'us al li:

— Mi ja dir'is al vi, Ramzes, ke la Fenici'an'o'j ruin'ig'os vi'a'j'n bien'o'j'n.

— Se la perfid'a'j pastr'o'j — pens'is la kron'princ'o — ofer'us al mi hodiaŭ du'dek talent'o'j'n, morgaŭ mi for'pel'us Dagonon, mi'a'j kamp'ar'an'o'j ne ricev'ad'us baston'ad'o'n kaj ne est'us dron'ig'at'a'j, kaj mi'a patr'in'o ne rid'us mi'n... La dek'on'o, la cent'on'o da riĉ'aĵ'o'j, kiu'j kuŝ'as en ni'a'j templ'o'j kaj en kiu'j si'n paŝt'as la avid'a'j okul'o'j de la raz'it'a'j kap'o'j, por long'a'j jar'o'j far'us mi'n hom'o sen'de'pend'a de Fenici'an'o'j...

En ĉi tiu moment'o strang'a ide'o tra'pas'is kiel fulm'o la anim'o'n de Ramzes, ke inter la kamp'ar'an'o'j kaj pastr'o'j ekzist'as ia profund'a antagonism'o.

— Pro la kulp'o de Herhor — pens'is li — si'n pend'ig'is la kamp'ar'an'o sur la lim'o de l’ dezert'o... Por liver'i ĉio'n neces'a'n al la pastr'o'j kaj templ'o'j mal'facil'e labor'as du milion'o'j da Egipt'an'o'j... Se la riĉ'aĵ'o'j de l’ pastr'o'j aparten'us al la faraon'o, mi ne bezon'us prunt'e'pren'i dek'kvin talent'o'j'n kaj mi'a'j kamp'ar'an'o'j ne est'us tiel terur'e prem'eg'at'a'j... Jen kie est'as la font'o de la mal'feliĉ'o'j de Egipto kaj de la mal'fort'ec'o de ĝi'a'j reĝ'o'j!...

La kron'princ'o kompren'is, ke oni ag'as mal'just'e kontraŭ la kamp'ar'an'o'j, mal'grand'iĝ'is do li'a dolor'o, kiam li mal'kovr'is, ke la kaŭz'o de la mal'bon'o est'as la pastr'o'j. Li tut'e ne konsider'is, ke li'a juĝ'o pov'as est'i erar'a kaj mal'just'a.

Ceter'e li ne juĝ'is, sed indign'is. Sed la koler'o de l’ hom'o neniam si'n turn'as kontraŭ li'n mem; tiel, mal'sat'a panter'o ne manĝ'as la propr'a'n korp'o'n, sed sving'ant'e la vost'o'n kaj al'prem'ant'e la orel'o'j'n serĉ'as ĉirkaŭ si la atak'ot'o'n.

Ĉapitr'o XIII

La ekskurs'o'j de la kron'princ'o, entrepren'it'a'j por trov'i la pastr'o'n, kiu sav'is Saran kaj don'is al li jur'a'n konsil'o'n, hav'is ne'atend'it'a'n rezultat'o'n.

La pastr'o ne est'is trov'it'a, sed inter la egiptaj kamp'ar'an'o'j komenc'is rond'ir'i legend'o'j pri Ramzes.

Hom'o vetur'is vesper'e de vilaĝ'o al vilaĝ'o en mal'grand'a ŝip'et'o kaj rakont'is al la kamp'ar'an'o'j, ke la kron'princ'o liber'ig'is la hom'o'j'n, kiu'j'n minac'is min'labor'o, kiel pun'o pro la atak'o kontraŭ li'a'n dom'o'n. Krom tio li bat'is la ofic'ist'o'n, kiu vol'is super'fort'e pren'i de ili mal'just'a'n impost'o'n. La fremd'ul'o al'don'is fin'e, ke Ramzes est'as special'e protekt'at'a de la di'o de la okcident'a dezert'o, Amon, kiu est'as li'a patr'o.

La simpl'ul'o'j avid'e aŭskult'is la rakont'o'j'n, unu'e ĉar ili est'is tut'e konform'a'j al la fakt'o'j, du'e ĉar la rakont'ant'o mem hav'is aspekt'o'n de spirit'o: li venad'is oni ne sci'as de kie kaj mal'aper'ad'is.

La princ'o Ramzes tut'e ne parol'is pri si'a'j kamp'ar'an'o'j kun Dagon, eĉ ne al'vok'is li'n. Li sent'us hont'o'n en la ĉe'est'o de la Fenici'an'o, de kiu li pren'is mon'o'n kaj de kiu li ankoraŭ mult'foj'e ebl'e postul'os ĝi'n.

Sed kelk'e da tag'o'j post la aventur'o kun la skrib'ist'o de Dagon, la bankier'o mem vizit'is la princ'o'n, ten'ant'e i'o'n kovr'it'a'n en la man'o. En'ir'int'e en la ĉambr'o'n de l’ kron'princ'o, li ek'genu'is, mal'lig'is la blank'a'n tuk'o'n kaj pren'is el ĝi bel'eg'a'n or'a'n pokal'o'n. Ĉi est'is inkrust'it'a per divers'kolor'a'j ŝton'o'j kaj kovr'it'a per plat'a skulpt'aĵ'o, kiu prezent'is sur la pied'o de l’ pokal'o kolekt'ad'o'n kaj prem'eg'ad'o'n de l’ vin'ber'o'j, kaj sur la pokal'o mem festen'o'n.

— Akcept'u ĉi tiu'n pokal'o'n, alt'a sinjor'o, de vi'a sklav'o — dir'is la bankier'o — kaj uz'u ĝi'n cent... mil... jar'o'j'n ĝis la fin'o de la jar'cent'o'j.

Sed la princ'o kompren'is, kio'n cel'is la Fenici'an'o. Ne tuŝ'ant'e do la or'a'n donac'o'n, li dir'is kun sever'a mien'o:

— Ĉu vi vid'as, Dagon, la purpur'a'j'n re'bril'o'j'n en la intern'o de la pokal'o?

— Ver'e — respond'is la bankier'o — kiel mi pov'us ne vid'i ĉi tiu'n purpur'o'n, kiu pruv'as, ke la pokal'o est'as el plej pur'a or'o.

— Kaj mi dir'os al vi, ke tio est'as la sang'o de l’ infan'o'j, kiu'j'n oni for'pren'is de l’ ge'patr'o'j — respond'is koler'e la kron'princ'o.

Li si'n de'turn'is kaj for'ir'is en pli mal'proksim'a'j'n ĉambr'o'j'n.

— Ho Astoret! — ĝem'is la Fenici'an'o.

Li'a'j lip'o'j blu'iĝ'is, kaj li'a'j man'o'j komenc'is trem'i tiel fort'e, ke li apenaŭ pov'is en'volv'i la pokal'o'n en la blank'a'n tuk'o'n.

Post kelk'e da tag'o'j Dagon ven'is kun si'a pokal'o en la bien'o'n de Sara. Li hav'is vest'o'j'n, brod'it'a'j'n per or'o, en la dens'a barb'o li hav'is vitr'a'n glob'et'o'n, el kiu flu'is parfum'o'j, kaj sur la kap'o li fiks'is du plum'o'j'n.

— Bel'a Sara — komenc'is li — verŝ'u Jehovo sur vi'a'n famili'o'n tiom da ben'o'j, kiom da akv'o flu'as en Nil'o. Ni Fenici'an'o'j kaj vi, Hebre'o'j, est'as ja najbar'o'j kaj frat'o'j. Kaj mi brul'as de tia am'o al vi, ke se vi ne aparten'us al ni'a plej nobl'a sinjor'o, mi ofer'us por vi'n hav'i al Gedeono (li fart'u bon'e!) dek talent'o'j'n kaj mi pren'us vi'n kiel leĝ'a'n edz'in'o'n. Tiel pasi'a mi est'as!...

— Di'o gard'u mi'n — respond'is Sara — ke mi bezon'u hav'i ali'a'n sinjor'o'n, ol la mi'a. Sed kiel, bon'a Dagon, ven'is al vi la dezir'o vizit'i hodiaŭ la serv'ist'in'o'n de l’ sinjor'o?

— Mi dir'os al vi la ver'o'n kvazaŭ vi est'us Tamara mi'a edz'in'o, kiu kvankam ŝi est'as fil'in'o de Sidono kaj al'port'is al mi grand'a'n dot'o'n, est'as jam mal'jun'a kaj ne ind'as de'met'i al vi la sandal'o'j'n.

— En la miel'o, kiu flu'as el vi'a buŝ'o est'as mult'e da absint'o — inter'romp'is Sara.

— La mi'e1o — dir'is Dagon sid'iĝ'ant'e — est'u por vi, kaj la absint'o venen'u mi'a'n kor'o'n. Ni'a sinjor'o, la princ'o Ramzes (li viv'u etern'e!) hav'as leon'a'n buŝ'o'n kaj vultur'a'n ruz'ec'o'n. Li bon'vol'is lu'don'i al mi si'a'j'n bien'o'j'n, kaj tio plen'ig'is mi'a'n stomak'o'n per ĝoj'o; sed li ne konfid'as al mi, tiel ke de ĉagren'o mi ne dorm'as tut'a'j'n nokt'o'j'n kaj nur ĝem'as kaj per larm'o'j sur'verŝ'as mi'a'n lit'o'n, en kiu, se vi, Sara, kuŝ'us kun mi anstataŭ Tamara, kiu ne pov'as plu vek'i dezir'o'j'n en mi...

— Ne pri tio vi vol'is parol'i — inter'romp'is Sara ruĝ'iĝ'int'e.

— Mi ne sci'as plu, kio'n mi vol'as dir'i de l’ temp'o, kiam mi ek'vid'is vi'n kaj de l’ tag'o, kiam ni'a sinjor'o, sekret'e observ'ant'e mi'a'j'n ag'o'j'n en la bien'o, bat'is per baston'o kaj for'pren'is la san'o'n de mi'a skrib'ist'o, kiu kolekt'is de l’ kamp'ar'an'o'j la impost'o'j'n. Ĉi tiu impost'o ja ne est'as por mi, Sara, sed por ni'a sinjor'o... Ne mi ja manĝ'os fig'o'j'n kaj tritik'a'j'n pan'o'j'n el ĉi tiu bien'o, sed vi, Sara, kaj ni'a sinjor'o... Mi ja don'is mon'o'n al ni'a sinjor'o kaj juvel'o'j'n al vi, kial do la mal'nobl'a'j egiptaj kamp'ar'an'o'j dev'as mal'riĉ'ig'i ni'a'n sinjor'o'n kaj vi'n, Sara?.. Por ke vi kompren'u, kiel fort'e vi bol'ig'as mi'a'n sang'o'n, kaj por ke vi ek'sci'u, ke mi vol'as hav'i neni'o'n el tiu'j bien'o'j, sed ke mi don'as al vi ĉio'n, pren'u, Sara, ĉi tiu'n or'a'n pokal'o'n, inkrust'it'a'n per ŝton'o'j kaj kovr'it'a'n per skulpt'aĵ'o'j, kiu'n admir'us la di'o'j mem...

Dir'ant'e ĉi tio'n Dagon el'tir'is el la tuk'o la pokal'o'n, kiu'n ne akcept'is la princ'o.

— Mi eĉ ne vol'as, Sara — daŭr'ig'is li, — ke vi hav'u ĉi tiu'n pokal'o'n en vi'a hejm'o kaj don'u el ĝi trink'i al ni'a sinjor'o. Vi trans'don'u ĉi tiu'n pur'e or'a'n pokal'o'n al vi'a patr'o, Gedeono, kiu'n mi am'as, kiel frat'o'n. Kaj vi dir'u, Sara, al vi'a patr'o sekv'ant'a'j'n vort'o'j'n: “Dagon, vi'a du'nask'it'o, mal'feliĉ'a lu'ant'o de la bien'o'j de la kron'princ'o est'as ruin'ig'it'a. Trink'u do, patr'o, el ĉi tiu pokal'o, kaj pens'u pri vi'a du'nask'it'o Dagon kaj pet'u Jehovon, ke ni'a sinjor'o, la princ'o Ramzes, ne bat'u li'a'j'n skrib'ist'o'j'n kaj ne ribel'ig'u la kamp'ar'an'o'j'n, kiu'j jam sen tio ne vol'as pag'i. Kaj vi, Sara, sci'u, ke se vi al'las'us mi'n al intim'ec'o kun vi; mi don'us al vi du talent'o'j'n, kaj al vi'a patr'o unu talent'o'n, kaj mi hont'us, ke mi don'as tiel mal'mult'e, ĉar vi ind'as la kares'o'j'n de la faraon'o mem, kaj de la kron'princ'o, kaj de li'a ekscelenc'o la ministr'o Herhor, kaj de la brav'a Nitager kaj de la plej riĉ'a'j feniciaj bankier'o'j. Vi est'as tiel bon'gust'a, ke kiam mi vid'as vi'n, mi sven'as kaj kiam mi ne vid'as vi'n, mi ferm'as la okul'o'j'n kaj lek'as la fingr'o'j'n. Vi est'as pli dolĉ'a ol la fig'o'j, pli bon'odor'a ol la roz'o'j... Mi don'us al vi kvin talent'o'j'n... Pren'u la pokal'o'n, Sara....”

Sara si'n de'turn'is kun mal'lev'it'a'j okul'o'j.

— Mi ne pren'os la pokal'o'n — respond'is ŝi — ĉar mi'a sinjor'o mal'permes'is al mi akcept'i donac'o'j'n de iu ajn.

Dagon ŝton'iĝ'is de mir'eg'o kaj rigard'is ŝi'n per larĝ'e mal'ferm'it'a'j okul'o'j.

— Vi do ne sci'as, Sara, kiom valor'as ĉi tiu pokal'o?... Ceter'e mi don'as ĝi'n al vi'a patr'o, mi'a frat'o...

— Mi ne pov'as akcept'i... — murmur'et'is Sara.

— Sen'senc'aĵ'o!... — ek'kri'is Dagon. — Vi, Sara, pag'os al mi por ĉi tiu pokal'o ali'manier'e, dir'ant'e neni'o'n al vi'a sinjor'o... Vir'in'o tiel bel'a kiel vi dev'as ja posed'i or'o'n kaj juvel'o'j'n kaj dev'as hav'i si'a'n bankier'o'n, kiu liver'us al ŝi mon'o'n, kiam ŝi ek'dezir'os, kaj ne nur tiom, kiom vol'os ŝi'a sinjor'o?...

— Mi ne pov'as!... — murmur'et'is Sara, ne kaŝ'ant'e abomen'o'n al Dagon.

La Fenici'an'o tuj ŝanĝ'is la ton'o'n kaj dir'is rid'ant'e:

— Tre bon'e, Sara!... Mi nur vol'is konvink'iĝ'i, ĉu vi est'as fidel'a al ni'a sinjor'o. Kaj mi vid'as, ke vi est'as fidel'a, kvankam mal'saĝ'a'j hom'o'j babil'as...

— Kio'n?... eksplod'is Sara, si'n ĵet'ant'e al Dagon kun kun'prem'it'a'j pugn'o'j.

— Ha, ha! — rid'is la Fenici'an'o. — Kia domaĝ'o, ke tio'n ne aŭd'is kaj ne vid'is ni'a sinjor'o... Sed mi iam rakont'os al li, kiam li est'os favor'a al mi, ke vi ne nur est'as fidel'a al li kiel hund'o, sed eĉ ne vol'is akcept'i or'a'n pokal'o'n, ĉar li mal'permes'is al vi akcept'i donac'o'j'n... kaj tiu pokal'o, kred'u, Sara, al mi, sukces'e tent'is pli ol unu vir'in'o'n... kaj ne mal'grand'a'n vir'in'o'n...

Dagon rest'is ankoraŭ kelk'e da minut'o'j, admir'ant'e la virt'o'n kaj obe'em'o'n de Sara, fin'e li tre amik'e adiaŭ'is ŝi'n, en'ir'is en si'a'n ŝip'et'o'n kun tend'o kaj for'vetur'is Memfis'o'n. Kaj kiam la dom'o de Sara mal'aper'is post la arb'o'j, Dagon lev'iĝ'is kaj etend'int'e supr'e'n la man'o'j'n komenc'is kri'i:

— Ho Baal, Sid'o'n, ho Astoret!... venĝ'u al la mal'ben'it'a fil'in'o de Jud'o mi'a'n ofend'o'n... Pere'u ŝi'a perfid'a bel'ec'o, kiel gut'o da pluv'o en la dezert'o!... Manĝ'u ŝi'a'n korp'o'n la mal'san'o'j, kaj la frenez'o ek'posed'u ŝi'a'n anim'o'n!... El'pel'u ŝi'n la sinjor'o el la dom'o, kiel fav'a'n pork'o'n!... Kaj kiel hodiaŭ ŝi for'puŝ'is mi'a'n pokal'o'n, tiel ven'u temp'o, en kiu oni for'puŝ'os ŝi'a'n sek'a'n man'o'n, kiam ŝi soif'ant'a almoz'pet'os glas'o'n da ŝlim'a akv'o...

Post'e li kraĉ'is kaj murmur'is ne'kompren'ebl'a'j'n, sed tiel terur'a'j'n vort'o'j'n, ke dum unu moment'o nigr'a nub'o kovr'is la sun'o'n kaj la akv'o apud la ŝip'et'o komenc'is mal'klar'iĝ'i kaj ŝvel'i en grand'a'j'n ond'o'j'n. Kiam li fin'is, re'e ek'bril'is la sun'o, sed la river'o ankoraŭ furioz'e ond'is, kvazaŭ mov'at'a de nov'a al'flu'o.

La rem'ist'o'j de Dagon ek'tim'is kaj ĉes'is kant'i; sed apart'ig'it'a'j de si'a sinjor'o per la tend'o, ili ne vid'is li'a'j'n proced'o'j'n.

De tiu tag'o la Fenici'an'o ne montr'is si'n plu ĉe la kron'princ'o. Sed kiam foj'e la kron'princ'o ven'is en si'a'n dom'o'n, li trov'is en si'a dorm'o'ĉambr'o bel'a'n dek'ses'jar'a'n fenici'an danc'ist'in'o'n, kies tut'a kostum'o konsist'is el or'a ring'o sur la kap'o kaj el tuk'o delikat'a, kiel arane'a punt'o, sur la ŝultr'o'j.

— Kiu vi est'as? — demand'is la princ'o.

— Mi est'as pastr'in'o kaj vi'a serv'ant'in'o; send'is mi'n Dagon, por ke mi for'pel'u vi'a'n koler'o'n kontraŭ li.

— Kiel vi pov'as tio'n far'i?

— Jen tiel... sid'iĝ'u ĉi tie — dir'is ŝi sid'ig'ant'e li'n sur la apog'seĝ'o — mi star'iĝ'os sur la fingr'o'j por far'iĝ'i pli alt'a ol vi'a koler'o kaj per ĉi tiu tuk'o, kiu est'as sankt'ig'it'a, mi for'pel'os mal'proksim'e'n de vi la mal'bon'a'j'n spirit'o'j'n... For, for — murmur'et'is ŝi, danc'ant'e ĉirkaŭ Ramzes. — For'pren'u mi'a'j man'o'j de vi'a'j har'o'j la mal'gaj'ec'o'n... mi'a'j kis'o'j re'don'u seren'a'n rigard'o'n al vi'a'j okul'o'j... la bat'ad'o de mi'a kor'o plen'ig'u per muzik'o vi'a'j'n orel'o'j'n, sinjor'o de Egipto... For, for!... Li ne est'as vi'a, sed mi'a. La am'o bezon'as tia'n silent'o'n, ke en ĝi'a ĉe'est'o eĉ la koler'o dev'as kun'prem'i la lip'o'j'n.

Danc'ant'e ŝi lud'is kun la har'o'j de Ramzes, ĉirkaŭ'pren'is li'a'n kol'o'n, kis'is li'a'j'n okul'o'j'n. Fin'e lac'a ŝi sid'iĝ'is ĉe la pied'o'j de l’ princ'o kaj apog'int'e la kap'o'n sur li'a'j genu'o'j, ŝi fiks'e li'n rigard'is, spir'eg'ant'e per la du'on'e mal'ferm'it'a buŝ'o.

— Vi ne koler'as plu kontraŭ vi'a serv'ist'o Dagon?... — murmur'et'is ŝi, kares'ant'e la vizaĝ'o'n de l’ princ'o.

Ramzes vol'is kis'i ŝi'n je la buŝ'o, sed ŝi salt'e lev'iĝ'is de li'a'j genu'o'j kaj for'kur'is kri'ant'e:

— Ho ne, mal'permes'it'e est'as ...

— Kial?

— Mi est'as virg'ul'in'o kaj pastr'in'o de la grand'a Astarte... Vi dev'us tre am'i kaj honor'i mi'a'n protekt'ant'in'o'n, antaŭ kiam est'us permes'it'e al vi mi'n kis'i.

— Kaj al vi est'as permes'it'e?...

— Al mi ĉio est'as permes'it'a, ĉar mi est'as pastr'in'o kaj mi ĵur'is rest'i virg'a.

— Por kio do vi ven'is?

— Dis'pel'i vi'a'n koler'o'n. Mi tio'n far'is kaj mi for'ir'as. Fart'u bon'e kaj ĉiam rest'u bon'a!... — dir'is ŝi kun penetr'ant'a rigard'o.

— Kie vi loĝ'as?... Kiel oni nom'as vi'n?... — demand'is la princ'o.

— Mi'a nom'o est'as Kares'o, kaj mi loĝ'as... por kio tio'n dir'i. Ne baldaŭ ankoraŭ vi ven'os al mi.

Ŝi adiaŭ'is li'n per la man'o kaj mal'aper'is; la princ'o du'on'e sven'int'a ne for'las'is la seĝ'o'n. Kiam post moment'o li el'rigard'is tra la fenestr'o, li ek'vid'is riĉ'a'n port'il'o'n, kiu'n kvar Nubi'an'o'j rapid'e port'is al Nil'o.

Ramzes ne bedaŭr'is, ke ŝi for'ir'is: ŝi mir'ig'is li'n, sed ne rav'is.

— Sara est'as pli kviet'a ol ŝi — pens'is li — kaj pli bel'a. Ceter'e... ŝajn'as al mi, ke ĉi tiu Fenici'an'in'o dev'as est'i mal'varm'a, kaj ŝi'a'j kares'o'j lern'it'a'j.

Sed de tiu ĉi moment'o la princ'o ĉes'is koler'i kontraŭ Dagon, tiom pli, ke kiam li foj'e est'is ĉe Sara, ven'is al li li'a'j kamp'ar'an'o'j kaj dank'ant'e pro la protekt'o, anonc'is ke la Fenici'an'o ne dev'ig'as ili'n pag'i nov'a'j'n impost'o'j'n.

Tiel est'is apud Memfis'o. Kontraŭ'e en ali'a'j bien'o'j la lu'ant'o de l’ princ'o kompens'is si'a'j'n perd'o'j'n.

Ĉapitr'o XIV

En la monat'o Ĥoiak, de la mez'o de septembr'o ĝis la mez'o de oktobr'o, la akv'o'j de Nil'o kresk'is plej alt'e'n kaj komenc'iĝ'is mal'grand'a mal'lev'iĝ'o En la ĝarden'o'j oni kolekt'is la tamarind'a'j'n frukt'o'j'n, daktil'o'j'n kaj oliv'o'j'n, kaj la arb'o'j ek'flor'is du'a'n foj'o'n.

En ĉi tiu temp'o li'a sankt'ec'o Ramzes XII for'las'is si'a'n sun'a'n palac'o'n apud Memfis'o. Kun grand'a sekv'ant'ar'o en kelk'dek'o da ŝip'o'j riĉ'e ornam'it'a'j li vetur'is Tebojn dank'i la tie'a'j'n di'o'j'n pro la bon'a lev'iĝ'o de Nil'o kaj sam'temp'e far'i ofer'o'j'n en la tomb'o'j de si'a'j etern'e viv'ant'a'j antaŭ'ul'o'j...

La grand'a monarĥ'o tre favor'e adiaŭ'is si'a'n fil'o'n kaj hered'ont'o'n, sed la administr'ad'o'n de la ŝtat'a'j afer'o'j dum si'a for'est'o li konfid'is al Herhor.

La princ'o Ramzes tiel fort'e est'is impres'it'a de ĉi tiu mank'o de l’ konfid'o de la monarĥ'o, ke dum tri tag'o'j li ne el'ir'is el si'a dom'o, manĝ'is neni'o'n kaj nur plor'is. Post'e li ĉes'is si'n raz'i kaj trans'loĝ'iĝ'is en la bien'o'n de Sara, por evit'i renkont'o'n kun Herhor kaj koler'ig'i la patr'in'o'n, kiu laŭ li'a opini'o est'is la kaŭz'o de li'a'j mal'feliĉ'o'j.

Tuj en la sekv'int'a tag'o en ĉi tiu rifuĝ'ej'o vizit'is li'n Tutmozis, tir'ant'e post si du ŝip'o'j'n kun muzik'ist'o'j kaj danc'ist'in'o'j kaj tri'a'n plen'a'n de manĝ'aĵ'o, flor'o'j kaj vin'o. Sed la princ'o ordon'is al la muzik'ist'o'j kaj danc'ist'in'o'j vetur'i for, kaj konduk'ant'e la adjutant'o'n en la ĝarden'o'n, dir'is:

— Kred'ebl'e mi'a patr'in'o (ŝi viv'u etern'e!) send'is vi'n ĉi tie'n por for'ŝir'i mi'n de la Hebre'in'o?... Dir'u do al ŝi'a reĝ'a moŝt'o, ke se Herhor far'iĝ'us ne nur la vic-reĝ'o, sed eĉ fil'o de mi'a patr'o, mi far'os, kio plaĉ'os al mi... Mi kompren'as tio'n... Hodiaŭ ili vol'us for'pren'i de mi Saran, kaj morgaŭ .... Mi pruv'os al ili, ke mi rezign'os neni'o'n.

La princ'o est'is incit'it'a: Tutmozis lev'is la ŝultr'o'j'n, fin'e li respond'is:

— Kiel la vent'o for'port'as la bird'o'n en la dezert'o'n, tiel la koler'o el'ĵet'as la hom'o'n sur la bord'o'j'n de la mal'just'ec'o. Ĉu vi pov'as mir'i, ke la pastr'o'j ne ĝoj'as, ke la kron'princ'o lig'is si'a'n viv'o'n kun vir'in'o de ali'a kred'o? Est'as ver'o, ke Sara ne plaĉ'as al ili, tiom pli, ke vi posed'as ŝi'n sol'a'n; se vi hav'us kelk'e da divers'a'j vir'in'o'j, kiel ĉiu'j jun'a'j nobel'ul'o'j, oni tut'e ne atent'us la Hebre'in'o'n. Sed kio'n mal'bon'a'n ili far'is al ŝi?... Neni'o'n. Kontraŭ'e, iu pastr'o defend'is ŝi'n kontraŭ furioz'a'j atak'ant'o'j, kiu'j'n vi bon'vol'is liber'ig'i el la mal'liber'ej'o.

— Kaj mi'a patr'in'o ... — inter'romp'is la kron'princ'o.

Tutmozis komenc'is rid'i.

— Vi'a respekt'ind'a patr'in'o — daŭr'ig'is li — am'as vi'n, kiel si'a'j'n propr'a'j'n okul'o'j'n kaj si'a'n propr'a'n kor'o'n. Sen'dub'e ankaŭ al ŝi ne plaĉ'as Sara, sed ĉu vi sci'as, kio'n ŝi foj'e dir'is al mi?... Ke mi ŝtel'u de vi Saran!... Vi vid'as, kiel ŝi ŝerc'is. Mi respond'is ankaŭ per ŝerc'o: “Ramzes donac'is al mi ar'o'n da ĉas'hund'o'j kaj du siriajn ĉeval'o'j'n, kiam ili ted'is li'n; do ebl'e iam li trans'don'os al mi ankaŭ si'a'n am'at'in'o'n, kiu'n mi kred'ebl'e dev'os akcept'i kun al'don'o.”

— Eĉ ne sonĝ'u pri tio. Al neni'u mi hodiaŭ don'us Saran, ĝust'e tial, ke pro ŝi mi'a patr'o ne nom'is mi'n vic-reĝ'o.

Tutmozis balanc'is la kap'o'n.

— Vi tut'e erar'as, vi tiel erar'as, ke tio tim'ig'as mi'n. Ĉu efektiv'e vi ne kompren'as la kaŭz'o'j'n de la mal'favor'o, kiu'j'n kon'as ĉiu kler'a hom'o en Egipto?...

— Mi sci'as neni'o'n....

— Tiom pli mal'bon'e — dir'is embaras'it'e Tutmozis. — Vi do ne sci'as, ke de l’ temp'o de la manovr'o'j, la soldat'o'j, precip'e grek'a'j, en ĉiu'j drink'ej'o'j trink'as por vi'a san'o...

— Por tio ja ili ricev'is la mon'o'n.

— Jes, sed ne por kri'i per laŭt'a voĉ'o, ke kiam vi ek'reg'os post li'a sankt'ec'o (li viv'u etern'e!), vi komenc'os grand'a'n milit'o'n, post kiu grand'a'j ŝanĝ'o'j far'iĝ'os en Egipto... Kia'j ŝanĝ'o'j?... Kaj kiu, dum viv'as la faraon'o, kuraĝ'as parol'i pri la plan'o'j de li'a hered'ont'o?

Nun la princ'o mal'gaj'iĝ'is.

— Jen unu afer'o, sed mi dir'os al vi ankoraŭ pri ali'a — daŭr'ig'is Tutmozis, — ĉar la mal'bon'o, kiel hien'o, neniam ir'as unu'op'e. Ĉu vi sci'as, ke inter la kamp'ar'an'o'j oni kant'as vi'n, kiel vi liber'ig'is el la mal'liber'ej'o la atak'int'o'j'n, kaj kio est'as pli mal'bon'a, ankaŭ tie oni parol'as, ke kiam vi ek'reg'os post li'a sankt'ec'o, oni neni'ig'os ĉiu'j'n impost'o'j'n. Mi dev'as tuj al'don'i, ke ĉiu'foj'e kiam oni komenc'is babil'i inter la kamp'ar'an'o'j pri la mal'just'ec'o aŭ pri la impost'o'j, ĉiam eksplod'is ribel'o'j. Aŭ ekster'a mal'amik'o si'n ĵet'is sur la mal'fort'ig'it'a'n ŝtat'o'n, aŭ Egipto divid'iĝ'is en tiom da part'o'j, kiom da nomarĥ'o'j est'is... Ceter'e juĝ'u vi mem: ĉu est'as konven'e, ke en Egipto oni ripet'as iu'n ajn nom'o'n pli oft'e, ol la nom'o'n de l’ faraon'o?... kaj ke iu si'n lok'as inter la popol'o kaj ni'a sinjor'o?... Se vi permes'us, mi rakont'us al vi, kio'n pri tio opini'as la — pastr'o'j...

— Parol'u, mi pet'as vi'n...

— Tre saĝ'a pastr'o, kiu de la supr'o de la templ'o de Amon observ'as la tiel'a'j'n mov'o'j'n, el'pens'is sekv'ant'a'n apolog'o'n:

La faraon'o est'as la sun'o, la kron'princ'o la lun'o. Kiam la lum'ant'a'n di'o'n sekv'as de mal'proksim'e la lun'o, ni hav'as la hel'ec'o'n tag'e kaj la hel'ec'o'n nokt'e. Kiam la lun'o vol'as est'i proksim'e de la sun'o, tiam ĝi mem mal'aper'as kaj la nokt'o'j est'as mal'lum'a'j. Sed se okaz'as, ke la lun'o star'iĝ'as antaŭ la sun'o, tiam far'iĝ'as mal'lum'iĝ'o kaj grand'a panik'o en la mond'o.

— Kaj ĉiu'j ĉi babil'ad'o'j — inter'romp'is, Ramzes — ating'as la orel'o'j'n de li'a sankt'ec'o?... Ve al mi'a kap'o!... Est'us pli bon'e, se mi neniam est'us reĝ'a fil'o!...

— La faraon'o, kiel ter'a di'o, sci'as pri ĉio; sed li est'as tro potenc'a por atent'i la kri'o'j'n de ebri'a'j soldat'o'j, aŭ murmur'o'j'n de kamp'ar'an'o'j. Li kompren'as, ke ĉiu Egipt'an'o est'as pret'a don'i por li si'a'n viv'o'n kaj vi antaŭ ĉiu'j.

— Ver'o'n vi dir'is!... — respond'is la ĉagren'it'a princ'o. — Tamen en ĉio ĉi mi vid'as nov'a'n mal'nobl'ec'o'n kaj mal'sincer'ec'o'n de l’ pastr'o'j — al'don'is li viv'iĝ'ant'e. — Do mi, mi kovr'as la majest'o'n de ni'a sinjor'o, ĉar mi liber'ig'as el la mal'liber'ej'o la sen'kulp'a'j'n kaj mal'permes'as al mi'a bien'lu'ant'o turment'i la kamp'ar'an'o'j'n per mal'just'a'j impost'o'j?... Sed kiam li'a ekscelenc'o Herhor komand'as la arme'o'n, nom'as ĝi'a'j'n estr'o'j'n, far'as traktat'o'j'n kun fremd'a'j princ'o'j, kaj al mi'a patr'o ordon'as pas'ig'i la temp'o'n en preĝ'o'j...

Tutmozis kovr'is la orel'o'j'n kaj pied'frap'ant'e ek'kri'is:

— Silent'u jam, silent'u!... ĉiu vi'a vort'o est'as blasfem'o... La ŝtat'o'n reg'as nur li'a sankt'ec'o, kaj ĉio, kio ajn far'iĝ'as sur la ter'o, de'ven'as de li'a vol'o. Herhor est'as nur serv'ist'o de l’ faraon'o kaj far'as tio'n, kio'n ordon'as la sinjor'o... Iam vi mem konvink'iĝ'os... Ne est'u mal'bon'e kompren'it'a'j mi'a'j vort'o'j!...

La princ'o tiel mal'gaj'iĝ'is, ke Tutmozis inter'romp'is la diskut'o'n kaj plej rapid'e adiaŭ'is la amik'o'n. Kiam li sid'iĝ'is en la ŝip'et'o, ornam'it'a de baldaken'o kaj kurten'o'j, li profund'e ek'spir'is kaj el'trink'int'e grand'a'n pokal'o'n da vin'o, komenc'is medit'i:

“Brr!... Mi dank'as la di'o'j'n, ke ili ne don'is al mi tia'n karakter'o'n, kia'n posed'as Ramzes. Li est'as la plej mal'feliĉ'a en la plej feliĉ'a'j kondiĉ'o'j... Li pov'us hav'i la plej bel'a'j'n vir'in'o'j'n el Memfis'o, kaj li si'n lig'is kun unu por turment'i la patr'in'o'n! Dum'e, li turment'as ne la patr'in'o'n, sed ĉiu'j'n ĉi ĉast'a'j'n virg'ul'in'o'j'n kaj fidel'a'j'n edz'in'o'j'n, kiu'j sek'iĝ'as de melankoli'o, ke la kron'princ'o, tiel bel'a knab'o, ne for'pren'as de ili la virt'ec'o'n aŭ ne dev'ig'as ili'n al la mal'fidel'ec'o. Li pov'us ne nur trink'i plej bon'a'n vin'o'n, sed eĉ si'n ban'i en ĝi, kaj li prefer'as la mizer'a'n soldat'a'n bier'o'n kaj sek'a'n plat'a'n kuk'o'n, frot'it'a'n per ajl'o. De kie ĉi tiu'j kamp'ar'an'a'j gust'o'j? Mi ne kompren'as. Oni pov'as supoz'i ke la respekt'ind'a sinjor'in'o Nikotris en la plej danĝer'a temp'o tro mult'e rigard'is manĝ'ant'a'j'n labor'ist'o'j'n?...”

“Li ankaŭ pov'us neni'o'n far'i de la tag'iĝ'o ĝis la nokt'o. Se li vol'us, eĉ nutr'us li'n la plej eminent'a'j sinjor'o'j, ili'a'j edz'in'o'j, frat'in'o'j kaj fil'in'o'j. Sed li ne nur mem etend'as la man'o'n por pren'i la manĝ'aĵ'o'n, sed, eĉ kvazaŭ por ĉagren'i la nobl'a'n jun'ul'ar'o'n, li mem lav'as si'n, mem si'n vest'as, kaj li'a friz'ist'o tut'a'j'n tag'o'j'n kapt'as per laĉ'o'j bird'o'j'n kaj ne aplik'as si'a'n talent'o'n.”

“Ho Ramzes, Ramzes!... — sopir'is la elegant'ul'o. — Ĉu la mod'o pov'as flor'i, kiam ni hav'as tia'n princ'o'n... Jam de unu jar'o ni port'as sam'a'j'n antaŭ'tuk'o'j'n kaj la peruk'o'j ne mal'aper'as nur dank’ al la kort'eg'a'j alt'rang'ul'o'j, ĉar Ramzes tut'e ne vol'as port'i peruk'o'j'n. Ĉu tio ne est'as grand'a humil'ig'o por la nobel'ul'ar'o?”

“Kaj ĉio'n ĉi... brr... far'as la mal'ben'it'a politik'o... Oh, kiel feliĉ'a mi est'as, ke mi ne bezon'as diven'i, kio'n oni pens'as en Tir'o aŭ Ninivo, zorg'i pri la salajr'o por la soldat'o'j, kalkul'i ĉu la loĝ'ant'ar'o de Egipto kresk'as aŭ mal'grand'iĝ'as kaj kia'j'n impost'o'j'n oni pov'as kolekt'i. Terur'a afer'o est'as dir'i al si mem: mi'a kamp'ar'an'o ne pag'as tiom, kiom mi bezon'as kaj el'spez'as, sed kiom permes'as la lev'iĝ'o de Nil'o. La patr'o Nil'o ne demand'as ja mi'a'j'n kreditor'o'j'n: kiom mi ŝuld'as al ili?”

Tiel pens'is la elegant'a Tutmozis kaj per or'a vin'o fort'ig'is la ĉagren'it'a'n anim'o'n. Kaj antaŭ kiam la ŝip'et'o ating'is Memfis'o'n, fal'ig'is li'n tiel fort'a dorm'o, ke la sklav'o'j dev'is sur la brak'o'j transport'i si'a'n sinjor'o'n ĝis la port'il'o.

Post la for'ir'o de Tutmozis, kiu simil'is for'kur'o'n, la kron'princ'o profund'e ek'medit'is, eĉ ek'sent'is tim'o'n.

La princ'o est'is skeptik'ul'o, kiel eduk'it'o de la plej alt'a'j pastr'a'j lern'ej'o'j kaj membr'o de la plej alt'a aristokrat'ar'o. Li sci'is, ke dum unu'j pastr'o'j per long'e'daŭr'a'j fast'o'j kaj sobr'ec'o si'n prepar'as al el'vok'ad'o de l’ spirit'o'j, ali'a'j nom'as la spirit'o'j'n halucinaci'o aŭ tromp'o. Li vid'is mult'foj'e, ke la sankt'a bov'o Apis, antaŭ kiu la tut'a Egipto fal'is ter'e'n, ricev'is oft'e fort'a'j'n bat'o'j'n de plej mal'alt'a'j pastr'o'j, kiu'j don'is al li nutr'aĵ'o'n kaj sub'met'is bov'in'o'j'n. Fin'e, li kompren'is, ke li'a patr'o, Ramzes XII, kiu por la popol'aĉ'o est'as etern'e viv'ant'a di'o kaj ĉio'pov'a sinjor'o de l’ mond'o, est'as en la real'ec'o sam'a hom'o kiel la ali'a'j, nur iom pli mal'san'em'a ol ali'a'j mal'jun'ul'o'j kaj kies pov'o'n tre lim'ig'is la pastr'o'j.

Ĉio'n ĉi la princ'o vid'is kaj mult'a'j'n afer'o'j'n li mok'is en si'a anim'o, eĉ publik'e. Sed li'a tut'a libertin'ism'o fal'is antaŭ la ver'ec'o de l’ fakt'o, ke ne est'as permes'it'e al iu ajn rid'i la titol'o'j'n de l’ faraon'o!...

Ramzes kon'is la histori'o'n de si'a land'o kaj memor'is, ke en Egipto oni mult'o'n pardon'is al la grand'a'j. Grand'a sinjor'o pov'is detru'i kanal'o'n, mort'ig'i sekret'e hom'o'n, rid'i en silent'o la di'o'j'n, akcept'i donac'o'j'n de l’ fremd'land'a'j ambasador'o'j... Sed du pek'o'j est'is ne'pardon'ebl'a'j: la perfid'o de la pastr'a'j mister'o'j kaj la perfid'o de l’ faraon'o. Hom'o, kiu far'is tio'n, mal'aper'ad'is, ia'foj'e post unu jar'o, el la mez'o de si'a'j serv'ist'o'j kaj amik'o'j. Sed kie li est'is kaj kio okaz'is al li, oni ne kuraĝ'is demand'i.

Do Ramzes sent'is, ke li est'as sur sam'a krut'aĵ'o, de l’ temp'o kiam la soldat'o'j kaj kamp'ar'an'o'j komenc'is ripet'i li'a'n nom'o'n kaj diskut'i pri i'a'j li'a'j plan'o'j: pri ŝanĝ'o'j en la ŝtat'o kaj pri est'ont'a'j milit'o'j. Pens'ant'e pri tio, la princ'o sent'is impres'o'n, ke la sen'nom'a amas'o de mizer'ul'o'j kaj ribel'ul'o'j super'fort'e puŝ'as li'n, la kron'princ'o'n sur la supr'o'n de la plej alt'a obelisk'o, de kie oni pov'as nur fal'i kaj dis'pec'iĝ'i.

Post'e, kiam post long'a viv'o de l’ patr'o li far'iĝ'os faraon'o, li hav'os rajt'o'n kaj rimed'o'j'n plen'um'i tia'j'n ag'o'j'n, pri kiu'j neni'u en Egipto pov'us pens'i sen terur'o. Sed hodiaŭ li ver'e dev'as si'n gard'i, ke oni ne proklam'u li'n perfid'ul'o kaj ribel'ul'o kontraŭ la fundament'a'j leĝ'o'j de la ŝtat'o.

En Egipto est'is unu sol'a vid'ebl'a estr'o: la faraon'o. Li reg'is, li vol'is, li pens'is por ĉiu'j, kaj ve al tiu, kiu kuraĝ'us laŭt'e dub'i pri la ĉio'pov'ec'o de l’ faraon'o, aŭ parol'i pri i'a'j si'a'j plan'o'j, aŭ pri ŝanĝ'o'j en'tut'e.

La plan'o'j est'is far'at'a'j en unu sol'a lok'o: en la ĉambr'eg'o, kie la faraon'o aŭskult'is la opini'o'j'n de la membr'o'j de la privat'a konsil'ant'ar'o kaj esprim'is al ili si'a'n propr'a'n opini'o'n. Ĉiu'j ŝanĝ'o'j pov'is el'ir'i nur de tie. Tie brul'is la sol'a vid'ebl'a lamp'o de la ŝtat'a saĝ'o kaj ĝi'a bril'o lum'ig'is la tut'a'n Egipton. Sed ankaŭ pri tio pli sen'danĝer'e est'is silent'i.

Ĉiu'j ĉi rimark'o'j kun rapid'ec'o de l’ vent'o tra'flug'is la anim'o'n de l’ kron'princ'o, kiam li sid'is sur ŝton'a benk'o en la ĝarden'o de Sara, sub kaŝtan'arb'o, kaj rigard'is la ĉirkaŭ'ant'a'n li'n pejzaĝ'o'n.

La akv'o de Nil'o jam iom mal'lev'iĝ'is kaj komenc'is far'iĝ'i klar'a, kiel kristal'o. Sed la tut'a land'o hav'is ankoraŭ aspekt'o'n de l’ mar'a golf'o, sem'it'a per mult'e'nombr'a'j insul'o'j, sur kiu'j est'is vid'ebl'a'j konstru'aĵ'o'j, ĝarden'o'j legom'a'j kaj frukt'a'j, kaj tie ĉi kaj tie ar'et'o'j da grand'a'j arb'o'j, serv'ant'a'j kiel ornam'o.

Ĉirkaŭ ĉiu'j ĉi insul'o'j krak'is la gru'o'j kun sitel'o'j, per kiu'j hom'o'j nud'a'j, brun'kolor'a'j, en mal'pur'a'j kuf'o'j kaj zon'o'j ĉerp'is la akv'o'n el Nil'o kaj verŝ'is ĝi'n, unu post ali'a, en pli kaj pli alt'e kuŝ'ant'a'j'n put'o'j'n.

Precip'e unu scen'o fiks'iĝ'is en la memor'o de Ramzes: Sur la dekliv'o de mont'et'o labor'is tri gru'o'j: unu verŝ'is akv'o'n el la river'o en la plej mal'alt'a'n put'o'n, la du'a ĉerp'is el ĝi kaj lev'is la akv'o'n kelk'e da uln'o'j pli alt'e'n; la tri'a el la mez'a put'o trans'verŝ'is la akv'o'n en la plej alt'a'n put'o'n, sur la supr'o de la mont'et'o. Tie kelk'e da hom'o'j, ankaŭ nud'a'j, ĉerp'is la akv'o'n per kruĉ'o'j kaj sur'verŝ'is bed'o'j'n de legom'o'j aŭ per ŝpruc'ig'il'o'j mal'sek'ig'is la arb'o'j'n.

La mov'o'j de la gru'o'j supr'e'n kaj mal'supr'e'n, la klin'ad'o de l’ sitel'o'j, la ŝpruc'ad'o de l’ akv'o est'is tiel ritm'a'j, ke hom'o'j, kiu'j plen'um'is ili'n, ŝajn'is aŭtomat'o'j. Neni'u el ili al'parol'is si'a'n najbar'o'n, ŝanĝ'is lok'o'n aŭ si'n turn'is; ĉiu nur si'n klin'is kaj rekt'iĝ'is, ĉiam sam'e de la maten'o ĝis la vesper'o, de unu monat'o ĝis ali'a, kaj kred'ebl'e de la jun'ec'o ĝis la mort'o.

— Kaj tia'j kre'aĵ'o'j — pens'is la princ'o, rigard'ant'e la labor'o'n de la ter'kultur'ist'o'j — tia'j kre'aĵ'o'j vol'as mi'n far'i plen'um'ant'o de ili'a'j ĥimer'o'j!... Kia'j'n ŝanĝ'o'j'n en la ŝtat'o ili pov'as postul'i? Neni'o'n ali'a'n ol tio'n, ke la hom'o ĉerp'ant'a el la plej mal'alt'a put'o trans'ir'u al la pli alt'a aŭ anstataŭ sur'verŝ'i la bed'o'j'n per sitel'o, li sur'verŝ'u la arb'o'j'n per ŝpruc'ig'il'o.

La koler'o ek'reg'is li'n kaj sent'o de l’ humil'ec'o ĉe la pens'o, ke li, la kron'princ'o, dank’ al la fabel'o'j de tia'j kre'aĵ'o'j, kiu'j la tut'a'n viv'o'n balanc'iĝ'as antaŭ put'o'j kun mal'pur'a akv'o, ne far'iĝ'is la vic-reĝ'o de la faraon'o!

En la sam'a moment'o li ek'aŭd'is mal'laŭt'a'n murmur'o'n inter la arb'o'j, kaj delikat'a'j man'o'j si'n apog'is sur li'a'j ŝultr'o'j.

— Kio do, Sara? — demand'is la princ'o, ne turn'ant'e la kap'o'n.

— Vi est'as mal'ĝoj'a, mi'a sinjor'o? — respond'is ŝi. — Ne tiel ĝoj'is Moiso, ek'vid'int'e la promes'it'a'n ter'o'n, kiel mi, kiam vi dir'is, ke vi trans'loĝ'iĝ'as ĉi tie'n por rest'i kun mi. Sed jam unu tag'o'n ni est'as kun'e, kaj mi ne vid'is ankoraŭ vi'a'n rid'et'o'n. Vi eĉ ne parol'as al mi, sed paŝ'as mal'gaj'a, kaj nokt'e vi ne kares'as mi'n, sed sopir'as.

— Mi hav'as ĉagren'o'n.

— Dir'u ĝi'n al mi. Ĉagren'o est'as kiel trezor'o, ricev'it'a por gard'ad'o. Dum ni sol'a'j gard'as ĝi'n, eĉ la dorm'o for'kur'as de ni kaj nur tiam ni trankvil'iĝ'as, kiam ni trov'as du'a'n gard'ist'o'n.

Ramzes ĉirkaŭ'pren'is ŝi'n kaj sid'iĝ'is apud ŝi sur la benk'o.

— Kiam la kamp'ar'an'o — dir'is li kun rid'et'o — ne sukces'os ĝust'a'temp'e antaŭ la lev'iĝ'o de Nil'o kolekt'i la rikolt'o'j'n, la edz'in'o help'as li'n. Ŝi ankaŭ help'as li'n melk'i la bov'in'o'j'n, port'as al li manĝ'aĵ'o'n, kiam li for'est'as, lav'as li'n, kiam li re'ven'as de la labor'o. Tiel aper'is la kred'o, ke la vir'in'o pov'as mal'grand'ig'i la embaras'o'j'n de l’ vir'o.

— Vi tio'n ne kred'as, sinjor'o?...

— La ĉagren'o'j'n de princ'o — respond'is Ramzes — ne for'ig'os vir'in'o, eĉ tiel saĝ'a kaj potenc'a, kiel mi'a patr'in'o.

— Pro Di'o! Kia'j ili est'as, dir'u al mi?... — insist'is Sara, kares'e si'n prem'ant'e al la ŝultr'o de l’ kron'princ'o. — Laŭ ni'a'j legend'o'j, Adamo for'las'is la paradiz'o'n por Eva, kaj li ja est'is la plej grand'a reĝ'o de la plej bel'a regn'o...

La princ'o ek'medit'is, post moment'o li komenc'is:

— Ankaŭ ni'a'j saĝ'ul'o'j instru'as, ke pli ol unu vir'o for'las'is alt'a'n rang'o'n por vir'in'o. Sed oni ne dir'as, ke iu vir'o akir'is i'o'n grand'a'n per vir'in'o; ebl'e nur ia milit'estr'o, al kiu faraon'o don'is si'a'n fil'in'o'n kun grand'a dot'o kaj alt'a ofic'o.

Sed help'i iu'n ating'i pli alt'a'n posten'o'n aŭ eĉ nur el'ir'i el embaras'o, — tio'n la vir'in'o ne pov'as.

— Ĉar ebl'e ŝi ne am'as, kiel mi am'as vi'n, sinjor'o... — murmur'et'is Sara.

— Mi sci'as, ke vi am'as mi'n sen'lim'e... Neniam vi postul'is de mi donac'o'j'n, neniam vi protekt'is tia'j'n, kiu'j ne ŝancel'iĝ'as serĉ'i karier'o'n eĉ sub la lit'o'j de princ'a'j am'at'in'o'j. Vi est'as pli dolĉ'a, ol ŝaf'id'o kaj silent'em'a kiel la nokt'o apud Nil'o. Vi'a'j kis'o'j est'as kiel la parfum'o'j el la land'o Punt, vi'a ĉirkaŭ'pren'o est'as dolĉ'a kiel la dorm'o de lac'a hom'o. Mi ne hav'as mezur'il'o'n por vi'a bel'ec'o, nek vort'o'j'n por vi'a'j kvalit'o'j. Vi est'as mir'ind'aĵ'o inter la vir'in'o'j, kies buŝ'o est'as plen'a de mal'trankvil'o, kaj kies am'o kost'as kar'e. Sed malgraŭ tut'a vi'a perfekt'ec'o, kiel vi pov'as help'i mi'a'j'n embaras'o'j'n? Ĉu vi far'os, ke li'a sankt'ec'o proklam'u grand'a'n milit'o'n kontraŭ la orient'o kaj nom'os mi'n milit'estr'o? Ĉu vi don'os al mi almenaŭ la Memfis'a'n korpus'o'n, pri kiu mi pet'is, aŭ far'os mi'n vic-reĝ'o de Mal'supr'a Egipto? Kaj ĉu vi ig'os ĉiu'j'n regn'an'o'j'n de li'a sankt'ec'o pens'i kaj sent'i kiel mi, la plej fidel'a el ĉiu'j?...

Sara mal'lev'is la man'o'j'n sur la genu'o'j'n kaj murmur'et'is mal'ĝoj'e:

— Ver'e, mi ne pov'as... Mi pov'as neni'o'n!...

— Kontraŭ'e vi pov'as mult'o'n!... Vi pov'as gaj'ig'i mi'n — respond'is Ramzes rid'et'ant'e. — Mi sci'as, ke vi lern'is danc'i kaj lud'i. De'met'u do vi'a'j'n long'a'j'n vest'o'j'n, kiu'j konven'as al pastr'in'o'j, gard'ant'a'j la fajr'o'n, kaj vest'u vi'n per diafan'a muslin'o, kiel... la feniciaj danc'ist'in'o'j... kaj danc'u, kaj kares'u mi'n, kiel ili...

Sara kapt'is li'n je la man'o'j kaj kun flam'o'j en la okul'o'j, ek'kri'is:

— Vi vizit'as tia'j'n mal'ĉast'ul'in'o'j'n?... Dir'u... mi ek'sci'u pri mi'a mizer'o... Kaj post'e re'send'u mi'n al la patr'o, en mi'a'n dezert'a'n val'o'n, kie, ho, se mi ne est'us vi'n vid'int'a!...

— Trankvil'iĝ'u, trankvil'iĝ'u — dir'is la princ'o, lud'ant'e kun ŝi'a'j har'o'j.

— Mi ja dev'as vid'i danc'ist'in'o'j'n, se ne en la festen'o'j, almenaŭ en reĝ'a'j solen'o'j, aŭ dum di'serv'o en la templ'o'j. Sed ili ĉiu'j kun'e ne interes'as mi'n tiel, kiel vi sol'a, ceter'e... kiu el ili pov'us vi'n egal'i. Vi hav'as korp'o'n kiel la statu'o de Izid'o, skulpt'it'a en ebur'o, kaj el la danc'ist'in'o'j ĉiu hav'as i'a'n difekt'o'n. Unu'j est'as tro gras'a'j, ali'a'j hav'as mal'dik'a'j'n pied'o'j'n aŭ mal'bel'a'j'n man'o'j'n, ali'a'j port'as mal'natur'a'j'n har'o'j'n. Kiu el ili est'as kiel vi?... Se vi est'us Egipt'an'in'o, ĉiu'j templ'o'j konkur'us por hav'i vi'n kiel unu'a'n kant'ist'in'o'n. Kio'n mi dir'as?... Se nun vi, aper'us en Memfis'o en diafan'a vest'o, la pastr'o'j pac'iĝ'us kun vi, se nur vi konsent'us part'o'pren'i en la procesi'o'j.

— Al ni, fil'in'o'j de Jud'o, mal'permes'it'e est'as port'i mal'dec'a'j'n vest'o'j'n.

— Kaj danc'i, kaj kant'i?... Por kio do vi tio'n lern'is?

— Ni'a'j vir'in'o'j kaj knab'in'o'j danc'as unu kun ali'a, kaj ne por sem'i en la vir'a'j kor'o'j fajr'a'j'n grajn'o'j'n de la dezir'o. Kaj mi kant'as... Atend'u mi'a sinjor'o, mi kant'os por vi...

Ŝi lev'iĝ'is de la benk'o kaj ir'is al la dom'o. Baldaŭ ŝi re'aper'is. Post ŝi jun'a knab'in'o, kun tim'a'j nigr'a'j okul'o'j, port'is harp'o'n.

— Kiu est'as ĉi tiu knab'in'o? — demand'is la princ'o. — Atend'u, mi jam vid'is ie ĉi tiu'n rigard'o'n ... Ah, ah, kiam mi est'is ĉi tie la last'a'n foj'o'n, ĉi tiu tim'em'a knab'in'o rigard'is mi'n, kaŝ'it'a inter la arb'et'o'j...

— Tio est'as mi'a parenc'in'o kaj serv'ist'in'o, Ester — respond'is Sara. — Ŝi loĝ'as ĉe mi jam unu monat'o'n, sed tim'as vi'n, sinjor'o, ŝi do ĉiam for'kur'as. Pov'as est'i, ke iam ŝi rigard'is vi'n kaŝ'it'e.

— Vi pov'as for'ir'i, mi'a infan'o — dir'is la princ'o al la ŝton'iĝ'int'a knab'in'o, kaj kiam ŝi mal'aper'is post la arb'o'j, li al'don'is: — Ŝi ankaŭ est'as Hebre'in'o —... Kaj la gard'ist'o de vi'a dom'o, kiu ankaŭ rigard'as mi'n, kiel ŝaf'o krokodil'o'n?

— Tio est'as Samuelo, fil'o de Esdreas, ankaŭ mi'a parenc'o. Mi pren'is li'n anstataŭ la Negr'o, al kiu vi, sinjor'o, donac'is la liber'ec'o'n. Vi ja permes'is al mi elekt'i mi'a'j'n serv'ist'o'j'n?...

— Jes, cert'e! Sen'dub'e ankaŭ la estr'o de la ter'labor'ist'o'j est'as Hebre'o, ĉar li hav'as flav'a'n vizaĝ'o'n kaj rigard'as mi'n tiel humil'e, kiel neni'u Egipt'an'o sci'us rigard'i.

— Tiu — respond'is Sara — est'as Ezeĥiel, la fil'o de Rub'e'n, parenc'o de mi'a patr'o. Ĉu ili ne plaĉ'as al vi, sinjor'o?... Tio est'as vi'a'j tre fidel'a'j serv'ist'o'j.

— Ĉu ili plaĉ'as!... — dir'is la princ'o mal'kontent'a, tambur'ant'e per la fingr'o'j sur la benk'o. — Ili ne est'as ĉi tie por plaĉ'i al mi, sed por gard'i vi'a'n propr'aĵ'o'n... Ceter'e ili ĉiu'j est'as al mi tut'e indiferent'a'j... Kant'u, Sara.

Sara ek'genu'is sur la herb'o, ĉe la pied'o'j de l’ princ'o, kaj pinĉ'int'e kelk'e da akord'o'j sur la harp'o, komenc'is:

— Kie est'as tiu, kiu ne hav'as ĉagren'o'n? Kie est'as tiu, kiu si'n prepar'ant'e al la dorm'o, hav'us la rajt'o'n dir'i: jen tag'o, kiu'n mi pas'ig'is sen mal'ĝoj'o? Kie est'as hom'o, kiu kuŝ'iĝ'ant'e en la tomb'o'n, pov'us dir'i: Mi'a viv'o pas'is sen dolor'o kaj tim'o, kiel seren'a tag'o apud Jordan'o!

Sed kiel mult'e'nombr'a'j est'as tiu'j, kiu'j ĉiu'tag'e sur'verŝ'as si'a'n pan'o'n per larm'o'j kaj kies dom'o est'as plen'a de sopir'o'j.

La plor'o est'as la unu'a voĉ'o de l’ hom'o sur ĉi tiu ter'o, kaj la ĝem'o li'a last'a adiaŭ'o. Plen'a de mal'ĝoj'o li en'ir'as en la viv'o'n, plen'a de bedaŭr'o li mal'lev'iĝ'as al la lok'o de l’ ripoz'o, kaj neni'u demand'os li'n, kie li vol'us rest'i.

Kie est'as tiu, kiu neniam sent'is la mal'dolĉ'ec'o'n de l’ ekzist'ad'o? Ĉu tio est'as la infan'o, kies patr'in'o'n for'rab'is la mort'o, aŭ suĉ'ul'o ĉe la mam'o, kiu'n la mal'sat'o sek'ig'is, antaŭ kiam ĝi al'met'is si'a'n buŝ'et'o'n?

Kie est'as la hom'o trankvil'a pri si'a sort'o, kiu ne mal'lev'ant'e la okul'o'j'n pov'us rigard'i la morgaŭ'o'n? Ĉu tiu, kiu labor'ant'e sur la kamp'o'j sci'as, ke ne en li'a pov'o est'as la pluv'o kaj ke ne li montr'as la voj'o'n al la akrid'o? Ĉu la, komerc'ist'o, kiu konfid'as si'a'j'n riĉ'aĵ'o'j'n al la vent'o, ven'ant'a oni ne sci'as de kie, kaj la viv'o'n al la ond'o'j super sen'fund'aĵ'o, kiu en'glut'as ĉio'n kaj neni'o'n re'don'as?

Kie est'as la hom'o sen mal'trankvil'o en la anim'o? Ĉu tio est'as la ĉas'ist'o, kiu persekut'as rapid'a'n kapreol'in'o'n, kaj renkont'as sur si'a voj'o leon'o'n, kiu rid'as la sag'o'n? Ĉu tio est'as la milit'ist'o, kiu lac'iĝ'ant'e marŝ'as al la glor'o, kaj renkont'as arb'ar'o'n da akr'a'j lanc'o'j kaj glav'o'j'n el bronz'o, soif'ant'a'j'n sang'o'n? Ĉu tio est'as la grand'a reĝ'o, kiu sub la purpur'o port'as pez'a'n kiras'o'n, kiu per sen'dorm'a okul'o observ'as la arme'o'j'n de la potenc'a'j najbar'o'j, kaj per la orel'o kapt'as la murmur'et'o'n de la kurten'o, tim'ant'e, ke en li'a propr'a tend'o li'n fal'ig'os la perfid'o?

Kaj tial la kor'o de l’ hom'o en ĉiu lok'o kaj en ĉiu hor'o est'as plen'plen'a de mal'ĝoj'o. En la dezert'o li'n minac'as la leon'o kaj skorpi'o, en la kavern'o'j la drak'o, inter la flor'o'j la venen'a serpent'o. Kiam la sun'o bril'as, la avid'a najbar'o medit'as, kiel ŝtel'i li'a'n ter'o'n, en la nokt'o la ruz'a rab'ist'o palp'as la pord'o'n de li'a ĉambr'o. En la infan'ec'o li est'as sen'pov'a, en la mal'jun'ec'o sen'fort'a, en la matur'a aĝ'o — ĉirkaŭ'it'a de l’ danĝer'o'j, kiel la balen'o — de la profund'a'j akv'o'j.

Kaj tial, sinjor'o, mi'a Kre'int'o, al vi si'n turn'as la lac'a anim'o. Vi al'konduk'is ĝi'n en ĉi tiu'n mond'o'n, plen'a'n de embusk'o'j, Vi inokul'is al ĝi la tim'o'n de l’ mort'o, Vi ferm'is ĉiu'j'n voj'o'j'n de l’ trankvil'ec'o, escept'int'e tiu'n, kiu konduk'as al Vi. Kaj kiel la infan'o, kiu ne sci'as paŝ'i, kroĉ'iĝ'as al la vest'o de l’ patr'in'o por ne fal'i, tiel la mizer'a hom'o etend'as man'o'j'n al vi'a kompat'o kaj liber'iĝ'as de la dub'o'j...

Sara ek'silent'is, la princ'o medit'is moment'o'n kaj dir'is:

— Vi, Hebre'o'j, est'as mal'gaj'a naci'o. Se en Egipto oni kred'us, kio'n instru'as vi'a himn'o, neni'u rid'us sur la bord'o'j de Nil'o. La potenc'ul'o'j si'n kaŝ'us de l’ tim'o en la sub'ter'a'j galeri'o'j de la templ'o'j, kaj la popol'o anstataŭ labor'i for'kur'us en kavern'o'j'n kaj tie atend'us kompat'o'n, kiu, ceter'e, ven'us neniam.

Ni'a mond'o est'as ali'a: ĉio'n oni pov'as hav'i en ĝi, sed ĉio'n oni mem dev'as far'i. Ni'a'j di'o'j ne help'as plor'ul'o'j'n. Ili mal'lev'iĝ'as sur la ter'o'n nur tiam, kiam la hero'o, kiu ek'kuraĝ'is far'i super'hom'a'n ag'o'n, jam perd'is ĉiu'j'n fort'o'j'n.

Tiel est'is, kiam Ramzes Grand'a si'n ĵet'is inter du mil kvin'cent mal'amik'a'j'n vetur'il'o'j'n, el kiu'j ĉiu port'is tri batal'ist'o'j'n. Nur tiam la sen'mort'a patr'o Amon etend'is al li si'a'n man'o'n kaj help'is li'n frakas'i la mal'amik'o'j'n. Sed se anstataŭ batal'i li est'us atend'int'a la protekt'o'n de vi'a di'o, jam de long'e sur la bord'o'j de Nil'o la Egipt'an'o paŝ'us kun la sitel'o kaj brik'o'j, kaj la mizer'a'j Ĥet'o'j kun la papirus'o'j kaj baston'o'j.

Tial, Sara, pli kred'ebl'e vi'a'j ĉarm'o'j ol vi'a kant'o dis'pel'os mi'a'n ĉagren'o'n. Se mi ag'us, kiel instru'as la hebre'a'j saĝ'ul'o'j, kaj atend'us help'o'n de l’ ĉiel'o, la vin'o for'kur'us de mi'a buŝ'o, kaj la vir'in'o'j de mi'a dom'o.

Kaj antaŭ ĉio mi ne pov'us est'i post'e'ul'o de la faraon'o; mi est'us kiel mi'a'j frat'o'j, el kiu'j unu ne pov'as tra'ir'i la ĉambr'o'n, ne apog'ant'e si'n sur du sklav'o'j, kaj la ali'a salt'as sur arb'o'j!

Ĉapitr'o XV

En la sekv'int'a tag'o Ramzes send'is si'a'n Negr'o'n kun ordon'o'j Memfis'o'n, kaj ĉirkaŭ la tag'mez'o de la urb'o ven'is grand'a bark'o al la bien'o de Sara. Ĝi est'is plen'a de grek'a'j soldat'o'j en alt'a'j kask'o'j kaj bril'ant'a'j kiras'o'j.

Laŭ komand'o dek ses hom'o'j, arm'it'a'j per ŝild'o'j kaj mal'long'a'j lanc'o'j, sur'bord'iĝ'is kaj star'iĝ'is en du vic'o'j'n. Ili jam est'is marŝ'ont'a'j al la dom'o de Sara, kiam halt'ig'is ili'n ali'a send'it'o de l’ princ'o. Li ordon'is al la soldat'o'j rest'i sur la bord'o kaj al'vok'is nur ili'a'n estr'o'n, Patrokl'o'n, al la kron'princ'o.

La soldat'o'j halt'is kaj star'is sen'mov'a'j kiel du vic'o'j da kolon'o'j, kovr'it'a'j per bril'ant'a lad'o. Post la send'it'o ir'is Patrokl'o en kask'o kun plum'o'j kaj purpur'a tunik'o, sur kiu li hav'is or'a'n arm'aĵ'o'n, ornam'it'a'n sur la brust'o per vir'in'a kap'o, sur kiu anstataŭ har'o'j lev'iĝ'is serpent'o'j.

La princ'o akcept'is la eminent'a'n general'o'n en la pord'eg'o de l’ ĝarden'o. Li ne rid'et'is, kiel ordinar'e, eĉ ne respond'is al la profund'a klin'iĝ'o de Patrokl'o, sed dir'is kun mal'varm'a mien'o:

— Dir'u vi'a ekscelenc'o al la grek'a'j soldat'o'j de mi'a'j regiment'o'j, ke mi ne ekzerc'os ili'n, ĝis li'a sankt'ec'o ne nom'os mi'n du'a'n foj'o'n ili'a estr'o. Ili perd'is ĉi tiu'n honor'o'n, drink'ul'o'j, kies kri'o'j ofend'as mi'n. Mi turn'as ankaŭ vi'a'n atent'o'n al tio, ke la grek'a'j regiment'o'j ne est'as sufiĉ'e disciplin'it'a'j. En publik'a'j lok'o'j la soldat'o'j de ĉi tiu korpus'o diskut'as pri politik'o, nom'e pri ia ebl'a milit'o, kaj tio est'as kvazaŭ perfid'o de l’ ŝtat'o. Pri tia'j afer'o'j pov'as parol'i nur la sankt'ec'o la faraon'o kaj la membr'o'j de la plej alt'a konsil'ant'ar'o. Kaj ni, la soldat'o'j kaj serv'ist'o'j de ni'a sinjor'o, pov'as nur plen'um'i la ordon'o'j'n de ni'a plej grand'anim'a estr'o kaj ĉiam silent'i. Mi pet'as, ke vi'a ekscelenc'o komunik'u mi'a'j'n rimark'o'j'n al mi'a'j regiment'o'j kaj mi dezir'as al vi ĉi'a'j'n sukces'o'j'n.

— Est'os, kiel vi dir'is, vi'a ekscelenc'o — respond'is la Grek'o. Li si'n turn'is sur la kalkan'o kaj rekt'a kiel lanc'o ir'is kun tint'o de l’ arm'aĵ'o al si'a ŝip'et'o.

Li sci'is pri la disput'o'j de la soldat'o'j en la drink'ej'o'j, kaj li kompren'is nun, ke ia mal'agrabl'aĵ'o okaz'is al la kron'princ'o, kiu'n la arme'o ador'is.

Kiam do li ating'is la ar'et'o'n da arm'it'o'j, star'ant'a'j sur la bord'o, li far'is tre koler'a'n mien'o'n kaj furioz'e sving'ant'e la man'o'j'n, dir'is:

— Brav'a'j grek'a'j soldat'o'j!... fav'a'j hund'o'j, la lepr'o vi'n manĝ'u!... Se de nun, iu Grek'o el'parol'os en drink'ej'o la nom'o'n de l’ kron'princ'o, mi romp'os la kruĉ'o'n sur li'a kap'o, kaj la pec'o'j'n mi ŝov'os en li'a'n gorĝ'o'n kaj — for el la regiment'o! Vi paŝt'os pork'o'j'n ĉe la egipta kamp'ar'an'o, kaj en vi'a kask'o la kok'in'o'j met'os ov'o'j'n. Tia sort'o atend'as la mal'saĝ'a'j'n soldat'o'j'n, kiu'j ne sci'as halt'ig'i si'a'n lang'o'n; kaj nun mal'dekstr'e'n, mal'antaŭ'e'n kaj marŝ'u al la bark'o, la pest'o vi'n!... La soldat'o de la faraon'o dev'as antaŭ ĉio trink'i por la san'o de la faraon'o kaj por la prosper'o de li'a ekscelenc'o Herhor, la milit'a ministr'o. Ili viv'u etern'e!...

— Etern'e ili viv'u!... — respond'is la soldat'o'j.

Ĉiu'j sid'iĝ'is mal'gaj'a'j en la bark'o. Sed apud Memfis'o la frunt'o de Patrokl'o seren'iĝ'is kaj li ordon'is kant'i pri la pastr'a fil'in'o, kiu tiel am'is la arme'o'n, ke ŝi met'is pup'o'n en si'a'n lit'o'n, kaj tut'a'j'n nokt'o'j'n pas'ig'is en la bud'et'o de la gard'soldat'o'j.

Ĉe la ritm'o de ĉi tiu kant'o oni plej bon'e marŝ'is kaj plej vigl'e rem'is.

Ĉirkaŭ la vesper'o al la bien'o de Sara al'bord'iĝ'is ali'a ŝip'et'o, el kiu el'ir'is la ĉef'a intendant'o de la bien'o'j de Ramzes.

Ankaŭ ĉi tiu'n alt'rang'ul'o'n la princ'o akcept'is en la pord'eg'o de l’ ĝarden'o. Ebl'e pro sever'ec'o, ebl'e por ne dev'ig'i li'n en'ir'i en la dom'o'n de si'a konkub'in'o kaj Hebre'in'o.

— Mi vol'is — dir'is la princ'o — vid'i vi'n kaj dir'i, ke inter mi'a'j kamp'ar'an'o'j rond'ir'as mal'dec'a'j babil'ad'o'j pri mal'grand'ig'o de la impost'o'j, aŭ pri io simil'a... Mi dezir'as, ke la kamp'ar'an'o'j ek'sci'u, ke mi ne mal'grand'ig'os al ili la impost'o'j'n. Kaj se iu, malgraŭ la avert'o'j, obstin'os en si'a mal'saĝ'o kaj diskut'os pri la impost'o'j, li ricev'os baston'ad'o'n....

— Ebl'e pli bon'e est'os, se li pag'os pun'o'n... unu utenon aŭ draĥm'o'n, kiel ordon'os vi'a ekscelenc'o — propon'is la intendant'o.

— Bon'e; sed oni pov'as don'i baston'ad'o'n al la plej ribel'a'j.

— Mi kuraĝ'as rimark'ig'i al vi'a ekscelenc'o — murmur'et'is la intendant'o, kiu rest'is klin'it'a — ke la kamp'ar'an'o'j efektiv'e dum iom da temp'o parol'is pri la nul'ig'o de la impost'o'j, ribel'ig'it'a'j per iu fremd'ul'o. Sed de kelk'e da tag'o'j ili ek'silent'is...

— En tia okaz'o la baston'ad'o est'as super'flu'a — dir'is Ramzes.

— Ebl'e por antaŭ'gard'o?... — inter'met'is la intendant'o.

— Ĉu tio ne est'os mal'ŝpar'o de l’ baston'o'j?

— Ĉi tiu komerc'aĵ'o neniam mank'as al ni...

— En ĉiu okaz'o... moder'e — admon'is la princ'o. — Mi ne vol'as, ke ating'u la orel'o'j'n de li'a sankt'ec'o, ke mi sen'bezon'e turment'as la kamp'ar'an'o'j'n... Pro ribel'a'j babil'ad'o'j oni dev'as bat'i kaj mon'pun'i, sed se est'as neni'u kaŭz'o, oni pov'as est'i grand'anim'a.

— Mi kompren'as — respond'is la intendant'o, fiks'e rigard'ant'e la okul'o'j'n de l’ princ'o. — Ili kri'u tiom, kiom est'as neces'e, por ke ili ne murmur'et'u blasfem'o'j'n.

Ĉi tiu'j du parol'ad'o'j, de Patrokl'o kaj de l’ intendant'o, tra'kur'is la tut'a'n Egipton.

Post la for'ir'o de la intendant'o, la princ'o osced'is kaj ĉirkaŭ'rigard'ant'e per enu'a'j okul'o'j, li dir'is al si mem:

— Mi far'is, kio'n mi pov'is. Kaj nun mi far'os neni'o'n, se tio est'os ebl'a al mi.

En ĉi tiu moment'o, de la bien'a'j konstru'aĵ'o'j ven'is al la princ'o mal'laŭt'a ĝem'o kaj rapid'a'j bat'o'j. Ramzes turn'is la kap'o'n kaj ek'vid'is, ke Ezeĥiel, fil'o de Rub'e'n, bat'as per baston'o unu el si'a'j sub'ul'o'j kaj sam'temp'e trankvil'ig'as li'n:

— Kaj silent'u!... silent'u, vi mal'nobl'a brut'o!

La batat'a ter'labor'ist'o, kuŝ'ant'e sur la ter'o, ŝtop'is si'a'n buŝ'o'n por ne kri'i.

La princ'o, en la unu'a moment'o, si'n ĵet'is kiel panter'o al la konstru'aĵ'o'j Subit'e li halt'is.

— Kio'n mi far'os al li?... — murmur'et'is li. — La bien'o'j ja aparten'as al Sara, kaj ĉi tiu Hebre'o est'as ŝi'a parenc'o...

Li mord'is la lip'o'j'n kaj si'n kaŝ'is inter la arb'o'j; ceter'e la ekzekut'o jam est'is fin'it'a.

— Jen kiel administr'as la humil'a'j Hebre'o'j!... — pens'is la princ'o.

— Mi'n ili rigard'as kiel tim'ig'it'a hund'o, kaj la labor'ist'o'j'n ili bat'as? Ĉu ili ĉiu'j est'as tia'j?..

Kaj la unu'a'n foj'o'n vek'iĝ'is en la anim'o de Ramzes suspekt'o, ke ebl'e ankaŭ Sara kaŝ'as mal'sincer'ec'o'n sub la ŝajn'a bon'ec'o.

En Sara efektiv'e far'iĝ'is ŝanĝ'o'j, precip'e moral'a'j.

De la unu'a moment'o, kiam ŝi renkont'is la princ'o'n en la dezert'a val'o, li plaĉ'is al ŝi. Sed ĉi tiu sent'o subit'e ek'silent'is sub la influ'o de la surd'ig'ant'a sci'ig'o, ke ĉi tiu bel'a knab'o est'as la fil'o de l’ faraon'o kaj la hered'ant'o de l’ tron'o. Kaj kiam Tutmozis inter'konsent'is kun Gedeono pri ŝi'a trans'loĝ'ig'o en la dom'o'n de l’ kron'princ'o, Sara du'on'e perd'is la konsci'o'n.

Por ĉiu'j trezor'o'j de l’ mond'o, por la prez'o de l’ viv'o ŝi ne for'las'us li'n, sed oni ne pov'is dir'i, ke ŝi am'is li'n en tiu epok'o. La am'o bezon'as liber'ec'o'n kaj temp'o'n por don'i si'a'j'n plej bel'a'j'n flor'o'j'n, kaj al ŝi oni las'is nek temp'o'n, nek liber'ec'o'n. En la sekv'int'a tag'o, post kiam ŝi ek'kon'is la princ'o'n, oni for'rab'is ŝi'n, preskaŭ ne demand'ant'e ŝi'a'n konsent'o'n, kaj transport'is en la dom'o'n apud Memfis'o. Kaj post kelk'e da tag'o'j ŝi far'iĝ'is am'at'in'o, mir'ig'it'a, terur'it'a, ne kompren'ant'e, kio okaz'as al ŝi.

Krom tio, ŝi ne hav'is ankoraŭ sufiĉ'e da temp'o por kutim'i al la nov'a'j impres'o'j, kiam ek'tim'ig'is ŝi'n la mal'bon'vol'o de la najbar'a'j kamp'ar'an'o'j kontraŭ ŝi, kontraŭ Hebre'in'o, post'e la vizit'o de fremd'a'j sinjor'in'o'j, fin'e la atak'o kontraŭ la bien'o.

La fakt'o, ke Ramzes star'iĝ'is ĉe si'a flank'o kaj vol'is si'n ĵet'i kontraŭ la atak'ant'o'j, ankoraŭ pli mult'e tim'ig'is ŝi'n. Ŝi perd'is la konsci'o'n ĉe la pens'o, ke ŝi est'as en la man'o'j de tiel mal'moder'a kaj potenc'a sinjor'o, kiu, se tio plaĉ'is al li, hav'is la rajt'o'n verŝ'i la sang'o'n de ali'a'j, mort'ig'i...

Sara moment'o'n mal'esper'is; ŝajn'is al ŝi, ke ŝi frenez'iĝ'os, ŝi aŭd'is la minac'a'j'n ordon'o'j'n de l’ princ'o, kiu al'vok'is la serv'ist'o'j'n al la arm'il'o'j... Sed en la sam'a moment'o okaz'is bagatel'o, unu vort'o, kiu re'konsci'ig'is Saran kaj don'is nov'a'n direkt'o'n al ŝi'a'j pens'o'j.

La princ'o pens'ant'e, ke ŝi est'as vund'it'a, for'ŝir'is la bandaĝ'o'n de ŝi'a frunt'o, sed rimark'int'e la kontuz'o'n, ek'kri'is:

— Tio est'as nur kontuz'o?... Kiel ĝi ali'ig'as la vizaĝ'o'n!... Ĉe tiu ĉi vort'o Sara forges'is la dolor'o'n kaj tim'o'n. Nov'a mal'trankvil'o ek'reg'is ŝi'n: ŝi do tiel ali'iĝ'is, ke tio mir'ig'is la princ'o'n?... Li nur ek'mir'is!...

La kontuz'o mal'aper'is post kelk'e da tag'o'j, sed en la anim'o de Sara rest'is kaj grand'iĝ'is nov'a'j, ne'kon'at'a'j sent'o'j. Ŝi komenc'is est'i ĵaluz'a pri Ramzes kaj tim'is, ke li for'las'os ŝi'n.

Ali'a ĉagren'o ŝi'n turment'is: en li'a ĉe'est'o ŝi sent'is si'n serv'ist'in'o kaj sklav'in'o. Ŝi est'is kaj vol'is est'i li'a plej fidel'a serv'ist'in'o, li'a plej si'n'don'a sklav'in'o, ne for'las'ant'a li'n kiel ombr'o. Sed sam'temp'e ŝi dezir'is, ke almenaŭ dum la kares'o'j li ne ag'u kun ŝi kiel sinjor'o kaj estr'o.

Ŝi ja est'is li'a, kaj li ŝi'a. Kial do li ne montr'as, ke li aparten'as al ŝi almenaŭ iom, sed pruv'as per ĉiu vort'o kaj mov'o, ke sen'fund'aĵ'o dis'ig'as ili'n?... Kia?... Ĉu ŝi ne ten'is li'n en si'a'j brak'o'j? Ĉu li ne kis'is ŝi'a'n buŝ'o'n kaj brust'o'n?...

Foj'e ven'is al ŝi la princ'o kun hund'o. Li rest'is nur kelk'e da hor'o'j, sed la tut'a'n temp'o'n la hund'o kuŝ'is ĉe la pied'o'j de l’ princ'o, en la lok'o de Sara, kaj kiam ŝi vol'is sid'iĝ'i tie, ĝi komenc'is murmur'i... kaj la princ'o rid'is kaj sam'e dron'ig'is si'a'j'n fingr'o'j'n en la har'eg'o'j de la mal'pur'a best'o, kiel en ŝi'a'j har'o'j. Kaj sam'e la hund'o rigard'is la okul'o'j'n de l’ princ'o, ebl'e kun la sol'a diferenc'o, ke ĝi rigard'is pli kuraĝ'e, ol ŝi.

Ŝi ne pov'is trankvil'iĝ'i kaj ek'mal'am'is la saĝ'a'n best'o'n, kiu for'pren'is al ŝi part'o'n da kares'o'j, tut'e ne zorg'ant'e pri ili kaj kondut'ant'e en la ĉe'est'o de la sinjor'o tiel sen'ĝen'e, kiel ŝi neniam kuraĝ'us. Ŝi eĉ ne pov'us hav'i tiel indiferent'a'n mien'o'n, nek rigard'i flank'e'n, kiam sur ŝi'a kap'o kuŝ'is la man'o de l’ kron'princ'o.

Antaŭ ne'long'e la princ'o re'e parol'is pri danc'ist'in'o'j. Sara eksplod'is:

— Kiel? Li do las'us si'n kares'i de tiu'j vir'in'o'j nud'a'j, sen'hont'a'j?... Kaj Jehovo, vid'ant'e ĉi tio'n de la alt'a ĉiel'o, ne ĵet'us tondr'o'n sur la monstr'a'j'n vir'in'o'j'n?...

Ver'e, Ramzes dir'is, ke ŝi est'as al li pli kar'a ol ĉiu'j. Sed li'a'j vort'o'j ne trankvil'ig'is Saran; ili hav'is nur tiu'n efik'o'n, ke ŝi decid'is pens'i pri neni'o, ekster si'a am'o.

Kio okaz'os morgaŭ?... tio ne est'as grav'a. Kaj kiam ĉe la pied'o'j de l’ princ'o ŝi kant'is pri la ĉagren'o'j, kiu'j persekut'as la hom'a'n gent'o'n de la lul'il'o ĝis la mort'o, ŝi esprim'is per si'a kant'o la stat'o'n de si'a propr'a anim'o kaj si'a'n last'a'n esper'o'n — en Di'o.

Hodiaŭ Ramzes est'as apud ŝi, tio sufiĉ'as: ŝi hav'as ĉiu'j'n feliĉ'o'j'n, kiu'j'n pov'as don'i la viv'o. Sed ĝust'e tie komenc'iĝ'is por Sara la plej grand'a ĉagren'o.

La princ'o viv'is kun ŝi sub la sam'a tegment'o, li promen'is kun ŝi en la ĝarden'o, ia'foj'e pren'is ŝi'n en la ŝip'et'o'n kaj vetur'ig'is sur Nil'o. Sed li far'iĝ'is neniom pli proksim'a ol tiam, kiam li est'is trans la river'o, en la reĝ'a park'o.

Li est'is kun ŝi, sed pens'is pri io ali'a, kaj Sara eĉ ne pov'is diven'i, pri kio? Li ĉirkaŭ'pren'is ŝi'n, aŭ lud'is kun ŝi'a'j har'o'j, sed li rigard'is al Memfis'o, aŭ la grand'eg'a'j'n mult'kolor'a'j'n kolon'o'j'n de la faraon'a kastel'o, aŭ — oni ne sci'as kie'n.

Ia'foj'e li eĉ ne respond'is ŝi'a'j'n demand'o'j'n, aŭ subit'e ek'rigard'is ŝi'n kvazaŭ vek'it'a, kvazaŭ mir'ant'e, ke li vid'as ŝi'n apud si.

Ĉapitr'o XVI

Tia'j est'is la hor'o'j — ceter'e sufiĉ'e mal'oft'a'j — de la plej grand'a proksim'iĝ'o inter Sara kaj ŝi'a princ'a am'at'o. Don'int'e la ordon'o'j'n al Patrokl'o kaj al la ĉef'a intendant'o, la kron'princ'o pas'ig'is la plej grand'a'n part'o'n de la tag'o ekster la bien'o, ordinar'e en la ŝip'et'o. Kaj, vetur'ant'e sur Nil'o li per ret'o kapt'is fiŝ'o'j'n, kiu'j en mil'o'j lud'is en la ben'it'a river'o, aŭ li ir'is al la marĉ'o, kaj tie kaŝ'it'a inter la alt'a'j lotus'a'j trunk'o'j li ark'paf'is la sovaĝ'a'j'n bird'o'j'n, kies kri'em'a'j band'o'j rond'flug'is mult'e'nombr'e kiel muŝ'o'j. Sed eĉ tiam ne for'las'is li'n la ambici'a'j pens'o'j; li far'is al si el la ĉas'ad'o kabal'o'n aŭ antaŭ'dir'a'n rimed'o'n. Mult'foj'e, vid'ant'e ar'o'n de flav'a'j anser'o'j sur la akv'o, li streĉ'is la ark'o'n kaj dir'is:

— Se mi traf'os, mi est'os iam kiel Ramzes Grand'a...

La sag'o mal'laŭt'e ek'fajf'is kaj la tra'pik'it'a bird'o, sving'ant'e la flug'il'o'j'n, kri'is tiel dolor'plen'e, ke la tut'a marĉ'o ek'mov'iĝ'is. Nub'o'j de anser'o'j, anas'o'j kaj cikoni'o'j lev'iĝ'is kaj strek'int'e grand'a'n rond'o'n super la mort'ant'a kamarad'o, fal'is sur ali'a'n lok'o'n.

Kiam ĉio jam est'is silent'a, la princ'o si'n'gard'e puŝ'is la ŝip'et'o'n en ali'a'n lok'o'n; gvid'is li'n la ŝancel'iĝ'o de la kan'o'j kaj la inter'romp'at'a'j voĉ'o'j de l’ bird'o'j. Kaj kiam inter la verd'aĵ'o li rimark'is tuk'o'n de klar'a akv'o kaj nov'a'n ar'o'n, li re'e streĉ'is la ark'o'n kaj dir'is:

— Se mi traf'os, mi est'os faraon'o... Se ne...

Sed la sag'o ĉi tiu'n foj'o'n ek'bat'is la akv'o'n kaj re'salt'int'e kelk'e da foj'o'j de ĝi'a supr'aĵ'o, mal'aper'is inter la lotus'o'j. Kaj la princ'o, reg'at'a de la pasi'o, send'is nov'a'j'n kaj nov'a'j'n sag'o'j'n, mort'ig'ant'e bird'o'j'n aŭ nur for'tim'ig'ant'e ili'n. En la bien'o oni pov'is ek'kon'i, kie li est'as, per la kri'o'j de la bird'o'j, kiu'j ĉiu'moment'e lev'iĝ'is kaj rond'flug'is super li'a ŝip'et'o.

Kiam ĉirkaŭ la vesper'o li re'ven'is lac'a hejm'e'n, Sara jam atend'is ĉe la sojl'o kun kuv'o da akv'o, kruĉ'o da mal'fort'a vin'o kaj roz'a'j kron'o'j. La princ'o rid'et'is al ŝi, kares'is ŝi'a'n vizaĝ'o'n, sed rigard'ant'e ŝi'a'j'n okul'o'j'n, plen'a'j'n de am'o, pens'is:

— Mi dezir'us sci'i, ĉu ŝi bat'us la egiptajn kamp'ar'an'o'j'n, kiel ŝi'a'j ĉiam tim'ig'it'a'j parenc'o'j?... oh, mi'a patr'in'o est'as prav'a, ke ŝi ne konfid'as al Hebre'o'j, kvankam Sara ebl'e est'as ali'a!...

Foj'e re'ven'int'e ne'atend'it'a, li ek'vid'is en la kort'o antaŭ la dom'o grand'a'n ar'et'o'n da nud'a'j infan'o'j, kiu'j gaj'e lud'is. Ĉiu'j est'is flav'a'j kaj rimark'int'e li'n dis'kur'is kun kri'o'j, kiel la sovaĝ'a'j anser'o'j de l’ marĉ'o... Li ankoraŭ ne ating'is la teras'o'n de la dom'o, kiam ili jam mal'aper'is, eĉ ne las'int'e post'sign'o'n.

— Kio ili est'as, ĉi tiu'j mal'grand'a'j est'aĵ'o'j — demand'is li Saran — kiu'j for'kur'as de mi?

— Tio est'as la infan'o'j de vi'a'j serv'ist'o'j — respond'is ŝi.

— De Hebre'o'j?

— De mi'a'j frat'o'j...

— Di'o'j! Kiel mult'obl'iĝ'em'a est'as tiu ĉi popol'o! — rid'is la princ'o.

— Kaj kiu est'as ĉi tiu?... — al'don'is li, montr'ant'e hom'o'n, kiu tim'e el'rigard'is trans la mur'o.

— Tio est'as Aod, fil'o de Baruĥ, mi'a parenc'o... Li vol'as serv'i al vi, sinjor'o. Ĉu mi pov'as akcept'i li'n?...

La princ'o lev'is la ŝultr'o'j'n.

— La bien'o est'as vi'a — respond'is li — vi pov'as akcept'i, kiu'n vi vol'as. Sed, se ĉi tiu'j hom'o'j tiel mult'obl'iĝ'os, baldaŭ ili invad'os Memfis'o'n.

— Vi mal'am'as mi'a'j'n frat'o'j'n?... — murmur'et'is Sara, tim'e rigard'ant'e Ramzeson kaj glit'ant'e al li'a'j pied'o'j.

La princ'o surpriz'it'a ek'rigard'is ŝi'n.

— Mi eĉ ne pens'as pri ili — respond'is li fier'e.

Ĉi tiu'j bagatel'a'j okaz'o'j, kiu'j fal'is en fajr'a'j gut'o'j sur la anim'o'n de Sara, ne ŝanĝ'is por ŝi Ramzeson. Li ĉiam est'is sam'e bon'vol'a kaj kares'is ŝi'n kiel ordinar'e, kvankam li'a'j okul'o'j pli kaj pli oft'e kur'is al la ali'a bord'o de Nil'o kaj halt'is ĉe la potenc'a'j pilon'o'j de la kastel'o.

Baldaŭ li rimark'is, ke ne sol'e li sopir'as en si'a propr'a'vol'a ekzil'o. Foj'e de la ali'a bord'o for'vetur'is ornam'it'a reĝ'a bark'o, trans'pas'is Nil'o'n kaj komenc'is rond'ir'i tiel proksim'e de la bien'o, ke Ramzes pov'is re'kon'i la person'o'j'n, sid'ant'a'j'n tie.

Li re'kon'is sub la purpur'a baldaken'o si'a'n patr'in'o'n inter du kort'eg'a'j sinjor'in'o'j, kaj kontraŭ ŝi, sur mal'alt'a benk'o, la ministr'o'n Herhoron. Kvankam ili ne rigard'is la bien'o'n, la princ'o diven'is, ke ili vid'as li'n.

— Ah! — pens'is li, rid'ant'e. — Mi'a respekt'ind'a patr'in'o kaj li'a ekscelenc'o la ministr'o dezir'us for'log'i mi'n de tie ĉi antaŭ la re'ven'o de li'a sankt'ec'o.

Ven'is la monat'o Tobi, la fin'o de oktobr'o kaj la komenc'o de novembr'o. Nil'o mal'lev'iĝ'is ĝis la kresk'o de unu hom'o kaj du'on'o, mal'kovr'ant'e ĉiu'tag'e nov'a'j'n pec'o'j'n de nigr'a, ŝlim'a ter'o. Ĉie, kie la akv'o de'flu'is, tuj aper'is mal'larĝ'a plug'il'o, tir'at'a de du bov'o'j. Post ĝi ir'is nud'a plug'ist'o, apud la bov'o'j vetur'ig'ist'o kun mal'long'a vip'o kaj post li sem'ist'o, kiu vad'ant'e en la ŝlim'o ĝis la kalkan'o'j, port'is en la antaŭ'tuk'o tritik'o'n kaj ĵet'is plen'man'o'j'n da ĝi.

Komenc'iĝ'is la plej bel'a sezon'o por Egipto — la vintr'o. La varm'o ne super'is 15 grad'o'j'n, la ter'o baldaŭ kovr'iĝ'is de smerald'a verd'aĵ'o, kiu'n super'star'is narcis'o'j kaj viol'o'j. Ili'a odor'o est'is pli kaj pli sent'ebl'a inter la krud'a'j odor'o'j de la ter'o kaj akv'o.

Jam kelk'e da foj'o'j la ŝip'o, port'ant'a la respekt'ind'a'n patr'in'o'n kaj la vic-reĝ'o'n Herhoron aper'is proksim'e de la loĝ'ej'o de Sara. Ĉiu'foj'e la princ'o vid'is si'a'n patr'in'o'n, gaj'e parol'ant'a'n kun la ministr'o kaj konvink'iĝ'is, ke ili intenc'e ne rigard'as al li por montr'i al li si'a'n mal'ŝat'o'n.

— Atend'u! — murmur'is la koler'a princ'o — mi pruv'os al vi, ke ankaŭ mi ne enu'as...

Kiam do foj'e, mal'mult'e antaŭ la sub'ir'o de l’ sun'o, aper'is apud la ali'a bord'o la or'it'a reĝ'a ŝip'o, kies purpur'a'n tend'o'n ornam'is en la angul'o'j strut'a'j plum'o'j, Ramzes ordon'is prepar'i ŝip'et'o'n por du person'o'j kaj dir'is al Sara, ke li promen'os kun ŝi.

— Jehovo! — ek'kri'is ŝi, kun'met'ant'e la man'o'j'n. — Tie ja est'as vi'a patr'in'o kaj la ministr'o!

— Kaj ĉi tie est'os la kron'princ'o. Pren'u vi'a'n harp'o'n Sara.

— Ankaŭ la harp'o'n?... — demand'is ŝi trem'et'ant'e. — Kaj se vi'a respekt'ind'a patr'in'o vol'os parol'i kun vi?... Neni'o plu rest'os al mi, ol ĵet'i mi'n en la akv'o'n!...

— Ne est'u infan'o — respond'is li. — Sara, li'a ekscelenc'o kaj mi'a patr'in'o tre am'as la kant'o'n. Vi do pov'as akir'i ili'a'n favor'o'n, se vi kant'os i'a'n bel'a'n hebre'a'n kant'o'n. Ĝi est'u pri la am'o.

— Tia'n mi ne kon'as — respond'is Sara, en kiu la vort'o'j de l’ princ'o vek'is la kuraĝ'o'n. Ebl'e efektiv'e ŝi'a kant'o plaĉ'os al la potenc'a'j estr'o'j, kaj tiam?...

Sur la reĝ'a ŝip'o oni rimark'is, ke la kron'princ'o sid'iĝ'as en simpl'a'n ŝip'et'o'n, eĉ ke li mem rem'as.

— Ĉu vi'a ekscelenc'o vid'as — murmur'et'is la reĝ'in'o al la ministr'o — ke li direkt'as al mi si'a'n ŝip'et'o'n kun la Hebre'in'o?...

— La kron'princ'o kondut'is tiel korekt'e kun si'a'j soldat'o'j kaj kamp'ar'an'o'j kaj montr'is tia'n pent'em'o'n, for'ir'ant'e el la lim'o'j de la palac'o, ke vi'a reĝ'in'a moŝt'o pov'as pardon'i al li ĉi tiu'n mal'grand'a'n kulp'o'n — respond'is la ministr'o.

— Oh, se ne li sid'us en ĉi tiu konk'o, mi ordon'us ĝi'n romp'i! — dir'is koler'e la reĝ'in'o.

— Por kio? — demand'is la ministr'o. — La princ'o ne est'us post'e'ul'o de l’ ĉef'episkop'o'j kaj faraon'o'j, se li ne pen'us dis'ŝir'i la brid'o'n, kiu'n, ho ve, sur'met'as al li la leĝ'o, aŭ ni'a'j, ebl'e erar'a'j, mor'o'j. En ĉiu okaz'o li sci'as ek'reg'i si'n. Li eĉ sci'as konfes'i si'a'j'n propr'a'j'n kulp'o'j'n, kaj tio est'as ec'o mal'oft'a, kaj ĉe kron'princ'o ne'taks'ebl'a.

La fakt'o mem, ke la princ'o vol'as incit'i ni'n per si'a favor'at'in'o, pruv'as, ke dolor'as li'n la mal'favor'o, en kiu li est'as, ceter'e pro plej nobl'a'j motiv'o'j.

— Sed ĉi tiu Hebre'in'o?... — murmur'et'is Nikotris, ĉif'ant'e la plum'a'n vent'um'il'o'n.

— Hodiaŭ mi jam est'as tut'e trankvil'a pri ŝi — dir'is la ministr'o. — Ŝi est'as bel'a, sed iom mal'saĝ'a kre'aĵ'o, kiu tut'e ne intenc'as, kiu ne sci'us ekspluat'i si'a'n influ'o'n al la princ'o. Ŝi ne akcept'as donac'o'j'n, ferm'it'a en si'a ne tro mult'e'kost'a kaĝ'o ŝi eĉ vid'as neniu'n. Kun la temp'o ebl'e ŝi el'lern'us profit'i la situaci'o'n de la princ'a am'at'in'o kaj ebl'e mal'riĉ'ig'us la trezor'o'n de la kron'princ'o je dek'o da talent'o'j. Sed antaŭ'e ŝi ted'os Ramzeson.

— Amon ĉio'sci'a parol'u per vi'a buŝ'o!

— Mi est'as tut'e cert'a. La princ'o eĉ unu moment'o'n ne am'is ŝi'n frenez'e, kiel tio okaz'as al ni'a'j sinjor'id'o'j, al kiu'j unu sol'a lert'a intrig'ant'in'o pov'as rab'i riĉ'aĵ'o'n, san'o'n, eĉ al'konduk'i ili'n en la tribunal'o'n. La princ'o amuz'iĝ'as kun ŝi, kiel hom'o matur'a lud'as kun sklav'in'o. Ceter'e Sara est'as graved'a...

— Ĉu efektiv'e?... — ek'kri'is Nikotris. — De kie vi sci'as tio'n?...

— Kio'n sci'as nek la kron'princ'o, nek Sara mem?... — rid'et'is Herhor.

— Ni dev'as sci'i ĉio'n. Ceter'e ĉi tiu'n sekret'o'n ne est'is mal'facil'e mal'kovr'i. Ĉe Sara est'as ŝi'a parenc'in'o Tafet, vir'in'o sen'kompar'e babil'em'a.

— Ĉu ili jam al'vok'is kurac'ist'o'n?...

— Mi ripet'as, ke Sara ne sci'as pri tio, kaj la bon'a Tafet, tim'ant'e, ke la princ'o'n ebl'e ted'os ŝi'a eduk'it'in'o, volont'e tord'us la kol'o'n al la sekret'o. Sed ni ne permes'os. Tio ja est'os princ'a infan'o.

— Kaj se ĝi est'os fil'o?... Vi sci'as, ke li pov'us kaŭz'i embaras'o'j'n... — inter'romp'is la reĝ'in'o.

— Ĉio est'as antaŭ'vid'it'a — dir'is la pastr'o. — Se nask'iĝ'os fil'in'o, ni don'os al ŝi dot'o'n kaj eduk'os ŝi'n, kiel konven'as al fraŭl'in'o de alt'a gent'o. Se tio est'os fil'o, li far'iĝ'os Hebre'o!...

— Ah! mi'a nep'o Hebre'o!...

— Ne rifuz'u al li tro fru'e vi'a'n kor'o'n. Ni'a'j send'it'o'j sci'ig'as al ni, ke la hebre'a popol'o komenc'as dezir'i reĝ'o'n. Antaŭ kiam la infan'o grand'iĝ'os, ili'a'j dezir'o'j matur'iĝ'os, kaj tiam... ni don'os al ili monarĥ'o'n kaj ver'e de bel'a sang'o!....

— Vi est'as kiel agl'o, kiu per unu ek'rigard'o ĉirkaŭ'pren'as la orient'o'n kaj okcident'o'n... — respond'is la reĝ'in'o, rigard'ant'e la ministr'o'n kun admir'o. — Mi sent'as, ke mi'a abomen'o al tiu knab'in'o komenc'as mal'fort'iĝ'i.

— Plej mal'grand'a gut'o de la sang'o de l’ faraon'o'j dev'as lev'iĝ'i super la popol'o'j, kiel stel'o super la ter'o — dir'is Herhor.

En ĉi tiu moment'o la ŝip'et'o de l’ kron'princ'o est'is kelk'dek'o'n da paŝ'o'j de la reĝ'a bark'o, kaj la edz'in'o de l’ faraon'o, si'n kovr'int'e per la vent'um'il'o, rigard'is Saran tra la plum'o'j.

— Ver'e, ŝi est'as bel'a!... — murmur'et'is ŝi.

— Jam du'a'n foj'o'n vi tio'n dir'as, sinjor'in'o.

— Vi sci'as eĉ pri tio?... — dir'is la reĝ'in'o rid'et'ant'e.

Herhor mal'lev'is la okul'o'j'n.

Sur la ŝip'et'o ek'son'is la harp'o kaj Sara komenc'is per trem'ant'a voĉ'o himn'o'n:

— Kiel grand'a est'as la Sinjor'o, kiel grand'a est'as la Sinjor'o, Vi'a Di'o, ho Izraelo!...

— Bel'eg'a voĉ'o!... — murmur'et'is la reĝ'in'o.

La grand'a pastr'o aŭskult'is atent'e.

— Li'a'j tag'o'j ne hav'as komenc'o'n — kant'is Sara — kaj Li'a dom'o ne hav'as lim'o'j'n. Sub Li'a rigard'o la etern'a'j ĉiel'o'j ali'iĝ'as kiel vest'o'j, kiu'j'n la hom'o sur'met'as kaj for'ĵet'as. La stel'o'j ek'brul'as kaj esting'iĝ'as, kiel la fajr'er'o'j el mal'mol'a lign'o, kaj la ter'o est'as kiel brik'o, kiu'n pas'ant'o unu foj'o'n tuŝ'is per la pied'o, ir'ant'e ĉiam antaŭ'e'n.

Kiel grand'a est'as Vi'a Di'o, ho Izraelo. Ne ekzist'as tiu, kiu dir'us al Li: “Far'u ĉi tio'n!” nek sen'o, kiu Li'n nask'is. Li far'is la sen'lim'a'j'n profund'eg'aĵ'o'j'n, super kiu'j Li flu'as, kie'n Li vol'as. Li el la mal'lum'o el'ig'as la lum'o'n, kaj el la ter'a polv'o — la kre'aĵ'o'j'n hav'ant'a'j'n voĉ'o'j'n.

Por Li la kruel'a'j leon'o'j est'as kiel la akrid'o'j, la grand'eg'a elefant'o est'as neni'o, kaj la balen'o est'as apud Li, kiel suĉ'infan'o.

Li'a tri'kolor'a ark'o divid'as la ĉiel'o'n en du part'o'j'n kaj si'n apog'as sur la ekstrem'o'j de l’ ter'o. Kie est'as pord'eg'o, kiu egal'us Li'a'n grand'ec'o'n? Ĉe la tondr'o de Li'a vetur'il'o la popol'o'j fal'as de terur'o, kaj ne ekzist'as est'aĵ'o sub la ĉiel'o, kiu pov'us kontraŭ'star'i Li'a'j'n bril'ant'a'j'n sag'o'j'n.

Li'a spir'o est'as la nord'a vent'o, kiu re'freŝ'ig'as la sven'int'a'j'n arb'o'j'n, kaj Li'a blov'o est'as la ĥamsin'o, kiu brul'ig'as la ter'o'n.

Kiam li etend'as la man'o'n super la akv'o'j, la akv'o ŝton'iĝ'as. Li trans'verŝ'as la mar'o'n en nov'a'n lok'o'n, kiel la vir'in'o la acid'o'n en la vaz'o'n. Li dis'ŝir'as la ter'o'n, kvazaŭ putr'int'a'n tol'o'n, kaj la nud'a'j'n supr'o'j'n de l’ mont'o'j kovr'as per la arĝent'a neĝ'o.

Li en la tritik'a grajn'o kaŝ'as cent ali'a'j'n kaj vek'as la bird'o'j'n en la ov'o'j. Li el dorm'em'a krizalid'o el'ig'as la or'a'n papili'o'n, kaj al la hom'a'j korp'o'j ordon'as atend'i en la tomb'o'j la re'viv'iĝ'o'n...

Aŭskult'ant'e la kant'o'n, la rem'ist'o'j lev'is la il'o'j'n kaj la purpur'a ŝip'o mal'rapid'e flu'is kun la river'o. Subit'e Herhor ek'kri'is:

— Turn'u al Memfis'o.

La rem'il'o'j profund'iĝ'is, la ŝip'o turn'iĝ'is sur la lok'o kaj kun bru'o komenc'is lev'iĝ'i kontraŭ la flu'o. Post'kur'is ĝi'n iom post iom ek'silent'ant'a kant'o de Sara:

— Li vid'as la mov'o'j'n de la kor'o de l’ raŭp'o kaj la kaŝ'it'a'j'n voj'et'o'j'n, sur kiu'j ir'as la plej izol'it'a hom'a pens'o. Sed ne ekzist'as tiu, kiu al Li pov'us rigard'i en la kor'o'n kaj diven'i Li'a'j'n intenc'o'j'n.

Antaŭ la bril'o de Li'a'j vest'o'j la grand'a'j spirit'o'j kovr'as si'a'j'n vizaĝ'o'j'n. Antaŭ Li'a rigard'o la di'o'j de l’ potenc'a'j urb'o'j kaj popol'o'j tord'iĝ'as kaj sek'iĝ'as kiel velk'int'a foli'o.

Li est'as la fort'o, Li est'as la viv'o, Li est'as la saĝ'o, Li Vi'a Sinjor'o, Vi'a Di'o, ho Izraelo!...

— Kial vi'a ekscelenc'o ordon'is for'puŝ'i ni'a'n ŝip'o'n? — demand'is la respekt'ind'a Nikotris.

— Ĉu vi sci'as, kia kant'o ĝi est'as?... — respond'is Herhor en lingv'o kompren'ebl'a nur por la pastr'o'j. — Ĉi tiu mal'saĝ'a knab'in'o, sur la mez'o de Nil'o kant'as la preĝ'o'n, kiu'n oni pov'as dir'i nur en la plej sekret'a sankt'uj'o de ni'a'j templ'o'j.

— Tio do est'as blasfem'o?...

— Feliĉ'e, sur ĉi tiu ŝip'o est'as nur unu pastr'o — dir'is la ministr'o. — Mi tio'n ne aŭd'is, kaj eĉ se mi aŭd'us, mi forges'os. Sed mi tim'as, ĉu la di'o'j ne met'os si'a'n pez'a'n man'o'n sur ĉi tiu'n knab'in'o'n.

— Sed de kie ŝi sci'as ĉi tiu'n terur'a'n preĝ'o'n?... Ramzes ja ne pov'is instru'i ŝi'n?...

— La princ'o ne est'as kulp'a. Sed ne forges'u, ke Hebre'o'j pli ol unu tia'n trezor'o'n el'port'is el ni'a Egipto. Kaj tial inter ĉiu'j popol'o'j de l’ ter'o ni rigard'is ili'n kiel mal'pi'ul'o'j'n.

La reĝ'in'o pren'is la pastr'o'n je la man'o.

— Sed al mi'a fil'o — dir'is ŝi rigard'ant'e li'a'j'n okul'o'j'n — okaz'os neni'o mal'bon'a?...

— Mi garanti'as, ke al neni'u okaz'os io mal'bon'a, mi ne aŭd'is, mi sci'as neni'o'n. Sed oni dev'as dis'ig'i ili'n — la princ'o'n kaj la Hebre'in'o'n.

— Delikat'e dis'ig'i!... — ĉu ne ver'e, vic-reĝ'o? — demand'is la patr'in'o.

— Plej delikat'e, plej ne'rimark'ebl'e, sed oni dev'as... Ŝajn'is al mi — dir'is la ĉef'episkop'o kvazaŭ al si mem — ke mi antaŭ'vid'is ĉio'n... Ĉio'n, escept'int'e proces'o'n pri blasfem'o, kiu apud ĉi tiu strang'a vir'in'o pend'as super la kron'princ'o!...

Herhor ek'medit'is kaj al'don'is:

— Jes, reĝ'in'o! Oni pov'as rid'i divers'a'j'n ni'a'j'n superstiĉ'o'j'n: tamen est'as ver'o, ke la fil'o de l’ faraon'o ne dev'as kun'iĝ'i kun Hebre'in'o.

Ĉapitr'o XVII

De la vesper'o, kiam Sara kant'is en la ŝip'et'o, la reĝ'a ŝip'o ne aper'is plu sur Nil'o, kaj Ramzes komenc'is terur'e enu'i.

Proksim'iĝ'is la monat'o Mehir, decembr'o. La akv'o'j pli kaj pli mal'lev'iĝ'is, la ter'o pli kaj pli vast'iĝ'is, la herb'o'j est'is ĉiu'tag'e pli alt'a'j kaj pli dens'a'j, kaj inter ili kiel kolor'a'j fajr'er'o'j ek'brul'is divers'kolor'a'j flor'o'j, de ne'kompar'ebl'a odor'o. Kvazaŭ insul'o'j sur verd'a mar'o, aper'is en daŭr'o de unu tag'o flor'a'j makul'o'j: blank'a'j, blu'a'j, flav'a'j, roz'a'j, aŭ mult'kolor'a'j tapiŝ'o'j, de, kiu'j dis'flug'is ebri'ig'ant'a odor'o.

Malgraŭ tio la princ'o enu'is, eĉ tim'is i'o'n. De la for'vetur'o de l’ patr'o li ne est'is en la palac'o, kaj neni'u de tie ĉe li, eĉ Tutmozis, kiu post la last'a inter'parol'ad'o mal'aper'is kiel serpent'o en la herb'o. Ĉu oni respekt'is li'a'n izol'ec'o'n aŭ vol'is li'n turment'i, aŭ simpl'e tim'is vizit'i la princ'o'n en mal'favor'o?... — Ramzes ne sci'is. — Ebl'e la patr'o for'ig'os ankaŭ mi'n de l’ tron'o, kiel mi'a'j'n pli aĝ'a'j'n frat'o'j'n?... — pens'is ia'foj'e la kron'princ'o, kaj la ŝvit'o aper'is sur li'a frunt'o, li'a'j pied'o'j trem'is.

Kio'n li far'us en tia okaz'o?

Krom tio Sara est'is mal'san'a: mal'gras'a, pal'a, ŝi'a'j grand'a'j okul'o'j en'fal'is, ia'foj'e maten'e ŝi plend'is pri naŭz'o.

— Sen'dub'e iu ĵet'is sorĉ'o'n sur la mal'feliĉ'a'n!... — ĝem'is la ruz'a Tafet, kiu'n la princ'o mal'am'is pro ŝi'a babil'em'o kaj mal'honest'a'j far'o'j.

Kelk'foj'e, ekzempl'e, la kron'princ'o vid'is, ke Tafet vesper'e send'is Memfis'o'n grand'a'j'n korb'o'j'n, plen'a'j'n de manĝ'aĵ'o, tol'aĵ'o, eĉ de pot'o'j. Kaj en la sekv'int'a tag'o ŝi kri'is kiel frenez'a plend'ant'e, ke en la dom'o mank'as farino, vin'o aŭ pot'o'j. De l’ tag'o, kiam la princ'o trans'loĝ'iĝ'is en la bien'o'n, oni el'spez'is dek'foj'e pli mult'e da proviz'o'j ol antaŭ'e.

— Mi est'as cert'a — pens'is Ramzes — ke ĉi tiu babil'em'a meger'o ŝtel'as mi'n por si'a'j Hebre'o'j, kiu'j tag'e mal'aper'as el Memfis'o, sed nokt'e svarm'as en la plej mal'pur'a'j tru'o'j, kiel rat'o'j!...

En ĉi tiu temp'o la sol'a amuz'o de l’ princ'o est'is rigard'i la kolekt'ad'o'n de la daktil'o'j.

Nud'a kamp'ar'an'o star'iĝ'is sub alt'a sen'branĉ'a palm'o, ĉirkaŭ'is si'n kaj la arb'o'n per ŝnur'o, kvazaŭ per vast'a ring'eg'o, kaj sur'ir'is la arb'o'n per la kalkan'o'j, etend'ant'e la tut'a'n korp'o'n post'e'n: la ŝnur'o sub'ten'is li'n, al'prem'ant'e al la arb'o. Post'e li ŝov'is la ŝnur'a'n ring'eg'o'n kelk'e da col'o'j pli alt'e'n, grimp'is, re'e ŝov'is la ŝnur'o'n kaj tia'manier'e, sen'ĉes'e risk'ant'e romp'i al si la kol'o'n, grimp'is ia'foj'e kelk'e da etaĝ'o'j alt'e'n ĝis la supr'o, kie kresk'is buked'o de grand'a'j foli'o'j kaj daktil'o'j.

Atest'ant'o de ĉi tiu'j gimnastik'a'j ekzerc'o'j est'is ne nur la princ'o, sed ankaŭ la hebre'a'j infan'o'j. En la komenc'o ili for'est'is. Post'e inter arb'et'o'j kaj post la mur'o el'rigard'is krisp'a'j kap'et'o'j kaj nigr'a'j bril'ant'a'j okul'o'j. Post'e rimark'int'e, ke la princ'o ne for'pel'as ili'n, la infan'o'j el'ir'is el si'a'j kaŝ'ej'o'j kaj tre mal'rapid'e proksim'iĝ'is al la arb'o, de kiu oni ŝir'kolekt'is la frukt'o'j'n. La plej kuraĝ'a el la knab'in'o'j lev'is de l’ ter'o bel'a'n daktil'o'n kaj don'is ĝi'n al Ramzes. Unu el la knab'o'j manĝ'is mem la plej mal'grand'a'n daktil'o'n, kaj post'e la infan'o'j komenc'is unu'j manĝ'i, ali'a'j regal'i la princ'o'n per la frukt'o'j. En la komenc'o ili al'port'is al li la plej bon'a'j'n, post'e mal'pli bon'a'j'n, fin'e tut'e putr'a'j'n.

La est'ont'a estr'o de l’ mond'o ek'medit'is kaj dir'is pens'e:

— Ili en'glit'os ĉi'e'n kaj ĉiam tiel regal'os mi'n, per la pli bon'a por al'log'o, per la putr'a por dank'o.

Li lev'iĝ'is kaj for'ir'is mal'gaj'a, kaj la infan'ar'o de Izraelo, kiel ar'o da bird'o'j si'n ĵet'is sur la labor'o'n de la egipta kamp'ar'an'o, kiu tre alt'e, super ili'a kap'o, kant'is kant'o'n, pens'ant'e nek pri si'a'j ost'o'j, nek pri tio, ke li rikolt'as ne por si mem.

La ne'kompren'ebl'a mal'san'o de Sara, ŝi'a'j oft'a'j larm'o'j, mal'aper'ad'o de ŝi'a'j ĉarm'o'j, kaj antaŭ ĉio, Hebre'o'j, kiu'j ĉes'is si'n kaŝ'i kaj pli kaj pli laŭt'e mastr'um'is en la bien'o, — ĉio tio far'is la bel'a'n rifuĝ'ej'o'n ted'a por Ramzes. Li ne vetur'is plu sur Nil'o, ne ĉas'is, ne rigard'is la kolekt'ad'o'n de l’ daktil'o'j, sed mal'gaj'a vag'is en la ĝarden'o, aŭ de la teras'o observ'is la reĝ'a'n palac'o'n.

Ne al'vok'it'a li neniam re'ven'us al la kort'eg'o, sed li jam komenc'is pens'i pri for'vetur'o en la bien'o'j'n en Mal'supr'a Egipto apud la mar'o.

En tia stat'o de l’ anim'o li'n trov'is Tutmozis, kiu unu tag'o'n sur luks'a kort'eg'a ŝip'o ven'is al la kron'princ'o kun la al'vok'o de l’ faraon'o.

Li'a sankt'ec'o re'ven'ant'e de Teboj dezir'is, ke la kron'princ'o vetur'u renkont'e al li, por li'n salut'i.

La princ'o trem'is, pal'iĝ'is kaj ruĝ'iĝ'is, kiam li leg'is la bon'vol'a'n leter'o'n de l’ sinjor'o kaj estr'o. Li est'is tiel emoci'it'a, ke li eĉ ne rimark'is la kolos'a'n peruk'o'n de Tutmozis, kiu dis'send'is el si dek kvin parfum'o'j'n, ne rimark'is li'a'n tunik'o'n kaj mantel'o'n, pli delikat'a'n ol la nebul'o, nek la sandal'o'j'n, ornam'it'a'j'n per or'a'j ring'o'j.

Post iom da temp'o Ramzes trankvil'iĝ'is kaj, ne rigard'ant'e la adjutant'o'n, dir'is:

— Kial vi tiel long'e ne est'is ĉe mi? Ĉu vi'n tim'ig'is la mal'favor'o, kiu frap'is mi'n?...

— Di'o'j! — ek'kri'is la elegant'ul'o. — Kiam vi est'is en mal'favor'o kaj ĉe kiu? Ĉiu kurier'o de li'a sankt'ec'o demand'is, kiel vi fart'as; kaj la respekt'ind'a sinjor'in'o Nikotris kaj li'a ekscelenc'o Herhor kelk'foj'e al'vetur'is en ŝip'o al vi'a dom'o, esperant'e, ke vi far'os almenaŭ cent paŝ'o'j'n al ili, kiu'j far'is kelk'e da mil'o'j... Pri la arme'o mi ne parol'os. La soldat'o'j de vi'a'j regiment'o'j silent'as dum la ekzerc'o'j kiel palm'o'j kaj ne el'ir'as el la kazern'o'j, kaj la glor'a Patrokl'o de ĉagren'o trink'as kaj mal'ben'as la tut'a'n tag'o'n...

Do la princ'o ne est'is en mal'favor'o, kaj se li est'is, ĝi jam pas'is!... Tiu ĉi pens'o influ'is Ramzeson, kiel pokal'o da bon'a vin'o. Li rapid'e si'n ban'is kaj ole'is, sur'met'is nov'a'n tol'aĵ'o'n, nov'a'n tunik'o'n kaj kask'o'n kun plum'o'j kaj ir'is al Sara, kiu pal'a kuŝ'is, fleg'at'a de Tafet.

Sara ek'kri'is, vid'ant'e la princ'o'n tiel vest'it'a'n. Ŝi sid'iĝ'is kaj ĉirkaŭ'ant'e li'a'n kol'o'n per la brak'o'j, komenc'is murmur'et'i:

— Vi for'vetur'as, mi'a sinjor'o?... Vi ne re'ven'os plu!...

— Sed kial? — demand'is kun mir'o la kron'princ'o. — Ĉu ne pli ol unu foj'o'n mi for'vetur'is kaj re'ven'is?...

— Mi memor'as vi'n sam'e vest'it'a'n, tie... en ni'a val'o... — dir'is Sara.

— Oh, kie est'as tiu'j temp'o'j!... Tiel rapid'e ili pas'is, antaŭ tiel long'e mal'aper'is!

— Sed mi re'ven'os kaj al'konduk'os plej fam'a'n kurac'ist'o'n.

— Por kio?... inter'romp'is Tafet. — Ŝi est'as san'a, mi'a pav'in'o... ŝi bezon'as nur ripoz'o'n... Kaj la egiptaj kurac'ist'o'j en'puŝ'os ŝi'n en ver'a'n mal'san'o'n...

La princ'o eĉ ne ek'rigard'is la babil'em'a'n vir'in'o'n.

— Tio est'is mi'a plej feliĉ'a monat'o kun vi — dir'is Sara, si'n prem'ant'e al Ramzes — sed ĝi ne al'port'is al mi feliĉ'o'n.

Oni trumpet'is sur la reĝ'a ŝip'o, ripet'ant'e signal'o'n, don'it'a'n de la supr'o de l’ river'o.

Sara ek'trem'is.

— Oh, ĉu vi aŭd'as, sinjor'o, la terur'a'j'n son'o'j'n?... Vi aŭd'as kaj rid'et'as kaj, ve al mi, vi el'ŝir'iĝ'as el mi'a'j brak'o'j!... Kiam la trumpet'o'j vok'as, neni'o vi'n re'ten'os, tiom mal'pli vi'a sklav'in'o...

— Ĉu vi vol'us, ke mi ĉiam aŭskult'u la kri'o'j'n de la kok'in'o'j?... — inter'romp'is mal'pacienc'e la princ'o. — Fart'u bon'e kaj gaj'a atend'u mi'n...

Sara el'las'is li'n el la brak'o'j kaj rigard'is tiel plend'e, ke la kron'princ'o mol'iĝ'is kaj kares'is ŝi'n.

— Est'u trankvil'a... Vi tim'as la son'o'j'n de mi'a'j trumpet'o'j... Ĉu ili est'is tiam por vi mal'bon'a antaŭ'sign'o?...

— Sinjor'o — respond'is Sara — mi sci'as, ke ili re'ten'os vi'n tie... Far'u do al mi last'a'n favor'o'n... Mi don'os al vi — dir'is ŝi plor'et'ant'e — kaĝ'o'n kun kolomb'o'j... Ĉi tie ili nask'iĝ'is kaj kresk'is... Do... ĉiu'foj'e kiam vi re'memor'os vi'a'n serv'ist'in'o'n, mal'ferm'u la kaĝ'o'n kaj el'las'u unu bird'o'n... Ĝi al'port'os al mi nov'aĵ'o'j'n de vi, kaj mi... kis'os, kares'os ĝi'n, kiel... kiel... Nun jam ir'u!...

La princ'o ĉirkaŭ'pren'is ŝi'n kaj ir'is al la ŝip'o, ordon'int'e al la Negr'o atend'i la kolomb'o'j'n de Sara kaj sekv'i li'n rapid'e en mal'pez'a ŝip'et'o.

Kiam proksim'iĝ'is la kron'princ'o, ek'son'is tambur'o'j kaj flut'o'j, la ŝip'ist'ar'o laŭt'e aklam'is. Re'ven'int'e inter la soldat'o'j'n, la princ'o profund'e ek'spir'is kaj fort'e etend'is la man'o'j'n, kvazaŭ liber'ig'it'a'j'n el ĉen'o'j.

— Tutmozis — dir'is li al la adjutant'o — ordon'u tuj rost'i mi'n sur mal'grand'a fajr'o, sed ne rest'ig'u mi'n du'a'n foj'o'n en la bien'o.

— Jes — aprob'is Tutmozis — la am'o est'as kiel la miel'o: kun plezur'o oni pov'as ĝi'n gust'um'i, sed oni ne pov'as si'n ban'i en ĝi. Brr!... Trem'o'j kur'as sur mi'a dors'o, kiam mi pens'as, ke vi pas'ig'is preskaŭ du monat'o'j'n, nutr'at'a per kis'o'j vesper'e, per daktil'o'j maten'e kaj per azen'in'a lakt'o tag'mez'e.

— Sara est'as tre bon'a knab'in'o — inter'romp'is la princ'o.

— Mi ne parol'as pri ŝi, sed pri la Hebre'o'j, kiu'j invad'is la bien'o'n, kiel la papirus'o'j la marĉ'o'j'n. Ĉu vi vid'as, ke ili ankoraŭ sekv'as vi'n per la okul'o'j, ebl'e eĉ send'as al vi salut'o'j'n... — daŭr'ig'is la flat'ul'o.

La princ'o ted'it'e si'n turn'is al ali'a flank'o, kaj Tutmozis gaj'e palpebr'um'is al la oficir'o'j, kvazaŭ por kompren'ig'i al ili, ke Ramzes ne baldaŭ for'las'os ili'a'n societ'o'n.

Ju pli mal'proksim'e'n ili lev'iĝ'is sur la river'o, des pli dens'a'j est'is la popol'a'j amas'o'j sur la bord'o'j kaj la ŝip'et'o'j sur Nil'o, des pli mult'e'nombr'a'j est'is la flor'o'j, kron'o'j kaj buked'o'j, ĵet'at'a'j al la ŝip'o de l’ faraon'o.

Unu mejl'o'n de Memfis'o star'is popol'amas'o'j kun standard'o'j, di'o'j kaj orkestr'o, son'is grand'a bru'o, simil'a al fulm'o'tondr'o.

— Jen li'a sankt'ec'o! — ek'kri'is ĝoj'e Tutmozis.

Antaŭ la okul'o'j de l’ rigard'ant'o'j aper'is unik'a vid'aĵ'o. En la mez'o de la vast'a kurb'iĝ'o de l’ river'o vetur'is la grand'eg'a ŝip'o de l’ faraon'o, kun lev'it'a antaŭ'o kvazaŭ cign'o. Dekstr'e kaj mal'dekstr'e, kvazaŭ du grand'eg'a'j flug'il'o'j rapid'is sen'nombr'a'j ŝip'et'o'j de l’ regn'an'o'j, kaj mal'antaŭ'e, kvazaŭ riĉ'a vent'um'il'o, si'n dis'met'is la sekv'ant'ar'o de la estr'o de Egipto.

Ĉiu viv'ant'a kri'is, kant'is, aplaŭd'is aŭ ĵet'is flor'o'j'n al la pied'o'j de l’ sinjor'o, kiu'n ceter'e neni'u vid'is. Sufiĉ'is, ke super la or'it'a tend'o kaj super la buked'o'j de strut'a'j plum'o'j flirt'is ruĝ'e-blu'a standard'o, la sign'o de l’ ĉe'est'o de la faraon'o.

La hom'o'j en la ŝip'et'o'j est'is kiel ebri'a'j, la hom'o'j sur la bord'o, kiel frenez'a'j. Ĉiu'moment'e iu ŝip'et'o tuŝ'eg'is aŭ renvers'is ali'a'n kaj iu fal'is en la akv'o'n, el kiu, feliĉ'e, for'kur'is la krokodil'o'j, tim'ig'it'a'j de la ekster'ordinar'a bru'o. Sur la bord'o'j ĉiu'j puŝ'is unu ali'a'n, ĉar neni'u rigard'is si'a'n najbar'o'n, patr'o'n, infan'o'n, sed fiks'is la frenez'a'j'n okul'o'j'n sur la or'a bek'o de la ŝip'o kaj sur la reĝ'a tend'o. Eĉ la pied'prem'at'a'j hom'o'j, al kiu'j la ond'ant'a amas'o sen'konsci'e romp'is la rip'o'j'n kaj tord'is la artik'o'j'n, hav'is nur unu kri'o'n:

— Viv'u etern'e, vi ni'a estr'o!... bril'u, sun'o de Egipto!

La salut'a frenez'o baldaŭ infekt'is ankaŭ la ŝip'o'n de l’ kron'princ'o: la oficir'o'j, soldat'o'j kaj rem'ist'o'j, kun'prem'it'a'j en unu amas'o'n, vet'e kri'is, kaj Tutmozis, forges'ant'e pri la kron'princ'o grimp'is la alt'a'n antaŭ'o'n de l’ ŝip'o kaj preskaŭ fal'is en la akv'o'n.

Subit'e sur la reĝ'a ŝip'o oni ek'trumpet'is kaj post moment'o respond'is trumpet'o de la ŝip'o de Ramzes. Du'a signal'o kaj — la princ'o est'is antaŭ la patr'o.

La vid'o de l’ faraon'o aŭ ebl'e la tondr'o de kri'o'j, bru'ant'a'j ĉirkaŭ'e, du'on'e sven'ig'is la princ'o'n, kaj li ne pov'is dir'i eĉ unu vort'o'n. Li fal'is al la pied'o'j de l’ patr'o, kaj la sinjor'o de l’ mond'o prem'is li'n al si'a di'a brust'o.

Post moment'o oni lev'is la flank'o'j'n de la tend'o kaj la tut'a popol'o de ambaŭ bord'o'j de Nil'o ek'vid'is si'a'n estr'o'n sur la tron'o, kaj sur la plej alt'a ŝtup'o la kron'princ'o'n, genu'ant'a'n, kun la kap'o sur la patr'a brust'o.

Far'iĝ'is tia silent'o, ke oni aŭd'is la flirt'ad'o'n de la standard'o'j sur la ŝip'o'j, kaj subit'e eksplod'is grand'eg'a kri'o, pli grand'a ol ĉiu'j antaŭ'a'j. La egipta popol'o honor'is per ĝi la re'pac'iĝ'o'n de l’ patr'o kun la fil'o, aklam'is la nun'a'n, salut'is la est'ont'a'n estr'o'n. Se iu esper'is i'o'n de la mal'pac'o'j en la famili'o de l’ faraon'o, li pov'is hodiaŭ konvink'iĝ'i, ke la nov'a reĝ'a branĉ'o est'as fort'e kun'kresk'it'a kun la trunk'o.

La aspekt'o de li'a sankt'ec'o ne montr'is bon'fart'o'n. Post am'a akcept'o, li ordon'is al la fil'o sid'iĝ'i apud la tron'o kaj dir'is:

— Mi'a anim'o sopir'is al vi, Ramzes, des pli varm'e, ju pli bon'a'j'n nov'aĵ'o'j'n mi hav'is pri vi. Hodiaŭ mi vid'as, ke vi est'as ne nur jun'ul'o kun leon'a kor'o, sed ankaŭ vir'o plen'a de prudent'o, kiu sci'as juĝ'i la propr'a'j'n ag'o'j'n, sci'as si'n reg'i kaj kiu kompren'as la ŝtat'a'j'n raci'o'j'n.

Kaj kiam la kor'tuŝ'it'a princ'o silent'is kaj kis'is la patr'a'j'n pied'o'j'n, la monarĥ'o daŭr'ig'is:

— Vi bon'e ag'is, for'las'ant'e la komand'o'n de du grek'a'j korpus'o'j, ĉar vi merit'as la memfis'a'n korpus'o'n, kies estr'o vi est'as de hodiaŭ...

— Mi'a patr'o!... — murmur'et'is la trem'ant'a princ'o.

— Krom tio, en Mal'supr'a Egipto, mal'ferm'it'a de tri flank'o'j al la atak'o'j de l’ mal'amik'o'j, mi bezon'as vir'o'n brav'a'n kaj prudent'a'n, kiu vid'us ĉio'n ĉirkaŭ'e, juĝ'us en si'a kor'o kaj rapid'e ag'us en subit'a'j okaz'o'j. Kaj tial en ĉi tiu du'on'o de l’ regn'o mi nom'as vi'n vic-reĝ'o.

Larm'o'j flu'is el la okul'o'j de Ramzes. Per ili li adiaŭ'is si'a'n jun'ec'o'n kaj salut'is la pov'o'n, al kiu de mult'e da jar'o'j sopir'is mal'pacienc'e li'a anim'o.

— Mi jam est'as lac'a hom'o kaj mal'fort'a de la mal'san'o'j — dir'is la monarĥ'o — kaj se ne de'ten'us mi'n la zorg'o pri la est'ont'ec'o de l’ ŝtat'o kaj pri vi'a jun'ec'o, ankoraŭ hodiaŭ mi pet'us la etern'e viv'ant'a'j'n antaŭ'ul'o'j'n, ke ili al'vok'u mi'n al si'a glor'o.

Sed ĉiu tag'o est'as por mi pli kaj pli pez'a, kaj tial, Ramzes, vi komenc'os divid'i kun mi la ŝarĝ'o'n de l’ pov'o. Kiel la kok'in'o instru'as si'a'j'n id'o'j'n serĉ'i grajn'o'j'n kaj si'n gard'i kontraŭ vultur'o, sam'e mi instru'os al vi la mal'facil'a'n art'o'n reg'i la ŝtat'o'n kaj observ'i la ag'o'j'n de l’ mal'amik'o'j. Ho, fal'u iam sur ili'n, kiel la agl'o sur la tim'em'a'j'n perdrik'o'j'n!

La reĝ'a ŝip'o kaj ĝi'a bril'a sekv'ant'ar'o al'bord'iĝ'is al la kastel'o. La lac'a monarĥ'o sur'ir'is port'il'o'n, kaj en la sam'a moment'o Herhor proksim'iĝ'is al la kron'princ'o:

— Permes'u al mi, nobl'a princ'o — dir'is li — est'i la unu'a, kiu ĝoj'as pro vi'a lev'iĝ'o. Komand'u kun sukces'o la arme'o'j'n kaj reg'u sam'e feliĉ'e ni'a'n ĉef'a'n provinc'o'n por la glor'o de Egipto!

Ramzes fort'e prem'is li'a'n man'o'n.

— Vi tio'n far'is, Herhor? — demand'is li. — Vi hav'as la tut'a'n mi'a'n dank'em'o'n kaj vi konvink'iĝ'os, ke ĝi i'o'n valor'as.

— Vi jam rekompenc'is mi'n, parol'ant'e tiel — respond'is Herhor. La princ'o vol'is for'ir'i, Herhor halt'ig'is li'n.

— Ankoraŭ unu mal'grand'a vort'o — dir'is li. — Avert'u, kron'princ'o, unu el vi'a'j vir'in'o'j, Saran, ke ŝi ne kant'u religi'a'j'n himn'o'j'n...

Kaj kiam Ramzes mir'e li'n rigard'is, li al'don'is:

— Tiam dum la promen'ad'o sur Nil'o, ĉi tiu knab'in'o kant'is ni'a'n plej sankt'a'n himn'o'n, kiu'n aŭd'i hav'as la rajt'o'n nur la faraon'o kaj ĉef'episkop'o'j. La mal'feliĉ'a infan'o pov'us kar'e pag'i si'a'n kant'a'n art'o'n kaj si'a'n ne'sci'o'n pri tio, kio'n ŝi kant'as.

— Ŝi do far'is blasfem'o'n? — demand'is la konfuz'it'a princ'o.

— Ne'vol'e — respond'is la ĉef'episkop'o. — Feliĉ'e sol'e mi aŭd'is kaj mi pens'as, ke inter ŝi'a kant'o kaj ni'a himn'o est'as simil'ec'o tre mal'proksim'a. En ĉiu okaz'o ŝi ne ripet'u ĝi'n.

— Kaj ŝi dev'as si'n pur'ig'i — al'don'is la princ'o. — Ĉu sufiĉ'os por fremd'ul'in'o, se ŝi ofer'os al la templ'o de Izid'o tri'dek bov'in'o'j'n?

— Bon'e, ŝi ofer'u — respond'is Herhor kun delikat'a grimac'o. — La di'o'j'n ne ofend'as la ofer'o'j...

— Kaj vi, nobl'a sinjor'o — daŭr'ig'is Ramzes — bon'vol'u akcept'i ĉi tiu'n mirakl'a'n ŝild'o'n, kiu'n mi ricev'is de mi'a sankt'a av'o...

— Mi?... La ŝild'o'n de Amenhotep?... — ek'kri'is la ministr'o. — Ĉu mi ĝi'n ind'as?

— Per la saĝ'o vi egal'as mi'a'n av'o'n, kaj per la posten'o vi li'n egal'os.

Herhor silent'e klin'iĝ'is profund'e. Ĉi tiu or'a ŝild'o, inkrust'it'a per mult'e'kost'a'j ŝton'o'j, hav'is, krom grand'a mon'a valor'o, fort'o'n de l’ amulet'o ĝi do est'is reĝ'a donac'o.

Sed pli grav'a'j est'is la vort'o'j de l’ princ'o, ke Herhor per la posten'o egal'os Amenhotepon... Ĉu la kron'princ'o jam decid'iĝ'is edz'iĝ'i kun la fil'in'o de li, Herhor?...

Tio est'is la plej am'at'a rev'o de la ministr'o kaj de la reĝ'in'o Nikotris Tamen oni dev'as konfes'i, ke Ramzes parol'ant'e pri la est'ont'a posten'o de Herhor, tut'e ne pens'is pri la edz'iĝ'o kun li'a fil'in'o, sed pri nov'a'j honor'a'j ofic'o'j por li, kiu'j mank'is nek en la templ'o'j, nek en la kort'eg'o.

Ĉapitr'o XVIII

De l’ tag'o, kiam li far'iĝ'is vic-reĝ'o de Mal'supr'a Egipto, komenc'iĝ'is por Ramzes viv'o tre lac'ig'a, kia'n li tut'e ne atend'is, kvankam li nask'iĝ'is kaj kresk'is en la reĝ'a kort'eg'o.

Oni simpl'e tiran'is li'n, kaj li'a'j ekzekut'ist'o'j est'is vizit'ant'o'j de ĉiu'j spec'o'j kaj rang'o'j.

Jam en la unu'a tag'o, vid'ant'e la hom-amas'o'n, kiu'j puŝ'ant'e unu ali'a'n ne'vol'e pied'prem'is li'a'j'n herb'ej'o'j'n, romp'is li'a'j'n arb'o'j'n, eĉ difekt'is la ĉirkaŭ'mur'o'n, la kron'princ'o postul'is soldat'a'j'n gard'ist'o'j'n por si'a dom'o. Sed en la tri'a tag'o li dev'is for'kur'i el si'a dom'o, en la kastel'o'n, kies mult'e'nombr'a'j gard'ist'o'j kaj precip'e alt'a'j mur'o'j mal'facil'ig'is la en'ir'o'n.

En la daŭr'o de la dekad'o antaŭ la for'vetur'o Ramzes vid'is reprezent'ant'o'j'n de la tut'a Egipto se ne de la tut'a tiam'a mond'o.

En la komenc'o oni en'las'is la grand'a'j'n. Ven'is por li'n salut'i: ĉef'episkop'o'j, ministr'o'j, ambasador'o'j feniciaj, grek'a'j, hebre'a'j, asiriaj, nubiaj, — eĉ ili'a'j'n kostum'o'j'n li ne pov'is ek'memor'i. Post'e ven'is estr'o'j de la najbar'a'j nomes'o'j, juĝ'ist'o'j, skrib'ist'o'j, supr'a'j oficir'o'j de la Memfis'a korpus'o kaj bien'posed'ant'o'j.

Ĉi tiu'j hom'o'j postul'is neni'o'n, ili esprim'is nur si'a'n ĝoj'o'n. Sed la princ'o, aŭskult'ant'e ili'n de la maten'o ĝis la tag'mez'o kaj de la tag'mez'o ĝis la vesper'o, sent'is kap'turn'o'n kaj trem'o'n en ĉiu'j membr'o'j.

Post'e ven'is kun donac'o'j reprezent'ant'o'j de pli mal'alt'a'j klas'o'j: komerc'ist'o'j kun or'o, sukcen'o, ekster'land'a'j teks'aĵ'o'j, parfum'o'j kaj frukt'o'j. Post'e bankier'o'j kaj prunt'e'don'ant'o'j por procent'o'j. Post'e arĥitekt'o'j kun plan'o'j de nov'a'j konstru'aĵ'o'j, skulpt'ist'o'j kun projekt'o'j de statu'o'j kaj plat'a'j skulpt'aĵ'o'j, ŝton'ist'o'j, fabrik'ant'o'j de argil'a'j vaz'o'j, lign'aĵ'ist'o'j ordinar'a'j kaj art'a'j, forĝ'ist'o'j, fand'ist'o'j, tan'ist'o'j, vin'ber'kultur'ist'o'j, teks'ist'o'j, eĉ paraŝitoj, kiu'j mal'ferm'ad'is la korp'o'j'n de l’ mort'int'o'j.

Ankoraŭ ne est'is fin'it'a la procesi'o de la honor'ant'o'j, kiam ven'is arme'o da pet'ant'o'j. Invalid'o'j, vidv'in'o'j kaj orf'o'j de l’ oficir'o'j postul'is pensi'o'n; nobel'a'j sinjor'o'j — kort'eg'a'j'n ofic'o'j'n por la fil'o'j. Inĝenier'o'j al'port'is projekt'o'j'n de nov'a'j metod'o'j de l’ irigaci'o, kurac'ist'o'j rimed'o'j'n kontraŭ ĉiu'j mal'san'o'j, antaŭ'dir'ist'o'j — horoskop'o'j'n. Parenc'o'j de mal'liber'ul'o'j prezent'is pet'o'j'n pri mal'grand'ig'o de la pun'o, kondamn'it'o'j al la mort'o — pri pardon'o, mal'san'ul'o'j pet'is, ke la kron'princ'o tuŝ'u ili'n aŭ don'u al ili si'a'n sput'o'n.

Si'n prezent'is fin'e bel'a'j vir'in'o'j kaj patr'in'o'j de bel'a'j fil'in'o'j, humil'e, sed trud'e pet'ant'e, ke la kron'princ'o akcept'u ili'n en si'a'n dom'o'n. Kelk'a'j difin'is la alt'ec'o'n de la postulat'a salajr'o, rekomend'is si'a'n virg'ec'o'n kaj si'a'j'n talent'o'j'n.

Post dek'tag'a rigard'ad'o de nov'a'j person'o'j kaj vizaĝ'o'j, post dek'tag'a aŭskult'ad'o de pet'o'j, kiu'j'n kontent'ig'i pov'us nur la riĉ'aĵ'o'j de la tut'a mond'o kaj la di'a potenc'o, la princ'o est'is konsum'it'a. Li ne pov'is dorm'i, est'is tiel ekscit'em'a, ke la zum'o de l’ muŝ'o koler'ig'is li'n kaj dum moment'o'j li ne kompren'is, kio'n oni parol'is al li.

En ĉi tiu okaz'o Herhor re'e help'is li'n. Al la potenc'ul'o'j li ordon'is dir'i, ke la princ'o ne akcept'as plu, kaj kontraŭ la popol'o, kiu atend'is malgraŭ la admon'o'j al dis'ir'o, li send'is taĉment'o'n de l’ nubiaj soldat'o'j kun baston'o'j. Ili sukces'is mult'e pli facil'e ol Ramzes, kontent'ig'i la hom'a'n avid'ec'o'n. Antaŭ kiam pas'is unu hor'o, la pet'ant'o'j mal'aper'is de l’ plac'o, kaj mult'a'j dum kelk'e da tag'o'j met'is kompres'o'j'n sur la kap'o'n aŭ sur ali'a'n bat'it'a'n part'o'n de si'a korp'o.

Post ĉi tiu prov'o plen'um'i la vic-reĝ'a'n dev'o'n, la princ'o ek'sent'is profund'a'n mal'estim'o'n al la hom'o'j kaj far'iĝ'is apati'a.

Du tag'o'j'n li kuŝ'is sur la kanap'o kun la man'o'j sub la kap'o, sen'pens'e rigard'ant'e la plafon'o'n. Li ne mir'is plu, ke li'a pi'a patr'o pas'ig'as la temp'o'n antaŭ la altar'o'j de l’ di'o'j, sed ne pov'is kompren'i, kiel Herhor sukces'as plen'um'i tiom da afer'o'j, kiu'j kiel fulm'o'tondr'o ne nur super'as la hom'a'j'n fort'o'j'n, sed eĉ pov'as li'n frakas'i.

— Kiel al'konduk'i al la triumf'o ni'a'j'n plan'o'j'n, se amas'o da pet'ant'o'j lig'as ni'a'n vol'o'n, manĝ'as ni'a'j'n pens'o'j'n, trink'as ni'a'n sang'o'n?... Post dek tag'o'j mi est'as mal'san'a, post unu jar'o sen'dub'e mi mal'saĝ'iĝ'us... En tia'j kondiĉ'o'j oni pov'as far'i neni'a'j'n projekt'o'j'n, oni pov'as nur defend'i si'n kontraŭ la frenez'o...

Li est'is tiel tim'ig'it'a de si'a sen'fort'ec'o sur la posten'o de l’ super'a estr'o, ke li al'vok'is Herhoron kaj per ĝem'ant'a voĉ'o rakont'is al li si'a'n ĉagren'o'n.

La ŝtat'a vir'o kun rid'et'o aŭskult'is la plend'o'j'n de la jun'a direkt'ant'o de la regn'a ŝip'o, fin'e li dir'is:

— Ĉu vi sci'as, sinjor'o, ke la grand'eg'a'n palac'o'n, en kiu ni loĝ'as, konstru'is unu sol'a arĥitekt'o, Senebi, kiu ceter'e mort'is ne fin'int'e ĝi'n. Kaj cert'e vi kompren'os, kiel ĉi tiu etern'e viv'ant'a arĥitekt'o pov'is plen'um'i si'a'n plan'o'n, neniam lac'iĝ'ant'e kaj ĉiam konserv'ant'e gaj'a'n humor'o'n?

— Mi vol'us sci'i...

— Li mem ne far'is ĉio'n; li ne hak'is la trab'o'j'n kaj la ŝton'o'j'n, ne far'is la brik'o'j'n, ne port'is ili'n sur la trab'aĵ'o'n, ne met'is ili'n unu sur ali'a, ne cement'is. Li nur desegn'is la plan'o'n, eĉ por tio li hav'is help'ant'o'j'n.

Kontraŭ'e vi, princ'o, vol'as mem ĉio'n plen'um'i, mem aŭskult'i kaj aranĝ'i ĉiu'j'n afer'o'j'n. Tio super'as la hom'a'j'n fort'o'j'n.

— Kiel mi pov'is far'i ali'e, se inter la pet'ant'o'j est'is mal'just'e kondamn'it'a'j aŭ ne rekompenc'it'a'j laŭ la merit'o'j? La fundament'o de l’ ŝtat'o ja est'as la just'ec'o — respond'is la kron'princ'o.

— Kiom da hom'o'j vi pov'as aŭskult'i dum unu tag'o, sen lac'iĝ'o? — demand'is Herhor.

— Du'dek, ne pli mult'e...

— Vi est'as tre feliĉ'a. Mi aŭskult'as maksimum'e ses aŭ dek, sed tio ne est'as pet'ant'o'j, — ili est'as la grand'a'j skrib'ist'o'j, intendant'o'j kaj ministr'o'j. Ĉiu el ili raport'as al mi ne detal'o'j'n, sed plej grav'a'j'n afer'o'j'n pri la arme'o, faraon'a'j bien'o'j, religi'a'j afer'o'j, tribunal'o'j, mov'o'j de Nil'o. Ili ne al'port'as al mi bagatel'o'j'n, ĉar ĉiu el ili, antaŭ la al'ven'o al mi, dev'is aŭskult'i dek'o'n da mal'super'a'j skrib'ist'o'j. Ĉiu skrib'ist'o kaj ĉiu intendant'o mal'super'a kolekt'is nov'aĵ'o'j'n de dek'o da sub'intendant'o'j kaj sub'skrib'ist'o'j, kaj tiu'j si'a'vic'e de dek mal'super'a'j ofic'ist'o'j.

Tia'manier'e mi kaj li'a sankt'ec'o, parol'ant'e nur kun dek hom'o'j ĉiu'tag'e, kon'as plej grav'a'j'n nov'aĵ'o'j'n de cent mil punkt'o'j de la land'o kaj de l’ mond'o.

La gard'ist'o, kiu gard'as part'o'n de la strat'o en Memfis'o, vid'as nur kelk'e da dom'o'j. La dek'estr'o kon'as la tut'a'n strat'o'n, la cent'estr'o — part'o'n de la urb'o, la urb'estr'o — la tut'a'n urb'o'n, kaj la faraon'o est'as super ili ĉiu'j, kvazaŭ sur la plej alt'a pilon'o de la templ'o de Ptah kaj vid'as ne nur Memfis'o'n, sed ankaŭ la urb'o'j'n: Soĥem, On, Ĥeraŭ, Turra, Tetani, ili'a'n ĉirkaŭ'aĵ'o'n kaj pec'o'n de la okcident'a dezert'o.

De tiu ĉi alt'ec'o la faraon'o ne rimark'as la hom'o'j'n mal'just'e kondamn'it'a'j'n aŭ rekompenc'it'a'j'n, sed li vid'as amas'o'n da kolekt'iĝ'int'a'j sen'okup'a'j labor'ist'o'j. Li ne vid'as la soldat'o'j'n en la drink'ej'o, sed li ek'kon'as, ĉu ia regiment'o far'as ekzerc'o'j'n. Li ne vid'as, kio'n kuir'as por la tag'manĝ'o iu kamp'ar'an'o aŭ urb'an'o, sed rimark'as brul'o'n komenc'iĝ'ant'a'n en la kvartal'o.

Ĉi tiu ŝtat'a organiz'o — dir'is Herhor viv'iĝ'ant'e — est'as ni'a glor'o kaj potenc'o. Kaj kiam Snofru, unu el la faraon'o'j de la unu'a dinasti'o, demand'is pastr'o'n, kia'n monument'o'n li dev'as konstru'i por si, ĉi tiu respond'is:

“Desegn'u, sinjor'o, sur la ter'o kvadrat'o'n kaj met'u sur ĝi ses milion'o'j'n da ŝton'o'j — ili reprezent'os la popol'o'n. Sur tiu ĉi tavol'o met'u ses'dek mil ĉirkaŭ'hak'it'a'j'n ŝton'o'j'n — tio est'os vi'a'j mal'super'a'j ofic'ist'o'j. Sur tio met'u ses mil polur'it'a'j'n ŝton'o'j'n — tio est'os super'a'j ofic'ist'o'j. Sur tio star'ig'u ses'dek ŝton'o'j'n ornam'it'a'j'n per skulpt'aĵ'o'j — tio est'os vi'a'j plej proksim'a'j konsil'ist'o'j kaj milit'estr'o'j, kaj sur la supr'o met'u unu sol'a'n ŝton'o'n kun or'a bild'o de l’ sun'o — kaj tio est'os vi mem.”

— Tiel far'is la faraon'o Snofru. Tia'manier'e lev'iĝ'is la plej antikv'a ŝtup'a piramid'o — la plej evident'a bild'o de ni'a regn'o — kaj nask'is ĉiu'j'n ali'a'j'n. Ili est'as konstru'aĵ'o'j ne'mov'ebl'a'j, de kies supr'o oni vid'as la ekstrem'o'j'n de l’ mond'o, kaj kiu'j est'os mir'o de plej mal'proksim'a'j generaci'o'j.

Sur tia organiz'o est'as baz'it'a ni'a super'ec'o je la najbar'o'j. Etiopi'an'o'j est'is sam'e mult'e'nombr'a'j kiel ni, sed ili'a reĝ'o mem zorg'is pri si'a brut'ar'o, mem baston'is si'a'j'n regn'an'o'j'n, ne kon'is ili'a'n nombr'o'n, ne sci'is kolekt'i ili'n, kiam ven'is ni'a'j arme'o'j. Ne ekzist'is tie unu sol'a Etiopio, sed grand'a amas'o de ne'ord'ig'it'a'j hom'o'j, kaj tial hodiaŭ ili est'as ni'a'j vasal'o'j.

La libia princ'o mem juĝ'as ĉiu'n afer'o'n precip'e inter riĉ'a'j hom'o'j kaj ofer'as al ili tiom da temp'o, ke li apenaŭ pov'as rigard'i post si'n. Kaj tial ĉe li'a flank'o nask'iĝ'as tut'a'j band'o'j da rab'ist'o'j, kiu'j'n ni eksterm'as.

Sci'u ankaŭ tio'n, sinjor'o, ke se Fenicio hav'us unu komun'a'n estr'o'n, kiu sci'us, kio okaz'as en ĉiu'j urb'o'j kaj komand'us en ili, ĉi tiu land'o ne pag'us al ni eĉ unu utenon da tribut'o. Kaj kia feliĉ'o por ni, ke la reĝ'o'j de Ninivo kaj Babelo hav'as nur unu ministr'o'n kaj est'as tiel lac'a'j de la al'flu'o de l’ afer'o'j, kiel vi hodiaŭ! Ili vol'as mem ĉio'n vid'i, juĝ'i kaj ordon'i kaj implik'is la afer'o'j'n de l’ ŝtat'o por cent jar'o'j. Sed se trov'iĝ'us iu mal'nobl'a egipta skrib'ist'o, kiu ir'us tie'n klar'ig'i al la reĝ'o'j ili'a'j'n erar'o'j'n en la reg'ad'o kaj aranĝ'us ni'a'n ofic'ist'a'n hierarĥi'o'n, ni'a'n piramid'o'n, post dek'kelk'o da jar'o'j Judeo kaj Fenicio fal'us en la man'o'j'n de Asiri'an'o'j kaj post kelk'dek'o da jar'o'j — de l’ orient'o kaj nord'o, tra la mar'o kaj tra la ter'o tomb'us sur ni'n potenc'a'j arme'o'j, kiu'j'n ni ebl'e ne pov'us kontraŭ'star'i.

— Ni do hodiaŭ atak'u ili'n, profit'ant'e ili'a'n mal'ord'o'n — ek'kri'is la princ'o.

— Ni ankoraŭ ne re'san'iĝ'is post ni'a'j antaŭ'a'j venk'o'j — respond'is Herhor mal'varm'e kaj komenc'is adiaŭ'i Ramzeson.

— Ĉu la venk'o'j mal'fort'ig'is ni'n? — eksplod'is la kron'princ'o. — Ĉu ni ne al'port'is trezor'o'j'n?...

— Kaj ĉu ne mal'bon'iĝ'as la hak'il'o, per kiu ni de'hak'as la arb'o'j'n?... — demand'is Herhor kaj for'ir'is.

La princ'o kompren'is, ke la ministr'o dezir'as pac'o'n por ĉiu prez'o, kvankam li mem est'as ĉef'estr'o de la arme'o.

— Ni vid'os!... — murmur'et'is li al si mem.

Kelk'e da tag'o'j antaŭ si'a for'vetur'o Ramzes est'is al'vok'it'a al li'a sankt'ec'o. La faraon'o sid'is sur apog'seĝ'o en marmor'a salon'o, kie est'is neni'u, kaj kies kvar pord'o'j'n gard'is nubiaj soldat'o'j.

Apud la reĝ'a seĝ'o star'is taburet'o por la princ'o kaj mal'grand'a tabl'o ŝarĝ'it'a de dokument'o'j, skrib'it'a'j sur papirus'o. Sur la mur'o'j est'is kolor'a'j skulpt'aĵ'o'j, prezent'ant'a'j la ter'kultur'a'j'n okup'o'j'n, kaj en la angul'o'j de l’ salon'o rigid'a'j statu'o'j de Oziris'o kun melankoli'a rid'et'o sur la lip'o'j.

Kiam laŭ ordon'o de l’ patr'o la princ'o sid'iĝ'is, li'a sankt'ec'o dir'is:

— Vi hav'as ĉi tie, mi'a fil'o, vi'a'j'n dokument'o'j'n, kiel general'o kaj vic-reĝ'o. Ŝajn'as, ke la unu'a'j tag'o'j de l’ reg'ad'o lac'ig'is vi'n?...

— En la serv'ad'o de vi'a sankt'ec'o mi trov'os fort'o'j'n.

— Flat'ul'o!... — ek'rid'et'is la reĝ'o. — Memor'u, ke mi ne vol'as, ke vi tro'lac'ig'u vi'n... Amuz'iĝ'u, la jun'ec'o bezon'as distr'aĵ'o'j'n. Sed tio ne signif'as, ke vi ne hav'as grav'a'j'n afer'o'j'n por plen'um'i. —

— Mi est'as pret'a.

— Unu'e... unu'e mi mal'kovr'os al vi mi'a'j'n ĉagren'o'j'n. Ni'a trezor'ej'o hav'as mal'bon'a'n aspekt'o'n: la al'flu'o de la impost'o'j est'as pli kaj pli mal'grand'a, precip'e el Mal'supr'a Egipto, kaj la el'spez'o'j kresk'as... La monarĥ'o ek'medit'is.

— Ĉi tiu'j vir'in'o'j... ĉi tiu'j vir'in'o'j, Ramzes, en'glut'as la riĉ'aĵ'o'j'n ne nur de simpl'a'j hom'o'j, sed ankaŭ mi'a'j'n. Mi hav'as kelk'cent'o'n da ili, kaj ĉiu vol'as posed'i kiel ebl'e plej mult'e da ĉambr'ist'in'o'j, mod'ist'in'o'j, friz'ist'o'j, sklav'o'j por la port'il'o'j, sklav'o'j por la ĉambr'o'j, ĉeval'o'j, rem'ist'o'j, eĉ favor'at'o'j kaj infan'o'j... La mal'grand'a'j infan'o'j!... Kiam mi re'ven'is de, Teboj, unu el tiu'j ĉi sinjor'in'o'j, kiu'n mi eĉ ne memor'as, bar'is al mi la voj'o'n kaj montr'ant'e fort'a'n tri'jar'a'n knab'o'n, postul'is, ke mi destin'u por li bien'o'n, ĉar tio est'as, kiel ŝi dir'is, mi'a fil'o... Tri'jar'a fil'o, ĉu vi kompren'as?... Kompren'ebl'e mi ne pov'is disput'i kun vir'in'o, precip'e pri tiel delikat'a afer'o. Sed pli facil'e est'as al nobel'ul'o est'i ĝentil'a, ol trov'i mon'o'n por ĉiu simil'a fantazi'o...

Li balanc'is la kap'o'n kaj ripoz'int'e iom daŭr'ig'is:

— Dum'e mi'a'j en'spez'o'j, de la komenc'o de l’ reg'ad'o, mal'grand'iĝ'is ĝis du'on'o, precip'e en Mal'supr'a Egipto. Mi demand'as: kio'n tio signif'as?... Oni respond'as: la popol'o mal'riĉ'iĝ'is, la nombr'o de la loĝ'ant'o'j mal'grand'iĝ'is, la mar'o okup'is part'o'n de ter'o'j nord'e, kaj la dezert'o orient'e, est'is kelk'e da sen'frukt'a'j jar'o'j, unu'vort'e katastrof'o post katastrof'o, kaj la trezor'ej'o est'as pli kaj pli mal'profund'a....

Mi do pet'as vi'n: esplor'u kaj klar'ig'u al mi ĉi tiu'n afer'o'n. Ĉirkaŭ'rigard'u, kon'iĝ'u kun hom'o'j bon'e inform'it'a'j kaj ver'dir'a'j kaj form'u el ili esplor'a'n komitat'o'n. Kaj kiam ili komenc'os prezent'i raport'o'j'n, ne tro konfid'u al la papirus'o, sed mem kontrol'u tio'n aŭ ali'o'n. Mi aŭd'as, ke vi hav'as la okul'o'n de milit'estr'o, kaj se est'as tiel, unu rigard'o instru'os vi'n, kia grad'o est'as preciz'a'j la raport'o'j de la membr'o'j de vi'a komitat'o.

Sed ne rapid'u form'i definitiv'e vi'a'n opini'o'n kaj antaŭ ĉio ne publik'ig'u ĝi'n. En'skrib'u ĉiu'n grav'a'n konklud'o'n, kiu pas'os tra vi'a kap'o, kaj post kelk'e da tag'o'j esplor'u la afer'o'n kaj re'e far'u not'o'j'n. Tio instru'os al vi si'n'gard'em'o'n en la juĝ'o'j kaj just'a'n kompren'o'n de l’ afer'o'j.

— Est'os, kiel ordon'as vi'a sankt'ec'o — inter'met'is la princ'o.

— La du'a komisi'o, kiu'n vi dev'as plen'um'i, est'as pli mal'facil'a. Io okaz'as tie, en Asirio, kio komenc'as mal'trankvil'ig'i mi'a'n reg'ist'ar'o'n.

Ni'a'j pastr'o'j rakont'as, ke post la nord'a mar'o est'as piramid'a mont'o, ordinar'e kovr'it'a de verd'aĵ'o ĉe la mal'supr'o kaj de neĝ'o sur la pint'o, kaj kiu hav'as strang'a'j'n kutim'o'j'n. Post long'a'j jar'o'j de l’ trankvil'o subit'e ĝi komenc'as fum'iĝ'i, trem'i, bru'i kaj post'e ĝi sput'as el si tiom da fluid'a fajr'o, kiom da akv'o posed'as Nil'o. Tiu ĉi fajr'o en kelk'e da flu'ej'o'j rul'fal'as sur ĝi'a'j flank'o'j kaj ruin'ig'as la labor'o'n de l’ ter'kultur'ist'o'j sur grand'eg'a spac'o.

Mi'a kar'a princ'o, Asirio est'as tia mont'o. Dum tut'a'j jar'cent'o'j la pac'o kaj silent'o reg'as en ĝi. Sed subit'e lev'iĝ'as intern'a vent'eg'o, grand'a'j arme'o'j el'flu'as oni ne sci'as de kie kaj detru'as la kviet'a'n najbar'aĵ'o'n.

Hodiaŭ apud Ninivo kaj Babelo oni aŭd'as bol'ad'o'n: la mont'o fum'iĝ'as. Vi do dev'as ek'sci'i, ĉu efektiv'e ĉi tiu fum'o antaŭ'dir'as vent'eg'o'n, kaj trov'i antaŭ'gard'a'j'n rimed'o'j'n.

— Ĉu mi sci'os tio'n far'i?... — mal'laŭt'e demand'is la princ'o.

— Oni dev'as el'lern'i rigard'i — dir'is la faraon'o. — Se vi vol'as bon'e ek'kon'i i'o'n, ne kontent'iĝ'u per la atest'o de vi'a'j propr'a'j okul'o'j, sed cert'ig'u al vi la help'o'n de kelk'a'j par'o'j da fremd'a'j.

Ne lim'ig'u vi'n per la juĝ'o'j de sol'a'j Egipt'an'o'j, ĉar ĉiu popol'o kaj ĉiu hom'o hav'as special'a'n manier'o'n vid'i la afer'o'j'n kaj ne kapt'as la tut'a'n ver'o'n. Aŭskult'u do, kio'n pens'as pri Asiri'an'o'j: Fenici'an'o'j, Ĥet'o'j, Hebre'o'j kaj Egipt'an'o'j kaj zorg'e pes'u en vi'a anim'o, kio komun'a est'as en ili'a'j opini'o'j pri Asirio.

Se ĉiu'j dir'os, ke danĝer'o ir'as de Asirio, vi ek'sci'os, ke ĝi ir'as. Sed se, divers'a'j hom'o'j parol'os divers'manier'e, ankaŭ tiam mal'dorm'u, ĉar la saĝ'o ordon'as antaŭ'vid'i prefer'e mal'bon'o'n ol bon'o'n.

— Vi'a alt'ec'o parol'as, kiel di'o'j — murmur'et'is Ramzes.

— Mi est'as mal'jun'a, kaj de la alt'o de l’ tron'o oni vid'as tia'j'n afer'o'j'n, kiu'j'n eĉ ne antaŭ'sent'as simpl'a'j hom'o'j. Se vi demand'us la sun'o'n, kio'n ĝi opini'as pri la afer'o'j de l’ mond'o, ĝi rakont'us ankoraŭ pli interes'a'j'n nov'aĵ'o'j'n.

— Inter la hom'o'j, kiu'j'n mi dev'as demand'i pri Asirio, vi ne nom'is Grek'o'j'n — inter'met'is la kron'princ'o.

— Grek'o'j!... Grek'o'j!... — dir'is li — grand'a est'ont'ec'o est'as rezerv'it'a al ĉi tiu popol'o. Kompar'e kun ni ili est'as ankoraŭ infan'o'j, sed kia anim'o loĝ'as en ili.

Ĉu vi memor'as mi'a'n statu'o'n, far'it'a'n de grek'a skulpt'ist'o?... Tio est'as ali'a mi mem, viv'ant'a hom'o!... Mi hav'is ĝi'n dum unu monat'o en mi'a palac'o, sed fin'e mi donac'is ĝi'n al la templ'o en Teboj. Ĉu vi kred'os: la tim'o kapt'is mi'n, ke ĉi tiu ŝton'a “mi” lev'iĝ'os de si'a seĝ'o kaj postul'os du'on'o'n de la pov'o... Kia mal'ord'o far'iĝ'us en Egipto!...

Grek'o'j!... Ĉu vi vid'is la vaz'o'j'n, kiu'j'n ili fabrik'as, la mal'grand'a'j'n palac'o'j'n, kiu'j'n ili konstru'as?... El ĉi tiu argil'o kaj ŝton'o el'iĝ'as io, kio ĝoj'ig'as mi'a'n mal'jun'ec'o'n kaj ig'as mi'n forges'i la mal'san'o'n...

Kaj ili'a lingv'o... Ho di'o'j, tio ja est'as muzik'o, skulpt'ad'o kaj pentr'ad'o. Ver'e mi dir'as, ke se Egipto pov'us iam mort'i kiel hom'o, Grek'o'j far'iĝ'us ni'a'j hered'ant'o'j. Kaj ili ankoraŭ kred'ig'us al la mond'o, ke ĉio ĉi est'as ili'a verk'o, kaj ke ni — ni neniam ekzist'is... Tamen ili est'as nur lern'int'o'j de ni'a'j mal'super'a'j lern'ej'o'j, ĉar, kiel vi sci'as, ni ne hav'as la rajt'o'n instru'i al la ekster'land'ul'o'j la super'a'j'n scienc'o'j'n.

— Tamen, patr'o, vi, ŝajn'as al mi, ne konfid'as al Grek'o'j.

— Ĉar tio est'as strang'a naci'o: oni pov'as kred'i nek al Fenici'an'o'j, nek al Grek'o'j. Fenici'an'o, kiam li vol'as, vid'as kaj dir'as la ver'o'n, la ver'o'n firm'a'n kiel la egiptaj konstru'aĵ'o'j... Sed oni neniam sci'as, kiam li vol'as dir'i la ver'o'n. Kaj Grek'o, simpl'a kiel infan'o, li ĉiam parol'us ver'e, sed li ne sci'as plu tio'n far'i.

Ili vid'as la tut'a'n mond'o'n ali'e ol ni. Antaŭ ili'a'j strang'a'j okul'o'j, ĉio tiel bril'as, kolor'iĝ'as kaj ali'iĝ'as, kiel la ĉiel'o kaj akv'o de Egipto. Ĉu do oni pov'as konfid'i al ili'a opini'o?

En la temp'o de la teba dinasti'o, mal'proksim'e en la nord'o, est'is urb'et'o Troja, kia'j'n ĉe ni oni kalkul'as 20,000. Ĉi tiu'n kok'ej'o'n atak'ad'is divers'a'j grek'a'j vag'ul'o'j, kiu'j tiel turment'is ĝi'a'n ne'mult'e'nombr'a'n loĝ'ant'ar'o'n, ke Troj'an'o'j post dek'jar'a batal'ad'o brul'ig'is si'a'n mal'grand'a'n citadel'o'n kaj trans'loĝ'iĝ'is en ali'a'n lok'o'n.

Ordinar'a rab'ist'a histori'o!... sed, rigard'u, kia'j'n poem'o'j'n Grek'o'j kant'as pri la troj'a'j batal'o'j. Ni rid'as ĉi tiu'j'n mirakl'o'j'n kaj hero'aĵ'o'j'n, ĉar ni'a reg'ist'ar'o hav'is detal'a'j'n raport'o'j'n pri la fakt'o'j. Ni vid'as ĉi tiu'j'n frap'ant'a'j'n mensog'o'j'n, kaj tamen... ni aŭskult'as tiu'j'n ĉi kant'o'j'n, kiel la infan'o aŭskult'as la fabel'o'j'n de si'a vart'ist'in'o, kaj ni vol'us aŭd'i ili'n sen'ĉes'e!...

Tia'j est'as Grek'o'j: mensog'ul'o'j de la nask'iĝ'o, sed agrabl'a'j kaj brav'a'j. Ĉiu el ili prefer'e ofer'us la viv'o'n, ol dir'us la ver'o'n, ne por la profit'o, kiel Fenici'an'o'j, sed pro bezon'o de si'a anim'o.

— Kaj kio'n mi dev'as pens'i pri Fenici'an'o'j?

— Ili est'as hom'o'j saĝ'a'j, tre labor'em'a'j kaj kuraĝ'a'j, sed komerc'ist'o'j; por ili la tut'a viv'o est'as baz'it'a sur la mon'a profit'o, se nur ĝi est'as grand'a, kiel ebl'e plej grand'a!... Fenici'an'o'j est'as kiel la akv'o: ĝi al'port'as mult'o'n, for'port'as mult'o'n kaj penetr'as ĉi'e'n. Oni dev'as don'i al ili plej mal'mult'e kaj antaŭ ĉio si'n gard'i, ke ili ne en'ir'u Egipton tra fend'o'j kaŝ'it'e.

Se vi bon'e pag'os al ili kaj don'os al ili esper'o'n de ankoraŭ pli grand'a profit'o, ili est'os bon'eg'a'j agent'o'j. Tio'n, kio'n ni sci'as pri la sekret'a'j mov'o'j en Asirio, ni ek'sci'is per ili.

— Kaj Hebre'o'j?... — murmur'et'is la princ'o, mal'lev'ant'e la okul'o'j'n.

— Tre inteligent'a naci'o, sed ili est'as mal'gaj'a'j fanatik'o'j kaj nask'it'a'j mal'amik'o'j de Egipto. Nur kiam ili ek'sent'os sur si'a nuk'o la asiri'an sandal'o'n, sub'forĝ'it'a'n per najl'o'j, ili si'n turn'os al mi. Ne okaz'u tio tro mal'fru'e! Sed oni pov'as uz'i ili'n... Kompren'ebl'e ne ĉi tie, sed en Ninivo kaj Babelo.

La faraon'o jam est'is lac'a. La princ'o fal'is do antaŭ li sur la vizaĝ'o'n, kaj ricev'int'e la patr'a'n ĉirkaŭ'pren'o'n, ir'is al la patr'in'o.

La reĝ'in'o sid'is en si'a kabinet'o, teks'is mal'dik'a'n tol'o'n por la vest'o'j de l’ di'o'j, kaj ŝi'a'j honor'a'j serv'ist'in'o'j kudr'is kaj brod'is vest'o'j'n, aŭ far'is buked'o'j'n. Jun'a pastr'o brul'ig'is incens'o'n antaŭ la statu'o de Izid'o.

— Mi ven'as — dir'is la princ'o — por dank'i vi'n, patr'in'o, kaj adiaŭ'i.

La reĝ'in'o lev'iĝ'is kaj ĉirkaŭ'pren'ant'e li'a'n kol'o'n, dir'is kun larm'o'j:

— Kiel vi ŝanĝ'iĝ'is?... Vi jam est'as vir'o!... Tiel mal'oft'e mi renkont'as vi'n, ke mi pov'us forges'i vi'a'j'n trajt'o'j'n, se mi ne vid'us ili'n ĉiam en mi'a kor'o. Mal'bon'a... Mi tiom da foj'o'j kun la ministr'o vetur'is al vi'a bien'o, pens'ant'e ke vi fin'e ĉes'os sent'i vi'n ofend'it'a, kaj vi al'konduk'is renkont'e al mi vi'a'n konkub'in'o'n...

— Pardon'u... pardon'u!.... — dir'is Ramzes, kis'ant'e la patr'in'o'n.

La patr'in'o el'konduk'is li'n en ĝarden'o'n, kie kresk'is strang'a'j flor'o'j, kaj kiam ili rest'is sen atest'ant'o'j, ŝi dir'is:

— Mi est'as vir'in'o, mi'n interes'as do vir'in'o kaj patr'in'o. Ĉu vi vol'as pren'i ĉi tiu'n knab'in'o'n kun vi, en vojaĝ'o'n?... Memor'u, ke la bru'o kaj mov'ad'o, kiu ĉirkaŭ'os vi'n, pov'as mal'util'i al ŝi kaj al ŝi'a infan'o. Por la graved'a'j vir'in'o'j plej konven'a'j est'as la silent'o kaj la trankvil'o.

— Ĉu vi parol'as pri Sara? — demand'is Ramzes kun mir'o. — Ŝi est'as graved'a?... Ŝi neni'o'n dir'is al mi...

— Ebl'e ŝi hont'as, ebl'e ŝi mem ne sci'as — respond'is la reĝ'in'o... — En ĉiu okaz'o la vojaĝ'o...

— Mi tut'e ne intenc'as kun'pren'i ŝi'n!... — ek'kri'is la princ'o. — Sed kial ŝi kaŝ'as tio'n de mi... kvazaŭ la infan'o ne est'us mi'a?...

— Ne est'u suspekt'em'a — admon'is li'n la patr'in'o. — Tio est'as ordinar'a hont'em'o de l’ jun'a'j knab'in'o'j... Ceter'e, ebl'e ŝi kaŝ'is si'a'n stat'o'n tim'ant'e, ke vi for'las'os ŝi'n?...

— Mi ja ne pov'as pren'i ŝi'n en mi'a'n kort'eg'o'n! — inter'romp'is la princ'o kun tia mal'pacienc'o, ke la okul'o'j de la reĝ'in'o ek'rid'et'is, sed ŝi vual'is ili'n per si'a'j long'a'j okul'har'o'j.

— Ne konven'as tro mal'delikat'e for'puŝ'i vir'in'o'n, kiu am'is vi'n. Ni ankaŭ, de ni'a flank'o, don'os i'o'n al ŝi. La infan'o de la reĝ'a sang'o dev'as est'i bon'e eduk'it'a kaj posed'i riĉ'aĵ'o'n.

— Kompren'ebl'e — respond'is Ramzes. — Mi'a unu'a fil'o, kvankam li ne posed'os la princ'a'j'n rajt'o'j'n, dev'as est'i lok'it'a tiel alt'e, ke mi ne hont'u pro li, kaj ke li ne mal'ben'u mi'n.

Ramzes adiaŭ'is la patr'in'o'n kaj vol'is vetur'i al Sara; por tiu ĉi cel'o li re'ven'is en si'a'j'n ĉambr'o'j'n.

Du sent'o'j sku'is li'n: koler'o kontraŭ Sara, kiu kaŝ'is de li la kaŭz'o'n de si'a mal'san'o, kaj fier'o, ke li est'os patr'o.

Li, patr'o!... Ĉi tiu titol'o don'is al li grav'ec'o'n, kiu kvazaŭ pli'fort'ig'is li'n en li'a'j alt'a'j ofic'o'j: de l’ milit'estr'o kaj vic-reĝ'o. Patr'o — ne est'as plu jun'ul'o, kiu dev'as rigard'i kun respekt'o la pli aĝ'a'j'n hom'o'j'n.

La princ'o est'is rav'it'a kaj kor'tuŝ'it'a. Li vol'is vid'i Saran, riproĉ'i ŝi'n kaj post'e ĉirkaŭ'pren'i kaj super'ŝut'i per donac'o'j.

Sed kiam li re'ven'is en si'a'n part'o'n de l’ palac'o, li trov'is tie du nomarĥ'o'j'n de Mal'supr'a Egipto, kiu'j ven'is por prezent'i al li raport'o'j'n pri si'a'j nomes'o'j, kaj kiam li est'is aŭskult'int'a ili'n, li jam est'is lac'a. Krom tio, li est'is akcept'ont'a vesper'e ĉe si kaj ne vol'is mal'fru'i.

— Kaj re'e mi ne est'os ĉe ŝi — pens'is li. — Mal'feliĉ'a knab'in'o, ŝi ne vid'is mi'n preskaŭ du dekad'o'j'n...

Li al'vok'is la Negr'o'n.

— Ĉu vi hav'as la kaĝ'o'n, kiu'n don'is al vi Sara, kiam ni salut'is li'a'n sankt'ec'o'n?

— Jes — respond'is la negr'o.

— Pren'u el ĝi unu kolomb'o'n kaj el'las'u ĝi'n.

— La kolomb'o'j est'as jam manĝ'it'a'j.

— Kiu manĝ'is ili'n?...

— Vi'a ekscelenc'o. Mi dir'is al la kuir'ist'o, ke la bird'o'j est'as donac'o de sinjor'in'o Sara, li do far'is el ili rost'aĵ'o'j'n kaj pasteĉ'o'j'n nur por vi'a ekscelenc'o.

— La krokodil'o'j en'glut'u vi'n! — ek'kri'is la ĉagren'it'a princ'o.

Li al'vok'is Tutmozison kaj sen'prokrast'e send'is li'n al Sara. Li rakont'is al la adjutant'o pri la kolomb'o'j kaj dir'is:

— Port'u al ŝi orel'ring'o'j'n kun smerald'o'j, bracelet'o'j'n por la pied'o'j kaj man'o'j kaj du talent'o'j'n. Dir'u al ŝi, ke mi koler'as, ke ŝi kaŝ'is de mi si'a'n graved'ec'o'n, sed ke mi pardon'os ŝi'n, se la infan'o est'os san'a kaj bel'a. Se nask'iĝ'os fil'o, mi don'os al ŝi du'a'n bien'o'n! — fin'is li rid'ant'e. — Sed pet'u ŝi'n, ke ŝi for'ig'u almenaŭ iom da Hebre'o'j, kaj akcept'u almenaŭ kelk'e da Egipt'an'o'j kaj Egipt'an'in'o'j. Mi ne vol'as, ke mi'a fil'o ven'u en la mond'o'n en tia societ'o. Li ebl'e amuz'iĝ'us kun hebre'a'j infan'o'j, kiu'j instru'us li'n don'i al la patr'o mal'bon'a'j'n daktil'o'j'n.

Ĉapitr'o XIX

La ekster'land'ul'a kvartal'o en Memfis'o est'is en la nord-orient'a angul'o de l’ urb'o proksim'e de Nil'o. Oni kalkul'is tie kelk'cent'o'n da dom'o'j kaj dek'kelk'o'n da mil'o'j da, loĝ'ant'o'j: Asiri'an'o'j, Hebre'o'j, Grek'o'j kaj precip'e Fenici'an'o'j. Tio est'is riĉ'a kvartal'o. Strat'o tri'dek paŝ'o'j'n larĝ'a, sufiĉ'e rekt'a, pavim'it'a per plat'a'j ŝton'o'j, form'is la ĉef'a'n arteri'o'n. De ambaŭ flank'o'j lev'iĝ'is dom'o'j brik'a'j, sabl'o'ŝton'a'j aŭ kalk'ŝton'a'j, tri ĝis kvin etaĝ'o'j'n alt'a'j. En la kel'o'j est'is ten'ej'o'j de krud'a'j material'o'j, en la sur'ter'a'j etaĝ'o'j loĝ'ej'o'j de riĉ'a'j hom'o'j, pli alt'e stabl'o'j de teks'ist'o'j, juvel'ist'o'j, ŝu'ist'o'j, supr'e mal'vast'a'j loĝ'ej'o'j de labor'ist'o'j.

La konstru'aĵ'o'j en ĉi tiu kvartal'o, ceter'e kiel en ĉiu'j ali'a'j, est'is plej part'e blank'a'j. Sed oni pov'is vid'i ankaŭ dom'o'j'n verd'a'j'n kiel la herb'ej'o'j, flav'a'j'n kiel la tritik'a'j kamp'o'j, blu'a'j'n kiel la ĉiel'o kaj ruĝ'a'j'n kiel la sang'o.

En mult'a'j dom'o'j la antaŭ'a'j mur'o'j est'is ornam'it'a'j per pentr'aĵ'o'j, prezent'ant'a'j la okup'o'j'n de ili'a'j loĝ'ant'o'j.

Sur la dom'o de la juvel'ist'o long'a'j vic'o'j de pentr'aĵ'o'j anonc'is, ke ĝi'a posed'ant'o vend'as al fremd'land'a'j reĝ'o'j ĉen'o'j'n kaj bracelet'o'j'n, far'it'a'j'n de li, kiu'j nask'is ili'a'n mir'o'n. La grand'eg'a palac'o de la komerc'ist'o est'is kovr'it'a per pentr'aĵ'o'j, rakont'ant'a'j la pen'o'j'n kaj danĝer'o'j'n de la komerc'ist'a viv'o: sur la mar'o kapt'as la hom'o'n terur'a'j monstr'o'j kun fiŝ'a'j vost'o'j — en la dezert'o flug'il'a'j, fajr'o'n el'spirant'a'j drak'o'j, kaj sur la mal'proksim'a'j insul'o'j li'n turment'as grand'eg'ul'o'j, kies sandal'o est'as pli grand'a ol fenicia ŝip'o.

La kurac'ist'o montr'is sur la mur'o'j de si'a kabinet'o person'o'j'n, kiu'j dank’ al li'a help'o re'trov'is la perd'it'a'j'n brak'o'j'n kaj krur'o'j'n, eĉ la dent'o'j'n kaj la jun'ec'o'n. Kaj sur la konstru'aĵ'o, okup'it'a de la administr'ant'ar'o de l’ kvartal'o, oni vid'is barel'o'n, en kiu'n oni ĵet'as or'a'j'n ring'o'j'n, skrib'ist'o'n, al kiu iu murmur'et'as en la orel'o'n kaj kondamn'it'o'n, kiu'n baston'as du ali'a'j person'o'j.

La strat'o est'is plen'a. Apud la mur'o'j atend'is la port'il'ist'o'j, vent'um'ist'o'j, send'at'o'j kaj labor'ist'o'j, pret'a'j al serv'o'j. En la mez'o ond'is sen'inter'romp'a ĉen'o de komerc'aĵ'o'j, port'at'a'j de hom'o'j, azen'o'j aŭ bov'o'j, jung'it'a'j al vetur'il'o'j. Sur la trotuar'o'j svarm'is kri'em'a'j vend'ist'o'j de akv'o, vin'ber'o'j, daktil'o'j, fum'aĵ'it'a'j fiŝ'o'j kaj inter la vend'ist'o'j kolport'ist'o'j, muzik'ist'o'j kaj ĉia'spec'a'j art'ist'o'j.

En ĉi tiu hom'a flu'o, kiu rul'iĝ'is, dis'puŝ'is, aĉet'is kaj vend'is, disting'iĝ'is la polic'ist'o'j. Ĉiu hav'is brun'a'n ĉemiz'o'n ĝis la genu'o'j, nud'a'j'n krur'o'j'n, antaŭ'tuk'o'n kun blu'a'j kaj ruĝ'a'j stri'o'j, mal'long'a'n glav'o'n ĉe la flank'o kaj potenc'a'n baston'o'n en la man'o. Ĉi tiu ofic'ist'o promen'is sur la trotuar'o, ia'foj'e parol'is kun si'a koleg'o, sed plej oft'e si'n lok'is sur ŝton'o, por pli bon'e ĉirkaŭ'pren'i per la rigard'o la amas'o'n, preter'flu'ant'a'n ĉe li'a'j pied'o'j.

Ĉe tia vigl'ec'o la strat'a'j ŝtel'ist'o'j dev'is ag'i ekstrem'e prudent'e. Ordinar'e du el ili komenc'is batal'o'n, kaj kiam kolekt'iĝ'is hom-amas'o kaj la polic'ist'o'j regal'is per baston'o'j la batal'ant'o'j'n kaj la rigard'ant'o'j'n, ali'a'j an'o'j de l’ art'o ŝtel'is.

Preskaŭ en la mez'o de la strat'o star'is gast'ej'o de Asarhadon, Fenici'an'o de Tir'o; en ĝi, por pli facil'a kontrol'o, est'is dev'ig'at'a'j loĝ'i ĉiu'j ekster'land'ul'o'j. Tio est'is grand'a kvadrat'a dom'o, hav'ant'a de ĉiu flank'o dek'kelk'o'n da fenestr'o'j; ĝi ne tuŝ'is la najbar'a'j'n dom'o'j'n, oni do pov'is ĉirkaŭ'ir'i ĝi'n kaj observ'i de tiu'j flank'o'j. Super la ĉef'a pord'eg'o pend'is model'o de ŝip'o, sur la front'a mur'o est'is pentr'aĵ'o'j, prezent'ant'a'j li'a'n sankt'ec'o'n Ramzeson XII dum ofer'ad'o al la di'o'j aŭ dum protekt'ad'o de l’ fremd'ul'o'j, inter kiu'j Fenici'an'o'j disting'iĝ'is per alt'a kresk'o kaj kupr'e'kolor'a vizaĝ'o.

La fenestr'o'j est'is mal'larĝ'a'j, ĉiam mal'ferm'it'a'j kaj nur en okaz'o de l’ bezon'o kovr'at'a'j per kurten'o'j el tol'o aŭ el kolor'a'j verg'o'j. La loĝ'ej'o'j de la mastr'o kaj vojaĝ'ant'o'j okup'is tri etaĝ'o'j'n; mal'supr'e est'is drink'ej'o kaj restoraci'o. La mar'ist'o'j, port'il'ist'o'j, meti'ist'o'j kaj ĝeneral'e pli mal'riĉ'a'j vojaĝ'ant'o'j manĝ'is kaj trink'is en la kort'o, kiu hav'is mozaik'a'n plank'o'n kaj tol'a'j'n tegment'o'j'n, pend'ig'it'a'j'n sur kolon'o'j, por ke oni pov'u vid'i ĉiu'j'n gast'o'j'n. La pli riĉ'a'j kaj pli alt'e nask'it'a'j festen'is en la galeri'o, ĉirkaŭ'ant'a la kort'o'n.

En la kort'o oni sid'is sur la ter'o, ĉe ŝton'o'j, kiu'j anstataŭ'is tabl'o'j'n. En la galeri'o, kie est'is mal'varm'et'e, oni trov'is tabl'o'j'n, benk'o'j'n kaj seĝ'o'j'n, eĉ mal'alt'a'j'n kanap'o'j'n el kusen'o'j, sur kiu'j oni pov'is dorm'et'i.

En ĉiu galeri'o est'is grand'a tabl'o, ŝarĝ'it'a per pan'o, viand'o'j, fiŝ'o'j kaj frukt'o'j, kaj per barel'o'j da vin'o, bier'o kaj akv'o. Negr'o'j kaj negr'in'o'j dis'port'is la manĝ'aĵ'o'j'n al la gast'o'j, for'ig'is la mal'plen'a'j'n barel'o'j'n, al'port'is plen'a'j'n; skrib'ist'o'j, observ'ant'e la tabl'o'j'n, zorg'e not'is ĉiu'n pec'o'n da pan'o, ĉiu'n ajl'o'n, ĉiu'n pokal'o'n da akv'o. En la mez'o de l’ kort'o, sur pli alt'a lok'o, star'is du gard'ist'o'j kun baston'o'j, kiu'j unu'flank'e kontrol'is la serv'ist'o'j'n kaj skrib'ist'o'j'n, ali'flank'e kviet'ig'is la mal'konsent'o'j'n inter la mal'riĉ'a'j fremd'ul'o'j. Dank’ al tia organiz'o ŝtel'o'j kaj batal'o'j okaz'is ĉi tie mal'oft'e; eĉ pli oft'e en la galeri'o, ol en la kort'o.

La mastr'o de la gast'ej'o, la fam'a Fenici'an'o Asarhadon, hom'o pli ol kvin'dek'jar'a, vest'it'a per long'a ĉemiz'o kaj muslin'a skarp'o, ir'ad'is inter la gast'o'j, por vid'i, ĉu ĉiu hav'as, kio'n li bezon'as.

— Manĝ'u kaj trink'u, mi'a'j fil'o'j! — dir'is li al grek'a'j mar'ist'o'j — ĉar tia pork'aĵ'o kaj bier'o ne ekzist'as en la tut'a mond'o. Mi aŭd'is, ke vent'eg'o atak'is vi'n en la ĉirkaŭ'aĵ'o de Rufi? Vi dev'us far'i grand'a'j'n ofer'o'j'n al la di'o'j, ke ili sav'is vi'n!... En Memfis'o dum si'a tut'a viv'o oni pov'as ne vid'i vent'eg'o'n, sed sur la mar'o pli facil'e est'as trov'i fulm'o'tondr'o'n ol utenon... Mi hav'as miel'o'n, farun'o'n, kaj tie en la angul'o'j star'as la di'o'j de ĉiu'j popol'o'j: En mi'a gast'ej'o la hom'o pov'as est'i sat'a kaj pi'a por tre mal'mult'e da mon'o.

Li de'turn'is si'n kaj en'ir'is en la galeri'o'n, inter la komerc'ist'o'j'n.

— Manĝ'u. kaj trink'u, nobl'a'j sinjor'o'j! — instig'is li salut'ant'e. — La temp'o'j est'as bon'a'j. Li'a ekscelenc'o, la kron'princ'o (li viv'u etern'e!) vetur'as al Pi-Bast kun grand'a sekv'ant'ar'o, kaj el Supr'a Egipto ven'is or'o por vend'o, kaj pli ol unu el vi hav'os bel'a'n profit'o'n en ĉi tiu afer'o. Ni hav'as perdrik'o'j'n, jun'a'j'n anser'in'o'j'n, fiŝ'o'j'n freŝ'a'j'n el la river'o, bon'eg'a'n kapreol'a'n rost'aĵ'o'n. Kaj kia'n vin'o'n oni send'is al mi de Kipro!... Mi far'iĝ'u Hebre'o, se unu pokal'o da tia nektar'o ne valor'as du draĥm'o'j'n!... Sed al vi, mi'a'j patr'o'j kaj bon'far'ant'o'j, mi don'os ĝi'n por unu draĥm'o. Sed nur hodiaŭ por far'i la komenc'o'n.

— Don'u pokal'o'n por du'on'o da draĥm'o, tiam ni gust'um'os — dir'is unu el la komerc'ist'o'j.

— Por du'on'o da draĥm'o! — ripet'is la mastr'o. — Antaŭ'e Nil'o flu'os al Teboj, ol mi don'os tia'n dolĉ'aĵ'o'n por du'on'o da draĥm'o! Ebl'e nur por vi, sinjor'o Belezis, kiu est'as la perl'o de Sidono... Rapid'e, sklav'o'j!... al'port'u al ni'a'j bon'far'ant'o'j grand'a'n kruĉ'o'n da kipra vin'o.

Kiam li for'ir'is, la komerc'ist'o, nom'it'a Belezis, dir'is al si'a'j kamarad'o'j:

— Sek'iĝ'os mi'a man'o, se ĉi tiu vin'o valor'as du'on'o'n da draĥm'o! Sed la diabl'o li'n pren'u!... Ni hav'os mal'pli da embaras'o kun la polic'o.

La inter'parol'ad'o kun la gast'o'j de ĉiu'j naci'o'j kaj rang'o'j ne mal'help'is la mastr'o'n observ'i la skrib'ist'o'j'n, kiu'j not'is la mend'it'a'j'n manĝ'aĵ'o'j'n kaj trink'aĵ'o'j'n, kaj antaŭ ĉio vojaĝ'ant'o'n, kiu en la galeri'o sid'is kun kruc'it'a'j krur'o'j sur kusen'o'j kaj dorm'et'is ĉe plen'man'o da daktil'o'j kaj glas'o da pur'a akv'o. Ĉi tiu vojaĝ'ant'o hav'is ĉirkaŭ kvar'dek jar'o'j'n, dens'a'j'n har'o'j'n kaj barb'o'n de korv'e nigr'a kolor'o, rev'em'a'j'n okul'o'j'n kaj strang'e nobl'a'j'n trajt'o'j'n, kiu'j'n neniam, ŝajn'is, sulk'ig'is la koler'o, aŭ la tim'o.

— Tio est'as danĝer'a rat'o!... — pens'is la mastr'o, suspekt'e li'n rigard'ant'e. — Li hav'as aspekt'o'n de pastr'o, kaj port'as nigr'a'n mantel'o'n... Li las'is ĉe mi juvel'o'j'n kaj or'o'n por unu talent'o, kaj li ne manĝ'as viand'o'n, ne trink'as vin'o'n.... Tio dev'as est'i grand'a profet'o, aŭ grand'a — ŝtel'ist'o!...

En la kort'o'n en'ir'is du psil'o'j aŭ dres'ist'o'j de serpent'o'j kun sak'o plen'a de venen'a'j ramp'aĵ'o'j kaj komenc'is spektakl'o'n. La pli jun'a lud'is flut'o'n, la pli mal'jun'a volv'is ĉirkaŭ si mal'grand'a'j'n kaj grand'a'j'n serpent'o'j'n, el kiu'j ĉiu sufiĉ'us por dis'pel'i ĉiu'j'n gast'o'j'n el la gast'ej'o “Sub Ŝip'o”. La flut'o son'is pli kaj pli alt'e, la dres'ist'o tord'iĝ'is, ŝaŭm'is, trem'is konvulsi'e kaj sen'ĉes'e incit'is la serpent'o'j'n. Fin'e unu el la serpent'o'j ek'mord'is li'a'n man'o'n, du'a la vizaĝ'o'n, kaj la tri'a'n, la plej mal'grand'a'n manĝ'is la dres'ist'o mem.

La gast'o'j kaj serv'ist'o'j rigard'is kun mal'trankvil'o la lud'o'j'n de l’ dres'ist'o. Ili trem'is, kiam li incit'is la serpent'o'j'n, ferm'is la okul'o'j'n, kiam la serpent'o mord'is la hom'o'n. Sed kiam la psil'o manĝ'is la serpent'o'n, ili kri'eg'is de ĝoj'o kaj mir'o...

Nur la vojaĝ'ant'o de la front'a galeri'o ne for'las'is si'a'j'n kusen'o'j'n, eĉ ne bon'vol'is ek'rigard'i la lud'o'n. Kaj kiam la dres'ist'o proksim'iĝ'is por la pag'o, La fremd'ul'o ĵet'is ter'e'n du utenojn, don'ant'e al li sign'o'n per la man'o ne proksim'iĝ'i.

La spektakl'o daŭr'is du'on'o'n da hor'o. Kiam la psil'o'j for'las'is la kort'o'n, al la mastr'o al'kur'is Negr'o, kiu serv'is en la ĉambr'o'j de l’ gast'o'j, kaj murmur'et'is i'o'n kun tim'a mien'o. Post'e, oni ne sci'as de kie, aper'is polic'a dek'estr'o kaj konduk'int'e Asarhadonon en flank'a'n niĉ'o'n, long'e parol'is kun li, kaj la respekt'ind'a mastr'o frap'is al si la brust'o'n, tord'is la man'o'j'n kaj prem'is si'a'n kap'o'n per ambaŭ man'o'j. Fin'e li pied'bat'is la Negr'o'n en la ventr'o'n, ordon'is al'port'i al la dek'estr'o rost'it'a'n anser'o'n kaj kruĉ'o'n da kipra vin'o, kaj li mem proksim'iĝ'is al la gast'o de la front'a galeri'o, kiu ŝajn'is ĉiam dorm'i, kvankam li'a'j okul'o'j est'is mal'ferm'it'a'j.

— Mi hav'as por vi mal'gaj'a'n nov'aĵ'o'n, nobl'a sinjor'o — dir'is la mastr'o, sid'iĝ'ant'e apud la vojaĝ'ant'o.

— La di'o'j send'as al la hom'o'j pluv'o'n kaj mal'ĝoj'o'n, kiam tio plaĉ'as al ili — respond'is indiferent'e la fremd'ul'o.

— Kiam ni ĉi tie rigard'is la psil'o'j'n, — daŭr'ig'is la mastr'o, tir'eg'ant'e si'a'n griz'a'n barb'o'n — ŝtel'ist'o'j penetr'is en la supr'a'n etaĝ'o'n kaj ŝtel'is vi'a'j'n pak'aĵ'o'j'n... tri sak'o'j'n kaj kest'o'n, sen'dub'e tre mult'valor'a'n!...

— Vi dev'as sci'ig'i tio'n al la juĝ'ej'o.

— Por kio al la juĝ'ej'o?... — murmur'et'is la mastr'o. — Ĉe ni la ŝtel'ist'o'j hav'as si'a'n korporaci'o'n... Ni ven'ig'os ili'a'n estr'o'n, ni taks'os vi'a'n propr'aĵ'o'n, vi pag'os al li du'dek procent'o'j'n de ili'a valor'o, kaj ĉio est'os re'trovit'a. Mi pov'as help'i vi'n.

— En mi'a land'o — dir'is la vojaĝ'ant'o — oni ne trakt'as kun ŝtel'ist'o'j, mi ankaŭ ne trakt'os. Mi loĝ'as ĉe vi, al vi mi konfid'is mi'a'n propr'aĵ'o'n, kaj vi est'as respond'a pri ĝi.

La respekt'ind'a Asarhadon komenc'is si'n grat'i inter la skapol'o'j.

— Hom'o el mal'proksim'a land'o — dir'is li per mal'laŭt'a voĉ'o — vi Ĥet'o'j kaj ni Fenici'an'o'j est'as frat'o'j, mi do sincer'e konsil'as al vi evit'i la egipt'an juĝ'ej'o'n, ĉar ĝi hav'as nur unu pord'o'n: tiu'n, tra kiu oni en'ir'as, sed ĝi ne hav'as tiu'n, tra kiu oni el'ir'as...

— La di'o'j eĉ tra mur'o el'konduk'os la sen'kulp'a'n — respond'is la fremd'ul'o.

— Sen'kulp'a'n!... Kiu est'as sen'kulp'a en la land'o de la mal'liber'o? — murmur'et'is la mastr'o. — Jen rigard'u — tie la dek'estr'o manĝ'as mi'a'n anser'o'n, kiu'n mi mem volont'e manĝ'us. Kaj ĉu vi sci'as, kial mi don'is al li ĉi tiu'n frand'aĵ'o'n; for'pren'int'e ĝi'n de mi'a propr'a buŝ'o?... Ĉar la polic'ist'o ven'is por demand'i pri vi...

Dir'int'e ĉi tio'n, la Fenici'an'o strab'e ek'rigard'is la fremd'ul'o'n, kiu eĉ dum unu moment'o ne perd'is si'a'n trankvil'o'n.

— Li demand'as mi'n — daŭr'ig'is la mastr'o — la polic'ist'o demand'as mi'n: “Kiu est'as ĉi tiu nigr'ul'o, kiu sid'as du hor'o'j'n ĉe plen'man'o da daktil'o'j?...” Mi respond'as: Tre respekt'ind'a hom'o, sinjor'o Phut. — “De kie li est'as?...” — El la land'o de Ĥet'o'j, el la urb'o Harran; li hav'as tie bel'a'n dom'o'n tri'etaĝ'a'n kaj kamp'o'n. — “Por kio li ven'is ĉi tie'n?” — Li ven'is, mi dir'as, por re'pren'i de pastr'o kvin talent'o'j'n, kiu'j'n prunt'e'don'is li'a patr'o.

Kaj ĉu vi sci'as, nobl'a sinjor'o — daŭr'ig'is la mastr'o — kio'n re'dir'is al mi la polic'ist'o?... Jen'a'j'n vort'o'j'n: “Asarhadon, mi sci'as, ke vi est'as fidel'a serv'ist'o de li'a sankt'ec'o, la faraon'o, ke vi hav'as bon'a'n manĝ'aĵ'o'n kaj ne'fals'it'a'j'n vin'o'j'n, kaj tial mi dir'as al vi — gard'u vi'n!... Gard'u vi'n kontraŭ ekster'land'ul'o'j, kiu'j kon'iĝ'as kun neni'u, evit'as vin'o'n kaj ĉiu'j'n plezur'o'j'n kaj silent'as. Ĉi tiu Phut el Harran ebl'e est'as asiria spion'o.”

La kor'o ĉes'is bat'i en mi, kiam mi aŭd'is tio'n — daŭr'ig'is la mastr'o. — Sed vi'n neni'o interes'as!... — indign'is li, vid'ant'e, ke eĉ la terur'a suspekt'o pri spion'ad'o ne influ'is la trankvil'o'n de l’ Ĥet'o.

— Asarhadon — dir'is la gast'o post moment'o — mi konfid'is al vi mi'n kaj mi'a'n propr'aĵ'o'n. Zorg'u do pri tio, ke oni re'don'u al mi la sak'o'j'n kaj kest'o'n, ĉar se ne, mi plend'os kontraŭ vi al la sam'a polic'ist'o, kiu manĝ'is la anser'o'n, destin'it'a'n por vi.

— Permes'u do, ke mi pag'u al la ŝtel'ist'o'j nur dek kvin procent'o'j'n — ek'kri'is la mastr'o.

— Vi ne hav'as rajt'o'n pag'i.

— Don'u al ili almenaŭ tri'dek draĥm'o'j'n.

— Ne, eĉ unu utenon ne.

— Don'u al la mal'feliĉ'ul'o'j almenaŭ dek draĥm'o'j'n...

— Ir'u en pac'o; Asarhadon, kaj pet'u la di'o'j'n, ke ili re'don'u al vi la saĝ'o'n — respond'is la vojaĝ'ant'o ĉiam sam'e indiferent'e.

La mastr'o salt'e lev'iĝ'is de la kusen'o'j, spir'eg'ant'e de l’ koler'o.

“Jen viper'o! — pens'is li. — Li ven'is ne nur pro la ŝuld'o... Li far'os ĉi tie ankaŭ i'a'n afer'o'n... Mi'a kor'o dir'as al mi, ke li est'as riĉ'a komerc'ist'o, ebl'e eĉ restoraci'ist'o, kiu kun pastr'o'j kaj juĝ'ist'o'j mal'ferm'os ĉi tie apud mi'a flank'o du'a'n gast'ej'o'n... La fajr'o ĉiel'a antaŭ'e brul'ig'u vi'n! La lepr'o vi'n manĝ'u!... Avar'ul'o, tromp'ist'o, ŝtel'ist'o, de kiu honest'a hom'o neni'o'n pov'as profit'i!”

La nobl'a Asarhadon ne trankvil'ig'is ankoraŭ si'a'n koler'o'n, kiam sur la strat'o ek'son'is flut'o kaj mal'grand'a tambur'o, kaj post moment'o en'kur'is kvar preskaŭ nud'a'j danc'ist'in'o'j. La port'ist'o'j kaj mar'ist'o'j salut'is ili'n per kri'o'j de l’ ĝoj'o, eĉ la serioz'a'j komerc'ist'o'j en la galeri'o komenc'is sci'vol'e rigard'i kaj far'i rimark'o'j'n pri ili'a bel'ec'o. La danc'ist'in'o'j salut'is la ĉe'est'ant'o'j'n per mov'o de l’ man'o'j kaj per rid'et'o. Unu el ili komenc'is lud'i du'obl'a'n flut'o'n, la ali'a akompan'is ŝi'n per tambur'o, kaj du pli jun'a'j danc'is ĉirkaŭ la kort'o tia'manier'e, ke est'is preskaŭ neni'u gast'o ne tuŝ'it'a per ili'a'j muslin'a'j tuk'o'j.

La trink'ant'o'j komenc'is kant'i, kri'i kaj invit'i al si la danc'ist'in'o'j'n, kaj inter la popol'aĉ'o nask'iĝ'is mal'konsent'o, kiu'n la gard'ist'o'j facil'e trankvil'ig'is, lev'int'e supr'e'n si'a'j'n baston'o'j'n. Sol'e iu Libi'an'o, incit'it'a per la vid'o de la baston'o, el'tir'is tranĉ'il'o'n; sed du Negr'o'j kapt'is li'n je la man'o'j, for'pren'is de li kelk'e da kupr'a'j ring'o'j, kiel pag'o'n por la manĝ'o, kaj el'ĵet'is li'n sur la strat'o'n. Dum'e unu danc'ist'in'o rest'is kun la mar'ist'o'j, du ir'is al komerc'ist'o'j, kiu'j don'is al ili vin'o'n kaj kuk'o'j'n, kaj la plej mal'jun'a ir'is ĉirkaŭ la tabl'o'j kaj kolekt'is mon'o'n:

— Por la templ'o de la di'a Izid'o!... — kri'is ŝi. — Far'u ofer'o'j'n, pi'a'j fremd'ul'o'j, por la templ'o de Izid'o, de l’ di'in'o, kiu protekt'as ĉiu'j'n est'aĵ'o'j'n... Ju pli mult'e vi don'os, des pli mult'e da feliĉ'o kaj ben'o'j vi ricev'os... Por la templ'o de la patr'in'o Izid'o!...

Oni ĵet'is al ŝi sur la tambur'o'n volv'aĵ'o'j'n de kupr'a faden'o, ia'foj'e or'a'j'n grajn'o'j'n. Iu komerc'ist'o demand'is, ĉu oni pov'as ŝi'n vizit'i? kaj ŝi kun rid'et'o klin'is la kap'o'n.

Kiam ŝi en'ir'is en la front'a'n galeri'o'n, Phut, en'ig'is la man'o'n en si'a'n led'a'n sak'o'n kaj el'tir'is or'a'n ring'o'n, dir'ant'e:

— Istar est'as di'in'o grand'a kaj bon'a, akcept'u ĉi tio'n por ŝi'a. templ'o.

La pastr'in'o penetr'e li'n rigard'is kaj murmur'et'is:

— Anael, Sahiel...

— Amabiel, Abalidot — respond'is per la sam'a ton'o la vojaĝ'ant'o.

— Mi vid'as, ke vi am'as la patr'in'o'n Izid'o'n — dir'is la pastr'in'o laŭt'e.

— Vi dev'as est'i riĉ'a kaj est'as mal'avar'a, vi do merit'as, ke oni antaŭ'dir'u al vi la sort'o'n.

Ŝi sid'iĝ'is apud li, manĝ'is kelk'e da daktil'o'j kaj dir'is, rigard'ant'e li'a'n man'o'n:

— Vi ven'as el mal'proksim'a land'o de Bretor kaj Hagit... Vi hav'is feliĉ'a'n vojaĝ'o'n... De kelk'e da tag'o'j vi'n spion'as Fenici'an'o'j — al'don'is ŝi mal'laŭt'e...

Ven'u al mi post la sub'iĝ'o de l’ sun'o en la dom'o'n sub la “Verd'a Stel'o” — murmur'et'is ŝi.

Sed gard'u vi'n de l’ ŝtel'ist'o'j, kiu'j avid'e rigard'as vi'a'n hav'o'n — fin'is ŝi, vid'ant'e, ke Asarhadon aŭskult'as.

— Neni'u ŝtel'ist'o est'as en mi'a dom'o!... — eksplod'is la Fenici'an'o. — Ebl'e nur tiu'j, kiu'j ven'as de la strat'o.

— Ne koler'u, mal'jun'ul'o — dir'is mok'e la pastr'in'o — ĉar tuj aper'as ruĝ'a stri'o sur vi'a kol'o, kaj tio antaŭ'dir'as fru'a'n mort'o'n.

Aŭd'int'e tio'n, Asarhadon kraĉ'is tri foj'o'j'n kaj mal'laŭt'e dir'is preĝ'o'n kontraŭ mal'bon'a'j antaŭ'dir'o'j. Kiam li for'ir'is mal'proksim'e en la galeri'o'n, la pastr'in'o komenc'is koket'i la Harran'an'o'n. Ŝi don'is al li roz'o'n el si'a buked'o, por la adiaŭ'o ĉirkaŭ'pren'is li'n kaj ir'is al la ali'a'j tabl'o'j.

La vojaĝ'ant'o far'is sign'o'n al la mastr'o.

— Mi vol'as — dir'is li — ke ĉi tiu vir'in'o est'u ĉe mi. Ordon'u konduk'i ŝi'n en mi'a'n ĉambr'o'n.

Asarhadon ek'rigard'is li'a'j'n okul'o'j'n, bru'bat'is la man'o'j'n kaj eksplod'is de rid'o.

— Tifon'o ek'posed'is vi'n, Harran'an'o!... — ek'kri'is li. — Se io simil'a okaz'us en mi'a dom'o al egipta pastr'in'o, oni el'pel'us mi'n el la urb'o. Ĉi tie oni pov'as akcept'i nur fremd'ul'in'o'j'n.

— En tia okaz'o mi ir'os al ŝi — respond'is Phut. — Ĉar ŝi est'as saĝ'a kaj pi'a vir'in'o kaj ŝi konsil'os al mi en mult'a'j okaz'o'j. Post la sub'ir'o de l’ sun'o vi don'os al mi gvid'ist'o'n, por ke mi ne perd'u la voj'o'n.

— Ĉiu'j mal'bon'a'j spirit'o'j en'ir'is en vi'a'n anim'o'n — respond'is la mastr'o.

— Ĉu vi sci'as, ke ĉi tiu kon'iĝ'o kost'os al vi du'cent draĥm'o'j'n, ebl'e tri'cent, ne kalkul'ant'e tio'n, kio'n vi dev'as don'i al la serv'ist'in'o'j kaj templ'o. Por tia sum'o — fin'e por kvin'cent draĥm'o'j, vi pov'as kon'iĝ'i kun vir'in'o jun'a kaj virt'a, mi'a fil'in'o, kiu hav'as jam dek kvar jar'o'j'n kaj kiel prudent'a knab'in'o kolekt'as al si dot'o'n. Ne vag'u do nokt'e en fremd'a urb'o, ĉar vi fal'os en la man'o'j'n de la polic'o aŭ ŝtel'ist'o'j, sed profit'u tio'n, kio'n la di'o'j don'as al vi hejm'e. Ĉu vi vol'as?....

— Kaj ĉu vi'a fil'in'o vetur'os kun mi Harranon — demand'is Phut.

La mastr'o mir'e li'n rigard'is. Subit'e li ek'bat'is si'a'n frunt'o'n, kvazaŭ diven'int'e sekret'o'n, kaj kapt'int'e la vojaĝ'ant'o'n je la man'o, tir'is li'n en niĉ'o'n.

— Mi jam sci'as ĉio'n! — murmur'et'is li ekscit'it'a. — Vi komerc'as la vir'in'o'j'n... Sed memor'u, ke pro for'pren'o de unu Egipt'an'in'o vi perd'os vi'a'n hav'o'n kaj ir'os en la min'ej'o'j'n. Ekster... se ni far'os la afer'o'n kun'e, ĉar ĉi tie mi kon'as ĉie la voj'o'j'n...

— En tiu okaz'o vi montr'os al mi la voj'o'n al la dom'o de ĉi tiu pastr'in'o — respond'is Phut. — Memor'u, ke post la sub'ir'o de l’ sun'o mi bezon'as gvid'ist'o'n, kaj morgaŭ mi'a'j'n sak'o'j'n kaj kest'o'j'n, ĉar ali'e mi plend'os al la juĝ'ej'o.

Dir'int'e ĉi tio'n, Phut for'las'is la restoraci'o'n kaj ir'is supr'e'n en si'a'n ĉambr'o'n.

Rabi'a de koler'o Asarhadon proksim'iĝ'is al la tabl'et'o, ĉe kiu trink'is feniciaj komerc'ist'o'j kaj vok'is flank'e'n unu el ili, Kus'o'n.

— Bon'a'j'n gast'o'j'n vi don'as al mi por gard'i!... — dir'is la mastr'o, ne pov'ant'e halt'ig'i la trem'o'n de l’ voĉ'o. — Ĉi tiu Phut preskaŭ neni'o'n manĝ'as, ordon'as al mi re'aĉet'i de la ŝtel'ist'o'j la pak'aĵ'o'j'n, kiu'j'n oni ŝtel'is de li, kaj nun kvazaŭ por mok'i mi'a'n dom'o'n li prepar'iĝ'as por vizit'i egipt'an danc'ist'in'o'n, anstataŭ far'i donac'o'j'n al mi'a'j vir'in'o'j.

— Kio mir'ig'a? — respond'is Kus rid'ant'e. — Fenici'an'in'o'j'n li hav'as en Sidono, kaj ĉi tie li prefer'as egiptajn knab'in'o'j'n. Mal'saĝ'a est'as tiu, kiu en Kipro ne gast'um'as kipr'an vin'o'n, sed trink'as tir'a'n bier'o'n.

— Kaj mi, mi dir'as al vi, ke li est'as danĝer'a hom'o... — inter'romp'is la mastr'o — li ŝajn'ig'as simpl'a'n hom'o'n, kvankam li hav'as mien'o'n de pastr'o.

— Vi Asarhadon hav'as aspekt'o'n de ĉef'episkop'o, kaj est'as nur drink'ej'estr'o! La benk'o ne ĉes'as est'i benk'o, kvankam ĝi hav'as sur si leon'a'n fel'o'n.

— Sed por kio li vizit'as pastr'in'o'j'n?... Mi ĵur'us, ke tio est'as ruz'o, kaj ke la ĥet'a mal'ĝentil'ul'o anstataŭ al festen'o kun vir'in'o'j ir'os al kun'ven'o de konspir'ant'o'j.

— La koler'o kaj avid'ec'o nebul'ig'is vi'a'n saĝ'o'n — respond'is serioz'e Kus. — Vi est'as kiel hom'o, kiu, serĉ'ant'e kukurb'o'n sur fig'arb'o, ne vid'as la fig'o'n. Por ĉiu komerc'ist'o est'as klar'e, ke Phut dezir'ant'e re'pren'i kvin talent'o'j'n de pastr'o, dev'as akir'i favor'o'n de ĉiu'j, kiu'j mov'iĝ'as ĉirkaŭ la sankt'ej'o'j. Sed vi kompren'as neni'o'n.

— Ĉar la kor'o dir'as al mi, ke tio est'as asiria send'it'o, embusk'ant'a kontraŭ li'a sankt'ec'o.

Kus rigard'is la mastr'o'n kun mal'estim'o.

— Do spion'u li'n, observ'u ĉiu'n li'a'n paŝ'o'n. Kaj se vi mal'kovr'os i'o'n, ebl'e ia part'o de li'a hav'o trans'ir'os al vi.

— Oh, nun vi dir'as saĝ'a'n vort'o'n! — ek'kri'is la mastr'o. — Ĉi tiu rat'o ir'u al la pastr'in'o'j, kaj de ili en lok'o'n de mi ne'kon'at'a'n. Sed mi send'os post, li mi'a'j'n pupil'o'j'n, de kiu'j neni'o si'n kaŝ'os!

Ĉapitr'o XX

Ĉirkaŭ la naŭ'a hor'o vesper'e Phut for'las'is la gast'ej'o'n “Sub Ŝip'o” akompan'at'a de Negr'o port'ant'a torĉ'o'n. Du'on'o'n da hor'o antaŭ'e Asarhadon send'is en la strat'o'n de l’ Tomb'o'j konfid'ind'a'n hom'o'n, ordon'ant'e al li atent'e observ'i: ĉu la Harran'an'o ne for'las'os sekret'e la dom'o'n “Sub Verd'a Stel'o” kaj se li far'os tio'n, kie'n li ir'os?

Ali'a send'it'o de Asarhadon ir'is post Phut en difin'it'a distanc'o: sur la mal'larĝ'a'j strat'o'j li kaŝ'is si'n post la dom'o'j, sur la larĝ'a'j li ŝajn'ig'is ebri'ec'o'n.

La strat'o'j jam est'is mal'plen'a'j, la port'ist'o'j kaj vend'ist'o'j jam dorm'is. Lum'o est'is nur en la loĝ'ej'o'j de l’ meti'ist'o'j, aŭ ĉe riĉ'a'j hom'o'j, kiu'j festen'is sur plat'a'j tegment'o'j. En divers'a'j dom'o'j de la urb'o son'is harp'o'j kaj flut'o'j, kant'o'j, rid'o'j, frap'ad'o de martel'o'j, grinc'ad'o de seg'il'o'j, ia'foj'e kri'o'j de ebri'ul'o'j aŭ vok'o'j pri help'o. La strat'o'j, tra kiu'j ir'is Phut kaj la Negr'o, est'is plej'part'e mal'larĝ'a'j, kurb'a'j, plen'a'j de kav'o'j. Ju pli proksim'e ili est'is de la cel'o de l’ vojaĝ'o, des pli mal'alt'a'j est'is la dom'o'j, des pli mult'e'nombr'a'j la ĝarden'o'j, aŭ pli ĝust'e la palm'uj'o'j kaj fig'arb'o'j kaj la mizer'a'j akaci'o'j, kiu'j etend'is si'a'j'n kap'o'j'n trans la mur'o'j'n, kvazaŭ intenc'ant'e for'kur'i.

Sur la strat'o de l’ Tomb'o'j la aspekt'o subit'e ŝanĝ'iĝ'is. Anstataŭ dom'o'j — vast'a'j ĝarden'o'j, kaj en ili — elegant'a'j palac'o'j. Antaŭ unu el la pord'eg'o'j la Negr'o halt'is kaj esting'is la torĉ'o'n.

— Ĉi tie est'as la “Verd'a Stel'o” — dir'is li kaj salut'int'e Phuton re'ir'is hejm'e'n.

La Harran'an'o frap'is la pord'o'n. Post moment'o aper'is la pord'ist'o. Li atent'e rigard'is la ven'int'o'n kaj dir'is:

— Anael, Sahiel...

— Amabiel, Abalidot — respond'is la Harran'an'o.

— Salut'o'n al vi — dir'is la pord'ist'o kaj rapid'e mal'ferm'is la pord'eg'o'n.

Far'int'e kelk'dek'o'n da paŝ'o'j inter la arb'o'j, Phut ven'is en vestibl'o'n de mal'grand'a palac'o, kie akcept'is li'n la pastr'in'o, kiu'n ni jam kon'as. En mal'lum'o star'is hom'o tiel simil'a al Phut, ke la ven'int'o ne pov'is kaŝ'i la mir'o'n.

— Li anstataŭ'os vi'n en la okul'o'j de tiu'j, kiu'j spion'as vi'n — dir'is la pastr'in'o kun rid'et'o.

La hom'o, ali'vest'it'a kiel la Harran'an'o, met'is sur si'a'n kap'o'n kron'o'n de roz'o'j kaj akompan'at'a de la pastr'in'o ir'is sur la unu'a'n etaĝ'o'n, kie baldaŭ ek'son'is flut'o kaj frap'ad'o de l’ pokal'o'j. Phuton du pastr'o'j de mal'alt'a rang'o konduk'is en vapor'ban'ej'o'n en la ĝarden'o. Tie, ban'int'e li'n kaj komb'int'e li'a'j'n har'o'j'n, ili sur'met'is al li blank'a'j'n vest'o'j'n.

El la ban'ej'o ĉiu'j tri ir'is inter la arb'o'j: pas'int'e kelk'e da ĝarden'o'j, ili fin'e trov'iĝ'is sur mal'plen'a plac'o.

— Tie — dir'is al Phut unu el la pastr'o'j — est'as la antikv'a'j tomb'o'j, tie la urb'o, kaj ĉi tie la templ'o. Ir'u kie'n vi vol'as, montr'u la saĝ'o al vi la voj'o'n, kaj la sankt'a'j vort'o'j defend'u vi'n de la danĝer'o'j.

La du pastr'o'j re'ven'is en la ĝarden'o'n, kaj Phut rest'is sol'a. La sen'lun'a nokt'o est'is sufiĉ'e lum'a. Mal'proksim'e, vual'it'a de nebul'o, bril'et'is Nil'o, supr'e bril'is la sep stel'o'j de la Grand'a Urs'in'o. Super la kap'o de l’ vojaĝ'ant'o brul'is Orion'o, kaj super la nigr'a'j pilon'o'j Sirius'o.

— Ĉe ni la stel'o'j lum'as pli fort'e — pens'is Phut.

Li komenc'is murmur'et'i preĝ'o'n en ne'kon'at'a lingv'o kaj si'n direkt'is al la templ'o.

Kiam li for'ir'is kelk'dek'o'n da paŝ'o'j, el ĝarden'o el'rigard'is iu hom'o kaj spion'is la vojaĝ'ant'o'n. Sed preskaŭ en la sam'a moment'o fal'is tiel dens'a nebul'o, ke sur la plac'o, ekster la tegment'o'j de l’ templ'o, oni pov'is vid'i neni'o'n.

Post iom da temp'o la Harran'an'o renkont'is mur'o'n. Li ek'rigard'is la ĉiel'o'n kaj komenc'is ir'i al la okcident'o. Ĉiu'moment'e tra'flug'is super li nokt'a'j bird'o'j kaj grand'a'j vespert'o'j. La nebul'o far'iĝ'is tiel dens'a, ke li dev'is palp'i la mur'o'n, por ne perd'i ĝi'n. La migr'ad'o daŭr'is jam sufiĉ'e long'e, kiam subit'e Phut trov'iĝ'is antaŭ mal'alt'a pord'et'o, kun mult'e'nombr'a'j bronz'a'j najl'o'j. Li kalkul'is ili'n de la dekstr'a flank'o, komenc'ant'e de la supr'o, unu'j'n li fort'e prem'is, ali'a'j'n turn'is.

Kiam tia'manier'e li tuŝ'is la last'a'n najl'o'n mal'supr'a'n, la pord'o mal'laŭt'e mal'ferm'iĝ'is. Phut ir'is antaŭ'e'n kelk'e da paŝ'o'j kaj trov'iĝ'is en mal'vast'a niĉ'o, kie reg'is plen'a mal'lum'o.

Li komenc'is esplor'i si'n'gard'e la plank'o'n per la pied'o, ĝis fin'e li renkont'is kvazaŭ rand'o'n de put'o, el kiu blov'is mal'varm'o. Li sid'iĝ'is tie kaj sen'tim'e de'glit'is en la profund'eg'aĵ'o'n, kvankam li est'is unu'a'foj'e en ĉi tiu lok'o kaj en ĉi tiu land'o.

Sed la put'o ne est'is profund'a. Phut met'is la pied'o'j'n sur la dekliv'a'n plank'o'n kaj tra la larĝ'a koridor'o komenc'is ir'i mal'supr'e'n, kun tia cert'ec'o, kvazaŭ li kon'us de long'e la voj'o'n.

En la fin'o de la koridor'o est'is pord'o. La ven'int'o trov'is palp'e frap'il'o'n kaj ek'frap'is tri'foj'e. Respond'e ek'son'is voĉ'o, ven'ant'a oni ne sci'as de kie.

— Vi, kiu en nokt'a hor'o romp'as la trankvil'o'n de la sankt'a lok'o, ĉu vi hav'as la rajt'o'n en'ir'i ĉi tie'n?

— Mi est'is mal'just'a nek por vir'o, nek por vir'in'o, nek por infan'o... Mi'a'j'n man'o'j'n ne makul'is sang'o... Mi ne manĝ'is mal'pur'a'j'n nutr'aĵ'o'j'n... Mi ne pren'is fremd'a'n propr'aĵ'o'n... Mi ne mensog'is kaj mi ne mal'kaŝ'is la grand'a'n mister'o'n... — trankvil'e respond'is la Harran'an'o.

— Ĉu vi est'as tiu, kiu'n oni atend'as, aŭ tiu, kiu'n vi ŝajn'ig'as? — demand'is la voĉ'o post moment'o.

— Mi est'as tiu, kiu dev'is ven'i de la frat'o'j de Orient'o: sed la du'a nom'o est'as ankaŭ mi'a nom'o, kaj en la nord'a urb'o mi posed'as ter'o'n kaj dom'o'n, kiel mi dir'is al la fremd'ul'o'j — respond'is la Harran'an'o.

La pord'o mal'ferm'iĝ'is, kaj Phut en'ir'is en vast'a'n kel'o'n, kiu'n lum'ig'is mal'grand'a lamp'o, brul'ant'a sur tabl'o, antaŭ purpur'a kurten'o. Sur la kurten'o est'is brod'it'a per or'o flug'il'a glob'o kun du serpent'o'j.

En angul'o star'is egipta pastr'o en blank'a vest'o.

— Vi, kiu en'ir'is ĉi tie'n — dir'is la pastr'o, montr'ant'e Phuton — ĉu vi sci'as, kio'n rakont'as ĉi tiu sign'o sur la kurten'o?

— La glob'o — respond'is la ven'int'o — est'as bild'o de la mond'o, kiu'n ni loĝ'as, kaj la flug'il'o'j montr'as, ke tiu mond'o flug'as en la spac'o, kiel agl'o.

— Kaj la serpent'o'j?... — demand'is la pastr'o.

— Du serpent'o'j re'memor'ig'as al la saĝ'ul'o, ke tiu, kiu perfid'us la grand'a'n mister'o'n, mort'us du'foj'e — korp'e kaj anim'e.

— Se ver'e vi est'as Beroes (la pastr'o klin'is la kap'o'n) la grand'a ĥaldea profet'o (li re'e klin'is la kap'o'n), por kiu ne ekzist'as mister'o'j sur la ter'o kaj sur la ĉiel'o, bon'vol'u dir'i al vi'a serv'ist'o: kiu stel'o est'as plej strang'a?

— Strang'a est'as Hor-set*, kiu ĉirkaŭ'ir'as la ĉiel'o'n dum dek du jar'o'j, ĉar ĉirkaŭ ĝi rond'ir'as kvar pli mal'grand'a'j stel'o'j. Sed la plej strang'a est'as Horka*, kiu ĉirkaŭ'ir'as la ĉiel'o'n dum tri'dek jar'o'j. Ĝi hav'as ne nur stel'o'j'n ĝi'n obe'ant'a'j'n, sed ankaŭ grand'eg'a'n ring'o'n, kiu ia'foj'e mal'aper'as.

Aŭd'int'e tio'n, la egipta pastr'o fal'is ter'e'n antaŭ la ĥaldea. Post'e li don'is al li purpur'a'n skarp'o'n kaj vual'o'n el muslin'o kaj montr'is al li, kie est'as la incens'o'j kaj profund'e si'n klin'ant'e, for'las'is la kavern'o'n.

Beroes rest'is sol'a. Li met'is la skarp'o'n sur la dekstr'a'n ŝultr'o'n, kovr'is la vizaĝ'o'n per la vual'o kaj pren'int'e or'a'n kuler'o'n, li ŝut'is en ĝi'n incens'o'n, kiu'n li ek'brul'ig'is ĉe la lamp'o antaŭ la kurten'o. Murmur'ant'e li turn'is si'n tri'foj'e ĉirkaŭ'e, kaj la bon'odor'fum'o form'is ĉirkaŭ li kvazaŭ tri'obl'a'n ring'o'n.

Dum'e en la mal'plen'a kavern'o ek'reg'is strang'a mal'kviet'o. Ŝajn'is, ke la plafon'o lev'iĝ'as kaj ke dis'iĝ'as la mur'o'j. La purpur'a kurten'o sur la altar'o ŝancel'iĝ'is, kvazaŭ mov'at'a per kaŝ'it'a'j man'o'j. La aer'o komenc'is ond'i, kvazaŭ sku'at'a de tra'flug'ant'a'j ne'vid'ebl'a'j bird'o'j.

La Ĥalde'an'o dis'ig'is la vest'o'n sur la brust'o kaj el'tir'is or'a'n medal'o'n, kovr'it'a'n de mister'a'j sign'o'j. La kavern'o ek'trem'is, la sankt'a kurten'o fort'e sku'iĝ'is kaj en divers'a'j punkt'o'j aper'is flam'et'o'j.

Tiam la mag'o lev'is la man'o'j'n supr'e'n kaj komenc'is parol'i:

— Patr'o ĉiel'a, bon'a kaj kompat'em'a, pur'ig'u mi'a'n anim'o'n... Send'u sur la ne'ind'a'n serv'ist'o'n Vi'a'j'n ben'o'j'n kaj etend'u Vi'a'n ĉio'pov'a'n brak'o'n kontraŭ la ribel'a'j spirit'o'j, por ke mi pov'u montr'i Vi'a'n potenc'o'n...

Jen est'as la sign'o, kiu'n mi tuŝ'as en Vi'a ĉe'est'o... Jen est'as mi — mi apog'it'a sur la Di'a potenc'o, mi antaŭ'vid'ant'a kaj sen'tim'a... Jen mi potenc'a al'vok'as Vi'n... Ven'u ĉi tie'n, obe'em'a'j, en la nom'o de Aye, Saraye, Aye, Saraye....

En la sam'a moment'o de divers'a'j flank'o'j ek'son'is kvazaŭ mal'proksim'a'j trumpet'o'j. Apud la lamp'o preter'flug'is bird'o, post'e flav'ruĝ'a vest'o, fin'e kron'it'a kok'o, kiu halt'is sur la tabl'o antaŭ la kurten'o.

La Ĥalde'an'o daŭr'ig'is:

— En la nom'o de ĉio'pov'a kaj etern'a Di'o... Amorul, Taneĥa, Rabur, Latisten....

La mal'proksim'a'j trumpet'o'j ek'son'is du'a'n foj'o'n.

— En la nom'o de la ver'a kaj etern'e viv'ant'a Eloy, Arhima, Rabur, mi pet'eg'as vi'n kaj al'vok'as... Per la nom'o de la stel'o, kiu est'as la sun'o, per ĉi tiu ĝi'a sign'o, per la glor'a kaj terur'a nom'o de la viv'ant'a Di'o...

Re'e ek'lud'is la trumpet'o'j kaj subit'e ek'silent'is. Antaŭ la altar'o aper'is kron'it'a fantom'o, sid'ant'a sur leon'o, kun spektr'o en la man'o.

— Beroes! Beroes!... — ek'kri'is la fantom'o per sufok'it'a voĉ'o — por kio vi el'vok'as mi'n?

— Mi vol'as, ke mi'a'j frat'o'j en ĉi tiu templ'o akcept'u mi'n per sincer'a kor'o kaj klin'u la orel'o'j'n al la vort'o'j, kiu'j'n mi al'port'as al ili de la frat'o'j de Babilono — respond'is la Ĥalde'an'o.

— Tiel est'u — dir'is la fantom'o kaj mal'aper'is.

La Ĥalde'an'o rest'is sen'mov'a, kvazaŭ statu'o, kun la kap'o ĵet'it'a post'e'n, kun la man'o'j etend'it'a'j supr'e'n. Li star'is tiel pli ol du'on'o'n da hor'o, en si'n'ten'ad'o tut'e ne'ebl'a por ordinar'a hom'o.

Dum'e for'iĝ'is pec'o de la mur'o de l’ kavern'o; kaj en'ir'is tri egiptaj pastr'o'j. Vid'ant'e la Ĥalde'an'o'n, kiu ŝajn'is kuŝ'i en la aer'o, kvazaŭ sub'ten'at'a de ne'vid'ebl'a apog'il'o, la pastr'o'j mir'e ek'rigard'is unu la ali'a'n. La plej mal'jun'a dir'is:

— Iam est'is tia'j inter ni, sed nun neni'u sci'as ĉi tio'n.

Ili ir'is ĉirkaŭ li de ĉiu'j flank'o'j, tuŝ'is li'a'j'n rigid'a'j'n membr'o'j'n kaj kun mal'trankvil'o rigard'is li'a'n vizaĝ'o'n, flav'a'n kaj sen'sang'a'n, kadavr'a'n.

— Ĉu li mort'is?... — demand'is la plej jun'a.

Post ĉi tiu'j vort'o'j, la korp'o de la Ĥalde'an'o, kurb'it'a post'e'n, re'e star'iĝ'is vertikal'e, kaj mal'lev'iĝ'is la etend'it'a'j man'o'j. Li ek'ĝem'is, frot'is la okul'o'j'n, kvazaŭ hom'o vek'it'a, ek'rigard'is la ven'int'o'j'n kaj post moment'o dir'is:

— Vi — li turn'is si'n al la plej aĝ'a — vi est'as Mefres, la ĉef'episkop'o de la templ'o de Ptah en Memfis'o... Vi est'as Herhor, la ĉef'episkop'o de Amon en Teboj, la plej potenc'a hom'o en la regn'o, post la reĝ'o... Vi — li montr'is la plej jun'a'n — vi est'as Pentuer, la du'a profet'o en la templ'o de Amon kaj la konsil'ant'o de Herhor.

— Kaj vi sen'dub'e est'as Beroes, la grand'a pastr'o kaj saĝ'ul'o babilona, kies ven'o'n oni anonc'is al ni antaŭ unu jar'o — respond'is Mefres.

— Vi dir'is la ver'o'n — re'parol'is la Ĥalde'an'o.

Li ĉirkaŭ'pren'is ili'n unu post la ali'a, kaj ili klin'is antaŭ li la kap'o'j'n.

— Mi al'port'as al vi grand'a'j'n vort'o'j'n de ni'a komun'a patr'uj'o, kiu est'as la saĝ'o — daŭr'ig'is Beroes. Bon'vol'u aŭskult'i ili'n kaj ag'u, kiel konven'as. Laŭ sign'o de Herhar, Pentuer ir'is en la fund'o'n de la kavern'o kaj al'port'is tri seĝ'o'j'n por la pli aĝ'a'j kaj mal'alt'a'n taburet'o'n por si mem. Li sid'iĝ'is proksim'e de la lamp'o kaj el'tir'is el sub la vest'o mal'grand'a'n stil'o'n kaj mal'grand'a'n tabul'et'o'n, kovr'it'a'n per vaks'o.

Kiam ĉiu'j tri okup'is la seĝ'o'j'n, Beroes komenc'is:

— Al vi, Mefres, parol'as la plej alt'a kolegi'o de l’ pastr'o'j en Babilono: La sankt'a pastr'ar'o en Egipto fal'as. Mult'a'j el ili amas'ig'as mon'o'n kaj vir'in'o'j'n kaj pas'ig'as la viv'o'n en ĝu'o'j. La saĝ'o est'as mal'ŝat'at'a. Vi estr'as nek la mond'o'n ne'vid'ebl'a'n, nek eĉ la propr'a'j'n anim'o'j'n. Kelk'a'j perd'is la super'a'n kred'o'n, kaj por vi'a'j pupil'o'j kovr'it'a est'as la est'ont'ec'o. Kaj plej mal'bon'e est'as, ke mult'a'j pastr'o'j ek'ir'is la voj'o'n de l’ mensog'o kaj per lert'a'j artifik'o'j tromp'as la simpl'ul'o'j'n.

Jen kio'n dir'as la plej alt'a kolegi'o: Se vi vol'as re'ven'i sur la bon'a'n voj'o'n, Beroes rest'os kun vi kelk'e da jar'o'j kaj per la fajr'er'o, al'port'it'a de la grand'a altar'o de Babilono ek'flam'ig'os la ver'a'n lum'o'n sur la bord'o'j de Nil'o.

— Ĉio est'as, kiel vi dir'as — respond'is mal'gaj'e Mefres. — Rest'u do kun ni kelk'e da jar'o'j, por ke la jun'ul'ar'o re'memor'u vi'a'n saĝ'o'n.

— Kaj nun al vi, Herhor, la vort'o'j de la plej alt'a kolegi'o.... Herhor klin'is la kap'o'n.

— Pro la mal'ŝat'o de la grand'a'j mister'o'j vi'a'j pastr'o'j ne rimark'is, ke ven'as mal'bon'a'j jar'o'j por Egipto. Minac'as vi'n intern'a'j katastrof'o'j, kiu'j'n pov'as for'ig'i nur la virt'o kaj saĝ'o. Sed plej mal'bon'e est'as, ke se dum la dek sekv'ont'a'j jar'o'j vi komenc'os milit'o'n kontraŭ Asirio, ĝi'a'j arme'o'j frakas'os la vi'a'j'n, ven'os al Nil'o kaj detru'os ĉio'n, kio ekzist'as ĉi tie de jar'cent'o'j.

Tiel mal'favor'a'j stel'o'j, kia'j pend'as hodiaŭ super Egipto, kolekt'iĝ'is unu'a'n foj'o'n dum la XIV-a dinasti'o, kiam vi'a'n land'o'n invad'is kaj rab'is Hiksoj. Tri'a'n foj'o'n tio okaz'os post kvin'cent aŭ ses'cent jar'o'j de la flank'o de Asirio kaj de la popol'o Par'as, kiu loĝ'as orient'e de Ĥaldeo...

La pastr'o'j aŭskult'is terur'it'a'j. Herhor est'is pal'a, Pentuer el'las'is la tabul'et'o'n el la man'o. Mefres pren'is de l’ brust'o amulet'o'n kaj komenc'is preĝ'i per sek'a'j lip'o'j.

— Gard'u vi'n kontraŭ Asirio — daŭr'ig'is la Ĥalde'an'o — ĉar hodiaŭ est'as ĝi'a hor'o. Kruel'a popol'o!... Ili mal'ŝat'as la labor'o'n kaj viv'as per la milit'o. Ili palis'um'as la venk'it'o'j'n aŭ de'ŝir'as de ili viv'ant'a'j la haŭt'o'n, detru'as la urb'o'j'n, sklav'ig'as kaj for'konduk'as la popol'o'n. Ĉas'i sovaĝ'a'j'n best'o'j'n est'as por ili ripoz'o; ark'paf'i milit'kapt'it'o'j'n aŭ el'ŝir'i al ili la okul'o'j'n est'as por ili plezur'o. Ili ruin'ig'as la templ'o'j'n, kaj la di'a'j'n vaz'o'j'n ili uz'as por si'a'j festen'o'j. La pastr'o'j'n kaj saĝ'ul'o'j'n ili far'as si'a'j arleken'o'j. La haŭt'o'j de viv'ant'a'j hom'o'j est'as ornam'o de ili'a'j dom'o'j kaj la sang'ant'a'j kap'o'j de mal'amik'o'j est'as ornam'o de ili'a'j tabl'o'j.

Kiam Beroes ek'silent'is, la respekt'ind'a Mefres dir'is:

— Grand'a profet'o, vi ĵet'is tim'o'n sur ni'a'n anim'o'n kaj ne montr'as sav'o'n. Tio pov'as est'i kaj cert'e est'as tiel, se vi dir'as, he la sort'o dum iom da temp'o est'os mal'favor'a por ni; sed kiel tio'n evit'i? Est'as en Nil'o danĝer'a'j lok'o'j, kie neni'u ŝip'o pov'as si'n sav'i; kaj tial la saĝ'o de la rem'ist'o'j evit'as la minac'a'j'n akv'o'turn'o'j'n. Sam'a'j est'as la mal'feliĉ'o'j de l’ popol'o'j. La popol'o est'as ŝip'o kaj la temp'o est'as river'o, kiu'n de temp'o al temp'o ond'ig'as vent'eg'o. Kaj se et'a fiŝ'ist'a konk'o sci'as evit'i katastrof'o'n, kial en analogi'a'j cirkonstanc'o'j milion'o'j da hom'o'j ne pov'us evit'i la pere'o'n?

— Saĝ'a'j est'as vi'a'j vort'o'j — dir'is Beroes — sed nur part'e mi sci'os respond'i ili'n.

— Ĉu do vi ne sci'as ĉio'n, kio okaz'os? — demand'is Herhor.

— Ne demand'u pri tio, kio'n mi sci'as, sed kio'n mi ne pov'as dir'i. Plej grav'a afer'o por vi est'as konserv'i dek'jar'a'n pac'o'n kun Asirio, kaj tio est'as en la lim'o'j de vi'a pov'o.

Asirio ankoraŭ vi'n tim'as, ne sci'as pri la mal'favor'a sort'o, kiu minac'as vi'n kaj vol'as komenc'i milit'o'n kontraŭ la popol'o'j de Nord'o kaj Orient'o, kiu'j loĝ'as proksim'e de la mar'o. Hodiaŭ do vi pov'us far'i alianc'o'n kun ili...

— Je kia'j kondiĉ'o'j — inter'romp'is Herhor.

— Je bon'eg'a'j. Asirio ced'os al vi la ter'o'n de Izraelo ĝis la urb'o Okka kaj la land'o'n Edom ĝis la urb'o Elath. Tia'manier'e vi'a'j lim'o'j vast'iĝ'os je dek'tag'a marŝ'o al la nord'o kaj orient'o.

— Kaj Fenicio?... — demand'is Herhor.

— Gard'u vi'n de la tent'o!... — ek'kri'is Beroes. — Se hodiaŭ la faraon'o etend'us la man'o'n por pren'i Fenicion, post unu monat'o la asiriaj arme'o'j, destin'it'a'j por la nord'o kaj orient'o, si'n turn'us kontraŭ vi kaj pli fru'e ol post unu jar'o ili'a'j ĉeval'o'j si'n ban'us en Nil'o.

— Sed Egipto ne pov'as for'las'i si'a'n influ'o'n super Fenicio! — inter'romp'is Herhor kun eksplod'o.

— Se ĝi tio'n ne far'us, ĝi mem prepar'us si'a'n pere'o'n — dir'is Beroes. — Ceter'e mi ripet'as al vi la vort'o'j'n de la plej alt'a kolegi'o. “Dir'u al Egipto — ordon'is al mi la frat'o'j de Babilono — ke ĝi si'n al'prem'u por dek jar'o'j al la ter'o kiel perdrik'o, ĉar ĝi'n spion'as la vultur'o de la mal'bon'a sort'o. Dir'u, ke ni, Ĥalde'an'o'j, mal'am'as Asiri'an'o'j'n pli fort'e ol Egipto, ĉar ni port'as la pez'o'n de ili'a potenc'o; tamen ni konsil'as al Egipto konserv'i la pac'o'n kun ĉi tiu sang'avid'a popol'o. Dek jar'o'j pas'os rapid'e, kaj post ili vi pov'os ne nur re'akir'i vi'a'j'n, antaŭ'a'j'n posed'aĵ'o'j'n, sed ankaŭ sav'i ni'n.”

— Tio est'as ver'a! — dir'is Mefres.

— Konsider'u nur — daŭr'ig'is Beroes. — Se Asirio milit'os kontraŭ vi, ĝi en'tir'os ankaŭ Babilonon, por kiu la milit'o est'as abomen'a, ĝi el'ĉerp'os ni'a'j'n riĉ'aĵ'o'j'n kaj halt'ig'os la labor'o'n de la scienc'o. Eĉ se vi ne est'os venk'it'a'j, vi'a land'o est'os ruin'ig'it'a por mult'a'j jar'o'j kaj perd'os ne nur mult'e da hom'o'j, sed ankaŭ tiu'j'n frukt'o'don'a'j'n ter'o'j'n, kiu'j'n sen vi'a'j pen'o'j la sabl'o kovr'us en la daŭr'o de unu jar'o.

— Tio'n ni kompren'as — inter'met'is Herhor — kaj tial ni ne intenc'as atak'i Asirion. Sed Fenicio...

— Ĉu mal'util'as vi'n — dir'is Beroes — ke la asiria rab'ist'o prem'eg'os la fenici'an ŝtel'ist'o'n? Ni'a'j kaj vi'a'j komerc'ist'o'j nur gajn'os per tio. Kaj se vi vol'as posed'i Fenici'an'o'j'n, permes'u al ili ek'loĝ'ad'i sur vi'a'j bord'o'j. Mi est'as cert'a, ke la plej riĉ'a'j kaj plej lert'a'j for'kur'os de la asiria jug'o.

— Kio far'iĝ'us ni'a ŝip'ar'o, se Asirio ek'loĝ'us en Fenicio? — demand'is Herhor.

— Ĉi tiu ŝip'ar'o en la real'ec'o ne est'as vi'a, sed fenicia — respond'is la Ĥalde'an'o. — Kiam ek'mank'os al vi tir'a'j kaj sidonaj ŝip'o'j, vi komenc'os konstru'i propr'a'j'n kaj ekzerc'i Egipt'an'o'j'n en la mar'vetur'ad'o. Se vi hav'os inteligent'ec'o'n kaj energi'o'n, vi for'ŝir'os de Fenici'an'o'j la komerc'o'n en la tut'a okcident'o...

Herhor ek'sving'is la man'o'n.

— Mi dir'is, kio'n oni ordon'is al mi — daŭr'ig'is Beroes — kaj vi far'u, kio'n vi vol'as. Sed memor'u, ke pend'as super vi dek fatal'a'j jar'o'j.

— Ŝajn'as al mi, sankt'a vir'o, — inter'met'is Pentuer — ke vi parol'is pri intern'a'j katastrof'o'j, kiu'j minac'as Egipton en la est'ont'ec'o. Kio okaz'os? Se vi bon'vol'os respond'i al vi'a serv'ist'o.

— Pri tio ne demand'u mi'n. Vi dev'as pli bon'e sci'i tio'n, ol mi, hom'o fremd'a. La antaŭ'zorg'em'o mal'kovr'os al vi la mal'san'o'n kaj la spert'o montr'us la rimed'o'n.

— La popol'o est'as terur'e prem'eg'at'a de la grand'a'j! — murmur'et'is Pentuer.

— La pi'ec'o mal'aper'as!... — dir'is Mefres.

— Ekzist'as mult'e da hom'o'j, kiu'j sopir'as al ekster'a milit'o — al'don'is Herhor. — Kaj mi vid'as jam de long'e, ke ni ne pov'as konduk'i ĝi'n. Ebl'e post dek jar'o'j...

— Vi do far'os traktat'o'n kun Asirio? — demand'is la Ĥalde'an'o.

— Amon, kiu kon'as mi'a'n kor'o'n — dir'is Herhor — sci'as, kiel abomen'a est'as por mi tia traktat'o... Antaŭ ne long'e ankoraŭ, la mizer'a'j Asiri'an'o'j pag'is al ni tribut'o'j'n!... Sed se vi, sankt'a patr'o, kaj la plej alt'a kolegi'o dir'as, ke la sort'o est'as kontraŭ ni, ni dev'as far'i la traktat'o'n....

— Ver'e, ni dev'as... — al'don'is Mefres.

— En tia okaz'o sci'ig'u al la kolegi'o en Babilono vi'a'n decid'o'n, kaj ili far'os, ke la reĝ'o Assar send'os al vi si'a'j'n rajt'ig'it'o'j'n. Konfid'u al mi, ke ĉi tiu traktat'o est'as tre profit'a: sen milit'o vi pli'grand'ig'as vi'a'j'n posed'aĵ'o'j'n!... Ceter'e, long'e medit'is pri ĝi ni'a sankt'a kolegi'o.

— Pluv'u sur vi'n ĉiu'j ben'o'j: riĉ'aĵ'o'j, potenc'o kaj saĝ'o! — dir'is Mefres. — Jes, oni dev'as re'lev'i ni'a'n pastr'ar'o'n, kaj vi, sankt'a vir'o, Beroes, help'os ni'n.

— Antaŭ ĉio oni dev'as help'i la mizer'a'n popol'o'n — inter'met'is Pentuer.

— La pastr'o'j... la popol'o!... — parol'is Herhor kvazaŭ al si mem. — Antaŭ ĉio oni dev'as de'ten'i tiu'j'n, kiu'j dezir'as la milit'o'n... Ver'e est'as, ke li'a sankt'ec'o est'as kun ni, kaj ŝajn'as al mi, ke mi akir'is iom da influ'o je la kor'o de la nobl'a kron'princ'o (li viv'u etern'e!). Sed Nitager, kiu bezon'as milit'o'n, kiel la fiŝ'o akv'o'n... Sed la estr'o'j de la dung'at'a'j arme'o'j, kiu'j nur dum la milit'o i'o'n valor'as ĉe ni... Sed ni'a aristokrati'o, kiu pens'as, ke la milit'o pag'os la feniciajn ŝuld'o'j'n, kaj al ili al'port'os riĉ'aĵ'o'j'n...

— Dum'e la kamp'ar'an'o'j fal'as sub la ŝarĝ'o de la labor'o'j, kaj la ŝtat'a'j labor'ist'o'j ribel'as pro la rab'em'o de la estr'o'j — inter'met'is Pentuer.

— Ĉi tiu ĉiam re'ven'as al si'a ide'o! — dir'is la medit'ant'a Herhor. — Vi, Pentuer, pens'u pri la kamp'ar'an'o'j kaj labor'ist'o'j; vi, Mefres, pri la pastr'o'j. Mi ne sci'as, kio'n vi sukces'os far'i, sed mi — mi ĵur'as, ke se mi'a propr'a fil'o puŝ'us Egipton al la milit'o, mi romp'us la propr'a'n fil'o'n...

— Far'u tiel — dir'is la Ĥalde'an'o. — Ceter'e, kiu vol'as, konduk'u milit'o'n, sed nur ne tie, kie li pov'as renkont'i Asirion.

Fin'it'a est'is la kun'sid'o. Beroes met'is la skarp'o'n sur la ŝultr'o'n kaj la kovr'il'o'n sur la vizaĝ'o'n; Mefres kaj Herhor star'iĝ'is ĉe ambaŭ li'a'j flank'o'j, kaj post ili Pentuer, ĉiu'j turn'it'a'j al la altar'o.

Kiam Beroes, kruc'int'e la man'o'j'n sur la brust'o, murmur'et'is, en la kavern'o re'e komenc'iĝ'is mal'kviet'o. Oni aŭd'is kvazaŭ mal'proksim'a'n tumult'o'n, kiu mir'ig'is la asist'ant'o'j'n. Tiam la mag'o ek'parol'is laŭt'e:

— Baralanensis, Baldaĥiensis, Panmaĥiae, mi al'vok'as vi'n est'i atest'ant'o'j de ni'a inter'konsent'o kaj help'i ni'a'j'n intenc'o'j'n...

Ek'son'is trumpet'o'j tiel klar'e, ke Mefres si'n klin'is al la ter'o, Herhor ĉirkaŭ'rigard'is mir'ig'it'a, kaj Pentuer ek'genu'is, komenc'is trem'i kaj kovr'is si'a'j'n orel'o'j'n.

La purpur'a kurten'o sur la altar'o ŝancel'iĝ'is, kaj ĝi'a'j fald'o'j hav'is tia'n form'o'n, kvazaŭ de tie vol'us el'ir'i hom'o.

— Est'u atest'ant'o'j — kri'is Beroes per ali'ig'it'a voĉ'o — potenc'o'j ĉiel'a'j kaj infer'a'j! Kaj, kiu romp'os la inter'konsent'o'n, est'u mal'ben'it'a...

— Mal'ben'it'a!... — ripet'is iu voĉ'o.

— Kaj detru'it'a...

— Kaj detru'it'a...

— En ĉi tiu vid'ebl'a kaj en la ali'a ne'vid'ebl'a viv'o. Per la sankt'a nom'o de Jehovo, ĉe kies son'o la ter'o trem'as, la mar'o re'flu'as, la fajr'o esting'iĝ'as, la element'o'j de la natur'o mal'kompon'iĝ'as.

En la kavern'o ek'reg'is ver'a fulm'o'tondr'o. Son'o'j de trumpet'o'j miks'iĝ'is kun bru'o de mal'proksim'a'j tondr'o'j. La kurten'o sur la altar'o lev'iĝ'is kaj post ĝi, inter la salt'ant'a'j fulm'o'j, aper'is strang'a'j kre'aĵ'o'j, du'on'e hom'a'j, du'on'e best'a'j, strang'e kun'volv'it'a'j kaj miks'it'a'j.

Subit'e ĉio ek'silent'is, kaj Beroes mal'rapid'e lev'iĝ'is super la kap'o'j'n de la asist'ant'a'j pastr'o'j.

* * *

Je la sep'a hor'o maten'e, la Harran'an'o Phut re'ven'is en la fenici'an gast'ej'o'n “Sub la Ŝip'o”. Li'a'j sak'o'j kaj kest'o'j est'is jam re'trovit'a'j. Kelk'e da minut'o'j post li re'ven'is la konfid'at'o de Asarhadon; la mastr'o konduk'is li'n en la kel'o'n kaj demand'is mal'long'e:

— Kio?...

— Mi est'is la tut'a'n nokt'o'n — respond'is la serv'ist'o — sur la plac'o, kie est'as la templ'o de Set. Ĉirkaŭ la dek'a hor'o vesper'e el la ĝarden'o, kiu est'as dek dom'o'j'n de tie, el'ir'is tri pastr'o'j. Unu el ili, kun nigr'a'j har'o'j kaj barb'o, direkt'is si'a'j'n paŝ'o'j'n tra la plac'o, al la templ'o de Set. Mi kur'is post li, sed komenc'is fal'i nebul'o kaj li mal'aper'is de mi'a'j okul'o'j. Ĉu li re'ven'is al la “Verd'a Stel'o” kaj kiam — mi ne sci'as.

La mastr'o, aŭskult'int'e la raport'o'n, ek'frap'is si'a'n frunt'o'n kaj komenc'is murmur'et'i al si:

— Do mi'a Harrano, se li sur'met'as pastr'a'n kostum'o'n kaj vizit'as templ'o'j'n, dev'as est'i pastr'o; kaj se li port'as barb'o'n kaj har'o'j'n, dev'as est'i ĥaldea pastr'o. Kaj se li sekret'e kun'ven'as kun ĉi tie'a'j pastr'o'j, est'as en tio ia fripon'aĵ'o. Mi ne dir'os pri tio al la polic'o, ĉar tio pov'us est'i danĝer'a por mi mem. Sed mi inform'os iu'n el la grand'a'j Sidon'an'o'j, ĉar en tio ebl'e est'as bon'a afer'o, se ne por mi, almenaŭ por la ni'a'j.

Baldaŭ ven'is la ali'a send'it'o. Ankaŭ kun li Asarhadon ir'is en la kel'o'n kaj ricev'is la sekv'ant'a'n raport'o'n:

— La tut'a'n nokt'o'n mi star'is antaŭ la dom'o “Sub Verd'a Stel'o”. La Harran'an'o est'is tie, ebri'iĝ'is kaj far'is tia'n bru'o'n, ke la polic'ist'o admon'is la pord'ist'o'n.

— Kio?... — demand'is la mastr'o. — La Harran'an'o est'is la tut'a'n nokt'o'n en la drink'ej'o “Sub Verd'a Stel'o” kaj vi vid'is li'n?...

— Ne sol'e mi, sed ankaŭ la polic'ist'o... Asarhadon ven'ig'is la unu'a'n serv'ist'o'n kaj al ĉiu ordon'is ripet'i li'a'n rakont'o'n. Ili ripet'is fidel'e ĉiu la si'a'n. Do Phut la tut'a'n nokt'o'n amuz'iĝ'is en la drink'ej'o “Sub Verd'a Stel'o”, ne for'las'ant'e ĝi'n eĉ por unu minut'o, kaj sam'temp'e mal'fru'e vesper'e ir'is al la templ'o de Set, de kiu li ne re'ven'is!

— Oh!... — murmur'is la Fenici'an'o — en ĉio ĉi si'n kaŝ'as ia grand'a fripon'aĵ'o... Mi dev'as plej baldaŭ kon'ig'i al la estr'o'j de la fenicia komun'um'o, ke ĉi tiu Ĥet'o sci'as est'i sam'temp'e en du lok'o'j. Mi pet'os li'n ir'i for el mi'a gast'ej'o... Mi ne am'as tiu'j'n, kiu'j hav'as du vizaĝ'o'j'n: unu propr'a'n, kaj ali'a'n proviz'a'n. Ĉar tia hom'o est'as aŭ ŝtel'ist'o, aŭ sorĉ'ist'o, aŭ konspir'ant'o.

Ĉar Asarhadon tim'is tia'j'n afer'o'j'n, li for'pel'is la sorĉ'o'j'n per preĝ'o'j al ĉiu'j di'o'j, kiu'j ornam'is li'a'n drink'ej'o'n. Post'e li kur'is en la urb'o'n, kie li kon'ig'is la fakt'o'n al la estr'o de la fenicia komun'um'o kaj al la estr'o de la ŝtel'ist'o'j. Re'ven'int'e hejm'e'n li al'vok'is la polic'a'n dek'estr'o'n kaj dir'is al li, ke Phut pov'as est'i danĝer'a hom'o. Fin'e li postul'is de la Harran'an'o, ke li for'las'u la gast'ej'o'n, ĉar li'a ĉe'est'o al'port'as neniu'n profit'o'n, sed nur suspekt'o'j'n kaj perd'o'j'n.

Phut volont'e konsent'is kaj dir'is al la mastr'o, ke li for'vetur'as Tebojn vesper'e.

— Neniam re'ven'u vi de tie!... — pens'is la gast'am'a mastr'o. — Putr'u en la min'ej'o'j aŭ fal'u en river'o'n, kiel nutr'aĵ'o por la krokodil'o'j!

Ĉapitr'o XXI

La vojaĝ'o de la kron'princ'o komenc'iĝ'is en la plej bel'a sezon'o de l’ jar'o, en la monat'o Famenut (fin'o de decembr'o, komenc'o de januar'o).

La akv'o mal'lev'iĝ'is je du'on'o, mal'kovr'ant'e nov'a'j'n kaj nov'a'j'n ter'a'j'n pec'o'j'n. De Teboj vetur'is al la mar'o mult'e'nombr'a'j flos'o'j kun la tritik'o; en Mal'supr'a Egipto oni rikolt'is la trifoli'o'n kaj seneson. La oranĝ'a'j kaj granat'a'j arb'o'j est'is kovr'it'a'j de flor'o'j, kaj sur la kamp'o'j oni sem'is la lin'o'n, horde'o'n, fab'o'n, fazeol'o'n, kukum'o'j'n kaj ali'a'j'n legom'o'j'n.

Konduk'it'a al la memfis'a haven'o de la pastr'o'j, plej alt'a'j ŝtat'a'j ofic'ist'o'j, gvardi'o de li'a sankt'ec'o kaj popol'amas'o'j, la kron'princ'o Ramzes en'ir'is en or'it'a'n bark'o'n, ĉirkaŭ la dek'a hor'o maten'e. Sub la ferdek'o, sur kiu est'is mult'e'kost'a'j tend'o'j, rem'is du'dek soldat'o'j; ĉe la mast'o kaj sur ambaŭ ekstrem'o'j de la bark'o okup'is lok'o'j'n plej bon'a'j river'a'j inĝenier'o'j. Unu'j zorg'is pri la vel'o'j, ali'a'j komand'is la rem'ist'o'j'n, ceter'a'j direkt'is la ŝip'o'n.

Ramzes invit'is la plej respekt'ind'a'n ĉef'episkop'o'n Mefreson kaj la sankt'a'n patr'o'n Mentezufison, kiu'j dev'is akompan'i li'n en la vojaĝ'o kaj en la estrad'o. Li al'vok'is ankaŭ la nomarĥ'o'n de Memfis'o, kiu dev'is konduk'i la princ'o'n ĝis la lim'o'j de si'a provinc'o.

Kelk'cent'o'n da paŝ'o'j antaŭ la vic-reĝ'o vetur'is la bel'a bark'o de Otoes, kiu est'is nomarĥ'o de la najbar'a provinc'o Aa. Kaj post la princ'o si'n etend'is sen'fin'a vic'o de ŝip'o'j, okup'at'a'j de la kort'eg'an'o'j, pastr'o'j, oficir'o'j kaj ofic'ist'o'j.

La proviz'o'j kaj serv'ist'o'j est'is jam send'it'a'j antaŭ'e.

Nil'o ĝis Memfis'o flu'as inter du mont'a'j vic'o'j. Post'e la mont'o'j dis'iĝ'as al la orient'o kaj okcident'o, kaj la river'o divid'iĝ'as en kelk'e da brak'o'j, kies akv'o'j rul'iĝ'as al la mar'o tra grand'a eben'aĵ'o.

Kiam la bark'o for'las'is la bord'o'n, la kron'princ'o vol'is parol'i kun la ĉef'episkop'o Mefres. Sed en la sam'a moment'o lev'iĝ'is tia kri'o de la popol'amas'o, ke la kron'princ'o dev'is el'ir'i el la tend'o kaj si'n montr'i al la popol'o.

Sed la bru'o anstataŭ mal'grand'iĝ'i kresk'is sen'ĉes'e. Sur ambaŭ bord'o'j star'is pli kaj pli grand'iĝ'ant'a'j amas'o'j: du'on'e nud'a'j labor'ist'o'j kaj fest'e vest'it'a'j burĝ'o'j. Mult'a'j hav'is kron'o'j'n sur la kap'o'j, preskaŭ ĉiu'j — verd'a'j'n branĉ'et'o'j'n en la man'o'j. Kelk'a'j grup'o'j kant'is, en ali'a'j son'is tambur'o'j kaj flut'o'j.

Inter'romp'is la labor'o'n la gru'o'j, dens'e star'ant'a'j sur la bord'o'j, kaj mal'plen'a'j rest'is ili'a'j sitel'o'j. Kontraŭ'e sur Nil'o svarm'is et'a'j ŝip'et'o'j, kies rem'ist'o'j ĵet'is flor'o'j'n al la bark'o de l’ kron'princ'o. Kelk'a'j salt'is en la akv'o'n kaj naĝ'is post la princ'a ŝip'o.

— Sed ili salut'as mi'n, kiel li'a'n sankt'ec'o'n!... — pens'is la kron'princ'o.

Kaj grand'a fier'o ek'reg'is li'a'n kor'o'n, kiam li vid'is tiom da ornam'it'a'j ŝip'o'j, kiu'j'n li pov'is halt'ig'i per unu gest'o, kaj tiom da hom'o'j, kiu'j for'las'is si'a'j'n okup'o'j'n kaj ne tim'is la kripl'iĝ'o'n, eĉ la mort'o'n, puŝ'at'a'j de unu sol'a dezir'o ek'rigard'i li'a'n di'a'n vizaĝ'o'n. Ŝajn'is al la princ'o, ke se li salt'us de la ferdek'o, li ne ating'us la akv'o'n, ĉar la entuziasm'o de l’ popol'o kapt'us li'n kaj lev'us super la ter'o'n, kiel bird'o'n.

La sen'ĉes'a'j kri'o'j de la popol'o ebri'ig'is la princ'o'n. Ĉi tiu kri'o plen'ig'is li'a'n brust'o'n kaj kap'o'n, lev'is li'n tut'a'n.

La ŝip'o iom proksim'iĝ'is al la kontraŭ'a bord'o, la figur'o'j de l’ amas'o desegn'iĝ'is pli klar'e, kaj la kron'princ'o rimark'is i'o'n, kio'n li ne atend'is. Dum la unu'a'j vic'o'j aplaŭd'is kaj kant'is, en la pli mal'proksim'a'j oni pov'is vid'i baston'o'j'n, kiu'j dens'e kaj rapid'e fal'is sur ne'vid'ebl'a'j'n dors'o'j'n.

La mir'ig'it'a kron'princ'o si'n turn'is al la nomarĥ'o de Memfis'o:

— Ek'rigard'u vi'a nobl'ec'o... Tie labor'as baston'o'j?...

La nomarĥ'o ŝirm'is la okul'o'j'n per la man'o; li'a kol'o ruĝ'iĝ'is...

— Pardon'u, vi'a ekscelenc'o, sed mi ne bon'e vid'as...

— Oni baston'as, cert'e oni baston'as — ripet'is la princ'o.

— Tio est'as ebl'a — respond'is la nomarĥ'o. — Kred'ebl'e la polic'o kapt'is band'o'n da ŝtel'ist'o'j...

Ne tre kontent'ig'it'a, la kron'princ'o ir'is al la fin'o de l’ ŝip'o inter la inĝenier'o'j'n, kaj de tiu punkt'o rigard'is al Memfis'o.

Supr'e, la bord'o'j de Nil'o est'is preskaŭ mal'plen'a'j, la ŝip'et'o'j mal'aper'is, la gru'o'j, ĉerp'ant'a'j akv'o'n, labor'is, kvazaŭ neni'o est'us okaz'int'a.

— Ĉu la solen'o jam est'as fin'it'a?... — demand'is la princ'o inĝenier'o'n, montr'ant'e la supr'o'n de l’ river'o.

— Jes... la hom'o'j re'ven'as al la labor'o — respond'is la inĝenier'o.

— Tre rapid'e!...

— Ili dev'as re'trov'i la perd'it'a'n temp'o'n — respond'is la inĝenier'o ne'si'n'gard'e.

La kron'princ'o ek'trem'is kaj fiks'e rigard'is la parol'ant'o'n. Sed tuj li trankvil'iĝ'is kaj re'ven'is sub la tend'o'n. La aklam'o'j ne interes'is li'n plu. Li est'is mal'gaj'a kaj silent'a. Post la eksplod'o de la fier'o li sent'is mal'estim'o'n al la amas'o, kiu tiel rapid'e trans'ir'as de l’ entuziasm'o al la gru'o'j, ĉerp'ant'a'j kot'o'n.

En ĉi tiu lok'o Nil'o komenc'as divid'iĝ'i en brak'o'j'n. La ŝip'o de l’ nomarĥ'o de Aa si'n turn'is al la okcident'o kaj post unu'hor'a vetur'ad'o ating'is la bord'o'n. La popol'amas'o'j est'is ankoraŭ pli mult'e'nombr'a'j, ol apud Memfis'o. Oni star'ig'is mult'e da kolon'o'j kun standard'o'j kaj triumf'a'j'n pord'eg'o'j'n, ornam'it'a'j'n per verd'aĵ'o. Inter la popol'o pli oft'e oni pov'is renkont'i fremd'a'j'n vizaĝ'o'j'n kaj vest'o'j'n.

Kiam la princ'o el'ir'is sur la ter'o'n, proksim'iĝ'is pastr'o'j kun baldaken'o, kaj la nomarĥ'o Otoes dir'is al li:

— Salut'o'n al vi, vic-reĝ'o, en la lim'o'j de la nomes'o Aa! Kiel sign'o'n de vi'a favor'o, kiu est'as por ni kiel la ĉiel'a ros'o, vol'u don'i ofer'o'n al la di'o Ptah, kiu est'as ni'a patron'o, kaj akcept'u sub vi'a'n protekt'o'n ĉi tiu'n nomes'o'n kun ĝi'a'j templ'o'j, ofic'ist'o'j, popol'o, brut'ar'o, gren'o kaj ĉio, kio est'as ĉi tie.

Post'e li prezent'is al li grup'o'n de jun'a'j elegant'ul'o'j, parfum'it'a'j, kolor'ig'it'a'j, en vest'o'j, brod'it'a'j per or'o.

Ramzes atent'e rigard'is ili'n.

— Ah!... — ek'kri'is li — ŝajn'is al mi, ke io mank'as al ĉi tiu'j sinjor'o'j, kaj nun mi vid'as. Ili ne hav'as peruk'o'j'n...

— Ĉar vi, nobl'a princ'o, ne port'as peruk'o'n, ni'a jun'ul'ar'o ĵur'e promes'is ne uz'i plu ĉi tiu'n ornam'o'n — respond'is la nomarĥ'o.

Post ĉi tiu klar'ig'o unu el la jun'ul'o'j star'iĝ'is post la princ'o kun vent'um'il'o, du'a kun ŝild'o, tri'a kun lanc'o, kaj komenc'iĝ'is solen'a ir'ad'o. La kron'princ'o ir'is sub baldaken'o, antaŭ li pastr'o brul'ig'ant'a incens'o'j'n kaj kelk'e da jun'a'j knab'in'o'j, ĵet'ant'a'j flor'o'j'n sur la voj'et'o'n, sur kiu est'is ir'ont'a la kron'princ'o.

La popol'o, en fest'a'j vest'o'j, kun branĉ'et'o'j en la man'o'j, form'is spalir'o'n kaj kri'is, kant'is aŭ fal'is ter'e'n antaŭ la kron'princ'o. Sed Ramzes rimark'is, ke malgraŭ la laŭt'a ĝoj'o, la vizaĝ'o'j est'is rigid'a'j kaj mal'trankvil'a'j. Li rimark'is ankaŭ, ke la amas'o est'as divid'it'a en grup'o'j'n, kiu'j'n direkt'as i'a'j hom'o'j, kaj ke oni ĝoj'as laŭ komand'o. Kaj re'e li ek'sent'is en la kor'o mal'estim'o'n al la popol'aĉ'o, kiu ne sci'as eĉ ĝoj'i.

Mal'rapid'e oni proksim'iĝ'is al la kolon'o, kiu apart'ig'is la nomes'o'n Aa de la memfis'a nomes'o. Sur la kolon'o de tri flank'o'j est'is sur'skrib'o'j pri la grand'ec'o, loĝ'ant'ar'o kaj urb'o'j de l’ provinc'o; de la kvar'a flank'o star'is statu'o de la di'o Ptah, vind'it'a de l’ pied'o'j ĝis la brust'o, en ordinar'a kuf'o sur la kap'o, kun baston'o en la man'o.

Unu el la pastr'o'j don'is al la princ'o or'a'n kuler'o'n kun brul'ant'a incens'o. La kron'princ'o, dir'ant'e la konven'a'j'n preĝ'o'j'n, lev'is la kuler'o'n ĝis la alt'o de l’ di'a vizaĝ'o kaj kelk'foj'e profund'e si'n klin'is.

La kri'o'j de l’ popol'o kaj pastr'o'j pli'laŭt'iĝ'is, kvankam inter la aristokrat'a'j jun'ul'o'j oni pov'is rimark'i rid'et'o'j'n kaj mok'o'j'n. La princ'o, kiu de l’ temp'o de la pac'iĝ'o kun Herhor montr'is grand'a'n respekt'o'n al la di'o'j kaj pastr'o'j, iom sulk'ig'is la brov'o'j'n, kaj tuj la jun'ul'o'j ŝanĝ'is la si'n'ten'ad'o'n. Ĉiu'j far'iĝ'is serioz'a'j, kelk'a'j fal'is ter'e'n antaŭ la kolon'o.

— Ver'e! — pens'is la princ'o — la hom'o'j de nobel'a de'ven'o est'as pli bon'a'j, ol ĉi tiu popol'aĉ'o... Kio'n ajn ili far'as, ili far'as kor'e, ne kiel tiu'j, kiu'j kri'ant'e por mi'a honor'o, dezir'us plej baldaŭ re'ven'i al si'a'j stal'o'j kaj stabl'o'j....

Nun pli bon'e ol iam li vid'is la inter'spac'o'n, kiu ekzist'is inter li kaj la simpl'ul'o'j. Kaj li kompren'is, ke nur la aristokrati'o est'as klas'o, kun kiu li'n lig'as la komun'ec'o de l’ sent'o'j. Se subit'e mal'aper'us ĉi tiu'j elegant'a'j jun'ul'o'j kaj bel'a'j vir'in'o'j, kies brul'ant'a'j rigard'o'j observ'as ĉiu'n li'a'n mov'o'n por tuj serv'i li'n kaj plen'um'i la ordon'o'j'n, se ili mal'aper'us, la princ'o en la sen'nombr'a amas'o si'n sent'us pli sol'a, ol en la dezert'o.

Dek Negr'o'j al'port'is port'il'o'n, kies baldaken'o est'is ornam'it'a per strut'a'j plum'o'j, kaj la princ'o, sid'iĝ'is en ĝi'n kaj for'ir'is en la ĉef'urb'o'n de la nomes'o Sohem; kie li ek'loĝ'is en la reg'ist'ar'a palac'o.

La ĉe'est'o de Ramzes en ĉi tiu provinc'o, nur kelk'e da mejl'o'j de Memfis'o, daŭr'is unu monat'o'n. La tut'a temp'o pas'is en akcept'ad'o de pet'ant'o'j kaj de honor'a'j vizit'o'j, en prezent'ad'o de ofic'ist'o'j kaj en festen'o'j.

La festen'o'j est'is du'obl'a'j: unu'j en la palac'o, en kiu'j part'o'pren'is nur la aristokrati'o, la ali'a'j — sur la ekster'a kort'o, kie oni rost'is tut'a'j'n bov'o'j'n, manĝ'is cent'o'j'n da pan'o'j kaj trink'is river'o'j'n da bier'o. Tie si'n regal'is la princ'a'j serv'ist'o'j kaj la mal'alt'a'j ofic'ist'o'j de l’ nomes'o.

Ramzes admir'is la mal'avar'ec'o'n de l’ nomarĥ'o kaj la am'o'n de l’ grand'a'j sinjor'o'j, kiu'j tag'e kaj nokt'e ĉirkaŭ'is la vic-reĝ'o'n, atent'a'j al ĉiu li'a gest'o kaj pret'a'j plen'um'i li'a'j'n ordon'o'j'n.

Fin'e lac'a de la plezur'o'j, Ramzes dir'is al la nobl'a Otoes, ke li vol'as ek'kon'i de proksim'e la administr'ad'o'n de l’ provinc'o, ĉar tia'n ordon'o'n li ricev'is de li'a sankt'ec'o.

Li'a dezir'o est'is plen'um'it'a. La nomarĥ'o pet'is la princ'o'n, ke li en'ir'u en port'il'o'n, port'at'a'n nur de du hom'o'j, kaj kun grand'a sekv'ant'ar'o konduk'is li'n al la templ'o de l’ di'o Hator. Tie la sekv'ant'ar'o rest'is en la vestibl'o, kaj la nomarĥ'o ordon'is port'i la princ'o'n sur la supr'o'n de unu el la pilon'o'j kaj li mem akompan'is li'n.

De la supr'o de la ses'etaĝ'a tur'o, de kie la pastr'o'j observ'ad'is la ĉiel'o'n kaj per divers'kolor'a'j standard'o'j komunik'iĝ'is kun la najbar'a'j templ'o'j, en Memfis'o, Athribis kaj Anu, la rigard'o ĉirkaŭ'pren'is en kelk'mejl'a radi'o preskaŭ la tut'a'n provinc'o'n.

De ĉi tiu lok'o Otoes montr'is al la princ'o: kie kuŝ'as la kamp'o'j kaj vin'ber'ej'o'j de l’ faraon'o, kiu'n kanal'o'n oni pur'ig'as nun, kiu'n akv'o'bar'o'n oni re'bon'ig'as, kie est'as la reĝ'a'j gren'ej'o'j, kie marĉ'o'j kovr'it'a'j de lotus'o'j kaj papirus'o'j, kiu'j kamp'o'j est'as super'ŝut'it'a'j de sabl'o, k. c.

Ramzes est'is rav'it'a de la bel'a vid'aĵ'o kaj varm'eg'e dank'is Otoeson pro la plezur'o. Sed kiam li re'ven'is en la palac'o'n kaj laŭ la konsil'o de l’ patr'o komenc'is not'i la impres'o'j'n, li konvink'iĝ'is, ke li'a'j sci'o'j pri la ekonomi'a stat'o de l’ nomes'o Aa ne pli'vast'iĝ'is.

Post kelk'e da tag'o'j li re'e postul'is klar'ig'o'j'n de Otoes pri la administr'ad'o de l’ provinc'o. Tiam la nomarĥ'o ordon'is al ĉiu'j ofic'ist'o'j kun'ven'i kaj preter'ir'i antaŭ la princ'o, kiu sid'is sur alt'e lok'it'a seĝ'o.

Tiel pas'is antaŭ la vic-reĝ'o grand'a'j kaj mal'grand'a'j trezor'ist'o'j, skrib'ist'o'j de gren'o, vin'o, brut'ar'o kaj teks'aĵ'o'j, estr'o'j de mason'ist'o'j kaj fos'ist'o'j, ter'a'j kaj mar'a'j inĝenier'o'j, kurac'ist'o'j de divers'a'j mal'san'o'j, oficir'o'j de l’ labor'ist'a'j regiment'o'j, polic'a'j skrib'ist'o'j, juĝ'ist'o'j, gard'ist'o'j de mal'liber'ej'o'j, eĉ paraŝitoj kaj ekzekut'ist'o'j. Post ili la nomarĥ'o prezent'is al Ramzes li'a'j'n propr'a'j'n ofic'ist'o'j'n en ĉi tiu provinc'o. La princ'o kun ne'mal'grand'a mir'o ek'sci'is, ke en la nomes'o Aa kaj en la urb'o Sohem li posed'as: person'a'n kuĉeron, ark'paf'ist'o'n, pord'ist'o'n de ŝild'o, lanc'o kaj hak'il'o, dek'kelk'o'n da port'il'ist'o'j, kelk'e da kuir'ist'o'j, peruk'ist'o'j kaj ali'a'j serv'ist'o'j, plen'e fidel'a'j al li, kvankam Ramzes tut'e ne kon'is ili'n, eĉ ne aŭd'is iam ili'a'j'n nom'o'j'n.

Lac'ig'it'a kaj enu'ig'it'a de la sen'frukt'a parad'o de la ofic'ist'o'j, la princ'o perd'is la kuraĝ'o'n. Terur'is li'n la pens'o, ke li kompren'as neni'o'n, ke li ne est'as do kapabl'a administr'i la ŝtat'o'n. Sed li tim'is konfes'i tio'n eĉ al si mem.

Ĉar se li ne sci'as reg'i Egipton, kaj la ali'a'j tio'n rimark'os, kio rest'os al li?... Nur la mort'o. Ramzes sent'is, ke ekster la tron'o ne ekzist'as por li feliĉ'o, ke sen pov'o li ne pov'us viv'i.

Sed post kelk'tag'a ripoz'o, se ebl'e est'as ripoz'i en la ĥaos'o de la kort'eg'a viv'o, li re'e al'vok'is al si Otoeson kaj dir'is al li:

— Mi pet'is, ke vi'a ekscelenc'o mal'kovr'u al mi la sekret'a'j'n de l’ administr'ad'o de vi'a provinc'o. Vi far'is tiel: vi montr'is al mi la land'o'n kaj la ofic'ist'o'j'n, sed mi — mi sci'as ankoraŭ neni'o'n. Kontraŭ'e, mi est'as kiel hom'o en la sub'ter'a'j galeri'o'j de ni'a'j templ'o'j, kiu vid'as ĉirkaŭ si tiom da voj'o'j, ke fin'e li tut'e ne pov'as el'ir'i.

La nomarĥ'o ek'medit'is.

— Kio'n mi dev'as far'i?... — ek'kri'is li. — Kio'n vi postul'as de mi, monarĥ'o?... Dir'u unu sol'a'n vort'o'n, kaj mi re'don'os al vi mi'a'n ofic'o'n, riĉ'aĵ'o'n, eĉ kap'o'n.

Kaj vid'ant'e, ke la princ'o favor'e akcept'as li'a'j'n cert'ig'o'j'n, li daŭr'ig'is: — Dum la vojaĝ'o vi vid'is la popol'o'n de ĉi tiu nomes'o. Vi dir'os, ke ne ĉiu'j est'is tie; vi est'as prav'a. Mi ordon'os, ke ven'u la tut'a loĝ'ant'ar'o, kaj ili est'as: vir'o'j, vir'in'o'j, mal'jun'ul'o'j kaj infan'o'j — ĉirkaŭ du'cent mil. Vi bon'vol'is rigard'i ni'a'n teritori'o'n de l’ supr'o de la pilon'o. Sed se vi dezir'as, vi pov'as vizit'i ĉiu'n kamp'o'n, ĉiu'n vilaĝ'o'n kaj ĉiu'n strat'o'n de l’ urb'o Bohem.

Fin'e mi montr'is al vi la ofic'ist'o'j'n, inter kiu'j, est'as ver'e, mank'is la plej mal'alt'a'j. Sed dir'u unu vort'o'n, kaj morgaŭ aper'os ĉiu'j kaj kuŝ'os sur la ventr'o'j antaŭ vi'a ekscelenc'o.

— Kio'n mi dev'as far'i?... respond'u, plej glor'a sinjor'o!...

— Mi kred'as al vi, ke vi est'as tre fidel'a respond'is la princ'o. — Klar'ig'u do al mi du afer'o'j'n: unu'e — kial mal'grand'iĝ'is la en'spez'o'j de li'a sankt'ec'o? du'e — kio'n vi mem far'as en la nomes'o?...

Mal'trankvil'o ek'reg'is Otoeson, kaj la princ'o tuj al'don'is:

— Mi vol'as sci'i, kio'n vi far'as ĉi tie kaj kiel vi administr'as, ĉar mi est'as ankoraŭ jun'a kaj nur komenc'as la reg'ad'o'n.

— Sed vi hav'as la saĝ'o'n de cent'jar'a mal'jun'ul'o!... — murmur'et'is la nomarĥ'o.

— Konven'as do al mi demand'i la spert'a'j'n, kaj al vi instru'i mi'n.

— Mi ĉio'n montr'os al vi kaj rakont'os — dir'is Otoes. — Sed ni dev'as ir'i en lok'o'n, kie ne reg'as tia tumult'o...

Efektiv'e, en la palac'o, kiu'n okup'is la princ'o, sur la ekster'a'j kaj intern'a'j kort'o'j, svarm'is mult'eg'o da hom'o'j, kvazaŭ en foir'o. Ili manĝ'is, trink'is, kant'is, vet'e batal'is aŭ kur'is, kaj ĉio ĉi por la honor'o de l’ vic-reĝ'o, kies serv'ist'o'j ili est'is.

Ĉirkaŭ la tri'a hor'o, post la tag'mez'o la nomarĥ'o ordon'is el'konduk'i du ĉeval'o'j'n, sur kiu'j ili kun la princ'o el'rajd'is el la urb'o okcident'e'n. Kaj la kort'eg'an'o'j rest'is en la palac'o kaj amuz'iĝ'is ankoraŭ pli gaj'e.

La tag'o est'is bel'a, mal'varm'et'a, la ter'o est'is kovr'it'a de verd'aĵ'o kaj flor'o'j. Super la kap'o'j de l’ rajd'ant'o'j kant'is bird'o'j, la aer'o est'is plen'a de bon'odor'o.

— Kiel agrabl'e est'as ĉi tie!... — ek'kri'is Ramzes. — De unu monat'o unu'a'foj'e mi pov'as kolekt'i la pens'o'j'n. Mi jam komenc'is kred'i, ke en mi'a kap'o ek'loĝ'is tut'a regiment'o de milit'a'j vetur'il'o'j kaj far'as ekzerc'o'j'n de la maten'o ĝis la nokt'o.

— Tia est'as la sort'o de la potenc'ul'o'j de l’ mond'o — respond'is la nomarĥ'o.

Ili halt'is sur mont'et'o. Ĉe ili'a'j pied'o'j si'n etend'is grand'eg'a herb'ej'o, dis'tranĉ'it'a de blu'a river'et'o. Nord'e kaj sud'e oni vid'is blank'a'j'n mur'o'j'n de urb'et'o'j; post la herb'ej'o, ĝis la lim'o'j de l’ horizont'o bril'is la ruĝ'a'j sabl'o'j de la okcident'a dezert'o, de kie ia'foj'e blov'is la spir'o de varm'eg'a vent'o, kvazaŭ el forn'o.

Sur la herb'ej'o si'n paŝt'is sen'nombr'a'j ar'o'j de hejm'a'j best'o'j: bov'o'j sen'korn'a'j kaj korn'a'j, ŝaf'in'o'j, kapr'in'o'j, azen'o'j, antilop'o'j, eĉ rinocer'o'j. Tie ĉi kaj tie oni vid'is marĉ'o'j'n, kovr'it'a'j'n de akv'a'j kresk'aĵ'o'j kaj arb'et'o'j, inter kiu'j amas'e flug'is sovaĝ'a'j anser'o'j, anas'o'j, kolomb'o'j, cikoni'o'j, ibis'o'j kaj pelikan'o'j.

— Ek'rigard'u, sinjor'o — dir'is la nomarĥ'o — jen est'as la bild'o de ni'a land'o Queneh, de Egipto. Oziris'o am'is ĉi tiu'n ter'a'n stri'o'n inter la dezert'o'j, super'ŝut'is ĝi'n per kresk'aĵ'o'j kaj best'o'j por hav'i util'o'n de ili. Post'e la bon'a di'o pren'is hom'a'n figur'o'n kaj est'is la unu'a faraon'o. Kaj kiam li ek'sent'is, ke li'a kor'o velk'as, li for'las'is li'n kaj trans'ir'is en la kor'o'n de si'a fil'o, kaj post'e en la fil'o'n de la fil'o.

Tia'manier'e Oziris'o viv'as inter ni de jar'cent'o'j, kiel faraon'o, kaj hav'as profit'o'n de Egipto kaj de ĝi'a'j riĉ'aĵ'o'j, kiu'j'n li mem kre'is. Li dis'etend'is si'a'j'n branĉ'o'j'n, kiel potenc'a arb'o. Li'a'j radik'o'j est'as ĉiu'j egiptaj reĝ'o'j, li'a'j branĉ'o'j — la nomarĥ'o'j kaj pastr'o'j, li'a'j branĉ'et'o'j — la milit'ist'o'j. La vid'ebl'a di'o sid'as sur la ter'a tron'o kaj prav'e ricev'as la profit'o'n de la land'o; la ne'vid'ebl'a akcept'as ofer'o'j'n en la templ'o'j kaj per la buŝ'o de l’ pastr'o'j anonc'as si'a'n vol'o'n.

— Vi dir'as la ver'o'n — inter'romp'is la princ'o. — Tiel est'as skrib'it'e.

— Ĉar la Oziris'o-faraon'o ne pov'as mem administr'i si'a'n sur'ter'a'n mastr'aĵ'o'n, li do ordon'as zorg'i pri ĝi al ni, nomarĥ'o'j, kiu'j de'ven'as de li'a sang'o.

— Tio est'as ver'a — dir'is Ramzes. — Eĉ ia'foj'e la sun'a di'o trans'ir'as en la korp'o'n de nomarĥ'o kaj don'as la komenc'o'n al nov'a dinasti'o. Tiel nask'iĝ'is la dinasti'o memfis'a, elefantin'a, teba, ksoita...

— Vi dir'is, sinjor'o — daŭr'ig'is Otoes. — Kaj nun mi respond'os vi'a'n demand'o'n:

Vi demand'is: kio'n mi far'as en la nomes'o?... Mi gard'as la riĉ'aĵ'o'n de Oziris'o-faraon'o kaj mi'a'n part'o'n en ĝi. Rigard'u ĉi tiu'j'n ar'o'j'n: vi vid'as divers'a'j'n best'o'j'n. Unu'j liver'as lakt'o'n, ali'a'j viand'o'n, ali'a'j lan'o'n kaj fel'o'j'n. Sam'e la loĝ'ant'ar'o de Egipto: unu'j liver'as gren'o'n, ali'a'j vin'o'n, teks'aĵ'o'j'n, mebl'o'j'n, konstru'aĵ'o'j'n. Kaj mi'a afer'o est'as pren'i de ĉiu, kio'n li ŝuld'as kaj met'i antaŭ la pied'o'j de l’ faraon'o.

Mi ne pov'us mem gard'i tiel mult'e'nombr'a'j'n brut'ar'o'j'n kaj tial mi elekt'is vigl'a'j'n hund'o'j'n kaj saĝ'a'j'n paŝt'ist'o'j'n: Unu'j melk'as la brut'o'j'n, tond'as kaj ŝir'as de ili la haŭt'o'j'n; ali'a'j gard'as, ke oni ne ŝtel'u ili'n aŭ ke rab'o'best'o'j ili'n ne dis'ŝir'u. Sam'e en la nomes'o: mi ne pov'us mem kolekt'i ĉiu'j'n impost'o'j'n kaj gard'i la tut'a'n loĝ'ant'ar'o'n, mi do hav'as ofic'ist'o'j'n, kiu'j far'as ĉio'n ĉi kaj al mi prezent'as raport'o'j'n pri si'a ag'ad'o.

— Ĉio ĉi est'as ver'a — inter'romp'is la princ'o — mi tio'n sci'as kaj kompren'as. Sed mi ne pov'as mal'kovr'i, kial mal'grand'iĝ'is la en'spez'o'j de li'a sankt'ec'o, se oni tiel zorg'e gard'as ili'n?

— Bon'vol'u re'memor'i — respond'is la nomarĥ'o — ke la di'o Set, kvankam li est'as la ver'a frat'o de la sun'a Oziris'o, mal'am'as li'n, batal'as kontraŭ li kaj mal'bon'ig'as ĉiu'j'n li'a'j'n verk'o'j'n: Li send'as mort'a'j'n mal'san'o'j'n al la hom'o'j kaj best'o'j, li far'as, ke la lev'iĝ'o de Nil'o est'as tro mal'grand'a aŭ tro rapid'a, li en la varm'eg'a sezon'o ĵet'as sur Egipton polv'a'j'n nebul'o'j'n.

Kiam la jar'o est'as bon'a, Nil'o ating'as la dezert'o'n, kiam ĝi est'as mal'bon'a — la dezert'o ven'as al Nil'o, kaj tiam la reĝ'a'j en'spez'o'j dev'as est'i pli mal'grand'a'j.

Rigard'u, vi'a ekscelenc'o — fin'is li, montr'ant'e la herb'ej'o'j'n. — Mult'e'nombr'a'j est'as la brut'ar'o'j, sed dum mi'a jun'ec'o ili est'is pli mult'e'nombr'a'j. Kaj kiu est'as kulp'a? Neni'u ali'a, ol Set, al kiu ne pov'as kontraŭ'star'i la hom'a'j fort'o'j. Ĉi tiu herb'ej'o, hodiaŭ grand'a, est'is iam ankoraŭ pli grand'a, kaj de ĉi tiu lok'o oni ne pov'is vid'i la dezert'o'n, kiu terur'as ni'n hodiaŭ. Kie batal'as la di'o'j, la hom'o est'as sen'fort'a; kie Set venk'as Oziris'o'n, kiu pov'as bar'i al li la voj'o'n?

La respekt'ind'a Otoes fin'is; Ramzes mal'lev'is la kap'o'n. Ne mal'mult'e li aŭd'is en la lern'ej'o'j pri la favor'o'j de Oziris'o kaj pri la mal'just'aĵ'o'j de Set, kaj kiam li est'is ankoraŭ infan'o, li koler'is, ke oni ne regul'ig'is definitiv'e la kont'o'j'n kun Set.

— Kiam mi est'os grand'a — pens'is li tiam — kaj mi pov'os port'i lanc'o'n, mi trov'os Seton kaj ni prov'os ni'a'j'n fort'o'j'n!...

Kaj jen hodiaŭ li rigard'is la sen'lim'a'j'n sabl'o'j'n, la regn'o'n de la mal'bon'a di'o, kiu mal'grand'ig'is la en'spez'o'j'n de Egipto; sed li ne pens'is pri batal'o kontraŭ li. Ĉar kiel batal'i kontraŭ la dezert'o?... Oni pov'as nur evit'ad'i ĝi'n, aŭ pere'i en ĝi.

Ĉapitr'o XXII

La ĉe'est'ad'o en la nomes'o Aa tiel lac'ig'is la kron'princ'o'n, ke por ripoz'i kaj kolekt'i la pens'o'j'n, li ordon'is ĉes'ig'i ĉiu'j'n festen'o'j'n por si'a honor'o, kaj mal'permes'is, ke la loĝ'ant'ar'o ie ir'u renkont'e por salut'i li'n.

La princ'a sekv'ant'ar'o mir'is, eĉ trov'is tio'n ne'konven'a. Sed la ordon'o est'is plen'um'it'a, kaj Ramzes re'trov'is iom da trankvil'o en la viv'o. Nun li hav'is temp'o'n por ekzerc'i la soldat'o'j'n, kio est'is li'a plej am'at'a okup'o, kaj pov'is iom kolekt'i si'a'j'n sen'ord'a'j'n pens'o'j'n.

Ferm'it'a en la plej mal'proksim'a angul'o de la palac'o, la princ'o komenc'is medit'i: kiom li plen'um'is la ordon'o'n de l’ patr'o?

Li esplor'is la nomes'o'n Aa per propr'a'j okul'o'j: ĝi'a'j'n kamp'o'j'n, urb'et'o'j'n, loĝ'ant'o'j'n kaj ofic'ist'o'j'n. Li kontrol'is la fakt'o'n, ke la orient'a'n part'o'n de l’ provinc'o invad'is la dezert'o. Li rimark'is, ke la labor'ist'ar'o est'as indiferent'a kaj mal'saĝ'a, ke ĝi far'as nur tio'n, kio'n oni ordon'as al ĝi, kaj eĉ tio'n ne'volont'e. Fin'e li konvink'iĝ'is, ke ver'e fidel'a'j'n kaj am'ant'a'j'n reg'at'o'j'n oni pov'as trov'i nur inter la aristokrati'o. Ĉar ili'a'j membr'o'j est'as aŭ parenc'o'j de la gent'o de l’ faraon'o'j, aŭ aparten'as al la klas'o de l’ milit'ist'o'j kaj est'as nep'o'j de l’ soldat'o'j, kiu'j batal'is sub Ramzes Grand'a.

En ĉiu okaz'o, ĉi tiu'j hom'o'j est'is sincer'a'j parti'an'o'j de l’ dinasti'o kaj est'is pret'a'j serv'i al ĝi kun ver'a fervor'o. Ne kiel la kamp'ar'an'o'j, kiu'j kri'int'e la salut'o'n, plej rapid'e kur'is al si'a'j pork'o'j kaj bov'o'j.

Sed la ĉef'a cel'o de la vojaĝ'o ne est'is ating'it'a. Ramzes ne nur ne vid'is klar'e la kaŭz'o'j'n de la mal'grand'iĝ'o de la reĝ'a'j en'spez'o'j, sed eĉ ne sci'is formul'i la demand'o'n: de kie ven'as la mal'bon'o kaj kiel ĝi'n for'ig'i? Li sent'is nur, ke la legend'a batal'o de l’ di'o Set kontraŭ Oziris'o klar'ig'as neni'o'n kaj ne montr'as rimed'o'n.

Kaj la princ'o, kiel est'ont'a faraon'o, vol'is hav'i grand'a'j'n en'spez'o'j'n, kia'j'n hav'is la antaŭ'a'j monarĥ'o'j de Egipto. Li do bol'is de koler'o ĉe la sol'a pens'o, ke sur'ir'int'e la tron'o'n li pov'os est'i sam'e mal'riĉ'a, kiel la patr'o, aŭ ebl'e ankoraŭ pli mal'riĉ'a.

— Neniam!... — kri'is la princ'o, kun'prem'ant'e la pugn'o'j'n.

Por pli'grand'ig'i la reĝ'a'j'n trezor'o'j'n li est'is pret'a si'n ĵet'i kun glav'o sur la di'o'n Set mem kaj dis'tranĉ'i li'n en pec'o'j'n, kiel la di'o far'is kun si'a frat'o Oziris'o. Sed anstataŭ la sen'kompat'a di'o kaj li'a'j legi'o'j li vid'is ĉirkaŭ si: mal'plen'o'n, silent'o'n kaj ne'sci'o'n.

Sub la influ'o de ĉi tiu'j disput'o'j kun la propr'a'j pens'o'j, li komenc'is foj'e inter'parol'ad'o'n kun la ĉef'episkop'o Mefres.

— Dir'u al mi, sankt'a patr'o, kiu kon'as ĉiu'j'n saĝ'o'j'n, kial la ŝtat'a'j en'spez'o'j mal'grand'iĝ'as kaj kiel oni pov'us pli'grand'ig'i ili'n?

La ĉef'episkop'o lev'is la man'o'j'n al la ĉiel'o.

— Est'u ben'at'a — ek'kri'is li — la spirit'o, kiu dir'is en vi'a'n orel'o'n, alt'a sinjor'o, tia'j'n pens'o'j'n!... Ho, se vi imit'us la grand'a'j'n faraon'o'j'n, kiu'j kovr'is Egipton per templ'o'j, kaj per kanal'o'j kaj akv'o'bar'o'j pli'grand'ig'is la frukt'o'don'a'j'n kamp'o'j'n!...

La mal'jun'ul'o est'is tiel kor'tuŝ'it'a, ke li ek'plor'is.

— Antaŭ ĉio — dir'is la princ'o — respond'u mi'a'n demand'o'n. Ĉar ĉu oni pov'as pens'i pri konstru'ad'o de kanal'o'j kaj templ'o'j, se la trezor'ej'o est'as mal'plen'a? Sur Egipton fal'is la plej grand'a mal'feliĉ'o: ĝi'a'j'n monarĥ'o'j'n minac'as la mizer'o. Tio'n antaŭ ĉio oni dev'as esplor'i kaj re'bon'ig'i, kaj la ceter'o mem trov'iĝ'os.

— Pri tio, princ'o, vi ek'sci'os nur en la templ'o'j, ĉe la pied'o de la altar'o'j — dir'is la ĉef'episkop'o. — Nur tie vi'a nobl'a sci'vol'o pov'as est'i kontent'ig'it'a.

Ramzes far'is mal'pacienc'a'n mov'o'n.

— Antaŭ la okul'o'j de vi'a ekscelenc'o la templ'o'j kovr'as kaj kaŝ'as la tut'a'n land'o'n, eĉ la trezor'ej'o'n de l’ faraon'o'j!... Mi ja est'is lern'ant'o de l’ pastr'o'j, mi est'is eduk'it'a en la ombr'o de l’ templ'o'j, mi kon'as la mister'a'j'n spektakl'o'j'n, en kiu'j vi prezent'as la koler'o'n de Set, la mort'o'n kaj re'viv'iĝ'o'n de Oziris'o, kaj kia util'o de tio?... Kiam la patr'o demand'os mi'n: kiel plen'ig'i la trezor'ej'o'n? — mi respond'os neni'o'n. Ebl'e nur mi konsil'os al li ankoraŭ pli long'e kaj oft'e preĝ'i, ol nun!

— Vi blasfem'as, princ'o, ĉar vi ne kon'as la alt'a'j'n mister'o'j'n de la religi'o. Se vi ek'kon'us ili'n, vi respond'us mult'a'j'n demand'o'j'n, kiu'j turment'as vi'n, Kaj se vi vid'us, kio'n mi vid'is!... Vi ek'kred'us, ke la plej grav'a afer'o por Egipto est'as re'lev'i ĝi'a'j'n pastr'o'j'n kaj templ'o'j'n...

— La mal'jun'ul'o'j du'a'n foj'o'n en la viv'o far'iĝ'as infan'o'j — pens'is la princ'o kaj inter'romp'is la diskut'ad'o'n.

La ĉef'episkop'o Mefres est'is ĉiam tre pi'a, sed en la last'a temp'o ĝis mal'saĝ'ec'o.

— Mi mult'e gajn'us — dir'is al si Ramzes — se mi don'us mi'n en la man'o'j'n de l’ pastr'o'j por asist'i ili'a'j'n infan'a'j'n ceremoni'o'j'n. Ebl'e Mefres ankaŭ al mi ordon'us star'i tut'a'j'n hor'o'j'n antaŭ la altar'o kun lev'it'a'j man'o'j, kiel li far'as mem, atend'ant'e mirakl'o'j'n!...

En la monat'o Farmuti (fin'o de januar'o, komenc'o de februar'o) la princ'o adiaŭ'is Otoeson, por trans'ir'i en la nomes'o'n Hak. Li dank'is la nomarĥ'o'n kaj la sinjor'o'j'n pro la bel'eg'a akcept'o, sed en la kor'o li hav'is mal'ĝoj'o'n, ĉar li sent'is, ke li ne sukces'os plen'um'i la task'o'n, per kiu li'n ŝarĝ'is la patr'o.

Konduk'it'a de la famili'o kaj kort'eg'o de Otoes, la vic-reĝ'o trans'vetur'is sur la dekstr'a'n bord'o'n de Nil'o, kie salut'is li'n la nomarĥ'o Ranuzer, la sinjor'o'j kaj pastr'o'j. Kiam la princ'o halt'is sur la ter'o Hak, la pastr'o'j lev'is supr'e'n la statu'o'j'n de la di'o Atmu, la patron'o de l’ provinc'o, la ofic'ist'o'j fal'is sur la vizaĝ'o'n, kaj la nomarĥ'o pet'is li'n kiel la anstataŭ'ant'o'n de l’ faraon'o komenc'i la rikolt'o'n, ĉar en tiu sezon'o oni dev'is rikolt'i la horde'o'n.

Ramzes akcept'is la rikolt'il'o'n, de'tranĉ'is kelk'e da plen'man'o'j kaj brul'ig'is ili'n kun incens'o antaŭ la di'o, gard'ant'a la lim'o'j'n. Post li far'is la sam'o'n la nomarĥ'o kaj grand'a'j sinjor'o'j, fin'e komenc'is la rikolt'o'n la kamp'ar'an'o'j. Ili kolekt'is nur la spik'o'j'n, kiu'j'n ili pak'is en sak'o'j'n; la pajl'o rest'is sur la kamp'o.

Aŭskult'int'e la di'serv'o'n, kiu enu'ig'is li'n, la princ'o star'iĝ'is sur du'rad'a vetur'il'o. Antaŭ'e ir'is taĉment'o de soldat'o'j, post ili pastr'o'j, du sinjor'o'j konduk'is la ĉeval'o'n de l’ princ'o per la brid'o'j. Post la kron'princ'o, en ali'a vetur'il'o sid'is la nomarĥ'o Ranuzer, kaj post li grand'a sekv'ant'ar'o de sinjor'o'j kaj kort'eg'a'j serv'ist'o'j. La popol'o, konform'e al la vol'o de Ramzes, ne aper'is; sed la kamp'ar'an'o'j, labor'ant'a'j sur la kamp'o'j, vid'ant'e la procesi'o'n, fal'is vizaĝ'e ter'e'n.

Tia'manier'e, trans'ir'int'e kelk'e da ŝip'pont'o'j, ĵet'it'a'j sur la brak'o'j'n de Nil'o kaj sur la kanal'o'j'n, la princ'o antaŭ la vesper'o ating'is la urb'o'n Anu, ĉef'a'n en la provinc'o.

Kelk'e da tag'o'j daŭr'is la salut'a'j festen'o'j: oni honor'is la princ'o'n, prezent'is al li ofic'ist'o'j'n. Fin'e Ramzes postul'is, ke oni inter'romp'u la festen'o'j'n kaj pet'is la nomarĥ'o'n, ke li montr'u al li la riĉ'aĵ'o'j'n de la provinc'o.

La revu'o komenc'iĝ'is en la sekv'int'a tag'o kaj daŭr'is kelk'e da semajn'o'j. Ĉiu'tag'e en la palac'a'n kort'o'n, kie loĝ'is la kron'princ'o, ven'is divers'a'j meti'ist'a'j korporaci'o'j, komand'at'a'j de si'a'j oficir'o'j, por montr'i al la princ'o si'a'j'n produkt'o'j'n.

Do unu'j post ali'a'j ven'is fabrik'ant'o'j de arm'il'o'j kun glav'o'j, lanc'o'j kaj hak'il'o'j; fabrik'ant'o'j de muzik'a'j instrument'o'j kun fajf'il'o'j, trumpet'o'j, tambur'o'j kaj harp'o'j. Post ili ven'is la grand'a korporaci'o de lign'aĵ'ist'o'j, kiu montr'is seĝ'o'j'n, tabl'o'j'n, kanap'o'j'n, port'il'o'j'n kaj vetur'il'o'j'n, ornam'it'a'j'n per riĉ'a'j desegn'aĵ'o'j, inkrust'it'a'j'n per divers'kolor'a lign'o, perlamot'o kaj ebur'o. Post'e oni port'is metal'a'j'n vaz'o'j'n kuir'ej'a'j'n: krad'o'j'n por la forn'o'j, turn'rost'il'o'j'n, du'ten'il'a'j'n pot'o'j'n kaj plat'a'j'n pat'o'j'n kun kovr'il'o'j. Juvel'ist'o'j mal'volv'is mirakl'e bel'a'j'n or'a'j'n ring'o'j'n, bracelet'o'j'n por man'o'j kaj pied'o'j el electrum, kun'fand'aĵ'o de or'o kaj arĝent'o; ĉio ĉi est'is art'e skulpt'it'a, inkrust'it'a per mult'valor'a'j ŝton'o'j aŭ per divers'kolor'a emajl'o.

Pot'ist'o'j ferm'is la marŝ'o'n, port'ant'e preskaŭ cent spec'o'j'n de argil'a'j vaz'o'j. Est'is tie pot'o'j, plad'o'j kaj kruĉ'o'j de plej divers'a form'o kaj grand'o, ornam'it'a'j per pentr'aĵ'o'j, per kap'o'j best'a'j kaj bird'a'j.

Ĉiu korporaci'o far'is al princ'o ofer'o'n de si'a'j plej bel'a'j produkt'o'j. Ili plen'ig'is grand'a'n salon'o'n, kvankam ne ekzist'is inter ili eĉ du simil'a'j objekt'o'j.

Post la fin'o de la bel'a, sed lac'ig'a ekspozici'o, Ranuzer demand'is la princ'o'n, ĉu li est'as kontent'a?

La princ'o ek'medit'is.

— Pli bel'a'j'n objekt'o'j'n mi vid'is ebl'e nur en la templ'o'j, aŭ en la palac'o'j de mi'a patr'o. Sed ĉar ili'n pov'as aĉet'i nur riĉ'a'j hom'o'j, mi ne sci'as, ĉu la ŝtat'a trezor'ej'o hav'as de ili grand'a'j'n en'spez'o'j'n.

La nomarĥ'o'n mir'ig'is la indiferent'ec'o de la jun'a princ'o al la verk'o'j de l’ art'o, kaj mal'trankvil'ig'is li'a zorg'o pri la en'spez'o'j. Vol'ant'e tamen kontent'ig'i Ramzeson, li komenc'is de tiu moment'o montr'i al li la reĝ'a'j'n fabrik'o'j'n.

Ili do vizit'is la muel'ej'o'j'n, kie la sklav'o'j en kelk'cent'o da muel'il'o'j kaj pistil'o'j prepar'is la farun'o'n. Ili est'is en la bak'ej'o'j, kie oni bak'is pan'o'n kaj biskvit'o'j'n por la arme'o, en la fabrik'o, kie, oni far'is konserv'aĵ'o'j'n el fiŝ'o'j kaj viand'o.

Ili vizit'is grand'a'j'n tan'ej'o'j'n kaj stabl'o'j'n de sandal'o'j, fand'ej'o'j'n, kie oni fand'is bronz'o'n por vaz'o'j kaj arm'il'o'j, post'e brik'ej'o'j'n, stabl'o'j'n de teks'ist'o'j kaj tajlor'o'j.

Ĉi tiu'j ej'o'j est'is en la orient'a part'o de l’ urb'o. Komenc'e Ramzes sci'vol'e rigard'is ili'n, sed baldaŭ ted'is li'n la aspekt'o de la labor'ist'o'j, kiu'j est'is tim'ig'it'a'j, mal'gras'a'j, hav'is mal'san'em'a'j'n mien'o'j'n kaj sur la dors'o'j sign'o'j'n de la baston'o'j.

De tiu moment'o li ne long'e rest'ad'is en la fabrik'o'j; li prefer'is rigard'i la ĉirkaŭ'aĵ'o'j'n de l’ urb'o Anu. Mal'proksim'e, orient'e, oni vid'is la dezert'o'n, en kiu en la pas'int'a jar'o est'is la manovr'a batal'o inter li kaj Nitager. Kvazaŭ sur la man'plat'o li vid'is la ŝose'o'n, sur kiu marŝ'is tiam li'a'j regiment'o'j, la lok'o'n, kie pro la skarab'o'j la milit'a'j maŝin'o'j dev'is turn'iĝ'i sur la dezert'o'n, ebl'e eĉ la arb'o'n, sur kiu pend'ig'is si'n la kamp'ar'an'o, fos'ant'a la kanal'o'n...

Akompan'at'a de Tutmozis, de la supr'o, tie li rigard'is la flor'ant'a'n ter'o'n Gosen kaj mal'ben'is la pastr'o'j'n. Kaj tie, inter la mont'et'o'j, li renkont'is Saran, por kiu ek'flam'is li'a kor'o.

Hodiaŭ, kia ŝanĝ'o!... Li jam ĉes'is mal'am'i la pastr'o'j'n, de l’ temp'o kiam dank’ al Herhor li ricev'is la korpus'o'n kaj est'is proklam'it'a vic-reĝ'o. Sara far'iĝ'is indiferent'a por li kiel am'at'in'o, kaj pli kaj pli okup'is li'n la pens'o pri la infan'o, kies patr'in'o ŝi est'is far'iĝ'ont'a.

— Kio'n ŝi far'as tie? — pens'is la princ'o. — Jam de long'e mi ne hav'is nov'aĵ'o'j'n de ŝi.

Kaj kiam li tiel rigard'is la orient'a'j'n alt'aĵ'o'j'n, re'memor'ant'e la ne'mal'proksim'a'n est'int'ec'o'n, Ranuzer, kiu est'is ĉe la front'o de la sekv'ant'ar'o, est'is cert'a, ke la princ'o rimark'is i'a'n mal'honest'aĵ'o'n en la fabrik'o'j kaj medit'as, kiel li'n pun'i.

— Mi dezir'us sci'i, kio'n li rimark'is? — parol'is al si la respekt'ind'a nomarĥ'o. — Ĉu tio'n, ke du'on'o'n da brik'o'j oni vend'is al la feniciaj komerc'ist'o'j, aŭ ke dek mil sandal'o'j mank'as en la magazen'o, aŭ ebl'e ia mal'nobl'a fripon'o murmur'et'is al li en la orel'o'n pri la metal'a'j fand'ej'o'j?...

Kaj grand'a mal'trankvil'o plen'ig'is la kor'o'n de Ranuzer.

Subit'e la princ'o si'n turn'is al la sekv'ant'ar'o kaj al'vok'is Tutmozison, kiu dev'is ĉiam est'i proksim'e de li'a person'o.

Tutmozis al'kur'is. La princ'o ir'is kun li flank'e'n.

— Aŭskult'u — dir'is li, montr'ant'e la dezert'o'n. — Ĉu vi vid'as ĉi tiu'j'n mont'o'j'n?...

— Ni est'is tie en la pas'int'a jar'o — ek'sopir'is la kort'eg'an'o.

— Mi re'memor'is Saran....

— Mi tuj brul'ig'os incens'o'n por la di'o'j! — ek'kri'is Tutmozis — ĉar mi jam pens'is, ke de l’ temp'o, kiam vi est'as vic-reĝ'o, vi'a ekscelenc'o forges'is pri vi'a'j fidel'a'j serv'ist'o'j...

La princ'o ek'rigard'is li'n kaj lev'is la ŝultr'o'j'n.

— Elekt'u — dir'is li — el la donac'o'j, kiu'j'n oni ofer'is al mi, elekt'u kelk'e da plej bel'a'j vaz'o'j, mebl'o'j, teks'aĵ'o'j, kaj antaŭ ĉio bracelet'o'j'n kaj teks'aĵ'o'j'n, kaj port'u tio'n al Sara.

— Viv'u etern'e, Ramzes — murmur'et'is la elegant'ul'o — ĉar vi est'as nobl'a sinjor'o!

— Dir'u al ŝi — daŭr'ig'is la princ'o — ke mi'a kor'o ĉiam est'as plen'a de favor'o por ŝi. Dir'u, ke mi vol'as, ke ŝi gard'u si'a'n san'o'n kaj zorg'u pri la infan'o, kiu dev'as ven'i en la mond'o'n. Kiam proksim'iĝ'os la temp'o de la akuŝ'o, kaj mi plen'um'os la ordon'o'j'n de mi'a patr'o, dir'u al Sara, ke ŝi ven'os al mi kaj ek'loĝ'os en mi'a dom'o. Mi ne pov'as toler'i, ke la patr'in'o de mi'a infan'o sopir'u en la sol'ec'o... Vetur'u, far'u, kio'n mi dir'is, kaj re'ven'u kun bon'a'j nov'aĵ'o'j.

Tutmozis fal'is sur la vizaĝ'o'n antaŭ la nobl'a monarĥ'o kaj tuj for'vetur'is. La sekv'ant'ar'o de l’ princ'o, ne pov'ant'e diven'i la en'hav'o'n de la inter'parol'ad'o, envi'is al Tutmozis la favor'o'j'n de l’ sinjor'o, kaj la respekt'ind'a Ranuzer sent'is pli'grand'iĝ'ant'a'n mal'trankvil'o'n en si'a anim'o.

— Ne bezon'u mi — dir'is li, plen'a de mal'trankvil'o — lev'i mi'a'n man'o'n kontraŭ mi mem kaj en flor'ant'a aĝ'o orf'ig'i mi'a'n dom'o'n!... Kial, mal'feliĉ'a, mi ne pens'is pri la hor'o de l’ juĝ'o, propr'ig'ant'e al mi la propr'aĵ'o'n de li'a sankt'ec'o?...

Li'a vizaĝ'o far'iĝ'is flav'a kaj li'a'j genu'o'j trem'is. Sed la princ'o, okup'it'a de la flu'o de l’ re'memor'o'j, ne rimark'is li'a'n tim'o'n.

Ĉapitr'o XXIII

Nun en la urb'o Anu komenc'iĝ'is seri'o da festen'o'j kaj amuz'o'j. Ramzes ven'ig'is el si'a'j kel'o'j bon'a'j'n vin'o'j'n, el tri najbar'a'j nomes'o'j ven'is plej bel'a'j danc'ist'in'o'j, plej fam'a'j muzik'ist'o'j, plej lert'a'j artifik'ist'o'j. La temp'o de Ramzes est'is perfekt'e plen'ig'it'a. Maten'e la ekzerc'ad'o de soldat'o'j, kaj akcept'o de alt'rang'ul'o'j, post'e festen'o'j, spektakl'o'j, ĉas'o'j kaj re'e festen'o'j.

Sed en la moment'o, kiam la nomarĥ'o de Hak est'is cert'a, ke la kron'princ'o'n jam ted'is la administr'a'j demand'o'j kaj vizit'o'j de alt'rang'ul'o'j, Ramzes al'vok'is li'n kaj demand'is:

— La nomes'o de vi'a ekscelenc'o aparten'as al la plej riĉ'a'j en Egipto?...

— Jes... kvankam ni hav'is kelk'e da mal'facil'a'j jar'o'j... — respond'is Ranuzer, kaj re'e glaci'iĝ'is li'a kor'o kaj ek'trem'is li'a'j genu'o'j.

— Ĝust'e tio mir'ig'as mi'n — dir'is la princ'o — ke de jar'o al jar'o pli'mal'grand'iĝ'as la en'spez'o'j de li'a sankt'ec'o. Ĉu vi ne pov'us klar'ig'i tio'n al mi?

— Sinjor'o — dir'is la nomarĥ'o, klin'ant'e la kap'o'n ĝis la ter'o. — Mi vid'as, ke mi'a'j mal'amik'o'j sem'is mal'konfid'o'n en vi'a'n anim'o'n; kio'n ajn mi dir'us, tio ne konvink'us vi'n. Permes'u do al mi tut'e ne parol'i; pli bon'e est'os, se ven'os ĉi tie'n skrib'ist'o'j kun dokument'o'j, kiu'j'n vi pov'os tuŝ'i per vi'a propr'a man'o kaj kontrol'i...

La kron'princ'o'n iom mir'ig'is la ne'atend'it'a eksplod'o, sed li akcept'is la propon'o'n. Li eĉ ek'ĝoj'is. Li pens'is, ke la raport'o'j de la skrib'ist'o'j klar'ig'os al li la sekret'o'j'n de la administr'ad'o.

La sekv'int'a'n tag'o'n ven'is la grand'a skrib'ist'o de la nomes'o Hak kaj li'a'j help'ant'o'j kun kelk'dek'o da papirus'a'j volv'aĵ'o'j, kovr'it'a'j de ambaŭ flank'o'j per skrib'aĵ'o'j. Kiam oni mal'volv'is ili'n, ili form'is ruband'o'n tri man'o'j'n larĝ'a'j'n kaj ses'dek paŝ'o'j'n long'a'n. Unu'a'foj'e la princ'o vid'is tiel grand'eg'a'n dokument'o'n, en kiu est'is pri'skrib'o nur de unu provinc'o kaj dum unu sol'a jar'o.

La grand'a skrib'ist'o sid'iĝ'is sur la plank'o, kruc'int'e la krur'o'j'n, kaj komenc'is:

— En la tri'dek'a jar'o de la reg'ad'o de li'a sankt'ec'o Mer-Amen-Ramzes mal'fru'is la lev'iĝ'o de Nil'o... La kamp'ar'an'o'j, kred'ant'e, ke la mal'feliĉ'o'n kaŭz'is sorĉ'o'j de la fremd'ul'o'j, loĝ'ant'a'j en la provinc'o Hak, komenc'is detru'i la dom'o'j'n de la ne'fidel'a'j Hebre'o'j, Ĥet'o'j kaj Fenici'an'o'j, kaj oni mort'ig'is kelk'e da person'o'j. Laŭ ordon'o de la nomarĥ'o oni konduk'is la kulp'a'j'n al la tribunal'o; du'dek kvin vilaĝ'an'o'j'n, du mason'ist'o'j'n kaj kvin ŝu'ist'o'j'n oni kondamn'is en min'ej'o'j'n, kaj unu fiŝ'ist'o'n oni sufok'is...

— Kia dokument'o est'as tio? — inter'romp'is la princ'o.

— Tio est'as juĝ'a raport'o, destin'it'a est'i met'it'a antaŭ la pied'o'j de li'a sankt'ec'o.

— Las'u ĝi'n kaj leg'u pri la ŝtat'a'j en'spez'o'j.

La help'ant'o'j de l’ grand'a skrib'ist'o volv'is la for'puŝ'it'a'n dokument'o'n kaj prezent'is ali'a'n. Ili'a estr'o re'e komenc'is leg'i:

— En la kvin'a tag'o de l’ monat'o Tot oni liver'is en la reĝ'a'j'n gren'ej'o'j'n ses'cent mezur'o'j'n da tritik'o, kiu'j'n kvitanc'is la ĉef'a intendant'o.

La sep'a'n de Tot la grand'a trezor'ist'o ek'sci'is kaj kontrol'is, ke mal'aper'is el la proviz'o'j de la last'a jar'o cent kvar'dek ok mezur'o'j da tritik'o. Dum la kontrol'o du labor'ist'o'j ŝtel'is unu mezur'o'n da tritik'o kaj kaŝ'is ĝi'n inter brik'o'j. Kiam oni rimark'is tio'n, ili est'is trans'don'it'a'j al la juĝ'ej'o kaj kondamn'it'a'j en la min'ej'o'j'n pro la atenc'o kontraŭ la propr'aĵ'o de li'a sankt'ec'o...

— Kaj la cent kvar'dek ok mezur'o'j? — demand'is la kron'princ'o.

— Mus'o'j for'manĝ'is ili'n — respond'is la skrib'ist'o kaj daŭr'ig'is:

— La ok'a'n de Tot oni al'send'is du'dek bov'in'o'j'n kaj ok'dek kvar ŝaf'in'o'j'n en la buĉ'ej'o'n, kiu'j'n la gard'ist'o de bov'o'j ordon'is don'i al la regiment'o Niz'o, je kvitanc'o...

Tia'manier'e la vic-reĝ'o sci'iĝ'ad'is, tag'o'n post tag'o, kiom da horde'o, tritik'o, fazeol'o kaj lotus'a'j grajn'o'j oni liver'is en la gren'ej'o'j'n, kiom oni trans'send'is en la muel'ej'o'j'n, kiom oni ŝtel'is kaj kiom da labor'ist'o'j pro tio oni kondamn'is en la min'ej'o'j'n. La raport'o est'is tiel enu'ig'a kaj sen'ord'a, ke en la mez'o de l’ monat'o Paofi la princ'o ordon'is inter'romp'i la leg'ad'o'n.

— Dir'u al mi, grand'a skrib'ist'o — demand'is Ramzes — kio'n vi kompren'as el tio?... Kio'n vi ek'sci'is?...

— Ĉio'n, kio'n ordon'os vi'a ekscelenc'o...

Kaj li re'komenc'is, sed jam parker'e:

— La sep'a'n de l’ monat'o Tot oni liver'is en la reĝ'a'j'n gren'ej'o'j'n...

— Sufiĉ'e! — ek'kri'is koler'e la princ'o kaj ordon'is al li ir'i for.

La skrib'ist'o'j fal'is sur la vizaĝ'o'n, post'e rapid'e for'pren'is la papirus'o'j'n, re'e fal'is ter'e'n kaj galop'e el'kur'is.

La princ'o al'vok'is la nomarĥ'o'n Ranuzer. Li ven'is kun la brak'o'j kruc'it'a'j sur la brust'o, sed kun trankvil'a mien'o, ĉar li ek'sci'is de la skrib'ist'o, ke la princ'o pov'as neni'o'n kompren'i el la raport'o'j kaj ke li eĉ ne aŭskult'is ili'n ĝis la fin'o.

— Dir'u al mi, vi'a ekscelenc'o — komenc'is la kron'princ'o — ĉu ankaŭ al vi oni leg'as la raport'o'j'n?

— Ĉiu'tag'e...

— Kaj vi ili'n kompren'as?

— Pardon'u, plej nobl'a sinjor'o, sed... ĉu mi pov'us administr'i la nomes'o'n, se mi ne kompren'us tio'n?

La princ'o mal'ĝoj'e ek'medit'is. Ebl'e, efektiv'e, li est'as tiel mal'kapabl'a?... Kaj tiam — kiel li pov'os far'iĝ'i monarĥ'o?...

— Sid'iĝ'u — dir'is li post moment'o, montr'ant'e al Ranuzer seĝ'o'n. — Sid'iĝ'u kaj rakont'u al mi: kiel vi administr'as la nomes'o'n?...

La nomarĥ'o pal'iĝ'is kaj li'a'j okul'o'j turn'iĝ'is supr'e'n, montr'ant'e la blank'o'n. Ramzes rimark'is tio'n kaj komenc'is klar'ig'i:

— Ne pens'u, ke mi ne konfid'as al vi'a saĝ'o... Kontraŭ'e, mi ne kon'as hom'o'n pli kapabl'a'n ol vi al la administr'a ŝarĝ'o... Sed mi est'as jun'a kaj sci'vol'a: kio est'as la art'o de l’ reg'ad'o? Mi do pet'as vi'n, divid'i kun mi iom da vi'a spert'o. Vi administr'as la nomes'o'n — mi sci'as pri tio!... Sed nun klar'ig'u al mi, kiel oni administr'as?

La nomarĥ'o ek'spir'is kaj komenc'is:

— Mi rakont'os al vi la tut'a'n flu'o'n de mi'a viv'o, por ke vi sci'u, kiel mal'facil'a est'as mi'a labor'o.

Maten'e, post la ban'o, mi far'as ofer'o'j'n al la di'o Amut kaj post'e mi al'vok'as la trezor'ist'o'n kaj demand'as li'n: ĉu konven'e al'flu'as la impost'o'j por li'a sankt'ec'o? Se li dir'as al mi, ke jes, mi laŭd'as li'n; se li dir'as, ke tiu'j aŭ tiu'j ne pag'is, mi ordon'as arest'i ili'n.

Post'e mi al'vok'as la gard'ist'o'n de la reĝ'a'j garb'ej'o'j por sci'i, kiom da nov'a gren'o ni hav'as. Se mult'e, mi laŭd'as li'n; se mal'mult'e, mi ordon'as vip'i la kulp'a'j'n.

Post'e ven'as la grand'a skrib'ist'o kaj dir'as: kio'n el la bien'o'j de li'a sankt'ec'o bezon'as la arme'o, ofic'ist'o'j kaj labor'ist'o'j, — kaj mi ordon'as liver'i tio'n je kvitanc'o. Se li don'as mal'pli, mi laŭd'as li'n; se pli mult'e, mi komenc'as juĝ'a'n esplor'o'n.

Post la tag'mez'o ven'as al mi la feniciaj komerc'ist'o'j, al kiu'j mi vend'as gren'o'n, kaj la mon'o'n ili pag'as en la trezor'ej'o'n de l’ faraon'o. Post'e mi preĝ'as kaj konfirm'as la juĝ'a'j'n verdikt'o'j'n, kaj antaŭ la vesper'o la polic'o raport'as pri la okaz'o'j de l’ tag'o. Antaŭ'hieraŭ, ekzempl'e, loĝ'ant'o'j de mi'a nomes'o invad'is la teritori'o'n de la provinc'o Ka kaj sakrilegi'is la statut'o'n de l’ di'o Sebak. En mi'a kor'o mi ek'ĝoj'is, ĉar li ne est'as ni'a patron'o; tamen mi kondamn'is kelk'a'j'n kulp'a'j'n al la sufok'o, mult'a'j'n en la min'ej'o'j'n, ĉiu'j'n al la baston'ad'o.

Tiel en mi'a nomes'o reg'as la trankvil'o kaj bon'a'j mor'o'j, kaj la impost'o'j al'flu'as ĉiu'tag'e.

— Tamen la en'spez'o'j de l’ faraon'o pli'mal'grand'iĝ'is ankaŭ ĉe vi — inter'met'is la princ'o.

— Vi dir'is la ver'o'n, sinjor'o — ek'sopir'is Ranuzer. — La pastr'o'j dir'as, ke la di'o'j ek'koler'is kontraŭ Egipto pro la al'flu'o de l’ fremd'ul'o'j; sed mi vid'as, ke eĉ la di'o'j ne mal'am'as la fenici'an or'o'n kaj ili'a'j'n mult'valor'a'j'n ŝton'o'j'n....

En ĉi tiu moment'o en'ir'is serv'a oficir'o kaj post li la pastr'o Mentezufis, por invit'i la vic-reĝ'o'n kaj nomarĥ'o'n al publik'a di'serv'o. Ambaŭ konsent'is, kaj la nomarĥ'o Ranuzer montr'is tiom da pi'ec'o, ke la princ'o ek'mir'is.

Kiam Ranuzer, profund'e si'n klin'ant'e, for'ir'is, la vic-reĝ'o dir'is al la pastr'o:

— Sankt'a profet'o, vi'n, kiu est'as ĉe mi la anstataŭ'ant'o de la plej respekt'ind'a Herhor, vi'n mi pet'as, klar'ig'u al mi unu afer'o'n, kiu plen'ig'as mi'a'n anim'o'n per mal'trankvil'o.

— Ĉu mi sci'os? — respond'is la pastr'o.

— Respond'u, ĉar la saĝ'o plen'ig'as vi'n, kies serv'ist'o vi est'as. Konsider'u nur, kio'n mi dir'os al vi. Vi ja sci'as, por kio mi'n send'is ĉi tie'n li'a sankt'ec'o...

— Por ke vi, princ'o, kon'iĝ'u kun la riĉ'aĵ'o'j kaj kun la administr'ad'o de la land'o — inter'romp'is Mentezufis.

— Mi far'as tio'n. Mi demand'as la nomarĥ'o'j'n, mi rigard'as la land'o'n kaj hom'o'j'n, mi aŭskult'as raport'o'j'n, sed — mi kompren'as neni'o'n; tio venen'as mi'a'n viv'o'n kaj mir'ig'as mi'n.

Ĉar en la milit'a'j afer'o'j mi sci'as ĉio'n: kiom mi hav'as da soldat'o'j, ĉeval'o'j, vetur'il'o'j; kiu'j oficir'o'j drink'as aŭ mal'zorg'as la serv'ad'o'n, kaj kiu'j honest'e plen'um'as si'a'n dev'o'n. Mi sci'as ankaŭ, kiel uz'i la arme'o'n. Se sur eben'aĵ'o star'us mal'amik'a korpus'o, mi dev'us pren'i du korpus'o'j'n por venk'i ĝi'n. Se la mal'amik'o okup'us defend'a'n pozici'o'n, mi ne mov'iĝ'us sen tri korpus'o'j. Se la mal'amik'o est'as ne'ekzerc'it'a kaj batal'as en sen'ord'a'j amas'o'j, kontraŭ li'a mil'o mi pov'as star'ig'i kvin'cent ni'a'j'n soldat'o'j'n kaj mi venk'e bat'os li'n. Se la kontraŭ'ul'o hav'as mil hak'il'ist'o'j'n, kaj mi mil, mi mi'n ĵet'os sur li'n kaj mi li'n venk'os, se mi hav'os help'e cent ŝton'ĵet'ist'o'j'n.

En la arme'o, sankt'a patr'o — daŭr'ig'is Ramzes — oni vid'as ĉio'n, kvazaŭ la fingr'o'j'n de l’ propr'a man'o, kaj por ĉiu demand'o oni hav'as pret'a'n respond'o'n, kiu'n mi plen'e kompren'as. Sed en la administr'ad'o de la nomes'o'j mi ne nur vid'as neni'o'n, sed hav'as tia'n ĥaos'o'n en la kap'o, ke ia'foj'e mi forges'as, por kio mi ven'is ĉi tie'n?

La sankt'a profet'o ek'medit'is.

— Ĉu ili kuraĝ'us tromp'i vi'a'n ekscelenc'o'n — respond'is li — mi ne sci'as, ĉar mi ne observ'is ili'a'j'n ag'o'j'n. Sed ŝajn'as al mi, ke ili pov'as neni'o'n klar'ig'i al vi, ĉar ili mem kompren'as neni'o'n.

La nomarĥ'o'j kaj ili'a'j skrib'ist'o'j — daŭr'ig'is la pastr'o — est'as kiel la dek'estr'o'j en la arme'o: ĉiu kon'as si'a'n dek'o'n kaj inform'as pri ĝi la super'a'j'n oficir'o'j'n. Ĉiu komand'as si'a'n taĉment'o'n. Sed la ĝeneral'a'n plan'o'n, kiu'n far'as la milit'estr'o'j, la dek'estr'o ne kon'as.

La nomarĥ'o'j kaj skrib'ist'o'j not'as ĉio'n, kio okaz'as en la provinc'o, kaj trans'send'as ĉi tiu'j'n raport'o'j'n al la pied'o'j de l’ faraon'o. Sed nur la plej alt'a konsil'ist'ar'o el'tir'as el ili la miel'o'n de l’ saĝ'o.

— Ĝust'e ĉi tiu'n miel'o'n mi dezir'as... — ek'kri'is la princ'o. — Kial oni ne don'as ĝi'n al mi?...

Mentezufis ek'sku'is la kap'o'n,

— La ŝtat'a saĝ'o — dir'is li — aparten'as al la pastr'a'j mister'o'j: ĝi'n pov'as akir'i nur hom'o, dediĉ'it'a al la di'o'j. Kaj vi'a ekscelenc'o, kvankam eduk'it'a de la pastr'o'j, plej mal'kaŝ'e for'iĝ'as de l’ templ'o'j...

— Do se mi ne far'iĝ'os pastr'o, vi ne inform'os mi'n?...

— Est'as afer'o'j, kiu'j'n vi'a ekscelenc'o pov'as ek'kon'i eĉ nun, kiel erpatre, est'as tia'j, kiu'j'n vi ek'kon'os, kiel faraon'o. Sed ekzist'as tia'j, kiu'j'n pov'as sci'i nur ĉef'episkop'o.

— Ĉiu faraon'o est'as ĉef'episkop'o — inter'romp'is la princ'o.

— Ne ĉiu. Kaj eĉ inter ĉef'episkop'o'j ekzist'as diferenc'o'j.

— Do — ek'kri'is koler'e la kron'princ'o — vi kaŝ'as de mi la administr'ad'o'n de l’ ŝtat'o!... Kaj mi ne pov'os plen'um'i la ordon'o'j'n de mi'a patr'o?...

— Tio'n — dir'is trankvil'e Mentezufis — kio'n vi bezon'as, vi pov'as ek'kon'i, ĉar vi hav'as la unu'a'j'n pastr'o'ben'o'j'n. Sed ĉi tiu'j afer'o'j est'as kaŝ'it'a'j en la templ'o'j, post kovr'il'o, kiu'n neni'u kuraĝ'us for'ig'i sen konven'a'j prepar'o'j.

— Mi, mi for'ig'os ĝi'n!

— La di'o'j gard'u Egipton de tia mal'feliĉ'o! — respond'is la pastr'o, etend'ant'e la man'o'j'n al la ĉiel'o. — Ĉu vi ne sci'as, ke la tondr'o mort'ig'us tiu'n, kiu sen konven'a'j preĝ'o'j tuŝ'us la kurten'o'n? Ordon'u, princ'o, konduk'i en la templ'o'n iu'n sklav'o'n aŭ kondamn'it'o'n, li nur etend'u la man'o'n, kaj li tuj mort'os.

— Ĉar vi mort'ig'os li'n.

— Ĉiu el ni mort'us sam'e, kiel plej ordinar'a krim'ul'o, se li sakrilegi'e proksim'iĝ'us al la altar'o. Antaŭ la di'o'j, mi'a princ'o, faraon'o kaj pastr'o valor'as tiom, kiom sklav'o.

— Kio'n do mi dev'as far'i?... — demand'is Ramzes.

— Serĉ'i en la templ'o'j respond'o'n al vi'a'j dub'o'j, pur'ig'int'e si'n per preĝ'o'j kaj fast'o'j — respond'is la pastr'o. — De kiam ekzist'as Egipto, neni'u monarĥ'o ali'manier'e akir'is la ŝtat'a'n saĝ'o'n.

— Mi pri'pens'os — respond'is la princ'o. — Tamen mi vid'as, ke la plej respekt'ind'a Mefres kaj vi, sankt'a profet'o, vol'as en'tir'i mi'n en la di'serv'o'j'n, kiel mi'a'n patr'o'n.

— Tut'e ne. Se vi, kiel faraon'o, vol'us nur komand'i la arme'o'n, vi pov'us nur kelk'e da foj'o'j jar'e part'o'pren'i en la di'serv'o'j, en la ceter'a'j okaz'o'j vi'n anstataŭ'us la ĉef'episkop'o'j. Sed se vi vol'as ek'kon'i la mister'o'j'n de l’ templ'o'j, vi dev'as honor'i la di'o'j'n, ĉar ili est'as la font'o de la saĝ'o.

Ĉapitr'o XXIV

Nun jam Ramzes sci'is, ke aŭ li ne plen'um'os la ordon'o'n de l’ faraon'o, aŭ li dev'as si'n sub'met'i al la vol'o de l’ pastr'o'j, kaj tio plen'ig'is li'n per koler'o kaj mal'favor'o por ili.

Li do ne rapid'is al la mister'o'j, kaŝ'it'a'j en la templ'o'j. Ne ven'is ankoraŭ la temp'o por la fast'o'j kaj preĝ'o'j. Sed tiom pli favor'e li komenc'is part'o'pren'i en la festen'o'j, kiu'j'n oni aranĝ'is por li'a honor'o.

Ĵus re'ven'is Tutmozis — majstr'o en ĉiu'j amuz'o'j, kaj al'port'is al la princ'o bon'a'j'n nov'aĵ'o'j'n de Sara. Ŝi est'is san'a kaj hav'is bel'a'n aspekt'o'n, kio nun mal'pli interes'is Ramzeson. Sed la pastr'o'j far'is tiel bon'a'n horoskop'o'n al li'a est'ont'a infan'o, ke Ramzes est'is rav'it'a.

Ili cert'ig'is plej kategori'e, ke la infan'o est'os fil'o, favor'at'a de l’ di'o'j kaj, se la patr'o ĝi'n am'os, ĝi ating'os en la viv'o grand'a'j'n honor'o'j'n.

La princ'o rid'is la du'a'n part'o'n de la profet'aĵ'o.

— Strang'a est'as ili'a saĝ'o! — dir'is li al Tutmozis. — Ili sci'as, ke ĝi est'os fil'o, kio'n ne sci'as mi, kvankam mi est'as la patr'o; sed ili dub'as, ĉu mi ĝi'n am'os, kvankam facil'e est'as diven'i, ke mi am'us ĉi tiu'n infan'o'n, eĉ se ĝi est'us fil'in'o.

Kaj pri la honor'o'j por ĝi ili est'u trankvil'a'j. Mi zorg'os pri tio!...

En la monat'o Pahono (januar'o-februar'o) la kron'princ'o trans'vetur'is en la nomes'o'n Ka, kie akcept'is li'n la nomarĥ'o Sofra. La urb'o Anu kuŝ'is sep hor'o'j'n de pied'a voj'o de Atribis, sed la princ'o uz'is tri tag'o'j'n por ĉi tiu vojaĝ'o. Pens'ant'e pri la preĝ'o'j kaj fast'o'j, kiu'j atend'is li'n antaŭ la mal'kovr'o de l’ templ'a'j mister'o'j, Ramzes sent'is pli kaj pli grand'a'n inklin'o'n al la amuz'o'j; li'a sekv'ant'ar'o diven'is tio'n, plezur'o do sekv'is plezur'o'n.

Re'e sur la voj'o'j, tra kiu'j li vetur'is al Atribis, aper'is popol'a'j amas'o'j kun kri'o'j, flor'o'j kaj muzik'ist'o'j. Precip'e proksim'e de l’ urb'o la entuziasm'o ating'is la supr'o'n. Okaz'is eĉ, ke grand'eg'a labor'ist'o si'n ĵet'is sub la vetur'il'o'n de la vic-reĝ'o. Kaj kiam Ramzes halt'ig'is la ĉeval'o'j'n, el la amas'o el'ir'is dek'kelk'o da jun'a'j vir'in'o'j kaj ĉirkaŭ'plekt'is li'a'n vetur'il'o'n per flor'o'j.

— Tamen ili am'as mi'n!... — pens'is la princ'o.

En la provinc'o Ka li ne demand'is plu la nomarĥ'o'n pri la en'spez'o'j de l’ faraon'o, ne vizit'is fabrik'o'j'n, ne ordon'is leg'i al si raport'o'j'n. Nur foj'e, kiam li vid'is, ke la templ'o de l’ di'o Sebak star'as sur alt'a mont'et'o, li esprim'is dezir'o'n sur'ir'i ĝi'a'n supr'o'n kaj rigard'i la ĉirkaŭ'aĵ'o'n.

La respekt'ind'a Sofra tuj plen'um'is la vol'o'n de l’ kron'princ'o, kiu sur'ir'int'e la tur'o'n, kun grand'a plezur'o pas'ig'is tie kelk'e da hor'o'j.

La provinc'o Ka est'is frukt'o'don'a eben'aĵ'o. Kelk'dek'o da kanal'o'j kaj da nil'a'j brak'o'j tranĉ'is ĝi'n en ĉiu'j direkt'o'j, kaj ĝi ŝajn'is kvazaŭ ret'o el arĝent'a'j kaj lazur'a'j ŝnur'o'j. La melon'o'j kaj tritik'o, sem'it'a'j en novembr'o, jam est'is matur'iĝ'ant'a'j. Sur la kamp'o'j svarm'is nud'a'j hom'o'j, kiu'j kolekt'is kukum'o'j'n aŭ sem'is koton'o'n. La ter'o est'is kovr'it'a de konstru'aĵ'o'j, kiu'j en kelk'dek'o da punkt'o'j grup'iĝ'is pli mult'e'nombr'e kaj form'is urb'et'o'j'n.

La pli'mult'o da dom'o'j, precip'e tiu'j, kiu'j kuŝ'is inter kamp'o'j, est'is argil'a'j, kovr'it'a'j per pajl'o kaj palm'a'j foli'o'j. Kontraŭ'e, en la urb'o'j la dom'o'j est'is brik'a'j, kun plat'a'j tegment'o'j, kaj simil'is blank'a'j'n kubojn, tru'it'a'j'n en la lok'o'j, kie est'is la fenestr'o'j kaj pord'o'j. Tre oft'e sur unu tia kubo star'is pli'a mal'pli grand'a, kaj sur tiu tri'a, ankoraŭ mal'pli grand'a, kaj ĉiu etaĝ'o est'is ali'e kolor'ig'it'a. Sub la brul'ig'ant'a sun'o de Egipto ĉi tiu'j dom'o'j simil'is grand'a'j'n perl'o'j'n; ruben'o'j'n kaj safir'o'j'n, dis'sem'it'a'j'n inter la verd'aĵ'o de l’ kamp'o'j kaj ĉirkaŭ'it'a'j'n de palm'o'j kaj akaci'o'j.

De tiu lok'o Ramzes rimark'is fenomen'o'n, kiu mir'ig'is li'n: proksim'e de la templ'o'j la dom'o'j est'is pli bel'a'j, kaj sur la kamp'o'j labor'is plej mult'e da hom'o'j.

— La bien'o'j de l’ pastr'o'j est'as la plej riĉ'a'j!... — re'memor'is li kaj ankoraŭ unu foj'o'n tra'kur'is per la okul'o'j la templ'o'j'n kaj kapel'o'j'n, dek'kelk'o'n da kiu'j oni vid'is de la tur'o.

Sed ĉar li pac'iĝ'is kun Herhor kaj bezon'is serv'o'j'n de l’ pastr'o'j, li ne vol'is pli long'e si'n okup'i per ĉi tiu afer'o.

En la daŭr'o de la sekv'int'a'j tag'o'j Sofra aranĝ'is por la princ'o seri'o'n da ĉas'o'j, ir'ant'e de la urb'o Atribis al la orient'o. Apud la kanal'o'j oni ark'paf'is bird'o'j'n, kapt'is ili'n per grand'eg'a'j ret'o'j, kiu'j per unu foj'o en'volv'is po kelk'dek'o, aŭ oni send'is falk'o'j'n kontraŭ la liber'e flug'ant'a'j. Kaj kiam la princ'a sekv'ant'ar'o ating'is la orient'a'n dezert'o'n, komenc'iĝ'is grand'a'j ĉas'o'j kun hund'o'j kaj panter'o'j kontraŭ kvar'pied'a'j best'o'j; dum kelk'e da tag'o'j oni kapt'is kaj mort'ig'is kelk'cent'o'n da ili.

Kiam Sofra rimark'is, ke la princ'o jam hav'as sufiĉ'e da plezur'o sub la liber'a ĉiel'o kaj da nokt'o'j sub la tend'o, li inter'romp'is la ĉas'ad'o'n kaj per plej mal'long'a'j voj'o'j re'konduk'is la gast'o'j'n al Atribis.

Ili ven'is tie'n en la kvar'a hor'o post la tag'mez'o, kaj la nomarĥ'o invit'is ĉiu'j'n en si'a'n palac'o'n al festen'o.

Li mem konduk'is la princ'o'n en la ban'ej'o'n, asist'is ĉe la ban'o kaj el si'a propr'a kest'o pren'is parfum'o'j'n por ole'i Ramzeson. Post'e li kontrol'is la friz'ist'o'n, kiu ord'ig'is la har'o'j'n de l’ vic-reĝ'o, fin'e, ek'genu'int'e sur la plank'o,; li pet'is la princ'o'n akcept'i nov'a'j'n vest'o'j'n.

Est'is tie freŝ'e teks'it'a ĉemiz'o, kovr'it'a per brod'aĵ'o'j, antaŭ'tuk'o ornam'it'a per perl'o'j kaj mantel'o punkt'it'a per or'o, tre fortik'a, sed tiel delikat'a, ke du man'o'j pov'is ĝi'n en'ten'i.

La kron'princ'o favor'e akcept'is ĉio'n kaj dir'is, ke neniam ankoraŭ li ricev'is tiel bel'a'n donac'o'n.

La sun'o jam sub'ir'is, kaj la monarĥ'o konduk'is la princ'o'n en la bal'a'n salon'o'n.

Tio est'is grand'a vestibl'o, ĉirkaŭ'it'a per kolon'ar'o kaj pav'um'it'a per mozaik'o. Ĉiu'j mur'o'j est'is kovr'it'a'j per pentr'aĵ'o'j, prezent'ant'a'j scen'o'j'n el la viv'o de l’ antaŭ'ul'o'j de Sofra: milit'o'j'n, mar'a'j'n vojaĝ'o'j'n kaj ĉas'o'j'n. Super ĉi tiu konstru'aĵ'o, anstataŭ tegment'o, pend'is grand'eg'a papili'o, kun mult'kolor'a'j flug'il'o'j, kiu'j'n mov'is kaŝ'it'a'j sklav'o'j, por re'freŝ'ig'i la aer'o'n.

En bronz'a'j torĉ'uj'o'j, fiks'it'a'j sur la kolon'o'j, brul'is hel'a'j torĉ'o'j, el'ig'ant'e bon'odor'a'j'n fum'o'j'n.

La salon'o est'is divid'it'a en du part'o'j'n: unu mal'plen'a, la ali'a plen'ig'it'a per tabl'o'j kaj seĝ'o'j por la invit'it'o'j. En la fund'o est'is alt'a estrad'o, sur kiu sub riĉ'a tend'o star'is mal'grand'a tabl'o kaj kanap'o por Ramzes.

Apud ĉiu tabl'o est'is grand'a'j vaz'o'j kun akaci'o'j, palm'a'j kaj fig'a'j arb'o'j. La tabl'o'n de l’ kron'princ'o oni ĉirkaŭ'is per pingl'o'kresk'aĵ'o'j, kiu'j dis'send'is en la salon'o balzam'a'n odor'o'n.

La kun'ven'int'a'j gast'o'j salut'is la princ'o'n per ĝoj'a ek'kri'o, kaj kiam Ramzes okup'is la lok'o'n sub la baldaken'o, de kie oni pov'is liber'e vid'i la tut'a'n salon'o'n, li'a sekv'ant'ar'o sid'iĝ'is ĉe la tabl'o'j.

Ek'son'is harp'o'j kaj komenc'is en'ir'i sinjor'in'o'j, en riĉ'a'j muslin'a'j vest'o'j, kun mal'kovr'it'a'j brust'o'j kaj bril'ant'a'j de juvel'o'j. Kvar plej bel'a'j ĉirkaŭ'is Ramzeson, ali'a'j sid'iĝ'is apud la alt'rang'ul'o'j de la sekv'ant'ar'o.

En la aer'o flu'is odor'o de roz'o'j, konval'o'j kaj viol'o'j. La princ'o sent'is, ke la puls'o bat'as en li'a'j tempi'o'j.

Sklav'o'j kaj sklav'in'o'j en ĉemiz'o'j blank'a'j, roz'a'j kaj blu'a'j komenc'is dis'port'i kuk'o'j'n, rost'it'a'j'n kort'bird'o'j'n kaj ĉas'aĵ'o'n, fiŝ'o'j'n, vin'o'n kaj frukt'o'j'n, fin'e flor'a'j'n kron'o'j'n, kiu'j'n la festen'ant'o'j met'is sur la kap'o'n. La grand'eg'a papili'o pli kaj pli rapid'e sving'is si'a'j'n flug'il'o'j'n, kaj en la mal'plen'a part'o de la salon'o komenc'iĝ'is spektakl'o. Unu'j post ali'a'j aper'is danc'ist'in'o'j, gimnastik'ist'o'j, arleken'o'j, ĵongl'ist'o'j kaj skerm'ist'o'j. Kiam iu montr'is ne'ordinar'a'n lert'ec'o'n, la spektator'o'j ĵet'is al li flor'o'j'n el si'a'j kron'o'j, aŭ or'a'j'n ring'o'j'n.

La festen'o daŭr'is kelk'e da hor'o'j; aklam'o'j por honor'i la princ'o'n, nomarĥ'o'n kaj li'a'n famili'o'n sen'ĉes'e sekv'is unu la ali'a'n. Ramzeson, kiu du'on'e kuŝ'is sur la kanap'o kovr'it'a per leon'a fel'o, kun or'a'j ung'eg'o'j, serv'is kvar dam'o'j. Unu vent'um'is li'n, du'a ŝanĝ'is la kron'o'j'n sur li'a kap'o, du ali'a'j don'is al li manĝ'aĵ'o'j'n. Ĉe la fin'o de la festen'o tiu, kun kiu la princ'o plej volont'e parol'is, al'port'is al li pokal'o'n da vin'o. Ramzes el'trink'is du'on'o'n, la rest'o'n don'is al ŝi, kaj kiam ŝi el'trink'is, li kis'is ŝi'a'n buŝ'o'n.

La sklav'o'j komenc'is rapid'e esting'i la torĉ'o'j'n, la papili'o ĉes'is mov'i la flug'il'o'j'n kaj en la salon'o far'iĝ'is nokt'o kaj silent'o, inter'romp'at'a nur de la nerv'a rid'o de l’ vir'in'o'j.

Subit'e ek'son'is rapid'a'j paŝ'o'j de kelk'e da hom'o'j kaj terur'a kri'o.

— El'las'u mi'n!... — kri'is raŭk'a vir'a voĉ'o. — Kie est'as la kron'princ'o?... Kie est'as la vic-reĝ'o?...

En la salon'o ek'bol'is. La vir'in'o'j plor'is terur'it'a'j, la vir'o'j kri'is:

— Kio'n tio signif'as?... Atenc'o kontraŭ la kron'princ'o!... Ĉi tie'n la gard'ist'o'j!...

Oni aŭd'is la bru'o'n de la romp'at'a'j vaz'o'j kaj la krak'o'n de la seĝ'o'j.

— Kie est'as la kron'princ'o? — kri'eg'is la fremd'a hom'o.

— Gard'ist'o'j!... Defend'u la kron'princ'o'n!... — oni kri'is en la salon'o.

— Ek'brul'ig'u la lum'o'n!... — ek'son'is la jun'ul'a voĉ'o de l’ kron'princ'o. — Kiu serĉ'as mi'n?... Jen mi est'as!...

Oni al'port'is torĉ'o'j'n. En la salon'o sen'ord'e kuŝ'is la renvers'it'a'j kaj romp'it'a'j mebl'o'j unu'j sur ali'a'j, kaj inter ili si'n kaŝ'is la festen'ant'o'j. Sur la estrad'o la princ'o pen'is si'n for'ŝir'i de la vir'in'o'j, kiu'j ĉirkaŭ'pren'is li'a'j'n man'o'j'n kaj pied'o'j'n. Apud la princ'o, Tutmozis en sen'ord'a peruk'o, kun bronz'a kruĉ'o en la man'o, est'is pret'a bat'i je la kap'o ĉiu'n, kiu proksim'iĝ'us.

En la pord'o aper'is kelk'e da soldat'o'j kun nud'a'j glav'o'j.

— Kio est'as?... Kiu est'as ĉi tie — kri'is la terur'it'a nomarĥ'o.

Fin'e oni rimark'is la kulp'a'n. Iu grand'eg'ul'o, nud'a, kovr'it'a de kot'o, kun sang'a'j stri'o'j sur la dors'o, genu'is sur la ŝtup'o'j de la estrad'o kaj etend'is la man'o'j'n al la kron'princ'o.

— Jen la krim'ul'o!... — kri'is la nomarĥ'o. — Kapt'u li'n!...

Tutmozis lev'is si'a'n kruĉ'o'n, de la pord'o al'kur'is soldat'o'j. La vund'it'a hom'o fal'is vizaĝ'e sur la ŝtup'ar'o'n, kri'ant'e:

— Kompat'o'n, sun'o de Egipto!...

La soldat'o'j jam est'is li'n kapt'ont'a'j, kiam Ramzes, for'ŝir'int'e si'n de l’ vir'in'o'j, proksim'iĝ'is al la mizer'ul'o.

— Ne tuŝ'u li'n! — kri'is Ramzes al la soldat'o'j. — Kio'n vi vol'as, hom'o?

— Mi vol'as rakont'i al vi mi'a'n mizer'o'n, sinjor'o...

En ĉi tiu moment'o Sofra, proksim'iĝ'int'e al la princ'o, murmur'et'is:

— Li est'as Hiksos,.. rigard'u, vi'a ekscelenc'o, li'a'n dens'a'n barb'o'n kaj har'o'j'n... Li'a tro'brav'ec'o, kun kiu li super'fort'e ven'is ĉi tie'n, pruv'as, ke ĉi tiu krim'ul'o ne est'as Egipt'an'o...

— Kiu vi est'as? — demand'is la princ'o.

— Mi est'as Bakura, labor'ist'o de la regiment'o de fos'ist'o'j en Sohem. Ni ne hav'as nun okup'o'n, do la nomarĥ'o Otoes ordon'is al ni...

— Li est'as drink'ul'o kaj frenez'ul'o!... — murmur'et'is la trem'ant'a Sofra.

— Kiel li parol'as al vi, sinjor'o...

La princ'o tiel ek'rigard'is la nomarĥ'o'n, ke la alt'rang'ul'o, klin'iĝ'int'e ĝis la ter'o, post'en'ir'is.

— Kio'n ordon'is al vi Otoes? — demand'is la vic-reĝ'o Bakuran.

— Li ordon'is al ni, sinjor'o, promen'i sur la bord'o de Nil'o, naĝ'i en la river'o, star'i apud la voj'o'j kaj far'i bru'o'n por vi'a honor'o. Li promes'is pag'i al ni por tio, kiom oni ŝuld'as al ni... ĉar, sinjor'o, jam de du monat'o'j ni ricev'is neni'o'n... Nek horde'a'n pan'o'n, nek fiŝ'o'j'n, nek ole'o'n por ni'a korp'o.

— Kio'n vi dir'os nun, respekt'ind'a sinjor'o? — demand'is la princ'o la nomarĥ'o'n.

— Danĝer'a drink'ul'o... abomen'a mensog'ul'o... — respond'is Sofra.

— Kia'n bru'o'n vi far'is por mi'a honor'o?

— Kiel oni ordon'is — dir'is la grand'eg'ul'o. — Mi'a edz'in'o kaj fil'in'o kri'is kun la ali'a'j: “Li viv'u etern'e! kaj mi salt'ad'is en la akv'o'n kaj ĵet'ad'is kron'o'j'n en la ŝip'o'n de vi'a ekscelenc'o, por kio oni promes'is al mi pag'i po unu uteno. Kaj kiam vi bon'vol'is favor'e en'vetur'i en la urb'o'n Atribis, mi est'is destin'it'a mi'n ĵet'i sub la ĉeval'o'j'n kaj halt'ig'i la kaleŝ'o'n...”

La princ'o komenc'is rid'i.

— Ver'e mi ne pens'is — dir'is li — ke ni tiel gaj'e fin'os la festen'o'n!... Kaj kiom oni pag'is al vi por tio, ke vi dev'is vi'n ĵet'i sub la ĉeval'o'j'n?

— Oni promes'is al mi tri utenajn, sed pag'is neni'o'n, nek al mi, nek al la edz'in'o, nek al la fil'in'o. Sam'e al la regiment'o oni don'is neni'o'n por manĝ'i tiu'j'n du monat'o'j.

— Per kio do vi viv'as?

— Per almoz'o'j, aŭ per tio, kio'n ni ricev'as por ni'a labor'o ĉe la kamp'ar'an'o'j. Do en ĉi tiu terur'a mizer'o ni tri'foj'e ribel'is kaj vol'is re'ven'i hejm'e'n. Sed la oficir'o'j kaj skrib'ist'o'j aŭ promes'is pag'i al ni, aŭ ordon'is ni'n bat'i...

— Pro la bru'o por mi'a honor'o? — demand'is la princ'o, rid'ant'e.

— Vi dir'as la ver'o'n, princ'o... Tial hieraŭ est'is la plej grand'a ribel'o, pro kiu la nomarĥ'a Sofra ordon'is ni'n dek'um'i. Ĉiu dek'a ricev'is baston'ad'o'n, kaj mi plej mult'e, ĉar mi est'as grand'a kaj dev'as nutr'i tri buŝ'o'j'n: mi'a'n, de l’ fil'in'o kaj edz'in'o... Bat'it'a, mi mi'n el'ŝir'is el ili'a'j man'o'j, por fal'i sur la ventr'o'n antaŭ vi, sinjor'o, kaj rakont'i ni'a'j'n dolor'o'j'n. Vi, vi bat'u ni'n, kiam ni est'as kulp'a'j, sed la skrib'ist'o'j pag'u al ni ni'a'j'n ŝuld'o'j'n, ĉar ali'e ni mort'os de mal'sat'o, ni, ni'a'j edz'in'o'j kaj infan'o'j...

— Tio est'as hom'o, loĝ'at'a de demon'o!... — ek'kri'is Sofra. — Bon'vol'u, princ'o, rigard'i, kia'n ruin'ig'o'n li far'is ĉi tie... Dek talent'o'j'n mi ne akcept'us por ĉi tiu'j tabl'o'j, plad'o'j kaj kruĉ'o'j...

Inter la festen'ant'o'j, kiu'j jam re'konsci'iĝ'is, komenc'iĝ'is murmur'o:

— Tio est'as ia fripon'o!... — oni dir'is. — Rigard'u; ver'e, li est'as Hiksos. Ankoraŭ bol'as en li la mal'ben'it'a sang'o de li'a'j av'o'j, kiu'j invad'is kaj ruin'ig'is Egipton... Tiel riĉ'a'j mebl'o'j... tiel hel'a'j vaz'o'j... romp'it'a'j en polv'o'n!

— Unu sol'a ribel'o de ne'pag'it'a'j labor'ist'o'j al'port'as pli grand'a'n mal'util'o'n al la ŝtat'o, ol valor'as ĉi tiu'j riĉ'aĵ'o'j — dir'is sever'e Ramzes.

— Sankt'a'j vort'o'j!... Oni dev'as skrib'i ili'n sur la monument'o'j — tuj ek'son'is mult'a'j voĉ'o'j inter la gast'o'j. — La ribel'o for'ŝir'as la hom'o'j'n de la labor'o kaj mal'ĝoj'ig'as la kor'o'n de li'a sankt'ec'o... Ne konven'as, ke la labor'ist'o'j dum du monat'o'j ne ricev'u salajr'o'n...

Kun ne'kaŝ'at'a mal'estim'o ek'rigard'is la princ'o la kort'eg'an'o'j'n, ŝanĝ'iĝ'em'a'j'n kiel la nub'o'j, kaj si'n turn'is al la nomarĥ'o.

— Mi trans'don'as al vi — dir'is li sever'e — ĉi tiu'n martir'it'a'n hom'o'n. Mi est'as cert'a, ke neni'u har'o fal'os de li'a kap'o. Kaj morgaŭ mi vol'as vid'i la regiment'o'n, al kiu li aparten'as, kaj konvink'iĝ'i, ĉu la plend'ant'o dir'is ver'o'n.

Post ĉi tiu'j vort'o'j la vic-reĝ'o el'ir'is, las'ant'e la nomarĥ'o'n kaj gast'o'j'n en grand'a mal'ĝoj'o.

En la sekv'int'a tag'o la princ'o, vest'ant'e si'n kun la help'o de Tutmozis, demand'is li'n:

— Ĉu la labor'ist'o'j ven'is?

— Jes, sinjor'o. De la lev'iĝ'o de l’ sun'o ili atend'as vi'a'j'n ordon'o'j'n.

— Kaj tiu... tiu Bakura, ĉu li est'as inter ili?

Tutmozis far'is grimac'o'n kaj dir'is:

— Okaz'is, io strang'a. Sofra ordon'is li'n ŝlos'i en mal'plen'a kel'o de si'a palac'o. Kaj ĉi tiu fripon'o, tre fort'a hom'o, romp'is la pord'o'n de la najbar'a kel'o, kie est'is vin'o, renvers'is kelk'e da mult'valor'a'j kruĉ'o'j kaj tiel ebri'iĝ'is, ke...

— Ke? — demand'is la princ'o.

— Ke li mort'is.

La kron'princ'o salt'e lev'iĝ'is de l’ seĝ'o.

— Kaj vi kred'as, ke li mem ebri'iĝ'is tiel, ke li mort'is?...

— Mi dev'as kred'i, ĉar mi ne hav'as pruv'o'j'n, ke oni li'n mort'ig'is — respond'is Tutmozis.

— Sed mi, mi serĉ'os ili'n — eksplod'is la princ'o.

Li kur'is en la ĉambr'o kaj ronk'is, kiel koler'a leon'id'o.

Kiam li iom trankvil'iĝ'is, Tutmozis dir'is:

— Ne serĉ'u, sinjor'o, kulp'o'n tie, kie oni ne vid'as ĝi'n, ĉar vi ne trov'os eĉ atest'ant'o'j'n. Se iu efektiv'e, ordon'it'a de l’ nomarĥ'o, sufok'is ĉi tiu'n labor'ist'o'n, li tio'n ne konfes'os; la mort'int'o mem dir'os neni'o'n, ceter'e, kia'n valor'o'n hav'us li'a plend'o kontraŭ ia nomarĥ'o!... En tia'j kondiĉ'o'j neni'u tribunal'o vol'os komenc'i juĝ'a'n esplor'o'n.

— Sed se mi ordon'os?... — demand'is la vic-reĝ'o.

— En tia okaz'o oni tio'n far'os kaj oni pruv'os la sen'kulp'ec'o'n de Sofra. Tiam vi, sinjor'o, dev'os hont'i, kaj ĉiu'j nomarĥ'o'j, ili'a'j parenc'o'j kaj serv'ist'o'j far'iĝ'os vi'a'j mal'amik'o'j.

La princ'o star'is en la mez'o de l’ ĉambr'o kaj pens'is.

— Fin'e — dir'is Tutmozis — ĉio ŝajn'as pruv'i, ke ĉi tiu mal'feliĉ'a Bakura est'is drink'ul'o, aŭ frenez'ul'o kaj antaŭ ĉio — hom'o de fremd'a de'ven'o. Ĉar ĉu ver'a kaj prudent'a Egipt'an'o, eĉ se li tut'a'n jar'o'n ne ricev'is salajr'o'n kaj du'obl'o'n da baston'o'j, ĉu li kuraĝ'us en'ir'i super'fort'e en la palac'o'n de nomarĥ'o kaj per tia'j kri'o'j al'vok'i vi'n?

Ramzes klin'is la kap'o'n. Vid'ant'e, ke en la najbar'a ĉambr'o est'as kort'eg'an'o'j, li dir'is per mal'laŭt'a voĉ'o:

— Ĉu vi sci'as, Tutmozis, ke de la temp'o, kiam mi entrepren'is ĉi tiu'n vojaĝ'o'n, Egipto komenc'as ŝajn'i al mi tut'e ali'a. Ia'foj'e mi demand'as mi'n mem: ĉu mi est'as en fremd'a land'o? Aŭ mi'a kor'o est'as mal'trankvil'a, kvazaŭ mi hav'us kovr'il'o'n sur la okul'o'j, post kiu oni far'as ĉiu'j'n fripon'aĵ'o'j'n, sed kiu'j'n mi ne pov'as vid'i...

— Kaj tial vi ne pen'u vid'i, ĉar fin'e ŝajn'os al vi, ke ni ĉiu'j dev'as est'i kondamn'it'a'j en la min'ej'o'j'n — dir'is Tutmozis kun rid'o. — Memor'u, ke la nomarĥ'o'j kaj ofic'ist'o'j est'as paŝt'ist'o'j de vi'a'j brut'ar'o'j. Se iu melk'os mezur'o'n da lakt'o por si, aŭ buĉ'os ŝaf'in'o'n, vi ne mort'ig'os li'n, nek for'pel'os. Da ŝaf'in'o'j vi hav'as tro mult'e, kaj paŝt'ist'o'j'n ne facil'e est'as trov'i.

La vic-reĝ'o, jam vest'it'a, trans'ir'is en la atend'ej'o'n, kie kolekt'iĝ'is li'a sekv'ant'ar'o: pastr'o'j, oficir'o'j kaj ofic'ist'o'j. Post'e li for'las'is la palac'o'n kaj ir'is en la ekster'a'n kort'o'n.

Tio est'is vast'a plac'o, kie sub la ombr'o de akaci'o'j la labor'ist'o'j atend'is la princ'o'n. Ĉe son'o de trumpet'o ĉiu'j salt'e lev'iĝ'is de l’ ter'o kaj star'iĝ'is en kvar vic'o'j'n.

Ramzes, ĉirkaŭ'it'a de bril'ant'a kort'eg'o, subit'e halt'is, vol'ant'e en la komenc'o de mal'proksim'e rigard'i la regiment'o'n de fos'ist'o'j. Tio est'is nud'a'j hom'o'j, kun blank'a'j kuf'o'j sur la kap'o kaj sam'a'j tuk'o'j ĉirkaŭ la koks'o'j. En la vic'o'j oni pov'is facil'e disting'i la brun'a'j'n Egipt'an'o'j'n, nigr'a'j'n Negr'o'j'n, flav'a'j'n Azi'an'o'j'n kaj blank'a'j'n loĝ'ant'o'j'n de Libio kaj de la insul'o'j de Mediterane'o.

En la unu'a vic'o star'is la fos'ist'o'j kun pint'o'hak'il'o'j, en la du'a kun pioĉ'o'j, en la tri'a kun fos'il'o'j. La kvar'a'n vic'o'n form'is la port'ist'o'j, ĉiu kun lev'il'o kaj du sitel'o'j, la kvin'a'n ankaŭ port'ist'o'j, sed kun grand'a'j kest'o'j, kiu'j'n ili port'is du'op'e. La last'a'j port'is la el'fos'it'a'n ter'o'n.

Antaŭ la vic'o'j, ĉiu'n kelk'dek'o'n da paŝ'o'j, star'is la majstr'o'j: ĉiu hav'is en la man'o dik'a'n baston'o'n aŭ lign'a'n cirkel'o'n, aŭ ort'il'o'n.

Kiam la princ'o proksim'iĝ'is a1 ili, ĉiu'j ĥor'e ek'kri'is: “Viv'u etern'e!” kaj ek'genu'int'e ek'frap'is la ter'o'n per la frunt'o. La kron'princ'o ordon'is al ili lev'iĝ'i kaj re'e atent'e rigard'is ili'n.

Ili est'is hom'o'j san'a'j kaj fort'a'j, tut'e ne hav'is aspekt'o'n de tia'j, kiu'j de du monat'o'j viv'is per almoz'o'j.

Al la vic-reĝ'o proksim'iĝ'is la nomarĥ'o Sofra kun si'a sekv'ant'ar'o. Sed Ramzes ŝajn'ig'is, ke li ne vid'as li'n kaj si'n turn'is al unu el la majstr'o'j.

— Ĉu vi est'as la fos'ist'o'j de Sohem? — demand'is li. La majstr'o fal'is ter'e'n sur la ventr'o'n kaj silent'is.

La princ'o lev'is la ŝultr'o'j'n kaj kri'is al la labor'ist'o'j: — Ĉu vi est'as de Sohem?

— Ni est'as la fos'ist'o'j de Sohem!... — respond'is ili ĥor'e.

— Ĉu vi ricev'is la salajr'o'n?

— Ni ricev'is la salajr'o'n. Ni est'as san'a'j kaj kontent'a'j — serv'ist'o'j de li'a sankt'ec'o — respond'is la ĥor'o, martel'ant'e ĉiu'n vort'o'n.

— Mal'antaŭ'e'n!... — komand'is la princ'o. — Oni tromp'as mi'n — pens'is li. Li ordon'is al labor'ist'o'j ir'i en la kazern'o'j'n, kaj ne salut'ant'e nek adiaŭ'ant'e la nomarĥ'o'n, li re'ven'is en la palac'o'n.

— Ĉu ankaŭ vi dir'os al mi, — demand'is li dum la re'ir'o Tutmozison, — ke ili est'as labor'ist'o'j de Sohem?...

— Ili ja mem tio'n dir'is — respond'is la kort'eg'an'o.

La princ'o ordon'is al'konduk'i ĉeval'o'n kaj for'rajd'is al la arme'o, kies tend'ar'o est'is ekster la urb'o.

La tut'a'n tag'o'n li ekzerc'is la arme'o'n. Ĉirkaŭ la tag'mez'o, sur la kamp'o de l’ ekzerc'o'j aper'is kelk'dek'o da port'il'ist'o'j, komand'at'a'j de l’ nomarĥ'o, kun tend'o, mebl'o'j, manĝ'aĵ'o kaj vin'o. Sed la princ'o re'send'is ili'n en la urb'o'n, kaj kiam ven'is la hor'o de la tag'manĝ'o de l’ soldat'o'j, li manĝ'is ili'a'n horde'a'n pan'o'n kun sek'a viand'o.

Tio est'is dung'it'a'j libiaj regiment'o'j: Kiam la princ'o vesper'e ordon'is al ili de'met'i la arm'il'o'j'n kaj adiaŭ'is ili'n, ŝajn'is, ke la soldat'o'j kaj oficir'o'j frenez'iĝ'is. Kri'ant'e: “Viv'u etern'e!”, ili kis'is li'a'j'n man'o'j'n kaj pied'o'j'n, far'is port'il'o'n el lanc'o'j kaj mantel'o'j, kun kant'o'j port'is la princ'o'n en la urb'o'n kaj ĉiu'j vol'is hav'i sur si'a'j ŝultr'o'j la kar'a'n ŝarĝ'o'n.

La nomarĥ'o kaj la ofic'ist'o'j de la provinc'o, vid'ant'e la entuziasm'o'n de la barbar'a'j Libi'an'o'j kaj la favor'o'n de l’ princ'o al ili, ek'tim'is.

— Jen est'as monarĥ'o!... — murmur'et'is al Sofra la grand'a skrib'ist'o. — Se li ek'dezir'us, ĉi tiu'j hom'o'j mort'ig'us per la glav'o ni'n kaj infan'o'j'n ni'a'j'n...

La nomarĥ'o ek'sopir'is mal'ĝoj'e al la di'o'j kaj si'n rekomend'is al ili'a protekt'o.

Mal'fru'e nokt'e Ramzes re'ven'is en la palac'o'n, kaj tie la serv'ist'o'j dir'is al li, ke oni ŝanĝ'is li'a'n dorm'o'ĉambr'o'n.

— Kial?

— Ĉar en tiu ĉambr'o oni vid'is venen'a'n serpent'o'n, kiu tiel si'n kaŝ'is, ke oni ne pov'as trov'i ĝi'n.

La nov'a dorm'o'ĉambr'o est'is en flank'a konstru'aĵ'o, najbar'a al la dom'o de la nomarĥ'o. Tio est'is kvar'angul'a ĉambr'o, ĉirkaŭ'it'a per kolon'o'j. Ĝi hav'is alabastr'a'j'n mur'o'j'n, kovr'it'a'j'n per pentr'it'a plat'a skulpt'aĵ'o, prezent'ant'a mal'supr'e kresk'aĵ'o'j'n en vaz'o'j, supr'e — girland'o'j'n el oliv'a'j kaj laŭr'a'j foli'o'j.

Preskaŭ en la mez'o star'is grand'a lit'o, inkrust'it'a per ebon'o, ebur'o kaj or'o. La ĉambr'o'n lum'ig'is du bon'odor'ant'a'j torĉ'o'j, sub la kolon'ar'o est'is tabl'o'j, ŝarĝ'it'a'j per vin'o, manĝ'aĵ'o'j kaj roz'a'j kron'o'j.

En la plafon'o est'is grand'a kvadrat'a tru'o, kovr'it'a per tol'o.

La princ'o si'n ban'is, kaj kuŝ'iĝ'is sur la mol'a lit'o, li'a'j serv'ist'o'j for'ir'is en pli mal'proksim'a'j'n ĉambr'o'j'n. La torĉ'o'j komenc'is esting'iĝ'i, en la dorm'o'ĉambr'o ek'blov'is freŝ'a vent'o, satur'it'a per odor'o de flor'o'j. Sam'temp'e ek'son'is supr'e mal'laŭt'a muzik'o de harp'o'j.

Ramzes lev'is la kap'o'n. La tol'a tegment'o mal'aper'is, kaj tra la tru'o en la plafon'o oni vid'is la stel'ar'o'n de Leon'o, en kies mez'o bril'is la stel'o de Regul'us. La muzik'o de l’ harp'o'j pli'laŭt'iĝ'is.

— Ĉu la di'o'j intenc'as far'i al mi vizit'o'n?... — pens'is Ramzes kun rid'et'o. En la tru'o de la plafon'o ek'bril'is larĝ'a lum'a stri'o; la lum'o est'is fort'a, sed delikat'a. Post moment'o aper'is supr'e port'il'o en form'o de or'a ŝip'o kun flor'a laŭb'o; la kolon'o'j est'is en'volv'it'a'j per girland'o'j el roz'o'j, la tegment'o est'is el viol'o'j kaj lotus'o'j.

Sur ŝnur'o'j, kaŝ'it'a'j en verd'aĵ'o, la or'a ŝip'et'o sen'bru'e mal'lev'iĝ'is en la dorm'o'ĉambr'o'n. Ĝi halt'is sur la plank'o kaj el sub la flor'o'j el'ir'is admir'ind'e bel'a vir'in'o. Ŝi'a korp'o simil'is blank'a'n marmor'o'n; de la sukcen'a ond'o de l’ har'o'j flu'is ebri'ig'ant'a odor'o.

El'ir'int'e el la aer'a port'il'o, la vir'in'o ek'genu'is antaŭ la princ'o.

— Vi est'as la fil'in'o de Sofra?... — demand'is ŝi'n la princ'o.

— Vi dir'as la ver'o'n, sinjor'o...

— Kaj malgraŭ tio vi ven'is al mi!

— Pet'eg'i, ke vi pardon'u al mi'a patr'o... Mal'feliĉ'a li est'as! de la tag'mez'o li verŝ'as larm'o'j'n kaj tord'iĝ'as en la cindr'o.

— Kaj se mi ne pardon'us al li, vi for'ir'us?

— Ne... — murmur'et'is ŝi mal'laŭt'e.

La kron'princ'o al'tir'is ŝi'n al si kaj pasi'e kis'is. Li'a'j okul'o'j flam'is.

— Pro tio mi li'n pardon'os — dir'is li.

— Oh, kiel bon'a vi est'as!... — ek'kri'is ŝi, kares'e si'n prem'ant'e al la princ'o, kaj post'e al'don'is koket'e:

— Ĉu vi ordon'os kompens'i al li la perd'o'j'n, kiu'j'n kaŭz'is al li ĉi tiu furioz'a labor'ist'o?

— Mi ordon'os...

— Kaj vi pren'os mi'n en vi'a'n dom'o'n...

— Mi pren'os vi'n, ĉar vi est'as bel'a.

— Ĉu ver'e?... — respond'is ŝi, ĉirkaŭ'pren'ant'e li'a'n kol'o'n. — Rigard'u mi'n pli bon'e... Inter la bel'ul'in'o'j de Egipto mi okup'as nur la kvar'a'n lok'o'n.

— Kio'n tio signif'as?

— En Memfis'o aŭ proksim'e de Memfis'o loĝ'as vi'a unu'a... Feliĉ'e, ŝi est'as nur Hebre'in'o!... En Sohem est'as la du'a...

— Neni'o'n mi sci'as pri tio — inter'romp'is la princ'o.

— Ah, vi kolomb'o!... Do vi kred'ebl'e ne sci'as ankaŭ pri la tri'a en Anu...

— Ĉu ankaŭ ŝi aparten'as al mi'a dom'o?...

— Mal'dank'em'a! — ek'kri'is ŝi, frap'ant'e li'n per lotus'a flor'o. — Vi est'as kapabl'a post unu monat'o dir'i la sam'o'n pri mi... Sed mi ne permes'os mal'just'e ag'i kontraŭ mi...

— Sam'e kiel vi'a patr'o.

— Vi ankoraŭ ne forges'is?... Memor'u, ke mi for'ir'os...

— Ne, rest'u... rest'u...

En la sekv'int'a tag'o la vic-reĝ'o bon'vol'is akcept'i festen'o'n de la nomarĥ'o Sofra. Publik'e li laŭd'is li'a'n administr'ad'o'n de la provinc'o, kaj por kompens'i la perd'o'j'n, kaŭz'it'a'j'n de la ebri'a labor'ist'o, li donac'is al li du'on'o'n de la vaz'o'j kaj mebl'o'j, kiu'j'n li ricev'is en la urb'o Anu.

La ali'a'n du'on'o'n pren'is la fil'in'o de la nomarĥ'o, la bel'a Abeb, kiel kort'eg'a sinjor'in'o. Krom tio ŝi ordon'is pag'i al si el la kas'o de Ramzes kvin talent'o'j'n por vest'o'j, ĉeval'o'j kaj sklav'in'o'j.

Vesper'e la princ'o osced'ant'e dir'is al Tutmozis:

— Li'a sankt'ec'o, mi'a patr'o, dir'is al mi grand'a'n ver'o'n: la vir'in'o'j kost'as mult'e!

— Pli mal'bon'e est'as, kiam oni ne hav'as ili'n — respond'is la elegant'ul'o.

— Sed mi hav'as kvar kaj mi eĉ ne sci'as bon'e, kia'manier'e. Mi pov'us ced'i al vi almenaŭ du.

— Ĉu ankaŭ Saran?

— Ŝi'n ne, precip'e, se ŝi hav'os fil'o'n.

— Se vi'a ekscelenc'o destin'os al ĉi tiu'j turt'in'o'j bel'a'n dot'o'n, oni trov'os por ili edz'o'j'n.

La princ'o re'e osced'is.

— Mi ne am'as aŭskult'i pri dot'o'j — dir'is li. — Aaa... kia feliĉ'o, ke mi jam for'ŝir'os mi'n de vi kaj ek'loĝ'os inter pastr'o'j...

— Ĉu ver'e vi far'os tio'n?...

— Mi dev'as. Fin'e ebl'e mi ek'sci'os de ili, kial la faraon'o'j far'iĝ'as mal'riĉ'a'j... Aaa!.. kaj krom tio... mi ripoz'os.

Ĉapitr'o XXV

En la sam'a tag'o, en Memfis'o, la Fenici'an'o Dagon, la fam'a bankier'o de la kron'princ'o, kuŝ'is sur kanap'o en la verand'o de si'a palac'o. Ĉirkaŭ'is li'n bon'odor'a'j arb'et'o'j pingl'a'j, kultur'at'a'j en vaz'o'j. Du nigr'a'j sklav'o'j vent'um'is li'n, kaj li lud'ant'e kun jun'a simi'o aŭskult'is la kont'o'j'n, kiu'j'n leg'is al li li'a skrib'ist'o.

En ĉi tiu moment'o sklav'o, arm'it'a per glav'o, lanc'o kaj ŝild'o (la bankier'o am'is la milit'ist'a'j'n kostum'o'j'n) anonc'is Rabsunon, kiu est'is fenic'a komerc'ist'o, loĝ'ant'a en Memfis'o.

La gast'o en'ir'is, profund'e salut'ant'e, kaj tia'manier'e mal'lev'is la palpebr'o'j'n, ke Dagon ordon'is al la skrib'ist'o kaj sklav'o'j for'ir'i. Post'e, kiel hom'o si'n'gard'a, li esplor'is ĉiu'j'n angul'o'j'n kaj dir'is al la gast'o:

— Ni pov'as parol'i.

Rabsun komenc'is sen antaŭ'parol'o:

— Ĉu vi'a nobl'ec'o sci'as, ke ven'is de Tir'o la princ'o Hiram?...

Dagon ek'salt'is sur la kanap'o.

— La lepr'o fal'u sur li'n kaj sur li'a'n princ'land'o'n!... — kri'eg'is li.

— Li ĝust'e dir'is al mi — daŭr'ig'is trankvil'e la gast'o — ke inter vi est'as mal'kompren'o...

— Mal'kompren'o?... — kri'is Dagon. — Ĉi tiu rab'ist'o ŝtel'is mi'n, ruin'ig'is, detru'is... Kiam mi send'is mi'a'j'n ŝip'o'j'n, post ali'a'j tir'a'j, al la okcident'o serĉ'i arĝent'o'n, la pilot'o'j de la fripon'o Hiram ĵet'is sur ili'n fajr'o'n kaj vol'is de'puŝ'i ili'n sur mal'profund'eg'aĵ'o'n. Jes, kaj mi'a'j ŝip'o'j re'ven'is kun neni'o, du'on'e brul'ig'it'a'j kaj romp'it'a'j... La fajr'o ĉiel'a brul'ig'u li'n!... — fin'is furioz'e la bankier'o.

— Kaj se Hiram hav'as por vi'a nobl'ec'o bon'a'n afer'o'n? — demand'is flegm'e la gast'o.

La vent'eg'o, kiu furioz'is en la brust'o de Dagon, tuj kviet'iĝ'is.

— Kia'n afer'o'n li pov'as hav'i por mi? — dir'is li per tut'e trankvil'a voĉ'o.

— Li mem dir'os tio'n al vi'a nobl'ec'o, sed li ja dev'as antaŭ'e vid'i vi'n.

— Do li ven'u ĉi tie'n.

— Li pens'as, ke vi'a nobl'ec'o dev'as ven'i al li. Li ja est'as membr'o de la plej alt'a kolegi'o en Tir'o.

— Mort'aĉ'u li, antaŭ kiam mi ven'os al li!... — ek'kri'is re'e koler'e la bankier'o.

La gast'o proksim'ig'is la seĝ'o'n al la kanap'o kaj frap'is la riĉ'ul'o'n je la femur'o.

— Dagon — dir'is li — ne est'u mal'saĝ'a.

— Kial mi ne est'as saĝ'a kaj kial vi, Rabsun, ne nom'as mi'n: “Vi'a nobl'ec'o?...”

— Dagon, ne est'u mal'saĝ'a!... — dir'is la gast'o per konvink'a ton'o, — Se vi ne ir'os al li, kiel vi far'os afer'o'n?

— Vi Rabsun, vi est'as mal'saĝ'a! — re'e eksplod'is la bankier'o. — Ĉar se mi ir'us al Hiram, — sek'iĝ'u mi'a man'o, se mi mensog'as — mi perd'us per tia ĝentil'aĵ'o du'on'o'n da profit'o.

La gast'o konsider'is moment'o'n kaj respond'is:

— Nun vi dir'is saĝ'a'n vort'o'n. Ven'u al mi, kaj Hiram ankaŭ ven'os kaj ĉe mi ambaŭ vi pri'parol'os la afer'o'n.

Dagon klin'is la kap'o'n al li kaj ruz'e ferm'et'ant'e la okul'o'n demand'is:

— Eh, Rabsun!... Dir'u tuj: Kio'n li don'is al vi?

— Por kio?

— Por tio, ke mi ven'os al vi kaj far'os afer'o'n kun ĉi tiu fav'ul'o.

— Tio est'as afer'o por la tut'a Fenicio, mi do ne bezon'as profit'o'n en ĝi — respond'is indign'ant'e Rabsun.

— La ŝuld'ant'o'j tiel pag'u al vi, kiel tio est'as ver'a!

— Ili tut'e ne pag'u al mi, se mi i'o'n profit'os en ĉi tiu afer'o! Ne perd'u nur Fenicio! — ek'kri'is koler'e Rabsun.

Ili dis'iĝ'is.

Vesper'e la nobl'a Dagon en'ir'is en ses'sklav'a'n port'il'o'n. Antaŭ'ir'is du kur'ist'o'j kun baston'o'j kaj du kun torĉ'o'j; post la port'il'o ir'is kvar serv'ist'o'j, arm'it'a'j de la kap'o ĝis la pied'o'j, ne por sen'danĝer'ec'o, sed ĉar Dagon de iom da temp'o si'n ĉirkaŭ'ad'is per hom'o'j arm'it'a'j, kiel kavalir'o.

Li majest'e el'ir'is el la port'il'o kaj sub'ten'at'a de du hom'o'j (tri'a port'is post li ombrel'o'n) en'ir'is en la dom'o'n de Rabsun.

— Kie est'as ĉi tiu... Hiram? — demand'is li fier'e la mastr'o'n.

— Li ne est'as ĉi tie.

— Kiel?... mi do atend'os li'n?

— Li ne est'as en ĉi tiu ĉambr'o, sed en la tri'a, ĉe mi'a edz'in'o — respond'is la mastr'o. — Li nun far'as vizit'o'n al mi'a edz'in'o.

— Mi ne ir'os tie'n!... — dir'is la bankier'o, sid'iĝ'ant'e sur la kanap'o:

— Vi ir'os en la du'a'n ĉambr'o'n kaj en la sam'a moment'o li en'ir'os tie'n. Post mal'long'a kontraŭ'star'o, Dagon ced'is kaj post moment'o, laŭ sign'o de la mastr'o, li en'ir'is en la du'a'n ĉambr'o'n. Sam'temp'e, el la intern'a'j ĉambr'o'j el'ir'is hom'o, ne'alt'a, kun griz'a barb'o, vest'it'a per or'e brod'it'a tog'o kaj kun or'a ring'o sur la kap'o.

— Jen est'as — dir'is la mastr'o, star'ant'e en la mez'o — li'a alt'ec'o la princ'o Hiram, membr'o de la plej alt'a tir'a kolegi'o... Jen est'as la nobl'a Dagon, la bankier'o de l’ kron'princ'o, vic-reĝ'o de Mal'supr'a Egipto.

La du alt'rang'ul'o'j salut'is unu la ali'a'n kun brak'o'j, kruc'it'a'j sur la brust'o, kaj sid'iĝ'is ĉe apart'a'j tabl'o'j en la mez'o de la salon'o. Hiram for'puŝ'is la tunik'o'n por montr'i grand'a'n or'a'n medal'o'n sur la kol'o; respond'e, Dagon komenc'is lud'i kun grand'a or'a ĉen'o, kiu'n li ricev'is de la princ'o Ramzes.

La mal'jun'ul'o dir'is:

— Mi, Hiram, salut'as vi'n, sinjor'o Dagon, dezir'as al vi grand'a'n riĉ'aĵ'o'n kaj sukces'o'n en la afer'o'j.

— Mi, Dagon, salut'as vi'n, sinjor'o Hiram, kaj dezir'as al vi la sam'o'n, kio'n vi dezir'as al mi.

— Vi jam komenc'as mal'pac'i?... — inter'romp'is koler'e Hiram.

— En kio mi mal'pac'as?... Rabsun, dir'u vi, ĉu mi mal'pac'as?...

— Prefer'e vi'a'j nobl'ec'o'j parol'u pri la afer'o'j — respond'is la mastr'o.

Post moment'a konsider'o Hiram komenc'is:

— Vi'a'j amik'o'j de Tir'o send'as al vi per mi salut'o'j'n.

— Nur tio'n ili send'as al mi — demand'is Dagon per mok'a ton'o.

— Kio'n vi dezir'as, ke oni send'u al vi? — respond'is Hiram, pli'laŭt'ig'ant'e la voĉ'o'n.

— Silent'o'n!... Pac'o'n!... — inter'romp'is la mastr'o.

Hiram kelk'e da foj'o'j spir'is profund'e kaj dir'is:

— Tio est'as ver'a, ke ni bezon'as pac'o'n... Mal'facil'a'j temp'o'j ven'as por Fenicio...

— Ĉu la mar'o sub'akv'ig'is Tir'o'n aŭ Sidonon?... — demand'is Dagon kun rid'et'o.

Hiram kraĉ'is kaj demand'is:

— Kial vi est'as tiel koler'a hodiaŭ?...

— Mi ĉiam est'as koler'a, kiam oni ne nom'as mi'n vi'a nobl'ec'o...

— Kaj kial vi ne nom'as mi'n vi'a alt'ec'o?... Mi ja est'as princ'o!...

— Ebl'e en Fenicio — respond'is Dagon. — Sed jam en Asirio, ĉe iu ajn satrap'o tri tag'o'j'n vi atend'as aŭdienc'o'n en la vestibl'o, kaj kiam oni akcept'as vi'n, vi kuŝ'as sur la ventr'o, kiel ĉiu fenicia komerc'ist'o.

— Kaj vi, sinjor'o, kio'n vi far'us en ĉe'est'o de sovaĝ'a hom'o, kiu pov'as vi'n palis'um'i?... — ek'kri'is Hiram.

— Kio'n mi far'us, mi ne sci'as — dir'is Dagon. — Sed en Egipto mi sid'as sur la sam'a kanap'o kun la kron'princ'o, kiu nun est'as vic-reĝ'o.

— Pac'o'n, vi'a nobl'ec'o!... Pac'o'n, vi'a alt'ec'o!... — pen'is trankvil'ig'i ili'n la mastr'o.

— Ĉi tiu sinjor'o est'as ordinar'a fenicia komerc'ist'o, kiu ne vol'as respekt'e ag'i kun mi... — ek'kri'is Dagon.

— Mi hav'as cent ŝip'o'j'n!... — kri'eg'is Hiram.

— Kaj li'a sankt'ec'o, la faraon'o, hav'as du'dek mil urb'o'j'n, urb'et'o'j'n kaj vilaĝ'o'j'n...

— Vi'a'j nobl'ec'o'j dron'ig'os ĉi tiu'n afer'o'n kaj la tut'a'n Fenicion!... — inter'romp'is Rabsun per jam pli laŭt'a voĉ'o.

Hiram kun'prem'is la pugn'o'j'n, sed ek'silent'is kaj moment'o'n ripoz'is.

— Vi dev'as tamen konfes'i, vi'a nobl'ec'o, — dir'is li al Dagon post moment'o, — ke el ĉi tiu'j du'dek mil urb'o'j li'a sankt'ec'o real'e posed'as ne mult'e.

— Ĉu vi vol'as dir'i, vi'a alt'ec'o — respond'is Dagon — ke sep mil urb'o'j aparten'as al la templ'o'j kaj sep mil al la grand'a'j sinjor'o'j?... Tamen rest'as ankoraŭ net'e por li'a sankt'ec'o ses mil...

— Ne tut'e! Ĉar se de tio vi'a nobl'ec'o de'pren'os ĉirkaŭ tri mil, kiu'j aparten'as kiel garanti'aĵ'o al la pastr'o'j, kaj du mil lu'at'a'j de ni'a'j Fenici'an'o'j...

— Vi'a alt'ec'o dir'as la ver'o'n — respond'is Dagon. — Tamen rest'as al li'a sankt'ec'o ĉirkaŭ mil urb'o'j tre riĉ'a'j...

— Ĉu fripon'o vi'n kapt'is?... — kri'is nun Rabsun. — Vi nun kalkul'os la urb'o'j'n de l’ faraon'o, la pest'o ĝi'n...

— Pst!... — murmur'et'is Dagon, salt'e lev'iĝ'ant'e de la seĝ'o.

— Kiam mal'feliĉ'o pend'as super Fenicio!... — fin'is Rabsun.

— Fin'e mi ek'sci'u, kia mal'feliĉ'o... — inter'romp'is Dagon.

— Permes'u do parol'i al Hiram, kaj vi ek'sci'os — respond'is la mastr'o.

— Li parol'u...

— Ĉu vi'a nobl'ec'o sci'as, kio okaz'is en la gast'ej'o “Sub Ŝip'o”, ĉe ni'a frat'o Asarhadon?... — komenc'is Hiram.

— Mi ne hav'as frat'o'j'n inter drink'ej'ist'o'j!... — respond'is mok'e Dagon.

— Silent'u!... — kri'eg'is furioz'e Rabsun kaj kapt'is si'a'n ponard'o'n je la ten'il'o. — Vi est'as mal'saĝ'a, kiel hund'o, kiu boj'as dorm'ant'e...

— Kial li koler'as, tiu... tiu komerc'ist'o de ost'o'j?... — respond'is Dagon kaj li ankaŭ pren'is si'a'n tranĉ'il'o'n.

— Silent'o'n!... Pac'o'n!... — trankvil'ig'is ili'n la mal'jun'a princ'o, sed ankaŭ li mal'lev'is si'a'n sek'a'n man'o'n al la zon'o.

Unu moment'o'n trem'is ili'a'j lip'o'j kaj bril'is la okul'o'j. Fin'e Hiram, kiu trankvil'iĝ'is unu'a, re'komenc'is, kvazaŭ neni'o est'us okaz'int'a.

— Antaŭ kelk'e da monat'o'j ek'loĝ'is en la gast'ej'o de Asarhadon iu Phut, de la urb'o Harran...

— Li ven'is por re'pren'i dek talent'o'j'n de iu pastr'o — inter'romp'is Dagon.

— Kaj post'e? — demand'is Hiram.

— Li trov'is favor'o'n ĉe pastr'in'o kaj laŭ ŝi'a konsil'o for'vetur'is serĉ'i ŝuld'ant'o'n en Teboj.

— Vi hav'as saĝ'o'n de infan'o kaj lang'o'n de vir'in'o — dir'is Hiram. — Ĉi tiu Harran'an'o ne est'as Harran'an'o, sed Ĥalde'an'o, li'a nom'o ne est'as Phut, sed Beroes...

— Beroes?... Beroes?... — ripet'is Dagon, pen'ant'e re'memor'i. — Mi ie aŭd'is ĉi tiu'n nom'o'n...

— Vi aŭd'is!... — dir'is mal'estim'e Hiram. — Beroes est'as la plej saĝ'a pastr'o en Babilono, konsil'ant'o de la asiriaj princ'o'j kaj de la reĝ'o mem....

— Li est'u konsil'ant'o, se nur ne de la faraon'o, tio est'as indiferent'a por mi — dir'is la bankier'o.

Rabsun lev'iĝ'is de la seĝ'o kaj minac'ant'e al Dagon per la pugn'o'j antaŭ la okul'o'j, ek'kri'is:

— Vi pork'o, gras'ig'it'a per la faraon'a'j lav'akv'o'j. Vi'n Fenicio interes'as tiom, kiom mi'n Egipto... Se vi pov'us, vi por draĥm'o vend'us la patr'uj'o'n... hund'o... lepr'ul'o!...

Dagon pal'iĝ'is kaj respond'is per trankvil'a ton'o:

— Kio'n babil'as ĉi tiu butik'ist'o?... En Tir'o est'as mi'a'j fil'o'j kaj lern'as la mar'vetur'ad'o'n; en Sidono loĝ'as mi'a fil'in'o kun la edz'o... Du'on'o'n de mi'a hav'o mi prunt'is al la plej alt'a kolegi'o, kvankam mi ne hav'as por tio eĉ dek procent'o'j'n. Kaj ĉi tiu butik'ist'o dir'as, ke Fenicio est'as indiferent'a por mi!...

Rabsun, aŭskult'u mi'n — al'don'is li post moment'o. — Mi dezir'as al vi'a edz'in'o kaj infan'o'j kaj al la ombr'o'j de vi'a'j patr'o'j, ke vi tiel zorg'u pri ili, kiel mi'n interes'as ĉiu fenicia ŝip'o, ĉiu ŝton'o de Tir'o kaj Sidono, eĉ de Zarpat aŭ Aĥsib...

— Dagon dir'as la ver'o'n — inter'met'is Hiram.

— Por mi Fenicio est'as indiferent'a! — daŭr'ig'is la bankier'o. — Kaj kiom da Fenici'an'o'j mi ven'ig'is ĉi tie'n, por ke ili riĉ'iĝ'u, kaj kiom mi hav'as de tio?... Por mi Fenicio est'as indiferent'a!... Hiram ruin'ig'is du mi'a'j'n ŝip'o'j'n kaj sen'ig'is mi'n je grand'a'j profit'o'j, tamen pro la afer'o'j de Fenicio mi sid'iĝ'is kun li en la sam'a ĉambr'o...

— Ĉar vi pens'is, ke vi pri'parol'os, kiel tromp'i iu'n — dir'is Rabsun.

— Pens'u vi tiel pri la mort'o, mal'saĝ'ul'o!... — respond'is Dagon. — Ĉu mi est'as infan'o kaj ne kompren'as, ke kiam Hiram ven'as Memfis'o'n, li ne far'as tio'n por negoc'o. Oh vi Rabsun!... Vi dev'us du jar'o'j'n bala'i ĉe mi la ĉeval'ej'o'n...

— Sufiĉ'e!... — kri'is Hiram, bat'ant'e la tabl'o'n per la pugn'o.

— Neniam ni fin'os kun tiu ĥaldea pastr'o — murmur'et'is Rabsun kun tia trankvil'o, kvazaŭ ne li'n oni insult'is antaŭ moment'o.

Hiram ek'tus'is kaj komenc'is:

— Ĉi tiu hom'o ver'e hav'as dom'o'n kaj ter'o'n en Harran kaj tie oni nom'as li'n Phut. Li ricev'is leter'o'j'n de la ĥet'a'j komerc'ist'o'j al la komerc'ist'o'j sidonaj, kaj tial ni'a karavan'o akcept'is li'n. Li bon'e parol'as fenicie, pag'as honest'e, postul'as neni'o'n ekster'ordinar'a'n, tial ni'a'j hom'o'j eĉ tre am'is li'n.

Sed — daŭr'ig'is Hiram, grat'ant'e si'a'n barb'o'n — kiam leon'o si'n kovr'as per bov'a haŭt'o, ĉiam oni pov'as vid'i almenaŭ pec'o'n de li'a vost'o. Tiu Phut est'is terur'e saĝ'a kaj mem'fid'a: la estr'o de la karavan'o sekret'e far'is revizi'o'n en li'a'j pak'aĵ'o'j. Li trov'is neni'o'n, nur medal'o'n de la di'in'o Astarte. La medal'o pik'is la kor'o'n de la estr'o de l’ karavan'o. De kie Ĥet'o hav'as fenici'an medal'o'n?...

Kiam ili ven'is Sidonon, tuj li komunik'is tio'n al la feniciaj estr'o'j kaj de tiu temp'o ni'a sekret'a polic'o hav'is okul'o'n sur Phut.

Sed li est'as tiel saĝ'ul'o, ke post kelk'e da tag'o'j ĉiu'j ek'am'is li'n en Sidono. Li preĝ'is kaj far'is afer'o'j'n nur kun Fenici'an'o'j, kaj li tiel tromp'is ĉiu'j'n, ke la observ'ad'o de la polic'o ĉes'is kaj li trankvil'e ating'is Memfis'o'n.

Tie oni re'e komenc'is observ'i li'n, sed trov'is neni'o'n; oni nur konjekt'is, ke li dev'as est'i grand'a sinjor'o, ne simpl'a harrana burĝ'o. Unu'e Asarhadon mal'kovr'is okaz'e (eĉ ne mal'kovr'is; sed nur trov'is post'sign'o'j'n); ke la nom'ant'a si'n Phut pas'ig'is unu tut'a'n nokt'o'n en la mal'nov'a templ'o de Set, kies grav'ec'o est'as tre grand'a ĉi tie...

— Tie'n en'ir'as nur la ĉef'episkop'o'j por plej grav'a'j afer'o'j — inter'met'is Dagon.

— Eĉ tio signif'us neni'o'n — daŭr'ig'is Hiram. — Sed unu el ni'a'j komerc'ist'o'j re'ven'is antaŭ unu monat'o de Babilono, kun strang'a'j nov'aĵ'o'j. Por grand'a donac'o iu kort'eg'an'o de la babilona satrap'o dir'is al li, ke mal'feliĉ'o pend'as super Fenicio!...

— Vi'n pren'os Asiri'an'o'j — parol'is la kort'eg'an'o al ni'a komerc'ist'o — kaj Izrael'id'o'j'n pren'os Egipt'an'o'j. Por tiu ĉi afer'o eĉ for'vetur'is al la teba'j pastr'o'j la grand'a ĥaldea pastr'o Beroes kaj far'os kun ili traktat'o'n.

— Vi dev'as sci'i — daŭr'ig'is Hiram — ke la ĥaldeaj kaj egiptaj pastr'o'j est'as kvazaŭ frat'o'j. Beroes est'as grav'a person'o en la kort'eg'o de la reĝ'o Assar, do la nov'aĵ'o pri tiu traktat'o pov'as est'i tre ver'a.

— Por kio Asiri'an'o'j bezon'as Fenicion?... — demand'is Dagon, mord'ant'e la ung'o'j'n.

— Kaj por kio la ŝtel'ist'o bezon'as fremd'a'n gren'ej'o'n?... — respond'is Hiram.

— Kio'n pov'as signif'i la traktat'o de Beroes kun la egiptaj pastr'o'j?...

— demand'is medit'e Rabsun.

— Vi mal'saĝ'a!... — respond'is Dagon. — La faraon'o far'as nur tio'n, kio'n decid'as la pastr'o'j.

— Est'os ankaŭ traktat'o kun la faraon'o, mi cert'ig'as vi'n! — inter'romp'is Hiram. — En Tir'o ni sci'as cert'e, ke vetur'as Egipton kun grand'a sekv'ant'ar'o kaj donac'o'j asiria ambasador'o Sargon... Li vol'as, kiel li dir'as, vid'i Egipton kaj inter'konsent'i kun la ministr'o'j, ke en la egiptaj akt'o'j oni ne skrib'u, ke Asirio pag'as tribut'o'n al la faraon'o. Sed en la real'ec'o li vetur'as far'i traktat'o'n pri la divid'o de la land'o'j, kiu'j kuŝ'as inter ni'a mar'o kaj la river'o Eŭfrat'o.

— La ter'o en'glut'u ili'n! — ek'kri'is Rabsun.

— Kio'n vi pens'as pri tio, Dagon?... — demand'is Hiram.

— Kio'n vi far'us, se efektiv'e vi'n atak'us Assar?...

Hiram ek'trem'is de koler'o.

— Kio'n?... — ni sur'ir'os ni'a'j'n ŝip'o'j'n kun ni'a'j famili'o'j kaj trezor'o'j, kaj al ĉi tiu'j hund'o'j ni las'os la ruin'o'j'n de l’ urb'o'j kaj putr'ant'a'j'n kadavr'o'j'n de l’ sklav'o'j... Ĉu ni ne kon'as land'o'j'n, pli grand'a'j'n kaj pli bel'a'j'n ol Fenicio; kie oni pov'as fond'i nov'a'n patr'uj'o'n, pli riĉ'a'n, ol ĉi tiu?...

— La di'o'j gard'u ni'n de tia ekstrem'o! — dir'is Dagon.

— Jes, ni dev'as sav'i la nun'a'n Fenicion de neni'ig'o — dir'is Hiram. — Kaj vi, Dagon, pov'as mult'o'n far'i en ĉi tiu afer'o....

— Kio'n mi pov'as?...

— Vi pov'as ek'sci'i de la pastr'o'j: ĉu est'is ĉe ili Beroes kaj ĉu ili far'is la inter'konsent'o'n.

— Terur'e mal'facil'a afer'o! — murmur'et'is Dagon. — Sed ebl'e mi trov'os pastr'o'n, kiu dir'os al mi.

— Vi pov'as en la kort'eg'o de la faraon'o mal'help'i la traktat'o'n kun Sargon.

— Tre mal'facil'e... — Mi sol'a ne sukces'os tio'n far'i...

— Mi est'os kun vi, kaj or'o'n liver'os Fenicio. Jam hodiaŭ oni kolekt'as impost'o'n.

— Mi mem don'os du talent'o'j'n — murmur'et'is Rabsun.

— Mi don'os dek — dir'is Dagon. — Sed kio'n mi ricev'os por mi'a labor'o?...

— Kio'n?... — Dek ŝip'o'j'n — respond'is Hiram.

— Kaj kiom vi gajn'os? — demand'is Dagon.

— Ĉu ne sufiĉ'as al vi? Vi do ricev'os dek'kvin...

— Mi demand'as: Kio'n vi gajn'os — insist'is Dagon.

— Mi don'os al vi du'dek. Sufiĉ'e?

— Bon'e. Sed vi montr'os al mi la voj'o'n al la land'o de l’ arĝent'o?

— Ni montr'os.

— Ankaŭ la land'o'n, kie vi pren'as la stan'o'n?

— Bon'e.

— Ankaŭ tiu'n, kie nask'iĝ'as la sukcen'o? — fin'e dir'is Dagon.

— Mort'aĉ'u vi fin'e!... — respond'is la nobl'a princ'o Hiram, etend'ant'e al li la man'o'n. — Sed vi ne hav'os plu mal'bon'a'n kor'o'n por mi pro tiu'j du bark'o'j?

Dagon ek'sopir'is.

— Mi pen'os forges'i. Sed... kia'n riĉ'aĵ'o'n mi hav'us, se vi tiam ne est'us for'pel'int'a'j mi'n!...

— Sufiĉ'e!... — inter'met'is Rabsun. — Parol'u pri Fenicio.

— Per kiu vi ek'sci'os pri Beroes kaj pri la traktat'o — demand'is Hiram.

— Ne demand'u, danĝer'e est'as parol'i, ĉar en tio part'o'pren'os pastr'o'j.

— Kaj per kiu vi pov'us neni'ig'i la traktat'o'n?

— Mi pens'as... mi pens'as, ke ebl'e nur per la kron'princ'o. Mi hav'as mult'e da li'a'j kvitanc'o'j.

Hiram lev'is la man'o'n supr'e'n kaj respond'is:

— La kron'princ'o, tre bon'e, ĉar li est'os faraon'o, ebl'e eĉ baldaŭ.

— Pst!... — inter'romp'is Dagon, bat'ant'e la tabl'o'n per la pugn'o. — Perd'u vi la lang'o'n pro tia babil'ad'o!...

— Jen pork'o!... — ek'kri'is Rabsun, minac'ant'e per la pugn'o antaŭ la okul'o'j de la bankier'o.

— Jen mal'saĝ'a butik'ist'o! — respond'is Dagon kun mok'a rid'et'o. — Vi, Rabsun, dev'us vend'i sek'ig'it'a'j'n fiŝ'o'j'n kaj akv'o'n en la strat'o'j, sed ne miks'i vi'n en la inter'ŝtat'a'j'n afer'o'j'n. Bov'a huf'o, ŝmir'it'a de egipta kot'o, hav'as mult'e pli da saĝ'o, ol vi, kiu loĝ'as kvin jar'o'j'n en la egipta ĉef'urb'o!... Manĝ'u vi'n la pork'o'j!...

— Silent'o'n!... Silent'o'n!... — inter'met'is Hiram. — Vi ne permes'as al mi fin'i...

— Parol'u, ĉar vi est'as saĝ'a kaj vi'n kompren'as mi'a kor'o — dir'is Rabsun.

— Se vi, Dagon, hav'as influ'o'n sur la kron'princ'o'n, tio est'as tre bon'a — daŭr'ig'is Hiram. — Ĉar se la kron'princ'o vol'os hav'i traktat'o'n kun Asirio, est'os traktat'o, — traktat'o skrib'it'a per ni'a sang'o, — sur ni'a'j haŭt'o'j. Sed se la kron'princ'o dezir'os milit'o'n kontraŭ Asirio, li far'os milit'o'n, eĉ se la pastr'o'j al'vok'os kontraŭ li la help'o'n de ĉiu'j di'o'j.

— Pst! — inter'met'is Dagon — se la pastr'o'j vol'os, la traktat'o est'os, sed ebl'e ili ne vol'os...

— Kaj tial, Dagon, — dir'is Hiram — ni dev'as hav'i sur ni'a flank'o ĉiu'j'n milit'estr'o'j'n.

— Tio est'as ebl'a...

— Kaj la nomarĥ'o'j'n...

— Ankaŭ ebl'a...

— Kaj la kron'princ'o'n — daŭr'ig'is. Hiram. — Se vi sol'a puŝ'os li'n al la milit'o kontraŭ Asirio, van'a'j rest'os vi'a'j pen'o'j. La hom'o, kiel harp'o, hav'as mult'e da kord'o'j, kaj oni dev'as lud'i ili'n per dek fingr'o'j: vi, Dagon, est'as nur unu fingr'o.

— Mi ja ne pov'as mi'n dis'ŝir'i en dek part'o'j'n...

— Sed vi pov'as est'i kiel unu man'o, kiu hav'as kvin fingr'o'j'n. Vi dev'as ag'i tiel, ke neni'u sci'u, ke vi dezir'as la milit'o'n, sed ke ĉiu kuir'ist'o de la kron'princ'o dezir'u la milit'o'n, ke ĉiu'j ban'ist'o'j, port'ist'o'j, skrib'ist'o'j, oficir'o'j, vetur'ig'ist'o'j, ke ili ĉiu'j dezir'u la milit'o'n kontraŭ Asirio, kaj ke la kron'princ'o aŭd'u pri tio de la maten'o ĝis la nokt'o, kaj eĉ kiam li dorm'as...

— Tio est'os far'it'a.

— Kaj ĉu vi kon'as li'a'j'n am'at'in'o'j'n? — demand'is, Hiram.

Dagon ek'sving'is la man'o'n.

— Mal'saĝ'a'j knab'in'o'j — respond'is li. — Ili nur zorg'as pri kostum'o'j, kolor'ig'il'o'j kaj parfum'o'j... Sed de kie ven'as la parfum'o'j kaj kiu al'port'as ili'n Egipton, pri tio ili sci'as neni'o'n.

— Oni dev'as don'i al li am'at'in'o'n, kiu sci'as pri tio — dir'is Hiram.

— Sed kie trov'i ŝi'n?... — demand'is Dagon: — Ah, mi hav'as!... — ek'kri'is li, frap'ant'e si'a'n frunt'o'n. — Ĉu vi kon'as Kaman, la pastr'in'o'n de Astarte?...

— Kio?... — inter'romp'is Rabsun. — Pastr'in'o de la sankt'a di'in'o Astarte est'os am'at'in'o de Egipt'an'o?...

— Vi prefer'us, ke ŝi est'u vi'a?... — mok'is Dagon. — Ŝi eĉ est'os nom'it'a ĉef'pastr'in'o, se est'os neces'e proksim'ig'i ŝi'n al la kort'eg'o...

— Vi dir'as la ver'o'n — jes'is Hiram.

— Sed tio est'as sakrilegi'o!... — indign'is Rabsun.

— Kaj tial la pastr'in'o, kiu ĝi'n far'os, pov'os mort'i — inter'met'is la respekt'ind'a Hiram.

— Nur ne mal'help'u ni'n ĉi tiu Hebre'in'o, Sara — dir'is Dagon post moment'a silent'o. — Ŝi atend'as infan'o'n, kiu'n la princ'o am'as jam hodiaŭ. Kaj se nask'iĝ'us fil'o, ĉiu'j vir'in'o'j est'us for'puŝ'it'a'j flank'e'n.

— Ni hav'os mon'o'n ankaŭ por Sara — dir'is Hiram.

— Ŝi pren'os neni'o'n — eksplod'is Dagon. — Ŝi, mizer'a, for'puŝ'is mult'e'kost'a'n or'a'n pokal'o'n, kiu'n mi mem al'port'is al ŝi...

Hiram balanc'is la kap'o'n.

— Ne ind'as zorg'i pri tio — dir'is li. — Kie'n ne traf'os la or'o, tie'n traf'os patr'o, patr'in'o aŭ am'at'in'o. Kaj kie'n ne traf'os am'at'in'o, tie'n ating'os...

— Tranĉ'il'o... — sibl'is Rabsun.

— Venen'o... — murmur'et'is Dagon.

— Tranĉ'il'o est'as tre mal'delikat'a il'o... — konklud'is Hiram.

Li kares'is la barb'o'n, ek'medit'is, fin'e lev'iĝ'is kaj el'tir'is el sub la ĉemiz'o purpur'a'n ruband'o'n, al kiu est'is lig'it'a'j tri or'a'j amulet'o'j kun bild'o de la di'in'o Astarte. Li pren'is tranĉ'il'o'n el sub la zon'o, dis'tranĉ'is la ruband'o'n en tri part'o'j'n kaj du pec'o'j'n kun la amulet'o'j don'is al Dagon kaj Rabsun.

Post'e ili ĉiu'j de la mez'o de l’ ĉambr'o ir'is en la angul'o'n, kie star'is flug'il'a statu'o de la di'in'o; ili kruc'is la man'o'j'n sur la brust'o'j, kaj Hiram komenc'is parol'i per mal'laŭt'a, sed klar'a voĉ'o:

— Al vi, patr'in'o de la viv'o, ni ĵur'as fidel'e plen'um'i ni'a'n inter'konsent'o'n kaj ne ek'ripoz'i pli fru'e, ol ni antaŭ'gard'os ni'a'j'n sankt'a'j'n urb'o'j'n de la mal'amik'o'j, kiu'j'n eksterm'u la mal'sat'o, pest'o kaj fajr'o!...

Se iu el ni ne respekt'us la promes'o'n, aŭ perfid'us la sekret'o'n, fal'u sur li'n mal'feliĉ'o'j kaj mal'honor'o'j... Tord'u la mal'sat'o li'a'j'n intern'aĵ'o'j'n kaj la dorm'o flug'u de li'a'j sang'a'j okul'o'j... Sek'iĝ'u la man'o de tiu, kiu kur'us help'i li'n, ek'kompat'int'e li'a'n mizer'o'n. Sur li'a tabl'o, la pan'o far'iĝ'u putr'aĵ'o, kaj la vin'o — infekt'it'a sang'o... Pere'u li'a'j infan'o'j kaj plen'ig'u li'a'n dom'o'n bastard'o'j, kiu'j kraĉ'os sur li'n kaj li'n el'pel'os... Li agoni'u long'a'j'n tag'o'j'n, sol'a, kaj li'a'n abomen'a'n kadavr'o'n akcept'u nek ter'o, nek akv'o, ĝi ne est'u brul'ig'it'a de la fajr'o, nek manĝ'it'a de la sovaĝ'a'j best'o'j!...

Tiel est'u!...