Tie'n

1

– Kiel ni pov'us akcept'i ŝi'n? Est'as klar'e, ke ŝi'a mens'o mis'funkci'as. Mi ne kompren'as, kial vi bezon'as tiom hezit'i, – la prezid'ant'o dir'is.

Mi rigard'is la ali'a'j'n membr'o'j'n de la komision'o. Est'is mal'facil'e diven'i, kio'n ili pens'as, krom ke la situaci'o est'as ĝen'a, kaj ke prefer'ind'us ne respond'ec'i pri la al'pren'ot'a decid'o. Est'as grav'a respond'ec'o. La ŝtat'o ja fid'as ni'n por taks'i, ĉu iu sen'danĝer'e pov'as mem'star'e praktik'i psik'o'terapi'o'n, kaj ankaŭ la popol'o, eĉ sen sci'i preciz'e pri la regul'ar'o'j, tamen fid'as, ke iu instanc'o protekt'as ĝi'n kontraŭ praktik'ad'o de tiel delikat'a profesi'o far'e de fuŝ'ul'o'j.

– Ne est'as tiel simpl'e, – dir'is Roberto Sativa.

– Ne simpl'e!

Prof. Javorski, la prezid'ant'o, rigard'is la parol'int'o'n kun mir'o tiel evident'a, ke ĉiu el ni sent'is embaras'o'n. La suspekt'o, ke la tut'a komision'o konsist'as el frenez'ul'o'j, klar'e leg'iĝ'is sur li'a vizaĝ'o. “Ju pli li mal'jun'iĝ'as, des mal'pli li kapabl'as rezon'i nuanc'e,” mi pens'is, sed jam li re'parol'is, sam'e mem'cert'e:

– Ne simpl'e! Kiel vi pov'as tio'n dir'i? Tiu Lorena Margun ne kapabl'as disting'i inter real'o kaj fantazi'aĵ'o, ŝi montr'iĝ'as tiel facil'e influ'at'a, ke ŝi kred'as pacient'o'n, kiu evident'e delir'as, kaj vi pret'us don'i al ŝi oficial'a'n rajt'ig'o'n sen'de'pend'e praktik'i?

Per subit'a, preskaŭ tim'ig'a mov'o, li turn'is si'a'n indign'a'n rigard'o'n al mi.

– Pro vi, Klaŭdjo, ni perd'as ni'a'n temp'o'n. Ŝi labor'as sub vi'a kontrol'o. Vi kon'as la tut'a'n histori'o'n de la rilat'o inter tiu pacient'o kaj ŝi. Vi dev'is tuj vid'i, kiel li impres'as ŝi'n, perd'ig'as al ŝi la kapabl'o'n ĝust'e rezon'i. Mi ne kompren'as, ke vi las'is tiu'n afer'o'n putr'i ĝis la nun'a stat'o ...

Li hezit'is, li'a emoci'o est'is tiel fort'a, ke li ne sukces'is trov'i la vort'o'j'n. Li ĉiam estim'is mi'n ĝis nun, kaj tiu estim'o ŝajn'e kolizi'is kun li'a em'o klas'i mi'n inter la fuŝ'mens'ul'o'j'n.

– Se vi kred'as ŝi'n mens'e san'a, tio pruv'as, ke ŝi trans'don'is si'a'n mal'san'o'n al vi.

Neces'is, ke mi defend'u mi'n.

– Ni ating'is la fin'o'n de la kontrol'period'o, – mi re'bat'is. – Ĉio'n, kio'n ŝi far'is ek de la komenc'o, mi sekv'is plej atent'e. Mi trov'is ŝi'n inteligent'a, saĝ'a, prudent'a, kuraĝ'a, kun bon'a psik'a ekvilibr'o, alt'nivel'a pri teori'o, kaj en praktik'o traf'e intuici'a. Ŝi pruv'is si'n kapabl'a vid'i la propr'a'j'n erar'o'j'n kaj lern'i el ili. Unu'vort'e, ŝi montr'iĝ'is kompetent'a. Kompar'e kun mult'a'j kandidat'o'j, ŝi rivel'iĝ'is apart'e talent'a. Mi ne pov'as kred'i, ke tiel stabil'a person'ec'o pov'is sen vid'ebl'a laŭ'grad'a evolu'o subit'e fal'i en delir'o'n.

– Ĉu vi do kred'as ŝi'a'n rakont'o'n?

– Mi nek kred'as nek ne'kred'as. Mi rezerv'as mi'a'n juĝ'o'n, ĝis post kiam mi mem ir'is tie'n kaj propr'okul'e vid'is.

– Vi vid'os neni'o'n, ĉar est'as ne'ebl'e, ke est'u io por vid'i.

– Kun plej grand'a respekt'o, sinjor'o prezid'ant'o, tio est'as antaŭ'juĝ'o.

Re'e li'a vizaĝ'o esprim'is la jam'a'n konflikt'o'n: est'is mal'facil'e por li kun'ord'ig'i si'a'n estim'o'n kun la mal'ĝoj'ig'a pens'o, ke mi frenez'iĝ'is. Sed li trov'is solv'o'n:

– Mi supoz'as, ke vi en'am'iĝ'is al ŝi, kaj ke tio fals'as vi'a'n juĝ'o'n, – li fin'e dir'is kun long'a, profund'a el'spir'o.

2

Roberto kaj mi sid'is en trink'ej'o por ni'a kutim'a “pot'kun'ven'o”. (Komenc'e ni nom'is ĝi'n post'kun'ven'o, sed la nov'a vort'o iu'tag'e trud'iĝ'is, alud'e al la “pot'o” da bier'o, kiu'n ni kun'e trink'is koment'ant'e la ĵus'a'n komision'a'n kun'sid'o'n).

– Long'a Naz' aspekt'is, kvazaŭ li pret'us eksklud'i vi'n el la komision'o, – komenc'is Roberto.

– Mi kompren'as li'n. Fakt'e mi simpati'as kun li. Est'as tre mal'facil'a afer'o. Ebl'e efektiv'e Lorena sufer'as halucin'o'j'n, kaj se tiel ...

– Kial vi parol'as pri halucin'o'j? Ĉu ne tem'as nur pri la fakt'o, ke ŝi kred'is hom'o'n delir'ant'a'n anstataŭ kred'i li'n delir'ant'a?

– Est'as mult'e pli ol tio. Sed kiel ...? Ha jes, vi ne ĉe'est'is ...

– Ver'ŝajn'e vi pri'parol'is la halucin'o'j'n, post kiam mi est'is vok'it'a telefon'e'n, tiel ke mi mal'traf'is grav'a'n part'o'n de vi'a raport'o.

– Jes, mi memor'as nun. Vi est'is for, dum mi rakont'is, ke ŝi ir'is tie'n por kontrol'i.

– Kaj kio rezult'is el ŝi'a kontrol'o?

– Ŝi tra'viv'is i'o'n simil'a'n al li. Almenaŭ tio'n ŝi dir'as. Per voĉ'o de iu plen'e sincer'a. Est'as mal'facil'e ne kred'i ŝi'n.

– Sincer'a ton'o signif'as neni'o'n. Halucin'it'o ĝeneral'e son'as sincer'a, ĉar li est'as konvink'it'a pri la real'ec'o de tio, kio'n li vid'is.

– Sed se vi kompar'as kun la halucin'o'j, kiu'j'n ni pri'trakt'is dum ni'a trejn'iĝ'o en psikiatri'a hospital'o, ĉi tiu'j aper'as tut'e mal'sam'a'j. Ili montr'iĝ'as mult'e pli real'ism'a'j, ĉiu'rilat'e, kaj, precip'e, ili hav'as plej pozitiv'a'n, san'ig'a'n efik'o'n sur la person'ec'o'n, ili montr'iĝ'as kontraŭ'patologi'a'j. Ĉu vi iam vid'is i'o'n simil'a'n ĉe skizofreni'ul'o?

– Sur kio vi baz'as vi'a'n juĝ'o'n?

– Nu, mi vid'is ili'n, ambaŭ, la pacient'o'n kaj Loren'an, kaj mi pov'as ĵur'i, ke ... Ne forges'u, ke li unu'e konsult'is mi'n. Est'as mi, kiu direkt'is li'n al Lorena, ĉar mi'a hor'ar'o est'is plen'ŝtop'it'a. Mi klar'ig'is, ke ŝi labor'os sub mi'a kontrol'o, ke mi atent'e sekv'os li'a'n progres'o'n, kaj ke do, se li fid'as mi'n, li pov'as fid'i ankaŭ tiu'n aranĝ'o'n. Mi eĉ demand'is, ĉu ĝen'os li'n, se, help'e al la kontrol'o, ŝi sur'bend'ig'os. Li sen'hezit'e akcept'is. Est'as apart'e mal'facil'a kaz'o, la plej mal'facil'a, kiu'n Lorena hav'is. Kaj kiam la ... la afer'o okaz'is, li est'is en plej profund'a deprim'iĝ'o. Kiel li trov'is la energi'o'n for'vetur'i, est'as ne'kompren'ebl'e, en tia stat'o, sed li ĝi'n trov'is kaj ir'is tie'n. Kaj kiam li re'ven'is ...

– Jes, se kred'i vi'n, li est'is trans'form'it'a. Mi'n impres'is tio, kio'n vi raport'is. Mi ja atend'is i'o'n, kiel ekscit'iĝ'o'n, ekzalt'iĝ'o'n. Sed ne. Vi klar'ig'is, ke li re'ven'is, ne nur re'san'ig'it'a, sed ankaŭ tut'e kviet'a.

– Efektiv'e, okul'frap'is, kiam mi vid'is li'n post tiu tra'viv'aĵ'o, li'a mir'ind'a seren'ec'o. Li dir'is: “Mi'a anim'o simil'as vast'a'n trankvil'a'n lag'o'n”. Ĉu vi iam aŭd'is pri iu, kiu, en unu tag'o, trans'ir'is el plej profund'a deprim'iĝ'o en perfekt'a'n seren'ec'o'n kun plen'a mal'aper'o de ĉiu'j psik'a'j simptom'o'j?

– Est'as apenaŭ kred'ebl'e, kaj mi ne mir'as, ke Long'a Naz' rifuz'as kred'i. Permes'u, ke mi est'u honest'a: ankaŭ mi em'as ne kred'i vi'n. Mi bezon'us pruv'o'n.

– Mi hejm'e hav'as i'o'n, kio ne est'as pruv'o, sed ebl'e help'us vi'n kompren'i mi'a'n si'n'ten'o'n: la kased'o'n, sur kiu li rakont'as ... Ĉu vi ven'us aŭskult'i ĝi'n?

– Jes, jes, jes. Tio est'us eg'e interes'a kaj help'us mi'n difin'i mi'a'n star'punkt'o'n.

Li rigard'is si'a'n brak'horloĝ'o'n.

– Ne est'as tro mal'fru'e. Ĉu ni pov'us ir'i tuj? Sed kio pri la profesi'a sekret'o?

– Lorena pet'is de li permes'o'n publik'ig'i li'a'n tra'viv'aĵ'o'n en fak'a revu'o, tiel impres'it'a ŝi est'is. Li konsent'is, kun la kutim'a kondiĉ'o: ke oni ne rivel'u li'a'n nom'o'n, nek ali'a'j'n detal'o'j'n, kiu'j ebl'ig'us ident'ig'i li'n. Li eĉ dir'is: “Tiu mal'kovr'o tiom ŝanĝ'is mi'a'n viv'o'n, ke, eĉ se vi propon'us dis'aŭd'ig'i ĝi'n per radi'o, mi ne kontraŭ'star'us; ĝi pov'as far'i nur bon'o'n.”

3

Re'aŭd'ant'e la kased'o'n kun Roberto, mi re'pens'is pri tiu'j vort'o'j. Ĝi cert'e interes'us mult'a'j'n radi'o'aŭskult'ant'o'j'n. Ebl'e plej emoci'is io rekt'a en la voĉ'o, io sen'tro'a, sen'ornam'a. Sed parol'is hom'o tre kler'a, grand'a am'ant'o de literatur'o. Al la konvink'o'pov'o ebl'e kontribu'is la preciz'ec'o de li'a vort-elekt'o. “Jen hom'o,” mi pens'is, “kiu sci'as rakont'i”. Ĉu li'a art'o iel tromp'is ni'n? Kiel ajn est'u, la atent'o'n de Roberto, kiel la mi'a'n, plen'e kapt'is la iom obtuz'a voĉ'o, kiu dir'is al Lorena:

Mi est'is deprim'it'a. Vi memor'as, ĉu ne?, en kia stat'o mi trov'iĝ'is pas'int'a'n vendred'o'n. Nu, sabat'o'n est'is ankoraŭ pli terur'e. Mi tuŝ'is la fund'o'n de l' mizer'o. Mi'a viv'o hav'is eĉ mal'pli da senc'o ol antaŭ'e, kaj vi sci'as, kiom absurd'a mi jam trov'is ĝi'n. Ne ebl'as pri'skrib'i tiu'n nigr'aĉ'a'n anim'stat'o'n, sen'esper'a'n, tiu'n sent'o'n pri sen'valor'ec'o. Mi konstat'is mi'n sen'energi'a, kapabl'a pri neni'o, fuŝ'a, ne'am'ebl'a kaj ne'am'at'a, sen'ig'it'a je saĝ'o kaj kuraĝ'o, kaj kun cert'ec'o, ke neniam, neniam mi'a fort'o re'ven'os, neniam ebl'os trov'i ĝoj'lum'o'n en la viv'o. Mi kaŭr'is fund'e de tru'o, kvazaŭ mi'a viv'o est'us tro pez'a, por ke mi pov'u ĝi'n plu port'i, tro amar'a, por ke mi hav'u motiv'o'n daŭr'ig'i ĝi'n. Sed por la sav'a mem'mort'ig'o mi ne hav'is la kuraĝ'o'n. Kaj pro mi'a mal'kuraĝ'o mi mal'estim'is mi'n eĉ pli.

Dimanĉ'o'n maten'e, kiam mi vek'iĝ'is, mi sent'is mi'n iom pli fort'a. Ne. Tio ne est'as ver'a. Est'us pli ĝust'e dir'i: mal'pli sen'fort'a. Ĉar mi sent'is en mi iom pli da energi'o, sed ne vid'is mi'a'n ekzist'o'n pli toler'ebl'a, mi decid'is met'i fin'o'n al mi'a viv'o. Sed mi'n kapt'is strang'a ide'o, nom'e, ke antaŭ ol mort'i mi last'foj'e vol'as vid'i Safir'lag'o'n. Vi memor'as, ĉu ne?, mi jam dir'is al vi, ke, kiam mi est'is ... normal'a ..., mi mult'e kaj plezur'e praktik'is mont'grimp'ad'o'n? Tiu Safir'lag'o trov'iĝ'as en la mont'ar'o, proksim'e al Sovaĝkapra Mont'o. Ĉu vi aŭd'is pri tiu? Est'as mal'facil'e ating'ebl'a lok'o, kie'n preskaŭ neni'u iam ajn ir'as. Nur strang'ul'o'j kiel mi, kiu'j am'as sol'ec'o'n ...

Mi dev'is kun'streĉ'i mi'a'j'n last'a'j'n fort'o'j'n por el'ir'i el la lit'o, vest'i mi'n, sur'met'i mi'a'j'n marŝ'o'ŝu'o'j'n, el'dom'iĝ'i kaj ŝofor'i mont'ar'e'n. Post la fin'o de la vetur'voj'o, atend'is mi'n tri'hor'a marŝ'ad'o sur mal'larĝ'a voj'et'o apenaŭ vid'ebl'a inter la rok'o'j. Mi ne kompren'as, ke, sen'energi'a, mi entrepren'is ĝi'n. Sed iu fort'o puŝ'is mi'n antaŭ'e'n. Vid'i Safir'lag'o'n est'is kiel la last'a cigared'o de mort'kondamn'it'o. Mi marŝ'is, marŝ'is, marŝ'is. La veter'o est'is rav'a, kaj la bel'ec'o de la lag'o, kiam mi fin'e ating'is ĝi'n, super'is ĉio'n memor'at'a'n. Mi ek'sid'is sur rok'o por ĝi'n kontempl'i.

Ond'o de mal'ĝoj'o invad'is mi'n. Mez'e de tiu sovaĝ'a natur'o, la lag'o est'as juvel'o instig'a al poezi'o. La sun'o bril'is. La ĉiel'o hav'is ĝust'e sufiĉ'e da nub'o'j por emfaz'i ĝi'a'n ĉarm'o'n. Sed ju pli mi rimark'is la ĉirkaŭ'a'n bel'ec'o'n, des pli mi sent'is mi'n prem'at'a en infer'o'n de mal'gaj'o.

Kaj subit'e mi ek'sent'is soif'o'n kaj mal'sat'o'n. Mi sid'is sur tiu rok'o je mult'a'j kilo'metr'o'j for de la plej proksim'a loĝ'ej'o. Mi est'is eg'e lac'a. Stult'e, kiam mi el'ir'is el la hejm'o, mi forges'is pri tiu'j element'a'j bezon'o'j. Mi vol'is mort'i, sed nek soif'e nek mal'sat'e!

Ne mal'proksim'e torent'o el'rok'iĝ'is kun tint'a muzik'o, kies gaj'ec'o akcent'is mi'a'n mal'feliĉ'o'n. Sed mi dub'is, ĉu ĝi'a akv'o est'is trink'o'taŭg'a. La ide'o risk'i ventr'o'dolor'o'n for'turn'is mi'n de tiu akv'o, dum mi'a soif'o mi'n puŝ'is al ĝi. Mi konsci'is pli klar'e ol iam ajn la turment'o'n de deprim'iĝ'o. Mank'is la kuraĝ'o el'ten'i la soif'o'n, mank'is la kuraĝ'o akcept'i la risk'o'n de dolor'o, kaj mank'is la kuraĝ'o al'front'i la streĉ'o'n inter ambaŭ. Pro tio oni mal'esper'as. Ne trov'iĝ'as el'ir'ej'o, krom mort'o. Sed mank'as la kuraĝ'o mort'i. Kuraĝ'o postul'as energi'o'n, kaj fund'e de deprim'iĝ'o energi'o obstin'e for'est'as. Ebl'e mi'a'n last'a'n rezerv'o'n mi el'ĉerp'is marŝ'ant'e.

Mi tie sid'is long'e, plor'em'a sed ne'kapabl'a plor'i, re'kon'ant'a la bel'ec'o'n de la ĉirkaŭ'aĵ'o sen pov'i ĝu'i ĝi'n.

Kaj tiam mi memor'is pri la framb'o'j. Foj'e, kiam mi ven'is ĉi tie'n, mi pas'is tra valet'o, kie kresk'is framb'o'j eg'e bon'gust'a'j. Est'is konsider'ind'e pli mal'alt'e ol la lok'o, kie mi trov'iĝ'is, kaj je iom grand'a distanc'o, sed la kombin'o de mal'sat'o kaj soif'o ŝajn'e sukces'is mal'kovr'i fund'e de mi pli'a'j'n kaŝ'it'a'j'n stok'o'j'n de fort'o, ĉar mi ek'star'is kaj ek'ir'is tiu'direkt'e. Mi'a mens'a stat'o mi'n tiom stult'ig'is, ke mi eĉ ne star'ig'is al mi la demand'o'n, ĉu nun'sezon'e framb'o'j matur'as. Mi est'is el'ĉerp'it'a, moral'e kaj fizik'e, pli kaj pli nebul'is en mi'a kap'o, mi paŝ'is aŭtomat'e, iom post iom cert'iĝ'ant'e, ke neniam mi hav'os sufiĉ'e da fort'o por ating'i la framb'o'j'n, kaj ke ĉia'okaz'e ili ne sufiĉ'us por sat'ig'i kaj sen'soif'ig'i mi'n. Sed est'is la plej proksim'a hav'ebl'a manĝ'aĵ'o, kaj, kvazaŭ pel'at'a de best'a viv-instinkt'o, mi plu stumbl'e antaŭ'e'n'ir'is al ĝi.

Post kelk'a temp'o, dum la voj'et'o laŭ'ir'is seri'o'n da rok'o'j, kiu'j'n natur'o aranĝ'is lini'e, iom kiel mur'o'n, mi sent'is, ke mi tuj sven'os. Mi vol'is apog'i mi'n al unu el la rok'o'j, kiu'j tie star'is, sed ... ĝi for'tir'iĝ'is, ced'e al la prem'o de mi'a man'o, kaj mal'ferm'iĝ'is kvazaŭ ĝi est'us – aŭ ĉar ĝi est'is – pord'o, en'rok'e kaŝ'it'a. Sed ĉe la pord'o trov'iĝ'is nek sojl'o nek plank'o, nur abism'o, en kiu'n mi fal'is, tra'pasat'e de strang'a tikl'a vibr'ad'o.

*

Kiom da temp'o daŭr'is la fal'o, mi ne pov'us dir'i, sed ĝi ŝajn'is tre long'a. Mi'a mens'o est'is tro nebul'a por pov'i pens'i, kaj tamen mi sent'is en mi, tre klar'e, du kontraŭ'a'j'n mov'o'j'n. Unu part'o de mi pens'is: “Nun mi mort'os, bon'e, fin'fin'e ven'as fin'o al turment'o”. Kaj ali'a part'o sam'temp'e kri'is: “Mi ne vol'as mort'i, mi ne vol'as mort'i, mi vol'as viv'i!” Konvink'it'e, ke mi tuj traf'os rok'a'n fund'o'n, mi prepar'iĝ'is al frakas'o, sed kontraŭ ĉia atend'o mi al'ter'iĝ'is sur i'o'n mol'a'n, sorb'a'n al la sku'o, kies natur'o'n mi ne pov'is diven'i. Ĝi est'is iom kiel lanug'a aŭ plum'a dik'aĵ'o kovr'ant'a material'o'n simil'a'n al pajl'o, sed sen ties tip'a odor'o. Dum kelk'a'j minut'o'j mi kuŝ'is tie en mal'lum'o, ne tre cert'a, ĉu mi viv'as aŭ mort'is.

*

Mi ek'star'is. Mi mov'is mi'a'j'n membr'o'j'n, palp'is mi'n ĉie. Neni'u ost'o est'is romp'it'a. Iom post iom mi'a'j okul'o'j kutim'iĝ'is al la sen'lum'ec'o. Mi tiam konstat'is, ke la mal'lum'o ne est'as absolut'a. Spac'et'o iom'et'e pli hel'a ol la ceter'o ie for'e disting'iĝ'is. Natur'a koridor'o ir'is tiu'direkt'e. Se mi rest'us sur'lok'e, mi sufer'us la terur'a'n mort'o'n pro soif'o. Kio'n far'i, se ne sekv'i tiu'n invit'a'n voj'o'n?

Post ebl'e kvar'on'hor'a marŝ'ad'o, la koridor'o iĝ'is pli kaj pli mal'vast'a, tiel ke mi fin'e dev'is ramp'i kiel serpent'o por plu ir'i antaŭ'e'n, sed tio ne daŭr'is long'e. Dum'e mi sent'is vibr'o'n simil'a'n al tiu, kiu mi'n tra'pas'is dum'fal'e, kvazaŭ mi glit'us tra ne'vid'ebl'a, sed fizik'a ekran'o ... kiel dir'i? ... iom kiel sinus'oid'a vertikal'a vent'o, se vi pov'as tio'n imag'i.

Mi angil'is el tiu pas'ej'o en grot'o'n, kiu'n bril'a sun'o mal'avar'e pri'lum'is. Mi ir'is ĝis la rand'o. Est'is ne'kred'ebl'e! Antaŭ mi etend'iĝ'is val'o pli kaj pli vast'a, tiel long'a, ke mi ne vid'is ĝi'a'n ekstrem'aĵ'o'n. Mi ad'e star'is tie, sen'mov'a, kun mal'ferm'it'a buŝ'o, tro mir'frap'it'e por pov'i pens'i. Sed baldaŭ pens'o'j tumult'e en'ven'is mi'n kaj kolizi'is inter si: “Ne ebl'as” – “Tamen mi vid'as” – “Sed ne ebl'as, mi kon'as ĉi tiu'n region'o'n eg'e bon'e. Kiom oft'e mi esplor'is ĝi'n ekskurs'e aŭ mont'grimp'e! Ĉi tiu val'o ne ekzist'as” – “Ebl'e mi frakas'is mi'a'n kap'o'n sur la rok'o'j'n, kiam mi fal'is, kaj nun febr'e sonĝ'as” – “Sed mi sent'as neniu'n dolor'o'n” – “Ĝi est'as eg'e bel'a” – “Tamen mi mult'foj'e konsult'is map'o'n de la region'o: mi sci'as, ke tia val'o ne pov'as ekzist'i. Kaj je ĉi tiu alt'ec'o ĝi ne pov'us est'i tiel verd'a.”

Sed kiom ajn akr'e mi'a raci'o kritik'is, fakt'o rest'is, ke vast'eg'a val'o stern'iĝ'is sub mi'a'j okul'o'j. Kaj ĝi est'is admir'vek'a. Vilaĝ'o'j, kamp'o'j, ĝarden'o'j, herb'ej'o'j, urb'et'o, lag'o'j, arb'ar'o'j, river'o ... Ne ebl'us pri'skrib'i. Sed tuj okul'frap'is, ke neni'o modern'a tie vid'ebl'as: neni'u maŝin'o, nek aŭt'o'ŝose'o, nek line'o elektr'a.

Neces'is iom da temp'o, por ke la kirl'iĝ'o de mir'o kaj ali'a'j emoci'o'j komenc'u trankvil'iĝ'i kaj ced'i lok'o'n al pli praktik'a pens'o: tie mi pov'os trink'i. Pied'voj'et'o tuj apud la grot'o invit'is ir'i mal'supr'e'n. Mi ek'paŝ'is sur ĝi. Mi sent'is mi'n tre strang'e. Mi'a deprim'iĝ'o plu ĉe'est'is, kiel funebr'a fon'muzik'o; sed, kontrast'e kun antaŭ'e, ne plu sol'e ĝi okup'is la teren'o'n de mi'a psik'o.

Je ĉiu paŝ'o sur tiu voj'et'o traf'is mi'a'n naz'o'n flor-, arb- kaj herb'parfum'o, kiu ĝerm'ig'is en mi i'a'n obtuz'a'n feliĉ'o'n, strang'e kun'ekzist'ant'a'n kun la melankoli'o. Kiam bird'o'j kaj papili'o'j ek'flug'is preter'e, mi sent'is i'a'n naiv'a'n plezur'o'n, infan'ec'a'n, kiu bril'e kaj ĝoj'don'e ŝveb'is super la ombr'aĉ'a tru'o, fund'e de kiu mi'a anim'o kaŭr'is, sen'esper'e kapt'it'a. Bon'vol'u pardon'i, se mi uz'as ne'koher'a'j'n bild'o'j'n; mi ne sci'as, kiel kompren'ig'i mi'n ali'manier'e.

De'supr'ant'e pli kaj pli, mi ating'is ne'larĝ'a'n eben'aĵ'o'n, kie star'is benk'o. Mi decid'is sid'i tie por rigard'i pli detal'e, kie mi pov'os trov'i lok'o'n por korekt'i mi'a'n trink- kaj manĝ'o'mank'o'n. Fascin'at'e de la mir'ind'a pejzaĝ'o, mi rest'is tie, kontempl'e, kiam mi diven'is, flank'e, ies rigard'o'n. Kap'turn'o rivel'is knab'in'o'n, ebl'e kvin'jar'a'n, kiu proksim'iĝ'is. Kiam ŝi trov'iĝ'is je du aŭ tri metr'o'j, ŝi halt'is. Ŝi rigard'is mi'n, kaj mi ŝi'n. Est'is io ekster'ordinar'a en ŝi'a'j okul'o'j. Rigard'o profund'a, kvazaŭ de iu mult'e pli matur'a ol ŝi pov'is est'i. Rigard'o, en kiu kun'sent'o kaj ne'kompren'o kun'fand'iĝ'is. Ŝi'a'j unu'a'j parol'o'j est'is plej mir'ig'a'j:

– Ha! Vi ven'as el la sufer'mond'o!?

Ne est'is demand'o, sed ankaŭ ne est'is asert'o, kvazaŭ ŝi pens'us: “Tio ne est'as ebl'a, kaj tamen tio est'as”. Mi sent'is en ŝi la sam'a'n mir'o'n pri mi, kiel en mi pri ĉi tiu strang'a mond'o, ne ebl'a, kaj tamen konkret'e plej palp'ebl'e fakt'a.

Kiam ŝi al'don'is: “Ĉi tie neni'u sufer'ig'as”, mi sent'is la baldaŭ'a'n al'ven'o'n de larm'o'j, sed ŝi ne hav'is la temp'o'n ili'n vid'i. Kun rid'et'o ŝi turn'is si'n, kaj salt'e-danc'e ir'is for. Mi'a rigard'o ŝi'n sekv'is kaj mi vid'is ŝi'n halt'i ĉe par'o, ver'ŝajn'e la ge'patr'o'j. Ŝi parol'is, kun montr'o'fingr'o direkt'it'a al mi, kaj la du plen'kresk'ul'o'j ek'paŝ'is al mi'a benk'o.

Ĉi'foj'e mi ne pov'is, kaj ne vol'is, sub'prem'i la larm'o'j'n. Mi plor'is, plor'is, plor'is. La ge'vir'o'j sid'iĝ'is sur la benk'o'n ambaŭ'flank'e de mi. La vir'in'o pren'is mi'a'n man'o'n en la si'a'n, kaj kviet'e kares'is ĝi'n, dum la vir'o las'is si'a'n man'o'n sur mi'a ŝultr'o, amik'e, konsol'e. Mi plu plor'is. Mi tut'e ne imag'is, ke pov'as kuŝ'i en mi tia larm'a potencial'o. Mi'a'j sent'o'j est'is eg'e konfuz'a'j, sed tra ili'a kirl'o mi percept'is la du man'o'j'n, unu ĉe mi'a'j man'plat'o kaj fingr'o'j, la ali'a'n sur mi'a ŝultr'o. Ili komunik'is am'o'n. Jes, jes, tio est'as ne'kred'ebl'a, sed est'as la ver'o. Unu'a'foj'e en mi'a viv'o mi sent'is, ke iu am'as mi'n. Mi ne sci'as, kio'n signif'as tiu vort'o “am'i”. Mi sci'as nur, ke tiu'j du esprim'is am'o'n al mi. Ili postul'is neni'o'n, atend'is neni'o'n, esper'is neni'o'n. Neni'o'n ili dezir'is. Ili las'is mi'n plen'e liber'a. Ili ne demand'is, kial mi plor'as. (Kio'n mi pov'us respond'i?). Ili ne far'is supoz'o'j'n pri mi, nek taks'is mi'n tia aŭ tia. Rid'ind'a, aŭ kompat'ind'a, aŭ eĉ ind'a je help'o. Ili komunik'is nur, ke ili kun'vibr'as kun mi'a dolor'o, ke ili akcept'as ĝi'n, ebl'e strang'a'manier'e part'e pren'as ĝi'n sur si'n, tiel ke iom post iom ĝi mal'aper'os.

La ŝajn'e sen'fin'a larm'font'o fin'fin'e el'ĉerp'iĝ'is. Mi aŭd'is mi'n murmur'i: “Pardon'u” kaj “Dank'o'n”. Ĉu mi ver'e aŭd'is la vir'in'o'n dir'i: “Vi ven'as el la sufer'mond'o” aŭ ĉu mi tio'n post'e imag'is, mi ne pov'as dir'i. Iom post iom re'ven'is mi'a pens'kapabl'o kaj mi demand'is: “Bon'vol'u dir'i: kie mi pov'us trink'i kaj manĝ'i?” Nur tiam mi rimark'is la sak'o'n, kiu'n la vir'o port'is korp'o'flank'e. El ĝi li tir'is trink'aĵ'uj'o'n plen'a'n je akv'o, kiu'n mi sorb'is avid'e kaj dank'e, post kio mi ricev'is pom'o'n, kies bon'gust'ec'o ŝajn'is sen'rival'a.

Nur manĝ'int'e ĝi'n mi ver'e ili'n rigard'is. Mi ricev'is pri ili la sam'a'n impres'o'n, kiel pri la knab'in'o, nom'e: “Ili ne est'as special'e bel'a'j, kaj tamen ili est'as pli bel'a'j ol iu ajn hom'o iam ajn vid'it'a en mi'a viv'o.” Ili est'is proksim'um'e 30-jar'a'j kaj vest'it'a'j tut'e ali'manier'e ol en ni'a mond'o. Mi ne sci'as, kiel klar'ig'i. Mi hezit'as inter “mez'epok'e”, “kamp'ar'an'e” kaj “folklor'e”, sed tiu'j vort'o'j pov'us el'vok'i i'o'n prem'a'n, dum ili'a'j vest'o'j aper'is komfort'e liber'las'a'j. Ili est'is simpl'a'j kaj gaj'kolor'a'j, kun delikat'a'j ornam'aĵ'o'j, tamen tiel diskret'e en'plekt'it'a'j, ke ne tuj mi ili'n rimark'is. Kio okul'frap'is, tio est'is, ne la vest'o'j, sed la vizaĝ'a'j esprim'o'j. Ili dis'radi'is bon'kor'ec'o'n, kia'n oni mal'oft'e vid'as ĉe ni. Mi preskaŭ dir'us: ili el'ig'is lum'o'n. Sed tio ne est'us ĝust'a. Fizik'e tia lum'o ne vid'iĝ'is. Kaj tamen est'is io lum'a en ili. Mi em'us dir'i: ili'a anim'o est'is bel'a, bril'a, kaj tio'n mi vid'is tra la konkret'e tut'e ordinar'a aspekt'o. Ekzempl'e mi rimark'is, ke la dent'o'j de la vir'o tut'e ne est'as egal'a'j, nek la korp'o de la vir'in'o perfekt'e proporci'a, kiel est'us ĉe mod'a'j model'o'j. Kaj tamen la vort'o “bel'a” trud'is si'n al mi, sam'e pri ili, kiel pri la knab'in'o. Kaj pri la pejzaĝ'o.

Ebl'e ne est'is tre ĝentil'e detal'e rigard'i ili'n, kiel mi far'is, sed tio ili'n tut'e ne embaras'is. Kiam ili sent'is, ke mi fin'is mi'a'n inspekt'o'n, la vir'o dir'is:

– Ven'u vilaĝ'e'n, vi bezon'as kor'varm'o'n.

Tiu'j vort'o'j, sam'temp'e strang'a'j kaj nest'rang'a'j, gravur'iĝ'is en mi'a memor'o, pro la voĉ'a ton'o. Mi bedaŭr'as, ke mank'as al mi la vort'o'j por pri'skrib'i ĉio'n, kio'n mi tie tra'viv'is. Voĉ'o amik'ec'a, hom'frat'a, solidar'a, sam'temp'e emoci'plen'a kaj mark'it'a per re'ten'em'o.

Ni ek'star'is kaj mal'supr'e'n'ir'is ĝis la plej proksim'a dom'ar'o ...

4

Est'is tag'mez'e. El'ir'ant'e el la dom'o, kie mi hav'as mi'a'n terapi'a'n kabinet'o'n, mi hazard'e renkont'is koleg'o'n Sativan.

– Klaŭdjo! Salut'o'n!

– Ha! Roberto! Kio'n vi far'as en ĉi tiu kvartal'o?

– Mi ir'as al Oaz'o por tag'manĝ'i. Mi subit'e sopir'is al ili'a fiŝ'a special'aĵ'o, kaj ne rezist'is la tent'o'n. Ĉu vi akompan'os mi'n?

– Volont'e.

Nur post kiam ni mend'is, mi vort'ig'is la demand'o'n. Mi sci'vol'em'is pri li'a impres'o, kaj, se dir'i la ver'o'n, iom tim'is ĝi'n.

– Ĉu vi aŭskult'is la kased'o'n ĝis'fin'e?

– Jes, mi furioz'is, kiam ni est'is inter'romp'it'a'j vi'a'hejm'e. Sed, nu, urĝ'aĵ'o est'as urĝ'aĵ'o. Dank'o'n, ke vi prunt'e don'is ĝi'n. Fakt'e, mi atend'is la morgaŭ'o'n, ĉar est'is pli saĝ'e dorm'i, se mi vol'is taŭg'e dispon'ebl'i por la pacient'o'j. Sed la sekv'ant'a'n tag'o'n, re'ven'int'e hejm'e'n post la labor'o, mi tuj re'aŭskult'is ĝi'n ĝis la fin'o. Est'as ekster'ordinar'e. Kiam li rakont'as pri la kurac'iĝ'o ... La “re'bon'ig'ist'o”, kiu ven'ig'as en li'a'n mens'o'n tiu'n kvazaŭ'film'o'n de la viv'o, en kiu li vid'as la kaŭz'o'j'n kaj rezult'o'j'n kiel en vast'a flagr'ant'a panoram'o ... Fascin'a rakont'o! Kiel la deprim'iĝ'a etos'o plen'e for'sven'as, ŝanĝ'at'a al profund'a anim'pac'o. Kaj eĉ detal'o'j pri la afabl'ec'o de la hom'o'j, ili'a feliĉ'o, ili'a kompren'o pri sufer'o ... Se dir'i neni'o'n pri la bel'ec'o de la pejzaĝ'o, de la muzik'o ... Est'as kvazaŭ fe-fabel'o, kaj sam'temp'e li sukces'as kred'ig'i, ke tut'e ne tem'as pri fabel'o, kvankam est'as mal'facil'e dir'i, kial. Aŭskult'ant'e, oni sent'as si'n rav'at'a. Sed post'e oni re'pri'pens'as la afer'o'n, kaj preskaŭ koler'as pri tio, ke tiu aventur'o ne est'as ebl'a, kaj ke do, iel, oni las'is la kor'tuŝ'a'n voĉ'o'n ag'i tromp'e.

– Kaj post'e oni re'e pri'pens'as, kaj konklud'as, ke ne pov'is est'i tromp'o. Tamen oni ne sukces'as kred'i.

– Preciz'e tio okaz'is al mi. Mi kompren'as, ke ni'a kar'a Lorena ne sci'is, kio'n far'i.

– Ŝi bezon'is neni'o'n far'i, ĉar la pacient'o komplet'e re'san'iĝ'is. Ŝi saĝ'e decid'is tamen plu vid'i li'n unu'foj'e semajn'e, por kontrol'i, ĉu la re'san'iĝ'o ver'e stabil'as. Kiel vi ebl'e sci'as, eĉ antaŭ ol deprim'iĝ'i, li hav'is tip'a'n neŭr'oz'a'n simptom'ar'o'n kun angor'o, inhib'o'j, obsed'em'o, k.s. Nu, tiu nun est'as for. La sekv'ant'a'j renkont'iĝ'o'j kun ŝi nur al'port'is ar'o'n da nov'a'j detal'o'j pri li'a vojaĝ'o tie'n.

– Sed kial li re'ven'is, se la lok'o est'as tiel mir'ind'a?

– Li hezit'is, ĉu re'ven'i aŭ ne. Li diskut'is la afer'o'n kun si'a'j nov'a'j amik'o'j. Parentez'e tiu'j dir'is, ke ili mem ne pov'as ven'i al ni'a mond'o, kvankam li ne bon'e kompren'is, pro kio. Sed neni'o mal'help'is, ke re'ven'u li. Li decid'is re'ven'i, ĉar li lern'is tie, li dir'is, du grav'a'j'n afer'o'j'n, kiu'j'n li nun vol'as instru'i al la hom'frat'o'j: esper'o'n kaj dank'em'o'n.

– Pri esper'o mi iom kompren'as, sed dank'em'o ...

– Li dir'is, ke la hom'o'j tie est'as eg'e feliĉ'a'j grand'part'e pro tio, ke ili viv'as en stat'o de konstant'a dank'em'o. Ili konsci'as tut'temp'e (ne en pens'a manier'o, sed en sent'a), kiom antaŭ'supoz'as ĉio, kio'n ili ĝu'as. Rigard'u ni'n, ekzempl'e. Jen ni sid'as en plej agrabl'a restoraci'o, plezur'ant'e pri bon'eg'a manĝ'o, sed ĉu ni sent'as dank'o'n pri la grand'eg'a kvant'o da labor'o, pen'o, sufer'o, kiu'n ĝi postul'is? Prepar'e al ni'a manĝ'o, fiŝ'ist'o'j pen'is; ĉu vi kred'as, ke ili amuz'iĝ'is kapt'ant'e ni'a'n frand'aĵ'o'n en ocean'o, sub la-diabl'o-sci'as-kia veter'o? Kaj tiu'j, kiu'j kolekt'is la riz'o'n? Ĉu vi nun sent'as dank'o'n al tiu'j, kiu'j far'is la pen'ig'a'n labor'o'n de riz'produkt'ad'o? Kaj kio pri la hom'o'j, kiu'j frid'kamion'e transport'is la fiŝ'o'n? Kaj tiu'j, kiu'j far'is la aŭt'o'ŝose'o'j'n, sur kiu'j ili vetur'is, kaj tiu'j, kiu'j fleg'as ili'n? Ĉu vi imag'as, kio'n signif'as far'i modern'a'n voj'o'n, sub brul'ig'a sun'o, sub pluv'o, por salajr'o ne princ'a, ven'int'e el for'a land'o, ebl'e, por viv'ig'i famili'o'n per lu'o de la korp'a fort'o? Kaj tiu'j, kiu'j desegn'is la kamion'o'n, fabrik'is la pec'o'j'n, munt'is ĝi'n? Kaj la pakistanaj aŭ kore'a'j labor'ist'o'j, kiu'j en Kuvajt'o aŭ Abu Dhabi don'is si'a'n pen'o'n kaj sufer'o'n por ĉerp'i naft'o'n kaj ĝi'n trans'form'i al benzin'o? Kaj tiu'j, kiu'j kresk'ig'is, kolekt'is, pri'zorg'is la legom'o'j'n? Kaj la komplik'a'j komerc'a'j ret'o'j, kiu'j ebl'ig'as ĉio'n ven'ig'i ĝust'a'temp'e? Kaj tiu'j, kiu'j ĵus labor'is en la kuir'ej'o? Ni'a'n bon'gust'a'n manĝ'o'n ni ne pov'us ĝu'i sen la kontribu'o de mil'o'j da hom'o'j, kiu'j labor'is pri tiu aŭ ali'a aspekt'o de la ag'o'j konverĝ'a'j al ĝi'a fin'a pret'ig'o. Sed ni manĝ'as sen sent'i dank'o'n al ili. Tie ili dank'o'n sent'as. Ne demand'u mi'n, kiel ili sukces'as tio'n sent'i, kaj sam'temp'e diskut'i pri ali'a'j afer'o'j, mi ne sci'as, sed laŭ la inform'o'j de Lorena kaj de ŝi'a pacient'o, tiel est'as, kaj por atent'ig'i ni'n pri tio, inter-ali'e, li decid'is re'ven'i.

– Ŝajn'as al mi, ke vi tro'ig'as. Ni sci'as pri ĉio ĉi.

– Ni sci'as teori'e, sed ni ne konsci'as, ne alt'e'taks'as. Antaŭ minut'o vi dir'is, kiel bon'a vi trov'as ĉi tiu'n vin'o'n. Ĉu ver'e en vi trov'iĝ'as dank'em'o, al la mult'eg'o da labor'o, kiu'n en'hav'as vi'a glas'o, plej diskret'e, ne'vid'at'e? Lorena klar'ig'is al mi pri tio, kio'n ili tie nom'as dank'o'nutr'o. Ne tem'as nur pri ni'a temp'o. Ili iel sent'as si'n konstant'e dank'a'j pri la jar'cent'o'j da pli'bon'ig'o, progres'o, prov'ad'o ĝis oni kapabl'is produkt'i tiom da bon'a'j afer'o'j. Mal'antaŭ ĉiu minut'o de ni'a viv'o kaŝ'iĝ'as mil'o'j kaj mil'o'j da hor'o'j da labor'o, jen ĝoj'a, jen mal'ĝoj'a, jen en just'ec'o, jen en mal'just'ec'o, kaj ni rigard'as tio'n normal'a. Ni ili'n ignor'as. Tie, oni iel sent'as ili'n, kaj vid'as en ĉio donac'o'n, de la ceter'a'j hom'o'j, de la pra'av'o'j, de la natur'o, tiel ke la anim'o'j konstant'e ban'iĝ'as en etos'o de dank'ad'o.

– Ĉe ni, se la hom'o'j tio'n konsci'us, iu'j re'ag'us per kulp'o'sent'o (“ne pens'ig'u mi'n pri tiom da sufer'o kaj pen'o, mi sent'os mi'n kulp'a”), ali'a'j per rajt'o'sent'o (“nu, est'as normal'e, oni pag'is ili'n; ĝu'ant'e ĉio'n ĉi ni ne pren'as i'o'n ajn de iu ajn”).

– Tie, Lorena dir'is, ili sent'as i'o'n ekster'ordinar'a'n en la fakt'o tiom ricev'i. Ili koncept'as la hom'ar'o'n kiel ret'o'n, en kiu ĉiu al'port'as si'a'n kontribu'o'n, kaj sent'as tio'n mir'ind'a, dum ni oft'e ne pens'as pri ĝi, kaj, se jes, trov'as tio'n ne special'e ind'a je admir'o. Tie, ĉiu konsci'as, ke ĉiu ĝu'as la kontribu'o'n de milion'o'j da ali'a'j, ankaŭ en la regn'o'j best'a kaj plant'a, ĉu nun viv'ant'a'j, ĉu viv'int'a'j en la antaŭ'a temp'o. Lorena bon'e klar'ig'is al mi tio'n. Ekzempl'e, kiam vir'o am'as vir'in'o'n, li sent'as dank'em'o'n al la ge'patr'o'j, kiu'j en'mond'ig'is ŝi'n, sed kiu'j ankaŭ hav'ig'is al ŝi ŝi'a'j'n agrabl'a'j'n karakter'o'n, person'ec'o'n, kapabl'o'j'n.

– Tio ne ebl'us ĉi tie, ĉar mult'a'j ne hav'as agrabl'a'n karakter'o'n!

– Sed tie la ge'patr'o'j nutr'as la person'ec'o'n per bon'a'j sent'o'j, kaj, laŭ Lorena, ili tiel kompetent'as en tiu art'o, mult'jar'cent'e perfekt'ig'it'a, ke mal'plaĉ'a'j karakter'o'j tut'e simpl'e ne ekzist'as. Agrabl'a'n person'ec'o'n ili ne atribu'as al bon'ŝanc'o aŭ natur'o, aŭ al hered'o, nur al la ag'manier'o de la ge'patr'o'j. Tial ili sent'as si'n dank'a'j.

– Ĉu ili ne sci'as pri genetik'o, ne'as hered'ec'o'n?

– Ne, tut'e ne. Ili konsider'as ĝi'n. Sed por ili oni genetik'e hered'as nur la muzik'il'o'n, ne la muzik'o'n. Ĉi-last'a de'pend'as de ge'patr'a instru'o, de propr'a ekzerc'ad'o, de la divers'a'j model'o'j, kiu'j'n prezent'as la ĉirkaŭ'aĵ'o. Ankaŭ de hazard'a'j el'trov'o'j. Kaj de inspir'o, kio, por ili, est'as rilat'o kun est'ul'o'j ali'sfer'a'j. Laŭ ili, ebl'as far'i bel'a'n viv'o'n per tre modest'a genetik'a hered'aĵ'o, kaj, mal'e, ricev'i de la pra'av'o'j riĉ'a'j'n kapabl'o'j'n en plej san'a korp'o, kun bon'e funkci'ant'a'j cerb'o kaj nerv'ar'o, kaj tamen la viv'o'n plej komplet'e fuŝ'i. Ili est'as tre saĝ'a'j, ĉu ne?

– Ili est'us, se ili ekzist'us. Re'kon'u, ke la ekzist'o de tiu bel'a mond'o mal'facil'e kred'ebl'as!

– Konsent'it'e, se rakont'us ekzalt'it'o'j, aŭ tro'ig'em'a'j, ideal'ig'em'a'j person'o'j. Ebl'e la pacient'o est'as tia, sed Lorena tut'e cert'e ne. Laŭ ambaŭ, la hom'o'j tie viv'as en konstant'a etos'o de dank'em'o. Ĉiu sent'as si'n centr'o, al kiu konverĝ'as milion'o'j da ag'o'j, kiu'j ig'as la person'a'n viv'o'n ebl'a kaj ĝoj'ig'a, sekv'e dank'ind'a'j, sed ĉiu el tiu'j centr'o'j est'as lig'it'a al ĉiu ali'a, ĉar ĉiu kontribu'as al la viv'o, tiel ke ili sent'as si'n er'o'j de ret'o de feliĉ'ig'o, kaj kiam frap'as mal'feliĉ'o ili'a solidar'ec'o tuj ag'as sav'e kaj pli'ig'as la ĝeneral'a'n dank'o'sent'o'n. Tio, laŭ ili, est'as unu el la kaŭz'o'j de la komun'a'j feliĉ'o kaj kontent'ec'o, kiu'j si'a'vic'e kaŭz'as, ke “tie neni'u sufer'ig'as”. Iu kontent'a ne bezon'as sufer'ig'i.

– Est'as paradiz'a mond'o.

– Jes. Tial mi konsent'as kun vi: est'as mal'facil'e kred'i, ke ĝi hav'as real'ec'o'n. Tamen mi vid'is tiu'n sinjor'o'n, kiam li est'is psik'e sufer'ant'a, kaj sufer'ig'a por la ĉirkaŭ'ul'o'j. Li est'is plen'a je obsed'o'j kaj angor'o'j, li'n turment'is sen'dorm'ec'o kaj dek'o'j da ali'a'j mal'plaĉ'o'j. Post kiam Lorena li'n trans'pren'is, mi ne plu vid'is li'n, ĝis tiu ne'kred'ebl'a ekskurs'o, sed mi aŭd'is li'a'n voĉ'o'n kased'e dum la kontrol'kun'sid'o'j kaj mi pov'as garanti'i, ke li est'is ver'e deprim'it'a tuj antaŭ ĝi. Post li'a re'ven'o, mi dezir'is vid'i li'n kaj li volont'e akcept'is. Li'a'j simptom'o'j mal'aper'is, li dir'is al mi. Mi sub'met'is li'n al seri'o da test'o'j. Li'a'j re'ag'o'j montr'is li'n tut'e liber'ig'it'a je la trajt'o'j, kiu'j konduk'is al la origin'a diagnoz'o. Mi ne sci'as, ĉu io tie okaz'is aŭ ne, mi eĉ ne sci'as, ĉu tie en'tut'e ekzist'as, sed, ke li est'is ia antaŭ'e, kaj ali'a post'e, kun net'a divid'lini'o, tio est'as fakt'o, antaŭ kiu mi nur pov'as klin'i mi'n. Li'a kondut'o far'iĝ'is tiu de hom'o psik'e san'a, pli san'a ol la pli'mult'o. Li est'as seren'a, trankvil'a, matur'a. Mi ne ripet'as oni'dir'o'j'n, nur esprim'as la fak'a'n juĝ'o'n de profesi'ul'o, kiu vid'is mem.

– La tut'a afer'o mi'n incit'as. Est'us tiom pli facil'e, se mi ne kon'us Loren'an! Sed mi ne pov'as ne'i, ke ŝi est'as raci'a, inteligent'a, real'ism'a, tut'e fid'ind'a ĉiu'rilat'e. Mi sent'as mi'n tiel dis'tir'it'a inter kred'o kaj ne'kred'o, ke est'as preskaŭ fizik'e dolor'e.

– La afer'o est'is mal'facil'a ankaŭ por ŝi. Ŝi'a kor'o tuj sent'is la ver'em'o'n de la pacient'o, sed ŝi'a kap'o ne pov'is akcept'i li'a'n rakont'o'n. Li tiom insist'is, ke ne pov'as est'i sonĝ'o aŭ halucin'o! Ŝi'a intu'o dir'is, ke li prav'as, sed kiel akord'ig'i tio'n kun long'a universitat'a trejn'iĝ'o pri kritik'a analiz'o? Fin'e ŝi dir'is al li: “Est'as mal'facil'e kred'i vi'n, sed ni'a kun'labor'o ne plu bon'e funkci'os, se inter ni star'os tiu dub'o. Mi nepr'e dev'as ir'i tie'n por kontrol'i.” Kaj, kiel vi sci'as, ŝi ir'is.

5

La komision'o, ne sci'ant'e, kiel trakt'i la kaz'o'n, fin'e instrukci'is tri el si'a'j membr'o'j apart'e pri'demand'i Loren'an kun la cel'o prov'i difin'i, kiel fid'ind'a ŝi est'as. Ĝi tiel pov'is prokrast'i si'a'n decid'o'n ĝis ricev'o de ili'a'j raport'o'j. Roberto eg'e kontent'is est'i unu el la tri. Li akcept'is ŝi'n kun larĝ'a rid'et'o.

– Kar'a koleg'in'o, mi ĝoj'as pri ĉi tiu person'a renkont'iĝ'o.

– Ankaŭ mi ĝoj'as, d-ro Sativa, eĉ se mi tim'as sam'temp'e.

– Nu, kiel vi sci'as, la praktik-rajt'ig'a komision'o est'as eg'e embaras'it'a pro vi'a manier'o pri'trakt'i kaz'o'n, kiu konduk'is vi'n al plej ne'kred'ebl'a rakont'o. Mi'a amik'o kaj koleg'o, sub kies kontrol'o vi labor'as, aŭd'ig'is al mi la kased'o'n de vi'a pacient'o. Mi est'is eg'e impres'it'a, konsent'it'e. Tamen, nun mi dev'as aŭskult'i vi'n. Kiel vi sci'as, mi est'as unu el la tri komisi'it'o'j taks'i, ĉu vi ... pardon'u, se mi parol'os krud'e, sed, se vi praktik'as ni'a'n profesi'o'n, vi tio'n kapabl'as sorb'i, ĉu ne? ... ĉu vi sufer'as je halucin'o'j, aŭ ĉu vi dir'as i'o'n fakt'a'n.

– Mi bon'e kompren'as vi'a'j'n dub'o'j'n. Se mi an'us en vi'a komision'o, kaj dev'us decid'i pri kaz'o tiel strang'a, ankaŭ mi sent'us embaras'o'n.

– Dank'o'n, ke vi akcept'as la situaci'o'n tiel kompren'e. Tio facil'ig'os ni'a'n rilat'o'n. Vi do ir'is tie'n, kaj tie rest'is. Kiom long'e?

– Tri tag'o'j'n.

– Ĉu vi ir'is sol'a?

– Ne. Kiam mi dir'is al mi'a pacient'o, ke mi ŝat'us tie'n ir'i, li eg'e ĝoj'is kaj propon'is gvid'i mi'n dir'ant'e, prav'e, ke mi neniam pov'us trov'i la “pord'o'n” per mi mem. Ni do ambaŭ ir'is.

– Tio ne est'as tre konform'a al la regul'o'j pri psik'o'terapi'a rilat'o. Se Prof. Javorski tio'n ek'sci'is, mi kompren'as, ke li ne em'as akcept'i vi'n.

– La afer'o est'is tro strang'a! Etik'e, mi dev'is kontrol'i.

– Ĉu vi inform'is vi'a'n kontrol'ant'o'n?

– Li bedaŭr'ind'e tiu'temp'e for'est'is, kaj mi ne pov'is atend'i li'a'n re'ven'o'n, pro la sezon'o. Se mi vid'u la lok'o'n, dev'is est'i dum period'o, kiam tiu alt'a mont'ar'o est'as al'ir'ebl'a. Mi sci'as, ke ebl'e mi profesi'e mis'paŝ'is. Sed mi pren'is sur mi'n la risk'o'n. Se ne, mi ne pov'is plu trakt'i tiu'n vir'o'n, kvankam mi sukces'is kre'i kun li apart'e bon'a'n rilat'o'n, kaj vi sci'as, kiom tio grav'as en sever'a'j neŭr'oz'a'j kaz'o'j, kiel tiu. Li do konduk'is mi'n tie'n. Li dir'is al mi antaŭ'e: “Vi sci'u, la fal'o est'as long'a kaj eg'e tim'ig'a, ĝi postul'as ag'o'n de fid'o, ĉu vi sent'as vi'n sufiĉ'e fort'a por ĝi?” Mi respond'is jes'e kaj tiam li al'don'is: “Kiam la rok'o pord'iĝ'as kaj oni ek'fal'as, okaz'as tre strang'a sens'aĵ'o, kvazaŭ ĉiu'j molekul'o'j de la korp'o ek'vibr'us, kvazaŭ ili'n tra'pas'us ia elektr'a ond'o. Ne est'as agrabl'e. Ĉu ankaŭ tio'n vi pret'as el'port'i?” Mi jes'is, kompren'ebl'e.

– Vi aper'as sport'em'a. Por vi do ne est'is obstakl'o dev'i long'e marŝ'i sur'mont'e, ĉu?

– Ne. Mi est'as en tre bon'a fizik'a stat'o. Kaj plaĉ'as al mi sur'mont'e ekskurs'i. Mi tio'n oft'e far'as. Sed tiu'region'e mi neniam est'is.

– Ĉu li facil'e trov'is la lok'o'n? Se mi bon'e kompren'is, tem'as pri spec'o de rok'dezert'o, en kiu ĉiu ŝton'o simil'as ĉiu'n ali'a'n.

– Li sen'problem'e trov'is. Li prem'is la rok'o'n, kiu est'as tre re'kon'ebl'a pro divers'a'j karakteriz'o'j. Ĝi ŝancel'iĝ'is, sink'is mal'ferm'iĝ'e. Ni stumbl'is, fal'is, tra'pas'is la vibr'o'n, traf'is la mol'aĵ'o'n, kiu form'as la fund'o'n de la ŝajn'a abism'o, fakt'e natur'a kamen'tub'o. Kia emoci'o! Kvankam mi em'is kred'i li'n sincer'a, est'is terur'a bat'o por mi mal'kovr'i, ke li dir'is la ver'o'n. Kiam mi real'e tra'pas'is tiu'n vibr'o'n kaj fal'is, mi apenaŭ pov'is re'pac'iĝ'i kun la fakt'o, ke tio ver'e okaz'as. Sed tio okaz'is. Ni kun'e ir'is la tut'a'n koridor'o'n, ĝis ni al'ven'is – re'foj'e strang'a'vibr'e – al la grot'o kaj al la al'vilaĝ'a voj'et'o. Li montr'is al mi la lok'o'n, kie li sid'is kaj plor'is.

– Kiel vi tiam sent'is vi'n?

– Kor'tuŝ'it'e. Li vid'ebl'e re'sent'is emoci'o'n, kiu'n li iel silent'e trans'don'is al mi. Mi mi'n demand'is, ĉu la sam'a knab'in'o ĉe'est'os. Sed ven'is neni'u. Rigard'ant'e tiu'n bel'eg'a'n panoram'o'n, mi palp'is ĉio'n ĉirkaŭ mi: la benk'o'n, la grund'o'n, ŝton'et'o'n, arb'et'o'n, kiu tie kresk'is, eĉ mi'a'n korp'o'n, mi'n demand'ant'e, ĉu mi percept'us ĉio'n tiel konkret'e, se mi sonĝ'us. Mi ripet'is al mi: “En sonĝ'o la afer'o'j ne est'as tiel stabil'a'j; post kelk'a'j minut'o'j, ĉio jam est'us ali'a, aŭ mi pov'us per vol'o ŝanĝ'i la pejzaĝ'o'n”. Sed kiom ajn mi prov'is, ĝi ne ŝanĝ'iĝ'is. Ĝi rezist'is. “Kio rezist'as, tio ekzist'as,” mi dir'is al mi, memor'ant'e cit'aĵ'o'n de Charles Baudouin, kiu'n Prof. Tolja ŝat'as ripet'ad'i en si'a'j seminari'o'j. Kaj tamen ĉi tio est'is ni'a land'o, ni'a mont'ar'o. En temp'o, kiam oni tiom pen'as por ven'ig'i la turist'o'j'n, kiel ebl'us, ke tia okul'kares'a val'o neniam menci'iĝ'is? Mi ne sukces'is kongru'ig'i tio'n, kio'n mi vid'is, kun ĉio, kio'n mi sci'as ceter'e. Ni mal'supr'e'n'ir'is al la unu'a vilaĝ'o, ni'n demand'ant'e, ĉu ni prov'os vizit'i la par'o'n, ĉe kiu li unu'e gast'is, aŭ far'os i'o'n ali'a'n. Sed apenaŭ ni pas'is sur la ŝton'a pont'o, kiu mark'as la en'ir'o'n en la vilaĝ'o'n, jen mal'jun'ul'o, kiu labor'is en si'a ĝarden'o, salut'is ni'n bon'ven'ig'e kaj dir'is, plej surpriz'e por mi, se ne por Erik'o (mi'a pacient'o kaj kun'ul'o): “Vi ven'as el la sufer'mond'o?!” Li invit'is ni'n al si'a dom'o tiel afabl'e, ke ni ne pov'is rifuz'i.

– Kia est'is li'a dom'o?

– Ŝton'a, sen'pretend'a, tamen sufiĉ'e komfort'a. La sun'o est'is tre fort'a ekster'e, kaj la intern'a mal'varm'et'o tut'e bon'ven'a. Li propon'is al ni bon'gust'a'n trink'aĵ'o'n, kies baz'o est'is frukt'o'suk'o, sed en kiu cert'e trov'iĝ'is ankaŭ iom da vin'o kaj divers'a'j spic'o'j. Ven'is knab'et'o, kiu'n li send'is for kun la komisi'o “inform'i la jumon, ke ven'is du el la sufer'mond'o”. Li kares'e pas'ig'is la man'o'n sur la har'o'j de la knab'o dir'ant'e: “Est'as mi'a nep'o, la plej bon'a ir'u-dir'i-ul'o en la tut'a vilaĝ'o.” Telefon'o tie ne ekzist'as, kaj la knab'o'j ag'as mesaĝ'ist'e.

– Kia'j'n vest'o'j'n ili sur'hav'is?

– Ambaŭ hav'is kolor'a'j'n pantalon'o'n kaj ĉemiz'o'n. Sur la ĉemiz'o est'is ruband'o kun tre fajn'a'j desegn'o'j: flor'o'j por la av'o, fiŝ'o'j por la nep'o. Mi ne pov'is ident'ig'i la material'o'n, mi dir'us, ke ĝi simil'is al lin'o. Ĉia'okaz'e, ĝi ne aspekt'is modern'a. Ne'long'e post la mal'aper'o de la knab'o al'ven'is vir'in'o, kiu'n la mal'jun'ul'o prezent'is kiel si'a'n bo'fil'in'o'n. Ankaŭ ŝi sur'hav'is pantalon'o'n, sed post'e en la vilaĝ'o mi rimark'is, ke tio tut'e ne est'as la sol'a vest'manier'o. Ali'a'j vir'in'o'j hav'is rob'o'n aŭ jup'o'n, kaj ne ĉiu'j vir'o'j est'is sam'e vest'it'a'j: kelk'a'j sur'hav'is pantalon'o'n, sed ali'a'j rob'o'n, kelk'foj'e tre kolor'a'n kaj bel'e ornam'it'a'n, iom kiel ĉe vir'o'j el okcident'a Afrik'o.

*

– Nu, supoz'ebl'e, tiu bo'fil'in'o est'is ĉarm'a kaj lum'radi'ant'a, kiel ĉiu'j en tiu mond'o.

– Ĉu ver'e vi dev'as ironi'i, d-ro Sativa? Pens'u, kio'n vi vol'as, rest'as fakt'o, ke la pli'mult'o el la hom'o'j tie dis'radi'as i'a'n ... ne est'as vort'o por tio ... i'o'n, kio ig'as hom'o'n sent'i si'n eg'e bon'e. I'o'n en la rid'et'o, en la okul'o'j, kio signif'as: “Vi hav'as valor'o'n por mi”. Sed ŝi efektiv'e est'as bel'a vir'in'o, la plej bel'a, kiu'n mi vid'is dum tiu strang'a vojaĝ'o.

– Kaj ĉu ŝi'a'j parol'o'j sam'e bel'is, kiel ŝi'a aspekt'o?

– Ŝi parol'is afabl'e, kiel ĉiu'j. Ŝi unu'e dir'is la sam'a'n fraz'o'n kiel ni'a gast'ig'ant'o, kun tiu sam'a du'on-asert'a, du'on'demand'a ton'o: “Vi ven'as el la sufer'mond'o!?”, al kio mi respond'is: “Jes. Ni mir'as pri ĉi tiu mond'o. Ni ne sci'is pri ĝi'a ekzist'o.” Ŝi respond'is: “Est'as grand'a diferenc'o inter tio, kio'n ni sci'as, kaj tio, kio ekzist'as.”

– Tio'n jam Ŝekspiro emfaz'is si'a'temp'e.

– Tuj post'e mi demand'is: “Kiu'j vi est'as?” Ŝi rigard'is mi'n ne'kompren'e. “Ni est'as hom'o'j,” ŝi dir'is. – “Jes, jes, tio'n mi vid'as,” mi respond'is, “sed de kiu popol'o?” Ŝi'a respond'o est'is plej ne'atend'it'a: “Kio'n signif'as tiu vort'o: popol'o?” Mi prov'is la vort'o'j'n gent'o, etn'o, naci'o, sed tiu'j por ŝi neni'o'n signif'is. Kaj nur tiam mi rimark'is, ke ni parol'as sam'lingv'e. Antaŭ'e tio ne mir'ig'is mi'n, ni ja est'is en ni'a land'o, sed konsider'ant'e la diferenc'o'n de vest'aĵ'o'j, ras'a aspekt'o, dom'o'j, hom'a'j si'n'ten'o'j, de ĉio, fakt'e, est'is strang'e, ke ni tiel facil'e komunik'as. Sed kiam mi dir'is: “Tamen ni hav'as la sam'a'n lingv'o'n,” ŝi dir'is: “Ĉu ver'e?” kun tia enigm'a rid'et'o, ke mi rest'is gap'ant'a, ne pov'ant'a demand'i, kio'n ŝi vol'is dir'i. Ĝust'e tiam al'ven'is la jumo.

– Kio est'as tiu?

– Ŝajn'as, ke, kiam iu al'ven'as el ekster'e, el la sufer'mond'o, kiel ili dir'as, oni ven'ig'as li'n. Est'as li, kiu re'san'ig'is Erik'o'n. Fakt'e, kiam li en'ir'is kaj vid'is tiu'n, li eg'e surpriz'iĝ'is. “Vi re'ven'is!?”, li dir'is, kaj sub'kompren'iĝ'is, ke tio ne est'as ordinar'a. Li eg'e varm'e ĉirkaŭ'brak'is Erik'o'n, kvazaŭ tiu est'us plej kar'a amik'o. Erik'o demand'is: “Kial vi mir'as pri mi'a re'ven'o? Ĉu ne est'us normal'e kon'ig'i vi'n al hom'o'j en ni'a sufer'mond'o?” Li respond'is: “Jes, sed ĝeneral'e ne ebl'as, la pas'ej'o al ni'a mond'o est'as blok'it'a por hom'o'j, kiu'j ven'is unu'foj'e. Se vi sukces'is re'ven'i, tio hav'as senc'o'n, ebl'e vi dev'is kon'ig'i ni'n al vi'a kun'ul'in'o.” Dir'ant'e tio'n, li direkt'is al mi rid'et'o'n lum'a'n kiel sun'o.

Long'e li rigard'is mi'n silent'e. Post'e li dir'is: “Vi hav'as tre bon'a'n kor'o'n. Sen'dub'e tial vi pov'is ven'i. Vi ven'is por lern'i i'o'n. Kio est'as vi'a okup'o?” Kiam mi uz'is la vort'o'n psik'o'terapi'o, li ne kompren'is. Kaj de'nov'e mi mir'is pri ni'a komunik'ad'o. Ni parol'is la sam'a'n lingv'o'n, sed ... Ne ebl'as pri'skrib'i mi'a'n impres'o'n. Ebl'e ni rilat'is mult'e pli telepati'e ol mi unu'e suspekt'is. Sed antaŭ ol mi komenc'is klar'ig'i, pri kio tem'as, li mem dir'is, kvazaŭ ricev'int'e el si'a observ'o la inform'o'n: “Ha jes, vi okup'iĝ'as pri hom'o'j, kiu'j sufer'as. Est'as vi, kiu pri'zorg'is Erik'o'n, ĉu ne?” – “Est'as mi,” mi respond'is, “kaj mi hont'as, ke mi'a'j rimed'o'j est'as tiel mal'rapid'a'j, kompar'e kun la vi'a'j. Mi ne pov'us re'san'ig'i hom'o'n en unu tag'o, kiel vi.” – “Ne hont'u,” li re'bat'is. “Hont'o est'as mal'bon'a sent'o, kiu'n oni ĉiam evit'u. Ni'a'j pra'av'o'j fuĝ'is el vi'a mond'o ĝust'e pro tio, ke ĉe vi hom'o'j konstant'e uz'as mal'bon'a'j'n sent'o'j'n kontraŭ la ali'a'j, eĉ, ŝajn'as, kontraŭ la propr'a'j ge'fil'o'j: hont'ig'o'n, kulp'ig'o'n, humil'ig'o'n, tim'ig'o'n, mal'fid'ig'o'n per tromp'o, mal'estim'o'n, mal'admir'o'n, mal'dank'o'n, mal'am'o'n al tiu aŭ ali'a kategori'o de est'aĵ'o'j, eĉ mal'am'o'n al si, mal'indulg'o'n, mal'respekt'o'n, mal'konsider'o'n, ktp, sent'o'j'n, kiu'j detru'as, anstataŭ help'i viv'i feliĉ'e.”

“Tia'n mond'o'n ni nom'as infer'o,” dir'is la bo'fil'in'o.

“Mond'o sufer'a, mond'o infer'a,” la av'o sentenc'is.

Tiu konstant'a aplik'o de la vort'o “sufer'o” al ni'a viv'o, kontrast'e kun ili'a, pli kaj pli incit'is mi'n. Mi mi'n demand'is, ĉu mi traf'is soci'o'n, kiu ne kuraĝ'as rigard'i sufer'o'n front'e, kaj do ne'as ĝi'n. “Ĉu ĉe vi do ne ekzist'as sufer'o?” mi iom indign'e demand'is. Ĉiu'j tri silent'is. Mi rigard'is ili'n unu post la ali'a. Ĉies vizaĝ'o hav'is esprim'o'n de kor'tuŝ'it'ec'o pli intens'a ol mi iam ajn vid'is. Re'bat'is la jumo:

“Ho jes, sufer'o ekzist'as ĉe ni. Ne ebl'as est'i hom'o kaj ne sufer'i. Okaz'as akcident'o'j, mal'san'o'j, fuŝ'o'j ĉe uz'o de il'o, kun terur'a'j rezult'o'j, aŭ erar'a taks'o konduk'ant'a al dolor'a el'rev'iĝ'o. Kio ne ekzist'as ĉe ni, tio est'as sufer'ig'o. Laŭ ni'a'j histori'a'j libr'o'j, ni'a'j pra'av'o'j for'las'is mond'o'n, en kiu sufer'ig'o de hom'o al hom'o est'as ĉiu'tag'a. Tie, ili rakont'as, iu'j sufer'ig'as por ĝu'i la plezur'o'n dolor'ig'i iu'n ali'a'n, ali'a'j por sent'i si'a'n potenc'o'n, ali'a'j por sent'i si'n super'a'j kaj tiel kompens'i sent'o'n de mal'pli'valor'o, kiu mem radik'as en sufer'ig'o far'e de iu antaŭ'a. Vir'o'j sufer'ig'as por pruv'i al si, ke ili est'as vir'o'j, sen kio, strang'e, ili ne pov'us estim'i si'n mem. Vir'in'o'j sufer'ig'as, ĉar ili sent'as si'n en sub'a pozici'o kaj vol'as venĝ'i si'n. Mult'a'j el ambaŭ seks'o'j sufer'ig'as, ĉar oni sufer'ig'is ili'n kaj tio kaŭz'is rankor'o'n aŭ re'pag'bezon'o'n, kiu si'a'vic'e traduk'iĝ'as per em'o sufer'ig'a. Iu pli mal'fort'a ol la ali'a'j oft'e viktim'as, kaj post'e ne sci'as, kio'n far'i el la mal'bon'a'j sent'o'j, kiu'j'n tiu stat'o est'ig'is en li: li trov'as el'ir'o'n nur en pli'a sufer'ig'o, eventual'e al si mem. Ĉar hom'o'j tiom sufer'ig'as hom'o'j'n, reg'as konstant'a etos'o de ne'sekur'ec'o, kiu kre'as angor'o'n, el kiu est'as mal'facil'e el'ir'i, se ne per plu'a sufer'ig'o, jen al iu ali'a, jen al si. Kiam oni sufer'ig'as, oni ja sent'as si'n pli fort'a. Tiu mond'o, laŭ ni'a'j libr'o'j, est'as kapt'it'a en infer'a spiral'o de sufer'ig'o, oft'e ne'konsci'a, kiu komenc'iĝ'as jam ĉe et'a infan'o. Tio viv'ten'ad'as tiom da mal'bon'a'j sent'o'j, ke neni'u imag'as, ke ebl'as viv'i ali'manier'e. Mi ne sci'as, ĉu vi'a mond'o efektiv'e simil'as al tiu bild'o, sed tia ĝi'n prezent'as ni'a'j antikv'a'j libr'o'j. Ili ankaŭ rakont'as, ke anĝel'o gvid'is ni'a'j'n pra'av'o'j'n al ĉi tiu trans'a mond'o por viv'i viv'o'n, en kiu sufer'o ven'as nur de natur'o, de la aĵ'o'j, ne de hom'o. Sed eĉ ĉe ni roz'o'j hav'as dorn'o'j'n.” Tiel klar'ig'is la jumo.

*

– Nu, kar'a koleg'in'o, mi ĉiam trov'is vi'n simpati'a. Tamen vi komenc'as agac'i mi'n. Mi pli kaj pli kompren'as la mal'kontent'o'n de Prof. Javorski. La mond'o, kiu'n vi pri'skrib'as, est'as ideal'ig'it'a. Vi dev'us sci'i, ke ideal'ig'o est'as tip'a psik'a meĥanism'o, kiu aper'as, kiam oni tim'as al'front'i la ver'o'n. Ĝi est'as danĝer'a al mens'a san'o, kaj ne'akcept'ebl'a ĉe terapi'ist'o.

– Mi bedaŭr'as pri vi'a re'ag'o, sed kio'n mi pov'as far'i, krom rakont'i, kio'n mi spert'is, kaj re'dir'i, kiel ebl'e plej fidel'e, kio'n oni dir'is al mi?

– Tamen, nun, de post kiam vi re'ven'is, vi hav'is la temp'o'n pri'pens'i pri vi'a tra'viv'aĵ'o. Ĉu vi ver'e kred'as, ke ĝi okaz'is? Vi dir'is, ke sonĝ'o est'as ne'stabil'a. Cert'e. Sed iu'j hipnot'a'j stat'o'j pov'as kre'i spec'o'n de tut'e koher'a film'o.

– Jes ja, sed ĉu vi ver'e kred'as, ke oni pov'us hipnot'ig'i mi'n, kaj mi ne rimark'us la t.n. en'konduk'faz'o'n? Ne forges'u, ke mi lern'is pri hipnot'o! Je la risk'o aper'i frenez'a, permes'u, ke mi dir'u mi'a'n impres'o'n: por mi tiu mond'o est'as pli real'a ol ĉi tiu. Mi konsci'as, ke tio est'as pur'e subjektiv'a. Sed se mi dir'us, ke ni'a nun'a inter'parol'o ŝajn'as al mi pli real'a ol mi'a diskut'o kun la jumo, mi mensog'us. Mi vol'as est'i honest'a kun vi. Mi do ne mensog'as. Ĉu mi est'as frenez'a aŭ ne, est'as vi'a task'o juĝ'i, ne mi'a.

– Nu, mi'a task'o ne est'as facil'a. Ebl'e vi pov'os respond'i al demand'o, kiu mi'n tikl'as. Se tiu'j hom'o'j, mir'ind'a'j kaj bon'kor'a'j, ver'e ekzist'us, ĉu ili ne ven'us sav'i ni'n? Ili sci'as pri ni, pri ni'a sufer'o, kaj, mi konsent'as, sufer'ig'ad'o. Sed ĉu vi ne trov'as terur'e ego'ism'a ili'a'n obstin'o'n si'n ten'i apart'e de la sufer'ant'o'j?

– Pri tio mi parol'is kun ili. Ili simpl'e ne pov'as ven'i al ni'a mond'o. La grot'o, tra kiu ni ating'as ili'n, est'as por ili ferm'it'a. Ili pov'as en'ir'i ĝi'n, sed se ili tuŝ'as la fund'a'n rok'aĵ'o'n, ĝi neniam prezent'as la apertur'o'n, tra kiu ni pas'is. Kvankam ...

– Pardon'u, se mi inter'romp'as vi'n, sed vi ĵus pens'ig'is mi'n pri io. Se vi ir'is tie'n fal'ant'e, kiel vi re'ven'is? Ĉu vi flug'is supr'e'n, kiam vi ating'is la ni'a'flank'a'n fin'o'n de la koridor'o?

– Tut'e ne. Efektiv'e, la demand'o zorg'ig'is mi'n, post kiam ni fal'is. Sed Erik'o klar'ig'is. Kiam li re'ven'is unu'a'foj'e, li simpl'e re'ir'is al la grot'o, serĉ'is la pas'ej'o'n en ĝi'a fund'o, trov'is la zigzag'a'n tunel'o'n, kie neces'as ramp'i, kaj vid'is iom da lum'o fund'e de la koridor'o. Montr'iĝ'is, ke est'as ali'a koridor'o, kiu, anstataŭ est'i tut'e eben'a, kiel tiu, laŭ kiu oni al'ven'as, ir'as laŭ dekliv'o supr'e'n. Plur'foj'e eĉ est'as kelk'a'j ŝtup'o'j. Tiu voj'o serpent'as alt'iĝ'ant'e. Ĝi est'as mult'e pli long'a ol la al'ven'a, kaj ĝi ne konduk'as al la en'ir'a rok'o, sed al ali'a, tamen tut'e proksim'e.

– Dank'o'n. Tiu klar'ig'o neces'is por pri'juĝ'i la ver'ŝajn'ec'o'n de la afer'o. Sed kio'n vi vol'is dir'i, kiam mi inter'romp'is?

– Nu ... Pri kio ...? Ha jes! Mi vol'is dir'i, ke la tieul'o'j em'as kred'i, sen est'i tut'e cert'a'j, ke kiam iu ven'as el ni'a mond'o, tio'n plan'is la ... est'as ili'a termin'o ... la Grand'a Mister'o. Ili kred'as, ke, se ni'a'j du mond'o'j nun subit'e renkont'iĝ'us, ĉio, kio'n ili sukces'is kre'i, perd'iĝ'us, ĉar est'as pli facil'e detru'i ol konstru'i, kaj la fort'o'rilat'o nun favor'as la detru'em'ul'o'j'n. Ili bezon'is jar'cent'o'j'n por trejn'i si'n kaj unu la ali'a'n al nutr'ad'o de bon'a'j sent'o'j kaj for'velk'ig'o de mal'bon'a'j. Sed ili kred'as, ke iom post iom hom'o'j ven'os el ni'a mond'o al ili'a, observ'os la real'ism'o'n de ili'a sent'o'nutr'a viv'manier'o, kaj ven'os ĝi'n rakont'i al ni. Ili ja opini'as, ke detru'i est'as pli facil'e ol konstru'i, sed ankaŭ ke io bon'a tamen fin'fin'e venk'as. “Dis'fal'as io fuŝ'e far'it'a, sed bon'e far'it'a daŭr'as”, est'as unu el ili'a'j dir'aĵ'o'j. Tamen, ili konsci'as, ke eĉ tre bon'e konstru'it'a dom'o pov'as dis'fal'i en kelk'a'j minut'o'j, ekzempl'e se okaz'as ter'trem'o. Mal'e al vi'a impres'o, ili ne hav'as ideal'a'n vid'o'n pri la mond'o. Sed, se okaz'os ter'trem'o, la bon'e konstru'it'a'j dom'o'j pli el'ten'os ol la fuŝ'e konstru'it'a'j. Simil'e, hom'o, kiu nutr'is bon'a'j'n sent'o'j'n en si, ne dis'fal'os, kiam okaz'os io ŝancel'a, dum iu, kies en'a etos'o plen'as je mal'bon'a'j sent'o'j, ne sukces'os el'ten'i: tiu sufer'ig'os iu'n ali'a'n, aŭ fizik'e mal'san'iĝ'os, aŭ deprim'iĝ'os, aŭ perd'os la raci'o'n, aŭ fal'os en neŭr'oz'a'n simptom'ar'o'n, aŭ mort'os, aŭ simil'e.

– Hm!

– Ĉu mi'a'j respond'o'j kontent'ig'as vi'n?

– Mi ne pov'as dir'i. Kaj ke mi ne pov'as dir'i, tio agac'as mi'n. Neniam ĝen'is mi'n diskut'i la halucin'o'j'n de pacient'o en psik'oz'a kaz'o, sed kun vi la tut'a atmosfer'o est'as ali'a, kaj mi ne sci'as, kio'n pens'i. Vi embaras'as mi'n, kiel vi embaras'is Profesor'o'n Javorski kaj la tut'a'n komision'o'n. Mi mi'n demand'as, kio'n dir'os la du ali'a'j koleg'o'j, kiu'j sond'os vi'n.

– Ebl'e ne mi embaras'as vi'n, sed real'o, kiu ĝen'as, ĉar ĝi trov'iĝ'as ekster la kutim'a'j kadr'o'j. Se tio pov'as vi'n konsol'i, ankaŭ mi'n ĝi tre'eg'e ĝen'as.

– Dank'o'n pri vi'a pret'ec'o konsol'i! Ho, pardon'u, tiu dir'o est'is sarkasm'a, kio dev'us for'est'i de ni'a rilat'ad'o. Ĝi ne est'is ĝentil'a, kaj nur montr'as, kiom incit'it'a mi sent'as mi'n. Mi'n plu tikl'as la ideal'ig'o. Kio'n ajn vi dir'as, mi tamen ĉie flar'as ĝi'n. Se ili sukces'as viv'i sen negativ'a'j sent'o'j, ĉu tio signif'as, ke mal'ĝoj'o, mal'feliĉ'ec'o, sen'kuraĝ'iĝ'o, el'rev'iĝ'o, mal'fier'ec'o kaj simil'a'j sent'o'j tie neniam aper'as?

– Vi mis'kompren'is. Kiel la tie'ul'o'j pov'us evit'i simil'aĵ'o'j'n? Ili est'as hom'o'j! Sed ili zorg'as, kiom ebl'e, neniam ili'n est'ig'i en iu ali'a. Vi nom'is tiu'j'n sent'o'j'n negativ'a'j, sed ili rigard'as ili'n bon'a'j, ĉar sen spert'i ili'n ne ebl'us solidar'i kun ĉiu sufer'ant'o. Ili hav'as por tiu'j apart'a'n kategori'o'n, tiu'n de “ne'daŭr'a'j matur'ig'a'j sent'o'j”. Ne'daŭr'a'j, ĉar tiu'j sent'o'j plen'um'as si'a'n funkci'o'n nur, se oni tra'pas'as ili'n sufiĉ'e rapid'e, gard'ant'e si'n kontraŭ la tent'o long'e ten'i ili'n en si, las'i ili'n kresk'i, aŭ lok'i ili'n en la kern'o'n de si'a psik'o.

– Kaj kio pri ver'a'j negativ'a'j sent'o'j, kiel mal'am'o?

– Nu, tia sent'o est'as rigard'at'a kiel normal'a, sed super ĝi neces'as labor'i, por ĝi'n velk'ig'i for, ĉar, se ĝi rest'as, ĝi mal'help'as feliĉ'i.

– Tiu'j ul'o'j (se akcept'i la dub'a'n hipotez'o'n, ke ili ekzist'as) atribu'as grand'a'n valor'o'n al feliĉ'o, ĉu ne?

– Jes. Iu'senc'e, ili est'as eg'e ego'ism'a'j. Por ili tre grav'as, kiel ebl'e plej alt'kvalit'e feliĉ'i. Kaj tio ig'as ili'n el'ir'i el ego'ism'o, ĉar ili rimark'is, ke por alt'kvalit'e feliĉ'i neces'as viv'i laŭ la postul'o'j de la hom'a natur'o, kaj est'as en la natur'o de hom'o, laŭ ili, agrabl'e rilat'i kun la sam'spec'ul'o'j. Por tio neces'as kompren'i, solidar'i, bon'kor'i. Ili'a ego'ism'o do, puŝ'at'a ekstrem'e'n, konduk'as ili'n al mal'ego'ism'o.

– Sed konkret'e, kio'n far'as iu, kiu rimark'as, ke li mal'am'as hom'o'n?

– Li akcept'as, ke mal'am'i pov'as est'i la unu'a re'ag'o kontraŭ iu, kiu far'is i'o'n mal'bon'a'n al li, aŭ pri kiu li tio'n imag'is.

– Ili do tamen mal'bon'far'as unu al la ali'a. Bon'e! Jen ili far'iĝ'as hom'a'j, fin'fin'e.

– Jes, pov'as okaz'i, ke iu mal'bon'far'as. Kvankam, laŭ mi'a impres'o, mult'eg'e mal'pli oft'e ol ni'a'mond'e. Kiam iu rimark'is la mal'am'a'n sent'o'n (kio okaz'as facil'e, ĉar ili konstant'e tre atent'as pri si'a'j sent'o'j), li tuj re'ag'as pens'ant'e: “Tio risk'as mal'feliĉ'ig'i mi'n”. Li do dezir'as sen'iĝ'i je si'a mal'am'o, ĉar li konsider'as, ke ĝi venen'as li'n. Sed li sci'as, ke sent'o'n oni ne pov'as ŝanĝ'i laŭ'vol'e. Li do uz'os divers'a'j'n teknik'o'j'n, por for'sven'ig'i la mal'am'o'n. Ekzempl'e, li pet'os la help'o'n de amik'o, al kiu li parol'os pri si'a mal'am'o, pri ties kaŭz'o, kiel ebl'e plej sincer'e kaj detal'e. Ili parol'is al mi pri “ĉiu'tag'a'j ekzerc'o'j de sincer'ec'o”, sed mi ne kompren'is, el kio tiu'j konsist'as. Sincer'e pri'parol'i la mal'am'o'n, tiom'foj'e kiom neces'e, est'as por ili rimed'o el'ig'i ĝi'n el si. Ili nom'as tio'n: lav'i si'a'n anim'o'n. Ali'a teknik'o, praktik'at'a apud la amik'help'o, est'as spec'o de preĝ'o. Ĉiu'tag'e, la hom'o kun mal'am'o turn'os si'n al la Grand'a Mister'o aŭ al la anĝel'o'j (ankaŭ pri ĉio ĉi mi ne klar'e kompren'is), ripet'ant'e ĉant'e, aŭ simpl'e parol'e: “Mi bezon'as help'o'n por sen'iĝ'i je mal'am'o. Ven'ig'u en mi'n bon'a'j'n sent'o'j'n rilat'e al X. Ig'u, mi pet'as, ke la bon'a'j sent'o'j super'u, kaj la mal'am'o mort'u for”, aŭ i'o'n simil'a'n.

– Kaj ĉu ili kon'as tim'o'n?

– Kompren'ebl'e. Ili rigard'as ĝi'n, sam'e kiel mal'am'o'n aŭ koler'o'n, io tut'e normal'a. Sed tiu'j dev'as ne daŭr'i. Se ili ne daŭr'as, ili help'as matur'iĝ'i. Sed se tim'o daŭr'as, ili dir'is al mi, ĝi trans'form'iĝ'as al angor'o, kaj tio est'as eg'e mal'komfort'a, tio mal'help'as feliĉ'i. Pri tim'o mi memor'as spec'o'n de ... mi ne sci'as, kiel nom'i simil'a'j'n formul'o'j'n ... Nu, kiam ili sent'as si'n kapt'it'a'j de tim'o, ili ripet'as plur'foj'e ĉiu'maten'e, etend'ant'e la brak'o'j'n kaj fiks'ant'e la rigard'o'n orient'e'n, direkt'e al la lev'iĝ'ant'a sun'o: “Dis'solv'iĝ'u la tim'o'j / La lum'o reg'u / Super'u la bon'o”. Tio'n unu el ili ripet'ig'is al mi, ĝis mi sci'is la formul'o'n parker'e, ĉar mi konfes'is, ke mi'a spert'o tim'ig'as mi'n, i.a. rilat'e al mi'a dezir'o je profesi'a rajt'ig'o. Ili'a princip'o pri mal'bon'a'j sent'o'j est'as: ni hom'o'j hav'as natur'a'n tendenc'o'n ili'n nutr'i; kontraŭ tio oni nepr'e gard'u si'n; oni nutr'u nur bon'a'j'n sent'o'j'n.

– Se ekzist'as tia natur'a inklin'o, ili do ne viv'as nur laŭ la postul'o'j de hom'a natur'o, kiel vi antaŭ'e dir'is!

– Ebl'e ili ne est'as konsekvenc'a'j. Vi riproĉ'is, ke mi ideal'ig'as ili'n, sed ĉu ne vi vol'as vid'i ili'n ideal'a'j? Vi ven'ig'is mi'n por esplor'i, kiel mi'a mens'o funkci'as, ĉu ne? Permes'u dir'i, ke vi agac'as mi'n. Mi est'is tie tri tag'o'j'n, kaj vi demand'ad'as mi'n, kvazaŭ mi est'us antrop'ologi'a student'o, kiu viv'is kun trib'o dum kvin jar'o'j kaj verk'is pri ĝi doktor'iĝ'a'n tez'o'n! Sed mi eĉ ne skrib'is unu not'o'n tie!

– Admir'ind'e! Vi'a kontrol'ant'o dir'is, ke vi est'as sincer'a kaj kuraĝ'a. Tio'n mi pov'os konfirm'i. Ne mult'a'j person'o'j tiel honest'us kun iu, de kies opini'o de'pend'as ili'a ont'a profesi'a viv'o.

– Nu, ŝajn'as do, ke mi ne ofend'is vi'n. Sed, se jes, aplik'u la metod'o'n, kiu'n ili pri'skrib'is al mi: kiam psik'a vund'o est'as freŝ'a, est'as normal'e pens'i: “Kia aĉ'ul'o! Mi vol'us, ke li mal'san'iĝ'u, ke traf'u li'n akcident'o, ke li sufer'u tiel kaj tiel!” Laŭ ili est'as natur'e kaj bon'e tio'n sent'i, tio neces'as al la best'o-en-ni, kies bezon'o'j'n oni atent'u. Sed tio'n oni al'las'u nur dum la unu'a'j tag'o'j, por “el'ig'i el si la brul'o'n, (aŭ la frost'o'n, aŭ la sku'o'n)”, kiel ili dir'as. Post'e ili tre zorg'as evit'i ripet'ad'i en si tia'j'n ide'o'j'n, ĉar per tiu'j ili nutr'us la mal'am'o'n, kaj ten'us ties venen'o'n en si.

– Kiom da saĝ'o en ili'a'j ide'o'j! Sed ĉu ver'e est'as ili'a'j? Aŭ ĉu vi mem tre bon'e lern'is pri la hom'a psik'o kaj projekci'as vi'a'j'n sci'o'j'n sur imag'at'a mond'o, aŭ halucin'it'a? Kiel ĝen'e ne sci'i, kar'a koleg'in'o, kiel ĝen'e ne sci'i! Mi ver'e mi'n demand'as, kio'n la koleg'o'j dir'os.

6

– Salut'o'n, Klaŭdjo!

– Bon'a'n, Roberto! Roberto, permes'u, ke mi prezent'u al vi mi'a'n bo'kuz'o'n Viljamon. Li est'as helikopter'a pilot'o, kiu labor'as por la Mont'a Help'a Centr'o, sed ankaŭ foj'foj'e por la land'a map'a serv'o. Mi klar'ig'is al li ni'a'n mister'o'n. Viljamo, bon'vol'u dir'i al Roberto, kio'n vi opini'as.

– Ke est'as pur'a fantazi'aĵ'o. Ne pov'as est'i io ali'a. La val'o, pri kiu vi parol'is, ne ekzist'as. En ni'a temp'o, kiam map'o'j est'as far'at'a'j sur'baz'e de aviad'il'a'j fot'o'j, ĝi ne pov'us ekzist'i ne'rimark'it'e. Klaŭdjo kon'ig'is al mi tiu'n Erik'o'n, kaj, ĉar mi trov'is li'n tut'e simpati'a, mi propon'is al li ven'i kun mi helikopter'e kaj flug'i super tiu region'o. Li akcept'is. Li surpriz'is mi'n per si'a fund'a kon'o de tiu mont'ar'o, kaj si'a facil'ec'o re'kon'i detal'o'j'n de la teren'o. Oni tuj vid'as, ke li oft'e est'is tie. Se li'a val'o ekzist'us, ni flug'us super ĝi. Io tiel vast'a ne pov'as est'i kaŝ'it'a.

– Kiel li re'ag'is al vi'a esplor'flug'o?

– Li dir'is: “Mi suspekt'is, ke ne ebl'os vid'i ĝi'n de supr'e. Kaj tamen mi tie est'is. Kaj ĝi ne pov'as est'i sub'ter'a, ĉar mi vid'is la ĉiel'o'n, la sun'o'n. Kaj la kamp'ar'o tie ne pov'us sub'grund'e ekzist'i.” Li est'is plej perpleks'a.

– Kio'n vi opini'as, Klaŭdjo?

– Mi ir'os. Bon'ŝanc'e, ni hav'as ne'normal'e varm'a'n aŭtun'o'n, tiel ke la region'o ankoraŭ est'as al'ir'ebl'a. Sed mi'a esplor'o ne solv'os la problem'o'n. Se la rok'o ne mal'ferm'iĝ'os, kaj mi re'ven'os konvink'it'a, ke tem'as nur pri halucin'o, ili dir'os, ke ne ĉiu sukces'as en'ir'i, ke mi'a anim'o ne est'as sufiĉ'e pur'a, ke la vizit'ont'o'j'n elekt'as la Grand'a Mister'o, aŭ i'o'n ajn simil'a'n. Mi pli kaj pli trov'as la tut'a'n afer'o'n frenez'a kaj mi'n demand'as, kiel ili sukces'is moment'e konvink'i mi'n pri ĝi'a real'ec'o. Tamen, mi promes'is al Lorena, ke mi ir'os kontrol'i. Mi do ir'os kontrol'i.

– Ĉu vi ir'os sol'a?

– Ne. Mi ir'os kun Erik'o. Sen li mi ne trov'us la ĝust'a'n lok'o'n. Lorena est'is kun li, kiam ili laŭ'dir'e pas'is tra la rok'a pord'o. Mi ne vol'as, ke post'e ŝi dir'u al mi: vi ne pov'is en'ir'i, ĉar vi ne ten'is la man'o'n de Erik'o, kiu hav'as i'o'n special'a'n ebl'ig'ant'a'n al li pas'i.

– Kaj vi, Viljamo, ĉu vi ne vol'as akompan'i la edz'o'n de vi'a kuz'in'o?

– Ne. Mi est'as simpl'a pilot'o. Mi ne kompetent'as pri halucin'o'j. Li ne trov'os tie real'e ekzist'ant'a'n val'o'n, paradiz'a'n aŭ ne, sed li ebl'e re'ven'os kun specimen'o'j de ia halucin'a drog'o, kiu'n la rok'o'j tie dis'radi'as ...

7

– Klaŭdjo! Ĉu vi aŭd'is la last'a'n?

– Last'a'n kio'n?

– Nov'aĵ'o'n, stult'ul'o! Pri ni'a kar'a prezid'ant'o Javorski, ali'nom'e Long'a Naz'.

– Kio okaz'is?

– Ĉu vi imag'is, ke, je si'a aĝ'o kaj kun si'a spert'o, li pov'as sven'i pro emoci'o kiel jun'ul'in'o?

– Ne. Ĉu ver'e li sven'is? Kie? Kial?

– Nu, kiel jun'ul'o, li est'is fanatik'e aviad'em'a. Li eĉ far'is akrobat'a'n pilot'ad'o'n. Kaj li est'as honor'a prezid'ant'o de la flug'o'klub'o. Imag'u! Ili hav'is banked'o'n honor'e al la 50-a dat're'ven'o de la fond'iĝ'o, kaj Long'a Naz' kompren'ebl'e ĉe'est'is. Ankaŭ vi'a parenc'o Viljamo est'is tie. Dum la aperitiv'o, tiu trov'iĝ'is apud Long'a Naz' kaj dir'is al li: “Sinjor'o Profesor'o, mi ebl'e send'os al vi koleg'o'n, kiu bezon'us psikiatr'a'n help'o'n.” Kaj li klar'ig'is, ke tiu koleg'o, flug'ant'e super la safir'lag'a region'o, pas'is tra nebul'a zon'o, kaj subit'e la nebul'o dis'solv'iĝ'is, kaj li vid'is sub si verd'a'n val'o'n kun tut'a seri'o da vilaĝ'o'j kaj urb'et'o'j, tiel mal'simil'a'n ol la rok'a dezert'o, kiu dev'us trov'iĝ'i tie, ke li panik'e re'ven'is sen plen'um'i si'a'n komisi'o'n. Aŭd'ant'e tio'n, Long'a Naz' ek'fal'is sven'e. Oni tim'is, ke est'as cerb'a aŭ kor'a fuŝ'o, sed tut'e ne. Li fart'as bon'eg'e. Nur la emoci'o ig'is li'n moment'e perd'i la konsci'o'n ...

*

– Halo'o!

– Viljamo, ĉu?

– Jes! Kiu ...? Ha, ĉu est'as vi, Klaŭdjo? Salut'o'n! Kio'n vi dezir'as?

– Dir'u, kio est'as tiu strang'a rakont'o, kiu, laŭ'dir'e, sven'ig'is Profesor'o'n Javorski?

– Ha! Ĉu vi jam aŭd'is pri ĝi? Kiel rapid'e la fam'o'j dis'kur'as! Mi dir'is nur la ver'o'n, nom'e, ke mi'a koleg'o Darjo Ospedzi vid'is la val'o'n, kiu'n pri'skrib'is vi'a Erik'o. Mi demand'is li'n, ĉu li kon'as Erik'o'n aŭ hazard'e renkont'is li'n, sed ne. Mi ankaŭ sci'vol'is, ĉu li hav'as kontakt'o'n kun iu psik'o'terapi'ist'o, vir'a aŭ in'a, li re'e respond'is: ne. Li neniam antaŭ'e aŭd'is i'o'n ajn pri tiu strang'aĵ'o. Interes'e, ĉu ne ver'e? La val'o tut'e cert'e ne ekzist'as. Sed ind'us esplor'i la halucin'kre'a'j'n ec'o'j'n de tiu rok'ar'o. Ĉu ne strang'e, ke ili ĉiu'foj'e kre'as simil'a'n halucin'o'n?

8

Mi komenc'is trov'i la marŝ'ad'o'n long'a kaj lac'ig'a.

– Post dek minut'o'j ni al'ven'os – dir'is Erik'o.

La pejzaĝ'o est'is grandioz'a, almenaŭ por iu, kiu ŝat'as la sovaĝ'ec'o'n de rok'o'j je nivel'o pli alt'a ol la last'a herb'ej'o. Neĝ'kovr'it'a'j mont'o'supr'o'j, majest'a'j, en ni'n al'vok'is humil'ec'o'n, kaj la mult'a'j bril'e blank'a'j nub'o'j akcent'is la blu'o'n de la ĉiel'o. La rok'o'j, preter kiu'j ni paŝ'is, el'montr'is tut'a'n gam'o'n da griz'o'j, brun'o'j, flav'o'j, mal'hel'ruĝ'o'j apud, jen kaj jen, la pur'blank'a'j vejn'o'j de marmor'o. Sed ĉef'e kontribu'is al la sovaĝ'a etos'o la komplet'a mank'o de verd'o. Neni'u viv'o pov'is ekzist'i ĉi tie.

Kaj ĝust'e kiam mi mens'e vort'ig'is al mi tiu'n pens'o'n, jen ni aŭd'is la sibl'a'n vok'o'n de marmot'o. Kio'n ĝi far'is je ĉi tia alt'ec'o, kie trov'iĝ'is neni'o por ĝi'n nutr'i? Tra'fulm'is mi'a'n cerb'o'n la pens'o, ke ironi'a di'o ven'ig'is ĝi'n ĉi tie'n nur por konsci'ig'i mi'n, ke mi'a'j dedukt'pov'o'j ne est'as fid'ind'a'j: real'o ĉiam pli vast'as ol tio, kio'n hom'o pov'as raci'e konklud'i. La direkt'o, kiu'n al'pren'is tiu pens'o'flu'o, ne plaĉ'is al mi. “Mi sub'met'iĝ'as al ili'a influ'o,” mi dir'is mens'e, “du frenez'ul'o'j sukces'is persvad'i mi'n entrepren'i ĉi tiu'n frenez'a'n ekspedici'o'n, kaj nun mi las'as ili'n kontaĝ'i si'a'n frenez'o'n al mi. Mi re'ag'u kontraŭ tio. Ebl'e la sovaĝ'ec'o de la rok'dezert'o ag'as sur la cerb'o'n. Aŭ ebl'e la lac'o.” Jam pli ol tri hor'o'j'n ni marŝ'is. Kelk'a'j'n tag'o'j'n antaŭ'e, kiam ni organiz'is ni'a'n ekskurs'o'n, mi propon'is al Erik'o uz'i mont'o'bicikl'o'j'n, sed li dir'is, ke est'us eĉ pli lac'ig'e ol pied'e. Nun, vid'ant'e la teren'o'n, mi aprob'is li'n. Ne ebl'is ating'i ni'a'n cel'o'n ali'manier'e, krom per helikopter'o, kiu'n ni ne pov'us dispon'i. Mi pet'is Viljamon, sed ial li ne pov'is help'i.

– Est'as tiu ruĝ'brun'a rok'o kun tri'angul'a supr'o – Erik'o anonc'is.

Kapt'is mi'n kor'akcel'o. Io ŝancel'is mi'a'n mens'o'n, kvazaŭ balanc'e. Post konfuz'moment'o, mi komenc'is disting'i la konflikt'a'j'n emoci'o'j'n. Tim'o'n, ke la val'o montr'iĝ'os real'a, kaj sam'temp'e tim'o'n, ke neni'o okaz'os. Dezir'o'n, ĉu infan'ec'a'n?, pri fabel'a mond'o. Furioz'o'n, ke mi, plen'kresk'a, las'is knab'ec'a'j'n rev'o'j'n de du strang'ul'o'j tia'grad'e impres'i mi'n. Kritik'o'n de la ĵus'a pens'o, jen'e: “Strang'ul'o'j vi nom'as ili'n! Kiel vi fi-pens'as! Vi perfekt'e sci'as, ke ili est'as plej normal'a'j, mens'e tut'e san'a'j hom'o'j. Jes ja, vi ek'kon'is Erik'o'n, kiam li est'is neŭr'oz'a, sed li re'san'iĝ'is, kiel neni'u el vi'a'j pacient'o'j iam ajn re'san'iĝ'is. Sincer'u!”

Dum sent'o'j kaj pens'o'j re'salt'is de unu mens'a angul'o al ali'a, ni far'is la last'a'j'n paŝ'o'j'n ĝis la koncern'a rok'o. Ruĝ'ec'a, kun si'a tri'angul'a ĉap'o sur korp'o apenaŭ pli larĝ'a kaj alt'a ol tiu de du'metr'a atlet'o, ĝi el'star'is kolor'e kaj form'e inter la ali'a'j.

– La du foj'o'j'n, kiam mi far'is la grand'a'n salt'o'n, – Erik'o dir'is, – mi sent'is, ke mi tuj mort'os. Lorena sent'is la sam'o'n. Pret'ig'u vi'n al simil'a impres'o; ĝi est'as eg'e mal'agrabl'a. Kaj ten'u mi'a'n man'o'n. Vi sent'us vi'n rid'ind'a, se mi mal'aper'us en la rok'o'n, kaj vi rest'us tut'e sol'a ĉi tie.

Mi ten'is li'a'n man'o'n, li prem'is la rok'o'n, kaj dum et'a sekund'o mi rimark'is ĉi tiu'n mov'iĝ'i, ne kiel mal'fermat'a pord'o, laŭ la ne'ĝust'a rakont'o de mi'a'j du antaŭ'ul'o'j, sed kiel plat'o, kiu est'us fiks'it'a supr'e, simil'e al tuk'o pinĉ'met'it'a al ŝnur'o por sek'iĝ'i, kaj kiu sving'iĝ'us, ebl'ig'ant'e pas'i tra la mal'supr'a spac'o. Tra tiu mi fal'is, kvazaŭ tra sen'materi'a vibr'o'kurten'o, en abism'o'n de mal'lum'o. La fal'o est'is pli long'a ol mi atend'is, kaj ĝi'a akcel'o fort'ig'is la cert'ec'o'n, ke mi karambol'os kun la sub'a rok'o, for'las'ant'e ni'a'n sufer'mond'o'n en ali'a manier'o ol la dezir'at'a.

Sed okaz'is neni'u frakas'o. Ni traf'is i'o'n mol'a'n, kio sorb'is la kolizi'a'n efik'o'n, tiel ke absolut'e neni'o dolor'is.

“Ne'kred'ebl'e!” mi konfes'is al mi. “Ili rakont'is la ver'o'n!”

– Ĉi tie komenc'iĝ'as la koridor'o, – Erik'o dir'is. Ne rol'ul'o en sonĝ'o, ne fantom'o, sed la ver'a Erik'o, kies man'o'n mi ĵus ten'is plej sens'ebl'e. Tuŝ'ad'o rivel'is la koridor'o'n rok'a, mal'varm'a, iom mal'sek'a. Mi ne pov'is dub'i, ke ĝi est'as real'a. Kaj tamen ... Ke ili efektiv'e prav'is, est'is eg'e perturb'e.

Erik'o montr'is neniu'n sign'o'n de perturb'o. Est'is por li nur la tri'a foj'o, sed li kondut'is kiel tut'e spert'a profesi'a gvid'ist'o.

– Sekv'u mi'n, – li dir'is, sekur'ig'e, kaj mi paŝ'is mal'antaŭ li.

Post kelk'a'j sekund'o'j, mi ek'trem'is, ĉar mi aŭd'is bru'et'o'n dekstr'a'flank'e kaj per okul'rand'o du'on'vid'is mov'iĝ'ant'a'n est'aĵ'o'n. Ĝust'e tiu'moment'e – ĉu li vid'is la sam'o'n? – Erik'o re'parol'is:

– Pov'as okaz'i, ke vi imag'os la ĉe'est'o'n de tim'ig'a'j best'o'j sur la flank'o'j de la tunel'o, best'o'j el spec'o'j krokodil'a, serpent'a, monstr-insekt'a, best'o'j kun venen'o ... Mi ne sci'as, ĉu ili ekzist'as efektiv'e aŭ est'as efik'o de la imag'o. Sed mi konstat'is, ke plej bon'e est'as nur plu paŝ'i antaŭ'e'n ne zorg'ant'e pri ili kaj evit'ant'e rigard'i flank'e'n.

Est'is sobr'ig'e pens'i, ke, laŭ Long'a Naz', Erik'o est'as mens'mal'san'ul'o, kaj mi normal'a. Fakt'e, li est'is mult'e pli bon'e adapt'it'a al ĉi tiu medi'o ol mi, kiu'n invad'is ĉia'spec'a'j tim'o'j, kaj kiu sent'is mi'n kapabl'a plej fuŝ'e re'ag'i al eventual'a subit'a danĝer'o.

La apenaŭ percept'ebl'a lum'o, al kiu ni direkt'is ni'n ek de post la fal'o, far'iĝ'is pli kaj pli net'a. Ni ating'is la lok'o'n, kie la flank'o'j de la tunel'o proksim'iĝ'as unu al la ali'a kaj apenaŭ las'as sufiĉ'e da spac'o, por ramp'e progres'i.

– Mi tra'pas'as la vibr'o'n, – Erik'o dir'is kun la ĉiam'a trankvil'o, kiu nun karakteriz'is li'n.

Ankaŭ ĉe mi ek'vibr'is ĉiu'j ĉel'o'j de la korp'o. Impres'is, kvazaŭ mi est'us mal'kun'met'it'a kaj re'kun'met'it'a en ne pli ol du sekund'o'j. Post tiu ne'vort'ig'ebl'a sens'aĵ'o, ni star'is en grot'o, kun, antaŭ ni, vast'a lum'plen'a spac'o. Mi ir'is ĝis la rand'o. Mi ne plu pov'is star'i. Mi ek'sid'is. Kaj plor'is.

Kial, vi demand'as. Nu, mi ne sci'as. Post'efik'o de tro'a'j emoci'o'j, ver'ŝajn'e. La simpl'a bel'ec'o de tiu pejzaĝ'o, kiu etend'iĝ'is mult'e pli mal'proksim'e'n ol mi imag'is laŭ la pri'skrib'o'j de Erik'o kaj Lorena. Fakt'e la land'o ŝajn'is sen'fin'a, kaj ĝi est'is val'o nur proksim'e al ni. Post'e ĝi vast'iĝ'is al kontinent'a grand'o.

Kun delikat'ec'o, kiu'n mi ne atend'is, Erik'o met'is la man'o'n sur mi'a'n ŝultr'o'n, kaj tiu simpl'a gest'o varm'ig'is al mi la kor'o'n.

– Est'as impres'e, ĉu ne? – li dir'is.

Mi preskaŭ ĉes'is plor'i, sed re'a rigard'o al tiu plej'plej'o de okul'plaĉ'a vast'o re'flu'ig'is mi'a'j'n larm'o'j'n. Est'is tro. Mir'admir'i oni pov'as ĝis iu sojl'o, trans kiu la nerv'a sistem'o ne plu el'ten'as. Ŝajn'is al mi, ke dum mi'a tut'a viv'o mi atend'is renkont'i ĉi tiu'n bel'ec'o'n, sed neniam ĝi prezent'iĝ'is. Ven'is interes'a'j afer'o'j, jes ja, ven'is ĝu'o pri bel'a natur'o, art'a'j ĉef'verk'o'j, anim-alt'ig'a muzik'o, profund'a'j amik'a'j renkont'iĝ'o'j, am'o'sent'o, intens'a fizik'a plezur'o, ktp, sed ili'n iel fuŝ'is la fon'a ĉe'est'o de zorg'o'j, turment'o'j, sufer'ad'o, kaj kiam tra'viv'aĵ'o super'is mi'a'n atend'o'n, tiam est'is laŭ normal'a mezur'o. Ĉi tiu vid'aĵ'o tiu'n super'is tia'grad'e, ke mi sent'is, kvazaŭ mi baldaŭ dev'us eksplod'i. Ankaŭ pro la subit'a for'sven'o de zorg'o'fon'o mi sent'is, ke mi eksplod'os. Fulm'e tra'pas'is mi'n la pens'o: “Hom'o ne est'as adapt'it'a al mank'o de negativ'ec'o, mi ne el'ten'os, tiom da bel'o kaj bon'o mal'help'as spir'i.” Dum kelk'a'j sekund'o'j mi hav'is la impres'o'n, ke mi sufok'iĝ'os ĝis'mort'e. Tamen la sent'o de tro'ec'o iom post iom mal'pli'iĝ'is. Mi'n invad'is ond'o de feliĉ'o, kiu'n mi ne imag'is ebl'a, kaj en kiu kviet'o okup'is pli kaj pli vast'a'n spac'o'n. Tiu'n miks'o'n el feliĉ'o kaj trankvil'o mi re'kon'is: mi ja konstat'is ĝi'n, de ekster'e, ĉe Lorena kaj Erik'o.

– Ven'u, – dir'is ĉi-last'a. – Ni ir'u al la jumo.

Ni ir'is la voj'o'n mal'supr'e'n. Est'is mir'ig'e. Ŝajn'is, ke je ĉiu spir'o mi ŝanĝ'iĝ'as, kvazaŭ la aer'o ĉi-lok'e en'hav'us i'o'n, kio bon'ig'us la hom'o'n. Je ĉiu paŝ'o pli akr'iĝ'is mi'a konsci'o pri tiu'j sent'o'ŝanĝ'o'j.

Mi komenc'e ek'konsci'is pri la trankvil'o. Mi traf'is profund'ec'o'n de psik'a kviet'o, pri kies ebl'o mi antaŭ'e ne sci'is. Post'e ven'is admir'a mir'o kaj dank'o. Dank'o'vibr'a rav'iĝ'o, form'iĝ'ant'a al kvazaŭ'preĝ'o: “Dank'o'n, ke ĉio ĉi efektiv'e ekzist'as!”. Post'e am'o: mi konsci'is, kiom mi am'as ĉi tiu'n pejzaĝ'o'n, ĉi tiu'n lok'o'n, la mir'ind'a'n lum'o'n, kiu ban'is ĉio'n ĉirkaŭ'e. Dum'e, la rilat'o, du'on'e dub'a, du'on'e profesi'a, kiu lig'is mi'n al Erik'o, far'iĝ'is je ĉiu sekund'o pli amik'a. Post'e ven'is mem'valor'o. Mi sent'is, ke mi hav'as valor'o'n. Tio tut'e bon'e akord'is kun la sent'o, ke mi neniel est'as iu special'a. Mi est'as hom'o, nur et'a hom'o, kun la propr'a kombin'o de flank'o'j bon'a'j kaj mal'bon'a'j, de fort'o'j kaj mal'fort'o'j, jes, mi neniel est'as special'a, sed simpl'e, ĉar mi est'as hom'o, mi hav'as valor'o'n. Grand'eg'a'n valor'o'n. Kiel ĉiu ali'a hom'o, eĉ tiu'j, kiu'j ne pov'as tio'n sent'i pri si. Post'e kuraĝ'o. Kompren'ebl'e, mi ne sci'as, kiel mi tiu'moment'e re'ag'us, se prezent'iĝ'us danĝer'o, sed, iel, mi sent'is en mi kuraĝ'o'n, kiu'n mi antaŭ'e ne kon'is. Mi sci'as, ke tio son'as fanfaron'a. Sed, se pro iu dev'o al modest'ec'o mi dir'us la mal'o'n, mi tromp'us vi'n. Mi sent'is en mi tiu'n fort'o'n al'front'i, ebl'e kost'e de propr'a grand'a pen'o, kiu'n oni nom'as kuraĝ'o.

Est'us ted'e pri'skrib'i la tut'a'n trans'form'iĝ'o'n. Plej mir'ig'a est'is la kvazaŭ'fizik'a impres'o de ŝanĝ'o. La fakt'o, ke ĉiu paŝ'o al'port'as i'o'n nov'a'n, kaj fort'ig'as la ĵus akir'it'a'j'n ec'o'j'n. Ŝajn'is, ke la tut'a gurd'ad'o pri bon'a'j sent'o'j hav'as real'ec'a'n baz'o'n. Kiel ĝi ebl'as, mi ne pov'is kompren'i. Ĉu io en la fizik'a medi'o influ'is la hom'o'j'n? Ĉu simpl'e okaz'is ia mem'sugesti'a fenomen'o pro la mult'a'j dir'aĵ'o'j de Erik'o kaj Lorena pri ĉi tiu mond'o? Mi tut'e ne sci'as. Mi nur konstat'is tiu'n agrabl'iĝ'o'n de la en'a etos'o sen kompren'i ĝi'n, sed, kun obtuz'a, fon'a ĝoj'o, kiu ne ĉes'is kresk'i.

En'ir'ant'e la vilaĝ'o'n, mi ĉirkaŭ'rigard'is kun la sam'a admir'a mir'o, kiu'n mi spert'is ĉe la grot'o'buŝ'o. Dom'o'j est'is tiel bel'a'j, en si'a kamp'ar'a simpl'ec'o! Kaj ankaŭ la aranĝ'o de ĝarden'o'j, plac'et'o'j, strat'o'j, kun jen kaj jen fontan'o, ĝu'ind'e estetik'is.

Knab'et'o star'is flank'e de voj'o.

– Ho, jen unu ir'u-dir'i-ul'o, – Erik'o klar'ig'is, kaj li pet'is la knab'o'n inform'i la jumon, ke li ne bezon'os ven'i, se li aŭd'os pri ni'a ĉe'est'o, ĉar ni ir'as al li.

La knab'o kur'is kvazaŭ flug'e.

Ni vid'is plur'a'j'n person'o'j'n, kiu'j rigard'is ni'n kun mir'o, sed ili'n Erik'o nur salut'is, kaj, kvankam ili'a unu'a em'o est'is al'parol'i ni'n, ili kompren'is el li'a si'n'ten'o, ke nun ne est'as la moment'o por tio, kaj ili respekt'is ni'a'n ne'dezir'o'n tuj ek'rilat'i. Rid'et'o'j, mien'o'j de kompren'o kaj diskret'ec'o, amik'a'j kap'klin'o'j sufiĉ'is.

Aŭd'ant'e patr'in'o'n kri'i i'o'n sufiĉ'e laŭt'e al si'a fil'in'et'o, mi esprim'is mi'a'n mir'o'n al Erik'o:

– Ne ni'a'n lingv'o'n ili parol'as! Tamen Lorena dir'is ...

– Ŝi erar'is, – li respond'is. – Jam la unu'a'n foj'o'n mi rimark'is, ke, kvankam mi aŭd'as ili'n ni'a'lingv'e, ili'a'j lip'o'j far'as ali'a'j'n mov'o'j'n, kiel ĉe film'o kun ali'lingv'a son'stri'o ol la original'a. Sed mi dev'as dir'i, favor'e al Lorena, ke tio rimark'iĝ'as pli ĉe kelk'a'j person'o'j ol ĉe ali'a'j. En la famili'o, ĉe kiu ni unu'e est'is, nur tre atent'a observ'o tio'n rivel'is. Tio est'as nur unu el la mil afer'o'j, kiu'j'n mi ne kompren'as pri ĉi tie.

Nu, la lingv'o'diferenc'o cert'ig'is, ke tem'as pri ali'a gent'o ol tiu de la region'o, ni'a'land'a, kie ni en'ir'is ĉi tiu'n mond'o'n. Ali'a detal'o, ne menci'it'a de la du antaŭ'ul'o'j, okul'frap'is konfirm'e. Ili'a haŭt'o tut'e ne simil'is, kolor'e, tiu'n de eŭrop'an'o'j. Ĝi est'is brun'a kiel ĉe sud'amerik'a'j indi'an'o'j aŭ hom'o'j el Polinezio. Sed la har'o'j ne est'is nepr'e nigr'a'j, kiel ĉe tiu'j. Mi ne vid'is blond'ul'o'j'n, sed kelk'a'j hav'is relativ'e hel'brun'a'n har'ar'o'n, foj'foj'e eĉ kun kupr'o'ruĝ'a'j re'bril'o'j. La vizaĝ'o'j esprim'is i'o'n, kio'n mi ne pov'us difin'i. Vort'o'j kiel pac'o, feliĉ'o, amik'ec'o, bon'ven'ig'o, mild'ec'o rond'ir'as ĉirkaŭ la ver'a koncept'o sen sukces'e traf'i ĝi'n. Sed tiu silent'a, simpl'e okul'a rilat'ad'o iel kor'tuŝ'is mi'n tiel fort'e, ke mi preskaŭ ek'plor'is re'foj'e.

9

La jumo atend'is ni'n ĉe lign'a en'ir'kadr'o, ornam'it'a per subtil'a'j desegn'o'j en la material'o kaj delikat'a flor'a kaj verd'aĵ'a ramp'aĵ'o ĉirkaŭ ĝi. Pas'ant'e sub ties horizontal'a stang'o ni penetr'is en ĝarden'o'n, post kiu vid'iĝ'is konstru'aĵ'o pli impon'a ol la ceter'a'j dom'o'j. La jumo, alt'a ebl'e 175 centi'metr'o'j'n, sen'barb'a, kiel ĉiu'j tie, svelt'a je la tali'o, iom mis'proporci'e larĝ'a'ŝultr'a, ten'is si'n tre dign'e. Li'a'j okul'o'j kant'is pri humur'o, li'a rid'et'o sign'is mild'a'kor'ec'o'n. Li hav'is long'a'n blank'ec'a'n, sed ne pur'e blank'a'n, rob'o'n kun, sur ĉiu ŝultr'o, larĝ'a ruband'o kun fajn'a'j or'a'j desegn'aĵ'o'j ĉe mal'hel'blu'a fon'o. Est'is mal'facil'e diven'i li'a'n aĝ'o'n, sed li cert'e est'is pli ol kvin'dek'jar'a, kiel atest'is la griz'a har'ar'o, form'ant'a vepr'o'n el mal'long'a'j bukl'o'j. Mi hav'is la impres'o'n, ke lum'o el'radi'is el li, kaj sam'temp'e mi sci'is, ke tio ne est'as ver'a. Sed io fort'a, dolĉ'e aŭtoritat'a en li'a si'n'ten'o ver'e impon'is.

Roberto kaj mi, kiam ni diskut'is la rakont'o'j'n de Lorena kaj Erik'o, nom'is li'n, iom sarkasm'e, la “moŝt'o”, grand'part'e tial, ke ni ne kon'is ekzakt'e li'a'j'n funkci'o'j'n. Ĉu li est'as kurac'ist'o, pastr'o, komun'um'a estr'o, est'is kaj rest'as por ni sen'respond'a demand'o. Nu, tiu moŝt'o sukces'is kun'e majest'i kaj humil'i.

Erik'o prezent'is mi'n kaj ni inter'ŝanĝ'is kelk'a'j'n salut'vort'o'j'n. Li'a rigard'o ŝajn'is penetr'i tiel profund'e en mi'a'n kor'o'n, ke tio mi'n ŝancel'is, tia'grad'e, ke mi neni'o'n rimark'is pri la ĝarden'o kaj la konstru'aĵ'o, en kiu'n li gvid'is ni'n. Mi iom memor'as la konversaci'o'n, kiu'n li hav'is kun Erik'o, pli mal'pli laŭ la tem'o: “Tri'a'n foj'o'n vi re'ven'is. Tio est'as tut'e ne'ordinar'a. Ĉu la temp'o matur'iĝ'us, por ke la sufer'mond'o ek'lern'u pri la art'o bel'e viv'i?”

Fin'e li konduk'is ni'n en plaĉ'a'n ĉambr'o'n, kie ni'a tri'op'o ek'sid'is en apog'seĝ'o'j. Ĉar li kurac'is Erik'o'n en manier'o, kiu, por ni, est'is ver'e mirakl'a, mi intenc'is diskut'i kun li fak'ul-al-fak'ul'e. Sed tiu projekt'o komplet'e for'sven'is. Mir'a pri la propr'a dir'o, mi aŭd'is mi'n pet'i: “Ĉu vi bon'vol'us re'san'ig'i mi'n?” Mi'a pet'o est'is des pli strang'a, ĉar mi ne konsider'is mi'n ne'san'a, kaj konsci'is neniu'n special'a'n problem'o'n. Mi do ne tuj kompren'is mi'n mem. Sed post kelk'a'j sekund'o'j la klar'ig'o form'iĝ'is: ek de kiam mi re'vid'is Erik'o'n post li'a unu'a vojaĝ'o ĉi tie'n, mi envi'is li'n. Mi sent'is en li kviet'o'n, saĝ'o'n, anim'pac'o'n, kiu'j mank'is al mi.

La moŝt'o tre afabl'e konsent'is:

– Se vi akcept'as, ni far'os tio'n tuj, – li dir'is.

*

Li ir'is pren'i ali'a'n seĝ'o'n, en kiu mi pov'is rest'i pli klin'it'e, kun la kap'o agrabl'e ripoz'ant'a sur kap-apog'il'o. Sur larĝ'a'n bret'o'n je nivel'o iom pli alt'a ol mi'a'j okul'o'j li met'is vitr'o'glob'o'n, kaj mal'antaŭ ĝi'n kandel'o'n, kiu'n li lum'ig'is. De la lok'o, kie mi sid'kuŝ'is, la flam'o vid'ebl'is kiel tre bril'a punkt'o mez'e de la vitr'a sfer'o.

– Ha! Hipnot'o! – mi ek'kri'et'is.

Mi trejn'iĝ'is pri hipnot'terapi'o, kaj ĝi'n oft'e praktik'as, kiam la stat'o de la pacient'o indik'as tiu'n metod'o'n pli oportun'a ol ali'form'a'j terapi'o'j. Al la ali'a'j emoci'o'j al'don'iĝ'is nun profesi'a interes'o. Ekzist'as mil manier'o'j hipnot'ig'i iu'n kaj uz'i la hipnot'a'n stat'o'n kurac'e, kaj mi mi'n demand'is, kiel li proced'os.

Li rid'et'is al mi.

– Vi kon'as! Des pli bon'e! Ni pli facil'e ating'os la dezir'at'a'n stat'o'n. Bon'vol'u fiks'e rigard'i la lum'punkt'o'n en la vitr'o kaj, ĉar vi jam kon'as la voj'o'n, las'u vi'n trans'ir'i al stat'o de plen'a sen'streĉ'o.

Sen'streĉ'iĝ'o ne hav'as sekret'o'n por mi, kaj la simpl'a fakt'o fiks'e rigard'i la punkt'o'n ig'is, ke mi rapid'e “dis'las'is” mi'a'n korp'o'n, ig'ant'e ĉiu'n muskol'o'n fal'i laŭ la propr'a mov'o, ne'reg'at'e de mi. Dum kelk'a'j sekund'o'j iom da streĉ'iĝ'o re'ven'is, ĉar mi pens'is: “Mi est'as komplet'e frenez'a. Mi liver'as mi'n tut'e sub la reg'o'n de tiu ul'o, pri kiu mi sci'as neni'o'n”. Sed tuj la memor'o pri Erik'o kaj Lorena re'sekur'ig'is mi'n. Ambaŭ re'ven'is el tiu spert'o pli bon'fart'a'j, pli matur'a'j, pli profund'e hom'a'j, kio'n do mi tim'u?

Post ne'long'e mi'a'j okul'o'j spontan'e ferm'iĝ'is. Per ritm'a, lul'a parol'manier'o simil'a al tiu, kiu'n mi uz'as hipnot'ig'ant'e, la jumo ven'ig'is mi'n al plaĉ'a ripoz'a stat'o, sed post'e, mi ne sci'as kiel, li ig'is mi'n tra'viv'i i'o'n neniam spert'it'a'n, kaj pri kio, ver'dir'e, mi neniam leg'is ...

10

Mi vid'as kaj sent'as (sed ne laŭ la ordinar'a manier'o, est'as ali'a form'o de percept'o) komplet'a'n, kompleks'a'n kaj kun'plekt'a'n panoram'o'n de mi'a sent'a viv'o. Gigant'a puls'ant'a vizi'o prezent'iĝ'as al mi'a'j mens'a'j okul'o'j, kaj kun akr'a preciz'ec'o mi sent'as, en la cerb'o, kor'o, ventr'o, ĉiu'n er'o'n el ĝi.

Konsci'iĝ'as al mi vast'a ret'ar'o form'it'a el inter'lig'it'a'j ret'o'j, kies material'o, vibr'ant'a per divers'tip'a'j, divers'potenc'a'j energi'o'j, aparten'as al la sfer'o'j am'a, dezir'a, tim'a, admir'a, fid'a, ktp. Mi'a'j entuziasm'o'j, mi'a'j indign'o'j, mi'a'j al'log'iĝ'o'j kaj for'puŝ'o'j, mi'a'j atak'em'o'j kaj inklin'o'j pac'ig'i, tut'a gam'o da rankor'o'j, kviet'iĝ'o'j, sen'kuraĝ'iĝ'o'j kaj re'kuraĝ'iĝ'o'j, apud kulp'o'sent'o'j, hont'o'j, kaj fier'o'j, divers'a'j kvalit'o'j de ĝoj'o kaj mal'ĝoj'o, angor'o kaj seren'o, em'o'j rid'i kaj plor'i, ĝu'i kaj frand'i, el'ten'i kaj el'las'i, batal'e venk'i aŭ for'kur'i el konflikt'o, ĉio ĉi kakofoni'as en mi kiel orkestr'o mis kaj dis muzik'ant'a, aŭ tumult'as kiel ocean'o, en kiu ĉiu ŝvel'o kaj mal'ŝvel'o est'as klar'e, apart'e, difin'it'e percept'at'a.

Profund'a'j stabil'a'j sent'o'j, kiel plej lojal'a am'o, najbar'as al krud'a'j moment'a'j emoci'o'j: tim'o aŭ koler'o ekzempl'e. Mi est'as ampleks'a hom'amas'o, kies unu'op'a'j individu'o'j promen'as, kur'as, labor'as, ripoz'as, help'as kaj mal'help'as si'n reciprok'e, en gigant'a kvazaŭ'ord'o kun'met'it'a el miliard'o'j da er'o'j jen bon'e struktur'it'a'j, jen bat'iĝ'ant'a'j en ĥaos'o. Sed la plej ne'kred'ebl'a ver'o est'as, ke sam'sekund'e mi sent'as kun akut'a preciz'ec'o kaj ĉiu'n unu'op'a'n element'o'n, kaj ties sub'sum'o'j'n kaj sum'o'n. Kaj, por ĉiu er'o, por ĉiu nod'o el er'o'j, mi vid'as kaj sent'as la kaŭz'o'j'n kaj efik'o'j'n, tiel ke mi'a tut'a viv'o en unu'sol'a rigard'o rivel'iĝ'as al mi. Neniam mi imag'is, ke mi'a sent'a viv'o est'as tiel abund'a. Mi rimark'as, kiel am'o diferenc'as en ĉiu am'rilat'o, mi vid'as la miks'o'n de am'o kaj mal'am'o, fid'o kaj mal'fid'o, ben'em'o kaj mal'ben'em'o, kiu'j vigl'as en mi por tiu, por tiu ĉi, por tiu ali'a, por ĉiu, ver'dir'e, kun kiu mi rilat'as.

Plej mir'ig'a est'as la sam'temp'ec'o. Ĉio'n mi percept'as detal'e, kiel muzik'am'ant'o, sekv'ant'e melodi'o'n, kapabl'as aŭskult'i sam'temp'e kaj disting'e ĉiu'n agord'o'n, ĉiu'n not'o'n en la agord'o kaj ĉiu'n apart'a'n instrument'o'n, tamen sen perd'i la percept'o'n de la tut'o. Impres'as, kvazaŭ mi'a'j cerb'o'kapabl'o'j milion'obl'iĝ'is, sed, Di'o mi'a, kia sku'o!

Mi vid'as tiel klar'e la aĉ'a'n efik'o'n de mi'a'j mal'bon'a'j sent'o'j, ke mi ag'as tuj por ili'n elimin'i, iom kiel, se vi rimark'as, ke vi'n pik'is dorn'o, vi refleks'e for'pren'as ĝi'n por liber'iĝ'i de l' dolor'o. Mi vid'as la efik'o'j'n de mi'a'j tim'o'j, de mi'a'j antipati'o'j, de ne'toler'em'o, de tro'a bezon'o sekur'i, de ĉiu negativ'a anim'mov'o, fakt'e, kaj ili est'as tiel mal'util'a'j, ke mi rezign'as tiu'j'n sent'o'j'n, des pli facil'e, ĉar klar'a percept'o de la kaŭz'o'j montr'as, ke nur pro mis'taks'o mi las'is ili'n ĝerm'i kaj kresk'i.

*

Kaj jen mi'a'j haŭt'har'o'j el'star'as. Mi ek'gap'as, paraliz'it'a, frap'at'e de tro'a horor'o. Star'as antaŭ mi ... mank'as vort'o'j por esprim'i ... mi'a ĝemel'o, mi'a sam'ul'o, ul'o, kiu est'as du'a mi. Ĉu tiu est'as mi, ĉu ne est'as mi, mi ne pov'as dir'i, sed mi sci'as, ke ĝi viv'as en mi. Mi vid'as ĝi'n ekster'e, vid-al-vid'e, sed mi konsci'as, ke tio est'as art'e'far'it'aĵ'o de la konsci'ig'a procez'o, tra kiu mi pas'as: fakt'e ĝi loĝ'as en mi'a teritori'o, ie en'e de la lim'o'j de mi'a korp'o, aŭ pli ĝust'e de mi'a anim'o. Konsci'e mi dir'as “ĝi”, dum ĝi-li est'as klar'e vir'seks'a. Ĝi hav'as mi'a'n form'o'n, mi'a'j'n trajt'o'j'n, la sam'a'n manier'o'n ten'i si'n. Ĝi est'as mi'a spegul'bild'o. Sed ĝi'a vizaĝ'esprim'o! Ĉu ver'e mi foj'e montr'iĝ'as tia? Sarkasm'a, ironi'a, venĝ'em'a, ĉe mort'ig'e sen'lum'a fon'o.

Ĝi aper'as al mi kiel unu el tiu'j nigr'a'j tru'o'j, pri kiu'j astronom'o'j parol'as. Ĝi est'as pli ol simpl'e mal'lum'a: ĝi est'as kontraŭ'lum'a, lum'vor'ant'o. Ne nigr'a! Tut'e diferenc'a de la bel'aspekt'a'j nigr'a'haŭt'ul'o'j, kiu'j'n mi kalkul'as inter mi'a'j amik'o'j: ties afrik'de'ven'a haŭt'o nigr'e re'bril'as plaĉ'e, kaj ili'a rid'o lum'ig'as la kor'o'n. Tiu, kiu star'as antaŭ mi, defi'e, tut'e ne simil'as ili'n. Ĝi est'as lum'suĉ'a. Kiel akv'o'kirl'o al'tir'as naĝ'ant'o'n por li'n sorb'i en si'n, tiel ĝi ŝajn'e en'suĉ'as la lum'o'n.

Kaj ĝi vol'as en'suĉ'i mi'n.

– Kiu vi est'as? – mi demand'as, prov'ant'e ig'i mi'a'n voĉ'o'n sen'trem'a.

Sed ĝi nur rid'aĉ'as, kun sur'vizaĝ'e la mem'cert'o de venk'ont'o.

Kaj jen mi tra'sent'as ĝi'n. Mi sent'as, kio ĝi'n anim'as: detru'em'o. “Ĉi tiu ĝu'as detru'i”, mi leg'as el li'a'j lum'sorb'a'j okul'o'j, el li'a mal'am'e tord'it'a buŝ'o. “Ĉi ties plezur'o est'as neni'ig'i”. Kaj turment'as mi'n pens'i, ke ĝi, iel, est'as mi, miks'it'a kun mi, loĝ'ant'a en mi.

Mi ĝi'n plu rigard'as, kun la sam'a horor'a sent'o. Mi'n terur'as, ke ĝi est'as klar'e pli fort'a ol mi, kaj kun vid'ebl'e malic'a'j intenc'o'j. Ĝi'a super'ec'o amuz'as ĝi'n. Ĝi rigard'as mi'n mal'estim'e. Ĝi el'dir'as eĉ ne unu vort'o'n. Ĝi nur rid'aĉ'as super'ec'e. Sed mi kvazaŭ-aŭd'as ĝi'n: “Mi est'as la sabot'ant'o. Est'as mi, kiu mal'help'as vi'n feliĉ'i, kaj ankaŭ la ali'a'j'n. Mi'a plezur'o est'as montr'i, ke bon'o mal'venk'as, ke am'o ne ekzist'as, ke feliĉ'o est'as tromp'o. Mi est'as la ĝoj'blok'ant'o, la dis'fal'ig'ant'o de ĉio esper'at'a”.

Mi rimark'as ĝi'a'n amar'ec'o'n. Ne ebl'as amar'i kaj sent'i si'n bon'e. Efektiv'e, mi sent'as, ke ĉio dolor'as al ĝi.

– Ĉu vi do ŝat'as sufer'i? – mi demand'as, kaj mir'e konstat'as, ke mi sent'as por ĝi – por tiu aspekt'o de mi – i'a'n kompat'o'n.

Laŭ ĝi'a strang'a manier'o respond'i per nur'a rid'aĉ'o, kies signif'o'n mi iel “aŭd'as” en'kap'e, mi percept'as ĝi'a'n pens'o'n: “Mi ne ŝat'as sufer'i, sed mi sufer'as. Est'as la prez'o, kiu'n mi akcept'as pag'i por alt'ig'a, grand'ig'a volupt'o: est'i la plej fort'a. Pli fort'a ol la Est'ant'o.”

– La Est'ant'o, ĉu? Kiu est'as tiu? Kio'n vi vol'as dir'i?

Nun ĝi rid'as, rid'as, rid'as, kvazaŭ est'us la plej bon'a ŝerc'o en la tut'a univers'a histori'o. Sed est'as mal'plaĉ'a rid'o, triumf'a, jes, tamen ankaŭ dolor'a. Kaj mi kompren'as, ke la Est'ant'o est'as ĝi'a mal'amik'o, ĉar ĝi, ĉi tiu, mi'a lum'suĉ'a mem'frat'o, ne hav'as est'o'n. Pardon'u, se mi est'as ne'klar'a. Mi prov'as honest'e raport'i, sed kiel pri'skrib'i i'o'n sent'ebl'a'n, vid'ebl'a'n, sed kio'n ne ebl'as dir'i?

– Vi est'as neni'o! – mi ek'kri'as mir'e. – Kiel ebl'as, ke mi vid'as vi'n?

Kaj ĝi'a aĉ'a mien'o nun dir'as: “Mi est'as neni'o, prav'e, tamen mi est'as io, ĉar mi est'as Iluz. Iluz-io!”. Mok'e, li etend'as la man'o'n al mi: “Iluz, Princ'o de la Mal'lum'o! Mi ĝoj'aĉ'as kon'at'iĝ'i kun vi.” Kaj plu ĝi rid'as si'a'n triumf'an-amar'a'n rid'aĉ'o'n. Nun ĝi far'as paŝ'o'n al mi. Rid'ant'a, cert'a pri si'a baldaŭ'a venk'o, ĝi aspekt'as tiel minac'e, ke mi'a terur'sent'o ating'as neniam spert'it'a'n profund'o'n. Mi kompren'as, ke post kelk'a'j sekund'o'j ĝi suĉ'os mi'n en si'a'n neni'ec'o'n, kaj mi est'os neni'o.

– Help! – mi kri'as, ne sci'ant'e, al kiu mi direkt'as la vok'o'n.

Iu cert'e aŭd'is ĝi'n, ĉar jen mi ricev'as en la man'o'n lum'radi'o'n, kiu'n mi turn'as al ĝi. Kaj mi vid'as. Mi vid'as tra ĝi. Ĝi efektiv'e est'as neni'o. Sed neni'o, kio sukces'as kred'ig'i si'n est'ant'a, ĉerp'ant'e el mi si'a'n viv'o'n. “Mi ne est'as, sed mi ekzist'as”, ĝi dir'as. “Mi ekzist'as, ĉar mi rezist'as”. Kaj mi kompren'as, ke iluzi'o est'as sen'substanc'a, sen-est'a, kaj tamen rezist'as, ĉar ni nutr'as ĝi'n per ni'a substanc'o. Iluzi'o'n oni ne pov'as laŭ'vol'e for'viŝ'i. Kaj tamen ĝi ne hav'as esenc'o'n.

La vizi'o iĝ'as pli vast'a, kaj mi vid'as nun, ke est'as du nivel'o'j de tromp'o. La unu'a tromp'o konsist'as el tio, ke ia neni'o est'as trans'format'a en pseŭdo-est'o'n: tiu tord'aĵ'o el neni'o sukces'as kred'ig'i, ke ĝi est'as io efektiv'a. Tiel Iluz nask'iĝ'as el neni'o, form'ant'e si'n el ni'a mens'a material'o. Kaj la du'a tromp'nivel'o est'as, ke Iluz kaŝ'as si'n ie profund'e en ombr'a tavol'o de ni, kaj kred'ig'as, ke ĝi ne ekzist'as, kio ebl'ig'as al ĝi detru'i sen'pun'e, kaj ĉerp'i el si'a'j neni'ig'a'j far'o'j la volupt'o'n de plej'potenc'ul'ec'o. Neni'u vid'as ĝi'n, ĝi kaŝ'as si'n fund'e de ombr'a tru'o, kiel arane'o centr'e de si'a ret'o, kaj de tie ĝi direkt'as la sabot'ad'o'n, por la plezur'o fuŝ'i, fuŝ'i, fuŝ'i, kaj sent'i si'n super'a. Mi vid'as ĝi'n rigard'i la fort'o'j'n de lum'o, kiu'j cel'as kre'i bel'o'n, bon'o'n, ĝoj'o'n, am'o'n kaj la mult'a'j'n anim'vibr'o'j'n, kiu'j'n la ĉi'tie-ul'o'j nom'as “bon'a'j sent'o'j”, defi'i ili'n per si'a sen'skrupul'ec'o, kaj ricev'i eg'a'n plezur'o'n, kvankam amar'a'n pro sufer'o, el la pov'o tiu'j'n detru'i. “Mi fuŝ'as, mi sabot'as, mi sub'fos'as”, ĝi bombast'as al mi sen'vort'e, “kaj tiel mi sent'as mi'n pli grand'a ol ĉiu el vi”.

Sed mi vid'as, ke ĝi'a fi-grandioz'o neniam kontent'ig'os ĝi'n. Ĝi est'as fuŝ'it'a ĉe l' kern'o per la sci'o (ne'at'a), ke ĝi est'as, fund'fund'e, neni'o.

Mi kompat'as ĝi'n.

Ĝi sent'as mi'a'n kompat'o'n, furioz'as pri ĝi, mok'as ĝi'n. Kaj re'komenc'as si'a'n minac'a'n ir'o'n mi'a'direkt'e.

Ial mi mal'pli tim'as. Mi direkt'as al li la lum'radi'o'n, kiu'n mi plu dispon'as. Kaj mi prononc'as, apart'ig'ant'e la silab'o'j'n:

– Kaj tamen vi est'as neni'o!

Mi dir'as tio'n mild'e, kun eg'e trankvil'a ton'o. Kaj ĝi halt'as. Ĝi rigard'as mi'n, kvazaŭ mi est'us paf'int'a mort'ig'a'n sag'o'n. Sed mi nur rigard'is ĝi'n, kaj nom'is ĝi'n neni'o.

Dum kelk'a'j sekund'o'j ĝi mien'as kiel dron'ant'o, ĝi ŝancel'iĝ'as, ĝi preskaŭ pet'as help'o'n. Mi'a kompat'o pli kaj pli kresk'as.

Nun ĝi komenc'as dis'solv'iĝ'i. Ĝi dis'iĝ'as en milion'o'n da tra'vid'ebl'a'j er'et'o'j, kiu'j flug'as al mi, en'ir'as mi'n, re'far'iĝ'as mi. Kiam tiu'j el'iĝ'as el ĝi'a ŝrump'ant'a form'o, ili est'as mal'lum'eg'a'j, sed ie sur'voj'e ili kolor'iĝ'as, or'iĝ'as, kaj kiam ili en'iĝ'as en mi'n, ili est'as er'o'j de lum'o.

Mi sent'as mi'n iĝ'i pli grand'a, kaj sam'temp'e pli et'a. Bon'vol'u pardon'i la kontraŭ'dir'o'n, sed la spert'o est'as paradoks'a. Kiel ebl'us ĝi'n pri'skrib'i? Kio est'is mal'lum'o, tio nun far'iĝ'as la bel'o de milion'stel'a nokt'o. Nigr'a, mal'hel'a, sed radi'ant'a. Kaj tio far'iĝ'as pli'a riĉ'aĵ'o en mi.

*

Re'foj'e la tra'viv'aĵ'o evolu'as. Mi ek'lern'as lud'i per la sent'o'j kaj emoci'o'j kiel orgen'ist'o per orgen'o. Mi lern'as per prov'o kaj erar'o, sed post ne'long'e mi rimark'as, ke mi pov'as laŭ'vol'e intens'ig'i tiu'n sent'o'n, mal'fort'ig'i tiu'n ĉi, laŭ'ŝtup'e trans'form'i tiu'n ali'a'n al ĝi'a kontraŭ'o ... Kia mal'kovr'o! Ke tia talent'o ebl'as, mi tut'e ne imag'is.

Mi tiam el'trov'as, ke mi pov'as vojaĝ'i en la film'o de mi'a viv'o. Mi mal'ŝlos'as ŝrank'o'j'n, mi penetr'as ĉambr'o'j'n, kies en'ir'o est'is blok'it'a, mi lev'as for obstakl'o'j'n bar'a'j'n al tiu aŭ ali'a voj'o, mi promen'as tra kel'o'j kaj sub'tegment'ej'o'j plen'a'j foj'e je arĥiv'o'j, foj'e je ĥaos'o el forges'it'a'j objekt'o'j, en kiu io por ĉiam fuŝ'it'a apud'as trezor'o'n eg'e valor'a'n. Mi sent'as mi'n reĝ'o re'vok'it'a hejm'e'n post ekzil'o, kaj ek'kompren'ant'a, ke pri la riĉ'o'j, mizer'o'j kaj event'o'j de si'a reĝ'land'o li fakt'e neni'o'n sci'as.

Tiu vojaĝ'o en mi'a histori'o kompren'ig'as al mi mult'o'n. Mi vid'as, kiel tiu aŭ tiu okaz'aĵ'o difin'is post'a'n evolu'o'n. Mi naĝ'as en mi'a pas'int'ec'o pli kaj pli profund'e. Kaj tiel ating'as la ĉef'a'n er'o'n, la lok'o'n, kie situ'as la divid'lini'o.

Antaŭ'e, kaj post'e: tut'e mal'sam'a'j.

Tem'as pri io terur'a, kiu'n mi percept'as kun ĉiu'j detal'o'j, kvazaŭ ĝi nun okaz'us, sed ĉi'foj'e mi tra'viv'as ĝi'n kun kompren'a pov'o, kiu tiam mank'is, kaj dank' al tio ĉio nun el'port'ebl'as. Pli ol io ajn ali'a, tiu okaz'aĵ'o influ'is mi'a'n karakter'o'n, mi'a'n person'ec'o'n, la dis'volv'iĝ'o'n de mi'a viv'o. Dum jar'o'j da psik'analiz'o kaj ali'a fak'a trejn'iĝ'o mi al'proksim'iĝ'is al ĝi, sed neniam mi'a memor'o liver'is ĝi'n: ne'tra'pas'ebl'a blok'o bar'is la voj'o'n. Feliĉ'e, kvankam mi re'sent'as la tut'a'j'n tiam'a'j'n angor'o'n kaj konfuz'o'n, mi ili'n tra'pas'as kun nov'a profund'eg'a trankvil'o. Tiu kern'a event'o prezent'iĝ'as jen'e.

11

Mi est'as ses'jar'a. Est'as post'tag'mez'e. Dek'ok'jar'a kuz'o, Roĝer'o, vart'as mi'n, dum mi'a patr'in'o est'as for kun mi'a'j du frat'o'j. Li rigard'as mi'n kun esprim'o, kiu kre'as en mi, kvankam mi ne kompren'as kial, strang'a'n kor-akcel'o'n. Li rid'et'as, sed est'as io ne'kutim'a en li'a rid'et'o. Mi sent'as li'n kiel saliv'ant'a'n hund'o'n. Kaj jen li dir'as, ke li instru'os al mi nov'a'n lud'o'n, kiu est'as mult'e pli interes'a ol ĉiu'j lud'o'j, kiu'j'n mi antaŭ'e lud'is.

Dis'volv'iĝ'as jen'a dialog'o:

– Ĉu vi aŭd'is pri indi'an'o'j?

– Jes.

– Ĉu vi ŝat'us est'i indi'an'a hero'o?

– Ho jes!

– Por tio neces'as, ke mi inic'u vi'n. Ĉu vi sci'as, kio'n signif'as “inic'i”?

– Ne.

– Ne grav'as. Vi vid'os. Mi far'os el vi indi'an'a'n hero'o'n. Sed ĉu vi promes'as, ke vi dir'os neni'o'n al iu ajn? Inic'ad'o ĉiam est'as sekret'a. Ĉu vi promes'as?

– Jes.

– Lev'u la man'o'n kaj dir'u: “Mi ĵur'as, ke mi dir'os neni'o'n pri ĉi tio, ke mi parol'os pri la inic'ad'o al neni'u”.

– Mi ĵur'as, ke mi dir'os neni'o'n pri ĉi tio, ke mi parol'os pri la ...

– Inic'ad'o.

– in'i... inic'ad'o al neni'u.

– Bon'e. Nun mi pov'os inic'i vi'n. Kaj vi iĝ'os grand'a, fort'a indi'an'a hero'o. Dolor'os al vi, sed ĝust'e part'o de la inic'o est'as lern'i sufer'i si'a'n dolor'o'n. La indi'an'o'j dir'as: “Sufer'i por super'i, super'i post sufer'i”. Ĉu vi sci'as, ke indi'an'o'j pov'as el'port'i terur'a'j'n dolor'o'j'n sen trem'i, sen plor'i, rest'ant'e ne'ŝancel'ebl'a'j? Ĉu vi sci'as?

– Jes, mi kompren'is tio'n el film'o'j kaj bild'o'stri'o'j.

– Do, eĉ se dolor'os al vi, vi el'ten'os, kiel indi'an'o, ĉu ne?

– Jes. Mi rest'os sen'ŝancel'iĝ'a. Eĉ ne unu trajt'o de mi'a vizaĝ'o mov'iĝ'os.

(Tiu'n fraz'o'n mi cit'as parker'e el rakont'o, ĝi eg'e impres'is mi'n).

– Bon'eg'e. Mi sent'as, ke vi hav'as ĉio'n, por iĝ'i ver'e hero'o laŭ la indi'an'a manier'o. Nu, indi'an'o'j viv'as nud'a'j, ni do dev'as mal'vest'i ni'n.

Li for'pren'as si'a'n ĉemiz'o'n, si'a'n pantalon'o'n, eĉ si'a'n kalson'o'n. Mi rigard'as kun kor'pinĉ'a observ'em'o. Neniam mi'a patr'o montr'iĝ'as nud'a, mi neniam vid'is sen'vest'a'n plen'kresk'a'n vir'o'n. Kio'n mi vid'as, tio impres'as impon'e kaj tim'ig'e.

– Rigard'u, kiel fort'a mi est'as, – li dir'as.

Kaj li ŝvel'ig'as si'a'j'n brak'a'j'n biceps'o'j'n tiel streĉ'e, ke ili aspekt'as kiel du'on'pilk'et'o'j. Li plen'ig'as si'a'j'n pulm'o'j'n per aer'o kaj ŝvel'ig'as la brust'o'n, kiu far'iĝ'as dik'a, dik'eg'a, kaj la brust'a'j muskol'o'j el'star'as, sam'e kiel muskol'o'j ĉe la dors'o'flank'o, kies ekzist'o'n mi eĉ ne suspekt'is. Li aspekt'as vast'e larĝ'a. Mi ne sci'is, ke hom'o pov'as tiel laŭ'vol'e, ŝajn'e, grand'ig'i si'n. Mi admir'as li'n. Mi trov'as li'n tre bel'a, kvankam li'a fort'o impres'as mi'n pli kaj pli tim'ig'e. Mi est'as et'a, et'a, et'a, front'e al tiu 18-jar'ul'o, kiu fleg'as si'a'n korp'o'n atlet'iĝ'e.

– Ke mi est'as tiel fort'a, tio ven'as de la fakt'o, ke mi est'is inic'it'a kiel indi'an'a brav'ul'o. Mi am'as vi'n. Tial mi konsent'as inic'i ankaŭ vi'n, kvankam est'as tut'e sekret'a afer'o. Neniam vi aŭd'is iu'n ajn parol'i pri tio, ĉu? Tio pruv'as, ke inic'o est'as plej sekret'a.

Mi sent'as tim'o'n, kiu'n mi ne pov'as esprim'i, eĉ al mi mem, kaj sam'temp'e mi est'as mir'plen'a kaj sci'vol'a. Mi tim'as, sed kun ekscit'iĝ'o. Mi ankaŭ dezir'as tio'n, kio okaz'os, ĉar mi konfuz'e sent'as, ke mi ek'kon'os sekret'o'n de plen'kresk'ul'o'j. Sed ankaŭ tio mi'n terur'as: est'as mal'permes'it'e rigard'i la sekret'a'n mond'o'n grand'ul'a'n. Al la angor'o al'don'iĝ'as strang'a telepati'a sent'o, kiel ĉe et'a best'o manĝ'ot'a de pli grand'a.

Roĝer'o kon'as ni'a'n hejm'o'n. Li oft'e ven'as, ĉar li loĝ'as ĉe la apud'a strat'o. Mi'a'j ge'patr'o'j parol'as pri li eg'e laŭd'e. “Kia help'em'a knab'o!”, ili dir'as. “Ĉiam pret'a far'i serv'o'n, ĉiam bon'humor'a. Kaj li far'iĝ'is bel'a jun'ul'o, ĉu ne? Feliĉ'a la knab'in'o, al kiu li lig'iĝ'os!” Tiel parol'as mi'a'j ge'patr'o'j pri si'a nev'o Roĝer'o. Sen'pen'e do, ĉar la lok'o'n li kon'as, li trov'as ŝnur'o'n.

– Ĉu vi sci'as, ke indi'an'a inic'o postul'as, ke oni lig'u la inic'at'o'n al fost'o? – li demand'as.

– Jes, – mi respond'as. – Mi ne ver'e sci'as pri i... ic'i...

– Inic'o.

– ... pri inic'o, sed mi vid'is i'o'n simil'a'n en Tinĉjo.

Ni ir'as al la ĉambr'o, kiu'n mi kun'divid'as kun frat'o Petro. Ni hav'as super'met'it'a'j'n lit'o'j'n. Li lig'as mi'n al la ŝtup'et'ar'o, kiu ebl'ig'as ating'i la super'a'n lit'o'n.

– Tio est'as la tortur'fost'o, – li dir'as, kaj mi sent'as sam'temp'e esper'plen'a'n ekscit'iĝ'o'n, kaj tim'o'n plej akr'a'n.

Kaj jen ven'as la minut'o, kiam ĉio ŝanĝ'iĝ'as por mi'a tut'a viv'o. La kontinent'a divid'lini'o. Nun re'viv'ant'e ĝi'n, mi vid'as la kaŭz'o'j'n, la efik'o'j'n, la sent'o'j'n. Mi kompren'as, kio'n mi ne pov'is kompren'i je aĝ'o de ses jar'o'j, kiam ĝi okaz'is, ĉar tiu'aĝ'e oni pens'as per bild'o'j kaj impres'o'j pli ol fraz'e, kaj nur vort'o'j ebl'ig'as kapt'i nuanc'e la real'o'n, kiel nur fingr'o'j ebl'ig'as kapt'i kun preciz'ec'o i'o'n fajn'a'n kaj delikat'a'n. Tiu event'o, kiu ŝanĝ'os ĉio'n, est'as nur rigard'o. Aŭ pli ĝust'e rigard'ad'o. Long'a, daŭr'a, sen'fin'a. Kun rid'et'o, kiu iĝ'as rid'et'aĉ'o.

Li silent'e rigard'as mi'n, mi'a'n tut'a'n nud'a'n korp'o'n, kaj mi sent'as, ke mi ne plu est'as lud'kun'ul'o, sed pred'o. Mi est'as kiel ŝaf'id'et'o, nask'it'a antaŭ kelk'a'j tag'o'j, kiu de'voj'iĝ'is, kaj trov'iĝ'as prem'at'a en sen'el'ir'a angul'o, ĝu-sopir'at'e de mal'sat'a tigr'o. Mi leg'as mal'sat'o'n el li'a vizaĝ'o. Mi sent'as, ke mi est'as vor'ot'a. Kaj mi dis'du'iĝ'as.

Du'on'o de mi est'as ekscit'it'a, pik'at'a de sci'vol'em'o, tikl'at'a per la ide'o tra'viv'i sekret'a'n aventur'o'n, kiu egal'ig'os mi'n al jun'a ĉef'o indi'an'a aŭ penetr'ig'os mi'n en la kaŝ'it'a'n mond'o'n de l' grand'ul'o'j. Tiu du'on'o antaŭ'fier'as pri la inic'ad'o, kaj imag'as, ke atlet'a korp'o, kiel tiu de Roĝer'o, est'os mirakl'e mi'a post ĉi tiu post'tag'mez'o. Mi est'os tiel fort'a, ke mi'a'j ge'patr'o'j dev'os obe'i mi'n, kaj ankaŭ mi'a'j frat'o'j, ambaŭ pli aĝ'a'j, kaj mi'a'j kun'lern'ej'an'o'j, kaj eĉ la instru'ist'in'o. Kaj oni admir'os mi'n. “Tiel jun'a knab'o, kaj tiel herkul'e fort'a!”, “Indi'an'a hero'o li est'as!” la hom'o'j murmur'os pri mi. Mi rigard'as Roĝer'o'n admir'e, kaj tra li mi vid'as mi'n: mi est'os grand'a, fort'a, bel'a kiel tiu jun'a di'o. Ind'as sufer'i iom da indi'an'a turment'o. Mi est'os kuraĝ'a. Mi ne ĝem'os, mi ne plor'os, mi rest'os ne'ŝancel'ebl'a. Eĉ ne unu trajt'o de mi'a vizaĝ'o mov'iĝ'os. Tiel pens'as unu du'on'o de mi.

Sed sam'temp'e ali'a du'on'o tra'viv'as angor'o'n neniam spert'it'a'n eĉ en plej terur'a'j prem'sonĝ'o'j. Mi ver'e est'as la vor'ot'a ŝaf'id'o, la mus'o antaŭ la kat'o, kiu lud'os per ĝi, mi antaŭ'sent'as la dent'o'j'n, kiu'j ŝir'os, la terur'a'n konsci'o'n est'i por ĉiam perd'it'a, ne're'kun'met'ebl'a, suĉ'it'a infer'e'n ...

Strang'e! Anstataŭ dent'e ŝir'i, li kares'as mi'a'n brust'o'n. Eĉ lek'as kaj kis'as. Tio kre'as sens'aĵ'o'n iom tikl'a'n, elektr'o'nerv'a'n, pri kiu mi ne sci'as, ĉu ĝi est'as plezur'o aŭ dolor'o. Kaj nun li'a man'o mal'rapid'e, mal'rapid'e de'supr'as, supr'e'n re'ven'as, vag'as jen al tiu flank'o, jen al la ali'a, foj'e ŝveb'tuŝ'as, foj'e prem'as kaj pren'as, pinĉ'e aŭ kned'e, kaj re'komenc'as kares'e de'supr'i, ĝis ĝi fin'e ating'as mi'a'n pis'il'et'o'n. Jam de plur'a'j minut'o'j mi rimark'is, ke li'a, kiu tut'e ne est'as il'et'o, ceter'e, al'pren'as strang'a'n aspekt'o'n, iom kiel ruĝ'a botel'et'o, sed sen'fin'e pli tim'ig'a ol botel'o pov'as est'i, pli tim'ig'a ol baston'o en man'o'j kruel'a'j, tim'ig'a kiel fajr'a serpent'o. Kvankam mi ne tre preciz'e sci'as, pri kio tem'as, mi aŭd'is pri la diabl'o. Kaj tiu afer'o por mi iĝ'as la diabl'o, fascin'a kaj terur'a.

Kaj tiam ver'e komenc'iĝ'as la inic'o. Kiom da ag'o'j ne'kompren'ebl'a'j li dev'ig'as mi'n far'i! Mi mal'kovr'as afer'o'j'n tiel mal'sam'a'j'n ol mi'a kutim'a viv'o, eĉ sonĝ'a aŭ fantazi'a, ke mi ne sci'as, kie'n met'i ili'n en mi'a'j kap'o kaj kor'o. Kia best'o est'as tiu, kiu'n mi opini'is Roĝer'o, mi'a kuz'o? Kial li trud'as al mi far'i tio'n kaj tio'n, ĝis li ripet'as per ne'kon'at'a voĉ'o, obtuz'a kaj raŭk'a, preskaŭ ĝem'a, ver'dir'e: “Plu, plu, plu, jes, jes, tiel, plu, plu ...”? Kaj la diabl'a serpent'o kraĉ'as konvulsi'e. Kaj li kapt'as man'e mi'a'n afer'et'o'n, kned'as, frot'as, masaĝ'as ĝis ankaŭ mi ... nu, ĝi ne iĝ'as dik'a ramp'ul'o, tamen ĝi rigid'iĝ'as kaj ruĝ'iĝ'as kaj sent'iĝ'as varm'a; ĝi kraĉ'as neni'o'n ... sed mi spasm'as ne'kompren'ebl'e, spert'ant'e i'o'n tro intens'a'n por ne est'i dolor'a, kvankam ĝi sam'temp'e est'as plezur'o, kaj tio vibr'ig'as mi'a'n tut'a'n et'a'n korp'o'n, de la kap'o ĝis la pied'o'j, en plej sku'a ŝtorm'o, kiu las'as mi'n en terur'o kaj konfuz'o. Ĉu tio est'as la inic'o?

Sed li ne kontent'iĝ'as per ĉio, kio'n ni ĝis nun far'is. Li'a rigard'o far'iĝ'is ne'hom'a. Klar'e, ne plu Roĝer'o loĝ'as en tiu korp'o, sed ia brut'aĉ'o, kiu'n mi rifuz'as asimil'i al la am'at'a'j indi'an'o'j. Li tromp'is mi'n. Mi'a korp'o plu est'as la et'a korp'o de antaŭ'e. Mi'a'j rev'o'j pri sen'per'a herkul'iĝ'o est'is nur rev'o'j. Sed eĉ kiam li mal'lig'as mi'n, “ĉar ni trans'ir'as al ali'a faz'o de la inic'o”, li est'as tiom pli fort'a ol mi. Kiam li vol'as, ke mi kuŝ'u sur la plank'o, mi prov'as rifuz'i. Nun mi ne plu kred'as li'n. Kuŝ'i laŭ'ordon'e sen'ig'us mi'n je dign'o. Sed per du brak'mov'o'j li stern'as mi'n tie, kaj ek'kuŝ'as sur mi, kaj mi sent'as li'a'n diabl'o'n, kaj mi mi'n demand'as, ĉu mi est'os tut'viv'e venen'it'a, kiam la diabl'o re'e kraĉ'os.

Li spir'eg'as anhel'e. Mi'a angor'o ating'as kulmin'o'n. Kaj dolor'as al mi, eg'e, eg'e. Mi komenc'as ĝem'i. Sed li vang'o'frap'as mi'n.

– Inic'o efik'as nur, se oni el'port'as la dolor'o'n silent'e, kiel brav'a indi'an'o, – li dir'as. Sed mi re'bat'as:

– Mi ne kred'as je vi'a inic'o, vi tromp'is mi'n, vi ne est'as indi'an'o kaj mi neniam est'os.

Ven'as al mi la ide'o kri'i por ven'ig'i help'o'n de la najbar'o'j. Sed apenaŭ mi komenc'is, jam li met'as la man'o'j'n sur mi'a'n kol'o'n kaj prem'as. Pli kaj pli sufok'e. Li nun rezign'as je ŝajn'ig'o lud'i. Mi ne vid'as li'a'n vizaĝ'o'n, sed mi sent'as li'n pli kruel'a ol iam ajn.

– Mi pov'as far'i el vi, kio'n mi vol'as, mi est'as tiom pli fort'a! – li dir'as, kaj mi sci'as li'n prav'a. – Se vi prov'os kri'i, mi mort'ig'os vi'n.

Mi kred'as li'n. Mi vid'as, ke li parol'as serioz'e.

Kaj kvazaŭ por forges'ig'i mi'a'n ribel'o'n, li ŝanĝ'as la pozici'o'n. Li ek'sid'as, sid'ig'as mi'n sur li'a femur'o, kaj la mi'a tuŝ'as li'a'n star'a'n diabl'o'n, brul'ant'a'n, ŝajn'e, kaj li re'komenc'as kares'i. Li flustr'as dolĉ'a'j'n “mi am'as vi'n”. Li'a vizaĝ'o al'pren'as mild'a'n esprim'o'n, li re'far'iĝ'as hom'a ... kaj li'a'j fingr'o'j re'ven'as al la lok'o inter mi'a'j krur'o'j por man'flat'i, stimul'i, masaĝ'i, tiel ke li re'konduk'as mi'n al la sku'a ŝtorm'o, terur'a, ĉar pli intens'a ol la unu'a, kaj impres'as, kvazaŭ mi ating'is la sojl'o'n de mort'o, en kulmin'o de hak'at'a'j ĝu'o kaj dolor'o.

*

Kiom da mister'o'j solv'iĝ'as, dum mi re'viv'as tiu'n por mi epok'far'a'n event'o'n. La gust'o, ekzempl'e. La strang'a impres'o en la buŝ'o. Mi fin'fin'e kompren'as, ke la strang'a buŝ'a sens'aĵ'o, kiu'n mi oft'e sent'as dum sonĝ'o, aŭ, sen kompren'i, kio el'vok'as ĝi'n, jen kaj jen en mal'dorm'a viv'o, est'as la lip'a kaj lang'a memor'o de li'a balan'o, kiu'n li dev'ig'is mi'n suĉ'i. Mi kompren'as, ke la sent'o de for'ĵet'ind'ec'o, la sent'o est'i aĉ'a rub'aĵ'o, kiu ig'is mi'n psik'e tiel mizer'a dum mi'a post'a infan'ec'o kaj jun'ec'o, ĝis mi pet'is psikiatri'a'n help'o'n, radik'as en la impres'o de mal'pur'iĝ'o, kiu'n li kaŭz'is. Kaj kiom el mi'a'j kulp'o'sent'o'j font'as el la cert'ec'o, ke mi part'o'pren'is en krim'o, cert'ec'o, kiu'n li trans'don'is al mi per la tut'a etos'o de tiu tag'o, pro si'a propr'a ne'el'port'ebl'a kulp'ec'o!

Jes, mi re'vid'as, re'viv'as, re'sent'as ĉio'n, ĝis la plej terur'a moment'o, kiam, al'pren'ant'e voĉ'o'n trem'ig'e minac'a'n li admon'as:

– Neniam dir'u al iu ajn, kio'n ni far'is! Al neni'u! Neniam! Se vi rakont'os, mi mort'ig'os vi'n. Kie ajn vi est'os, mi vi'n trov'os kaj mort'ig'os. Mi sufok'os vi'n per ĉi tiu'j du man'o'j.

Mi sent'as la fingr'o'j'n ĉe mi'a kol'o. Mi memor'as, ke li jam preskaŭ mort'ig'is mi'n, kiam mi vol'is kri'i. Mi sci'as, ke li dir'as la ver'o'n. Kaj vort'ig'ant'e si'a'n minac'o'n, li rigard'as mi'n rekt'e en la okul'o'j'n kun tiom da malic'o, ke la sub'prem'o est'os sen'mank'a. Mi forges'os ĉio'n, ĉar memor'i est'us risk'i dir'i, kaj dir'i est'us mort'i. Ne mir'ig'e, ke eĉ dum psik'analiz'o la memor'aĵ'o ne re'ven'is.

12

Sed post kiam mi tra'spert'is ĉio'n ĉi, pli kaj pli kompren'e, okaz'as io eĉ pli supr'iz'a. Per mi-ne-sci'as-kiu mirakl'o reg'at'a de la jumo, jen mi vid'as la sent'o'j'n de Roĝer'o! Mi vid'as, kiom li'n ten'as terur'a seks'bezon'o, el kiu li ne sci'as, kiel si'n el'turn'i, ĉar neni'o en li'a viv'o tio'n permes'as. Mi vid'as la terur'a'n infer'iĝ'o'n, kiu'n li sent'as, kiam li rimark'as, ke al li knab'in'o'j far'as neniu'n efik'o'n, dum bel'a knab'o kaŭz'as konkret'a'n, organ'a'n ekscit'iĝ'o'n, kiu neniel obe'as al la ordon'o'j de li'a vol'o aŭ de li'a dezir'o sent'i si'n normal'a, simil'a al la kamarad'o'j. Kun miks'o el hont'o kaj abomen'o li mal'kovr'as si'n sam'seks'em'a, kaj konstat'as, ke li pov'as far'i neni'o'n pri tio. Li ne elekt'is, tio simpl'e trud'iĝ'is. Kiel li sukces'os viv'i? Kiu sad'ism'a sort'o kondamn'is li'n al tiu ekzist'o, kun la dev'o el'port'i la mok'a'j'n anekdot'o'j'n, la ĝeneral'a'n for'ĵet'o'n, la bezon'o'n si'n kaŝ'i?

Mi vid'as li'a'j'n kulp'o'sent'o'j'n pri tio, kio'n li far'is kun mi. Kiom li vol'us mal'far'i tio'n! Kiom li don'us, por ke tio est'u neniam okaz'int'a! Sed ne ebl'as. Mi vid'as li'n en la moment'o'j antaŭ la komenc'o, kiam la tent'o far'iĝ'as pli kaj pli fort'a, tro fort'a por li'a mal'feliĉ'a, turment'at'a kor'o. La konsci'o, ke dum long'a'j hor'o'j li est'os sol'a kun et'a knab'o, kiu'n li tiel facil'e pov'as super'fort'i. La ĝu'o sent'i si'a'n potenc'o'n unu'foj'e en viv'o, en kiu li est'as ĉies sub'ul'o. Plus la volupt'o seks'a. Jes, en tiu'j unu'a'j minut'o'j la log'o est'is ne'rezist'ebl'a. Li eĉ dir'is al si: “Mi far'os neni'o'n mal'bon'a'n, mi kon'ig'os al la knab'o i'o'n, kio'n ĉiu infan'o dev'us sci'i, kaj sci'us, se ni ne viv'us en ferm'it'a soci'o.” Sed post la far'o, nun, li ŝancel'iĝ'as. Li sent'as si'n krim'ul'o. Li konstat'as, ke li difekt'is mi'n, profund'e, profund'eg'e. Kaj li hont'as.

Ĝust'e tiu'moment'e mi'a patr'in'o re'ven'as kun la frat'o'j. Ili rid'as kaj klaŭn'as. Ankaŭ mi'a patr'in'o aspekt'as tut'e gaj'a. Ŝi demand'as:

– Ĉu ĉio ir'is glat'e?

Li respond'as:

– Neni'u problem'o!
kaj sen'kulp'ig'as si'n pri tio, ke li jam dev'as for'ir'i, sed li ne pov'as rest'i unu minut'o'n plu. Nur mi kompren'as li'a'n bezon'o'n for'kur'i.

Tiam aper'as moment'o, kiu pov'us ĉio'n ŝanĝ'i, ebl'e eĉ sav'i mi'n el la ont'a psik'a infer'o. Mi'a patr'in'o dir'as:

– Kio okaz'is al vi, Klaŭĉjo? Vi mien'as iom strang'e!

Ŝi rigard'as mi'n, mi rigard'as ŝi'n. Mi sent'as fort'eg'a'n em'o'n rakont'i. Mi sent'as, ke, se mi rakont'os la ver'o'n, mi liber'ig'os mi'n: iu am'at'a kun'divid'os kun mi la tra'viv'aĵ'o'n, mi'n sub'ten'os, help'os al mi digest'i ĝi'n. Sed mi mi'n hard'as. Ne ebl'as dir'i. La mort'minac'o! Kaj krom'e, perfid'i ne ebl'us. Knab'et'a mens'o ne pov'as taks'i la fort'o'rilat'o'n. Pri prem'o'j kaj trud'o ĝi kompren'as neni'o'n. Fakt'o est'as, ke mi konsent'is pri la inic'o, ke mi dezir'is ĝi'n. Mi kulp'as. Iel mi est'as lig'it'a al Roĝer'o. La sekret'o est'as ambaŭ'a. Ĝi dev'as rest'i sekret'o. Mi dir'as:

– Neni'o special'a okaz'is.

Kaj mi sukces'os komplet'e forges'i tiu'n post'tag'mez'o'n. Nun mi vid'as, ke se mi tiam rakont'us al la patr'in'o, aŭ ebl'e al ali'a kompren'em'a plen'kresk'ul'o, mi el'ig'us el mi la tut'a'n mal'pur'aĵ'o'n, la tut'a'n angor'o'n, la tut'a'n perturb'o'n, kiu post'e kaŭz'os tiom da psik'a'j fuŝ'o'j. La ebl'o daŭr'is kelk'a'j'n sekund'o'j'n. Mi ĝi'n ne kapt'is. Kaj nun mi vid'as ali'a'n kaŭz'o'n de mi'a ne-dir'o. La pens'o'n: “Ŝi ne kred'os mi'n, ŝi hav'as tiel alt'a'n opini'o'n pri Roĝer'o!”

Mi vid'as ĉi-last'a'n en li'a ĉambr'o. Li ten'as la kap'o'n ambaŭ'flank'e per la man'o'j, kaj singult'as silent'e. La fort'ul'o plor'as! Se mi sci'us tio'n tiu'temp'e! Ebl'e ni tiam pov'us pri'parol'i la afer'o'n, trans'form'i ĝi'n al io klar'ig'ebl'a. Sed ĝi ne est'as pli asimil'ebl'a por li, ol por mi. Mi vid'as li'a'j'n pens'o'j'n: li viv'os tut'viv'e kun la sent'o, ke li est'as monstr'o. Far'i tio'n al ses'jar'a infan'o! Kiel li pov'is? Li est'as krim'ul'o. Li hont'as, ke li uz'is mi'n kiel aĵ'o'n. Nun, sol'a, plor'ant'a sid'e sur si'a lit'o, li vid'as, ke li am'as mi'n ali'manier'e, sen'seks'e, kiel kuz'o, parenc'e, kaj li fuŝ'is tiu'n am'o'n, ĉar li dum kelk'a'j sekund'o'j perd'is la pov'o'n san'e pens'i, kaj post'e ĉio sekv'is aŭtomat'e. Kial li ne sukces'is reg'i si'n? Kial li ne vid'is, ke li pov'os nur kondamn'i si'n post'e? Mem'riproĉ'o'j sufok'as li'n. Mi vid'as la pens'o'j'n, kiu'j ek'obsed'as: “Se mi'a patr'in'o sci'us!” La patr'o de Roĝer'o, hom'o sever'a, rigid'e moral'a, mort'is antaŭ plur'a'j jar'o'j, tial li ne menci'as li'n tuj, sed terur'a ide'o nun ek'ven'as: “Kelk'a'j asert'as, ke mort'int'o'j vid'as ni'n. Se mi'a patr'o vid'is ...” Tiu pens'o super'as ĉio'n el'port'ebl'a'n. Io tuj romp'iĝ'os en li'a kap'o, en li'a kor'o, mort'ig'e. Sed ne. Li plu'viv'as. Kaj sekv'as ali'a terur'a ebl'o: “Ĉu Klaŭĉjo tamen rakont'os?” Infer'o. Roĝer'o met'is si'n en infer'o'n. Mi vid'as li'a'n angor'o'n, li'a'n sent'o'n est'i ten'at'a en kapt'il'o, el kiu el'ir'i ne ebl'as. Kompat'ind'a Roĝer'o! Mi vid'as li'n tiel mal'feliĉ'a!

Tiel mal'feliĉ'a, ke mi pardon'as.

Mi'a vid'ad'o pli'akr'iĝ'as, ir'as pli profund'e'n en la histori'o. Mi vid'as, kiom li'a'j problem'o'j lig'iĝ'as al la si'n'ten'o de li'a'j ge'patr'o'j, al la mort'o de la patr'o, al la sen'konsil'ec'o de patr'in'o dev'ant'a li'n eduk'i sol'a. Mi vid'as la eduk'fuŝ'o'j'n de la ge'patr'o'j, sed ankaŭ, ke tiu'j far'is si'a'n plej'bon'o'n, laŭ tio, kio'n ili pov'is sci'i en la soci'o, en kiu ili viv'is, kaj laŭ la model'o'j de la propr'a'j ge'patr'o'j, kiu'j mem ricev'is si'a'j'n model'o'j'n de generaci'o'j kaj generaci'o'j ... Kiom da tim'o'j, superstiĉ'o'j, ne'konsci'a'j tromp'o'j, ne'sci'o de element'a'j leĝ'o'j de hom'a rilat'ad'o amas'iĝ'is konverĝ'e al la roĝer'a far'o! Kaj, konsekvenc'e, al tio, kio'n mi sufer'is.

13

Mi ne sci'as, ĉu la jumo tio'n iel reg'as, aŭ ĉu la spert'o dis'volv'iĝ'as mem, aŭtomat'e, post kiam ĝi est'is lanĉ'it'a, sed la vid'o de tiu'j ret'o'j de kaŭz'o'j kaj efik'o'j vast'iĝ'as, vertikal'e kaj horizontal'e, al generaci'o'j kaj al popol'o'j, ĝis ŝajn'as al mi, ke mi percept'as la tut'a'n psik'a'n mizer'o'n hom'a'n.

Ho mi'a'j frat'o'j, mi'a'j frat'in'o'j! Se vi sci'us, kiom pez'eg'as la hom'a mizer'o. Soci'a mizer'o, famili'a mizer'o, par'a mizer'o, infan'a mizer'o. Kiom da mal'sekur'ec'o! Kiom da per'fort'o! Kiom da de'log'o'j! Kiom da tromp'o! Kiom da sol'ec'o! Kiom da stult'a'j taktik'o'j, sufer'ig'a'j, ĉar oni mem tro sufer'as, kaj ne kuraĝ'as vid'i front'e, ke oni sufer'as. Kiom da fuŝ'a'j moment'a'j elekt'o'j, kiu'j met'as en kapt'il'o'n! Jam jar'o'j'n mi profesi'e trakt'ad'as la psik'a'n mizer'o'n, sed ĝis ĉi tiu moment'o, mi neniam konsci'is pri ĝi'a ampleks'o, ĝi'a akr'ec'o, ĝi'a konstant'a mil'pint'a turment'ad'o.

Ho mi'a'j frat'in'o'j, mi'a'j frat'o'j! Se vi sci'us, kiom ĉiu el ni sufer'as! Kaj ĉar ni'a sufer'o est'as ne'el'port'ebl'a, kiel lert'e ni trejn'as ni'n ĝi'n ignor'i kaj ne'i, gvid'ant'e ni'a'n mens'o'n al psik'a anestez'o! Kiom da bezon'o est'i re'kon'at'a kaj am'e rigard'at'a, ĉar nur am'a rigard'o ig'as ni'n ekzist'i, kaj kiom da ne-ven'o de tiu rigard'o, ard'e sed silent'e sopir'at'a! Kiom ni sufer'ig'as ali'a'j'n pro ni'a sufer'o, ĉar ni ne kon'as ali'a'n manier'o'n liber'iĝ'i el ĝi'a prem'o, kaj plej oft'e ni eĉ ne rimark'as, ke ni kaŭz'as sufer'o'n! Kiom da rezon'o'j por pruv'i al ni, ke la humil'ig'a fraz'o ne kaŭz'as mal'bon'o'n, est'as nur humur'o! Kiom da “Est'as por li'a, por ŝi'a bon'o”! Kiom da “Se mi est'is iom brut'a, est'as ĉar ŝi, aŭ li, incit'is mi'n”! Kiom da mal'kuraĝ'a'j el'turn'iĝ'o'j, per mensog'o aŭ for'las'o! Sed ankaŭ kiom mank'as instru'o pri tio, kiel kuraĝ'i kaj honest'i! Kiom da for'las'it'ec'o, da si'n'ĝen'o, da ne'pov'o dir'i! Kiom da hont'o, da tim'o, da kor'o'j ŝir'it'a'j! Ĉu mir'i, ke tiom da kant'o'j est'as dolor'kri'o'j, ĉiu'gent'e?

Ne ebl'us ĉio'n list'ig'i, sed ĉio'n mi vid'as, tut'e klar'e, kaj sent'as en la propr'a karn'o, tiel dolor'e, ke aper'as dub'o, ĉu mi sukces'os trans'viv'i tiu'n pas'aĵ'o'n. Sed mi pov'as, ĉar la percept'ad'o dis'volv'iĝ'as ĉe fon'o de baz'a kviet'o, kiu ebl'ig'as al mi trankvil'e registr'i ĉio'n sen est'i detru'at'a. Kaj tamen la kun'sent'o, la solidar'ec'o, vibr'ig'as mi'n trem'e.

La vizi'o ating'as nov'a'n stadi'o'n. Kaj mi eĉ pli mir'as.

Ho ge'frat'o'j mi'a'j! Se vi sci'us, kia feliĉ'potencial'o ekzist'as en la hom'o! Kia pov'o feliĉ'ig'i! Kiom da sub'prem'it'a bon'kor'ec'o ĉe kruel'ul'o'j! Kiom da mal'avar'a don'em'o ĉe ŝajn'a'j indiferent'ul'o'j, mem sen'pov'a'j imag'i la propr'a'n bon'ec'o'n, kiu'n ili de long'e for'puŝ'is en la ombr'a'j'n zon'o'j'n de si! Kiom pli bon'a'j hom'o'j est'as, ol ili kred'as kaj sukces'as ekster'ig'i! Kaj tamen efektiv'iĝ'o okaz'as mult'e pli, ol pens'as cinik'ul'o'j. Kiom da bon'kor'ec'o konkret'iĝ'as ĉiu'tag'e! Kiom da si'n'dediĉ'o, da kuraĝ'o, da sen'rezerv'a am'o! Kiom da sav'o! Televid'a'j inform'o'j montr'as la terur'aĵ'o'j'n. Ili vid'ig'as soldat'o'j'n batal'ant'a'j'n, viktim'o'j'n de eksplod'o, ĉi'a'j'n katastrof'o'j'n. Sed ili ne montr'as la milion'o'j'n da bon'kor'a'j ag'o'j, kiu'j okaz'as mal'antaŭ la scen'ej'o, vid'at'e de neni'u. Kiom da respond'ec'a sent'o, da si'n'don'o, da efik'a'j help'o'j!

Kaj kio kaŭz'as tiu'j'n sav'a'j'n ag'o'j'n, kiu'j re'don'as fort'o'n al sen'kuraĝ'ig'it'o, esper'o'n al sen'esper'ul'o, al fid'perd'int'o fid'o'n? La bon'a'j sent'o'j. Tio'n mi vid'as tut'e klar'e. Kaj mi vid'as, kiel ebl'as nutr'i en si bon'a'j'n sent'o'j'n kaj sen'iĝ'i je mal'bon'a'j.

Ju pli la spert'o dis'volv'iĝ'as, des pli mi sent'as mi'n re'lok'it'a al ĝust'a, mal'alt'a lok'o, plaĉ'e liber'ig'e. Mi kompren'as, ke, kia ajn mi'a profesi'a trejn'iĝ'o, mi antaŭ'e sci'is neni'o'n pri la hom'o.

*

Kaj re'foj'e la vizi'o ŝanĝ'iĝ'as. Mi vid'as, ke okaz'as kosm'a alĥemi'o. Jes ja, mi vid'is la ne'mezur'ebl'a'n amas'o'n da mizer'o, kiu'n la tut'a hom'ar'o tra'viv'as, kaj ankaŭ ĉiu individu'o. Mi vid'is la kruel'a'n sort'o'n de mult'a'j infan'aĝ'e, kiam sem'iĝ'as en la sen'bar'a'n psik'o'n venen'o'j el tim'ig'o, tromp'o, ekspluat'o, kiam oni kred'ig'as al et'ul'o, ke ĝi valor'as neni'o'n aŭ est'as ĝis'fund'e mal'pur'a, kiam oni sen'pens'e dir'as aĵ'o'j'n, kiu'j ig'os ĝi'n psik'e kripl'a dum la tut'a viv'o. Sed nun mi vid'as, ke tiu mizer'o est'as grund'o. Jes, grund'o! Nigr'aĉ'a, ruĝ'aĉ'a, brun'aĉ'a, form'it'a grand'part'e el putr'int'a'j foli'o'j, tomb'ej'o de la gent'o'j mus'a, talp'a, bird'a kaj simil'a, en'loĝ'at'a de verm'o'j kaj divers'a'j insekt'o'j ne special'e al'log'a'j, simbol'o de mal'pur'ec'o – kiam infan'o lud'is en kot'o kaj re'ven'as hejm'e'n, ĉu oni ne tuj vid'as li'n mal'pur'a? – la grund'o pov'us ni'n naŭz'i. Sed el ĝi arb'o ĉerp'as si'a'n energi'o'n, en ĝi ĝi trov'as fundament'o'n, al kiu ĝi si'n apog'as sekur'iĝ'e, tra ĝi ĝi suĉ'as la mal'sek'o'n, kiu'n ĝi trans'form'os al suk'o, ĝi'n ĝi trans'substanc'ig'os al si'a est'o mem, tiel ke, cel'ant'e la ĉiel'o'n, ĝi kresk'os kaj vast'iĝ'os, kaj don'os frukt'o'j'n.

Tia aper'as al mi hom'o: est'aĵ'o destin'it'a trans'form'i grund'o'n el sufer'o kaj propr'a fuŝ'em'o al frukt'o'j frand'ind'a'j. Mult'a'j tio'n ne sukces'as ĉi-viv'e, sed, en tiu vizi'o, mi vid'as la viv'o'n daŭr'i trans'mort'e kaj la hom'o'j'n tie plu plen'um'i la alĥemi'a'n procez'o'n, ĝis rivel'iĝ'as ili'a or'bril'a bel'ec'o.

Kaj dum mi'a rigard'o koncentr'iĝ'as sur ties lum'o, la bel'ec'o kaj bon'ec'o iĝ'as tiel alt'grad'a'j kaj milion'fac'et'a'j en si'a flagr'ant'a etern'a vigl'ad'o, la etos'o de feliĉ'o tiel intens'a, ke montr'iĝ'as ind'e tra'pas'i la kot'a'n baz'a'n viv'o'grund'o'n. Je tiu alt'a, lum'a nivel'o reg'as nur bon'a'j sent'o'j. Feliĉ'o, am'o, mir'a admir'o, dank'em'o, fid'o, respekt'o, estim'o, ĝoj'o kaj ali'a'j form'as la ne'vid'ebl'a'n ret'o'n, laŭ kies lini'o'j danc'as la miliard'o'j kaj miliard'o'j da partner'o'j, kiu'j est'as la est'aĵ'o'j iam viv'int'a'j sur'ter'e, kaj ali'planed'e, rafin'it'a'j per la alĥemi'a procez'o. Ili simil'as al diamant'o'j, kiu'j'n oni ne trov'is tuj bril'a'j, sed kaŝ'it'a'j en kot'o kaj mal'pur'aĵ'o'j, antaŭ ol, rafin'it'e, ili dis'radi'as ĉi'e'n la flam'a'n lum'o'n de si'a glor'fajr'ad'o. Di'o est'as feliĉ'o, kaj hom'o di-am'ant'o.

Dum mi kontempl'as tiu'n kor'ŝvel'ig'a'n panoram'o'n, sent'o de pac'o pli kaj pli plen'ig'as mi'n, kaj mi komenc'as ĝu'i la silent'o'n. Ver'dir'e, est'as special'a silent'o, ĉar ĝi hav'as la bel'ec'o'n de muzik'o plej plaĉ'a. Ne est'as silent'o el vaku'o, sed el plen'a plen'ec'o. Ankaŭ mi'a cerb'o komenc'as silent'i. Kaj la fon'a silent'o renkont'as mi'a'n silent'o'n en unik'e intim'a, respekt'o'plen'a, amik'a-am'a etos'o, en kiu ĉiu'j esper'a'j rev'o'j de mi'a tut'a viv'o est'as kontent'ig'at'a'j. Mi est'as unu kun la Unu, kaj tamen mal'sam'a, kaj mi est'as unu ankaŭ kun ĉiu'j unu'op'a'j est'aĵ'o'j de ĉiu unu'op'a univers'o. Ĉiu est'as si mem, ne konfuz'ebl'a kun la ali'a'j, sed ĉiu rilat'as kun ĉiu per rilat'o form'it'a en la bon'a sent'ar'o. Lum'flu'o pas'as inter ni kiel lum'radi'o'j tra la fac'et'o'j de kristal'a glas'o: ĉiu fac'et'o est'as mal'sam'a, sed neni'u el ili bar'as la pas'o'n de la lum'o.

*

Post tio ven'is pac'a nokt'o: la ripoz'ig'a kvalit'o de mal'lum'o. En silent'o kaj mal'lum'o mi ripoz'is. Mi bezon'is long'e ripoz'i. Mi tra'viv'is tro intens'a'j'n, mult'a'j'n kaj divers'a'j'n spert'o'j'n. Mi bezon'is ili'n digest'i. Mi ne sci'as, ĉu la jumo est'ig'is tiu'n ripoz'o'n, aŭ ĉu ĝi aper'is mem, sed mi long'e ripoz'is, tiel ke ĉiu apart'a tra'viv'aĵ'o trov'is si'a'n lok'o'n en mi kaj kun'ord'iĝ'is kun la ali'a'j por form'i grandioz'a'n bril'a'n trezor'o'n el mir'ind'a'j spert'o'juvel'o'j. Grandioz'a'n, kaj tamen tiel et'e, tiel bel'e simpl'a'n!

*

Fin'fin'e mi mal'ferm'is la okul'o'j'n. La moŝt'o sid'is antaŭ mi, rid'et'ant'e. Mi sci'is, ke en hipnot'a stat'o la temp'o est'as tut'e elast'a: kelk'foj'e oni tra'viv'as en kvin minut'o'j tiom, kiom en tut'a tag'o, ali'foj'e long'eg'a daŭr'o sent'iĝ'as, ĉe re'ven'o normal'stat'e'n, kiel tre rapid'e pas'int'a.

– Vi ir'is profund'e'n, – li dir'is, kaj neniam mi vid'is tiom da bon'kor'ec'o en hom'a rigard'o.

– Jes, – mi respond'is.

Ĉi tiu est'is tre strang'a spert'o. Kiam mi lern'is hipnot'terapi'o'n, mi far'is ver'e interes'a'j'n mens'a'j'n “vojaĝ'o'j'n”, sed neni'u proksim'iĝ'is al ĉi tiu. Kaj neni'u el la pacient'o'j, kun kiu'j mi uz'is hipnot'o'n, rakont'is al mi i'o'n kompar'ebl'a'n.

– Kiel vi sent'as vi'n?

– Ŝanĝ'it'a, – mi respond'is. – Est'as la sam'a “mi”, sed est'as iu pli freŝ'a, re'nov'ig'it'a, liber'ig'it'a. Ne ebl'as pri'skrib'i. Mi est'as plen'a je dank'em'o. Al vi, kompren'ebl'e, sed ankaŭ ...

– Al la Grand'a Mister'o, – li dir'is.

– Jes, al la Grand'a Mister'o.

14

Malgraŭ mi'a impres'o de komplet'a re'san'iĝ'o, la nokt'o, en la dom'o de la jumo, ne est'is ripoz'ig'a. Mi oft'e vek'iĝ'is. Inter la dorm'o'faz'o'j, plen'a'j je strang'a sonĝ'ad'o, mi'n invad'is mal'nov'a'j re'memor'o'j aŭ mi pens'e re'pas'is tra la tut'a ĉi'tie'a spert'o, front'ant'e al mult'a'j demand'o'j, kiu'j'n mi ne pov'is respond'i. Mi re'pens'is pri la epizod'o kun Roĝer'o, mal'kovr'ant'e sekv'o'j'n, kiu'j'n mi ne vid'is dum la kurac'iĝ'o (ekzempl'e, tim'o'n pri sol'ec'o, kiu antaŭ'e tut'e ne ekzist'is). Mi ankaŭ las'is la mens'o'n vag'i ĉe simil'a'j infan'aĝ'a'j spert'o'j de tiu aŭ ali'a pacient'o, konstat'ant'e, ke mi mal'vol'is kred'i ili'n, prefer'ant'e ne'i la ebl'o'n de tia'j kaz'o'j. Ŝajn'as al mi, ke en'tut'e mi ne dorm'is pli ol tri hor'o'j'n.

Tamen, mi ne sent'is mi'n mal'bon'e, kiam mi el'lit'iĝ'is. Est'as strang'e est'i si kaj sam'temp'e est'i mal'sam'a. Sed est'is agrabl'e, ĉar la nov'a “mi” ĝu'is liber'ec'o'n, kiu'n la mal'nov'a ne imag'is ebl'a. Post la maten'manĝ'o, la jumo sen'kulp'ig'is si'n for: li dev'is las'i mi'n sol'a, ĉar li'a'j respond'ec'o'j postul'is li'a'n ĉe'est'o'n ali'lok'e. Ne ĝen'is mi'n est'i sen'kun'ul'a, tut'e mal'e, mi sent'is bezon'o'n rest'i en silent'o, por las'i la emoci'o'j'n de la antaŭ'a tag'o natur'ritm'e trov'i si'a'n ĝust'a'n lok'o'n en mi'a'j mens'o kaj kor'o, kaj tiel far'iĝ'i er'o'j de pli matur'a, spert'e pli riĉ'a “mi”.

Ĉar mi klar'ig'is al la jumo mi'a'n silent'bezon'o'n, li propon'is, for'ir'ant'e, konduk'i mi'n al la plej proksim'a “medit'ej'o”, ĉe kies pord'o li las'is mi'n, paŝ'ant'e al si'a'j afer'o'j. Mi en'ir'is. Est'is ej'o ne tre grand'a, kun alt'e met'it'a'j fenestr'et'o'j en'las'ant'a'j ne'mult'e da lum'o. La plank'o est'is kovr'it'a de kusen'o'j, divers'kolor'a'j. Kiam oni en'ir'is, la rigard'o est'is tuj al'tir'it'a al juvel'a cirkl'o, kiu pend'is front'e, apenaŭ sving'iĝ'ant'a, de la alt'a plafon'o, kaj kiu dis'radi'is la lum'o'n de kandel'o'j star'ant'a'j je kelk'a distanc'o de ĝi. Por tiel bel'e dis'send'i tiu'n lum'o'n, ĝi dev'is hav'i milion'o'j'n da fac'et'o'j, kaj ŝajn'is al mi, ke ĝi konsist'as el diamant'o'j, kvankam pri tio mi ne ĵur'us. Divers'lok'e vid'iĝ'is ankaŭ flor'o'j, pri kiu'j mi mi'n demand'is, kiel ili pov'as el'ten'i tiel mal'mult'e da sun'lum'o. Mi kaŭr'is sur kusen'o kaj nur rigard'is la lum'cirkl'o'n. Mi ek'sent'is i'o'n mal'facil'e esprim'ebl'a'n: i'o'n, kiel la ĉe'est'o'n de am'o. Grand'a pac'o en'ven'is mi'n. La silent'o est'is ĝu'ind'a, kaj ag'is balzam'e. Mi pens'is pri neni'o. Mi ebl'e eĉ du'on'dorm'is. La moŝt'o prav'is. Kiel li klar'ig'is al mi antaŭ'e, oni tie sent'as si'n sol'a kaj ne'sol'a, kun la avantaĝ'o'j de ambaŭ. Est'is ripoz'ig'e, ĉar ne neces'is aŭskult'i iu'n, respond'i, parol'i: la mens'o vag'is laŭ plej spontan'a mov'o. Sed est'is sekur'ig'e, ĉar, ial, oni sent'is kvazaŭ iu'n ĉe'est'o'n, ne'vid'ebl'a'n, ne'difin'ebl'a'n, sed diven'ebl'e ŝveb'ant'a'n en la ej'o, respekt'e kaj protekt'e.

Post ebl'e du'on'hor'o tie, mi el'ir'is, re'freŝ'ig'it'a, kaj decid'is ir'i promen'i. Mi plu bezon'is sol'ec'o'n, kaj do evit'is la vilaĝ'o'n mem. Est'is facil'e, ĉar la medit'ej'o star'is je ĝi'a lim'o, apud river'o, trans kiu arb'ar'o etend'iĝ'is. Tie'n mi direkt'is mi'a'j'n paŝ'o'j'n.

La veter'o est'is bel'a, kaj la parfum'o de la flor'o'j, de divers'a'j arb'o'j, kaj de ŝton'o'j kovr'it'a'j de musk'o, pli'profund'ig'is la sent'o'n de pac'o, en kiu mi'a anim'o ban'iĝ'is. Traf'is mi'n la pens'o, ke la hieraŭ'a spert'o est'is kvazaŭ kirurg'a operaci'o, sed ke la ver'a re'san'iĝ'o efektiv'iĝ'as nur nun. Long'e mi tie promen'is. Mi foj'e observ'is cerv'id'o'n, kiu, vid'int'e mi'n, halt'is sur dekliv'o je ne pli ol dek metr'o'j, kaj mi'n rigard'is sen'tim'e, trankvil'e maĉ'ant'e veget'aĵ'o'n. Mi'n konstant'e akompan'is papili'o'j, eg'e divers'a'j kaj mult'kolor'a'j, kies abund'ec'o est'is mir'ig'a, kompar'e kun la nun'a situaci'o en ni'a hejm'o'mond'o. Ankaŭ sciur'o'j, jen nigr'a'j, jen hel'brun'a'j, salt'is de branĉ'o al branĉ'o, de arb'o al arb'o, en kor'tener'ig'a balet'o. Sed la plej supr'iz'a vid'aĵ'o atend'is mi'n en et'a inter'arb'a herb'ej'o, ĉe kies rand'o mi mir'e halt'is: paŝt'iĝ'is tie, reĝ'ec'e, blank'a rinocer'o. Ebl'e pro la vent'o'direkt'o, ĝi ne rimark'is mi'n. Post long'a kontempl'ad'o, mi turn'is al ĝi la dors'o'n kaj ir'is la voj'o'n re'ven'a'n.

Re'en'ir'int'e la vilaĝ'o'n, mi mi'n demand'is, kio'n far'i, kiam mi'a'j vag'ant'a'j paŝ'o'j konduk'is mi'n al park'a lag'et'o, ĉe kies bord'o salik'o star'is, kaj sub ties branĉ'ar'o benk'o. Mi eg'e sent'is la lac'o'n, kaj de la et-dorm'a nokt'o, kaj de la long'a promen'ad'o arb'ar'a. Varm'is la sun'o (mult'e pli ol ebl'us hejm'land'e en ĉi tiu sezon'o), kaj, ek'sid'int'e, mi for'pren'is mi'a'n zip'jak'o'n, kiu'n mi met'is sur la benk'o'n apud mi. La delikat'a balanc'iĝ'o de la salik'branĉ'o'j lul'is mi'n, kaj mi en'dorm'iĝ'is.

*

Kiam mi vek'iĝ'is, mi'a jak'o kuŝ'is sur la grund'o. Probabl'e mi dorm'ant'e far'is gest'o'n, kiu fal'ig'is ĝi'n. Sed re'pren'ant'e ĝi'n mi konstat'is, ke la zip'o de la dekstr'a'flank'a poŝ'o est'as mal'ferm'it'a. Mi mir'is, ĉar mi memor'is, ke, kiam mi sen'jak'ig'is mi'n, mi sent'is mi'a'j'n ŝlos'il'o'j'n en ĝi tra la teks'aĵ'o, kaj ĝi cert'e est'is ferm'it'a. Mi met'is la man'o'n en la poŝ'o'n. La ŝlos'il'o'j est'is for.

Mi'n demand'ant'e, ĉu mi'a memor'o normal'e funkci'as, aŭ ĉu la last'a'j event'o'j ĝi'n sku'is fuŝ'ig'e, mi serĉ'is ĉirkaŭ la benk'o. La ŝlos'il'o'j neni'e vid'ebl'is.

– Korp'o de pork'o! – sakr'is iu part'o de mi, vok'ant'a sur mi'a'n mens'a'n ekran'o'n mal'plaĉ'a'j'n bild'o'j'n pri re'ven'o kun Erik'o ĝis vetur'il'o, kiu'n ni ne sukces'os mal'ŝlos'i, tiel ke al la tri'hor'a marŝ'ad'o al'don'iĝ'os long'a plu'a pied'ir'ad'o ĝis la plej proksim'a telefon'o. Kiom long'a? Mi prov'is diven'i, sed mank'is sci'ig'il'o'j. Kiam mi vetur'is tie'n, mi neniam atent'is tia'j'n detal'o'j'n. Mi memor'is nur long'eg'a'n zigzag'a'n voj'o'n apenaŭ sufiĉ'e larĝ'a'n por la aŭt'o.

Mi ĵus uz'is la esprim'o'n “part'o de mi”. Mi konsci'as, ke ĝi son'as strang'e, sed strang'a est'is ankaŭ la subjektiv'a sent'o. La plej grand'a part'o de mi est'is tut'e pac'a kaj kviet'a. Sen'zorg'a. Kvazaŭ ĝi pens'us: “Kial ombr'ig'i sun'a'n tag'o'n per tia pri'okup'o? La problem'o iel solv'iĝ'os. Kaj se ni dev'os marŝ'i long'e, nu, ni long'e marŝ'os, tio ne est'as katastrof'o.” Tio est'is pli ol fon'o, est'is la kvazaŭ'tut'o de mi. Sed, kiel petol'em'a knab'o, iu er'o de mi blasfem'is kaj koler'is pri la ebl'a'j konsekvenc'o'j de la ŝlos'il'perd'o. Por ĝi, re'trov'o ver'e neces'is.

Por esplor'i pli serioz'e ĉe kaprifoli'o, kiu preskaŭ tuŝ'is la benk'o'n, kaj kie mi antaŭ'e nur supr'aĵ'e rigard'is, mi kvar'pied'ul'is, kiam al'parol'is mi'n pas'ant'a vir'o:

– Ŝajn'as, ke vi perd'is i'o'n!

“Jen help'o!”, mi di-dank'e pens'is, re'lev'ant'e mi'n kaj front'ant'e al fort'ul'o, kiu direkt'is al mi plej larĝ'a'n rid'et'o'n. Li aspekt'is kiel forĝ'ist'o, dik'muskol'a, fortik-ost'a, kun, sur'vizaĝ'e, la suveren'a mien'o de iu, por kiu problem'o'j ne ekzist'as.

Est'is mal'facil'e kompren'ig'i al li, kiel mal'grand'a'j kaj plat'a'j mi'a'j ŝlos'il'o'j est'as. La ring'o'n, al kiu ili est'as kroĉ'it'a'j, li tuj bild'ig'is al si, sed kiam mi fingr'e imit'is la mal'long'ec'o'n de la ŝlos'il'o'j, li sku'is la kap'o'n, kvazaŭ li pens'us, ke mi nur pov'as ŝerc'i.

Li iom rigard'is ĉirkaŭ'e, sed rapid'e cert'iĝ'is, ke mi'a ŝlos'il'ring'o tie ne kaŝ'iĝ'as.

– Kie vi est'is antaŭ'e? – li demand'is.

Mi pri'skrib'is la arb'ar'a'n voj'ir'o'n.

– Ni unu'e serĉ'u tie, – li dir'is, kaj antaŭ ol mi hav'is la temp'o'n demand'i, kia'n ŝanc'o'n ni'a du'op'o hav'us trov'i la perd'it'aĵ'o'n, li met'is la man'o'j'n kiel parentez'o'j'n ĉirkaŭ la buŝ'o'n kaj el'ig'is i'a'n jodl'a'n son'o'n, tiel laŭt'a'n, ke ĝi salt'sku'is mi'n. Li re'plen'ig'is si'a'j'n pulm'o'j'n, brust'o'barel'ig'e, kaj re'jodl'is la sam'o'n. Post kio li re'e larĝ'rid'et'is al mi, kvazaŭ la problem'o nun est'us magi'e solv'it'a.

Fakt'e, apenaŭ kvar minut'o'j pas'is, kaj jen al'ven'is knab'o.

– Ir'u dir'i, ke neces'as serĉ-ekspedici'o, – li dir'is.

La knab'o ek'kur'is kun la kutim'a rapid'ec'o de ir'u-dir'i-ul'o.

– Ven'u! – la herkul'o invit'is. – Ni bezon'os, ke vi pri'skrib'u.

Dum ni paŝ'is el la park'o, mi aŭd'is trumpet'ad'o'n, kiu klar'e ne est'is muzik'a, sed vok'a. Post ne'long'e ni ating'is plac'o'n, kie du jun'ul'o'j tut'kor'e dis'send'is la kupr'o'vibr'a'n vok'o'n. Rapid'e de ĉie al'ven'is infan'o'j kaj adolesk'ant'o'j. La plej et'a ebl'e est'is sep'jar'a, la plej aĝ'a hav'is dek jar'o'j'n pli. La forĝ'ist'o, kiu sur'voj'e sci'ig'is al mi, ke li efektiv'e praktik'as tiu'n meti'o'n (mi infan'ec'e fier'is pri mi'a diven'pov'o!), ek'star'is sur podi'o, kaj klar'ig'is al la star'ant'ar'o, ke mi'a ŝlos'il'ring'o fal'is el mi'a poŝ'o. Li re'dir'is, kie mi promen'is, kaj tiam ven'ig'is mi'n apud li'n sur la podi'o, por ke mi pri'skrib'u la perd'it'a'n objekt'o'n. Mi ne sukces'is parol'i per voĉ'o sam'e laŭt'a kiel li, kaj li re'dir'is mi'a'j'n fraz'o'j'n tuj post mi. Mi tiam rimark'is i'o'n ekster'ordinar'a'n: mi laŭ'vol'e pov'is, per mens'a decid'o, aŭd'i li'n en ni'a lingv'o aŭ en ili'a!

Mi opini'is, ke la knab'o'j ir'os tuj al la arb'ar'o por serĉ'i, sed tio montr'iĝ'is erar'a. Ili dis'kur'is en la vilaĝ'o, kaj re'ven'is kun form'it'a'j serĉ'o'grup'o'j, el kiu'j ĉiu konsist'is el dek'o da person'o'j, infan'o'j kaj plen'kresk'ul'o'j kun'e. Iu, kiu vid'ebl'e ĝu'is grand'a'n aŭtoritat'o'n, ir'is al la podi'o por organiz'i la serĉ'o'n. Grup'o kun nur infan'o'j kaj jun'a'j ge'vir'o'j for'ir'is kur'e. La forĝ'ist'o klar'ig'is, ke tiu'j cel'as la herb'ej'o'n, la plej mal'proksim'a'n punkt'o'n, kiu'n mi ating'is. La ali'a'j ir'os al divers'a'j segment'o'j de la voj'o. Klar'e, tia serĉ-ekspedici'o neniel est'is improviz'it'a. Ĉiu vid'ebl'e sci'is, kio'n li dev'as far'i. Nur la voj'segment'o'j'n neces'is preciz'e difin'i. La forĝ'ist'o kaj mi al'iĝ'is al unu el la grup'o'j. Ni ĉiu'j serĉ'is eg'e detal'e.

Kiam ni re'kun'ven'is sur la plac'o, la rezult'o montr'iĝ'is negativ'a. Mi'a'j ŝlos'il'o'j ne est'is re'trovit'a'j.

Tiam iu kri'is:

– Ĉu pig'o?

La ĉef'o – tiu, kiu organiz'is la serĉ'ad'o'n – re'ven'is al la podi'o:

– Re'ir'u al vi'a'j labor'o'j ĉiu'j, krom la pig'o'kon'ant'o'j! – li ordon'is.

Rest'is sufiĉ'e ampleks'a amas'et'o da ge'knab'o'j kaj ge'jun'ul'o'j, kun jen kaj jen iu pli aĝ'a.

– Nu, vi sci'as, kio'n far'i, – li dir'is, kaj ili dis'ir'is.

Mi al'parol'is la ĉef'o'n:

– Kiel ebl'as ...?

– Ili sci'as, kie la nest'o'j trov'iĝ'as. Ni'a'j pig'o'j ne est'as tre original'a'j, kaj neniam flug'as en vast'a teritori'o. Kaj ĉiu serĉ'ant'o kapabl'as grimp'i ĝis'nest'e. Nur kelk'a'j mal'jun'ul'o'j, kiu'j sci'as pri tiu aŭ ali'a nest'o, mem ne grimp'os. Ir'os kun ili knab'o'j.

Li ferm'is la okul'o'j'n dum sekund'o, kvazaŭ li rapid'e kontrol'us i'o'n en si (mi vid'is la jumon far'i sam'e, ĉiu'foj'e, kiam li bezon'is sci'i la hor'o'n) kaj al'don'is:

– Ĉu vi far'us al mi la plezur'o'n tag'manĝ'i mi'a'hejm'e?

Mi sci'is, ke la jumo ne est'os liber'a tag'mez'e, kaj mi intenc'is re'trov'i Erik'o'n por manĝ'i kun li, sed tiu invit'o sen'ig'is mi'n je la zorg'o li'n serĉ'i. Mi tuj jes'is.

*

Dum la manĝ'o mi parol'ig'is la ĉef'o'n pri ili'a soci'a organiz'o. Mi ir'is de mir'o al mir'o. Ekzempl'e, tie ne est'as lern'ej'o'j. La infan'o'j lern'as leg'i, skrib'i, kalkul'i per instru'o far'e de ali'a'j, pli aĝ'a'j infan'o'j, kiu'j mem jam lern'is. Ili lern'as teori'e pri natur'a'j scienc'o'j, la hom'a korp'o, baz'a'j sci'o'j fleg'ist'a'j, astronomi'o ktp en simil'a manier'o: jun'a'j hom'o'j instru'as adolesk'ant'o'j'n, kaj adolesk'ant'o'j infan'o'j'n. Neniam est'as kontrol'o pri la sci'o'j. Tio ne neces'as, ĉar ĉiu'j est'as tiom tra'sorb'it'a'j de la mesaĝ'o, ke plej grav'as feliĉ'i, kaj ke por ver'e feliĉ'i neces'as unu'flank'e kapabl'i orient'iĝ'i en la viv'o, kaj ali'flank'e help'i la ali'a'j'n, ke neni'u instru'us i'o'n mal'ver'a'n. Almenaŭ tio'n dir'is la ĉef'o. Kiom da fuŝ'o'j tiel en'konduk'iĝ'as en la sci'o'j'n, mi ne pov'is diven'i. Sed laŭ'dir'e la sistem'o funkci'as tre bon'e en la praktik'a viv'o.

Ceter'e, ĉe ni, kiom da sci-fuŝ'o'j en'mens'iĝ'as tra la instru'sistem'o? Kiam mi est'is en la element'a lern'ej'o, oni asert'is al mi, ke la Ter'centr'o konsist'as el fajr'o. Sed jar'o'j'n post'e, en universitat'o, oni instru'is, ke ĝi est'as form'it'a el nikel'o kaj fer'o, kaj ke la fajr'o-teori'o est'as arkaik'aĵ'o scienc'e ne valid'a. Nu, neniam mi demand'is al instru'ist'o, kio trov'iĝ'as centr'e de ni'a Ter'o. Kial oni polu'is mi'a'n mens'o'n per io mal'ĝust'a, pri kio mi neni'o'n demand'is? Ĉu ne prefer'ind'as sci'i, ke oni ne sci'as, ol pseŭdo'sci'i i'o'n ne'ver'a'n? Ebl'e do la tie'a sistem'o ne est'as pli mal'bon'a.

Tie, ĉiu'j infan'o'j labor'as, laŭ la kapabl'o de la aĝ'o, kaj laŭ la propr'a interes'o. La instru'ad'o far'e de ali'a'j ge'knab'o'j okaz'as nur dum part'o de la temp'o. Ebl'e tial la infan'o'j aspekt'as mult'e pli dign'a'j kaj mem'cert'a'j ol ni'a'mond'e. Ili hav'as respond'ec'o'j'n, ne lud'a'j'n, sed serioz'a'j'n, kaj do sent'as si'n en'plekt'it'a'j en la ver'a viv'o, dum en Okcident'o la lern'ej'a viv'o oft'e apart'ig'as la ge'knab'o'j'n dis'de la real'a.

La infan'o'j komenc'as labor'i en la meti'o, por kiu praktik'test'ad'o rivel'as ili'n plej lert'a'j. Se la okup'o, en kiu ili est'as apart'e talent'a'j, ne koincid'as kun tiu, kiu'n ili plej dezir'as hav'i, oni prov'instru'as al ili ambaŭ. Nur se la infan'o montr'iĝ'as fuŝ'ul'o en la meti'o, kiu'n li ŝat'eg'as, oni direkt'os ĝi'n al ali'a, sed tio mal'oft'e okaz'as, kaj preskaŭ neniam neces'as trud'i. Infan'o'j ja, kiel ĉiu'j, konstant'e observ'as si'a'j'n sent'o'j'n kaj uz'as ili'n kompas'e. Se iu sent'as si'n bon'e en ag'ad'o, la sent'o est'as pozitiv'a, stimul'a. Se li konstant'e fiask'as, li percept'as en si mal'agrabl'a'n sent'o'n, pro kiu li ne em'as daŭr'ig'i. Tiel infan'o, kiu eg'e dezir'is far'i i'o'n, por kio li ne est'as talent'a, mem for'las'as la unu'a'n inklin'o'n. Ebl'as ankaŭ per lud'o, sport'o, ag'ad'o, kiu simbol'e reprezent'as la perd'it'a'n dezir'aĵ'o'n, help'i li'n el'iĝ'i el la el'rev'iĝ'o, se tiu est'as ver'e intens'a. Ankaŭ kompren'o, ke “oni feliĉ'as per solidar'ec'o”, kontribu'as al solv'o, ĉar la ge'knab'o'j trov'as grav'a, ke ili hav'ig'u al la komun'um'o la plej'bon'o'n, kiu'n ili pov'as don'i. Envi'o kaj ĵaluz'o ne aper'as, ĉar la infan'o'j kon'as ili'n kiel venen'o'j'n bar'a'j'n al feliĉ'o, kaj lern'as ili'n for'sven'ig'i. Tial la inter'infan'a etos'o est'as bon'a, mark'it'a per reciprok'a respekt'o. Konkur'ad'o, krom pur'e lud'a, inter infan'o'j ne ekzist'as; neni'u prov'as sent'i si'n super'a al la kamarad'o'j. Ili ja fru'e kompren'is, ke feliĉ'o est'as io tro subtil'a, por ke potenc'o aŭ posed'aĵ'o'j pov'u ĝi'n hav'ig'i. Se hazard'e infan'o montr'iĝ'us em'a humil'ig'i la ali'a'j'n, oni tio'n tuj rimark'us, kaj per special'a pli mal'pli long'daŭr'a kun'labor'o inkluziv'ant'a parol'ig'o'n, danc'o'n, marionet'lud'o'n aŭ ali'a'j'n metod'o'j'n por pas'ig'i al pli bon'a sent'o, jumo re'konduk'us la et'ul'o'n al la voj'o feliĉ'e'n.

– Ĉu sent'i si'n super'a en konkur'ad'o ne kre'as pozitiv'a'n sent'o'n? – mi demand'is.

– Jes ja, sed nur se la sent'o ne en'hav'as venĝ'triumf'a'n ingredienc'o'n. Super'ec'a sent'o pov'as inkluziv'i i'o'n amar'a'n, i'o'n, kio ĉerp'as plezur'o'n el la fakt'o vid'i la ali'a'n sub si, kaj tiu'j aspekt'o'j mal'help'as la nask'o'n de feliĉ'o. Pri tiu'j mi parol'is, ne pri la kaz'o'j, kiam oni ĵus venk'is en lud'o, kaj pro tio simpl'e fier'e kontent'as.

– Jes, – mi koment'is. – Est'as tre divers'a'j manier'o'j sent'i si'n super'a. Ekzist'as mult'a'j nuanc'o'j inter fier'ec'o, super'ec'a sent'o, orgojl'o, ktp, kiu'j'n ĉe ni oni oft'e preter'vid'as. Sed, se vi permes'os, ni re'parol'u pri la profesi'o. Ĉu ĉe vi oni praktik'as la sam'a'n tut'viv'e?

– Ne. Tut'e ne. Post kiam oni lern'is meti'o'n, por kiu oni est'as natur'dot'it'a, oni dev'as ekzerc'i si'n en la fak'o, en kiu oni plej mal'sukces'is dum la test'o'j. Tio okaz'as ĉe mastr'o, kiu sci'as pri la ne'kapabl'o, kaj prov'as iom post iom re'don'i fid'o'n al la jun'ul'o tiu'kamp'e, kvankam tiu instru'o ne konduk'os al okup'o, nur cel'as kiel ebl'e plej bon'e korekt'i mank'o'n. Krom'e, post du'dek'o da jar'o'j en unu profesi'o, mult'a'j ir'as lern'i nov'a'n, kiu'n ili praktik'os, ĝis ili vol'os pli'a'foj'e ŝanĝ'i. La instru'ad'o ĉiam est'as de mastr'o al lern'ant'o, kun mal'mult'a'j kolektiv'a'j kurs'o'j.

– Kaj kie oni instru'as la tut'a'n teori'o'n kaj praktik'o'n pri sent'o'j, kiu tiom grav'as ĉe vi?

– En la famili'o, kaj ankaŭ, se oni vol'as (kaj mult'a'j vol'as) en regul'a'j kun'ven'o'j.

– Ĉu est'as ver'e, ke ĉe vi infan'o'j oft'e ir'as por'temp'e viv'i en ali'a famili'o?

– Kompren'ebl'e. Ĉu ne ĉe vi? Ĉiu'j famili'o'j est'as akcept'em'a'j. Ni konsider'as bon'o pov'i spert'i viv'o'n en divers'a'j famili'a'j etos'o'j. Tio relativ'ig'as la viv'manier'o'j'n, kaj mal'help'as, ke famili'estr'o mis'uz'u si'a'n aŭtoritat'o'n.

– Interes'e. Interes'is mi'n ankaŭ sci'i pri vi'a sistem'o de profesi-elekt'o. Tamen, demand'o rest'as ĉe mi, ĉar cert'e iu'j labor'o'j neces'as por la soci'o, kiu'j'n neni'u dezir'as far'i. Kiel vi solv'as tiu'n problem'o'n?

– Tia'n labor'o'n far'as la hom'o'j en la hard'o'temp'o.

– Hard'o'temp'o? Kio est'as tio?

– Est'as dum'temp'a viv'instru'ad'o dev'ig'a por ĉiu'j, egal'e ĉu vir'a'j aŭ in'a'j. Vid'u, ni ĉiu'j est'as tiel amik'iĝ'em'a'j ĉi tie, ke infan'o'j ne alt'e'taks'us la bon'aĵ'o'j'n, ne en'konduk'iĝ'us en la dank'a'n etos'o'n, se ili propr'a'spert'e ne sufer'us, foj'foj'e, pro ili'a mank'o. Ni'a'j pra'av'o'j do saĝ'e decid'is, ke ĉiu dev'as viv'i tre mal'facil'a'n period'o'n, en kiu oni trakt'as li'n aŭ ŝi'n sek'e, sever'e, rigor'e, kaj en kiu oni las'as al ŝi aŭ li mal'mult'e da liber'ec'o. Hard'at'o'j (tiel ni nom'as ili'n) dev'as manĝ'i kaj trink'i mal'mult'e, lern'i el'port'i lac'ec'o'n, far'i pez'a'j'n, mal'agrabl'a'j'n labor'o'j'n, ktp.

– Ĉu reg'as kruel'ec'o al ili?

– Mi ne est'as cert'a, kio'n signif'as la vort'o “kruel'ec'o”, sed mi kred'as, ke ne. La hom'o'j, kies okup'o est'as pri'zorg'i tiu'n viv'o'faz'o'n, est'as tiu'j, kiu'j, ĉe la test'o'j, montr'iĝ'is kun bezon'o grumbl'i, ordon'i, kri'i, ktp. Ili kompren'as, ke por est'i feliĉ'a'j, ili dev'as ag'i tut'e just'e kun la sub'ul'o'j, sed ke ili rajt'as est'i postul'em'a'j kaj ne'mild'a'j. Tiel ili pov'as feliĉ'i, ĉar ili'a'j hard'a'j respond'ec'o'j proviz'as ili'n per el'ir'ej'o por ili'a'j psik'a'j bezon'o'j sent'i si'n ne'kompat'em'a'j kaj mal'mol'a'j, tamen al'port'ant'e util'a'n kontribu'o'n: est'as grav'e en la viv'o est'i hard'it'a, lern'i el'port'i frustr'o'n, sci'i, ke ĉio ĝu'at'a est'as dank'ind'a. Kaj ke facil'ec'o ne ven'is mem, sed est'as frukt'o de long'a sin'trejn'o, aŭ de long'a prov'ad'o far'e de pra'av'o'j.

– Kiaaĝe okaz'as tiu hard'o'temp'o?

– Almenaŭ tri'foj'e dum la viv'o, kiam oni ating'as aĝ'o'n, kiu est'as obl'o de sep. La unu'a hard'a period'o dev'as okaz'i je aĝ'o de 14 jar'o'j; por la du'a preskaŭ ĉiu elekt'as la aĝ'o'n de 21 jar'o'j, sed kelk'a'j prefer'as 28. La preciz'a'n temp'o'n la koncern'at'o liber'e elekt'as. Oni pov'as ankaŭ hav'i pli ol tri. Foj'foj'e okaz'as, ke iu dir'as: “Mank'as al mi io. Ĉio est'as tro agrabl'a en mi'a viv'o. Mi ŝat'as mi'a'n okup'o'n, mi hav'as envi'ind'a'n famili'a'n viv'o'n, mi mol'iĝ'as. Iom da hard'iĝ'o pli'feliĉ'ig'us mi'n.”

– Interes'e.

– Tiu'j hard'o'temp'o'j est'as tre util'a'j por el'trov'i la estr'ont'o'j'n. Ili ja en'hav'as ag'ad'o'j'n, en kiu'j tre bon'e vid'iĝ'as, kiu sci'as komand'i kaj organiz'i, kaj kiu ne. Tiel form'iĝ'as la decid'respond'ec'ul'o'j de la komun'um'o. La part'o'pren'int'o'j elekt'as si'a'j'n ĉef'o'j'n sur'baz'e de la spert'o hav'it'a kun ili, kaj post'e est'os sam'e sur'baz'e de la praktik'a viv'o. Sed kompren'ebl'e, por ating'i posten'o'n kun grand'a decid'pov'o kaj respond'ec'o, neces'as, ke astr'ologi'a kontrol'o kongru'u kun la opini'o de la hom'o'j. La fak'ul'o'j pri astr'ologi'a juĝ'o ekzamen'as la afer'o'n ĉe la nask'iĝ'o, kaj en'met'as si'a'j'n konklud'o'j'n pri la kapabl'o komand'i en sigel'it'a'n kovert'o'n, kiu'n oni mal'ferm'as nur post la elekt'o'j aranĝ'it'a'j fin'e de la du'a hard'o'period'o.

– Ĉu la astr'olog'a'j konklud'o'j oft'e konform'as kun la sur'teren'a'j juĝ'o'j de la part'o'pren'int'ar'o?

– Preskaŭ ĉiam. Aŭ ĉiam. Mi ne memor'as foj'o'n, kiam tio ne okaz'is.

– Ĉu ver'e ...?

Mi ne vort'ig'is mi'a'n demand'o'n ĝis'fin'e, ĉar li ferm'is la okul'o'j'n kaj aper'is sur li'a vizaĝ'o la esprim'o, kiu'n mi konstat'is ĉiu'foj'e, kiam la koncern'at'o, ĉe ni, rigard'us horloĝ'o'n. Ŝajn'as, ke tiu'j hom'o'j hav'as en la cerb'o i'o'n, kio ebl'ig'as sci'i, kiom'a hor'o est'as.

– Pardon'u, ke mi inter'romp'as, – li dir'is, – sed est'us temp'o re'ir'i plac'e'n por ricev'i la raport'o'j'n de la pig'ul'o'j.

*

Li ek'star'is, kaj ni ir'is al la plac'o, sur kies flank'o'j trov'iĝ'is plur'a'j trink'ej'o'j kaj restoraci'o'j, kun tabl'o'j ekster'e. Ni ek'sid'is ĉe unu el tiu'j. Dum kelner'in'o serv'is ni'n per arom'ig'it'a frukt'o'trink'aĵ'o, jen Erik'o al'ven'is. Post kelk'a'j minut'o'j, ni est'is dek'op'o: du mal'jun'ul'o'j, unu par'o, unu jun'ul'in'o kaj du knab'o'j si'n'sekv'e ven'is; kun signif'plen'a respekt'a-rid'et'a si'n'ten'o ili silent'e pet'is permes'o'n al'iĝ'i al ni'a grup'et'o, kaj silent'e-rid'et'e la ĉef'o don'is ĝi'n.

Tiu el'pren'is el poŝ'o not'libr'et'o'n kaj skrib'il'o'n. Mi baldaŭ kompren'is, kial. Ĉiu'foj'e, kiam knab'o ven'is por raport'i pri la serĉ'rezult'o, li far'is mark'o'n ĉe ties nom'o. Li hav'is komplet'a'n list'o'n de ĉiu'j pig'ul'o'j. Kiam la last'a al'port'is si'a'n negativ'a'n respond'o'n, li turn'is si'n al mi:

– Se pig'o ŝtel'is vi'a'n ŝlos'il'ar'o'n, est'as iu, kiu'n ni ne kon'as, aŭ kiu nest'as tre mal'proksim'e. Sed plej probabl'e ne pig'o for'pren'is ĝi'n. Mi tim'as, ke vi dev'os re'ir'i sen ĝi.

Erik'o mi'n surpriz'is per si'a re'ag'o: li rid'is, antaŭ ol demand'i:

– Ni for'ir'os morgaŭ vesper'e, ĉu ne?

Mi jes'e respond'is.

– Nu, ni dev'os tut'nokt'e marŝ'i por ating'i la plej proksim'a'n telefon'o'n. Mi memor'as, ke vi ŝlos'is la aŭt'o'n. Ni dev'os las'i ĝi'n tie kaj pied'e ir'i mal'supr'e'n. Al ni'a tri'hor'a marŝ'ad'o sur la rok'a voj'et'o do al'don'iĝ'os tri'hor'a marŝ'ad'o sur la vetur'voj'o.

– Ĉu ver'e tiom?

– Mi ne sci'as, sed la voj'o est'as long'a. Ekzist'as pied'voj'et'o'j, sed ili est'as tre krut'a'j, kaj nokt'e mi ne fid'us ili'n. Ni risk'us mis'voj'i kaj perd'i temp'o'n.

– Kio est'as aŭt'o? – Kio est'as telefon'o? – sam'temp'e demand'is la knab'o'j.

Erik'o klar'ig'is, kiel ebl'e plej bon'e. Surpriz'is mi'n la re'ag'o de la jun'ul'in'o:

– Ĉu tiu'j ig'as vi'n feliĉ'a'j?

Erik'o kaj mi rigard'is unu la ali'a'n, dub'em'e.

– Ili ig'as la viv'o'n pli facil'a, – li dir'is.

– Pli komfort'a, – mi al'don'is.

Sed ŝi insist'is:

– Ĉu pli feliĉ'a?

Ni ne sci'is, kio'n respond'i. Ŝi rigard'is ni'n mir'e.

– Est'as strang'e, – ŝi dir'is, – ke vi en'met'as en vi'a'n viv'o'n nov'a'j'n afer'o'j'n sen el'prov'i, ĉu vi feliĉ'as pli aŭ mal'pli per ili.

La mez'aĝ'a vir'o, kiu ven'is kun la edz'in'o, koment'is:

– Ne aĵ'o ig'as feliĉ'a aŭ ne, sed la sent'o'j de la hom'o, kiu uz'as ĝi'n.

Li turn'is si'n al mi:

– Ebl'e est'us saĝ'e ne tuj entrepren'i la long'a'n marŝ'o'n, sed unu'e tra'nokt'i ie ĉe la Pord'o. Se vi vol'as, mi don'os al vi kovr'il'o'j'n. Plus akv'imun'a'n tuk'o'n, kiu'n vi pov'us aranĝ'i al tend'o, se la veter'o est'os pluv'a.

Ni varm'e dank'is li'n. Ni ja suspekt'is, ke la veter'o ne simil'is ambaŭ'flank'e de la pord'o'rok'o. Ĉi tie ĝi est'is mult'e pli varm'a ol en ni'a mond'o ĉi-sezon'e.

– Ni mens'e prepar'u ni'n al tut'tag'a marŝ'ad'o, – mi avert'is Erik'o'n.

Tio ŝajn'e inspir'is la plej mal'jun'a'n ĉe'tabl'ul'o'n:

– Marŝ'i tut'tag'e est'as por mi grand'a plezur'o, – li dir'is, – kaj tamen mi est'as dek'ul'o!

– Dek'ul'o? Kio'n vi vol'as dir'i?

La ĉef'o klar'ig'is:

– Laŭ ni hom'a viv'o evolu'as serpent'e, zigzag'e, kaj ĉiu'n sep'a'n jar'o'n la direkt'o ŝanĝ'iĝ'as. Dek'ul'o est'as hom'o, kiu pas'is la dek'a'n turn'iĝ'o'n: sep'dek'jar'a.

Tiam dis'volv'iĝ'is scen'o, kiu'n oni kred'us pren'it'a el teatr'o. La du mal'jun'ul'o'j altern'e deklam'is kun grand'eg'a, infan'ec'a amuz'iĝ'o:

– Unuul' sep jar'o'j'n viv'is, de nun pens'os laŭ raci'o.

– Du'ul'o, kun dek kvar jar'o'j, ek'kompren'as pri la viv'o.

– Tri'ul'o, kun du'dek unu, iĝ'as ver'a plen'kresk'ul'o.

– Kvarulo saĝ'e el'kresk'as el jun'ul'a tro'risk'em'o.

– Kvinulo star'as sur'pint'e, kaj mal'supr'e'n glit'os nun.

– Sesulo, fizik'e fort'a, dev'as cel'i nov'a'n saĝ'o'n.

– Sepulo kvar'dek'naŭ'jar'a sci'as, ke li ne plu jun'as.

– Ok-ul'o mal'hast'e far'as, sed plezur'as rafin'it'e.

Je ĉi tiu dir'o, ambaŭ eksplod'is per gigant'a rid'eg'o, kiu cert'ig'is mi'n, ke tem'as pri seks'a alud'o.

– Naŭulo mult'e labor'is, rajt'as viv'i pli ripoz'e.

– Dek'ul'o mal'saĝ'i pov'as kaj kun sam'a gaj'o saĝ'i.

De'nov'e ambaŭ ek'rid'is plej laŭt'e si'a'n ne'kred'ebl'e gaj'a'n rid'o'n, en kiu sent'iĝ'is ĝoj'eg'o mal'oft'e vid'at'a ni'a'mond'e ĉe sep'dek'jar'ul'o'j. “Tiu'j hom'o'j sci'as feliĉ'i”, mi pens'is, kaj ond'o de kompat'o plen'ig'is mi'n por ni'a'j sam'sort'ul'o'j sur la ali'a flank'o. Sam'temp'e ankaŭ mi rid'is pro la komik'a esprim'o de la du av'o'j.

Erik'o est'is ankoraŭ sek'ig'ant'a si'a'j'n rid'larm'o'j'n, kiam gras'et'a vir'in'o, ebl'e kvar'dek'jar'a, al'paŝ'is al ni'a tabl'o. Ŝi ten'is en la man'o i'o'n, kio'n ŝi tint'ig'is antaŭ ni'a grup'o: mi'a'n ŝlos'il'ring'o'n.

– Ĉi tio cert'e est'as la serĉ'at'a objekt'o!? – ŝi dir'is, kun tiu ton'o sam'temp'e asert'a kaj demand'a, kiu ŝajn'e est'is unu el la trajt'o'j de ĉi tiu gent'o.

– Jes! – mi ek'kri'et'is. – Mi plej profund'e dank'as vi'n. Kia sen'pez'iĝ'o! La re'trov'o eg'e facil'ig'os mi'a'n viv'o'n.

– Kie ĝi est'is? – demand'is Erik'o.

– Infan'o pren'is ĝi'n.

Ŝi turn'is si'n al mi por klar'ig'i:

– Se mi bon'e kompren'is, vi est'is sur benk'o kaj dorm'is, kun vi'a ... tio ... (Ŝi montr'is mi'a'n zip'jak'o'n) ... vi'a sur'vest'aĵ'o ... apud vi, ĉu ne?

– Jes.

– La knab'et'o preter'pas'is vi'n kun pli aĝ'a frat'o, kiu ĝust'e tiam renkont'is amik'o'n. Vi cert'e est'is tre lac'a, se vi dorm'is tiel profund'e, ke ili ne vek'is vi'n, ĉar mi supoz'as, ke knab'o'j tia'aĝ'a'j eg'e bru'is. Sed ebl'e ne. Ebl'e ili vid'is vi'n kaj flustr'e parol'is por respekt'i vi'a'n dorm'o'n. Nu, dum diskut'is la du, la et'ul'o enu'is. Li vid'is i'o'n bril'a'n sur vi'a vest'o'flank'o, kaj tio li'n fascin'is. Est'as ĉi tio, tut'e cert'e, – ŝi dir'is, kaj pren'ant'e mi'a'n jak'o'n, kiu'n, pro la varm'o, mi re'e met'is sur seĝ'o'n apud mi, ŝi montr'is al la grup'o la poŝ'a'n zip'o'n, kiu'n ŝi, kun vid'ebl'a infan'ec'a plezur'o, mal'ferm'is kaj ferm'is plur'foj'e. – El tie li pren'is la ring'o'n, sen kompren'i, al kio ĝi util'as, ĉar ĉe ni ŝlos'il'o'j est'as dik'a'j, long'a'j kaj plej oft'e nigr'a'j.

– Dank'o'n, dank'o'n! – mi ripet'is.

– Ĉu tio'n far'is vi'a Mako? – petol'e demand'is la plej jun'a el la knab'o'j, kiu'j sid'is kun ni.

– Ŝŝŝŝŝ! – sam'temp'e dir'is la ĉef'o kaj la par'o, riproĉ'e.

La gras'et'ul'in'o sku'is la kap'o'n.

– La far'int'o ne aparten'as al mi'a famili'o, kaj vi dev'us sci'i, ke mi neniam rivel'os, kiu li est'as, des pli facil'e, ĉar mi ne sci'as mem. Nur li'a patr'in'o sci'as, kaj mi eĉ ne sci'as, kiu est'as ŝi. Plur'a'j trans'pas'ig'is la aĵ'o'n kaj la klar'ig'o'n. Ili'a'n sekret'o'n ni respekt'u. La knab'o kompren'as nun, ke li mis'far'is. Ni las'u li'n trankvil'a.

– Fin'o bon'a, ĉio bon'a! – dir'is unu el la sep'dek'jar'ul'o'j. Kaj ambaŭ re'e eksplod'is per rid'a gaj'eg'o, kiu'n mi ne kompren'is, sed kiu, tamen, ŝvel'ig'is mi'a'n kor'o'n.

Ni'a grup'o dis'ir'is.

15

Erik'o kaj mi apenaŭ far'is kelk'a'j'n paŝ'o'j'n, jen al'ir'is ni'n jun'ul'o ne mult'e pli ol du'dek'jar'a. Mi re'kon'is li'n tuj. Li sid'is ĉe apud'a tabl'o dum la tut'a ĵus'a konversaci'o kaj aŭskult'is ni'n kun rimark'ebl'e streĉ'it'a atent'o.

– Ĉu mi pov'as parol'i kun vi dum moment'o? – li demand'is.

Mi admir'is li'a'n voĉ'o'n, agrabl'e bas'a'n, plaĉ'e akord'a'n kun li'a statur'o de bel'e dis'volv'it'a alt'ul'o. Sed io en li'a rigard'o ĝen'is mi'n. Li disting'iĝ'is de ĉiu'j hom'o'j ĝis nun renkont'it'a'j tie per trajt'o'j el'vok'ant'a'j kontraŭ'em'o'n, per io pretend'em'a en la manier'o si'n ten'i. Li'a esprim'o eg'e kontrast'is kun la ĝeneral'e pac'a-kontent'a aspekt'o de la lok'an'o'j.

– Kompren'ebl'e! – mi dir'is.

Erik'o kap'jes'is aprob'e, kaj tuj demand'is:

– Kiu vi est'as?

– Mi nom'iĝ'as Kamakomo. Mi dezir'us ir'i kun vi.

Mi ne tuj kompren'is.

– Ir'i kun ni ... kie'n?

– En vi'a'n mond'o'n, en tio'n, kio'n ili ĉi tie nom'as sufer'mond'o.

– Kial vi esprim'as vi'n tia'manier'e? Ĉu vi ne kred'as ili'n?

– Mi ne sci'as. Mi sci'vol'as. Mi sci'as, ke tiu mond'o ekzist'as. Vi ven'is el ĝi. Plur'a'j ven'is el ĝi. Mi eĉ kon'is iu'n, kiu ven'is kaj rest'is.

– Ĉu ver'e? Kial neni'u menci'is li'n? Est'us interes'e li'n renkont'i.

– Li mort'is, bedaŭr'ind'e, sed mi amik'iĝ'is kun li dum li'a viv'o. Ebl'e pro tiu amik'ec'o mi tiom sci'vol'as. Nu, kiel mi dir'is, mi sci'as, ke tiu mond'o ekzist'as. Mi aŭd'is pri aŭt'o'j, telefon'o, televid'o, dom'o'j, kiu'j tuŝ'as la nub'o'j'n. Mi sent'as mi'n en'ŝlos'it'a. La manier'o, laŭ kiu oni ĉi tie parol'as pri vi'a mond'o, impres'as, kvazaŭ oni vol'us mal'help'i ni'n ir'i tie'n. Oni vol'as tim'ig'i ni'n. Mi ŝat'us propr'a'spert'e vid'i, ĉu ver'e la viv'o tie est'as infer'a, kiel oni dir'as.

– Sed vi ne pov'as trans'ir'i al ni'a mond'o. Io mal'ebl'ig'as.

– Ĉu tio est'as ver'a, aŭ nur mit'o por mal'instig'i ni'n? La mal'jun'ul'o, kiu ven'is el vi'a mond'o, kaj mort'is, parol'is foj'e kun mi pri land'o'j tie, kie diktator'o ŝlos'as la land'lim'o'j'n, kaj la land'an'o'j ne pov'as el'ir'i. Kiu dir'as, ke ni ne loĝ'as en simil'a land'o, kun bon'eg'a ... Kiel li dir'is? Mi ne memor'as la vort'o'n. Fals'aĵ'o'j por influ'i.

– Propagand'o, ĉu?

– Jes, propagand'o.

– Ĉu vi neniam prov'is ir'i al la grot'o?

– Neni'u kapabl'is preciz'e dir'i al mi, kiu grot'o est'as la ĝust'a. Mi suspekt'as, ke ni pov'us ir'i, sed la estr'o'j far'as ĉio'n, por ke ni tio'n ne dezir'u, kaj ne kred'u ebl'a.

– Ĉiu tie ĉi ŝajn'as al mi sincer'a kaj fid'ind'a. Mi mal'facil'e pov'as pren'i vi'a'n suspekt'o'n serioz'e.

– Tio montr'as nur, ke ili sukces'is kun vi, kiel kun la tut'a popol'o. Sed eĉ se la pas'ej'o ferm'iĝ'as por ni, se mi tuŝ'us vi'n, ĉirkaŭ'brak'us vi'a'n tali'o'n dum vi ramp'as, mi cert'e pas'us. Ĉu vi serioz'e kred'as, ke mistik'a fulm'o traf'us ni'n, aŭ ke vi'a'j krur'o'j rest'us ĉi-mond'e, dum vi'a tors'o plu ramp'us Pord'e'n?

– Ni sci'as neni'o'n pri la trans'ir'o de unu mond'o al ali'a. Kiu pov'as pas'i, kiu ne pov'as, kiel prezent'iĝ'as la ne'pov'ig'o, neni'u el ni tio'n kompren'as. Ebl'e est'us tre danĝer'e.

Erik'o inter'ven'is:

– Eĉ se vi sukces'us pas'i, vi ne pov'us viv'i en ni'a mond'o.

– Kial?

– Vi ne imag'as, kiel komplik'a la viv'o est'as ĉe ni, kompar'e kun la vi'a. Kie vi loĝ'us? Kie vi trov'us labor'o'n? Kiel vi sukces'us el'turn'i vi'n el la plej simpl'a problem'o, ne pov'ant'e skrib'i kaj leg'i laŭ ni'a manier'o.

Mi vid'is la afer'o'n el pli psik'fak'ul'a vid'punkt'o:

– Krom'e, – mi dir'is, esperant'e, ke mi'a sub'ten'o al Erik'o ag'os konvink'e, – est'as tre dub'e, ĉu vi'a nerv'a sistem'o el'ten'us la kontrast'o'n.

– Ankaŭ vi ambaŭ tra'viv'is eg'a'n kontrast'o'n, kaj tamen vi fart'as tut'e bon'e.

– Sed, – Erik'o dir'is, – ni dev'is adapt'iĝ'i al mond'o sen'fin'e pli bon'a ol la ni'a. Ĉe vi est'us invers'e.

– Mi kred'as mi'n kapabl'a viv'i ie ajn, adapt'i mi'n al iu ajn situaci'o.

– Ebl'e vi mal'bon'e taks'as vi'a'j'n kapabl'o'j'n, – mi dir'is.

Li paŭt'is arogant'e.

– Dir'i tio'n ne est'as tre respekt'a manier'o trakt'i mi'n.

– Est'as real'ism'e, – mi re'bat'is. – Kaj vid'u, se vi tiel mal'bon'e akcept'as simpl'a'n amik'a'n dir'aĵ'o'n, font'ant'a'n nur el dezir'o help'i vi'n, kiel vi sukces'os akcept'i la si'n'ten'o'j'n de tiom el ni'a'mond'an'o'j, kiu'j tut'e ne zorg'as pri la sent'o'j de la ali'a'j?

– Mi est'is hard'it'a, mi tra'pas'is la du unu'a'j'n hard'o'temp'o'j'n.

Erik'o koment'is:

– Ebl'e tiu'j sufiĉ'as por hard'i vi'n rilat'e al tio, kio pov'as okaz'i ĉi tie. Sed trans la rok'o'pord'o neces'as tut'e ali'a hard'o. Vi ne imag'as, kiel vi tie mal'feliĉ'os!

– Ĝust'e ĉar mi ne imag'as, mi vol'as tra'viv'i mem. Est'as la sol'a manier'o kon'i, ĉu ne?

Mi turn'is mi'n al Erik'o:

– Mi ne akcept'as li'n. Se li ven'us kun ni, li est'us sub ni'a respond'ec'o tie trans'e. Mi ne pret'as pren'i sur mi'n la mult'a'j'n risk'o'j'n kaj komplik'aĵ'o'j'n, kiu'j'n li'a ĉe'est'o kaŭz'us. Kio'n pri vi, Erik'o?

Mi sent'is li'n pli hezit'em'a ol mi.

– Ankaŭ mi ne akcept'os, – li fin'e dir'is. – Mi ne pov'us hav'ig'i al vi manĝ'o'j'n, loĝ'o'n, help'o'n por ne mort'i jam en la unu'a'j hor'o'j. Est'us tro. Moral'e, mi pov'as nur rifuz'i vi'n.

– Strang'a moral'o! Vi est'as sen'kor'a'j! – amar'is la jun'ul'o.

Li rest'is moment'e absorb'it'a en pens'o'j.

– Nu, vi ne pov'as mal'help'i, ke mi sekv'os vi'n. Mi atent'os tre preciz'e, pri kiu grot'o tem'as. Mi ir'os mem. Kaj se mi ne sukces'os pas'i, mi prov'os kun iu ali'a, kiu ven'os el tie trans'e. Cert'e ven'os iu. Oni rimark'is, ke la ven'o'j tendenc'as mult'iĝ'i.

Abrupt'e li turn'is si'n kaj for'ir'is, eĉ ne dir'int'e “Ĝis re'vid'o”.

– Kia ul'o! – Erik'o dir'is.

– Jes. Mi tim'as, ke li komplik'os al ni la viv'o'n. Imag'u! Se li prav'as kaj ne ekzist'as ver'a obstakl'o, nur tabu'o mal'instig'a ... Kio'n ni far'os, se, el'ir'int'e tra la re'ven'a rok'pord'o, ni vid'os li'n kelk'a'j'n metr'o'j'n post ni?

– Mi dub'as, ke li ven'os. Li montr'is si'n obstin'a, sed tamen ... Cert'e li kompren'is el ni'a'j si'n'ten'o'j, ke ne tem'as pri ŝerc'o, ke la danĝer'o est'as eg'a kaj efektiv'a.

Mi ne kun'divid'is la optimism'o'n de Erik'o. Kaj la demand'o tikl'is mi'n el moral'a vid'punkt'o: ĉu ni ver'e rajt'as kaŝ'i al brav'ul'o tiu'n part'o'n de la real'o, en kiu ni'a viv'o dis'volv'iĝ'as?

*

Ĉi'foj'e mi bon'eg'e dorm'is. Tamen, dum tiu du'a nokt'o tie, mi far'is strang'a'n sonĝ'o'n, kiu tut'e ne simil'is al sonĝ'o, tiel normal'a, preciz'a, konsekvenc'a ĉio aper'is. Mi mi'n demand'is, ĉu la spec'o de film'o, kiu prezent'iĝ'is al mi'a mens'o, ne est'is ekster'sens'a manier'o percept'i i'o'n real'a'n. La scen'ar'o dis'volv'iĝ'is jen'e.

*

Kamakomo sukces'as ir'i tra la grot'o'fund'a vibr'o en la zigzag'a'n tra'ir'ej'o'n, tra kiu, ramp'e, ating'iĝ'as la inter'mond'a pas'ej'o. Li el'ir'as en la rok'dezert'o'n ĉe la voj'et'o Safir'lag'e'n, sur kiu li sekv'as ni'n ĝis la vetur'il'o. Li paŝ'as tiel si'n'gard'e kaj sen'bru'e, ke ni ne rimark'as li'n. Nur ĉe la aŭt'o li kompren'as, ke li'a interes'o est'as montr'i si'n. Vid'i li'n mi'n furioz'ig'as.

– Re'ir'u! – mi kri'aĉ'as.

Ni ne plu est'as en tiu paradiz'a mond'o, kaj mi'a'j emoci'o'j re'far'iĝ'as krud'a'j. Hieraŭ, kiam ni kun'e parol'is, mi sent'is por li kompren'o'n, iom da kompat'o. Mi sent'is mi'n nur ĝen'at'a de li'a pet'o, ne koler'a kiel nun.

– Mi dir'is, ke mi ne akcept'as respond'ec'o'n pri vi. Mi ne ŝanĝ'is mi'a'n opini'o'n. Kiom koncern'as mi'n, vi pov'as rest'i ĉi tie kaj mort'i en la rok'dezert'o: vi pren'u sur vi'n la sekv'o'j'n de vi'a stult'a decid'o.

Erik'o rigard'as mi'n mir'e. Ĉu li aparten'us al tiu kategori'o de hom'o'j, kiu'j opini'as, ke psik'o'terapi'ist'o'j ĉiam rest'as kviet'a'j, rezist'ant'a'j ĉi'a'n mov'o'n primitiv'a'n? Tiu'j, kiu'j ne rigard'as ni'n ĉarlatan'o'j, em'as ideal'ig'i ni'n.

– Ni ne pov'as las'i li'n ĉi tie, – li mild'a'voĉ'as. – Rigard'u, li jam trem'as pro mal'varm'o. Las'i li'n est'us kontraŭ'i la dev'o'n help'i al iu en danĝer'a situaci'o. Mi ne kun'kulp'os tiu'n krim'o'n kun vi.

– Li pov'as ne rest'i ĉi tie. Re'ir'i al si'a land'o.

– Tri hor'o'j'n da mal'varm'a marŝ'o! Kaj kiel li re'kon'os la rok'o'n? Li neniam vid'is ĝi'n de ekster'e, kaj cert'e ne sci'as preciz'e, kie ĝi star'as. Li far'is la voj'o'n ĝis ĉi tie. Li pov'as mal'supr'e'n vetur'i kun ni.

Dum long'a minut'o ni'a tri'op'o silent'as.

Fin'e, Erik'o ek'rid'et'as, tut'e mal'streĉ'it'e.

– Mi montr'os al li iom de ni'a mond'o, sufiĉ'e por naŭz'i li'n. Post'e mi re'ven'os kun li, montr'os al li la pord'o'n. Ebl'e tiel mi sukces'os kvar'a'foj'e re'ir'i tie'n. La jumo mir'os eĉ pli ol antaŭ'e, kaj trov'os, ke cert'e la Grand'a Mister'o vol'is, ke Kamakomo rakont'u pri si'a'j spert'o'j ĉe ni.

Mi tro lac'as por plu diskut'i. Kaj ebl'e Erik'o konvink'et'is mi'n. Ne est'us tre bon'e por mi'a mem'bild'o tut'viv'e pens'i, ke mi las'is hom'o'n mort'i sur'mont'e per rifuz'o help'i li'n.

Erik'o trov'as la venk'a'n argument'o'n:

– La aŭt'o est'as vi'a. Se vi ne vol'as li'n, re'ir'u sol'a. Mi rest'os kun li kaj nun, kiam li ven'is ĝis ĉi tie, est'us stult'e ne montr'i al li, kiel viv'as la sufer'mond'an'o'j. Ni pied'e de'supr'os.

Tio est'as sen'senc'a. Mi gest'as al la jun'ul'o, ke li en'aŭt'iĝ'u.

– Supoz'ebl'e li loĝ'os kun vi, – mi dir'as al Erik'o.

– Kompren'ebl'e! – li simpl'e respond'as.

*

Sekv'is mult'a'j ali'a'j scen'o'j.

*

Kamakomo ĉe Erik'o. Ĉi-last'a loĝ'as ĉe strat'o tre bru'a pro la konstant'a trafik'o. Krom'e, ne tre mal'proksim'e trov'iĝ'as fer'voj'o, kaj trajn'o'j far'as bru'o'n por li terur'a'n. Ne ebl'as eskap'i el la bru'o. Li'a kap'o dolor'as.

Li pren'as magazin'o'n, kiu trov'iĝ'is sur tabl'o. Kun falt'o'plen'a frunt'o li foli'um'as. Li rigard'as fot'o'j'n sen kompren'i, kiel tiu'j bild'o'j est'iĝ'is. Li'n ŝok'as la reklam'o'j kun jun'a'j vir'in'o'j apenaŭ vest'it'a'j kaj (li'a'opini'e) eg'e mal'bel'a'j. Li esplor'as la tut'a'n loĝ'ej'o'n kun kresk'ant'a mir'o. Li tuŝ'as plast'a'n uj'o'n kaj mir'e palp'as ĝi'n. Li kares'as ne'kompren'e kaf'maŝin'o'n. Li preskaŭ brul'vund'as si'n flu'ig'ant'e akv'o'n, pri kies varm'eg'ec'o li ne suspekt'is.

Kiam Erik'o ek'funkci'ig'as la televid'o'n, kaj hazard'e aper'as bild'o de rajd'ant'o kun larĝ'rand'a ĉapel'o kaj esprim'o impres'e malic'a, li el'ig'as laŭt'a'n, akut'a'n kri'o'n kaj for'kur'as en dorm'ĉambr'o'n, kie li ĵet'as si'n sur lit'o'n kaj kaŝ'as si'a'n kap'o'n sub kusen'o.

Sed apud la lit'o star'as tabl'et'o kaj sur tabl'et'o strang'a aparat'o, kiu ek'tint'as kaj komenc'as vom'i paper'o'n. Re'e akr'a kri'o. Kiel li pov'us sci'i, kio est'as faks'o? Sed Erik'o komenc'as si'n demand'i, kiom long'e daŭr'os antaŭ ol la najbar'o'j ven'os postul'i klar'ig'o'j'n pri la kri'o'j, eventual'e eĉ vok'os la polic'o'n ...

*

Kamakomo sur'trotuar'e, kun la satur'it'a vizaĝ'o de iu, kiu ne pov'as akcept'i, kio'n li vid'as. Li met'as la man'o'j'n sur la orel'o'j'n, prov'ant'e protekt'i si'n de la bru'o. Aŭt'o'j pas'as ĉiu'direkt'e. Li rigard'as la trafik'lum'o'j'n, kiu'j trans'ir'as de flav'o al ruĝ'o al verd'o, kaj tiel jen halt'ig'as, jen ir'ig'as la vetur'il'o'j'n. Li preskaŭ mir'mort'as, kiam tram'o al'ven'as kaj elektr'a'j fajr'er'o'j dis'salt'as sur la super'a drat'o. Li rigard'as la montr'o'fenestr'o'j'n kaj ĉiu objekt'o li'n fascin'as. Konstant'e li pet'as de Erik'o klar'ig'o'j'n, kiu'j ne kontent'ig'as li'n. Kiel ili pov'us? Erik'o pet'is li'n sub'prem'i si'a'n em'o'n kri'i, kaj li plur'foj'e sukces'as, malgraŭ la terur'o, sed jen al'ven'as vetur'il'o ŝajn'e mil'obl'e pli rapid'a ol la jam vid'it'a'j, ĉiu'j sven'ig'e rapid'a'j, kaj ĝi hav'as sur'kap'e strang'a'n blu'a'n lum'o'n turn'iĝ'ant'a'n, kaj ĝi ulul'as kiel best'o vund'it'a kaj furioz'a, kur'ant'a al la-diabl'o-sci'as-kia venĝ'o, kaj ĝi'n persekut'as grand'a ruĝ'a vetur'il'o, kun simil'a terur'a okul'o, kiu dis'ĵet'as si'a'j'n radi'o'j'n kun altern'o'j de fort'o kaj mal'fort'o. Ne ebl'as vid'i klar'e, ne ebl'as kompren'i. Nur ebl'as kri'i, kri'i, kri'i. La preter'pas'ant'o'j, kies atent'o ĵus est'is kapt'it'a de la polic'a kaj fajr'o'brigad'a vetur'il'o'j, nun al'paf'as li'n per si'a'j minac'a'j, dolor'ig'a'j, sen'respekt'a'j rigard'o'j ...

*

Kamakomo kun Erik'o. Komenc'as nokt'iĝ'i. Kaj jen, log'it'a de montr'o'fenestr'o, la jun'ul'o iom apart'iĝ'as de si'a gvid'ant'o en strat'o ne'kred'ebl'e hom'plen'a, kaj Erik'o tio'n ne tuj rimark'as. Strang'a miel'a muzik'o log'as la fremd'ul'o'n en komerc'a'n centr'o'n, kie ĝi plu aŭd'iĝ'as, ĉie ŝveb'ant'a, kvankam neni'e vid'ebl'as muzik'ist'o'j. Ĉia'spec'a'j butik'o'j najbar'as unu la ali'a'n kaj Kamakomo en'ir'as en ĉio'vend'ej'o'n, tiel plen'a'n je mir'ig'a'j var'o'j, ke li ne sci'as, al kiu vid'o'tent'o ced'i. Est'as mult'e da ĉio tie. Eĉ vast'eg'a sekci'o plen'a je manĝ'aĵ'o'j, kiu'j'n hom'o'j (ĉef'e vir'in'o'j) pren'as jen kaj jen, kaj met'as en drat'a'n korb'eg'o'n ekip'it'a'n per rad'o'j, kiu'j'n ili rul'puŝ'as antaŭ si ĝis eĉ pli mister'a rul'iĝ'ant'a tapiŝ'o el eg'e mal'bel'a material'o. Hipnot'e li rigard'as jun'ul'in'o'n pren'i ĉiu'n aĵ'o'n unu post la ali'a, pas'ig'i super ĝi nigr'a'n objekt'o'n, kiu blek'et'as ĉiu'foj'e, kaj ĉiu'foj'e skrib'aĵ'o lum'e aper'as skrib'it'e de neni'u, kaj okaz'as ne'kompren'ebl'a'j inter'ŝanĝ'o'j de man'o al man'o ...

Dum'e Erik'o, kiu ne pens'is pri la komerc'a centr'o, serĉ'as en si'n'sekv'a'j strat'o'j kaj mal'proksim'iĝ'as pli kaj pli, dub'ant'e, ĉu est'us danĝer'e inform'i la polic'o'n pri la perd'o de l' kun'ul'o.

Li komenc'as demand'i preter'pas'ant'o'j'n. La aspekt'o de Kamakomo est'as tiel tip'a, ke li facil'e re'trov'as li'a'n spur'o'n ĝis la komerc'a centr'o kaj la ĉio'vend'ej'o. Li pet'as, ke oni laŭt'parol'il'e vok'u li'n, pens'ant'e, ke, se li plu vag'as tie, li cert'e kompren'os si'a'n nom'o'n.

– Kamakomo, ĉu ver'e? – suspekt'em'as la respond'ec'ul'in'o, kaj ŝi'a komenc'e afabl'a vizaĝ'o far'iĝ'as sever'a. – Ne est'as ŝerc'o, ĉu?

Rigard'o al Erik'o konvink'as ŝi'n, ke ne tem'as pri lud'o. Ĉiu'j li'a'j trajt'o'j kun'kri'as: “Urĝ'e!” Per si'a seks'el'og'a voĉ'o, sam'temp'e melodi'a kaj oficial'ton'a, ŝi anonc'as:

– Sinjor'o Kamakomo est'as pet'at'a urĝ'e ven'i al la Klientoservo. Sinjor'o Kamakomo est'as pet'at'a urĝ'e ven'i al la Klientoservo. Sinjor'o Kamakomo ...

Kamakomo est'as ie en la vend'ej'o. Li aŭd'as si'a'n nom'o'n, prononc'at'a'n de, cert'e, diabl'in'o. Kiu ali'a pov'us kon'i li'a'n nom'o'n? Kiu ali'a pov'us parol'i tia'manier'e, ke oni ĉie aŭd'u ŝi'n? Per ne'kred'ebl'a reg'o'streĉ'o li sukces'as sub'prem'i la kri'o'n, kiu ek'form'iĝ'is, kaj li for'kur'as, el'ir'as el tiu tro lum'a lok'o, serĉ'as ombr'o'n, mal'lum'o'n. Nur lok'o'j sen'lum'a'j help'os li'n sav'i si'n el la persekut'o. Sed feliĉ'e nun est'as nokt'e.

Li trov'as strat'et'o'j'n pli kaj pli mal'lum'a'j'n. Tiel li ating'as kvartal'o'n, kiu li'n tim'ig'as. De tro da bru'o kaj lum'o li trans'ir'is al mal'hel'o tro silent'a. Est'as io en la etos'o ĉi tie, kio ne help'as sekur'i. Ebl'e la si'n'kaŝ'em'a si'n'ten'o de la hom'o'j. Jun'ul'o proksim'iĝ'as al li, demand'as i'o'n strang'a'n, pri tio, ĉu li est'as unu el la bolivi'an'o'j (kio est'as tio?), kia'n kvalit'o'n li hav'as, kaj je kiu prez'o. Kaj antaŭ ol Kamakomo pov'as demand'i preciz'ig'o'n, por respond'i kiel ebl'e plej bon'e laŭ si'a pov'o, jen la knab'o rigard'as preter li'n, si'n turn'as, kaj rapid'as for.

Al'kur'as du vir'o'j tut'e sam'e vest'it'a'j, kiu'j, ŝajn'as, sekv'is la jun'ul'o'n. Unu kur'as post tiu. La ali'a halt'as.

– Dokument'o'j'n! – li boj'as per tiel sever'a voĉ'o, ke Kamakomo agnosk'as ver'o'n antaŭ'e pri'dub'it'a'n: ne fals'e oni dir'is, ke mal'bon'a'j sent'o'j reg'as ĉi-mond'e. Jam la ĵus'a jun'ul'o si'n esprim'is ne respekt'e.

– Pri kio vi parol'as? – li demand'as tut'e ĝentil'e, eĉ kun rid'et'o.

– Ne ŝajn'ig'u vi'n stult'a. Vi'a'n pasport'o'n! Rest'ad'permes'o'n!

– Kio est'as pasport'o?

Al'ven'as ali'a sam'vest'it'o. Ambaŭ krud'aĉ'e prem'as li'a'j'n brak'o'j'n. Li est'as fort'a, iel sukces'as liber'iĝ'i, ek'kur'as. Sed front'e al li al'ven'as tri'a sam'vest'ul'o, kiu bar'as la voj'o'n. La ali'a'j tuj re'ating'as li'n, super'fort'as li'n, kaj jen li sent'as ĉe la man'o'j i'o'n glaci'e mal'mol'a'n, kio metal'e bru'as, kaj li'a'j man'radik'o'j est'as kapt'it'a'j en il'o mal'liber'ig'a, kiu'n nur infer'a mond'o pov'is el'pens'i.

Nun li sid'as en ofic'ej'o, ne tre pur'a, kie hom'o'j jen vest'it'a'j kiel la unu'a'j, jen pli normal'e, ir'as kaj ven'as. Antaŭ'e oni nud'ig'is li'n, iu eĉ met'is la fingr'o'n en li'a'n anus'o'n, serĉ'e al io. Li vid'is ili'n mal'plen'ig'i li'a'j'n poŝ'o'j'n, sub'met'i li'a'j'n vest'o'j'n al long'a palp'ad'o. Li sid'as unu'flank'e de tabl'o, kaj ali'flank'e sid'as dik'ul'o, sur kies vizaĝ'o leg'iĝ'as, ŝajn'e, la komplet'a katalog'o de la mal'bon'a'j sent'o'j, kiu'j'n li infan'aĝ'e lern'is for'sven'ig'i: mal'respekt'o, mal'am'o, naŭz'o, arogant'ec'o, ted'iĝ'o, mal'inklin'o kompren'i, mal'ĝoj'o ... Kaj la voĉ'o de la ul'o son'as tiom lac'e kiom koler'e.

– Oni pri'serĉ'is vi'n. Vi hav'as neniu'n dokument'o'n, neniu'n mon'o'n. Neni'o'n, fakt'e. Kie est'as vi'a'j posed'aĵ'o'j?

– Mi ne hav'as aĵ'o'j'n.

– Ili est'as, kie vi loĝ'as, tut'e cert'e. Kie vi loĝ'as?

– Mi ne sci'as.

– Vi ne sci'as, kie vi loĝ'as, ĉu ver'e? Kie'n vi ir'us, se mi liber'ig'us vi'n?

– Mi ne sci'as. Mi est'is kun Erik'o. Mi perd'iĝ'is.

– Erik'o kiu?

– Mi ne sci'as. Mi kon'as nur la nom'o'n Erik'o.

– Ne ebl'as. Vi aspekt'as tut'e inteligent'a. Vi cert'e sci'as, ke ĉi-urb'e ekzist'as cent'o'j, ebl'e mil'o'j da Erik'o'j. Se vi ir'is al li'a dom'o, vi nepr'e hav'is adres'o'n.

– Mi bedaŭr'as, mi ne hav'as. Li konduk'is mi'n.

– De kie? De kie vi ven'is?

– Mi ne sci'as, kiel dir'i al vi. De mi'a mond'o.

– Kar'ul'o, mi'a pacienc'o ne plu long'e daŭr'os. Mi ne hav'as temp'o'n por lud'i je vi'a'j lud'o'j. De kiu land'o vi ven'as?

– Kio est'as land'o?

Nur la ne'atend'it'a al'ven'o de ĵurnal'ist'o, kon'at'a de la demand'ant'o, sav'as Kamakomon de la pugn'o'bat'o, kiu komenc'is direkt'iĝ'i al li. Oni neniam bat'as, kiam ĉe'est'as ĵurnal'ist'o.

– Ĉu Bolivio, ebl'e, Ekvadoro, Peruo?

– Tio signif'as neni'o'n por mi.

Al'ven'as uniform'ul'o, kun paper'o en'man'e. Li montr'as ĝi'n al la demand'ant'o, kiu aper'as incit'it'a.

– Post'e! – li blek'as, mal'kontent'e.

Tut'e trankvil'a, la ĵus-al'ven'int'o plu star'as apud li, rigard'as Kamakomon ironi'e, eĉ kun klar'a ĝu'et'o pri ties mal'komfort'o.

– Kio'n mi dir'is? – re'parol'as la demand'ant'o. – Ha jes, ĉu el Bolivio aŭ Ekvadoro vi ven'is?

Kamakomo ŝat'us kontent'ig'i li'n, sed li neni'o'n kompren'as.

– Mi ne sci'as, kio'n vi vol'as dir'i, – li ripet'as, kaj li pen'as hard'i si'n kiel ebl'e plej fort'e por sub'prem'i dis'fal'o'n en em'o'n plor'i aŭ akut'e kri'i, kio, li sent'as, kaŭz'us nur pli'a'j'n aĉ'o'j'n.

– Sed diabl'e, vi ja ven'as de ie! Aviad'il'e, cert'e. Kie est'as vi'a bilet'o?

– Mi ne sci'as, kio'n signif'as “aviad'il'e”, nek pri kia bilet'o vi parol'as. Nek, ceter'e, kial vi parol'is pri diabl'o.

La demand'ant'o turn'as si'n al la uniform'ul'o, kiu star'as apud li.

– Kaj ĉio'n ĉi li dir'as parol'ant'e ni'a'n lingv'o'n eĉ sen plej et'a spur'o de fremd'a prononc'o. Kiel de'nask'e ni'a!

Kun ŝultr'o'lev'o li re'direkt'as la rigard'o'n al Kamakomo. Li demand'as iom pli mild'e:

– Kiel vi nom'iĝ'as?

– Kamakomo.

– Ĉu japan'o?

– Kio est'as tio? Mi ne sci'as.

– Kamakomo kio?

– ...?

– Kamakomo est'as la famili'a nom'o, supoz'ebl'e. Kio est'as la individu'a?

– Mi est'as nur Kamakomo, fil'o de Ugaha kaj Ner'i.

La demand'ant'o sku'as la kap'o'n, rezignaci'e.

– Nu, rakont'u ĉio'n de la komenc'o.

Kamakomo klar'ig'as, ke de long'e li sopir'is vid'i “tiu'n ĉi mond'o'n”, ke ven'is iu, kiu'n li pov'is sekv'i, ktp ktp. Kiam li moment'e inter'romp'as si'n, reg'as ne'atend'it'a silent'o. Ambaŭ rigard'as li'n gap'e.

– Ĉu vi rimark'is, ĉef'o? – dir'as la star'ant'o.

– La lip'o'j!

– Ni aŭd'as li'n en perfekt'a ni'a lingv'o, sed la lip'o'j ne mov'iĝ'as laŭ la son'o'j.

La demand'int'o ek'star'as. Terur'o leg'iĝ'as en li'a'j okul'o'j.

– For'ir'u! For'ir'u! Ir'u, kie'n vi vol'as, sed ne rest'u ĉi tie! Vi ne ekzist'as. Mi neniam vid'is vi'n. Ankaŭ vi neniam vid'is li'n, ĉu, Frank? La viv'o jam est'as tro mal'facil'a por ni. Se krom'e ni zorg'u pri ekster'ter'an'o'j ...

Kaj li ek'sid'as, kaj met'as la man'o'j'n sur la okul'o'j'n, por ke la sub'ul'o'j ne vid'u, ke li plor'as, nerv'e el'ĉerp'it'e.

*

Kamakomo vag'as tra la urb'o, du'on'stult'ig'it'a de la tro'o da strang'aĵ'o'j, kiu'j li'n ĉirkaŭ'as ĉiu'flank'e. Plur'tag'e li el'ten'as preskaŭ sen manĝ'i: li est'is antaŭ ne'long'e hard'it'a. Feliĉ'e star'as fontan'o'j, ĉe kiu'j li pov'as trink'i. Foj'foj'e li sukces'as ŝtel'i iom da manĝ'aĵ'o tie aŭ tie ĉi.

Fin'fin'e li ating'as la strat'o'n de Erik'o, re'kon'as la dom'o'n, ne sci'as, kiel oni mal'ŝlos'as la pord'o'n: pri elektr'a'j buton'o'j li hav'as neniu'n ide'o'n. Li fal'sid'as ĉe la en'ir'ej'o, en'dorm'iĝ'as.

Al'ven'as vir'in'o bon'kor'a.

– Kio okaz'is al vi? Kiu vi est'as?

Li mov'et'as si'n, vek'iĝ'as, palpebr'um'as, atend'as la bat'o'n aŭ insult'o'n. Sed li vid'as mild'a'n kor'o'n. Tia'j tamen ekzist'as ĉi-mond'e!

– Ĉu mi ne vid'is vi'n kun mi'a najbar'o Erik'o?

– Erik'o! Jes, Erik'o! – li balbut'as. Lum'as esper'o el'infer'iĝ'i.

– Mi tuj vok'os li'n. Se li ne est'os hejm'e, vi ven'os al mi'a loĝ'ej'o, kaj mi prepar'os por vi bon'a'n varm'a'n te'o'n.

Sed Erik'o est'as hejm'e. Kamakomo est'as sav'it'a.

*

Safir'lag'o. La voj'et'o al Forklo Saguca. La ruĝ'brun'a rok'o mez'e de la griz'a'j. La unik'a tri'angul'a supr'o. Fal'o. Marŝ'o. Strang'a'j best'o'j ambaŭ'flank'e, feliĉ'e ne ver'e vid'ebl'a'j. Grot'o.

Ankaŭ Kamakomo ek'plor'as, plor'as, plor'ad'as.

Fin'fin'e li ating'as la vilaĝ'o'n.

– Pli'a hom'o el la sufer'mond'o! – son'as vir'in'a voĉ'o. Ŝi proksim'iĝ'as.

Ŝi re'kon'as li'n.

– Sed ...! Vi ... ĉu ...? Vi est'as Kamakomo, ĉu ne?

– Jes. Ĉu vi ne est'as cert'a?

Tiu'region'e, oni ne hav'as la sam'a'n koncept'o'n pri ĝentil'ec'o, kiel trans la Pord'o. Ŝi tuj dir'as la ver'o'n:

– Vi est'as apenaŭ re'kon'ebl'a. Vi'a'j har'o'j est'as tut'e blank'a'j. Vi'a vizaĝ'o est'as plen'a je sulk'o'j, kvazaŭ vi est'us dek'du'ul'o. Kiel vi pov'is mal'jun'iĝ'i tia'grad'e? Vi do ir'is tie'n, ĉu?

– Mi ir'is. Est'as mirakl'o, ke mi trans'viv'is sufiĉ'e por pov'i re'ven'i. Vi ne imag'as, kia est'as la viv'o tie! Se vi sci'us ...

Ŝi pens'as, ke ŝi tuj inform'os la jumon. Util'os, ke li rakont'u al la tut'a popol'o. Kelk'a'j hom'o'j kelk'foj'e pri'dub'as la dir'o'j'n de la pra'av'o'j. La jumo cert'e organiz'os renkont'iĝ'o'j'n de et'a'j grup'o'j, kie li pov'os detal'e raport'i. Ĉar li est'as bon'e kon'at'a, neni'u pov'os dub'i plu. Est'as li, kaj li aspekt'as mizer'e. Ebl'e la hom'o'j ĉi tie pli alt'e taks'os si'a'n bon'ŝanc'o'n. Eĉ frenez'aĵ'o pov'as don'i bon'a'j'n frukt'o'j'n ...

*

Tiel mi sonĝ'is en tiu du'a nokt'o tie. Sed ĉu ver'e est'is nur sonĝ'o? Neni'u sonĝ'o de mi iam ajn far'it'a hav'is tia'n real'ism'o'n. La sol'a punkt'o, kiu ne est'is klar'a, est'is la person'ec'o de la help'ant'o. Mi nom'is li'n Erik'o. Pov'us est'i iu ali'a. Sam'e, mi'a sonĝ'o komenc'e en'scen'ig'is mi'n. Sed ĉu est'is ver'e mi? Aŭ ĉu mi miks'is element'o'j'n de mi'a nun'a viv'o kun io ... io okaz'ont'a? Aŭ ebl'e okaz'unt'a? Kiu'j el'dir'as cert'aĵ'o'j'n pri sonĝ'o'j, tiu'j mal'bon'e kon'as la kompleks'ec'o'n de la hom'a psik'o.

16

Kaj jen al'ven'is la tri'a tag'o. Kamakomon mi ne re'vid'is, kaj iom post iom li for'fal'is el mi'a'j pri'okup'o'j. Mi pas'ig'is la tag'o'n kun la moŝt'o, vizit'ant'e la urb'et'o'n, renkont'ant'e amik'o'j'n, konstant'e diskut'ant'e. Ni long'e promen'is en la park'o ĉirkaŭ la konstru'aĵ'o, kie mi spert'is la kurac'a'n vizi'o'n. Est'is agrabl'e kun'parol'i, dum papili'o'j kaj bird'o'j akompan'is ni'n lud'e. Jen ni paŝ'is; jen ni sid'is sur benk'o apud lag'et'o, kie cign'o'j kaj anas'o'j pac'e okup'is si'n per la ŝajn'e feri'a'j okup'o'j de cign'o'j kaj anas'o'j, dum kan'o'j, trankvil'e kares'ant'e unu la ali'a'n pro balanc'em'a vent'o, diskret'e flustr'is si'a'n danc'a'n, delikat'a'n muzik'o'n; jen ni ir'is al ĝarden'a frand'ej'o, kie mi'a kun'ul'o regal'is mi'n per simpl'a, sed agrabl'a manĝ'o.

Kiel plaĉ'e ni babil'is! Tamen, iom mal'ĝoj'e ni konsci'is, ke ni bezon'us jar'o'j'n por pri'trakt'i la tem'o'j'n, kiu'j interes'as ni'n ambaŭ. Ni ĝu'is mir'ind'a'n spirit'komun'ec'o'n. Ver'e, ni amik'um'is. Sed la anim'vast'ig'a kun'o ne pov'is daŭr'i long'e.

– Nun vi dev'os re'ir'i, – li dir'is.

– Jes. Al la sufer'mond'o.

– Erik'o atend'as vi'n ĉe si'a'j amik'o'j, la par'o, kiu'n li renkont'is unu'a'foj'e. Ĉu vi sci'as, kie est'as ties dom'o?

– Jes, li montr'is al mi ven'ant'e.

– Ĉu vi mal'ĝoj'as, ke vi dev'as for'las'i ĉi tiu'n mond'o'n por la nun'a vi'a?

– Jes. Sed mi pov'as alĥemi'i la mal'ĝoj'o'n. Vid'u, ĝi far'iĝ'as et'a. Mi ĉerp'as el la font'o de kuraĝ'o, kiu'n vi mal'kovr'ig'is al mi, inter tiom da donac'o'j. Jes, de sekund'o al sekund'o kresk'as la kuraĝ'o re'al'front'i la sufer'mond'o'n, mi percept'as ĝi'n pli kaj pli. Se mi pov'us esprim'i, kiel dank'em'a al vi mi mi'n sent'as ...

– Ne mi donac'is. Mi nur ebl'ig'is, ke vi ir'u mem pren'i. Don'as nur la Grand'a Mister'o. Sed neces'as tie'n ir'i.

– Tie'n? Kie'n?

– Kie'n vi ir'is.

– Kial la Grand'a Mister'o ne don'as rekt'e?

– Se ni sci'us, kial tio kaj tio ali'a, ne est'us Mister'o, ĉu? Tamen, mi supoz'as, ke ĝi las'as ni'n trov'i mem, pro respekt'o al ni, kaj por ni'a dign'o. Ebl'e ankaŭ por vibr'ig'i la tut'a'n ret'o'n de am'o. Se ĝi don'us rekt'e, ne neces'us, ke am'o pas'u tra ni hom'o'j, kaj ankaŭ tra la ali'a'j est'aĵ'o'j, kiu'j kun'labor'as en ali'a'j dimensi'o'j. Se ĝi don'us rekt'e, vi ne bezon'us mi'n. Kaj mi perd'us la ĝoj'o'n est'i relajs'o en tiu vast'a mil-univers'a am'trans'don'ad'o. Est'i tia relajs'o, eĉ se nur unu inter la milion'o'j de la ret'o, est'as grav'a faktor'o en la feliĉ'iĝ'o. Ankaŭ vi est'as unu, vi'a'nivel'e, por ali'a'j. Ĉu tio ne help'as vi'n feliĉ'i?

Ni rest'is plur'minut'e en silent'o, kiu'n fin'e li romp'is:

– Mi opini'as, ke mi kompren'is, kial Erik'o ven'is tri'foj'e.

– ...?

– Jes. Ebl'e mi erar'as, sed mi kred'as, ke tio est'as unik'a en ni'a histori'o. Ni rimark'is, ke, kiam ven'as hom'o el la sufer'mond'o, li aŭ ŝi, ĉu rest'as ne pli ol tri tag'o'j'n, ĉu rest'as definitiv'e. Sed ĉi-last'a ebl'o preskaŭ neniam real'iĝ'as, ĉar ĉe ni ili ricev'as fort'a'n percept'o'n pri si'a'j respond'ec'o'j. Ili do ne pov'as las'i la kon'at'o'j'n en la sufer'mond'o sen al'port'i al ili la mesaĝ'o'n de esper'o, kiu'n ili ricev'is ĉi tie. Nur person'o'j sen infan'o'j, sen amik'o'j, sen rilat'o'j, fakt'e, decid'as rest'i kun ni. Tio kelk'foj'e okaz'as. Sed kiam iu ven'is, rest'is maksimum'e tri tag'o'j'n kaj re'ir'is vi'a'mond'e'n, li neniam plu re'ven'as. La tri'foj'a ven'o de Erik'o est'is ver'e strang'a. Mi mi'n demand'is, kial li ven'is, unu'a'foj'e sol'a, du'a'foj'e kun jun'a trejn'iĝ'ant'a anim'help'ist'in'o, kaj tri'a'foj'e kun vi. Sed kiam li dir'is al mi, ke vi verk'as, mi hav'is la impres'o'n – ebl'e tut'e erar'a'n – ke tio pov'us klar'ig'i vi'a'n ven'o'n. Plur'a'j sign'o'j ŝajn'as indik'i, ke la rilat'o'j ŝanĝ'iĝ'as inter la mond'o'j nun'temp'e. Ebl'e vi'a mond'o ating'is stadi'o'n, kiam la mal'kovr'o'j de ni'a'j pra'ul'o'j pov'as akcept'iĝ'i ĉe vi.

– Ĉu ver'e? Kial ne antaŭ'e? Mult'a'j hom'o'j ni'a'mond'e opini'as, ke la hom'o'j est'is pli bon'a'j antaŭ'e, ke ni'a soci'o plen'e dekadenc'as.

– Ĉu vi sam'opini'as? Ferm'u moment'e la okul'o'j'n, re'pens'u al la stat'o, en kiu vi est'is dum vi'a psik'a vojaĝ'o, kaj las'u ven'i la bild'o'j'n.

– ...

– Kio'n vi vid'as?

– Mi ...

– Ne! Las'u la okul'o'j'n ferm'it'a'j! Kio'n vi ...?

– Mi vid'as, ke antaŭ jar'mil'o'j reg'is terur'a kruel'ec'o. Ho jes! Kiel kruel'a la viv'o long'e est'is! In'o'j kaj id'o'j est'is aĵ'o'j, laŭ'plaĉ'e turment'ebl'a'j. Mi vid'as, ke antaŭ du'mil jar'o'j, grand'a part'o de la loĝ'ant'ar'o est'is posed'aĵ'o de mal'grand'a part'o, kiu hav'is neniu'n konsider'o'n pri la sent'o'j, ekzempl'e oni oft'e vend'is edz'o'n sen zorg'i pri la edz'in'o, por ĉiam apart'ig'it'a. Oni kruc'um'is tiu'j'n, kiu'j vol'is liber'iĝ'i aŭ liber'ig'i. Mi vid'as, ke antaŭ kvin'cent jar'o'j oni brul'ig'is tiu'j'n, kiu'j mal'sam'opini'is ol la reg'ant'o'j, kaj ne'kred'ebl'a soci'a mizer'o reg'is ĉe la pli'mult'o, al kies mens'o'j oni mal'help'is vast'iĝ'i. Kaj kiom da terur'a dolor'o tiam plag'is! Kiom da blind'ul'o'j, kripl'ul'o'j, lepr'ul'o'j, kiu'j'n, anstataŭ am'i, oni mok'is kaj ekspluat'is aŭ for'ĵet'is. Mi vid'as, ke antaŭ apenaŭ jar'cent'o en Ĉini'o al kuir'ist'o, kiu fuŝ'is vesper'manĝ'o'n, riĉ'a famili'estr'o pov'is for'tranĉ'i la kap'o'n, kaj en Okcident'o burĝ'famili'a'n serv'ist'in'o'n, kiu'n la fil'o per'fort'e graved'ig'is, oni for'ĵet'is strat'e'n sen kompat'o, rigard'ant'e la viktim'o'n kulp'a, kaj mal'help'ant'e ŝi'n re'trov'i si'a'n dign'o'n. Mi vid'as ...

– Kaj hodiaŭ, kio'n?

– Hodiaŭ est'as ankoraŭ mult'eg'e da mal'just'ec'o kaj mizer'o, sed mi vid'as progres'o'n. Ekzempl'e en la generaci'o de mi'a'j ge'patr'o'j, iu hont'em'a, si'n'ĝen'em'a, mal'aplomb'a pov'is nur rest'i tia dum la tut'a viv'o. Nun, dank' al psik'o'terapi'o, oni el tio pov'as liber'iĝ'i. Kompren'ebl'e, nur mal'mult'a'j tio'n pov'as, kompar'e kun la mond'skal'a'j bezon'o'j, sed almenaŭ est'as komenc'o, kiu en la last'a'j jar'dek'o'j mult'e larĝ'iĝ'is, dum antaŭ'e ebl'is absolut'e neni'o. En mult'a'j land'o'j, oni trakt'as la infan'o'j'n mult'e pli bon'e en la lern'ej'o'j. La mond'o mult'e sufer'as, kaj mult'o est'as ne'stabil'a, sed mi vid'as, ke la konfuz'o de mult'a'j ŝuld'iĝ'as al la rapid'a ŝanĝ'o bon'e'n. Ankaŭ al la rezist'o, kiu'n ĝi kaŭz'as, ĉar bon'iĝ'o est'as ŝanĝ'o, kaj ŝanĝ'i est'as ir'i en i'o'n ne'kon'at'a'n, kio tim'ig'as. Est'as mult'eg'e da antaŭ'juĝ'o'j – oft'e konduk'ant'a'j al mort'ig'a konflikt'ad'o – sed sam'temp'e ekzist'as mult'a'j hom'o'j, kiu'j rigard'as ali'a'j'n ras'o'n, popol'o'n, seks'o'n, sen mal'pli'valor'ig'o. Antaŭ apenaŭ unu jar'cent'o, est'is preskaŭ nur antaŭ'juĝ'o'j. Televid'o, aŭt'o'j, sen'kompat'a komerc'a konkur'ad'o fuŝ'is la simpl'a'n, natur'a'n hom'a'n rilat'ad'o'n, sed tio'n avan'gard'o komenc'as kompren'i: la situaci'o ŝanĝ'iĝ'os. Evident'as terur'a'j streĉ'iĝ'o'j en la politik'a mond'o, en la soci'a, en la eklezi'a, en ĉia'spec'a'j komun'um'o'j, sed tiu'j streĉ'iĝ'o'j radik'as en la fundament'a trans'form'iĝ'o. La bon'a'j sent'o'j ne venk'is, mult'eg'e mank'as ĝis tio, sed ili okup'as pli vast'a'n teren'o'n ol iam ajn. Mult'eg'o rest'as lern'end'a, sed la hom'ar'o iom lern'is ...

– Vi prav'as. La hom'ar'o ĉiam lern'as. Sed ĝi dev'as lern'i plu kaj pli. Ebl'e tial la Grand'a Mister'o ven'ig'is vi'n. Neces'is, ke Erik'o ven'u, por mal'kovr'i ni'n, ĉar neniam Lorena ven'us propr'a'iniciat'e en la region'o'n de la Pord'o. Kaj neces'is, ke ŝi ven'u, por ke ven'u vi. Sen ŝi'a rakont'o, vi cert'e ne ven'us mem. Ebl'e vi ven'is ĉi tie'n por re'ir'i kaj atest'i, kaj atest'ant'e atent'ig'i kelk'a'j'n pli'a'j'n hom'o'j'n pri la rol'o de bon'a'j sent'o'j. Vi atest'os, ĉar vi kapabl'as verk'i. Tio est'as vi'a respond'ec'o.

– Ĉu ver'e vi kred'as tio'n?

– Mi sci'as, ke mi pov'as komplet'e mis'pens'i, ĉar neni'u kon'as la fund'a'n esenc'o'n de la okaz'aĵ'o'j. Sed kial ne imag'i, ke iu dev'is ven'i por verk'i? Kompren'ebl'e, tio ne signif'as, ke vi est'as bon'a verk'ist'o, aŭ ke vi hav'as unik'a'n rol'o'n. Vi est'as nur unu inter mult'a'j, kiu'j pov'as al'port'i interes'a'j'n pens'o'j'n, kaj sen'dub'e vi'a inter'ven'o koncern'os, ne la hom'ar'o'n, sed lim'ig'it'a'n hom'grup'o'n. Ver'ŝajn'e ekzist'as mult'a'j, kiu'j verk'us mult'e pli bel'e kaj efik'e ol vi, sed ili ne hav'as la kontakt'o'j'n, kiu'j ebl'ig'as publik'ig'o'n. Mi aŭd'is, ke vi'a'mond'e est'as tre mal'facil'e trov'i el'don'ist'o'n ...

– En ni'a mond'o, oni trov'us vi'a'n manier'o'n pri'trakt'i mi'a'n ebl'e ne special'e bril'a'n talent'o'n kiel mank'o'n de ĝentil'ec'o. Iu kun tia opini'o si'a'n pens'o'n ne vort'ig'us. Sed mi prefer'as vi'a'n si'n'ten'o'n. Kaj vi'a hipotez'o est'as interes'a. Kvankam tio'n vi ne pov'is sci'i, mi intu'as i'o'n fakt'a'n en ĝi. Mi verk'as en lingv'o kun tiel marĝen'a status'o, ke est'as mal'mult'a konkurenc'o, do la ŝanc'o'j iĝ'i el'don'it'a est'as mult'e pli grand'a'j, ol se mi verk'us naci'lingv'e. Ali'flank'e, kvankam marĝen'a, tiu lingv'o est'as dis'vast'ig'it'a sur la tut'a ter'glob'o. Ebl'e ĝi est'as do apart'e taŭg'a por ating'i la hom'o'j'n, kiu'j'n cel'as la Grand'a Mister'o, se mi akcept'u vi'a'n vid'punkt'o'n.

– Pov'as est'i. Dir'u al mi: kiel tiu marĝen'a soci'er'o rilat'as al la bon'a'j sent'o'j?

– Ĝi ne konsci'as pri tio, sed ĝi lern'is tiu'n lingv'o'n pro sent'o: kelk'foj'e sent'o, ke la mond'a komunik'ad'o ne est'as bon'e organiz'it'a, oft'e sent'o'j iom pli alt'nivel'a'j, kiel dezir'o trans'lim'e trov'i amik'o'j'n, sci'vol'em'o pri ali'lok'a'j pens'manier'o'j, interes'o al ekster'a'j kultur'o'j, sed oft'e ankaŭ ver'e alt'a'j sent'o'j: toler'em'o, pac'am'o, dezir'o rilat'i unu'ec'e, tamen kun respekt'o al ĉies ident'ec'o, intu'o, ke intim'a komunik'ad'o inter'gent'e grav'as, sopir'o al mond'o pli just'a, ktp. Psikologi'a enket'o rivel'is ankaŭ, ke la an'o'j disting'iĝ'as de la ĝeneral'a publik'o, ĉar la sent'o “esper'o” est'as pli fort'a en ili.

– Oni neniam kred'u, ke oni kompren'is la manier'o'n, laŭ kiu dis'volv'iĝ'as la (ni'a'skal'e) mal'rapid'a, laŭ'grad'a lum'ig'o de la univers'o'j far'e de la Grand'a Mister'o, sed ebl'e mi'a ide'o ne est'as tut'e stult'a. Ebl'e Erik'o ven'is tri'foj'e pro kaŭz'o el dimensi'o, kiu super'as ni'n, kaj ebl'e vi verk'os ankaŭ pro tio. Mi esper'as, ke vi sukces'os verk'i konscienc'e, kaj ke vi'a atest'o dis'vast'iĝ'os. Kaj nun, mi'a amik'o, permes'u, ke mi akompan'u vi'n sur part'o de la voj'o. Est'as temp'o, ke vi re'ir'u ...

17

El Tribun'o de la 10-a de oktobr'o:

Oficial'e anonc'iĝ'is hieraŭ la mal'aper'o de Prof. Danielo Javorski, kiu estr'is la psikiatri'a'n departement'o'n de la universitat'o de 1967 ĝis si'a emerit'iĝ'o en 1987. Li est'is 77-jar'a. La cirkonstanc'o'j de tiu mal'aper'o las'as la aŭtoritat'o'j'n perpleks'a'j. Antaŭ tri semajn'o'j, Prof. Javorski lu'is la serv'o'j'n de helikopter'a pilot'o, Viljamo Klarluna, por ir'i ekskurs'i en la region'o de Safir'lag'o, pied'e de Sovaĝkapra Mont'o. Klarluna jen'e pri'skrib'is la okaz'aĵ'o'j'n al ni'a raport'ist'o:

“La lu'o'n de la helikopter'o kaj de mi'a'j serv'o'j Prof. Javorski antaŭ'e pag'is por tut'a tag'o. Est'is la 10:45, kiam ni ating'is ni'a'n cel'o'n. Ne facil'is trov'i taŭg'a'n lok'o'n por rest'ig'i la helikopter'o'n, ĉar tie etend'iĝ'as ver'a ĥaos'a rok'mar'o. Post kiam mi sukces'is, kaj dum ni ambaŭ star'is ekster la flug'maŝin'o, Prof. Javorski pet'is mi'n atend'i tiu'lok'e ĝis la 12-a, al'don'ant'e, ke, se li ne re'e est'os apud mi je tiu hor'o, tio signif'as, ke li ne re'ven'os kaj ke mi pov'os for'flug'i. Pro tiu strang'a instrukci'o, mi tim'is, ke li intenc'as plen'um'i mem'mort'ig'o'n, kaj mi sekv'is li'a'n ir'o'n binokl'e. La lok'o, kie ni trov'iĝ'is, flank'as la apenaŭ vid'ebl'a'n voj'et'o'n, kiu ir'as de Safir'lag'o al Forklo Saguca. Li ek'paŝ'is sur tiu voj'et'o direkt'ant'e si'n al difin'it'a lok'o, jen kaj jen halt'ant'e por konsult'i not'o'j'n, ebl'e map'o'n. Li tiel ating'is rok'o'n facil'e re'kon'ebl'a'n, ĉar ĝi el'star'as ruĝ'brun'e mez'e de griz'a rok'ar'o. Krom'e, tiu ŝton'blok'o, alt'a ebl'e du metr'o'j'n kaj du'on'o, hav'as facil'e memor'ebl'a'n tri'angul'a'n supr'o'n.

“Prof. Javorski tie star'is kelk'minut'e sen'mov'a. Subit'e, ŝajn'is al mi, ke la rok'o glit'as kaj ke mi'a klient'o stumbl'as mal'antaŭ ĝi'n. Mi tuj ir'is tie'n por li'n help'i, kaz'e ke li est'us fal'int'a kaj romp'int'a al si ost'o'n. Sed mi ne sukces'is trov'i li'n. Est'as des pli incit'e, ĉar tie trov'iĝ'as neni'u kav'o, neni'u dekliv'o pov'ant'a glit'ig'i fal'int'o'n ĝis kaŝ'it'a lok'o. Mi re'ven'is helikopter'e'n kaj per radi'o kontakt'is mi'a'j'n koleg'o'j'n de la Mont'a Help'a Centr'o. Est'is decid'it'e, inter'konsent'e kun la polic'o, ke serĉ'grup'o esplor'os la region'o'n tuj, kiam ebl'os. Mi kompren'ebl'e part'o'pren'is en la serĉ'ad'o, sed ni trov'is neniu'n spur'o'n. Tio eg'e mir'ig'as mi'n, ĉar li sur'hav'is bunt'a'n tors'o'trik'aĵ'o'n kun ruĝ'a'j, blu'a'j kaj flav'a'j desegn'o'j, kiu'j okul'frap'e kontrast'is kun la rok'a kolor'fon'o.”

Prof. Javorski est'is vidv'o kaj neniam hav'is ge'fil'o'j'n. Li ne plu praktik'is psikiatri'o'n kaj ne hav'is ali'a'n respond'ec'o'n ol prezid'i la komision'o'n pri rajt'ig'o al psik'o'terapi'a praktik'ad'o, de kiu, ceter'e, li intenc'is eks'iĝ'i. Li est'is vigl'a, rimark'ind'e bon'fart'a por si'a aĝ'o, kaj am'ant'a la viv'o'n. Tial li'a'j kon'at'o'j ne kred'as je la mem'mort'ig'a hipotez'o. Prof. Javorski tre ŝat'is aviad'il'e flug'i kaj est'is mem kompetent'a pilot'o, sed li neniam lern'is gvid'i helikopter'o'n. Ali'flank'e, li neniam ekskurs'is en la mont'ar'o, kaj li'a'j kon'at'o'j ne kompren'as li'a'n subit'a'n dezir'o'n promen'i en rok'a dezert'o je pli ol 2000 metr'o'j de alt'ec'o super la mar'nivel'o.

18

– Kio'n vi opini'as, Klaŭdjo? Ke Long'a Naz' fin'fin'e kred'is Loren'an kaj vi'n, kaj decid'is fin'i si'a'n viv'o'n paradiz'e?

– Est'as ver'e strang'e. Li ŝajn'is tiel mal'amik'a al Erik'o kaj Lorena, kaj tiel el'rev'iĝ'int'a pri mi. Ali'flank'e, ĝis antaŭ kelk'a'j jar'o'j, li est'is mens'e eg'e pli mal'ferm'it'a ol mult'a'j, eĉ se last'a'temp'e li iom rigid'iĝ'is. Memor'u, kiel li lukt'is, por ke ne nur medicin'ist'o'j, sed ankaŭ psikolog'o'j, se taŭg'e trejn'it'a'j, rajt'u praktik'i. Li sukces'is kre'i inter ambaŭ profesi'a'j grup'o'j harmoni'o'n, kiu mult'lok'e ne ekzist'as.

– Tamen, li ne pov'is akcept'i i'o'n trans'normal'a'n.

– Prav'e. Sed li est'is tre honest'a. Tial ver'ŝajn'e li ne pov'is daŭr'e rifuz'i la konverĝ'o'n de la atest'o'j de Erik'o, Lorena kaj mi. La moment'a vid'ad'o far'e de pilot'o est'is pli'a bat'o al li'a mal'vol'o kred'i. Ebl'e li'a komenc'a kontraŭ'star'o est'is nur unu'a re'ag'o favor'at'a de la aĝ'a rigid'ec'o, antaŭ ol li'a intelekt'a honest'ec'o dev'ig'is li'n pli serioz'e konsider'i ni'a'j'n dir'o'j'n. Fakt'e, ni neniam sci'os, almenaŭ ĉi-viv'e.

– Se li ir'is tie'n, ĉu li re'ven'os?

– Ne. Iu el ni'a mond'o pov'as rest'i tie ne pli ol tri tag'o'j'n. Li do jam long'e est'us inter ni. Mi'a'opini'e, li ne hav'is kial'o'n re'ven'i. Hom'o for'las'ant'a tiu'n mond'o'n por la ni'a far'as tio'n pro sent'o pri respond'ec'o'j. Sed li ne hav'is famili'o'n. Ĉu li hav'is amik'o'j'n? Ne sufiĉ'e intim'a'j'n, probabl'e, por prav'ig'i re'ven'o'n. Li'a sol'a rest'ant'a respond'ec'o est'is la komision'o, sed li sci'is, ke li ne neces'as por ĝi'a bon'a funkci'ad'o. Ĉu re'ven'i por atest'i? Li est'is sufiĉ'e real'ism'a por kompren'i, ke, je li'a aĝ'o, oni ne pren'os li'n serioz'e: oni atribu'us li'a'n rakont'o'n al grand'aĝ'a cerb'a degener'o.

– Jes. Vi'a rezon'ad'o sam'voj'as kun la mi'a.

– Nu, ni esper'u, ke li tie feliĉ'as. Li est'as alt'kvalit'a hom'o.

19

Viljamo, sen'komplik'a vir'o ĝeneral'e bon'e adapt'it'a al ĉiu'j situaci'o'j, ĉi-foj'e aspekt'is ĝen'at'a.

– Mi dank'as, Klaŭdjo, ke vi konsent'is akcept'i mi'n. Mi'a kuz'in'o, al kiu mi ĉiam sent'as tre tener'a'n kor'lig'o'n (bon'e mi kompren'as, ke vi edz'iĝ'is al ŝi!) oft'e dir'ad'as, ke vi est'as tre okup'at'a, kaj ke mal'facil'e oni ricev'as rendevu'o'n kun vi ...

– Jes, Viljamo. Tio est'as fakt'o, kiu'n mi oft'e bedaŭr'as. Sed ĉi-semajn'e mi est'as iom pli liber'a. Est'as la oktobr'a'j feri'o'j por la lern'ej'o, kaj mult'a'j pacient'o'j est'as for kun la infan'o'j. Mi do iom pli larĝ'e spir'as, kaj mi ĝoj'as pov'i help'i vi'n. Kio'n mi pov'as far'i por vi?

– Mi bezon'as help'o'n. Mi ne sci'as, ĉu psikiatri'a'n, ĉu psikologi'a'n ... Ĉia'okaz'e mi neniam kompren'is la diferenc'o'j'n inter tiu'j mult'a'j “psi”-vort'o'j. Nu, mi bezon'as help'o'n. Io mis'funkci'as en mi'a kap'o, io perturb'as mi'n. Sed oni dir'is al mi, ke parenc'o ne pov'as psik'fak'e okup'iĝ'i pri parenc'o. Ĉu tio est'as ver'a? Kaj ĉu ni est'as parenc'o'j? Aŭ nur bouloj?

– Mi dir'u pli simpl'e, ke ne tem'as pri famili'a lig'o, nur pri tio, ke se oni kon'as la pacient'o'n en ali'a kadr'o ol la terapi'a, tio komplik'as la situaci'o'n. Oni risk'as hav'i antaŭ'juĝ'o'j'n, aŭ tim'i la konsekvenc'o'j'n de terapi'a'j decid'o'j sur membr'o'j'n de la famili'o, kun kiu'j oni rilat'as. Tial en'tut'e est'as mult'e pli bon'e, se iu, kiu bezon'as psik'help'o'n, ir'as konsult'i person'o'n tut'e ne'kon'at'a'n. Tio favor'as objektiv'ec'o'n, kaj for'ig'as mult'a'j'n ebl'a'j'n komplik'aĵ'o'j'n.

– Ali'vort'e, ne vi pov'os profesi'e trakt'i mi'n?

– Prav'e. Mi ne konsent'us, malgraŭ, aŭ pro, mi'a grand'a simpati'o al vi. Sed mi pov'as aŭskult'i vi'n, se vi dezir'as prezent'i al mi vi'a'n problem'o'n. Tiam mi pli facil'e pov'os rekomend'i koleg'o'n. Pri kio tem'as?

– Mi tim'as dir'i. Mi tim'as, ke vi trov'os mi'n mok'ind'a.

– Neni'u est'as mok'ind'a. Nur person'o'j, kiu'j bezon'as sent'i si'n super'a'j al ali'a'j, trov'as ili'n mok'ind'a'j.

– Nu ...

– Se ĝen'as vi'n parol'i al kon'at'o, mi pov'as tuj don'i la adres'o'n de person'o, kiu'n mi rekomend'as.

– Ne. Mi ŝat'us unu'e dir'i al vi. Sed ne est'as facil'e. Vi kon'as mi'n. Mi est'as tre praktik'a ul'o, hejm'a en materi'o kaj konkret'aĵ'o'j, kaj kun natur'a mal'fid'o al ĉio rev'a, ide'ec'a, abstrakt'a. “Fantazi'a” ebl'e est'us pli bon'a vort'o por klar'ig'i, kio'n mi cel'as. Jes. Mi sent'as mi'n pli hejm'e en io fakt'a, palp'ebl'a, ol en fantazi'o. Kaj tamen ...

– Tamen?

– Mi sent'as mi'n tiel strang'a dev'i dir'i tio'n ... Tamen ĝi okaz'is ankaŭ al mi!

– Ĝi? Pri kio vi parol'as?

– La halucin'o. Mi vid'is ĝi'n.

– Kio'n?

– La val'o'n. La verd'a'n val'o'n, kiu ekzist'as sur neni'u map'o. La verd'a'n val'o'n, je alt'ec'o, kie neni'o pov'as verd'i. La verd'a'n val'o'n, kiu situ'as, kie est'as nur rok'dezert'o, kaj kiu sam'temp'e ne situ'as tie. Mi'a kap'o romp'iĝ'as. Mi ne pov'as el'ten'i. Mi vid'is ĝi'n. Sed mi sci'as, ke ĝi ne ekzist'as. Kial ankaŭ al mi? Ĉu ne terur'e?

– Rakont'u trankvil'e, kio okaz'is.

– Trankvil'e, trankvil'e! Kia'j'n vort'o'j'n vi uz'as! Mi ne pov'as trankvil'i, tio est'as mi'a problem'o. Mi flug'is super tiu region'o. Iu stult'a turist'o, kiu ne imag'is, ke mont'o'j est'as danĝer'a'j, ir'is perd'iĝ'i en la apud'ec'o de la Moac-Kaban'o, kaj sukces'is tie fal'i kaj romp'i al si humer'o'n unu'flank'e, tibi'o'n ali'flank'e. La Centr'o send'is mi'n helikopter'e por li'n transport'i hospital'e'n. Est'is dens'a nebul'o nord'e kaj okcident'e. Mi do decid'is flug'i ne laŭ la plej rekt'a voj'o, sed super Forklo Saguca kaj tiu region'o. Ebl'e mi du'on'konsci'e pens'is, ke mi pov'us bon'ŝanc'i kaj vid'i la bunt'a'n trik'aĵ'o'n de Prof. Javorski. Mi neniam ver'e akcept'is la ide'o'n, ke ni ne trov'is li'a'n korp'o'n, ĉar cert'e ĝi kuŝ'as mort'a ie tiu'zon'e. Nu, la trik'aĵ'o'n mi ne vid'is, sed ...

– Sed ...? Kial vi subit'e pal'as?

– Mi vid'is la val'o'n. Mi flug'is sufiĉ'e alt'e. Mi vid'is Safir'lag'o'n, kaj ne'vol'e mi'a'j okul'o'j sekv'is la voj'et'o'n, kiu pas'as preter la ruĝ'brun'a rok'o. Io kapt'is mi'a'n atent'o'n tie, io mal'facil'e difin'ebl'a, vibr'o, kiel ĉe fort'a varm'o, kiam la aer'o ŝajn'as trem'i. Mi proksim'iĝ'is. Kaj anstataŭ vid'i la kutim'a'n rok'pejzaĝ'o'n, jen etend'iĝ'is vast'eg'a verd'ej'o, kun vilaĝ'o'j, lag'o'j, river'o'j, eĉ almenaŭ unu relativ'e grand'a urb'o. Mi rigard'is fiks'e dum ebl'e unu minut'o. Kaj re'e ĉio perd'is si'a'n net'ec'o'n, iĝ'is trem'et'ant'a kaj nebul'ec'a, kiel film'o fuŝ'e far'it'a, aŭ kvazaŭ oni vid'us tra flu'ant'a akv'o, kaj post'e sub mi vid'ebl'is nur la kutim'a rok'a pejzaĝ'o. Mi est'is tiel surpriz'it'a, ke mi nur gap'is silent'e. La medicin'a help'ist'o, kiu sid'is apud mi, tiu'moment'e kontrol'is i'o'n en si'a medikament'uj'o, tut'e absorb'it'e, kaj kiam li fin'e lev'is la okul'o'j'n, la vizi'o jam est'is for. Mi furioz'as kontraŭ mi mem, ke mi ne tuj kri'is, ke li rigard'u. Ni hav'us unik'a'n okaz'o'n sci'i, ĉu nur mi halucin'iĝ'as. Sed bedaŭr'ind'e mi las'is ĝi'n perd'iĝ'i!

– Mi kompren'as, ke tia spert'o est'is bat'o, mal'facil'e sorb'ebl'a!

– Jes. Antaŭ'e, mi unu'foj'e tie est'is kun Erik'o, mi aŭd'is la rakont'o'n de koleg'o Darjo Ospedzi, mi tie perd'is Profesor'o'n Javorski ... Sed mi ne pov'as akcept'i la fakt'o'n, ke io ekzist'as kaj ne ekzist'as! Mi iĝ'as frenez'a. Mi ne plu pov'as dorm'i. Mi sent'as mi'a'j'n nerv'o'j'n, kvazaŭ ili'a'j ekstrem'aĵ'o'j bukl'e volv'iĝ'us, trem'e kaj dolor'ig'e. Mi ne sukces'as raci'e pens'i. Mi'a tut'a viv'o est'as kvazaŭ dis'pec'ig'it'a. Se ni ne plu pov'as kred'i, kio est'as firm'a, kiel ebl'as viv'i? Mi nepr'e bezon'as help'o'n por la mens'o. Klaŭdjo, mi pet'as, help'u mi'n ...

20

– Viljamo Klarluna konsult'is mi'n. Li dir'is, ke vi don'is al li mi'a'n nom'o'n.

– Jes, Roberto. Kia kompat'ind'a vir'o! Est'as tre bon'a knab'o, simpl'a, sen'pretend'a, mens'e tut'e san'a. La problem'o kuŝ'as en tio, ke li est'is iom tro materi-centr'a, se vi vid'as, kio'n mi vol'as dir'i. Kiam tia'j hom'o'j far'as spert'o'n, kiu ne akord'as kun ili'a fakt'ec'a kadr'o, est'as por ili eg'e mal'facil'e ĝi'n integr'i. Mi ne envi'as vi'n.

– Ankaŭ mi ne envi'as mi'n, ke mi li'n akcept'is! Ĉar ankaŭ por mi est'as mal'facil'e kun'met'i tiu'n strang'aĵ'o'n kun mi'a kar'a, firm'a, raci'a mond'o. Mi pli kaj pli sent'as la bezon'o'n trakt'i tiu'n kaz'o'n sub kontrol'o. Kontrol'i mi'n vi kompren'ebl'e ne pov'us, sed mi pet'os la help'o'n de ali'a koleg'o, Alĉjo, ebl'e. Sol'a, mi sent'us mi'n eg'e ne'sekur'a.

– Est'as strang'e, ke du'foj'e helikopter'ul'o'j vid'is la val'o'n. Ek de kiam flug'maŝin'o'j ekzist'as, tio neniam okaz'is. Ĉu io fundament'e est'us ŝanĝ'iĝ'ant'a en la rilat'o inter la du mond'o'j?

– Ebl'e simpl'e ni'a soci'o frenez'iĝ'as. Sed se vi prav'as, ĉu la fakt'o, ke tio okaz'is al Viljamo, sign'us, ke, se li ir'us al la rok'o, tiu pord'iĝ'us kaj li tra'viv'us la tut'a'n spert'o'n, kiel Erik'o, Lorena kaj vi?

– Tia'kaz'e, vi'a problem'o hav'os facil'a'n solv'o'n: li ir'u tie'n. La moŝt'o li'n facil'e el'tir'os el li'a dilem'o.

– Kiu sci'as? Ebl'e li'a rezist'o est'os tro fort'a. Tri person'o'j tuŝ'is tiu'n rok'o'n, kaj okaz'is al ili simil'a'j strang'aĵ'o'j. Sed pri ties natur'o ni sci'as neni'o'n. Ni ne ideal'ig'u plu. Se la kurac'ad'o supoz'ig'as, ke Viljamo asimil'u la ide'o'n pri paralel'a mond'o, ebl'e li ne pov'os, cert'e li eg'e rezist'os, li jam tre rezist'as nun. Trud'i tiu'n spert'o'n al li est'us kre'i tro grav'a'n konflikt'o'n en li'a mens'o. Sekv'e, io pov'us romp'iĝ'i en li. Mi ne pren'os la risk'o'n sub'met'i li'n al tia danĝer'o. Des pli, ĉar ankaŭ mi ne kred'as je vi'a jumo.

– Kio'n do vi far'os?

– Mi ne sci'as. Mi sub'ten'os li'n. Mi li'n parol'ig'os. Mi atend'os, ke la matur'ig'a'j fort'o'j ag'u solv'e. Ebl'e li iom post iom pens'os, ke est'is nur sonĝ'o, aŭ moment'a, sen'signif'a mis'percept'o. Mi ne sci'as ekzakt'e. Ĉef'e mi sekv'os mi'a'n intu'o'n.

*

– Sed ni parol'u pri io ali'a, Klaŭdjo. Kiel stat'as vi'a projekt'o? Ĉu vi publik'ig'os vi'a'n spert'o'n en fak'a revu'o?

– Iom da serioz'o, Roberto! Nom'u al mi fak'a'n revu'o'n, inter la bon'reputaci'a'j, kiu akcept'us ĝi'n!

– Sed, se okaz'is io ali'a ol sonĝ'o, vi promes'is al la moŝt'o ...

– Okaz'is io ali'a ol sonĝ'o, kaj mi pov'as tio'n pruv'i.

– Kiel?

– Antaŭ ol ir'i tie'n kun Erik'o, mi aĉet'is et'a'n ... la vend'ist'o nom'is ĝi'n “spion'il'o” ... magnetofon'et'o'n, kiu'n ebl'as hav'i en'poŝ'e, dum ne'vid'ebl'a mikrofon'et'o fiks'it'a sur vest'o kapt'as ĉio'n dir'at'a'n ĉirkaŭ'e. Mi sur'bend'ig'is long'a'n konversaci'o'n kun la jumo.

– Kia bon'a ide'o! Kial vi ne menci'is tio'n pli fru'e? Ĉu vi pov'us aŭd'ig'i la kased'o'n al mi?

– Mi volont'e aŭd'ig'os, sed ne help'os vi'n mult'e. Mi'a part'o de la inter'parol'o est'as sen'problem'e aŭd'ebl'a, sed la respond'o'j de la moŝt'o registr'iĝ'is li'a'lingv'e. Neni'o kompren'ebl'as.

– Oj aĉ! Domaĝ'eg'e! ... Nu, ni hav'as la bon'ŝanc'o'n, ke en ni'a urb'o loĝ'as unu el la plej fam'a'j special'ist'o'j pri kompar'a lingv'ologi'o. La hom'o, kiu rapid'e pov'as ident'ig'i preskaŭ iu'n ajn lingv'o'n. Kiel li nom'iĝ'as? Vaksali, ĉu? Vi dev'us aŭskult'ig'i al li vi'a'n kased'o'n.

– Vaksali, efektiv'e. Mi vizit'is li'n. Li aŭskult'is tre atent'e, plur'foj'e ripet'ant'e la sam'a'n part'o'n, far'ant'e not'o'j'n pri fonetik'a'j kaj ali'a'j trajt'o'j. Li dir'is al mi, ke tio est'as lingv'o, pri kiu li pov'as dir'i neni'o'n. Li eĉ ne hav'as ide'o'n, al kiu famili'o ĝi aparten'as. Est'is tre ĝen'e, kiam li demand'is, kiel pov'is okaz'i tia du'lingv'a inter'ŝanĝ'o.

– Kio'n vi respond'is?

– Mi dir'is, ke mi ne pov'as klar'ig'i, ĉar tio koncern'as pacient'o'n protekt'at'a'n per la profesi'a sekret'o. Li ne est'is tre kontent'a. Li dir'is, ke li re'kon'as mi'a'n voĉ'o'n. Li pet'is renkont'i la person'o'n, kiu sur'bend'e parol'as kun mi, aŭ ke almenaŭ mi dir'u, de kie li de'ven'as. Mi dir'is, ke tio est'as nun ne'ebl'a. Li emfaz'is, ke se mi hav'ig'us pli'a'j'n detal'o'j'n, li cert'e pov'us pli rapid'e trov'i respond'o'n al mi'a demand'o. Fin'fin'e, post long'a pri'pens'ad'o kun grumbl'a mien'o li dir'is: “Cert'e tem'as pri student'o, kiu ŝerc'e parol'as fantazi'a'n pseŭdo'dialekt'o'n, kaj defi'as mi'n ident'ig'i la lingv'o'n. Mi ne perd'os temp'o'n pri tia stult'aĵ'o.”

– Kiel bedaŭr'ind'e! Eĉ vi'a pruv'o konvink'os neniu'n. Kaj cert'e ne la redakt'ist'ar'o'n de fak'a revu'o. Kaj tamen vi promes'is atest'i.

– Mi promes'is verk'i por marĝen'a publik'o, kiu'n mi rigard'as avan'gard'o, kaj kiu est'as dis'vast'ig'it'a sur la tut'a ter'glob'o. Tio'n mi jam far'is: la tekst'o est'as pret'a. En la trans'naci'a lingv'o. Nun mi esper'as, ke ĝi el'don'iĝ'os.

– Mi bedaŭr'as, ke vi ne verk'is ni'a'lingv'e. Interes'us mi'n leg'i.

– Uz'u la tekst'o'n por lern'i la lingv'o'n. Ĝi est'as facil'a. Por vi, kiu leg'e kompren'as kvar lingv'o'j'n, est'os infan'lud'o.

– Ne. Mi hav'as ali'a'j'n prioritat'o'j'n. Ĉu iu jam leg'is vi'a'n tekst'o'n?

– Jes, du person'o'j.

– Kio'n ili opini'as pri ĝi?

– Unu vol'as, ke mi for'pren'u la rakont'o'n pri mi'a “kurac'iĝ'o”, ĉar por ŝi ĝi konsist'as precip'e el pornografi'o.

– Kaj kio'n dir'is la ali'a?

– Ke la rakont'o cert'e bon'e vend'iĝ'os, eĉ vend'iĝ'us naci'lingv'e, ĉar tiu pornografi'a part'o garanti'as sukces'o'n.

– Oj ja! Ĉu vi est'as cert'a, ke la hom'o'j, kiu'j lern'is vi'a'n lingv'o'n, est'as avan'gard'o?

– Ebl'e mi mal'bon'e elekt'is mi'a'j'n prov'leg'ant'o'j'n. Est'u kiel ajn, ili'a koment'o est'is dolor'ig'a. Jen la kern'a ŝir'o de mi'a viv'o, kaj ili redukt'as ĝi'n al porn'aĵ'o! Mi fal'is de alt'e.

– Vi sent'is, kvazaŭ ili for'ĵet'us vi'a'n person'o'n mem, ĉu ne?

– Jes, vi est'as kompren'em'a, Roberto. Feliĉ'e, mi tie lern'is ŝanĝ'i tia'n sent'o'n de for'fal'o al io feliĉ'ig'a, riĉ'ig'a. Kiam vi kapabl'as lud'i per la sent'o'j, vi riĉ'iĝ'as en ĉiu sekund'o de vi'a viv'o, ĉar ĉiu'sekund'e okaz'as io, el kio vi pov'as lern'i.

– Kio'n vi lern'is el tiu'j koment'o'j pri vi'a verk'o?

– Ke el'rev'ig'o pov'as ven'i de tut'e ne'atend'it'a flank'o. Ke est'as mal'facil'e komunik'i. Ke trans'don'i emoci'o'n, kiu'n oni ŝat'us kun'divid'i kun iu rigard'at'a kiel amik'o, pov'as ne ebl'i. Ke hom'o'j est'as tiel mal'sam'a'j, ke tio, kio por unu est'as la kern'o de la viv'o, io kvazaŭ sankt'a, est'as por ali'a nur supr'aĵ'a afer'o, ĉu facil'e for'ĵet'ebl'a, ĉu ekspluat'ebl'a sen'dign'e por profit'o. Ke ...

– Sed ĉio'n ĉi vi jam de'long'e sci'is, ĉu ne? Est'as sci'a baz'o de ni'a profesi'o.

– Cert'e, sed mi lern'is ĝi'n iom pli profund'e. Krom'e mi lern'is taktik'o'n.

– Taktik'o'n?

– Jes. Mi decid'is met'i tiu'j'n koment'o'j'n en la tekst'o'n mem. Tio est'as taktik'o por antaŭ'gard'i mi'n kontraŭ la recenz'ont'o'j. Ne grav'as, se vi taks'os tio'n infan'ec'a defend'mekanism'o de la ego'o, sed se mi mem parol'as pri porn'a aspekt'o, ebl'e ili sent'os si'n dev'ig'it'a'j uz'i ali'a'n vort'o'n, pli respekt'a'n al mi'a kor'o. Ja tem'as, ne pri io el'pens'it'a por ekscit'i, sed pri real'ec'a prov'o pri'skrib'i la tra'viv'aĵ'o'j'n de infan'o. Vi kon'as la statistik'o'j'n, ĉu ne? Laŭ la last'a'j esplor'o'j, almenaŭ en Okcident'o ...

– ... unu knab'in'o el tri, unu knab'o el sep est'is sen'kompren'e kaj per'fort'e en'miks'it'a en seks'a'n far'o'n, ĝeneral'e kun parenc'o aŭ intim'a amik'o de la famili'o.

– Mi'a spert'o do ne star'as ekster ordinar'ec'o. Pov'as util'i pri'skrib'i ĝi'n. Ĉef'e pri'skrib'i la sent'o'j'n, ĉar nur pro la tie'a tra'viv'aĵ'o mi ili'n re'trov'is tiel klar'e. Infan'o ne pov'as dir'i, kio'n ĝi sent'as tia'okaz'e. Kaj kiam oni ating'is aĝ'o'n plen'kresk'a'n, oni ne plu memor'as la sent'o'j'n. Tiu'j de infan'o est'as tiel mal'sam'a'j ol tiu'j de hom'o, kiu pli sci'as pri la viv'o, kaj kapabl'as disting'i, kio est'as ver'ŝajn'a kaj kio ne. Infan'o kred'as je magi'a'j trans'form'o'j. Mi real'e kred'is, ke post kelk'a'j hor'o'j, mi hav'os korp'o'n de indi'an'a fort'ul'o. Aŭ, se pren'i ali'a'n ekzempl'o'n, neniam plen'kresk'ul'o, ni'a'soci'e, imag'us, ke oni manĝ'os li'n. Sed tio est'is mi'a unu'a sent'o, kiam Roĝer'o rigard'is mi'n komenc'e kun la strang'a rid'et'o de ĝu'ont'o. Ĉiu infan'o pov'as tio'n kred'i. Kiam oni iĝ'is plen'kresk'a, oni ne plu memor'as, kia'grad'e tia'j spert'o'j est'is terur'a'j, ĉar oni el'ir'is el la dram'a psik'a etos'o de infan'aĝ'o. Per ia best'ec'a telepati'a tim'o mi efektiv'e sent'is li'a'n “mal'sat'o'n”, mi nur mis'kompren'is ĝi'n. Ebl'e leg'ant'e tio'n, hom'o'j kompren'os pli bon'e.

*

– Ĉu ebl'as kompren'i tia'j'n afer'o'j'n ali'manier'e ol per propr'a spert'o? Nu, ni tamen esper'u, ke vi'a tekst'o util'os. Ebl'e ĝi util'os al jun'a'j psikolog'o'j ...

– Mi ĝoj'us, se mi help'us al tio, ke, krom'e, oni pli bon'e kompren'u la kompat'ind'a'n situaci'o'n de iu, kiel Roĝer'o. Mi est'as tre'eg'e dank'a al la moŝt'o, ĉar li ebl'ig'is al mi kon'i ankaŭ, kiom tumult'is ties kor'o. Nun'temp'e, oni komenc'is mult'e parol'i pri seks'a'j atenc'o'j al et'ul'o'j, sed ĉiam kun for'ĵet'a, kondamn'a si'n'ten'o al la far'int'o. Jes ja, est'as kondamn'ind'e, kaj mi kompren'as la indign'o'n, eĉ se nur pro propr'a spert'o: Roĝer'o fuŝ'is mi'a'n viv'o'n mult'rilat'e. Sed oni ankaŭ kompren'u, kiel mal'larĝ'a est'as la liber'marĝen'o de l' kulp'ul'o.

– Tio'n ni, profesi'ul'o'j, pov'as kompren'i, sed mi dub'as, ĉu la ĝeneral'a publik'o ...

– Tamen! Vir'o pov'as est'i fort'a, bon'vol'em'a, kuraĝ'a, klar'vid'a; se li'n atak'as band'o de dek hard'it'a'j ŝtel'ist'o'j, kiu'j, malgraŭ li'a tut'fort'a defend'o, li'n fal'ig'as grund'e'n kaj tie ten'as por rab'i li'a'n mon'o'n, ĉu vi akuz'os la viktim'o'n, ke li ne kapabl'is mastr'i la atak'ant'o'j'n? Ĝust'e tia Roĝer'o aper'is al mi dum la vizi'o. Li est'is bon'cel'a, bon'kor'a, kuraĝ'a jun'ul'o. Sed la seks'a soif'o, kiu atak'is li'n, est'is dek'obl'e pli fort'a ol li. Kiam mi vid'is li'n plor'i en si'a hejm'o, kiam mi vid'is li'n dir'i al si: “Mi est'as monstr'o”, kaj pov'i far'i neni'o'n por mal'far'i la far'o'n, mi sent'is eg'a'n kompat'o'n. Evident'is al mi, ke, rest'ant'e sincer'a, mi neniam pov'us dir'i: “Je li'a lok'o, mi ne far'us kiel li”.

– Sed li far'is neni'o'n por korekt'i la mal'bon'o'n. Se kelk'a'j'n tag'o'j'n post la per'fort'o li parol'us kun vi, tio pov'us ripar'i mult'o'n.

– Ĉu ver'e? Kio'n li pov'us dir'i?

– Ekzempl'e: “Kio'n mi far'is kun vi, tio est'is mal'bon'a. Mi ne rajt'is. Mi pet'as vi'a'n pardon'o'n. Ne est'as ver'e, ke mi mort'ig'os vi'n, se vi rakont'os. Tamen, mi eg'e prefer'us, ke vi ne parol'u pri tio al vi'a'j ge'patr'o'j aŭ al vi'a onkl'in'o, est'us terur'e por mi. Mi ne sci'as, kio okaz'is al mi. Mi moment'e perd'is la kap'o'n. Sed eĉ se vi raport'os, mi kompren'os vi'n, kaj pren'os sur mi'n la respond'ec'o'n ...”

– Ĉu ver'e vi kred'as, ke tio'n dir'i est'us psikologi'e ebl'e? Kaj ke ses'jar'ul'o pov'us kompren'i, pardon'i, eĉ konsent'i est'i re'foj'e sol'a kun la monstr'o, por aŭskult'i li'n? Est'u real'ism'a! Ne forges'u, kiom profund'e perturb'at'a Roĝer'o est'is. Nur antaŭ tri aŭ kvar jar'o'j li mal'kovr'is si'n sam'seks'am'a, kio tuj ig'is li'n vid'i si'n ne'normal'a. Li est'is en grav'a konfuz'a stat'o rilat'e al seks'o. En aĝ'o, kiam ties natur'a'j postul'o'j far'iĝ'as diktator'a'j, li viv'is en famili'o, kie la koncept'o “seks'o” praktik'e ne ekzist'is. Neni'u iam ajn parol'is honest'e pri ĝi. Neni'u dispon'ebl'is, ĉe kiu li mal'ferm'u si'a'n kor'o'n, pri'parol'u si'a'j'n problem'o'j'n, sent'u si'n sub'ten'at'a. Vi ne pov'as kompren'i, ĉar mi dir'is nur mal'mult'o'n pri li'a tiam'a angor'ig'a viv'o.

– Kio'n ali'a'n mi sci'u?

– Ekzempl'e, li hav'is frat'o'n mult'e pli bril'a'n, kaj la patr'in'o konstant'e emfaz'is ties super'ec'o'n, kio ig'is li'n sent'i si'n sen'valor'a. Li ne facil'e rilat'is al ne'kon'at'o'j, ĉar kiam li'a patr'o viv'is, tiu kritik'is li'n sen'ĉes'e; kio'n ajn li far'is, neniam est'is kontent'ig'e por la patr'o. El tio font'is li'a help'em'o: por li, plaĉ'i est'is la sol'a manier'o rilat'i. Li neniam pov'us montr'i si'a'n ver'a'n est'o'n, kiu'n li taks'is ne'akcept'ebl'a, pro almenaŭ du kaŭz'o'j: la ge'patr'a kritik'ad'o unu'flank'e, kaj, ali'flank'e, la obsed'o kaŭz'at'a de seks'a energi'o, kiu'n li ne sci'is, kiel el'spez'i, kaj kiu'n li rigard'is aĉ'a. Li abund'e masturb'is si'n, sed pri tio hont'is. Tamen, est'is la sol'a el'ir'ej'o por la seks'prem'o, kiu, kiel vi sci'as, hav'as uragan'a'n fort'o'n ĉe knab'o tia'aĝ'e. Li ne kuraĝ'us al'ir'i putin'o'n, aŭ ne hav'us sufiĉ'e da mon'o, kaj ĉia'okaz'e in'o'j ne interes'is li'n. Mank'o de mem'estim'o blok'is la ebl'o'n trov'i knab'o'n akcept'em'a'n. Kio'n li far'u per la seks'a impuls'o, kiu, kun la potenc'o de Ĝingis-Ĥan'a arme'o, ven'is invad'i li'n ne'invit'it'e? Li sent'is si'n sovaĝ'a, for'puŝ'a, monstr'a best'o. Pro tio li montr'iĝ'is ekster'e tiel afabl'a. Li dev'is sur'hav'i mask'o'n de ĝentil'o por kovr'i la fi'a'n aĉ'ul'o'n, kiu'n li sent'is viv'aĉ'i en li, kaj por viv'ten'i la iluzi'o'n, ke li tamen am'ind'as.

– Kiel vigl'e vi li'n defend'as! Pens'i, ke vi est'is li'a viktim'o ... Vi dir'is, ke li fuŝ'is vi'a'n viv'o'n dum ... dum kiom da jar'o'j?

– Du'dek, du'dek du. Mi est'is ses'jar'a. Mi viv'is en turment'o, kun mult'eg'a'j psikologi'a'j problem'o'j, ĝis la du'a jar'o de mi'a psik'analiz'o, kiam mi est'is 28-jar'a. Nur tiam mi komenc'is el'ir'i el la tunel'o, komenc'is viv'i normal'e. Sed mi est'is ne'kred'ebl'e bon'ŝanc'a pov'i ricev'i sukces'a'n psikologi'a'n help'o'n. Mult'a'j port'as ĝis'mort'e la vund'o'j'n de tia mal'pur'iĝ'o, kaj viv'as en konstant'a streĉ'o aŭ tim'o, ne sci'ant'e, kial, ĉar ili forges'is (sub'prem'is, fakt'e), kio okaz'is al ili en et'ul'a infan'ec'o. Ili ne imag'as, ke ili pov'us viv'i larĝ'e kaj feliĉ'e. Pro tio mi elekt'is la nun'a'n profesi'o'n. Mi ne pov'as help'i ĉiu'j'n, mi help'u almenaŭ tiu'j'n, kiu'j pov'as kaj vol'as ven'i al mi.

– Kaj tamen mi mir'as pri vi'a energi'a defend'o de ul'o, kiu vi'n difekt'is por tiel long'e!

– Vi prav'as, li respond'ec'as pri mult'e da sufer'o en mi, sed ... Ĉu la ir'o tie'n ig'is mi'n frenez'a? Mi vid'as li'n pli kiel viktim'o'n ol kulp'ul'o'n. Ebl'e mi tre klar'e vid'is, ke mal'bon'a'j sent'o'j neniam help'as. Kaj neŭtral'i ne ebl'us. Se mi ne rilat'us kun li (aŭ kun li'a memor'o) bon'a'sent'e, t.e. kompren'e kaj pardon'e, mi dev'us nutr'i en mi sent'o'j'n de rankor'o, koler'o, venĝ'em'o, viktim'ec'o, kiu'j est'as negativ'a'j. Ili ŝanĝ'us neni'o'n pri li, nek pri mi'a pas'int'ec'o, sed mal'help'us mi'n feliĉ'i.

– Tamen! Est'as normal'e tia'j'n hav'i, ebl'e eĉ danĝer'e ili'n rifuz'i, ili pov'as amas'iĝ'i venen'e en ne'konsci'a angul'et'o.

– Jes, est'as normal'e, eĉ bon'e, ili'n tra'pas'i, sed ne rest'i ĉe ili. Sam'e danĝer'e, kiel ili'n rifuz'i, est'as nutr'i ili'n.

– Ĉu vi menci'os ĉio'n ĉi en vi'a verk'o? Ankaŭ tio pov'us est'i danĝer'a. Mult'a'j pov'us baz'i si'n sur vi'a kompren'em'o al Roĝer'o por prav'ig'i kondamn'ind'a'n kondut'o'n, aĉ'rezult'a'n por infan'o'j.

– Ebl'e vi prav'as. Ĉu est'us pli bon'e tio'n ne menci'i?

– Memor'u pri tiu ul'o, kiu publik'ig'is jar'libr'o'n kun la adres'o'j de lok'o'j, kie oni pov'as seks'um'i kun infan'o'j. Vi sci'as, kiel hom'a mens'o talent'as por ŝajn'prav'ig'i i'o'n ne'prav'ig'ebl'a'n. Mult'a'j interpret'as dezir'o'n kiel bezon'o'n, kaj bezon'o'n kiel rajt'o'n. Sed neni'u bezon'as seks'i kun infan'o, kaj neni'u rajt'as tio'n far'i. Roĝer'o nek bezon'is, nek rajt'is sub'met'i vi'n al si'a seks'a kapric'o. Se vi menci'os li'a'n turment'o'n en vi'a verk'o, almenaŭ al'don'u, ke kompren'i ne est'as aprob'i, kaj ke pardon'i ne signif'as: “Vi pov'as re'komenc'i” aŭ “Ne est'is grav'e”. Pardon'i signif'as, ke vi turn'as la koncern'a'n paĝ'o'n en vi'a viv'o'libr'o, ne ke mal'bon'o ĉes'is est'i mal'bon'o. Kaj, se vi pri'parol'os ĉio'n ĉi, akcent'u, kiel grav'e est'as lern'i el'port'i frustr'o'n, viv'i kun ĝi, kaj neniam, neniam pren'i infan'o'n kiel objekt'o'n por si'a ĝu'o.

– Prav'e. Se tiam Roĝer'o kapabl'us el'port'i si'a'n frustr'o'n, mi neniam spert'us tiu'n terur'aĵ'o'n. Sed en ni'a soci'o ... Ĉu mi dir'is al vi, ke lern'i el'port'i la ne'kontent'iĝ'o'n de dezir'o, eĉ de bezon'o, est'as unu el la art'o'j, kiu'j'n ili lern'as tie? Precip'e dum la hard'o'temp'o'j. Konsci'i la mal'plaĉ'a'n sent'o'n, kiam oni frustr'iĝ'as, ne ŝajn'ig'i, ke ĝi est'as agrabl'a, aŭ ke ĝi ne ekzist'as, sed laŭ'grad'e trans'form'i ĝi'n al akcept'o, anstataŭ viktim'ig'i ali'ul'o'n. Anstataŭ'ig'i la mal'plaĉ'a'n sent'o'n per plaĉ'a'j, kiel sent'o'j pri fort'o, pri mem'estim'o, pri konsider'o al la ali'ul'o'j, sent'o'j, kiu'j iom post iom kun'konstru'as feliĉ'o'n. Tie mi vid'is ankaŭ, ke por el'port'i frustr'o'n sen sufer'ig'i, oni dev'as sent'i si'n kompren'at'a, respekt'at'a, am'at'a. La util'o de tiu si'n'ten'o vid'iĝ'is detal'e dum mi'a kurac'iĝ'o. Sed kiel instru'i ĝi'n ĉi-mond'e, kiam reklam'ad'o kaj viv-organiz'o gurd'as la mesaĝ'o'n, ke nur facil'a kaj sen'frustr'a viv'o est'as ver'e kontent'ig'a?

– Mi ne sci'as. Oft'e est'as pli grav'e star'ig'i demand'o'n ol trov'i respond'o'n al ĝi. La respond'o ven'os mem, si'a'temp'e. Fid'u la Grand'a'n Mister'o'n! Sed, se vi permes'as, ke ni re'ven'u al vi'a tra'viv'aĵ'o kun Roĝer'o, ĉu io simil'a pov'us okaz'i tie?

– Kiel mi pov'us respond'i? Mi est'is tie nur tri tag'o'j'n! Tamen mi est'as preskaŭ cert'a, ke, se ĝi okaz'us, la infan'o tuj rakont'us pro la ĝeneral'a fid'a atmosfer'o, kaj ricev'us help'o'n. Kaj al la far'int'o oni rilat'us kompren'e, ankaŭ fort'ig'ant'e li'a'n kapabl'o'n el'ten'i ĉe frustr'o, por evit'i, ke li re'e ced'u al post'a tent'o. Laŭ mi'a'j konversaci'o'j kun la jumo, ili tie bon'e kompren'as la sovaĝ'a'n part'o'n de hom'o. Ili ne ne'as ĝi'a'n ekzist'o'n en ĉiu'j, kiel ni em'as far'i. Kaj ili ne rigard'as ĝi'n mal'bon'a, ili vid'as en ĝi nur esprim'o'n de la impres'a fort'o de natur'o. Sed kompren'ebl'e ili konsider'as ĝi'n sufiĉ'e blind'a por neces'ig'i la en'met'o'n de taŭg'a'j psik'a'j bar'il'o'j kaj energi-trans'form'il'o'j. Ili lern'as am'i ĝi'n, sed kun firm'a aŭtoritat'o.

– Ĉu ne est'as sam'e ĉe ni?

– Teori'e, ebl'e. Praktik'e tut'e ne. Ni prefer'as sub'prem'o'n al kompren'o. Kaj ni'a soci'o uz'as vertikal'a'n divid'o'n: ili (la aĉ'ul'o'j) kaj ni (la bon'ul'o'j). Tie oni divid'as horizontal'e: en ĉiu hom'o tavol'o bon'sent'a, kun'sent'em'a, respekt'a, am'a, kaj sub ĝi tavol'o instinkt'a, natur'e mem'centr'a, ne'kapabl'a konsider'i ali'ul'a'n bon'o'n. La best'a part'o est'as eg'e potenc'a, ĉar ĝi'n anim'as la viv-instinkt'o. Est'as do tre grav'e ĝi'n eduk'i, kaj mal'help'i, ke ĝi vund'u blind'e sekv'ant'e si'a'j'n impuls'o'j'n. Sed por sukces'e eduk'i neces'as kompren'o kaj am'o, neniam for'ĵet'i, mal'respekt'i, ignor'i. Am'i tiu'n part'o'n ne signif'as, ke oni las'as ĝi'n far'i, kio'n ĝi vol'as, kiam ĝi vol'as. Se vi hav'as hund'o'n kaj am'as ĝi'n, vi ne las'os ĝi'n atak'i ĉiu'n preter'pas'ant'o'n. Sed vi konsider'os ĝi'a'j'n bezon'o'j'n, kaj, ekzempl'e, promen'os kun ĝi ĉiu'tag'e. Interes'is mi'n observ'i, ke tie for'est'as ali'a vertikal'a element'o, kiu ebl'e est'as la plej grav'a ĉe mult'a'j el ni'a'mond'an'o'j: mask'o. Ili ne bezon'as ĝi'n, ĉar ĉiu sent'as si'n respekt'at'a kaj am'at'a, kia ajn li aŭ ŝi est'as, do ekzist'as neni'u kial'o ŝajn'ig'i si'n pli bel'a ol oni est'as.

– Ili'a koncept'o pri la hom'o tre simil'as tiu'n de ni'a profesi'a grup'o, ĉu ne?

– Jes. Se ili aŭd'us vi'n, ili dir'us, ke cert'e ne hazard'e tie'n ir'is unu el ni, du el ni, fakt'e, ĉar ankaŭ Lorena kompren'as pri ĉio ĉi. Erik'o re'san'iĝ'is, sed li probabl'e ne kompren'us detal'e la ag'ant'a'j'n faktor'o'j'n sam'e bon'e kiel vi, Lorena aŭ iu ajn el ni'a'j koleg'o'j.

– Do ir'i tie'n dev'us ebl'e ankaŭ mi ...

21

Est'is tiu pac'a hor'o, post la labor'tag'o, kiam mi'a edz'in'o kaj mi re'trov'iĝ'is kun'e, en la plaĉ'a hejm'a etos'o, kontent'a'j pov'i ripoz'i. Sun'radi'o'j oblikv'e penetr'is la loĝ'ej'o'n kaj met'is sur hel'a'n mur'o'n alud'o'n de roz'kolor'o, kiu ig'is mi'n rigard'i tra'fenestr'e. La okcident'a ĉiel'o impres'is fe'aĵ'e: plekt'ej'o de ruĝ'o'j, griz'o'j, viol'blu'o'j, kun cent'o'j da nuanc'o'j, kiu'j'n nur magi'a pentr'ist'o kapabl'us produkt'i. “Kiel rav'e!” mi prononc'is, sed mi'a edz'in'o ne aŭd'is mi'n. Ŝi est'is koncentr'it'a sur leter'o'n, kiu'n ŝi skrib'is.

Rigard'ant'e ŝi'n, admir'e, kiel kutim'e, mi'a pens'o tuŝ'is la sen'solv'a'n problem'o'n de bon'o kaj mal'bon'o. Est'is klar'e por mi, ke mi'a'n par'feliĉ'o'n mi ŝuld'as grand'part'e al la psik'analiz'o, al kiu mi sub'met'iĝ'is kiel jun'ul'o. Mi antaŭ'e est'is ver'e neŭr'oz'a ...

Ver'dir'e, mi ne ŝat'as tiu'n vort'o'n, ĉar ĝi el'vok'as nerv'o'j'n kaj medicin'o'n por sign'i sufer'o'n, kiu plej oft'e ekzist'as sen korp'a dolor'o kaj est'iĝ'is sen kaŭz'o aparten'ant'a al fizik'a patologi'o, sed, nu, kiu ali'a vort'o hav'ebl'as? Ne pov'i rekt'e al'front'i la real'o'n. Viv'i en angor'o kun terur'o'j sen'kial'a'j. Est'i tiel centr'it'a al la propr'a mem'o, ke ĉiu'j rilat'o'j fuŝ'iĝ'as, kun grav'a'j sekv'o'j en la profesi'a viv'o, sam'e kiel en la seks'a kaj sent'a. Mensog'i tiom al si, kiom al la ali'a'j. Tim'i. Komplik'e taktik'i. For'kur'i hont'e aŭ, mal'e, lanĉ'i si'n antaŭ'e'n sen prudent'o. Ne sci'i, kiel re'ag'i en plej facil'a'j cirkonstanc'o'j. Hav'i fuŝ'a'j'n gest'o'j'n kaj respond'o'j'n, tiel ke oni sent'as si'n stult'a. Ruĝ'iĝ'i ne'reg'ebl'e, kaj hont'i, aŭ ig'i la trajt'o'j'n rigid'a'j kiel ŝtal'a mask'o, tim'e, ke la ali'a'j percept'os ni'a'n en'a'n konfuz'o'n. Sent'i la viv'o'n, kaj la ali'a'j'n, nur konstant'a prem'o ... Kia mal'ĝoj'a sort'o! Viv'o sen'liber'a, mal'vast'a, kvazaŭ plan'it'a por fiask'i, aŭ por sukces'i nur kost'e de terur'a streĉ'o. Plen'viv'o da tabu'o'j, kaj inhib'o'j tiel mult'a'j, ke ŝajn'us, kvazaŭ oni hav'us la brak'o'j'n lig'it'a'j al la trunk'o kaj krom'e, kiel iam'a'j kondamn'it'o'j al pun'ej'o, tren'us ĉi'e'n ŝtal'glob'o'n katen'e lig'it'a'n al la maleol'o.

Ankaŭ tio est'is divid'lini'o: antaŭ la psik'analiz'o, post la psik'analiz'o. Du hom'o'j mal'sam'a'j. Mi spert'is, ŝajn'e, kvar re'en'karn'iĝ'o'j'n en unu sol'a viv'o. Mi mort'as ĉe divid'lini'o, kaj post ĝi re'viv'as, ali'ig'it'a. Antaŭ la roĝer'a turment'o, post ĝi. Antaŭ la psik'analiz'o, post ĝi. Antaŭ la renkont'o kun Kolnjo, post ĝi. Antaŭ la ir'o tie'n, post ĝi.

Jes, est'is klar'e al mi, ke la ge'edz'a feliĉ'o grand'part'e dank'iĝ'as al la psik'analiz'o. Sed kial mi akcept'is tiu'n long'a'n kaj oft'e dolor'a'n trakt'ad'o'n? Ĉar mi psik'e tiom sufer'is. Kaj kial mi tiom sufer'is, se ne pro Roĝer'o? Ĉu ne strang'as la rilat'o inter bon'o kaj mal'bon'o? Ĉu mi dank'u Roĝer'o'n, ĉar sen li'a monstr'a per'fort'o mi ne ĝu'us la nun'a'n paradiz'a'n ge'a'n feliĉ'a'n?

– Vi medit'as pez'a'j'n pens'o'j'n!

Ŝi'a voĉ'o salt'et'ig'is mi'n.

– ...?

– Vi'a'j vizaĝ'a'j esprim'o'j est'is film'ind'a'j, tiom da mal'sam'a'j emoci'o'j ili montr'is!

– Nu, mi pens'is pri mi'a'j ĉi-viv'a'j re'en'karn'iĝ'o'j.

– Kio? Pri kio vi parol'as?

Mi klar'ig'is al ŝi. Kaj la etos'o inter ni est'is tiel stimul'a al fid'o, ke mi ne pov'is ne konfes'i:

– Oni neniam plen'e san'iĝ'as. Mi konstat'is, ke mi pli'a'foj'e fripon'is kun la ver'o. Mi ne mensog'is, sed est'is io, kio'n mi vol'is dir'i al neni'u, eĉ ne al vi. Sed nun mi sent'as, ke est'os pli bon'e tio'n dir'i.

Ŝi respond'is neni'o'n, nur atend'is akcept'em'e.

– Mi rakont'is al vi la tut'a'n spert'o'n de mi'a “kurac'iĝ'o” tie. Tamen, i'o'n mi ne dir'is.

– Pri kio tem'as?

– Pri io, kio ebl'e est'is pli'a divid'lini'o en mi'a viv'o.

– Kiam tio okaz'is?

– Mi ne memor'as bon'e. Mi dir'us: tri jar'o'j'n post la roĝer'a inic'o.

– Vi do est'is naŭ'jar'a.

– Naŭ-, ok-, dek- ... Mi neniam sci'os, kaj tut'e ne grav'as. Est'is nokt'o. Mi sent'is mi'n eg'e mal'feliĉ'a. Tiel mal'feliĉ'a, ke mi en'lit'e plor'is, silent'e, ĉar mi vol'is vek'i neniu'n. Mi hont'us, se famili'an'o aŭd'us. Petro est'is for tiu'temp'e. Mi do hav'is la ĉambr'o'n por mi sol'a. Mi'a'j sen'bru'a'j larm'o'j flu'is, kaj mi sent'is mi'n la infan'o plej mal'feliĉ'a en la mond'o, kiam aper'is lum'o en la ĉambr'o, lum'o tut'e ne ordinar'a, mi perfekt'e memor'as ĝi'n nun, ĉar mi re'vid'is la scen'o'n tie, kaj mi'a mens'o de nun ne plu el'las'os ĝi'n. Sed mi ne pov'as pri'skrib'i, ĉar vort'o'j por tio ne ekzist'as. La lum'o iom post iom net'iĝ'is, iĝ'is hom'o.

– Hom'o, ĉu?

– Nu, ne hom'o. Iu hom'form'a.

– Kiel li aspekt'is?

– Vir'o, mi dir'us, 27-, 28-jar'a. Tut'e ordinar'a. Svelt'a, mal'gras'a, alt'a, sed ne apart'e rimark'ind'a. Jun'ul'o, da kiu'j oni vid'as dek'o'j'n sur'trotuar'e, kiam oni promen'as en urb'o. Li sur'hav'is flav'a'n, or'kolor'a'n ĉemiz'o'n, kaj pantalon'o'n ruĝ'brun'a'n ... ... ... ...

– Kial vi halt'as subit'e?

– Ĵus frap'is mi'n, ke tio est'as ekzakt'e la kolor'o de la pord'a rok'o. Nu, ne grav'e. Li el'radi'is lum'o'n, ver'a'n vid'ebl'a'n lum'o'n, ne kiel la hom'o'j, kiu'j'n mi trov'is lum'anim'a'j tie.

– Ĉu li parol'is al vi?

– Jes. Li proksim'iĝ'is. Mi sent'is strang'a'n miks'o'n de tim'o kaj fid'o. Li dir'is: “Vi plor'as. Mi ven'is por konsol'i vi'n.” Mi demand'is: “Kiu vi est'as?” Li dir'is: “Anĝel'o. Las'u mi'n don'i konsol'o'n.”

– Kaj ĉu li konsol'is vi'n?

– Jes.

– Kiel?

– Li parol'is tre tener'e. Li'a voĉ'o est'is ... kiel dir'i? ... intim'a, konfidenc'a, amik'ec'vibr'a. Li parol'is pri la roĝer'a epizod'o, esprim'ant'e, kio'n mi tiam sent'is, mult'e pli ekzakt'e ol mi mem pov'us, eĉ iĝ'int'e plen'kresk'ul'o. Li don'is vort'a'n esprim'o'n al mi'a'j sent'o'j, kiel nur poet'o pov'as far'i. Tial mi sent'is mi'n kompren'at'a, kiel neniam antaŭ'e aŭ post'e. Li ankaŭ tuŝ'is mi'n, kor'e, kar'e, trans'don'ant'e la sen'vort'a'n mesaĝ'o'n, ke mi est'as am'at'a. Li dir'is: “Ne est'as ver'e, ke la afer'o mal'pur'ig'is vi'n, ke vi konsent'is al io krim'a, aŭ ke vi iel kulp'as.” Li parol'is konvink'e, mi sci'is, ke li est'as sincer'a, kaj ke li prav'as. Mi sent'is, ke li est'ig'as laŭ'grad'a'n liber'iĝ'o'n. Post'e, kiam mi est'is jam sufiĉ'e konsol'it'a, li rakont'is al mi amuz'a'j'n afer'o'j'n, kaj fin'fin'e ni kun'e rid'eg'is. Di'o mi'a! Kiom ni rid'is! Est'is mi'a unu'a sen'brid'a rid'ad'o post la roĝer'a aĉ'o.

– Ĉu tiu konsol'o ne re'san'ig'is vi'n el la neŭr'oz'o?

– Jes, por kelk'a'j hor'o'j. Sed post'e, mi far'is i'o'n stult'a'n. Erar'e. Pro tro'a entuziasm'o.

– Kio'n vi far'is?

– Mi hav'is en la lern'ej'o bon'eg'a'n amik'o'n, aŭ pli ĝust'e kamarad'o'n, kiu'n mi opini'is amik'o. Mi rakont'is al li. Kaj li re'ag'is tiel mok'e kaj sen'valor'ig'e, ke li difekt'is ĉio'n, kio'n la anĝel'o re'konstru'is. Li dir'is al mi, ke anĝel'o'j ne ekzist'as, ke tio est'as nur sonĝ'o, ke sonĝ'o'j'n oni ne kred'u, ke, se mi tio'n kred'as, mi est'as stult'a kiel kvar'jar'ul'o kaj li, inteligent'a knab'o, ne plu vol'os diskut'i kun mi.

– Kia stult'ul'o!

– Ebl'e tio'n mi el'port'us, kvankam est'is terur'a bat'o. Sed li dir'is al ali'a'j, ke mi kred'as, ke ven'is al mi anĝel'o, kaj ĉiu'j mok'is mi'n. Ek de tiam, ili mok'nom'is mi'n “Anĝel'o” tiel ironi'e, ke tiu vort'o far'iĝ'is por mi ne'aŭd'ebl'a. Foj'e, la instru'ist'o demand'is, kial tiu mok'nom'o, kaj mi prov'is klar'ig'i al li. Li ne dir'is, ke anĝel'o'j ne ekzist'as, sed li'a rigard'o parol'is pli ol vort'o'j. Li kompat'is mi'n. Li vid'ebl'e pens'is: “Mi opini'is li'n normal'a, sed li hav'as la mens'o'n de et'ul'o, kiu kred'as je fe'in'o'j.”

– Kompat'ind'a! Kia ĝoj'frakas'o! Sed kial do la anĝel'o ne re'ven'is, por korekt'i ĉio'n ĉi?

– La kial'o'n mi kompren'is nur tie, kiam la anĝel'o aper'is al mi dum la kurac'ad'o. Li klar'ig'is, ke li oft'e re'ven'is, sed mi'a ne'kred'o, en etos'o de mal'bon'a'j sent'o'j (furioz'o pri la el'rev'iĝ'o, humil'iĝ'o, ktp), ig'is, ke mi ne pov'is percept'i li'n. Kvankam mi tio'n ne konsci'is, influ'at'e de la sam'klas'an'o'j, mi ne plu vol'is vid'i anĝel'o'n, ĉar mi vol'is ne est'i mok'ebl'a. Sed la anĝel'o dir'is, ke li tamen plu help'is mi'n, ne'vid'at'e. Vi ne imag'us ... Ekzempl'e ...

– Ekzempl'e kio?

– Mi rakont'is al vi, kiel mal'feliĉ'a mi est'is dum mi'a'j unu'a'j monat'o'j en Nov'jork'o. Nu, iu'tag'e, kiam mi est'is apart'e sen'esper'a, est'as li, kiu inspir'is al mi'a sol'a tiam'a amik'in'o, Tanja, propon'i al mi promen'i kun ŝi en la Centr'a Park'o, kaj est'as li, kiu sugest'is al mi parol'i pri psik'analiz'o, tiel ke ŝi don'is al mi la adres'o'n de tiu rimark'ind'a vir'o, al kiu mi ŝuld'as mi'a'n sav'o'n. Nov'jork'o, kiel mult'a'j urb'o'j, est'as ĝangal'o, rilat'e al la psik'profesi'o'j. Est'as tiom da ĉarlatan'o'j, da ne'kompetent'ul'o'j, da hom'o'j pens'ant'a'j pli pri la propr'a profit'o, aŭ la propr'a teori'o, ol pri tio, kiel bon'fart'ig'i la pacient'o'n! Kiam la anĝel'o, dum la tie'a mir'ind'aĵ'o, tio'n rakont'is al mi, mi sent'is, ke li dir'as la ver'o'n. Mult'o el la bon'aĵ'o'j, kiu'j'n hom'o'j dir'as al hom'ge'frat'o'j, fakt'e ven'as de la anĝel'o'j, li klar'ig'is al mi. Li eĉ dir'is: “Se vi sci'us, kiom oft'e mi, aŭ koleg'o, help'as vi'n en vi'a profesi'o!”

– Ĉu vi menci'os ĉi tio'n en vi'a verk'o?

– Kio'n vi opini'as? Ĉu tio ne ig'os mi'n mok'ind'a?

– Re'ven'as vi'a iam'a kompleks'o, laŭ kiu parol'i pri anĝel'o est'as sub'met'i si'n al ali'ul'a rid'o. Klar'e, vi ne est'as tut'e re'san'iĝ'int'a.

– Kompren'ebl'e ne. Rest'as mult'a'j spur'o'j el la pas'int'a temp'o. Sed kio'n vi far'us rilat'e al la verk'o. Ĉu en'met'i la anĝel'o'n aŭ ne?

– Mi en'met'us. Kiu imag'us, ke la fakt'o'j, kiu'j'n vi pri'skrib'as en vi'a tekst'o, efektiv'e okaz'is? Vi prezent'as ili'n roman'form'e, kaj vi prav'as: kiel ver'a raport'o ĝi aper'us tro ekster'ordinar'a por kred'ebl'i, kaj do neni'u leg'us ĝi'n. Ne grav'as, ĉu oni pren'os la afer'o'n serioz'e aŭ ne, grav'as nur, ke io lum'a el vi'a ir'o tie'n trans'don'iĝ'u. Por la publik'o ĉio raport'it'a est'os fikci'a. La part'o pri la anĝel'o do est'os nur pli'a fantazi'aĵ'o.

– Sed ĉu ne unu tro'a?

– Kial vi ne demand'us la anĝel'o'n?

22

Viljamo sent'is si'n sen'streĉ'a fizik'e, sed mens'e streĉ'it'a. “Mi tro trink'is,” li pens'is. “Kiam est'as tiel et'e da lum'o, oni ne konsci'as la efik'o'n, kaj oni tro'as. Krom'e mi ne kutim'as al viski'o.”

Ĝust'e tiu'moment'e, d-ro Mart'in kri'is per si'a fort'a, ĉiam tro laŭt'a voĉ'o:

– Harold! Du pli'a'j'n skot'a'j'n! Ni hav'is terur'a'n tag'o'n. Ni bezon'as serioz'a'n glut'o'n por re'viv'i.

Jes, la tag'o est'is terur'a. Kiam Viljamo dev'is re'flug'i por ven'ig'i mont'e'n d-ro'n Mart'in, li trem'is tut'temp'e. La vent'o furioz'is kaj minac'is venk'i la helikopter'o'n, kiu lukt'is kontraŭ ĝi. Kaj neces'is lukt'i ankaŭ kontraŭ la mens'a bild'o, ne pens'i pri la rok'blok'o, kiu'n tiu ŝtorm'a vent'o fal'ig'is. Kaj kiam ili sukces'is ating'i la jun'a'n paŝt'ist'o'n, kaj d-ro Mart'in dev'is ... La mens'a bild'o est'is tiel abomen'a, ke Viljamo, re'memor'ant'e, ferm'is la okul'o'j'n ... dev'is sur'lok'e for'tranĉ'i la krur'o'n, ĉar la rok'o pez'is tun'o'j'n kaj ne ebl'is ali'manier'e sav'i li'n ... est'is terur'a tag'o, ver'ver'e.

Kelner'o Harold al'port'is la du glas'o'j'n. Refleks'e, Viljamo tuj ek'trink'is. “Mi ne kutim'as al viski'o, mi dev'us ĉes'i,” li ripet'is al si, sed li'a man'o sam'temp'e, kvazaŭ mem'vol'e, re'pren'is la glas'o'n kaj konduk'is ĝi'n lip'e'n. “Kiam mi tro trink'as, mi parol'as tro, kaj post'e mi tio'n bedaŭr'as. Kial mi rakont'is al li pri mi'a mens'a problem'o? Se mi est'us sobr'a, mi cert'e tio'n ne far'us. Kvankam, kompren'ebl'e, mi dev'is parol'i pri io, io ajn, por forges'i la knab'o'n tie supr'e ...” Li konsci'iĝ'is, ke d-ro Mart'in parol'as.

– Tiu'n Sativan mi ne kon'as, – dir'is ĉi-last'a. – Mi aŭd'is la nom'o'n, neni'o'n pli. Sed mi hav'as princip'o'n pri tia'j afer'o'j: neniam konsult'u psik'tuŝ'ist'o'n. Ĉiu el ili est'as pli frenez'a ol ĉiu'j ali'a'j.

– Nu, kuz'in'o mi'a hav'as edz'o'n, kiu ...

– Ĉiu'j sam'a'j! Ĉiu'j frenez'a'j! – inter'romp'is la kun'ul'o, kun sen'dub'ec'o tut'e firm'a, kiu kontrast'is kun la mal'net'iĝ'o de la voĉ'o, pli kaj pli mark'at'a alkohol'e. – Ne oft'um'u kun ili, jen mi'a konsil'o. Mi sci'as, kio okaz'is al vi. Ili influ'is vi'n per si'a'j sen'senc'a'j rakont'o'j. Kaj kiam vi perd'is Javorskin, vi sent'is vi'n respond'ec'a, kaj vi ne el'ten'is la respond'ec'o'n, ke vi iel rol'is en la perd'iĝ'o de lok'a fam'ul'o. Kiu sci'as? Ebl'e vi est'is iom febr'a tiu'tag'e. Sufiĉ'as kelk'foj'e mal'varm'um'o. Kaj dum kelk'a'j sekund'o'j, vi febr'e'sonĝ'is tiu'n pejzaĝ'o'n: est'is manier'o sav'i vi'n el la respond'ec'o: “Se tiu val'o ekzist'as, Javorski est'as tie, do mi ne kulp'as pri li'a mal'aper'o.” Sed vi ne kulp'as, amik'o, vi tut'e ne kulp'as. Vi far'is ĉio'n, kio'n vi pov'is far'i. Kiam vi far'is ĉio'n, kio'n vi pov'is, vi far'is ĉio'n, kio'n vi dev'is.

– Ebl'e vi prav'as.

Mal'plezur'e Viljamo aŭd'is si'a'n voĉ'o'n. Li ŝat'us ĝi'n pli net'a kaj firm'a.

– Kompren'ebl'e mi prav'as. Mi konstant'e al'front'as ver'a'j'n real'o'j'n, ne frenez'aĵ'o'j'n kiel tiu'j. Mi pov'us kurac'i vi'n en et'a temp'o ... en mal'pli ol tiom.

Li gest'is fingr'o'klak'e por sign'i neniom'o'n.

– Nu, nu, tio est'us bon'eg'a! – raŭk'is Viljamo.

– Vi transport'os mi'n tie'n. Kaj ni ambaŭ tut'fort'e puŝ'os tiu'n rok'o'n. Vi re'kon'os ĝi'n, ĉu ne?

– Ho jes! Mi tre bon'e ident'ig'is ĝi'n, kiam Prof Jasko ... kiam li mal'aper'is. Ĝi el'star'as inter la griz'a'j.

D-ro Mart'in vast'e osced'is, kvazaŭ pret'a ek'dorm'i.

– Kaj vi konŝtatoŝ, ke okaĵaŝ neni'o ... kaj el vi'a problem'o reŝtoŝ ... pfu ... tiel.

Al Viljamo la kontur'o de la kun'ul'o pli kaj pli mal'preciz'is.

– Ŝe ne eŝtuŝ nokt'o, mi borbo.. brobonuŝ al vi ir'i tuj – la kurac'ist'o al'dir'is.

– Ne, ne. Kompat'u! – La ide'o re'sid'i en helikopter'o est'is abomen'a. – Mi ir'as hejm'e'n, mi bezon'as dorm'i nun. Dank'o'n pro la viski'o. Ĝi est'is eg'e bon'a.

D-ro Mart'in ne respond'is. Li'a'j okul'o'j est'is ferm'it'a'j, kaj ronk'a son'o el'iĝ'is el ia profund'o naz'a-palat'a.

*

Kelk'a'j'n tag'o'j'n post'e.

Puŝ'o, stumbl'o, faaaaaaaaaaaaaaaaaalo. Mol'a al'fund'iĝ'o.

– Viljamo! Ĉu ankaŭ vi? Kie vi est'as, se en'tut'e vi est'as ...?

– Ĉi tie, d-ro Mart'in. Atend'u. Ne zorg'u. Ni'a'j okul'o'j cert'e al'kutim'iĝ'os al la sen'lum'ec'o.

– Ha! Jen vi est'as. Mi est'as kontent'a tuŝ'i vi'n.

– Ankaŭ mi ĝoj'as pri vi'a apud'ec'o. Sed ĉu mi re'san'iĝ'as, aŭ iĝ'as pli kaj pli frenez'a?

D-ro Mart'in ne est'is embaras'it'a. Li'a ĉef'a trajt'o – jen util'a, jen mal'traf'a – est'is cert'ec'o.

– Vi ne est'as frenez'a. La rok'o, kontraŭ ĉia atend'o, iel glit'is kaj ni ambaŭ fal'is, ĉu ne? Tio est'as fakt'o. Se vi est'us frenez'a, ankaŭ mi frenez'us. Kaj tio ne ebl'as.

Viljamo ne demand'is, kial. Tia firm'ec'o est'is sekur'ig'a. Sed kiel oft'e (tro oft'e, laŭ la kon'at'o'j), d-ro Mart'in sent'is la bezon'o'n klar'ig'i plu:

– Ĉar mi ne frenez'as kaj spert'is tut'e normal'a'n fal'o'n en spec'o de natur'a vertikal'a tub'o, kaj vi spert'is la sam'o'n, ankaŭ vi ne frenez'as. Dir'u, ĉu vi vid'as mi'n?

– Apenaŭ, tamen iom'et'e. Mi pli diven'as ol vid'as. Sed est'as iom da lum'o tie for'e.

– Ekzakt'e! Konfirm'o, ke ni ne frenez'as. Se est'us halucin'o, ni ne vid'us la sam'o'n, kaj tiu'n lum'o'n mi vid'is, kaj ne pri'parol'is. Pruv'o, ke mi ne influ'is vi'n. Ni ir'u al ĝi. Neni'o ali'a ebl'as.

Ili ek'marŝ'is silent'e.

Post dek'kvin'o da minut'o'j d-ro Mart'in re'parol'is:

– Mi esper'as, ke ebl'os plu. Ĉi tie la pas'ej'o preskaŭ ne las'as spac'o'n. Mi en'iĝ'as en ĝi'n kiel farĉ'o en mal'plen'a'n kolbas'o'n. Vi facil'e pas'os, ĉar vi ne est'as gras'a, sed mi ... Oj!

– Kio okaz'as?

– Vibr'o! Ĉu vi sent'is strang'a'n vibr'o'n, kiam ni fal'is?

– Jes.

– Nu, est'as simil'e, kvazaŭ la haŭt'o'n pik'us milion'o da pingl'o'j kaj la tut'a intern'o de la korp'o sku'et'iĝ'us. Ĉu vi est'as religi'a, Viljamo?

La pens'turn'iĝ'o'j de d-ro Mart'in ne ĉiam est'is facil'e sekv'ebl'a'j. Sed agrabl'is li'a ĉef'a trajt'o: li ĉiam est'is gaj'a.

– Ne, mi ne interes'iĝ'as pri religi'o, kial?

– Est'as psalm'o, en kiu dir'iĝ'as: “Mi est'as verm'o, kaj ne hom'o”. Nu, tia mi dev'as iĝ'i por sukces'i pas'i. La gras'ul'o dev'as verm'iĝ'i. Ne facil'a task'o. Mi esper'as, ke mi ne rest'os fiks'it'a ĉi tie. Est'us mal'plaĉ'a mort'o. Kaj se la voj'o'n mi blok'os, kiel vi ir'os vok'i help'o'n? Ne ebl'as re'supr'e'n'ir'i laŭ la fal'ej'o.

La humur'o de d-ro Mart'in ne ĉiam ig'is optimism'a.

Anhel'e, spir'eg'e, sibl'e, blov'e son'is li'a antaŭ'e'n'ramp'o, sed li fin'fin'e puŝ'is si'n el la strikt'ej'o.

– Uf! – li dir'is, kaj post long'a rapid'spir'a paŭz'o: – Tamen, mi pas'is! Mi gratul'as mi'n! Por vi est'is facil'e, vi ne est'as pli dik'a ol verm'o.

Sed Viljamo ne atent'is li'n. Li kuret'is al la grot'o'buŝ'o.

– Rigard'u!

Blov'e-spir'e la doktor'o mal'rapid'is ĝis li. Li'a unu'a re'ag'o post ek'vid'o de la pejzaĝ'o ne est'is esprim'o de entuziasm'o aŭ rav'it'ec'o, sed demand'o tut'e ne'atend'it'a:

– Tie mal'dekstr'e ĉu vi vid'as i'o'n vast'a'n?

– Jes. Arb'ar'eg'o'n.

– Kaj tie mez'e, ĝust'e front'e al ni?

– River'o'n.

– Kio'n pli?

– Pont'o'n super la river'o, kaj post'e vilaĝ'o'n, kaj tie dekstr'e flav'a'n kamp'o'n. Kial vi demand'as?

– Por sci'i, ĉu vi vid'as la sam'o'n, kiel mi. Vi vid'as la sam'o'n. Vi est'as re'san'ig'it'a. Ne tem'as pri halucin'o. Ne ebl'us, ke ni vid'us la sam'o'n, se ni halucin'iĝ'us.

– Tamen! Ĉi tio ne ekzist'as. Mi kon'as la region'o'n. Kaj ni fal'is tut'e vertikal'e, kiel ĉiam ĉe fal'o en mal'plen'a spac'o. Mi do pov'as dedukt'i, kie'n ni al'ven'is. Ĉi tiu pejzaĝ'o ne pov'as ekzist'i.

– Ankaŭ mi tio'n opini'is, kiam vi rakont'is sub influ'o de viski'o. Sed ni ambaŭ vid'as ĝi'n, do ĝi ekzist'as. Mi supoz'as, ke tem'as pri tio, kio'n roman'ist'o'j nom'as paralel'a univers'o. Ven'u! Nun, kiam ni al'ven'is ĉi tie'n, est'us stult'e for'ir'i sen iom turism'i en tiel bel'a lok'o!

Ili ir'is la voj'et'o'n mal'supr'e'n.

Kiam la vilaĝ'o est'is bon'e vid'ebl'a trans pont'o, sed tamen ankoraŭ je iu distanc'o, ili vid'is siluet'o'n, mal'jun'ul'o'n, ŝajn'e. Tiu kolekt'is flor'o'j'n kaj ten'is en unu man'o buked'o'n jam iom ampleks'a'n. Ili proksim'iĝ'is. La grand'aĝ'ul'o turn'is si'n.

– Viljamo!

– Profesor'o Javorski!

– Djego Mart'in! Kar'a koleg'o kaj korp'o'turment'ist'o! Mi atend'us iu'n ajn ĉi tie, sed cert'e ne vi'n! Kiel okaz'is, ke vi ven'is?

– Mi vol'is protekt'i ĉi tiu'n simpati'a'n pilot'o'n kontraŭ la psik'fuŝ'ul'o'j, al kiu'j li mal'saĝ'e turn'is si'n. Mi re'san'ig'is li'n per real'ism'o. Li imag'is, ke li sufer'as pro halucin'o'j.

– Jes, jes! Vi saĝ'e far'is. Rigard'u ĉi tiu'n flor'o'n. Ĉu vi iam vid'is i'o'n sam'e bel'a'n? Kaj flar'u! Ĉu ne mir'ind'e? Se vi dezir'as ĝu'i pro la natur'o, vi traf'is la ĝust'a'n lok'o'n. Nu, bon'ven'o'n al ambaŭ! Sekv'u mi'n. Mi konduk'os vi'n al manĝ'o pli frand'ind'a, ol ĉio, kio'n vi pov'us imag'i. Sed, kio okaz'as al vi, Viljamo, vi aspekt'as tut'e pal'a!

– Prof. Javorski, bon'vol'u respond'i sincer'e. Ĉu ni mort'is? Ĉu ĉi tio est'as “la ali'a flank'o”?

– Mi ne sci'as, ĉu mi mort'is, sed mi sci'as, ke mi viv'as, kaj ke la viv'o ĉi tie est'as mil'obl'e pli plaĉ'a ol en mi'a eks'mond'o. Kaj se ĉi tio est'as trans'mort'a, oni tamen pov'as re'ven'i antaŭ'mort'e'n, se vi kompren'as mi'n. Plur'a'j person'o'j tio'n far'is, kiu'j'n vi kon'as.

– Ne aŭskult'u li'n, Viljamo! – amik'e konsil'is d-ro Mart'in. – Iam psikiatr'o, ĉiam frenez'ul'o. Est'as klar'e, ke nek li, nek vi, nek mi mort'is. Tial la propon'o manĝ'i hav'as mi'a'n favor'o'n. Kelk'foj'e eĉ psikiatr'o'j dir'as ĝust'aĵ'o'j'n. Ni ir'u vizit'i, kaj ni decid'os, ĉu ni rest'os ĉi tie, aŭ re'ir'os hejm'e'n, laŭ, ebl'e, ni'a dev'o. Se en'tut'e trov'iĝ'as voj'o re'ven'a, kiel asert'as ĉi tiu kap-sabot'ul'o ...

23

– Klaŭdjo! Permes'u, ke mi trans'don'u al vi la kor'a'j'n salut'o'j'n de Prof. Javorski.

– Minut'o'n, minut'o'n, Viljamo. Las'u mi'n moment'o'n spir'i. Kio'n vi ĵus dir'is? Ĉu vi vid'is li'n? Kie?

– Tie, kompren'ebl'e.

– Kie tie?

– En la trans'fal'a mond'o. En kiu ali'a lok'o li pov'us est'i?

– Sed ĉu ... ĉu vi ir'is tie'n?

– Jes. Okaz'is jen'e.

Kaj Viljamo rakont'is la tut'a'n aventur'o'n kun d-ro Mart'in.

– Ankaŭ iu ali'a pet'is mi'n trans'don'i salut'o'n. Iu mal'jun'ul'o, kiu'n vi renkont'is tie. Li nom'iĝ'as ... Aĉ! Mi forges'is! ... Mokomoka, Makamoko, io simil'a.

– Kamakomo, ĉu ver'e? Sed li aĝ'as apenaŭ du'dek jar'o'j'n!

– Do est'as iu ali'a. Li labor'as kun Javorski. Ili ir'as parol'i al grup'o'j pri la sufer'mond'o, por konsci'ig'i pri divers'a'j afer'o'j. Mi neni'o'n kompren'is el ili'a psik'fak'a ĵargon'o. Sed Prof. Javorski eg'e feliĉ'as ankaŭ pro tio, ke li profesi'e labor'as tie, kun tiu komik'nom'a help'ant'o. Est'as la sol'a ul'o el ili'a gent'o, kiu sukces'is pas'i ni'a'flank'e'n de la vibr'o'baril'o, kaj, ŝajn'as, est'is por li terur'a spert'o. Li rakont'as pri ĝi. Li est'as tre popular'a. Bon'a rakont'ist'o. Aper'as, ke aŭskult'i li'n est'as por tiu'j hom'o'j, kvazaŭ spekt'i horor'film'o'n ĉe ni. Ili sam'temp'e tim'as kaj ĝu'as.

– Kamakomo! Io do en'ver'e okaz'is! Vi sci'as, Viljamo. La mond'o est'as pli strang'a ol la plej fantazi'a'j verk'ist'o'j imag'as.

– Kiu mond'o, Klaŭdjo?

24

Ni tag'manĝ'is tri'op'e, mi'a edz'in'o, Roberto Sativa kaj mi.

– Kaj kio pri Lorena? Ĉu vi fin'fin'e akcept'is ŝi'n? – mi'a edz'in'o demand'is.

Roberto rid'et'is.

– Jes. La tri an'o'j komisi'it'a'j esplor'i, ĉu ŝi est'as mens'e san'a, konklud'is jes'e. La komision'o ankoraŭ ne formal'e akcept'is ŝi'n, sed ni nun sci'as, ke ĉiu'j voĉ'don'os favor'e al ŝi.

– Tio signif'as, ke vi akcept'as la real'a'n ekzist'o'n de la tie'a mond'o!

– Ne. Ni ne sci'as. Sed, kiel dir'as koleg'o Alĉjo, ĉiu hom'o, inkluziv'e de ĉiu psik'fak'ul'o, hav'as en si sfer'et'o'n de frenez'ec'o. Ŝi'a est'as ebl'e iom pli strang'a ol ĉe mult'a'j, sed la grav'a afer'o ne est'as, ĉu ĝi ekzist'as aŭ ne, sed ĉu ĝi risk'as en'danĝer'ig'i ŝi'a'n praktik'ad'o'n. La unu'anim'a respond'o est'as: ne. Evident'iĝ'is, ke ŝi nun hav'as pli mens'e'san'a'n al'ir'o'n al la mond'o, al la hom'o'j, al si mem, ol antaŭ'e. Ŝi'a spert'o pli'bon'ig'is ŝi'n. Ni ne bezon'as sci'i ekzakt'e, kio ĝi est'as, esenc'e. Ni test'is ŝi'n, sond'is ŝi'n, observ'is la rezult'o'j'n de ŝi'a tra'viv'aĵ'o, kaj ni ne hav'as dub'o'j'n pri ŝi'a kapabl'o far'i bon'a'n labor'o'n kun la pacient'o'j. Por Lorena la afer'o do est'as fin'it'a. Sed por mi ne. Plu tikl'as mi'n ne pov'i decid'i, ĉu halucin'e, ĉu real'e ŝi tio'n tra'viv'is. Kaj se halucin'e, kial en tiu strang'a manier'o, tiel simil'a al la spert'o'j de Erik'o kaj Klaŭdjo?

Efektiv'e, jam de kelk'a temp'o mi rimark'is, ke Roberto montr'iĝ'as pli kaj pli embaras'at'a, kaj pri la tie'a mond'o, kaj pri la lingv'o, en kiu li ek'sci'is, ke mi verk'as. Amuz'is mi'n observ'i, ke pri ambaŭ afer'o'j li manifest'as egal'fort'a'j'n tir'o'n kaj puŝ'o'n: al'ir'i ili'n li dezir'is, sed sam'temp'e tim'is. Mi pli kaj pli atend'is la moment'o'n, kiam li mi'n pet'os gvid'i li'n al la pord'a ruĝ'brun'a rok'o, sed neniam li vort'ig'is tiu'n dezir'o'n. Ĉu ebl'e mi imag'is ĝi'n? Tamen, kiam li aŭd'is la kased'o'n, kiu'n mi re'port'is de tie, li'a skeptik'ec'o sufer'is tre serioz'a'n bat'o'n. Pli'a bat'o, eĉ pli grav'a, prepar'iĝ'is.

– Ĉu mi'a kuz'o Viljamo plu ir'ad'as al vi? – demand'is mi'a edz'in'o. Sed tuj ŝi port'is la man'o'n al la buŝ'o, kiel ŝi kutim'e far'as ek'konsci'ant'e pri ĵus'a mis'paŝ'o, kaj ŝi dir'is: – Ebl'e mi ne rajt'as demand'i.

– Efektiv'e, princip'e mi dev'us respond'i: “Tio ne koncern'as vi'n”, sed ĉi-kaz'e ... Vi'a kuz'o ĉes'is ven'i. Li las'is sur mi'a telefon'a registr'il'o mesaĝ'o'n, ke li nul'ig'as la ven'ont'a'n rendevu'o'n, kaj ne plu daŭr'ig'os la terapi'o'n, ĉar li komplet'e re'san'iĝ'is. Honest'e, mi ne kompren'as.

Mi'a edz'in'o kaj mi inter'ŝanĝ'is signif'plen'a'n rigard'o'n. Evident'e, Roberto ankoraŭ ne sci'is pri la vojaĝ'o de Viljamo tie'n. Sed mi kon'is mi'a'n bo'kuz'o'n sufiĉ'e bon'e por sci'i, ke li foj'e vol'os inform'i si'a'n terapi'ist'o'n. Viljamo est'as amuz'e ŝerc'em'a. Mi bild'ig'is al mi li'a'n ven'ont'a'n telefon'ad'o'n al Roberto:

– D-ro Sativa, mi ne plu bezon'as terapi'o'n, ĉar mi sci'as nun, ke mi neniam sufer'is pri halucin'o. Mi sci'as, ĉar mi ir'is tie'n. Ĉu interes'us vi'n aŭd'i pri tiu spert'o? Se jes, mi volont'e ven'os al vi, sed tiu'n rendevu'o'n mi ne pag'os, ĉar ĝi ne plu est'os part'o de la terapi'o. Ebl'e eĉ mi dev'us postul'i pag'o'n de vi. Est'os ja kontribu'o al vi'a plu'a profesi'a trejn'iĝ'o ...

Kiel re'ag'os Roberto post tiu nov'a atest'o? Ĉu ĝi sukces'os venk'i li'a'n mal'vol'o'n kred'i? Mi ŝat'as kaj estim'as li'n, sed mi ĉiam trov'is li'n eg'e hezit'em'a.

Ankaŭ pri la lingv'o de mi'a verk'o li el'montr'is la ĉiam'a'n hezit'o'n. Li kondut'is kiel kat'o ĉe manĝ'o ne'kon'at'a. Li al'proksim'iĝ'is, re'for'ir'is, re'ven'is, turn'iĝ'is ĉirkaŭ ĝi, neniam star'ig'ant'e ver'a'j'n demand'o'j'n pri la lingv'o mem, aŭ la hom'o'j, kiu'j ĝi'n uz'as. Li ŝajn'e hezit'is inter mok'o kaj respekt'o. Nu, mi las'u li'n barakt'i kun si'a'j dis'a'j sent'o'j. Fakt'e, ĝust'e kiam mi'a silent'a cerb'um'ad'o ating'is tiu'n konklud'o'n, li vort'ig'is pens'o'n ne'atend'it'a'n:

– I'o'n mi mi'n demand'as, – li ek'dir'is. – Se tie'n ir'us an'o de vi'a lingv'a avan'gard'o, ĉu li aŭ ŝi pli bon'e kompren'us la tie'a'j'n ide'o'j'n ol iu hazard'e pren'it'a el la ĝeneral'a publik'o?

– Kia demand'o! Mi ne sci'as. Tamen ...

Surpriz'e, io sku'iĝ'is en mi. Dum long'et'a moment'o, ambaŭ kun'manĝ'ant'o'j rigard'is mi'n mir'e.

– Kio okaz'as? – ŝi demand'is, kaj li plu'dir'is:

– Vi ... Vi'a subit'a esprim'ŝanĝ'o est'is mir'ig'a. Pardon'u la ironi'o'n, sed vi'a vizaĝ'o subit'e aper'is kiel fulm'traf'it'a de inspir'a lum'o! Mi kutim'e vid'as vi'n pli sobr'a.

Mi tuj klar'ig'is la ek'pens'o'n, pro kiu mi'a kor'o mis'bat'is:

– Nur ĵus frap'is mi'n konstat'o. La hom'o, kiu star'as je la origin'o de la lingv'a komun'um'o, por kiu mi verk'as, est'is anim'at'a de plej bon'a'j sent'o'j. Tio vid'iĝ'as en ĉio, kio'n li dir'is, far'is, skrib'is. Tio evident'iĝ'os al vi, ekzempl'e, se vi leg'os li'a'j'n leter'o'j'n, precip'e kiam li respond'as al atak'em'a skrib'int'o. Kaj baz'e de la specif'a kultur'o de la et'a soci'o, kiu form'iĝ'is per tiu lingv'o, trov'iĝ'as poem'o, kiu far'iĝ'is kant'o, kaj kies unu'a'j vort'o'j est'as: “En la mond'o'n ven'is nov'a sent'o”.

– Interes'e, eg'e interes'e! – Roberto ek'kri'is. – Mi suspekt'as, ke vi'a Grand'a Mister'o ag'as pli en tiu afer'o, ol la koncern'at'o'j mem imag'as. Kondiĉ'e, kompren'ebl'e, ke en ĉio ĉi kuŝ'as io ali'a ol pur'a imag'aĵ'o kaj magnetofon'a'j fripon'aĵ'o'j de du ul'o'j, kiu'j delir'as.

Amuz'is mi'n re'foj'e li'a bezon'o tuj korekt'i si'a'n spontan'a'n esprim'o'n. Ĉiu'foj'e, kiam li parol'is, kvazaŭ la real'ec'o de ni'a'j spert'o'j est'us ne'dub'ebl'a, li nepr'e dev'is al'don'i i'o'n, kio kvazaŭ for'viŝ'is la ĵus'a'n dir'o'n. Nu, est'is li'a problem'o, ne mi'a. Mi daŭr'ig'is:

– La jumo klar'ig'is al mi, ke la plej bon'a sent'o est'as tiu, kiu unu'ig'as kun plen'a respekt'o al la unu'ig'at'o'j, tiel ke ĉiu rest'as si mem, kaj tamen ĉiu'j est'as unu. Li dir'is: “Vi ne hav'as vort'o'n por tiu sent'o, bedaŭr'ind'e. Est'as la sent'o, kiu ig'as trans'ir'i de du al unu sen konfuz'o, sen kun'fand'o, ankaŭ sen apart'ig'o. Fakt'e, la du iĝ'as tri, kaj tamen unu: star'as unu, star'as la ali'a, kiu rest'as si mem, tut'e mal'sam'a, kaj ili est'ig'as tri'a'n: tiu tri'a est'as la sent'o'rilat'o inter ambaŭ, kiu ebl'ig'as, ke la du iĝ'u unu ...”

– Komplik'a afer'o. Mistik'a, tro mistik'a por mi. Mi neni'o'n kompren'as, – dir'is Roberto.

– Al mi tio el'vok'as la Tri'unu'o'n de la krist'an'o'j, – koment'is mi'a edz'in'o.

– Jes, – mi re'parol'is, – sed por la jumo ne tem'is pri di'o, nur pri ni hom'o'j. Nu, li plu parol'is pri tiu sent'o. Li dir'is: “Post'e, ne nur la du, sed la mult'a'j iĝ'as unu. Tiu'n sent'o'n vi foj'foj'e nom'as am'o, sed tiu vort'o kovr'as tro mal'sam'a'j'n real'aĵ'o'j'n aŭ iluzi'o'j'n por help'i al kompren'o. Kaj sub tiu sent'o trov'iĝ'as ali'a, pli paradiz'a, kiu aper'as, kiam la unu'iĝ'o montr'iĝ'is real'a kaj cert'a: dank'em'o. Oni sent'as si'n dank'a al tiu'j, kiu'j akcept'is la unu'iĝ'o'n, ne trud'ant'e si'n, kaj oni sent'as si'n dank'a al la Grand'a Mister'o, kiu ig'is ni'n konverĝ'i unu'iĝ'e.”

– Mir'ig'as mi'n, kiom oft'e vi uz'as la vort'o'n “konverĝ'i”, de post vi'a laŭ'dir'a tra'viv'aĵ'o tie. Ĉu vi sci'as, kial?

– Ĉu ver'e? Mi tio'n ne rimark'is. Ebl'e bon'o rezult'as el konverĝ'o. Ni de'ir'as de tre mal'sam'a'j punkt'o'j, sed ni konverĝ'as al renkont'iĝ'ej'o. La mult'a'j konverĝ'as al la unu, kiu tamen konsist'os el mult'a'j. Krom'e, ĉiu el ni est'as konverĝ'punkt'o de tiom da ag'o'j, kiel mi vid'is dum la vizi'o! Neni'u el ni est'us tia, kia li aŭ ŝi est'as, se ne konverĝ'us al ŝi aŭ li la tut'a histori'o de la tut'a univers'o. Neni'u el ni ekzist'us, se la sun'o'n ne sub'ten'us ĉiu'j ali'a'j stel'o'j, konverĝ'e. Kaj ni'a person'ec'o est'us tut'e ali'a, se ne konverĝ'us al ĝi milion'o'j da influ'o'j, ag'ant'a'j ek de la pra'temp'o'j, ĉar ĉiu unu'op'a person'ec'o, kiu influ'is ni'n, ne influ'us ni'n specif'e tiel, se ĝi ne ricev'us tiu'j'n kaj tiu'j'n antaŭ'a'j'n influ'o'j'n. Est'as mens'kirl'e tio'n pens'i, ĉu ne? Sed tio est'as la ver'o. Mi tie klar'e vid'is ĝi'n. Ankaŭ la dank'em'o, kiu'n ili tie nutr'as en si, rezult'as el konsci'o pri konverĝ'o: milion'o'j da ag'o'j neces'is por ĉiu plezur'o, por ĉiu ĝu'at'a sekund'o, por ĉiu sav'o.

– Milion'o'j ankaŭ por ĉiu sufer'o! – ironi'is Roberto.

– Jes.

Mi'a respond'o est'is refleks'a. Sed ĝi ne kontent'ig'is mi'n. Ne mi, tamen, sed mi'a edz'in'o kompren'ig'is, kial.

– Jes kaj ne, – ŝi dir'is. – Mult'a'j far'o'j neces'as por est'ig'i sufer'o'n, konverĝ'e, sed eg'e mal'pli ol por io bon'a. Vi'a rimark'o sub'kompren'ig'as simetri'o'n, kiu ne ekzist'as. Kiel vi mem foj'e emfaz'is, detru'i est'as mult'e pli rapid'e kaj facil'e ol konstru'i. Sam'e kiel mank'o est'as pli facil'a ol hav'o. Kaj ŝajn'as al mi, ke sufer'o rezult'as el detru'o aŭ mank'o.

La vizaĝ'o de Roberto esprim'is dub'em'o'n.

– Ĉu ver'e mank'o est'as pli facil'a ol hav'o?

“Tiu demand'o, ŝajn'e element'a, tamen est'as fundament'a”, mi pens'is, konsci'ant'e, ke mi neniam antaŭ'e star'ig'is ĝi'n al mi. “Mi bezon'us temp'o'n por al'ven'i al respond'o”. Re'parol'is mi'a edz'in'o:

– Nur pens'u! Kiom da pen'o neces'as por hav'i manĝ'o'n, dum neces'as neni'o por est'i sen ĝi! Kaj por hav'i mon'o'n. Por hav'i sci'o'n kaj ali'a'j'n mens'a'j'n kapabl'o'j'n. Por hav'i san'o'n. Se vi'a'n san'o'n vi ne fleg'as, ĝi dis'fal'as. Se vi anstataŭ'os la hav'o'n de atent'o per mank'o de atent'o, akcident'o baldaŭ traf'os vi'n. Ni sci'as tio'n, kaj tamen atent'o est'as pli mal'facil'a ol ĝi'a mank'o: ĝi postul'as pen'o'n, streĉ'o'n de la mens'o. Io neces'as por ĝi, dum por preter'atent'o neces'as neni'o.

– Por tiu, kiu hered'is riĉ'eg'o'n, hav'o est'as facil'a.

– Sed por ke tiu riĉ'eg'o dispon'ebl'u, neces'is far'i i'o'n, pen'i.

– Kelk'a'j ne pen'as, nur ŝtel'as kaj rab'as pli mal'pli subtil'e ...

– Eĉ por kapt'i hav'aĵ'o'n neces'as iel pen'i. Ne ŝtel'i est'as pli facil'e. Est'as pli facil'e ne far'i ol far'i.

– De'pend'as de la person'o. Por ŝtel'em'ul'o pov'as est'i pli facil'e ced'i al la tent'o ol rezign'i ĝi'n.

– Nur se li fleg'is si'a'n ŝtel'em'o'n. En ni'a soci'o la unu'a konsci'a ŝtel'o postul'as, ke vi trans'pas'u i'a'n bar'o'n en vi. Mi ne nom'us ĝi'n facil'a. Kaj por tiu, kiu'n oni pri'rab'is, la mank'o est'as pli facil'a. Est'as pli facil'e las'i iu'n ŝtel'i i'o'n vi'a'n, ol defend'i vi'a'n hav'aĵ'o'n.

Tiu'j du tre ŝat'as diskut'i laŭ simil'a voj'o. Ili'a'j ide'inter'ŝanĝ'o'j, simil'a'j al tiu'j de adolesk'aĝ'o, ĉiam amuz'as mi'n. Ebl'e pro tiu plezur'o intelekt'e lukt'i ili konserv'as freŝ'a'n, jun'a'n mens'o'n, envi'ind'e ...

Inter'romp'is mi'a'n pens'o'vag'o'n la voĉ'o edz'in'a. Mi ek'konsci'is, ke mi perd'is part'o'n de la diskut'o.

– Kio'n vi ĵus dir'is? – mi demand'is ŝi'n.

– Vi foj'e rakont'is i'o'n pri la tie'a koncept'o de ... mi ne memor'as ... ha jes! Neniiĝemo. Est'i neni'o pli facil'as ol est'i io. Ni do konstant'e inklin'as al neni'o. Viv'o est'as tio, kio, en ĉiu viv'ant'o, lukt'as kontraŭ tiu em'o.

– Vi bel'e filozof'as, – re'parol'is Roberto, – sed vi ne est'as logik'a. Se mank'o pli facil'as ol hav'o, mank'o de bon'kor'ec'o est'as pli facil'a ol bon'kor'ec'o, ĉu ne? Sed ankaŭ, haha!, mank'o de mal'bon'kor'ec'o pli facil'as ol mal'bon'kor'ec'o.

– Grrr! – ŝi respond'is.

– Tiu est'is bel'a, – mi komenc'is, rid'ant'e. – Gratul'o'n, Roberto. Est'os interes'e vid'i, kiel ŝi el'turn'as si'n.

– Silent'u, flank'ul'o! La fraz'o de Roberto est'as nur vort'a lud'ad'o. Se vi pens'os iom pli profund'e, vi konstat'os, ke la vort'o “mal'bon'kor'ec'o” simpl'e signif'as “mank'o de bon'kor'ec'o”. Li'a “mank'o de mal'bon'kor'ec'o” do est'as nur for'est'o de mank'o, ali'vort'e hav'o.

– Kaj kio pri don'o? Don'i est'as pli mal'facil'e ol konserv'i por si, ĉu ne? Tamen, don'i est'as kre'i mank'o'n en si, kompar'e kun la antaŭ'a situaci'o de hav'o.

– Sed don'i est'as far'i i'o'n! Kiel vi ĵus dir'is, don'i ne est'as mank'i, sed kre'i mank'o'n. Postul'iĝ'as ia ag'o, ia pen'o, ia decid'o. Don'i est'as el'las'i, kaj el'las'i oft'e est'as mal'facil'e. Por el'las'i i'o'n, kio'n ni trov'as hav'ind'a, ni dev'as konverĝ'ig'i al la ag'o mult'a'j'n el ni'a'j dis'a'j psik'a'j fort'o'j. Mi ne sci'as pri vi, sed, person'e, kiam mi decid'as far'i i'o'n, kio'n mi prefer'us ne far'i, mi preskaŭ fizik'e sent'as tiu'n konverĝ'ig'o'n de la fort'o'j al la neces'a vol'a ag'o. Kvazaŭ mi dev'us pli'ig'i la kvant'o'n de energi'o met'at'a'n sur la koncern'a'n pes'il'tas'o'n, por ke tiu mal'alt'iĝ'u. Nu, ebl'e mi komenc'e mis'klar'ig'is mi'a'n pens'o'n.

– Mi'a'opini'e, – mi help'e inter'ven'is, – vi sent'as i'o'n ĝust'a'n, sed ne trov'is la bon'a'n manier'o'n vort'ig'i vi'a'n intu'o'n. La vort'o “mank'o” ne est'as tut'e ĝust'a. Vi dev'os pri'pens'i plu por trov'i esprim'o'n simil'a'n, sed pli taŭg'a'n.

– Ebl'e. Nu, se re'ven'i al ni'a antaŭ'a tem'o, vi cert'e re'kon'os, ke kompar'e kun el'sufer'ig'o, sufer'ig'i postul'as mal'mult'o'n. Sufiĉ'as iom da plast'a eksplod'aĵ'o. Sufiĉ'as du-tri donac'o'j da heroin'o. Sufiĉ'as kalumni'o. Sufiĉ'as ek'funkci'ig'i latent'a'n fanatik'ism'o'n, kio ne postul'as grand'a'n pen'o'n: est'as mult'e pli facil'e krud'e pens'i, ol nuanc'e. Vi mal'prav'as, Roberto. Por kre'i sufer'o'n ne neces'as tiel delikat'a konverĝ'o. Pens'u nur pri tio, kiom da pen'hor'o'j konverĝ'is por kun'met'i konstru'aĵ'o'n, aŭ aŭt'o'n, kaj kiom por la bomb'o, kiu ili'n neni'ig'as ...

Ek'ŝveb'is silent'o.

Ver'dir'e, ili'a matĉ'o pli kaj pli agac'is mi'n. Mi est'is parol'ant'a, kiam Roberto inter'romp'is, kaj mi'n incit'is, ke mi ne sukces'is fin'dir'i mi'a'n dir'o'n. Mi decid'is profit'i de l' silent'o:

– Nu, se vi permes'as, ke mi plu rakont'u, kio'n mi komenc'is dir'i, kiam Roberto de'voj'ig'is ni'n pri la konverĝ'koncept'o ...

– Est'is interes'a de'voj'iĝ'o, ĉu ne? – li koment'is. – Mi neniam pens'is pri ĉio ĉi antaŭ'e. Sed se vi nepr'e vol'as fin'i vi'a'n parol'ad'o'n, ni pacienc'e aŭskult'os, kiel kutim'e.

Mi ignor'is la sarkasm'o'n.

– Mi parol'is pri la sent'o, kiu unu'ig'as, – mi dir'is. – En la moment'o, kiam la jumo parol'is pri ĝi, mi sent'is mi'n super'plen'ig'it'a de tia “am'o” al li, miks'it'a kun intens'a dank'em'o. Mi esprim'is tio'n. Kaj vi ne imag'us, kio'n li respond'is!

– ...?

– Ke ankaŭ li sent'as dank'em'o'n al mi. “Kial vi dank'u mi'n?” mi mir'is. – “Mi trov'is nov'a'n amik'o'n,” li respond'is, “kaj li don'as al mi esper'o'n”. – “Esper'o'n pri kio?” mi demand'is. – “Pri io, kio'n nek vi nek mi spert'os en ĉi tiu viv'o, ĉar tio okaz'os en for'a ont'a temp'o. Sed ĝi okaz'os.” – “Kio est'as?” mi sci'vol'is, kaj li respond'is: “La unu'iĝ'o de la mond'o'j, kun plen'a respekt'o de ĉiu al tiu. Tiam sent'iĝ'os la harmoni'ig'o de la diferenc'o'j.” Tiel parol'is la jumo, kaj mi sent'is li'n kred'ind'a.

Evident'e, mi'a edz'in'o akcept'is sen'problem'e la afer'o'n, kaj kun'sent'is kun mi. Sed Roberto est'is skeptik'a:

– Nu, tio est'as tre bel'a, sed ... ĉu ne tro bel'a?

– Antaŭ ol ir'i tie'n, mi re'ag'us kiel vi. Sed nun ... Est'as strang'e!

– Jen re'aper'as tiu en-okul'a lum'o, kvazaŭ vi ĵus mal'kovr'is nov'a'n Amerik'o'n. Kial do?

– Pro la vort'o, kiu'n la jumo uz'is. La vort'o “harmoni'o”. Ankaŭ ĝi trov'iĝ'as en la poem'o, pri kiu mi antaŭ'e parol'is, la poem'o pri la nov'a sent'o, kaj kun adjektiv'o, kiu, mi ne sci'as kial, nun ig'as mi'n trem'et'i per impres'a, strang'a ĝoj'o, la sam'a, kiu'n mi sent'is, kiam la anĝel'o montr'iĝ'is. Ĉu mi tut'e frenez'as? Mi mi'n demand'as, ĉu la lingv'o'lanĉ'int'o ...

– ... ne vizit'is vi'a'j'n amik'o'j'n tie? Ne neces'e. Pov'us est'i simpl'a inspir'o. Kio est'as tiu vers'o?

Respond'is mi'a edz'in'o, kun simpl'ec'o sen'emfaz'a, kaj tamen iel solen'a, kiu impres'is ni'n:

– “Al la mond' etern'e milit'ant'a / ĝi promes'as sankt'a'n harmoni'o'n”.

Ĉi tiu roman'o est'as fikci'a verk'o. La rol'ul'o'j en ĝi (escept'e de la rakont'ant'o) est'is el'pens'it'a'j de la aŭtor'o kaj ĉia eventual'a simil'ec'o kun efektiv'a'j person'o'j est'as pur'e ŝanc'a.

Publik'a rajt'ig'il'o

Vi rajt'as kopi'i kaj re'distribu'i la ne'ŝanĝ'it'a'n tekst'o'n de Tie'n, komplet'e aŭ part'e, en iu ajn form'o, inkluziv'e de komput'il'a'j dosier'o'j kaj son'registr'aĵ'o'j, sub la sekv'a'j kondiĉ'o'j: (1) Vi liver'u ĉi tiu'n rajt'ig'il'o'n kun ĉiu kopi'o. (2) La original'a tekst'o est'u klar'e disting'it'a de ĉia al'don'aĵ'o, koment'o aŭ klar'ig'o, kaj, se la tekst'o est'as nur part'e re'produkt'it'a, la lok'o'j, kie tekst'o'part'o est'is for'pren'it'a, est'u klar'e indik'it'a'j.