Tekst'ar'o de Esperant'o

La viv'o de vir'in'o est'as etern'e brul'ant'a flam'o de am'o, dir'as unu'j. La viv'o de vir'in'o est'as si'n'ofer'ad'o, cert'ig'as ali'a'j. La viv'o de vir'in'o est'as patr'in'ec'o, kri'as part'o da hom'o'j. La viv'o de vir'in'o est'as amuz'iĝ'ad'o, ŝerc'as ali'a'j. La virt'o de vir'in'o est'as blind'a kred'o, ĥor'e konsent'as ĉiu'j.

La vir'in'o'j kred'as blind'e; ili am'as si'n ofer'as, eduk'as infan'o'j'n, amuz'iĝ'as... sekv'e ili plen'um'as ĉio'n, kio'n la mond'o ordon'as al ili plen'um'i, kaj tamen la mond'o ial rigard'as ili'n sen'konfid'e, kaj de temp'o al temp'o ĝi esprim'as si'a'n opini'o'n en form'o de riproĉ'o aŭ avert'o: vi ne est'as en ord'o!

Inter la vir'in'o'j mem la pli akr'e'vid'a'j, pli prudent'a'j aŭ pli mal'feliĉ'a'j, esplor'ant'e si'n mem aŭ rigard'ant'e ĉirkaŭ'e'n, ripet'as: ni ne est'as en ord'o!

Por ĉia mal'bon'o est'as neces'a ia help'a rimed'o; tiu'j kaj ali'a'j vid'as ĝi'n en tio aŭ ali'a, sed la mal'san'o ne ced'as per help'o de la recept'o.

Antaŭ ne long'e unu el la verk'ist'o'j plej merit'e estim'at'a'j en ni'a land'o (S-ro Zacharyasiewicz en la novel'o sub la titol'o “Albina”) anonc'is publik'e, ke la vir'in'o'j mal'san'as fizik'e kaj moral'e kaŭz'e de tio, ke al ili mank'as grand'a am'o (kompren'ebl'e, koncern'e la vir'o'n).

Ho, ĉiel'o! kia grand'eg'a mal'just'ec'o tio est'as!

La roz'o'kolor'a di'o Eros'o help'e flug'u al ni mal'supr'e'n kaj atest'u, ke ni'a tut'a viv'o est'as neni'o ali'a ol konstant'a incens'ad'o pro li'a honor'o.

Apenaŭ ni komenc'is marŝ'i per ni'a'j propr'a'j infan'a'j pied'o'j, ni jam aŭd'as, ke destin'o est'os am'i iu'n el la sinjor'o'j de la kre'it'aĵ'ar'o: est'ant'e ankoraŭ knab'in'et'o'j, ni pri tiu sinjor'o kaj reg'ant'o rev'as ĉiu'n vesper'o'n, kiam en la ĉiel'o la lun'o lum'as aŭ la stel'o'j bril'as, ĉiu'n maten'o'n, kiam la neĝ'o'blank'a'j lili'o'j mal'ferm'as al la sun'o si'a'j'n bon'odor'a'j'n kalik'et'o'j'n, ni rev'as kaj sopir'as. Ni sopir'as ĝis tiu moment'o, kiam est'os al ni permes'it'e, kiel lili'o al la sun'o, turn'iĝ'i al tiu, kiu el la nebul'o de la maten'a'j nub'o'j aŭ el la mar'o de la lun'a lum'o el'naĝ'as antaŭ ni'a imag'o en la form'o de Adonis'o, dorm'ant'a sur ia mister'o... Post'e... kio do est'as post'e? La Adonis'o mal'supr'e'n'ir'as el la nub'o'j, en'korp'iĝ'as, ni inter'ŝanĝ'as kun li ring'o'j'n kaj ni edz'in'iĝ'as... Tio est'as ankaŭ akt'o de am'o, kaj kvankam la supr'e cit'it'a verk'ist'o, en si'a'j ceter'e tre bel'a'j rakont'o'j, vol'as kred'ig'i, ke ĉiam kaj sen'escept'e tio est'as nur akt'o de pri'kalkul'o, mi ne konsent'as kun li en tio. Ĝi est'as akt'o de pri'kalkul'o en escept'a'j afer'o'j kaj cirkonstanc'o'j, sed ĝeneral'e ĝi est'as akt'o de am'o. De kia am'o? Tio est'as jam tut'e ali'a afer'o, tre subtil'a kaj postul'ant'a long'a'n pri'parol'ad'o'n; sed en ĉiu okaz'o, kiam en blank'a muslin'o, kovr'ant'e la hont'em'a'n vizaĝ'o'n per la tul'a'j rand'aĵ'o'j, ni ir'as al la altar'o, la ĉarm'a Eros'o flug'as antaŭ ni kaj balanc'as super ni'a kap'o la torĉ'o'n kun la roz'o'kolor'a'j flam'et'o'j.

Post'e? Kio do est'as post'e? Ni de'nov'e am'as... se ne tiu'n el la sinjor'o'j de la kre'it'aĵ'ar'o, kiu'n la knab'in'et'o vid'is en si'a rev'ad'o kaj kiu al la jun'ul'in'o met'is sur la fingr'o'n la edz'ig'a'n ring'o'n, — tiam ali'a'n: kaj ceter'e, se ni am'as neniu'n, ni almenaŭ dezir'as am'i... ni konsum'iĝ'as, ni en'fal'as en ftiz'o'n, ni oft'e far'iĝ'as furi'o'j kaŭz'e de ni'a dezir'eg'o de am'o.

Kaj kio sekv'as el ĉio ĉi tio? Unu'j el ni, ŝirm'it'a'j de flug'il'o'j de la di'o de am'o, tra'flug'as la tut'a'n viv'o'n honest'e, virt'e kaj feliĉ'e, sed ali'a'j, pli mult'a'j, fort'e pli'mult'a'j, per sang'ant'a'j pied'o'j marŝ'as sur la ter'o, batal'ant'e pro la pan'o, pro trankvil'ec'o, pro virt'o, verŝ'ant'e mult'e da larm'o'j, terur'e sufer'ant'e, kruel'e pek'ant'e, fal'ant'e ĉiam pli kaj pli en la abism'o'n de hont'o, mort'ant'e de mal'sat'o...

Sekv'e la recept'o, konsist'ant'a el la sol'a vort'o “am'u”, help'as ne kontraŭ ĉiu'j mal'san'o'j.

Ebl'e ni al'don'u al ĝi ankoraŭ unu ingredienc'o'n, por ke ĝi est'u pli efik'a?

Kia'n?

Tio'n ebl'e dir'os al vi foli'et'o, el'ŝir'it'a el la viv'o de vir'in'o...

...

La strat'o Graniczna est'as unu el la sufiĉ'e viv'o'plen'a'j strat'o'j de Varsovio. Antaŭ kelk'e da jar'o'j, en tre bel'a aŭtun'a tag'o, tra tiu strat'o ir'is kaj vetur'is mult'e da hom'o'j, el kiu'j ĉiu rapid'is aŭ al si'a'j afer'o'j, aŭ al plezur'o, ne rigard'ant'e flank'e'n, nek dekstr'e'n nek mal'dekstr'e'n, kaj tut'e ne atent'ant'e tio'n, kio far'iĝ'as en la profund'o de unu el la kort'o'j, kiu'j kun'tuŝ'iĝ'as kun tiu strat'o.

Tiu kort'o est'is pur'a, sufiĉ'e vast'a, de kvar flank'o'j ĉirkaŭ'it'a de alt'a'j mason'it'a'j konstru'aĵ'o'j. La konstru'aĵ'o, kiu star'is en la profund'o, est'is la plej mal'grand'a, sed laŭ la grand'a'j fenestr'o'j, la larĝ'a en'ir'o kaj la bel'a peron'o, kiu ornam'is tiu'n en'ir'o'n, oni pov'is konklud'i, ke la loĝ'ej'o'j, kiu'j tie trov'iĝ'as, est'as komfort'a'j kaj bel'a'j.

Sur la peron'o star'is jun'a vir'in'o en funebr'a vest'o kun tre pal'a vizaĝ'o. Egal'e pal'a kaj ankaŭ funebr'e vest'it'a kvar'jar'a knab'in'et'o al'kroĉ'iĝ'is al ŝi'a'j man'o'j, kiu'j, kvankam ne perd'int'e si'a'n fort'o'n, pend'is tamen velk'e, don'ant'e al la figur'o de la vir'in'o la ekster'aĵ'o'n de grand'a mal'ĝoj'o kaj sufer'o.

De la pur'a, larĝ'a ŝtup'ar'o, kiu konduk'is al la pli alt'a etaĝ'o de la konstru'aĵ'o, konstant'e de'ir'ad'is hom'o'j en mal'elegant'a'j vest'o'j kaj mal'elegant'a'j polv'o'kovr'it'a'j bot'o'j. Tio est'is port'ist'o'j, kiu'j port'is la plej divers'a'j'n mebl'aĵ'o'j'n, per kiu'j pov'as est'i plen'ig'it'a kaj ornam'it'a loĝ'ej'o, se ne tro vast'a kaj elegant'a, tamen almenaŭ bel'e kaj oportun'e aranĝ'it'a. Tie est'is lit'o'j mahagon'a'j, kanap'o'j kaj brak'seĝ'o'j teg'it'a'j per punc'a lan'a damasko, bel'form'a'j ŝrank'o'j kaj komod'o'j, kelk'e da tabl'et'o'j eĉ kun marmor'a'j plat'aĵ'o'j, kelk'e da sufiĉ'e grand'a'j spegul'o'j, du grand'a'j oleandr'a'j arb'o'j en flor'pot'o'j kaj unu datur'arb'o, sur kies branĉ'o'j pend'is ankoraŭ kelk'e da ne tut'e de'fal'int'a'j kalik'o'j de blank'a flor'aĵ'o.

Ĉiu'j'n objekt'o'j'n la port'ist'o'j port'is mal'supr'e'n de la ŝtup'ar'o, kaj, pas'ant'e preter la vir'in'o, kiu star'is sur la peron'o, ili star'ig'is la objekt'o'j'n sur la pavim'o de la kort'o, aŭ lok'is sur du ŝarĝ'vetur'il'o'j, kiu'j star'is proksim'e de la pord'eg'o, aŭ port'is ekster'e'n sur la strat'o'n. La vir'in'o star'is sen'mov'e kaj akompan'is per la okul'o'j ĉiu'n el la el'port'at'a'j mebl'aĵ'o'j. Oni pov'is rimark'i, ke tiu'j objekt'o'j, kiu'j vid'ebl'e est'is for'pren'at'a'j de ŝi, hav'is por ŝi valor'o'n ne sol'e material'a'n; ŝi dis'iĝ'is de ili en tia manier'o, en kia oni dis'iĝ'as de vid'ebl'a'j sign'o'j, kiu'j prezent'as antaŭ ni'a'j okul'o'j histori'o'n de sen're'ven'e for'ir'int'a pas'int'aĵ'o, ŝi dis'iĝ'is de ili tiel, kiel oni dis'iĝ'as de mut'a'j atest'ant'o'j de perd'it'a feliĉ'o. La pal'a nigr'okul'a infan'o pli fort'e ek'tir'is la vest'o'n de la patr'in'o.

— Pa'nj'o! — mal'laŭt'e dir'is la knab'in'et'o, — la skrib'tabl'o de la patr'o! La port'ist'o'j port'is de la ŝtup'ar'o kaj met'is sur la ŝarĝ'vetur'il'o'n grand'a'n kabinet'a'n skrib'tabl'o'n, teg'it'a'n per verd'a drap'o kaj ornam'it'a'n per bel'e skulpt'it'a galeri'et'o. La vir'in'o en la funebr'a vest'o per long'a rigard'o fiks'is la mebl'aĵ'o'n, kiu'n montr'is al ŝi la mal'grand'a fingr'et'o de la infan'o.

— Pa'nj'o! — mal'laŭt'e dir'is la knab'in'et'o, — ĉu vi vid'as tiu'n grand'a'n nigr'a'n makul'o'n sur la skrib'tabl'o de la patr'o? ... Mi memor'as, kiel tio far'iĝ'is ... La patr'o sid'is antaŭ la skrib'tabl'o kaj ten'is mi'n sur la genu'o'j; vi, pa'nj'o, ven'is kaj vol'is for'pren'i mi'n de la patr'o. La patr'o rid'is kaj ne don'is mi'n, mi petol'is kaj el'verŝ'is la ink'o'n. La patr'o ne koler'is. La patr'o est'is bon'a, li neniam koler'is, nek mi'n, nek vi'n...

La infan'o mal'laŭt'e parol'is tiu'j'n vort'o'j'n, kaŝ'ant'e si'a'n vizaĝ'et'o'n en la fald'o'j de la funebr'a vest'o de la patr'in'o, per si'a tut'a korp'et'o al'prem'ant'e si'n al ŝi'a'j genu'o'j. Vid'ebl'e eĉ sur tiu infan'a kor'o la re'memor'o'j montr'is jam si'a'n fort'o'n, prem'ant'e ĝi'n per sen'konsci'a dolor'o. El la ĝis nun sek'a'j okul'o'j de la vir'in'o el'flu'is du grand'a'j larm'o'j: la moment'o, kiu'n re'vok'is en ŝi'a'n memor'o'n la vort'o'j de la infan'o, moment'o, kiu iam perd'iĝ'is en milion'o da simil'a'j ĉiu'tag'a'j, ek'rid'et'is nun al la mal'feliĉ'ul'in'o kun ĉarm'a mal'dolĉ'ec'o de perd'it'a paradiz'o. Pov'as est'i, ke ŝi ankaŭ ek'pens'is pri tio, ke la liber'ec'o kaj gaj'ec'o de tiu moment'o al'port'is al ŝi hodiaŭ perd'o'n de unu el la last'a'j pec'o'j da pan'o, kiu'j rest'is al ŝi kaj al ŝi'a infan'o, kaj morgaŭ al'port'os al ŝi mal'sat'o'n; la ink'a makul'o, kiu nask'iĝ'is mez'e de rid'ad'o de la infan'o kaj kis'o'j de la ge'patr'o'j, de'pren'is unu aŭ du spes'mil'o'j'n de la valor'o de la mebl'aĵ'o. Post la skrib'tabl'o aper'is sur la kort'o bel'a fortepian'o, sed la vir'in'o en funebr'a vest'o akompan'is ĝi'n jam per rigard'o pli indiferent'a. Vid'ebl'e ŝi tut'e ne est'is art'ist'in'o, la muzik'a instrument'o vek'is en ŝi mal'plej da bedaŭr'o'j kaj re'memor'o'j; sed mal'grand'a mahagon'a lit'et'o kun kovr'il'o el kolor'a brod'lan'o, kiam oni ĝi'n el'port'is el la dom'o kaj star'ig'is sur la ŝarĝ'vetur'il'o, al'forĝ'is al si la rigard'o'n de la patr'in'o, plen'ig'is per larm'o'j la okul'o'j'n de la infan'o.

— Mi'a lit'et'o, pa'nj'o! — ek'kri'is la knab'in'et'o — tiu'j hom'o'j for'pren'as ankaŭ mi'a'n lit'et'o'n, kaj ankaŭ tiu'n kovr'il'et'o'n, kiu'n vi mem al mi far'is! Re'pren'u, pa'nj'o, de ili mi'a'n lit'et'o'n kaj la kovr'il'et'o'n.

La tut'a respond'o de la vir'in'o konsist'is nur en tio, ke ŝi pli fort'e al'prem'is al la genu'o'j la kap'o'n de la plor'ant'a infan'o; ŝi'a'j nigr'a'j, bel'a'j, iom en'fal'int'a'j okul'o'j est'is de'nov'e sek'a'j, la pal'a delikat'a buŝ'o est'is ferm'it'a kaj silent'a.

Tiu bel'a infan'a lit'et'o est'is jam la last'a el la el'port'it'a'j mebl'aĵ'o'j. Oni mal'ferm'is en la plen'a larĝ'o la pord'eg'o'n, la vetur'il'o'j ŝarĝ'it'a'j per la mebl'aĵ'o'j en'vetur'is en la bel'a'n strat'o'n, post ili for'ir'is la port'ist'o'j, ten'ant'e sur la ŝultr'o'j la rest'o'n de la ŝarĝ'o'j, kaj mal'antaŭ la najbar'a'j fenestr'o'j mal'aper'is la hom'a'j kap'o'j, kiu'j ĝis nun sci'vol'e el'rigard'is sur la kort'o'n.

De la ŝtup'ar'o mal'supr'e'n'ir'is jun'a knab'in'o en super'vest'o kaj ĉapel'o kaj halt'is antaŭ la vir'in'o en la funebr'a vest'o.

— Sinjor'in'o, ŝi dir'is, — mi plen'um'is jam ĉio'n... mi pag'is, al kiu oni dev'is... jen est'as la rest'o de la mon'o.

Tio'n dir'ant'e, la jun'a knab'in'o don'is al la vir'in'o mal'grand'a'n rul'o'n da mon'paper'et'o'j.

La vir'in'o mal'rapid'e turn'is al ŝi la vizaĝ'o'n.

— Mi dank'as vi'n, Sonjo, ŝi dir'is mal'laŭt'e, — vi est'is por mi tre bon'a.

— Sinjor'in'o, vi ĉiam est'is bon'a por mi, — ek'kri'is la knab'in'o, — mi serv'is ĉe vi kvar jar'o'j'n, kaj neni'e est'is al mi nek iam est'os pli bon'e, ol ĉe vi.

Dir'int'e tio'n, ŝi tuŝ'is la larm'e mal'sek'a'j'n okul'o'j'n per si'a man'o, sur kiu est'is vid'ebl'a'j post'e'sign'o de kudr'il'o kaj glad'il'o, sed la vir'in'o en la funebr'a vest'o kapt'is tiu'n krud'a'n man'o'n kaj prem'is ĝi'n fort'e en si'a'j blank'a'j delikat'a'j man'plat'o'j.

— Kaj nun, Sonjo, — ŝi dir'is, — adiaŭ...

— Mi akompan'os vi'n al la nov'a loĝ'ej'o, — re'dir'is la knab'in'o, — mi tuj vok'os vetur'il'o'n.

Kvar'on'hor'o'n post tiu inter'parol'o la ambaŭ vir'in'o'j kaj la infan'o el'iĝ'is el vetur'il'o antaŭ unu el la dom'o'j ĉe la strat'o Piwna.

Tiu dom'o est'is mal'larĝ'a, sed alt'a, tri'etaĝ'a, ĝi hav'is ekster'aĵ'o'n mal'nov'a'n kaj mal'gaj'a'n.

La mal'grand'a Janj'o per larĝ'e mal'ferm'it'a'j okul'o'j rigard'is la mur'o'j'n kaj la fenestr'o'j'n de la dom'o.

— Pa'nj'o, ĉu ni loĝ'os ĉi tie?

— Ĉi tie, mi'a infan'o, — per mal'laŭt'a voĉ'o respond'is la vir'in'o en la funebr'a vest'o, kaj ŝi turn'is si'n al la pord'ist'o, kiu star'is en la pord'eg'o.

— Mi pet'as, sinjor'o, la ŝlos'il'o'n de la loĝ'ej'o, kiu'n mi lu'is antaŭ du tag'o'j.

— Ha! en la mansard'o, sen'dub'e, — respond'is la pord'ist'o kaj al'don'is: — ir'u supr'e'n, mi tuj mal'ferm'os.

El la mal'grand'a kvadrat'a kort'o, kiu de du flank'o'j est'is ĉirkaŭ'it'a de sen'fenestr'a brik'o'kolor'a mur'o kaj de la du ali'a'j — de mal'nov'a'j lign'a'j stal'o'j kaj konserv'ej'o'j, la vir'in'o'j kaj la infan'o supr'e'n'ir'is sur mal'larĝ'a'n, mal'lum'a'n kaj mal'pur'a'n ŝtup'ar'o'n. La jun'a knab'in'o pren'is la infan'o'n sur si'a'n brak'o'n kaj ir'is antaŭ'e, la vir'in'o en funebr'a vest'o mal'rapid'e marŝ'is post ŝi.

La ĉambr'o, kies pord'o'n la pord'ist'o mal'ferm'is, est'is sufiĉ'e vast'a, sed mal'alt'a kaj mal'lum'a; unu ne'grand'a fenestr'o, mal'ferm'iĝ'ant'a super la tegment'o de la dom'o, don'is ne'sufiĉ'a'n lum'o'n; la plafon'o, oblikv'e ir'ant'a de supr'e mal'supr'e'n, kvazaŭ prem'is la mur'o'j'n, de kiu'j blov'is mal'sek'ec'a odor'o de kalk'o, per kiu oni vid'ebl'e freŝ'e ili'n blank'ig'is.

En la angul'o apud la forn'o el simpl'a'j brik'o'j est'is ne'grand'a kamer'o por kuir'ad'o: kontraŭ'e ĉe unu el la mur'o'j star'is ne'grand'a ŝrank'et'o, post'e ankoraŭ lit'o sen flank'apog'il'o'j, kanap'et'o teg'it'a per dis'ŝir'it'a katun'o, tabl'o nigr'e kolor'ig'it'a, kaj kelk'e da flav'a'j seĝ'o'j kun pajl'a ret'o, part'e dis'ŝir'it'a kaj kav'ig'it'a.

La vir'in'o en funebr'a vest'o halt'is moment'o'n sur la sojl'o, ĵet'is mal'rapid'a'n rigard'o'n en la tut'a'n ĉambr'o'n kaj post'e, far'int'e kelk'e da paŝ'o'j, sid'iĝ'is sur la kanap'et'o.

La infan'o star'iĝ'is apud la patr'in'o kaj sen'mov'a, pal'a, turn'ad'is ĉi'e'n la okul'o'j'n, en kiu'j vid'iĝ'is mir'o kaj tim'o.

La jun'a knab'in'o for'liber'ig'is la vetur'ig'ist'o'n, kiu en'port'is en la ĉambr'o'n du mal'grand'a'j'n pak'aĵ'et'o'j'n, kaj ŝi komenc'is klopod'i pri ord'ig'o de la objekt'o'j, el'pren'it'a'j el la pak'aĵ'et'o'j..

Ili ne est'is en grand'a nombr'o, ili'a ord'ig'o sekv'e daŭr'is mal'long'e; ne de'pren'ant'e la super'vest'o'n kaj ĉapel'o'n, la knab'in'o en unu el la pak'aĵ'et'o'j ord'e aranĝ'is kelk'e da infan'a'j vest'et'o'j kaj iom da tol'aĵ'o, la du'a'n, mal'plen'ig'it'a'n, ŝi for'ŝov'is en angul'o'n de la ĉambr'o, la lit'o'n ŝi ord'o'far'is per du kusen'o'j kaj lan'a kovr'il'o, al la fenestr'o ŝi pend'ig'is blank'a'n flank'kurten'o'n, en la ŝrank'o ŝi ord'o'met'is kelk'e da teler'o'j kaj pot'et'o'j, argil'a'n kruĉ'o'n por akv'o, tia'n sam'a'n pelv'o'n, latun'a'n kandel'ing'o'n kaj mal'grand'a'n samovar'o'n. Far'int'e ĉio'n ĉi tio'n, ŝi pren'is ankoraŭ el mal'antaŭ la forn'o fask'o'n da lign'et'o'j kaj ek'brul'ig'is sur la kamen'o gaj'a'n fajr'o'n.

— Jen tiel, — ŝi dir'is, lev'iĝ'int'e de la genu'a pozici'o kaj turn'ant'e al la sen'mov'a vir'in'o la vizaĝ'o'n, ruĝ'ig'it'a'n de la blov'ekscit'ad'o de la fajr'o: — mi ek'brul'ig'is fajr'o'n, kaj tuj est'os al vi pli varm'e kaj pli lum'e. Lign'o'n por hejt'ad'o vi trov'os mal'antaŭ la forn'o, est'os kred'ebl'e sufiĉ'e por ĉirkaŭ du semajn'o'j; la vest'o'j kaj tol'aĵ'o est'as en la pak'aĵ'et'o, la vaz'o'j kuir'ej'a'j kaj bufed'a'j en la ŝrank'o, la kandel'o en la kandel'ing'o ankaŭ en la ŝrank'o.

Dir'ant'e ĉi tio'n, la bon'a serv'ist'in'o vid'ebl'e pen'is hav'i gaj'a'n ton'o'n, sed la rid'et'o ne pov'is si'n ten'i sur ŝi'a buŝ'o, kaj la okul'o'j apenaŭ re'ten'is larm'o'j'n.

— Kaj nun, — ŝi dir'is mal'laŭt'e, kun'met'ant'e la man'o'j'n, — nun, mi'a sinjor'in'o, mi dev'as jam ir'i!

La vir'in'o en funebr'a vest'o lev'is la kap'o'n.

— Vi dev'as jam ir'i, Sonjo, — ŝi ripet'is, — ĝi est'as ver'o, — ŝi al'don'is, ĵet'int'e rigard'o'n al la fenestr'o, — komenc'as jam vesper'iĝ'i... vi cert'e tim'os ir'i vesper'e tra la urb'o.

— Ho, ne tio, kar'a sinjor'in'o! — ek'kri'is la knab'in'o, — por vi mi en la plej mal'lum'a nokt'o ir'us al la fin'o de la mond'o... sed... mi'a'j nov'a'j ge'sinjor'o'j morgaŭ tre fru'e maten'e el'vetur'as el Varsovio, kaj ili ordon'is al mi ven'i antaŭ la vesper'iĝ'o. Mi dev'as ir'i ĉar ili hodiaŭ ankoraŭ mi'n bezon'os...

Ĉe la last'a'j vort'o'j la jun'a serv'ist'in'o klin'iĝ'is kaj, pren'int'e la blank'a'n man'o'n de la vir'in'o, vol'is lev'i ĝi'n al si'a buŝ'o. Sed la vir'in'o subit'e lev'iĝ'is kaj ĵet'is ambaŭ brak'o'j'n ĉirkaŭ la kol'o'n de la knab'in'o. Ambaŭ plor'is, la infan'o ankaŭ komenc'is plor'i, kaj per ambaŭ man'et'o'j ĝi kapt'is la super'vest'o'n de la serv'ist'in'o.

— Ne for'ir'u, Sonjo! — kri'is Janj'o, — ne for'ir'u! ĉi tie est'as tiel terur'e, tiel mal'ĝoj'e!

La knab'in'o kis'is al si'a est'int'a sinjor'in'o la brak'o'j'n, la man'o'j'n, prem'is al si'a kor'o la plor'ant'a'n infan'o'n.

— Mi dev'as, mi dev'as ir'i! — ŝi ripet'ad'is plor'ĝem'ant'e, — mi hav'as mal'riĉ'a'n patr'in'o'n kaj mal'grand'a'j'n frat'in'o'j'n, mi dev'as labor'i por ili...

La vir'in'o en funebr'a vest'o lev'is la pal'a'n vizaĝ'o'n kaj rekt'ig'is si'a'n elast'a'n tali'o'n.

— Mi ankaŭ, Sonjo, mi ankaŭ labor'os, — ŝi dir'is per voĉ'o pli fort'a ol tiu, per kiu ŝi ĝis nun parol'is, — mi ankaŭ hav'as infan'o'n, por kiu mi dev'as labor'i...

— Di'o vi'n ne for'las'u, kaj Li vi'n ben'u, mi'a plej kar'a sinjor'in'o! — ek'kri'is la jun'a serv'ist'in'o, kaj, ankoraŭ unu foj'o'n kis'int'e la man'o'j'n de la patr'in'o kaj la plor'ant'a'n vizaĝ'o'n de la infan'o, ŝi, ne rigard'ant'e re'turn'e, el'kur'is el la ĉambr'o.

Post la el'ir'o de la knab'in'o en la ĉambr'o ek'reg'is grand'a silent'o, inter'romp'at'a nur de la krak'et'ad'o de la fajr'o, kiu brul'is sur la kamen'o, kaj de la bru'o de la strat'o, kiu obtuz'e kaj ne'klar'e ating'ad'is la mansard'o'n. La vir'in'o en funebr'a vest'o sid'is sur la kanap'et'o, la infan'o en la unu'a moment'o plor'is, post'e ĝi al'prem'iĝ'is al la brust'o de la patr'in'o, silent'iĝ'is kaj lac'a en'dorm'iĝ'is. La vir'in'o apog'is la kap'o'n sur la man'plat'o, per la brak'o ŝi ĉirkaŭ'is la mal'grand'a'n tali'o'n de la infan'o, kiu dorm'is sur ŝi'a'j genu'o'j, kaj per sen'mov'a'j okul'o'j ŝi rigard'is la trem'et'ant'a'n bril'o'n de la flam'o. Kun la for'ir'o de la fidel'a kaj si'n'don'em'a serv'ist'in'o for'ir'is de ŝi la last'a hom'a vizaĝ'o, kiu est'is atest'ant'o de ŝi'a est'int'ec'o, la last'a apog'o, kiu rest'is al ŝi post la mal'aper'o de ĉio, kio antaŭ'e serv'is al ŝi kiel apog'o, help'o kaj sub'ten'o. Ŝi rest'is nun sol'a, el'met'it'a al la vol'o de la sort'o, al la mal'facil'ec'o de la sol'ul'ec'o, al la fort'o de si'a'j propr'a'j man'o'j kaj kap'o, kaj kun'e kun ŝi est'is nur tiu mal'grand'a, mal'fort'a ekzist'aĵ'et'o, kiu pov'is nur ĉe ŝi'a brust'o serĉ'i ripoz'o'n, de ŝi'a buŝ'o postul'i kares'o'n, el ŝi'a man'o atend'i nutr'o'n. Ŝi'a dom'o, kiu est'is iam aranĝ'it'a por ŝi de la am'ant'a man'o de la edz'o, nun, for'las'it'a de ŝi, akcept'is en si'a'n intern'o'n nov'a'j'n loĝ'ant'o'j'n: la bon'a, am'at'a hom'o, kiu ĝis nun ĉirkaŭ'ad'is ŝi'n per am'o kaj bon'stat'o, de kelk'e da tag'o'j kuŝ'is en la tomb'o...

Ĉio for'pas'is... la am'o, bon'stat'o, trankvil'ec'o kaj seren'ec'o de la viv'o, kaj sol'a post'e'sign'o de sonĝ'o'simil'e mal'aper'int'a est'int'ec'o est'is por la mal'feliĉ'a vir'in'o la dolor'a'j re'memor'o'j kaj tiu pal'a, mal'fort'a infan'o, kiu nun, mal'ferm'int'e la okul'o'j'n post moment'a dorm'o, ĵet'is si'a'j'n man'et'o'j'n ĉirkaŭ ŝi'a'n kol'o'n kaj, al'prem'ant'e si'a'n buŝ'et'o'n al ŝi'a vizaĝ'o, mal'laŭt'e dir'is: Pa'nj'o! don'u al mi manĝ'i! Nun tiu pet'o ankoraŭ hav'is en si neni'o'n, kio pov'us vek'i tim'o'n aŭ mal'ĝoj'o'n en la kor'o de la patr'in'o.

La vidv'in'o met'is la man'o'n en la poŝ'o'n kaj el'tir'is mon'uj'o'n, kiu en'hav'is kelk'e da mon'paper'et'o'j — la tut'a hav'o de ŝi kaj ŝi'a fil'in'o.

Ŝi ĵet'is la tuk'o'n sur la ŝultr'o'j'n, kaj, dir'int'e al la infan'o, ke ĝi trankvil'e atend'u ŝi'a'n re'ven'o'n, ŝi el'ir'is el la ĉambr'o.

Sur la mez'o de la ŝtup'ar'o ŝi renkont'is la pord'ist'o'n, kiu port'is fask'o'n da lign'o al unu el la loĝ'ej'o'j, kiu'j trov'iĝ'is en la unu'a etaĝ'o.

— Kar'a sinjor'o, — dir'is la vidv'in'o ĝentil'e kaj iom ne'kuraĝ'e, — ĉu vi ne pov'us al'port'i al mi el la proksim'a butik'et'o lakt'o'n kaj bulk'o'j'n por mi'a infan'o?

La pord'ist'o, ne halt'ant'e, aŭskult'is ĉi tiu'j'n vort'o'j'n, post'e li de'turn'is la kap'o'n kaj respond'is kun apenaŭ kaŝ'at'a mal'kontent'ec'o:

— He, kiu hav'as temp'o'n, por ir'i serĉ'i lakt'o'n kaj bulk'o'j'n! Ne por tio mi est'as ĉi tie, ke mi al'port'u manĝ'o'n al la loĝ'ant'o'j.

Dir'ant'e la last'a'j'n vort'o'j'n, li mal'aper'is mal'antaŭ fleks'o de la mur'o. La vidv'in'o ir'is pli mal'supr'e'n.

— Li ne vol'is far'i al mi komplez'o'n, — ŝi pens'is, — ĉar li diven'as, ke mi est'as mal'riĉ'a... Al tiu'j, de kiu'j li esper'as ricev'i pag'o'n, li port'is pez'a'n fask'o'n da lign'o.

Ŝi ir'is mal'supr'e'n sur la kort'o'n kaj rigard'is ĉirkaŭ'e'n.

— He, kio'n do vi tiel ĉirkaŭ'rigard'as? — ek'son'is apud ŝi vir'in'a voĉ'o raŭk'a kaj mal'agrabl'a.

La vidv'in'o ek'vid'is vir'in'o'n, kiu star'is antaŭ mal'alt'a pord'et'o proksim'e de la pord'eg'o kaj kies vizaĝ'o'n ŝi en la krepusk'o ne re'kon'is, sed kies mal'long'a jup'o, grand'a tol'a kuf'o kaj simpl'a tuk'o, mal'rekt'e ĵet'it'a sur la ŝultr'o'j'n, kaj ankaŭ la son'o de la voĉ'o kaj la ton'o de la parol'ad'o montr'is, ke ŝi est'as vir'in'o popol'amas'a.

La vidv'in'o konjekt'is, ke tio est'as la edz'in'o de la pord'ist'o.

— Mi'a bon'a sinjor'in'o, — ŝi dir'is, — ĉu mi ne trov'os ĉi tie iu'n, kiu al'port'us al mi lakt'o'n kaj bulk'o'j'n?

La vir'in'o pri'pens'is moment'o'n.

— De la kiom'a etaĝ'o vi est'as? — ŝi demand'is, — Mi vi'n ial ankoraŭ ne kon'as.

— Hodiaŭ mi en'loĝ'iĝ'is en la mansard'o...

— Ha, en la mansard'o! Nu kial do vi parol'aĉ'as pri ia al'port'ad'o al vi? ĉu vi ne pov'as mem ir'i al la vend'ej'o?

— Mi pag'us por la serv'o, — mal'laŭt'e dir'is la vidv'in'o; — sed la pord'ist'edz'in'o ne aŭd'is, aŭ ŝajn'ig'is, ke ŝi ne aŭd'as ŝi'a'j'n vort'o'j'n, kovr'is si'n pli bon'e per la tuk'o kaj mal'aper'is mal'antaŭ la mal'grand'a pord'et'o.

Kelk'e da minut'o'j la vidv'in'o star'is sen'mov'e, vid'ebl'e ne sci'ant'e, kio'n far'i kaj al kiu si'n turn'i; ŝi ek'ĝem'is kaj las'is fal'i la man'o'j'n. Sed baldaŭ ŝi lev'is la kap'o'n, kaj, al'ir'int'e al la pord'eg'o, ŝi mal'ferm'is la pord'et'o'n, kiu konduk'is al la strat'o.

Est'is ankoraŭ ne tre mal'fru'e vesper'e, sed sufiĉ'e mal'lum'e: mal'mult'a'j lantern'o'j mal'bon'e lum'is la mal'larĝ'a'n strat'et'o'n, plen'a'n de amas'o'j da hom'o'j; sur la trotuar'o'j larĝ'a'j part'o'j est'is en plen'a mal'lum'o. Ond'o da mal'varm'a aŭtun'a vent'o en'flu'is en la pord'eg'a'n ark'aĵ'o'n tra la mal'ferm'it'a pord'et'o, frap'is la vizaĝ'o'n de la vidv'in'o kaj ek'turn'is la flank'o'j'n de ŝi'a nigr'a tuk'o; la bru'o de la vetur'il'o'j kaj la murmur'eg'o de la inter'miks'it'a'j parol'o'j surd'ig'is ŝi'n, la mal'lum'o sur la trotuar'o'j ŝi'n tim'ig'is. Ŝi re'tir'iĝ'is je kelk'e da paŝ'o'j en la profund'o'n de la pord'eg'a ark'aĵ'o kaj star'is de'nov'e kelk'a'n temp'o'n kun mal'lev'it'a kap'o; subit'e tamen ŝi el'rekt'iĝ'is kaj paŝ'is antaŭ'e'n. Ŝi ebl'e re'memor'is si'a'n infan'o'n, kiu atend'is manĝ'o'n, aŭ ebl'e ŝi ek'sent'is, ke ŝi dev'as akir'i de si'a vol'o kaj kuraĝ'o tio'n, kio'n ŝi de nun dev'os jam akir'ad'i ĉiu'tag'e, ĉiu'hor'e. Ŝi met'is la tuk'o'n sur la kap'o'n kaj trans'paŝ'is la sojl'o'n de la pord'et'o. Ŝi ne sci'is, en kiu flank'o oni dev'as serĉ'i butik'et'o'n kun manĝ'ebl'aĵ'o'j. Ŝi ir'is sufiĉ'e grand'a'n pec'o'n, esplor'ant'e per la rigard'o la el'met'aĵ'o'j'n de la magazen'a'j fenestr'o'j, ŝi preter'pas'is kelk'e da cigar'butik'et'o'j, i'a'n kaf'ej'o'n, i'a'n butik'o'n de silk'aĵ'o'j, kaj ŝi ir'is re'turn'e. Ŝi ne kuraĝ'is pli en'profund'iĝ'i en la strat'o'n, nek pet'i de iu klar'ig'o'n. Ŝi direkt'is si'n en la ali'a'n flank'o'n, kaj post kvar'on'hor'o ŝi re'ven'is kun kelk'e da bulk'o'j en blank'a tuk'et'o.

Lakt'o'n ŝi ne al'port'is; ĝi ne est'is ricev'ebl'a en la butik'o, en kiu ŝi trov'is la bulk'o'j'n, ŝi ne vol'is, ne pov'is serĉ'i pli long'e, ŝi est'is mal'trankvil'a pri la infan'o, ŝi re'ir'is rapid'e, ŝi preskaŭ kur'is. Ŝi est'is jam kelk'e da paŝ'o'j antaŭ la pord'eg'o, kiam tuj mal'antaŭ si ŝi aŭd'is vir'a'n voĉ'o'n, kiu kant'et'is:

Ŝi pen'is cert'ig'i al si en la anim'o, ke la kant'et'o cel'as ne ŝi'n, ŝi ek'marŝ'is pli rapid'e kaj jam ating'is la pord'et'o'n, kiam la voĉ'o de la kant'ant'o ek'parol'is:

— Kie'n tiel rapid'e? kie'n? la vesper'o est'as bel'a! ebl'e ni iom promen'os?

Sen spir'o, tut'a trem'ant'e de tim'o kaj ofend'o, la jun'a vidv'in'o en'kur'is en la pord'eg'o'n kaj fort'e ĵet'ferm'is post si la pord'et'o'n. Post kelk'e da minut'o'j Janj'o, vid'ant'e la patr'in'o'n, en'ir'ant'a'n en la ĉambr'o'n, ĵet'is si'n al ŝi, al'prem'ant'e si'n al ŝi'a'j brak'o'j.

— Tiel long'e vi ne re'ven'is, pa'nj'o! — ŝi ek'kri'is, sed subit'e ŝi silent'iĝ'is kaj fiks'e rigard'is la patr'in'o'n —: pa'nj'o, vi de'nov'e plor'as, vi de'nov'e hav'as tia'n aspekt'o'n, kiel... kiel tiam, kiam oni en ĉerk'o el'port'is la patr'o'n el ni'a loĝ'ej'o.

La jun'a vir'in'o efektiv'e trem'is per la tut'a korp'o, larm'o'j amas'e flu'is sur ŝi'a'j flam'ant'a'j vang'o'j. Tio, kio'n ŝi sufer'is en la daŭr'o de si'a kvar'on'hor'a ekskurs'o en la urb'o'n, la batal'o kun si'a propr'a tim'em'ec'o, la rapid'a kur'o en la glit'ig'a strat'o, mez'e de la amas'o da hom'o'j kaj la mal'varm'a'j ond'o'j de la vent'o, precip'e la ofend'o, kiu'n ŝi ricev'is kvankam de hom'o ne'kon'at'a, sed kiu'n ŝi ricev'is la unu'a'n foj'o'n en la viv'o, — ĉio vid'ebl'e tre profund'e ŝi'n sku'is. Est'is tamen vid'ebl'e, ke ŝi decid'is venk'ad'i si'n mem sur ĉiu paŝ'o, ĉar ŝi rapid'e trankvil'iĝ'is, for'viŝ'is la larm'o'j'n, kis'is la infan'o'n, kaj, blov'ekscit'ant'e la fajr'o'n sur la kamen'o, ŝi dir'is:

— Mi al'port'is al vi bulk'o'j'n, Janj'o, kaj nun mi prepar'os la samovar'o'n kaj pret'ig'os te'o'n.

Ŝi pren'is el la ŝrank'o la argil'a'n kruĉ'o'n, kaj, rekomend'int'e al la infan'o est'i si'n'gard'a kun la fajr'o, ŝi de'nov'e mal'supr'e'n'ir'is sur la kort'o'n al la put'o. Baldaŭ ŝi re'ven'is, mal'facil'e spirant'e kaj lac'e, kun tali'o klin'it'a pro la pez'o de la kruĉ'o plen'a de akv'o, kiu'n ŝi port'is; ŝi tamen ne ripoz'is eĉ unu moment'o'n, sed tuj komenc'is la prepar'ad'o'n de la samovar'o. Ĉi tiu labor'o, kiu'n ŝi far'is vid'ebl'e la unu'a'n foj'o'n en la viv'o, ir'is tre mal'facil'e, tamen post ne plen'a hor'o la te'o est'is trink'it'a. Janj'o est'is sen'vest'ig'it'a kaj en'dorm'ig'it'a. La egal'mezur'a kaj mal'laŭt'a spir'ad'o de la infan'o atest'is dorm'o'n trankvil'a'n, de la pal'a vizaĝ'et'o mal'aper'is la post'e'sign'o'j de larm'o'j, tiel mult'e el'verŝ'it'a'j en la daŭr'o de la tut'a tag'o.

Sed la jun'a patr'in'o ne dorm'is; en si'a funebr'a vest'o, kun dis'liber'ig'it'a'j nigr'a'j bukl'o'j, kun vizaĝ'o apog'it'a sur la man'plat'o, ŝi sid'is sen'mov'e kontraŭ la esting'iĝ'ant'a fajr'ej'o kaj medit'is. Komenc'e mord'ant'a dolor'o fald'is ŝi'a'n blank'a'n frunt'o'n en kelk'e da profund'a'j sulk'o'j, la okul'o'j plen'iĝ'is de larm'o'j, la brust'o lev'iĝ'ad'is per mal'facil'a'j ĝem'o'j. Sed post iom da temp'o ŝi ek'sku'is la kap'o'n, kvazaŭ ŝi vol'us for'pel'i la amas'o'n da kor'dolor'o'j kaj tim'o'j, kiu'j ŝi'n sieĝ'is, ŝi lev'iĝ'is, rekt'ig'is la tali'o'n kaj dir'is mal'laŭt'e:

— Nov'a viv'o!

Jes, tiu vir'in'o jun'a, bel'a, kun blank'a'j man'o'j kaj elast'a tali'o, en'ir'is en viv'o'n tut'e nov'a'n por ŝi, tiu tag'o dev'is est'i por ŝi komenc'o de ne'kon'at'a est'ont'ec'o.

Kia do est'is ŝi'a est'int'ec'o?

La est'int'ec'o de Marta Swicka est'is mal'long'a koncern'e la jar'o'j'n, simpl'a koncern'e la okaz'int'aĵ'o'j'n.

Marta nask'iĝ'is en nobel'a bien'o ne tre luks'a kaj riĉ'a, sed bel'a kaj komfort'a. La bien'o de ŝi'a patr'o, kiu trov'iĝ'is en la mal'proksim'ec'o de nur kelk'e da mejl'o'j de Varsovio, konsist'is el kelk'e da cent'o'j da hektar'o'j da sem'o'taŭg'a ter'o, flor'o'riĉ'a, sufiĉ'e grand'a herb'ej'o, bel'a betul'a arb'ar'et'o, kiu liver'is hejt'a'n material'o'n en vintr'o kaj bel'a'j'n promen'o'j'n en somer'o, el vast'a ĝarden'o plen'a de frukt'arb'o'j kaj el bel'a dom'et'o kun ses front'a'j fenestr'o'j, el'ir'ant'a'j sur rond'o'form'a'n herb'o'tapiŝ'e kovr'it'a'n kort'o'n, kun verd'a'j gaj'aspekt'a'j fenestr'o'kovr'il'o'j, kun balkon'o kun kvar kolon'o'j, kiu'j'n ĉirkaŭ'volv'is punc'o'flor'a'j fab'o'j kaj tri'kolor'o'j kun bel'a'j viol'kolor'a'j kalik'o'j.

Super la lul'il'o de Marta sekv'e kant'is najtingal'o'j kaj mal'jun'a'j tili'o'j balanc'is si'a'j'n serioz'a'j'n frunt'o'j'n, roz'o'j flor'is kaj tritik'a'j spik'o'j rul'is ond'o'j'n da or'o. Klin'iĝ'ad'is super ĝi ankaŭ la bel'a vizaĝ'o de la patr'in'o kaj per varm'eg'a'j kis'o'j kovr'ad'is la nigr'a'har'a'n kap'et'o'n de la infan'o.

La patr'in'o de Marta est'is vir'in'o bon'a kaj bel'a, la patr'o est'is hom'o kler'a kaj ankaŭ bon'a. La sol'a infan'o de tiu'j ge'patr'o'j kresk'is mez'e de am'o de hom'o'j kaj de kares'o'j de bon'stat'o.

La unu'a dolor'o, kiu traf'is la ĝis tiam sen'nub'a'n viv'o'n de la bel'a, gaj'a kaj vigl'a knab'in'o, est'is la perd'o de la patr'in'o. Marta hav'is tiam la aĝ'o'n de dek'ses jar'o'j, ŝi mal'esper'is iom da temp'o, ŝi sopir'is long'e, sed la jun'ec'o met'is san'ig'a'n balzam'o'n sur la unu'a'n vund'o'n de ŝi'a kor'o, ruĝ'o re'flor'is sur ŝi'a vizaĝ'o, esper'o'j kaj rev'o'j re'ven'is.

Tamen baldaŭ ven'is ali'a'j mal'feliĉ'o'j. La patr'o de Marta, part'e pro si'a propr'a ne'si'n'gard'ec'o, sed precip'e kaŭz'e de ekonomi'a'j ŝanĝ'o'j, kiu'j far'iĝ'is en la land'o, en'fal'is en danĝer'o'n perd'i si'a'n posed'aĵ'o'n. Li'a san'o ek'ŝancel'iĝ'is, li antaŭ'vid'is ne sol'e la ruin'o'n de si'a hav'o, sed ankaŭ la proksim'a'n fin'o'n de si'a viv'o. Tamen la sort'o de Marta tiam ŝajn'is jam asekur'it'a. Ŝi am'is kaj est'is am'at'a.

Johano Swicki, jun'a ofic'ist'o, kiu hav'is jam sufiĉ'e alt'a'n ofic'o'n en unu el la regn'a'j instituci'o'j en Varsovio, ek'am'is la bel'a'n nigr'okul'a'n fraŭl'in'o'n kaj vek'is en ŝi reciprok'a'n sent'o'n de estim'o kaj am'o. Kelk'e da semajn'o'j post la edz'iĝ'a fest'o de Marta mort'is ŝi'a patr'o. La ruin'ig'it'a nobel'o, kiu ebl'e iam rev'is pli bril'ant'a'n sort'o'n por si'a sol'infan'o, kun ĝoj'o en'met'is ŝi'a'n man'o'n en la man'o'n de ne'riĉ'a, sed labor'em'a hom'o; pens'ant'e, ke de la moment'o, kiam Marta for'ir'is de la edz'iĝ'a altar'o, ŝi'a est'ont'ec'o ricev'is sufiĉ'a'n asekur'o'n kontraŭ la sufer'o'j de sol'ec'o kaj la danĝer'o'j de mal'riĉ'ec'o, li mort'is trankvil'e.

La du'a'n foj'o'n en la viv'o Mart'a'n traf'is grand'a dolor'o, sed ĉi tiu'n foj'o'n ĝi'n kviet'ig'is jam ne sol'e la jun'ec'o, sed ankaŭ la am'o de edz'in'o kaj post'e patr'in'o. Ŝi'a bel'a lok'o de nask'iĝ'o perd'iĝ'is por ŝi por ĉiam, trans'ir'is en la man'o'j'n de fremd'a'j hom'o'j, sed kompens'e la am'at'a kaj am'ant'a edz'o mez'e de la urb'a bru'o aranĝ'is por ŝi mol'a'n, varm'a'n kaj oportun'a'n nest'o'n, en kiu baldaŭ ek'son'is la arĝent'o'son'a voĉ'o de infan'o.

Inter famili'a'j ĝoj'o'j kaj dev'o'j kvin jar'o'j pas'is por la jun'a vir'in'o feliĉ'e kaj rapid'e.

Johano Swicki labor'is konscienc'e kaj lert'e, ricev'ad'is sufiĉ'e grand'a'n salajr'o'n, kiu don'is al li la ebl'o'n ĉirkaŭ'ig'i la am'at'a'n vir'in'o'n per ĉio, al kio ŝi al'kutim'iĝ'is de'post si'a nask'iĝ'o kaj kio en'hav'is en si ĉarm'o'n por ĉiu kur'ant'a moment'o kaj trankvil'ec'o'n por ĉiu morgaŭ'a tag'o. Por ĉiu? ne! nur por la plej proksim'a. Ĉar Johano Swicki ne est'is sufiĉ'e antaŭ'zorg'a, por pens'i pri pli mal'proksim'a est'ont'ec'o, se tio postul'is i'a'n eĉ plej mal'grand'a'n rifuz'o'n al si en la nun'a moment'o.

Jun'a, fort'a, labor'em'a, li fid'is si'a'n jun'ec'o'n, si'a'n fort'o'n kaj labor'em'ec'o'n, pens'ant'e, ke ĉi tiu'j trezor'o'j neniam el'ĉerp'iĝ'os. Ili tamen el'ĉerp'iĝ'is tro baldaŭ. La edz'o de Marta en'fal'is en mal'san'o'n mal'facil'a'n kaj subit'a'n, el kiu ne sav'is li'n la konsil'o'j de la kurac'ist'o'j, nek la pen'o'j de la mal'esperant'a edz'in'o. Li mort'is. Kun'e kun li'a mort'o fin'iĝ'is ne sol'e la hejm'a feliĉ'o de Marta, sed el'glit'iĝ'is el sub ŝi'a'j pied'o'j ankaŭ la fundament'o de ŝi'a material'a ekzist'ad'o.

Ne por ĉiam sekv'e la edz'iĝ'a altar'o sav'is la jun'a'n vir'in'o'n de la sufer'o'j de sol'ec'o kaj de la danĝer'o'j de mal'riĉ'ec'o. La tre mal'nov'a aksiom'o, ke ekzist'as neni'o cert'a en la mond'o, efektiv'iĝ'is sur ŝi en tiu mezur'o, en kiu ĝi est'as ver'a. Ĉar ĝi est'as ver'a ne en plen'a absolut'ec'o. Ĉio, kio ven'as al la hom'o el ekster'e, pas'as kaj ŝanĝ'iĝ'as ĉirkaŭ li sub la influ'o de iu'j mil'o'j da flu'o'j kaj komplik'iĝ'o'j, kun kiu'j ir'as kaj reciprok'e inter'lig'iĝ'as la soci'a'j rilat'o'j kaj aranĝ'o'j, sub la oft'e plej terur'a, ĉar mal'plej antaŭ'vid'ebl'a kaj antaŭ'kalkul'ebl'a influ'o de la blind'a traf'o. Sed la sort'o de la hom'o sur la ter'o est'us efektiv'e tre bedaŭr'ind'a, se li'a tut'a fort'o, ĉiu'j li'a'j posed'o'j kaj garanti'o'j ten'iĝ'us nur en tiu'j element'o'j ekster'a'j, ŝanĝ'iĝ'em'a'j kaj pas'em'a'j kiel akv'a'j ond'o'j, de'pend'ant'a'j de la ordon'o'j de la vent'o'j. Jes, ekzist'as neni'o cert'a sur la ter'o, krom tio, kio'n la hom'o posed'as en si'a propr'a brust'o kaj kap'o: krom kler'ec'o, kiu montr'as voj'o'j'n kaj instru'as ir'i sur ili; krom labor'o, kiu lum'as la sol'ec'o'n kaj asekur'as kontraŭ mizer'o; krom spert'o, kiu instru'as, kaj alt'a'j sent'o'j, kiu'j gard'as kontraŭ mal'bon'o. Ankaŭ ĉi tie la cert'ec'o est'as nur relativ'a: ĝi'n romp'as la mal'seren'a, sed ne'venk'ebl'a potenc'o de mal'san'o kaj mort'o. Sed tiel long'e, kiel sen'sku'e kaj regul'e daŭr'as kaj dis'volv'iĝ'as tiu proces'o de la hom'a mov'iĝ'ad'o, pens'ad'o kaj sent'ad'o, kiu est'as nom'at'a viv'o, tiel long'e la hom'o ne dis'iĝ'as de si mem, tiel long'e li mem si'n serv'as, help'as, apog'as si'n sur tio, kio'n li sukces'is kolekt'i al si en la est'int'ec'o, kio serv'as li'n kiel batal'il'o en la batal'o kontraŭ la komplik'iĝ'o'j de la viv'o, la ŝanĝ'ig'o'j de la sort'o, la kruel'ec'o de la blind'a okaz'o.

Mart'a'n tromp'is kaj for'las'is ĉio, kio, ven'ant'e de ekster'e, ĝis nun est'is por ŝi amik'a kaj protekt'a. La sort'o, kiu ŝi'n traf'is, tut'e ne est'is ia sort'o escept'a, ŝi'a mal'feliĉ'o ne hav'is si'a'n font'o'n en ia strang'a, ne'ordinar'a okaz'int'aĵ'o, en ia mir'ig'a katastrof'o, kiu mal'oft'e aper'as en la histori'o de la hom'ar'o. Financ'a ruin'iĝ'o kaj mort'o ĝis nun lud'is en ŝi'a viv'o la rol'o'n de detru'ant'o'j de la trankvil'ec'o kaj feliĉ'o. Kio do est'as pli ordinar'a? kio precip'e ĉe ni est'as pli ordinar'a ol la unu'a? kio est'as pli oft'a, pli ne'evit'ebl'a ol la du'a?

Marta renkont'iĝ'is vizaĝ'o kontraŭ vizaĝ'o kun tio, kun kio renkont'iĝ'as milion'o'j da hom'o'j, milion'o'j da vir'in'o'j. Kiu ne renkont'is oft'e en si'a viv'o hom'o'j'n, kiu'j plor'as super la river'o'j de Babilono, ĉirkaŭ'flu'ant'a'j la ruin'o'j'n de ili'a perd'it'a bon'stat'o? Kiu pov'as pri'kalkul'i, kiom da foj'o'j en si'a viv'o li rigard'is funebr'a'n vest'o'n de vidv'in'o, pal'a'j'n vizaĝ'o'j'n kaj larm'e'lac'ig'it'a'j'n okul'o'j'n de orf'o'j?

Ĉio, kio akompan'is ĝis nun la viv'o'n de la jun'a vir'in'o, dis'iĝ'is de ŝi, for'flug'is de ŝi, sed ŝi ne dis'iĝ'is de si mem. Kio ŝi mem pov'is est'i por si mem? kio'n ŝi sukces'is kolekt'i por si en la est'int'ec'o? kia'j arm'il'o'j de instru'it'ec'o, vol'o aŭ spert'o pov'is serv'i ŝi'n en la batal'o kontraŭ la komplik'aĵ'o'j de la soci'a viv'o, kontraŭ la mizer'o, blind'a okaz'o, sol'ec'o? En ĉi tiu'j demand'o'j kuŝ'is la enigm'o de ŝi'a est'ont'ec'o, la demand'o pri viv'o kaj mort'o, ne sol'e por ŝi, sed ankaŭ por ŝi'a infan'o.

Material'e tiu jun'a patr'in'o posed'is neni'o'n, aŭ preskaŭ neni'o'n. Kelk'a'j dek'o'j da spes'mil'o'j, kiu'j rest'is de la vend'o de la mebl'aĵ'o'j post la pag'o de mal'grand'a'j ŝuld'o'j kaj de la kost'o de la en'ter'ig'o de la edz'o, iom da tol'aĵ'o, du vest'o'j prezent'is ŝi'a'n tut'a'n hav'o'n. Grand'valor'a'j'n juvel'o'j'n ŝi neniam hav'is: tiu'j'n, kiu'j'n ŝi hav'is, ŝi vend'is dum la mal'san'ec'o de la edz'o, por pag'i la van'a'j'n konsil'o'j'n de la kurac'ist'o'j kaj la sam'e van'a'j'n medikament'o'j'n. Eĉ la mizer'a'j mebl'aĵ'o'j, kiu'j trov'iĝ'is en ŝi'a nov'a loĝ'ej'o, ne est'is ŝi'a propr'aĵ'o. Ŝi lu'is ili'n kun'e kun la ĉambr'o en la mansard'o, kaj por ili'a uz'ad'o, tiel sam'e kiel por la ĉambr'o, ŝi pren'is sur si'n la dev'o'n pag'i en la unu'a tag'o de ĉiu monat'o.

Tio prezent'is est'ant'ec'o'n mal'gaj'a'n, nud'a'n, sed almenaŭ jam klar'e difin'it'a'n. Ne'difin'it'a rest'is la est'ont'ec'o. Oni dev'is ĝi'n akir'i, preskaŭ kre'i.

Ĉu tiu jun'a, bel'a vir'in'o kun la graci'a tali'o, la blank'a'j man'o'j kaj silk'ec'a'j nigr'a'j har'o'j, dens'e ĉirkaŭ'ant'a'j la bel'form'a'n kap'o'n, posed'is i'a'n fort'o'n de akir'ad'o? ĉu el si'a est'int'ec'o ŝi el'port'is i'o'n, el kio ŝi pov'us kre'i est'ont'ec'o'n? Ŝi medit'is pri tio, sid'ant'e sur mal'alt'a lign'a seĝ'et'o antaŭ la ard'ant'a'j karb'o'j de la kamen'o. Ŝi'a'j okul'o'j kun esprim'o de profund'a am'o est'is fiks'it'a'j sur la vizaĝ'et'o de la infan'o, kiu trankvil'e dorm'is sur la blank'a'j kusen'o'j. Por vi, ŝi dir'is post kelk'a silent'o, kaj por mi, pro pan'o, pro azil'o, pro trankvil'ec'o mi labor'os!

Ŝi star'iĝ'is antaŭ la fenestr'o. La nokt'o est'is mal'lum'a, Marta vid'is neni'o'n, nek la krut'a'j'n tegment'o'j'n, kiu'j star'is mal'supr'e de la alt'a mansard'o en form'o de mult'e da lev'it'aĵ'o'j kaj fleks'it'aĵ'o'j, nek la mal'lum'a'j'n fum'mal'pur'ig'it'a'j'n kamen'tub'o'j'n, star'ant'a'j'n super la tegment'o'j, nek la strat'a'j'n lantern'o'j'n, kies mal'klar'a bril'o ne ating'is la alt'ec'o'n de ŝi'a fenestr'o. Ŝi ne vid'is eĉ la ĉiel'o'n, ĉar ĝi est'is kovr'it'a de nub'o'j kaj neni'u stel'o en ĝi bril'is. Sed la bru'o de la grand'a urb'o ating'is ŝi'a'j'n orel'o'j'n, sen'ĉes'a, kvankam nokt'a, surd'ig'a, kvankam mal'fort'ig'it'a de la mal'proksim'ec'o. La hor'o ne est'is tro mal'fru'a; en la larĝ'a'j, bel'eg'a'j strat'o'j, kiel ankaŭ en la mal'vast'a'j mal'lum'a'j strat'et'o'j, hom'o'j ankoraŭ ir'is, vetur'is, cel'is plezur'o'n, serĉ'is profit'o'n, kur'is tie'n, kie'n vok'is ili'n la sci'vol'ec'o de la pens'o, la volupt'o de la kor'o, aŭ la esper'o de akir'o.

Marta met'is la frunt'o'n sur la inter'plekt'it'a'j'n man'o'j'n kaj ferm'is la okul'o'j'n. Ŝi aŭskult'is la mil'o'j'n da voĉ'o'j, inter'miks'it'a'j'n en unu voĉ'o'n grand'eg'a'n, kvankam ne'klar'a'n kaj monoton'a'n, sed tamen plen'a'n de flam'ec'a'j eksplod'o'j, de subit'a'j silent'iĝ'o'j, de obtuz'a'j ek'kri'o'j kaj mister'a'j murmur'o'j. La grand'a urb'o aper'is antaŭ la okul'o'j de ŝi'a imag'o en la form'o de grand'eg'a abel'uj'o, en kiu mov'iĝ'is, bol'is per viv'o kaj pelad'o, mult'o da hom'a'j ekzist'aĵ'o'j. Ĉiu el tiu'j ekzist'aĵ'o'j posed'is lok'o'n, sur kiu ĝi labor'is, kaj lok'o'n, sur kiu ĝi ripoz'is, cel'o'j'n, al kiu'j ĝi ir'is, il'o'j'n, per kiu'j ĝi liber'ig'is al si voj'o'n tra la amas'o. Por ŝi, la mal'riĉ'a, en sen'bord'a'n sol'ec'o'n ĵet'it'a vir'in'o, kia est'os la lok'o de labor'ad'o kaj ripoz'ad'o? kie est'as tiu cel'o, al kiu ŝi si'n direkt'os? kie ŝi pren'os la il'o'j'n, kiu'j liber'ig'os la voj'o'n por la mal'riĉ'a kaj for'las'it'a vir'in'o? Kaj kia'j est'os por ŝi tiu'j hom'a'j ekzist'aĵ'o'j, kiu'j tie bru'as tiel sen'ĉes'e kaj kies spir'ad'o kaŭz'as tiu'n flam'ec'a'n murmur'o'n, en kies jen lev'iĝ'ant'a'j, jen mal'lev'iĝ'ant'a'j ond'o'j ŝi'a'j orel'o'j nun naĝ'as? Ĉu ili est'os por ŝi just'a'j aŭ kruel'a'j, favor'kor'a'j aŭ sen'kompat'a'j? Ĉu mal'ferm'iĝ'os antaŭ ŝi'a'j paŝ'o'j tiu'j dens'e ferm'it'a'j falang'o'j, kiu'j puŝ'iĝ'as al la feliĉ'o kaj bon'stat'o, aŭ ĉu ili ferm'iĝ'os ankoraŭ pli dens'e, por ke la nov'e'ven'int'in'o ne mal'vast'ig'u al ili la lok'o'n, ne antaŭ'iĝ'u al iu el ili en la pen'a puŝ'iĝ'ad'o? Kia'j regul'ar'o'j kaj mor'o'j est'os por ŝi favor'a'j kaj kia'j est'os mal'amik'a'j, kaj ĉu pli grand'a est'os la nombr'o de la unu'a'j aŭ de la last'a'j? Sed antaŭ ĉio, antaŭ ĉio — ĉu ŝi est'os kapabl'a mem venk'i la element'o'j'n mal'amik'a'j'n, far'i ĝust'a'n uz'o'n el la element'o'j amik'a'j, el ĉiu moment'o, el ĉiu bat'o de la kor'o, el ĉiu pens'o, kiu flug'os tra la kap'o'n? ĉiu'j'n ek'trem'o'j'n, kiu'j tuŝ'os la fibr'o'j'n de la kor'o, kun'ig'i en unu fort'o'n prudent'a'n, persist'a'n, grand'a'n, en tia'n fort'o'n, kiu est'os kapabl'a for'pel'i mizer'o'n, asekur'i la hom'a'n honor'o'n kontraŭ humil'iĝ'o, gard'i kontraŭ sen'frukt'a'j dolor'o'j, mal'esper'o kaj — mort'o per mal'sat'o?

En tiu'j demand'o'j koncentr'iĝ'is la tut'a anim'o de Marta. Re'memor'o'j agrabl'a'j kaj sam'temp'e mord'ant'a'j, re'memor'o'j de vir'in'o, kiu iam, est'ant'e graci'a kaj gaj'a knab'in'o, per mal'pez'a'j pied'o'j paŝ'ad'is sur la freŝ'a herb'o kaj bel'kolor'a'j flor'o'j de la hejm'a vilaĝ'o; kiu post'e, flank'e de am'at'a edz'o, pas'ig'ad'is tag'o'j'n feliĉ'a'j'n, liber'a'j'n de zorg'o'j kaj mal'ĝoj'o, kaj nun en vest'o de vidv'in'o star'is ĉe la mal'grand'a fenestr'et'o de mansard'o, kun pal'a frunt'o, apog'it'a sur la kun'met'it'a'j man'plat'o'j; re'memor'o'j de vir'in'o, kiu'j en la daŭr'o de la tut'a pas'int'a tag'o ŝi'n ĉirkaŭ'is per amas'o da log'ant'a'j fantom'o'j, vund'ant'e kaj ŝir'ant'e, for'flug'is nun de ŝi antaŭ la minac'a, mister'a, sed real'e palp'ebl'a bild'o de la est'ant'ec'o. Ĉi tiu bild'o en'glut'is ŝi'a'j'n pens'o'j'n, tamen vid'ebl'e ŝi'n ne terur'is. Ĉu ŝi ĉerp'is si'a'n kuraĝ'o'n el la patr'in'a am'o, kiu plen'ig'is ŝi'a'n kor'o'n? Ĉu ŝi posed'is tiu'n fier'ec'o'n, kiu abomen'as tim'o'n? Ĉu... ŝi ne kon'is la mond'o'n nek si'n mem? Ŝi ne tim'is. Kiam ŝi lev'is la vizaĝ'o'n, sur ĝi est'is post'e'sign'o'j de larm'o'j, kiu'j'n ŝi el'flu'ig'is en la last'a'j tag'o'j, sur ĝi est'is la esprim'o de kor'dolor'o kaj sopir'o, sed tim'o kaj sen'esper'ec'o sur ĝi ne est'is.

La sekv'ant'a'n tag'o'n post si'a trans'loĝ'iĝ'o en la mansard'o'n Marta je la dek'a hor'o maten'e est'is jam en la urb'o.

Vid'ebl'e ŝi rapid'is al ia cel'o; ia brul'ig'ant'a pens'o, mal'trankvil'a esper'o pel'is ŝi'n antaŭ'e'n, ĉar ŝi ir'is rapid'e, kaj mal'rapid'ig'is si'a'j'n paŝ'o'j'n nur tiam, kiam ŝi trov'iĝ'is sur la strat'o Dluga. Tie ŝi ir'is jam ĉiam pli kaj pli mal'rapid'e, mal'fort'a ruĝ'o aper'is sur ŝi'a'j pal'a'j vang'o'j, la spir'ad'o far'iĝ'is pli rapid'a, kiel est'as ordinar'e ĉe la al'proksim'iĝ'o de moment'o tre dezir'at'a kaj sam'temp'e terur'a, kiu postul'as la streĉ'iĝ'o'n de ĉiu'j fort'o'j de la prudent'o kaj vol'o, kiu vek'as esper'o'n, sen'kuraĝ'ec'o'n, aŭ ebl'e eĉ malgraŭ'vol'a'n hont'o'n, kaŭz'it'a'n de la kutim'o'j de la tut'a viv'o, de la serioz'a nov'ec'o de la situaci'o.

Antaŭ la pord'eg'o de unu el la plej grand'a'j dom'o'j ŝi halt'is kaj rigard'is la numer'o'n de la dom'o; la numer'o vid'ebl'e est'is ĝust'e tiu, kiu'n ŝi hav'is en si'a memor'o, ĉar post unu iom pli long'a kaj pli profund'a ek'spir'o ŝi komenc'is mal'rapid'e supr'e'n'ir'i sur la lum'a kaj larĝ'a ŝtup'ar'o.

Apenaŭ ŝi pas'is dek kelk'e da ŝtup'o'j, ŝi vid'is du mal'supr'e'n'ir'ant'a'j'n vir'in'o'j'n. Unu el ili est'is vest'it'a pen'plen'e, eĉ kun elegant'ec'o, kaj hav'is ten'iĝ'o'n mem'fid'a'n, vizaĝ'esprim'o'n trankvil'a'n, kontent'a'n. La du'a, pli jun'a, tre jun'a, en mal'hel'a lan'a vest'o, iom el'uz'it'a ŝal'o sur la ŝultr'o'j, kun ĉapel'o, kiu vid'ebl'e tra'viv'is jam pli ol unu aŭtun'o'n, ir'is kun mal'lev'it'a'j man'o'j, kun rigard'o direkt'it'a al la ter'o. La iom ruĝ'a'j palpebr'o'j, la pal'a kolor'o de la vizaĝ'o kaj la mal'dik'ec'o de la tali'o don'is al la tut'a figur'o de tiu jun'a kaj sufiĉ'e bel'a knab'in'o la esprim'o'n de mal'gaj'ec'o, mal'fort'ec'o kaj lac'ec'o. Tiu'j du vir'in'o'j vid'ebl'e bon'e kon'is si'n reciprok'e, ĉar ili parol'is inter si intim'e.

— Di'o, mi'a Di'o! — dir'is la pli jun'a mal'laŭt'e kaj iom ĝem'ant'e, — kio'n mi mal'feliĉ'a nun far'os? la last'a esper'o mi'n tromp'is. Kiel mi dir'os al la patr'in'o, ke ankaŭ hodiaŭ mi ne ricev'is ankoraŭ lecion'o'j'n! Ŝi pli mal'san'iĝ'os... kaj eĉ sen tio en la dom'o est'as jam neni'o por manĝ'i...

— Nu, nu, — respond'is la pli mal'jun'a per ton'o, en kiu krom kun'sent'o son'is ankaŭ kord'o de fort'e sent'at'a propr'a pli'alt'ec'o; — ne mal'ĝoj'u tiel fort'e! labor'u ankoraŭ iom super la muzik'o...

— Ha! se mi sci'us tiel lud'i, kiel Vi! — ek'kri'is la pli jun'a, — sed mi ne sci'as...

— Talent'o'n vi ne hav'as, mi'a kar'a! — dir'is la pli mal'jun'a, — kio'n far'i? vi ne hav'as talent'o'n!

Tiel parol'ant'e, la du vir'in'o'j pas'is preter Marta; ili est'is tiel okup'it'a'j unu de si'a kontent'ec'o kaj la du'a de si'a mal'ĝoj'o, ke ili ne don'is eĉ la plej mal'grand'a'n atent'o'n al la vir'in'o, kies funebr'a vest'o preter'ŝov'iĝ'is antaŭ ili. Sed ŝi halt'is subit'e kaj akompan'is ili'n per si'a rigard'o. Ili vid'ebl'e est'is instru'ist'in'o'j, kiu'j for'las'is la lok'o'n, al kiu ŝi nun cel'is. Unu el ili for'las'is tiu'n lok'o'n kun vizaĝ'o tre kontent'a, sed la du'a — kun larm'o'j. Post du'on'hor'o, ebl'e post kvar'on'hor'o, ŝi ankaŭ mal'supr'e'n'ir'os per tiu ŝtup'ar'o, per kiu nun ŝi supr'e'n'ir'as. Ĉu ĝoj'o aŭ larm'o'j est'os ŝi'a sort'o? Ŝi'a kor'o bat'is fort'e, kiam ŝi ek'tuŝ'is la sonor'il'o'n ĉe la pord'o, sur kiu bril'is kupr'a plat'o kun la sur'skrib'o: Inform'a ofic'ej'o por instru'ist'o'j kaj instru'ist'in'o'j, de Ludovik'in'o Zminska.

Tra mal'grand'a antaŭ'ĉambr'o, kies pord'o mal'ferm'iĝ'is post la ek'son'o de la sonor'il'o, Marta en'ir'is en vast'a'n ĉambr'o'n, lum'it'a'n de du grand'a'j fenestr'o'j, el'ir'ant'a'j sur mult'e'hom'a'n strat'o'n; en la ĉambr'o star'is mult'e da bel'a'j mebl'o'j, inter kiu'j disting'iĝ'is kaj tuj fal'is en la okul'o'j'n tut'e nov'a tre elegant'a kaj mult'e'kost'a fortepian'o.

En la ĉambr'o est'is tri person'o'j, el kiu'j unu lev'iĝ'is renkont'e al Marta. Ĝi est'is vir'in'o de mez'a aĝ'o, kun har'o'j de ne'difin'it'a kolor'o, glat'e friz'it'a'j sub elegant'a blank'a kuf'o, kun si'n'ten'ad'o iom rigid'a. Ŝi'a vizaĝ'o kun sufiĉ'e regul'a'j trajt'o'j ne hav'is i'a'n klar'e difin'it'a'n karakter'a'n esprim'o'n, kaj, tiel sam'e kiel la griz'a vest'o sen i'a'j ornam'o'j, buton'um'it'a sur la brust'o per vic'o da monoton'a'j buton'o'j, ĝi per neni'o for'puŝ'is kaj per neni'o al'tir'is. Tio est'is figur'o, de la kap'o ĝis la pied'o'j port'ant'a la esprim'o'n de ofic'ec'o; tiu vir'in'o ebl'e est'is kapabl'a en ali'a temp'o kaj ali'a lok'o rid'et'i liber'e, rigard'i sent'em'e, per kor'a mov'o etend'i la man'o'n por man'prem'o, sed ĉi tie, en tiu salon'et'o, en kiu ŝi akcept'ad'is la person'o'j'n, kiu'j bezon'is ŝi'a'n konsil'o'n kaj help'o'n, kaj aper'ad'is en la karakter'o de ofic'per'ist'in'o inter tiu'j person'o'j kaj la publik'o, ŝi est'is tia, kia ŝi sen'dub'e dev'is est'i, ĝentil'a kaj bon'manier'a, sed si'n'de'ten'a kaj si'n'gard'a. Tiu ĉambr'o hav'is ŝajn'o'n de salon'et'o; sed en efektiv'ec'o ĝi est'is komerc'ej'o tia sam'a, kia'j est'as ĉiu'j ali'a'j komerc'ej'o'j; ĝi'a mastr'in'o propon'ad'is si'a'j'n konsil'o'j'n, klar'ig'o'j'n kaj rilat'o'j'n al tiu'j, kiu'j ili'n postul'ad'is de ŝi, inter'ŝanĝ'e kontraŭ reciprok'a serv'o en form'o de mon'o. Ĝi est'is ankaŭ pur'iĝ'ej'o, tra kiu pas'ad'is hom'a'j anim'o'j, en'ir'ant'e el ĝi en la ĉiel'o'n de akir'it'a labor'o, aŭ en la infer'o'n de kontraŭ'vol'a sen'labor'ec'o.

Marta halt'is moment'o'n apud la pord'o kaj ĵet'is si'a'n rigard'o'n sur la vizaĝ'o'n kaj la figur'o'n de la vir'in'o, kiu ir'is al ŝi renkont'e. Ŝi'a'j okul'o'j, kiu'j hieraŭ ĉiu'minut'e plen'iĝ'ad'is de larm'o'j, sed hodiaŭ est'is sek'a'j kaj bril'ant'a'j, akir'is la esprim'o'n de ne'ordinar'a akr'ec'o, eĉ preskaŭ penetr'em'ec'o. Vid'ebl'e en ili koncentr'iĝ'is la tut'a pens'o'kapabl'ec'o de la jun'a vir'in'o kaj pen'is penetr'i en la profund'o'n de la person'o, kies buŝ'o dev'is el'parol'i juĝ'o'n pri ŝi'a est'ont'a sufer'ad'o aŭ trankvil'ec'o. La unu'a'n foj'o'n en si'a viv'o Marta nun ven'is al iu pro negoc'o; est'is unu el la plej grav'a'j negoc'o'j de mal'riĉ'a'j hom'o'j: bezon'o de labor'en'spez'o.

— Estim'at'a sinjor'in'o kred'ebl'e hav'as bezon'o'n al la inform'a ofic'ej'o? — dir'is la mastr'in'o de la loĝ'ej'o.

— Jes, sinjor'in'o, — respond'is la ven'int'in'o. — Mi est'as Marta Swicka.

— Vol'u sid'iĝ'i kaj atend'i moment'o'n, ĝis mi fin'os la inter'parol'ad'o'n kun tiu'j sinjor'in'o'j, kiu'j ven'is antaŭ'e.

Marta sid'iĝ'is sur seĝ'o, kiu est'is montr'it'a al ŝi, kaj nur nun ŝi direkt'is si'a'n atent'o'n al la du ali'a'j person'o'j, kiu'j trov'iĝ'is en la ĉambr'o.

Tiu'j person'o'j fort'e diferenc'is inter si per la aĝ'o, vest'aĵ'o kaj ekster'aĵ'o. Unu el ili est'is fraŭl'in'o, hav'ant'a la aĝ'o'n de ebl'e du'dek jar'o'j, tre bel'a, kun rid'et'o sur la roz'o'kolor'a buŝ'o, kun blu'a'j okul'o'j, kiu'j rigard'is seren'e, preskaŭ gaj'e, en silk'a vest'o de hel'a kolor'o kaj mal'grand'a ĉapel'o, kiu bel'e ornam'is la hel'e blond'a'j'n har'o'j'n. Vid'ebl'e ĝust'e kun ŝi Ludovik'in'o Zminska inter'parol'is antaŭ la en'ir'o de Marta, ĉar al ŝi ankaŭ ŝi si'n turn'is tuj post la salut'a akcept'o de la ven'int'in'o. Ŝi parol'is angl'e, kaj jam de la unu'a'j vort'o'j de respond'o de la jun'a fraŭl'in'o oni tuj pov'is diven'i, ke ŝi est'as nask'it'a angl'in'o. Marta ne kompren'is la parol'ad'o'n de la du vir'in'o'j, ĉar ŝi ne sci'is la lingv'o'n, kiu'n ili parol'is, ŝi vid'is nur, ke liber'a rid'et'o ne for'las'is la buŝ'o'n de la bel'a angl'in'o, ke ŝi'a vizaĝ'o, si'n'ten'ad'o kaj manier'o de parol'ad'o esprim'is kuraĝ'ec'o'n de person'o, kiu kutim'is hav'i sukces'o'n, kaj kiu plen'e fid'as si'n mem kaj la sort'o'n, kiu ŝi'n atend'as.

Post mal'long'a inter'parol'ad'o la mastr'in'o de la loĝ'ej'o pren'is foli'et'o'n da paper'o kaj komenc'is rapid'e skrib'i i'o'n sur ĝi.

Marta, kiu kun streĉ'it'a atent'o observ'is la detal'o'j'n de la scen'o, kiu hav'is proksim'a'n rilat'o'n al ŝi'a propr'a situaci'o, vid'is ke Ludovik'in'o Zminska skrib'is la leter'o'n franc'e, met'is tie cifer'o'n, esprim'ant'a'n la sum'o'n de 600 spes'mil'o'j, kaj sur la kovert'o ŝi skrib'is unu el la graf'a'j famili'nom'o'j kaj al'don'is la nom'o'n de la plej bel'a strat'o en Varsovio. Far'int'e ĉio'n ĉi tio'n, ŝi kun ĝentil'a rid'et'o trans'don'is la leter'o'n al la angl'in'o, kiu lev'iĝ'is, far'is salut'o'n kaj el'ir'is el la ĉambr'o per facil'a'j paŝ'o'j, kun kap'o lev'it'a kaj kun rid'et'o de kontent'ec'o sur la buŝ'o.

— Ses'cent spes'mil'o'j por jar'o, — medit'is Marta, — kia riĉ'ec'o, mi'a Di'o! kia feliĉ'o, kiam oni pov'as tiom mult'e labor'en'spez'i! Se oni promes'us al mi almenaŭ du'on'o'n de tiu sum'o, mi est'us trankvil'a pri Janj'o kaj pri mi!

Medit'ant'e tia'manier'e, la jun'a vir'in'o kun interes'o kaj sen'konsci'a kompat'o rigard'is la person'o'n, kun kiu post la for'ir'o de la angl'in'o la mastr'in'o de la loĝ'ej'o komenc'is inter'parol'ad'o'n.

Ĝi est'is vir'in'o, kiu pov'is hav'i la aĝ'o'n de ĉirkaŭ ses'dek jar'o'j, mal'grand'a, mal'gras'a, kun vizaĝ'o velk'int'a, kovr'it'a de mult'o da sulk'et'o'j, kun har'o'j preskaŭ tut'e blank'a'j, komb'it'a'j en la form'o de du glat'a'j stri'o'j sub ĉapel'o nigr'a, ĉif'it'a kaj de antaŭ'long'e pas'int'a mod'o. Nigr'a lan'a vest'o kaj silk'a antikv'a mantel'et'o pend'is sur la mal'gras'a korp'o de la mal'jun'ul'in'o, ŝi'a'j man'o'j tra'vid'ebl'a'j, blank'a'j kaj mal'dik'a'j, per mal'trankvil'a mov'ad'o ĉiam ĉif'ad'is kaj turn'ad'is en la sen'karn'a'j fingr'o'j blank'a'n tol'a'n tuk'et'o'n, kiu kuŝ'is sur ŝi'a'j genu'o'j. Tia'n sam'a'n mal'trankvil'ec'o'n montr'is ŝi'a'j okul'o'j, kiu'j vid'ebl'e iam est'is blu'a'j, sed nun sen'kolor'iĝ'is kaj sen'bril'iĝ'is; ili jen lev'iĝ'ad'is al la vizaĝ'o de la mastr'in'o, jen kovr'iĝ'ad'is per la ruĝ'a'j palpebr'o'j, jen kur'ad'is de objekt'o al objekt'o, kvazaŭ spegul'ant'e per tio la mal'trankvil'ec'o'n kaj dolor'a'n streĉ'iĝ'ad'o'n de la el'turment'it'a cerb'o, kiu serĉ'is por si i'a'n punkt'o'n de apog'o, i'a'n rifuĝ'o'n kaj kviet'iĝ'o'n.

— Ĉu vi, sinjor'in'o, jam est'is iam instru'ist'in'o? — demand'is franc'e Ludovik'in'o Zminska, si'n turn'ant'e al la mal'jun'ul'in'o. La kompat'ind'a mal'jun'ul'in'o mov'iĝ'is sur la seĝ'o, tra'kur'is per la okul'o'j laŭ'long'e kaj laŭ'larĝ'e la kontraŭ'a'n mur'o'n, per konvulsi'a mov'o kun'prem'is la fingr'o'j'n ĉirkaŭ si'a glob'e kun'volv'it'a tuk'et'o kaj komenc'is mal'laŭt'e:

— N'o'n, Madame, c’est le premier fois que je... je... — Ŝi inter'romp'is; ŝi serĉ'is vid'ebl'e la fremd'lingv'a'j'n vort'o'j'n, per kiu'j ŝi pov'us el'dir'i si'a'n pens'o'n, sed ili for'kur'is el ŝi'a lac'a memor'o.

— J’avais... — ŝi komenc'is post moment'o, — j’avais la fortun'e... mon fils avait le malheur de la perdre...

La mastr'in'o de la loĝ'ej'o sid'is mal'varm'a kaj rigid'a sur la kanap'o. La lingv'a'j erar'o'j, far'at'a'j de la mal'jun'ul'in'o, ŝi'a mal'facil'a kaj mal'agrabl'e son'ant'a el'parol'ad'o ne aper'ig'is sur la buŝ'o de la mastr'in'o rid'et'o'n, tiel sam'e kiel ties turment'iĝ'o kaj dolor'a mal'trankvil'ec'o ŝajn'e ne vek'is en ŝi kompat'o'n.

— Tio est'as bedaŭr'ind'a, — ŝi dir'is, — kaj vi hav'as nur tiu'n sol'a'n fil'o'n?

— Mi li'n jam ne hav'as! — ek'kri'is pol'e la mal'jun'a vir'in'o; sed subit'e re'memor'iĝ'int'e pri la dev'o montr'i si'a'n sci'ad'o'n de la fremd'a lingv'o, ŝi al'don'is — il est mourru par désespoir!

La sen'kolor'iĝ'int'a'j pupil'o'j de la mal'jun'ul'in'o ne mal'sek'iĝ'is per larm'o kaj ne ek'lum'is eĉ per la plej mal'grand'a bril'o, kiam ŝi ek'parol'is la last'a'j'n vort'o'j'n, sed ŝi'a pal'a mal'larĝ'a buŝ'o ek'trem'is inter ia amas'o de la ĝi'n ĉirkaŭ'ant'a'j sulk'et'o'j kaj la kav'a brust'o ek'trem'is sub la antikv'a'mod'a mantel'et'o.

— Ĉu vi sci'as la muzik'o'n? — demand'is la mastr'in'o pol'e, kvazaŭ la kelk'a'j inter'ŝanĝ'it'a'j vort'o'j jam sufiĉ'e inform'is ŝi'n pri la franc'a sci'ad'o de la mal'jun'ul'in'o.

— Mi iam lud'is, sed... antaŭ jam tre long'e... ver'e mi ne sci'as, ĉu mi pov'us jam nun...

— Nu, ebl'e la german'a'n lingv'o'n...

Anstataŭ ĉia respond'o la mal'jun'ul'in'o ne'e sku'is la kap'o'n.

— Sekv'e kio'n do, sinjor'in'o, vi pov'as instru'i?

Ĉi tiu demand'o est'is far'it'a per ton'o ĝentil'a, sed sam'temp'e tiel sek'a kaj mal'varm'a, ke ĝi hav'is la sam'a'n signif'o'n, kiel klar'a rifuz'o. Tamen la mal'jun'a vir'in'o tio'n ne kompren'is, aŭ pen'is ne kompren'i. La franc'a lingv'o vid'ebl'e est'is tiu el ŝi'a'j sci'o'j, de kiu ŝi esper'is plej mult'e, per kiu ŝi esper'is ricev'i pec'o'n da pan'o, kiu dev'is gard'i kontraŭ mizer'o la last'a'j'n tag'o'j'n de ŝi'a el'turment'it'a viv'o. Sent'ant'e, ke la star'ej'o el'ŝov'iĝ'as el sub ŝi'a'j pied'o'j, ke la mastr'in'o de la inform'a ofic'ej'o intenc'as fin'i la inter'parol'ad'o'n kun ŝi, don'int'e al ŝi neni'a'n inform'o'n, ŝi kapt'is tiu'n sol'a'n kaj laŭ ŝi'a opini'o last'a'n tabul'o'n de sav'o, kaj, ĉiam pli fort'e ĉif'ant'e la tol'a'n tuk'et'o'n en la trem'ant'a'j fingr'o'j, ŝi rapid'e komenc'is: La géographie, la histoire, les commencements de l’arithmétique.

Ŝi subit'e silent'iĝ'is kaj direkt'is rigid'a'n rigard'o'n al la kontraŭ'a mur'o, ĉar Ludovik'in'o Zminska lev'iĝ'is.

— Mi tre bedaŭr'as, — mal'rapid'e komenc'is la mastr'in'o, — sed en la nun'a moment'o mi sci'as neni'a'n lok'o'n, kiu pov'us taŭg'i por vi...

Ŝi fin'is, kaj ŝi star'is nun kun man'o'j kun'met'it'a'j sur la tali'a part'o de si'a cindr'o'kolor'a vest'o, tre klar'e atend'ant'e adiaŭ'o'n. Sed la mal'jun'ul'in'o sid'is kiel al'forĝ'it'a al la lok'o, ŝi'a'j ĝis nun mov'iĝ'em'a'j man'o'j kaj okul'o'j rigid'iĝ'is, dum la pal'a buŝ'o mal'ferm'iĝ'is.

— Neni'a'n! — ŝi el'murmur'et'is post moment'o... — neni'a'n! — ŝi ripet'is, kaj rigid'e, kvazaŭ mov'it'a de ia fort'o sen'de'pend'a de ŝi mem, ŝi mal'rapid'e lev'iĝ'is de la seĝ'o.

Ŝi tamen ne for'ir'is. Ŝi'a'j palpebr'o'j ŝvel'is, la pupil'o'j kovr'iĝ'is per vitr'ec'a vual'o. Ŝi apog'is la trem'ant'a'n man'plat'o'n sur la brak'part'o de la seĝ'o kaj dir'is mal'laŭt'e:

— Ebl'e post'e... ebl'e iam post'e... est'os ia lok'o...

— Ne, sinjor'in'o, promes'i mi ne pov'as, — respond'is la mastr'in'o monoton'e, ĝentil'e, sed rigid'e.

Dum kelk'e da sekund'o'j en la ĉambr'o reg'is plen'a silent'o. Subit'e sur la sulk'o'plen'a'j vang'o'j de la mal'jun'ul'in'o ek'flu'is du river'et'o'j da sen'halt'a'j larm'o'j. Ŝi tamen el'ig'is neni'a'n son'o'n, ne dir'is eĉ unu vort'o'n, far'is salut'o'n al la mastr'in'o kaj rapid'e for'las'is la ĉambr'o'n. Ebl'e ŝi hont'is si'a'j'n larm'o'j'n kaj dezir'is kaŝ'i ili'n kiel ebl'e plej rapid'e, aŭ ebl'e al ali'a lok'o, simil'a al tiu, kiu'n ŝi nun for'las'is, ŝi rapid'is kun nov'a esper'o, por ricev'i nov'a'n dis'rev'iĝ'o'n...

Nun Marta rest'is du'op'e kun la vir'in'o, kiu dev'is solv'i la demand'o'n pri plen'um'iĝ'o aŭ fal'o de ŝi'a'j plej kar'a'j esper'o'j, de ŝi'a'j plej fort'a'j dezir'o'j. Ŝi ne sent'is si'n tim'ig'it'a, sed nur profund'e mal'ĝoj'a.

La scen'o'j, kiu'j en la last'a'j minut'o'j preter'ŝov'iĝ'is antaŭ ŝi'a'j okul'o'j, far'is sur ŝi'a spirit'o fort'a'n impres'o'n, des pli fort'a'n, ke ĝi est'is tut'e nov'a. Ŝi ne kutim'is vid'i hom'o'j'n, kiu'j serĉ'as labor'en'spez'o'n, pel'as si'n pro pec'o da pan'o, ŝi ne supoz'is, ŝi neniam antaŭ'sent'is, ke tiu si'n'pelad'o en'hav'as en si tiom da mal'trankvil'ec'o, turment'o'j, tromp'iĝ'o'j. Ĝis nun la labor'o, ĉiu'foj'e kiam Marta pens'is pri ĝi, aper'ad'is en ŝi'a imag'o kiel io, pro kio oni bezon'as nur klin'iĝ'i, por tuj ricev'i la dezir'at'a'n objekt'o'n. Ĉi tie, tuj sur la unu'a staci'o de tiu ne'kon'at'a voj'o, ŝi komenc'is diven'i la ekzist'ad'o'n de afer'o'j terur'a'j, tamen ŝi ne trem'is, en si'a'j pens'o'j ŝi cert'ig'ad'is si'n mem, ke ŝi'n, vir'in'o'n jun'a'n kaj san'a'n, iam tre zorg'e eduk'it'a'n de plej bon'a'j ge'patr'o'j, ŝi'n, est'int'a'n kun'viv'ant'in'o'n de hom'o inteligent'a kaj akir'ant'a si'a'n pan'o'n per labor'o spirit'a, ne pov'as traf'i sort'o simil'a al tiu, kiu traf'is tiu'n kompat'ind'a'n mal'ĝoj'a'n knab'in'o'n, kiu'n ŝi renkont'is sur la ŝtup'ar'o, kaj tiu'n cent'obl'e ankoraŭ pli mal'feliĉ'a'n mal'jun'ul'in'o'n, kiu for'ir'is antaŭ moment'o kun du flu'et'o'j da larm'o'j sur la sulk'o'plen'a'j vang'o'j.

Ludovik'in'o Zminska komenc'is per la demand'o, per kiu ŝi vid'ebl'e ordinar'e komenc'ad'is la inter'parol'o'j'n kun la ven'ant'a'j kandidat'in'o'j por ofic'o de instru'ist'in'o.

— Ĉu vi jam okup'ad'is vi'n per instru'ad'o?

— Ne, sinjor'in'o; mi est'as vidv'in'o de ofic'ist'o, kiu mort'is antaŭ kelk'e da tag'o'j. Nur nun la unu'a'n foj'o'n mi dezir'as komenc'i la profesi'o'n de instru'ist'in'o.

— Ha! sekv'e vi ebl'e posed'as atest'o'n de tra'pas'o de ia el la plej alt'a'j lern'ej'o'j?

— Ne, sinjor'in'o; mi ricev'is mi'a'n eduk'o'n hejm'e.

Tiu'j'n vort'o'j'n la du vir'in'o'j inter'ŝanĝ'is inter si franc'e. Marta parol'is tiu'n lingv'o'n sufiĉ'e bon'e kaj facil'e, ŝi'a el'parol'ad'o ne est'is la plej perfekt'a, sed ĝi ankaŭ ne prezent'is i'a'j'n tro grav'a'j'n de'klin'iĝ'o'j'n.

— Kiu'j'n do objekt'o'j'n vi pov'as kaj dezir'as instru'i?

Marta ne tuj respond'is. Est'as mir'ind'e, ŝi ven'is ĉi tie'n kun la intenc'o akir'i por si lok'o'n de instru'ist'in'o, sed ŝi ne sci'is bon'e, kio'n nom'e ŝi pov'as kaj dezir'as instru'i. Ŝi ne kutim'is far'i kalkul'o'n pri la spirit'a'j proviz'o'j, kiu'j'n ŝi posed'as, ŝi konsci'is nur tio'n, ke tio, kio'n ŝi sci'as, est'as tut'e sufiĉ'a por vir'in'o, kiu trov'iĝ'as en tia'j situaci'o'j, en kiu'j ŝi trov'iĝ'as, por fil'in'o de nobel'o, por edz'in'o de ofic'ist'o. Sed nun ne est'is temp'o, por long'e pri'pens'i; al la memor'o de Marta aper'is kompren'ebl'e tiu'j objekt'o'j, super kiu'j ŝi en la infan'ec'o labor'is plej mult'e, kiu'j prezent'is la fundament'o'n de kler'ec'o por ŝi kaj ŝi'a'j sam'stat'an'o'j.

— Mi pov'us don'i lecion'o'j'n de muzik'o kaj de franc'a lingv'o, — ŝi dir'is.

— Koncern'e la last'a'n, — respond'is la mastr'in'o, — mi trov'as, ke vi hav'as franc'a'n el'parol'ad'o'n sufiĉ'e facil'a'n kaj bon'a'n, kaj kvankam tio ne est'as ankoraŭ ĉio, kio'n oni bezon'as por pov'i instru'i, mi tamen est'as cert'a, ke al vi ankaŭ la gramatik'o kaj ortografi'o kaj ebl'e ankaŭ iom la franc'a literatur'o ne est'as ne'kon'at'a'j. Koncern'e la muzik'o'n... vol'u mi'n pardon'i... mi dev'as sci'i la grad'o'n de vi'a art'ism'a kler'ec'o, por ke mi pov'u trov'i rimed'o'n far'i de ĝi konform'a'n uz'o'n.

Sur la pal'a'j vang'o'j de Marta aper'is ruĝ'o. Ŝi est'is eduk'at'a hejm'e, neniam antaŭ iu sub'met'is si'n al ekzamen'o, ŝi eĉ neniam prezent'iĝ'is kun si'a lud'ad'o antaŭ la mond'o, ĉar kelk'e da monat'o'j post la edz'in'iĝ'o ferm'int'e la fortepian'o'n, kiu'n aĉet'is por ŝi la edz'o, ŝi mal'ferm'is ĝi'n post'e nur kelk'e da foj'o'j, kaj nur tiam, kiam ŝi'a'n lud'ad'o'n aŭd'is nur la kvar mur'o'j de ŝi'a bel'a salon'et'o kaj la mal'grand'a'j orel'et'o'j de Janj'o, kiu salt'ad'is sur la genu'o'j de la vart'ist'in'o laŭ'takt'e de la muzik'o de la patr'in'o. Kaj tamen la postul'o de la mastr'in'o de la inform'a ofic'ej'o hav'is en si neni'o'n, kio pov'us est'i rigard'at'a kiel ofend'a, ĝi est'is baz'it'a sur tiu simpl'a kaj komun'e akcept'it'a regul'o, ke, por dir'i i'o'n pri la valor'o kaj ec'o'j de objekt'o, oni dev'as ĝi'n antaŭ'e ĉirkaŭ'rigard'i, taks'i kaj al'mezur'i, en kia form'o ĝi pov'os est'i bezon'a kaj konform'a. Marta tio'n kompren'is, ŝi lev'iĝ'is de la seĝ'o kaj, de'pren'int'e la gant'o'j'n, al'ir'is al la fortepian'o. Tie ŝi star'is moment'o'n kun okul'o'j direkt'it'a'j mal'supr'e'n al la klav'ar'o. Ŝi re'memor'ig'ad'is al si si'a'n knab'in'a'n muzik'a'n repertuar'o'n kaj ŝancel'iĝ'ad'is, kio'n elekt'i inter la kompon'aĵ'o'j, kiu'j iam kaŭz'ad'is al ŝi laŭd'o'j'n de la instru'ist'in'o kaj kis'o'j'n de la ge'patr'o'j. Ŝi sid'iĝ'is kaj ĉiam ankoraŭ serĉ'is en si'a memor'o, kiam la pord'o bru'e mal'ferm'iĝ'is kaj de la sojl'o ek'son'is vir'in'a voĉ'o akr'a kaj penetr'ant'a.

— Eh bi'e'n! mam'e! La Comtesse arrive-t-elle a’ Varsovie?

Kun ĉi tiu'j vort'o'j en'ir'is, aŭ pli ver'e en'ĵet'is si'n en la ĉambr'o'n vir'in'o vigl'a, bel'et'a, kun mal'hel'a vizaĝ'kolor'o, de mez'a alt'ec'o, en original'a mantel'o kun punc'a kapuĉ'o, akr'e disting'iĝ'ant'a ĉe la profund'a nigr'ec'o de la har'o'j kaj mal'hel'ec'o de la vizaĝ'o. La nigr'a'j bril'ant'a'j okul'o'j de la ven'int'in'o rapid'e tra'kur'is la ĉambr'o'n kaj renkont'iĝ'is kun la figur'o de la vir'in'o, kiu sid'is ĉe la fortepian'o.

— Ah, vous avez du mond'e, madame! — ŝi ek'kri'is, — continuez, continuez, je puis attendre!

Tio'n dir'ant'e, ŝi ĵet'iĝ'is en brak'seĝ'o'n, apog'is la kap'o'n al la dens'a part'o de la seĝ'o, kruc'ig'is la krur'o'j'n, montr'ant'e per tio tre bel'form'a'j'n pied'o'j'n vest'it'a'j'n per bel'a'j ŝu'o'j, kaj, inter'trans'met'ant'e la man'o'j'n sur la brust'o, ŝi fiks'is sci'vol'a'n, penetr'ant'a'n rigard'o'n sur la vizaĝ'o de Marta.

Sur la vang'o'j de la jun'a vidv'in'o pli'fort'iĝ'is la ruĝ'o, la nov'a atest'ant'o de ŝi'a ekzamen'iĝ'a lud'ad'o ne mal'grand'ig'is la mal'agrabl'ec'o'n de ŝi'a situaci'o. Sed Ludovik'in'o Zminska turn'is al ŝi la kap'o'n kun tiu special'a atent'o kaj vizaĝ'esprim'o, kiu kvazaŭ dir'as: Ni atend'as!

Marta komenc'is lud'i. Ŝi lud'is la Prière d’une vierge. En la temp'o, kiam ŝi lern'is muzik'o'n, la jun'a'j fraŭl'in'o'j ĉie lud'ad'is la Prière d’une vierge, tiu'n sentimental'a'n kompon'aĵ'o'n, kies ton'o'j melankoli'e kun'fand'iĝ'ad'is kun la lun'a'j radi'o'j, penetr'ant'a'j tra la fenestr'o, kaj kun la knab'in'a'j sopir'o'j, el'flug'ant'a'j el la brust'o. Sed la salon'et'o de la inform'a ofic'ej'o est'is lum'it'a de klar'a, sen'fantazi'a tag'a lum'o, la sopir'o'j de la vir'in'o, kiu lud'is nun la Prière d’une vierge, ne est'is tia'j sopir'o'j, kiu'j flug'as “en la region'o'j'n super'ter'a'j'n” aŭ al tiu “kamp'o vast'a, kamp'o hel'a, kie rajd'as fraŭl'o bel'a”, sed tia'j sopir'o'j, kiu'j kaŝ'it'a'j, for'prem'it'a'j al la fund'o de la brust'o, tamen ĉiam re'lev'iĝ'as, en'verŝ'ant'e en la orel'o'n de vir'in'o-patr'in'o la simpl'a'n, ter'a'n, trivial'a'n, sed tamen tragedi'a'n, minac'a'n, trud'iĝ'em'a'n, ŝir'ant'a'n kri'o'n: pan'o'n! labor'akir'o'n!

La mal'larĝ'a'j brov'o'j de Ludovik'in'o Zminska iom kun'ŝov'iĝ'is, kaj per tio ŝi'a vizaĝ'esprim'o far'iĝ'is ankoraŭ pli mal'varm'a kaj sever'a, ol antaŭ'e; sur la mal'hel'a vizaĝ'o de la franc'in'o, kiu larĝ'e etend'it'e sid'is en la brak'seĝ'o, konstant'e kur'ad'is petol'a'j rid'et'o'j. Marta sent'is mem, ke ŝi lud'as mal'bon'e. Ŝi nun ne kompren'is plu tiu'n grup'o'n da sent'o'plen'a'j ton'o'j, kiu iam ŝajn'is al ŝi anĝel'a melodi'o; ŝi'a'j fingr'o'j perd'is la ekzerc'it'ec'o'n kaj konfuz'iĝ'ad'is sur la klav'o'j, ne ĉiam traf'ant'e la ĝust'a'n, ŝi erar'ad'is en la pas'aĵ'o'j, prem'ad'is sen'bezon'e la pedal'o'n, for'las'ad'is tut'a'j'n takt'o'j'n, halt'ad'is kaj serĉ'ad'is sur la klav'ar'o la voj'o'n, kiu'n ŝi perd'is.

— Mais c’est une petit'e horreur qu’elle joue là! — ek'kri'is la franc'in'o, kvankam per du'on'voĉ'o; sed ŝi'a'n ek'kri'o'n aŭd'is ankaŭ Marta.

— Chut! Mlle Delphine! — dir'is mal'laŭt'e la mastr'in'o de la loĝ'ej'o.

Marta frap'is la last'a'n akord'o'n de la sentimental'a melodi'o kaj tuj, ne lev'ant'e la okul'o'j'n nek la man'o'j'n de la klav'o'j, komenc'is lud'i la Nokturn'o'n de Zientarski. Ŝi sent'is, kia'n por ŝi ne'favor'a'n impres'o'n ŝi'a lud'ad'o far'is sur la vir'in'o, kiu ten'is en si'a man'o ŝi'a'j'n plej kar'a'j'n esper'o'j'n; ŝi sent'is, ke mal'lert'e tuŝ'ant'e la klav'o'j'n, ŝi sam'temp'e el'fal'ig'as el la man'o unu el la ne'mult'a'j il'o'j de labor'akir'ad'o, kiu'j'n ŝi fid'is; ke ĉiu erar'a ton'o, kiu el'ir'as el sub ŝi'a'j fingr'o'j, dis'ŝir'as kaj dis'tranĉ'as unu el la ne'mult'a'j faden'o'j, sur kiu'j pend'as la ekzist'ad'o de ŝi kaj de ŝi'a infan'o.

— Mi dev'as ek'lud'i pli bon'e! — ŝi dir'is al si en la pens'o'j, kaj sen minut'o da medit'ad'o ŝi komenc'is lud'i la mal'gaj'a'n Nokturn'o'n. Kaj tamen ŝi ne lud'is pli bon'e ol antaŭ'e, ŝi lud'is eĉ pli mal'bon'e, la kompon'aĵ'o est'is pli mal'facil'a, en la man'o'j de'kutim'iĝ'int'a'j de lud'ad'o ŝi komenc'is sent'i dolor'o'n kaj rigid'iĝ'o'n.

— Elle touche faux! Mam'e! he! he! comme elle touche faux, — ek'kri'is de'nov'e la franc'in'o, paf'ant'e per la rid'ant'a'j okul'o'j kaj apog'ant'e la graci'a'j'n pied'o'j'n sur la plej proksim'a seĝ'o.

— Chut, je vous en pri'e, mademoiselle Delphine! — ripet'is la mastr'in'o kun iom da mal'kontent'ec'o, lev'ant'e la ŝultr'o'j'n.

Marta for'lev'iĝ'is de la fortepian'o. Sur ŝi'a vizaĝ'o antaŭ'e iom ruĝ'a nun aper'is purpur'a'j makul'o'j, la okul'o'j bril'is de fort'a ekscit'iĝ'o. Ĝi far'iĝ'is! El ŝi'a man'o el'fal'is unu el la rimed'o'j, al kiu'j ŝi esper'is; unu el la faden'o'j, kiu'j pov'is ŝi'n konduk'i al la labor'en'spez'o, sen'esper'e dis'ŝir'iĝ'is. Ŝi nun jam sci'is, ke lecion'o'j'n de muzik'o ŝi ricev'i ne pov'as; ŝi ne mal'lev'is la okul'o'j'n kaj per sen'ŝancel'iĝ'a'j paŝ'o'j al'ir'is al la tabl'o, ĉe kiu sid'is la du vir'in'o'j, kiu'j trov'iĝ'is en la ĉambr'o.

— Mi neniam hav'is talent'o'n por muzik'o, — ŝi komenc'is per voĉ'o sufiĉ'e mal'laŭt'a, tamen ne intenc'e mal'laŭt'ig'it'a nek trem'ant'a, — mi lern'is ĝi'n en la daŭr'o de naŭ jar'o'j, sed tia'n, por kia oni ne hav'as kapabl'o'n, oni facil'e forges'as. Krom tio en la daŭr'o de kvin jar'o'j post mi'a edz'in'iĝ'o mi tut'e ne lud'is.

Ŝi dir'is tio'n kun facil'a rid'et'o. La sur ŝi fiks'it'a rigard'o de la penetr'em'a'j okul'o'j de la franc'in'o est'is por ŝi tre turment'a, ŝi tim'is ek'vid'i en tiu'j okul'o'j kompat'o'n aŭ mok'o'n. Sed la franc'in'o, ne kompren'int'e la vort'o'j'n de Marta, dir'it'a'j'n pol'e, osced'is larĝ'e kaj laŭt'e.

— Eh bi'e'n! Mam'e! — ŝi si'n turn'is al la mastr'in'o de la loĝ'ej'o, — fin'u kun mi; mi vol'as dir'i al vi nur kelk'e da vort'o'j. Kiam la graf'in'o al'vetur'os?

— Post kelk'e da tag'o'j.

— Ĉu vi skrib'is al ŝi pri la kondiĉ'o'j, kiu'j'n mi met'is?

— Jes, kaj sinjor'in'o la graf'in'o ili'n akcept'is.

— Sekv'e mi'a'j kvar'cent spes'mil'o'j est'as cert'a'j?

— Absolut'e cert'a'j.

— Kaj mi'a'n mal'grand'a'n nev'in'o'n mi pov'os hav'i ĉe mi?

— Jes.

— Kaj mi hav'os apart'a'n ĉambr'o'n, apart'a'n serv'ant'in'o'n, ĉeval'o'j'n por vetur'promen'ad'o, kiam mi vol'as, kaj du monat'o'j'n da liber'temp'o?

— Ĉiu'j'n ĉi tiu'j'n kondiĉ'o'j'n sinjor'in'o la graf'in'o konsent'as.

— Bon'e do, dir'is la franc'in'o lev'iĝ'ant'e, — post kelk'e da tag'o'j mi ven'as, por demand'i de'nov'e pri la al'ven'o de sinjor'in'o la graf'in'o. Tamen se ŝi post unu semajn'o ne al'ven'os aŭ ne send'os pet'i mi'n, mi liber'ig'os mi'n de la inter'konsent'o. Plu'e atend'i mi ne vol'as nek bezon'as. Mi pov'as hav'i dek lok'o'j'n simil'a'j'n. Bonjour, Madame.

Ŝi far'is facil'a'n kap'salut'o'n al la mastr'in'o kaj al Marta kaj for'ir'is.

Ĉe la sojl'o ŝi sur'ŝov'is sur la kap'o'n la punc'a'n kapuĉ'o'n kaj, mal'ferm'ant'e la pord'o'n, ek'kant'et'is fals'e i'a'n franc'a'n kant'o'n. Marta la unu'a'n foj'o'n en la viv'o ek'sent'is i'o'n kvazaŭ envi'o'n. Aŭd'ant'e la inter'parol'ad'o'n de la franc'a guvern'ant'in'o kun la mastr'in'o de la ofic'ej'o, ŝi pens'is kvar'cent spes'mil'o'j kaj permes'o hav'i kun si mal'grand'a'n nev'in'o'n, apart'a ĉambr'o, serv'ant'in'o, ĉeval'o'j, long'a liber'temp'o! Mi'a Di'o! kiom da kondiĉ'o'j, kiel feliĉ'a, bon'eg'a est'as la pozici'o de tiu vir'in'o, kiu tamen ne ŝajn'as tre kler'a nek tre simpati'a! Se oni al mi promes'us kvar cent spes'mil'o'j'n por jar'o kaj permes'us hav'i Janj'o'n ĉe mi...

Sinjor'in'o! — ŝi dir'is laŭt'e, — mi tre dezir'us ricev'i i'a'n firm'a'n ofic'o'n.

Zminska medit'is moment'o'n.

— Tio ne est'as absolut'e ne'hav'ebl'a, sed ĝi ne est'as ankaŭ facil'a, kaj krom tio mi dub'as, ĉu ĝi est'us oportun'a por vi. Mi esper'as, ke vi konfes'os, ke en la rilat'o'j kun la person'o'j, kiu'j si'n turn'as al mi, mal'kaŝ'ec'o est'as mi'a dev'o. Kun vi'a franc'a lingv'o, kiu est'as ne mal'bon'a, sed ne tut'e pariza, kun vi'a mal'grand'a kaj preskaŭ neni'a muzik'a kler'ec'o, vi pov'us far'iĝ'i instru'ist'in'o nur por komenc'ant'o'j.

— Tio signif'as? — demand'is Marta kun frap'ant'a kor'o.

— Tio signif'as, ke vi ricev'us 100, 120, maksimum'e 150 spes'mil'o'j'n por jar'o.

Marta ne hezit'is eĉ unu moment'o'n.

— Mi konsent'us tia'n pag'o'n, — ŝi dir'is, — se oni akcept'us mi'n kun'e kun mi'a mal'grand'a fil'in'et'o.

La okul'o'j de Ludovik'in'o Zminska, kiu'j antaŭ moment'o esprim'is esper'ig'a'n medit'ad'o'n, nun mal'varm'iĝ'is.

— Ha! — ŝi dir'is, — vi ne est'as do sol'a, vi hav'as infan'o'n...

— Kvar'jar'a'n knab'in'et'o'n, bon'anim'a'n, trankvil'a'n, kiu al neni'u far'us iam i'a'n mal'agrabl'aĵ'o'n.

— Mi kred'as, — dir'is Zminska, — kaj tamen mi ne pov'as don'i al vi eĉ la plej mal'grand'a'n esper'o'n ricev'i lok'o'n kun'e kun la infan'o.

Marta rigard'is la parol'ant'in'o'n kun mir'o.

— Sinjor'in'o, — ŝi dir'is post moment'o, — la person'o'n, kiu ĵus for'ir'is de ĉi tie, oni akcept'is ja kun'e kun ŝi'a mal'grand'a parenc'in'o... kaj kun tiom... tiom da ali'a'j kondiĉ'o'j. Ĉu ŝi est'as tiel alt'e kler'a?

— Ne, — respond'is Zminska, — ŝi'a kler'ec'o est'as tut'e ne grand'a; sed ŝi est'as fremd'land'ul'in'o.

Trans la buŝ'o'n de la rigid'mien'a mastr'in'o de la ofic'ej'o la unu'a'n foj'o'n en la daŭr'o de la tut'a inter'parol'ad'o glit'is nun rid'et'o, kaj ŝi'a'j mal'varm'a'j okul'o'j ek'rigard'is la vizaĝ'o'n de Marta kun tia esprim'o, kiu kvazaŭ dir'is “Kio! vi ne sci'is do tio'n? de kie do vi ven'as?”

Marta ven'is el la hejm'a bien'o, kie flor'is roz'o'j kaj kant'is najtingal'o'j, el la trankvil'a loĝ'ej'et'o ĉe la strat'o Graniczna, kie est'is kvar mur'o'j ornam'it'a'j kaj varm'ig'it'a'j, kiu'j ŝirm'is antaŭ ŝi ĉirkaŭ'e la mond'o'n; ŝi ven'is el region'o, en kiu reg'as antaŭ'e naiv'ec'o kaj nenio'n'sci'ad'o de virg'ul'in'o, post'e gaj'ec'o kaj nenio'n'sci'ad'o de jun'a edz'in'o; ŝi ven'is el tiu rond'o da hom'a'j viv'o'j, en kiu vir'in'o mal'lev'as la okul'o'j'n kaj sekv'e neni'o'n vid'as, pri neni'o demand'as kaj sekv'e neni'o'n sci'as... Ŝi ne sci'is, aŭ ŝi nur pas'e, preter'flug'e apenaŭ i'o'n aŭd'is pri tio, ke kio est'as permes'at'a al Jupiter'o, ne est'as permes'at'a al bov'o. La okul'o'j de Ludovik'in'o Zminska, mal'varm'a'j, sed prudent'a'j, kiu'j rigard'is ŝi'n nun kun iom da ironi'o, dir'is al ŝi tiu vir'in'o kun la punc'a kapuĉ'o, ŝi, kiu akr'e parol'as, laŭt'e kri'as, met'as la pied'o'j'n sur la seĝ'o'n, ŝi est'as Jupiter'o, sed vi, kompat'ind'a ekzist'aĵ'o, trivial'e nask'it'a sur tiu sam'a ter'o, sur kiu nask'iĝ'as ĉiu'j ni'a'j infan'o'j, est'as bov'o.

— Se vi, sinjor'in'o, pov'us dis'iĝ'i de vi'a fil'in'et'o, se vi ie ŝi'n lok'us, tiam tre pov'as est'i, ke vi trov'us por vi lok'o'n kun cent kvin'dek spes'mil'o'j por jar'o.

— Neniam! — ek'kri'is Marta, inter'plekt'ant'e la man'o'j'n, — neniam mi dis'iĝ'os de mi'a infan'o, mi ne don'os ĝi'n en fremd'a'j'n man'o'j'n... Ŝi est'as ĉio, kio rest'is al mi sur la ter'o...

Tiu ĉi ek'kri'o kontraŭ'vol'e el'salt'is el la brust'o de la patr'in'o, sed Marta tuj kompren'is ĝi'a'n ne'konven'ec'o'n kaj sen'cel'ec'o'n. Ŝi per'fort'e si'n kviet'ig'is kaj komenc'is trankvil'e parol'i.

— Sekv'e se mi ne pov'as hav'i esper'o'n ricev'i ofic'o'n firm'a'n, vol'u hav'ig'i al mi lecion'o'j'n privat'a'j'n...

— Lecion'o'j'n de franc'a lingv'o? — inter'romp'is la mastr'in'o de la loĝ'ej'o.

— Jes, sinjor'in'o; kaj ankaŭ de ali'a'j objekt'o'j, ekzempl'e: de geografi'o, universal'a histori'o, histori'o de la pol'a literatur'o... iam mi lern'is ĉio'n ĉi tio'n, post'e mi leg'ad'is, kvankam ne tre mult'e, tamen mi iom leg'ad'is. Labor'ant'e super mi mem, mi komplet'ig'us mi'a'j'n sci'o'j'n...

— Ĝi neni'o'n util'us al vi, — inter'romp'is Zminska.

— Kial, sinjor'in'o?

— Jes, ĉar nek mi, nek iu ali'a el la posed'ant'in'o'j de inform'a'j ofic'ej'o'j pov'us kun pur'a konscienc'o promes'i al vi lecion'o'j'n de la objekt'o'j, pri kiu'j vi parol'is...

Marta per larĝ'e mal'ferm'it'a'j okul'o'j rigard'is la parol'ant'a'n vir'in'o'n; ĉi tiu post moment'a halt'o al'don'is:

— Ĉar per tiu'j objekt'o'j si'n okup'as preskaŭ ekskluziv'e vir'o'j.

— Vir'o'j? — el'balbut'is Marta, — kial ekskluziv'e vir'o'j?

Zminska lev'is kontraŭ la jun'a'n vir'in'o'n si'a'j'n okul'o'j'n, kiu'j kvazaŭ dir'is de'nov'e: de kie do vi ven'as? kaj voĉ'e ŝi dir'is:

— Ver'ŝajn'e tial, ke la vir'o'j est'as vir'o'j.

Marta ven'is el la region'o de feliĉ'a vir'in'a sen'sci'ec'o, tial ŝi por kelk'e da minut'o'j en'pens'iĝ'is pri la vort'o'j de la mastr'in'o de la ofic'ej'o. La unu'a'n foj'o'n en ŝi'a viv'o la soci'a'j komplik'aĵ'o'j kaj problem'o'j aper'is antaŭ ŝi'a'j okul'o'j, konfuz'it'e, mal'klar'e; sed ili'a'j inter'miks'it'a'j kontur'o'j, far'ant'e sur ŝi sen'konsci'a'n, turment'a'n impres'o'n, tamen neni'o'n al ŝi lern'ig'is.

— Sinjor'in'o, — ŝi dir'is post moment'o, — ŝajn'as al mi, ke mi kompren'is, kial la vir'o'j est'as pli dezir'at'a'j, kiam la afer'o koncern'as instru'ad'o'n; ili posed'as kler'ec'o'n pli alt'a'n, pli fundament'a'n, ol la vir'in'o'j..., jes, sed tiu konsider'o pov'as hav'i lok'o'n nur tie, kie la instru'ad'o ricev'as jam pli grand'a'n ampleks'o'n, kie la kompetent'ec'o de la instru'ant'o dev'as est'i tiel vast'a kaj fundament'a, ke ĝi respond'u al la bezon'o'j de la jam matur'iĝ'ant'a spirit'o kaj kor'o. Sed mi, sinjor'in'o, ne hav'as tiel grand'a'j'n pretend'o'j'n. Mi vol'us instru'i la komenc'o'j'n de histori'o, de geografi'o, de la histori'o de ni'a literatur'o...

— Tiu'j'n komenc'o'j'n ordinar'e instru'as ankaŭ la vir'o'j... inter'romp'is Zminska.

— Cert'e tiam, kiam la afer'o koncern'as don'ad'o'n de lecion'o'j al knab'o'j, — rimark'ig'is Marta.

— Kaj al knab'in'o'j ankaŭ, al'don'is la mastr'in'o de la inform'a ofic'ej'o. Marta de'nov'e en'pens'iĝ'is.

— Sekv'e, — ŝi dir'is post moment'o, — kio do en la region'o de instru'ad'o rest'as por la vir'in'o'j?...

— La lingv'o'j, art'o'j...

La okul'o'j de Marta ek'bril'is per esper'o. La last'a vort'o de Zminska re'memor'ig'is al ŝi ankoraŭ unu akir'a'n rimed'o'n, pri kiu ŝi ĝis nun ne pens'is.

— Art'o'j, — ŝi el'dir'is rapid'e, — sekv'e ja ne sol'e muzik'o... mi lern'is pentr'i... oni iam eĉ laŭd'ad'is mi'a'j'n pentr'aĵ'o'j'n.

— Cert'e, — ŝi dir'is, — se vi sci'as pentr'i, tio pov'as iom util'i al vi, tamen mult'e mal'pli, ol kiom util'us lert'ec'o en muzik'o...

— Kial, sinjor'in'o?

— Ver'ŝajn'e tial, ke pentr'ad'o est'as mal'laŭt'a kaj muzik'o est'as laŭt'a... Por ĉiu okaz'o, al'don'is Zminska, al'port'u al mi prov'aĵ'o'j'n de vi'a pentr'ad'o. Se vi est'as tre lert'a en ĝi, se vi est'as kapabl'a pentr'i i'o'n, kio montr'us talent'o'n grand'a'n kaj kler'a'n, mi pov'os trov'i por vi unu aŭ du lecion'o'j'n...

— Tre lert'a en la pentr'ad'o mi ne est'as, — respond'is Marta; — mi ankaŭ ne pens'as, ke mi'a talent'o por pentr'ad'o est'as grand'a, kaj la instru'it'ec'o, kiu'n mi hav'as en ĝi, tut'e ne pov'as est'i nom'at'a alt'a. Tamen mi sci'as la pentr'ad'o'n tiom, ke mi pov'us don'i instru'o'n pri ĝi'a'j plej element'a'j regul'o'j.

— En tia okaz'o mi ne promes'as al vi element'a'j'n lecion'o'j'n de pentr'ad'o, — dir'is Zminska, trankvil'e kruc'ig'ant'e la brak'o'j'n sur la brust'o. Sed la man'o'j de Marta inter'plekt'iĝ'is ĉiam pli fort'e sub la influ'o de ĉiam pli turment'a sent'o.

— Kial, sinjor'in'o? — mal'laŭt'e demand'is la jun'a vir'in'o.

— Tial, ke tiu'j'n lecion'o'j'n don'as vir'o'j, — respond'is la mastr'in'o de la ofic'ej'o.

Marta klin'is la kap'o'n sur la brust'o'n kaj sen'vort'e sid'is du minut'o'j'n en profund'a medit'ad'o.

— Pardon'u, sinjor'in'o, — ŝi dir'is post moment'o, lev'ant'e si'a'n vizaĝ'o'n, sur kiu est'is pentr'it'a la esprim'o de turment'a mal'trankvil'ec'o, — pardon'u sinjor'in'o, ke mi tiel long'e okup'as vi'n per mi'a parol'ad'o. Mi est'as vir'in'o ne'spert'a, mi ĝis nun ebl'e tro mal'mult'e atent'is la inter'hom'a'j'n rilat'o'j'n, la ord'o'n de la afer'o'j, kiu'j ne koncern'is mi'n person'e. Mi ne kompren'as ĉio'n, kio'n vi al mi dir'as; mi'a prudent'o, pri kiu ŝajn'is al mi, ke mi ĝi'n hav'as, protest'as kontraŭ tiu'j mult'a'j ne'ebl'aĵ'o'j, kiu'j'n vi al mi montr'as, ĉar ĝi ne rimark'as, kia'j pov'us est'i ili'a'j kaŭz'o'j. Ricev'o de labor'o, de kiom ebl'e pli grand'a kvant'o da labor'o, est'as por mi pli ol demand'o pri viv'o aŭ mort'o, ĝi est'as demand'o pri la viv'o kaj pri la eduk'o de mi'a infan'o... Mi'a'j pens'o'j konfuz'iĝ'as... mi dezir'us ĝust'e juĝ'i pri la afer'o'j, kompren'i... sed... mi ne pov'as... mi ne kompren'as...

Dum Marta parol'is tiu'j'n vort'o'j'n, la mastr'in'o de la ofic'ej'o rigard'is ŝi'n en la komenc'o indiferent'e, post'e kun grand'a atent'o, fin'e ŝi'a'j mal'varm'a'j okul'o'j ek'bril'is por pli varm'a lum'o. Ŝi rapid'e mal'lev'is la rigard'o'n kaj silent'is moment'o'n, sur ŝi'a sever'a frunt'o aper'is kelk'e da mov'iĝ'ant'a'j sulk'o'j, mal'gaj'a rid'et'o montr'iĝ'is por moment'o sur la ordinar'e indiferent'a buŝ'o. La oficial'a teg'o, per kiu si'n kovr'ad'is la mastr'in'o de la inform'a ofic'ej'o, ne de'fal'is de ŝi tut'e, sed ĝi far'iĝ'is tra'vid'ig'a; tra ĝi oni pov'is nun rimark'i vir'in'o'n, kiu re'memor'ig'is al si ne unu paĝ'o'n el si'a propr'a viv'o, ne unu bild'o'n el la viv'o de ali'a'j vir'in'o'j. Ŝi lev'is mal'rapid'e la kap'o'n kaj renkont'is per si'a rigard'o la sur ŝi fiks'it'a'j'n, profund'a'j'n, bril'ant'a'j'n kaj mal'trankvil'a'j'n okul'o'j'n de Marta.

— Vi, sinjor'in'o, ne est'as la unu'a, — ŝi komenc'is per voĉ'o mal'pli sek'a, ol kiel ŝi parol'is ĝis nun, — vi ne est'as la unu'a, kiu parol'as al mi en tia manier'o. De ok jar'o'j, tio est'as de la temp'o, kiam mi far'iĝ'is estr'in'o de ĉi tiu instituci'o, konstant'e venad'as ĉi tie'n vir'in'o'j de divers'a'j aĝ'o'j, klas'o'j, kapabl'o'j, parol'as kun mi kaj dir'as: ni ne kompren'as! Mi kompren'as tio'n, kio'n ili ne kompren'as, ĉar mi mult'e vid'is kaj ne mal'pli mult'e mi spert'is mem. Sed la klar'ig'ad'o'n de la afer'o'j, kiu'j por la person'o'j ne'spert'a'j est'as mal'lum'a'j kaj ne kompren'ebl'a'j, mi ne vol'as entrepren'i, — al ĉiu klar'ig'os ili'n sufiĉ'e la neces'a'j batal'o'j, la ne'evit'ebl'a'j dis'rev'iĝ'o'j, la fakt'o'j, klar'a'j kiel tag'o kaj sam'temp'e mal'lum'a'j kiel nokt'o.

Ia mal'dolĉ'a ironi'o son'is en la voĉ'o de la ne'jun'a vir'in'o kun sever'a'j trajt'o'j de vizaĝ'o, kiam ŝi parol'is tiu'j'n vort'o'j'n. Ŝi'a'j okul'o'j ĉiam est'is fiks'it'a'j sur la nun jam pal'a vizaĝ'o de Marta, en ili'a profund'o est'is iom da tia kun'sent'o, kun kia hom'o matur'a, kiu kon'as bon'e la mal'lum'a'j'n flank'o'j'n de la viv'o, rigard'as naiv'a'n infan'o'n, kiu ili'n ĉiu'j'n hav'as ankoraŭ antaŭ si. Marta silent'is. Ŝi est'is dir'int'a la ver'o'n: la pens'o'j konfuz'iĝ'is en ŝi'a kap'o kaj neniel pov'is klar'ig'i al ŝi tio'n, kio subit'e aper'is antaŭ ŝi'a imag'o, okup'is ŝi'a'n tut'a'n atent'o'n. Nur unu afer'o'n ŝi vid'is klar'e kaj preciz'e: ŝi vid'is, ke labor'o tut'e ne est'as tia objekt'o, por kiu la hom'o, precip'e vir'in'o, dev'us nur klin'iĝ'i, por ĝi'n akir'i. Kaj ankoraŭ unu afer'o'n ŝi vid'is klar'e kaj preciz'e: la blank'a'n vizaĝ'et'o'n de Janj'o kaj la grand'a'j'n nigr'a'j'n okul'o'j'n de la infan'o, kies rigard'o pik'ad'is ŝi'a'n kor'o'n, kiel sen'ĉes'a, trud'iĝ'a re'memor'o pri ia grand'a, urĝ'a, ne'for'pel'ebl'a bezon'o...

— Van'e vi streĉ'as vi'a'j'n pens'o'j'n, — plu'e dir'is Ludovik'in'o Zminska, — neni'o'n ili dir'os al vi, ĉar vi ne viv'is ĝis nun mez'e de mond'o real'a, vi hav'is vi'a'n mond'o'n antaŭ'e de fraŭl'in'a'j rev'o'j, post'e de famili'a'j sent'o'j, kaj ĉio, kio est'is ekster tio, vi'n ne interes'is. Vi ne kon'as la mond'o'n, kvankam vi viv'is en ĝi du'dek kaj kelk'e da jar'o'j, kiel vi ne sci'as lud'i, kvankam vi lern'is muzik'o'n en la daŭr'o de naŭ jar'o'j. Nu, la fakt'o'j, kiu'j de ĉiu'j flank'o'j vi'n ĉirkaŭ'os kaj reg'os vi'a'n propr'a'n viv'o'n, ili instru'os vi'n pri la mond'o, la hom'o'j, la soci'o. Kio mi'n koncern'as, mi nur tio'n vol'as, pov'as kaj dev'as dir'i: en ni'a soci'o, sinjor'in'o, nur tia vir'in'o pov'as ating'i labor'en'spez'o'n sufiĉ'a'n por la viv'o kaj asekur'i si'a'n sort'o'n kontraŭ grand'a'j sufer'o'j kaj mizer'o'j, kiu posed'as alt'a'n perfekt'ec'o'n en ia sci'ad'o, aŭ i'a'n efektiv'a'n kaj energi'a'n talent'o'n. Ĉiu element'a sci'ad'o kaj ne'sufiĉ'a'j kapabl'o'j akir'as aŭ absolut'e neni'o'n, aŭ maksimum'e ili akir'as pec'o'n da pan'o sek'a'n kaj mal'mol'a'n, mal'sek'ig'at'a'n ebl'e nur per larm'o'j kaj spic'at'a'n — por humil'ig'o'j. Mez'o ĉi tie ne ekzist'as, vir'in'o dev'as en ia fak'o de labor'o est'i perfekt'a, per tiu perfekt'ec'o el'labor'i al si nom'o'n, fam'o'n, sekv'e serĉ'at'ec'o'n. Se ŝi star'as unu aŭ du ŝtup'o'j'n mal'pli alt'e en la sci'ad'o aŭ en la talent'o, tiam ŝi ĉio'n hav'as kontraŭ si — por si ŝi hav'as neni'o'n.

Marta aŭskult'is tiu'j'n vort'o'j'n kun avid'ec'o, sed ju pli long'e ŝi aŭskult'is, tiom pli far'iĝ'is vid'ebl'e, ke ankaŭ en ŝi'a kap'o kolekt'iĝ'as tia'j sam'a'j pens'o'j, en la buŝ'o'n puŝ'iĝ'as vort'o'j.

— Sinjor'in'o! ŝi dir'is, — ĉu ankaŭ ĉiu'j vir'o'j dev'as posed'i i'a'n perfekt'ec'o'n, por akir'i al si stat'o'n liber'a'n de grand'a'j sufer'o'j kaj mizer'o?

Zminska ek'rid'et'is mal'laŭt'e,

— Ĉu ili est'as perfekt'a'j en ia sci'ad'o, tiu'j kancelari'ist'o'j, kiu'j kopi'as en la ofic'ej'o'j fremd'a'n skrib'aĵ'o'n, tiu'j magazen'a'j komiz'o'j, tiu'j instru'ist'aĉ'o'j, kiu'j instru'as komenc'o'j'n de geografi'o, de histori'o, de pentr'ad'o k.t.p.?

— Sekv'e, — ek'kri'is Marta kun ne'kutim'a flam'ec'o, — sekv'e pardon'u, sinjor'in'o, ke mi ankoraŭ unu foj'o'n ripet'as: kial, kial la kamp'o de labor'o por unu'j est'as mal'ferm'it'a de la komenc'o ĝis la fin'o kaj por ali'a'j ĝi est'as mezur'at'a per fut'o'j kaj col'o'j? Kial mi'a frat'o, se mi li'n hav'us, pov'us don'i lecion'o'j'n de pentr'ad'o, hav'ant'e tiom sam'e da talent'o kaj kapabl'o kiel mi, kaj mi ne pov'as? Kial li pov'us kopi'i en ofic'ej'o'j fremd'a'j'n skrib'aĵ'o'j'n, kaj mi ne pov'as? Kial al li est'us permes'it'e ekspluat'i por si kaj por la si'a'j ĉio'n, ĉio'n kio'n ajn li posed'us en la proviz'ej'o de si'a mens'o, kaj mi pov'as ekspluat'i neni'o'n, krom lud'ad'o sur fortepian'o, por kiu mi ne hav'as kapabl'o'n, kaj sci'ad'o de lingv'o'j, kiu'n mi posed'as en mal'alt'a grad'o?

Marta parol'is tio'n per buŝ'o trem'ant'a. Ŝi ne est'is grand'mond'a sinjor'in'o, kiu sur velur'a sof'o de salon'o sprit'e konversaci'as pri emancip'ad'o de vir'in'o'j, nek teori'ist'o, kiu inter la kvar mur'o'j de kabinet'o pes'as kaj mezur'as cerb'o'n vir'a'n kaj vir'in'a'n, por trov'i inter ili simil'ec'o'n kaj mal'simil'ec'o'n. La demand'o'j, kiu'j el'puŝ'iĝ'is el ŝi'a buŝ'o, est'is demand'o'j, kiu'j ŝir'ad'is la kor'o'n de patr'in'o, flam'ig'ad'is la kap'o'n de mal'riĉ'a vir'in'o, ŝov'iĝ'ad'is antaŭ ŝi'n kiel ŝild'o, kiu dev'as defend'i ŝi'n kontraŭ — mort'o per mal'sat'o!

Zminska lev'is iom la ŝultr'o'j'n kaj dir'is mal'rapid'e:

— Vi ripet'is mult'foj'e la demand'o'n: kial? Ne formul'ant'e kategori'a'n respond'o'n, mi dir'os al vi, ke ver'ŝajn'e plej'e kaj antaŭ ĉio tial, ke la vir'o'j est'as kap'o'j de dom'o'j, patr'o'j de famili'o'j.

Marta rigard'is la parol'ant'a'n vir'in'o'n kiel orakol'o'n.

La grand'a bril'o de ŝi'a'j okul'o'j, kiu'n antaŭ'e kaŭz'is la sci'vol'ec'o de la pens'o kaj la fort'eg'ec'o de la sent'o'j, kaŝ'iĝ'is nun mal'antaŭ du larm'o'j, kiu'j el'flu'is el sub la palpebr'o'j kaj vitr'ig'is la pupil'o'j'n. Ŝi'a'j man'o'j inter'plekt'iĝ'is kvazaŭ malgraŭ'vol'e.

Ludovik'in'o Zminska lev'iĝ'is. En la antaŭ'ĉambr'o ek'son'is la sonor'il'o, anonc'ant'e la ven'o'n de ia nov'a person'o, la mastr'in'o de la ofic'ej'o vol'is fin'i la parol'ad'o'n kun la jun'a vidv'in'o.

— Mi far'os ĉio'n, kio'n mi pov'os, por trov'i por vi konform'a'n okup'o'n; tamen ne esper'u, sinjor'in'o, ricev'i ĝi'n tre baldaŭ. Ĝeneral'e en la region'o de la instru'ad'o la propon'ad'o de labor'o mult'e super'as ĝi'a'n postul'ad'o'n. Instru'ist'in'o'j kun tre alt'a lingv'ist'a kaj art'ist'a kapabl'ec'o est'us dezir'at'a'j kaj ili ricev'us rilat'e bon'eg'a'j'n lok'o'j'n, sed la nombr'o de tia'j est'as plej mal'grand'a, eĉ tro mal'grand'a en rilat'o al la bezon'o; sed koncern'e la instru'ad'o'n element'a'n, si'n okup'as aŭ vol'as si'n okup'i per ĝi tia mult'eg'o da vir'in'o'j, ke tiu ĉi super'mezur'a konkur'ad'o ne sol'e al'konduk'as la prez'o'n de la labor'o al terur'e mal'alt'a cifer'o, sed ĝi mal'facil'ig'as kaj por la pli'mult'o eĉ ne'ebl'ig'as la akir'o'n de labor'o! Mi tamen ripet'as, ke mi far'os ĉio'n, kio'n mi pov'os, por trov'i por vi lecion'o'j'n; ceter'e ĝi koncern'as ja ne sol'e vi'a'n interes'o'n, sed ankaŭ mi'a'n propr'a'n. Post kelk'e da tag'o'j, post semajn'o, vol'u ven'i ĉi tie'n de'nov'e, kaj ebl'e vi trov'os jam i'a'n sci'ig'o'n.

Dir'ant'e ĉi tiu'j'n vort'o'j'n, la mastr'in'o de la ofic'ej'o jam de la kap'o ĝis la pied'o'j est'is kovr'it'a de oficial'a mal'varm'ec'o kaj rigid'ec'o, ĉar en la ĉambr'o aper'is nov'a vir'in'a figur'o.

Marta for'ir'is. Ŝi mal'supr'e'n'ir'is la ŝtup'ar'o'n mal'rapid'e. Ŝi ne plor'is kiel tiu jun'a knab'in'o, kiu antaŭ unu hor'o ir'is tiu'n sam'a'n voj'o'n, sed ŝi est'is profund'e en'pens'a. Nur el'ir'int'e sur la strat'o'n, ŝi for'ig'is la rigard'o'n de la ter'o kaj rapid'ig'is si'a'j'n paŝ'o'j'n. En tiu tag'o ŝi dev'is ankoraŭ mult'e far'i.

En la dom'o, kiu est'is najbar'a de tiu dom'o, en kiu trov'iĝ'is ŝi'a loĝ'ej'o, ekzist'is restoraci'o. Marta en'ir'is en tiu'n ej'o'n kaj pet'is, ke oni al'port'ad'u al ŝi tag'manĝ'o'j'n. Pro la proksim'ec'o de la lok'o kaj sub la kondiĉ'o de mal'grand'a al'pag'o oni konsent'is send'ad'i al ŝi tag'manĝ'o'j'n en la mansard'o'n por mal'grand'a serv'ist'o. Oni postul'is nur antaŭ'a'n pag'o'n, kiu konsist'is el unu kaj du'on'o da spes'mil'o'j por semajn'o, sum'o sufiĉ'e grand'a por Marta, kies tut'a hav'o est'is ĉirkaŭ tri'dek spes'mil'o'j.

Mal'ferm'ant'e la paper'mon'uj'o'n, kiu en'hav'is en si tiu'n riĉ'ec'o'n, Marta ek'sent'is i'a'n ne'difin'it'a'n, sed turment'a'n mal'trankvil'ec'o'n. Tiu ĉi sent'o ankoraŭ pli'grand'iĝ'is en ŝi, kiam, en'ir'int'e en la loĝ'ej'o'n de la dom'administr'ant'o, ŝi for'don'is al li kvar spes'mil'o'j'n kiel monat'a'n pag'o'n por la lu'ad'o de la ĉambr'et'o kaj ĝi'a'j mebl'aĵ'o'j. Ankoraŭ antaŭ tio ŝi aĉet'is en la butik'o de neces'aĵ'o'j iom da suker'o, te'o, kelk'e da bulk'o'j, mal'grand'a'n lamp'et'o'n kaj iom da petrol'o. Ĉio ĉi tio kun'e for'pren'is kvar'on'o'n de ŝi'a hav'o.

Janj'o, kiu la tut'a'n maten'o'n est'is ferm'it'a en la ĉambr'et'o, ĝoj'e ek'kri'is, kiam ŝi aŭd'is la ŝlos'il'o'n turn'iĝ'ant'a'n en la serur'o. Ŝi ĵet'is si'n al la kol'o de la en'ir'ant'a patr'in'o kaj kovr'is ŝi'a'n vizaĝ'o'n per kis'o'j.

La impres'o de la moment'o est'as la sol'a potenc'o, kiu fort'e efik'as sur organism'o'j de infan'o'j. La est'ont'ec'o ne ekzist'as por ili'a pens'o, la pas'int'ec'o rapid'e el'viŝ'iĝ'as el ili'a memor'o. La hieraŭ'a tag'o est'as jam por infan'o mal'proksim'a est'int'ec'o; kio est'is, okaz'is aŭ far'iĝ'is antaŭ kelk'e da tag'o'j, mal'aper'as kaj dis'flu'as antaŭ ili'a'j okul'o'j en la nebul'o de forges'o. Janj'o est'is gaj'a.

La mal'larĝ'a radi'o de lum'o, kiu penetr'is en la mansard'a'n ĉambr'et'o'n tra la mal'grand'a fenestr'o, ĝoj'ig'is ŝi'n, la kamen'o kun la fum'kolor'ig'it'a profund'o ŝi'n sci'vol'ig'is kaj interes'is, ŝi far'is kon'at'ec'o'n kun la nov'a'j mebl'aĵ'o'j, ŝi rid'is pri la du seĝ'o'j, ĉe kiu'j unu pied'o est'is mal'pli long'a ol la tri ali'a'j, kaj ŝi kompar'is ili'n kun la kripl'ul'o'j-mal'jun'ul'o'j, kiu'j'n ŝi vid'ad'is sur la strat'o'j de la urb'o. La sol'ul'ec'o, en kiu ŝi pas'ig'is la tut'a'n maten'o'n, amas'ig'is en ŝi'a kap'et'o proviz'o'n da pens'o'j, kiu'j'n la parol'avid'a lang'et'o per rapid'a kaj laŭt'a pep'ad'o el'ig'ad'is antaŭ la patr'in'o.

La unu'a'n foj'o'n nun la gaj'ec'o de la infan'o far'is prem'a'n impres'o'n sur la mens'o de Marta. Hieraŭ, kiam Janj'o ankoraŭ memor'is pli bon'e la mal'aper'int'a'n bild'o'n de la patr'o, kiam, mal'ĝoj'a pro la perd'o de la mur'o'j, inter kiu'j ŝi viv'is ĝis nun, kaj de ĉiu'j bel'a'j objekt'o'j, kiu'j'n ŝi kutim'is vid'i, ŝi plor'ant'e rifuz'ad'is manĝ'o'n, lev'ad'is si'a'j'n grand'a'j'n nigr'a'j'n okul'o'j'n al la vizaĝ'o de la patr'in'o kun esprim'o de dolor'a pet'eg'ad'o kaj sen'konsci'a terur'o, Marta for'don'us ĉio'n, kio ankoraŭ rest'is al ŝi, por aper'ig'i rid'et'o'n sur ŝi'a mal'grand'a buŝ'et'o, ruĝ'et'o'n de san'o sur la pal'a'j vang'et'o'j. Hodiaŭ la arĝent'o'son'a rid'ad'o de la infan'o kaŭz'is al ŝi ne'difin'it'a'n, sed pez'a'n mal'trankvil'ec'o'n. Kio do ŝanĝ'iĝ'is en ŝi'a situaci'o? Ŝi est'is sol'ec'a kiel hieraŭ, mal'riĉ'a kiel hieraŭ, sed inter la hieraŭ kaj hodiaŭ star'is tiu prov'a maten'o, en kiu, el'ir'int'e unu'a'foj'e en ne'kon'at'a'n mond'o'n, ŝi pli preciz'e ol iam antaŭ'e far'is kalkul'o'n pri si mem. Hieraŭ ŝi est'is cert'a, ke, antaŭ ol pas'os du'dek-kvar hor'o'j, ŝi jam posed'os en si'a man'o la pov'o'n labor'i kaj pri'kalkul'i la esper'at'a'n labor'en'spez'o'n, kiu dev'os don'i cert'a'j'n difin'it'a'j'n kontur'o'j'n al ŝi'a est'ont'ec'o. La du'dek-kvar hor'o'j pas'is, sed la est'ont'ec'o rest'is ne'difin'it'a. Oni ordon'is al ŝi atend'i, ne difin'ant'e eĉ la temp'o'n de atend'ad'o, atend'i i'o'n, kio en ĉiu okaz'o dev'os est'i tre mal'grand'a.

— Kiel do ne'spert'a mi est'is, pens'ant'e, ke mi ne bezon'os atend'i, kiel do mal'prudent'a mi est'is, esperant'e de mi mem grand'a'j'n afer'o'j'n!

Tiel Marta medit'is, star'ant'e vesper'e apud la fenestr'o, tra kiu vid'iĝ'is nigr'a aŭtun'a nokt'o kaj la grand'a urb'o sen'ĉes'e bru'is.

— Kia amas'o! ĉiu'j soci'a'j klas'o'j, aĝ'o'j, naci'o'j puŝ'iĝ'as tie, tra kie mi intenc'is ir'i! Ĉu mi tra'bat'os al mi voj'o'n mez'e de ĉi tiu amas'o, kaj per kio mi tra'bat'os, se mi posed'as tiel mal'grand'a'j'n il'o'j'n por la batal'o! Kaj se oni tut'e ne las'os mi'n sur tiu'n voj'o'n, se pas'os semajn'o, du, monat'o, kaj mi ne trov'os akir'labor'o'n?

Ĉe tiu ĉi pens'o mal'varm'a trem'o tra'kur'is la korp'o'n de Marta. Ŝi de'turn'is rapid'e la kap'o'n kaj ĵet'is sur la dorm'ant'a'n kap'et'o'n de Janj'o tia'n rigard'o'n, kvazaŭ ŝi subit'e ek'tim'us pri ŝi, kvazaŭ ŝi subit'e ek'vid'us i'a'n terur'a'n danĝer'o'n, kiu pend'as super ŝi'a infan'o.

Est'is griz'a, pluv'a, kot'a novembr'a tag'o, kiam Marta per tre rapid'a'j paŝ'o'j marŝ'is de la strat'o Dluga al la strat'o Piwna, de la inform'a ofic'ej'o hejm'e'n. La nub'o'j plor'is, sed la vizaĝ'o de la jun'a vir'in'o est'is ĝoj'a. Hom'o'j ŝirm'is si'n per pluv'ombrel'o'j kontraŭ la pluv'o, per mantel'o'j kontraŭ la mal'varm'o, sed ŝi, per neni'o si'n ŝirm'ant'e, indiferent'a kontraŭ la atak'ad'o de la natur'o tiel sam'e, kiel indiferent'a ŝi sen'dub'e est'us en tiu moment'o kontraŭ ĝi'a'j kares'o'j, facil'e kur'is sur la kot'a'j trotuar'o'j, kun kap'o lev'it'a, kun okul'o'j bril'ant'a'j.

Ankoraŭ neniam, de'post la temp'o, kiam ŝi ek'loĝ'is en la alt'a mansard'o, la pas'ad'o de la mal'larĝ'a, mal'pur'a, mal'lum'a, tri'etaĝ'a ŝtup'ar'o est'is por ŝi tiel facil'a; ŝi rid'et'is, kiam ŝi el'tir'is el la poŝ'o la pez'a'n kaj rust'a'n ŝlos'il'o'n, kun rid'et'o ŝi trans'paŝ'is, preskaŭ trans'salt'is la sojl'o'n de la ĉambr'et'o, genu'iĝ'is, mal'ferm'is la brak'o'j'n kaj, neni'o'n dir'ant'e, al'prem'is fort'e al si'a brust'o la nigr'okul'a'n infan'o'n, kiu kun kri'o de ĝoj'o ĵet'is si'n al ŝi renkont'e. Ŝi fort'e al'prem'is la buŝ'o'n al la frunt'o de la knab'in'et'o.

Dank’ al Di'o, dank’ al Di'o, Janj'o! — ŝi apenaŭ el'dir'is; ŝi vol'is dir'i i'o'n plu, sed ŝi ne pov'is: du larm'o'j de'flu'is sur ŝi'a'n ĝoj'e rid'et'ant'a'n buŝ'o'n.

— Kial pa'nj'o, vi rid'as? Kial vi plor'as? — ek'pep'is Janj'o, kares'ant'e per la mal'grand'a'j man'et'o'j la flam'ant'a'j'n vang'o'j'n de la patr'in'o.

Marta ne respond'is; ŝi rapid'e lev'iĝ'is kaj rigard'is en la nigr'a'n profund'o'n de la kamen'o. Nur nun ŝi ek'sent'is, ke ŝi est'as mal'sek'a, ke en la ĉambr'o est'as mal'varm'e.

— Ni pov'as hodiaŭ far'i al ni fajr'o'n sur la kamen'o, ŝi dir'is, pren'ant'e el mal'antaŭ la forn'o la sol'a'n tie trov'iĝ'ant'a'n fask'o'n da lign'o.

Janj'o ek'salt'is de ĝoj'o.

— Fajr'o'n! fajr'o'n! — ŝi kri'is, — mi am'as fajr'o'n, pa'nj'o! Vi jam tiel long'e ne far'is ĝi'n sur la kamen'o!

Kiam la flav'a'j flam'o'j lev'iĝ'is supr'e'n, plen'ig'is per hel'a bril'o la nigr'a'n profund'o'n de la kamen'o kaj dis'verŝ'is en la ĉambr'o'n ond'o'j'n de agrabl'a varm'o, Marta sid'iĝ'is antaŭ la fajr'o kaj pren'is si'a'n infan'o'n sur la genu'o'j'n.

— Janj'o! — ŝi dir'is, klin'iĝ'ant'e al la pal'a vizaĝ'et'o; — vi est'as ankoraŭ mal'grand'a infan'o, sed vi dev'as jam kompren'i tio'n, kio'n mi al vi dir'os. Vi'a patr'in'o est'is tre, tre mal'riĉ'a, tre mal'ĝoj'a. Ŝi el'spez'is si'a'n tut'a'n mon'o'n, kaj post kelk'e da tag'o'j ŝi jam ne hav'us por kio aĉet'i nek tag'manĝ'o'n por vi kaj por si, nek lign'o'n por far'i fajr'o'n. Hodiaŭ oni don'is al vi'a patr'in'o labor'o'n, por kiu oni pag'os al ŝi... Tial, ven'ant'e, mi dir'is al vi, ke vi dank'u Di'o'n, tial mi ek'flam'ig'is tiu'n bel'a'n fajr'o'n, por ke hodiaŭ est'u al ni varm'e kaj gaj'e...

Marta efektiv'e ricev'is labor'o'n. Post monat'o da atend'ad'o, post pli ol dek sen'rezultat'a'j ir'o'j al la inform'a ofic'ej'o, Ludovik'in'o Zminska sci'ig'is al la jun'a vir'in'o, ke ŝi ricev'is por ŝi lecion'o'n de franc'a lingv'o. Tiu labor'en'spez'o, kiu est'is konsist'ont'a el du'on'o da spes'mil'o por tag'o, ŝajn'is al Marta kvazaŭ mal'ferm'iĝ'int'a antaŭ ŝi fos'ej'o de riĉ'aĵ'o'j. En tiu sam'a ĉambr'et'o, en kiu ŝi nun loĝ'is, kontent'ig'ant'e si'a'j'n bezon'o'j'n tiel sam'e ŝpar'em'e aŭ ebl'e ankoraŭ pli ŝpar'em'e ol ĝis nun, ŝi pov'is kun tia'j en'spez'o'j viv'i kun si'a infan'o. Ŝi pov'is viv'i! Tiu'j ĉi vort'o'j hav'is grand'eg'a'n signif'o'n por la vir'in'o, kiu ankoraŭ hieraŭ inform'iĝ'ad'is, kie kaj al kiu ŝi pov'us vend'i mal'pli neces'eg'a'n part'o'n de si'a'j vest'o'j.

Krom tio la unu'a ek'bril'o de sukces'o lum'ig'is antaŭ ŝi perspektiv'o'n kun pli bon'a est'ont'ec'o en la fin'o. “Se, — dir'is Zminska, — en la dom'o, en kiu'n mi vi'n en'konduk'as, vi akir'os al vi nom'o'n de instru'ist'in'o konscienc'a kaj kapabl'a, tiam tre pov'as est'i, ke vi'a'j'n lecion'o'j'n ek'dezir'os mult'a'j ali'a'j; tiam vi ricev'os la rajt'o'n ne sol'e elekt'i, sed ankaŭ postul'i kondiĉ'o'j'n pli profit'a'j'n ol tiu'j, kiu'j'n oni nun propon'is al vi.”

Tio est'is la vort'o'j, per kiu'j Ludovik'in'o Zminska fin'is la inter'parol'ad'o'n kun la jun'a vidv'in'o. En la kap'o de Marta profund'e en'fortik'iĝ'is la du vort'o'j “konscienc'a kaj kapabl'a”.

La unu'a el tiu'j du vort'o'j kaŭz'is al ŝi neni'a'n tim'o'n aŭ dub'o'n, la du'a'n ŝi, mem ne sci'ant'e kial, pen'is for'puŝ'i de si; ŝi dezir'is forges'i ĝi'n, kvazaŭ i'o'n, kio pov'us mal'seren'ig'i al ŝi la unu'a'n post long'a temp'o moment'o'n da trankvil'ec'o.

En la difin'it'a hor'o Marta en'ir'is en unu el la loĝ'ej'o'j, kiu'j trov'iĝ'is ĉe la strat'o Swieto-Jerska. En la bel'a, bon'gust'e kaj sufiĉ'e mult'e'kost'e aranĝ'it'a salon'et'o renkont'is ŝi'n vir'in'o ankoraŭ jun'a, tre bel'a, tre bel'e vest'it'a, ver'a tip'o de Varsovi'an'in'o, kun ten'iĝ'o vigl'a kaj plen'a de ĉarm'o, kun vizaĝ'o esprim'ant'a grand'a'n inteligent'ec'o'n, kun parol'ad'o rapid'a, vigl'a kaj elegant'a. Ŝi est'is la edz'in'o de unu el la plej fam'a'j lok'a'j literatur'ist'o'j, sinjor'in'o Mario Rudzinska. Tuj post ŝi en'kur'is en la salon'et'o'n dek'du'jar'a knab'in'et'o, rid'ant'a, bril'ant'a per si'a'j inteligent'a'j okul'o'j, mov'et'ant'a si'a'n mal'long'a'n, bel'form'a'n, last'mod'e aranĝ'it'a'n vest'et'o'n kaj tir'ant'a kun si long'a'n punc'a'n laĉ'o'n, kun kiu ŝi antaŭ moment'o ver'ŝajn'e farad'is gimnastik'a'j'n ekzerc'o'j'n en la komfort'a kaj vast'a loĝ'ej'o de si'a'j ge'patr'o'j.

— Ver'ŝajn'e mi hav'as la plezur'o'n vid'i sinjor'in'o'n Marta Swicka? — dir'is la mastr'in'o de la loĝ'ej'o, etend'ant'e unu man'o'n al la ven'int'in'o kaj per la du'a man'o montr'ant'e al ŝi unu el la brak'seĝ'o'j, kiu'j star'is apud la kanap'o. — Sinjor'in'o Zminska hieraŭ mult'e parol'is al mi pri vi, tial mi sincer'e ĝoj'as, ke mi vi'n ek'kon'as. Mi prezent'as al vi mi'a'n fil'in'o'n, vi'a'n est'ont'a'n lern'ant'in'o'n. Jadvinj'o! Ĉi tiu sinjor'in'o est'as tiel bon'a, ke ŝi vol'as don'i al vi lecion'o'j'n de franc'a lingv'o, memor'u, ke vi far'u al ŝi neni'a'n mal'plezur'o'n, kaj lern'u tiel bon'e, kiel ĉe fraŭl'in'o Dupont!

La knab'in'o kun la graci'a kaj elast'a tali'o, kun la fizionomi'o plen'a de liber'ec'o kaj inteligent'ec'o, sen la eĉ plej mal'grand'a konfuz'iĝ'o, tre graci'e riverenc'is al si'a est'ont'a instru'ant'in'o.

En tiu sam'a moment'o en la antaŭ'ĉambr'o ek'son'is la sonor'il'o; tamen en la salon'o'n neni'u en'ir'is, sed post minut'o la pord'o'kurten'o, preskaŭ tut'e ŝirm'ant'a la pord'o'n de la najbar'a ĉambr'o, mov'et'iĝ'is kaj en la fend'o, kiu far'iĝ'is inter la pez'a'j fald'o'j de la punc'a ŝtof'o, aper'is par'o da karb'e nigr'a'j flam'a'j okul'o'j, kiu'j aparten'is vid'ebl'e al vizaĝ'o vir'a, ĉar super ili oni pov'is vid'i ankaŭ pec'o'n da brun'a frunt'o, kun dens'a, nigr'a, mal'alt'e tond'it'a friz'aĵ'o, kaj pli mal'supr'e montr'iĝ'is angul'et'o de nigr'a, rigid'e star'ant'a barb'et'o. Tamen ĉio ĉi tio est'is apenaŭ vid'ebl'a inter la dens'a'j fald'o'j de la ŝtof'o, kaj ĝi rest'is tut'e ne'vid'ebl'a por la person'o'j, kiu'j inter'parol'is en la salon'o kaj est'is turn'it'a'j profil'e al la pord'o.

La mastr'in'o de la loĝ'ej'o daŭr'ig'is si'a'n inter'parol'ad'o'n kun Marta.

— La last'a instru'ant'in'o de mi'a fil'in'o, fraŭl'in'o Dupont, instru'is tre bon'e, kaj Jadvinj'o far'is ĉe ŝi grand'a'j'n progres'o'j'n. Sed mi'a edz'o opini'is kaj ankaŭ mi'n konvink'is pri tio, ke est'as ne tut'e bon'e de ni'a flank'o, ke ni don'is al fremd'land'ul'in'o la ebl'o'n labor'i, dum ĉirkaŭ ni trov'iĝ'as tiom mult'e da estim'ind'a'j lok'a'j vir'in'o'j, kiu'j tiel pen'eg'e serĉ'as labor'o'n kaj tiel mal'facil'e ĝi'n trov'as. Al ĉiu'j instru'ist'o'j, kiu'j kler'ig'os la mens'o'n de ni'a fil'in'o, mi kaj mi'a edz'o far'as la sol'a'n pet'o'n, ke la instru'ad'o est'u fundament'a, larĝ'a, plen'a, ke ĝi ampleks'u ĉiu'j'n branĉ'o'j'n de la koncern'at'a objekt'o tia'manier'e, ke ni'a infan'o pov'u iam perfekt'e ĝi'n posed'i.

Marta silent'e salut'is kaj lev'iĝ'is.

— Se vi, sinjor'in'o, vol'as jam de hodiaŭ komenc'i la lecion'o'j'n — dir'is la mastr'in'o, ankaŭ lev'iĝ'ant'e kaj per afabl'a gest'o montr'ant'e la pord'o'n kun la pord'kurten'o, mal'antaŭ kiu sam'temp'e kun la lev'iĝ'o de la ambaŭ vir'in'o'j mal'aper'is la par'o da okul'o'j, la lip'har'o'j kaj la barb'et'o, — jen est'as la kabinet'o, destin'it'a por la lern'ad'o de mi'a fil'in'o.

La kabinet'o est'is aranĝ'it'a pli modest'e ol la salon'o, tamen en ĝi reg'is bon'a gust'o kaj komfort'o. Ĉe unu el la mur'o'j star'is grand'a tabl'o, kovr'it'a per verd'a drap'o, plen'a de libr'o'j, kajer'o'j kaj skrib'il'o'j. Jadvinj'o tie ĉi jam sent'is si'n ĉe si kaj, lev'ant'e la bel'a'j'n okul'o'j'n al la vizaĝ'o de la est'ont'a instru'ant'in'o, kun serioz'a mien'o al'ŝov'is al la tabl'o oportun'a'n brak'seĝ'o'n kaj met'is antaŭ ĝi kelk'e da libr'o'j kaj sufiĉ'e grand'a'n nombr'o'n da dik'a'j kajer'o'j.

Marta tamen ne tuj sid'iĝ'is. Ŝi'a vizaĝ'o, kiu post la ĵus pas'int'a monat'o da atend'ad'o est'is pli mal'gras'a kaj pal'a ol antaŭ'e, ricev'is en tiu moment'o la esprim'o'n de profund'a en'pens'iĝ'o, la palpebr'o'j mal'lev'iĝ'is, la man'o'j, per kiu'j ŝi al'kroĉ'iĝ'is al rand'o de la tabl'o, iom trem'is. Ŝi star'is tiel kelk'e da minut'o'j, kun sen'mov'a vizaĝ'o kaj ten'iĝ'o. Oni pov'us dir'i, ke ŝi medit'as pri la ĵus aŭd'it'a'j vort'o'j de la patr'in'o de ŝi'a lern'ant'in'o, aŭ ŝi mem far'as al si i'a'n demand'o'n, serĉ'ant'e por ĝi respond'o'n en si'a prudent'o aŭ konscienc'o. Kiam ŝi lev'is la rigard'o'n, ŝi'a'j okul'o'j renkont'iĝ'is kun la sur ŝi fiks'it'a rigard'o de la mastr'in'o. Tiu ĉi rigard'o en la daŭr'o de moment'o laŭ'kur'is de la pied'o'j ĝis la kap'o la graci'a'n, delikat'a'n, nobl'e bel'a'n figur'o'n de la nov'a instru'ist'in'o. Ĝi halt'is iom pli long'e sur la larĝ'a blank'a ruband'o, kiu per funebr'a stri'o border'is ŝi'a'n nigr'a'n vest'o'n, kaj fiks'iĝ'is nun sur ŝi'a pal'a en'pens'a vizaĝ'o kun esprim'o de kun'sent'o kaj iom da sci'vol'ec'o.

— Vi port'as funebr'o'n, — dir'is Mario Rudzinska per mal'laŭt'ig'it'a, mol'a voĉ'o, — ebl'e pro la patr'in'o, aŭ la patr'o...

— Pro la edz'o, — mal'laŭt'e respond'is Marta, kaj ŝi'a'j palpebr'o'j de'nov'e mal'lev'iĝ'is mal'rapid'e kaj pez'e.

— Vi sekv'e est'as vidv'in'o! — ek'kri'is Mario, kaj en ŝi'a voĉ'o son'is tiu kompat'o, tiu tim'o, kiu'j'n vir'in'o edz'ec'e feliĉ'a sent'as ĉiu'foj'e, kiam ŝi aŭd'as, ke iu perd'is tia'n feliĉ'o'n, ke sekv'e ankaŭ ŝi'a feliĉ'o cert'e ne est'as etern'a; — kaj ebl'e... ebl'e vi hav'as infan'o'j'n?

Ĉi tiu'n foj'o'n Marta lev'is la rigard'o'n, en kiu ek'trem'is viv'a lum'o.

— Mi hav'as fil'in'o'n, sinjor'in'o! — ŝi respond'is; kaj kvazaŭ tiu'j vort'o'j frap'us ŝi'n per ia subit'a, ordon'a re'memor'o, ŝi sid'iĝ'is sur la seĝ'o, kiu antaŭ moment'o est'is don'it'a al ŝi, kaj per la man'o'j ankoraŭ iom trem'ant'a'j ŝi komenc'is mal'ferm'ad'i unu post ali'a la libr'o'j'n, kiu'j est'is met'it'a'j antaŭ ŝi. El tiu'j libr'o'j Marta pov'is kompren'i, ke la dek'du'jar'a Jadvinj'o jam mult'e lern'is kaj jam mult'e progres'is en la lern'ad'o; pri la profund'a lingv'a sci'ad'o, kiu'n posed'is la antaŭ'a instru'ist'in'o de la knab'in'et'o, atest'is la divers'lok'e en la kajer'o'j trov'iĝ'ant'a'j not'o'j, lert'a'j, plej facil'e venk'ant'a'j la plej grand'a'j'n lingv'a'j'n mal'facil'aĵ'o'j'n kaj penetr'ant'a'j en la esenc'o'n kaj subtil'a'j'n nuanc'o'j'n de la objekt'o. Marta viŝ'is per la man'o si'a'j'n okul'o'j'n, kvazaŭ ŝi vol'us klar'ig'i si'a'n rigard'o'n aŭ for'pel'i de si i'a'n trud'iĝ'em'a'n pens'o'n, kaj, ferm'ant'e la kajer'o'j'n kaj libr'o'j'n, ŝi far'is al si'a lern'ant'in'o kelk'a'j'n demand'o'j'n. Maria Rudzinska dum'e for'ir'is al la fenestr'o, kaj, pren'int'e en la man'o'j'n i'a'n kudr'o'labor'o'n, ŝi intenc'is sid'iĝ'i kun ĝi ĉe mal'grand'a tabl'et'o, sed subit'e la pord'o'kurten'o iom dis'ŝov'iĝ'is kaj mal'antaŭ ĝi aŭd'iĝ'is bon'son'a vir'a voĉ'o:

— Kuz'in'o Marinjo! mi pet'as vi'n ĉi tie'n por unu minut'o.

Mario tra'pas'is mal'laŭt'e la ĉambr'o'n, ankoraŭ unu foj'o'n halt'ig'is amik'a'n rigard'o'n sur la vizaĝ'o de la nov'a instru'ist'in'o de si'a fil'in'o kaj sen'bru'e ferm'is post si la pord'o'n, kaŝ'it'a'n mal'antaŭ la pord'o'kurten'o, konduk'ant'a'n el la kabinet'o al la salon'o.

En la mez'o de la salon'o star'is jun'a hom'o, kiu hav'is la aĝ'o'n de ĉirkaŭ 26 jar'o'j, mal'dik'a, graci'a, vest'it'a laŭ la last'a mod'o, kun brun'a mal'larĝ'a vizaĝ'o, nigr'a'j har'o'j kaj karb'e nigr'a'j okul'o'j. La ekster'aĵ'o de tiu ĉi hom'o est'is agrabl'a kaj ĉe la unu'a rigard'o eĉ interes'a. Antaŭ ĉio frap'ant'a en ĝi est'is la grand'a plen'ec'o de viv'o liber'a, gaj'a, kvazaŭ sen'pacienc'e si'n el'puŝ'ant'a kaj kapric'e ekscentr'a. Ĉi tiu plen'ec'o de viv'o post pli atent'a rigard'o aper'is eĉ kiel tro'ec'o. La pupil'o'j de la jun'a hom'o flam'is, fulm'et'ad'is, ĉirkaŭ la buŝ'o, kiu est'is du'on'e kovr'it'a de mal'grand'a'j lip'har'o'j, lud'is svarm'o da rid'et'o'j, jen plaĉ'i'vol'a'j, jen petol'a'j, jen ŝerc'em'a'j, la tut'a fizionomi'o en unu sekund'o ŝanĝ'iĝ'ad'is, akcept'ant'e ĉiam ali'a'n esprim'o'n de sprit'o, de ŝerc'o. Li est'is vid'ebl'e hom'o de etern'a gaj'ec'o, de etern'a rid'ad'o, sed sam'temp'e oni vid'is, ke li est'is hom'o de gaj'a, pri neni'o zorg'ant'a viv'o. Ĉi tiu'n last'a'n montr'is la iom lac'a kolor'o de li'a vizaĝ'o, kiu kontrast'is kun la jun'ec'o de li'a tut'a figur'o, la flam'a bril'o de li'a'j pupil'o'j, la preskaŭ infan'a mal'serioz'ec'o de li'a'j rid'et'o'j.

En la moment'o, kiam Mario Rudzinska en'ir'is en la salon'o'n, la poz'o de tiu jun'a hom'o est'is iom strang'a. Li star'is kun vizaĝ'o turn'it'a al la kabinet'a pord'o, kiu'n la mastr'in'o ferm'is, kun tali'o iom fleks'it'a mal'antaŭ'e'n, kun man'o'j lev'it'a'j supr'e'n, kun rigard'o fiks'it'a al la plafon'o. Tiu'n teatr'a'n poz'o'n akompan'is vizaĝ'esprim'o, kiu signif'is ankaŭ teatr'a'n kaj tre komik'e aspekt'ant'a'n rav'it'ec'o'n.

— Aleĉjo! — dir'is Mario kun admon'a ton'o, — kia do nov'a sen'senc'aĵ'o ĝi est'as?

— Di'in'o! — ek'kri'is la jun'a hom'o du'on'voĉ'e, ne ŝanĝ'ant'e la poz'o'n nek la vizaĝ'esprim'o'n. — Di'in'o! — li ripet'is, kaj kun ĝem'o laŭ la manier'o de hero'o'j de komedi'o li mal'lev'is la kap'o'n kaj la man'o'j'n.

Mario ne pov'is de'ten'i si'n de rid'et'o. Tamen ŝi lev'is la ŝultr'o'j'n, kaj, sid'iĝ'ant'e sur la sof'o kun labor'o en la man'o, ŝi dir'is kun ten'o de facil'a riproĉ'o:

— Vi forges'is dir'i al mi bon'a'n tag'o'n, Aleĉjo!

Ĉe tiu'j ĉi vort'o'j la jun'a hom'o supr'e'n'salt'is kaj met'is kelk'e da kis'o'j sur la man'o'n de la mastr'in'o.

— Pardon'u, Marinjo, pardon'u! — li dir'is kun tiu sam'a patos'a ton'o kiel antaŭ'e, — mi est'is tiel rav'it'a! ho!

Li sid'iĝ'is sur seĝ'o apud la jun'a vir'in'o kaj, al'prem'int'e la man'o'n al la kor'o, de'nov'e lev'is la rigard'o'n al la plafon'o. Mario rigard'is li'n tiel, kiel oni rigard'as petol'ant'a'n infan'o'n.

— Kia nov'a strang'aĵ'o en'flug'is al vi en la kap'o'n? — ŝi demand'is, vid'ebl'e dev'ig'ant'e si'n est'i serioz'a, tamen ne pov'ant'e tut'e kaŝ'i rid'et'o'n. — Ĉu dum la ir'ad'o al mi'a dom'o vi trov'is tiu'n i'a'n nov'a'n di'in'o'n, kiu tiel vi'n rav'is? Efektiv'e mi tre tim'as, ke ŝi ebl'e por la tut'a tag'o for'pren'os vi'a'n prudent'o'n.

— Vi est'as kruel'a, Marinjo, kun tiu vi'a prudent'o, — dir'is la jun'a hom'o kun nov'a ek'ĝem'o; — ĝust'e en vi'a dom'o mi ek'vid'is tiu'n bel'ul'in'o'n...

Ĉe la last'a vort'o li kun teatr'a gest'o montr'is la pord'o'n de la kabinet'o. Mario ŝajn'is du'on'e rid'ig'it'a, du'on'e mir'ig'it'a.

— Kio? — ŝi dir'is, — vi parol'as do pri la nov'a instru'ist'in'o de Jadvinj'o?

— Jes, kuz'in'o, — respond'is la jun'a hom'o, subit'e akcept'ant'e serioz'a'n mien'o'n; — mi est'ig'as ŝi'n reĝ'in'o de ĉiu'j mi'a'j di'in'o'j.

— Kaj kie vi ŝi'n vid'is, vent'ul'o?

— Ven'ant'e al vi, mi sci'iĝ'is en la antaŭ'ĉambr'o, ke vi est'as okup'it'a je parol'ad'o kun nov'a instru'ist'in'o de vi'a fil'in'o. Mi ne vol'is vi'n mal'help'i, kaj, en'ir'int'e per la pord'o de la kuir'ej'o, mi en'rigard'is tra la pord'o'kurten'o... Sed sen ŝerc'o'j, kia bel'a person'o ŝi est'as! kia'j okul'o'j! kia'j har'o'j! statur'o de reĝ'in'o!

— Aleĉjo! — inter'romp'is la mastr'in'o kun iom da ne'kontent'ec'o, — ŝi est'as vid'ebl'e ia mal'feliĉ'a vir'in'o: ŝi port'as funebr'o'n pro la edz'o...

— Jun'a vidv'in'et'o! — ek'kri'is la jun'a hom'o, de'nov'e lev'ant'e la okul'o'j'n; — vi ebl'e ne sci'as, kuz'in'o, ke ne ekzist'as sur la ter'o pli ĉarm'a'j est'aĵ'o'j ol vidv'in'et'o'j... kompren'ebl'e en la okaz'o, se ili est'as bel'a'j... vizaĝ'o pal'a, okul'o'j sentimental'a'j... mi ador'as pal'a'j'n vizaĝ'o'j'n kaj sentimental'a'j'n okul'o'j'n ĉe la vir'in'o'j

— Vi babil'as sen'senc'aĵ'o'n! — dir'is Maria, lev'ant'e la ŝultr'o'j'n. — Se vi ne est'us mi'a propr'a kuz'o kaj se mi ne sci'us, ke malgraŭ vi'a tut'a vent'anim'ec'o vi esenc'e est'as bon'a knab'o, mi ver'e pov'us ek'mal'am'i vi'n por tiu strang'a mal'ŝat'ad'o de vir'in'o'j...

— Mal'ŝat'ad'o! — ek'kri'is la jun'a hom'o, — sed, mi'a kuz'in'o, mi ador'as vir'in'o'j'n! Ili est'as la di'in'o'j de mi'a kor'o kaj viv'o...

— Di'in'o'j, da kiu'j vi hav'as sufiĉ'e mult'e.

— Ju pli da objekt'o'j de am'o hom'o hav'as, mi'a kuz'in'o, des pli li am'as... Ili est'as ekzerc'o'j, kaj nur per ekzerc'o'j la kor'o ating'as tiu'n fort'o'n, tiu'n fajr'o'n, kiu...

— Est'as jam sufiĉ'e, — Aleĉjo, inter'romp'is la mastr'in'o jam kun viv'a kaj vid'ebl'a mal'kontent'ec'o, — vi sci'as bon'e, kiel mi'n mal'ĝoj'ig'as la direkt'o de vi'a mens'o kaj kor'o...

— Kuz'in'o! Kuz'in'et'o! Kuzinjo! Am'e'n! Pro Di'o, dir'u jam am'e'n! — ek'kri'is la jun'a hom'o, for'ŝov'ant'e si'n kun'e kun la seĝ'o, sur kiu li sid'is, kaj kun'met'ant'e la man'o'j'n kvazaŭ por preĝ'o; — por bel'a buŝ'et'o de vir'in'o neni'o mal'pli konven'as ol predik'o...

— Se mi est'us ver'e bon'a frat'in'o, mi parol'us al vi predik'o'j'n de maten'e ĝis vesper'e...

— Kaj vi far'us neni'o'n bon'a'n, frat'in'et'o. Predik'o dev'as est'i mal'long'a: simpl'e regul'o, pren'it'a el la leĝ'o'j moral'a'j, filozofi'a'j, art'ism'a'j. Nu, rakont'u al mi pli bon'e i'o'n pri tiu nigr'okul'a nimf'o, kiu cert'e merit'as pli bon'a'n sort'o'n, ol sid'aĉ'ad'o'n super vi'a Jadvinj'o.

— Nu, pli bon'e, viv'e respond'is la mastr'in'o, — dir'u al mi, kial en ĉi tiu temp'o de la tag'o vi est'as ĉi tie?

— Kie do mi dev'us est'i, se ne ĉe vi'a'j pied'et'o'j, kar'a kuz'in'o?

— En la ofic'ej'o, — mal'long'e respond'is Mario Rudzinska.

La jun'a hom'o far'is sopir'a'n ĝem'o'n, inter'fingr'ig'is la man'o'j'n kaj klin'is la kap'o'n sur la brust'o'n.

— En la ofic'ej'o! — li dir'is mal'laŭt'e, — ho, Marinjo, kiel kruel'a do vi est'as! Ĉu mi est'as haring'o? dir'u al mi, ĉu mi efektiv'e est'as simil'a al haring'o?

El'parol'ant'e ĉi tiu'n demand'o'n, la hom'o de etern'a rid'ad'o lev'is la kap'o'n kaj rigard'is la mastr'in'o'n per tiel larĝ'e mal'ferm'it'a'j okul'o'j, kun tiel komik'a esprim'o de plend'o, ofend'iĝ'o kaj mir'eg'o, ke Mario ne pov'is si'n de'ten'i de preskaŭ laŭt'a rid'o.

Tamen baldaŭ serioz'ec'o anstataŭ'is ĉe ŝi la moment'a'n gaj'ec'o'n.

— Vi ne est'as haring'o, — ŝi dir'is, rigard'ant'e la labor'o'n, kiu'n ŝi ten'is en la man'o, ver'ŝajn'e pro tim'o, ke ŝi de'nov'e ne rid'u, — vi ne est'as haring'o, sed vi est'as...

— Mi ne est'as haring'o! — ek'kri'is la jun'a hom'o, profund'e ek'spirant'e, kvazaŭ post grand'a tim'eg'iĝ'o, — dank’ al Di'o, mi ne est'as haring'o! kaj ĉar mi ne est'as tia, est'as do afer'o tut'e simpl'a, ke mi ne pov'as la tut'a'j'n tag'o'j'n sufok'iĝ'i en la ofic'ej'o, kiel haring'o en la barel'o...

— Sed vi est'as hom'o kaj vi dev'as ja unu foj'o'n jam pli serioz'e pri'pens'i la viv'o'n kaj ĝi'a'j'n task'o'j'n. Ĉu oni pov'as tiel konstant'e farad'i facil'anim'aĵ'o'j'n kaj kur'ad'i post di'in'o'j? Est'as efektiv'e domaĝ'e pri vi'a bon'a kor'o, kiu'n vi ja hav'as, kaj pri vi'a'j kapabl'o'j, kiu'j ja ankaŭ ne mank'as al vi. Se pas'os ankoraŭ kelk'e da jar'o'j da tia viv'o, vi far'iĝ'os unu el tiu'j hom'o'j sen cel'o, sen okup'o, sen est'ont'ec'o, da kiu'j ni sen tio hav'as jam tro mult'e...

Ŝi halt'is, kaj kun esprim'o de ver'a mal'ĝoj'o ŝi mal'lev'is la vizaĝ'o'n al la labor'o. La jun'a hom'o el'rekt'iĝ'is kaj dir'is kun solen'ec'o:

— Am'e'n! La predik'o est'is long'a, oni tamen ne pov'as mal'konfes'i en ĝi kelk'a'n esenc'o'n moral'a'n, kaj ban'it'a en ĝi, kiel spong'o tremp'it'a en larm'o'j, mi'a kor'o fal'as al vi'a'j pied'o'j, kar'a kuz'in'o!

— Aleĉjo! — dir'is la mastr'in'o lev'iĝ'ant'e, — hodiaŭ vi est'as ankoraŭ pli mal'prudent'a ol ordinar'e... mi ne pov'as plu inter'parol'i kun vi; ir'u al la ofic'ej'o, kaj mi ir'os en la kuir'ej'o'n!

— Frat'in'et'o! Marinjo! en la kuir'ej'o'n! fi donc! c’est mauvais genre! La edz'in'o de literatur'ist'o en la kuir'ej'o'n! ŝi'a edz'o ebl'e skrib'as pri la poezi'ec'o, kiu est'as dev'ig'a por vir'in'o, kaj ŝi ir'as en la kuir'ej'o'n!

Tio'n dir'ant'e, li lev'iĝ'is kaj kun etend'it'a'j brak'o'j rigard'is la for'ir'ant'a'n vir'in'o'n.

— Frat'in'o! — li ek'kri'is ankoraŭ unu foj'o'n, — Mario! ha, ne for'las'u mi'n!

Mario ne re'turn'iĝ'is kaj est'is jam apud la pord'o de la antaŭ'ĉambr'o. Tiam la jun'a hom'o al'salt'is al ŝi kaj kapt'is ŝi'a'n man'o'n.

— Ĉu vi koler'as mi'n, Marinjo? Ĉu vi efektiv'e koler'as mi'n? Nu, hont'u! Ĉes'u! Ĉu mi vol'is vi'n ofend'i? Ĉu vi ne sci'as, ke mi vi'n am'as, kiel sam'ge'patr'a'n, plej kar'a'n frat'in'o'n? Marinjo! Nu, ek'rigard'u mi'n! Kio'n do mi est'as kulp'a, ke mi est'as jun'a? Mi pli'bon'iĝ'os, vi vid'os, mi nur antaŭ'e iom mal'jun'iĝ'u! — Dir'ant'e ĉio'n ĉi tio'n, li kis'ad'is la man'o'j'n de la jun'a vir'in'o, kaj li'a fizionomi'o prezent'ad'is tia'n esprim'o'n de inter'lig'it'a'j aŭ rapid'e si'n reciprok'e sekv'ant'a'j plend'o, facil'anim'ec'o, mal'ĝoj'o, sent'em'ec'o, plaĉ'em'ec'o, ke, rigard'ant'e ĝi'n, oni pov'is rid'i, aŭ for'ir'i, lev'ant'e la ŝultr'o'j'n, sed koler'i tiu'n grand'aĝ'a'n infan'o'n oni absolut'e ne pov'is. Tial ankaŭ Mario Rudzinska, batal'ant'e moment'o'n kontraŭ la kares'o'j kaj la pardon'pet'o'j de la kuz'o, fin'is per rid'et'o.

— Kiom mult'e mi don'us por tio, ke vi pov'u ŝanĝ'iĝ'i, Aleĉjo...

— Kiom mult'e mi don'us por tio, ke mi pov'u ŝanĝ'iĝ'i, Marinjo! sed... la natur'a karakter'o ne est'as serv'ant'o, ĝi la lup'o'n en la arb'ar'o'n... tir'as...

Dir'ant'e la last'a'n vort'o'n, li kun'tir'iĝ'is kiel infan'o, kiu ne'kuraĝ'e esprim'as si'a'n dezir'o'n, kaj la montr'a'n fingr'o'n li etend'is al la pord'o de la kabinet'o.

— Ĉu de'nov'e? — dir'is Mario, met'ant'e si'a'n man'o'n sur la ans'o'n de la pord'o.

— Jam eĉ unu vort'o'n mi ne dir'os plu pri tiu nigr'okul'a di'in'o, kiu'n, kiel mi vid'as, vi simil'e al anĝel'o gard'ant'o ŝirm'as per flug'il'o'j de pi'a pri'zorg'ad'o! — ek'kri'is Aleĉjo, kapt'ant'e de'nov'e la man'o'n de la kuz'in'o; — sed vi prezent'os mi'n al ŝi, frat'in'et'o? Ĉu ne ver'e, vi prezent'os?

— Mi ne hav'as eĉ la plej mal'grand'a'n intenc'o'n, — respond'is Mario.

— Mi'a kar'a! mi'a ĉarm'a! mi'a sol'a! prezent'u mi'n al ŝi, kiam ŝi en'ir'os ĉi tie'n! Dir'u: jen est'as mi'a frat'o, model'o de ĉiu'j ec'o'j kaj perfekt'ec'o, knab'o bon'a...

— Kaj sam'temp'e grand'a sen'taŭg'ul'o!

Kun la last'a'j vort'o'j Mario el'ir'is el la salon'o, Aleĉjo star'is moment'o'n apud la pord'o, kvazaŭ ŝancel'iĝ'ant'e, ĉu li dev'as rest'i aŭ ir'i post la kuz'in'o, post'e li si'n turn'is sur la kalkan'o, star'iĝ'is antaŭ la spegul'o, ĝust'ig'is la kravat'o'n kaj friz'o'n, ek'murmur'et'is kant'et'o'n, ĉes'is murmur'et'i, sur la fingr'o'j de la pied'o'j al'ir'is al la pord'o de la kabinet'o kaj, iom for'ŝov'int'e la pord'o'kurten'o'n, al'met'is la orel'o'n al la pord'o. Mal'antaŭ la pord'o oni aŭd'is la voĉ'o'n de la mal'grand'a Jadvinj'o:

— L’imparfait du subjonctif! mi forges'is, kiel oni dev'as skrib'i la tri'a'n person'o'n. De kia verb'o'temp'o, sinjor'in'o, oni de'ven'ig'as l’imparfait du subjonctif?

Respond'o ven'is ne tuj. Oni aŭd'is trans'turn'ad'o'n de la foli'et'o'j de libr'o. Vid'ebl'e la instru'ist'in'o serĉ'is en libr'o la respond'o'n, kiu'n ŝi dev'is don'i al si'a instru'at'in'o.

— Du passé défini de l’indicatif. — dir'is Marta post moment'o.

Aleĉjo rekt'iĝ'is, lev'is supr'e'n la okul'o'j'n kaj mal'laŭt'e ripet'is:

— De l’in-di-ca-tif! kia anĝel'a voĉ'et'o!

En la kabinet'o de'nov'e reg'is silent'o. La lern'ant'in'o vid'ebl'e est'is okup'it'a por skrib'ad'o, kaj nur post kelk'a temp'o ŝi las'is si'n de'nov'e aŭd'i:

— Batau! mi ne sci'as, sinjor'in'o, kiel oni skrib'as bateau. E-a-u aŭ a-u?

Est'is neni'a respond'o, la instru'ist'in'o silent'is.

— Ho! — dir'is Aleĉjo al si mem, — iel mal'facil'e ir'as la afer'o ĉe mi'a di'in'o! vid'ebl'e ŝi ne sci'as, kio'n respond'i al la demand'o de tiu mal'grand'a saĝ'ul'aĉ'in'o... aŭ ebl'e ŝi rev'as... ha!

Sur la fingr'o'j de la pied'o'j li for'ir'is de la pord'o kaj star'iĝ'is ĉe la fenestr'o; sed apenaŭ li ek'rigard'is tra la vitr'o sur la mult'e'hom'a'n kaj mult'e'mov'a'n strat'o'n, li ek'kri'is:

— Kio'n mi vid'as! fraŭl'in'o Malvino jam tiel fru'e est'as en la urb'o. Mi kur'as, flug'as, rapid'as!

Tio'n dir'ant'e, li efektiv'e kur'is al la pord'o kaj, mal'ferm'ant'e ĝi'n per fort'a puŝ'o, renkont'iĝ'is okul'o al okul'o kun Mario, kiu re'ven'is en la salon'o'n.

— Pro Di'o, — dir'is la mastr'in'o, re'tir'ant'e si'n al la antaŭ'ĉambr'o, — kie'n do vi tiel flug'as? Ĉu al la ofic'ej'o?

— Mi vid'is tra la fenestr'o fraŭl'in'o'n Malvinon, — respond'is la jun'a hom'o, rapid'e sur'met'ant'e la palt'o'n, — ŝi ir'is al la plac'o de Krasinski, cert'e al la magazen'o'j, por far'i aĉet'o'j'n. Mi dev'as ja tie nepr'e est'i kun ŝi...

— Ĉu vi tim'as, ke fraŭl'in'o Malvino ebl'e el'spez'os tro mult'e da mon'o, se vi ŝi'n ne pri'zorg'os? ...

— La mon'o est'as neni'o! sed pec'et'o'n de si'a kor'o ŝi pov'as perd'i en la voj'o. Ĝis re'vid'o, Marinjo... salut'u de mi la nigr'okul'a'n di'in'o'n...

La last'a'j'n vort'o'j'n li el'parol'is jam sur la ŝtup'ar'o.

Pli-mal'pli unu hor'o'n post'e Marta en'ir'is en si'a'n ĉambr'et'o'n en la mansard'o. For'las'ant'e ĝi'n, ŝi hav'is vizaĝ'o'n vigl'a'n, paŝ'o'n facil'a'n, kun rid'et'o ŝi al'prem'is al la kor'o kaj kis'is sur la frunt'o la mal'grand'a'n fil'in'et'o'n, instru'ant'e ŝi'n, kiel ŝi, en la temp'o de ŝi'a for'est'ad'o, dev'as lud'i kun si'a pup'o kaj kun la du kripl'a'j seĝ'o'j, kiu'j serv'is al la pup'o kiel lit'o kaj lul'il'o; ŝi re'ven'is per mal'rapid'a'j paŝ'o'j, kun mal'lev'it'a'j okul'o'j kaj kun esprim'o de prem'ant'a en'pens'iĝ'o sur la vizaĝ'o. Al la salut'a'j ek'kri'o'j kaj kares'o'j de la infan'o ŝi respond'is per apenaŭ tuŝ'ant'a, silent'a kis'o. Janj'o rigard'is la patr'in'o'n per si'a'j grand'a'j inteligent'a'j okul'o'j.

— Pa'nj'o! — ŝi dir'is, ĉirkaŭ'pren'ant'e la kol'o'n de la patr'in'o per si'a mal'grand'a brak'o, — ĉu oni ne don'is al vi labor'o'n. Vi jam ne rid'as, ne kis'as mi'n, vi est'as de'nov'e tia, kia vi est'is tiam... tiam, kiam oni ne don'is al vi labor'o'n.

Ĉi tiu'j ambaŭ est'aĵ'o'j de mal'sam'a'j aĝ'o'j tiel inter'konform'iĝ'is reciprok'e, mez'e de mizer'o kaj sol'ul'ec'o, ke la infan'o laŭ la esprim'o de la vizaĝ'o kaj la fort'ec'o de la kis'o diven'ad'is la mal'ĝoj'o'j'n kaj mal'trankvil'ec'o'j'n de la vir'in'o. Sed ĉi tiu'n foj'o'n Janj'o demand'ad'is van'e, ŝi'a patr'in'o apog'is la frunt'o'n sur la man'plat'o kaj tiel profund'e en'pens'iĝ'is, ke ŝi ne aŭd'is eĉ ŝi'a'n voĉ'o'n. Post kelk'a temp'o tamen Marta lev'iĝ'is.

— Ne, — ŝi dir'is mal'laŭt'e, — tiel ne pov'as est'i. Mi lern'os, mi dev'as lern'i, mi dev'as pov'i! Mi bezon'as libr'o'j'n, — ŝi dir'is plu'e, kaj post moment'a pri'pens'o ŝi mal'ferm'is mal'grand'a'n lig'pak'aĵ'o'n, el'pren'is el ĝi i'a'n objekt'o'n, ĉirkaŭ'kovr'is ĝi'n per la tuk'o kaj el'ir'is en la urb'o'n.

Kiam ŝi re'ven'is, ŝi al'port'is kun si tri libr'o'j'n. Tio est'is franc'a gramatik'o, krestomati'o kaj destin'it'a por lern'ej'o'j histori'o de la franc'a literatur'o.

Vesper'e en la ĉambr'et'o de la mansard'o brul'is mal'grand'a lamp'et'o, kaj antaŭ ĝi super mal'ferm'it'a libr'o sid'is Marta. Ŝi apog'is la frunt'o'n sur la man'plat'o'j kaj en'glut'ad'is per la okul'o'j la paĝ'o'j'n de la libr'o. La komplik'it'a'j gramatik'a'j regul'o'j, la mil'o'j da problem'o'j de unu el la plej mal'facil'a'j ortografi'o'j en la mond'o, inter'konfuz'iĝ'is antaŭ ŝi'a'j okul'o'j, kiel bul'o'j da inter'implik'it'a'j faden'o'j, kiel labirint'o da instru'a'j montr'o'j kaj fakt'o'j tut'e ne kon'at'a'j, aŭ ebl'e iam kon'it'a'j, sed jam de long'e forges'it'a'j. Marta al'centr'ig'is la tut'a'n fort'o'n de si'a kompren'ad'o, ĉiu'j'n fort'o'j'n de si'a memor'ad'o, por en la daŭr'o de unu vesper'o, de unu nokt'o, kompren'i, ek'memor'i, al'propr'ig'i al si tio'n, kies kompren'ad'o postul'as la labor'o'n de kelk'e da jar'o'j, labor'o'n mal'rapid'a'n, pacienc'a'n, sistem'a'n, logik'e konduk'at'a'n kaj grad'e komplet'ig'at'a'n kurs'o'n. La kompat'ind'a vir'in'o pens'is, ke fort'e streĉ'it'a febr'a pen'eg'ad'o kompens'os al la cerb'o la jar'o'j'n da sen'labor'ec'o, ke la et'a nun'a moment'o ir'os sur la pes'il'o'n kontraŭ la tut'a pas'int'ec'o kaj super'pez'os ĝi'n, ke grand'eg'a dezir'ad'o egal'valor'as en la viv'o la pov'ad'o'n. Ŝi far'is al si iluzi'o'j'n. Sed la iluzi'o'j ne pov'is ten'iĝ'i long'e. Ŝi'a pen'eg'ad'o si'n mem konsum'ad'is en la febr'o, lac'ig'is la korp'o'n kaj la spirit'o'n, per si'a propr'a tro fort'a streĉ'iĝ'o ne'pov'ebl'ig'is ĉiu'n progres'o'n; la nun'a moment'o, plen'e okup'it'a de turment'a mal'trankvil'ec'o, penetr'ig'is ankoraŭ ne'difin'it'a'n sed jam mord'ant'a'n mal'dolĉ'ec'o'n en la kor'o'n de la vir'in'o, kiu, for'las'it'a de ĉiu'j sur la ter'o, komenc'is kompren'i, ke ŝi tromp'iĝ'is rilat'e si'n mem, ke ŝi'a situaci'o est'as plej mal'favor'a por stud'ad'o, kiu, por don'i riĉ'a'j'n frukt'o'j'n, bezon'as trankvil'ec'o'n, kiel bird'o por la dis'volv'o de si'a'j flug'il'o'j bezon'as aer'o'n. La plej fort'a dezir'ad'o, la plej varm'eg'a aspir'ad'o de la spirit'o, la plej turment'a streĉ'iĝ'o de la vol'o ne pov'is far'i tio'n, ke mens'o ne'instru'it'a penetr'u per unu foj'o la mister'o'j'n de la scienc'o, ke la ne'ekzerc'it'a'j organ'o'j de kompren'ad'o kaj de memor'ad'o fleks'iĝ'u kiel delikat'a'j kord'o'j, ke ili simil'e al fulm'o salt'u rapid'a'j'n rond'o'j'n, simil'e al vaks'o mol'ig'it'a per fajr'o en'sorb'u en si'n tio'n, kio'n oni en'ŝut'as en ili'n.

Long'e far'i al si iluzi'o'j'n Marta ne pov'is; sed surd'ig'ant'e en si ĉi'a'n analiz'em'ec'o'n per la tut'a fort'o de si'a spirit'o kaj vol'o, ŝi obstin'e ripet'ad'is al si la pens'o'n: el'lern'u! tiel sam'e kiel ŝip'romp'iĝ'ul'o, kiu batal'as kontraŭ la ond'eg'o'j de la mar'o, per la tut'a fort'o de si'a'j ambaŭ man'o'j ten'as si'n je la sol'a tabul'o, kies apog'o obstin'e sub'ten'as en li'a kap'o la pens'o'n: mi rest'os sur la supr'aĵ'o!

Nun kiel antaŭ'e, dum la long'a'j aŭtun'a'j nokt'o'j, simil'e al vent'eg'o, bru'is kaj per sen'fin'a'j gam'o'j lev'iĝ'ad'is kaj mal'lev'iĝ'ad'is la mister'a'j murmur'o'j de la grand'a urb'o, sed Marta ili'n ne aŭskult'is, tim'is aŭskult'i ili'n, ĉar ili vek'is en ŝi tiu'n ne'difin'it'a'n terur'o'n, kiu kapt'as hom'a'n est'aĵ'o'n, kiu sent'as sen'help'a'n en'iĝ'ad'o'n en element'o'n potenc'a'n, ne'kon'at'a'n, sen'fund'a'n.

Nun en la mez'o de la nokt'o ŝi marŝ'ad'is en la ĉambr'et'o lum'at'a de la pal'a flam'o de la lamp'et'o, kun ruĝ'o sur la vang'o'j, kun nigr'a'j har'lig'o'j mal'lev'it'a'j sur la ŝultr'o'j'n, kun man'o'j nerv'e inter'plekt'it'a'j, kun buŝ'o sen'ĉes'e murmur'ant'a fremd'a'j'n vort'o'j'n, ĉerp'it'a'j'n el tiu libr'o, kiu, mal'ferm'it'a sub la radi'o'j de la lamp'o, kvazaŭ per dorn'o'j est'is plen'ig'it'a de vic'o'j da sen'nombr'a'j gramatik'a'j fin'iĝ'o'j, sign'o'j, cifer'o'j not'ant'a'j regul'o'j'n, parentez'o'j, escept'o'j. Tiu libr'o est'is la verk'o de Chapsal kaj Noel, kiu instru'as al mult'a'j la mister'o'j'n de la subtil'a lingv'o de la franc'o'j. La vort'o'j, kiu'j'n la lip'o'j de Marta ripet'ad'is de vesper'a krepusk'o ĝis nokt'o'mez'o, oft'e de nokt'o'mez'o ĝis tag'iĝ'o, est'is tiu'j enu'ig'a'j deklinaci'o'j kaj konjugaci'o'j, super kiu'j sur la ter'a glob'o ĉiu'tag'e osced'as mil'o'j da infan'o'j.

Sed Marta ne osced'is. La sek'a'j kaj monoton'a'j son'o'j, kiu'j la ĉambr'o'j'n de la lern'ej'o'j plen'ig'as per enu'o, posed'is en ŝi'a buŝ'o signif'o'n tragedi'a'n. Ŝi batal'is kun ĉio, kio est'is ĉirkaŭ ŝi, plej precip'e kun tio, kio est'is en ŝi mem, kaj de tiu obstin'a batal'ad'o ŝi ricev'is neni'o'n, aŭ preskaŭ neni'o'n.

Ŝi progres'ad'is mal'rapid'e, tre mal'rapid'e; la morgaŭ'a tag'o oft'e ruin'ig'ad'is kaj ĵet'ad'is en abism'o'n de forges'o tio'n, kio'n ŝi kun grand'a mal'facil'ec'o sukces'is ating'i hieraŭ: la sci'ad'o al'proksim'iĝ'ad'is kaj re'tir'iĝ'ad'is, don'ad'is pec'et'et'o'j'n da profit'o kaj for'pren'ad'is mult'eg'o'n da fort'o'j kaj temp'o. Marta inter'bat'ad'is la man'o'j'n, kiel sen'mov'a statu'o kun ŝton'ig'it'a vizaĝ'o ŝi sid'ad'is super la libr'o en la daŭr'o de tut'a'j hor'o'j; ŝi lev'iĝ'ad'is, per febr'a'j paŝ'o'j tra'kur'ad'is la ĉambr'et'o'n, trink'ad'is mal'varm'a'n akv'o'n, tremp'ad'is en ĝi la frunt'o'n kaj la okul'o'j'n kaj lern'ad'is de'nov'e, dev'ant'e tamen la morgaŭ'a'n tag'o'n, vek'iĝ'int'e, dir'i al si: mi ankoraŭ neni'o'n sci'as!

— Temp'o'n! temp'o'n! — oft'e kri'ad'is en la pens'o la jun'a vir'in'o, kalkul'ant'e, kiom da lini'o'j ŝi pov'as el'lern'i ĉiu'tag'e, aŭ kiom da paĝ'o'j ĉiu'semajn'e. — Se mi hav'us antaŭ mi du jar'o'j'n, unu jar'o'n, aŭ almenaŭ kelk'e da monat'o'j da temp'o!...

Sed la temp'o, kiu iam est'is por ŝi tiel mal'avar'a dum ŝi'a sen'labor'ec'o kaj ripoz'ad'o, nun pel'is ŝi'n per terur'o de mal'sat'o, mal'varm'o, hont'o, mizer'o. Ŝi dezir'is ek'posed'i kiel si'a'n absolut'a'n propr'aĵ'o'n almenaŭ unu jar'o'n, dum'e jam la morgaŭ ne aparten'is al ŝi. Morgaŭ ŝi dev'is jam sci'i ĉio'n, kio'n apenaŭ jar'o aŭ seri'o da jar'o'j pov'as el'lern'ig'i; ŝi dev'is, se ŝi ne vol'is, ke el ŝi'a'j man'o'j el'fal'u il'o de labor'en'spez'ad'o. La temp'o, en kiu tiu vir'in'o komenc'is la batal'o'n pro ekzist'ad'o por si kaj por si'a infan'o, ne est'is jam por ŝi temp'o favor'a por lern'ad'o, kaj tamen ŝi lern'is...

Jam est'is fin'iĝ'ant'a monat'o de'post tiu tag'o, en kiu la jun'a vidv'in'o la unu'a'n foj'o'n en'ir'is en la bel'a'n loĝ'ej'o'n ĉe la strat'o Swieto-Jerska. La mastr'in'o de tiu loĝ'ej'o renkont'ad'is ŝi'n ĉiam ĝentil'e, parol'ad'is al ŝi amik'e, eĉ kor'e, sed al la kor'ec'o al'iĝ'ad'is ĉiam pli vid'ebl'a nuanc'o de silent'a kompat'o, oft'e eĉ de embaras'o, de si'n'dev'ig'o, kiu re'ten'ad'is sur la lip'o'j i'a'j'n vort'o'j'n mal'facil'e el'dir'ebl'a'j'n. La mal'grand'a Jadvinj'o rilat'e si'a'n instru'ist'in'o'n rest'is ĉiam ĝentil'a, kiel bon'e eduk'it'a infan'o, sed el ŝi'a'j mov'iĝ'em'a'j, tre vigl'a'j okul'o'j de temp'o al temp'o, el'flug'ad'is ironi'a radi'et'o, sur la freŝ'a buŝ'o aper'ad'is petol'a rid'et'o, kvankam tuj for'ig'at'a, tamen sufiĉ'e montr'ant'a intern'a'n kontent'ec'o'n aŭ mir'o'n de lern'ant'in'o, kiu kapt'as la mal'gaj'a'n sekret'o'n de sen'kler'ec'o de si'a instru'ant'in'o, aŭ dir'as al si intern'e sed mi ja est'as pli sci'ant'a ol ŝi!

Ven'is la tag'o, en kiu Marta dev'is ricev'i de la patr'in'o de si'a lern'ant'in'o la pag'o'n por si'a tut'monat'a labor'o. Mario Rudzinska sid'is en la salon'o kun labor'aĵ'o en la man'o, kiu'n ŝi tamen en'pens'e fal'ig'is sur la genu'o'n. La ordinar'e seren'a frunt'o de la feliĉ'a vir'in'o en tiu tag'o est'is iom nebul'it'a, ŝi'a'j bel'a'j okul'o'j kun esprim'o de mal'gaj'ec'o est'is direkt'it'a'j al la ferm'it'a kaj kurten'it'a pord'o de la kabinet'o.

— Ĉu est'as permes'it'e sci'i, kio mi'a'n kar'a'n frat'in'o'n met'is hodiaŭ en tiel mal'gaj'a'n humor'o'n? — ek'son'is vir'a voĉ'o apud la fenestr'o.

Mario direkt'is la rigard'o'n al la flank'o de la parol'ant'o.

— Mi est'as efektiv'e tre aflikt'it'a, Aleĉjo, kaj mi vi'n pet'as, ke vi konsider'u la stat'o'n de mi'a anim'o kaj ne mal'pacienc'ig'u mi'n per i'a'j ŝerc'o'j...

— Ho! ho! ho! ho! — dir'is la jun'a hom'o, de'met'ant'e la gazet'o'n, per kiu li ĝis nun ŝirm'is al si la vizaĝ'o'n; — kia solen'ec'o de parol'ad'o! Kio do far'iĝ'is? Ĉu artikol'o'n, verk'it'a'n de la talent'a plum'o de mi'a bo'frat'o, oni ne vol'is akcept'i por pres'i? Ĉu al la mal'grand'a Jadvinj'o ek'dolor'is la pint'o de la naz'et'o? Ĉu la puding'o el pom'o'j ne sufiĉ'e el'bak'iĝ'is? Ĉu... — La jun'a hom'o far'is tiu'j'n demand'o'j'n kun si'a ordinar'a komik'a emfaz'o en la voĉ'o, sed subit'e li ĉes'is parol'i, lev'iĝ'is, al'ir'is al la kuz'in'o, sid'iĝ'is apud ŝi kaj en la daŭr'o de minut'o rigard'is ŝi'a'n vizaĝ'o'n kun pli long'a kaj pli profund'a atent'o, ol kiom oni pov'is atend'i de tiel mov'iĝ'em'a kaj vent'anim'a est'aĵ'o.

— Ne, — li dir'is post moment'o, — ĝi ne est'as artikol'o, nek la naz'et'o de Jadvinj'o, nek puding'o. Vi, Marinjo, est'as efektiv'e aflikt'it'a kaj de io grav'a... kio est'as...

La last'a'j'n vort'o'j'n li el'dir'is kun efektiv'a sent'em'ec'o en la voĉ'o. Sam'temp'e li pren'is la man'o'n de la kuz'in'o kaj al'prem'is ĝi'n al si'a buŝ'o.

— Nu, — li dir'is, rigard'ant'e al ŝi en la okul'o'j'n, — kio est'as, kio vi'n tiel aflikt'as? dir'u...

En tiu moment'o tiu hom'o de etern'a rid'ad'o hav'is la aspekt'o'n de knab'eg'o bon'a kaj sincer'e si'n'don'a al si'a kuz'in'o. Tial ankaŭ Mario rigard'is li'n amik'e.

— Mi sci'as, ke vi hav'as bon'a'n kor'o'n, Aleĉjo, kaj ke mi'a mal'ĝoj'o vi'n sincer'e aflikt'as. Volont'e mi ĝi'n klar'ig'us al vi, sed mi tim'as el'vok'i vi'a'j'n ŝerc'o'j'n.

Aleĉjo el'rekt'iĝ'is kaj al'met'is la man'o'n al la kor'o.

— Parol'u kuraĝ'e, mi'a frat'in'o! — li dir'is, — mi aŭskult'os vi'n kun serioz'ec'o de pastr'o, kiu sid'as en la konfes'pren'a seĝ'o, kaj kun sent'o de frat'o, por kiu vi mult'e da foj'o'j est'is bon'a anĝel'o-konfes'pren'ant'o... Mi vi'n aŭskult'os kun pret'ec'o por ĉio... Se vi ek'dezir'is hav'i la arb'o'n kant'ant'a'n, aŭ la bird'o'n parol'ant'a'n, mi ir'os serĉ'i ili'n trans la mont'o'j kaj mar'o'j... Se al Jadvinj'o ek'dolor'is la naz'et'o aŭ la buŝ'et'o, mi tuj kun'vok'os ĉiu'j'n kurac'ist'o'j'n, kiu'j en Varsovio dorm'as kaj manĝ'as... Se iu vi'n ofend'is... mi vok'os li'n al duel'o aŭ... aŭ mi li'n pri'labor'os per baston'o, kaj ke mi ĉio'n ĉi tio'n far'os kaj plen'um'os, mi ĵur'as per ĉiu'j bel'a'j okul'o'j de ĉiu'j mi'a'j di'in'o'j... per la memor'o pri la infan'a'j jar'o'j, kiu'j'n mi pas'ig'is kun vi, Marinjo, per la polv'o'kovr'it'a'j mur'o'j de mi'a ofic'ej'o kaj per la kamer'et'o'j de mi'a kor'o, en kiu'j flu'as sang'o tiu sam'a kiel vi'a!

Dum la jun'a hom'o parol'is ĉio'n ĉi tio'n, li'a ĥameleon'a natur'o kovr'ad'is al li la vizaĝ'o'n kaj la statur'o'n per tiel divers'a'j kaj rapid'e ŝanĝ'iĝ'ant'a'j kolor'o'j, de sen'en'hav'a vent'anim'ec'o, de kor'a sent'em'ec'o, de tro'ig'at'a emfaz'o kaj de efektiv'a pret'ec'o por si'n ofer'i, ke Mario vid'ebl'e hav'is dezir'o'n jen koler'i, jen rid'i, jen prem'i la man'o'n al tiu vent'anim'ul'o, kiu tamen re'memor'ig'ad'is al ŝi la infan'a'j'n jar'o'j'n, pas'ig'it'a'j'n kun'e kun li, kaj la sam'ec'o'n de la sang'o, kiu flu'is en la vejn'o'j de ili ambaŭ.

— Ceter'e ĝi ne est'as afer'o tiel ekster'ordinar'e grav'a, ŝi dir'is post moment'o de ŝancel'iĝ'ad'o, — neni'o, kio pov'us hav'i influ'o'n sur mi'a sort'o aŭ sur la sort'o de la person'o'j, kiu'j est'as al mi plej proksim'a'j. Sed mi terur'e bedaŭr'as tiu'n kompat'ind'a'n vir'in'o'n, kiu en la nun'a moment'o est'as tie, mal'antaŭ tiu ĉi pord'o...

— Ha! sekv'e la afer'o koncern'as la nigr'okul'ul'in'o'n? Nu! dank’ al Di'o! mi spir'as pli liber'e... mi pens'is jam efektiv'e, ke ia mal'feliĉ'o...

— Ĝi est'as efektiv'e mal'feliĉ'o, sed koncern'ant'a ne ni'n, sed ŝi'n...

— Mal'feliĉ'o, efektiv'e? nu, tiam ankaŭ mi iom bedaŭr'os tiu'n interes'a'n vidv'in'o'n. Sed kio do pov'is far'iĝ'i al ŝi? Ĉu ŝi vid'is en sonĝ'o la for'mort'int'a'n edz'o'n? ĉu...

— Las'u la ŝerc'o'j'n, Aleĉjo! ŝi est'as, kiel vi vid'as, vir'in'o pli mal'feliĉ'a, ol kiom mi en la komenc'o opini'is... mal'riĉ'a, kaj vid'ebl'e neni'o'n pov'o'sci'as...

Aleĉjo larĝ'e mal'ferm'is la okul'o'j'n.

— Neni'o'n pov'o'sci'as! tio est'as la tut'a mal'feliĉ'o! ha! ha! ha! beau malheur ma foi! Tia jun'a kaj bel'a...

Li subit'e silent'iĝ'is, ĉar la punc'a pord'o'kurten'o for'ŝov'et'iĝ'is kaj en la salon'o'n en'ir'is Marta. Ŝi en'ir'is, far'is kelk'a'j'n paŝ'o'j'n antaŭ'e'n kaj star'iĝ'is kun man'o apog'it'a sur brak'o de brak'seĝ'o. Ŝi est'is en tiu moment'o tre bel'a. Ia mal'facil'a batal'ad'o, ebl'e la last'a moment'o de batal'ad'o, kiu long'e hav'is lok'o'n en ŝi'a brust'o, kovr'is ŝi'a'j'n pal'a'j'n vang'o'j'n per bel'a ruĝ'o; antaŭ unu aŭ du minut'o'j, en atak'o de ia grand'a dolor'o, ŝi ver'ŝajn'e en'ig'is la man'o'j'n en si'a'j'n dens'a'j'n nigr'a'j'n har'o'j'n, ĉar du ili'a'j fask'o'j, karb'o'nigr'a'j kaj krisp'a'j, pend'is nun sur ŝi'a frunt'o, kiu per si'a plen'a pal'ec'o mal'gaj'e kontrast'is kun la ruĝ'o sur la vang'o'j. Kiam ŝi star'is kun iom klin'it'a kap'o kaj du'on'e ferm'it'a'j okul'o'j, ŝi'a ten'iĝ'o esprim'is nek sufer'o'n, sed nur profund'a'n, definitiv'a'n decid'o'n.

Est'is sufiĉ'e ĵet'i sur ŝi'n nur unu rigard'o'n, por diven'i, ke ŝi decid'is nun far'i i'o'n, kio hav'is por ŝi grand'eg'a'n grav'ec'o'n, far'i i'a'n paŝ'o'n, kiu'n ŝi ne pov'is far'i sen grand'a pen'o, sen koncentr'ig'o de ĉiu'j fort'o'j de si'a vol'o. Fin'e ŝi lev'is la kap'o'n kaj al'paŝ'is al la mastr'in'o de la loĝ'ej'o.

— Ĉu la lecion'o jam est'as fin'it'a? — el'dir'is Mario, kiu ĉe la en'ir'o de la jun'a vidv'in'o lev'iĝ'is kaj pen'is aper'ig'i sen'ĝen'a'n rid'et'o'n.

— Jes, sinjor'in'o, — respond'is Marta per iom mal'laŭt'a, sed firm'a voĉ'o, — mi fin'is la hodiaŭ'a'n lecion'o'n kun fraŭl'in'o Jadvig'o kaj mi ven'is, por sci'ig'i al vi, ke ĝi est'is la last'a. Mi ne pov'as plu instru'i vi'a'n fil'in'o'n, sinjor'in'o...

Sur la vizaĝ'o de Mario Rudzinska aper'is mir'o, aflikt'o kaj konfuz'o. La last'a est'is la plej fort'a. La kor'o de la bon'a vir'in'o ne permes'is al ŝi, ĉe tiu mem'vol'a rifuz'iĝ'o, el'dir'i vort'o'n, pri kies el'dir'o ŝi jam de long'e pens'is.

— Vi ne instru'os jam mi'a'n fil'in'o'n? — dir'is Mario balbut'e, — kial, sinjor'in'o?

— Tial, — respond'is Marta mal'rapid'e kaj mal'laŭt'e, — ĉar mi ne sci'as instru'i.

Dir'ant'e tio'n, ŝi mal'lev'is la okul'o'j'n; la ruĝ'o, kiu kovr'is ŝi'a'j'n vang'o'j'n, lev'iĝ'is sur la frunt'o'n kaj kovr'is la tut'a'n vizaĝ'o'n per esprim'o de prem'ant'a hont'o.

— Mi erar'is pri mi mem, — ŝi dir'is plu'e; — far'iĝ'int'e mal'riĉ'a, mi kompren'is, ke mi dev'as labor'i... mi aŭd'is, mi vid'is, ke mal'riĉ'a'j aŭ mal'riĉ'iĝ'int'a'j vir'in'o'j plej'part'e far'iĝ'as instru'ist'in'o'j... tial mi pens'is, ke ankaŭ mi en ĉi tiu profesi'o trov'os por mi labor'o'n kaj pan'o'n... Oni dir'is al mi, ke mi est'as kapabl'a instru'i nur la franc'a'n lingv'o'n, mi opini'is efektiv'e, ke tiu'n lingv'o'n mi posed'as, ĉar mi parol'as en ĝi sufiĉ'e korekt'e kaj facil'e. Nun mi konvink'iĝ'is, ke bon'a parol'ad'o ne est'as ankoraŭ tut'a kon'ad'o de la lingv'o, ke mi neniam lern'is ĝi'n fundament'e, kaj tiu'n mal'grand'a'n sci'ad'o'n, kiu'n mi akir'is en la infan'ec'o, mi forges'is... Tio est'is fragment'a'j, supr'aĵ'a'j, ne preciz'e kompren'it'a'j sci'o'j, ne est'as do mir'ind'e, ke ili for'flug'is el mi'a memor'o. La fremd'land'ul'in'o, kiu ĝis nun don'ad'is lecion'o'j'n al vi'a fil'in'o, est'is perfekt'a instru'ist'in'o... fraŭl'in'o Jadvig'o pov'o'sci'as mult'e pli ol mi.

Ŝi silent'iĝ'is por moment'o, kvazaŭ ŝi bezon'us de'nov'e kolekt'i si'a'j'n fort'o'j'n.

— Labor'en'spez'o est'as por mi cert'e afer'o tre grav'a, — ŝi dir'is, — tamen, kiam mi konvink'iĝ'is, ke mi ne pov'as rapid'e el'lern'i ĉio'n, kio'n mi bezon'as sci'i, mi dir'is al mi, ke mi ne dev'as ag'i kontraŭ mi'a konscienc'o... Far'ant'e inter'konsent'o'n kun mi, vi dir'is ja al mi, ke antaŭ ĉio kaj preskaŭ ekskluziv'e vi postul'as de instru'ist'in'o de vi'a fil'in'o, ke ŝi'a instru'ad'o est'u larĝ'a kaj fundament'a, ke ĝi ampleks'u ĉiu'j'n flank'o'j'n de la objekt'o... mi pri tia instru'ad'o ne pov'as eĉ rev'i... plu'e vi est'is por mi tiel bon'a, ke krom ne'honest'a mi est'us ankoraŭ sen'dank'a, se mi...

Tiam Mario ne permes'is plu al la mal'feliĉ'a vir'in'o parol'i. Ŝi kapt'is ambaŭ ŝi'a'j'n man'o'j'n, kaj, prem'ant'e ili'n fort'e en si'a'j man'o'j, ŝi dir'is:

— Kar'a, am'at'a sinjor'in'o! mi cert'e ne pov'as refut'i tio'n, kio'n vi dir'as pri vi mem, sed kred'u al mi, ke est'as al mi tre, tre dolor'e dis'iĝ'i de vi. Ebl'e almenaŭ mi pov'as per io est'i util'a al vi... mi hav'as kon'at'o'j'n, rilat'o'j'n...

— Sinjor'in'o, — dir'is Marta, lev'ant'e la okul'o'j'n, — mi'a sol'a dezir'eg'o est'as ricev'i la ebl'o'n labor'i...

— Sed kiel, en kio vi vol'us kaj pov'us labor'i? — rapid'e demand'is la mastr'in'o.

Marta long'e silent'is.

— Mi ne sci'as, — ŝi fin'e dir'is per mal'laŭt'a voĉ'o, — mi ne sci'as, kio'n mi pov'o'sci'as, ĉu mi i'o'n bon'e pov'o'sci'as.

Ĉe la last'a'j vort'o'j ŝi'a'j palpebr'o'j mal'lev'iĝ'is; en la voĉ'o trem'is profund'a humil'iĝ'o.

— Ebl'e vi vol'us don'ad'i lecion'o'j'n de muzik'o? Unu el mi'a'j parenc'in'o'j ĝust'e nun serĉ'as iu'n, kiu don'ad'us lecion'o'j'n de muzik'o al ŝi'a fil'in'o.

Marta ne'ant'e sku'is la kap'o'n.

— Ne, sinjor'in'o, — ŝi dir'is, — en la muzik'o mi est'as ankoraŭ dek'obl'e pli mal'fort'a, ol en la franc'a lingv'o.

Mario en'pens'iĝ'is. Ŝi tamen ne el'las'is la man'o'n de Marta el si'a'j man'o'j, kvazaŭ ŝi tim'us, ke tiu vir'in'o ne for'ir'u de ŝi sen ricev'o de konsil'o kaj help'o.

— Ebl'e, ŝi dir'is post moment'o, — ebl'e vi labor'is almenaŭ iom en scienc'o'j natur'a'j? Mi'a edz'o eduk'as jun'a'n knab'o'n, kiu mal'facil'e progres'as en la lern'ej'o, tial por li'n help'i, por kun'ripet'ad'o...

— Sinjor'in'o, — inter'romp'is Marta, — mi'a'j sci'o'j en la region'o de la scienc'o'j natur'a'j est'as tiel supr'aĵ'a'j, ke ili est'as preskaŭ neni'o...

Ŝi iom ŝancel'iĝ'is kaj post minut'o dir'is plu'e:

— Mi sci'as iom desegn'i. Se vi kon'as iu'n, kiu bezon'us lecion'o'j'n de desegn'ad'o...

Mario post moment'a pri'pens'o ne'ant'e sku'is la kap'o'n.

— Kun ĉi tio, — ŝi dir'is, — est'as plej mal'facil'e... mal'mult'e da hom'o'j lern'as desegn'ad'o'n, kaj krom tio plej'part'e instru'as ĝi'n vir'o'j... Jam tia est'as la kutim'o.

— Sekv'e, — dir'is Marta, prem'ant'e la man'o'n de la mastr'in'o, — rest'as al mi nur dir'i al vi adiaŭ kaj dank'i vi'n por la bon'ec'o kaj afabl'ec'o, kiu'n vi montr'is rilat'e mi'n.

Mario etend'is la man'o'n al elegant'a kovert'o, en kiu oni pov'is vid'i kelk'e da mon'bilet'o'j, sed en tiu sam'a moment'o iu de flank'e ek'tuŝ'is ŝi'a'n manik'o'n. Tio est'is la gaj'a Aleĉjo, kiu en la tut'a temp'o de la inter'parol'ad'o star'is mal'proksim'e en poz'o tre modest'a kaj kun vizaĝ'esprim'o tut'e ne gaj'a. Li'a'j okul'o'j du'on'e kun rav'it'ec'o, du'on'e kun sincer'a kompat'o est'is fiks'it'a'j sur la vizaĝ'o de la jun'a vidv'in'o, kiu eĉ plej mal'mult'e ne atent'is li'a'n ĉe'est'ad'o'n. Ebl'e, en'ir'ant'e en la salon'o'n, ŝi li'n vid'is, sed kio'n pov'is interes'i ŝi'n unu hom'o pli, kiu est'os atest'ant'o de ŝi'a humil'ig'a konfes'o, kiam la plej terur'a kaj ne'for'ig'ebl'a atest'ant'o est'is ŝi mem? Kio'n pov'is ŝi'n interes'i la supoz'o, ke ies okul'o'j rigard'as ŝi'n en la moment'o, en kiu ŝi'a propr'a rigard'o kun terur'o est'is direkt'it'a en la profund'o'n de ŝi'a propr'a sen'kapabl'ec'o kaj en la sen'fund'a'n abism'o'n de la sort'o, kiu ŝi'n atend'as? Tial Marta ne atent'is la ĉe'est'ad'o'n de la jun'a hom'o, Mario ĝi'n forges'is, kaj, sent'ant'e, ke iu ŝi'n tuŝ'et'e tir'as je la manik'o, ŝi turn'is la vizaĝ'o'n kun iom da mir'o. Ŝi mir'is ankoraŭ pli, kiam ŝi vid'is la fizionomi'o'n de Aleĉjo. Li'a'j mov'iĝ'em'a'j okul'o'j est'is nun plen'a'j de mal'ĝoj'o, la buŝ'o, sur kiu oni ordinar'e ĉiam vid'is mal'serioz'a'n rid'et'o'n, hav'is nun esprim'o'n bon'kor'a'n kaj eĉ iom kvazaŭ serioz'a'n.

— Marinjo! — dir'is mal'laŭt'e la jun'a hom'o, — vi'a edz'o labor'as ĉe unu el la ilustr'it'a'j revu'o'j, ebl'e oni tie bezon'us iu'n, kiu sci'as desegn'i...

Mario ek'plaŭd'is per la man'o'j.

— Vi est'as prav'a, — ŝi ek'kri'is, — mi demand'os pri tio mi'a'n edz'o'n!...

— Sed oni dev'as tio'n far'i tuj! — ek'kri'is Aleĉjo jam kun si'a ordinar'a vigl'ec'o, — ĝust'e hodiaŭ est'as kun'sid'o en la redakci'o...

— Kaj mi'a edz'o est'as en la kun'sid'o...

— En la kun'sid'o oni plej facil'e pov'us inform'iĝ'i pri tio...

— Mi tuj skrib'os al mi'a edz'o...

— He, kia'n senc'o'n hav'os skrib'ad'o! tio daŭr'os tro long'e! mi ir'os kaj mi el'vok'os Adamon el la kun'sid'o...

— Ir'u, ir'u, Aleĉjo...

— Mi ir'as, mi rapid'as, mi flug'as! — ek'kri'is la jun'a hom'o, kapt'is la ĉapel'o'n, kaj, kun ekstrem'a rapid'ec'o met'ant'e ĝi'n sur la kap'o'n ankoraŭ antaŭ la pord'o, forges'ant'e dir'i adiaŭ al la du vir'in'o'j, li el'kur'is en la antaŭ'ĉambr'o'n. Tie li ĵet'is la palt'o'n sur la ŝultr'o'j'n, kaj, kri'ant'e ankoraŭ unu foj'o'n — mi kur'as, flug'as, rapid'as —, li efektiv'e kur'is, rapid'is kaj flug'is de la ŝtup'ar'o tiel sam'e, kiel li far'is antaŭ unu monat'o, kiam li vol'is kur'ating'i la jun'a'n bel'ul'in'o'n, kiu'n li vid'is tra la fenestr'o.

Mario ne erar'is, kiam ŝi hav'is la konvink'o'n, ke ŝi'a kuz'o posed'as bon'a'n kor'o'n, tial ŝi nun kun cert'a kontent'ec'o akompan'is li'n per la okul'o'j ĝis la sojl'o, post'e ŝi turn'is si'n de'nov'e al Marta. La jun'a vidv'in'o star'is sen'mov'e, kun ankoraŭ pli ard'ant'a ruĝ'o sur la vizaĝ'o. Ŝi ne pov'is ne vid'i, ke ŝi vek'is kompat'o'n ne sol'e en ĉi tiu vir'in'o, kiu antaŭ moment'o prem'is ŝi'a'j'n man'o'j'n, sed ankaŭ en tiu jun'a hom'o, kiu'n ŝi preskaŭ tut'e ne kon'is, ĉar ŝi apenaŭ kelk'e da foj'o'j pas'ant'e li'n vid'is. Nun la unu'a'n foj'o'n en si'a viv'o ŝi est'is objekt'o de hom'a kompat'o, ŝi preskaŭ mem ĝi'n el'vok'is, evit'i ĝi'n aŭ for'puŝ'i ĝi'n ŝi, prem'at'a de fort'eg'a bezon'o, ne pov'is, kaj tamen ĉi tiu sent'o, kiu'n oni montr'is al ŝi, sent'o per si mem bon'a, fal'is sur ŝi'a'n kap'o'n kiel prem'eg'ant'a pez'o kaj klin'is ĝi'n mal'supr'e'n... Ŝi est'is mal'kontent'a de si mem, de si'a inter'parol'o kun Mario, ĉar tiu inter'parol'o ĉe hom'o'j tut'e fremd'a'j por ŝi el'vok'is simptom'o'j'n de kompat'o al ŝi... Tra ŝi'a kap'o tra'kur'is la pens'o, ke ŝi dev'is est'i pli fort'a, pli kaŝ'em'a, pli si'n'de'ten'em'a, ŝi hav'is tia'n sent'o'n, kvazaŭ en ĉi tiu moment'o for'fal'us part'et'o de ŝi'a person'a kaj hom'a ind'ec'o, kvazaŭ ŝi la unu'a'n foj'o'n etend'us la man'o'n por almoz'o. Kiam la ge'kuz'o'j inter'ŝanĝ'is inter si fraz'o'j'n, kiu'j koncern'is ŝi'n, kiam la jun'a hom'o el'kur'is el la ĉambr'o, por port'i al ne'kon'at'a'j, de ŝi neniam vid'it'a'j hom'o'j pet'o'n en ŝi'a nom'o, tiam nask'iĝ'is en ŝi fort'eg'a dezir'o for'ir'i, for'ir'i tuj, per vort'o de dank'o pag'i por la moment'o da kompat'o, sed la almoz'o'n ne akcept'i kaj dir'i:

— Mi esper'as, ke mi mem mi'n help'os.

Tiu dezir'o est'is fort'a, ŝtop'is la voĉ'o'n en la brust'o de la jun'a vir'in'o, ond'o da sang'o ĵet'iĝ'is en ŝi'a'n kap'o'n, kaj tamen ŝi ne sub'met'iĝ'is al tiu dezir'o, ne for'ir'is, star'is sen'mov'a kun kap'o klin'it'a kaj man'o'j inter'plekt'it'a'j. En la plej profund'a intern'o de ŝi'a est'aĵ'o ek'son'is mal'gaj'a murmur'o: — mi ne esper'as, ke mi pov'os mi'n help'i, mi ne pov'as fid'i mi'n mem! — Tio est'is nask'iĝ'ant'a konsci'o de propr'a sen'kapabl'ec'o. Sub la influ'o de tiu ĉi sent'o kresk'is en ŝi hont'o ne'difin'ebl'a, sed turment'a. — Ho, se mi est'us sol'a!... — ŝi pens'is. — Se mi ne hav'us infan'o'n!

— Vol'u dir'i al mi, — ek'parol'is Mario, — kia'manier'e mi pov'os sci'ig'i vi'n pri la rezultat'o de la pen'ad'o'j, kiu'j'n mi kaj mi'a edz'o far'os, por trov'i por vi okup'o'n... Ebl'e vi las'os ĉe mi vi'a'n adres'o'n?

Marta medit'is dum moment'o.

— Se vi permes'os, — ŝi respond'is, — mi ven'os ĉi tie'n mem, por inform'iĝ'i.

En la unu'a moment'o ŝi vol'is don'i si'a'n adres'o'n, sed tra ŝi'a kap'o tra'kur'is la pens'o, ke la jun'a feliĉ'a vir'in'o pov'as forges'i ŝi'n. Ŝi'n hont'ig'is la kompat'o, kies objekt'o ŝi est'is, sed ankoraŭ pli ŝi'n tim'ig'is la supoz'o, ke la esper'o pri labor'en'spez'o, kiu ek'bril'is antaŭ ŝi'a'j okul'o'j, de'nov'e mal'aper'os kaj las'os ŝi'n en terur'a ne'cert'ec'o, ne'difin'it'ec'o de la situaci'o.

Labor'en'spez'o! kia proz'a, trivial'a, pur'e ter'a vort'o ĝi est'as! vi ebl'e ek'kri'os, leg'ant'o'j. Se anstataŭ ĝi est'us ĉi tie ia flam'ant'a am'o, kor'a sopir'o, alt'a rev'o, tiam la sent'o'j de la jun'a vir'in'o si'n turn'us en pli konven'a por ili rond'o de moral'a'j aper'o'j, vek'us pli da simpati'o, pli fort'a'n kun'sent'o'n! Pov'as est'i, mi ne sci'as. Sed cert'a est'as tio, ke Marta pens'is aŭ antaŭ'sent'is, ke la sol'a garanti'o por la viv'o kaj san'o de la sol'a objekt'o de ŝi'a am'o, de ŝi'a infan'o, la sol'a kviet'ig'o de la sopir'ad'o, kiu plen'ig'is la sol'ec'a'j'n angul'o'j'n de ŝi'a mal'riĉ'a ĉambr'et'o kaj ŝi'a'j'n se ne alt'a'j'n, tamen pur'a'j'n kaj honest'a'j'n rev'o'j'n kaj pens'o'j'n — est'is labor'o, don'ant'a labor'en'spez'o'n. Ebl'e Marta erar'is; nur ŝi'a est'ont'ec'o est'is pruv'ont'a la ver'ec'o'n aŭ erar'ec'o'n de tiu ŝi'a opini'o.

Post ankoraŭ kelk'e da inter'ŝanĝ'it'a'j vort'o'j Marta Swicka dir'is adiaŭ al la mastr'in'o de la loĝ'ej'o. Mario de'nov'e etend'is la man'o'n al la kovert'o kun la lili'kolor'a'j rand'o'j.

— Sinjor'in'o, — ŝi dir'is iom ne'kuraĝ'e, — jen est'as la ŝuld'o, kiu'n mi hav'as koncern'e vi'n por la tut'monat'a instru'ad'o de mi'a fil'in'o.

Marta ne etend'is la man'o'n.

— Vi neni'o'n ŝuld'as al mi, — ŝi dir'is, — ĉar mi absolut'e neni'o'n lern'ig'is al vi'a fil'in'o.

Mario Rudzinska vol'is insist'i, sed Marta kapt'is ŝi'a'n man'o'n, prem'is ĝi'n fort'e en si'a'j man'o'j kaj rapid'e for'las'is la ĉambr'o'n. Kial ŝi for'ir'is tiel rapid'e? Ebl'e ŝi dezir'is la unu'a'n foj'o'n en si'a viv'o for'kur'i de la sent'at'a mal'bon'a tent'o? Ŝi sent'is, ke la mon'o, kiu'n oni propon'is al ŝi, ne aparten'as al ŝi, ke ŝi per neni'o ĝi'n merit'is, krom ebl'e per sen'frukt'a'j bon'a'j dezir'o'j, ke se ŝi ĝi'n akcept'us, ŝi far'us ag'o'n ne'honest'a'n. Tial ŝi ĝi'n ne pren'is; sed kiam en la vesper'a krepusk'o, pro ŝpar'em'ec'o ne lum'ig'ant'e la lamp'o'n en si'a ĉambr'et'o, ŝi ĉe la mal'fort'a lum'o de la fin'iĝ'ant'a tag'o mal'ferm'is si'a'n mon'uj'o'n kaj kalkul'is la tie trov'iĝ'ant'a'j'n mal'grand'a'j'n mon'er'o'j'n; kiam ŝi ek'pens'is pri tio, ke krom tiu mon'o, kiu pov'as sufiĉ'i apenaŭ por kelk'e da tag'o'j, ŝi hav'as jam neni'a'n ali'a'n, kaj ĉi tiu est'as rest'aĵ'o de la sum'o, kiu'n ŝi ricev'is per la vend'o de unu el la du vest'o'j, kiu'j'n ŝi posed'is; kiam la mal'grand'a Janj'o, al'prem'ant'e si'n al ŝi'a'j genu'o'j, plend'is pri la mal'varm'o, kiu reg'as en la ĉambr'o, kaj pet'is ek'brul'ig'i fajr'o'n sur la kamen'o, kaj ŝi dev'is tio'n rifuz'i, ĉar la proviz'o da lign'o est'is jam tre mal'grand'a kaj pri ĝi'a pli'grand'ig'o ŝi nun ne pov'is eĉ rev'i; kiam fin'e ĉirkaŭ'is ŝi'n nokt'a mal'lum'o, kiu pli'grand'ig'as la mal'gaj'ec'o'n kaj mal'trankvil'ec'o'n ali'form'ig'as en tim'eg'o'n, — tiam antaŭ ŝi'a'j okul'o'j, el'vok'it'a de ia mister'a fort'o de la imag'o, preter'ŝov'iĝ'is la elegant'a kovert'o, ornam'it'a per lili'kolor'a'j rand'o'j, kun la tri kvin'spes'mil'a'j bilet'o'j intern'e. Marta de'salt'is de la seĝ'o kaj ek'lum'ig'is la lamp'o'n. La fantom'o de la ne'labor'merit'it'a mon'o mal'aper'is kun'e kun la mal'lum'o, sed en la kap'o de Marta rest'is post ĝi ia ne'difin'ebl'a terur'o.

— Ĉu pov'as est'i, ke mi bedaŭr'is tio'n, ke mi ne far'is mal'honest'aĵ'o'n?

Ĉi tiu profund'e hont'ig'a pens'o vek'is en ŝi reakci'o'n de la spirit'o, nov'a'n streĉ'iĝ'o'n de la moment'e fal'int'a energi'o. — Ŝajn'as al mi, — ŝi dir'is al si, — ke mi van'e est'as tiel mal'trankvil'a. Oni ja promes'is al mi nov'a'n okup'o'n... mi desegn'is ja iam ne mal'bon'e, oni eĉ trov'ad'is en mi sufiĉ'e grand'a'n kapabl'ec'o'n por desegn'ad'o... Tiu'n task'o'n, se oni nun don'os ĝi'n al mi, mi ja ver'ŝajn'e bon'e plen'um'os! Mi'a Di'o! Kiel fervor'e mi pen'ad'os, ke ĉi tiu'n foj'o'n la labor'o ne el'glit'u el mi'a'j man'o'j. Kaj la fakt'o, ke ĝi'n don'os al mi hom'o'j fremd'a'j, pro kompat'o, pro kun'sent'o? kia'n do grav'ec'o'n ĝi hav'as? Tio ne dev'as mi'n humil'ig'i! Mi est'as ankoraŭ tro fier'a! Est'as ver'o, ke mi oft'e aŭd'is, ke mal'riĉ'ec'o pov'as ir'i kun'e kun fier'ec'o, sed tio ver'ŝajn'e est'as nun teori'o'j, mi nun konvink'iĝ'as, ke est'as ali'e!

Ĉi tiu last'a pens'o re'aper'is en la kap'o de Marta, kiam la sekv'ant'a'n tag'o'n maten'e ŝi ir'is mal'supr'e'n kaj ne'kuraĝ'e frap'et'is la pord'o'n de la loĝ'ej'o de la dom'administr'ant'o.

La administr'ant'o de la dom'o akcept'is ŝi'n en ĉambr'o bon'e varm'ig'it'a kaj komfort'e aranĝ'it'a.

— Sinjor'o, — dir'is Marta, — post du tag'o'j est'os la fiks'temp'o, en kiu mi dev'as en'port'i la lu'a'n pag'o'n por la loĝ'ej'o kaj la mebl'o'j.

— Jes, sinjor'in'o, — respond'is la administr'ant'o per ton'o jes'ant'a kaj sam'temp'e demand'a.

— Mi ven'is, por sci'ig'i vi'n, ke mi ankoraŭ ne hav'os la ebl'o'n en'port'i tiu'n pag'o'n...

La vizaĝ'esprim'o de la administr'ant'o montr'is ĉe tiu'j ĉi vort'o'j sufiĉ'e vid'ebl'a'n mal'kontent'ec'o'n. Li tamen ne est'is hom'o tro sever'a, li hav'is fizionomi'o'n honest'a'n, mild'a'n kaj port'ant'a'n la post'e'sign'o'j'n de mult'e da tra'viv'it'a'j jar'o'j kaj de mult'e da hav'it'a'j zorg'o'j. Li rigard'is atent'e la vizaĝ'o'n de la jun'a vir'in'o kaj respond'is post minut'a medit'o:

— Tio est'as tre mal'agrabl'a... sed kio'n far'i? La loĝ'ej'o, kiu'n vi okup'as, est'as ne'grand'a, kaj mi pens'as, ke la dom'mastr'o ne vol'os rifuz'i ĝi'n al vi ĉe la unu'a ne'akurat'ec'o en la pag'ad'o. Tamen se ĝi ripet'iĝ'us...

— Sinjor'o! — viv'e inter'romp'is Marta, — oni promes'is al mi labor'o'n, kiu, mi esper'as, don'os al mi rimed'o'j'n por viv'ad'o.

La administr'ant'o silent'e salut'is.

Marta kun ruĝ'a vizaĝ'o kaj mal'lev'it'a'j okul'o'j el'ir'is sur la strat'o'n. Baldaŭ ŝi re'ven'is en si'a'n ĉambr'et'o'n, al'port'ant'e en tuk'o divers'a'j'n aĵ'o'j'n, aĉet'it'a'j'n en la urb'o. Ŝi ne pov'is jam pren'i tag'manĝ'o'j'n el la restoraci'o, ŝi eĉ far'is al si riproĉ'o'j'n, ke ŝi pren'ad'is ili'n ĝis nun, ĉar ŝi el'spez'is por ili pli, ol ŝi pov'is el'spez'i. Pri si ŝi pens'is mal'mult'e; konsider'e la zorg'o'j'n, kiu'j ŝi'n ĉirkaŭ'is, kaj la cel'o'n, kiu star'is antaŭ ŝi, la kvant'o kaj ec'o de la manĝ'o, kiu dev'is sub'ten'i ŝi'a'n viv'o'n, ne pov'is okup'i grand'a'n lok'o'n en ŝi'a'j pens'o'j. Ŝi opini'is, ke per glas'o da lakt'o kaj per kelk'e da bulk'o'j ĉiu'tag'e ŝi pov'os dum kelk'a temp'o sufiĉ'e sub'ten'i si'a'j'n fort'o'j'n. Sed la mal'grand'a Janj'o, kiu oft'e trem'is de mal'varm'o en mal'bon'e varm'ig'it'a ĉambr'o, bezon'is nepr'e almenaŭ unu foj'o'n en tag'o varm'a'n manĝ'o'n.

Tial la jun'a vidv'in'o por la iom da spes'dek'o'j, kiu'j rest'is al ŝi, aĉet'is iom da buter'o, gri'o kaj mal'grand'a'n pot'et'o'n.

— Anstataŭ maten'e, mi nun hejt'ad'os la forn'o'n tag'mez'e, — ŝi pens'is, — kaj sam'okaz'e mi kuir'ad'os ĉiu'tag'e por Janj'o iom da varm'a manĝ'o!

Ŝi ankaŭ ne pov'is al'kutim'iĝ'i al la pens'o, ke ŝi'a infan'o ĉes'os manĝ'i viand'o'n. Jam sen tio ĝi est'is pal'a, mal'fort'a, el'turment'it'a de la mult'a'j mal'oportun'aĵ'o'j, kiu'j'n ĝi antaŭ'e ne kon'is. Sed freŝ'a viand'o kost'as mult'e, kaj por pret'ig'i el ĝi manĝ'o'n oni dev'as ankaŭ for'brul'ig'i mult'e da lign'o. Tial Marta aĉet'is funt'o'n da fum'aĵ'it'a ŝink'o. Dum ŝi far'is si'a'j'n aĉet'o'j'n, ven'is al ŝi en la kap'o'n pens'o pri restoraci'o'j por mal'riĉ'ul'o'j. Ŝi aŭd'is iam pri ili, kiam ŝi est'is ankoraŭ edz'in'o de ofic'ist'o, kiu ricev'ad'is sufiĉ'e grand'a'n salajr'o'n, kaj ŝi mem mal'avar'e don'ad'is si'a'n part'o'n al kolekt'o'j, kiu'j est'is aranĝ'at'a'j por la bon'o de filantropi'a'j instituci'o'j. Tamen krom tio, ke restoraci'o por mal'riĉ'ul'o'j en ŝi'a nun'a situaci'o pov'us est'i por ŝi ankoraŭ tro kar'a, Marta sent'is instinkt'a'n, ne'venk'ebl'a'n abomen'o'n kontraŭ serĉ'ad'o de help'o ĉe ia filantropi'a instituci'o.

— Ili ekzist'as por mal'jun'ul'o'j, — ŝi pens'is, — por mal'san'ul'o'j, kripl'ul'o'j, por infan'o'j, kiu'j ne hav'as pri'zorg'ant'o'j'n, aŭ por hom'o'j absolut'e mal'kapabl'a'j aŭ kaduk'iĝ'int'a'j moral'e kaj mens'e. Mi est'as jun'a kaj san'a, ankoraŭ mult'a'j'n afer'o'j'n mi ne prov'is far'i, kiu'j'n mi ebl'e est'os kapabl'a far'i, kaj se mi ne sukces'is trov'i labor'en'spez'o'n en unu profesi'o, ĉu pro tio mi dev'as turn'i mi'n al publik'a filantropi'o? Neniam! — ŝi ek'kri'is en si'a'j pens'o'j, kaj, mal'ferm'int'e de'nov'e si'a'n mon'uj'o'n, ŝi kalkul'is la mon'er'et'o'j'n, kiu'j rest'is en ĝi post la far'it'a'j aĉet'o'j. Tie trov'iĝ'is ankoraŭ ĉirkaŭ kvin'dek spes'dek'o'j.

— Tio sufiĉ'os ankoraŭ dum semajn'o por lakt'o kaj bulk'o'j por mi kaj por Janj'o, — ŝi pens'is, — dum'e tiu'j bon'a'j hom'o'j cert'e trov'os por mi labor'o'n...

La kon'at'o'j de Marta, kiu'j loĝ'is ĉe la strat'o Swieto-Jerska, est'is efektiv'e hom'o'j tre bon'a'j, kaj ili sincer'e pen'is trov'i help'o'n por la mal'riĉ'a vir'in'o, kiu vek'is ĉe ili kun'sent'o'n kun'e kun estim'o.

Al tiu'j bon'kor'a'j pen'o'j mult'e help'is la feliĉ'a situaci'o, en kiu la edz'o de Mario Rudzinska trov'iĝ'is rilat'e unu el la Varsoviaj ilustr'it'a'j revu'o'j, plej riĉ'a'j kaj pov'ant'a'j don'i labor'o'n al plej mult'e da hom'o'j. En tiu revu'o li est'is kun'labor'ant'o mal'nov'a, merit'a kaj alt'e estim'at'a. Li'a voĉ'o hav'is grand'a'n valor'o'n ĉe la el'don'ist'o kaj ankaŭ en la redakci'a'j kun'sid'o'j, li'a klopod'ad'o por iu, li'a pet'o por iu ne pov'is est'i mal'ŝat'at'a. Krom tio Adamo Rudzinski est'is verk'ist'o, kiu preskaŭ ekskluziv'e dediĉ'is si'n al esplor'ad'o de demand'o'j soci'a'j kaj inter ili ankaŭ al la soci'a situaci'o de mal'riĉ'a'j vir'in'o'j. Mart'a'n li vid'is kelk'foj'e en si'a dom'o, kiam ŝi don'ad'is lecion'o'j'n al li'a fil'in'o, kaj la interes'ant'a ekster'aĵ'o de la jun'a vir'in'o, ŝi'a funebr'a vest'o, la dign'o'plen'a ten'iĝ'o kaj ŝi'a nobl'a ag'o, pri kiu kun grand'a entuziasm'o Mario al li rakont'is, pli'grand'ig'is la fervor'ec'o'n de li'a pen'ad'o.

La rezultat'o de tiu pen'ad'o est'is sukces'a kaj rapid'a.

Unu par'o de man'o'j pli'e ne montr'iĝ'is super'flu'a por revu'o, kiu bezon'is vast'a'n kun'labor'ad'o'n, kaj la afer'o de'pend'is jam nur de la grad'o de kapabl'ec'o de la nov'a labor'ant'in'o, kio dev'is decid'i pri la akcept'o aŭ mal'akcept'o de ŝi'a pet'o.

Tamen kvankam la pen'ad'o de Adamo Rudzinski rilat'e la natur'o'n de la cirkonstanc'o'j hav'is efik'o'n tre rapid'a'n, rilat'e la situaci'o'n de Marta la temp'o de daŭr'ad'o est'is tre long'a. De'post la tag'o, en kiu ŝi mem'vol'e rifuz'is la profesi'o'n instru'ist'a'n, pas'is semajn'o, la tre mal'grand'a mon'a proviz'o de la jun'a vir'in'o preskaŭ tut'e el'ĉerp'iĝ'is, krom tio la dev'ig'at'a sen'labor'ec'o prem'is ŝi'n terur'e, ne las'is dorm'i, mal'trankvil'ig'is la konscienc'o'n. Unu tag'o'n maten'e, el'ir'int'e en la urb'o'n, Marta ir'is sur la strat'o'n Dluga kaj vizit'is la ofic'ej'o'n de inform'o'j. Ludovik'in'o Zminska akcept'is ŝi'n mult'e pli mal'varm'e kaj pli oficial'e, ol antaŭ'e.

— Mi aŭd'is, — ŝi dir'is, — ke vi jam ne don'as lecion'o'j'n en la dom'o de ge'sinjor'o'j Rudzinski. Est'as domaĝ'e, tre domaĝ'e, kiel por vi tiel ankaŭ por mi, ĉar de la opini'o de tia'j dom'o'j plej'part'e de'pend'as la reputaci'o de tia'j ofic'ej'o'j kiel mi'a.

Marta tut'a ruĝ'iĝ'is; ŝi kompren'is la riproĉ'o'n, kiu'n en'ten'is la vort'o'j de la mastr'in'o de la ofic'ej'o. Tamen ŝi rapid'e lev'is la kap'o'n kaj respond'is kun esprim'o de ne'kaŝ'em'ec'o:

— Pardon'u mi'n, sinjor'in'o, ke mi kaŭz'is al vi tromp'iĝ'o'n...

— La tromp'iĝ'o, kaŝ'it'a al mi person'e, hav'us tre mal'grand'a'n signif'o'n, — inter'romp'is Zminska, — sed se ali'a'j person'o'j tromp'iĝ'as per mi'a vort'o, mi'a ofic'ej'o tre mult'e sufer'as de tio...

— Mi erar'ig'is vi'n, sinjor'in'o, — plu'e dir'is Marta, — ĉar mi erar'is pri mi mem. Fraŭl'in'o Rudzinska est'is por mi lern'ant'in'o tro mult'e jam progres'int'a en la lern'ad'o. Mi tamen pens'as, ke, se la afer'o koncern'us instru'ad'o'n efektiv'e komenc'a'n, mi est'us ebl'e kapabl'a plen'um'i la task'o'n. Kun ĉi tiu pens'o mi ven'is ankoraŭ unu foj'o'n al vi. Ĉu mi ne pov'as ricev'i lecion'o'j'n de instru'ad'o komenc'a?

La ten'iĝ'o de Ludovik'in'o Zminska est'is tre mal'varm'a.

— Da person'o'j, kiu'j dezir'as don'i lecion'o'j'n de komenc'a instru'ad'o est'as mult'e pli ol da tia'j, kiu'j vol'as ili'n pren'i, — ŝi respond'is post moment'o kun iom da ironi'o en la voĉ'o. — La konkur'ad'o est'as grand'eg'a, sekv'e la prez'o'j est'as tre mal'alt'a'j. Du'dek spes'dek'o'j, maksimum'e tri'dek spes'dek'o'j por hor'o...

— Mi konsent'as akcept'i kia'n ajn pag'o'n, — dir'is Marta.

— Cert'e oni dev'as konsent'i, se ali'e ne pov'as est'i. Mi tamen neni'o'n al vi promes'as. Mi vid'os, mi pen'os... en ĉiu okaz'o ĉiu'j lok'o'j, pri kiu'j mi sci'as, est'as hodiaŭ okup'it'a'j, kaj vi dev'os long'e atend'i.

Kiam la mastr'in'o de la ofic'ej'o parol'is tiu'j'n vort'o'j'n, Marta atent'e ŝi'n rigard'is. Ŝi'a'j okul'o'j mal'gaj'a'j, en'pens'a'j, sed trankvil'a'j, ebl'e serĉ'is sur la vizaĝ'o de la ne'jun'a vir'in'o tiu'n bril'et'o'n de kor'tuŝ'it'ec'o kaj bon'dezir'ec'o, kiu aper'is sur ĝi tiam, kiam ŝi tie est'is la unu'a'n foj'o'n; sed Zminska ĉi tiu'n foj'o'n est'is ne'ŝancel'ebl'a, mal'varm'a kaj oficial'a. Marta re'memor'is la vort'o'j'n, kiu'j'n ŝi antaŭ du monat'o'j aŭd'is el la buŝ'o de la mastr'in'o:

“Vir'in'o nur tiam pov'as tra'bat'i al si voj'o'n de labor'o, akir'i sen'de'pend'a'n viv'o'n kaj respekt'at'a'n situaci'o'n, se ŝi posed'as i'a'n ne'ordinar'a'n talent'o'n aŭ perfekt'a'n pov'o'sci'o'n de io.” Marta posed'is neni'a'n el tiu'j kondiĉ'o'j; la mastr'in'o de la inform'a ofic'ej'o, jam unu foj'o'n tromp'iĝ'int'e pri ŝi, ek'kon'int'e la mal'grand'a'n valor'o'n de ŝi'a'j kapabl'o'j, rigard'is ŝi'n vid'ebl'e kiel klient'in'o'n pli trud'iĝ'em'a'n kaj kompromit'ant'a'n, ol promes'ant'a'n al ŝi'a instituci'o i'a'n profit'o'n. Sed tie, kie ĉiu'tag'e aper'ad'is mult'e da person'o'j, trov'iĝ'ant'a'j en tia sam'a situaci'o, kiel ŝi, kun tia sam'a pet'o sur la lip'o'j, kun tia sam'a ne'sufiĉ'a proviz'o en la kap'o, — pri serioz'a kun'sent'o de la flank'o de la person'o, kiu ŝi'n akcept'is, ne pov'is est'i eĉ parol'o.

Marta kompren'is, ke ŝi'a karier'o en la profesi'o instru'ist'a decid'e fin'iĝ'is, ke kie'n ajn ŝi nun si'n turn'us kun si'a propon'o, oni antaŭ ĉio esplor'us la komerc'aĵ'o'n-kler'ec'o'n, kiu'n ŝi al'port'as, kaj, konvink'iĝ'int'e pri ĝi'a tro mal'grand'a taŭg'ec'o, oni for'ir'ig'us ŝi'n kun mal'plen'a'j man'o'j aŭ oni puŝ'us ŝi'n en la vic'o'n de tiu'j, kiu'j tre long'e atend'as tre mal'grand'a'j'n labor'en'spez'o'j'n. Ŝi cert'e konsent'us akcept'i labor'en'spez'o'n eĉ mal'grand'a'n, sed long'e atend'i ŝi ne pov'is.

Ir'ant'e de la strat'o Dluga al la strat'o Swieto-Jerska, Marta hav'is nur unu pens'o'n en la kap'o. Kiel mal'prudent'a mi est'is, kiel mi ne kon'is la mond'o'n nek mi'n mem, kiam mi en tiu unu'a vesper'o post la en'loĝ'iĝ'o en la mizer'a ĉambr'et'o pens'is, ke mi bezon'as nur ir'i kaj dir'i, ke mi dezir'as labor'i, kaj mi jam est'os akcept'it'a en la vic'o'n de la labor'ant'o'j. Jen mi nun ir'ad'as de strat'o sur strat'o'n, de unu dom'o al ali'a kaj mi serĉ'as... Kaj tamen... se mi pov'o'sci'us!...

Mario Rudzinska renkont'is la ven'int'in'o'n kun vizaĝ'o gaj'a, prem'is tre kor'e ŝi'a'j'n man'o'j'n kaj, ne atend'ant'e demand'o'n, dir'is:

— La revu'o, en kiu mi'a edz'o est'as kun'labor'ant'o kaj part'e ankaŭ kun'redaktor'o, ĝust'e bezon'is person'o'n, kiu sci'as desegn'i. Jen est'as skiz'o, desegn'it'a de fam'a desegn'ist'o, oni komisi'is al vi kopi'i ĝi'n. Koncern'e la pag'o'n, ĝi de'pend'os jam tut'e de la grad'o de bon'ec'o de vi'a labor'o; la labor'o, kiu'n vi nun far'os, est'as prov'o, kiu decid'os pri plu'a'j mend'o'j.

Pal'a radi'o de decembr'a sun'o, tra'bat'ant'e al si la voj'o'n tra mult'eg'o da kornic'o'j kaj mur'a'j angul'o'j, or'ig'is la mal'grand'a'n fenestr'et'o'n de la mansard'o kaj glit'is sur la nigr'a supr'aĵ'o de la tabl'o, ĉe kiu sid'is Marta kun okul'o'j fiks'it'a'j sur desegn'aĵ'o, kiu kuŝ'is antaŭ ŝi. La desegn'aĵ'o prezent'is nur kelk'e da branĉ'o'larĝ'a'j arb'o'j, kelk'e da dens'a'j arb'et'aĵ'o'j, en ili'a ombr'o oni vid'is bel'a'n figur'o'n vir'in'a'n kaj kelk'e da rid'et'ant'a'j infan'a'j kap'et'o'j, el'klin'iĝ'ant'a'j el la branĉ'a'j plekt'aĵ'o'j. Mal'proksim'e, per ne'klar'a'j sed ĉarm'a'j kontur'o'j, vid'iĝ'is kamp'ar'a dom'et'o kun verand'o kovr'it'a de heder'o, kaj el post la dom'et'o ir'is voj'o, kies fleks'it'a kaj nebul'it'a stri'o dis'flu'is kaj mal'aper'is en la mal'proksim'o. Tio est'is verk'o simpl'a, prezent'ant'a unu el la scen'o'j de la ĉiu'tag'a viv'o, sed, far'it'a de lert'a kaj inspir'it'a man'o de talent'a desegn'ist'o, ĝi prezent'is bel'a'n, kvankam mal'grand'a'n art'aĵ'o'n. Komenc'ant'e de la kamp'ar'a dom'et'o, kiu per si'a'j kvar simpl'a'j fenestr'o'j ĉarm'e rid'et'is al la rigard'ant'o, kaj de la graci'a vir'in'a figur'o, kiu en ĝu'a sen'ĝen'a ten'iĝ'o sid'is en la ombr'o de arb'o, kaj fin'ant'e per la petol'em'a'j infan'a'j vizaĝ'et'o'j, kiu'j rigard'is tra la plekt'aĵ'o'j de la roz'arb'et'a'j branĉ'et'o'j, kaj per la fleks'it'a stri'o de la voj'o, dis'flu'ant'a en la nebul'o kaj mal'proksim'o, — ĉio port'is sur si la stamp'o'n de lert'e kapt'it'a kaj bon'e esprim'it'a karakter'aĵ'o, rav'is la okul'o'n, instig'is la imag'o'n, inklin'ig'is la pens'o'n al kompar'ad'o kaj diven'ad'o. Perfekt'a korekt'ec'o kaj mir'ind'a facil'ec'o de desegn'o est'is tie kun'ig'it'a kun poezi'ec'o de la ide'o, relief'ig'ant'e kaj alt'ig'ant'e ĝi'a'n valor'o'n. Inspir'o kaj kon'ad'o de teknik'o ambaŭ help'is la art'ist'o'n en la moment'o, kiam per man'o facil'a kaj sam'temp'e konsci'ant'a si'a'n fort'ec'o'n li ĵet'is sur la paper'o'n tiu'n fask'o'n da lini'o'j, el kiu aper'is la tut'aĵ'o, plen'a de profund'a sent'o, simpl'a ĉarm'o kaj kviet'a harmoni'o.

Tamen la teknik'a valor'o de la desegn'aĵ'o ne tuj al'tir'is al si la atent'o'n de Marta; per la fort'o de re'memor'o'j kaj per la tragedi'ec'o de la kontrast'o kapt'is ŝi'n antaŭ ĉio la ide'o de la verk'o. El la kamp'ar'a dom'et'o, el la ombr'a'j arb'o'j kaj branĉ'o'plen'a'j arb'et'aĵ'o'j, el la vizaĝ'o de la jun'a patr'in'o, kontrol'ant'a per si'a rigard'o la petol'em'a'j'n mov'o'j'n de du mal'grand'a'j infan'a'j figur'o'j mal'antaŭ la dens'aĵ'o, el'salt'is al la jun'a vir'in'o re'memor'o'j, verŝ'ant'a'j en ŝi'a'n brust'o'n ond'o'n da sent'o dolor'a kaj sam'temp'e plezur'eg'a. Ŝi ankaŭ iam est'is en tia pac'a, flor'a, ombr'a kamp'ej'o, paŝ'ad'is per mal'pez'a pied'o sur lanug'a herb'o'kovr'o, de'ŝir'ad'is roz'o'j'n de klin'iĝ'ant'a'j al ŝi arb'et'aĵ'a'j branĉ'o'j kaj kun mal'grand'a'j man'o'j, plen'a'j de bon'odor'a'j flor'o'j, kur'ad'is al tia sam'a verand'o, ombr'it'a per tia sam'a heder'o, kiel ĉi tie, etend'ant'a inter kvar fenestr'o'j, varm'ig'it'a'j de la ard'ant'a sun'o, verd'a'n tend'o'n, ĉiam pret'a'n akcept'i sub si'a'n mal'varm'et'a'n kaj freŝ'ig'a'n ŝirm'o'n la am'at'a'n infan'o'n de la dom'o!

Ankaŭ ŝi'a'j'n rapid'a'j'n paŝ'o'j'n akompan'ad'is iam zorg'o'plen'a rigard'o de patr'in'o, ankaŭ al ŝi zorg'o'plen'a voĉ'o de patr'in'o kri'ad'is, ke ŝi ne kur'u mal'proksim'e'n de la dom'o, sur tiu'n voj'o'n, kiu, plen'a de ŝton'o'j kaj kav'o'j, bar'o'j kaj danĝer'o'j, fleks'it'e kuŝ'is kaj mal'aper'is inter mister'a'j alt'aĵ'o'j kaj ne'penetr'ebl'a'j spac'o'j. Van'a vok'ad'o! van'a trem'ad'o de la patr'in'a kor'o!

Ven'is la temp'o, kiam la infan'o de la kamp'ar'a dom'o el'ir'is sur tiu'n voj'o'n, kiu el mal'antaŭ la mur'o'j de tiu dom'o kur'is per fleks'it'a ŝton'o'plen'a stri'o, kaj ĝi ir'is en la mond'o'n, inter la mister'a'j'n alt'aĵ'o'j'n kaj ne'kon'at'a'j'n spac'o'j'n, inter la bar'o'j'n kaj danĝer'o'j'n, kaj fin'e al'ven'is ĉi tie'n, kie en la plej supr'a pint'o de alt'a urb'a konstru'aĵ'o star'is kvar mur'o'j mal'vast'a'j, nud'a'j, mal'varm'a'j, aer'mank'a'j, sol'ec'a'j... Ĝi est'is kontrast'o inter la pas'int'ec'o kaj la nun'ec'o. Marta de'turn'is la okul'o'j'n de la desegn'aĵ'o, rigard'is ĉirkaŭ'e'n en la ĉambr'et'o, halt'ig'is la rigard'o'n sur la pal'a infan'o, kiu, en'volv'it'a pro mal'varm'o en la lan'a'n tuk'o'n de la patr'in'o, tamen trem'is kaj, simil'e al el'turment'it'a bird'o, al'prem'is la kap'o'n al ŝi'a'j genu'o'j... En la orel'o de la vir'in'o son'is kon'at'a, bon'e memor'at'a kant'ad'o de mal'grand'a bird'et'o, kvazaŭ de tiu sam'a bird'et'o, kiu sur la desegn'aĵ'o tuŝ'et'is per la etend'it'a'j flug'il'o'j la pint'o'n de roz'a arb'et'aĵ'o, kaj kun tiu eĥ'o de long'e'pas'int'aĵ'a re'memor'o lig'iĝ'is la mal'facil'a, trem'ant'a de mal'varm'o spir'ad'o de ŝi'a infan'o... Per la faden'o de re'memor'o'j al'naĝ'is al ŝi la bel'a vizaĝ'o de la patr'in'o, post'e la mild'a'j trajt'o'j de la patr'o, post'e ŝi ek'vid'is kvazaŭ pend'ant'a'j'n en la aer'o mal'lum'a'j'n okul'o'j'n de jun'ul'o, kiu'j, fiks'e rigard'ant'e ŝi'n kun profund'a esprim'o, parol'is al ŝi: mi am'as! dum li'a buŝ'o parol'is: far'iĝ'u mi'a edz'in'o! Ĉiu'j tiu'j trajt'o'j, kiu'j est'is por ŝi pli kar'a'j ol la viv'o kaj nun est'is por ĉiam en'glut'it'a'j de la mal'lum'o de la mort'o, ĉiu'j lok'o'j, en kiu'j dis'volv'iĝ'is la sen'nub'a idili'o de ŝi'a infan'ec'o kaj de ŝi'a unu'a jun'ec'o, ĉiu'j esting'it'a'j lum'o'j, for'blov'it'a'j ĉarm'o'j, venen'it'a'j ĝoj'o'j kaj romp'it'a'j apog'il'o'j ek'trem'is nun per viv'o, akcept'is la pas'int'a'j'n form'o'j'n kaj kolor'o'j'n, kun'iĝ'is en unu bild'o'n kaj ek'pend'is antaŭ ŝi, kvazaŭ en kadr'o de terur'a mal'bel'ec'o kaj nud'ec'o, en'kadr'ig'it'a'j en la mal'plen'a'j, griz'a'j, mal'varm'a'j angul'o'j de la sol'ec'a ĉambr'et'o.

Marta jam ne rigard'is la desegn'aĵ'o'n; fiks'it'a'j en la mal'plen'a spac'o, ŝi'a'j okul'o'j kovr'iĝ'is per vitr'ec'a vual'o, kiu tamen ne fand'iĝ'is en form'o de larm'o'j, ŝi'a brust'o spir'is rapid'e kaj mal'facil'e, sed plor'o'n ĝi ne el'ig'is. Turment'a plor'o vid'ebl'e ŝir'is la intern'o'n de ĉi tiu vir'in'o, sed ŝi batal'is kontraŭ ĝi, batal'is kontraŭ si'a kor'o, pen'ant'e kviet'ig'i ĝi'a'n rapid'ig'it'a'n frap'ad'o'n, kaj kontraŭ si'a varm'eg'ig'it'a kap'o, for'puŝ'ant'e de ĝi la svarm'o'j'n da re'memor'o'j kaj ond'o'n da rev'o'j. Est'is en ŝi ia kaŝ'it'a voĉ'o, kiu admon'is, ke kun ĉiu larm'o, kiu el'flu'os el ŝi'a okul'o, kun ĉiu ĝem'o, kiu sku'os la brust'o'n, kun ĉiu sekund'o, kiu'n ŝi pas'ig'os en la terur'a turment'o de spirit'o plor'ant'a super la tomb'o'j de si'a'j esper'o'j kaj am'o, for'ir'os part'et'o de ŝi'a'j fort'o'j kaj de ŝi'a vol'o, mal'aper'os part'et'o da energi'o, pacienc'o kaj persist'ec'o. Kaj tiu'j'n fort'o'j'n, tiu'n vol'o'n, tiu'n persist'ec'o'n ŝi tiom, tiom bezon'is! La tag'mez'o de ŝi'a viv'o far'iĝ'is por ŝi tiel krud'a, tiel postul'em'a, kiel kares'a kaj mal'sever'a est'is ĝi'a maten'o. Janj'o lev'is al la patr'in'o si'a'n pal'a'n vizaĝ'et'o'n.

— Pa'nj'o! — ŝi dir'is per ĝem'a voĉ'o, — kiel mal'varm'e est'as ĉi tie hodiaŭ! Far'u fajr'o'n sur la kamen'o!

Anstataŭ ĉia respond'o Marta klin'iĝ'is, pren'is la knab'in'et'o'n en si'a'j'n brak'o'j'n, al'prem'is fort'e al si'a brust'o ŝi'a'n mal'grand'a'n korp'o'n, al ŝi'a frunt'o ŝi al'prem'is si'a'n buŝ'o'n kaj tiel'e rest'is sen'mov'a en la daŭr'o de moment'o... Subit'e ŝi lev'iĝ'is, ĉirkaŭ'volv'is Janj'o'n pli zorg'e per la lan'a ŝal'o, sid'ig'is ŝi'n sur la mal'alt'a benk'et'o, genu'iĝ'is antaŭ ŝi, ek'rid'et'is, kis'is ŝi'n sur la pal'a buŝ'et'o kaj per voĉ'o preskaŭ tut'e liber'a dir'is:

— Se Janj'o trankvil'e lud'os kun si'a pup'o, mi morgaŭ aŭ post'morgaŭ fin'os la labor'o'n, mi aĉet'os lign'o'n kaj mi far'os por Janj'o tiel bel'a'n, varm'a'n fajr'o'n. Bon'e, Janj'o? bon'e, mi'a am'at'a infan'o?

Ŝi rid'et'is, dir'ant'e tio'n, kaj pen'is varm'ig'i en si'a'j man'o'j la mal'varm'a'j'n man'o'j'n de la knab'in'et'o. Janj'o ankaŭ rid'et'is, ŝi'a buŝ'o per du kis'o'j ferm'is por moment'o la ŝi'n rigard'ant'a'j'n okul'o'j'n de la patr'in'o, ŝi pren'is si'a'n pup'o'n kaj kelk'e da mal'grand'a'j lign'a'j lud'il'o'j kaj ĉes'is rigard'i en la fum'mal'pur'a'n, mal'plen'a'n kaj mal'varm'o'blov'ant'a'n profund'o'n de la kamen'o. Plen'a silent'o de'nov'e reg'is en la ĉambr'et'o, Marta sid'is ĉe la tabl'o kaj rigard'is atent'e la labor'o'n de la bon'eg'a desegn'ist'o.

Nun la re'memor'o'j kaj kor'dolor'o'j, venk'it'a'j kaj for'puŝ'it'a'j per la ordon'o de la vol'o, kuŝ'iĝ'is sur la fund'o de ŝi'a brust'o ne mort'int'e, sed silent'ant'e; ŝi'a vizaĝ'o esprim'is trankvil'a'n kun'streĉ'iĝ'o'n de ĉiu'j fort'o'j de la mens'o, kaj nur la okul'o'j lum'is per viv'a bril'o de fervor'o, kun kiu ŝi al'paŝ'is al tiu nov'a prov'o de si'a'j fort'o'j kaj kapabl'o'j. Nun la atent'o de Marta en'profund'iĝ'is jam ne en la ide'o'n de la art'ist'o, ne en la kor'tuŝ'ant'a'n sent'em'ec'o'n kaj poezi'ec'o'n de la bild'o, sed en la teknik'o'n de la plen'um'o, en tiu'n teknik'o'n, kiu, lert'a per kompetent'ec'o, riĉ'a per rimed'o'j, ir'is ĝis la fund'o de la esenc'o de l’ art'o kaj sam'temp'e kun facil'ec'o de bird'a plum'o glit'is sur ĝi'a supr'aĵ'o, per mal'grand'a'j rimed'o'j kre'is afer'o'j'n bel'a'j'n, en'met'is ide'o'n en ĉiu'n eĉ plej subtil'a'n lini'o'n, sci'is far'i uz'o'n el ĉiu part'et'o de la plat'a supr'aĵ'o, kiu'n ĝi kvazaŭ laŭ'vol'e ĵet'kovr'is per stri'o'j da lum'o kaj ombr'o. Marta neniam pentr'is laŭ'natur'e, sed ŝi iam kopi'ad'is mal'grand'a'j'n pejzaĝ'o'j'n, arb'o'j'n, flor'o'j'n, hom'a'j'n vizaĝ'o'j'n. Tial la perfekt'ec'o de la desegn'aĵ'o, kiu kuŝ'is antaŭ ŝi, rav'is ŝi'n, sed ne for'tim'ig'is.

Cert'e mi ne est'as tia art'ist'in'o, kiel tiu, kiu desegn'is ĉi tiu'n bel'eg'a'n bild'et'o'n, ŝi pens'is, sed kopi'i ies labor'o'n mi esper'ebl'e pov'os... mi dev'as pov'i...

Tiel pens'ant'e, ŝi mal'ferm'is long'form'a'n skatol'o'n, en kiu trov'iĝ'is il'ar'o por desegn'ad'o. Mario Rudzinska per la bon'ec'o de la kor'o kaj delikat'ec'o de la sent'o'j diven'is la nov'a'n embaras'o'n, en kiu trov'iĝ'os la mal'riĉ'a vir'in'o, kaj en'man'ig'is al ŝi tiu'n skatol'o'n kun'e kun la model'o, de kiu dev'is est'i far'at'a kopi'o. La krajon'o de Marta ŝov'iĝ'ad'is sur la glat'a paper'o, ŝi sent'is, ke ŝi'a man'o ir'as facil'e, ke ŝi'a pens'o preciz'e kun'fand'iĝ'as kun la pens'o de la art'ist'o, ke ŝi'a okul'o sen mal'facil'ec'o rimark'as la plej komplik'it'a'j'n fleks'o'j'n de la lini'o'j, la plej subtil'a'j'n diferenc'o'j'n kaj altern'ad'o'n de la lum'o kaj ombr'o. Ŝi'a kor'o frap'ad'is ĉiam pli fort'e kaj ĝoj'e, la spir'ad'o far'iĝ'ad'is ĉiam pli facil'a, ruĝ'et'o aper'is sur la pal'a'j vang'o'j, la okul'o'j flam'is de seren'ec'o kaj entuziasm'o. Labor'o, la konsol'ant'o de sufer'ant'o'j, la kun'ul'o de sol'ul'o'j, la vart'ist'o de tiu'j, kiu'j'n ĵet'as tie'n kaj re'e'n la vent'eg'o'j de la viv'o, ven'is en la mal'riĉ'a'n mansard'o'n kaj al'port'is kun si trankvil'ec'o'n. Van'e la sun'a radi'o, kiu maten'e kares'is la nud'a'j'n mur'o'j'n de la ĉambr'et'o, mal'aper'is nun mal'antaŭ la alt'a'j tegment'o'j de la dom'o'j, van'e la grand'a urb'o rulad'is mal'supr'e si'a'j'n obtuz'a'j'n mister'a'j'n sen'ĉes'a'j'n bru'o'j'n, Marta neni'o'n vid'is kaj neni'o'n aŭd'is.

De temp'o al temp'o ŝi lev'ad'is la okul'o'j'n for de la labor'o, por iom rigard'i la infan'o'n, kiu silent'e lud'is en angul'o de la ĉambr'et'o, ŝi dir'ad'is al ĝi kelk'e da vort'o'j kaj de'nov'e profund'iĝ'ad'is en si'a'n okup'o'n. Iu'foj'e ŝi'a'j brov'o'j kun'ŝov'iĝ'ad'is, la esprim'o de profund'a pri'pens'o aper'ad'is sur la frunt'o. La mal'facil'aĵ'o'j kaj problem'o'j de la art'o aper'ad'is tiam antaŭ ŝi, prezent'ant'e obstin'a'n kaj ne'venk'ebl'a'n task'o'n. Sed ŝi batal'is kontraŭ ili, kaj ŝajn'is al ŝi, ke ŝi ili'n feliĉ'e solv'as. Kiam ŝi lev'ad'is la kap'o'n kaj rigard'ad'is si'a'n labor'o'n, ŝi hav'is sur la buŝ'o rid'et'o'n, kiu tamen mal'aper'ad'is, kiam ŝi komenc'is kompar'ad'i ĝi'n kun la labor'o de la majstr'o. En ŝi'a kap'o vid'ebl'e nask'iĝ'ad'is dub'o'j kaj tim'o'j, sed ŝi for'puŝ'ad'is ili'n de si kiel i'o'n tro al'trud'iĝ'em'a'n, tro pez'a'n por ŝi'a'j fort'o'j, tro turment'a'n por ŝi'a kor'o. Ŝi labor'is kun grand'a streĉ'o de si'a cerb'o kaj de si'a vol'o, kun entuziasm'ig'a fervor'o de imag'o, kiu'n kun plen'a am'o for'don'iĝ'is al la objekt'o de si'a labor'ad'o, ŝi labor'is per si'a tut'a kap'o, per si'a tut'a anim'o kaj per si'a'j tut'a'j fort'o'j, kaj ŝi ĉes'is labor'i nur tiam, kiam en la ĉambr'et'o komenc'is kolekt'iĝ'i la unu'a'j ombr'o'j de la vesper'a krepusk'o. Tiam ŝi al'vok'is al si Janj'o'n, sid'ig'is ŝi'n sur si'a'j genu'o'j kaj, rigard'ant'e la vizaĝ'et'o'n de la infan'o, de'nov'e rid'et'is al ŝi. Sed nun ŝi'a rid'et'o est'is ali'a, ol maten'e, ne per'fort'e el'dev'ig'it'a el ŝi'a dolor'plen'a kor'o, ne kontraŭ'parol'a al la mal'gaj'a esprim'o de la okul'o'j. La rid'et'o nun el'naĝ'is per si mem kaj sen per'fort'ec'o el la brust'o de la jun'a patr'in'o, kiu'n kviet'ig'is labor'o, varm'ig'is esper'o.

Marta rakont'is al si'a mal'grand'a fil'in'et'o unu el tiu'j fabel'o'j, kies en'hav'o, plekt'it'a el aper'o'j mirakl'a'j, el kolor'o'j bel'eg'a'j, el kant'o'j de bird'o'j kaj el flug'il'o'j de anĝel'o'j, tiel fort'e absorb'as la mens'o'n kaj rav'as la imag'o'n de infan'o'j; sed dum ŝi'a buŝ'o ŝpin'is la long'a'j'n faden'o'j'n de fantazi'a'j rakont'o'j al la orel'et'o, kiu jam de long'e ne hav'is tia'n plezur'o'n, ŝi'a'n kap'o'n plen'ig'is unu sol'a pens'o, kiu sen'ĉes'e ripet'iĝ'ad'is kiel re'kant'aĵ'o, kiu en'hav'as en si la tem'o'n de la kant'o de l’ viv'o: se mi sukces'is... se mi sukces'os... se mi est'as kapabl'a!...

Ĉu mi sukces'is? ĉu mi est'as kapabl'a?... pens'is Marta kelk'e da tag'o'j post'e, supr'e'n'ir'ant'e sur la ŝtup'ar'o de la loĝ'ej'o de ge'sinjor'o'j Rudzinski.

Tiu'j intern'a'j demand'o'j de la jun'a vir'in'o ĉi tiu'n foj'o'n ne ricev'is definitiv'a'n respond'o'n. Sed ĝi est'is baldaŭ ven'ont'a: ĉar la morgaŭ'a tag'o est'is tag'o destin'it'a por la redakci'a kun'sid'o, en kiu kompetent'a'j hom'o'j est'is don'ont'a'j si'a'n juĝ'o'n pri la grad'o de la art'ist'a'j kapabl'o'j de Marta kaj pri la valor'o de la labor'o, kiu'n ŝi far'is.

— Ven'u post'morgaŭ maten'e, — dir'is Mario Rudzinska. — Mi'a edz'o al'port'os por vi el la morgaŭ'a kun'sid'o jam cert'a'n sci'ig'o'n.

Marta ven'is en la difin'it'a temp'o. La mastr'in'o de la bel'a salon'o renkont'is ŝi'n kun la ordinar'a afabl'ec'o kaj montr'is al ŝi brak'seĝ'o'n, star'ant'a'n ĉe la tabl'o, sur kiu kuŝ'is la antaŭ du tag'o'j fin'it'a labor'o de Marta kaj ĉe kiu sid'is vir'o de mez'a aĝ'o, kun vizaĝ'o prudent'a, nobl'a kaj mal'sever'a. Tio est'is Adamo Rudzinski; per mov'o plen'a de respekt'o li lev'iĝ'is, por salut'i Mart'a'n, etend'is al ŝi la man'o'n, kaj kiam ŝi sid'iĝ'is, li ankaŭ sid'iĝ'is, mal'lev'is la okul'o'j'n kaj silent'is moment'o'n.

Mario for'iĝ'is en la profund'o'n de la salon'o, kaj, apog'int'e sur la man'o la vid'ebl'e aflikt'it'a'n vizaĝ'o'n, ŝi sid'is ankaŭ silent'e kun mal'lev'it'a'j okul'o'j. Dum minut'o pez'a silent'o reg'is en la salon'o. Por ĉiu el la tri ĉe'est'ant'a'j person'o'j la unu'a vort'o de la komenc'ot'a inter'parol'ad'o vid'ebl'e est'is mal'facil'a por el'dir'i. Adamo Rudzinski unu'a inter'romp'is la silent'o'n...

— Est'as al mi tre dolor'e, — li dir'is, — ke mi est'as send'at'o, kiu al'port'as al vi sci'ig'o'j'n ver'ŝajn'e ne tre agrabl'a'j'n. Mi tamen ne hav'is la ebl'o'n far'i ili'n ali'a'j, ol ili est'as...

Li ek'silent'is kaj rigard'is Mart'a'n per okul'o'j, en kiu'j lum'is nobl'a mal'kaŝ'em'ec'o, lig'it'a kun sincer'a kun'sent'o. Li inter'romp'is por moment'o si'a'n parol'ad'o'n ebl'e por tio, ke la jun'a vir'in'o hav'u temp'o'n, por kolekt'i si'a'j'n fort'o'j'n, por pret'iĝ'i al la akcept'o de la bat'o, kiu ŝi'n atend'is. Marta iom pal'iĝ'is kaj subit'e mal'lev'is la okul'o'j'n, kiu'j ĝis nun kun streĉ'it'a atent'o rigard'is la vizaĝ'o'n de la vir'o, kiu parol'is kun ŝi. El ŝi'a buŝ'o tamen el'ir'is neni'u ek'kri'o kaj el ŝi'a brust'o neni'u ĝem'o. Adamo Rudzinski laŭ la ten'iĝ'o kaj vizaĝ'esprim'o de la jun'a vir'in'o diven'is, ke ŝi pov'is si'n re'ten'i kaj pov'is est'i fort'anim'a. Tial post moment'o li parol'is plu'e:

— En la afer'o, kiu nun vi'n interes'as, mi mem person'e ne est'as kompetent'a juĝ'ant'o kaj mi ripet'os ĉi tie nur la vort'o'j'n, kiu'j'n oni komisi'is al mi ripet'i antaŭ vi. Kaj mi tio'n far'os kun plen'a ne'kaŝ'em'ec'o pro tio, ke mi antaŭ'sav'u vi'n de nov'a'j tromp'iĝ'o'j kaj dis'rev'iĝ'o'j, kaj ankaŭ pro tio, ke material'e kaj moral'e neni'o por hom'o est'as pli mal'util'a, ol ne'kon'ad'o de si'a'j propr'a'j posed'aĵ'o'j, kun kiu'j li ven'as al la pord'eg'o de la soci'a viv'o, kaj ol oft'a tromp'iĝ'ad'o pri si mem. El la labor'aĵ'o, kiu'n vi pret'ig'is, montr'iĝ'as evident'e, ke vi lern'is desegn'i kaj vi hav'as efektiv'e kapabl'o'n, sed... vi lern'is tio'n tro mal'mult'e, tro supr'aĵ'e, tro ne'preciz'e, kaj kaŭz'e de tio ankaŭ vi'a'j kapabl'o'j ne est'as sufiĉ'e ekzerc'it'a'j, kaj, ne kon'ant'e sufiĉ'e la postul'o'j'n de la art'o, ili ne ating'as sufiĉ'a'n grad'o'n de dis'volv'iĝ'o kaj fort'o. Ĉiu art'o posed'as du flank'o'j'n: unu, kiu rezult'as el la natur'o mem de la hom'o, kiu si'n dediĉ'as al la art'o, el li'a natur'a talent'o, kaj ali'a'n, kun kiu neni'u nask'iĝ'as, kiu'n oni pov'as akir'i nur per labor'ad'o, per lern'ad'o. El la talent'o cert'e nask'iĝ'as inspir'o, sed ekzist'ant'a'n inspir'o'n dev'as reg'i pov'o'sci'ad'o. Pov'o'sci'ad'o teknik'a, ne viv'ig'at'a de talent'o, ne pov'as kre'i ver'a'n art'aĵ'o'n kaj serv'as maksimum'e al labor'o'j meti'ist'a'j, sed ali'flank'e talent'o eĉ la plej alt'a, kiu ne hav'as pov'o'sci'ad'o'n teknik'a'n, est'as fort'o primitiv'a, blind'a, ne dis'volv'it'a kaj sam'temp'e sen'brid'a, kiu en la plej bon'a okaz'o est'as kapabl'a kre'i nur objekt'o'j'n kripl'a'j'n, ĥaos'a'j'n kaj ne'komplet'a'j'n. Vi posed'as talent'o'n por desegn'ad'o, talent'o'n eĉ sufiĉ'e alt'a'n, ĉar oni pov'as diven'i ĝi'n en vi'a labor'aĵ'o, malgraŭ la pli ol erar'a teknik'o de ĝi'a plen'um'o. Sed...

— Adamo! — ek'son'is en tiu moment'o la voĉ'o de la loĝ'ej'mastr'in'o.

Mario Rudzinska lev'iĝ'is kaj, al'proksim'iĝ'ant'e al la tabl'o, ĉe kiu hav'is lok'o'n la inter'parol'ad'o, rigard'is la edz'o'n kun esprim'o de pet'o en la okul'o'j kaj la li'n aŭskult'ant'a'n vir'in'o'n kun kompat'o kaj mal'trankvil'ec'o. Marta kompren'is la tim'o'n de la bon'a vir'in'o. Ŝi lev'is la kap'o'n kaj dir'is per firm'a voĉ'o:

— Sinjor'in'o! mi dezir'as aŭd'i la tut'a'n, tut'a'n ver'o'n. Per mi'a'j ĝis nun mal'long'a'j prov'o'j mi konvink'iĝ'is pri la grand'a prav'ec'o de tio, kio'n vi'a edz'o ĵus dir'is: neni'o est'as material'e kaj moral'e pli mal'util'a por hom'o, ol ne'kon'ad'o de la propr'a'j posed'aĵ'o'j, kun kiu'j li ven'as al la pord'eg'o de la soci'a viv'o, kaj ol oft'a tromp'iĝ'ad'o pri si mem...

Mario sid'iĝ'is ĉe la tabl'o, Marta direkt'is la rigard'o'n al Adamo Rudzinski, kiu parol'is plu'e:

— La art'o posed'as divers'a'j'n grad'o'j'n, ĝi'a'n kon'ad'o'n la hom'o'j akir'as por divers'a'j cel'o'j. Eĉ sufiĉ'e mal'alt'a grad'o de art'ist'a kler'ec'o sufiĉ'as, por liver'i al la ĝi'n posed'ant'a hom'o cert'a'n sum'o'n da agrabl'aĵ'o'j, per kiu li bel'ig'as kaj divers'form'ig'as la moment'o'j'n de la viv'o al si kaj al la ĉirkaŭ'ant'o'j. Tiu supr'aĵ'a kon'ad'o de la art'o, posed'ad'o de nur mal'grand'a part'o da sci'o'j pri ĝi kaj pri la rimed'o'j, kiu'j serv'as al ĝi'a en'korp'ig'o, est'as nom'at'a art'ist'a diletant'ec'o, ĝi posed'as kelk'a'n valor'a'n signif'o'n en salon'o'j, aŭ almenaŭ en salon'et'o'j, konven'as al stat'o de riĉ'ec'o, aŭ almenaŭ de bon'hav'ec'o, spic'ant'e ĝi'n per cert'a doz'o da ĉarm'o, poezi'o, fest'ec'o de impres'o'j kaj okup'o'j. Sed ĉi tiu diletant'ec'o, kvankam ĝi ne est'as tut'e sen flank'o'j nobl'a'j kaj util'a'j, kvankam ĝi okup'as sufiĉ'e larĝ'a'n lok'o'n en la spirit'a ekonomi'o de la hom'ar'o, ne pov'as est'i io ali'a krom al'don'o, ornam'o de la viv'o, ĉarm'a radi'o, ĵet'it'a sur la esenc'o'n de la ekzist'ad'o, por ĝi'n bel'kolor'ig'i kaj divers'ec'ig'i. Konstru'i sur ĝi si'a'n ekzist'ad'o'n fizik'a'n, volv'i ĉirkaŭ ĝi ŝpin'aĵ'o'n de spirit'o tiel long'a'n, kiel long'a est'as la hom'a viv'o, est'as ne'far'ebl'e kaj ne'far'ind'e. Ne'far'ebl'e, ĉar el kaŭz'o ne'komplet'a ne pov'as nask'iĝ'i sekv'aĵ'o komplet'a; ne far'ind'e, ĉar tio, kio far'as al la mond'o serv'o'n mal'grand'a'n kaj tre part'et'a'n, ne hav'as la rajt'o'n postul'i de la mond'o serv'o'n reciprok'a'n tiel grav'a'n kaj komplet'a'n, kia est'as ekzist'ad'o fizik'a kaj trankvil'ec'o moral'a. Nur super la art'ist'a diletant'ec'o, en alt'ec'o, pri kiu tiu ĉi last'a oft'e ne hav'as eĉ la plej mal'grand'a'n kompren'o'n, ekzist'as art'ism'o, fort'o potenc'a, komplet'a, konsist'ant'a el natur'a talent'o dis'volv'it'a ĝis la plej last'a'j lim'o'j, regul'e perfekt'ig'it'a, kaj el fundament'a, vast'a scienc'o. Diletant'ec'o est'as amuz'il'o de la viv'o, — nur art'ism'o pov'as est'i por ĝi ŝton'a star'ej'o. Ĝi pov'as est'i por la viv'o star'ej'o, kiu sub'ten'as sam'temp'e la ekzist'ad'o'n fizik'a'n kaj moral'a'n. Sed en la region'o de la art'o, tiel sam'e kiel en la region'o de scienc'o aŭ meti'o, plej mult'e ricev'as tiu, kiu en si'a'j'n verk'o'j'n, propon'at'a'j'n al la soci'o, en'met'as la plej grand'a'n kapital'o'n da temp'o, labor'o, pov'o'sci'ad'o kaj ekzerc'it'ec'o. Ĉi tie, sam'e kiel ali'lok'e, ekzist'as konkur'ad'o, postul'ad'o kaj propon'ad'o star'as kontraŭ si, reciprok'e si'n rigard'as kaj pes'as; ĉi tie, kiel ali'lok'e, la grad'o de bon'stat'o de la labor'ist'o est'as rekt'e proporci'a al la grad'o de perfekt'ec'o de la labor'aĵ'o. En la region'o de la art'o, sam'e kiel en ĉiu ali'a region'o, kiu prezent'as kamp'o'n por hom'a labor'ad'o, la hom'o pov'as akir'i sufiĉ'e bon'a'j'n, iu'foj'e eĉ bon'eg'a'j'n kondiĉ'o'j'n por si'a ekzist'ad'o, sed li pov'as ili'n akir'i nur tiam, se li posed'as talent'o'n ne sol'e natur'a'n, sed ankaŭ kler'ig'it'a'n, se li est'as ne sol'e diletant'o, sed art'ist'o.

El'dir'int'e ĉio'n ĉi tio'n, Adamo Rudzinski lev'iĝ'is kaj, respekt'e salut'ant'e Mart'a'n, dir'is plu'e:

— Pardon'u, sinjor'in'o, ke mi parol'is tiel long'e. Mi tamen ne pov'is lim'ig'i per kelk'e da vort'o'j mi'a'n inter'parol'ad'o'n kun vi. Mi tim'is, ke vi ebl'e supoz'os, ke tiu'j, kiu'j per mi'a buŝ'o for'puŝ'as vi'a'n labor'o'n, gvid'as si'n per kapric'o aŭ per ia antaŭ'juĝ'o, kiu en ĉi tiu okaz'o est'us preskaŭ krim'o. Vi'a desegn'o ne respond'as al la bezon'o'j de la revu'o, por kiu ĝi dev'is serv'i. Ĝi ne est'as sufiĉ'e korekt'a, nek sufiĉ'e preciz'a, ne re'don'as sufiĉ'e la ide'o'n kaj la karakter'o'n de la original'o. Ekzempl'e la vizaĝ'o de la jun'a patr'in'o est'as desegn'it'a de vi kun vid'ebl'a sent'em'ec'o kaj am'o, kaj tamen ĝi'a'j trajt'o'j aper'as nebul'a'j en kompar'o kun la esprim'o'plen'ec'o, kiu'n don'is al ĝi la lert'a kaj spert'a desegn'ist'o. Kio'n mult'e, kaŭz'e de tiu nebul'ec'o, perd'is la esprim'o de tiu'j okul'o'j, kiu'j atent'e observ'as la mov'o'j'n de la est'aĵ'o'j, kiu'j est'as tiel kar'a'j por ili! aŭ la karakter'o de tiu kap'o, kiu est'as iom klin'it'a antaŭ'e'n, kvazaŭ pret'e ek'kri'i avert'e aŭ dorlot'e! Ĉi tiu arb'o, kiu sur la original'o tiel luks'e dis'volv'as si'a'n dens'a'n branĉ'ar'o'n, aspekt'as ĉi tie mizer'e kaj mal'san'e; la voj'o, kiu el'kur'as el mal'antaŭ la dom'o, kaj kiu'n la art'ist'o intenc'e kovr'et'is per mister'a nebul'o, sur vi'a desegn'o est'as preskaŭ tut'e kovr'it'a per tro krud'a'j strek'o'j de krajon'o kaj far'iĝ'as por la okul'o de la rigard'ant'o preskaŭ enigm'a, ne'kompren'ebl'a, nigr'a stri'o. Vi kompren'is la ide'o'n de la art'ist'o, tra'penetr'is kaj ek'am'is ĝi'n; tio est'as vid'ebl'a, sed ne mal'pli vid'ebl'e est'as, ke ĉe ĉiu detal'o, ĉe ĉiu tir'o de la krajon'o vi batal'is kontraŭ la teknik'o de la art'o kaj ne venk'is la mal'facil'aĵ'o'j'n, kiu'j'n ĝi prezent'is al vi; vi ne tra'penetr'is ĝi'a'j'n problem'o'j'n, ĉar vi ne posed'is en vi'a man'o sufiĉ'a'j'n rimed'o'j'n de sci'ad'o, de spert'o... Jen est'as la tut'a ver'o, kiu'n mi el'dir'as kun du'obl'a mal'ĝoj'o. Kiel vi'a kon'at'o, mi bedaŭr'as, ke vi ne ricev'is la labor'o'n, kiu'n vi bezon'as; kiel hom'o, mi mal'ĝoj'as, ke vi ne eduk'is sufiĉ'e vi'a'n talent'o'n. Vi posed'as ne'dub'ebl'a'n talent'o'n; est'as domaĝ'e, ke vi ne lern'is pli mult'e, pli fundament'e, pli vast'e, ke nun lern'i vi, kiel ŝajn'as, ne hav'as jam la ebl'o'n...

Marta lev'iĝ'is, mal'rapid'e dis'liber'ig'is la inter'plekt'it'a'j'n man'o'j'n kaj dir'is mal'laŭt'e:

— Jes, lern'i nun mi jam ne hav'as la ebl'o'n... Mi ne hav'as temp'o'n por tio, — ŝi dir'is plu'e, post'e ŝi ek'silent'is kaj star'is moment'o'n sen'parol'e kun okul'o'j mal'lev'it'a'j.

Adamo Rudzinski rigard'is ŝi'n kun grand'a interes'o, eĉ kun iom da admir'o. Li esper'is, li ebl'e tim'is larm'o'j'n, plor'o'j'n, riproĉ'o'j'n, sven'o'n kaj spasm'o'j'n, sed anstataŭ tio li aŭd'is apenaŭ kelk'e da vort'o'j, esprim'ant'a'j bedaŭr'o'n pri ne'ebl'ec'o de lern'ad'o, pri mank'o de temp'o neces'a por lern'ad'o.

Graci'a, delikat'a, kun nobl'a statur'o kaj bel'a vizaĝ'o, tiu vir'in'o cert'e hav'is mult'e da energi'o, se ŝi pov'is sen larm'o, sen ĝem'o, el'aŭskult'i la sever'a'n verdikt'o'n, kiu kondamn'is al mort'o ŝi'a'n kar'a'n esper'o'n, pren'i sur si'a'j'n ŝultr'o'j'n tiu'n ne'esprim'ebl'a'n ŝarĝ'o'n de ne'cert'ec'o kaj ne'difin'it'ec'o de situaci'o, kiu post mal'long'a pli'facil'ig'o fal'is sur ili'n de'nov'e. La kor'o kaj kap'o de la jun'a vir'in'o cert'e est'is tre pez'a'j en tiu moment'o, tamen ŝi ne ek'plor'is, ne ek'kri'is, eĉ ne ek'ĝem'is.

Vid'ebl'e la temp'o de laŭt'a'j ĝem'o'j kaj plor'o, ne hont'ant'a'j la okul'o'j'n de hom'o'j, ne ven'is ankoraŭ por ŝi, ŝi'a hom'a fier'ec'o ne est'is ankoraŭ romp'it'a, ŝi'a'j fort'o'j ne est'is ankoraŭ ruin'ig'it'a'j. Ŝi star'is ja nun ankoraŭ ĉe la komenc'o de si'a Kalvari'a voj'o, ŝi pas'is ankoraŭ ne pli ol du ĝi'a'j'n staci'o'j'n, nur du foj'o'j'n ek'brul'is en ŝi la intern'a hont'o kaj ŝi ek'trem'is profund'e en la konsci'o de si'a propr'a sen'kapabl'ec'o.

Ŝi posed'is ankoraŭ sufiĉ'e da fort'o'j, por re'ten'i per fier'ec'o kaj vol'o la eksplod'o'j'n de si'a'j propr'a'j sent'o'j, ŝi ne posed'is sufiĉ'e da kon'ad'o de si mem, por ĉes'i esper'i...

Adamo Rudzinski respekt'is la silent'a'n sufer'o'n de la mal'riĉ'a vir'in'o; est'ant'e por ŝi tut'e fremd'a, apenaŭ kelk'e da foj'o'j vid'it'a de ŝi, li sent'is, ke en ĉi tiu moment'o li dev'as for'iĝ'i. Dir'int'e adiaŭ al Marta per salut'o plen'a de respekt'o, li el'ir'is el la salon'o, sed li'a edz'in'o tiam kapt'is la man'o'j'n de Marta kaj, prem'ant'e ili'n en si'a'j man'o'j, dir'is rapid'e:

— Ne perd'u la esper'o'n, mi'a kar'a sinjor'in'o! mi ne pov'as trankvil'e akcept'i la pens'o'n, ke vi tiu'n ĉi foj'o'n de'nov'e for'las'os mi'a'n dom'o'n ne konsol'it'a kaj ne trov'int'a plen'um'o'n por vi'a'j just'a'j postul'o'j. Mi ne kon'as vi'a'n pas'int'ec'o'n, sed ŝajn'as al mi, ke mi ĝust'e diven'as, kiam mi supoz'as, ke la mal'riĉ'ec'o traf'is vi'n ne'atend'it'e, ke vi ne est'is prepar'it'a por okup'i en la soci'o lok'o'n de labor'ist'in'o, kiu dev'as akir'ad'i ekzist'ad'o'n por si kaj por ali'a'j...

Marta subit'e lev'is la okul'o'j'n al la parol'ant'in'o.

— Jes, — ŝi viv'ec'e inter'romp'is, — jes, jes...

Ŝi de'nov'e mal'lev'is la okul'o'j'n kaj silent'is moment'o'n. Est'is vid'ebl'e, ke ŝi'a pens'o ne'atend'it'e est'is frap'it'a per la esprim'iĝ'o de tio, kio ĝis nun star'is antaŭ ŝi en ne'klar'a'j kontur'o'j.

— Jes, — ŝi ripet'is post moment'o per fort'a voĉ'o. — La mal'riĉ'ec'o kaj bezon'o de labor'o traf'is mi'n ne'atend'it'e. Neni'o arm'is mi'n kontraŭ la unu'a, neni'o instru'is al mi la last'a'n... Mi'a tut'a pas'int'ec'o est'is kviet'o, am'o kaj amuz'iĝ'o... kontraŭ vent'eg'o kaj sol'ul'ec'o mi neni'o'n el'port'is el ĝi...

— Terur'a sort'o! — dir'is Mario Rudzinska post iom da silent'o; — ho, se ĉiu'j patr'o'j, ĉiu'j patr'in'o'j pov'us ĝi'n tra'penetr'i, diven'i, kompren'i ĝi'a'n tut'a'n terur'ec'o'n!...

Ŝi tuŝ'is per la man'plat'o si'a'j'n okul'o'j'n kaj, rapid'e venk'ant'e si'a'n kor'tuŝ'it'ec'o'n, turn'is si'n al Marta.

— Ni parol'u pri vi, — ŝi dir'is. — Kvankam jam de du voj'o'j, kiu'j'n vi prov'is ir'i, vi'n for'puŝ'is la mank'o de il'o'j por si'n tra'bat'i, tamen ne perd'u la esper'o'n kaj kuraĝ'o'n. La profesi'o'j instru'ist'a kaj art'ist'a montr'iĝ'is ne konform'a'j por vi, sed labor'o mens'a kaj art'ist'a ne prezent'as ja la tut'a'n ampleks'o'n de la aktiv'ec'o de hom'o, eĉ de vir'in'o. Rest'as ankoraŭ industri'o, komerc'o, meti'o. Dum vi parol'is kun mi'a edz'o, ven'is al mi en la kap'o'n feliĉ'a pens'o... Mi kon'as pli proksim'e la posed'ant'in'o'n de unu el la plej riĉ'a'j magazen'o'j de silk'a'j ŝtof'o'j... mi eĉ est'is dum kelk'e da jar'o'j kun'e kun ŝi en eduk'ej'o, kaj de tiu temp'o rest'is inter ni rilat'o'j se ne de amik'ec'o, tamen almenaŭ de bon'a kon'at'ec'o. La grand'a, mod'a kaj riĉ'a magazen'o bezon'as la serv'o'n de ver'a arme'o da komiz'o'j, ofic'ist'o'j k.t.p. Eĉ plu'e, ne pli ol antaŭ unu semajn'o Evelin'o D., renkont'iĝ'int'e kun mi en la teatr'o, dir'is al mi, ke ŝi perd'is nun unu el la plej util'a'j komiz'o'j de si'a magazen'o kaj trov'iĝ'as pro tio en kelk'a embaras'o. Ĉu vi konsent'us star'i en magazen'o, mezur'ad'i ŝtof'o'n, aranĝ'ad'i ekspozici'o'n en la fenestr'o'j k.t.p.? Tia'j ofic'o'j est'as tre bon'e pag'at'a'j, kaj por plen'um'i la ag'o'j'n, kiu'j'n ili postul'as, oni bezon'as preskaŭ neni'o'n pli krom honest'ec'o, konven'a ekster'aĵ'o kaj bon'a gust'o. Ĉu vi vetur'os kun mi al Evelin'o D.? Mi vi'n prezent'os al ŝi, en okaz'o de bezon'o mi pet'os, admon'inklin'ig'os...

Kvar'on'o'n da hor'o post tiu'j vort'o'j de Mario Rudzinska, droŝk'o, en kiu sid'is du vir'in'o'j, halt'is antaŭ unu el la plej luks'a'j magazen'o'j de la strat'o Senatorska. Antaŭ la pord'o, kiu hav'is larĝ'a'j'n spegul'a'j'n vitr'o'j'n, star'is du kaleŝ'o'j, kun al'jung'it'a'j tre bel'a'j ĉeval'o'j, kun livre'e vest'it'a'j kaleŝ'serv'ant'o'j sur la konduk'sid'o.

La du vir'in'o'j el'iĝ'is el la droŝk'o kaj en'ir'is en la magazen'o'n. Kiam ek'son'is la sonor'il'o, pend'ant'a super la pord'o, el mal'antaŭ la long'a tabl'o, kiu divid'is la magazen'o'n en du part'o'j'n, el'kur'is jun'a vir'o kaj kun tre graci'a salut'o demand'is la vir'in'o'j'n, kio'n ili dezir'as.

— Mi dezir'us vid'i sinjor'in'o'n Evelin'o'n D., — dir'is Mario Rudzinska; — ĉu ŝi est'as hejm'e?

— Mi ne sci'as kun cert'ec'o, — respond'is la jun'a hom'o kun nov'a salut'o, — sed mi tuj serv'os al vi per respond'o.

Fin'ant'e ĉi tiu'j'n vort'o'j'n, li al'salt'is al la kontraŭ'a mur'o kaj al'met'is la buŝ'o'n al la apertur'o de tub'o, konduk'ant'a al la supr'a'j etaĝ'o'j la voĉ'o'n, parol'ant'a'n mal'supr'e.

— El'ir'is, sed baldaŭ re'ven'os, — oni respond'is de supr'e. La jun'a hom'o al'salt'is re'turn'e al la du vir'in'o'j, kiu'j star'is proksim'e de la pord'o.

— Vol'u sid'iĝ'i, sinjor'in'o'j, — li dir'is, — montr'ant'e velur'teg'it'a'n kanap'o'n, star'ant'a'n en angul'o de la magazen'o, — aŭ, — li dir'is plu'e, etend'ant'e la man'o'n en la direkt'o al la ŝtup'ar'o, kovr'it'a de tapiŝ'o, — ebl'e supr'e'n...

— Ni atend'os ĉi tie, — respond'is Mario Rudzinska, kaj kun'e kun la ŝi'n akompan'ant'a vir'in'o ŝi sid'iĝ'is sur la kanap'o. — Ni pov'us ir'i supr'e'n kaj atend'i la re'ven'o'n de sinjor'in'o Evelin'o en ŝi'a loĝ'ej'o, — dir'is mal'laŭt'e Mario al si'a akompan'ant'in'o, — sed ŝajn'as al mi, ke est'os bon'e, se antaŭ la parol'ad'o kun la posed'ant'in'o de la magazen'o vi observ'os la ordinar'a'n okup'o'n de la person'o'j, kiu'j vend'as komerc'aĵ'o'j'n, kaj vi vid'os, el kio ĝi konsist'as.

La vid'aĵ'o, kiu prezent'iĝ'is al la okul'o'j de la du vir'in'o'j en la profund'o de la magazen'o, est'is plen'a de viv'o. Ĝi konsist'is el ok hom'a'j est'aĵ'o'j, kiu'j parol'is laŭt'e kaj kun ekster'ordinar'a fervor'o, kaj el amas'o'j da ŝtof'o'j dis'volv'at'a'j kaj kun'volv'at'a'j kun sen'ĉes'a susur'ad'o de la silk'o, bril'ant'a'j kaj ŝanĝ'lum'ant'a'j per ĉiu'j kolor'o'j de la mond'o. Ĉe unu flank'o de la long'a tabl'o, kiu tut'e est'is kovr'it'a de pec'o'j da mult'e'kost'a'j ŝtof'o'j, alt'amas'e kuŝ'ant'a'j unu'j sur ali'a'j aŭ dis'volv'it'a'j kaj ond'iĝ'ant'a'j, star'is kvar vir'in'o'j, vest'it'a'j per atlas'o kaj zibel'o, cert'e la posed'ant'in'o'j de la du kaleŝ'o'j atend'ant'a'j antaŭ la pord'o de la magazen'o. Ĉe la du'a flank'o de la tabl'o est'is kvar jun'a'j vir'o'j... jes: est'is, ĉar por difin'i la pozici'o'n, en kiu ili est'is, ne est'as ebl'e uz'i ali'a'n esprim'o'n krom tiu, kiu difin'as sam'temp'e ĉi'a'j'n pozici'o'j'n de hom'a korp'o: star'ad'o'n, ir'ad'o'n, salt'ad'o'n, klin'iĝ'ad'o'n al ĉiu'j flank'o'j, grimp'ad'o'n sur ĉiu'j'n mur'o'j'n, dis'don'ad'o'n de salut'o'j de ĉiu'j signif'o'j kaj mezur'o'j, plen'um'ad'o'n de plej divers'a'j gest'o'j per plej divers'a'j mov'o'j de la man'o'j, brov'o'j, eĉ de la brust'o, de la kap'o, de la buŝ'o, de la har'o'j... Ĉi tiu'j last'a'j, kvankam en ordinar'a'j cirkonstanc'o'j ili lud'as sufiĉ'e mal'grav'a'n rol'o'n en la organism'o kaj en la ekster'aĵ'o de hom'o, ĉi tie merit'is apart'a'n atent'o'n.

Pomad'it'a'j, parfum'it'a'j, bril'ant'a'j, bon'odor'ant'a'j, tord'it'a'j en form'o de mister'a'j ring'o'j, aŭ fal'ant'a'j sur la frunt'o'n en signif'plen'a mal'ord'o, ili prezent'is majstr'aĵ'o'n de la friz'a art'o kaj tuj don'is al la figur'o'j de la jun'a'j komiz'o'j elegant'ec'o'n de tre alt'a grad'o. Pov'as est'i, ke tiu'j figur'o'j de natur'o ne est'is tre elegant'a'j, oni pov'is eĉ vid'i, ke la natur'o donac'is al ili ne'ordinar'a'n fort'o'n fizik'a'n, dik'ec'o'n kaj fortik'ec'o'n de la muskol'o'j, tut'e plen'e rajt'ig'ant'a'n okup'iĝ'i per labor'o iom pli mal'facil'a, mal'pli delikat'a kaj agrabl'a, ol dis'volv'ad'o de silk'a'j ŝtof'o'j, tra'ŝov'ad'o de arane'aĵ'a'j punt'o'j inter du fingr'o'j kaj sving'ad'o de polur'it'a, mal'pez'a, delikat'a uln'o. Ili'a'j ŝultr'o'j est'is larĝ'a'j, la man'o'j grand'a'j, la fingr'o'j dik'a'j, la vizaĝ'o'j eĉ ne tut'e jun'ul'a'j, montr'ant'a'j per la matur'ec'o de la trajt'o'j kaj la dens'ec'o de la barb'o'j la aĝ'o'n de pli ol tri'dek jar'o'j. Sed kun kia elegant'ec'o plen'a de la plej delikat'a gust'o est'is far'it'a'j la nigr'a'j surtut'o'j, kiu'j kovr'is tiu'j'n larĝ'a'j'n ŝultr'o'j'n, kiel bel'eg'e sub la dens'a'j barb'o'j la kolor'a'j kravat'o'j dis'volv'is si'a'j'n papili'a'j'n flug'il'o'j'n, per kia'j graci'a'j gest'o'j mov'iĝ'ad'is tiu'j grand'a'j dik'muskol'a'j man'o'j, kia'j gust'o'plen'a'j kaj sam'temp'e okul'frap'ant'a'j ring'o'j ornam'is tiu'j'n dik'a'j'n fingr'o'j'n! Neni'o en la mond'o, escept'int'e nur neĝ'o'n, pov'is super'i per blank'ec'o la ĉemiz'o'j'n, kiu'j per ŝvel'form'a'j ĵabot'o'j kaj dik'a'j brod'aĵ'o'j vid'iĝ'ad'is sur ili'a'j brust'o'j; neni'o en la mond'o, neni'a kord'o, neni'a risort'o, neni'a gutaperk'a pilk'o, nek korset'e ekzerc'it'a vir'in'a tali'o, pov'is konkur'i en la fleks'iĝ'em'ec'o de ili'a'j mov'o'j, kun la elast'ec'o de ili'a'j salt'o'j, kun la mov'iĝ'em'ec'o de ili'a'j okul'o'j kaj la perfekt'a ekzerc'it'ec'o de ili'a'j lang'o'j.

— Kolor'o Mexique kun blank'a'j flor'aĵ'o'j! — dir'is unu el tiu'j jun'a'j sinjor'o'j, dis'volv'ant'e antaŭ la okul'o'j de la du aĉet'ant'a'j vir'in'o'j unu el la blok'o'j da ŝtof'o.

— Ebl'e la sinjor'in'o'j prefer'os Mexique pur! — kri'is ali'a.

— Aŭ gros-grains, vert de mer! ĝi est'as la last'a mod'o...

— Jen est'as punt'o'j Cluny por ĉirkaŭ'kudr'ad'o de falbal'o'j, — ek'son'is agrabl'a vir'a voĉ'o ĉe la du'a fin'o de la tabl'o.

— Valencien'o'j, Alenson'o'j, Brugoj, Imit'aĵ'o'j, Blond'aĵ'o'j, Iluzi'o'j...

— Faj'o de kolor'o Bismark! ebl'e iom tro hel'a, tro voyant? Jen est'as ali'a kun nigr'a flor'aĵ'o.

— Bordeaux couleur sur couleur! Vi dezir'as i'o'n pli mal'pez'a'n?

— Mozambique! sultan! korp'o'kolor'o! Bon'eg'a por brun'ul'in'o'j!

— Sinjor'in'o'j dezir'as i'o'n stri'it'a'n! Kun stri'o'j horizontal'a'j aŭ vertikal'a'j?

— Jen est'as ŝtof'o kun radi'o'j! blank'a'j kaj roz'o'kolor'a'j, efekt'o bon'eg'a! tre voyant!

— Radi'o'j cindr'o'kolor'a'j, tut'e nobel'gust'a'j!

— Blu'a nebul'et'o sur blank'a fon'o! por person'o'j jun'a'j!

— Punt'o'j por puf'o aŭ por papili'o? Jen est'as foli'punt'o'j — kun rand'o'j dentelés kaj unis; kiu'j'n vi prefer'as?

— Sinjor'in'o'j aĉet'as Bismark kun flor'aĵ'o'j? tre bon'e! kiom da uln'o'j? dek'kvin! ne! du'dek?

— Sinjor'in'o'j prefer'as foli'punt'o'j'n kun rand'o'j dent'a'j? bon'eg'a gust'o! ĉu por papili'o?

— Por sinjor'in'o cindr'o'kolor'a'j'n radi'o'j'n, kaj por vi, sinjor'in'o, blu'a'n nebul'et'o'n sur blank'a fon'o? po kiom da uln'o'j?

Tiu'j fragment'o'j de inter'parol'ad'o inter kvar jun'a'j sinjor'o'j kaj la kvar aĉet'ant'a'j sinjor'in'o'j far'is impres'o'n de ia, se ni pov'as tiel dir'i, pep'ad'o, kiu el'ir'ant'e el buŝ'o de vir'o'j, far'is efekt'o'n tut'e ne'ordinar'a'n. Se ne atest'us la son'ad'o de la voĉ'o'j, kiu'j, kvankam ili per mir'ind'e aranĝ'it'a modul'ad'o imit'is mol'a'n susur'ad'o'n de ond'iĝ'ant'a'j ŝtof'o'j kaj mal'laŭt'a'n bru'ad'o'n de dis'volv'at'a'j punt'o'j, tamen el'ir'ad'is el brust'o'j vir'a'j, al kiu'j la natur'o don'is sufiĉ'e potenc'a'j'n pulm'o'j'n kaj bon'eg'e konstru'it'a'j'n organ'o'j'n de voĉ'o, — oni eĉ ne pov'us diven'i, ke tiu'j flor'aĵ'o'j, radi'o'j, nebul'et'o'j, fon'o'j, foli'punt'o'j, falbal'o'j, papili'o'j, tiu tut'a pep'ad'o ne'kompren'ebl'a por ĉiu ne'kompetent'a orel'o kaj montr'ant'a ekster'ordinar'a'n erudici'o'n en la region'o de ĉifon'et'o'j, pov'as el'ir'i el la buŝ'o de vir'o'j, de tiu'j reprezent'ant'o'j de serioz'a fort'o, serioz'a pens'ad'o kaj serioz'a labor'ad'o.

— Sinjor'in'o Evelin'o D. re'ven'is! — ek'son'is tra la magazen'o bas'a voĉ'o, el'ir'ant'a el la apertur'o de la tub'o.

Mario Rudzinska rapid'e lev'iĝ'is.

— Atend'u ĉi tie moment'o'n, — ŝi dir'is al Marta, — mi parol'os antaŭ'e mem kun la posed'ant'in'o de la magazen'o, por ke en okaz'o de rifuz'o de ŝi'a flank'o vi ne est'u el'met'at'a al van'a mal'agrabl'aĵ'o. Se, kiel mi esper'as, ĉio ir'os bon'e, mi tuj ven'os pet'i vi'n.

Marta plu'e kun grand'a atent'o rigard'is la manipul'ad'o'n de vend'ad'o kaj aĉet'ad'o, kiu hav'is lok'o'n ĉe ambaŭ flank'o'j de la long'a tabl'o. Sur ŝi'a pal'a buŝ'o aper'ad'is de temp'o al temp'o rid'et'o; ĝi okaz'ad'is tiam, kiam la ek'salt'o'j de la magazen'a'j sinjor'o'j far'iĝ'ad'is plej risort'o'simil'a'j, la friz'aĵ'o'j plej mov'iĝ'em'a'j, la okul'o'j plej elokvent'a'j.

Mario Rudzinska dum'e tra'kur'is rapid'e la ŝtup'ar'o'n, kovr'it'a'n de mol'a tapiŝ'o, du grand'a'j'n salon'o'j'n, ĉirkaŭ'mebl'it'a'j'n de vitr'o'pord'a'j ŝrank'o'j, kaj ŝi en'ir'is en tre bel'e mebl'it'a'n sinjor'in'a'n ĉambr'o'n, en kiu post kelk'e da sekund'o'j ek'son'is susur'ad'o de silk'a vest'o rapid'e ŝov'iĝ'ant'a sur la parget'o.

— Ha! c’est vous Marie? — ek'kri'is vir'in'a voĉ'o bon'son'a, kares'a, tre agrabl'e tuŝ'ant'a la orel'o'n, kaj du blank'a'j elegant'a'j man'o'j ĉirkaŭ'prem'is la ambaŭ man'o'j'n de Mario. — Sid'iĝ'u do, mi'a kar'a, sid'iĝ'u, mi pet'as! vi far'is al mi efektiv'a'n surpriz'o'n! Mi ĉiam est'as tiel feliĉ'a, kiam mi vi'n vid'as! Kiel bon'eg'e vi aspekt'as! Kaj vi'a estim'at'a edz'o, ĉu li est'as san'a kaj ĉu li ĉiam tiel mult'e labor'as? Mi leg'is li'a'n last'a'n artikol'o'n pri... pri... mi ne memor'as jam pri kio... sed bel'eg'a artikol'o! Kaj la ĉarm'a Jadvinj'o, ĉu ŝi bon'e lern'as? Mi'a Di'o! kie'n for'ir'is tiu temp'o, kiam ni kun'e kun vi, Marinjo, ankaŭ lern'is ĉe sinjor'in'o Devrient! Vi ne pov'as imag'i al vi, kiel kar'a est'as por mi la re'memor'o pri tiu temp'o, kiu'n mi pas'ig'is kun vi en la eduk'ej'o!

La graci'a, bel'e vest'it'a, tri'dek'kelk-jar'a vir'in'o kun majstr'ec'a har'tuber'o mal'antaŭ la kap'o, kun tre regul'a'j, kvankam jam iom velk'a'j trajt'o'j de vizaĝ'o kaj kun mov'iĝ'em'a'j nigr'a'j okul'o'j, ombr'it'a'j de nigr'a'j kaj larĝ'a'j brov'o'j, el'dir'is tiu'n torent'o'n da vort'o'j rapid'e, preskaŭ sen spir'halt'o, ne el'las'ant'e el si'a'j man'o'j la man'o'j'n de Mario, kiu sid'iĝ'is apud ŝi sur palisandr'a kanap'et'o, teg'it'a per mult'e'kost'a damasko. Ŝi cert'e parol'us ankoraŭ pli long'e, sed Mario inter'romp'is ŝi'a'n parol'o'n.

— Kar'a Evelin'o! — ŝi dir'is, — pardon'u, ke ĉi tiu'n foj'o'n mi mal'long'ig'os mi'a'n inter'salut'iĝ'o'n kun vi kaj, sen i'a'j antaŭ'parol'o'j, komenc'os parol'i pri afer'o, kiu tre okup'as mi'a'n kor'o'n!

— Vi, Marinjo, i'o'n bezon'as de mi? Mi'a Di'o! kiel feliĉ'a mi est'as! dir'u, dir'u kiel ebl'e plej rapid'e, per kio mi pov'as est'i util'a al vi! Mi est'as pret'a ir'i por vi pied'e al la fin'o de la mond'o...

— Ho, ne tiel grand'a'n ofer'o'n mi postul'os de vi, kar'a Evelin'o! — dir'is rid'ant'e Mario, post'e ŝi daŭr'ig'is serioz'e: — mi ek'kon'is antaŭ ne'long'e iu'n mal'riĉ'a'n vir'in'o'n, kiu mi'n tre interes'as...

— Mal'riĉ'a'n vir'in'o'n! — viv'ec'e inter'romp'is la mastr'in'o de la riĉ'a magazen'o, — sekv'e vi cert'e dezir'as, ke mi per io ŝi'n help'u? Ho, vi ne tromp'iĝ'is pri mi, Marinjo! mi'a man'o est'as ĉiam mal'ferm'it'a por tiu'j, kiu'j sufer'as!

Dir'ant'e la last'a'j'n vort'o'j'n, ŝi ŝov'is la man'o'n en la poŝ'o'n kaj, el'pren'int'e el ĝi sufiĉ'e grand'a'n ebur'a'n mon'uj'o'n, vol'is jam mal'ferm'i ĝi'n, sed Mario re'ten'is ŝi'a'n man'o'n.

— Ne pri almoz'o nun est'as la afer'o, — ŝi dir'is; — la person'o, pri kiu mi vol'as parol'i al vi, ne dezir'as kaj ebl'e ne akcept'us almoz'o'n... ŝi dezir'as kaj serĉ'as labor'o'n...

— Labor'o'n! — ripet'is la bel'a sinjor'in'o Evelin'o, iom lev'ant'e la nigr'a'j'n brov'o'j'n, — kio do mal'help'as ŝi'n labor'i?

— Mult'e da afer'o'j, pri kiu'j mi dev'us tro long'e parol'i, — serioz'e respond'is Mario, kaj, pren'ant'e la man'o'n de la est'int'a kun'lern'ant'in'o, ŝi dir'is plu'e kun pet'o kaj sent'em'ec'o en la voĉ'o: — al vi, Evelin'o, mi ven'is kun la pet'o, ke vi don'u al ŝi la ebl'o'n labor'i.

— Mi... al ŝi... la ebl'o'n labor'i? sed kia'manier'e, mi'a kar'a?

— Ke vi akcept'u ŝi'n kiel komiz'in'o'n.

La brov'o'j de la mastr'in'o de la magazen'o lev'iĝ'is ankoraŭ pli alt'e. Sur ŝi'a vizaĝ'o aper'is mir'o kaj embaras'o.

— Mi'a kar'a Mario, ŝi komenc'is post moment'o, balbut'ant'e kaj vid'ebl'e konfuz'it'e, — tio aparten'as ne al mi... ĝeneral'e pri la afer'o'j, kiu'j koncern'as la magazen'o'n, okup'as si'n mi'a edz'o...

— Evelin'o! — ek'kri'is Mario, — kial vi dir'as al mi mal'ver'o'n? Vi'a edz'o est'as posed'ant'o de la magazen'o en rilat'o jur'a, sed vi administr'as la afer'o'j'n kun'e kun li, eĉ pli ol li, kaj ĉiu'j sci'as bon'e, des pli mi ĝi'n sci'as, ke vi kompren'as la negoc'o'j'n bon'eg'e kaj vi hav'as mult'e da energi'o en la efektiv'ig'ad'o de vi'a'j plan'o'j... kial do...

Evelin'o ne las'is ŝi'n fin'i.

— Nu, jes, jes, — ŝi dir'is viv'ec'e, — est'is al mi mal'agrabl'e rifuz'i vi'a'n pet'o'n, Marinjo, kaj mi vol'is el'turn'i mi'n per rapid'ec'e trov'it'a pretekst'o, ĵet'i ĉio'n sur mi'a'n edz'o'n... mi ag'is mal'bon'e, mi ne est'is tuj sincer'a, mi konfes'as; sed ver'e, mi'a kar'a Mario, vi'a dezir'o est'as absolut'e ne'plen'um'ebl'a, absolut'e... absolut'e.

— Kial? Kial? — demand'is Mario kun tia sam'a viv'ec'o, kun kia parol'is al ŝi Evelin'o.

La ambaŭ vir'in'o'j vid'ebl'e posed'is karakter'o'j'n viv'a'j'n kaj ekscit'iĝ'em'a'j'n.

— Nu, tial, — ek'kri'is Evelin'o, — ke en ni'a magazen'o vir'in'o'j neniam okup'iĝ'as per vend'ad'o de komerc'aĵ'o'j, tio'n far'as nur vir'o'j.

— Sed kial do, kial vir'in'o'j per tio ne okup'iĝ'as, sed nur vir'o'j? Ĉu est'as neces'e sci'i la grek'a'n lingv'o'n, aŭ pov'i fleks'i per la fingr'o'j fer'a'j'n baston'o'j'n, por...

— Nu, ne, ne! — inter'romp'is la mastr'in'o, — vi met'as mi'n, kar'a Mario, en efektiv'a'n embaras'o'n! Kiel do mi respond'us al vi pri vi'a “kial”?

— Ĉu vi aparten'as al la person'o'j, kiu'j ne pen'as konsci'i si'a'j'n propr'a'j'n ag'o'j'n?

— Nu, kompren'ebl'e, mi ne aparten'as al tia'j person'o'j... se mi aparten'us al ili, mi ne pov'us est'i tio, kio mi est'as, aktiv'a kompani'an'in'o de mi'a edz'o en industri'a entrepren'o... nu, vid'u, tial, ke... est'as tia kutim'o.

— De'nov'e vi vol'as liber'iĝ'i de mi per neni'o, Evelin'o, sed vi ne sukces'os en tio. Est'int'a koleg'ec'o don'as al mi la rajt'o'n eĉ por kelk'a ne'diskret'ec'o rilat'e vi'n. Vi dir'as, ke tia est'as la kutim'o... sed ĉiu kutim'o dev'as hav'i si'a'j'n kaŭz'o'j'n, baz'it'a'j'n sur la interes'o'j aŭ cirkonstanc'o'j de la person'o'j, kiu'j ĝi'n observ'as.

La mastr'in'o rapid'e lev'iĝ'is de la sof'o kaj kelk'e da foj'o'j rapid'e tra'ir'is la tut'a'n ĉambr'o'n. La long'a tren'aĵ'o de ŝi'a vest'o susur'is sur la parget'o; sur ŝi'a vizaĝ'o, kiu en kelk'a'j lok'o'j montr'is post'e'sign'o'j'n de ne'bon'e for'viŝ'it'a riz'a pudr'o, aper'is ne'fort'a ruĝ'o de embaras'o...

— Vi al'prem'as mi'n al la mur'o! — ŝi ek'kri'is, star'ant'e antaŭ Mario, — est'os por mi mal'agrabl'e el'dir'i tio'n, kio'n mi el'dir'os... sed mi ne pov'as ja las'i vi'n sen respond'o. Mi respond'os al vi: ni'a publik'o ne am'as vir'in'o'j'n vend'ant'a'j'n en magazen'o... ĝi prefer'as vir'o'j'n.

Mario iom ruĝ'iĝ'is kaj lev'is la ŝultr'o'j'n.

— Vi erar'as, Evelin'o, — ŝi dir'is. — aŭ vi parol'as de'nov'e mal'sincer'e; tio ne pov'as est'i...

— Kaj mi dir'as al vi, ke tiel est'as... jun'a'j, bon'manier'a'j, bel'figur'a'j komiz'o'j far'as bon'a'n efekt'o'n, al'tir'as al la magazen'o la aĉet'ant'o'j'n, aŭ pli ĝust'e la aĉet'ant'in'o'j'n...

Nun la vizaĝ'o de Mario ek'flam'is per hont'o kaj indign'o. Precip'e fort'a est'is la last'a.

— Sed tio est'as ja abomen'aĵ'o! — ŝi ek'kri'is, — se vi dir'as la ver'o'n, mi efektiv'e jam ne sci'as, kiel ĝi'n klar'ig'i...

— Mi ankaŭ ne sci'as, per kio oni pov'as klar'ig'i tiu'n fakt'o'n, mi konfes'as, mi eĉ neniam mult'e pens'is pri ĝi'a'j kaŭz'o'j... kio'n ĝi mi'n interes'as...

— Kiel... kio'n ĝi vi'n interes'as, Evelin'o? — inter'romp'is de'nov'e Mario, — ĉu vi ne kompren'as, ke konform'iĝ'ant'e al tiu kutim'o, kiel vi ĝi'n nom'as, vi flat'as al ia mal'bon'a, mi ne sci'as preciz'e kia, sed cert'eg'e mal'bon'a...

La mastr'in'o de la magazen'o star'iĝ'is en la mez'o de la ĉambr'o kaj rigard'is Marion per larĝ'e mal'ferm'it'a'j okul'o'j...

En tiu'j okul'o'j est'is mult'e da inteligent'ec'o, eĉ da saĝ'o, tamen en tiu moment'o sur la nigr'a'j bril'ant'a'j pupil'o'j aper'is re'ten'at'a rid'et'o.

— Kiel? — ŝi dir'is mal'rapid'e, — ĉu vi pens'as, ke pro i'a'j teori'o'j mi dev'as ni'a'n tut'a'n entrepren'o'n, la sol'a'n viv'o'font'o'n de ni kaj de ni'a'j infan'o'j, el'met'i al mal'profit'o'j, al danĝer'o'j?... Vi, literatur'ist'o'j, pov'as facil'e rezon'ad'i tia'manier'e, sid'ant'e super libr'o kaj plum'o, — ni, industri'ist'o'j, dev'as est'i praktik'a'j...

— Ĉu la industri'ist'o'j pro tio, ke ili est'as industri'ist'o'j, dev'as rigard'i si'n kiel liber'ig'it'a'j'n de civit'an'a'j sent'o'j kaj dev'o'j? — demand'is Mario.

— Tut'e ne! — ek'kri'is la mastr'in'o de la magazen'o kun nov'a ek'flam'iĝ'o, — kaj efektiv'e nek mi'a edz'o nek mi rifuz'as iam la plen'um'ad'o'n de tiu'j dev'o'j. Ni ĉiam don'as, kiom ni nur pov'as...

— Mi sci'as, ke vi est'as bon'far'em'a'j, ke vi part'o'pren'as en ĉiu'j mon'kolekt'o'j, filantropi'a'j projekt'o'j kaj aranĝ'o'j, sed ĉu nur pri almoz'o'j kaj pri filantropi'o est'as la parol'o? Vi est'as hom'o'j riĉ'a'j, en kelk'a rilat'o influ'a'j, vi dev'as pren'i iniciativ'o'n en ĉio, kio cel'as pli'bon'ig'o'n de mal'bon'a'j mor'o'j, for'ig'o'n de soci'a'j erar'o'j.

Evelin'o si'n'dev'ig'e ek'rid'et'is.

— Mi'a kar'a, — ŝi dir'is, — pli'bon'ig'ad'o kaj for'ig'ad'o de erar'o'j aparten'as al tia'j hom'o'j, kiel ekzempl'e vi'a edz'o... al scienc'ul'o'j, verk'ist'o'j, ĵurnal'ist'o'j... Ni est'as hom'o'j de preciz'a kalkul'ad'o... kaj plej preciz'a'n kalkul'ad'o'n ni dev'as far'i koncern'e la publik'o'n, koncern'e ĝi'a'j'n gust'o'j'n kaj postul'o'j'n... ĝi est'as ni'a sinjor'in'o, de ĝi de'pend'as ni'a ekzist'ad'o... la prosper'ad'o kaj la est'ont'ec'o de ni'a entrepren'o...

— Jes, — dir'is Mario kun fort'a akcent'o, — kaj tial vi dev'as klin'i vi'n antaŭ ĝi'a'j sen'senc'a'j kapric'o'j kaj antaŭ ĝi'a'j simpati'o'j de tre suspekt'ind'a pur'ec'o kaj suspekt'ind'a gust'o... Por almenaŭ iom aflikt'i vi'n por tio, kio'n vi dir'is, mi dir'os al vi, mi'a kar'a Evelin'o, ke vi'a'j komiz'o'j, kiu'j plaĉ'em'e si'n turn'ad'as kaj simil'e al papag'o'j babil'aĉ'as pri flor'aĵ'o'j kaj papili'o'j, aspekt'as tre'eg'e rid'ind'e...

Evelin'o fort'e ek'rid'is.

— Mi tio'n sci'as! — ŝi dir'is, rid'eg'ant'e sen'halt'e.

— Kaj ke se mi est'us sur vi'a lok'o, — dir'is plu'e Mario, — mi konsil'us al tiu'j sinjor'o'j, ke anstataŭ silk'o kaj punt'o'j ili pren'u en si'a'j'n man'o'j'n plug'il'o'n, hak'il'o'n, martel'o'n, trul'o'n aŭ i'o'n simil'a'n. Kun tio ili aspekt'us mult'e pli konven'e...

— Mi tio'n sci'as, mi sci'as! — dir'is la mastr'in'o, ĉiam rid'eg'ant'e.

— Kaj sur ili'a'n lok'o'n, — fin'is Mario, — mi pren'us vir'in'o'j'n, kiu'j hav'as tro mal'mult'e da fort'o fizik'a por plug'i, forĝ'i kaj mason'i...

Evelin'o subit'e ĉes'is rid'i kaj ek'rigard'is Marion kun grand'a serioz'ec'o.

— Kar'a Mario! — ŝi dir'is, — tiu'j hom'o'j ankaŭ bezon'as labor'en'spez'o'n kaj bezon'as ĝi'n mult'e pli neces'e, pli fort'e, ol vir'in'o'j... ili ja est'as patr'o'j de famili'o'j...

Nun Mario ek'rid'et'is.

— Mi'a kar'a, — ŝi dir'is, — mi dev'as de'nov'e far'i uz'o'n el la rajt'o'j de koleg'ec'o, por dir'i al vi, ke vi aŭtomat'e ripet'is en la nun'a moment'o tio'n, pri kio vi konstant'e aŭd'as parol'i, sed kio'n vi supoz'ebl'e neniam pri'pens'is mem. Tiu'j hom'o'j est'as patr'o'j de famili'o'j, pov'as est'i, sed la vir'in'o, por kiu mi far'is al vi pet'o'n, ankaŭ hav'as infan'o'n, al kiu ŝi dev'as don'ad'i manĝ'o'n kaj eduk'o'n. Se ekzempl'e mi'n traf'us la mal'feliĉ'o, ke mi perd'us la estim'ind'a'n kaj kar'a'n hom'o'n, kiu ne sol'e don'as al mi feliĉ'o'n de kor'o, sed per si'a labor'ad'o ankaŭ asekur'as mi'a'n ekzist'ad'o'n, ĉu tiam mi ne est'us patr'in'o! kaj pri'respond'a pri'zorg'ant'in'o de mi'a famili'o? Se vi ambaŭ vi'a edz'o kaj vi, post kelk'e da jar'o'j for'ir'us el la mond'o kaj, kiel oft'e okaz'as, ne rest'ig'us post vi kapital'o'n, ĉu tiam vi'a plej aĝ'a fil'in'o ne hav'us la dev'o'n sub'ten'ad'i la ekzist'ad'o'n, zorg'i pri la eduk'ad'o kaj bon'a direkt'ad'o de la mal'pli aĝ'a'j ge'frat'o'j?

Evelin'o aŭskult'is tiu'j'n vort'o'j'n kun mal'lev'it'a'j okul'o'j; vid'ebl'e est'is al ŝi mal'facil'e trov'i respond'o'n. Sed ne mal'pli mal'facil'e est'is al ŝi rifuz'i sen sufiĉ'a'j pretekst'o'j la pet'o'n de vir'in'o, kun kiu la inter'rilat'o'j vid'ebl'e est'is agrabl'a'j por ŝi'a kor'o kaj ebl'e eĉ flat'is ŝi'a'n ambici'o'n. La ne'ordinar'a sprit'ec'o, kiu'n oni pov'is vid'i en la esprim'o de ŝi'a vizaĝ'o kaj okul'o'j, trov'ig'is al ŝi baldaŭ nov'a'n respond'o'n.

— Ceter'e eĉ krom tiu'j motiv'o'j, — ŝi dir'is, lev'ant'e la okul'o'j'n, — ĉu vi, kar'a Mario, trov'as ĝi'n konven'a, ke jun'a vir'in'o (vi'a protekt'at'in'o cert'e est'as jun'a vir'in'o) rest'u la tut'a'n tag'o'n ĉe la sam'a tabl'o kun kelk'e da jun'a'j vir'o'j? Ĉu tia cirkonstanc'o ne far'iĝ'us la kaŭz'o de okaz'aĵ'o'j, kiu'j kompromit'us antaŭ la publik'o mi'a'n magazen'o'n?

— Vi ripet'is de'nov'e, Evelin'o, unu el la komun'uz'a'j fraz'o'j, kiu'j cirkul'as en la mond'o. Vi tim'as, ke labor'o, far'at'a kun'e kun vir'o'j, difekt'os la virt'o'n kaj honor'o'n de vir'in'o, sed vi ne tim'as, ke tio'n sam'a'n far'os la mizer'o. Mi'a protekt'at'in'o, kiel vi nom'as la person'o'n, pri kiu ni parol'as, antaŭ tri monat'o'j perd'is la edz'o'n, hav'as infan'o'n, kiu'n ŝi am'as, est'as mal'gaj'a, serioz'a, plen'e okup'it'a per serĉ'ad'o de labor'en'spez'a'j rimed'o'j por si, kaj, pri kio mi mem konvink'iĝ'is ŝi est'as tre honest'a. Ĉu vi pov'as supoz'i, ke vir'in'o, kiu trov'iĝ'as en tia situaci'o, kun tia'j sent'o'j, kun tia'j re'memor'o'j, kun tia tim'ad'o pri la morgaŭ'a tag'o, pov'os eĉ iom'et'e atent'i vi'a'j'n elegant'ig'it'a'j'n help'ant'o'j'n? Mi garanti'as al vi, ke neni'a mal'ĉast'a pens'o aper'us en ŝi'a kap'o...

— Kar'a Mario! — ek'kri'is Evelin'o, — tio'n, kio'n vi dir'is, oni per neni'o pov'as pruv'i. La vir'in'o'j est'as tiel facil'anim'a'j... tiel facil'anim'a'j...

— Ĝi est'as ver'o, — respond'is Mario, serioz'e rigard'ant'e si'a'n est'int'a'n koleg'in'o'n, — sed ĉu la for'puŝ'ad'o for de ĉia labor'o est'as bon'a kurac'il'o kontraŭ facil'anim'ec'o? Ankoraŭ unu foj'o'n mi ripet'as al vi, Evelin'o, ke la vir'in'o, pri kiu mi parol'as, est'as nun nek facil'anim'a, nek ne'honest'a... tamen se, pet'eg'ant'e labor'o'n kvazaŭ almoz'o'n, ŝi de mult'a'j pord'o'j for'ir'os tia'manier'e, kiel ŝi nun baldaŭ dev'os for'ir'i de vi'a pord'o, tiam mi tut'e ne garanti'as pri tio, kia ŝi far'iĝ'os en la est'ont'ec'o.

— Vi de'nov'e al'prem'as mi'n al mur'o! — dir'is la mastr'in'o de la magazen'o, — bon'e do, mi kred'as al vi, ke la person'o, kiu vi'n interes'as, est'as model'o kaj en'korp'iĝ'o de virt'o, de serioz'ec'o, de honest'ec'o... sed ĉu vi ankaŭ pov'os garanti'i al mi, ke ŝi posed'as tiu'n spirit'o'n de ord'o, tiu'n sci'o'n de preciz'a kalkul'ad'o, tiu'n akurat'ec'o'n en la venad'o al la labor'o kaj en ĝi'a plen'um'ad'o, kiu ne permes'as eĉ minut'o'n da prokrast'o, eĉ ombr'o'n da ne'zorg'em'ec'o?

Nun si'a'vic'e Mario dev'is hezit'i kun respond'o. Ŝi re'memor'is la mal'sukces'o'n, kiu'n Marta kaŭz'e de ne'sufiĉ'a pov'o'sci'ad'o hav'is en la instru'ad'o kaj en la desegn'ad'o, ŝi re'memor'is la propr'a'j'n vort'o'j'n de Marta, kiu'j'n ĉi tiu antaŭ kelk'e da hor'o'j dir'is al ŝi: “neni'o arm'is mi'n kontraŭ mal'riĉ'ec'o, neni'o instru'is mi'n labor'i”.

Mario silent'is. La mastr'in'o, penetr'em'a kaj vigl'a, tuj kapt'is la moment'o'n de embaras'iĝ'o kaj hezit'o de la koleg'in'o.

— Vi dir'is antaŭ moment'o, kar'a Mario, ke person'o'j, kiu'j okup'iĝ'as per vend'ad'o de komerc'aĵ'o'j, dev'as sci'i sol'e dis'volv'i, el'met'i kaj mezur'i la ŝtof'o'j'n. Tiel ĝi ŝajn'as laŭ la ekster'aĵ'o. Sed en efektiv'ec'o ili dev'as posed'i mult'e da ali'a'j ec'o'j, kiel ekzempl'e: al'kutim'iĝ'o'n al kiel ebl'e plej preciz'a ord'o, ĉar unu objekt'o met'it'a ne sur la ĝust'a'n lok'o'n, unu fald'o en la ŝtof'o ne'bon'e eben'ig'it'a, unu pec'o da punt'o'j ne'atent'e ĵet'it'a far'as konfuz'o'n en la magazen'o aŭ al'port'as al la magazen'o grav'a'j'n perd'o'j'n. Est'as ankaŭ neces'e, ke la komiz'o'j sci'u kalkul'i kaj bon'e kalkul'i, ĉar tie, kie en ĉiu hor'o, eĉ preskaŭ en ĉiu minut'o en'ven'as sum'o'j ĉiam nov'a'j kaj reprezent'ant'a'j ĉiam nov'a'j'n cifer'o'j'n, la for'las'o de unu spes'o pov'as far'iĝ'i kaŭz'o de mal'ord'o en la kalkul'o'j, kontraŭ kiu ni dev'as plej sever'e ni'n gard'i; fin'e, kaj eĉ antaŭ ĉio, la komiz'o'j dev'as kon'i la mond'o'n, la hom'o'j'n, sci'i, kia'manier'e oni dev'as iu'n trakt'i, kia'manier'e al iu plaĉ'i, al kiu oni dev'as kred'i laŭ li'a vort'o, al kiu oni dev'as rifuz'i kredit'o'n, k.t.p. Ĉiu'j'n tiu'j'n ec'o'j'n vir'in'o'j ordinar'e ne posed'as. Ne al'kutim'ig'it'a'j al ord'o, ne akurat'a'j, por la pri'kalkul'o eĉ de la plej mal'grand'a sum'o ili dev'as port'i en la poŝ'o tabel'et'o'n de mult'obl'ig'ad'o; sen'kulp'a'j tim'ul'in'et'o'j, ĵus de'kroĉ'it'a'j de la patr'in'a jup'o, ili apenaŭ kuraĝ'as lev'i la okul'o'j'n al la vizaĝ'o'j de la aĉet'ant'o'j, ne sci'ant'e, kiel parol'i al ili, kio'n pens'i pri ĉiu el ili, aŭ kontraŭ'e, ricev'int'e plen'a'n liber'ec'o'n, bru'em'a'j kaj sen'ord'a'j, ili poz'as leon'in'o'j'n, pen'as plaĉ'i, parol'as kaj ag'as sen'takt'e, el'met'ant'e si'n al mal'honor'o kaj la instituci'o'n, en kiu ili kvazaŭ labor'as, al kompromit'iĝ'o. Vir'o'j, kiel ajn rid'ind'a'j ili ŝajn'as pro si'a'j manier'o'j kaj okup'o'j ne tut'e vir'a'j, est'as por la posed'ant'o'j de magazen'o'j hom'o'j tre oportun'a'j kaj util'a'j. Tial ĉiu pli grand'a magazen'o por si'a'j bezon'o'j uz'as vir'o'j'n, kaj tiu iam prov'is anstataŭ'ig'i ili'n per vir'in'o'j, hav'is grand'a'n mal'profit'o'n. La vir'in'o'j, mi'a kar'a, en la nun'a temp'o ne est'as ankoraŭ eduk'at'a'j tia'manier'e, ke ili pov'u al'konform'iĝ'i al la sever'ec'o de la ag'o'dev'o, al la despot'ec'o de la cifer'o kaj al postul'o'j de tia divers'konsist'a soci'o, kia est'as la soci'o de la aĉet'ant'o'j.

La mastr'in'o de la magazen'o ĉes'is parol'i kaj rigard'is kun ia triumf'o si'a'n koleg'in'o'n. Ŝi hav'is plen'a'n kaŭz'o'n por triumf'i. Mario Rudzinska star'is kun mal'lev'it'a'j okul'o'j, kun esprim'o de mal'ĝoj'o sur la vizaĝ'o, kaj silent'is. Evelin'o pren'is ŝi'a'n man'o'n.

— Nu, dir'u al mi, kar'a Mario, — ŝi dir'is, — dir'u al mi sincer'e; ĉu vi pov'as garanti'i, ke vi'a protekt'at'in'o est'as person'o bon'ord'a, akurat'a, lert'a en kalkul'ad'o, takt'a kaj kon'ant'a la hom'o'j'n, tiel sam'e, kiel vi garanti'is, ke ŝi est'as honest'a?

— Ne, Evelin'o, — kun mal'facil'ec'o el'dir'is Mario, — tio'n mi garanti'i ne pov'as.

— Kaj nun, — ĉiam pli vigl'e atak'is si'a'n koleg'in'o'n la mastr'in'o de la magazen'o, — dir'u al mi, ĉu vi, hom'o'j de teori'o kaj de rezon'ad'o, pov'as just'e postul'i de ni, hom'o'j de kalkul'ad'o kaj praktik'ec'o, ke pro filantropi'o, pro civit'an'a iniciativ'o, kiel vi dir'as, ni akcept'u en ni'a'j'n instituci'o'j'n person'o'j'n, kiu'j ne taŭg'as por negoc'o'j, kaj ke per tio ni el'met'u ni'n al klopod'o'j, mal'profit'o, ebl'e eĉ al plen'a pere'o de ni'a'j entrepren'o'j? Dir'u al mi, ĉu iu pov'as just'e tio'n postul'i de ni?

— Cert'e ne, — el'balbut'is Mario.

— Vi vid'as do, — dir'is Evelin'o, — ke vi ne dev'as kulp'ig'i mi'n pro tio, ke mi ne plen'um'is vi'a'n dezir'o'n. La fakt'o, ke la mal'riĉ'a'j vir'in'o'j est'as el'ĵet'it'a'j el la region'o de industri'o, cert'e est'as bedaŭr'ind'a, sed ĝi'n far'as neces'a kaj ne'evit'ebl'a de unu flank'o la kapric'o'j kaj ne tut'e klar'a'j instinkt'o'j de la vir'in'o'j riĉ'a'j, kiu'j avid'as agrabl'a'n temp'o'pas'ig'o'n kaj Di'o sci'as kia'j'n impres'o'j'n, — de ali'a flank'o la sen'kapabl'ec'o, facil'anim'ec'o kaj supr'aĵ'ec'o de la vir'in'o'j mal'riĉ'a'j, kiu'j bezon'as labor'o'n, sed ne pov'o'sci'as ĝi'n plen'um'i. Kiam la unu'a'j prudent'iĝ'os kaj nobl'iĝ'os kaj la last'a'j montr'iĝ'os pli bon'e prepar'it'a'j por la plen'um'ad'o de okup'o'j preciz'a'j kaj dev'ig'a'j, tiam mi for'eks'ig'os mi'a'j'n komiz'o'j'n kaj vi'n mi pet'os, ke sur ili'a'n lok'o'n vi elekt'u por mi komiz'in'o'j'n el la nombr'o de vi'a'j protekt'at'in'o'j.

Ĉe la last'a'j vort'o'j Evelin'o D. kun si'a kutim'a vigl'ec'o kis'is Marion sur ambaŭ vang'o'j.

La funebr'e vest'it'a vir'in'o, kiu sid'is en la magazen'o, ek'aŭd'is la susur'ad'o'n de la vest'o kaj de la paŝ'o'j de si'a tiu'moment'a pri'zorg'ant'in'o tiam, kiam ĉi tiu est'is ankoraŭ sur la plej supr'a part'o de la ŝtup'ar'o. Ŝi'a aŭskult'o vid'ebl'e est'is streĉ'it'a, ŝi'a mal'pacienc'o est'is grand'a. Ŝi lev'iĝ'is kaj avid'e direkt'is si'a'j'n okul'o'j'n al la vizaĝ'o de la mal'supr'e'n'ir'ant'a vir'in'o. Post kelk'e da sekund'o'j da rigard'ad'o ŝi'a man'o iom ek'trem'is kaj ŝi apog'is si'n al la brak'o de brak'seĝ'o. De la mal'lev'it'a'j okul'o'j de Mario kaj de la ruĝ'o, kiu vid'iĝ'is sur ŝi'a'j vang'o'j, ŝi diven'is ĉio'n.

— Sinjor'in'o! — ŝi dir'is mal'laŭt'e, al'proksim'iĝ'ant'e al Mario, — ne far'u al vi la mal'agrabl'aĵ'o'n rakont'i al mi la detal'o'j'n. Oni mi'n ne akcept'is... est'as ja ver'o...

Mario far'is jes'ant'a'n kap'o'klin'o'n kaj silent'e prem'is la man'o'n de Marta. Ili el'ir'is el la magazen'o kaj halt'is sur la larĝ'a trotuar'o de la strat'o. Marta est'is tre pal'a. Oni pov'us dir'i, ke ŝi'n kapt'is fort'a mal'varm'o, ĉar ŝi iom trem'is sub la pelt'a super'vest'o, kaj ke ŝi i'o'n profund'e hont'is, ĉar ŝi ne pov'is for'lev'i la okul'o'j'n de la ŝton'o'j de la trotuar'o.

— Sinjor'in'o! — la unu'a ek'parol'is Mario, — Di'o vid'as, kiel fort'e mi'n dolor'as la ne'pov'ad'o help'i vi'n sur vi'a mal'facil'a voj'o. De unu flank'o bar'as al vi la voj'o'n vi'a propr'a ne sufiĉ'a prepar'it'ec'o, de la ali'a flank'o — la kutim'o, la mank'o de iniciativ'o, la mal'bon'a reputaci'o, kiu'n hav'as la labor'ant'a'j vir'in'o'j...

— Mi kompren'as, — dir'is Marta mal'rapid'e kaj mal'laŭt'e, — oni mi'n tie ne akcept'is, ĉar tio'n ne permes'as la kutim'o, ĉar mi ne hav'ig'as konfid'o'n...

— Don'u al mi vi'a'n adres'o'n, — dir'is Mario, evit'ant'e respond'o'n, — ebl'e mi sci'iĝ'os pri io util'a por vi, ebl'e mi pov'os iam vi'n help'i...

Marta dir'is la nom'o'n de la strat'o kaj la numer'o'n de la dom'o, en kiu ŝi loĝ'is, post'e, lev'ant'e la okul'o'j'n, en kiu'j oni pov'is vid'i varm'eg'a'n dank'ec'o'n, ŝi etend'is ambaŭ man'o'j'n al la bon'a vir'in'o, dezir'ant'e pren'i kaj prem'i ŝi'a'j'n man'o'j'n.

Sed apenaŭ la man'o'j de la du vir'in'o'j kun'tuŝ'iĝ'is, Marta rapid'e re'tir'is si'a'n man'o'n kaj for'ŝov'iĝ'is je kelk'e da paŝ'o'j. Mario Rudzinska en'ŝov'is al ŝi en la man'o'n tiu'n sam'a'n kovert'o'n kun lili'kolor'a'j rand'o'j, kiu'n ŝi antaŭ du semajn'o'j ne vol'is akcept'i de ŝi.

Marta star'is moment'o'n sen'mov'e, ŝi'a antaŭ'a pal'ec'o ced'is la lok'o'n al flam'a ruĝ'o.

— Almoz'o! — ŝi ek'kri'et'is, kaj sam'temp'e kun ĉi tiu vort'o re'ten'at'a ĝem'o kaj plor'o ek'sku'is ŝi'a'n tut'a'n brust'o'n. Subit'e ŝi komenc'is kur'i en tiu'n direkt'e'n, kie'n for'ir'is Mario. Ond'o da pas'ant'o'j, sen'ĉes'e flu'ant'a sur la trotuar'o, kovr'is antaŭ ŝi la person'o'n, kiu'n ŝi vol'is kur'ating'i, kaj mal'facil'ig'is al ŝi la kur'ad'o'n. Ne pli fru'e ol ĉe la angul'o de la strat'o Marta ek'vid'is droŝk'o'n, vetur'ant'a en la kontraŭ'a'n direkt'e'n, kaj en ĝi sid'is Mario.

— Sinjor'in'o! — ŝi ek'kri'is.

Ŝi'a voĉ'o est'is mal'fort'a, obtuz'a; ĝi'n tut'e obtuz'ig'is kaj sufok'is la strat'a bru'o.

La vir'in'o, kiu ricev'is donac'o'n el kompat'em'a man'o, direkt'is si'n al la strat'o Swieto-Jerska, ver'ŝajn'e kun la intenc'o re'don'i la donac'o'n, kiu kolor'ig'is ŝi'a'n frunt'o'n per flam'ant'a ruĝ'o de humil'iĝ'o. Ŝi'a'j paŝ'o'j, komenc'e rapid'a'j kaj febr'a'j, baldaŭ tamen far'iĝ'is ĉiam pli mal'rapid'a'j kaj mal'firm'a'j. Ĉu la moral'a'j ekscit'iĝ'o'j, kiu'j'n ŝi tiom mult'e hav'is en tiu tag'o, ek'ŝancel'is ŝi'a'n fizik'a'n fort'o'n? Aŭ ebl'e okup'is ŝi'n ia profund'a pri'medit'ad'o, ia intern'a ŝancel'iĝ'ad'o ek'sku'is la intenc'o'n, kiu nask'iĝ'is en ŝi antaŭ moment'o? Ŝi prem'is en la man'o la delikat'a'n kovert'o'n, en kiu susur'is kelk'e da mon'a'j paper'et'o'j, kaj ĉe la angul'o de la strat'o Swieto-Jerska ŝi halt'is. Ŝi halt'is, kaj dum moment'o ŝi star'is sen'mov'e, apog'ant'e si'n per la man'o al angul'o de mur'o, kun vizaĝ'o pal'a kaj klin'it'a. Subit'e ŝi direkt'is si'n al ali'a flank'o kaj rapid'e ek'ir'is al si'a loĝ'ej'o.

Fier'ec'o kaj tim'a zorg'o mal'facil'e kaj kruel'e batal'is intern'e de ŝi, kaj en ŝi tiu batal'o la last'a venk'is la unu'a'n. Jun'a kaj san'a, de neni'o ankoraŭ sen'fort'ig'it'a kaj lac'ig'it'a, per ĉiu'j si'a'j fort'o'j dezir'eg'ant'a labor'o'n, Marta akcept'is almoz'o'n. Ebl'e ŝi ĝi'n ne akcept'us, ebl'e la sent'o de person'a ind'ec'o ne ced'us en ŝi antaŭ la tim'o de mizer'o, se ŝi est'us sol'a en la mond'o. Sed en la plej supr'a part'o de alt'a dom'o, inter kvar nud'a'j mur'o'j, ŝi'a infan'o trem'is de mal'varm'o, per sopir'ant'a'j okul'o'j ĝi rigard'is en la fum'nigr'ig'it'a'n profund'o'n de la mal'plen'a kamen'o, per la pal'ec'o de si'a vizaĝ'o, per la kav'ec'o de si'a'j vang'o'j, per la mal'san'ec'a mal'dik'ec'o de si'a korp'et'o ĝi pet'eg'is pli abund'a'n nutr'ad'o'n...

Kaj en la viv'o de la jun'a vir'in'o tio est'is tag'o tre grav'a, kvankam pri ĝi'a grav'ec'o ŝi ebl'e mem ne hav'is plen'a'n klar'ec'o'n. Tio est'is tag'o, en kiu ŝi la unu'a'n foj'o'n akcept'is almoz'o'n kaj sekv'e gust'um'is tiu'n pan'o'n, kiu, est'ant'e mal'dolĉ'a por mal'jun'ul'o'j kaj kripl'ul'o'j, est'as venen'a kaj putr'ig'a por hom'o'j jun'a'j kaj san'a'j.

Tiu'n vesper'o'n en la ĉambr'et'o en la mansard'o sur la kamen'o brul'is gaj'a fajr'o, ĉe la tabl'o super teler'o plen'a de sup'o sid'is Janj'o. La unu'a'n foj'o'n post long'a temp'o tiu infan'o ĝu'is agrabl'a'n sent'o'n de varm'o kaj manĝ'is kun apetit'o bon'e prepar'it'a'n kaj fort'o'don'a'n manĝ'o'n. Tial la grand'a'j nigr'a'j okul'o'j de la knab'in'et'o trans'salt'ad'is jen sur la lum'it'a'n profund'o'n de la kamen'o, jen sur la pec'o'n da pan'o, kiu kuŝ'is apud la teler'o kaj est'is kovr'it'a de tavol'et'o da buter'o, kaj ŝi'a buŝ'o eĉ por moment'o ne ferm'iĝ'is. Marta sid'is antaŭ la fajr'o en sen'mov'a ten'iĝ'o; ŝi'a profil'o sur la ruĝ'et'a fon'o de la flam'o est'is serioz'a kaj en'pens'a. Ŝi'a'j okul'o'j bril'is per sek'a bril'o, la brov'o'j kun'iĝ'is kaj form'is profund'a'n sulk'o'n mez'e de la blank'a frunt'o.

Antaŭ ŝi, pend'ant'e en la mal'plen'a spac'o, star'is vir'in'a figur'o kun mort'a angor'o sur la vizaĝ'o, kun ruĝ'o de hont'o sur la frunt'o, kun man'o'j inter'fingr'ig'it'a'j. Tiu figur'o est'is ŝi'a propr'a figur'o, reflekt'it'a en la spegul'o de ŝi'a imag'o.

Ĝi est'as do vi. — dir'is Marta en si'a'j pens'o'j al la fantom'o, kiu nask'iĝ'is el ŝi'a propr'a spirit'o, — ĝi est'as do vi, tiu sam'a vir'in'o, kiu tiel bel'e promes'is al si kaj al si'a infan'o, ke ŝi labor'os, ke per persist'ec'o kaj energi'o ŝi tra'bat'os al si voj'o'n inter la hom'o'j kaj akir'os al si lok'o'n sub la sun'o! Kiel vi plen'um'is la promes'o'n, kiu'n vi en la profund'o de vi'a spirit'o far'is al la kar'a ombr'o de la patr'o de vi'a infan'o?

La vir'in'a figur'o ek'balanc'iĝ'is simil'e al fleks'ebl'a branĉ'o, sku'at'a de vent'eg'o'j; anstataŭ ĉia respond'o ŝi pli fort'e inter'bat'is la man'plat'o'j'n kaj murmur'et'is per trem'ant'a'j lip'o'j: — mi ne est'is kapabl'a! mi ne pov'o'sci'as!

Ho, mal'kapabl'a est'aĵ'o! — ek'kri'is Marta en si'a'j pens'o'j, ĉu vi est'as do ind'a port'i la nom'o'n de hom'o, se vi'a kap'o est'as tiel sen'saĝ'a, ke ĝi ne sci'as bon'e, kio'n pens'i pri si mem, vi'a'j man'o'j est'as tiel mal'fort'a'j, ke ili ne pov'as ŝirm'i per pri'zorg'ad'o eĉ unu mal'grand'a'n kompat'ind'a'n infan'a'n kap'et'o'n! Pro kio do la hom'o'j iam vi'n estim'is? Ĉu vi pov'as do nun estim'i vi'n mem?

La vir'in'a figur'o dis'plekt'is la man'o'j'n kaj kovr'is per ili si'a'n vizaĝ'o'n, kiu profund'e klin'iĝ'is.

El la ĝis nun sek'a'j okul'o'j de Marta per varm'eg'a torent'o ek'flu'is larm'o'j kaj tra'verŝ'iĝ'is inter la fingr'o'j, per kiu'j ŝi kovr'is al si la vizaĝ'o'n.

— Vi plor'as, pa'nj'o! — ek'kri'is la mal'grand'a Janj'o kaj de'salt'is de la seĝ'o. Ŝi star'iĝ'is antaŭ la patr'in'o, per okul'o'j du'on'e mir'ant'a'j kaj du'on'e kor'tuŝ'it'a'j ŝi rigard'is ŝi'n dum moment'o, kaj subit'e ŝi mal'lev'iĝ'is sur la plank'o'n, ĉirkaŭ'pren'is per la mal'grand'a'j brak'o'j ŝi'a'j'n genu'o'j'n kaj komenc'is kovr'ad'i per kis'o'j ŝi'a'j'n pied'o'j'n kaj man'o'j'n. Marta for'pren'is la man'o'j'n for de la vizaĝ'o kaj sid'is kelk'e da minut'o'j kiel ŝton'ig'it'a. La dolĉ'a'j kis'o'j de la infan'a buŝ'o brul'ig'is ŝi'n, kvazaŭ infer'a'j serpent'o'j ramp'us sur ŝi'a korp'o, la varm'eg'a am'o de tiu mal'grand'a est'aĵ'o, kiu genu'is antaŭ ŝi, ŝir'is al ŝi la kor'o'n kaj turment'eg'is la konscienc'o'n...

Ŝi klin'iĝ'is, pren'is la infan'o'n en si'a'j'n brak'o'j'n, kelk'foj'e al'prem'is la buŝ'o'n al ĝi'a frunt'o kaj vang'o'j, post'e ŝi rapid'e lev'iĝ'is de la seĝ'o, al'salt'is al la fenestr'o kaj, genu'iĝ'int'e, lev'is la rigard'o'n kaj la man'o'j'n al la pec'o da ĉiel'o, kies mal'lum'a kaj profund'a fon'o bril'is per stel'o'j.

— Di'o! — ŝi ek'kri'is preskaŭ laŭt'e, — don'u al mi lok'o'n sur la ter'o! almenaŭ mal'grand'a'n, mal'riĉ'a'n lok'o'n, sur kiu mi pov'us ten'i mi'n kun'e kun mi'a infan'o. Ne permes'u, ke mi, sven'int'a kaj sen'fort'a, du'a'n foj'o'n dev'u akcept'i almoz'o'n, ke mi ne plen'um'u la patr'in'a'n dev'o'n, ke mi perd'u la trankvil'ec'o'n de la konscienc'o kaj la estim'o'n por mi mem!

Efektiv'e! la pet'o'j, kiu'j'n tiu vir'in'o send'is al la ĉiel'o, est'is sen'senc'a'j, mal'just'a'j, tro postul'em'a'j, ĉu ne ver'e, mi'a'j leg'ant'o'j? Est'as ver'o, ke ŝi ne postul'is sid'i sur seĝ'o de ministr'o, nek laŭt'ig'i si'a'n nom'o'n en la mond'o per mult'e'buŝ'a fam'o, nek ĝu'i mal'permes'it'a'j'n plezur'eg'o'j'n en sen'brid'a liber'ec'o, sed ĝi dezir'is viv'i kaj al la sol'a est'aĵ'o, kiu'n ŝi am'is sur la ter'o, sub'ten'i la viv'o'n per pec'o da pan'o, ŝi dezir'is evit'i sort'o'n de almoz'ul'o kaj pov'i ne flam'i per hont'o antaŭ si mem... Kiel do ambici'a, envi'em'a, postul'em'a kaj sen'brid'a en si'a'j postul'o'j ŝi est'is! ne ver'e?

Ŝi de'nov'e venk'is si'n mem, ŝi for'prem'is kaj silent'ig'is la ŝi'n turment'ant'a'j'n hont'o'n, sufer'o'n, mal'trankvil'ec'o'n, ŝi lev'iĝ'is kun trankvil'a vizaĝ'o, pren'is la plor'ant'a'n knab'in'et'o'n sur si'a'j'n genu'o'j'n kaj komenc'is per kviet'a voĉ'o rakont'i ŝi'a'n am'at'a'n fabel'o'n. Vid'ebl'e ŝi posed'is en si sufiĉ'a'n kvant'o'n da fort'o'j de spirit'o kaj vol'o. Ĉu tiu'j fort'o'j dev'is rest'i por ŝi sen uz'o, serv'i ŝi'n nur en la batal'o de sent'o'j, sed humil'e fleks'iĝ'i kaj fal'i sen'fort'e sub la mal'amik'a potenc'o de la mal'kapabl'ec'o de la kap'o kaj man'o'j kaj de la pez'ec'o de la ŝi'n ĉirkaŭ'ant'a'j ekster'a'j element'o'j?

En la daŭr'o de tut'a long'a vintr'a nokt'o Marta per eĉ moment'e ne ferm'iĝ'ant'a'j okul'o'j rigard'is en la mal'lum'o'n, kiu reg'is en la ĉambr'et'o, aŭskult'is la trankvil'a'n spir'ad'o'n de la infan'o, kiu dorm'is apud ŝi, kaj medit'is pri tio, kio'n ŝi dev'as far'i morgaŭ.

La sekv'ant'a'n tag'o'n ĉirkaŭ la tag'mez'o funebr'e vest'it'a vir'in'o en'ir'is en ne tre grand'a'n, sed tre elegant'a'n magazen'o'n, en kiu mal'antaŭ la fenestr'o'j pend'is puf'a'j vir'in'a'j vest'o'j kaj, simil'e al svarm'o da papili'o'j, per plej divers'a'j kolor'o'j bril'et'is elegant'a'j ĉapel'et'o'j kaj mal'grand'a'j kuf'et'o'j. Tio est'is magazen'o, en kiu iam Marta ordinar'e aĉet'ad'is la objekt'o'j'n por si'a tualet'o.

Ĉe la ek'son'o de la sonor'il'o, kiu ek'balanc'iĝ'is super la pord'o, el la apud'a ĉambr'o el'ir'is vir'in'o ankoraŭ jun'a kun bel'a tali'o kaj tre agrabl'a vizaĝ'o. Ek'vid'int'e Mart'a'n, ŝi ek'rid'et'is kaj salut'is tre afabl'e. Vid'ebl'e ŝi re'kon'is si'a'n antaŭ'a'n klient'in'o'n kaj kun plezur'o vid'is ŝi'n de'nov'e en si'a magazen'o.

— Kiel long'e jam vi ne est'is ĉe ni, — dir'is la mastr'in'o de la magazen'o kun sen'ŝanĝ'e afabl'a rid'et'o, sed tuj, ĵet'int'e rapid'a'n rigard'o'n sur la funebr'a'n vest'o'n de Marta, ŝi dir'is plu'e: — Mi'a Di'o! mi aŭd'is pri la mal'feliĉ'o, kiu vi'n traf'is. Mi kon'is ja bon'e sinjor'o'n Swicki!

Esprim'o de dolor'o tra'kur'is la vizaĝ'o'n de la jun'a vidv'in'o. La son'o de la nom'o de la hom'o am'it'a kaj perd'it'a ek'pik'is la vund'o'n de ŝi'a kor'o kvazaŭ per la pint'o de ponard'o. Sed ne est'is permes'it'e al ŝi star'i long'e sur la voj'o kaj sen'far'e aŭskult'i la voĉ'o'j'n, plor'o'j'n kaj re'memor'o'j'n, kiu'j murmur'is en ŝi'a kor'o.

— Sinjor'in'o! — ŝi dir'is lev'ant'e la okul'o'j'n al la vir'in'o, kiu star'is antaŭ ŝi, — ĝis nun mi venad'is ĉi tie'n ordinar'e por aĉet'i divers'a'j'n objekt'o'j'n, nun mi ven'as al vi kun pet'o, ke vi vol'u aĉet'i de mi mi'a'n temp'o'n kaj la labor'o'n de mi'a'j man'o'j.

Dir'ant'e tio'n, ŝi pen'is kaŝ'i la trem'ad'o'n de si'a voĉ'o kaj sur si'a'j lip'o'j ŝi per'fort'e aper'ig'is rid'et'o'n.

— Mi sincer'e dezir'us per io est'i util'a al vi, sed... mi ne bon'e kompren'is la signif'o'n de vi'a'j vort'o'j.

— Ĉu vi ne akcept'os mi'n en vi'a'n establ'o'n kiel kudr'ist'in'o'n?

La mastr'in'o de la magazen'o, aŭd'int'e tiu'j'n vort'o'j'n, tut'e ne ŝajn'is mir'ig'it'a aŭ konfuz'it'a, ne ŝanĝ'is si'a'n vizaĝ'esprim'o'n plen'a'n de afabl'ec'o kaj kun'sent'o. Dum moment'o ŝi star'is silent'e kaj medit'ant'e, post'e ŝi montr'is per la man'o la pord'o'n de la apud'a ĉambr'o kaj dir'is tre ĝentil'e:

— Vol'u en'ir'i en la labor'ej'o'n; tie ni pov'os pli oportun'e parol'i pri la afer'o.

La labor'ej'o, kiu est'is apud la magazen'o, konsist'is el sufiĉ'e grand'a ĉambr'o, en kiu ĉe tabl'o, kiu star'is sub la fenestr'o'j kaj est'is ĵet'kovr'it'a de mult'e da ruband'o'j, punt'o'j, plum'o'j, flor'o'j kaj pec'o'j da ŝtof'o, sid'is tri jun'a'j vir'in'o'j, prepar'ant'e ĉapel'o'j'n, kap'ornam'o'j'n kaj vest'ornam'o'j'n, postul'ant'a'j'n delikat'a'n pri'labor'ad'o'n. En la profund'o de la salon'o oni aŭd'is bru'o'n de du kudr'o'maŝin'o'j, super kiu'j est'is klin'it'a'j ankaŭ du vir'in'a'j figur'o'j, kaj en la mez'o star'is tabl'o, kiu est'is tut'e kovr'it'a de tajlor'a'j tabel'o'j kaj de grand'a'j pec'o'j da drap'o'j, tol'o'j, batist'o'j, muslin'o'j, inter kiu'j bril'is ŝtal'a'j tond'il'o'j, kretoj kaj krajon'o'j en plumb'a'j ing'o'j. Ĉiu'j vir'in'o'j, kiu'j est'is en la labor'ej'o, est'is diligent'e okup'it'a'j je si'a'j labor'o'j, nur unu el ili ĉe la en'ir'o de Marta lev'is la kap'o'n de super la maŝin'o; ŝi ek'rigard'is la en'ir'ant'a'n kaj, renkont'iĝ'int'e kun ŝi'a rigard'o, far'is al ŝi ĝentil'a'n salut'o'n.

La mastr'in'o de la magazen'o montr'is al Marta seĝ'o'n ĉe unu el la tabl'o'j, post'e ŝi turn'is si'n al jun'a fraŭl'in'o, kiu en tiu moment'o est'is al'aranĝ'ant'a mult'e'kost'a'n plum'o'n de strut'o al velur'a ĉapel'o:

— Fraŭl'in'o Bronislavo! — ŝi dir'is, — ĉi tiu sinjor'in'o dezir'as labor'i ĉe ni. Ŝajn'as al mi, ke la cirkonstanc'o'j aranĝ'iĝ'as feliĉ'e. Ĝust'e hieraŭ ni parol'is kun vi, ke ankoraŭ unu par'o da man'o'j est'us por ni tre util'a.

La fraŭl'in'o, al kiu tiu'j vort'o'j est'is dir'it'a'j kaj kiu vid'ebl'e okup'is la unu'a'n lok'o'n inter la labor'ant'in'o'j de la magazen'o, lev'iĝ'is kaj al'proksim'iĝ'is al la tabl'o.

— Jes, sinjor'in'o, — ŝi dir'is, — de'post la for'ir'o de fraŭl'in'o Leontino unu el la maŝin'o'j rest'as sen funkci'ad'o. Fraŭl'in'o Klar'o kaj fraŭl'in'o Kristin'o ne pov'as plen'um'i la tut'a'n kudr'ad'o'n, kiu est'as neces'a. Mi ankaŭ neniel pov'as al'tranĉ'i tiom, kiom est'as neces'e, ĉar mi dev'as gvid'i la el'labor'ad'o'n de la ĉapel'o'j. La labor'o mal'fru'iĝ'as, la mend'o'j ne est'as plen'um'at'a'j ĝust'a'temp'e.

— Vi est'as tut'e prav'a, respond'is la mastr'in'o post kelk'a pri'pens'o, — mi pens'is jam mem pri tio. Kaj, ĉar sinjor'in'o Swicka ven'is ĉi tie'n kun dezir'o labor'i ĉe ni, tial ŝajn'as al mi, ke neni'o mal'help'as, ke mi pov'u plen'um'i la dezir'o'n de person'o, kiu en ali'a temp'o est'is afabl'a por ni.

Fraŭl'in'o Bronislavo ĝentil'e salut'is.

— Cert'e, — ŝi dir'is, — se sinjor'in'o nur sci'as al'tranĉ'ad'o'n... Ĉi tiu'j vort'o'j est'is el'dir'it'a'j per ton'o de demand'o. En tiu sam'a moment'o unu el la maŝin'o'j silent'iĝ'is kaj la jun'a vir'in'o, kiu sid'is ĉe ĝi, lev'is la kap'o'n kaj komenc'is aŭskult'i la inter'parol'ad'o'n kun vid'ebl'a atent'o.

La tri person'o'j, kiu'j star'is apud la grand'a tabl'o en la mez'o de la salon'o, silent'is dum moment'o. La mastr'in'o de la magazen'o kaj ŝi'a help'ist'in'o rigard'is Mart'a'n kun demand'a vizaĝ'esprim'o; Marta rigard'is la tajlor'a'j'n tabel'o'j'n, kiu'j kuŝ'is sur la tabl'o kaj de supr'e ĝis mal'supr'e est'is desegn'e'kovr'it'a'j de nigr'a'j lini'o'j, punkt'o'j, serpent'aĵ'o'j, kiu'j, kur'ant'e laŭ'long'e kaj laŭ'larĝ'e de la foli'o, kruc'iĝ'ant'e, kun'iĝ'ant'e kaj dis'iĝ'ant'e, hav'ant'e la form'o'n de la plej divers'a'j geometri'a'j figur'aĵ'o'j, prezent'is por ne'kompetent'a okul'o ĥaos'o'n tut'e ne'solv'ebl'a'n.

La palpebr'o'j de Marta lev'iĝ'is mal'rapid'e kaj mal'facil'e.

— Mi ne pov'as, — ŝi dir'is, — ŝajn'ig'i mi'n kompetent'a en afer'o, en kiu mi posed'as neni'a'n kompetent'ec'o'n; tio est'us mal'honest'aĵ'o de mi'a flank'o kaj ceter'e ĝi neni'o'n util'us. Al'tranĉ'ad'o'n mi iom sci'as, sed tre mal'mult'e, nur tiom, ke mi pov'us al'tranĉ'i kol'um'o'n, ebl'e eĉ ĉemiz'o'n... sed vest'o'j'n, super'vest'o'j'n kaj eĉ iom pli elegant'a'n tol'aĵ'o'n mi al'tranĉ'i ne pov'us...

La mastr'in'o de la magazen'o silent'is, sed sur la lip'o'j de fraŭl'in'o Bronislavo aper'is iom ne'kontent'a rid'et'o...

— Strang'e! — ŝi dir'is, turn'ant'e si'n al la mastr'in'o, — mult'e da person'o'j dezir'as okup'iĝ'i per kudr'ad'o, kaj tamen est'as tiel mal'facil'e trov'i iu'n, kiu bon'e sci'us al'tranĉ'ad'o'n. Ĝi est'as ja la fundament'o de la tut'a labor'ad'o.

Ĉe tiu'j vort'o'j la kompetent'a kaj sen'dub'e alt'e pag'at'a kudr'ist'in'o turn'is si'n al Marta:

— Kaj koncern'e la kudr'ad'o'n mem? — ŝi dir'is per de'nov'e demand'a ton'o.

— Kudr'i mi sci'as sufiĉ'e bon'e, — respond'is Marta.

— Per la maŝin'o, kompren'ebl'e?

— Ne, sinjor'in'o, per maŝin'o mi neniam kudr'is.

Fraŭl'in'o Bronislavo far'is rigid'a'n mien'o'n, kun'met'is la man'o'j'n sur la brust'o kaj star'is silent'e. La mastr'in'o de la magazen'o ankaŭ aspekt'is en tiu moment'o iom pli rigid'a kaj pli mal'varm'a ol antaŭ'e.

— Ver'e... ŝi komenc'is post moment'o, balbut'ant'e kaj iom konfuz'it'e, — mi est'as ver'e tre aflikt'it'a... mi bezon'is person'o'n, kiu est'us kapabl'a precip'e por al'tranĉ'ad'o... ceter'e ankaŭ por kudr'ad'o, sed per maŝin'o... ĉe ni oni ne kudr'as ali'e ol per maŝin'o.

Kaj de'nov'e inter la vir'in'o'j, kiu'j star'is apud la tabl'o, reg'is moment'a silent'o. La lip'o'j de Marta iom trem'is, sur ŝi'a vizaĝ'o flam'ant'a ruĝ'o altern'is kun pal'ec'o.

— Sinjor'in'o, — ŝi dir'is, lev'ant'e la okul'o'j'n al la mastr'in'o de la magazen'o, — ĉu mi ne pov'us lern'i... mi labor'us dum'e sen'pag'e... nur ke mi pov'u el'lern'i...

Tio ne est'as ebl'a! — ek'kri'is fraŭl'in'o Bronislavo per iom akr'a ton'o.

— Tio est'as afer'o mal'facil'a, — inter'romp'is la mastr'in'o, kaj pli ĝentil'e ol ŝi'a help'ant'in'o ŝi parol'is plu'e: — Ni pret'ig'as divers'a'j'n vest'o'j'n plej'part'e laŭ'mend'e kaj el ŝtof'o'j mult'e'kost'a'j, kiu'j ne pov'as serv'i por lern'ad'o kaj ekzerc'iĝ'ad'o... la labor'o'j'n ni dev'as plen'um'i rapid'e, ĉar jam sen tio pro mank'o de perfekt'e instru'it'a'j labor'ist'in'o'j ni sent'as iom ne'sufiĉ'ec'o'n de la nombr'o da man'o'j kaj ni mal'fru'iĝ'as... kaj tio al'port'as al ni mal'profit'o'n kaj mal'agrabl'aĵ'o'j'n. Tial ni pov'as akcept'i nur tia'j'n labor'ist'in'o'j'n, kiu'j est'as jam sufiĉ'e prepar'it'a'j... Mi tre bedaŭr'as, kred'u al mi sinjor'in'o, ke mi tre bedaŭr'as, ke mi ne pov'as plen'um'i vi'a'n dezir'o'n...

Ne pli fru'e ol tiam, kiam la mastr'in'o de la magazen'o fin'is tiu'j'n vort'o'j'n, la maŝin'o, kiu ek'silent'is ĉe la komenc'o de la inter'parol'ad'o, ek'bru'is de'nov'e. La vir'in'o, kiu est'is klin'it'a super ĝi, hav'is larm'o'j'n en la okul'o'j.

El'ir'int'e el la magazen'o, Marta direkt'iĝ'is ne al si'a loĝ'ej'o, sed en tut'e ali'a'n flank'o'n. El la esprim'o de ŝi'a vizaĝ'o oni pov'us vid'i, ke ŝi ir'as sen cel'o, ŝi'a'j man'o'j est'is kaŝ'it'a'j en la manik'o'j de la super'vest'o kaj fort'e kun'ig'it'a'j inter si. Marta ĉiam sent'is sen'konsci'a'n, sed fort'a'n dezir'eg'o'n lev'i supr'e'n la kun'ig'it'a'j'n man'o'j'n kaj kun'prem'i per ili la kap'o'n, kiu flam'is kaj est'is tre pez'a. En tiu kap'o est'is nur unu pens'o, kiu ripet'iĝ'ad'is kun obstin'a sen'ĉes'ec'o kaj ekster'ordinar'a rapid'ec'o: mi ne pov'o'sci'as! Tiu pens'o ripet'iĝ'ad'is kvazaŭ mil'o'j da fulm'o'j, kvazaŭ mil'o'j da ponard'o'j, kiu'j tra'flug'ad'is la cerb'o'n, pik'ad'is la tempi'o'j'n kaj fal'ad'is per si'a'j pint'o'j sur la fund'o'n de la brust'o. Post kelk'e da minut'o'j Marta dir'is al si: ĉiam kaj ĉie tio sam'a...

Dum moment'o ŝi de'nov'e pens'is pri neni'o, aŭ, pli ver'e, ŝi jam sen'konsci'e, sed sen'ĉes'e ripet'ad'is en si'a'j pens'o'j: mi ne pov'o'sci'as!

Subit'e ŝi far'is al si la demand'o'n:

— Kio ĝi est'as, kio akompan'as mi'n ĉiam kaj ĉie, el'puŝ'as mi'n el ĉie?...

Ŝi frot'is la frunt'o'n per la man'o kaj respond'is al si mem:

— Ĉiam kaj ĉie mi mem ir'as kun mi kaj mi mem el'puŝ'as mi'n el ĉie...

Kun grand'a mal'facil'ec'o ŝi streĉ'is si'a'n cerb'o'n, por pov'i pens'i, kaj re'memor'ig'is al si la pas'int'ec'o'n, komenc'ant'e de la moment'o, kiam en la salon'o de la inform'a ofic'ej'o ŝi sid'iĝ'is al la fortepian'o, por mal'feliĉ'e ek'lud'i la mal'feliĉ'a'n Prière d’une vierge, ĝis tiu last'a moment'o, kiam, star'ant'e en la labor'ej'o de la riĉ'a magazen'o, ŝi la far'at'a'j'n al ŝi demand'o'j'n dev'is respond'ad'i per: mi ne pov'o'sci'as!...

— Ĉiam tio sam'a! — ŝi ripet'is en si'a'j pens'o'j, — iom de ĉio, neni'o'n fundament'e kaj ĝis la fund'o... ĉio'n por ornam'o aŭ por bagatel'a'j oportun'aĵ'et'o'j de la viv'o, neni'o'n por util'ec'o...

Tiu'j ĉi ne'mult'a'j vort'o'j, kiu'j'n ŝi el'prem'is el si'a cerb'o, kiu'n kvazaŭ per ret'o ĉirkaŭ'volv'is la sol'a pens'o “mi ne pov'o'sci'as”, lac'ig'is ŝi'n. En tiu tag'o, el'ir'ant'e el si'a dom'o, ŝi est'is tiel zorg'o'plen'a, tiel okup'it'a, preskaŭ flam'ig'it'a de la nov'a plan'o, kiu ven'is al ŝi en la kap'o'n, ke ŝi tut'e ne pens'is pri manĝ'o. Rigard'ant'e Janj'o'n, kiu trink'is si'a'n kutim'a'n maten'a'n glas'o'n da lakt'o, ŝi sent'is eĉ i'a'n abomen'o'n kontraŭ manĝ'ad'o. La ĉiam turment'at'a kaj vund'at'a flank'o moral'a silent'ig'is la flank'o'n fizik'a'n. Ŝi'a'j pied'o'j ŝancel'iĝ'is, ŝi'a kor'o frap'is fort'e kaj kun grand'a rapid'ec'o, kvankam ŝi ir'is mal'rapid'e. Nun en ŝi'a kap'o barakt'is nov'a demand'o, kiu komenc'e konsist'is nur el la mal'long'a vort'o: kial? Post moment'o al tiu ĉi vort'o komenc'is al'kresk'ad'i ali'a'j vort'o'j, komenc'e sen'ord'a'j, post'e ord'iĝ'ant'a'j en form'o de ia logik'a faden'o da pens'o'j. — Kial... est'as tiel? — demand'is si'n mem la jun'a vir'in'o, — kial la hom'o'j postul'as de mi tio'n, kio'n neni'u al mi don'is? Kial neni'u don'is al mi tio'n, kio'n la hom'o'j hodiaŭ postul'as de mi?

Subit'e Marta ek'trem'is, ŝi sent'is, ke iu facil'e tuŝ'is ŝi'a'n brak'o'n.

— Ĉu vi permes'os, sinjor'in'o, ke mi re'memor'ig'u al vi mi'a'n kon'at'ec'o'n? — ek'son'is post ŝi mild'a, eĉ iom ne'kuraĝ'a vir'in'a voĉ'o.

Marta re'turn'is si'n kaj ek'vid'is tiu'n sam'a'n vir'in'o'n, kiu en la moment'o de ŝi'a en'ir'o en la labor'ej'o'n de la magazen'o lev'is la kap'o'n de super la maŝin'o kaj far'is al ŝi ĝentil'a'n salut'o'n, post'e ĉes'is kudr'i kaj atent'e aŭskult'is la inter'parol'ad'o'n, kiu est'is decid'ont'a pri ŝi'a sort'o. Tio est'is person'o ne bel'a kaj tut'e ne bon'statur'a, tamen sufiĉ'e graci'a, kiel preskaŭ ĉiu Varsovi'an'in'o, tre bon'ord'e vest'it'a, kun esprim'o de prudent'o kaj bon'ec'o sur la variol'difekt'it'a vizaĝ'o.

— Vi ebl'e ne re'kon'as mi'n, — dir'is la fraŭl'in'o, marŝ'ant'e flank'e de Marta, — mi est'as Klar'o, mi labor'as en la magazen'o de sinjor'in'o N. preskaŭ jam kvin jar'o'j'n, mi kudr'ad'is iam vest'o'j'n por vi kaj mi port'ad'is ili'n al vi sur la strat'o'n Graniczna.

Marta rigard'is la apud ŝi ir'ant'a'n vir'in'o'n per nebul'it'a'j okul'o'j.

— Efektiv'e, mi re'memor'as, — ŝi el'dir'is post moment'o kun kelk'a mal'facil'ec'o.

— Mi pet'as pardon'o'n, ke mi est'as tiel arogant'a kaj mi atak'as vi'n sur la strat'o, — dir'is plu'e Klar'o, — sed vi est'is iam por mi tiel ĝentil'a kaj bon'a... vi hav'is tiel bel'a'n mal'grand'a'n fil'in'et'o'n... ĉu vi'a fil'in'et'o...

Ŝi hezit'is kun la fin'ad'o de la demand'o, sed Marta diven'is ŝi'a'n pens'o'n.

— Mi'a infan'o viv'as, — ŝi dir'is.

La last'a vort'o el'glit'is el ŝi'a buŝ'o ver'ŝajn'e malgraŭ'vol'e, ĉar rapid'e kaj ne'klar'e, sed en ĝi ek'son'is tia mal'dolĉ'ec'o, kia ĝis nun neniam est'is en ŝi'a voĉ'o. Klar'o silent'is moment'o'n, kvazaŭ medit'ant'e, post'e ŝi dir'is:

— Mi aŭd'is pri la mort'o de sinjor'o Swicki kaj tuj mi dir'is al mi en la pens'o'j: ha, kia'manier'e la sinjor'in'o help'os al si en la mond'o... kaj ankoraŭ kun infan'o! Mi tre ĝoj'iĝ'is, kiam mi vid'is vi'n ven'ant'a en ni'a'n magazen'o'n kaj mi pens'is, ke vi labor'os kun'e kun ni. Tio est'us tre bon'a, ĉar sinjor'in'o N. est'as bon'a kaj pag'as sufiĉ'e bon'e... nur fraŭl'in'o Bronislavo est'as iom kapric'a kaj iu'foj'e far'as grimac'o'j'n, sed se oni est'as mal'riĉ'a, oni ja dev'as iu'foj'e i'o'n toler'i... se oni nur hav'as labor'o'n. Tial est'is al mi mal'agrabl'e, tre mal'agrabl'e, kiam mi aŭd'is, ke sinjor'in'o N. rifuz'as al vi labor'o'n... Mi tuj re'memor'is mi'a'n kompat'ind'a'n Eminj'o'n... — La last'a'j'n vort'o'j'n la kudr'ist'in'o el'parol'is mal'pli laŭt'e kaj kvazaŭ al si mem, sed Mart'a'n ili frap'is pli ol ĉiu'j antaŭ'e aŭd'it'a'j.

— Kiu do ŝi est'as, tiu kompat'ind'a Eminj'o? — demand'is la jun'a vidv'in'o.

— Tio est'as mi'a kuz'in'o, mal'pli jun'a ol mi per kelk'e da jar'o'j. Mi'a patr'in'o kaj ŝi'a patr'in'o est'is frat'in'o'j, sed kiel oft'e okaz'as, ili'a'j sort'o'j est'is ne egal'a'j. Ŝi'a patr'in'o edz'in'iĝ'is kun ofic'ist'o, mi'a edz'in'iĝ'is kun meti'ist'o. Kiam ni ambaŭ far'iĝ'is pli aĝ'a'j, Eminj'o est'is fraŭl'in'o kaj mi est'is simpl'a knab'in'o. Krom tio ŝi est'is bel'a kaj mi'n variol'o tut'e mal'bel'ig'is, kiam mi hav'is ankoraŭ la aĝ'o'n de dek'du jar'o'j. Tial la onkl'in'o konstant'e parol'ad'is: al Eminj'o mi don'os bon'a'n eduk'o'n kaj post'e mi ŝi'n bon'e edz'in'ig'os... Komenc'e ŝi ten'is por ŝi guvern'ant'in'o'n, post'e ŝi send'is ŝi'n en i'a'n mal'grand'a'n eduk'ej'o'n. Mi'a patr'in'o komenc'e est'is tre aflikt'it'a, ke la variol'o mi'n tiel terur'e mal'bel'ig'is, sed la patr'o ne tre est'is aflikt'it'a. — Kio do grav'a, — li dir'ad'is, — ŝi est'os mal'bel'a, ŝi ne edz'in'iĝ'os! grand'a mal'feliĉ'o! ĉu mal'mult'e da vir'o'j ne edz'iĝ'as, kaj tamen ili viv'as en la mond'o kaj ne est'as al ili tre mal'bon'e! — Mi'a patr'in'o respond'ad'is: — vir'o est'as ali'a afer'o! se, Di'o gard'u, io okaz'os kun ni, tiam Klar'o, ne edz'in'iĝ'int'e, mort'os de mal'sat'o! Sed la patr'o, anstataŭ aflikt'iĝ'i kiel la patr'in'o, oft'e rid'ad'is kaj koler'ad'is. — Ho vi, vir'in'aĉ'o'j, vir'in'aĉ'o'j! — li dir'ad'is, — laŭ vi'a cerb'o, se oni nur ne edz'in'iĝ'as, oni tuj mort'as de mal'sat'o! Ĉu la knab'in'o ne hav'as man'o'j'n? Kaj vi dev'as sci'i, ke li mem est'is ĉarpent'ist'o kaj li am'is fanfaron'i per si'a fort'o. Li oft'e dir'ad'is: — La man'o'j, mi'a sinjor'o, tio est'as la ĉef'a afer'o! Kap'o'n Di'o al unu hom'o don'as, al ali'a ne don'as, sed man'o'j'n ĉiu hav'as! Mi hav'is la aĝ'o'n de dek'tri jar'o'j, kiam la ge'patr'o'j komenc'is send'ad'i mi'n en kudr'ej'o'n, por lern'i; kompren'ebl'e ili pag'is por mi kaj pag'is mult'e, sed dank’ al Di'o mi efektiv'e lern'is ĉio'n, kio est'as neces'a...

— Kaj ĉu vi long'e lern'is? — demand'is Marta, kiu kun ĉiam pli grand'a interes'o aŭskult'is la sen'artifik'a'n rakont'ad'o'n de la kudr'ist'in'o.

— Ho, mi lern'is ne mal'pli ol tri jar'o'j'n, kaj eĉ post'e mi ankoraŭ ne pov'is tuj labor'en'spez'i, sed tut'a'n jar'o'n mi labor'is en magazen'o sen'pag'e, por nur lert'iĝ'i en la al'tranĉ'ad'o, en la kudr'ad'o per maŝin'o, kaj por el'labor'i al mi bon'a'n gust'o'n. Sed dank’ al tio nun mi est'as jam tiel kompetent'a, ke mi pov'us mem fond'i kudr'ej'o'n aŭ magazen'o'n, se mi hav'us mon'o'n, ĉar por tio oni bezon'as almenaŭ iom da mon'o... sed antaŭ tri jar'o'j ni'a patr'o mort'is, krom mi rest'is ĉe la patr'in'o du mi'a'j pli jun'a'j frat'o'j, el kiu'j unu lern'o'serv'as ĉe lign'aĵ'ist'o, kaj la du'a vizit'as lern'ej'o'n... por la lern'ad'o de ambaŭ est'as neces'e pag'i, kaj ankaŭ al la patr'in'o, kiu est'as jam ne'jun'a vir'in'o, est'as neces'e hav'ig'i i'a'n ne'grand'a'n komfort'o'n...

— Kaj vi sol'a labor'as por ĉio ĉi tio?

— Preskaŭ sol'a, ĉar post la patr'o rest'is al ni nur mal'grand'a dom'et'o sur la strat'o Solna, kaj en tiu dom'et'o ni loĝ'as... almenaŭ por loĝ'ej'o ni ne bezon'as pag'i... ceter'e sinjor'in'o N. pag'as al mi bon'e, kaj per tio, kio'n mi ricev'as de ŝi, ni iel aranĝ'as ni'a'n viv'o'n, ke ni ekzist'u kaj ke ni pret'ig'u est'ont'ec'o'n por la frat'o'j.

— Mi'a Di'o! — ek'kri'is Marta, — kiel feliĉ'a vi est'as!

— Jes, — respond'is Klar'o, — est'as ver'o, ke ĝi ne est'as tre gaj'a viv'o, kiam oni sid'as la tut'a'j'n tag'o'j'n ĉe labor'o kaj nur en dimanĉ'o aŭ en fest'o oni el'ir'as en la mond'o'n de Di'o; sed kiam mi ek'pens'as, ke mi'a labor'ad'o don'as rimed'o'j'n por la viv'o al mi'a patr'in'o kaj garanti'as i'a'n toler'ebl'a'n est'ont'ec'o'n al mi'a'j frat'o'j, mi sent'as mi'n tre feliĉ'a kaj mi tre kompat'as tiu'j'n, kiu'j, kiel dir'ad'is mi'a patr'o, hav'as nek kap'o'n, nek man'o'j'n. Ho, kiom da aflikt'o mi hav'is pri tiu Eminj'o, kiom mult'e mi plor'is pro ŝi...

— Ĉu ŝi ne edz'in'iĝ'is? demand'is Marta.

— Jes, iel'e tiel far'iĝ'is, ke, kvankam ŝi est'is bon'e eduk'it'a kaj bel'a, ŝi ne edz'in'iĝ'is. Ŝi'a patr'o perd'is si'a'n ofic'o'n, kaj de aflikt'iĝ'o li mal'san'iĝ'is, ĝis nun ankoraŭ li kuŝ'as en la lit'o, la kompat'ind'ul'o, nek viv'ant'a, nek mort'int'a. Ŝi'a patr'in'o ankaŭ est'as mal'san'em'a kaj, por dir'i la ver'o'n, vir'in'o kapric'em'a kaj mal'pac'em'a; krom Eminj'o ŝi hav'as ĉe si ankoraŭ pli jun'a'n fil'in'o'n kaj fil'o'n, kun kiu'j ŝi ne hav'as kio'n far'i, ĉar por la lern'ad'o oni ĉie dev'as pag'i, kaj dum'e hejm'e reg'as mizer'o, mal'sat'o, ne parol'ant'e jam pri... Eminj'o'n la onkl'in'o komenc'e pel'is al labor'ad'o tuj kiam ili mal'riĉ'iĝ'is, sed krom tio, ke la knab'in'o, el'dorlot'it'a per bal'o'j kaj bel'a'j vest'o'j, ne hav'is grand'a'n dezir'o'n labor'i, montr'iĝ'is ankaŭ, ke tiu grand'a eduk'it'ec'o, kiu'n la onkl'in'o al ŝi don'is, hav'ig'is al ŝi nek kap'o'n, nek man'o'j'n. Ŝi vol'is est'i instru'ist'in'o, sed ho ve! iom tint'i sur fortepian'o ŝi pov'as kaj franc'e ŝi eĉ parol'as ne mal'bon'e, sed kiam ŝi vol'is komenc'i instru'i, ŝi tut'e ne taŭg'is... neni'u ŝi'n vol'is pren'i... ŝi ricev'is iel du lecion'o'j'n po du'dek spes'dek'o'j por hor'o, sed eĉ tiu'j'n ŝi baldaŭ ial perd'is... Ceter'e ŝi neni'o'n bon'e pov'o'sci'as... kie'n ajn ŝi venad'is, por pet'i labor'o'n, oni ŝi'n for'ir'ig'ad'is kun neni'o; kaj dum'e hejm'e la patr'in'o ŝi'n insult'as, ke ŝi ne vol'as labor'i, la mal'san'a patr'o dolor'ĝem'as en la lit'o, la frat'o petol'as sur la strat'o'j kaj ebl'e baldaŭ far'iĝ'os ŝtel'ist'o, la frat'in'o kaŭz'e de enu'o kaj de mal'bon'ec'o mal'pac'as kun la tut'a famili'o, ili ne hav'as, kio'n manĝ'i, ili ne hav'as, per kio hejt'i la forn'o'n... Eminj'o hav'as bon'a'n kor'o'n, tial ŝi terur'e aflikt'iĝ'is, ŝi mal'gras'iĝ'is, ni pens'is, ke ŝi ricev'os ftiz'o'n... Fin'e antaŭ du monat'o'j ŝi trov'is labor'en'spez'o'n...

— Ŝi tamen trov'is! — ek'kri'is Marta kaj ek'spir'is profund'e, kvazaŭ de ŝi'a brust'o de'fal'us ia ĝi'n prem'eg'ant'a ŝarĝ'o. Dum ŝi aŭskult'is la histori'o'n de la kompat'ind'a ne'kon'at'a knab'in'o, ŝajn'is al ŝi, ke iu rakont'as la histori'o'n de tiu'j kelk'a'j monat'o'j, kiu'j'n ŝi mem tra'viv'is. La simil'ec'o inter la mal'gaj'a sort'o de la knab'in'o kaj ŝi'a propr'a sort'o vek'is en ŝi varm'eg'a'n kun'sent'o'n kaj sci'vol'ec'o'n. Klar'o tamen silent'is dum moment'o. Nur post kelk'a pri'pens'o kaj kvazaŭ post iom da ŝancel'iĝ'ad'o ŝi komenc'is plu'e parol'i per iom ne'kuraĝ'a voĉ'o.

— Kiam vi el'ir'is el ni'a magazen'o, mi pen'is kur'ating'i vi'n sur la strat'o... feliĉ'e ĝi est'is la temp'o, en kiu mi ĉiu'tag'e ir'as hejm'e'n por du hor'o'j, por manĝ'i tag'manĝ'o'n kaj help'i la patr'in'o'n en la ord'ig'o de la kuir'ej'o... post'e mi de'nov'e re'ven'as por kvin hor'o'j en la magazen'o'n... Mi el'kur'is do post vi, por dir'i al vi, ke se... se vi ebl'e... trov'iĝ'as en tia sam'a situaci'o, en kia antaŭ du monat'o'j trov'iĝ'is mi'a kompat'ind'a Eminj'o, tiam ebl'e... ebl'e vi konsent'us labor'i tie, kie ŝi nun labor'as...

La ne'kuraĝ'ec'o, kun kiu ĉi tiu'j vort'o'j est'is el'dir'it'a'j, montr'is jam antaŭ'e, ke la propon'o, kiu'n ili en'hav'is, ne est'is tre'eg'e bril'ant'a. Sed Marta rapid'e kaj kvazaŭ vek'it'e el long'a dorm'o kapt'is la man'o'n de la kudr'ist'in'o.

— Fraŭl'in'o Klar'o, — ŝi ek'kri'is, — parol'u, parol'u pli rapid'e, mi ĉio'n konsent'os, ĉio'n en la mond'o! mi trov'iĝ'as en situaci'o ekstrem'a. Ŝi'a voĉ'o dum la parol'ad'o est'is ne laŭt'a kaj trem'ant'a, ŝi'a man'o kun preskaŭ konvulsi'a fort'o prem'is la man'o'n de la kudr'ist'in'o.

— Ha, mi'a Di'o! — ek'kri'is si'a'vic'e fraŭl'in'o Klar'o, — kiel bon'eg'e do est'as, ke tiu pens'o ven'is al mi en la kap'o'n, kiam vi trov'iĝ'as en tia mal'agrabl'a situaci'o, kaj ankoraŭ kun infan'o... kun tiu bel'a anĝel'et'o, kun kiu vi permes'ad'is al mi de temp'o al temp'o lud'i, kiam mi re'port'ad'is la vest'o'j'n sur la strat'o'n Graniczna. Kvankam, por dir'i la ver'o'n, efektiv'e... ne envi'ind'a est'as la sort'o de tiu'j vir'in'o'j, kiu'j labor'as ĉe sinjor'in'o Szwejc...

— Kiu do est'as tiu sinjor'in'o Szwejc? kie ŝi loĝ'as? per kio ŝi si'n okup'as? — demand'is Marta kun febr'a sci'vol'ec'o kaj mal'trankvil'ec'o.

— Sinjor'in'o Szwejc hav'as sur la strat'o Freta kudr'ej'o'n, en kiu oni pret'ig'as plej divers'a'j'n tol'aĵ'o'j'n. Sed ĝi est'as efektiv'e strang'a instituci'o, vast'a kaj eĉ tre bon'stat'a, en ĝi labor'as ĉirkaŭ du'dek vir'in'o'j, kaj tie ne trov'iĝ'as eĉ unu maŝin'o. De pli ol ses jar'o'j en ĉiu'j kudr'ej'o'j kaj magazen'o'j oni kudr'as nur per maŝin'o'j, sed Szwejc ne aĉet'is eĉ unu maŝin'o'n, per al'tranĉ'ad'o ŝi okup'as nur si'n mem kun'e kun si'a fil'in'o kaj por kudr'ad'o ŝi akcept'as tia'j'n vir'in'o'j'n, kiu'j ne sci'as kudr'i per maŝin'o kaj urĝ'e bezon'as labor'en'spez'o'n... tial ŝi ankaŭ pag'as al ili... est'as hont'o kaj dolor'o parol'i pri tiu pag'ad'o...

— Ĉio ĉi tio ne ŝanĝ'as mi'a'n decid'o'n, fraŭl'in'o Klar'o, — viv'e inter'romp'is Marta, — mi ankaŭ, simil'e al vi'a kuz'in'o, neni'o'n bon'e pov'o'sci'as, kaj mi dev'as ir'i tie'n, kie oni mal'plej postul'as.

— Kaj mal'plej don'as, — mal'ĝoj'e fin'is Klar'o la fraz'o'n; — sen'dub'e, — ŝi parol'is plu'e, — est'as ja pli bon'e hav'i i'o'n, ol neni'o'n. Tial, se vi tio'n dezir'as, mi pov'as konduk'i vi'n al sinjor'in'o Szwejc.

— Don'u al mi nur la preciz'a'n adres'o'n, mi ir'os mem. Vi ne hav'as ja mult'e da liber'a temp'o.

— Ne, mi ir'os kun vi; mi nur iom mal'fru'iĝ'os al la tag'manĝ'o, sed tio ne est'as grav'a; mi'a patr'in'o ne est'os mal'trankvil'a pri mi, ĉar okaz'as iu'foj'e, ke mi rest'as en la magazen'o pli long'e ol ordinar'e, kiam ni hav'as urĝ'a'n labor'o'n. Ceter'e ankaŭ Eminj'o'n mi jam long'e ne vid'is, ni ir'u kun'e.

Marta per nov'a man'prem'o dank'is la bon'kor'a'n kudr'ist'in'o'n, kaj ambaŭ vir'in'o'j ek'ir'is en la direkt'o al la strat'o Freta. Dum la voj'o Klar'o parol'is al Marta:

— Sinjor'in'o Szwejc est'as vir'in'o ne'jun'a, kaj la hom'o'j divers'e rakont'as pri ŝi'a pas'int'ec'o. Ŝi fond'is la kudr'ej'o'n jam antaŭ du'dek jar'o'j, sed ŝi ne hav'is grand'a'n sukces'o'n, dum ne ekzist'is ankoraŭ maŝin'o'j por kudr'ad'o. Sed de la temp'o, kiam oni komenc'is kudr'i per maŝin'o'j Szwejc riĉ'iĝ'is. Tio ebl'e al iu ŝajn'os strang'a, kaj tamen tiel est'as. Mi aŭd'is, ke sinjor'in'o N., parol'ant'e kun fraŭl'in'o Bronislavo, dir'is, ke Szwejc ekspluat'as la kompat'ind'a'j'n labor'ist'in'o'j'n, kiu'j mal'mult'e pov'o'sci'as kaj pro grand'a mizer'o est'as dev'ig'at'a'j labor'i por pag'o plej bagatel'a, kiu'n ili nur pov'as trov'i. Mi ne kompren'as bon'e, kio'n tiu vort'o signif'as, sed ŝajn'as al mi, ke se Szwejc far'as mal'just'aĵ'o'n al kompat'ind'a'j vir'in'o'j, tio est'as ne sol'e ŝi'a kulp'o, sed ankaŭ la kulp'o de iu ali'a...

Nun la kudr'ist'in'o silent'iĝ'is kaj en'pens'iĝ'is. Vid'ebl'e ŝi ne pov'is preciz'e klar'ig'i al si i'a'n pens'o'n, kiu aper'is en ŝi'a kap'o.

— Mi efektiv'e ne sci'as, kies kulp'o ĝi est'as, sed vol'u al mi dir'i, sinjor'in'o, kiel ekzist'as en la mond'o tia'j vir'in'o'j, al kiu'j oni pov'as far'i mal'just'aĵ'o'n, aŭ, pli ver'e, kiu'j ankoraŭ mem ir'as kaj pet'as, ke oni far'u al ili mal'just'aĵ'o'n, sed ke oni nur don'u al ili pec'et'o'n da sek'a pan'o?

Marta ir'is ĉiam pli rapid'e; ŝi ir'is tiel rapid'e, ke Klar'o apenaŭ pov'is ŝi'n sekv'i. Baldaŭ ili trov'iĝ'is sur la strat'o Freta.

— Ĉi tie, sinjor'in'o, — dir'is Klar'o, en'ir'ant'e en la mal'alt'a'n kaj ne sek'a'n pord'eg'o'n de unu el la dom'o'j.

Tra la pord'eg'o ili en'ir'is en la kort'o'n, mal'larĝ'a'n, long'a'n, mal'lum'a'n, kiu de kvar flank'o'j est'is ĉirkaŭ'it'a de alt'a'j, mal'nov'a'j kaj mal'sek'a'j mur'o'j kaj hav'is supr'e nur pec'et'o'n da nub'o'kovr'it'a ĉiel'o. Ver'ŝajn'e tie ĉiam est'is nebul'e kaj prem'aer'e, ĉar super la alt'a'j mur'o'j trov'iĝ'is grand'a kvant'o da kamen'tub'o'j, el kiu'j el'ir'ad'is fum'o, kiu'n la mal'sek'a aer'o prem'ad'is mal'supr'e'n kaj kiu volv'iĝ'ad'is en la mal'vast'a ĉirkaŭ'ferm'it'a kort'o kaj etend'ad'is dik'a'j'n griz'a'j'n tavol'o'j'n en divers'a'j lok'o'j de la kort'o.

En la plej mal'proksim'a profund'o de la kort'o, kontraŭ'e de la pord'eg'o, super iom putr'et'ant'a pord'o kaj kelk'e da ŝtup'et'o'j, pend'is mal'larĝ'a kaj long'a tabul'et'o, sur kies mal'pur'e-blu'a fund'o grand'a'j flav'a'j liter'o'j prezent'is la sekv'ant'a'n sur'skrib'o'n: Kudr'ej'o de vir'a kaj vir'in'a tol'aĵ'o, de B. Szwejc.

Klar'o, konduk'ant'e post si Mart'a'n, en'ir'is en grand'a'n vestibl'o'n, en kiu tra mal'lum'o oni pov'is vid'i ŝtup'ar'o'n, konduk'ant'a'n al la pli alt'a'j etaĝ'o'j de la dom'o, kaj ŝi mal'ferm'is unu el la pord'o'j, kiu'j trov'iĝ'is sur ambaŭ flank'o'j de la vestibl'o. Dens'a ond'o da mucid'a, mal'sek'a aer'o frap'is la vizaĝ'o'j'n de ambaŭ en'ir'ant'a'j vir'in'o'j. Ili tamen en'ir'is kaj trov'iĝ'is en ĉambr'o vast'a, pli long'a ol larĝ'a, lum'at'a de tri fenestr'o'j, rigard'ant'a'j al la kort'o kaj du'on'e vual'it'a'j per blank'a muslin'a ŝov'kurten'o; la profund'o de la ĉambr'o est'is preskaŭ tut'e mal'lum'a. La plafon'o tie est'is mal'alt'a, sub'ten'at'a de trab'o'j kaj kovr'it'a de polv'o; la plank'o est'is el simpl'a'j ne kolor'ig'it'a'j tabul'o'j, la mur'o'j est'is kalk'it'a'j, jam iom griz'ig'it'a'j de polv'o, en la angul'o'j kaj super la plank'o ili est'is kovr'it'a'j de grand'a'j nigr'a'j kaj blu'a'j makul'o'j de mal'sek'ec'o.

Tra la griz'a nebul'o de tiu ĉi mal'gaj'a ĉambr'o per ne'klar'a'j kolor'o'j sed klar'a'j form'o'j vid'iĝ'is mult'e da vir'in'a'j figur'o'j, kiu'j jen sid'is grup'e apud la fenestr'o'j kaj tabl'o'j, jen apart'e apud grand'eg'a'j ŝrank'o'j, tra kies vitr'o'j oni vid'is intern'e amas'o'j'n da tol'aĵ'o'j pret'kudr'it'a'j aŭ prepar'it'a'j por kudr'i. En la mez'o de la ĉambr'o star'is grand'a nigr'e kolor'ig'it'a tabl'o, kaj super ĝi est'is klin'it'a'j du vir'in'o'j kun tond'il'o en unu man'o kaj kun foli'o tra'pik'it'a per pingl'o'j en la du'a.

Kiam ŝi trov'iĝ'is kelk'e da paŝ'o'j post la sojl'o, Klar'o salut'is per la kap'o kelk'a'j'n labor'ant'in'o'j'n, kiu'j direkt'is la rigard'o'n al ŝi, post'e ŝi turn'iĝ'is al la tabl'o, kiu star'is en la mez'o de la ĉambr'o.

— Bon'a'n tag'o'n, sinjor'in'o Szwejc, — ŝi dir'is.

Unu el la vir'in'o'j, kiu'j star'is apud la tabl'o, turn'is la vizaĝ'o'n al la ven'int'in'o kaj ek'rid'et'is tre afabl'e.

— Ha, ĝi est'as vi, fraŭl'in'o Klar'o! vi ven'as cert'e por vizit'i vi'a'n kuz'in'o'n? Fraŭl'in'o Emili'o! fraŭl'in'o Emili'o!

Aŭd'int'e si'a'n du'foj'e vok'it'a'n nom'o'n, unu el la vir'in'o'j, kiu sid'is sol'a kaj en ombr'o, lev'is la kap'o'n. Vid'ebl'e ŝi est'is tiel okup'it'a de si'a labor'o aŭ tiel absorb'it'a de si'a'j pens'o'j, ke ŝi neni'o'n vid'is, kio far'iĝ'ad'is ĉirkaŭ ŝi. Nun ŝi ek'rigard'is antaŭ'e'n per nebul'it'a'j okul'o'j kaj ek'vid'is Klar'o'n. Ŝi tamen ne de'salt'is de la seĝ'o kaj ne al'kur'is al la kuz'in'o. Ŝi lev'iĝ'is mal'rapid'e, met'is si'a'n labor'o'n sur la tabl'o'n kaj mal'rapid'e far'is kelk'e da paŝ'o'j.

— Ha! ĝi est'as vi, Klar'o! — ŝi dir'is, kaj ŝi etend'is al la ven'int'in'o la man'o'n blank'a'n, tre mal'gras'a'n, kun fingr'o'j mult'e pik'it'a'j de kudr'il'o.

Nun ŝi per si'a tut'a figur'o el'ŝov'iĝ'is en la lum'o'n, flu'ant'a'n tra la fenestr'o, kaj Marta, ĵet'int'e rigard'o'n sur ŝi'n, re'kon'is en ŝi tiu'n jun'a'n knab'in'o'n, kiu'n ŝi renkont'is sur la ŝtup'ar'o de la inform'a ofic'ej'o en tiu tag'o, kiam ŝi ir'is tie'n la unu'a'n foj'o'n. Emili'o hav'is sur si eĉ la sam'a'n vest'o'n kiel tiam, sed dum la tri pas'int'a'j monat'o'j la vest'o pli el'uz'iĝ'is, en divers'a'j lok'o'j ĝi vid'ig'is ripar'o'j'n kaj flik'o'j'n, kaj la vizaĝ'o de la jun'a knab'in'o far'iĝ'is pal'a kaj mal'gras'a. Ŝi'a'j vest'o'j kaj ekster'aĵ'o montr'is sam'temp'e, ke la viv'o tro fru'e komenc'is kaj rapid'e efektiv'ig'is sur ŝi la terur'a'n proced'o'n de detru'ad'o.

La du kuz'in'o'j don'is al si reciprok'e la man'o'j'n, ili'a inter'salut'iĝ'o est'is mal'long'a kaj silent'a. Emili'o re'ir'is al si'a ĵus for'las'it'a lok'o, Klar'o turn'is si'n al la estr'in'o de la labor'ej'o.

— Sinjor'in'o Szwejc! — ŝi dir'is, — mi prezent'as al vi sinjor'in'o'n Marta Swicka, kiu dezir'as trov'i ĉe vi labor'o'n.

Sinjor'in'o Szwejc jam de kelk'e da minut'o'j rigard'is Mart'a'n, sed la esprim'o'n de ŝi'a'j okul'o'j oni ne pov'is vid'i, ĉar ili est'is kovr'it'a'j per okul'vitr'o'j. Tamen ŝi'a voĉ'o son'is tre afabl'e, dolĉ'e, preskaŭ am'e, kiam ŝi respond'is al la vort'o'j de Klar'o:

— Mi tre dank'as sinjor'in'o'n... kiel? sinjor'in'o'n Swicka, ke ŝi ek'pens'is pri mi'a modest'a labor'ej'o, sed... mi hav'as jam tiom da labor'ant'in'o'j, ke mi ne sci'as, ĉu mi pov'os...

Marta vol'is i'o'n dir'i, sed Klar'o ek'tir'is facil'e la manik'o'n de ŝi'a super'vest'o kaj rapid'e antaŭ'halt'ig'is ŝi'a'n parol'o'n.

— Mi'a sinjor'in'o Szwejc, — ŝi dir'is kun la energi'o de person'o tut'e sen'de'pend'a kaj part'e sent'ant'a si'a'n super'ec'o'n, — por kio van'e perd'i vort'o'j'n? Tio'n sam'a'n vi dir'is al Eminj'o, kiam ŝi la unu'a'n foj'o'n ven'is ĉi tie'n, kaj tamen vi si'n akcept'is... la tut'a afer'o konsist'as en tio, ke oni konsent'u akcept'i la plej mal'grand'a'n pag'o'n, ĉu ne ver'e?

Sinjor'in'o Szwejc ek'rid'et'is.

— Fraŭl'in'o Klar'o ĉiam hav'as viv'a'n temperament'o'n, — ŝi dir'is kun sen'ŝanĝ'a dolĉ'ec'o, — vi kompar'as la pag'o'n, kiu'n ricev'as la labor'ant'in'o'j ĉe sinjor'in'o N., kun tiu pag'o, kiu'n pov'as don'i ni'a mal'riĉ'a labor'ej'o, kaj ŝajn'as al vi, ke ni pag'as tro mal'mult'e...

— Pri tio, ŝajn'as al mi, kar'a sinjor'in'o Szwejc, sci'as mi mem, — inter'romp'is Klar'o; — mi vol'us nur, ke vi kiel ebl'e plej rapid'e dir'u, ĉu sinjor'in'o Swicka trov'os ĉi tie por si labor'o'n, ĉar ali'e ni ir'os al ia ali'a lok'o...

Sinjor'in'o Szwejc inter'plekt'is la man'o'j'n sur la brust'o kaj klin'is la kap'o'n.

— La am'o al proksim'ul'o, — ŝi komenc'is mal'laŭt'e kaj mal'rapid'e, — la am'o al proksim'ul'o ne permes'as rifuz'i labor'o'n al person'o...

Klar'o far'is sen'pacienc'a'n mov'o'n.

— Mi'a sinjor'in'o Szwejc, — ŝi dir'is, — la am'o al proksim'ul'o est'as ĉi tie tut'e ne ĝust'lok'a. Sinjor'in'o Swicka propon'as al vi si'a'n labor'o'n, por kiu vi al ŝi pag'ad'os, jen est'as la tut'a afer'o. Tio est'as tiel sam'e, kiel kiam hom'o ven'as en magazen'o'n, pren'as komerc'aĵ'o'n kaj met'as por ĝi mon'o'n sur la tabl'o'n. Por kio parol'i pri am'o al proksim'ul'o?

Sinjor'in'o Szwejc mal'laŭt'e ek'sopir'ĝem'is.

— Kar'a fraŭl'in'o Klar'o, — ŝi dir'is, — vi sci'as bon'e, kiel mi zorg'as pri la san'o de mi'a'j labor'ant'in'o'j, kaj antaŭ ĉio pri ili'a moral'ec'o...

Ĉe la last'a vort'o ŝi'a long'a kaj sulk'o'plen'a vizaĝ'o kovr'iĝ'is efektiv'e per esprim'o mal'mol'a kaj sever'a.

Klar'o ek'rid'et'is.

— Ĉio ĉi tio ne est'as mi'a afer'o. Mi vol'us nur aŭd'i fin'e, ĉu vi akcept'as sinjor'in'o'n Swicka en vi'a'n labor'ej'o'n aŭ ne?

— Kio'n do mi pov'as far'i, kio'n mi pov'as far'i? kvankam efektiv'e mi hav'as jam tiom da labor'ant'in'o'j, ke eĉ la labor'o ne sufiĉ'as...

— Do, kun kia'j kondiĉ'o'j? — viv'e atak'is Klar'o.

— Nu, kun la sam'a'j kondiĉ'o'j, kun kiu'j labor'as ĉiu'j ĉi tiu'j sinjor'in'o'j, du'dek spes'dek'o'j por tag'o, dek labor'a'j hor'o'j en la tag'o.

Klar'o mal'konsent'e ek'sku'is la kap'o'n.

— Sinjor'in'o Swicka ne labor'os por tia prez'o, ŝi dir'is decid'e, kaj rid'ant'e ŝi al'don'is: — du'dek spes'dek'o'j por dek hor'o'j da labor'ad'o, tio est'as du spes'dek'o'j por hor'o... Tio cert'e est'as ŝerc'o.

Ŝi turn'is si'n al Marta kaj dir'is:

— Ni ir'u, sinjor'in'o, i'e'n ali'lok'e'n.

Klar'o jam direkt'is si'n al la pord'o, sed Marta ne sekv'is ŝi'n. Ŝi star'is moment'o'n kvazaŭ al'forĝ'it'a al la lok'o, post'e ŝi subit'e lev'is la kap'o'n kaj dir'is:

— Mi konsent'as pri vi'a'j kondiĉ'o'j, sinjor'in'o'j. Mi kudr'ad'os po dek hor'o'j ĉiu'tag'e por du'dek spes'dek'o'j.

Klar'o vol'is ankoraŭ i'o'n dir'i, sed Marta ne las'is ŝi'n parol'i. — Jam tiel mi decid'is, — ŝi dir'is, kaj ŝi al'don'is pli mal'laŭt'e: — vi dir'is ja mem antaŭ unu hor'o, ke pli bon'e est'as hav'i i'o'n, ol neni'o'n.

La inter'konsent'o est'is far'it'a. De la sekv'ont'a tag'o Marta dev'is komenc'i la profesi'o'n de kudr'ist'in'o en la labor'ej'o de sinjor'in'o Szwejc. Fin'e do, post long'a serĉ'ad'o, post pen'o'j van'e far'it'a'j, post humil'iĝ'o'j ankaŭ van'e sufer'it'a'j, post sen'frukt'a si'n'puŝ'ad'o sur mult'a'j voj'o'j kaj post almoz'ul'a frap'ad'o ĉe mult'a'j pord'o'j, Marta trov'is labor'o'n, pov'o'n de labor'en'spez'ad'o, tiu'n fundament'o'n, sur kiu est'is konstru'ot'a ŝi'a ekzist'ad'o kaj la ekzist'ad'o de ŝi'a infan'o. Kaj tamen kiam, lac'ig'it'a de la long'a ir'ad'o en la urb'o, ŝi re'ven'is en si'a'n ĉambr'et'o'n, ŝi ne rid'et'is tiel, kiel en tiu tag'o de la feliĉ'a re'ven'o el la inform'a ofic'ej'o, ŝi ne mal'ferm'is la brak'o'j'n antaŭ la infan'o, kiu kur'is al ŝi renkont'e, kaj ne dir'is al ĝi kun larm'o'j en la okul'o'j kaj kun rid'et'o sur la buŝ'o: dank'u Di'o'n!

Pal'a, en'pens'a, kun profund'a sulk'o sur la frunt'o kaj kun ferm'it'a buŝ'o, Marta sid'iĝ'is hodiaŭ ĉe la mal'grand'a fenestr'o, per vitr'ec'a'j okul'o'j ŝi rigard'is la tegment'o'j'n de la ĉirkaŭ'ant'a'j dom'o'j, kaj per orel'o'j ne'kapabl'a'j disting'i i'a'n son'o'n ŝi aŭskult'is la bru'ad'o'n de la grand'a urb'o.

La mal'grand'a cifer'o de la promes'it'a labor'en'spez'o ne tim'ig'is ŝi'n; pas'is ankoraŭ tro mal'mult'e da temp'o de tiu tag'o, kiam ŝi komenc'is lig'ad'i kaj flik'ad'i la rimed'o'j'n por viv'o simil'e al putr'ant'a ĉifon'o, kiu dis'ŝir'iĝ'as kaj dis'fal'as en la man'o; ŝi est'is ankoraŭ tro ne'spert'a en la bagatel'aĵ'a kalkul'ad'o de la mal'riĉ'ul'o'j kaj tro ne'kompetent'a pri tiu svarm'o da ĉiu'tag'a'j detal'aĵ'o'j, el kiu'j ĉiu est'as pli mal'grand'a ol la plej mal'grand'a muŝ'o kaj tamen fal'as kiel ŝton'a ŝarĝ'o sur la ŝultr'o'j'n de mal'riĉ'ul'o; tial ŝi ne pov'is tuj kompar'i la est'ont'a'n labor'en'spez'o'n kun la est'ont'a'j bezon'o'j kaj klar'e rimark'i la ne'sufiĉ'ec'o'n de la unu'a, la pez'o'n de la last'a'j.

Ŝi ne sci'is ankoraŭ preciz'e, ĉu ŝi pov'os kun'e kun si'a infan'o viv'i per du'dek spes'dek'o'j en tag'o; ceter'e tiu ĉi mal'grand'a cifer'o de hodiaŭ est'is grand'a en kompar'o kun la cifer'o de hieraŭ, kiu prezent'is nul'o'n. Sed kvankam en la lern'ej'o de la praktik'o de viv'o kaj en la mal'gaj'a an'ar'o, kiu vag'as tra la mond'o sub la standard'o de mizer'o, Marta est'is nov'ul'in'o, kvankam nov'ul'in'o jam mult'e sufer'int'a, ŝi tamen posed'is sufiĉ'a'n doz'o'n da prudent'o kaj da kler'ec'o, por kompren'i la mal'alt'ec'o'n de tiu ŝtup'o de hom'a labor'ad'o, sur kiu'n ŝi mal'lev'iĝ'is, sur kiu ŝi halt'is sen ia eĉ plej mal'grand'a esper'o lev'iĝ'i iam sur pli alt'a'n.

Tio est'is ŝtup'o, sur kiu sid'is ĉiu'spec'a'j mal'lert'ul'o'j, defend'ant'a'j si'n kontraŭ mal'sat'mort'o.

Tio est'is ŝtup'o, sur kiu'n mal'lev'iĝ'is nur tiu'j, al kiu'j mank'is fort'o'j por ten'iĝ'i sur ŝtup'o'j pli alt'a'j.

Tio est'is ŝtup'o kuŝ'ant'a en profund'o, kie reg'as sen'ĉes'a mal'lum'o, labor'o enu'ig'a, lac'ig'a, ne permes'ant'a liber'e ek'spir'i, don'ant'a sek'a'n pan'o'n al la korp'o, ten'ant'a la spirit'o'n sur fer'a ĉen'o de etern'a kaj neniam sufiĉ'e kontent'ig'at'a bezon'o de la korp'o.

Tio est'is ŝtup'o, sur kiu arane'o'j ŝpin'is dens'a'n arane'aĵ'o'n kaj ĉirkaŭ'volv'is la muŝ'o'j'n, kiu'j mem'vol'e al ili al'flug'is, ŝtup'o, sur kiu reg'is ekspluat'ad'o kaj prem'is la kap'o'j'n, kiu'j klin'iĝ'is humil'e kun la konsci'o de si'a propr'a sen'kapabl'ec'o.

Neniam, nek en la tag'o'j de bon'stat'o, nek en la moment'o de la mizer'iĝ'o, nek en la temp'o, kiam ŝi prov'is divers'a'j'n voj'o'j'n kaj de ĉiu'j dev'is re'tir'iĝ'i post kelk'a'j far'it'a'j pas'o'j, neniam Marta prezent'is al si, ke ŝi'a'j fort'o'j est'as tiel mal'grand'a'j, ŝi'a sci'ad'o tiel lim'it'a, ke mal'lev'iĝ'o al tiel mal'alt'a'j sfer'o'j est'u ŝi'a sort'o.

Tiu'n ĉi sort'o'n ŝi akcept'is kun febr'a rapid'ad'o kaj kun plen'a kaj decid'a pret'ec'o, kaj tamen ĝi est'is por ŝi surpriz'o: kvankam la pas'int'a'j tag'o'j pov'is ŝi'n prepar'i al tia sort'o, ĝi tamen est'is surpriz'o.

Per bru'a, sen'ord'a kaj mal'gaj'a amas'o nov'a'j, ĝis nun ne kon'at'a'j pens'o'j atak'is la kap'o'n de la jun'a vir'in'o, kiu sid'is en la grand'a, mal'lum'a kaj ne'sek'a ĉambr'o de la strat'o Freta super pec'o da tol'o, kiu'n ŝi kudr'is diligent'e, lev'ant'e kaj mal'lev'ant'e la man'o'n en harmoni'a takt'o kun la du'dek man'o'j, kiu'j lev'iĝ'ad'is kaj mal'lev'iĝ'ad'is ĉirkaŭ ŝi.

Ven'int'e ĉi tie'n la unu'a'n foj'o'n kiel labor'ist'in'o, Marta pli atent'e ol la pas'int'a'n tag'o'n ekzamen'is per la rigard'o la grand'a'nombr'a'n an'ar'o'n de si'a'j sam'labor'ul'in'o'j kaj sam'sort'ul'in'o'j.

Grand'a est'is ŝi'a mir'o, kiam ŝi rimark'is, ke la pli grand'a part'o de tiu an'ar'o konsist'as el vir'in'o'j, kies delikat'a'j vizaĝ'o'j, elast'a'j tali'o'j kaj blank'a'j man'o'j montr'as de'ven'o'n el ali'a soci'a sfer'o ol tiu, en kiu'n ili en'fal'is: la maten'o de ili'a viv'o tut'e ne est'is simil'a al ĝi'a tag'mez'o kaj vesper'o. Ceter'e tie est'is vir'in'o'j de divers'a'j aĝ'o'j, de divers'a ekster'aĵ'o kaj vid'ebl'e ankaŭ de divers'a'j karakter'o'j.

Unu'j el ili sid'is sur la seĝ'o'j silent'e kaj sen'mov'e, escept'int'e la man'o'j'n, kiu'j mov'iĝ'ad'is sen'ĉes'e. Ili'a'j kap'o'j, kiu'j en la daŭr'o de tut'a'j hor'o'j est'is klin'it'a'j super la labor'o, en la moment'o de ĉes'ad'o lev'iĝ'ad'is kun vid'ebl'a pez'ec'o, ĉe la el'ir'ad'o el la labor'ej'o ili'a'j pied'o'j tren'iĝ'ad'is mal'rapid'e, kaj la sen'bril'a'j pupil'o'j, preskaŭ ĉiam kovr'it'a'j de la ruĝ'rand'a'j palpebr'o'j, ne ek'flam'ad'is eĉ per unu fajr'er'o, eĉ per unu radi'o; ne tuŝ'is ili'n eĉ la vid'o de la tag'mez'a sun'o, kiu or'ig'is la mov'o'plen'a'j'n strat'o'j'n de la urb'o, nek la son'ad'o de la liber'a'j hom'a'j voĉ'o'j, kiu'j ĉirkaŭ'is ili'n per bru'o plen'a de viv'o, kiam ili mut'a'j kaj sen'sent'a'j el'ir'is en la mond'o'n de Di'o el si'a mal'gaj'a labor'ej'o.

Ili'a'j vest'o'j est'is dis'ŝir'it'a'j, makul'it'a'j de la strat'a kot'o; ili'a'j har'o'j, tre supr'aĵ'e komb'it'a'j, kun'volv'it'a'j sur la mal'antaŭ'o de la kap'o en form'o de bul'o, pend'is sen'ord'e sur la mal'gras'a'j kol'o'j, kaj nur de temp'o al temp'o ia tol'a, sed tre pur'a kaj blank'a kol'um'o, aŭ ia edz'iĝ'a ring'o, bril'ant'a sur la fingr'o kaj kontrast'ant'a kun la tut'a mizer'a ekster'aĵ'o, re'memor'ig'ad'is i'a'j'n antaŭ'a'j'n kutim'o'j'n, i'a'j'n kor'a'j'n sent'o'j'n kaj lig'o'j'n, kiu'j for'naĝ'is en ne'ating'ebl'a'n mal'proksim'o'n sur tro rapid'em'a ond'o de sen're'ven'a pas'int'ec'o. Tio est'is est'aĵ'o'j, kiu'j, jam lac'ig'it'a'j de la mal'long'a pas'it'a voj'o, sen'fort'ig'it'a'j kor'e kaj mens'e, kun mal'san'a korp'o kaj agoni'ant'a spirit'o, tren'is si'a'n mal'lum'a'n, pez'a'n kaj sen'esper'a'n ekzist'ad'o'n, obstin'e kovr'ant'e si'a'n vund'it'a'n intern'o'n per silent'o kvazaŭ per la last'a vest'o, kiu'n la sort'o las'is al ili. Tamen ne ili, ne tiu'j sen'fort'iĝ'int'a'j korp'o'j kaj mort'e mal'gaj'a'j spirit'o'j prezent'is en la labor'ej'o de sinjor'in'o Szwejc la plej kor'prem'ant'a'n vid'aĵ'o'n. Pli proksim'e al la fenestr'o'j, simil'e al kapt'it'a'j bird'o'j, kiu'j inter la krad'o'j serĉ'as la lum'o'n de la tag'o, pren'is al si lok'o'n labor'ist'in'o'j pli jun'a'j, ebl'e ne per si'a'j jar'o'j de viv'o, sed per si'a'j jar'o'j de sufer'ad'o, kun pli grand'a vigl'ec'o de karakter'o, kun obstin'a'j dezir'o'j en la brust'o, kun rid'et'o, kiu, sub'prem'at'a kaj re'ten'at'a, tamen ne vol'is mort'i en la kor'o nek sur la buŝ'o. Ili'a'j vizaĝ'o'j est'is pal'a'j kaj mal'gras'a'j, ili'a'j vest'o'j est'is tre mal'riĉ'a'j. Sed sub la pal'a'j frunt'o'j tie bril'is okul'o'j, kiu'j preskaŭ ĉiu'minut'e lev'iĝ'ad'is de super la labor'o, serĉ'ad'is per la rigard'o la rigard'o'n de la kamarad'in'o'j; iu'foj'e tiu'j okul'o'j est'is petol'em'a'j, pli oft'e insult'em'a'j kaj malic'a'j, aŭ ankoraŭ mal'pacienc'e si'n tir'eg'ant'a'j i'e'n, ekster la mal'sek'a'j'n mal'lum'a'j'n mur'o'j'n de la ĉambr'o. De temp'o al temp'o inter la kav'iĝ'int'a'j, preskaŭ ĉiu'tag'e pli flav'iĝ'ant'a'j vang'o'j aper'ad'is rid'et'o'j, kiu'j per si'a esprim'o simil'is la esprim'o'n de la rigard'o'j: petol'em'a'j, sarkasm'a'j, sopir'a'j aŭ rev'em'a'j. Tie est'is kap'o'j bel'eg'e kovr'it'a'j de abund'a'j har'lig'o'j, inter kiu'j iu'foj'e per roz'a aŭ blu'a kolor'o bril'is ia ruband'et'o, kokard'o aŭ simpl'e pec'et'o da ŝtof'o; iu'foj'e laĉ'o da kolor'a'j koral'et'o'j ĉirkaŭ'is la kol'o'n, kvazaŭ spit'ant'e la tru'o'j'n kaj flik'o'j'n de la tali'vest'o, al kiu ĝi dev'is serv'i kiel ornam'o. Kaj ĉiu'j tiu'j rigard'o'j, rid'et'o'j kaj ornam'o'j prezent'is pli dolor'ig'a'n kaj pli enigm'a'n vid'aĵ'o'n ol la silent'ad'o, sen'fort'ec'o kaj sen'sent'ec'o de la ali'a'j labor'ist'in'o'j. Oni pov'is vid'i en ili obstin'a'n batal'ad'o'n de la sent'o'j kaj dezir'o'j kontraŭ la prem'ant'a'j kondiĉ'o'j de la ekzist'ad'o, de rev'ad'o pri luks'o kontraŭ la profund'a mizer'o. Tie far'iĝ'is jam fal'o pasiv'a, ĉi tie ŝajn'e minac'is ĉiu'moment'e fal'o aktiv'a. Tiu'j mizer'ul'in'o'j est'is jam proksim'a'j al la fin'o de la ter'a migr'ad'o, ĉi tiu'j proksim'iĝ'ad'is al la komenc'o de viv'o krim'a. Antaŭ tiu'j est'is mal'ferm'iĝ'ant'a la tomb'o, antaŭ ĉi tiu'j — moral'a marĉ'o.

Kiam sinjor'in'o Szwejc kaj ŝi'a fil'in'o star'is ĉe la grand'a nigr'a tabl'o, en la labor'ej'o reg'is ŝajn'e absolut'a silent'o, kaj la sol'a'j aŭd'ebl'a'j son'o'j est'is la akr'a son'ad'o de la grand'eg'a'j tond'il'o'j, kiu'j preskaŭ sen'ĉes'e est'is mov'at'a'j de la spert'a'j man'o'j.

Sed tiu silent'o est'is nur ŝajn'a; krom la sol'a reg'ant'a son'ad'o tie est'is mult'o da son'o'j ali'a'j, ne'klar'a'j, inter'romp'at'a'j, sed tamen form'ant'a'j bru'et'o'n sen'ĉes'a'n kaj ne'laŭt'e ond'ant'a'n, de temp'o al temp'o eksplod'ant'a'n kvazaŭ mal'pacienc'e kaj post'e de'nov'e mal'laŭt'iĝ'ant'a'n kaj perd'iĝ'ant'a'n en la silent'o. Tiu bru'et'o konsist'is el la susur'ad'o de pli ol kvar'dek mov'iĝ'ant'a'j man'o'j, el la spir'ad'o de du'dek brust'o'j, el tus'ad'o sek'a kaj mal'long'a aŭ fort'a kaj daŭr'a, el la murmur'ad'o de apenaŭ mov'iĝ'ant'a'j buŝ'o'j, el mal'laŭt'a'j kaj rapid'e silent'ig'at'a'j ek'rid'o'j. La labor'ist'in'o'j, kiu'j sid'is en la profund'o de la labor'ej'o, tus'is; la labor'ist'in'o'j, kiu'j okup'is la lok'o'j'n ĉe la fenestr'o'j, murmur'et'is kaj ek'rid'ad'is. Sinjor'in'o Szwejc de temp'o al temp'o lev'ad'is la kap'o'n kaj tra la okul'vitr'o'j ĵet'ad'is atent'a'n rigard'o'n tra la tut'a ĉambr'o. Ŝi'a'j okul'o'j penetr'em'e bril'is tra la dik'a'j vitr'o'j: ŝi observ'ad'is la labor'ad'o'n. De temp'o al temp'o ŝi met'ad'is la tond'il'o'n sur la tabl'o'n kaj per tir'at'a miel'a voĉ'o komenc'ad'is long'a'n parol'o'n.

Ŝi parol'is pri tio, ke en ali'a'j labor'ej'o'j la labor'ist'in'o'j perd'as la san'o'n super la maŝin'o'j, kiu'j, kiel oni sci'as, for'konsum'as la fort'o'j'n kaj kaŭz'as divers'a'j'n difekt'o'j'n de la korp'o, kaj ke ŝi for'rifuz'is ĉiu'j'n profit'o'j'n, kiu'j'n ŝi pov'us akir'i per en'konduk'o de maŝin'o'j en si'a'n labor'ej'o'n, sol'e por ne ŝarĝ'i si'a'n konscienc'o'n per la pek'o de ruin'ig'ad'o de la san'o de proksim'ul'o'j. Ĉar la konscienc'o est'as la plej grav'a afer'o, ĉio ali'a est'as vant'a mon'serĉ'ad'o. Ŝi met'as al si'a'j labor'ist'in'o'j nur unu postul'o'n: nom'e, ke ili'a'j mor'o'j est'u sen'makul'a'j. Sed en ĉi tiu rilat'o ŝi est'as absolut'e ne'ced'em'a: unu'e pro tio, ke ŝi ne vol'as, ke ŝi'a labor'ej'o hav'u karakter'o'n ne'ĉast'a'n, du'e ĉar ŝi tim'as perd'i la klient'ar'o'n el la honor'ind'a'j sfer'o'j kaj sekv'e en'fal'i en mizer'o'n kun'e kun si'a'j infan'o'j kaj ge'nep'o'j.

La labor'ist'in'o'j aŭskult'ad'is tiu'j'n parol'o'j'n en profund'a silent'o. Supoz'ebl'e inter ili ne est'is eĉ unu, kiu kred'us la vort'o'j'n de sinjor'in'o Szwejc; supoz'ebl'e ili ĉiu'j sci'is, ke ili est'as ekspluat'at'a'j, kaj tamen ili aŭskult'is kaj humil'e silent'is. Ili sci'is, ke ekster la mur'o'j de tiu ĉambr'o, en kiu ili nun trov'iĝ'as, por neni'u el ili ekzist'as io krom tomb'o aŭ marĉ'o.

De temp'o al temp'o sinjor'in'o Szwejc aŭ ŝi'a fil'in'o for'las'ad'is la labor'ej'o'n, el'ir'ant'e el ĝi per pord'o konduk'ant'a en la profund'o'n de la dom'o. Tiam tra la mal'fermat'a pord'o penetr'ad'is al la orel'o'j de la labor'ist'in'o'j la son'o'j de bon'eg'a fortepian'o, sur kiu oni jen lud'is lert'e kaj spert'e, jen lern'is lud'i. Oni pov'is ankaŭ vid'i tra tiu pord'o vic'o'n da ĉambr'o'j kun luks'a'j mebl'o'j; tie bril'is vaks'it'a parget'o kaj larĝ'a'j spegul'o'j, la punc'a damasko de la mebl'o'j pik'is la lac'a'j'n okul'o'j'n de la labor'ist'in'o'j. Tial unu'j el ili mal'gaj'e rid'et'is, ali'a'j mal'ĝoj'e rigard'is antaŭ'e'n, ali'a'j koler'e palpebr'um'is. Dolor'o, envi'o, koler'o, tranĉ'is tiam du'dek vir'in'a'j'n brust'o'j'n. Je la tri'a hor'o oni ek'lum'ig'ad'is grand'a'j'n lamp'o'j'n ĉe la plafon'o kaj la labor'ist'in'o'j labor'ad'is ĉe art'a lum'o, ĝis la mur'a horloĝ'o en la loĝ'ej'o de sinjor'in'o Szwejc son'os la naŭ'a'n hor'o'n.

Kiam Marta, pas'ig'int'e en tiu lok'o tut'a'n tag'o'n, ir'is hejm'e'n, ŝi apenaŭ pov'is ten'i si'n sur la pied'o'j.

Neni'o tamen ŝi'n lac'ig'is, eĉ neni'o nov'a ŝi'n mal'ĝoj'ig'is. Sed sent'o de terur'o ŝi'n penetr'is ĝis la profund'o de la brust'o kaj de la cerb'o.

Subtil'gust'a'j leg'ant'o'j kaj antaŭ ĉio vi, sent'em'a'j kaj impres'avid'a'j leg'ant'in'o'j, ĉu vi pardon'os al mi ĉi tiu'n mi'a'n rakont'o'n, kiu tut'e ne en'hav'as mister'a'n nod'o'n de intrig'o kaj interes'a'n vid'aĵ'o'n de du kor'o'j tra'pik'it'a'j de flam'a'j sag'o'j?

Ĉiu'n aper'o'n, kiu serv'as kiel objekt'o por rakont'o, oni pov'as trakt'i divers'manier'e. La histori'o de la mal'feliĉ'a Marta anstataŭ dis'volv'iĝ'i antaŭ vi'a'j okul'o'j en form'o de unu'spec'a kaj unu'kolor'a faden'o, cert'e pov'us est'i ornam'it'a, bel'ig'it'a per mult'o da kruc'iĝ'ant'a'j sent'o'j, frap'ant'a'j kontrast'o'j, tondr'o'simil'a'j okaz'aĵ'o'j; ĝi pov'us est'i implik'it'a en kron'o'n da epizod'o'j, el kiu'j ĉiu apart'e don'us al ĝi bel'ec'o'n, ĉarm'o'n aŭ terur'ec'o'n, aŭ la histori'o mem pov'us est'i prezent'it'a epizod'e, kiel plen'ig'o de ia pli efekt'a kaj interes'eg'a tut'aĵ'o, kiel paralel'aĵ'o al'don'it'a al la histori'o de du ge'am'ant'o'j feliĉ'a'j aŭ mal'feliĉ'eg'a'j, idili'a'j aŭ hero'a'j, favor'at'a'j de la sort'o aŭ persekut'at'a'j de ĝi.

Pardon'u! Renkont'int'e en la mond'o Mart'a'n, mi rigard'is ĉirkaŭ'e'n, mi serĉ'is, sed neni'e en la proksim'o mi trov'is i'a'n roman'a'n hero'o'n. Ne trov'int'e li'n, mi vol'is la histori'o'n de la vir'in'o mal'long'ig'i, kun'prem'i kaj ferm'i en epizod'o, — sed mi ne pov'is, ĉar mi konsci'is, ke ĝi est'as ind'a apart'a'n tut'aĵ'o'n; fin'e mi intenc'is implik'i ĝi'n en inter'plekt'o'n da intrig'o'j, en kron'o'n da epizod'o'j, — mi tamen tio'n ne far'is, ĉar ŝajn'is al mi, ke la histori'o aspekt'os plej konven'e, se ĝi ir'os en la mond'o'n sol'a.

Pardon'u la simpl'ec'o'n de la rimed'o'j, kiu'j'n mi uz'as, por prezent'i al vi unu el la plej plend'eg'ind'a'j aper'o'j de la nun'temp'a soci'a stat'o, kaj sekv'u mi'n plu'e'n sur la voj'o, sur kiu marŝ'as la mal'gaj'a figur'o de mal'riĉ'a vir'in'o, kiu ebl'e est'as ind'a pli bon'a'n sort'o'n ol tiu, al kiu sub'met'is ŝi'n... kio? La nom'o'n de tiu ĉi “kio”, kiu prem'as la kap'o'j'n kvazaŭ fatal'a mal'ben'o, implik'as la pied'o'j'n kaj frakas'as la kor'o'j'n de mult'o da hom'a'j est'aĵ'o'j, vi leg'os en la histori'o de Marta.

Varsovio ĝoj'is, bru'is, bril'is. Est'is tag'o fest'a. Apenaŭ antaŭ kelk'e da tag'o'j esting'iĝ'is la hel'eg'a'j lum'o'j, ek'brul'ig'it'a'j inter la verd'a'j branĉ'o'j de la krist'nask'a'j abi'o'j, kaj en la aer'o kvazaŭ trem'is kaj salt'is ĝoj'e la gam'o'j de la rid'ad'o de la infan'o'j kaj la bru'a'j inter'parol'o'j de la feliĉ'a'j famili'o'j, kolekt'iĝ'int'a'j ĉirkaŭ la fest'e aranĝ'it'a'j tabl'o'j. En la ven'ont'a tag'o est'is ven'ont'a en la mond'o'n mister'a gast'o: nov'a jar'o. La intern'o'j de la dom'o'j kaj la ekspozici'a'j fenestr'o'j de la magazen'o'j aspekt'is tre bel'e. La strat'o'j'n kovr'is dik'a tavol'o da neĝ'o rigid'iĝ'int'a de frost'o kaj bril'ant'a per milion'o'j da fajr'er'et'o'j sub la radi'o'j de la sun'o, kiu hel'e lum'is sur la seren'a ĉiel'o.

Svarm'o'j da glit'vetur'il'o'j flug'is en divers'a'j direkt'o'j, amas'o'j da pas'ant'o'j mov'iĝ'is sur la trotuar'o'j. Kiom da kap'o'j est'is en tiu divers'kolor'a mov'o'plen'a amas'eg'o, tiom est'is da divers'a'j pens'faden'o'j, kiu'j mister'e etend'iĝ'ad'is en la spac'o kaj ne'vid'ebl'e post'kur'ad'is en la mond'o proksim'a'j'n kaj mal'proksim'a'j'n, alt'a'j'n kaj mal'alt'a'j'n objekt'o'j'n. Am'o, avid'ec'o, ador'ad'o, mal'am'o, tim'o'j, esper'o'j, plej divers'a'j interes'o'j kaj pasi'o'j, plej divers'a'j dezir'o'j kaj cel'ad'o'j volv'iĝ'ad'is kaj kruc'iĝ'ad'is en la mil'o'j da kap'o'j de la grand'urb'a loĝ'ant'ar'o, kiu ir'is, vetur'is, kur'is tie'n, kie'n ĝi'n pel'is grand'a'j cel'o'j de la viv'o aŭ mal'grand'a'j cel'et'o'j de la tag'o. Mez'e de ĉi tiu bru'o mister'a kaj percept'ebl'a por neni'a korp'a orel'o, mez'e de ĉi tiu pens'a svarm'aĵ'o, sur kiu, kvazaŭ sur ferdek'o, dis'volv'iĝ'ad'is la mov'o de vort'o'j kaj far'o'j de mil'o'j da hom'o'j, mal'laŭt'e, de neni'u esplor'at'e nek diven'at'e, dis'volv'iĝ'ad'is la pens'faden'o en humil'a, de neni'u rimark'at'a vir'in'a kap'o.

— Du'dek spes'dek'o'j en tag'o... spes'mil'o kaj du'dek spes'dek'o'j en semajn'o... kvin spes'dek'o'j ĉiu'tag'e al la kort'ist'edz'in'o por la gard'ad'o de Janj'o, dum mi sid'as ĉe sinjor'in'o Szwejc... sep kaj du'on'o da spes'dek'o'j la pan'o kaj lakt'o por la infan'o... sep kaj du'on'o da spes'dek'o'j la tag'manĝ'o... por ĉiu dimanĉ'o rest'as jam neni'o...

Tia'j est'is la pens'o'j de Marta, kiam ŝi ir'is mal'rapid'e kaj kun klin'it'a kap'o sur la trotuar'o de la strat'o Krakowskie Przedmiescie.

— Por du monat'o'j por la loĝ'ej'o mi ŝuld'as sep spes'mil'o'j'n... al la butik'o mi ŝuld'as tri spes'mil'o'j'n... por la vend'it'a pelt'o mi ricev'is dek-kvin... rest'as kvin... Janj'o neces'eg'e bezon'as ŝu'o'j'n, mi'a'j ankaŭ jam dis'ŝir'iĝ'as... lign'o'n mi nepr'e bezon'as aĉet'i... al la infan'o ĉiam est'as mal'varm'e...

Fin'ant'e la last'a'n pens'o'n, Marta ek'tus'is per sek'a, mal'long'a sed turment'a tus'o. Pas'is monat'o de'post la tag'o, en kiu ŝi la unu'a'n foj'o'n sid'iĝ'is kiel labor'ist'in'o en la labor'ej'o de sinjor'in'o Szwejc; en la daŭr'o de ĉi tiu temp'o ŝi tre ŝanĝ'iĝ'is. Tra la diafan'a blank'ec'o de ŝi'a vizaĝ'o en divers'a'j lok'o'j montr'iĝ'is flav'a'j stri'o'j; mal'lum'a'j ark'o'j aper'is sub la okul'o'j, kiu'j kav'iĝ'is kaj vast'iĝ'is; mez'e de la ĉarm'eg'e bel'a frunt'o trov'iĝ'is sulk'o. La nigr'a vest'o de Marta, pur'a, sed brun'iĝ'int'a de uz'ad'o, aspekt'is bon'ord'a, sed mal'nov'a; sur la kap'o de Marta ne trov'iĝ'is ĉapel'o, kaj sur la ŝultr'o'j ne trov'iĝ'is pelt'aĵ'o. Nigr'a lan'a tuk'o kovr'is ŝi'a'j'n har'o'j'n, ĉirkaŭ'ant'e per dik'a'j fald'o'j la pal'a'n frunt'o'n kaj la kav'iĝ'int'a'j'n vang'o'j'n.

Naĝ'is kaj bru'is la loĝ'ant'ar'o de la grand'a urb'o sur la vast'a trotuar'o de la bel'eg'a strat'o, kaj kun'e kun ĝi naĝ'is en la spac'o'n mil'obl'a'j flu'o'j da hom'a'j pens'o'j, kaj mez'e de ili volv'iĝ'is la silent'a, humil'a, unu'ton'a pens'o de la pal'a vir'in'o, kiu mal'gaj'e marŝ'is tra la amas'o'j.

— Kvin spes'dek'o'j kaj tri... est'as ok. kaj unu... est'as naŭ... naŭ de'pren'it'e de du'dek est'as dek-unu...

Kia bagatel'am'a, mal'alt'a, sek'a est'is tiu ĉi pens'o! Ĝi ramp'is sur la ter'o, dum la vintr'a ĉiel'o bril'is per la plej pur'a lazur'o, ĝi rigid'iĝ'is en la mal'varm'o de la cifer'o'j, dum ĉe la al'proksim'iĝ'ad'o de la nov'a jar'o la hom'ar'o bol'is de dezir'o'j, sent'o'j, esper'o'j...

Jes; tia spirit'a akt'o en la infer'o de hom'a est'aĵ'o est'is efektiv'e tre proz'a kaj mal'alt'a, ĝi est'is spes'a kaj groŝ'a kalkul'o de mal'riĉ'ec'o...

Tamen ne ĉiam la pens'o'j de Marta ramp'is tiel mal'alt'e; est'is iam temp'o, kiam ŝi ankaŭ lev'ad'is si'a'j'n okul'o'j'n al la lazur'o, kun frap'ant'a kor'o kaj kun rid'et'o de esper'o salut'ad'is la aper'ant'a'n nov'a'n jar'o'n. Ŝi lev'is la palpebr'o'j'n kaj rigard'is ĉirkaŭ'e'n. En ŝi'a'j okul'o'j, en kiu'j oni komenc'e pov'is vid'i nur mal'ĝoj'o'n, kaŭz'it'a'n de la kompar'ad'o kaj kombin'ad'o de la bagatel'aĵ'a'j cifer'o'j, ek'bril'is nun lum'o de sent'o'j, lev'iĝ'ant'a'j en la brust'o. Ĝi est'is komenc'e sopir'o, post'e plend'o, fin'e mal'pacienc'a ribel'o de spirit'o, kiu'n prem'as ia fatal'a neces'o, kun kiu la spirit'o tamen ĝis nun ne far'is ankoraŭ konstant'a'n inter'lig'o'n. La en'profund'iĝ'int'a'j okul'o'j de Marta ek'bril'is per varm'eg'a'j flam'o'j, io en ŝi lev'iĝ'is, ek'kri'is dolor'e, ek'ĝem'is mal'trankvil'e, ek'ribel'is per la ĝis nun ankoraŭ ne tut'e el'ĉerp'it'a energi'o de la vol'o. Ŝi halt'is moment'o'n, lev'is la kap'o'n kaj murmur'is per trem'ant'a'j lip'o'j:

— Ne! tiel daŭr'i ne pov'as! tiel ĉiam est'i ne dev'as!

Ŝi ek'paŝ'is plu'e'n kaj dir'is al si en la pens'o'j, ke tio est'as ja ne ebl'a, tut'e ne ebl'a, ke la decid'it'a, sol'a, ĝis'mort'a lok'o de ŝi'a sort'o est'u tiu seĝ'o en la labor'ej'o de sinjor'in'o Szwejc, tiu seĝ'o, sur kiu, mez'e de mal'lum'o, mal'sek'ec'o, mucid'a aer'o, inter konsum'iĝ'int'a'j, mort'ant'a'j vizaĝ'o'j, ŝi kudr'ad'is en la daŭr'o de tut'a'j tag'o'j, ne pov'ant'e rekompenc'e labor'en'spez'i almenaŭ tiom, ke ŝi pov'u en la nokt'o dorm'i trankvil'e kaj la minut'o'j'n ne okup'it'a'j'n de labor'o liber'ig'i de la rigard'o de cifer'o'j, kiu'j prezent'as nur groŝ'o'j'n...

Per si'a nask'iĝ'o, per si'a tut'a pas'int'ec'o ŝi aparten'is ja al la klas'o da hom'o'j kler'a'j, ŝi est'is rigard'at'a kaj si'n mem ĉiam rigard'is kiel vir'in'o'n kler'a'n. Kial do, kiam ŝi'n tuŝ'is la mal'mol'a man'o de la sort'o, ŝi en la soci'a hierarĥi'o, en la region'o de la hom'a'j labor'o'j, profit'o'j kaj honor'o'j star'iĝ'is sur tiu plej mal'alt'a ŝtup'o, sur kiu opini'ebl'e dev'is star'i nur la plej mal'feliĉ'a'j, trov'iĝ'ant'a'j plej mal'proksim'e de tiu'j bon'far'o'j, rimed'o'j kaj il'o'j, kiu'j'n al hom'o'j don'as kler'ec'o? Ĉu tiu ŝi'a kler'ec'o ebl'e de ia grav'a flank'o est'as tut'e kripl'a? Ĉu ĝi est'as nur lud'il'o, kiu est'as skulpt'it'a kaj ornam'it'a por amuz'o de trankvil'a spirit'o, loĝ'ant'a en sat'a kaj kontent'a korp'o, kaj kiu dis'fal'as kiel tut'e sen'taŭg'a putr'aĵ'o ĉiu'foj'e, kiam la spirit'o ek'dezir'as uz'i ĝi'n por si'n gard'i kontraŭ sen'fort'iĝ'o kaj fal'o aŭ gard'i la korp'o'n kontraŭ perd'o de la fort'o'j, kiu'j nutr'as la spirit'o'n? Ĉu tiu kler'ec'o ebl'e est'as nur iluzi'o? La kler'ec'o en tiu mezur'o kaj form'o, en kiu'j Marta ĝi'n posed'is, vek'is dezir'o'j'n, don'ant'e neni'o'n, kio pov'us akir'i kontent'ig'o'n por ili; ĝi nutr'is sopir'o'j'n por la spirit'o, al'forĝ'ant'e ĝi'n tamen al la ter'o per katen'o'j de mal'sat'a korp'o; ĝi fort'ig'is en la kor'o la sent'o'j'n nur por tio, ke ĝi far'u ili'n pli mal'dolĉ'a'j, ke ĝi sku'u ili'n per plej kruel'a'j sufer'o'j.

Marta pens'is pri tio kaj sent'is ĉio'n ĉi tio'n, sed ŝi ne ĝeneral'ig'is si'a'j'n pens'o'j'n kaj sent'o'j'n, ŝi ne konsci'is preciz'e la tre komplik'it'a'n fenomen'o'n, kiu reg'is ŝi'a'n sort'o'n. Ŝi al'kroĉ'iĝ'ad'is nur al unu re'memor'o, ŝi ripet'ad'is al si nur tiu'n fakt'o'n, ke ŝi aparten'as al hom'o'j kler'a'j, por kiu'j tiom, tiom da voj'o'j est'as ja ne'barit'a'j.

Ĉu ŝi por ĉiam dev'as rest'i sur tiu voj'o, sur kiu ŝi nun halt'is? Ĉu sur la ter'o ekzist'as por ŝi neni'a ali'a lok'o krom tiu, al kiu ŝi venad'is kun hont'o kaj pri kiu ŝi de mal'proksim'e pens'is kun terur'o? Est'as ver'o, ke ŝi pet'eg'is Di'o'n pri mal'grand'a, modest'a lok'o sub la sun'o, pri tia lok'o, sur kiu du hom'a'j est'aĵ'o'j, lig'it'a'j inter si per la plej fort'a'j kaj plej sankt'a'j lig'il'o'j kaj sent'o'j, pov'us viv'i; sed tiu lok'o, kiu post mult'a'j prov'o'j kaj pen'o'j est'is don'it'a al ŝi, ne est'as lok'o sub la sun'o, ĝi est'as nur mal'lum'a abism'o, en kiu du hom'a'j est'aĵ'o'j ne viv'as, sed, katen'it'a'j per la plej simpl'a'j, plej mal'alt'a'j kaj neniam kontent'ig'at'a'j, neniam fin'iĝ'ant'a'j bezon'o'j, mal'rapid'e mort'as.

Jes: ili mal'rapid'e mort'ad'is. Tio est'is neni'a metafor'o, sed terur'a efektiv'aĵ'o. Antaŭ ne'long'e ankoraŭ Marta, pri'pens'ant'e la situaci'o'n, en kiu'n ŝi en'fal'is, kaj la dev'o'j'n, kiu'j ek'prem'is ŝi'a'n kor'o'n kaj konscienc'o'n, ripet'ad'is al si kiel kuraĝ'ig'o'n kaj konsol'o'n: mi est'as jun'a kaj san'a. Hodiaŭ nur du'on'o de tiu'j vort'o'j prezent'is ver'o'n: ŝi est'is jun'a, sed ŝi jam ne est'is san'a. Element'o'j fizik'a'j kaj moral'a'j lig'it'a'j inter si, est'is spec'o de ne'vid'ebl'a seg'il'o, kiu'n konsum'ad'is kaj mal'fort'ig'ad'is ŝi'a'n korp'o'n.

Marta tus'ad'is, de'post kelk'e da tag'o'j ŝi komenc'is sent'ad'i ĝis nun ne kon'it'a'n mal'fort'ec'o'n, ŝi'a'j sonĝ'o'j est'is febr'a'j, ŝi vek'iĝ'ad'is el ili kun pez'a kap'o kaj dolor'ant'a brust'o.

Tia'manier'e ver'ŝajn'e komenc'is si'a'n karier'o'n tiu'j labor'ist'in'o'j, nun du'on'e mort'int'a'j, kun ftiz'a ruĝ'o sur la vizaĝ'o'j. Antaŭ ne'long'e unu el ili for'las'is la labor'ej'o'n de sinjor'in'o Szwejc kelk'e da hor'o'j pli fru'e ol postul'is la regul'ar'o, kaj ŝi plu ne re'ven'is. Kiam la sekv'ant'a'n tag'o'n Marta demand'is pri ŝi si'a'j'n kamarad'in'o'j'n, el dek'kelk'e da buŝ'o'j ek'son'is en la salon'o ne'laŭt'a, tamen kor'ŝir'ant'a murmur'et'o: mort'is! Mort'is? Kaj tamen Marta sci'is, ke tiu labor'ist'in'o hav'is la aĝ'o'n de apenaŭ du'dek-ses jar'o'j kaj ke ie en sub'tegment'o aŭ en sub'ter'etaĝ'o viv'is kaj ĉiu'tag'e atend'ad'is ŝi'a'n re'ven'o'n du mal'grand'a'j infan'o'j...

— Kio far'iĝ'is kun ŝi'a'j infan'o'j? — kun febr'a sci'vol'ec'o demand'is la kamarad'in'o'j'n la jun'a patr'in'o de ĉarm'a nigr'okul'a knab'in'et'o. La respond'o, kiu'n ŝi ricev'is, ek'son'is en ŝi'a orel'o akr'e kaj sovaĝ'e:

— La knab'in'et'o'n oni akcept'is en rifuĝ'ej'o'n, la knab'o i'e'n perd'iĝ'is.

En rifuĝ'ej'o'n? sekv'e sur la ŝultr'o'j'n de almoz'don'ant'o'j, en la man'o'j'n de hom'o'j fremd'a'j, por est'ont'ec'o ne'cert'a! Perd'iĝ'is? Kie'n do li pov'is perd'iĝ'i? En infan'a naiv'ec'o li ebl'e serĉ'is la patr'in'o'n, kiu'n oni for'port'is mal'supr'e'n de alt'a sub'tegment'o, kaj mez'e de la neĝ'o'kovr'it'a'j strat'o'j en frost'a vintr'a nokt'o li mort'is ie sen'bru'e, kovr'it'a de tuk'o el blank'a neĝ'a blov'aĵ'o... aŭ! ho terur'o! kun'iĝ'int'e kun sam'aĝ'a'j soci'a'j el'ĵet'ul'o'j...

Plu'e Marta ne pov'is medit'i pri tiu mal'gaj'a histori'o, en kiu ebl'e spegul'iĝ'is ŝi'a propr'a est'ont'ec'o. Ŝi'a propr'a? Ho, tio ne est'us grav'a! La est'aĵ'o'j, kiu'j'n ŝi am'is, est'is jam ekster la mond'o, ŝi sent'is si'n lac'a, mort'e mal'ĝoj'a, kaj ŝi ebl'e kun grand'a ĝu'o ferm'us la okul'o'j'n por etern'a dorm'o, en kiu la kred'o promes'is al ŝi kun'iĝ'o'n kun tiu'j, pri kiu'j sopir'is ŝi'a vund'it'a kor'o! Sed la est'ont'ec'o de ŝi'a infan'o... kia ĝi est'os, kia ĝi pov'as est'i, se ŝi ne est'os plu sur la ter'o, se iam sur i'a'j vang'o'j aper'os tia'j sang'a'j flam'a'j ruĝ'o'j, la frunt'o kovr'iĝ'os per tia tomb'a pal'ec'o, al la brust'o mank'os spir'ad'o, kiel ĉe tiu mal'feliĉ'a labor'ist'in'o, kiu antaŭ mal'mult'e da tag'o'j for'las'is per ŝancel'iĝ'ant'a'j paŝ'o'j la labor'ej'o'n de sinjor'in'o Szwejc, por jam plu neniam re'ven'i...

La figur'o de Marta, kiu en'pens'e est'is iom klin'it'a antaŭ'e'n, el'rekt'iĝ'is. Ne! mal'laŭt'e sed fort'e el'dir'is la jun'a vir'in'o, tiel ne pov'as est'i! Tiel ne dev'as est'i!

Dir'ant'e tio'n, ŝi vid'ebl'e sent'is la en ĉiu hom'o de'natur'e trov'iĝ'ant'a'n dezir'o'n el'tir'i si'n el mizer'o kaj la al ĉiu hom'o aparten'ant'a'n rajt'o'n pli'bon'ig'i kaj pli'alt'ig'i si'a'n ekzist'ad'o'n.

Marta ek'rigard'is ĉirkaŭ'e'n per okul'o'j, en kiu'j anstataŭ la antaŭ'moment'a mal'ĝoj'ec'o kaj lac'ec'o aper'is de'nov'e energi'o kaj esplor'em'ec'o. Mult'e da objekt'o'j ĉirkaŭ'is ŝi'n de ĉiu'j flank'o'j; sur unu el ili ŝi'a rigard'o halt'is. Tiu objekt'o, kiu al'forĝ'is al si la rigard'o'n de Marta, est'is larĝ'a kaj alt'a fenestr'o kun riĉ'a ekspozici'o de unu el la plej grand'a'j libr'ej'o'j de la urb'o. Ĉe la vid'o de la dek'kelk'e da libr'o'j, kies divers'kolor'a'j kovr'o'j vid'iĝ'is mal'antaŭ la klar'a'j vitr'o'j, en la jun'a vir'in'o aper'is tri divers'a'j sent'o'j, nom'e: re'memor'o, sopir'o kaj esper'o. Ŝi re'memor'is tiu'j'n feliĉ'a'j'n tag'o'j'n, kiam, apog'ant'e si'n al la brak'o de jun'a kaj kler'a edz'o, ŝi oft'e venad'is en ĉi tiu'n lok'o'n. Sopir'ant'e pri pli alt'a'j spirit'a'j plezur'o'j, kiu'j'n ŝi iam de temp'o al temp'o ĝu'ad'is, je kiu'j ŝi jam de long'e est'is tut'e sen'ig'it'a kaj kiu'j sur la mal'lum'a fon'o de ŝi'a nun'a viv'o ek'bril'is antaŭ ŝi per ne'esprim'ebl'a ĉarm'o, ŝi ek'vid'is subit'e kelk'e da vir'in'a'j nom'o'j, pres'it'a'j sub la titol'o'j de libr'o'j. El tiu'j nom'o'j unu aparten'is al person'o, kiu'n ŝi iam kon'is, en kiu neni'u suspekt'is i'a'n talent'o'n ĝis tiu temp'o, kiam ŝi ĝi'n aper'ig'is kun iom-post-iom'a, tre mal'rapid'e kresk'ant'a sukces'o. Kaj tamen nun ŝi'a nom'o okup'is honor'a'n lok'o'n inter mult'e da fam'a'j kaj glor'a'j nom'o'j de la land'a'j verk'ist'o'j; nun tiu vir'in'o, pri kiu Marta sci'is, ke ŝi est'is antaŭ'e sol'ec'a kiel ŝi kaj mal'riĉ'a kiel ŝi, posed'is lok'o'n sub la sun'o, estim'o'n de hom'o'j kaj de si mem...

— Kiu sci'as? — murmur'et'is la vir'in'o per trem'ant'a'j lip'o'j, kaj ŝi'a pal'a vizaĝ'o ruĝ'e ek'flam'is inter la nigr'a'j lan'a'j fald'o'j, kiu'j ĉirkaŭ'is ĝi'n en form'o de mal'gaj'a kadr'o.

Ŝi far'is kelk'e da paŝ'o'j kaj halt'is antaŭ la pord'o de la libr'ej'o. Ŝi ĵet'is rigard'o'n tra la fenestr'a'n vitr'o'n kaj ek'vid'is en la profund'o de la grand'a salon'o la posed'ant'o'n de la libr'ej'o. Tio est'is vizaĝ'o, kiu'n ŝi iam bon'e kon'is, kiu'n ŝi en si'a'j bon'stat'a'j tag'o'j oft'e vid'ad'is, vizaĝ'o pens'em'a, honest'a kaj mild'a...

Ĉe la vitr'it'a pord'o ek'son'is la sonor'il'o, Marta en'ir'is en la libr'ej'o'n. Ŝi halt'is moment'o'n proksim'e de la pord'o kaj ĵet'is rapid'a'n kaj iom mal'trankvil'a'n rigard'o'n ĉirkaŭ'e'n. Vid'ebl'e ŝi tim'is, ke ŝi trov'os en la libr'ej'o aĉet'ant'o'j'n, en kies ĉe'est'o ŝi ne pov'us el'dir'i tio'n, pro kio ŝi ven'is.

La libr'ist'o star'is sol'a mal'antaŭ la magazen'a skrib'tabl'o; li est'is okup'it'a je skrib'ad'o de kalkul'o'j en grand'a libr'o, kiu kuŝ'is mal'ferm'it'a antaŭ li. Kiam la pord'o mal'ferm'iĝ'is, li lev'is la kap'o'n kaj, ek'vid'int'e la en'ir'int'a'n vir'in'o'n, li pren'is poz'o'n du'on'e salut'a'n, du'on'e atend'a'n. Marta al'proksim'iĝ'is mal'rapid'e kaj halt'is antaŭ la hom'o, kiu vid'ebl'e atend'is de ŝi la unu'a'n vort'o'n.

Dum kelk'e da sekund'o'j ŝi'a'j palpebr'o'j rest'is mal'lev'it'a'j kaj la pal'a'j lip'o'j iom trem'is. Tamen ŝi rapid'e direkt'is al la vizaĝ'o de la libr'ist'o si'a'n rigard'o'n, en kiu koncentr'iĝ'is en tiu moment'o la tut'a fort'o de ŝi'a vol'o kaj ŝi'a tut'a konsci'o.

— Vi ne re'kon'as mi'n, sinjor'o! — si dir'is per voĉ'o mal'laŭt'a sed firm'a.

Jam de la moment'o de ŝi'a en'ir'o la libr'ist'o tre atent'e ŝi'n rigard'is.

— Efektiv'e, — li ek'kri'is, — sinjor'in'o'n Swicka mi hav'as ja la plezur'o'n vid'i! Ŝajn'is al mi tuj en la komenc'o, ke mi vi'n re'kon'as, sed... mi ne est'is cert'a.

Dir'ant'e tio'n, li ĵet'is rapid'a'n ĉirkaŭ'rigard'o'n sur la mal'riĉ'a'j'n vest'o'j'n de la jun'a vir'in'o.

— Per kio mi pov'as serv'i? — li dir'is ĝentil'e kaj kun facil'a nuanc'o de mal'gaj'ec'o en la voĉ'o.

Marta silent'is moment'o'n. Ŝi'a vizaĝ'o est'is tre pal'a kaj la rigard'o est'is profund'a kaj sen'mov'a, kiam ŝi komenc'is parol'i.

— Mi ven'is al vi kun pet'o, kiu ebl'e ŝajn'os al vi original'a, strang'a...

Ŝi'a voĉ'o subit'e inter'romp'iĝ'is. Ŝi lev'is ambaŭ man'o'j'n kaj tuŝ'is per la man'plat'o'j si'a'n pal'a'n frunt'o'n. La libr'ist'o rapid'e el'ir'is el mal'antaŭ la skrib'tabl'o kaj al'ŝov'is al la jun'a vir'in'o velur'teg'it'a'n taburet'o'n, post'e li re'ir'is sur si'a'n antaŭ'a'n lok'o'n.

Li ŝajn'is mal'ĝoj'a kaj ankoraŭ pli li ŝajn'is embaras'it'a.

— Vol'u sid'iĝ'i, sinjor'in'o, — li dir'is. — Mi aŭskult'as vi'n atent'e...

Marta ne sid'iĝ'is. La inter'plekt'it'a'j'n man'o'j'n ŝi apog'is sur la skrib'tabl'o kaj rigard'is de'nov'e la vizaĝ'o'n de la antaŭ ŝi star'ant'a hom'o per profund'a, sed ĉiam pli klar'a rigard'o.

— La pet'o, kun kiu mi ven'is, est'as efektiv'e original'a, strang'a, — ŝi dir'is, — sed... mi re'memor'is, ke vi est'is iam en amik'a'j rilat'o'j kun mi'a edz'o...

La libr'ist'o far'is salut'o'n.

— Jes, li inter'romp'is. — Sinjor'o Swicki las'is post si amik'a'n kaj estim'a'n memor'o'n ĉe ĉiu'j, kiu'j kon'is li'n pli proksim'e.

— Mi memor'as, — dir'is plu'e Marta, — ke mi kelk'a'j'n foj'o'j'n akcept'is vi'n en mi'a dom'o kiel bon'a'n gast'o'n...

La libr'ist'o far'is de'nov'e respekt'a'n salut'o'n.

— Mi sci'as, ke vi est'as ne sol'e libr'o'vend'ist'o, sed ankaŭ libr'el'don'ist'o... ke sekv'e...

Ŝi'a voĉ'o kun ĉiu vort'o est'is pli mal'fort'a kaj pli mal'laŭt'a, por moment'o ŝi silent'iĝ'is. Subit'e ŝi de'nov'e lev'is la kap'o'n, la inter'plekt'it'a'j'n man'o'j'n ŝi etend'is antaŭ'e'n kaj ek'spir'is profund'e kelk'e da foj'o'j.

— Don'u al mi i'a'n labor'o'n, sinjor'o... montr'u la voj'o'n... instru'u mi'n, kio'n mi dev'as far'i! ...

La libr'ist'o ŝajn'is efektiv'e iom mir'ig'it'a. En la daŭr'o de moment'o li rigard'is la vir'in'o'n, kiu star'is antaŭ li, per rigard'o atent'a, preskaŭ esplor'a. Sed la bel'a kaj jun'a vizaĝ'o de Marta tut'e ne prezent'is mal'facil'e solv'ebl'a'n enigm'o'n. Mizer'o, mal'trankvil'ec'o, van'a'j dezir'o'j kaj varm'eg'a pet'eg'ad'o skrib'is sur ĝi sign'o'j'n tre facil'e leg'ebl'a'j'n. La prudent'a'j griz'a'j okul'o'j de la libr'ist'o, kiu'j komenc'e rigard'is esplor'e kaj eĉ iom sever'e, iom post iom mol'iĝ'is kaj fin'e en mal'gaj'a medit'ad'o kovr'iĝ'is per la palpebr'o'j. En la daŭr'o de moment'o inter tiu'j du hom'o'j reg'is silent'o. La libr'ist'o la unu'a ĝi'n inter'romp'is.

— Sekv'e, — li dir'is kun iom da ŝancel'iĝ'ad'o en la voĉ'o, — sinjor'o Swicki mort'ant'e las'is post si neni'a'n hav'o'n?

— Neni'a'n, — mal'laŭt'e respond'is Marta.

— Vi hav'is infan'o'n...

— Mi hav'as mal'grand'a'n fil'in'o'n.

— Kaj neni'a'n okup'o'n vi ĝis nun pov'is trov'i por vi?

— I'o'n mi trov'is... mi okup'as mi'n per kudr'ad'o, por kiu mi ricev'as du'dek spes'dek'o'j'n por tag'o...

— Du'dek spes'dek'o'j'n por tag'o! — ek'kri'is la libr'ist'o, — por du person'o'j! Tio est'as ja plen'a mizer'eg'o!

— Mizer'eg'o, — ripet'is Marta, — se ĝi est'us nur mizer'eg'o kaj nur por mi kaj se ĝi almenaŭ est'us tia, kontraŭ kiu ekzist'as jam neni'a help'o! Ho, kred'u al mi, sinjor'o, ke mi est'us kapabl'a sufer'i kuraĝ'e, viv'i sen almoz'pet'ad'o kaj mort'i sen plend'o! Sed mi ne est'as sol'a, mi est'as patr'in'o! Se mi ne hav'us patr'in'a'n kor'o'n, kiu am'as, mi aŭd'us en mi la voĉ'o'n de la konscienc'o, kiu memor'ig'as pri la dev'o; se mi ne hav'us konscienc'o'n, kiu am'as, mi aŭd'us la voĉ'o'n de la kor'o. Mi hav'as ili'n ambaŭ, sinjor'o! Mal'esper'o mi'n kapt'as, kiam mi rigard'as la mal'gras'iĝ'int'a'n vizaĝ'o'n de mi'a infan'o, kiam mi pens'as pri ĝi'a est'ont'ec'o; sed kiam mi re'memor'as, ke mi ĝis nun kapabl'is far'i por ĝi neni'o'n, far'iĝ'as al mi tiel hont'e, ke mi ĉiu'moment'e dezir'us fal'i sur la ter'o'n kaj rul'i mi'a'n kap'o'n en la polv'o! Ĉar ekzist'as ja hom'o'j mal'riĉ'a'j, kiu'j si'n kaj si'a'j'n infan'o'j'n el'tir'as el mizer'o, kial do mi ne pov'as tio'n far'i? Ho, sinjor'o! Pez'a mizer'o cert'e est'as el'ten'ebl'a, sed sent'i si'n mal'fort'a kontraŭ ĝi, ĵet'i si'n al ĉio kaj de ĉie for'ir'i re'turn'e kun konsci'o de si'a propr'a sen'kapabl'ec'o, sufer'i kaj vid'i, ke am'at'a est'aĵ'o sufer'as hodiaŭ, kaj pens'i pri tio, ke ĉi tiu sufer'ad'o daŭr'os morgaŭ, post'morgaŭ, ĉiam, kaj dir'i al si: kontraŭ ĉi tiu sufer'ad'o mi neni'o'n pov'as far'i... ho, tio est'as tia turment'iĝ'o, por kiu ekzist'as nur unu nom'o: viv'o de mal'riĉ'a vir'in'o!

Marta el'dir'is tiu'j'n vort'o'j'n rapid'e kaj flam'e. Ĉe la last'a'j vort'o'j ŝi'a voĉ'o far'iĝ'is mal'pli laŭt'a kaj du river'et'o'j da larm'o'j kun ne're'ten'ebl'a fort'o verŝ'iĝ'is sur ŝi'a'j'n vang'o'j'n. Ŝi kovr'is la vizaĝ'o'n per la tuk'o kaj dum moment'o star'is sen'mov'e, batal'ant'e kontraŭ la larm'o'j, kiu'j ne vol'is ĉes'i, pen'ant'e re'ten'i la plor'o'n, kiu ĉiam pli fort'e sku'is ŝi'a'n brust'o'n. La unu'a'n foj'o'n ŝi nun ek'plor'is en ĉe'est'o de ali'a person'o; la unu'a'n foj'o'n ŝi nun el'dir'is en form'o de laŭt'a plend'o tio'n, kio'n ŝi port'is en si de long'e. Ŝi est'is jam nek tiel fort'a nek tiel fier'a kiel tiam, kiam en la dom'o de ge'sinjor'o'j Rudzinski ŝi kun sek'a'j okul'o'j kaj trankvil'a vizaĝ'o for'rifuz'is la labor'o'n, kiu'n ŝi ne est'is kapabl'a plen'um'i.

La libr'ist'o star'is mal'antaŭ la magazen'a tabl'o kun brak'o'j kruc'ig'it'a'j sur la brust'o, en poz'o sen'mov'a. Komenc'e iom konfuz'it'a de la fort'a eksplod'o de sent'o'j, kies atest'ant'o li est'is, li post moment'o far'iĝ'is vid'ebl'e kor'tuŝ'it'a.

— Mi'a Di'o! — li dir'is du'on'voĉ'e, — kiel ŝanĝ'iĝ'em'a est'as do la sort'o de hom'o sur la ter'o! Kiam mi kon'is vi'n antaŭ'e, ĉu mi pov'is tiam pens'i, ke mi vid'os vi'n iam en ĉi tiu stat'o de mal'ĝoj'o kaj mal'riĉ'ec'o! Vi, ge'sinjor'o'j, viv'is tiel bon'stat'e, vi est'is tiel si'n reciprok'e am'ant'a kaj feliĉ'a par'o!

Marta for'pren'is la tuk'o'n for de la vizaĝ'o.

Jes, — ŝi dir'is per mal'laŭt'a voĉ'o, — mi est'is feliĉ'a... Kiam la hom'o, kiu'n mi am'is, est'is mort'ant'a, mi pens'is, ke mi li'n ne super'viv'os... mi super'viv'is... sufer'o kaj sopir'o rest'is en mi turment'a'j, ne'kviet'ig'it'a'j, sed por la mort'e vund'it'a kor'o mi serĉ'is kviet'ig'o'n en plen'um'ad'o de la patr'in'a dev'o, kaj ĝis nun mi ne pov'is ĝi'n plen'um'i. Sol'ec'a kaj mal'ĝoj'a mi ir'is en la mond'o'n, por batal'i por mi, pro la viv'o kaj est'ont'ec'o de mi'a infan'o... van'e....

La okul'o'j de la libr'ist'o, serioz'a'j kaj en'pens'a'j, est'is direkt'it'a'j en la spac'o'n. Li hav'is grand'a'n famili'o'n: li est'is frat'o, edz'o, patr'o. Ebl'e, el'vok'it'a'j per la vort'o'j de Marta, antaŭ li'a'j okul'o'j preter'ŝov'iĝ'is la vizaĝ'o'j de la vir'in'o'j, kiu'j'n li am'is, de la jun'a frat'in'o, la mal'grand'a fil'in'o, la kar'a edz'in'o. Ĉu ĉiu el ili ne pov'is iam sub'fal'i al tia sort'o, kiel tiu sort'o, kiu star'is antaŭ li en la form'o de ĉi tiu vir'in'o izol'it'a, sen tegment'o, kun kor'o dolor'plen'a, kun buŝ'o brul'ig'it'a de mal'sat'o kaj mal'esper'o? Li mem ja parol'is antaŭ moment'o pri la kruel'a ŝanĝ'iĝ'ec'o de la sort'o!

Li'a rigard'o mal'rapid'e direkt'iĝ'is al la vizaĝ'o de Marta, li etend'is al ŝi la man'o'n.

— Trankvil'iĝ'u, sinjor'in'o, — li dir'is mild'e kaj serioz'e. — Vol'u sid'iĝ'i kaj iom ripoz'i. Vi ne rigard'os ja ĝi'n kiel mal'delikat'ec'o'n de mi'a flank'o, se, dezir'ant'e est'i util'a al vi, mi demand'os pri kelk'a'j ne'evit'ebl'a'j detal'aĵ'o'j. Ĉu vi prov'is jam i'a'n ali'a'n labor'o'n krom tiu, kiu al'port'as al vi tiel mizer'a'n rekompenc'o'n? Por kia okup'o vi sent'as vi'n plej'e kapabl'a kaj taŭg'a? Se mi tio'n sci'os, mi ebl'e i'o'n pri'pens'os... trov'os...

Marta sid'iĝ'is. La larm'o'j sur si'a vizaĝ'o sek'iĝ'is, la okul'o'j akcept'is tiu'n esprim'o'n de prudent'o kaj mem'konsci'o, kiu'n ili ĉiam hav'is, kiam la jun'a vir'in'o koncentr'iĝ'is la fort'o'j'n de si'a vol'o kaj spirit'o. Esper'o en'ir'is en ŝi'a'n kor'o'n, ŝi kompren'is, ke ĝi'a plen'um'iĝ'o de'pend'as de la inter'parol'o, kiu'n ŝi est'as hav'ont'a, ŝi ek'sent'is si'n de'nov'e kuraĝ'a kaj ŝajn'is trankvil'a.

La inter'parol'o ne daŭr'is long'e. Marta parol'is sincer'e, sed konciz'e, ŝi rakont'is nur la fakt'o'j'n de si'a pas'int'ec'o. Kaŭz'e de fier'ec'o, kiu de'nov'e en ŝi vek'iĝ'is, ŝi pri la hav'it'a'j sent'o'j parol'is mal'mult'e aŭ preskaŭ neni'o'n. La libr'ist'o bon'eg'e ŝi'n kompren'is. Li'a penetr'em'a okul'o est'is fiks'it'a sur ŝi'a vizaĝ'o, sed oni pov'is vid'i, ke en la rakont'o de la jun'a vir'in'o li vid'is pli ol ŝi'n sol'a'n kaj pli ol la sort'o'n de ŝi sol'a.

Grand'a soci'a problem'o, ebl'e grand'a mal'just'aĵ'o, turment'ant'a la intern'o'n de la soci'o, aper'is antaŭ la pens'o'j de la bon'a kaj kler'a hom'o, kiam li atent'e, kun interes'o kaj kor'tuŝ'it'ec'o aŭskult'is la histori'o'n de la jun'a vir'in'o, kiu, malgraŭ si'a energi'o, klopod'ad'o kaj pen'ad'o, ne pov'is trov'i por si lok'o'n sur la ter'o.

Marta lev'iĝ'is de la taburet'o, sur kiu ŝi sid'is en la daŭr'o de kelk'e da minut'o'j, kaj, etend'ant'e la man'o'n al la libr'ist'o, ŝi dir'is:

— Mi dir'is al vi ĉio'n. Mi ne hont'is konfes'i la tromp'iĝ'o'j'n, kiu'j ĝis nun mi'n traf'is, ĉar se la fort'o'j mi'n tromp'is, mi'a'j intenc'o'j est'is honest'a'j. Mi far'is ĉio'n, kio'n mi pov'is kaj kapabl'is. La esenc'o de mi'a mal'feliĉ'o konsist'as en tio, ke mi pov'is mal'mult'e, ke mi neni'o'n sufiĉ'e kapabl'is. Sed mi'a'j ĝis'nun'a'j prov'o'j ne ampleks'is ja ankoraŭ la tut'a'n rond'o'n da divers'a'j hom'a'j labor'o'j; ebl'e inter ili trov'iĝ'as ankoraŭ io ankaŭ por mi. Ĉu mi pov'as hav'i i'a'n esper'o'n? Dir'u al mi sincer'e kaj sen hezit'o, mi pet'as vi'n en la nom'o de tiu, kiu iam ĝu'is vi'a'n amik'ec'o'n kaj kiu jam ne viv'as, en la nom'o de la est'aĵ'o'j, kiu'j est'as kar'a'j por vi...

La libr'ist'o prem'is la al li etend'it'a'n man'o'n. Li'a man'prem'o est'is varm'a kaj kor'a. Post moment'a medit'o li komenc'is parol'i:

— Ĉar vi, sinjor'in'o, ordon'is al mi est'i sincer'a, mi dev'as dir'i la mal'ĝoj'a'n ver'o'n. Esper'o'n pli'bon'ig'i vi'a'n sort'o'n per labor'o vi pov'as hav'i nur mal'grand'a'n kaj tre ne'cert'a'n! Vi dir'is pri la ampleks'o de la hom'a'j labor'o'j; sed la ampleks'o de la labor'o'j ĝeneral'e hom'a'j kaj la ampleks'o de la labor'o'j vir'in'a'j est'as koncern'e si'a'n grand'ec'o'n du ne'mezur'ebl'e mal'egal'a'j ampleks'o'j. La last'a'n vi jam preskaŭ la tut'a'n el'ĉerp'is per vi'a'j sen'frukt'a'j prov'o'j.

Marta aŭskult'is tiu'j'n vort'o'j'n kun mal'lev'it'a'j okul'o'j, en poz'o sen'mov'a. La libr'ist'o rigard'is ŝi'n per okul'o'j plen'a'j de kun'sent'o.

— Ĉio'n ĉi tio'n mi dir'is al vi por tio, ke vi ne iluzi'u vi'n per tro grand'a esper'o kaj ne spert'u nov'a'n sen'iluzi'iĝ'o'n, ebl'e ankoraŭ pli dolor'a'n ol la ali'a'j. Mi tamen ne vol'us, ke vi for'ir'u de ĉi tie kun la pens'o, ke mi ne vol'is don'i al vi help'a'n man'o'n. En la daŭr'o de kvin jar'o'j vi est'is la ĉiu'tag'a kun'viv'ant'in'o de hom'o kler'a, tio signif'as mult'e; mi sci'as, ke en la aŭtun'a'j kaj vintr'a'j vesper'o'j vi hav'is la kutim'o'n kun'e leg'i, de tio dev'is kolekt'iĝ'i ĉe vi cert'a proviz'o da sci'o'j. Krom tio permes'u al mi dir'i, ke vi'a manier'o de si'n'esprim'ad'o kaj vi'a manier'o rigard'i la viv'o'n montr'as, ke vi'a mens'o ne est'as tut'e ne'pri'labor'it'a. Tial mi opini'as, ke prov'i labor'o'n sur nov'a kamp'o vi pov'as kaj dev'as...

Ĉe la last'a'j vort'o'j la libr'ist'o de'pren'is de bret'o ne'grand'a'n libr'o'n. La okul'o'j de Marta ek'bril'is.

— Ĉi tio est'as ĵus aper'int'a verk'et'o de unu el la franc'a'j pens'em'ul'o'j; ĝi'a traduk'o pov'as est'i util'a por ni'a publik'o kaj por mi'a'j interes'o'j. Mi intenc'is komisi'i la traduk'o'n al iu ali'a, sed nun mi est'as feliĉ'a, ke mi pov'as serv'i per ĝi al la edz'in'o de ni'a am'at'a kaj ne'forges'ebl'a sinjor'o Swicki...

Dir'ant'e tio'n, la libr'ist'o en'volv'is en paper'o'n la blu'a'n volum'et'o'n.

— Ĝi est'as verk'o, kiu trakt'as pri unu el la aktual'a'j soci'a'j demand'o'j; ĉar ĝi est'as skrib'it'a klar'e kaj por ĉiu'j kompren'ebl'e, ĝi ne est'os tro mal'facil'a por traduk'i. Por ke vi sci'u, pro kio vi labor'os, mi pov'as difin'i, ke honorari'o'n (pardon'u ĉi tiu'n oficial'a'n esprim'o'n) mi pov'os don'i al vi en la kvant'o de cent spes'mil'o'j. Se ĉi tiu okup'o montr'iĝ'os taŭg'a por vi, tiam post'e trov'iĝ'os ebl'e ankaŭ io ali'a por traduk'i. Krom tio ne mi sol'a est'as ja ĉi tie el'don'ist'o, kaj se vi akir'os la reputaci'o'n de bon'a traduk'ist'in'o, oni vi'n vok'os al divers'a'j lok'o'j. Pri la lingv'o german'a vi dir'is al mi, ke vi sci'as ĝi'n en tre mal'fort'a grad'o; tio est'as domaĝ'a. Traduk'o'j el ĉi tiu lingv'o est'us pli dezir'at'a'j kaj pli bon'e pag'at'a'j. Tamen se en kelk'e da labor'o'j vi bon'e sukces'os, vi hav'os la ebl'o'n pren'i kelk'a'j'n dek'o'j'n da lecion'o'j... en la tag'o vi traduk'ad'os verk'o'j'n franc'a'j'n, en la nokt'o'j vi perfekt'iĝ'ad'os en la lingv'o de la german'o'j... tia dev'as est'i la labor'ad'o de vir'in'o. Paŝ'o post paŝ'o kaj self-help...

Marta per trem'ant'a'j man'o'j pren'is la al ŝi don'at'a'n libr'o'n.

— Ho, sinjor'o! — ŝi dir'is, pren'ant'e per ambaŭ man'o'j la man'o'n de la libr'ist'o. — Di'o rekompenc'u vi'n per feliĉ'o de tiu'j, kiu'j'n vi am'as.

Neni'o'n plu ŝi pov'is dir'i, post kelk'e da sekund'o'j ŝi est'is jam sur la strat'o. Ŝi ir'is nun per rapid'a'j paŝ'o'j. Kun kor'tuŝ'ec'o ŝi pens'is pri la nobl'a ag'o de la libr'ist'o rilat'e ŝi'n, pri la afabl'ec'o kaj serv'em'ec'o, kiu'n li montr'is al ŝi. El ĉi tiu pens'o el'volv'iĝ'is pens'o ali'a. Mi'a Di'o, dir'is en si'a spirit'o la jun'a vir'in'o, tiom da bon'a'j hom'o'j mi renkont'as sur mi'a voj'o, kial do est'as al mi tiel mal'facil'e viv'i? La libr'o, kiu'n ŝi port'is, brul'ig'is al ŝi la man'o'j'n. Ŝi dezir'us kun rapid'ec'o de sag'o ating'i si'a'n ĉambr'et'o'n, por tra'rigard'i la paĝ'o'j'n, kiu'j ebl'e est'is al'port'ont'a'j al ŝi sav'o'n. Dum la voj'o tamen ŝi en'ir'is en mal'grand'a'n butik'o'n kun ŝu'o'j kaj aĉet'is par'o'n da mal'grand'a'j ŝu'et'o'j. Kiam ŝi fin'e en'kur'is en la pord'eg'o'n de la grand'a dom'o ĉe la strat'o Piwna, ŝi ne ir'is rekt'e sur la ŝtup'ar'o'n, sed ŝi direkt'is si'n en la profund'o'n de la kort'o al la mal'grand'a pord'o de la loĝ'ej'o de la kort'ist'o. Ĉar tie, sub la pag'at'a observ'ad'o de la kort'ist'edz'in'o, Janj'o pas'ig'ad'is ĉiu'tag'e la long'a'j'n hor'o'j'n, dum kiu'j ŝi'a patr'in'o kudr'ad'is en la labor'ej'o de sinjor'in'o Szwejc. En la ekster'aĵ'o de la infan'o dum la pas'int'a'j monat'o'j montr'iĝ'is ankoraŭ pli grand'a'j kaj pli profund'a'j ŝanĝ'o'j, ol en la ekster'aĵ'o de la patr'in'o. La vang'o'j de Janj'o kav'iĝ'is kaj kovr'iĝ'is per mal'san'ec'a flav'o; ŝi'a funebr'a, brun'iĝ'int'a kaj en kelk'a'j lok'o'j dis'ŝir'it'a vest'et'o kvazaŭ pend'is sur ŝi'a mal'gras'iĝ'int'a korp'o, la nigr'a'j okul'o'j pli'vast'iĝ'is, perd'is la antaŭ'a'n bril'o'n kaj mov'iĝ'em'ec'o'n, kaj en ili'a esprim'o oni vid'is tiu'n mut'a'n dolor'plend'o'n, per kiu disting'iĝ'as la rigard'o de infan'o'j prem'at'a'j fizik'e kaj moral'e.

Ek'vid'int'e la patr'in'o'n, Janj'o ne ĵet'iĝ'is al ŝi'a kol'o, ne ek'pep'is kiel ŝi farad'is antaŭ'e, ne ek'plaŭd'is per si'a'j mal'grand'a'j man'et'o'j. Kun klin'it'a kap'et'o kaj mal'gras'a'j, frost'o'mal'varm'a'j man'et'o'j, al'prem'it'a'j ĉirkaŭ la lan'a tuk'o, per kiu ŝi si'n kovr'is, ŝi en'ir'is kun la patr'in'o en la sub'tegment'a'n ĉambr'et'o'n kaj tuj sid'iĝ'is sur la plank'o antaŭ la mal'plen'a kamen'o en poz'o kun'tir'it'a kaj sufer'e kun'prem'it'a. Marta met'is la libr'o'n sur la tabl'o'n kaj el'pren'is kelk'e da lign'o'pec'o'j el mal'antaŭ la forn'o. Janj'o sekv'is ŝi'n per si'a'j sen'bril'a'j kaj larĝ'a'j okul'o'j.

— Ĉu vi hodiaŭ jam plu neni'e'n ir'os? — ŝi dir'is post moment'o per voĉ'o, kies obtuz'a kaj serioz'a son'ad'o prezent'is frap'ant'a'n kontrast'o'n kun la mal'grand'a infan'a figur'o.

— Ne, mi'a infan'o, — respond'is Marta, — mi neni'e'n plu ir'os hodiaŭ. Morgaŭ est'as grand'a fest'o, kaj hodiaŭ post'tag'mez'e oni dir'is al ni, ke ni ne ven'u.

Dir'ant'e tio'n, Marta met'is la lign'o'n sur la kamen'o'n kaj genu'iĝ'int'e vol'is en'brak'ig'i la fil'in'et'o'n.

Sed apenaŭ ŝi ek'tuŝ'is ŝi'a'n brak'o'n, el la buŝ'o de Janj'o el'salt'is kri'et'o de dolor'o.

— Kio est'as al vi? — ek'kri'is Marta.

— Mi'n dolor'as ĉi tie, pa'nj'o! — respond'is la infan'o, sen plend'o en la voĉ'o, sed tre mal'laŭt'e.

— Dolor'as! kial? kiel long'e? — zorg'e demand'ad'is la patr'in'o. Janj'o silent'is kaj sid'is sen'mov'e kun mal'lev'it'a'j okul'o'j. Nur ŝi'a pal'a buŝ'et'o iom trem'is, kiel okaz'as ordinar'e ĉe la infan'o'j, kiam ili pen'as re'ten'i fort'a'n plor'o'n. Mart'a'n mal'trankvil'ig'is la obstin'a silent'ad'o de la infan'o ebl'e pli, ol la el'montr'it'a dolor'o. Rapid'e ŝi dis'buton'um'is la mal'streĉ'e sur'pend'ant'a'n vest'et'o'n kaj de'ŝov'is ĝi'n de unu brak'o de la infan'o. Sur la mal'gras'a blank'a brak'o, kiu'n nud'ig'is la man'o de la patr'in'o, vid'iĝ'is nigr'e-blu'a makul'o. Marta konvulsi'e kun'plekt'is la man'o'j'n. Vid'ebl'e ia terur'a pens'o tra'kur'is ŝi'a'n kap'o'n.

— Ĉu vi fal'is aŭ frap'iĝ'is? — ŝi demand'is mal'laŭt'e kun okul'o'j fiks'it'a'j sur la mal'lum'a makul'o.

Janj'o silent'is ankoraŭ moment'o'n, post'e ŝi subit'e lev'is la mal'lev'it'a'j'n palpebr'o'j'n, kaj tiam montr'iĝ'is, ke ŝi'a'j okul'o'j est'as plen'a'j de larm'o'j. Tamen ŝi ĉiam ankoraŭ de'ten'is si'n de plor'ad'o, ŝi'a mal'grand'a brust'o fort'e labor'is, la mal'dik'a'j lip'o'j trem'is kiel foli'et'o'j.

— Pa'nj'o, — ŝi murmur'et'is post moment'o, al'klin'iĝ'ant'e al la patr'in'o, — mi sid'is hodiaŭ tie ĉe la forn'o... est'is al mi mal'varm'e... Antoniowa port'is akv'o'n al la fajr'o... kroĉet'iĝ'is je mi'a vest'et'o, dis'verŝ'is la akv'o'n kaj koler'iĝ'int'e bat'is mi'n tiel fort'e... fort'e...

La last'a'j'n vort'o'j'n ŝi dir'is tre mal'laŭt'e, per la kap'o kaj brust'o ŝi al'prem'iĝ'is al la brust'o de la patr'in'o kaj trem'is per la tut'a korp'o. Marta ne ek'ĝem'is kaj ne ek'kri'is, ŝi'a vizaĝ'o dum moment'o aspekt'is kiel ŝton'iĝ'int'a, sed la pal'a'j lip'o'j kun'prem'iĝ'is pli fort'e kaj el la okul'o'j sen'mov'e rigard'ant'a'j en la spac'o'n bril'is ĉiam pli akr'a kaj pli mal'seren'a lum'o.

— Ha! — ŝi fin'e ek'ĝem'eg'is kaj ĉirkaŭ'pren'is la flam'ant'a'n frunt'o'n per si'a'j inter'plekt'it'a'j man'o'j. En ĉi tiu mal'long'a ek'ĝem'o son'is obtuz'a koler'o kaj sen'fin'a dolor'o. Dum kelk'e da minut'o'j la patr'in'o kaj la infan'o prezent'is grup'o'n da du brust'o'j kaj du vizaĝ'o'j, el kiu'j unu, la vir'in'a, kun sek'a'j kaj mal'seren'e flam'ant'a'j okul'o'j klin'iĝ'is super la du'a, infan'a, pal'a kaj mal'sek'a de larm'o'j. Post moment'o Marta for'pren'is la man'o'j'n de la frunt'o kaj met'is ili'n sur la kap'o'n de la fil'in'o. Ŝi for'ŝov'is de la infan'a frunt'o ŝi'a'j'n inter'konfuz'it'a'j'n har'o'j'n, for'viŝ'is la larm'o'j'n de la mal'gras'a'j vang'et'o'j, buton'um'is sur la brust'o la vest'et'o'n, varm'ig'is inter si'a'j man'plat'o'j la frost'iĝ'int'a'j'n man'et'o'j'n. Ĉio'n ĉi tio'n ŝi far'is silent'e. Kelk'e da foj'o'j ŝi mal'ferm'is la buŝ'o'n, kvazaŭ ŝi vol'us i'o'n dir'i, sed mank'is al ŝi la voĉ'o. Fin'e ŝi lev'iĝ'is de la plank'o kaj lev'is Janj'o'n. Ŝi sid'ig'is ŝi'n sur la lit'o kaj el'pren'is el la poŝ'o la ŝu'et'o'j'n en'volv'it'a'j'n en paper'o.

Sur ŝi'a buŝ'o est'is nun rid'et'o, strang'a rid'et'o! Ĝi en'hav'is en si i'o'n art'a'n, sed sam'temp'e ankaŭ i'o'n tre alt'a'n; sam'temp'e kun pen'a si'n'dev'ig'ad'o oni pov'is vid'i en ĝi am'o'n kaj hero'ec'o'n de patr'in'o, kiu si'a'j'n propr'a'j'n dolor'o'j'n ali'form'ig'as en rid'et'o'j'n, por sek'ig'i per ili la larm'o'j'n de si'a infan'o.

La tag'o fin'iĝ'is, la urb'a'j horloĝ'o'j son'is nokt'o'mez'o'n, sed en la sub'tegment'a ĉambr'et'o ankoraŭ brul'is la lamp'o; ĉi tiu ĉambr'et'o aspekt'is nun ankoraŭ pli mal'gaj'e ol tiam, kiam la jun'a vir'in'o la unu'a'n foj'o'n trans'paŝ'is ĝi'a'n sojl'o'n. Ne trov'iĝ'is jam en ĝi la ŝrank'o, nek la komod'o, nek la du led'a'j sak'et'o'j. La unu'a'j'n du objekt'o'j'n kun'e kun la du nov'a'j seĝ'o'j la lu'ant'in'o for'don'is al la dom'administr'ant'o, ĉar ŝi ne pov'is plu pag'i por ili'a lu'ad'o; la last'a'j'n ŝi vend'is en tag'o'j de grand'a'j frost'o'j, por ke ŝi pov'u aĉet'i por la ricev'it'a mon'o pli da hejt'o'lign'o. Rest'is en la ĉambr'et'o nur unu lit'o, sur kiu en ĉi tiu moment'o, ĉirkaŭ'kovr'it'a de la nigr'a tuk'o de la patr'in'o, dorm'is Janj'o, du lam'a'j seĝ'o'j kaj unu nigr'e kolor'ig'it'a tabl'o. Sub la blank'a lum'o de la lamp'o kaj ĉirkaŭ'it'a de dik'a plekt'aĵ'o de nigr'a'j har'lig'o'j, la vizaĝ'o de la ĉe'tabl'e sid'ant'a vir'in'o bel'e kaj sever'trajt'e disting'iĝ'is en la du'on'lum'o de la ĉambr'et'o. Marta ankoraŭ ne labor'is, kvankam ĉiu'j material'o'j de ŝi'a est'ont'a labor'o, la libr'o, paper'o, plum'o, kuŝ'is antaŭ ŝi. Ŝi'n kapt'is ne'for'pel'ebl'a, ne'venk'ebl'a rev'ad'o. Ne'atend'it'a'j, bril'ant'a'j perspektiv'o'j kre'iĝ'is antaŭ ŝi'a'j okul'o'j, ŝi ne pov'is for'ŝir'i de ili si'a'n rigard'o'n, lac'ig'it'a'n de la mal'lum'o. Ŝi ne est'is jam tiel fid'o'plen'a kiel tiam, kiam ŝi antaŭ tiu sam'a tabl'o sid'iĝ'is kun krajon'o en la man'o, sed ŝi ne hav'is sufiĉ'e da fort'o'j, por aŭskult'i la murmur'ad'o'n de dub'o. Ĝi est'is en ŝi, tiu murmur'ad'o, sed ŝi for'turn'ad'is de ĝi si'a'n orel'o'n, dum ŝi aŭskult'ad'is sen'ĉes'e la vort'o'j'n de la libr'ist'o, kiu'j plen'ig'is ĉiu'j'n ŝi'a'j'n pens'o'j'n. El tiu'j vort'o'j ŝpin'iĝ'is long'a vic'o da or'a'j rev'o'j de la vir'in'o, de la patr'in'o. Pov'i plen'um'ad'i labor'o'n agrabl'a'n, kvankam mal'facil'a'n, labor'o'n, kiu alt'ig'as la spirit'o'n kaj respond'as al ĝi'a'j plej profund'a'j bezon'o'j, — kia plezur'eg'o tio est'as! Labor'en'spez'i dum kelk'e da semajn'o'j cent spes'mil'o'j'n — kia riĉ'ec'o tio est'as! Kiam ŝi iam far'iĝ'os tia riĉ'a grand'a sinjor'in'o, la unu'a afer'o, kiu'n ŝi far'os, est'os pren'i i'a'n honest'a'n ne'jun'a'n serv'ant'in'o'n, kiu hav'as si'a'j'n infan'o'j'n aŭ almenaŭ am'as infan'o'j'n kaj sekv'e pov'us vart'i Janj'o'n zorg'e, prudent'e. Post'e... (Marta demand'is si'n mem, ĉu ŝi ne est'as tro postul'em'a en si'a rev'ad'o) post'e ŝi ebl'e for'las'os ĉi tiu'n nud'a'n, mal'varm'a'n, mal'seren'a'n ĉambr'o'n, en kiu al ŝi mem est'as tiel mal'gaj'e kaj kiu por ŝi'a infan'o est'as tiel mal'san'ig'a, kaj ŝi lu'os ie, ĉe ia mal'grand'a sed pur'a sen'bru'a strat'o, du ĉambr'et'o'j'n varm'a'j'n, sek'a'j'n, sun'a'j'n... Post'e... se ŝi akir'os reputaci'o'n de bon'a traduk'ist'in'o kaj ricev'ad'os mult'a'j'n mend'o'j'n, se tiu'j cent spes'mil'o'j, tiu grand'eg'a sum'o mult'e da foj'o'j ven'os en ŝi'a'j'n man'o'j'n, ŝi serĉ'os instru'ist'o'j'n de lingv'o'j kaj de desegn'ad'o, ŝi lern'os en la daŭr'o de tut'a'j tag'o'j kaj nokt'o'j, sen ripoz'o, kun fervor'o kaj pacienc'o, ĉar tia dev'as ja est'i la labor'o de vir'in'o, paŝ'o post paŝ'o kaj per propr'a'j fort'o'j... Post'e... Janj'o kresk'os... Kun kia atent'o la okul'o de la patr'in'o observ'ad'os kaj diven'ad'os ŝi'a'j'n natur'a'j'n talent'o'j'n, por neniu'n el ili las'i sen uz'o, sed kontraŭ'e, el ĉiu el ili forĝ'i por la est'ont'a vir'in'o spirit'a'n trezor'o'n, batal'il'o'n por la batal'o pri la viv'o... La lern'ad'o de Janj'o, ŝi'a kler'ec'o, fort'o, feliĉ'o kaj sen'danĝer'ec'o de la tut'a est'ont'ec'o est'os frukt'o de labor'ad'o de ŝi'a patr'in'o. Kun kia trankvil'ec'o ŝi tiam ferm'ad'os si'a'j'n okul'o'j'n por fort'ig'a dorm'o, kun kia ĝoj'o ŝi mal'ferm'ad'os ili'n ĉiu'maten'e, salut'ant'e nov'a'n tag'o'n de labor'o kaj dev'o'plen'um'o, sed sam'temp'e ankaŭ de trankvil'ec'o kaj kontent'ec'o! Kun kia fier'ec'o ŝi ir'ad'os tiam inter la hom'o'j'n, sent'ant'e, ke ŝi est'as egal'a al ili rilat'e la fort'o'n kaj hom'a'n ind'ec'o'n; kun kia sen'pez'ig'it'a kaj feliĉ'e tuŝ'it'a kor'o ŝi genu'iĝ'os sur la tomb'o de la hom'o, kiu'n ŝi am'is, kaj al li'a etern'e antaŭ ŝi'a'j okul'o'j star'ant'a bild'o ŝi dir'os: mi far'iĝ'is ind'a vi'n! mi ne sub'fal'is al la mal'bon'a sort'o! mi evit'is mort'o'n per'mal'sat'a'n kaj viv'o'n per'almoz'a'n! Mi kapabl'is ŝirm'i per pri'zorg'ad'o kaj eduk'i por la est'ont'ec'o vi'a'n kaj mi'a'n infan'o'n! Post'e..,

Nun la okul'o'j de Marta traf'is la bild'et'o'n, kiu pend'is proksim'e de ŝi sur la mur'o. Tio est'is tiu desegn'aĵ'o, kiu est'is for'rifuz'it'a de ŝi'a'j pan'don'ant'o'j kaj re'don'it'a al ŝi. Ŝi est'is ornam'int'a per ĝi la mal'riĉ'a'n nud'a'n ĉambr'et'o'n, kaj nun ŝi fiks'is sur ĝi la silent'e flam'ant'a'j'n okul'o'j'n. Mal'grand'a kamp'ar'a dom'et'o, branĉ'larĝ'a arb'o, bird'et'o kant'ant'a sur siring'a arb'et'aĵ'o, klar'a aer'o de kamp'ar'o kaj profund'a silent'ec'o de bon'odor'a'j kamp'o'j... Ho Di'o! se ŝi pov'us tiom labor'en'spez'i, tiom mult'eg'e, ke tia modest'a lok'et'o, freŝ'a, verd'a, pov'u far'iĝ'i ŝi'a propr'aĵ'o! Ŝi tiam est'os jam ne'jun'a vir'in'o, la vent'et'o, kiu murmur'os en la branĉ'o'j, mal'varm'et'ig'os ŝi'a'n frunt'o'n ŝvit'kovr'it'a'n de la labor'o'j de la viv'o, la lac'ig'it'a'j okul'o'j ĝu'os la kolor'o'n de freŝ'a verd'aĵ'o, kaj la bird'et'o, kiu kant'is, kiam ŝi est'is en lul'il'o, kant'os por ŝi super ŝi'a por etern'e dorm'iĝ'ant'a kap'o la last'a'n kant'o'n de ĉi tiu ter'o.

Tiel rev'is la mal'riĉ'a vir'in'o. En tiu nokt'o en la sub'tegment'a ĉambr'et'o la lamp'o rest'is ne'esting'it'a ĝis la maten'iĝ'o. Marta leg'is la libr'o'n, kiu'n oni komisi'is al ŝi traduk'i el fremd'a lingv'o. Komenc'e ŝi leg'is mal'rapid'e, atent'e, post'e kun entuziasm'o, kun preskaŭ febr'a interes'o. Ŝi kompren'is la pens'o'n de la aŭtor'o, la objekt'o de la verk'o tra'penetr'is ŝi'a'n cerb'o'n, klar'a kaj preciz'a ĝi star'is antaŭ ŝi'a'j okul'o'j. Ŝi'a kompren'ad'o far'iĝ'is kvazaŭ elast'a rond'o kaj ampleks'is ĉiam pli grand'a'n, pli plen'a'n tut'aĵ'o'n; la intuici'o, tiu alt'a kaj mal'oft'a natur'don'o, kiu el hom'o far'as du'on'di'o'n, lev'iĝ'is el la profund'o de la spirit'o de la jun'a vir'in'o kaj murmur'is al ŝi en la orel'o'n vort'o'j'n de ĝis nun ne kon'at'a'j problem'o'j.

Est'is jam lum'a tag'o, kiam Marta esting'is la lamp'o'n kaj pren'is plum'o'n. Ŝi skrib'is, kaj de temp'o al temp'o, for'tir'ant'e la okul'o'j'n for de la paper'o, ŝi direkt'ad'is ili'n al tiu flank'o de la ĉambr'o, kie star'is la lit'o kun la dorm'ant'a infan'o. Ĉe la blank'a lum'o de la vintr'a maten'o Janj'o aspekt'is pal'e kaj sufer'ant'e. Kiam la unu'a radi'o de la sun'o penetr'is en la ĉambr'o'n, ŝi mal'ferm'is la okul'o'j'n. Tiam la patr'in'o lev'iĝ'is, genu'iĝ'is ĉe la lit'o kaj, ĉirkaŭ'pren'ant'e per la brak'o la du'on'e dorm'ant'a'n korp'o'n de la infan'o, klin'is al la kusen'o la lac'a'n, varm'eg'a'n kap'o'n.

En tiu sam'a moment'o mov'ad'o ek'bol'is en la urb'o. Ek'bru'is vetur'il'o'j, ek'son'is preĝ'ej'a'j sonor'il'o'j, ek'bol'is inter'parol'o'j, rid'o'j, kri'o'j. Varsovio salut'is la nov'a'n jar'o'n.

De'post la tag'o, en kiu Varsovio salut'is la nov'a'n jar'o'n, pas'is ses semajn'o'j. Je la unu'a hor'o post'tag'mez'e Marta, kiel ordinar'e for'las'is la kudr'ej'o'n, por ir'i hejm'e'n kaj pret'ig'i tag'manĝ'o'n por si kaj por la infan'o. Ŝi kis'is Janj'o'n, kiu, mal'gaj'a kaj kor'prem'at'a en la mal'vast'a ĉambr'et'o de la kort'ist'o, iom re'vigl'iĝ'ad'is ek'vid'ant'e la patr'in'o'n, kaj, al'met'int'e al ne'grand'a fajr'o pot'et'o'n kun manĝ'aĵ'o, la jun'a vir'in'o el'ŝov'is la tir'kest'o'n de la tabl'o kaj el'pren'is el ĝi dek'kelk'e da foli'o'j da paper'o. Tio est'is la jam fin'it'a traduk'o de la franc'a verk'o. Por ĝi'n pret'ig'i, ŝi labor'is kvin semajn'o'j'n, kaj la trans'skrib'o okup'is unu semajn'o'n. Nun kun rid'et'o sur la buŝ'o ŝi tra'rigard'is la paĝ'o'j'n plen'a'j'n de bel'form'a kaj pur'a skrib'aĵ'o.

Dum la last'a pas'int'a temp'o en ŝi'a ekster'aĵ'o aper'is nov'a'j ŝanĝ'o'j, sed tut'e ali'a'j ol antaŭ'e. Ŝi labor'is du'obl'e, ĉar ŝi labor'is tag'e kaj nokt'e. Dek hor'o'j'n en la tag'o ŝi kudr'ad'is, naŭ hor'o'j'n en la nokt'o ŝi skrib'ad'is, unu hor'o'n ŝi pas'ig'ad'is en inter'parol'ad'o kun la infan'o, kvar hor'o'j'n ŝi dorm'ad'is. Tio est'is viv'manier'o cert'e ne konform'a al la regul'o'j de la higien'o, kaj tamen la stri'o'j de mal'san'ec'a flav'o mal'aper'is de la vizaĝ'o de Marta, ŝi'a frunt'o glat'iĝ'is, la okul'o'j ricev'is de'nov'e la antaŭ'a'n bril'o'n. Ŝi tus'is mal'pli oft'e, aspekt'is san'e kaj preskaŭ freŝ'e. Ŝi'a spirit'o, kviet'ig'it'a de trankvil'ec'o kaj vigl'ig'it'a de esper'o, fort'ig'is la antaŭ'e sen'fort'ig'it'a'n korp'o'n, nobl'a kontent'ec'o pri si mem de'nov'e rekt'ig'is la graci'a'n tali'o'n, re'don'is la seren'ec'o'n al la frunt'o. Post la tag'manĝ'o, kiu konsist'is el unu tre simpl'a manĝ'o'spec'o kaj pec'o da nigr'a pan'o, Marta ĉirkaŭ'volv'is per foli'o da mal'dik'a paper'o la tra'rigard'it'a'n manuskript'o'n. Ŝi tio'n far'is kun ia apart'a pen'ad'o, kaj sur ŝi'a vizaĝ'o oni pov'is vid'i la sent'o'n de zorg'em'ec'o kaj sam'temp'e de intern'a profund'a plezur'o. Sur unu el la alt'a'j tur'o'j de la urb'o ek'son'is la du'a hor'o. Marta for'konduk'is Janj'o'n al la ĉambr'o de la kort'ist'o kaj el'ir'is en la urb'o'n. Je la tri'a hor'o ŝi dev'is est'i sur si'a ordinar'a lok'o de la kudr'ej'o de sinjor'in'o Szwejc, sed antaŭ'e ŝi vol'is vizit'i la kon'at'a'n libr'ej'o'n.

La libr'ist'o-el'don'ist'o star'is, kiel ordinar'e, mal'antaŭ la magazen'a skrib'tabl'o kaj est'is okup'it'a je en'skrib'ad'o de cifer'o'j kaj not'o'j en grand'a'n libr'o'n. Kiam Marta en'ir'is, li lev'is la kap'o'n. Al la en'ir'ant'in'o li far'is tre afabl'a'n salut'o'n.

— Vi jam fin'is vi'a'n labor'o'n, — li dir'is, pren'ant'e la manuskript'o'n el la man'o de Marta, — bon'e, mi atend'is ĝi'n sen'pacienc'e. Ĉi tiu verk'o dev'as est'i el'don'at'a nun aŭ neniam... la problem'o est'as aktual'a, tre grav'a por la moment'o, ĝi ne pov'as atend'i... hodiaŭ ĝi interes'as la publik'o'n, morgaŭ ĝi pov'as est'i indiferent'a por ĝi. Kun la tra'rigard'o de la manuskript'o mi rapid'os. Vol'u ven'i morgaŭ je la sam'a hor'o, kaj mi pov'os don'i al vi sci'ig'o'n decid'a'n.

En tiu tag'o en la kudr'ej'o de sinjor'in'o Szwejc Marta mal'mult'e sukces'is en si'a labor'ad'o. Ŝi pen'is plen'um'i kiel ebl'e plej bon'e tio'n, kio'n malgraŭ ĉio ŝi nom'is si'a dev'o, sed ŝi ne pov'is. Ŝi'a'j man'o'j trem'is, de temp'o al temp'o nebul'o kovr'is al ŝi la okul'o'j'n, ŝi'a kor'o frap'is tiel fort'e, ke ŝi ne pov'is liber'e spir'i. Nun, en ĉi tiu moment'o, ebl'e la libr'ist'o-el'don'ist'o ten'as antaŭ si ŝi'a'n manuskript'o'n, leg'as ĝi'n... tra'kur'as per la okul'o'j ebl'e la kvin'a'n paĝ'o'n... ho, ke li ĝi'n rapid'e tra'kur'u, ĉar ĝust'e tie trov'iĝ'as unu lok'o, kiu, est'ant'e mal'plej facil'e kompren'ebl'a, mal'plej bon'e aper'is en la traduk'o... sed kompens'e la fin'o de la manuskript'o, ĝi'a'j last'a'j paĝ'o'j, est'as traduk'it'a'j bon'eg'e... skrib'ant'e ili'n Marta mem sent'is ke ŝi'n kapt'as efektiv'a inspir'o, ke la pens'o de la majstr'o spegul'iĝ'as en ŝi'a'j vort'o'j kiel majest'a vizaĝ'o de saĝ'ul'o en plej pur'a spegul'o... En la loĝ'ej'o de sinjor'in'o Szwejc la horloĝ'o son'is la naŭ'a'n hor'o'n, la labor'ist'in'o'j dis'ir'is, Marta re'ir'is al si'a ĉambr'et'o. Je la nokt'o'mez'o ŝi prezent'is al si, ke la libr'ist'o-el'don'ist'o ĝust'e nun ferm'as la de ŝi skrib'it'a'n kaj de li leg'it'a'n kajer'o'n. Ho, kiom mult'e ŝi don'us por tio, se ŝi pov'us en ĉi tiu moment'o vid'i li'a'n fizionomi'o'n! Ĉu ĝi est'as kontent'a aŭ mal'gaj'a, sever'a aŭ promes'ant'a plen'um'o'n de ŝi'a esper'o? Maten'a lum'o jam penetr'is en la ĉambr'et'o'n, kiam Marta, apog'iĝ'int'e sur kusen'o, per okul'o'j, kiu'j dum la tut'a nokt'o ne ferm'iĝ'is eĉ por moment'o, rigard'is la pec'o'n da ĉiel'o vid'ebl'a'n tra la mal'grand'a fenestr'o. En tiu'j okul'o'j, kiu'j est'is larĝ'e mal'ferm'it'a'j kaj sen'mov'a'j, sub la pal'a frunt'o vid'iĝ'is profund'a pet'eg'o, el ili flu'is mut'a, sed varm'eg'a preĝ'o. Je la ok'a hor'o ŝi dev'is laŭ la kutim'o ir'i al la kudr'ej'o, sed ŝi'a'j pied'o'j tiel trem'is, ŝi'a kap'o tiel flam'is kaj la brust'o tiel dolor'is, ke ŝi fal'is sur seĝ'o'n, ĉirkaŭ'pren'is per la man'plat'o'j la frunt'o'n kaj dir'is al si: mi ne pov'as! Lev'iĝ'ant'e, komb'ant'e si'a'j'n long'a'j'n silk'ec'a'j'n har'o'j'n, sur'met'ant'e la mal'nov'iĝ'int'a'n funebr'a'n vest'o'n, prepar'ant'e maten'a'n trink'aĵ'o'n por la infan'o kaj eĉ parol'ant'e kun Janj'o, ŝi ĉiam hav'is la sam'a'n pens'o'n en la kap'o: ĉu li akcept'os mi'a'n labor'o'n aŭ ne akcept'os? ĉu mi kapabl'as plen'um'i tia'j'n labor'o'j'n aŭ ĉu mi ne kapabl'as? “Am'as, ne am'as” murmur'et'ad'is la ĉarm'a Gretchen, de'ŝir'ant'e laŭ'vic'e la neĝ'o'blank'a'j'n foli'et'o'j'n de kamp'a astr'o; “kapabl'as, ne kapabl'as” medit'ad'is la mal'riĉ'a vir'in'o, ek'brul'ig'ant'e sur la kamen'o du mal'grand'a'j'n lign'o'pec'o'j'n, kuir'ant'e la mizer'a'n manĝ'aĵ'o'n, bala'ant'e la mal'gaj'a'n ĉambr'et'o'n kaj al'prem'ant'e al la brust'o si'a'n pal'a'n am'at'a'n infan'o'n. Kiu pov'us difin'i kun plen'a cert'ec'o, en kiu el la du demand'ant'a'j vir'in'o'j kuŝ'is pli profund'a, pli terur'a dram'o, kiu'n el ili la sort'o per si'a respond'o est'is pli kruel'e frakas'ont'a, kiu el ili est'is pli mal'feliĉ'a kaj pli danĝer'e minac'at'a malgraŭ si'a tre mal'grand'a postul'em'ec'o?

Ĉirkaŭ la unu'a hor'o post'tag'mez'e Marta est'is de'nov'e sur la trotuar'o de la strat'o Krakowskie Przedmiescie. Ju pli ŝi al'proksim'iĝ'is al la cel'o de si'a ir'ad'o, des pli ŝi mal'rapid'ig'is si'a'j'n paŝ'o'j'n. Jen ŝi est'is jam antaŭ la pord'o de la libr'ej'o, kaj tamen ŝi ne en'ir'is; ŝi far'is kelk'e da paŝ'o'j flank'e'n, apog'is si'n per la man'o al la balustrad'o, kiu ĉirkaŭ'is unu el la bel'eg'a'j palac'o'j, kaj star'is dum moment'o kun kap'o klin'it'a.

Nur post kelk'e da minut'o'j ŝi trans'ir'is la sojl'o'n, mal'antaŭ kiu atend'is ŝi'n ĝoj'o aŭ mal'esper'o.

Ĉi tiu'n foj'o'n krom la mastr'o de la magazen'o en la libr'ej'o est'is ne'jun'a hom'o kun okul'vitr'o'j, kun kalv'a kap'o, kun grand'a vizaĝ'o disting'iĝ'ant'a per larĝ'a'j kaj ŝvel'form'a'j vang'o'j. Li sid'is en la profund'o de la grand'a salon'o super kelk'a'j dek'o'j da volum'o'j dis'ĵet'it'a'j sur grand'a tabl'o kaj ten'is libr'o'n en la man'o. Marta ne don'is eĉ la plej mal'grand'a'n atent'o'n al la ne'kon'at'a hom'o, ŝi preskaŭ li'n ne vid'is. Ĉiu'j fort'o'j de ŝi'a spirit'o koncentr'iĝ'is en ŝi'a'j okul'o'j, kiu'j tuj de la sojl'o renkont'is la vizaĝ'o'n de la libr'ist'o kaj kvazaŭ al'glu'iĝ'is al ĝi. La libr'ist'o ĉi tiu'n foj'o'n sid'is mal'antaŭ la skrib'tabl'o kaj leg'is gazet'o'n. Antaŭ li kuŝ'is rul'pak'et'o de paper'aĵ'o. Marta re'kon'is si'a'n manuskript'o'n kaj ek'sent'is trem'o'n, kiu tra'kur'is ŝi'n de la kap'o ĝis la pied'o'j. Kial tiu manuskript'o trov'iĝ'is ĉi tie kaj est'is kun'volv'it'a tia'manier'e, kvazaŭ ĝi est'us tuj for'don'ot'a al iu? Ebl'e la libr'ist'o intenc'as ir'i tuj al la pres'ej'o kaj tial li met'is antaŭ si la kajer'o'n? ebl'e li ĝi'n ankoraŭ ne leg'is, li ne hav'is temp'o'n?... Ĉiu'okaz'e ĝi kuŝ'as ĉi tie ne por tio, ke oni ĝi'n re'don'u al tiu, kiu pas'ig'is super ĝi kelk'a'j'n dek'o'j'n da nokt'o'j, ek'am'is ĝi'n, el'dorlot'is ĝi'n, en'ŝlos'is en ĝi'n si'a'n plej kar'a'n esper'o'n... la sol'a'n esper'o'n! Ne, tiel ne pov'as est'i! Ĉi tiu'j pens'o'j kvazaŭ garb'o da fulm'o'j tra'kur'is la kap'o'n de Marta.

Ŝi al'paŝ'is al la libr'ist'o, kiu lev'iĝ'is kaj, ĵet'ant'e rigard'o'n sur la trov'iĝ'ant'a'n en la magazen'o ne'jun'a'n hom'o'n, etend'is al ŝi la man'o'n. Marta rimark'is li'a'n ĝen'at'ec'o'n, sed ŝi pens'is, ke la kaŭz'o de tio est'as la ĉe'est'ad'o de flank'a person'o. Tamen tiu last'a ŝajn'is tut'e en'profund'ig'it'a en la leg'ad'o'n; de la lok'o, sur kiu kontraŭ la libr'ist'o star'is Marta, la ne'kon'at'ul'o'n apart'ig'is inter'spac'o de dek'kelk'e da paŝ'o'j.

Marta profund'e ek'spir'is kaj demand'is mal'laŭt'e:

— Ĉu vi tra'leg'is mi'a'n manuskript'o'n?

— Mi tra'leg'is, sinjor'in'o, — respond'is la libr'ist'o... Pro Di'o! kio'n pov'as signif'i tiu son'ad'o de la voĉ'o, per kiu li el'dir'is si'a'j'n vort'o'j'n? En la mal'alt'a'j ton'o'j de li'a voĉ'o son'is kvazaŭ mal'kontent'ec'o, mild'ig'at'a de sincer'a kompat'o!

— Kia'n do sci'ig'o'n mi ricev'os de vi? — demand'is la vir'in'o ankoraŭ pli mal'laŭt'e ol antaŭ'e, kaj kun re'ten'it'a spir'ad'o, kun larĝ'e mal'ferm'it'a'j okul'o'j ŝi streĉ'e rigard'is la vizaĝ'o'n de la libr'ist'o. Ho, ke ŝi'a vid'o montr'iĝ'u erar'a! Sur la vizaĝ'o oni pov'is vid'i konfuz'o'n, lig'it'a'n kun tiu sam'a kompat'o, kiu son'is en la voĉ'o!

— La sci'ig'o, sinjor'in'o, — komenc'is la libr'ist'o du'on'voĉ'e kaj mal'rapid'e, — la sci'ig'o est'as ne'favor'a... tio mi'n dolor'as, tre dolor'as, ke mi dev'as tio'n dir'i al vi... sed mi est'as el'don'ist'o, respond'ec'a antaŭ la publik'o, mi est'as industri'ist'o, dev'ig'at'a gard'i mi'a'j'n interes'o'j'n. Vi'a labor'o posed'as mult'e da bon'a'j flank'o'j, sed... ĝi ne taŭg'as por pres'ad'o...

La buŝ'o de Marta iom ek'mov'iĝ'is, tamen ĝi el'ig'is neni'a'n son'o'n. La libr'ist'o, post moment'a silent'o, dum kiu li vid'ebl'e serĉ'is en si'a kap'o vort'o'j'n konform'a'j'n al la situaci'o, komenc'is parol'i.

— Dir'ant'e, ke vi'a traduk'o ne est'as sen cert'a'j bon'a'j flank'o'j, mi dir'is la ver'o'n; eĉ pli'e, se mi hav'as la rajt'o'n rigard'i mi'n kiel kompetent'a'n, mi pov'as dir'i kun cert'ec'o, ke vi posed'as vid'ebl'a'n talent'o'n por la plum'o. Vi'a stil'o don'as sufiĉ'e fort'a'n pruv'o'n de tiu talent'o, ĝi est'as kern'ec'a, vigl'a, en mult'a'j lok'o'j plen'a de verv'o kaj de fajr'o. Sed... kiom mi pov'is vid'i el vi'a labor'o, tiu vi'a sen'dub'a talent'o rest'as en stat'o... pardon'u al mi la esprim'o'n... en stat'o rudiment'a, ne'pri'labor'it'a. Al vi'a talent'o mank'as la apog'o de lern'ad'o, mank'as la help'o, kiu'n pov'as don'i nur la sci'ad'o de la teknik'o de verk'ad'o. La ambaŭ lingv'o'j'n, kun kiu'j vi ĉi tie hav'is afer'o'n, vi kon'as tro mal'mult'e, por ke vi pov'u manovr'i kun ili tiel, kiel postul'is la objekt'o kaj la scienc'a nomenklatur'o. Eĉ pli'e, grand'a part'o de la alt'a literatur'a lingv'o, kiu uz'as mult'e da esprim'o'j ne ekzist'ant'a'j en la ĉiu'tag'a viv'o, est'as al vi vid'ebl'e tre mal'mult'e kon'at'a. De tio ven'as la oft'a'j inter'ŝanĝ'o'j de vort'o'j, ne'ĝust'ec'o de la esprim'o'j, ne'klar'aĵ'o'j kaj stil'a'j konfuz'aĵ'o'j. Per unu vort'o, talent'o'n vi hav'as, sed vi lern'is tro mal'mult'e, kaj la art'o de verk'ad'o, eĉ se ĝi vol'as lim'i si'n nur per farad'o de traduk'o'j, nepr'e postul'as cert'a'n sufiĉ'e vast'a'n ampleks'o'n da far'it'a lern'ad'o, cert'a'n sufiĉ'e ampleks'a'n sci'ad'o'n komun'e scienc'a'n kaj special'e teknik'a'n...

Dir'int'e ĉio'n ĉi tio'n, la libr'ist'o silent'iĝ'is, kaj nur post kelk'a moment'o li dir'is plu'e:

— Tio est'as la tut'a ver'o, kiu'n mi el'dir'is al vi kun dolor'o. Kiel vi'a kon'at'o, mi bedaŭr'as, ke vi ne akir'is la dezir'at'a'n de vi pov'o'n labor'i; kiel hom'o'n, tio mi'n aflikt'as, ke vi ne pri'labor'is sufiĉ'e vi'a'n talent'o'n. Vi posed'as talent'o'n sen'dub'a'n, est'as nur domaĝ'e, ke vi ne lern'is pli mult'e, pli vast'e, pli fundament'e...

Ĉe la last'a vort'o la libr'ist'o pren'is de la tabl'o la paper'a'n rul'pak'et'o'n kaj vol'is don'i ĝi'n al Marta. Sed ŝi ne etend'is la man'o'n, ne far'is eĉ la plej mal'grand'a'n mov'o'n, ŝi star'is rekt'e, rigid'e, kvazaŭ ŝton'iĝ'int'a, kaj nur sur ŝi'a'j pal'a'j lip'o'j trem'is strang'a rid'et'o. Tio est'is unu el tiu'j rid'et'o'j, kiu'j est'as milion'obl'e pli mal'ĝoj'a'j ol larm'o'j, ĉar oni vid'as en ili spirit'o'n, kiu komenc'as mok'i si'n mem kaj la mond'o'n. La vort'o'j de la libr'ist'o, kiu juĝ'is la literatur'a'n labor'o'n de Marta, est'is preskaŭ laŭ'vort'a ripet'o de la vort'o'j de la literatur'ist'o, kiu antaŭ kelk'e da monat'o'j el'parol'is verdikt'o'n pri ŝi'a desegn'ad'o. Kred'ebl'e ĉi tiu egal'ec'o est'is la kaŭz'o de la konvulsi'a rid'et'o, kiu ek'tuŝ'is la trem'ant'a'j'n lip'o'j'n de la vir'in'o.

— Ĉiam tio sam'a! — ŝi murmur'et'is post moment'o, post'e ŝi klin'is la kap'o'n kaj dir'is pli laŭt'e: — Di'o mi'a, Di'o, Di'o!

Ĉi tiu ek'kri'o, kiu el'salt'is el ŝi'a buŝ'o, est'is rapid'a, obtuz'a, sed kor'ŝir'ant'a. Ŝi do ne sol'e plor'is antaŭ atest'ant'o'j, sed ŝi eĉ ĝem'e kri'is. Kio do far'iĝ'is kun ŝi'a antaŭ'a fier'ec'o kaj stoik'a si'n'de'ten'ec'o? Ĉi tiu'j ec'o'j, kiu'j trov'iĝ'is en la karakter'o de Marta, part'e fand'iĝ'is en la iom post iom akir'at'a al'kutim'iĝ'o al sen'ĉes'e sufer'at'a'j humil'iĝ'o'j, tamen ili rest'is ankoraŭ en tia kvant'o, ke post dek'kelk'e da sekund'o'j ŝi sukces'is lev'i la kap'o'n, re'ten'i la larm'o'j'n sub la palpebr'o'j kaj ek'rigard'i la libr'ist'o'n per rigard'o sufiĉ'e klar'a. Ĉi tiu rigard'o esprim'is pet'eg'o'n, ho ve, de'nov'e pet'eg'o'n, sekv'e humil'iĝ'o'n!

— Sinjor'o, ŝi dir'is. — vi est'is por mi tiel bon'a, kaj se mi ne pov'is profit'i de vi'a bon'ec'o, tio est'as jam mi'a kulp'o...

Ŝi halt'is subit'e. Ŝi'a rigard'o far'iĝ'is vitr'ec'a kaj re'tir'it'a intern'e'n. — Ĉu mi'a? — ŝi ek'murmur'is tre mal'laŭt'e per ton'o de demand'o. Ĉi tiu'n demand'o'n ŝi far'is vid'ebl'e al si mem; la soci'a problem'o, kies unu el la reprezent'ant'o'j kaj viktim'o'j ŝi est'is, ĉirkaŭ'pren'is ŝi'n ĉiam pli prem'ant'e per si'a'j mal'mol'a'j brak'o'j kaj ordon'is al ŝi rigard'i ĝi'a'n terur'a'n vizaĝ'o'n. Ŝi tamen baldaŭ for'sku'is de si la kontraŭ'vol'a'n en'pens'iĝ'o'n. La rigard'o'n de'nov'e seren'iĝ'int'a'n ŝi direkt'is sur la vizaĝ'o'n de la hom'o, kiu star'is antaŭ ŝi.

— Ĉu mi ne pov'us lern'i ankoraŭ nun? Ĉu ekzist'as neni'a lok'o en la mond'o, kie mi pov'us i'o'n el'lern'i? Dir'u al mi, sinjor'o, dir'u, dir'u!

La libr'ist'o star'is du'on'e konfuz'it'a, du'on'e kor'tuŝ'it'a.

— Sinjor'in'o, — li respond'is, far'ant'e gest'o'n de kompat'o, — mi kon'as neni'a'n tia'n lok'o'n. Vi est'as vir'in'o.

En tiu moment'o el la apud'a salon'o el'ir'is kaj al'paŝ'is al la libr'ist'o unu el la komiz'o'j kun ia long'a registr'o aŭ kalkul'o en la man'o. Marta pren'is si'a'n manuskript'o'n kaj for'ir'is. Kiam ŝi adiaŭ'e don'is la man'o'n al la libr'ist'o, ŝi'a'j fingr'o'j est'is mal'varm'a'j kiel glaci'o kaj rigid'a'j, la vizaĝ'o est'is sen'mov'a kiel marmor'o, kaj nur sur ŝi'a'j lip'o'j sen'ĉes'e trem'ad'is fulm'et'ant'a rid'et'o, kiu kvazaŭ sen'fin'e ripet'ad'is la vort'o'j'n, kiu'j'n ŝi antaŭ'e el'dir'is. Ĉiam tio sam'a! Apenaŭ la pord'o ferm'iĝ'is post la el'ir'o de Marta, la ne'jun'a hom'o kun la kalv'a kap'o kaj la grand'a vizaĝ'o ĵet'is sur la tabl'o'n la libr'o'n, en kiu'n li ĝis nun ŝajn'is en'profund'ig'it'a, kaj eksplod'is per laŭt'a rid'o.

— Pri kio vi rid'as? — mir'ig'it'e demand'is la libr'ist'o, lev'ant'e la okul'o'j'n for de la registr'o, kiu'n oni al'port'is al li antaŭ moment'o.

— Kiel do oni pov'as ne rid'i! ek'kri'is la sinjor'o, kaj li'a'j okul'o'j tra la dik'a'j kaj ne'klar'a'j okul'vitr'o'j bril'is per plen'kor'a gaj'ec'o, — kiel oni pov'as ne rid'i? Ŝi'a moŝt'o ek'dezir'is far'iĝ'i verk'ist'in'o, aŭtor'in'o! Nu, kio'n vi dir'os al tio? ha, ha, ha! sed vi don'is al ŝi bon'a'n for'regal'o'n! Ver'e mi hav'is dezir'o'n de'salt'i de la seĝ'o kaj kis'i vi'n por tio!

La libr'ist'o rigard'is si'a'n gast'o'n per iom sever'a rigard'o.

— Kred'u al mi, sinjor'o, — li dir'is kun nuanc'o de mal'kontent'ec'o, — ke est'is por mi tre mal'agrabl'e, eĉ tre dolor'e, aflikt'i tiu'n vir'in'o'n...

— Kio'n vi dir'as! — ek'kri'is la hom'o, kiu sid'is super la amas'o da libr'o'j, — kaj vi tio'n dir'as serioz'e?

— Tut'e serioz'e; ŝi est'as vidv'in'o post hom'o, kiu'n mi kon'is, am'is kaj estim'is...

— Nu, nu! mi garanti'as al vi, ke ŝi est'as ia aventur'ist'in'o! Bon'ord'a'j vir'in'o'j ne vag'as tra la urb'o, serĉ'ant'e, kio'n ili ne perd'is; ili sid'as hejm'e, gard'as si'a'n mastr'um'aĵ'o'n, eduk'as infan'o'j'n kaj glor'as Di'o'n...

— Sed pardon'u, sinjor'o Antonio, ĉi tiu vir'in'o hav'as neni'a'n mastr'um'aĵ'o'n, ŝi trov'iĝ'as en mizer'o...

— Ha! las'u, sinjor'o Laŭrenci'o! Mi mir'as, ke vi pov'as est'i tiel kred'em'a! Tio ne est'as mizer'o, mi'a sinjor'o, sed ambici'o! ambici'o! Ili vol'us per io ek'bril'i, glor'iĝ'i, okup'i plej alt'a'n lok'o'n en la soci'o kaj akir'i tia'manier'e liber'ec'o'n far'i kio'n ili vol'as kaj ŝirm'i si'a'j'n ekstravaganc'o'j'n per imag'at'a pli'alt'ec'o, per pseŭdo-labor'o!

La libr'ist'o lev'is la ŝultr'o'j'n.

— Vi est'as ja literatur'ist'o, sinjor'o Antonio, kaj vi dev'us sci'i iom pli pri la problem'o de eduk'ad'o kaj de labor'o de vir'in'o'j...

— Vir'in'a problem'o! — ek'kri'is la sinjor'o, salt'ad'ant'e sur la seĝ'o, kun subit'e ruĝ'iĝ'int'a vizaĝ'o kaj flam'ant'a'j okul'o'j. — Ĉu vi sci'as, kio ĝi est'as, tiu vir'in'a problem'o?

Li silent'iĝ'is por moment'o, ĉar, perd'int'e la spir'o'n pro grand'a ekscit'iĝ'o, li dev'is ek'spir'i pli profund'e. Post moment'o li per jam pli trankvil'a voĉ'o dir'is plu'e:

— Ceter'e por kio mi parol'u al vi, kio'n mi pens'as pri ĉi tiu afer'o. Leg'u mi'a'j'n artikol'o'j'n.

— Mi leg'is, mi leg'is, kaj ili tut'e mi'n ne konvink'is, ke...

— Nu! se vi al mi ne kred'as, inter'romp'is li'n la literatur'ist'o kun la dik'a'j okul'vitr'o'j, — vi ne mal'ŝat'os ja almenaŭ tio'n, kio'n dir'as pri tio aŭtoritat'o'j... grand'a'j aŭtoritat'o'j... Jen antaŭ ne long'e doktor'o Bischof... vi sci'as ja, kiu est'as Bischof?

— Bischof, — dir'is la libr'ist'o, — cert'e est'as grand'a scienc'ul'o, sed krom tio, ke vi mal'bon'uz'as li'a'j'n vort'o'j'n kaj tro'grand'ig'as ili'a'n signif'o'n, mi ne opini'as, ke li hav'as la rajt'o'n el'parol'i verdikt'o'n, kiu kondamn'as mil'o'j'n da mal'feliĉ'a'j est'aĵ'o'j...

— Da aventur'ist'in'o'j, — inter'romp'is de'nov'e la literatur'ist'o, — kred'u al mi, ke nur da aventur'ist'in'o'j, da est'aĵ'o'j ambici'a'j, arogant'a'j kaj ne hav'ant'a'j moral'ec'o'n. Por kio, mi vi'n pet'as, ni bezon'as vir'in'o'j'n instru'it'a'j'n? Bel'ec'o, mild'ec'o, modest'ec'o, obe'ec'o kaj pi'ec'o, jen est'as la virt'o'j, kiu'j konven'as al vir'in'o, dom'a mastr'um'aĵ'o, jen est'as la region'o de ŝi'a labor'ad'o, am'o por la edz'o, jen est'as la sol'a merit'o konform'a kaj util'a por ili! Ni'a'j pra'av'in'o'j...

En tiu moment'o en la libr'ej'o'n en'ir'is kelk'e da person'o'j, kaj la rakont'o pri la pra'av'in'o'j halt'is ne'fin'it'a sur la mal'ferm'it'a'j dik'a'j lip'o'j de la literatur'ist'o. Sed kia'j'n fort'a'j'n argument'o'j'n li pov'us prezent'i por si'a ĵus el'dir'it'a teori'o, kiom mult'e da nov'a li pov'us dir'i kaj skrib'i pri la ambici'o kaj envi'em'ec'o, kiu'j ig'as la vir'in'o'j'n trans'paŝ'i la lim'o'j'n, destin'it'a'j'n al ili de la natur'o kaj de la grand'a'j aŭtoritat'o'j, se li pov'us en ĉi tiu moment'o tra'penetr'i la pens'o'j'n de Marta, marŝ'ant'a nun sur la strat'o!...

El'ir'int'e el la libr'ej'o, ŝi komenc'e est'is kvazaŭ surd'ig'it'a kaj sen'sent'ig'it'a. Ŝi pens'is pri neni'o, ŝi sent'is neni'o'n. La unu'a konsci'a pens'o, kiu aper'is en ŝi'a kap'o, formul'iĝ'is en la vort'o'j: kiel feliĉ'a'j ili est'as! La unu'a sent'o, kiu klar'e vek'iĝ'is en ŝi, est'is — envi'o.

Ŝi marŝ'is tiam sur trotuar'o kontraŭ'a al tiu, post kiu vid'iĝ'is la larĝ'a'j kaj luks'a'j konstru'aĵ'o'j de la Kazimir'a palac'o. Sur la vast'a palac'a kort'o svarm'is jun'ul'o'j kun vigl'a'j vizaĝ'o'j, en uniform'o'j de universitat'a'j student'o'j. Unu'j el tiu'j jun'ul'o'j ten'is sub la brak'o grand'a'j'n libr'o'j'n en simpl'a bind'o aŭ sen bind'o, difekt'it'a'j'n, du'on'e dis'ŝir'it'a'j'n de uz'ad'o, ali'a'j ĉirkaŭ'volv'is per paper'o elast'a'j'n aŭ ŝtal'e bril'ant'a'j'n objekt'o'j'n, ver'ŝajn'e scienc'a'j'n aparat'o'j'n, kiu'j'n ili port'is hejm'e'n, por per ili'a help'o far'i scienc'a'j'n eksperiment'o'j'n kaj observ'o'j'n. Dum kelk'e da minut'o'j ili plen'ig'is la kort'o'n per bru'o de inter'parol'o'j pli aŭ mal'pli laŭt'a'j. Ili diskut'is, fervor'e gest'ad'is, de temp'o al temp'o el tiu aŭ ali'a grup'o lev'iĝ'ad'is gam'o de jun'ul'a rid'o aŭ pli laŭt'a ek'kri'o montr'ant'a entuziasm'o'n de jun'a brust'o aŭ atest'ant'a, ke oni parol'as pri am'at'a objekt'o de stud'ad'o de la flam'a'j kap'o'j. Post kelk'e da minut'o'j la grup'o'j dis'iĝ'is, oni vid'is, ke la jun'a'j hom'o'j don'as al si reciprok'e la man'o'j'n kaj unu'j kun gaj'a rid'et'o sur la buŝ'o, ali'a'j medit'ant'e, ali'a'j en vigl'a inter'parol'ad'o, unu'op'e aŭ du'op'e for'las'as la universitat'a'n kort'o'n kaj perd'iĝ'as en la popol'a'j amas'o'j, svarm'ant'a'j sur la larĝ'a trotuar'o.

Marta ir'is tre mal'rapid'e, kun kap'o sen'ĉes'e turn'it'a al la grand'a konstru'aĵ'o, kiu nun ricev'is en ŝi'a imag'o la signif'o'n de templ'o kun la mister'a al'tir'a fort'o. La jun'a'j hom'o'j kun la libr'o'j sub la brak'o, kun la seren'a'j aŭ serioz'e medit'ant'a'j vizaĝ'o'j, ŝajn'is al ŝi est'aĵ'o'j posed'ant'a'j privilegi'o'j'n, dign'o'n kaj feliĉ'o'n de du'on'di'o'j. La kompat'ind'a vir'in'o ek'ĝem'is el la profund'o de la brust'o.

— Feliĉ'ul'o'j! ho, feliĉ'ul'o'j! — ŝi dir'is mal'laŭt'e, kaj, ĵet'ant'e de'nov'e ĉirkaŭ'a'n rigard'o'n sur la bel'eg'a'n konstru'aĵ'o'n, kiu'n ŝi jam preter'pas'is ŝi al'don'is: — Kial mi tie ne est'is? Kial mi tie nun ne pov'as est'i?

— Mi ne pov'as? — ŝi medit'is plu'e, — kial do mi ne pov'as? Mi ne hav'as la rajt'o'n? kial do mi ne hav'as la rajt'o'n?

Kia'j do est'as tiu'j tiel sen'lim'a'j diferenc'o'j, kiu'j ekzist'as inter mi kaj tiu'j hom'o'j? Kial ili ricev'as tio'n, sen kio est'as tiel mal'facil'e viv'i, kaj mi ne ricev'is kaj mi ne pov'as ricev'i?

La unu'a'n foj'o'n en ŝi'a viv'o en la brust'o de Marta lev'iĝ'is ond'o de flam'ant'a indign'o, de kaŝ'at'a koler'o, de mal'dolĉ'a envi'o. Sam'temp'e aper'is en ŝi la sent'o de ne'esprim'ebl'a prem'ant'a humil'ec'o. Ŝajn'is al ŝi, ke ŝi far'us plej bon'e, se en ĉi tiu moment'o ŝi fal'us sur la ŝton'o'j'n de la trotuar'o, kun la vizaĝ'o al la ter'o, sub la pied'o'j'n de la pas'ant'o'j. — Ili mi'n prem'u per la pied'o'j! — ŝi pens'is; — kio'n pli mi valor'as, mi, mal'kapabl'a, tut'e sen'taŭg'a, kanajl'a est'aĵ'o!

Kiam la last'a vort'o de tiu ĉi pens'o for'son'is en ŝi'a kap'o, la rul'pak'et'o, kiu'n ŝi port'is, el'glit'iĝ'is el ŝi'a man'o kaj fal'is sub ŝi'a'j'n pied'o'j'n.

Fal'ant'e, la kajer'o mal'ferm'iĝ'is; ŝi klin'iĝ'is, por lev'i ĝi'n, kaj sur la mal'ferm'it'a'j paĝ'o'j ŝi ek'vid'is du tri'spes'mil'a'j'n paper'et'o'j'n. Tio est'is donac'o de la kompat'em'a libr'ist'o, kiu, for'rifuz'ant'e la ne'taŭg'a'n labor'o'n de la vir'in'o, dezir'is tamen don'i al ŝi aktiv'a'n pruv'o'n de si'a kompat'o. Marta el'rekt'iĝ'is, ten'ant'e la kajer'o'n en unu man'o kaj la susur'ant'a'j'n paper'et'o'j'n en la du'a. Ŝi'a'j okul'o'j hav'is en tiu moment'o bril'o'n akr'a'n kaj tra'bor'ant'a'n, la brust'o trem'is per re'ten'at'a sovaĝ'a rid'o.

— Jes! — ŝi dir'is preskaŭ laŭt'e, — por ili scienc'o kaj labor'o, por mi... almoz'o...

La vort'o'j sibl'is en ŝi'a buŝ'o, kiu est'is preskaŭ tiel blank'a kiel la paper'o, kiu'n ŝi ten'is en la man'o. — Bon'e! — ŝi murmur'is post moment'o, — ĝi est'u tiel'e! Kial ili ne don'is al mi tio'n, kio'n ili hodiaŭ postul'as de mi, tio'n, kio'n neni'u don'is al mi! Ili don'u nun mon'o'n... jes... sen'labor'e... mi pren'ad'os... ili don'u...

Per rapid'a, nerv'a mov'o ŝi en'ŝov'is la mon'paper'et'o'j'n en la poŝ'o'n de la el'uz'it'a vest'o, kaj ŝi'a'j pied'o'j ek'ŝancel'iĝ'is. Nur nun, kiam ŝi'a spirit'o de'nov'e est'is ĵet'it'a en la mal'trankvil'ec'o'n de terur'a vent'eg'o, la korp'o re'memor'ig'is al ŝi, ke ŝi est'as mal'sat'a, ke ŝi pas'ig'is kelk'a'j'n dek'o'j'n da nokt'o'j super labor'o, kiu konduk'is al neni'a cel'o. Ŝi ne pov'is ir'i plu'e'n. Tra la nebul'o, kiu ŝirm'is ŝi'a'n rigard'o'n, ŝi ek'vid'is antaŭ si ŝtup'ar'o'n. Tio est'is la ŝtup'ar'o de la preĝ'ej'o de la Sankt'a Kruc'o. Ŝi fal'e sid'iĝ'is sur ĝi, apog'is la kap'o'n sur la man'o kaj ferm'et'is la okul'o'j'n. Post kelk'a moment'o la rigid'iĝ'int'a'j trajt'o'j de ŝi'a vizaĝ'o re'mol'iĝ'is, la glaci'o, kiu frost'ig'is la sent'o'j'n en ŝi'a brust'o, fand'iĝ'is, el sub la mal'lev'it'a'j palpebr'o'j sur la marmor'blank'a vizaĝ'o ek'flu'is larm'o'j, gut'o post gut'o, abund'a'j, pez'a'j, ili fal'ad'is sur la mal'gras'a'j'n man'o'j'n kaj kaŝ'iĝ'ad'is inter la fald'o'j de la funebr'a vest'o.

Dum ĉi tio okaz'is al Marta, sur la trotuar'o de la strat'o Krakowskie Przedmiescie marŝ'is par'o da hom'o'j: vir'in'o kaj vir'o. Ili marŝ'is per paŝ'o'j facil'a'j kaj rapid'a'j, ili inter'parol'is kun grand'a vigl'ec'o. La vir'in'o est'is jun'a, elegant'e vest'it'a kaj bel'a, la vir'o ankaŭ est'is jun'a, bon'gust'e vest'it'a kaj tre bel'figur'a.

— Dir'u kio'n vi vol'as, ĵur'u kiel vi vol'as, mi tamen ne kred'os al vi, ke vi pov'is iam en vi'a viv'o est'i ver'e en'am'iĝ'int'a!

Dir'ant'e tio'n, la jun'a vir'in'o rid'is per la buŝ'o kaj per la okul'o'j. Inter ŝi'a'j koral'kolor'a'j lip'o'j montr'iĝ'is du vic'o'j da blank'a'j kaj mal'grand'a'j dent'o'j, la brun'a'j pupil'o'j bril'is kaj ĵet'ad'is ĉirkaŭ'e'n rapid'a'j'n rigard'o'j'n. La vir'o ek'ĝem'is. Tio est'is parodi'o de ĝem'o kaj en'hav'is en si pli da petol'ec'o kaj gaj'ec'o, ol la rid'o de la vir'in'o.

— Vi ne kred'as al mi, bel'a Juli'nj'o, kaj tamen Di'o pov'as est'i mi'a atest'ant'o, ke mi est'is en'am'iĝ'int'a dum tut'a tag'o ne sol'e ver'e, sed furioz'e, tut'e perd'int'e la kap'o'n! Ĉar vi dev'as prezent'i al vi tiu'n di'a'n est'aĵ'o'n! Alt'a kiel popl'o, okul'o'j nigr'a'j kaj grand'a'j, vizaĝ'kolor'o kiel alabastr'o, har'o'j kiel plum'o'j de korv'o, long'eg'a'j kaj ne art'aĵ'a'j, mi dir'as al vi, ke ne art'aĵ'a'j, sed propr'a'j, mi est'as kompetent'a en tia'j afer'o'j... mal'gaj'a, pal'a, mal'feliĉ'a... ho, di'in'o! Sed ĉio ĉi tio ankoraŭ ne est'as grav'a; est'as ver'o, ke ŝi plaĉ'is al mi tuj, tamen mi dir'is al mi'a kor'o: silent'u! ĉar mi sci'is, ke mi'a kuz'in'o tre serioz'e ŝi'n ek'am'is kaj decid'is gard'i ŝi'n kontraŭ mi kiel kontraŭ fajr'o... Sed kiam ŝi ven'is al mi'a kuz'in'o kaj per si'a mir'ind'a, ĉarm'a, najtingal'a voĉ'et'o dir'is: mi ne pov'as instru'i vi'a'n fil'in'o'n... sed mi al vi, bel'a sinjor'in'o... Juli'nj'o, jam rakont'is tiu'n histori'o'n... jen tiam mi en'am'iĝ'is en ŝi'n tut'e ver'e. Dum tut'a tag'o mi post'e ir'ad'is kiel ebri'a tra ĉiu'j strat'o'j, serĉ'ant'e mi'a'n di'in'o'n...

— Kaj vi ŝi'n ne trov'is?

— Mi ne trov'is...

— Vi ne sci'is, kie ŝi loĝ'as?

— Mi ne sci'is. Mi'a kuz'in'o sci'is, sed ba!... ĉiu'foj'e kiam mi demand'is ŝi'n pri la adres'o de la bel'a vidv'in'o, ŝi ĉiam respond'ad'is al mi: kial vi, Aleĉjo, ne ir'as en la ofic'ej'o'n?

La vir'in'o eksplod'is per rid'o.

— Vi'a kuz'in'o ver'ŝajn'e est'as terur'e serioz'a person'o! — ŝi ek'kri'is. Ĉi tiu'n foj'o'n la vir'o ne rid'is nek ek'ĝem'is.

— Ni ne parol'u pri mi'a kuz'in'o, fraŭl'in'o Juli'in'o, — li dir'is per voĉ'o, en kiu son'is cert'a decid'ec'o. Pli bon'e aŭskult'u la daŭr'ig'o'n de la dram'o de mi'a viv'o. Ha! tio est'is dram'o... prezent'u al vi, ke en tiu tag'o, renkont'int'e sur la strat'o fraŭl'in'o'n Malvinon X., mi ŝi'n salut'is nur de mal'proksim'e, antaŭ la pord'o de la restoraci'o de Stempkonjo mi preter'ir'is kun klin'it'a kap'o kaj kun ĝem'o en la brust'o, mi vid'is sur la afiŝ'o la “Bel'a'n Helen'o'n” kaj tamen ne ir'is en la teatr'o'n, per unu vort'o, mi en'fal'is en mal'esper'o'n tiel profund'a'n, ke se la bon'a Bolĉjo ne konduk'us mi'n en la sekv'ant'a tag'o en cert'a'n loĝ'ej'o'n ĉe la strat'o Krolewska, kie mi ek'vid'is la plej bel'a'n el la sur'ter'a'j di'in'o'j...

— Ho, ho! — inter'romp'is la vir'in'o du'on'e kun rid'o, du'on'e kun koket'a indign'o, — nur sen kompliment'o'j, sen kompliment'o'j.

— Mi jam ĝis nun, plu'e dir'is la vir'o, — mi jam ĝis nun... trov'us tiu'n, kiu mal'aper'is de antaŭ mi'a'j okul'o'j...

— Kaj kiu'n vi plu ne serĉ'is...

— Mi ne serĉ'is...

— Kaj kiu'n vi forges'is...

— Mi ne forges'is, ho, mi ne forges'is. Sed la vund'o de la kor'o iel cikatr'iĝ'is... kio'n far'i? vivre c’est souffrir...

El'dir'int'e la last'a'j'n vort'o'j'n, la jun'a hom'o lev'is supr'e'n la okul'o'j'n kun rigard'o plen'a de melankoli'o kaj mal'laŭt'e, ek'fajf'is la ari'o'n de Kalĥas el la Bel'a Helen'o.

Subit'e li ĉes'is fajf'i, halt'is kaj ek'kri'is: ha! La vir'in'o, kiu ir'is apud li, ek'rigard'is li'n mir'ig'it'e. La rigard'o de la gaj'a Aleĉjo est'is fiks'it'a sur unu punkt'o, kaj mir'ind'e! de li'a buŝ'o mal'aper'is la etern'a rid'et'o. La bel'form'a kaj delikat'a lini'o de tiu buŝ'o, kiel ankaŭ ĉiu'j ali'a'j vizaĝ'a'j lini'o'j de la jun'ul'o, ŝanĝ'iĝ'ad'is kaj ond'iĝ'ad'is, kiel okaz'as ordinar'e ĉe hom'o'j kun impres'ebl'a natur'o, kiam ili subit'e est'as ekscit'it'a'j.

— Kio do tie est'as? — demand'is la bel'a vir'in'o per iom ne'kontent'a voĉ'o, — ver'e, — ŝi dir'is koket'e, mi dev'as sent'i mi'n ofend'it'a de vi, sinjor'o Aleĉjo! Vi ir'as kun mi, kaj vi rigard'as mi ne sci'as kiu'n...

— Tio est'as ŝi! — mal'laŭt'e dir'is Aleĉjo, ... ha, kiel bel'a ŝi est'as!

Dum moment'o la jun'a kaj elegant'a vir'in'o, kiu est'is nom'at'a Juli'in'o, serĉ'is per la rigard'o la punkt'o'n, sur kiu tiel obstin'e est'is fiks'it'a la rigard'o de ŝi'a kun'ul'o. Subit'e ŝi iom klin'iĝ'is kaj, etend'ant'e antaŭ'e'n la man'o'j'n, kaŝ'it'a'j'n en zibel'a muf'o, ek'kri'is: Tio est'as ja Marta Swicka!

Ili trov'iĝ'is en mal'proksim'ec'o de apenaŭ kelk'e da paŝ'o'j de la ŝtup'ar'o de la Sankt'kruc'a preĝ'ej'o, kie sid'is la vir'in'o en la funebr'a vest'o, kun nigr'a lan'a tuk'o kovr'ant'e ŝi'a'n kap'o'n kaj kruc'ig'it'a sur la brust'o.

Marta jam ne plor'is. Per la larm'o'j, kiu'j antaŭ moment'o fort'e, kvankam silent'e flu'is el ŝi'a'j okul'o'j, ŝi vid'ebl'e el'plor'is part'o'n de tiu'j mord'ant'a'j sent'o'j, kies kruel'a atak'o ŝi'n sen'fort'ig'is kaj du'on'e sven'int'a'n ĵet'is sur ĉi tiu'n lok'o'n. Nun ŝi'a vizaĝ'o blank'a kiel marmor'o kaj turn'it'a supr'e'n, kaj ŝi'a'j sek'a'j okul'o'j kun flam'a bril'o kaj profund'a esprim'o sen'mov'e rigard'is al la blu'a ĉiel'o. Ceter'e ŝi'a tut'a figur'o est'is sen'mov'a. Eĉ plej mal'grand'a ek'trem'o ne montr'is viv'o'n en ŝi'a'j lev'it'a'j palpebr'o'j, nek en la ferm'it'a buŝ'o, nek en la man'o'j inter'plekt'it'a'j mez'e de la dik'a'j fald'o'j de la vest'o. De mal'proksim'e oni pov'us vid'i en ŝi statu'o'n, ornam'ant'a'n la en'ir'o'n de la bel'eg'a templ'o, statu'o'n, kiu prezent'as anim'o'n preĝ'ant'a'n aŭ demand'ant'a'n, aŭ sam'temp'e preĝ'ant'a'n kaj demand'ant'a'n.

Marta rigard'is la ĉiel'o'n, en ŝi'a'j okul'o'j est'is varm'eg'a preĝ'o, sed sam'temp'e ankaŭ ia profund'a, pasi'a, preskaŭ trud'a demand'o.

— Kiel bel'a ŝi est'as! — mal'laŭt'e ripet'is la gaj'a Aleĉjo kaj, klin'ant'e si'n al si'a kun'ul'in'o, ankoraŭ pli mal'laŭt'e dir'is plu'e: Se oni pov'us ŝi'n en ĉi tiu poz'o kun'e kun la ŝtup'ar'o transport'i en teatr'o'n, sur la scen'ej'o'n... kia grand'a efekt'o ĝi est'us!

— Est'as ver'o, ke ŝi est'as bel'a, — respond'is mal'laŭt'e la kun'ul'in'o de la gaj'a Aleĉjo, — sed mi ja kon'as ŝi'n bon'eg'e... Kio far'iĝ'is kun ŝi?... kial ŝi sid'as ĉi tie? kaj kiel vest'it'a! Ĉu ŝi est'as almoz'ul'in'o, aŭ io ali'a?...

Inter'ŝanĝ'ant'e ĉi tiu'j'n vort'o'j'n, la jun'a par'o al'proksim'iĝ'ad'is ĉiam pli al la vir'in'o, kiu turn'is sur si'n ĝi'a'n atent'o'n.

Marta ne rimark'is, ke ŝi est'as objekt'o de ies atent'o. De'post la moment'o, kiam sen'fort'a kaj el'turment'it'a de la atak'o de la sent'o'j ŝi sid'iĝ'is ĉi tie por moment'a ripoz'o, ebl'e mult'e da person'o'j pas'ant'a'j tra la strat'o rigard'is ŝi'n, sed ŝi neniu'n vid'is. Ŝi'a tut'a anim'o vag'is en tiu'j lazur'o'j, en kiu'j kvazaŭ dron'is ŝi'a'j okul'o'j, tie ŝi serĉ'is i'a'n bon'a'n kaj potenc'a'n fort'o'n, kiu vol'us kaj pov'us frakas'i la fatal'o'n, kiu ŝi'n prem'as. Subit'e super la kap'o de la profund'e en'pens'iĝ'ant'a vir'in'o ek'son'is du voĉ'o'j.

— Sinjor'in'o! — dir'is unu voĉ'o, vir'a kaj aper'ig'ant'a ekscit'iĝ'o'n aŭ respekt'o'n.

Marta ne aŭd'is ĉi tiu'n voĉ'o'n.

— Marta! Marta! — ek'kri'is la du'a voĉ'o, vir'in'a.

Ĉi tiu'n voĉ'o'n Marta aŭd'is, en ĝi son'is ton'o'j, kiu'j'n ŝi kon'is bon'e, de long'e. Ŝajn'is al Marta, kvazaŭ en ĉi tiu moment'o ŝi'a pas'int'ec'o vok'as ŝi'n per ŝi'a nom'o. Mal'rapid'e kaj kun kelk'a mal'facil'ec'o ŝi'a'j okul'o'j for'tir'iĝ'is de la alt'a'j lazur'o'j kaj direkt'iĝ'is al la vizaĝ'o de la vir'in'o, kiu star'is antaŭ ŝi, ĵet'is la zibel'a'n muf'o'n sur la neĝ'o'n antaŭ ŝi'a'j pied'o'j kaj etend'is al ŝi du mal'grand'a'j'n man'o'j'n, kovr'it'a'j'n per lili'kolor'a'j gant'o'j.

— Karolin'o! — murmur'et'is Marta kun unu'a'minut'a mir'iĝ'o, sed post moment'o lum'a'j radi'o'j aper'is sur ŝi'a vizaĝ'o kaj dis'fand'is la rigid'ec'o'n de ŝi'a'j trajt'o'j.

— Karonj'o! — ŝi dir'is pli laŭt'e kaj lev'iĝ'is.

Ŝi kapt'is la ambaŭ al ŝi etend'it'a'j'n man'o'j'n de la vir'in'o.

— Karonj'o, ŝi ripet'is; — mi'a Di'o, ĉu tio est'as vi, efektiv'e?

— Ĉu tio est'as vi, Marta? — reciprok'e demand'is la vir'in'o en la atlas'aĵ'o'j kaj zibel'aĵ'o'j, kaj si'a'j'n bril'ant'a'j'n okul'o'j'n ŝi mal'gaj'e fiks'is dum moment'o sur la pal'a, mal'gras'a vizaĝ'o, kiu, ek'vid'int'e ŝi'n ĝoj'e ek'trem'is. Sed en tiu'j okul'o'j mal'gaj'ec'o vid'ebl'e ne pov'is long'e ten'iĝ'i.

La vir'in'o en la atlas'aĵ'o'j ek'rid'is, kaj, turn'ant'e si'n al si'a kun'ul'o, ŝi dir'is:

— Ĉu vi vid'as, sinjor'o Aleksandro, kiel hom'o'j renkont'iĝ'as en la mond'o! Mi kaj Marta ni kon'as ja ni'n reciprok'e de la infan'ec'o.

— Jes, de la infan'ec'o! — ripet'is Marta, nur nun rimark'ant'e la gaj'a'n Aleĉjon kaj salut'ant'e li'n per klin'o de la kap'o.

— Pri kiu vi port'as funebr'o'n? — demand'is la vir'in'o en la zibel'aĵ'o'j, ĵet'ant'e rapid'a'n rigard'o'n sur la mizer'a'j'n vest'o'j'n de Marta.

— Pri mi'a edz'o.

— Pri vi'a edz'o! sekv'e vi vidv'in'iĝ'is! domaĝ'e! bel'a knab'o est'is vi'a Jaĉjo; vi est'as do vidv'in'o! kie vi loĝ'as konstant'e, en la kamp'ar'o aŭ ĉi tie?

— Ĉi tie en Varsovio.

— Ĉi tie? kaj kial vi ne re'ir'is en la kamp'ar'o'n?

— La bien'o'n de mi'a patr'o oni kelk'a'j'n monat'o'j'n post mi'a edz'in'iĝ'o vend'is per aŭkci'o.

— Per aŭkci'o! jes! domaĝ'e! vi posed'as do neni'a'n hav'o'n, ĉar tiu bon'a Jaĉjo am'is vi'n furioz'e kaj cert'e el'spez'is por vi ĉio'n, kio'n li hav'is. Kio'n do vi nun far'as? kiel vi viv'as?

— Mi est'as kudr'ist'in'o.

— Mal'facil'a labor'o! — dir'is rid'ant'e la vir'in'o en la atlas'aĵ'o'j, mi ankaŭ iom ĝi'n prov'is, sed mi ne sukces'is.

— Vi, Karonj'o! vi est'is kudr'ist'in'o! — si'a'vic'e mir'ig'it'a ek'kri'is Marta.

La vir'in'o en la atlas'aĵ'o'j de'nov'e ek'rid'is.

— Mi prov'is est'i kudr'ist'in'o, sed mi ial ne sukces'is! Kio'n far'i? tiel vol'is la sort'o, kontraŭ kiu mi tamen tut'e ne plend'as...

Kaj ŝi de'nov'e rid'is. Ŝi'a tiel oft'e ripet'at'a rid'ad'o, du'on'e facil'anim'a, du'on'e koket'a, ŝajn'e ven'is pli de kutim'o al konstant'a rid'ad'o, ol de gaj'ec'o. Nun Marta ĵet'is ĉirkaŭ'rigard'o'n sur la riĉ'a'j'n vest'o'j'n de la vir'in'o, kiu star'is antaŭ ŝi.

— Ĉu vi edz'in'iĝ'is? — ŝi demand'is.

La vir'in'o de'nov'e ek'rid'is.

— Ne! — ŝi ek'kri'is, — ne, ne! mi ne edz'in'iĝ'is, mi'a kar'a! tio est'as, kiel dir'i al vi? sed ne, ne! mi ne edz'in'iĝ'is...

Dir'ant'e tio'n, ŝi konstant'e rid'is, sed ŝi'a rid'o ĉi tiu'n foj'o'n jam hav'is la ne'agrabl'a'n son'o'n de ia si'n'dev'ig'o. La gaj'a Aleĉjo, kiu ne for'pren'is la okul'o'j'n for de Marta, ĉe ŝi'a last'a demand'o ek'rigard'is Karolin'o'n, ek'tuŝ'is si'a'j'n mal'grand'a'j'n lip'har'o'j'n kaj ek'rid'et'is.

— Kio'n do mi far'as? — ek'kri'is la vir'in'o en la atlas'aĵ'o'j, — per mi'a babil'ad'o mi re'ten'as vi'n en la mal'varm'o, dum ni pov'us sid'iĝ'i en droŝk'o kaj tuj vetur'i al mi'a loĝ'ej'o. Vi vetur'os kun mi, Marta, ne ver'e? ni inter'parol'os long'e kaj rakont'os al ni reciprok'e la histori'o'n de ni'a viv'o...

Ŝi ek'rid'is de'nov'e kaj, ĵet'ant'e ĉirkaŭ'e'n rapid'a'j'n kaj bril'ant'a'j'n rigard'o'j'n, dir'is plu'e:

— Ho, tiu'j histori'o'j de ni'a viv'o! kiel amuz'a'j ili est'as! ni rakont'os al ni reciprok'e, Marta, ne ver'e?

Marta vid'ebl'e ŝancel'iĝ'is moment'o'n.

— Mi ne pov'as, — ŝi dir'is, — mi'a infan'o mi'n atend'as...

— Ha! vi hav'as infan'o'n! kio'n do tio mal'help'as? ĝi atend'os ankoraŭ iom.

— Mi ne pov'as.

— Nu, ven'u do al mi post unu hor'o... bon'e? mi loĝ'as ĉe la strat'o Krolewska...

Ŝi dir'is la numer'o'n de la dom'o kaj prem'is en si'a'j man'o'j la man'o'n de Marta.

— Ven'u. ven'u! ŝi ripet'ad'is, — mi vi'n atend'os... ni re'memor'ig'os al ni la de long'e pas'int'a'j'n temp'o'j'n.

La de long'e pas'int'a'j temp'o'j ĉiam hav'as grand'a'n ĉarm'o'n por tiu'j, al kiu'j la nov'a'j temp'o'j al'port'is neni'o'n krom larm'o'j kaj dolor'o.

Marta sent'is si'n re'freŝ'ig'it'a kaj tre kor'tuŝ'it'a per la vid'o de la ne'atend'it'e re'trovit'a kamarad'in'o de si'a jun'ec'o.

— Post unu hor'o, — ŝi dir'is, — mi ven'os al vi, Karonj'o...

Se en tiu moment'o iu atent'e observ'us la grup'o'n de tiu'j tri person'o'j, kiu'j star'is sur la trotuar'o, li pov'us rimark'i, ke kiam Marta el'dir'is la vort'o'j'n “mi ven'os”, Aleĉjo ek'sent'is preskaŭ ne're'ten'ebl'a'n dezir'o'n alt'e ek'salt'i kaj ek'kri'i: victoria! Li tamen far'is nek la unu'a'n nek la du'a'n, li nur iom ĵet'iĝ'is mal'antaŭ'e'n kaj ek'klak'is per la fingr'o'j. Li'a'j nigr'a'j okul'o'j brul'is kiel ard'ant'a'j karb'o'j kaj est'is avid'e fiks'it'a'j sur la pal'a vizaĝ'o de Marta, sur kiu nun lum'is rid'et'o. Kiam fin'e la jun'a vir'in'o for'ir'is, la hom'o de etern'a rid'o turn'is si'n al si'a kun'ul'in'o.

— En la daŭr'o de mi'a tut'a viv'o, — li ek'kri'is entuziasm'e, — en la daŭr'o de mi'a tut'a viv'o mi neniam vid'is tiel ĉarm'a'n, al'tir'ant'a'n est'aĵ'o'n! Kiel bel'e ŝi aspekt'as en tiu mal'bel'eg'a tuk'o, kiu'n ŝi hav'as sur la kap'o. Ho! mi met'us sur ŝi'n vest'o'j'n el atlas'o, velur'o, or'o...

Sinjor'in'o Karolin'o subit'e lev'is la kap'o'n kaj ek'rigard'is la flam'ant'a'n vizaĝ'o'n de la jun'a hom'o.

— Efektiv'e? — ŝi demand'is per tir'at'a ton'o.

— Efektiv'e, — respond'is Alecjo kaj reciprok'e direkt'is mult'e'signif'a'n rigard'o'n en la okul'o'j'n de si'a kun'ul'in'o.

La vir'in'o en atlas'aĵ'o'j ek'rid'is per mal'long'a, sek'a rid'o.

Vintr'a tag'o est'is fin'iĝ'ant'a. En salon'et'o, kies fenestr'o'j don'is vid'o'n sur la strat'o'n Krolewska, en elegant'a kamen'et'o, ĉirkaŭ'it'a de fer'a, art'e aranĝ'it'a krad'aĵ'o, ard'is karb'o'j en tia kvant'o, ke, ne ted'ant'e per tro grand'a varm'eg'o, ili pov'u nur el'ig'i ĉirkaŭ'e'n agrabl'a'n varm'o'n.

Antaŭ la kamen'o star'is kanap'et'o, teg'it'a per amarant'a damasko, kaj mal'alt'a brak'seĝ'o sur balanc'ark'o'j, kovr'it'a per flor'desegn'a tapiŝ'o, kun pied'benk'et'o, sur kiu trov'iĝ'is bel'e brod'it'a long'orel'a hund'et'o.

Sur la kanap'et'o du'on'e kuŝ'is graci'a vir'in'o en nigr'a vest'o kun larĝ'a blank'a stri'o mal'supr'e. Sur la brak'seĝ'o, apog'ant'e la mal'grand'a'j'n kaj elegant'e vest'it'a'j'n pied'o'j'n sur la pied'benk'et'o, facil'e balanc'iĝ'ad'is ali'a vir'in'o en mod'a vest'o el viol'kolor'a atlas'o, kun mult'e da velur'o kaj franĝ'o'j de tia sam'a kolor'o; ŝi hav'is sur si neĝ'o'blank'a'n kol'um'o'n, buton'um'it'a'n per grand'a or'e kadr'it'a kame'o; ŝi'a'j flav'e'blond'a'j har'o'j est'is komb'it'a'j alt'e super la frunt'o, iom super'ŝut'it'a'j per apenaŭ rimark'ebl'a polv'et'o el blank'a pudr'o, kaj per long'a'j tord'it'a'j fask'o'j ili pend'is mal'supr'e'n sur la ŝultr'o'j'n, brust'o'n, kol'o'n kaj man'o'j'n, kiu'j, blank'a'j kaj mal'grand'a'j, el'ŝov'iĝ'is el la blank'a'j man'um'o'j kaj, inter'plekt'it'a'j sur la atlas'a tunik'o de la vest'o, bril'is per grand'a briliant'o de unu sol'a, sed tre mult'e'kost'a ring'o.

La salon'et'o, en kiu trov'iĝ'is tiu'j du vir'in'o'j, ne est'is vast'a, tial des pli frap'is la okul'o'j'n la elegant'ec'o de ĝi'a aranĝ'o. Silk'a'j kurten'o'j pend'is super la du grand'a'j fenestr'o'j kaj ornam'is la alt'a'j'n pord'o'j'n; larĝ'a spegul'o re'vid'ig'is en si la star'ant'a'j'n apud la mur'o'j grup'o'j'n da mal'alt'a'j kaj mol'a'j mebl'o'j, sur la kamen'et'o star'is grand'a bronz'a horloĝ'o, kaj la tabl'o'j kaj tabl'et'o'j port'is sur si kristal'a'j'n vaz'o'j'n plen'ig'it'a'j'n de flor'o'j, arĝent'a'j'n sonor'il'et'o'j'n, ĉiz'it'a'j'n bombon'uj'o'j'n, kandelabr'o'j'n. Tra la larĝ'e mal'ferm'it'a pord'o oni pov'is vid'i la kovr'it'a'n de krepusk'o apud'a'n ĉambr'o'n kun parget'o kovr'it'a de ŝvel'mol'a tapiŝ'o, kun rond'a polur'it'a tabl'o en la mez'o kaj kun super ĝi pend'ant'a grand'a vitr'a roz'o'kolor'a glob'o, kiu en'ten'is en si lamp'o'n. Delikat'a bon'odor'o de oranĝeri'a'j kresk'aĵ'o'j, kiu'j flor'is sub la fenestr'o'j, plen'ig'is tiu'n mal'grand'a'n loĝ'ej'o'n; proksim'e de la kamen'et'o, sub ŝirm'o de verd'a ekran'o, star'is tabl'o kun porcelan'a servic'o kaj kun rest'aĵ'o'j de vid'ebl'e ĵus manĝ'it'a'j frand'aĵ'o'j.

La vir'in'o'j, kiu'j sid'is antaŭ la kamen'et'o, silent'is. Ili'a'j vizaĝ'o'j, lum'it'a'j de la roz'o'kolor'a bril'o de la ard'ant'a'j karb'o'j, hav'is karakter'o'n tut'e mal'egal'a'n.

Marta ten'is la kap'o'n klin'it'a al la kusen'o de la mol'a kanap'et'o, ŝi'a'j okul'o'j est'is du'on'e ferm'it'a'j, la man'o'j pend'is sen'fort'e sur la nigr'a vest'o. La unu'a'n foj'o'n post mult'e da monat'o'j ŝi tuŝ'is per la buŝ'o bon'gust'a'n kaj abund'a'n manĝ'aĵ'o'n, ŝi trov'iĝ'is en atmosfer'o sufiĉ'e varm'a, mez'e de bel'a'j kaj harmoni'e inter'konform'ig'it'a'j objekt'o'j. La varm'o de la ĉambr'o kaj la delikat'a bon'odor'o de la flor'o'j ebri'ig'is ŝi'n kvazaŭ drink'aĵ'o. Nur nun ŝi ek'sent'is, kiel fort'e lac'ig'it'a ŝi est'as, kiom da fort'o'j for'pren'is de ŝi la mal'varm'o, mal'sat'o, mal'ĝoj'o, mal'trankvil'ec'o kaj batal'ad'o.

Du'on'e kuŝ'ant'e sur la mol'a mebl'o, ĉirkaŭ'it'a de varm'o, kiu penetr'is ŝi'a'j'n membr'o'j'n, kiu'j long'e sufer'is de mal'varm'o, ŝi spir'is mal'rapid'e kaj profund'e. Rigard'ant'e ŝi'n, oni pov'us dir'i, ke ŝi silent'ig'is en si ĉiu'n pens'o'n, ke ŝi for'ig'is de si la turment'ant'a'j'n fantom'o'j'n de zorg'o'j kaj dolor'o'j kaj, mir'ig'it'a de la sen'bru'ec'o, bon'odor'o, varm'ec'o kaj bel'ec'o de ĉi tiu ne'kon'at'a paradiz'o, en kiu'n ŝi ven'is, ŝi ripoz'is antaŭ nov'a mal'supr'e'n'iĝ'o en la mal'lum'a'n abism'o'n de si'a sort'o...

Karolin'o per larĝ'e mal'ferm'it'a'j, atent'a'j, penetr'em'a'j okul'o'j rigard'is si'a'n kamarad'in'o'n. Ŝi'a'j blank'a'j vang'o'j est'is kolor'ig'it'a'j de freŝ'a ruĝ'o, la buŝ'o hav'is kolor'o'n de koral'o'j, la mal'lum'a'j okul'o'j hav'is bril'o'n jun'a'n kaj vigl'a'n. La freŝ'ec'o de ĉi tiu vir'in'o tamen ne est'is plen'a. Ĉio en ŝi est'is jun'a kaj almenaŭ ŝajn'e seren'a, krom la frunt'o. Sur ĉi tiu frunt'o okul'o spert'a en leg'ad'o sur hom'a'j vizaĝ'o'j pov'us rimark'i post'e'sign'o'j'n de long'a kaj ankoraŭ ne fin'it'a histori'o de viv'o, de kor'o, ebl'e eĉ de konscienc'o. Dum la vizaĝ'o est'is jun'a, freŝ'a, bel'a, la frunt'o sol'a est'is velk'int'a kaj du'on'e mal'jun'iĝ'int'a. Ĝi hav'is sur si apenaŭ vid'ebl'a'j'n, sed dens'a'j'n faden'et'o'j'n-sulk'et'o'j'n, inter la nigr'a'j brov'o'j kuŝ'is sen'mov'a kaj vid'ebl'e jam por ĉiam tie fos'it'a sulk'o. Malgraŭ la freŝ'ec'o de la vang'o'j, la karmin'a kolor'o de la lip'o'j kaj la riĉ'ec'o de ĉi tiu vir'in'o, la esprim'o de ŝi'a frunt'o pov'us vek'i ĉe atent'a kaj kompetent'a esplor'ist'o de hom'a'j vizaĝ'o'j tri sent'o'j'n: mal'konfid'o'n, sci'vol'ec'o'n kaj kompat'o'n.

De kelk'e da minut'o'j inter ĉi tiu'j du vir'in'o'j reg'is silent'o. Marta la unu'a ĝi'n inter'romp'is. Ŝi lev'is la kap'o'n de super la kusen'o, sur kiu ŝi apog'is si'n antaŭ moment'o, kaj, direkt'ant'e si'a'n rigard'o'n sur la kamarad'in'o'n, ŝi dir'is:

— Vi'a rakont'o, Karonj'o, fort'e mi'n mir'ig'is. Kiu pov'us supoz'i, ke sinjor'in'o Hermini'o iam ag'os kun vi en tiel kruel'a manier'o! Ŝi, kiu vi'n ja eduk'is, kiu, kiel ŝajn'as al mi, est'as eĉ vi'a proksim'a parenc'in'o...

Karolin'o apog'is la ŝultr'o'j'n al la dors'a ark'aĵ'o de la brak'seĝ'o kaj, pli fort'e prem'ant'e per si'a mal'grand'a pied'o la hund'et'o'n sur la pied'benk'et'o, ek'balanc'is pli rapid'e si'a'n elegant'a'n lul'il'o'n. Kun mal'grand'a rid'et'o sur la lip'o'j kaj kun okul'o'j rigard'ant'a'j al la plafon'o ŝi komenc'is parol'i.

— Sinjor'in'o Hermini'o est'is mi'a parenc'in'o ne proksim'a, sed sufiĉ'e mal'proksim'a, sed mi port'is la sam'a'n famili'a'n nom'o'n kiel ŝi. Tio est'is sufiĉ'a por la fier'a kaj riĉ'a sinjor'in'o, ke ŝi bon'vol'u eduk'i la orf'in'o'n en si'a dom'o kaj far'i el ŝi post'e obe'ul'in'o'n aŭ fraŭl'in'o'n por kompani'o. Ŝi far'is al mi efektiv'e grand'a'n bon'far'o'n, ĉar, kio ajn post'e okaz'is, mi ĝis la fin'o de mi'a viv'o pov'as fanfaron'i, ke mi est'is eduk'at'a kun'e kun la am'at'a'j hund'et'o'j de la grand'mond'e kon'at'a sinjor'in'o Hermini'o. Ni'a eduk'o kaj ni'a manier'o de viv'ad'o, t.e. de mi kaj de la hund'et'o'j, est'is inter si tre simil'a'j, mi kaj ili dorm'ad'is sur mol'a'j kusen'o'j, kur'ad'is sur vaks'it'a'j parget'o'j, manĝ'ad'is bon'eg'a'j'n delikat'aĵ'o'j'n, kaj nur tiu diferenc'o inter ni ekzist'is, ke ili port'is silk'a'j'n kovr'il'et'o'j'n kaj or'a'j'n kol'ring'o'j'n, dum mi port'is silk'a'j'n vest'o'j'n kaj or'a'j'n bracelet'o'j'n, ke ili ĝis la fin'o rest'is en la paradiz'o, dum mi'n el'pel'is el tie la venĝ'em'a anĝel'o de patr'in'a fier'ec'o...

Ĉe la last'a'j vort'o'j la vir'in'o en la viol'kolor'a vest'o ek'rid'is per mal'long'a, sek'a rid'o, kies son'o, kontrast'ant'e kun ŝi'a tut'a freŝ'a ekster'aĵ'o, harmoni'is kun la velk'int'ec'o de la frunt'o kaj, simil'e al tiu ĉi last'a, pov'is vek'i rilat'e ŝi'n mal'konfid'o'n aŭ kompat'o'n. Marta vid'ebl'e sent'is tiu'n ĉi last'a'n sent'o'n.

— Kompat'ind'a Karolin'o! — ŝi dir'is, — kiom mult'e vi cert'e sufer'is, kiam vi el'ir'is en la mond'o'n tiel sol'a, tut'e sen rimed'o'j por viv'i...

— Al'don'u al tio, mi'a kar'a, — ek'kri'is Karolin'o, ĉiam rigard'ant'e al la plafon'o, — al'don'u al tio la fakt'o'n, ke mi el'ir'is en la mond'o'n kun mal'feliĉ'a am'o en la kor'o...

— Jes, — ŝi dir'is plu'e, el'rekt'iĝ'ant'e kaj direkt'ant'e la rigard'o'n sur la kamarad'in'o'n, — ĉar sci'u, ke mi am'is ver'e, am'is terur'e la fil'o'n de sinjor'in'o Hermini'o, tiu'n sinjor'o'n Eduard'o'n, kiu (vi cert'e li'n memor'as) tiel plen'sent'e kant'ad'is: “Ho, anĝel'o sur la ter'o!” kaj kiu hav'is safir'kolor'a'j'n okul'o'j'n, per kiu'j li rigard'ad'is kvazaŭ rekt'e en la profund'o'n de la anim'o... Jes, mi fort'e li'n am'is... mi est'is tiel mal'saĝ'a, ke mi am'is... — Ŝi dir'is ĉio'n ĉi tio'n per ton'o ŝerc'a, ĉe la last'a'j vort'o'j ŝi eksplod'is per laŭt'a, long'a, sonor'a gam'o de rid'o. Jes, ŝi kri'is rid'ant'e, — mi est'is tiel mal'saĝ'a... mi am'is, ho! kiel mi est'is mal'saĝ'a!...

— Kaj li? — mal'gaj'e demand'is Marta, — ĉu li ankaŭ am'is vi'n ver'e? Kio'n li far'is tiam, kiam li'a patr'in'o ordon'is al vi for'ir'i el ŝi'a dom'o al mizer'o, sol'ul'ec'o kaj vag'ad'o?

— Li! — dir'is Karolin'o kun imit'o de patos'o, — li rigard'ad'is mi'n en la daŭr'o de tut'a jar'o per si'a'j plej ĉarm'a'j safir'kolor'a'j okul'o'j tia'manier'e, kvazaŭ li vol'us penetr'i en la profund'o'n de mi'a anim'o kaj plen'akir'i ĝi'n per si'a rigard'o; li kant'ad'is ĉe la fortepian'o kant'o'j'n, de kiu'j fand'iĝ'ad'is mi'a kor'o; li prem'ad'is al mi la man'o'n dum danc'ad'o, post'e li kis'ad'is ambaŭ mi'a'j'n man'o'j'n kaj ĵur'ad'is per la ĉiel'o kaj ter'o, ke li mi'n am'os ĝis la tomb'o; post'e li skrib'ad'is al mi el ĉambr'o en ĉambr'o'n leter'o'j'n sopir'eg'a'j'n kaj flam'a'j'n; post'e... kiam li'a patr'in'o, okaz'e leg'int'e unu el li'a'j leter'o'j, ordon'is al mi ir'i for, kie'n konduk'os mi'n mi'a'j okul'o'j, li for'vetur'is pas'ig'i la karnaval'o'n en Varsovio; kiam li unu foj'o'n renkont'is mi'n sur la strat'o — mi tiam est'is mal'sat'a, mal'esper'a, vest'it'a preskaŭ en ĉifon'o'j — li ruĝ'iĝ'is kiel peoni'o, mal'lev'is la okul'o'j'n, preter'pas'is kvazaŭ ne re'kon'ant'e mi'n, kaj kelk'e da tag'o'j post'e en la preĝ'ej'o de la Vizit'ul'in'o'j li antaŭ la altar'o sankt'e promes'is al bel'a kaj riĉ'a bien'hav'ant'in'o ĝis'mort'a'n fidel'ec'o'n kaj am'o'n... Tiel li mi'n am'is kaj tio'n li far'is por mi... Kaj ŝi de'nov'e ek'rid'is, sed nun jam mal'long'e kaj sek'e.

— Mal'nobl'ul'o! — mal'laŭt'e dir'is Marta.

Karolin'o lev'is la ŝultr'o'j'n. — Vi tro'ig'as, mi'a kar'a, ŝi dir'is kun plen'a indiferent'ec'o. — Mal'nobl'ul'o! kial? ĉu tiel ke li tir'is profit'o'n el rajt'o, pri kiu li sci'is, ke ĝi aparten'as kaj ĉiam aparten'os en la mond'o al li kaj al ĉiu'j li'a'j kamarad'o'j? Ĉu tial li est'as mal'nobl'a, ke por objekt'o de amuz'iĝ'o li pren'is al si jun'a'n kaj mal'riĉ'a'n knab'in'o'n, kiu est'is tiel mal'saĝ'a, ke ŝi kred'is, ke ŝi est'as por li objekt'o de am'o? Tut'e ne, mi'a kar'a. Sinjor'o Eduard'o kompren'ebl'e ne est'is sankt'ul'o nek ia ekster'ordinar'a hero'o, sed li ankaŭ ne est'is mal'nobl'ul'o, kiel vi dir'is. Li hav'is si'a'j'n grand'a'j'n bon'a'j'n ec'o'j'n, mi vi'n cert'ig'as, sed li nur far'is tio'n, kio'n far'i la mond'o plen'e al li permes'is, li far'is uz'o'n de la rajt'o, kiu'n oni don'is al li, li est'is tia, kia'j est'as ĉiu'j jun'a'j kaj oft'e eĉ mal'jun'a'j vir'o'j.

Ŝi parol'is tio'n kun plen'a serioz'ec'o, sen ia eĉ plej mal'grand'a ŝerc'o aŭ ironi'o, per voĉ'o de plen'a konvink'it'ec'o; post'e ŝi kruc'ig'is la man'o'j'n sur la brust'o kaj, ne ĉes'ant'e rigard'i la plafon'o'n, ek'kant'et'is mal'laŭt'e kant'o'n el la oper'et'o “Dek Fil'in'o'j Kandidat'in'o'j”. Marta rigard'is ŝi'n per mir'eg'ant'a'j okul'o'j.

Post moment'o la vir'in'o en la atlas'aĵ'o'j ĉes'is kant'et'i, la poz'o'n du'on'kuŝ'a'n ŝi ŝanĝ'is je poz'o sid'a, kaj, apog'ant'e la kubut'o'n sur la genu'o kaj la vizaĝ'o'n sur la man'plat'o, ŝi iom klin'iĝ'is al si'a kamarad'in'o.

— Ĉar fin'e, — ŝi komenc'is parol'i per la sam'a serioz'a ton'o kiel antaŭ'e, — kiam oni juĝ'as pri hom'o'j, oni dev'as ja konsider'i ili'a'j'n kutim'o'j'n kaj tiu'n vid'punkt'o'n, el kiu ili rigard'as la viv'o'n kaj ĝi'a'j'n afer'o'j'n. Se ekzempl'e la kolor'o'j blank'a kaj nigr'a posed'us la pov'o'n pens'i kaj sent'i, tiam la unu'a, al'kutim'iĝ'int'e al la super'ec'o, kiu'n la hom'o'j konstant'e don'as al ĝi rilat'e la du'a'n, tre bon'e pov'us imag'i al si, ke la nigr'a kolor'o est'is kre'it'a nur por tio, ke ĝi liver'u divers'a'j'n agrabl'aĵ'o'j'n kaj amuz'o'j'n al la kolor'o blank'a. La plej grav'a afer'o en la inter'hom'a'j rilat'o'j, mi'a kar'a, est'as la diferenc'o'j, kiu'j ekzist'as inter ili; kaj inter sinjor'o Eduard'o kaj mi ekzist'is diferenc'o'j grand'eg'a'j...

— Cert'e, — viv'e inter'romp'is Marta, — li est'is hom'o riĉ'a kaj vi est'is mal'riĉ'a knab'in'o, sed ĉu riĉ'ec'o don'as rajt'o'n trakt'i ofend'e tiu'j'n, kiu'j ĝi'n ne posed'as?

— En kelk'a'j rilat'o'j, — respond'is Karolin'o; — tamen ne pri riĉ'ec'o kaj mal'riĉ'ec'o mi pens'is, kiam mi parol'is pri la diferenc'o'j, ĉar se mi est'us ne mal'riĉ'a vir'in'o, sed mal'riĉ'a vir'o, tiam sinjor'o Eduard'o, kiu, mi ripet'as, hav'as mult'e da bon'a'j ec'o'j de karakter'o, eĉ ne ek'pens'us far'i al mi mal'just'aĵ'o'n aŭ ofend'o'n. Vir'o riĉ'a kaj sam'temp'e honest'a ne far'as mal'just'aĵ'o'n nek ofend'o'n al vir'o mal'riĉ'a; se li jam tio'n far'as, tio ĵet'as makul'o'n sur li'a'n karakter'o'n kaj el'met'as li'n al pun'o de publik'a mal'aprob'o. Sed mi ne est'is vir'o, mi est'is vir'in'o; kaj ofend'o aŭ mal'just'aĵ'o rilat'e vir'in'o'n en tia manier'o, en kia ĝi okaz'is inter mi kaj sinjor'o Eduard'o, est'as afer'o tut'e ali'a ol ofend'o aŭ mal'just'aĵ'o rilat'e vir'o'n. Ça ne tire pas à conséquence! Kontraŭ'e, tio al'port'as honor'o'n, tio est'as nom'at'a sukces'o, vir'a brav'ec'o, tio far'as jun'a'n hom'o'n interes'a, don'as al li i'a'n ĉarm'o'n de glor'o. “Brav'eg'a knab'o est'as tiu Eduĉjo!” “Kia diabl'a kapt'ant'o de kor'o'j!” “Li nask'iĝ'is por ĉiam'a feliĉ'o” “Li hav'as feliĉ'o'n ĉe vir'in'o'j” “Por li de'log'i knab'in'o'n est'as kiel krev'ig'i nuks'o'n” k.t.p., k.t.p. Ĉiu hom'o, mi'a kar'a, tre am'as est'i laŭd'at'a, kaj mal'laŭd'o'n li tim'as kiel fajr'o'n. Mult'e da hom'o'j ne far'as mal'bon'o'n pro tim'o de mal'laŭd'o kaj ag'as bon'e pro dezir'o de laŭd'o. Sinjor'o Eduard'o hav'is simpati'o'n al mi, ne est'as mir'ind'e, ĉar mi hav'is la aĝ'o'n de dek'ok jar'o'j kaj mi est'is bel'a... li real'ig'is tiu'n simpati'o'n en tia manier'o, kiu cert'e est'is por li agrabl'a, tio ankaŭ ne est'as mir'ind'a; li sci'is bon'e de'post si'a infan'ec'o, ke tia real'ig'o est'as li'a ne'for'pren'ebl'a rajt'o, ke se li ne far'os de ĝi uz'o'n, li est'os nom'at'a en la mond'o mal'saĝ'ul'o kaj mal'lert'ul'o, kaj se li far'os uz'o'n, li ricev'os la titol'o'n de brav'a lert'ul'o kaj interes'a jun'ul'o. Li far'is tio'n, kio'n sur li'a lok'o far'us ĉiu, tial mi hav'as neni'a'n plend'o'n kontraŭ li, kontraŭ'e, mi est'as dank'a al H... li puŝ'is mi'n en la mond'o'n, li lern'ig'is al mi la viv'o'n kaj ĝi'a'j'n grand'a'j'n ver'o'j'n...

Ŝi etend'is la man'o'n, el kristal'a plad'et'o, kiu star'is sur la tabl'o, ŝi pren'is roz'a'n suker'aĵ'o'n kaj, krak'et'ig'ant'e ĝi'n en si'a'j blank'a'j dent'o'j, de'nov'e fort'e ek'prem'is per si'a mal'grand'a pied'o la brod'it'a'n hund'et'o'n. La balanc'ark'o'j ek'mov'iĝ'is pli vigl'e kaj ek'balanc'is la vir'in'o'n, kuŝ'ant'a'n sur la long'a brak'seĝ'o. Ŝi'a'j pupil'o'j, kiu'j mal'rapid'e vag'is sur la ĉirkaŭ'ant'a'j objekt'o'j, en tiu moment'o simil'is grand'a'n briliant'o'n, bril'ant'a'n sur fingr'o sub la lum'o de fajr'o; hel'a'j ĉiel'ark'a'j kolor'o'j bril'et'ad'is en ili kiel en glaci'a'j kristal'o'j polur'it'a'j de frost'o. Sed la okul'o'j de Marta, fiks'it'a'j sur la vizaĝ'o de la est'int'a kamarad'in'o de si'a infan'ec'o kaj jun'ec'o, esprim'is profund'a'n medit'ad'o'n lig'it'a'n kun turment'ant'a mal'trankvil'ec'o.

— Li puŝ'is vi'n en la mond'o'n, vi dir'as, — ŝi el'dir'is post moment'o mal'rapid'e kaj per mal'laŭt'a voĉ'o, — kia do bon'far'o tio est'as? Ĉi tiu mond'o por mal'feliĉ'a vir'in'o est'as tiel terur'a, sufok'ant'a... Li lern'ig'is al vi la ver'o'j'n de la viv'o? ĉu tiu'j'n ver'o'j'n, kiu'j montr'as al hom'a est'aĵ'o la sen'fund'a'j'n diferenc'o'j'n, kiu'j trov'iĝ'as inter hom'o'j kaj hom'o'j? Tiu'j ver'o'j est'as terur'a'j! Ili'n kre'is ne Di'o, sed la hom'o'j...

— Kaj kia'n grav'ec'o'n tio hav'as por ni? — ek'kri'is Karolin'o kun si'a mal'long'a kaj sek'a rid'o. Ĉu ili'n kre'is Di'o aŭ la hom'o'j, sufiĉ'as, ke ili ekzist'as, tiu'j ver'o'j, kiu'j dir'as al la vir'o: lern'u, labor'u, akir'u kaj ĝu'u! kaj al la vir'in'o ili dir'as: est'u lud'il'o, serv'u kiel amuz'il'o al la vir'o! Ĉu ili est'as di'a'j, ĉu ili est'as hom'a'j, ni dev'as sci'i tiu'j'n ver'o'j'n, por ke ni ne konsum'u ni'a'j'n kor'o'j'n per van'a'j aflikt'iĝ'o'j, por ke ni ne for'pas'ig'u ni'a'n jun'ec'o'n en van'a kapt'ad'o de ne'kapt'ebl'a'j sun'a'j radi'o'j; por ke ni rezign'u pri tio, kio ne por ni ekzist'as en la mond'o, kaj por ke en ĉas'ad'o de virt'o, am'o, hom'a estim'o kaj simil'a'j tre bel'a'j afer'o'j ni ne mort'u de mal'sat'o...

— Jes, — dir'is Marta per apenaŭ aŭd'ebl'a voĉ'o, — ne mort'i de mal'sat'o... jen est'as la plej alt'a bon'o, pri kiu al mal'riĉ'a vir'in'o est'as permes'it'e rev'i, kiu'n est'as permes'it'e al ŝi akir'i!

— Efektiv'e? — demand'is Karolin'o per tir'at'a ton'o, kaj per la fingr'o, sur kiu bril'is la briliant'o, ŝi montr'is la ĉirkaŭ'ant'a'j'n objekt'o'j'n kaj dir'is:

— Kaj tamen... rigard'u... rigard'u ĉirkaŭ'e'n...

Marta ne rigard'is ĉirkaŭ'e'n, ŝi nur mal'ferm'is la buŝ'o'n, kvazaŭ ŝi vol'us far'i al si'a kamarad'in'o i'a'n demand'o'n, kiu'n ŝi tamen rapid'e re'ten'is. Ambaŭ vir'in'o'j silent'is sufiĉ'e long'e. Karolin'o sen'ĉes'e mal'rapid'e balanc'iĝ'ad'is, manĝ'ad'is bombon'o'n post bombon'o kaj ne for'turn'ad'is si'a'n rigard'o'n de la vizaĝ'o de Marta, kiu, profund'e en'pens'iĝ'int'e, sid'is kun tempi'o apog'it'a sur la man'o kaj kun mal'lev'it'a'j palpebr'o'j.

— Ĉu vi sci'as, Marta, — inter'romp'is la silent'o'n la vir'in'o en la atlas'o'j, — ke vi est'as ver'e bel'a! Kia impon'ant'a statur'o! vi cert'e est'as je du'on'o da kap'o pli alt'a ol mi, la mizer'o ĝis nun tut'e ne mal'bel'ig'is vi'n, kvankam la roz'o'kolor'a kamen'a re'bril'o, kiu nun fal'as sur vi'a'n vizaĝ'o'n kaj imit'as delikat'a'n vang'ruĝ'o'n, tre pli'alt'ig'as vi'a'n bel'ec'o'n kaj aspekt'as ĉarm'eg'e ĉe vi'a'j nigr'a'j dens'eg'a'j har'o'j! Kiel do ankoraŭ est'us, se anstataŭ ĉi tiu mal'bel'a lan'a brun'iĝ'int'a vest'o vi met'us sur vi'n vest'o'n de hel'a kolor'o kaj de elegant'a fason'o, se anstataŭ ĉi tiu tol'a glat'a kol'um'o vi ĉirkaŭ'ig'us vi'a'n kol'o'n per tra'vid'ig'a'j punt'o'j, se vi'a'j'n har'lig'o'j'n vi lev'us iom pli alt'e kaj ornam'us ili'n per punc'a roz'o aŭ per or'a'j har'pingl'o'j... Vi est'us bel'eg'a, mi'a kar'a, kaj se vi nur du aŭ tri foj'o'j'n montr'iĝ'us en loĝi'o de unu'a etaĝ'o ĉe la prezent'ad'o de ia mod'a komedi'o, la jun'ul'ar'o de la tut'a Varsovio tuj demand'us unu'voĉ'e: Kiu ŝi est'as? kie ŝi loĝ'as? ĉu ŝi permes'os, ke ni antaŭ ŝi'a'j pied'o'j...

— Karolin'o! Karolin'o! — inter'romp'is Marta, — el'rekt'iĝ'ant'e kaj rigard'ant'e la kamarad'in'o'n kun mir'eg'o, — por kio vi dir'as ĉio'n ĉi tio'n? Kia inter'rilat'o pov'as est'i inter vi'a'j vort'o'j kaj la situaci'o, en kiu mi trov'iĝ'as kun dolor'o de vidv'in'o, kun zorg'o'j de patr'in'o? por kio mi bezon'as bel'ec'o'n? por kio mi bezon'as riĉ'a'j'n vest'o'j'n?

— Por kio? por kio? ho! ho! ho!

Ĉi tiu'j ek'kri'o'j est'is akompan'at'a'j de mal'long'a sek'a rid'o kaj kun'e kun ĝi ili baldaŭ mal'aper'is. Ambaŭ vir'in'o'j de'nov'e silent'is pli long'e ol antaŭ'e.

— Marta! kia'n aĝ'o'n vi hav'as?

— Antaŭ ne long'e mi komenc'is la du'dek'kvin'a'n jar'o'n de mi'a viv'o.

— Kaj mi komenc'is la du'dek'kvar'a'n. Mi sekv'e est'as je unu jar'o pli jun'a, kaj tamen je kiom mi est'as pli saĝ'a ol vi! kiel mult'e pli mi ating'is en la viv'o ol vi, kompat'ind'a viktim'o de rev'o'j kaj iluzi'o'j!

De'nov'e ili silent'is moment'o'n. Marta kun esprim'o de decid'ec'o sur la vizaĝ'o lev'is la kap'o'n.

— Jes, Karolin'o, mi vid'as mem, ke vi ver'ŝajn'e est'as pli saĝ'a ol mi, ke vi pli ating'is en la viv'o. Vi posed'as bon'stat'o'n, vi ver'ŝajn'e est'as trankvil'a pri vi'a morgaŭ'a tag'o, se vi simil'e al mi hav'us mal'grand'a'n infan'o'n, vi ne bezon'us las'i ĝi'n sufer'i ĉe fremd'a'j hom'o'j, nek rigard'i, kiel ĝi antaŭ vi'a'j okul'o'j mal'fort'iĝ'as, pal'iĝ'as, konsum'iĝ'as... Mi kon'as vi'n tiel long'a'n temp'o'n, kia'n pov'as ampleks'i mi'a memor'o, ni est'is kun'e infan'o'j kaj jun'a'j knab'in'o'j, ni am'is ni'n reciprok'e... kaj tamen mi ĝis nun ne kuraĝ'is demand'i vi'n, kie vi pren'is ĉi tiu'n bon'stat'o'n, kiu, kiel mi vid'as, vi'n ĉirkaŭ'as, kia'manier'e vi sukces'is el'iĝ'i el la mal'riĉ'ec'o, el la mizer'o, pri kiu vi alud'is al mi en vi'a inter'parol'o... Mi ne kuraĝ'is demand'i vi'n pri tio, ĉar mi vid'is, ke vi pen'as evit'i mi'a'j'n demand'o'j'n, sed pardon'u mi'n, Karolin'o, tio est'as mal'bon'a de vi'a flank'o... al la est'int'a kamarad'in'o de vi'a'j infan'a'j lud'o'j, al la ankoraŭ antaŭ'ne'long'a konfid'at'in'o de vi'a'j jun'ec'a'j rev'o'j vi dev'as dir'i, kia'manier'e vi venk'is tiu'n fatal'ism'o'n, kiu al'kroĉ'iĝ'as al la paŝ'o'j kaj prem'eg'as la kap'o'j'n de vir'in'o'j mal'riĉ'a'j... ebl'e ĉi tio ankaŭ sur mi'a'n voj'o'n ĵet'os i'a'n lum'o'n...

— Ho, ĝi ĵet'os, ĝi sen'dub'e ĵet'os sur vi'a'n voj'o'n lum'o'n tre hel'a'n, tre klar'ig'a'n! — dir'is la vir'in'o kun la ne'lig'it'a'j flav'e'blond'a'j har'o'j. Ŝi'a'j okul'o'j de'nov'e aspekt'is kiel du pec'o'j da mal'varm'a kristal'o, en kiu'j vid'iĝ'as ĉiel'ark'a'j kolor'o'j, sur ŝi'a'j mal'grand'a'j lip'o'j lud'is trem'et'ant'a rid'et'o, sed ŝi'a voĉ'o hav'is son'o'n cert'ec'a'n kaj trankvil'a'n.

Marta parol'is plu'e:

— Kiam mi la unu'a'n foj'o'n sol'a en'ir'is en la mond'o'n, por batal'i pro mi'a viv'o kaj la viv'o de mi'a infan'o, oni dir'is al mi, ke vir'in'o nur en tiu okaz'o pov'as venk'i en tiu batal'o, se ŝi posed'as i'a'n perfekt'a'n pov'o'sci'o'n, ver'a'n kaj perfekt'ig'it'a'n talent'o'n... ĉu vi posed'is i'a'n pov'o'sci'o'n, ver'a'n kaj perfekt'ig'it'a'n talent'o'n... ĉu vi posed'is i'a'n pov'o'sci'o'n, Karolin'o?

— Ne, Marta, mi posed'is neni'a'n. Mi sci'is nur danc'i, amuz'i gast'o'j'n kaj vest'i mi'n bel'e.

— Pri talent'o mi neniam aŭd'is, ke vi i'a'n hav'as...

— Mi hav'is absolut'e neni'a'n talent'o'n.

— Ebl'e vi hav'is riĉ'a'j'n parenc'o'j'n, kiu'j don'is al vi bon'stat'o'n?

— Riĉ'a'j'n parenc'o'j'n mi hav'is, sed ili don'is al mi neni'o'n.

— Kio do... komenc'is Marta.

— Kio do? — inter'romp'is la vir'in'o en la atlas'aĵ'o'j kaj subit'e lev'iĝ'is de si'a mov'ebl'a sid'ej'o. La brod'it'a hund'et'o fort'e ek'balanc'iĝ'is, la balanc'ark'o'j de la seĝ'o-lul'il'o bru'e ek'frap'is la plank'o'n. Ŝi mem star'iĝ'is el'rekt'ig'it'e antaŭ la kanap'et'o, sur kiu sid'is Marta.

— Mi est'is bel'a, — ŝi dir'is, — kaj... kaj mi kompren'is, kia est'as la sol'a por mi akir'ebl'a lok'o sur la ter'o.

— Ha! — mal'laŭt'e ek'kri'is Marta kaj far'is tia'n mov'o'n, kvazaŭ ŝi vol'us de'salt'i de si'a sid'ej'o. Sed la vir'in'o, kiu star'is antaŭ ŝi, al'forĝ'is ŝi'n al la lok'o per la fort'o de si'a rigard'o. Ŝi star'is kun ne'mov'ebl'a korp'o kaj vizaĝ'o, ŝi'a'j blond'a'j har'o'j kaj ŝi'a elast'a graci'a tali'o trov'iĝ'is sub la roz'o'kolor'a re'bril'o de la ard'ant'a'j karb'o'j. Ŝi lev'is iom la palpebr'o'j'n kaj rigard'is la vizaĝ'o'n de Marta profund'e kaj obstin'e, per okul'o'j, en kiu'j nun vid'iĝ'is mal'lum'a bril'o de mal'gaj'a fajr'o.

— Kio do? — ŝi dir'is post moment'o, — vi tim'iĝ'is, naiv'a est'aĵ'o, vi vol'as for'kur'i? bon'e, ir'u! vi hav'as plen'a'n rajt'o'n lev'i de la ter'o plen'man'o'n da kot'o kaj ĵet'i ĝi'n al mi en la vizaĝ'o'n. Kiu pov'as hodiaŭ rifuz'i al vi tiu'n rajt'o'n? hodiaŭ vi ĝi'n ankoraŭ posed'as...

Marta ŝirm'is si'a'j'n okul'o'j'n per la man'plat'o.

— Vi ŝirm'as la okul'o'j'n, vi ne vol'as rigard'i mi'n! Vi demand'as vi'a'j'n propr'a'j'n pens'o'j'n, ĉu efektiv'e mi est'as tiu sen'kulp'a, naiv'a, ideal'a Karonj'o, kiu kur'ad'is kun vi sur la flor'plen'a herb'ej'o de vi'a patr'o kaj flug'ad'is en kap'turn'a vals'o sur la bril'ant'a'j parget'o'j de la dom'o de sinjor'in'o Hermini'o; kiu pasi'e am'is blank'a'j'n roz'o'j'n kaj la odor'o'n de konval'o'j kaj en la river'o de la lun'a'j radi'o'j vid'is naĝ'ant'a'j la safir'kolor'a'j'n okul'o'j'n de sinjor'o Eduard'o?... Ho, tio est'as mi, mi mem... sed se rigard'i mi'n est'as por vi tre mal'agrabl'e, vi pov'as ne rigard'i mi'n... nur aŭskult'u... Ŝi far'is kelk'e da paŝ'o'j kaj sid'iĝ'is sur la kanap'et'o apud Marta.

— Aŭskult'u, — ŝi ripet'is. — Ĉu vi iam demand'is vi'n mem kaj ĉu vi iam pen'is klar'ig'i al vi preciz'e, kio en la mond'o est'as vir'in'o? Cert'e ne. Nu, mi dir'os al vi: mi ne sci'as, kiel'e est'as laŭ la leĝ'o'j di'a'j, pri kiu'j vi parol'is antaŭ moment'o... sed laŭ la leĝ'o'j kaj mor'o'j hom'a'j vir'in'o ne est'as hom'o, vir'in'o est'as objekt'o. Ne for'turn'u de mi la kap'o'n. Mi dir'as la ver'o'n, ebl'e relativ'a'n, sed ver'o'n. Ĉu vi vol'as vid'i hom'o'j'n? rigard'u la vir'o'j'n. Ĉiu el ili viv'as en la mond'o per si mem, li ne bezon'as, ke oni al'skrib'u al li i'a'n cifer'o'n por tio, ke li ĉes'u est'i nul'o. Vir'in'o est'as nul'o, se apud ŝi ne star'as vir'o kiel cifer'o plen'ig'ant'a. Al vir'in'o oni don'as bril'ant'a'n kadr'aĵ'o'n, por ke ŝi, kiel art'e polur'it'a diamant'o en magazen'o de juvel'ist'o, al'tir'u al si la okul'o'j'n de kiel ebl'e plej grand'a nombr'o da aĉet'ant'o'j. Se ŝi ne trov'as por si akir'ant'o'n, aŭ se, trov'int'e li'n, ŝi li'n perd'as, ŝi kovr'iĝ'as per rust'aĵ'o de etern'a dolor'o, per makul'o'j de sen'help'a mizer'o, ŝi far'iĝ'as de'nov'e nul'o, sed nul'o mal'gras'a de mal'sat'o, trem'ant'a de mal'varm'o, dis'ŝir'iĝ'ant'a en ĉifon'o'j'n per la van'a'j prov'o'j si'n mov'i kaj si'n ŝov'i. Re'memor'ig'u al vi ĉiu'j'n mal'jun'a'j'n fraŭl'in'o'j'n, la for'las'it'a'j'n aŭ vidv'iĝ'int'a'j'n vir'in'o'j'n, kiu'j'n vi kon'is en vi'a viv'o, rigard'u vi'a'j'n koleg'in'o'j'n el la labor'ej'o de sinjor'in'o Szwejc, rigard'u vi'n mem... Kio'n vi ĉiu'j signif'as en la mond'o? kia'j est'as vi'a'j esper'o'j? kie est'as la ebl'o, ke vi el'grimp'u el la marĉ'ej'o kaj ir'u tie'n, kie'n ir'as la hom'o'j? Vi est'as veget'aĵ'o'j, kies trunk'et'o'j, eduk'it'a'j en oranĝeri'o'j, ne hav'as la fort'o'n, por kontraŭ'star'i al vent'o'j kaj fulm'o'tondr'o'j! Cert'e ja tiel est'as, se la profet'o'j kaj saĝ'ul'o'j de la mond'o nom'is la vir'in'o'n “la plej bel'a el la flor'o'j de la natur'o”. Vir'in'o est'as flor'o, vir'in'o est'as nul'o, vir'in'o est'as objekt'o, ne posed'ant'a la fort'o'n de mem'star'a mov'iĝ'ad'o. Ne ekzist'as por ŝi feliĉ'o nek pan'o sen vir'o. Vir'in'o dev'as nepr'e al'kroĉ'iĝ'i, en ia ajn manier'o al'kroĉ'iĝ'i al vir'o, se ŝi vol'as viv'i; ali'okaz'e ŝi ir'as en la kudr'ej'o'n de sinjor'in'o Szwejc kaj mal'rapid'e mort'as. Sed kio'n ŝi dev'as far'i, se ŝi'n kapt'as pasi'a dezir'o viv'i? Diven'u! vi diven'as? bon'e! kovr'u al vi la okul'o'j'n per vi'a du'a man'plat'o, por ke vi ne pov'u vid'i eĉ rand'et'o'n de mi'a vest'o, sed aŭskult'u mi'n plu'e...

— Mi est'is jun'a, bel'a, al'kutim'iĝ'int'a al luks'o kaj nenio'n'farad'o; kiam oni el'pel'is mi'n el la dom'o de la riĉ'a'j parenc'o'j, mi posed'is kiel mi'a'n tut'a'n propr'aĵ'o'n kelk'e da vest'o'j, or'a'n bracelet'o'n, rest'int'a'n post mi'a patr'in'o, kaj tiu'n ring'o'n kun blu'a emajl'o, kiu'n vi, Marta, don'is al mi en la tag'o de vi'a edz'in'iĝ'o. Mi vend'is la bracelet'o'n kaj la ring'o'n. Mi pens'is, ke la ricev'it'a sum'o sufiĉ'os al mi, ĝis mi trov'os labor'en'spez'o'n. Mi imag'is al mi, ke mi est'as hom'o, kaj pro ĉi tiu mal'saĝ'a erar'o mi sufer'is infer'a'j'n turment'o'j'n en la daŭr'o de kelk'e da monat'o'j. Mi ili'n sufer'us ebl'e pli long'e, se mi ne renkont'us feliĉ'e sur la trotuar'o de la strat'o Nowy Swiat sinjor'o'n Eduard'o'n. Mi li'n am'is ankoraŭ. Kiam li pas'is preter mi sen salut'o, tiam mi fin'e konvink'iĝ'is, ke mi est'as objekt'o, kiu'n est'as permes'it'e laŭ'vol'e pren'i kaj for'ĵet'i. Ĉu iu ag'us kun hom'o tia'manier'e, kiel ag'is kun mi tiu, pri kiu mi rev'is en la tag'o'j de trankvil'ec'o kaj kies trajt'o'j'n mi re'vok'ad'is al mi'a memor'o en la hor'o'j de mal'sat'o kaj sufer'o'j? De'post la moment'o, en kiu mi perd'is la kred'o'n pri mi'a hom'ec'o, mi'a'j sufer'o'j fin'iĝ'is. Vi ebl'e aŭd'is pri la jun'a sinjor'o Vitalio, kiu hav'as mal'jun'a'n edz'in'o'n, grand'a'n bien'o'n proksim'e de Varsovio kaj bel'a'n dom'o'n en Varsovio? Li oft'e venad'is en la butik'o'n ĉe la strat'o Ptasia, kie mi help'ad'is la posed'ant'in'o'n vend'i kandel'o'j'n kaj sap'o'n, ricev'ant'e de ŝi por tio en la nokt'o angul'et'o'n sur la plank'o en la infan'a ĉambr'o kaj en la tag'o plad'o'n da gri'aĵ'o kaj glas'o'n da lakt'o. En efektiv'ec'o mi'a labor'o valor'is mult'e pli grand'a'n rekompenc'o'n, sed la bon'kor'a vir'in'o ekspluat'is la labor'ant'in'o'n, kiu'n ŝi lev'is de la pavim'o sen'fort'ig'it'a'n, mal'sat'a'n kaj en ĉifon'o'j. Du tag'o'j'n post tiu renkont'iĝ'o kun sinjor'o Eduard'o, post du nokt'o'j, pri kiu'j mi nun jam ne pov'us al vi rakont'i, mi ĉes'is vend'i kandel'o'j'n kaj sap'o'n... al sinjor'o Vitalio mi dir'is: bon'e! mi for'las'is la butik'o'n kaj la ĉambr'o'n, en kiu kri'ad'is kaj si'n bat'ad'is kvin mal'pur'a'j infan'aĉ'o'j; mi ek'loĝ'is ĉi tie...

Marta sid'is kiel ŝton'iĝ'int'a. Sub la man'plat'o, per kiu ŝi ŝirm'is al si la okul'o'j'n, oni pov'is vid'i, ke ŝi'a vizaĝ'o est'as pal'a kaj sen'mov'a. Apenaŭ rimark'ebl'a ek'trem'o tra'kur'is ŝi'n de la kap'o ĝis la pied'o'j, kiam preskaŭ sen'per'e ĉe ŝi'a orel'o ek'son'is sek'a, mal'long'a rid'o, kiu nun simil'is klak'il'o'n de nokt'a gard'ist'o.

— Mi ne sci'as, kia'manier'e tio far'iĝ'is, sed mi rimark'as, ke mi en'fal'is en deklam'ad'o'n! — dir'is rid'ant'e la vir'in'o kun la liber'e pend'ant'a'j blond'a'j har'o'j. — Vi'a funebr'a vest'o, Marta, mal'lum'ig'is al mi la salon'o'n. Mi ne am'as mal'lum'o'n, plezur'o'n far'as al mi bril'o'j, mi am'as rid'i ĉe komedi'o kaj hejm'e manĝ'i bombon'o'j'n... kred'u al mi... tiel'e est'as pli bon'e... — Ŝi pren'is la man'o'n de la vidv'in'o pend'ant'a'n inter la fald'o'j de la nigr'a vest'o kaj al'ŝov'iĝ'is pli proksim'e al ŝi.

— Aŭskult'u, Marta, — ŝi komenc'is, klin'iĝ'ant'e preskaŭ tut'e al la orel'o de la kamarad'in'o, — mi am'is vi'n iam, nun mi vi'n tre bedaŭr'as... La ring'o, kiu'n vi don'is al mi, nutr'is mi'n en la daŭr'o de kelk'e da semajn'o'j, nun mi vi'n sub'ten'os per konsil'o kaj help'o... Ĝis nun mi parol'is al vi nur teori'o'n, nun mi trans'ir'as sur la kamp'o'n de la praktik'o... Apud mi'a loĝ'ej'o est'as lu'ebl'a'j tri ĉambr'o'j, preskaŭ tia'j sam'a'j kiel ĉi tiu'j... ĉu vi vol'as? morgaŭ ni est'os najbar'in'o'j. Vi al'konduk'os ĉi tie'n vi'a'n infan'o'n, est'os al ĝi varm'e kaj oportun'e... post'morgaŭ vi for'met'os ĉi tiu'n funebr'a'n mal'bel'a'n vest'o'n...

Marta for'pren'is la man'plat'o'n de antaŭ la okul'o'j kaj lev'is la kap'o'n.

— Karolin'o! — ŝi dir'is lev'iĝ'ant'e, — sufiĉ'e, ne dir'u eĉ unu vort'o'n plu...

Nu, — dir'is la vir'in'o en la atlas'aĵ'o'j, — ĉu ne?

La vir'in'o en la funebr'a vest'o ne respond'is dum moment'o. Ŝi'a vizaĝ'o aper'ig'is jen mort'a'n pal'ec'o'n, jen kolor'o'n de sang'o, la voĉ'o trem'is kaj kvazaŭ ven'is el la profund'o de la brust'o, kiam ŝi komenc'is parol'i.

— Antaŭ ne'long'e, ankoraŭ antaŭ ne'long'e, se iu kuraĝ'us parol'i al mi tiel, kiel vi parol'is. Karolin'o, mi sent'us en mi terur'a'n ofend'o'n... ebl'e furioz'a'n koler'o'n... nun mi sent'as neni'o'n krom grand'a dolor'o! kaj ankoraŭ pli grand'a hont'o. Mi cert'e est'as io mal'pli alt'a ol hom'o, se, hav'ant'e neni'a'n kulp'o'n, ne far'int'e eĉ ombr'o'n da mal'bon'o, serĉ'ant'e en la mond'o neni'o'n, neni'o'n krom honest'a labor'o, mi renkont'is tio'n, kio'n... mi renkont'is... Ho, kiel mal'alt'e'n, kiel mal'alt'e'n mi fal'is! kaj por kio? kaj por kia kulp'o?

Dum moment'o ŝi star'is sen'mov'e, kun okul'o'j mal'gaj'e rigard'ant'a'j la plank'o'n. Post moment'o ŝi dir'is iom pli mal'sever'e:

— Mi ne mal'estim'as vi'n, Karolin'o, mi ne ĵet'os sur vi'n, kiel vi dir'is, plen'man'o'n da kot'o. Mi'a Di'o! Mi sci'as ja, kio est'as la viv'o de mal'riĉ'a vir'in'o... mi ĝu'as ĝi'n de kelk'e da monat'o'j... hodiaŭ mi en'glut'is plej mal'dolĉ'a'n ĝi'a'n gut'o'n. Mi ne mal'estim'as vi'n, sed imit'i vi'a'n ag'ad'o'n mi ne pov'as... ne, neniam... neniam...

Ŝi de'nov'e silent'iĝ'is, kaj nun ŝi per atent'a'j okul'o'j rigard'is unu punkt'o'n en la spac'o. Tie ŝi per okul'o'j de la imag'o ek'vid'is unu el la bild'o'j de si'a pas'int'ec'o.

Ĝi ne est'is ia bild'o el la pas'int'a'j ĝoj'o'j kaj feliĉ'o, kontraŭ'e, ĝi prezent'is per si moment'o'n de sen'lim'a dolor'o. Marta ek'vid'is kuŝ'ant'a'n sur la lit'o de mal'san'ul'o la sol'a'n hom'o'n, kiu'n ŝi am'is sur la ter'o. Li'a vizaĝ'o est'is rigid'iĝ'ant'a sub la man'o de la mort'o, la spir'ad'o de la mal'san'eg'a brust'o est'is ĉiam pli kaj pli mal'facil'a, sed li'a'j okul'o'j, radi'ant'a'j per la last'a bril'o de la viv'o, est'is fiks'it'a'j sur ŝi'a vizaĝ'o, li'a man'o kun spasm'o de agoni'o per la rigid'iĝ'ant'a'j fingr'o'j prem'is ŝi'a'n man'o'n. “Mal'feliĉ'a mi'a Marta, kiel vi viv'os sen mi!” Kun ĉi tiu'j vort'o'j sur la blu'iĝ'int'a'j lip'o'j li for'las'is ŝi'n por ĉiam.

— Ho, kiel mi li'n am'is! kiel mi li'n ankoraŭ am'as! — murmur'et'is la vidv'in'o, kaj ŝi'a'j inter'plekt'it'a'j man'o'j fal'is sur la nigr'a'n vest'o'n kaj ŝi'a brust'o lev'iĝ'is de fort'a ek'ĝem'o. — Ne, Karolin'o! Pro Di'o, ne! — ŝi ek'kri'is, alt'e lev'ant'e la vizaĝ'o'n pal'a'n kaj tamen radi'ant'a'n; — mi est'is pli feliĉ'a ol vi. La hom'o, kiu'n mi am'is, ne far'is el mi objekt'o'n. Li edz'iĝ'is kun mi, li mi'n am'is, li mi'n estim'is. Mort'ant'e, li pens'is ankoraŭ pri mi kaj pri mi'a est'ont'ec'o. Mi am'as li'n ankoraŭ, kvankam li ne est'as jam sur la ter'o, mi estim'as li'a'n nom'o'n, kiu'n mi port'as. Am'o por li kaj memor'o pri li star'as en mi'a intern'o kiel altar'o'j; antaŭ ili brul'as lamp'o plen'ig'it'a de larm'o'j de mi'a kor'o, kaj ĝi lum'as mi'a'n mal'gaj'a'n voj'o'n...

— Kaj ir'ant'e tiu'n voj'o'n, vi baldaŭ ating'os la kamp'o'j'n Elizeajn, kie blank'a'j anĝel'o'j kun'ig'os vi'n kun vi'a mort'int'a edz'o! — ek'son'is akr'e kaj inter'plekt'it'e kun rid'o la voĉ'o de Karolin'o.

Marta star'is jam kelk'e da paŝ'o'j for de ŝi kaj met'is sur si'a'n kap'o'n la nigr'a'n lan'a'n tuk'o'n.

— Adiaŭ, mal'feliĉ'a Karolin'o, adiaŭ! — ŝi dir'is per mal'laŭt'a voĉ'o kaj el'kur'is en la apud'a'n ĉambr'o'n, kie super la rond'a mahagon'a tabl'o jam brul'is la roz'o'kolor'a lamp'o. Ŝi est'is jam proksim'e de la pord'o, kiam ŝi ek'sent'is, ke oni ten'as ŝi'n je la brak'o. Apud ŝi star'is Karolin'o kun lip'o'j trem'ant'a'j de rid'o, kun si'a velk'int'a frunt'o kovr'it'a de mal'grand'a'j sulk'et'o'j kaj kun mal'lum'a bril'o en la pupil'o'j.

— Aŭskult'u! — ŝi dir'is, — efektiv'e mi vol'as rid'i pri vi! vi est'as ekzalt'it'a; strang'e naiv'a, mi'a kar'a, vi est'as ankoraŭ grand'a infan'o. Kaj tamen mi vi'n bedaŭr'as; mi eĉ ne sci'as kial, ĉar fin'e kio'n do pov'as mi'n interes'i tio, kio far'iĝ'os al vi? Por mi est'as eĉ pli bon'e, ke vi ne est'os mi'a najbar'in'o, ĉar vi est'as tro bel'a... Sed... sed vi'a ring'o nutr'is mi'n dum kelk'e da semajn'o'j... ne est'as ja nepr'a dev'o de mi'a viv'o, ke mi est'u sen'dank'a.

Per unu man'o ŝi fort'e ten'is la brak'o'n de la jun'a vir'in'o, la du'a'n ŝi etend'is al la fenestr'o.

— Pri'pens'u, — ŝi dir'is, — tie est'as tiel mal'varm'e, mult'e'hom'e kaj sam'temp'e sen'hom'e. La amas'o'j vi'n dis'prem'os per la pied'o'j, la abism'o vi'n en'glut'os... Re'turn'u vi'n...

— Las'u mi'n, — dir'is Marta per voĉ'o obtuz'a sed fort'a, — mi vi'n ne insult'as sed parol'i kun vi mi ne pov'as... mi ven'is ĉi tie'n, por hav'i moment'o'n da amik'ec'o kaj ripoz'o, sed mi trov'is nov'a'n dolor'o'n kaj plej grand'a'n hont'o'n de la viv'o... las'u mi'n!

— Ankoraŭ unu vort'o'n vi dev'as aŭd'i... tiu jun'a hom'o, kiu hodiaŭ ir'is kun mi sur la strat'o, est'as furioz'e en'am'iĝ'int'a en vi'n... li for'don'os ĉio'n, kio'n li hav'as...

— Las'u mi'n! — ek'kri'is Marta jam laŭt'e kaj kun dolor'ĝem'o, kaj kun spasm'a fort'o ŝi ek'tir'is si'a'n brak'o'n, ĉirkaŭ'pren'it'a'n de la man'o de la al ŝi klin'it'a vir'in'o. Tiu man'o plu ŝi'n ne tuŝ'is. Marta ĵet'is si'n al la pord'o.

Ŝi pas'is jam kelk'e da ŝtup'o'j de la hel'e lum'it'a ŝtup'ar'o, kiam ŝi aŭd'is post si susur'ad'o'n de atlas'o.

— Re'turn'u vi'n! — kri'is al ŝi voĉ'o de supr'e, — vi est'os almoz'ul'in'o!

La vir'in'o en la funebr'a vest'o kur'is sur la ŝtup'ar'o, ne respond'ant'e.

— Vi ŝtel'os! — ripet'is la voĉ'o.

La vir'in'o ne re'turn'is la kap'o'n kaj ir'is plu'e mal'supr'e'n.

— Vi mort'os de mal'sat'o kun'e kun vi'a infan'o.

Ĉe la son'o de la last'a vort'o la vir'in'o halt'is, re'turn'is la mort'e pal'a'n vizaĝ'o'n, kaj la okul'o'j'n mal'gaj'e sed ard'e flam'ant'a'j'n ŝi direkt'is kun febr'a rigard'o al la figur'o, kiu star'is ĉe la supr'o de la ŝtup'ar'o. Abund'a gas'a lum'o ĉirkaŭ'flu'is tiu'n figur'o'n, don'ant'e stri'o'j'n arĝent'a'j'n sur ĝi'a viol'kolor'a vest'o; la grand'a kame'o lum'is ĉe la kol'o per kolor'o blu'et'a, la or'a'j har'pingl'o'j trem'is inter la dens'a'j long'a'j har'o'j, kiu'j iom lev'iĝ'ad'is pro la blov'ad'o de la vent'o, kiu penetr'is tra la mal'ferm'it'a pord'o, konduk'ant'a al la strat'o. Ŝi star'is kun kap'o kaj tali'o klin'it'a'j antaŭ'e'n kun lip'o'j trem'ant'a'j de rid'o, kun mal'varm'a'j okul'o'j, ĵet'ant'a'j ĉiel'kolor'a'j'n bril'o'j'n el sub la velk'int'a frunt'o. Marta rigard'is ŝi'n dum moment'o per rigard'o sek'a, ard'ant'a, terur'it'a kaj mal'gaj'a, post'e ŝi subit'e si'n re'turn'is, salt'is antaŭ'e'n kaj rapid'eg'e mal'aper'is en la du'on'krepusk'o de la strat'o.

Pas'is apenaŭ kelk'e da minut'o'j, kiam tra tiu sam'a pord'o, tra kiu mal'aper'is Marta, en'kur'is la gaj'a Aleĉjo, per kelk'e da salt'o'j trans'pas'is la ŝtup'ar'o'n kaj en'kur'is en la loĝ'ej'o'n de Karolin'o.

— Nu, kio? — li demand'is, star'ant'e sur la sojl'o de la salon'et'o kun la ĉapel'o en la man'o. — Ŝi for'ir'is? Ŝajn'as al mi, ke mi re'kon'is ŝi'n, ir'ant'a'n sur la kontraŭ'a trotuar'o de la strat'o. Kiam do ŝi re'ven'os?

Li far'is ĉi tiu'j'n demand'o'j'n per ton'o mal'long'a kaj rapid'e; en li'a'j nigr'a'j bril'ant'a'j okul'o'j est'is esprim'it'a mal'pacienc'o de hom'o sen vol'o kaj sen pri'pens'ad'o, de hom'o, kiu plen'e sub'met'iĝ'as al ricev'it'a impres'o.

— Ŝi tut'e ne re'ven'os, — respond'is la vir'in'o, kiu sid'is antaŭ la kamen'et'o, sur la sam'a lok'o, sur kiu antaŭ kelk'e da minut'o'j sid'is Marta. Ŝi'a'j brak'o'j est'is kruc'ig'it'a'j sur la brust'o, la okul'o'j est'is sen'mov'e turn'it'a'j al la ard'ant'a'j karb'o'j. Ŝi ne turn'is la rigard'o'n al la en'ir'ant'a jun'a vir'o, kaj al li'a'j mal'pacienc'a'j demand'o'j ŝi respond'is per ton'o mal'long'a, pli ol indiferent'a, per ton'o mal'kontent'a.

— Ŝi ne re'ven'os? — ek'kri'is Aleĉjo, ĵet'ant'e si'a'n ĉapel'o'n sur plej proksim'a'n mebl'o'n kaj ir'ant'e pli profund'e'n en la ĉambr'o'n — Kio'n vi dir'as? ŝi ne re'ven'os? ĉu vi ambaŭ ne est'as amik'in'o'j de la infan'ec'o?

La vir'in'o silent'is. La jun'a vir'o far'iĝ'is ĉiam pli kaj pli mal'pacienc'a.

— Kio'n do ŝi dir'is? — li demand'is urĝ'e.

— Ŝi dir'is, mal'rapid'e respond'is la vir'in'o, ne ŝanĝ'ant'e la poz'o'n nek la direkt'o'n de la rigard'o, — ŝi dir'is, ke ŝi ĝis nun ankoraŭ am'as si'a'n edz'o'n...

Aleĉjo larĝ'e mal'ferm'is la okul'o'j'n.

— La edz'o'n? — li dir'is, kvazaŭ ne kred'ant'e al si'a'j propr'a'j orel'o'j, — la mort'int'a'n edz'o'n?

Li eksplod'is per rid'o, li lev'is la vizaĝ'o'n kontraŭ la plafon'o'n kaj rid'is laŭt'e kaj long'e. — La edz'o'n! — li ripet'is, — kio'n do ŝi vol'as ankoraŭ de tiu kompat'ind'ul'o, li ja plu ne viv'as! Ho, fidel'a kor'o... ne'konsol'ebl'a vidv'in'o, kiel sent'o'plen'a tio est'as!

Li rid'is sen'ĉes'e, sed baldaŭ en li'a rid'o ek'son'is fals'a'j not'o'j, en kiu'j trem'is io simil'a al kompat'o kaj al mal'agrabl'a incit'iĝ'o...

— Vort'o'n de honor'o! — li komenc'is, de'nov'e tra'kur'ant'e la salon'et'o'n per grand'a'j paŝ'o'j, — tio est'as vir'in'o ne'ordinar'a; am'i mort'int'a'n edz'o'n ankoraŭ post pas'o de kelk'e da monat'o'j post li'a mort'o! Kia'j alt'a'j sent'o'j! Kio do est'us des pli, se ŝi nun ek'am'us iu'n viv'ant'o'n! Ho, se mi pov'us est'i tiu feliĉ'ul'o!

— Tre pov'as est'i, ke vi pov'us est'i tiu feliĉ'ul'o, — respond'is la vir'in'o, sid'ant'e antaŭ la kamen'et'o. Ŝi tamen ne for'turn'is la kap'o'n kaj far'is neni'a'n mov'o'n. Li al'salt'is al ŝi. Hel'a ruĝ'o kovr'is li'a'j'n vang'o'j'n.

— Mi pov'us est'i! — li ek'kri'is, — ŝi ne for'ŝir'is do de mi ĉiu'n esper'o'n! Ho, bel'a ĉarm'a, or'a, briliant'a sinjor'in'o Karonj'o, kompat'u mi'n! mi est'as efektiv'e furioz'e en'am'iĝ'int'a! mi pov'us est'i tiu feliĉ'ul'o se... dir'u, sinjor'in'o, mi pet'eg'as, mi ĵur'ig'as vi'n... se mi far'us kio'n?...

La vir'in'o nun la unu'a'n foj'o'n lev'is la okul'o'j'n al li. Sur la fund'o de ŝi'a'j pupil'o'j, sur la iom lev'it'a'j brov'o'j, sur la mov'iĝ'ant'a'j angul'o'j de la delikat'a'j lip'o'j kuŝ'is ne'pri'skrib'ebl'a esprim'o de mok'o. — Se vi, — ŝi dir'is mal'rapid'e, — se vi aspir'us ŝi'a'n man'o'n kaj vol'us edz'iĝ'i kun ŝi.

Ĉi tiu'j vort'o'j far'is sur Aleĉjo impres'o'n surd'ig'a'n kaj rigid'ig'a'n. Dum moment'o li star'is sen'mov'a, kvazaŭ ŝton'iĝ'int'a, kun iom mal'ferm'it'a buŝ'o kaj kun okul'o'j fiks'it'a'j al la vizaĝ'o de la atent'e li'n rigard'ant'a vir'in'o.

— Edz'iĝ'i! — li ripet'is per obtuz'a voĉ'o. Li'a'j lip'o'j ek'trem'is, kvazaŭ li tuj est'us rid'ont'a, tamen li ne rid'is, li nur sving'is la man'o'n, lev'is la ŝultr'o'j'n, du'on'e koler'e kaj du'on'e indiferent'e dir'is: — vi ŝerc'as, sinjor'in'o! — kaj for'ir'is de la kamen'et'o.

La vir'in'o dum moment'o akompan'is li'n per rigard'o mal'varm'a kaj mok'a. Sur ŝi'a vizaĝ'o trans'kur'is dum unu minut'o mil'o da koket'a'j, mok'a'j kaj mal'estim'a'j rid'et'o'j. La gaj'a Aleĉjo de'nov'e star'iĝ'is antaŭ ŝi.

— Vi est'as kruel'a, sinjor'in'o Karolin'o, — li ek'kri'is, — vi parol'as al mi pri edz'iĝ'o! ĉu ekzist'as io pli sen'senc'a? lig'i si'n por la tut'a viv'o kun person'o, kiu'n mi apenaŭ kon'as, kun vidv'in'o, kiu am'as ankoraŭ si'a'n mort'int'a'n edz'o'n? far'iĝ'i per unu foj'o patr'o de ia infan'aĉ'o, bar'i al si la mond'o'n, pren'i sur la ŝultr'o'j'n tiom da respond'ec'o, tiom da klopod'o'j? kaj en mi'a aĝ'o? kun mi'a feliĉ'a situaci'o? Ĝi est'as ide'o, kiu efektiv'e konven'us al bon'kor'a burĝ'o, avid'ant'a bon'gust'a'n hejm'a'n kuir'aĵ'o'n kaj dek'du'o'n da puf'vang'a'j infan'aĉ'o'j. Mi supoz'as, ke vi ne dir'is tio'n serioz'e; mi sci'as, ke vi am'as ŝerc'i, tio est'as unu el vi'a'j ĉef'a'j ĉarm'o'j.

Karolin'o lev'is la ŝultr'o'j'n.

— Kompren'ebl'e, mi ŝerc'is, — ŝi dir'is mal'long'e kaj rigard'is de'nov'e la ard'ant'a'j'n karb'o'j'n.

La gaj'a Aleĉjo est'is ĉiam pli ekscit'it'a.

— Kia'n humor'o'n vi hav'as hodiaŭ, — li murmur'is, — ĉu mi neni'o'n pli sci'iĝ'os?

— Vi ted'as mi'n terur'e, — respond'is la vir'in'o.

— Kie ŝi loĝ'as? — insist'e demand'is la jun'a hom'o.

— Mi ne sci'as, mi forges'is demand'i ŝi'n pri tio.

— Jen bon'eg'a histori'o! kio'n do mi nun far'os? mi dev'os ŝi'n serĉ'i, sed la urb'o est'as kiel arb'ar'o, antaŭ ol mi ŝi'n trov'os, mi de'nov'e ŝi'n forges'os...

Li dir'is tio'n kun tre grand'a ekscit'iĝ'o, preskaŭ kun koler'o kaj plend'o en la voĉ'o. Li tim'is, ke la ne'konstant'ec'o de li'a memor'o kaj la ĉiu'tag'a grand'a nombr'o da impres'o'j ebl'e for'pren'os de li tio'n, kio en la nun'a moment'o pasi'e li'n interes'as. Subit'e li ek'klak'is per la fingr'o'j, ĝoj'e ek'kri'is kaj salt'is de'nov'e al la kamen'et'o.

— Eureka! — li ek'kri'is; — ŝi est'as ja kudr'ist'in'o? kie? ĉu en ia labor'ej'o? Bel'a, ĉarm'a, or'a sinjor'in'o Karonj'o, dir'u...

La vir'in'o lev'iĝ'is kaj larĝ'e osced'is.

— Nu, tie... ĉe la strat'o Freta, en la kudr'ej'o de sinjor'in'o Szwejc — ŝi dir'is kun mien'o de plej grand'a enu'iĝ'o, — ir'u do jam fin'e, mi dev'as vest'i mi'n por la teatr'o...

Aleĉjo ŝajn'is feliĉ'ig'it'a.

— Ĉe sinjor'in'o Szwejc! mi sci'as! mi sci'as! mi vizit'ad'as ŝi'n! Unu fil'in'o, tiu, kiu al'tranĉ'as, est'as monstr'o, sed la du'a, jun'a edz'in'o de bier'far'ist'o, kaj ankaŭ la nep'in'o per la fil'o, fraŭl'in'o Eleonor'o, est'as ne mal'bel'a'j... Tie do pas'ig'as la temp'o'n mi'a di'in'o! Ho! morgaŭ... morgaŭ... mi kur'os, flug'os, rapid'os.

Li kapt'is la ĉapel'o'n kaj star'is jam sur la sojl'o.

— Ĝis re'vid'o! — li ek'kri'is.

De post la sojl'o li ankoraŭ re'ven'is.

— Sinjor'in'o Karonj'o ir'as hodiaŭ en la teatr'o'n? Kaj kio'n oni lud'as?

La vir'in'o star'is ĉe la pord'o de si'a dorm'o'ĉambr'o kun brul'ant'a kandel'o en la man'o.

— Flik kaj Flok, — ŝi dir'is.

— Flik kaj Flok! — ek'kri'is la hom'o de etern'a rid'o, — mi dev'as tie est'i kaj vid'i Laŭr'o'n en la egipta danc'o! Sed ĉu ne est'as tro mal'fru'e? mi dev'as ankoraŭ ir'i por moment'o al Bolĉjo! Ĝis re'vid'o; ĝis re'vid'o! mi kur'as, flug'as, rapid'as!

Ĉiu'j grand'a'j urb'o'j ĝeneral'e kaj precip'e Varsovio posed'as en si'a mez'o i'a'n nombr'o'n da vir'o'j divers'aĝ'a'j, kiu'j hav'as perfekt'e fiks'it'a'n kaj larĝ'e fam'a'n reputaci'o'n de glut'ant'o'j de vir'in'a'j kor'o'j kaj ruin'ig'ant'o'j de vir'in'a honor'o. Tiu'j hom'o'j, tuj de'post la moment'o, kiam la patr'in'o'natur'o aper'ig'as sur ili'a supr'a lip'o la unu'a'n lip'har'a'n lanug'o'n, ĝis la moment'o kaj oft'e eĉ post la moment'o, kiam la komun'a patr'in'o ornam'as al ili la kap'o'n per blanket'a prujn'o de griz'har'ec'o, far'as al si kvazaŭ profesi'o'n kaj ĉiu'tag'a'n okup'o'n el admir'ad'o de vir'in'a'j ĉarm'o'j, admir'ad'o platon'a, kie oni ali'e ne pov'as, admir'ad'o ne platon'a ĉie, kie oni pov'as. Ili est'as ordinar'e hom'o'j tre agrabl'a'j, vigl'a'j, sprit'a'j, gaj'a'j, komplez'em'a'j, en societ'o'j ili est'as tre dezir'at'a'j, en koleg'a'j rond'et'o'j ili est'as admir'at'a'j. Ili oft'e hav'as kor'o'n ne sol'e sent'em'a'n, sed ankaŭ bon'a'n; intenc'e kaj kun antaŭ'pret'ig'it'a plan'o ili neniel vol'us mal'util'i al iu; kaj se ili tamen oft'e kaŭz'as mal'profit'o'j'n, mens'o mal'sever'a kaj bon'e ili'n kompren'ant'a ne pov'as sen mal'just'ec'o aplik'i al ili ali'a'j'n vort'o'j'n krom la evangeli'a: Di'o, pardon'u ili'n, ĉar ili ne sci'as, kio'n ili far'as! Ceter'e, konsider'int'e la ordinar'ec'o'n de la aper'o, kiu'n ili per si prezent'as, konsider'int'e ĉio'n, kio'n ili ordinar'e plen'um'as kaj kio'n ili ordinar'e ating'as en la viv'o kaj en la soci'a grav'ec'o, tio est'as ĝeneral'e figur'et'o'j, kiu'j hav'as tre mal'grand'a'n signif'o'n en la soci'o kaj por la soci'o, ili est'as bagatel'a'j ŝak'soldat'o'j, sur la grand'a ŝak'tabul'o de la hom'ar'o, mikroskop'a'j insekt'et'o'j, kiu'j glit'as liber'e sur la por ali'a'j tro mal'glat'a ŝel'o de la viv'o. Sekv'e, konsider'ant'e ili'a'n mal'grand'ec'o'n, oni pov'us ĉe la pri'juĝ'ad'o de la soci'a'j aper'o'j tut'e preter'pas'i tiu'j'n gaj'a'j'n sen'signif'ul'o'j'n, aŭ eĉ kun rid'et'o aplik'i al ili tiu'n fam'a'n ek'kri'o'n de la poet'o pri la mizer'a lanug'o, se ĉi tiu mizer'a lanug'o, ĉi tiu'j etern'e mov'iĝ'ant'a'j ŝak'soldat'et'o'j, ĉi tiu'j etern'e gaj'a'j sen'kulp'a'j insekt'et'o'j ne est'us mort'ig'e danĝer'a'j por cert'a klas'o da hom'a'j est'aĵ'o'j. Ĉi tiu klas'o est'as la mal'riĉ'a'j vir'in'o'j. Ni ne parol'as jam eĉ pri la kor'o'j, ĉar la kor'o'j ĉe la tiel nom'at'a bel'a seks'o est'as ĉiam tre sent'em'a kaj sam'temp'e tut'e sen'defend'a lok'o, tut'e egal'e ĉu ili trov'iĝ'as sub silk'a'j aŭ sub lan'a'j kaj katun'a'j tali'vest'o'j; plej grand'a bagatel'aĵ'o pov'as ili'n vund'i, plej grand'a bagatel'aĵ'o pov'as ili'n venk'i. De tio ven'as la dolor'o'j kaj plend'o'j, larm'o'j kaj ĝem'o'j, ŝir'ad'o de har'o'j kaj grinc'ad'o de dent'o'j egal'e en la salon'o'j kaj en la sub'tegment'o'j. Sed objekt'o, kiu en salon'o'j tre'eg'e mal'oft'e est'as difekt'at'a de tiu'j agrabl'a'j petol'ist'o'j, sed en la sub'tegment'o'j, sub'ter'etaĝ'o'j, kudr'ej'o'j kaj divers'a'j labor'ej'o'j trov'iĝ'as tut'e sub ili'a potenc'o kaj terur'e de ili sufer'as — est'as la reputaci'o de vir'in'o. En ĉi tiu rilat'o inter tiu'j petol'ist'o'j ekzist'as tiel grand'a'j potenc'ul'o'j, ke oft'e sen long'a pen'ad'o, ia'foj'e eĉ sen intenc'o, per la sol'a al'proksim'iĝ'o, per kelk'e da paŝ'o'j far'it'a'j apud la vir'in'o, per kelk'e da rigard'o'j ĵet'it'a'j sur ŝi'n, ili mort'ig'as ŝi'a'n bon'a'n reputaci'o'n, ili kre'as en la kap'o'j de la hom'o'j mal'bon'a'j'n suspekt'o'j'n. Tio est'as agrabl'a frukt'o de ili'a bon'e fortik'ig'it'a kaj larĝ'e fam'a glor'o; agrabl'a efektiv'e por ili, ĉar ĝi montr'as antaŭ la mond'o ili'a'n ver'e vir'a'n energi'o'n, la grand'eg'a'n potenc'o'n de ili'a influ'o en la mond'o, la grand'eg'a'n abund'o'n da impres'o'j, kiu'j'n ili ricev'as kaj ricev'ig'as, kaj da plen'um'at'a'j far'o'j; sed ebl'e ne tre agrabl'a por tiu'j, sur kiu'j'n okaz'e fal'as la rigard'o de la sinjor'o de la kre'it'aĵ'o'j...

La sinjor'o de la kre'it'aĵ'o'j marŝ'as sur strat'o de grand'a urb'o, fleks'ebl'a'n baston'et'o'n li sving'as kiel sceptr'o'n. Bril'as sur li'a kap'o la ĉapel'o, bril'as sur la man'o'j la gant'o'j kun du'obl'a kun'kudr'o, bril'as sur la brust'o or'a ĉen'et'o kaj balanc'iĝ'as graci'e sur la mal'lum'a fon'o de la surtut'o, kiu'n pret'ig'is la dign'a'j man'o'j de la plej grand'a tajlor'o Chabou. Kia majest'o! Li kant'et'as du'on'voĉ'e kant'et'o'n el La Bel'a Helen'o, kaj penetr'em'a'j'n rigard'o'j'n li ĵet'as ĉirkaŭ'e'n. La rand'o'n de la ĉapel'o li oft'e ek'tuŝ'as per la man'o, ĉiu'j'n li salut'as, ĉiu'j li'n salut'as, ĉiu'j'n li kon'as, ĉiu'j li'n kon'as. Kia dign'a soci'a pozici'o! Li inter'romp'is si'a'n kant'et'ad'o'n, li etend'as la kol'o'n, kaj la pied'o'n li halt'ig'as en la aer'o simil'e al ĉas'hund'o, kiu ek'flar'is ĉas'aĵ'o'n, li streĉ'as la rigard'o'n, li rid'et'as... Tie sur la angul'o de la strat'o preter'pas'is bel'a buŝ'et'o, ek'lum'is blank'a vizaĝ'et'o, ek'bril'et'is nigr'a'j okul'et'o'j... Antaŭ'e'n! kur'u kaj pel'u! Si'n'gard'e! la ĉas'aĵ'o est'as jam proksim'e! oni dev'as kiel ebl'e plej rapid'e ĝi'n ĉirkaŭ'bar'i, ĉar ĝi pov'us formal'aper'i! Li al'ir'as de flank'e, li lev'et'as la ĉapel'o'n, li far'as salut'o'n plej respekt'a'n (ho, ironi'o!) kaj per voĉ'o, plen'e kopi'ant'a la hieraŭ sur la scen'ej'o aŭd'it'a'n voĉ'o'n de Paris'o, li demand'as: ĉu vi permes'as, sinjor'in'o, ke mi vi'n akompan'u? Se ŝi permes'as, li ir'as kun ŝi. Se ŝi ne permes'as, li ir'as ankaŭ. Ĉu li ne est'as sinjor'o de la kre'it'aĵ'o'j? Dum la ir'ad'o li renkont'as kon'at'o'j'n (li hav'as da ili tiom, kiom la mar'o hav'as da gut'o'j da akv'o), li palpebr'um'as petol'e kaj montr'as per la okul'o'j la akompan'at'in'o'n. De temp'o al temp'o la kor'o kun pli'grand'ig'it'a fort'o bat'as en li'a brust'o: tio est'as la unu'a'j ek'trem'o'j de vek'iĝ'ant'a papili'a am'o aŭ ebl'e la ĝoj'o de triumf'o; plej oft'e ambaŭ kun'e. Ĉiu'foj'e kiam ĉi tiu sinjor'o de la kre'it'aĵ'o'j ek'vid'as bel'a'n aŭ eĉ bel'et'a'n ekzempler'o'n de vir'in'a vizaĝ'o, li ĵur'as al ĉiu'j kaj antaŭ ĉio al si mem, ke li est'as furioz'e, mort'e en'am'iĝ'int'a. Li far'as tio'n kun plen'a sincer'a kred'o. Li'a kor'o est'as vulkan'o, kiu eksplod'as kelk'e da foj'o'j en tag'o. Krom tio li sent'as bon'e, ke la okul'o'j de la hom'o'j sekv'as kun interes'o la nov'a'n epizod'o'n de la grand'a epope'o de li'a viv'o. Tiu'j hom'a'j okul'o'j tiel kutim'is vid'i li'n ne'venk'ebl'a, ke tuj de la unu'a paĝ'o ili diven'as, ke sur la last'a ili trov'os venk'o'n!

Li al'proksim'iĝ'is, sekv'e li rav'is. Li ek'rigard'is, sekv'e li venk'is. Nek li, nek iu el tiu'j, kiu'j li'n kon'as, supoz'as, ke pov'us est'i ali'e. La glor'o de la brav'a jun'ul'o kresk'as; la reputaci'o de la mal'riĉ'a vir'in'o dron'as. En la kron'o, kiu ornam'as li'a'n gaj'a'n kap'o'n, el'kresk'as nov'a foli'o de laŭr'o, sur ŝi'a mal'gaj'a frunt'o aper'as makul'o... Tia est'is la gaj'a Aleĉjo, unu el mult'a'j... Li'a nur'a al'proksim'iĝ'o kompromit'is vir'in'o'n, inter'parol'o kun li est'is por ŝi dekret'o de mal'honor'o...

Sinjor'in'o Szwejc hav'is tri fil'in'o'j'n kaj kelk'e da jun'a'j nep'in'o'j, sekv'e ŝi kon'is Aleĉjon. Li vizit'ad'is ŝi'a'n dom'o'n, kaj ŝi eĉ mem rakont'ad'is, ke unu el la fraŭl'in'o'j Szwejc, tiu, kiu kun'e kun la patr'in'o okup'iĝ'ad'is per al'tranĉ'ad'o, pro li perd'is fianĉ'o'n. Ĉar kvankam ŝi est'is mal'bel'a, tamen, hav'ant'e bel'et'a'n figur'o'n kaj lert'a'n lang'o'n, ŝi iam turn'is sur si'n la okul'o'n de la sinjor'o de la kre'it'aĵ'o'j. Ne est'as do mir'ind'e, ke kaŭz'e de tia'j cirkonstanc'o'j, sinjor'in'o Szwejc al'ŝov'is si'a'j'n okul'vitr'o'j'n proksim'e al la okul'o'j kaj rapid'e al'met'is la vizaĝ'o'n al la fenestr'a vitr'o, kiam ŝi unu maten'o'n ek'vid'is, ke unu el ŝi'a'j labor'ist'in'o'j pas'as la kort'o'n en akompan'o de la ne'venk'ebl'a Aleĉjo. La knab'in'o'j en ŝir'it'a'j vest'o'j kun flav'a'j vizaĝ'o'j kaj sen'kolor'iĝ'int'a'j kokard'o'j en la har'o'j, ankaŭ ĵet'is flank'a'j'n rigard'o'j'n tra la fenestr'o'j'n, per la okul'o'j kaj la fingr'o'j ili send'ad'is al si reciprok'e sign'o'j'n de inter'kompren'iĝ'o kaj rid'et'ad'is. Ĉio'n ĉi tio'n rimark'is ankaŭ la fil'in'o de sinjor'in'o Szwejc, kiu star'is apud la rond'a tabl'o. Ŝi lev'iĝ'is sur la pied'fingr'o'j kaj ĵet'is rigard'o'n tra la fenestr'o'n. De la lok'o, sur kiu ŝi star'is, ŝi pov'is vid'i la mal'grand'a'j'n lip'har'o'j'n kaj la barb'et'o'n de Aleĉjo... sed la lip'har'o'j kaj la barb'et'o est'is li'a'j... ŝi sent'is, ke ŝi'n kapt'is impres'o kaj re'memor'o'j. Ŝi el'streĉ'is ankoraŭ pli la kol'o'n, kaj nun ŝi ek'vid'is nigr'a'n lan'a'n tuk'o'n, kiu kovr'is tut'e sen'dub'e kap'o'n vir'in'a'n.

— Pa'nj'o! — kun kiu el la labor'ist'in'o'j ir'as sinjor'o Aleksandro? Sinjor'in'o Szwejc for'ig'is si'a'n vizaĝ'o'n de la fenestr'a vitr'o.

— Kun sinjor'in'o Swicka, — ŝi dir'is, al'proksim'iĝ'ant'e al la tabl'o.

La frunt'o de la serioz'a matron'o kovr'iĝ'is per dens'a'j nub'o'j, la “S” en la nom'o de Swicka, el'ir'ant'e el la buŝ'o de sinjor'in'o Szwejc, sibl'is tre akr'e.

La pli jun'a'j labor'ist'in'o'j kaŝ'e inter'ŝanĝ'is rigard'o'n. La vizaĝ'esprim'o kaj voĉ'son'ad'o de la estr'in'o ne promes'is agrabl'a'j'n afer'o'j'n.

Unu el ili dir'is mal'laŭt'e:

— Est'os kri'ad'o!

— Ebl'e ŝi for'pel'os ŝi'n? — demand'is ali'a ankoraŭ pli mal'laŭt'e.

— Oho? — dir'is tri'a plej mal'laŭt'e: — ŝi nun ebl'e jam eĉ ne tim'as tio'n!

Nun en la kudr'ej'o'n en'ir'is Marta. Ŝi'a vizaĝ'esprim'o en tiu tag'o est'is tia, ke jam ĝi sol'a pov'us turn'i sur ŝi'n la rigard'o'j'n de ĉiu'j ĉe'est'ant'a'j person'o'j, se tiu'j rigard'o'j jam sen tio ne est'us prepar'it'a'j, por observ'i ŝi'n sci'vol'e. Ŝi'a'j okul'o'j est'is ĉirkaŭ'it'a'j de mal'hel'a'j rond'o'j, la pupil'o'j est'is kvazaŭ mal'viv'a'j. Sur la kav'iĝ'int'a'j vang'o'j est'is makul'o'j de sang'a ruĝ'o, la brov'o'j'n divid'is profund'a sulk'o. En'ir'ant'e, ŝi lev'is la pez'a'j'n, ŝvel'int'a'j palpebr'o'j'n kaj renkont'is dek'kelk'e da rigard'o'j fiks'it'a'j sur ŝi. Ŝi ne aper'ig'is tamen mir'o'n nek i'a'n ali'a'n sent'o'n, ŝi de'met'is la tuk'o'n for de la kap'o kaj, pren'int'e la labor'aĵ'o'n, kiu kuŝ'is jam prepar'it'a sur ŝi'a tabl'o, silent'e sid'iĝ'is. Ŝi'a'j man'o'j trem'is kvazaŭ en febr'o, kiam ŝi dis'volv'is la tol'o'n kaj en'kudr'il'ig'is faden'o'n. Ŝi klin'is mal'alt'e la kap'o'n, kiu'n en tiu tag'o ĉirkaŭ'kovr'is iom sen'ord'a'j har'lig'o'j, kaj ŝi en'profund'iĝ'is en si'a'n labor'o'n. Ŝi'a man'o trem'ant'a kaj ruĝ'a de mal'varm'o rapid'e lev'iĝ'ad'is kaj mal'lev'iĝ'ad'is kvazaŭ laŭ'takt'e de ia febr'a kap'turn'a pens'o. Ŝi spir'is rapid'e kaj mal'facil'e, kelk'e da foj'o'j ŝi mal'ferm'is la lip'o'j'n, por kapt'i aer'o'n, kiu vid'ebl'e mank'is al ŝi'a brust'o. Ĉe la rond'a tabl'o du tond'il'o'j son'is akr'e kaj tir'at'e.

Sinjor'in'o Szwejc el sub la okul'vitr'o'j ĵet'ad'is sur la ĵus ven'int'a'n labor'ist'in'o'n flank'a'j'n rigard'o'j'n. La angul'o'j de ŝi'a'j plen'blov'it'a'j lip'o'j hav'is form'o'n, kiu diven'ig'is mal'bon'a'n humor'o'n. Ŝi ĉes'is tranĉ'i kaj, ne el'las'ant'e la tond'il'o'n el la sulk'abund'a'j fingr'o'j, dir'is per tir'at'a ton'o kaj obtuz'a voĉ'o:

— Sinjor'in'o Swicka ne est'is ĉe ni hieraŭ.

Marta, aŭd'int'e si'a'n nom'o'n, lev'is la kap'o'n.

— Ĉu vi dir'is i'o'n al mi?

— Sinjor'in'o Swicka ne est'is ĉe ni hieraŭ.

— Jes, sinjor'in'o, mi pri'zorg'is mi'a'j'n afer'o'j'n en la urb'o kaj mi ne pov'is ven'i.

— Ne'akurat'ec'o de la labor'ist'in'o'j koncern'e la venad'o'n al la labor'o al'port'as grand'a'n mal'util'o'n al la labor'ej'o.

Marta mal'alt'e klin'is la kap'o'n. Ŝi de'nov'e kudr'is kaj silent'is.

Nun jam nur unu tond'il'o ĉe la rond'a tabl'o son'is kaj knar'is, sed ĉiam pli akr'e.

La fraŭl'in'o, kiu perd'is la fianĉ'o'n kaŭz'e de la ne'venk'ebl'a Aleĉjo, vid'ebl'e sent'is si'n ĉiam pli kaj pli ekscit'it'a.

Ŝi'a patr'in'o star'is kun vizaĝ'o turn'it'a al grup'o da labor'ist'in'o'j, kun sen'mov'a tond'il'o en la brun'a man'o.

— Mi vid'is hieraŭ sinjor'in'o'n Swicka en la urb'o. Sinjor'in'o Swicka star'is apud la ŝtup'ar'o de la Sankt'kruc'a preĝ'ej'o kun du person'o'j.

Marta ne respond'is. Kio'n ŝi pov'us dir'i? La fakt'o, pri kiu parol'is sinjor'in'o Szwejc, est'is tut'e ver'a.

— Mi ankaŭ kon'as la person'o'j'n, kun kiu'j sinjor'in'o Swicka inter'parol'is hieraŭ sur la strat'o. Unu el ili antaŭ kelk'e da jar'o'j eĉ labor'is dum kelk'a temp'o en ni'a labor'ej'o; sed ne long'e, ne long'e, ĉar mi tuj rimark'is, ke ŝi'a kun'est'ad'o pov'as don'i danĝer'a'n ekzempl'o'n por ni'a'j labor'ist'in'o'j. Ĉu sinjor'in'o Swicka kon'as bon'e tiu'n vir'in'o'n? Ŝi'a kamarad'ec'o pov'as est'i tre danĝer'a.

— Ne por mi, sinjor'in'o, — unu'a'foj'e ek'parol'is nun Marta. Ŝi ne lev'is la kap'o'n de super la labor'o, sed en ŝi'a trem'ant'a voĉ'o son'is obtuz'a kaj re'ten'at'a ribel'o de vir'in'a fier'ec'o, kiu sent'as si'n pied'prem'at'a.

— Ha! sopir'ĝem'is sinjor'in'o Szwejc, — oni ne dev'as hav'i tro mult'e da konfid'o al si mem. Mal'modest'ec'o est'as patr'in'o de ĉiu'j pek'o'j. Pli bon'e est'as evit'i, mult'e pli bon'e est'as evit'i danĝer'a'n kamarad'ec'o'n... Kaj ĉu sinjor'o Aleksandro Loncki est'as ankaŭ proksim'a kon'at'o de sinjor'in'o Swicka?

La ĝis nun ĉiam son'ant'a kaj knar'ant'a tond'il'o ĉes'is son'i kaj knar'i. La fraŭl'in'o kun la ne'bel'a vizaĝ'o, kiu tamen iam al'tir'is al si la rigard'o'n de la sinjor'o de la kre'it'aĵ'o'j, lev'is la kap'o'n.

— Li cert'e est'as bon'a kaj proksim'a kon'at'o, pa'nj'o, se sinjor'in'o Swicka promen'as kun li ĉiu'tag'e.

Oni pov'us pens'i, ke tiu'j ĉi vort'o'j est'is serpent'o'j, kiu'j volv'e'kovr'is Mart'a'n de la kap'o ĝis la pied'o'j kaj en'puŝ'is si'a'j'n pik'il'o'j'n en ĉiu'j'n punkt'o'j'n de ŝi'a korp'o: ŝi subit'e rekt'iĝ'is, lev'is la kap'o'n de super la pec'o da tol'o, kiu est'is etend'it'a sur ŝi'a'j genu'o'j, kaj la larĝ'e mal'ferm'it'a'j'n okul'o'j'n ŝi streĉ'e direkt'is al la vizaĝ'o de la parol'ant'a fraŭl'in'o.

— Kio'n tio signif'as? — ŝi dir'is mal'facil'e kaj preskaŭ sufok'iĝ'ant'e.

Ŝi ek'rigard'is ĉirkaŭ'e'n. Ĉiu'j labor'ist'in'o'j, eĉ tiu'j, kiu'j ordinar'e aspekt'is plej sen'sent'e kaj sen'mov'e, sid'is nun kun lev'it'a'j kap'o'j kaj kun okul'o'j direkt'it'a'j al ŝi. Sur ili'a'j vizaĝ'o'j oni pov'is leg'i la plej divers'a'j'n sent'o'j'n: kompat'o'n, sci'vol'ec'o'n, mok'o'n. Dum moment'o Marta rest'is kvazaŭ ŝton'iĝ'int'a. La punc'a'j makul'o'j, kiu'j trov'iĝ'is sur ŝi'a'j vang'o'j, mal'rapid'e larĝ'iĝ'is, ĝis ili purpur'ig'is la frunt'o'n kaj la kol'o'n.

— Vi ne hav'as kaŭz'o'n por koler'i, mi'a sinjor'in'o, vi ne hav'as kaŭz'o'n por koler'i, — dir'is Sinjor'in'o Szwejc; — jam du'dek jar'o'j'n mi est'as mastr'in'o de labor'ej'o, en kiu ĉiam labor'ad'is sam'temp'e pli ol du'dek jun'a'j person'o'j, mi akir'is sekv'e mult'e da spert'o. Krom tio mi sci'as, kia'j est'as mi'a'j ag'o'dev'o'j rilat'e al la anim'o'j, kiu'j'n la Providenc'o konfid'as al mi'a pri'zorg'ad'o; mi ne pov'as rigard'i indiferent'e, se iu el ili propr'a'vol'e el'met'as si'n al danĝer'o. Plu'e mi hav'as ja fil'in'o'j'n, tre jun'a'j'n nep'in'o'j'n. Kio'n do la hom'o'j pov'us pens'i pri ili, se ni'a labor'ej'o, Di'o gard'u, prezent'us i'a'j'n ekzempl'o'j'n de mal'ĉast'ec'o! Fin'e, sur la kort'o'n rigard'as la fenestr'o'j de la loĝ'ej'o de unu riĉ'a kaj di'o'tim'a sinjor'in'o, kiu est'as ver'a protekt'ant'in'o kaj bon'far'ant'in'o de ni'a labor'ej'o. Sankt'a sinjor'in'o! kio'n ŝi pens'us, se ŝi vid'us, ke iu el mi'a'j labor'ist'in'o'j ĝust'e sub mi'a'j kaj sub ŝi'a'j fenestr'o'j promen'as kun jun'a kaj salon'a fraŭl'o? Ceter'e, ebl'e ŝi eĉ jam vid'is! Ver'a tim'eg'o mi'n kapt'as, kiam mi ek'pens'as pri tio, kio'n mi dir'os al ni'a protekt'ant'in'o, se ŝi mi'n demand'os pri tio? Ĉu mi dir'u al ŝi, ke tiu'n labor'ist'in'o'n mi for'ig'is? Sed ebl'e tio est'os kontraŭ'a al la krist'an'a favor'kor'ec'o?...

— Dir'u al ŝi, ke la labor'ist'in'o, kiu hav'is la mal'feliĉ'o'n renkont'i sur ĉi tiu kort'o jun'a'n kaj salon'a'n fraŭl'o'n, for'iĝ'is de ĉi tie mem kaj propr'a'vol'e.

Ĉi tiu'j vort'o'j ek'son'is tra la grand'a ĉambr'o per voĉ'o klar'a kaj fort'a. Marta lev'iĝ'is de la seĝ'o kaj kun alt'e ten'at'a frunt'o kaj kun trem'ant'a'j lip'o'j rigard'is rekt'e en la vizaĝ'o'n de sinjor'in'o Szwejc.

— Mi est'as vir'in'o mal'riĉ'a, tre mal'riĉ'a, — ŝi dir'is plu'e, — sed mi est'as honest'a, kaj vi hav'is neni'a'n rajt'o'n parol'i al mi en tia manier'o. Ne la Providenc'o for'don'is mi'n al vi'a pri'zorg'ad'o kaj al'konduk'is mi'n ĉi tie'n, sed mi'a propr'a sen'kapabl'ec'o. Mi ven'is ĉi tie'n, ĉar ali'lok'e mi ne pov'o'sci'is labor'i; vi sci'as tio'n tre bon'e, kaj vi sci'is bon'e ekspluat'i mi'a'n situaci'o'n. Mi'a labor'o valor'as kelk'obl'e pli, ol kiom vi don'as al mi por ĝi... Sed ne pri tio mi vol'is parol'i. Mi far'is propr'a'vol'a'n inter'konsent'o'n kaj mi plen'um'is ĝi'a'j'n kondiĉ'o'j'n. Sufer'i mizer'o'n mi dev'as, sed toler'i ofend'o'j'n... malgraŭ ĉio... mi ne pov'as... ne, mi ankoraŭ ne pov'as! Adiaŭ!

Ĉe la last'a'j vort'o'j ŝi sur'ĵet'is la tuk'o'n sur la kap'o'n kaj direkt'is si'n al la pord'o. La labor'ist'in'o'j sekv'is ŝi'n per si'a'j rigard'o'j, la pli jun'a'j kun simpati'o kaj kun spec'o de triumf'o sur la vizaĝ'o'j, la pli mal'jun'a'j kun kompat'o kaj kun ankoraŭ pli grand'a mir'eg'o.

Ĉio, kio okaz'is al Marta de'post hieraŭ: la dis'rev'iĝ'o, kiu ŝi'n traf'is ĉe la libr'ist'o; la mal'dolĉ'a sent'o de envi'o, kiu unu'a'foj'e atak'is ŝi'n ĉe la vid'o de la Kazimir'a palac'o kaj de la lern'ant'a esper'plen'a vir'a jun'ul'ar'o; la vizit'o en la dom'o ĉe la strat'o Krolewska, la mal'ĝoj'a propon'o, kiu tie est'is far'it'a al ŝi; la sen'dorm'a nokt'o, pas'ig'it'a inter torent'o da larm'o'j kaj flam'o'j de hont'o; sed precip'e la renkont'iĝ'o kun la hom'o, pri kiu ŝi sci'is, ke li atend'is ŝi'n kun mal'honor'ant'a pens'o en la kap'o, — ĉio ĉi tio met'is ŝi'a'n spirit'o'n en tiu'n stat'o'n de febr'a streĉ'o, kiu long'e daŭr'i ne pov'as, kiu ĉe la plej mal'grand'a ek'tuŝ'o eksplod'as per ne're'ten'ebl'a fulm'o'tondr'o. Kaj la ek'tuŝ'o, kiu'n kaŭz'is la vort'o'j de sinjor'in'o Szwejc kaj de ŝi'a fil'in'o, ne est'is plej mal'grand'a. En la brust'o de Marta la ĝis ekstrem'ec'o streĉ'it'a kord'o de sent'o'j krev'is kaj ek'son'ig'is ribel'a'n kri'o'n kaj sufer'plen'a'n ĝem'o'n. Ĉu ŝi far'is bon'e, kiam ŝi ced'is al la ne're'ten'ebl'a eksplod'o de vir'in'a fier'ec'o kaj de hom'a dign'o, ĵet'ant'e antaŭ la pied'o'j'n de la ŝi'n ofend'int'a vir'in'o si'a'n last'a'n pec'o'n da pan'o? Ŝi ne pens'is pri tio, ŝi ne pri'kalkul'is si'a'n ag'o'n, kur'ant'e tra la long'a kort'o al la pord'eg'o, konduk'ant'a sur la strat'o'n.

Sed apenaŭ ŝi en'ir'is en la pord'eg'a'n ark'aĵ'o'n, ŝi re'tir'iĝ'is kvazaŭ antaŭ ia terur'a fantom'o, esprim'o de mort'ig'a ofend'o kovr'is ŝi'a'n vizaĝ'o'n. En la pord'eg'a ark'aĵ'o star'is ankoraŭ Aleĉjo kaj inter'parol'is mal'laŭt'e kun ia jun'a vir'o, kiu star'is ĉe la mal'supr'o de la ŝtup'ar'o, per kiu li vid'ebl'e ĵus mal'supr'e'n'ven'is, por ir'i en la urb'o'n. Marta for'salt'is al la kontraŭ'a flank'o. Est'is vid'ebl'e, ke ŝi pen'is ne'rimark'it'e formal'aper'i laŭ'long'e de la mur'o; sed ĉu lert'a kapreol'o pov'as for'kur'i de la okul'o de spert'a ĉas'ist'o?

— Sinjor'in'o! — ek'kri'is Aleĉjo, si'n re'turn'ant'e; — kia surpriz'o! Mi ne pens'is, ke vi tiel fru'e for'las'os hodiaŭ tiu'n kavern'aĉ'o'n, kiu (nun li'a voĉ'o mal'laŭt'iĝ'is) de kelk'a temp'o far'iĝ'is por mi paradiz'o, al kiu mi sopir'as!

La vir'o, kun kiu Aleĉjo antaŭ'e inter'parol'is, for'las'is la last'a'j'n ŝtup'o'j'n kaj el'kur'is sur la strat'o'n, ĵet'ant'e preter'flug'ant'a'n rigard'o'n sur la vir'in'o'n, al kiu si'n turn'is li'a kamarad'o, kaj mask'ant'e du'signif'a'n rid'et'o'n per kant'et'o el Flik kaj Flok. Marta star'is ĉe la mur'o, pal'a kiel marmor'o, kun el'rekt'ig'it'a tali'o kaj kun fulm'o'j en la okul'o'j. La gaj'a Aleĉjo al'proksim'iĝ'is al ŝi kun rid'et'o sur la lip'o'j kaj kun rev'a rigard'o.

— Kio'n vi vol'as de mi, sinjor'o? — ek'kri'is la vir'in'o.

— Sinjor'in'o! — inter'romp'is ŝi'a'n parol'o'n la sinjor'o de la kre'it'aĵ'o'j, — antaŭ kvar'on'hor'o vi for'puŝ'is mi'n de vi per tre sever'a vort'o, sed mi ne perd'as la esper'o'n, ke mi'a konstant'ec'o...

— Kio'n vi vol'as de mi, sinjor'o? — ripet'is la vir'in'o, re'akir'ant'e si'a'n voĉ'o'n, kiu'n ŝi est'is perd'int'a por moment'o. — Jes, ŝi dir'is plu'e, mi for'las'is tiu'n kavern'aĉ'o'n, en kiu tamen trov'iĝ'is mi'a last'a rimed'o de en'spez'ad'o, la last'a pec'o da pan'o por mi kaj por mi'a infan'o. Mi far'is tio'n kaŭz'e de vi. Per kia rajt'o vi, sinjor'o'j, bar'as la voj'o'n al ni, por kiu'j la ir'ad'o jam sen tio est'as tiel mal'facil'a? Ĉu vi hav'as almenaŭ iom'et'o'n da kor'o kaj konscienc'o, kiam vi persekut'as est'aĵ'o'j'n, kiu'j jam sen tio ne sci'as, kie ili pov'as trov'i por si lok'o'n en la mond'o? Ho, al vi tio cert'e kaŭz'os neni'o'n mal'bon'a'n! Al vi la hom'o'j don'os por tio laŭd'o'n, al ni ili don'os ofend'o'n. Ni perd'os la honest'a'n nom'o'n kaj oft'e ankaŭ la last'a'n pec'o'n da pan'o, vi bon'eg'e amuz'iĝ'os...

Ŝi dir'is ĉio'n ĉi tio'n rapid'e, preskaŭ sen re'spir'o, kun akr'a mok'o en la voĉ'o kaj en la okul'o'j.

— Vi amuz'iĝ'os, — ŝi ripet'is kun mal'agrabl'a rid'o, — sed permes'u, ke vir'in'o, kiu'n vi bon'vol'is elekt'i kiel objekt'o'n de vi'a amuz'iĝ'o, ripet'u al vi la vort'o'j'n de mal'nov'a fabl'o: Mal'bon'e, mal'bon'e vi temp'o'n pas'ig'as, vi'n tio amuz'as, ni'n tio mort'ig'as!...

Dir'int'e ĉi tio'n, ŝi pas'is preter la mir'eg'ig'it'a jun'ul'o kaj mal'aper'is post la pord'eg'o.

La sinjor'o de la kre'it'aĵ'o'j rest'is sol'a, klin'is la kap'o'n, tuŝ'is per la man'o si'a'j'n lip'har'et'o'j'n, direkt'is konstern'it'a'n rigard'o'n al la ter'o kaj long'e star'is tiel'e. Sur li'a vizaĝ'o oni pov'is vid'i hont'o'n kaj bedaŭr'o'n. Li hont'is pri si'a mal'venk'o, li bedaŭr'is la ĉarm'a'n kaj kontraŭ'star'a'n kaj ĝust'e pro si'a kontraŭ'star'ec'o ankoraŭ pli ĉarm'a'n bild'o'n, kiu mal'aper'is antaŭ li'a'j okul'o'j. Aŭ ebl'e kiam li vid'is la vir'in'o'n kun la flam'ant'a'j pupil'o'j, kun nub'o sur la frunt'o kaj kun lip'o'j trem'ant'a'j de fier'a sufer'o, en li ek'trem'is ia pli serioz'a sent'o; ebl'e li ek'sent'is, ke li ag'is mal'bon'e, ke li al iu malgraŭ'vol'e far'is mal'just'aĵ'o'n. Ho, jes malgraŭ'vol'e! “Ni'n tio mort'ig'as” ŝi dir'is.

Kia pens'o! Ĉu li intenc'is iu'n mort'ig'i? Neni'o en la mond'o est'is pli fremd'a al li'a sent'em'a kor'o, ol intenc'o de ia mort'ig'o; neni'o est'is pli kontraŭ'a al li'a'j pens'o'j, kiu'j tut'e ne hav'is i'a'n inklin'o'n al dram'o'j. Kaj tamen kun kia fort'o ŝi parol'is al li! kia dolor'a fulm'o bril'is el ŝi'a'j pupil'o'j, kiel pal'a kaj kiel bel'a ŝi est'is! Aleĉjo sen'ŝancel'iĝ'e for'don'us en ĉi tiu moment'o kelk'e da jar'o'j de si'a sen'zorg'a kaj feliĉ'a viv'o, por pov'i ŝi'n vid'i, pet'eg'i de ŝi pardon'o'n, kompens'i al ŝi la mal'just'aĵ'o'n, se li ĝi'n far'is al ŝi kaj... akompan'i ŝi'n al ŝi'a loĝ'ej'o.

Ha! sed kie est'is tiu ŝi'a loĝ'ej'o! li ne sci'is. Li sulk'is la frunt'o'n, klak'is mal'pacienc'e per la fingr'o'j kaj, lev'ant'e la kap'o'n, ek'kri'is preskaŭ koler'e:

— Nun mi ŝi'n kred'ebl'e jam ne trov'os!

En tiu sam'a moment'o en'kur'is el la strat'o en la pord'eg'o'n jun'a fraŭl'in'et'o, preskaŭ ankoraŭ infan'o, en mal'vast'a pelt'o kaj kun mir'ind'e graci'a'j bot'et'o'j. Kiam Aleĉjo ŝi'n ek'vid'is, la esprim'o de li'a vizaĝ'o subit'e ŝanĝ'iĝ'is. Li rapid'e de'pren'is la ĉapel'o'n, kaj, salut'ant'e la bel'a'n fraŭl'in'et'o'n, li dir'is kun rid'et'o:

— Kiel long'e jam mi ne hav'is la feliĉ'o'n vid'i fraŭl'in'o'n Eleonor'o'n! La fraŭl'in'et'o vid'ebl'e ne est'is mal'kontent'a de la renkont'iĝ'o.

— Ha! sinjor'o Aleksandro est'as ver'e tre ĝentil'a! tre ĝentil'a! Jam tut'a'n monat'o'n vi ne est'is ĉe ni. La av'in'o kaj la onkl'in'o jam kelk'e da foj'o'j dir'is, ke sinjor'o Aleksandro est'as ne'ĝentil'a.

Sinjor'o Aleksandro per rev'ant'a'j okul'o'j sekv'is la mov'o'j'n de la roz'o'kolor'a'j lip'et'o'j, kiu'j pep'is tiu'j'n vort'o'j'n.

— Sinjor'in'o! — li dir'is, — la kor'o tir'as mi'n al vi'a dom'o, sed la prudent'o mal'konsil'as.

— La prudent'o! Est'us tre interes'e sci'i, kial la prudent'o dev'as mal'konsil'i al vi vizit'ad'i ni'n?

— Mi tim'as pri mi'a trankvil'ec'o! — dir'is mal'laŭt'e la sinjor'o de la kre'it'aĵ'o'j.

La fraŭl'in'et'o ruĝ'iĝ'is ĝis la har'o'j kaj orel'o'j.

— Nu, ne tim'u kaj venad'u al ni, ĉar ali'e la av'in'o kaj la onkl'in'o ver'e koler'os.

— Kaj vi?

Moment'o da silent'o. La okul'o'j de la fraŭl'in'et'o rigard'as najl'o'n, el'star'ant'a'n el la plank'o de la pord'eg'ej'o, la okul'o'j de la venk'int'o kalkul'as la or'a'j'n har'fask'et'o'j'n, kiu'j el sub la ĉapel'o el'ŝut'iĝ'is sur la blank'a'n frunt'o'n.

— Mi ankaŭ vi'n koler'os.

— Ho! se tiel est'as, mi ven'os, mi nepr'e ven'os!

La fraŭl'in'et'o en'kur'as en la kort'o'n, kie'n la sinjor'o de la kre'it'aĵ'o'j ne kuraĝ'as ŝi'n sekv'i. Kun mal'riĉ'a labor'ist'in'o est'as ali'a afer'o, sed kun nep'in'o de vir'in'o, kies dom'o'n oni vizit'ad'as, kun fraŭl'in'o Szwejc, kiu, kiel oni dir'as, hav'os ĉirkaŭ dek'kvin'mil spes'mil'o'j da dot'o, promen'i sen'ceremoni'e sur la kort'o ne konven'as.

Aleĉjo el'ir'as sur la strat'o'n, kaj antaŭ li'a'j okul'o'j preter'ŝov'iĝ'as du vir'in'a'j figur'o'j: la figur'o de mal'riĉ'a labor'ist'in'o kun flam'o en la indign'ant'a okul'o kaj la figur'o de bel'a fraŭl'in'et'o kun or'a'j har'fask'et'o'j ĉirkaŭ la blank'a frunt'o. Li jam mem ne sci'as, kiu el ili est'as pli bel'a kaj pli al'log'a. Tiu, — li pens'as, — est'as fier'a kaj flam'a di'in'o; ĉi tiu est'as tre ĉarm'a mal'grand'a di'in'et'o! Ver'o'n dir'as la scienc'ul'o'j: kia'j ne'kalkul'ebl'a'j riĉ'aĵ'o'j est'as dis'verŝ'it'a'j en la grand'a regn'o de la natur'o! Kiom da nuanc'o'j, kiom da spec'o'j! Kiam hom'o dev'as far'i elekt'o'n, li simpl'e ricev'as kap'turn'o'n kaj la kor'o en li fand'iĝ'as. Sed por kio far'i elekt'o'n? Tous les genres sont bons hors le genr'e vieux et laid!

Vir'o! mizer'a lanug'o! vi, vent'anim'a est'aĵ'o!

Kaj Marta?

Post la fort'a'j ekscit'iĝ'o'j, kiu'j'n ŝi hav'is, Marta de'nov'e en'fal'is tut'e en bagatel'aĵ'a'n kalkul'o'n. La ses spes'mil'o'j'n, kiu'j'n ŝi ricev'is de la libr'ist'o, ŝi don'is al la dom'administr'ant'o, pag'ant'e tia'manier'e la ŝuld'o'n, kiu ĝis nun ne est'is pag'it'a, kaj aĉet'ant'e sam'temp'e la rajt'o'n loĝ'i en la sub'tegment'a ĉambr'et'o ankoraŭ dum du semajn'o'j.

— Vi ŝuld'as ankoraŭ por la mebl'o'j, dir'is la administr'ant'o, pren'ant'e el ŝi'a man'o la mon'o'n.

— For'pren'u ili'n el mi'a ĉambr'o, ĉar mi ne pov'as pag'i por ili'a uz'ad'o.

I'a'j bon'hav'a'j ge'sinjor'o'j, kiu'j loĝ'is en la du'a etaĝ'o, bezon'is por si'a kuir'ej'o aŭ antaŭ'ĉambr'o tabl'o'n, kelk'e da seĝ'o'j kaj lit'o'n. Vesper'e ĉi tiu'j mebl'o'j jam ne est'is en la ĉambr'o de Marta. Ŝi stern'is si'a'n tre mal'mult'ig'it'a'n lit'aĵ'ar'o'n sur la nud'a plank'o kaj sid'iĝ'is sur la plank'o antaŭ la mal'plen'a kamen'o. Ĉe la du'a flank'o de la kamen'o sid'iĝ'is Janj'o. La poz'o de la patr'in'o est'is sen'mov'a, preskaŭ rigid'a, la infan'o sid'is kun'tir'it'a kaj trem'ant'a de mal'varm'o kaj ebl'e ankaŭ de sufer'o. La du pal'a'j vizaĝ'o'j, kiu'j'n ĉirkaŭ'is la krepusk'o de la komenc'iĝ'ant'a vesper'o kaj profund'a silent'o de la dezert'a ĉambr'o, prezent'is mal'gaj'a'n vid'aĵ'o'n. Ĝi est'is ankaŭ vid'aĵ'o mister'a. Du mal'feliĉ'a'j viv'o'j sid'is tie antaŭ la mal'varm'a apertur'o de mal'lum'eg'a kamen'o. Kia est'os ili'a fin'o?

Janj'o hav'is en tiu nokt'o dorm'o'n mal'trankvil'a'n kaj inter'romp'at'a'n.

Ĝis nun, se ŝi oft'e plor'is en la tag'o, en la nokt'o ŝi almenaŭ dorm'ad'is trankvil'e. Sed tiu'n vesper'o'n oni el'port'is el la ĉambr'o la last'a'n objekt'o'n de ŝi'a lud'ad'o: la du mal'nov'a'j'n lam'a'j'n seĝ'o'j'n. Ŝi bedaŭr'is ili'n kiel bon'a'j'n amik'o'j'n, kun kiu'j ŝi lud'ad'is en pli liber'a'j minut'o'j kaj al kiu'j ŝi silent'e rakont'ad'is si'a'j'n sufer'o'j'n kaj plend'o'j'n pri mal'sat'o, mal'varm'o, pri la bat'o'j de Antoniowa, pri kiu'j, gvid'at'a de instinkt'o de bon'a infan'o, ŝi ne vol'is al'port'i plend'o'j'n al la patr'in'o. La infan'o plor'is kor'tuŝ'e, kiam ŝi vid'is, ke oni el'port'as ŝi'a'j'n am'at'a'j'n kripl'a'j'n mal'jun'ul'et'o'j'n, post'e, kuŝ'iĝ'int'e sur la ter'o, ŝi ebl'e re'memor'is si'a'n antaŭ'long'temp'a'n mahagon'a'n lit'et'o'n, ĉirkaŭ'it'a'n de galeri'et'o, kovr'it'a'n de brod'it'a lit'kovr'il'o, per kies divers'kolor'a'j stri'o'j ŝi lern'is disting'i kolor'o'j'n kaj admir'i ili'a'n bel'ec'o'n...

Est'is jam preskaŭ nokt'o'mez'o. La infan'o ĵet'iĝ'ad'is sur si'a mal'alt'a stern'aĵ'o, de temp'o al temp'o ĝem'ad'is kaj plor'ad'is en la dorm'o. Marta sen'ĉes'e sid'is sur la plank'o apud la kamen'o, en plen'a mal'lum'o kaj far'ant'e al si mem akr'a'j'n riproĉ'o'j'n.

Akr'e kaj turment'e ŝi riproĉ'ad'is al si si'a'n ag'o'n rilat'e al sinjor'in'o Szwejc. Kial ŝi ek'flam'is per ofend'it'a fier'ec'o? Kial ŝi for'las'is tiu'n lok'o'n, en kiu ŝi hav'is i'a'n ajn ebl'o'n, por i'o'n ajn labor'en'spez'i? Est'as ver'o, ke la ofend'o, kiu'n oni tie ĵet'is al ŝi en la vizaĝ'o'n, est'is ne'merit'it'a, grand'a, fort'e vund'ant'a, sed kio el tio sekv'as? Ĉu vir'in'o en ŝi'a situaci'o hav'as la rajt'o'n inter'ŝanĝ'e por ofend'o ĵet'i al iu en la okul'o'j'n si'a'n pec'o'n da pan'o, nigr'a'n, mal'mol'a'n, mal'dolĉ'a'n, sed last'a'n? Tut'e ne kapabl'i i'o'n far'i, por lev'i si'n el mal'estim'ind'a situaci'o, kaj sam'temp'e ne kapabl'i pacienc'e toler'i la bat'o'j'n kaj ofend'o'j'n, kiu'j'n don'as tiu situaci'o, kia ne'konsekvenc'o! Per propr'a sen'kapabl'ec'o for'don'i si'n en la man'o'j'n de vir'in'o, kiu ekspluat'as tiu'n sen'kapabl'ec'o'n, kaj post'e postul'i de ŝi por si estim'o'n kaj just'ec'o'n? Kia sen'prudent'ec'o!

— Ne! — pens'is Marta; — unu el la ambaŭ: oni dev'as est'i en la mond'o aŭ fort'a kaj fier'a, aŭ mal'fort'a kaj humil'a. Oni dev'as pov'o'sci'i port'i kaj gard'i si'a'n person'a'n dign'o'n, aŭ oni dev'as rifuz'i al si ĉiu'n pretend'o'n pri ĝi. Mi est'as mal'fort'a, sekv'e mi dev'as est'i humil'a. Mi ne pov'as per mi'a'j far'o'j lev'iĝ'i ĝis tia situaci'o, ke mi dev'ig'u la hom'o'j'n estim'i mi'n, sekv'e mi ne dev'as postul'i por mi estim'o'n. Kaj ceter'e por kio la hom'o'j dev'as mi'n estim'i? Ĉu mi mem efektiv'e mi'n estim'as? Ĉu mi pov'as sen hont'o kaj sen riproĉ'o'j de la konscienc'o rigard'i ĉi tiu'n infan'o'n, al kiu mi dev'is don'i apog'o'n kaj pri'zorg'o'n kaj don'as neni'o'n? Ĉu mi pov'as sen plej profund'a humil'iĝ'o pens'i pri tio, ke simil'e al sen'defend'a ŝaf'o mi klin'as mi'a'n nuk'o'n antaŭ ne'honest'a man'o, permes'ant'e, eĉ pet'ant'e, ke el mi'a labor'o, el la ŝvit'o de mi'a frunt'o ĝi kre'u riĉ'ec'o'n por si kaj por si'a'j infan'o'j? Kia'n opini'o'n ceter'e hav'as pri mi la tut'a mond'o, la hom'o'j? Unu for'ĵet'as mi'a'n labor'o'n, ĉar ĝi est'as sen'taŭg'a; ali'a jam tuj en la komenc'o ĝi'n ne akcept'as, hav'ant'e la konvink'o'n, ke ĝi cert'e est'as sen'taŭg'a; ali'a mal'nobl'e ĝi'n ekspluat'as ĝust'e tial, ke ĝi est'as sen'kapabl'a; fin'e ali'a eĉ vid'as en mi ne hom'o'n, kiu egal'as al li per honor'o kaj virt'o, sed nur ne'mal'bel'a'n vir'in'o'n, kiu'n oni pov'as... aĉet'i! Kial do mi postul'is de sinjor'in'o Szwejc tio'n, kio'n la tut'a mond'o al mi rifuz'as, kio'n akir'i ĉe la hom'o'j, eĉ ĉe mi mem, mi ne pov'is?

La nokt'o ced'is al griz'a vintr'a tag'iĝ'o, Marta ĉiam ankoraŭ sid'is sur la sam'a lok'o, kun kubut'o'j apog'it'a'j sur la genu'o'j, kun kap'o inter la man'plat'o'j. Ŝi sent'is si'n nun humil'a, tre humil'a, ŝi rid'et'is pri si mem ĉe la pens'o, ke hieraŭ ankoraŭ ŝi pov'is hav'i i'a'j'n pretend'o'j'n pri estim'o de hom'o'j; ŝi est'is cert'a, ke jam neniam ŝi mir'os si'a'n propr'a'n mal'alt'iĝ'o'n kaj neniam ek'murmur'os kontraŭ la man'o, kiu ŝi'n ofend'os.

Kun'e kun la tag'a lum'o en la sub'tegment'a'n ĉambr'et'o'n en'ir'is re'memor'o'j pri la ĉiu'tag'a'j bezon'o'j. Marta el'pren'is el la poŝ'o dek'kvin'spes'dek'a'n mon'er'o'n. Pli da mon'o ŝi ne hav'is, kaj labor'en'spez'o'n ŝi hav'is neni'a'n.

— Mi dev'os ir'i pet'i! — ŝi ek'pens'is.

Ŝi el'ir'is en la urb'o'n kaj direkt'is si'n al la kon'at'a libr'ej'o. Ŝi ir'is al la hom'o, kies kompat'em'a man'o jam don'is al ŝi unu foj'o'n labor'o'n, la du'a'n foj'o'n almoz'o'n.

Mal'ferm'ant'e la pord'o'n de la libr'ej'o, Marta ek'sent'is en si mem i'a'n mir'o'n. Antaŭ si'a el'ir'o el la dom'o ŝi imag'is al si, ke tre mal'facil'e est'os al ŝi trans'paŝ'i ĉi tiu'n sojl'o'n, ke tiel sam'e, kiel antaŭ kelk'a temp'o, antaŭ la el'dir'o de vort'o de pet'o ŝi ruĝ'iĝ'os de hont'o, ŝi perd'os por moment'o la voĉ'o'n. Ŝi erar'is. Ŝi'a kor'o ne frap'is pli fort'e, ruĝ'o ne kovr'is ŝi'a'n frunt'o'n, kiam ŝi'a rigard'o renkont'iĝ'is kun la rigard'o de la libr'ist'o.

Li star'is, kiel ordinar'e, mal'antaŭ la skrib'tabl'o, iom klin'iĝ'int'e super amas'o da not'o'j kaj kalkul'o'j. Kiam, aŭd'int'e sonor'ad'o'n, li lev'is la vizaĝ'o'n, li'a frunt'o est'is mal'pli seren'a ol antaŭ kelk'a temp'o, en li'a'j okul'o'j oni pov'is leg'i i'a'n mal'trankvil'ec'o'n aŭ mal'ĝoj'o'n. Vid'ebl'e io li'n embaras'is aŭ aflikt'is. Ebl'e li hav'is mal'sukces'o'n en la entrepren'o, de kiu li mult'e al si promes'is, aŭ ebl'e li'n aflikt'is mal'san'o de iu el li'a famili'o aŭ el li'a'j amik'o'j? Kun vid'ebl'a mal'facil'ec'o li for'tir'is si'a'j'n pens'o'j'n de la objekt'o de si'a okup'o kaj direkt'is al la en'ir'ant'a vir'in'o rigard'o'n mal'pli seren'a'n, mal'pli bon'a'n kaj afabl'a'n ol antaŭ'e. Marta tio'n rimark'is. Kelk'e da tag'o'j pli fru'e ŝi si'n re'tir'us kaj for'ir'us aŭ almenaŭ kaŝ'us la cel'o'n de si'a ven'o, sed nun ŝi al'ir'is al la skrib'tabl'o kaj inter'ŝanĝ'int'e salut'o'n kun la libr'ist'o, ŝi dir'is:

— Vi est'is tiel bon'a, ke vi help'is mi'n per konsil'o kaj donac'o, tial mi ven'is de'nov'e al vi...

— Per kio do mi pov'as serv'i al vi?

Li parol'is ĝentil'e, sed pli mal'varm'e ol la unu'a'n foj'o'n. Li'a'j distr'it'a'j okul'o'j direkt'iĝ'ad'is ĉiu'moment'e al la paper'o'j, kiu'j kuŝ'is sur la tabl'o.

— Mi perd'is la okup'o'n en la kudr'ej'o, en kiu mi labor'en'spez'ad'is du'dek spes'dek'o'j'n por tag'o. Ĉu vi ne sci'as pri ia lok'o, kiu taŭg'us por mi, pri ia...

La libr'ist'o mal'lev'is la okul'o'j'n kaj dum moment'o star'is silent'e.

Al li'a antaŭ'a embaras'o al'iĝ'is nun iom da konfuz'o kaj eĉ mal'pacienc'o.

— Ha! — li dir'is post moment'o, far'ant'e per ambaŭ man'o'j gest'o'n, kiu montr'is bedaŭr'o'n, — kio'n far'i, sinjor'in'o! oni dev'as i'o'n pov'o'sci'i, oni nepr'e dev'as i'o'n pov'o'sci'i...

Li ne fin'is si'a'n pens'o'n kaj silent'iĝ'is. Marta kun'prem'is en ambaŭ man'o'j la fin'o'j'n de la tuk'o, kiu'n ŝi hav'is sur la kap'o.

— Sekv'e, — ŝi dir'is post moment'o, kio'n do mi far'os?

Ŝi dir'is tio'n en tia manier'o, ke la libr'ist'o lev'is la okul'o'j'n kaj rigard'is ŝi'n atent'e. Ŝi'a voĉ'o hav'is son'o'n mal'long'a'n kaj iom akr'a'n, en la profund'e sid'ant'a'j okul'o'j brul'is fajr'o, sed ne fajr'o de dolor'o, kiel antaŭ kelk'a temp'o, ne de silent'a, penetr'ant'a pet'eg'ad'o, sed kvazaŭ de re'ten'at'a obtuz'a koler'o. Rigard'ant'e ŝi'n kaj aŭskult'ant'e ŝi'a'n voĉ'o'n, oni pov'us dir'i, ke kontraŭ tiu hom'o, kun kiu ŝi parol'is, ŝi sent'as i'a'n ĉagren'o'n, ke en si'a spirit'o ŝi akuz'as li'n part'e pri tio, kio'n ŝi sufer'as.

La libr'ist'o pri'pens'is i'o'n dum moment'o.

— Mi mal'ĝoj'as, — li dir'is, — mi tre mal'ĝoj'as, ke mi vid'as en tia situaci'o la edz'in'o'n de hom'o, kiu'n mi kon'is kaj estim'is. Ŝajn'as al mi, ke mi pov'os ankoraŭ i'o'n far'i por vi... kvankam tio est'os nur nov'a prov'o. Mi'a'j kon'at'o'j, ge'sinjor'o'j Rzetkowski, ĝust'e nun bezon'as iu'n... iu'n por... serv'ad'o en la ĉambr'o'j... se vi dezir'us tia'n lok'o'n...

— Mi pet'as vi'n pri ĝi, — dir'is Marta sen plej mal'long'a pri'pens'o.

— En tia okaz'o mi skrib'os kelk'e da vort'o'j al ge'sinjor'o'j Rzetkowski. Se vi dezir'os, vi pov'os ir'i al ili kun mi'a kart'et'o...

— Mi ir'os cert'e, — dir'is la vir'in'o.

La libr'ist'o skrib'is rapid'e dek'kelk'e da vort'o'j sur foli'et'o da paper'o kaj don'is ĝi'n al la atend'ant'a vir'in'o. Li rapid'is, li est'is mal'trankvil'a kaj kvazaŭ aflikt'it'a. Tuj post la for'don'o de la leter'o li salut'e si'n klin'is.

Ĉi tiu salut'o est'is klar'e adiaŭ'a, ĝi signif'is kvazaŭ: mi ne hav'as temp'o'n, mi neni'o'n plu pov'as far'i! Marta el'ir'is el la libr'ej'o. La leter'o, kiu'n ŝi ten'is en la man'o, ne est'is ferm'it'a. Ŝi mal'fald'is la du'op'ig'e fald'it'a'n foli'et'o'n da paper'o kaj turn'is ĝi'n kelk'foj'e en si'a man'o. Ŝajn'is, ke inter la part'o'j de la foli'et'o ŝi i'o'n serĉ'as. Efektiv'e en ŝi'a kap'o aper'is la pens'o, ke tiel sam'e kiel antaŭ ne'long'e en ŝi'a'n manuskript'o'n, la libr'ist'o ebl'e nun en la foli'et'o'n da paper'o en'met'is i'a'n don'o'n por ŝi. Tamen don'o tie ne est'is. Marta ek'pens'is: est'as domaĝ'e, ke li neni'o'n don'is!

La libr'ist'o est'is tre bon'a hom'o kaj hav'is tre kompat'em'a'n man'o'n. Sed la kompat'em'a'j man'o'j hav'as tiu'n ne'oportun'ec'o'n por la person'o'j, kiu'j ili'n bezon'as, ke ili ne ĉiam est'as en la sam'a humor'o. Eĉ la plej bon'a hom'o ne pov'as est'i en ĉiu moment'o de si'a viv'o egal'mezur'e inklin'a por plen'um'ad'o de bon'a'j far'o'j. Bon'a'j far'o'j est'as spec'o de luks'o por la spirit'o, kies ĉiu'tag'a pan'o est'as la ag'o'dev'o. Kompat'em'a man'o en moment'o de plen'um'ad'o de si'a ag'o'dev'o pov'as est'i tre mal'inklin'a por plen'um'ad'o de kompat'em'a'j far'o'j.

Kia ŝanĝ'o! Antaŭ kelk'e da monat'o'j Marta ek'ĝem'eg'is de dolor'o, de hont'o, kiam ŝi ricev'is almoz'o'n, nun ŝi bedaŭr'is, ke ŝi ĝi'n ne ricev'is!

Ŝi rigard'is la adres'o'n de la leter'o, kiu'n ŝi ten'is en si'a man'o, kaj ŝi direkt'is si'n sur la strat'o'n Swieto-Krzyska. Post kelk'e da minut'o'j ŝi trov'iĝ'is en kuir'ej'o, kiu aparten'is al vast'a kaj bon'hav'a loĝ'ej'o. Ŝi trov'is tie kuir'ist'in'o'n, al kiu ŝi trans'don'is la leter'et'o'n, kiu'n ŝi ricev'is de la libr'ist'o. La kuir'ist'in'o direkt'is si'n en la intern'a'j'n part'o'j'n de la loĝ'ej'o, Marta sid'iĝ'is sur lign'a benk'o. Ŝi sid'is tie ĉirkaŭ dek minut'o'j. Vid'ebl'e ge'sinjor'o'j Rzetkowski pri'pens'ad'is aŭ konsil'iĝ'ad'is! Post dek minut'o'j en la kuir'ej'o'n en'ir'is ne'jun'a vir'in'o kun agrabl'a ekster'aĵ'o, en vest'o'j montr'ant'a'j bon'hav'ec'o'n. Ŝi ten'is en la man'o la leter'o'n de la libr'ist'o. Ŝi al'ir'is al Marta, kiu, ek'vid'int'e ŝi'n, lev'iĝ'is kaj dum kelk'e da sekund'o'j atent'e ŝi'n rigard'is.

— Pardon'u, sinjor'in'o, — dir'is la mastr'in'o kun iom da konfuz'o en la voĉ'o, — antaŭ kelk'e da tag'o'j ni efektiv'e bezon'is ĉambr'ist'in'o'n, sed nun ni jam ne bezon'as... mi tre bedaŭr'as... pardon'u. Dir'int'e tio'n, la ne'jun'a sinjor'in'o salut'is la antaŭ ŝi star'ant'a'n vir'in'o'n mult'e pli ĝentil'e, ol oni far'as ordinar'e kun kandidat'in'o por ĉambr'ist'in'o, kaj ŝi for'las'is la kuir'ej'o'n.

En la ĉambr'o, en kiu'n ŝi en'ir'is, sid'is kun pip'o en la buŝ'o griz'et'a vir'o kaj du jun'a'j fraŭl'in'o'j brod'is apud la fenestr'o...

— Nu? — demand'is la ne'jun'a vir'o, — vi ŝi'n ne akcept'is?

— Kompren'ebl'e mi ne akcept'is. Vidv'in'o post ofic'ist'o... ŝi cert'e postul'us por si i'a'j'n apart'a'j'n konsider'o'j'n... tia mal'dik'a, delikat'a... kiel ŝi taŭg'us por bala'i la ĉambr'o'j'n aŭ en la daŭr'o de tut'a'j hor'o'j star'i super glad'il'o... ŝi cert'e eĉ ne sci'as lav'i nek glad'i. Ni hav'us kun ŝi nur klopod'o'j'n, neni'o'n plu.

— Est'as ver'o, — dir'is la edz'o de la ne'jun'a sinjor'in'o, — kaj tamen est'as domaĝ'e, ke vi ŝi'n for'ir'ig'is simpl'e kun neni'o. Kred'ebl'e ŝi est'as tre mal'riĉ'a, se tiel delikat'a, kiel vi dir'as, kaj vidv'in'o post ofic'ist'o, ŝi vol'as serv'i kiel ĉambr'ist'in'o. Oni dev'is ebl'e prov'i...

— Sed, mi'a Ignacio, sinjor'o Laŭrenci'o skrib'as, ke ŝi hav'as infan'o'n! Ne parol'ant'e jam pri ĉio ali'a, ĉu ni pov'as akcept'i serv'ist'in'o'n kun infan'o?

— Est'as ver'o, est'as ver'o! Kun infan'o oni ne pov'as, tio est'us tro mult'e'kost'a kaj klopod'a... Di'o sci'as, kia infan'o ankoraŭ tio est'as... Sed ĉar ŝi'n rekomend'is Laŭrenci'o... Mi tim'as, ke li sent'os si'n ofend'it'a, ke ni for'ir'ig'is ŝi'n tiel simpl'e kun neni'o, ke li opini'os, ke ni est'as hom'o'j sen kor'o.

— Nu! oni pov'as do i'o'n don'i al ŝi! Mi prefer'as don'i al ŝi unu'foj'e eĉ spes'mil'o'n, ol al'tir'i al mi konstant'a'n klopod'o'n... embaras'o'n... kaj ankoraŭ pren'i en la dom'o'n fremd'a'n infan'o'n...

Marta est'is jam sur la ŝtup'ar'o, kiam ŝi ek'aŭd'is post si rapid'a'j'n paŝ'o'j'n kaj du'foj'e ripet'it'a'n vok'o'n:

— Sinjor'in'o! sinjor'in'o!

Ŝi si'n re'turn'is kaj ek'vid'is bel'a'n jun'a'n fraŭl'in'et'o'n, kiu, bon'e kovr'ant'e si'n per varm'a jak'et'o, kur'is al ŝi.

— Sinjor'in'o, komenc'is la jun'a fraŭl'in'et'o, halt'ant'e antaŭ la vidv'in'o, — mi'a patr'in'o ordon'is al mi tre pet'i pardon'o'n de vi, ke vi afabl'e ven'is al ni van'e... hodiaŭ est'as tiel mal'varm'e, kaj vi lac'iĝ'is ir'ant'e al ni... mi'a patr'in'o ordon'is al mi tre pet'i pardon'o'n...

Ŝi parol'is tio'n rapid'e kaj konfuz'it'e, ĉe la last'a'j vort'o'j ŝi kun iom ne'kuraĝ'a gest'o etend'is la man'o'n kun spes'mil'a mon'paper'o. Marta hezit'is dum sekund'o, sed nur dum sekund'o, post'e ŝi pren'is el la man'o de la bel'a fraŭl'in'o la susur'ant'a'n paper'et'o'n, dir'is “mi dank'as” kaj for'ir'is. Dum la ir'ad'o hejm'e'n ŝi aĉet'is fask'o'n da lign'o, iom da nigr'a pan'o, da mal'bon'spec'a farun'o kaj da lakt'o. La pan'o'n ŝi destin'is por si, la lakt'o'n kaj farun'o'n por la infan'o.

En tiu tag'o ŝi plu ne ir'is en la urb'o'n. Ŝi pret'ig'is manĝ'o'n, konsist'ant'a'n el lakt'o kaj farun'o, verŝ'is ĝi'n sur argil'a'n plad'o'n kaj sid'ig'is antaŭ ĝi Janj'o'n.

Sed la knab'in'et'o manĝ'is ne mult'e. Ŝi est'is silent'a kaj ne'ordinar'e serioz'a. Ŝi'a'n mal'grand'a'n kap'o'n ŝi sent'is kred'ebl'e tre pez'a, ĉar ŝi konstant'e ĝi'n apog'is per la mal'dik'a man'o, post'e ŝi sid'iĝ'is sur la plank'o apud la patr'in'o, kuŝ'iĝ'is sur ŝi'a'j genu'o'j kaj ek'dorm'is per dorm'o mal'facil'a kaj long'a.

La sekv'ant'a'n tag'o'n Marta tim'iĝ'is, kiam ĉe la maten'a lum'o ŝi ek'vid'is la vizaĝ'o'n de si'a infan'o. Janj'o est'is ankoraŭ pli pal'a ol hieraŭ, el ŝi'a'j profund'iĝ'int'a'j kaj blu'e kadr'it'a'j okul'o'j flu'is silent'a, sed kor'penetr'a plend'o. La jun'a vir'in'o for'turn'is si'n al la fenestr'o kaj konvulsi'e inter'fingr'ig'is la man'o'j'n. Se mi ne don'os al ŝi pli bon'a'n komfort'o'n, ŝi mal'san'iĝ'os... pli bon'a'n komfort'o'n, kia frenez'a pens'o! Post du aŭ tri tag'o'j mi jam ne hav'os per kio hejt'i la ĉambr'o'n kaj kuir'i por ŝi varm'a'n manĝ'o'n!

— Hu! ŝi dir'is al si mem post moment'o, neni'o est'as far'ebl'a! mi dev'as ir'i kaj pet'i pardon'o'n de sinjor'in'o Szwejc!

Ŝi ir'is al la strat'o Freta. Mal'ferm'ant'e la pord'o'n de la mal'gaj'a labor'ej'o, ŝi mir'is pri si ankoraŭ pli ol tiam, kiam ŝi en'ir'is en la libr'ej'o'n. Est'as ver'o, ke ŝi sent'is si'n iom humil'ig'it'a, sed ĉi tiu sent'o est'is neni'o en kompar'o kun la en ŝi reg'ant'a dezir'eg'o est'i de'nov'e akcept'it'a en tiu'n lok'o'n, kiu'n ŝi antaŭ kelk'e da tag'o'j mem'vol'e for'las'is.

Sinjor'in'o Szwejc, ek'vid'int'e ŝi'n, ne vid'ig'is eĉ la plej mal'grand'a'n mir'o'n. Trans la lip'o'j'n de la serioz'a matron'o nur trans'kur'is rapid'a rid'et'o kaj ŝi'a'j okul'o'j akr'e ek'bril'is mal'antaŭ la okul'vitr'o'j. La labor'ist'in'o'j lev'is la kap'o'j'n kaj rigard'is la ven'int'in'o'n, unu'j kun sci'vol'ec'o, ali'a'j kun ironi'o kaj malic'a kontent'ec'o. Sub la rigard'o'j de pli ol du'dek par'o'j da okul'o'j Marta ek'sent'is varm'eg'a'n flam'o'n sur la vang'o'j kaj sur la frunt'o.

Tio est'is terur'a turment'o, sed ĝi daŭr'is ne pli ol sekund'o'n. La estr'in'o de la kudr'ej'o kaj ŝi'a fil'in'o ĉes'is tranĉ'i la tol'o'n. Vid'ebl'e ili atend'is la unu'a'n vort'o'n de si'a est'int'a labor'ist'in'o.

— Sinjor'in'o! — dir'is Marta, turn'ant'e si'n al sinjor'in'o Szwejc, — antaŭ du tag'o'j mi est'is eksplod'em'a, facil'anim'a... mi ofend'iĝ'is de tio, kio'n vi dir'is al mi kaj mi respond'is per mal'ĝentil'aĵ'o. Mi pet'as pardon'o'n de vi. Se est'as ebl'e... mi vol'us de'nov'e labor'i ĉe vi.

Kiel antaŭ'e mir'o'n, tiel nun triumf'o'n oni ne vid'is sur la vizaĝ'o de sinjor'in'o Szwejc. Kontraŭ'e, ŝi dolĉ'e ek'rid'et'is kaj afabl'e sku'is la kap'o'n.

— Ho, mi'a sinjor'in'o Swicka! — ŝi komenc'is per dolĉ'a miel'a voĉ'o, — mi ne koler'as... kaj kio do, ho bon'a Di'o, kio tre grav'a ĝi est'as, aŭd'i i'a'n mal'ĝentil'aĵ'o'n... ricev'i mal'agrabl'a'n vort'o'n. Ni'a Sav'int'o ordon'is ja, ke ni ripet'ad'u maten'e kaj vesper'e: kaj pardon'u al ni ŝuld'o'j'n ni'a'j'n, kiel ni ankaŭ pardon'as! Mi est'us ribel'a kontraŭ la vort'o de Di'o, se mi koler'us sinjor'in'o'n Swicka... sed akcept'i sinjor'in'o'n Swicka en mi'a'n labor'ej'o'n mi ne pov'as, mi tre bedaŭr'as, sed mi efektiv'e jam ne pov'as, ĉar sur la lok'o de sinjor'in'o Swicka mi hav'as de'post hieraŭ ali'a'n labor'ist'in'o'n...

Ĉe la last'a vort'o ŝi montr'is per la tond'il'o jun'a'n vir'in'o'n, kiu sid'is sur la est'int'a lok'o de Marta.

— Ni'a labor'ej'o, dank’ al Di'o, hav'as plej bon'a'n reputaci'o'n... krom tio ni ne uz'as maŝin'o'j'n, kiu'j tiel terur'e ruin'ig'as la fort'o'j'n kaj difekt'as la san'o'n de la labor'ant'o'j. Tial labor'ist'in'o'j si'n puŝ'as al ni, amas'e si'n puŝ'as. Est'as ver'a inter'puŝ'iĝ'o. Ĉiu'n tag'o'n du aŭ tri person'o'j ven'as al ni kun pet'o pri labor'o. Ne mank'as, dank’ al Di'o, labor'ist'in'o'j, ne mank'as, kaj akcept'i tro mult'e ni ne pov'as, ĉar mi kaj mi'a fil'in'o ne dezir'as ŝarĝ'i ni'n per labor'o tro mult'e. Sekv'e nun, kiam ni hav'as plen'a'n nombr'o'n da labor'ist'in'o'j, eĉ pli ol plen'a'n nombr'o'n, lok'o por sinjor'in'o Swicka...

— Tamen ebl'e, pa'nj'o, trov'iĝ'us ankoraŭ labor'o ankaŭ por sinjor'in'o Swicka, flustr'is la mal'bel'a fraŭl'in'o, klin'iĝ'ant'e al la patr'in'o.

De kelk'e da minut'o'j ŝi rigard'is Mart'a'n atent'e kaj sci'vol'e. En ŝi'a'j mal'grand'a'j kaj iom strab'a'j okul'o'j aper'is io simil'a al kompat'o.

Sed sinjor'in'o Szwejc lev'is la ŝultr'o'j'n.

— Ne, — ŝi dir'is, ni ne hav'as labor'o'n, ni ne hav'as! Por akcept'i sinjor'in'o'n Swicka, kiu propr'a'vol'e ni'n for'las'is, ni ne pov'as ja for'ig'i la hieraŭ akcept'it'a'n fraŭl'in'o Sofion. Aŭd'int'e la last'a'j'n vort'o'j'n, la vir'in'o, kiu sid'is sur la est'int'a lok'o de Marta, lev'is la kap'o'n de super la labor'o kaj ek'rigard'is la estr'in'o'n de la kudr'ej'o preskaŭ kun tim'eg'o.

— Vi mi'n jam ne akcept'os? — demand'is Marta, — neni'a'n esper'o'n mi pov'as hav'i?

— Neni'a'n, kar'a sinjor'in'o Swicka, neni'a'n! Mi tre bedaŭr'as, sed la lok'o est'as jam okup'it'a... mi ne pov'as.

Marta per apenaŭ rimark'ebl'a mov'o klin'is la kap'o'n kaj el'ir'is el la labor'ej'o. Mal'ferm'ant'e la pord'o'n, ŝi aŭd'is post si bru'et'o'n, konsist'ant'a'n el tre mal'laŭt'a flustr'ad'o kaj ankoraŭ pli mal'laŭt'a rid'ad'o. Ŝi kompren'is, ke ŝi est'as objekt'o de mok'o aŭ de sen'util'a kompat'o de pli ol du'dek person'o'j, kaj ŝi de'nov'e ek'sent'is flam'o'n en la brust'o kaj sur la frunt'o. Sed kiam ŝi trov'iĝ'is sur la strat'o, ŝi'n ek'reg'is tuj unu sol'a, ekskluziv'a pens'o: — Mi ne pov'as ja re'ven'i tiel kun mal'plen'a'j man'o'j! Mi dev'as hodiaŭ nepr'e pli varm'ig'i la ĉambr'o'n kaj morgaŭ pret'ig'i por la infan'o i'a'n viand'a'n manĝ'o'n... ali'e... ĝi mal'san'iĝ'os... Dum moment'o ŝi ir'is tia'manier'e, kvazaŭ ŝi ne sci'us bon'e, kie'n ŝi ir'as, ŝi direkt'iĝ'ad'is dekstr'e'n kaj mal'dekstr'e'n, halt'ad'is mez'e de la trotuar'o kun klin'it'a kap'o: ŝi medit'ad'is. Post'e jam kun pli grand'a cert'ec'o kaj en pli rekt'a direkt'o ŝi komenc'is ir'i laŭ'long'e de la strat'o Dluga. Ir'ant'e, ŝi atent'e rigard'ad'is la fenestr'a'j'n ekspozici'o'j'n de la magazen'o'j. Antaŭ unu el ili ŝi halt'is. Tio est'is magazen'o de juvel'ist'o, ne tre vast'a kaj ne tre elegant'a. Vid'ebl'e tia'n serĉ'is la jun'a vir'in'o, ĉar post moment'a pri'pens'o ŝi mal'ferm'is la vitr'a'n pord'o'n, kiu trov'iĝ'is super kelk'e da ŝtup'et'o'j. La ekster'aĵ'o de la magazen'o ŝi'n tromp'is. La magazen'o ne est'is tiel modest'a, kiel ĝi aspekt'is. Kontraŭ'e, en sufiĉ'e vast'a ĉambr'o trov'iĝ'is grand'a kvant'o da objekt'o'j el or'o kaj mult'e'kost'a'j ŝton'o'j. Sed la efektiv'a riĉ'ec'o kaŭz'e de ne'lert'a el'montr'ad'o aŭ ebl'e eĉ intenc'e ne prezent'iĝ'is publik'e al la pas'ant'o'j. Ke la ekster'a simpl'ec'o de la magazen'o est'is baz'it'a sur la propr'a intenc'o de ĝi'a posed'ant'o, tio'n oni pov'is supoz'i preskaŭ kun cert'ec'o, vid'ant'e, kiel en la mez'o de si'a'j help'ant'o'j kaj ver'ŝajn'e lern'ant'o'j li labor'is propr'a'man'e. Li est'is hom'o ne'alt'a, ruĝ'vang'a, griz'et'a, kun bon'kor'a rid'et'o kaj grand'a sprit'ec'o en la mal'grand'a'j brun'a'j okul'o'j. Ek'vid'int'e la en'ir'ant'a'n vir'in'o'n, li lev'iĝ'is kaj demand'is ĝentil'e, kio'n ŝi dezir'as.

— Mi pet'as pardon'o'n, se mi ne bon'e traf'is, — dir'is Marta; — mi pens'is, ke ebl'e vi aĉet'os de mi i'a'n or'a'n objekt'o'n.

— Kial do ne, sinjor'in'a moŝt'o, kial do ne? — respond'is la juvel'ist'o kun la sprit'a'j bril'ant'a'j okul'o'j, — kia do objekt'o ĝi est'as?

Dum moment'o est'is neni'a respond'o. Marta star'is en la mez'o de la magazen'o kun okul'o'j direkt'it'a'j al la plank'o. Ŝi'a vizaĝ'o, pal'a kiel marmor'o, est'is rigid'a kaj streĉ'it'a. Oni pov'us dir'i, ke ŝi est'as fin'ant'a inter'parol'ad'o'n kun si'a propr'a intern'o kaj ŝi intenc'as nun dir'i la last'a'n vort'o'n de tiu inter'parol'ad'o, vort'o'n, esprim'ont'a'n i'a'n tre mal'facil'e ating'it'a'n decid'o'n.

— Kia do objekt'o ĝi est'as? — de'nov'e demand'is la juvel'ist'o kaj ĵet'is iom mal'pacienc'a'n rigard'o'n sur si'a'n inter'romp'it'a'n labor'o'n.

— Edz'iĝ'a ring'o, — respond'is la vir'in'o.

— Edz'iĝ'a ring'o! — mal'rapid'e ripet'is la juvel'ist'o.

— Edz'iĝ'a ring'o, — mal'laŭt'e murmur'et'is la help'ant'o'j de la juvel'ist'o, lev'ant'e la kap'o'j'n.

— Edz'iĝ'a ring'o, — dir'is Marta ankoraŭ unu foj'o'n, el'ŝov'is el sub la mal'elegant'a tuk'o la mal'varm'a'n man'o'n kaj de'tir'is de la mal'dik'a fingr'o or'a'n ring'o'n. Sam'temp'e ŝi'a'j pied'o'j ek'ŝancel'iĝ'is, kaj simil'e al person'o baldaŭ sven'ont'a ŝi per sen'konsci'a mov'o serĉ'is i'o'n, sur kio ŝi pov'us si'n apog'i.

— Sid'iĝ'u, sinjor'in'o, sid'iĝ'u! — ek'kri'is la juvel'ist'o, de kies lip'o'j tut'e mal'aper'is la bon'kor'a rid'et'o. Unu el la help'ant'o'j de la juvel'ist'o al'ŝov'is al la vir'in'o taburet'o'n. Sed Marta ne sid'iĝ'is. Ŝi tra'viv'is unu el la plej mal'facil'a'j, ebl'e la plej mal'facil'a'n moment'o'n el ĉiu'j, el kiu konsist'is ŝi'a ir'ad'o sur la voj'o'j de mal'riĉ'ec'o. Kiam ŝi est'is de'tir'ant'a de la fingr'o la or'a'n ring'o'n, ŝajn'is al ŝi, ke ankoraŭ unu foj'o'n kaj por ĉiam ŝi dis'iĝ'as de la sol'a hom'o, kiu'n ŝi am'is sur la ter'o, de la feliĉ'a, ne'forges'ebl'a pas'int'ec'o. Ŝi'a kor'o konvulsi'e kun'prem'iĝ'is, bru'o aper'is en ŝi'a kap'o.

Sed tiu'n moment'o'n ŝi jam tra'viv'is. Per fort'o de la vol'o ŝi re'kapt'is la for'glit'ant'a'n mem'konsci'o'n kaj don'is al la juvel'ist'o la ring'o'n.

— Ĉu tio ĉi est'as nepr'e neces'a? mi'a Di'o, ĉu ĝi est'as nepr'e neces'a? — demand'is la juvel'ist'o per ton'o de kompat'o.

— Nepr'e neces'a, — respond'is la vir'in'o mal'long'e kaj sek'e.

— Ha! se vi tio'n dezir'as; est'as jam pli bon'e, ke vi vend'os ĉi tiu'n objekt'o'n al mi, ol se vi vend'us ĝi'n al iu ali'a. Vi ricev'os almenaŭ ĝi'a'n plen'a'n valor'o'n.

Dir'ant'e ĉi tio'n, li star'is jam mal'antaŭ tabl'o kovr'it'a de vitr'it'a'j skatol'o'j kun or'a'j objekt'o'j kaj ĵet'is la ring'o'n sur ne'grand'a'n kupr'a'n pes'il'o'n. La du metal'o'j inter'frap'iĝ'int'e don'is son'o'n pur'a'n kaj daŭr'a'n.

— Bon'a or'o, — dir'is la juvel'ist'o.

Marta for'turn'is la vizaĝ'o'n for de la balanc'iĝ'ant'a pes'il'et'o. Ŝi'a'n rigard'o'n fort'e okup'is nun vid'aĵ'o, kiu'n ŝi ĝis nun tut'e ne atent'is. Tio est'is vid'aĵ'o tre simpl'a. Ĉe ambaŭ flank'o'j de long'form'a tabl'o sid'is kvin jun'a'j hom'o'j, hav'ant'a'j la aĝ'o'n de 15 ĝis 25 jar'o'j, kun delikat'a'j instrument'o'j en la man'o'j. Unu'j el ili fac'et'is kaj polur'is mult'e'kost'a'j'n ŝton'o'j'n de divers'a grand'ec'o; ali'a'j fand'ig'is or'o'n ĉe mal'grand'a'j flam'o'j super fer'a'j tri'pied'o'j; unu desegn'is model'o'j'n de ĉen'et'o'j, bracelet'o'j, broĉ'o'j, ring'o'j, kovr'il'o'j por poŝ'horloĝ'o'j kaj ali'a'j simil'a'j mult'e'kost'a'j objekt'o'j. Marta streĉ'e rigard'is laŭ'vic'e ĉiu'n el la par'o'j da man'o'j, kiu'j mov'iĝ'ad'is ĉe la long'form'a tabl'o. Ŝi'a'j okul'o'j, antaŭ'e tut'e sen'viv'a'j, komenc'is flam'i per fort'a fajr'o. Oni pov'is vid'i en ili febr'a'n sci'vol'ec'o'n, preskaŭ avid'ec'o'n. Dum la kelk'e da minut'o'j de ĉi tiu rigard'ad'o ŝi rimark'is pli da detal'o'j de la juvel'ist'a art'o kaj kompren'is ĝi'a'n esenc'o'n kaj natur'o'n pli bon'e, ol iu ali'a, trov'iĝ'ant'a en ali'a'j cirkonstanc'o'j, pov'us rimark'i kaj kompren'i en la daŭr'o de mult'e da hor'o'j.

— Mi pet'as vi'n, sinjor'in'a moŝt'o, — dir'is la juvel'ist'o el mal'antaŭ la tabl'o, — la ring'o de vi'a moŝt'o valor'as tri kaj du'on'o'n da spes'mil'o'j.

Aŭd'int'e ĉi tiu'n voĉ'o'n, Marta for'turn'is la vizaĝ'o'n for de la labor'ant'o'j kaj rapid'e al'ir'is al la tabl'o, ĉe kiu star'is la juvel'ist'o.

— Sinjor'o! — ŝi dir'is, — ĉi tiu'j sinjor'o'j est'as ja vi'a'j help'ant'o'j?

— Jes, sinjor'in'o, — respond'is la juvel'ist'o, kiu'n la ne'atend'it'a demand'o iom mir'ig'is.

— Kaj sen'dub'e ankaŭ vi'a'j lern'ant'o'j...

Marta profund'e penetr'ig'is si'a'n bril'ant'a'n rigard'o'n en la vizaĝ'o'n de la antaŭ ŝi star'ant'a hom'o.

— Ĉu vi ne pov'as, sinjor'o, akcept'i mi'n kiel vi'a'n lern'ant'in'o'n kaj help'ant'in'o'n?

La mal'grand'a'j okul'o'j de la juvel'ist'o larĝ'e mal'ferm'iĝ'is.

— Vi'n, sinjor'in'o! vi'n! — li el'balbut'is, — kiel do... kial... sed ja...

— Jes, mi'n, — ripet'is la vir'in'o per sen'ŝancel'iĝ'a voĉ'o. Mi hav'as nun neni'a'j'n rimed'o'j'n por viv'i... mi vid'as, ke la juvel'ist'a labor'o en'hav'as en si neni'o'n, kio super'us mi'a'j'n fort'o'j'n, kontraŭ'e, ŝajn'as al mi, ke mi ĝi'n plen'um'us bon'e, ĉar por tio oni bezon'as bon'a'n gust'o'n kaj mi iam hav'is la ebl'o'n el'labor'i tio'n en mi... est'as ver'o, ke komenc'e vi dev'us mi'n instru'i, sed ĉi tio ne daŭr'us long'e... mi garanti'as al vi, ke mi labor'us tre diligent'e kaj kompren'em'e... ceter'e mi akcept'us pag'o'n la plej mal'grand'a'n, kia'n ajn... kia'n ajn...

La juvel'ist'o ĉes'is mir'eg'i. Li jam kompren'is, kio'n bezon'as la vir'in'o, kiu al'port'is al li por vend'i la edz'iĝ'a'n ring'o'n. Li'a mal'alt'a frunt'o tamen tre vid'ebl'e sulk'iĝ'is, li'a'j vigl'a'j okul'o'j montr'is konfuz'it'ec'o'n.

— Vid'u, sinjor'in'a moŝt'o, — li komenc'is, — por dir'i la ver'o'n, mi en mi'a magazen'o lern'ant'o'j'n ne hav'as; ĉi tiu'j sinjor'o'j est'as jam prepar'it'a'j, instru'it'a'j...

Marta ek'rigard'is al la tabl'o, ĉe kiu sid'is la labor'ant'o'j. Unu el ili, tiu kiu desegn'is, ĵus lev'iĝ'is kaj el'ir'is en la apud'a'n ĉambr'o'n.

— Mi sci'as desegn'i, — dir'is Marta, — tio est'as, ŝi korekt'is si'n rapid'e, — mi sci'as la desegn'ad'o'n en sufiĉ'a grad'o, por pov'i pret'ig'i por juvel'ist'a'j labor'aĵ'o'j la neces'a'j'n model'o'j'n.

El'parol'ant'e ĉi tiu'j'n vort'o'j'n kun ia febr'a rapid'ad'o, ŝi al'ir'is al la long'form'a tabl'o kaj sid'iĝ'is sur la lok'o, kiu'n ĵus for'las'is la juvel'ist'a desegn'ist'o. La jun'a'j hom'o'j, kiu'j labor'is ĉe la tabl'o, for'ŝov'iĝ'is iom kun si'a'j seĝ'o'j, inter'romp'is si'a'n labor'ad'o'n kaj rigard'is la inter ili sid'iĝ'ant'a'n vir'in'o'n kun mir'o kaj sam'temp'e kun ironi'o. Sen ironi'o, sed ankaŭ kun grand'a mir'o ŝi'n rigard'is la juvel'ist'o. Ŝi neni'o'n atent'is, neni'o'n vid'is. Ŝi kapt'is krajon'o'n kaj komenc'is desegn'i sur foli'et'o da paper'o, kiu'n ŝi trov'is ĝust'e antaŭ si. Absolut'a silent'o reg'is en la magazen'o. Sur la klin'it'a vizaĝ'o de la vir'in'o aper'is ruĝ'et'o, ŝi'a brust'o spir'is mal'rapid'e kaj profund'e, la man'o per firm'a mov'ad'o, sen la eĉ plej mal'grand'a trem'ad'o aper'ig'is sur la paper'o delikat'a'j'n, mal'long'a'j'n aŭ retuŝ'it'a'j'n kontur'o'j'n.

La desegn'ist'o, kiu antaŭ moment'o est'is el'ir'int'a en la apud'a'n ĉambr'o'n, re'ven'is en la magazen'o'n, sed, vid'ant'e, ke li'a lok'o est'as okup'it'a, li halt'is sur la sojl'o. Tio est'is vir'o, hav'ant'a la aĝ'o'n de ĉirkaŭ du'dek tri jar'o'j, pen'em'e vest'it'a, kun friz'it'a'j har'o'j kaj glat'ig'it'a'j lip'har'et'o'j. Li met'is la man'o'j'n en la poŝ'o'j'n, apog'is si'n sen'zorg'ec'e al angul'o de mur'o kaj kun rid'et'o sur la lip'o'j per la okul'o'j inter'ŝanĝ'ad'is kun la koleg'o'j sign'o'j'n de inter'kompren'iĝ'o.

— Sed, kar'a sinjor'in'o... — komenc'is la iom mal'pacienc'iĝ'int'a juvel'ist'o.

— Tuj, tuj — respond'is Marta, ne turn'ant'e la okul'o'j'n for de si'a labor'o.

Post moment'o ŝi lev'iĝ'is kaj don'is al la juvel'ist'o la foli'et'o'n, sur kiu ŝi est'is desegn'int'a.

— Jen est'as model'o por bracelet'o, — ŝi dir'is.

La juvel'ist'o tre atent'e rigard'is la desegn'aĵ'o'n. La model'o est'is far'it'a tre bel'e. Ĝi konsist'is el kron'o da larĝ'a'j bel'form'a'j foli'o'j inter'buk'it'a'j per rond'a glat'a kramp'o, kiu'n volv'e'ĉirkaŭ'is nur du tord'it'a'j trunk'et'o'j.

La bracelet'o pret'ig'it'a laŭ ĉi tiu model'o hav'us en si sam'temp'e du ĉef'a'j'n bon'a'j'n ec'o'j'n de tia'spec'a'j objekt'o'j: simpl'ec'o'n kaj elegant'ec'o'n.

— Bel'e! oni ne pov'as ne'i! tre bel'e! — dir'is la juvel'ist'o, klin'ant'e la kap'o'n al ambaŭ flank'o'j kaj rigard'ant'e la desegn'aĵ'o'n kun mien'o de kontent'ig'it'a kompetent'ul'o. — Bel'e! tre bel'e! — li ripet'is post moment'o, sed nun jam iom konfuz'it'a. — Vi'a'j desegn'aĵ'o'j, sinjor'in'o, pov'us est'i por mi tre util'a'j, sed... sed... — Li ek'silent'is, kaj, vid'ebl'e embaras'at'a pri bon'form'a esprim'o de si'a pens'o, li ek'frot'is per la man'plat'o si'a'j'n dens'a'j'n griz'it'a'j'n har'o'j'n.

La jun'a hom'o, kiu star'is ĉe la pord'o, daŭr'ig'e rid'et'is.

— Ho, mi'a Di'o! — li dir'is lev'ant'e la ŝultr'o'j'n, — se vi hezit'as akcept'i ĉi tiu'n sinjor'in'o'n kiel de'seg... kiel mi tio'n esprim'u... nu, kiel desegn'ist'in'o'n...

Dek'kvin'jar'a knab'o, kiu sid'is ĉe la tabl'o, eksplod'is per rid'o. La jun'a hom'o kun la friz'it'a'j har'o'j dir'is plu'e:

— Se vi hezit'as plen'um'i la postul'o'n de ĉi tiu sinjor'in'o pro konsider'ec'o rilat'e mi'n, mi pet'as, far'u al vi neni'a'n embaras'o'n. Vi sci'as ja, ke ankaŭ sen tio mi labor'os ĉe vi jam ne pli ol kelk'e da semajn'o'j, ĉar mi hav'as la cert'ec'o'n, ke en tiu temp'o mi ricev'os ofic'o'n en la ofic'ej'o de la arĥitektur'ist'o de la urb'o Varsovio... Li parol'is tio'n kun iom da ironi'o kaj kun plen'a ne'zorg'ec'o. Oni pov'is vid'i en li hom'o'n, por kiu la magazen'o de la juvel'ist'o est'is nur staci'o sur la voj'o al lok'o'j pli alt'a'j kaj pli profit'a'j.

— Jes, jes, — dir'is la juvel'ist'o, — mi sci'as, ke vi baldaŭ mi'n for'las'os... sed mi tamen ja ne pov'as...

— Kiom vi pag'as al ĉi tiu sinjor'o? — inter'romp'is li'n Marta.

La juvel'ist'o dir'is la sum'o'n, kiu'n li ĉiu'tag'e pag'as al la friz'it'a jun'ul'o.

— Mi akcept'os la du'on'o'n de tiu pag'o — dir'is la vir'in'o. Nun la juvel'ist'o jam per ambaŭ man'plat'o'j ek'frot'is si'a'j'n har'o'j'n.

— Aj! aj! — li ek'kri'is, ir'ant'e de unu tabl'o al la du'a, — mal'facil'a'n problem'o'n vi en'bat'is en mi'a'n kap'o'n. Pas'ant'e li ek'rigard'is la model'o'n de bracelet'o, desegn'it'a'n de Marta.

— Bel'a! mi ne pov'as ne'i; tre bel'a!

— Aj! aj! — li ripet'is, kaj li'a'j sprit'a'j okul'o'j mal'trankvil'e vag'is ĉirkaŭ'e'n. Vid'ebl'e li batal'is kun si mem, aŭ ebl'e batal'is en li la dezir'o hav'i bon'a'n kaj tre mal'kar'a'n labor'ant'in'o'n kaj la tim'o en'konduk'i en la labor'ej'o'n i'a'n ĝis nun ne ekzist'int'a'n nov'aĵ'o'n.

Li star'iĝ'is en la mez'o de la magazen'o kaj, rigard'ant'e si'a'j'n help'ant'o'j'n, dir'is per demand'a ton'o:

— Ha? kio?

Ver'ŝajn'e ĉi tiu'j'n lakon'a'j'n demand'o'j'n li far'is al si mem, sed kvazaŭ kun vid'ebl'a respond'o li renkont'iĝ'is okul'o kontraŭ okul'o kun la kvar vizaĝ'o'j de la labor'ant'o'j, sid'ant'a'j ĉe la tabl'o. Sur tiu'j vizaĝ'o'j oni pov'is vid'i iom da mir'o, sed mult'e pli da mok'o. Kaj la jun'ul'o kun la friz'it'a'j har'o'j ek'rid'is preskaŭ laŭt'e, kvazaŭ intenc'ant'e don'i plen'a'n liber'ec'o'n al si'a rid'ad'o, li salt'e for'iĝ'is en la apud'a'n ĉambr'o'n.

Kial tiu'j hom'o'j rid'et'is kaj mok'is? Est'us mal'facil'e respond'i pri tio, aŭ pli ver'e oni pov'us mult'e parol'i pri tio. Sed la juvel'ist'o en tiu rid'ad'o vid'ebl'e trov'is konfirm'o'n de si'a'j tim'o'j kaj mal'inklin'o'j. Per ambaŭ man'o'j li far'is esprim'plen'a'n gest'o'n kaj, rigard'ant'e Mart'a'n, li ek'kri'is:

— Sed, kar'a sinjor'in'o! vi, kar'a sinjor'in'o, est'as vir'in'o!

Ĉi tiu ek'kri'o est'is tut'e bon'kor'a. En ĝi son'is eĉ bedaŭr'o de industri'ist'o, kiu pro motiv'o'j, kiu'j li'n tut'e ne tuŝ'as, perd'as bon'a'n negoc'o'n.

Marta ek'rid'et'is.

— Mi est'as vir'in'o, — ŝi dir'is, — jes, tio est'as ver'o. Kio do sekv'as el tio? Mi sci'as desegn'i model'o'j'n...

— Nu jes, jes! — ek'kri'is la juvel'ist'o, frot'ant'e si'a'j'n har'o'j'n kaj sid'iĝ'ant'e inter si'a'j help'ant'o'j, — sed vid'u, sinjor'in'o, tio est'us afer'o nov'a, tut'e nov'a... mi konfes'as, mi ne tre am'as ĉiu'j'n nov'aĵ'o'j'n!... Kiel vi vid'as, ĉe mi ĉi tie labor'as jun'a'j hom'o'j... la mond'o est'as kalumni'em'a... vi kompren'as?...

— Mi kompren'as, — inter'romp'is Marta, — kaj mi dank'as vi'n por la klar'ig'o'j, kiu'j ne est'as nov'aĵ'o por mi. Ĉu vi aĉet'as mi'a'n ring'o'n?

— Mi aĉet'as, kar'a sinjor'in'o, mi aĉet'as...

Li rapid'e lev'iĝ'is de la seĝ'o, kur'is al ali'a tabl'o, el'ŝov'is tir'kest'o'n kaj star'is super ĝi en'pens'e dum moment'o.

— Jen est'as la mon'o, — li dir'is, don'ant'e al la vir'in'o du mon'paper'et'o'j'n.

Marta klin'is salut'e la kap'o'n kaj direkt'is si'n al la pord'o. Est'ant'e jam ĉe la sojl'o, ŝi re'turn'is si'n al la juvel'ist'o.

— Vi dir'is al mi, ke mi'a ring'o valor'as tri kaj du'on'o'n da spes'mil'o'j,

Sed vi don'is al mi kvar. Mi sekv'e ricev'is du'on'o'n da spes'mil'o tro mult'e.

— Sed, kar'a sinjor'in'o, — el'balbut'is la juvel'ist'o, — mi opini'is... mi pens'is... mi vol'is... vi, kar'a sinjor'in'o, desegn'is por mi model'o'n...

— Mi kompren'as, — inter'romp'is Marta, — kaj mi dank'as vi'n!

Kiom'a'n foj'o'n, de'post la temp'o, kiam ŝi komenc'is tren'ad'i si'a'n mizer'o'n kaj urĝ'a'j'n bezon'o'j'n de unu'j hom'a'j pord'o'j al ali'a'j, ŝi anstataŭ dezir'at'a labor'o ricev'is almoz'o'n!

For'las'int'e la magazen'o'n de la juvel'ist'o, Marta ne plor'is, ne pli'rapid'ig'is kaj ne mal'pli'rapid'ig'is si'a'j'n paŝ'o'j'n. Sen larm'o'j, sen rid'et'o kaj sen sopir'ĝem'o ŝi ir'is rekt'e al si'a loĝ'ej'o per paŝ'o'j egal'a'j kaj sam'mezur'a'j. Antaŭ unu hor'o ŝi pens'is, ke, ricev'int'e mon'o'n por la vend'it'a ring'o, ŝi aĉet'os ankoraŭ hodiaŭ lign'o'n, por pli bon'e varm'ig'i la ĉambr'o'n por la nokt'o, kaj manĝ'material'o'j'n, por pret'ig'i fort'ig'a'n manĝ'aĵ'o'n al la infan'o. Ŝi tamen ne plen'um'is tiu'j'n si'a'j'n intenc'o'j'n, ŝi ne ir'is en butik'o'n de manĝ'material'o'j; oni pov'us dir'i, ke aŭ ŝi forges'is ĉio'n en la mond'o, aŭ ŝi ne hav'is fort'o'n, por ir'i plu'e'n, aŭ kuraĝ'o'n, por ir'i al ali'a lok'o krom tiu alt'e trov'iĝ'ant'a, nud'a kaj mal'varm'a nest'aĉ'o, kiu est'is ŝi'a loĝ'ej'o. Ĝis tiu tag'o ĉiu'foj'e, kiam ŝi est'is re'ven'ant'a hejm'e'n, ŝi ĉiam rapid'e kur'ad'is sur la ŝtup'ar'o, sed nun ŝi ir'is sur ĝi mal'rapid'e, kelk'foj'e ŝi puŝ'iĝ'is je krut'a ŝtup'o, ne vid'ant'e ĝi'n en la komenc'iĝ'ant'a krepusk'o, aŭ vid'ant'e neni'o'n antaŭ si. Mut'a kaj mal'varm'a kiel tomb'o ŝi en'ir'is en la ĉambr'o'n, ĵet'is nur preter'flug'ant'a'n rigard'o'n sur la knab'in'et'o'n, kiu kun'prem'iĝ'int'e sid'is antaŭ la kamen'o, ne ek'parol'is al ŝi, de'pren'is de la kap'o la tuk'o'n kaj al'ir'is al la lit'aĵ'o, kuŝ'ant'a sur la plank'o. Ŝi'a'j okul'o'j vitr'ec'e rigard'is en la spac'o'n. Soci'a el'pel'ind'ul'in'o! ŝi murmur'et'is, ĵet'iĝ'is sur la plank'o'n kaj kuŝ'iĝ'is sen'mov'a, kun vizaĝ'o kaŝ'it'a en la kusen'o, kun man'o'j inter'plekt'it'a'j super la kap'o. Janj'o al'ir'is, aŭ pli ver'e al'ramp'is al la lok'o, sur kiu kuŝ'is ŝi'a silent'ant'a patr'in'o, sid'iĝ'is ĉe la pied'a part'o de la lit'aĵ'o, per la mal'dik'a'j mal'varm'o'trem'ant'a'j brak'o'j ĉirkaŭ'is si'a'j'n lev'it'a'j'n genu'o'j'n kaj apog'is sur ili la vid'ebl'e tre pez'a'n kap'et'o'n.

Profund'a silent'o reg'is en la ĉambr'o; nur ekster la fenestr'o, mal'alt'e, sur vast'a spac'o bru'is la grand'a urb'o, send'ant'e obtuz'a'j'n, ond'ant'a'j'n eĥ'o'j'n de si'a bru'o al tiu lok'o, kie, ŝajn'e for'las'it'a'j de Di'o kaj de la hom'o'j, rigid'iĝ'is en mizer'o kaj mal'rapid'e agoni'is vir'in'o kaj infan'o.

Marta kuŝ'is sur la mal'mol'a lit'aĵ'o, en ŝton'a sen'mov'ec'o, sen ia pens'o en la kap'o, sen ia ali'a sent'o krom mort'a lac'iĝ'o. Labor'o ĝust'manier'e entrepren'at'a kaj just'e rekompenc'at'a est'as la plej efik'a, ebl'e la sol'a efik'a higien'a rimed'o kontraŭ mal'san'o'j de la korp'o kaj spirit'o. Sed neni'o tiel rapid'e kaj ĝis'fund'e ruin'ig'as la fort'o'j'n fizik'a'j'n kaj moral'a'j'n, kiel ĵet'iĝ'ad'o sur divers'a'j'n voj'o'j'n de labor'o, febr'a serĉ'ad'o kaj ne'trov'ad'o.

Marta nun vid'is antaŭ si jam neni'a'n voj'o'n. Est'as ver'o, ke ekzist'is unu, ĉiam mal'ferm'it'a por ŝi, sed ĉi tiu voj'o konduk'us ŝi'n tie'n, al tiu loĝ'ej'o ĉe la strat'o Krolewska, kaj dev'ig'us ŝi'n dir'i al tiu vir'in'o kun la velk'int'a frunt'o kaj dis'liber'ig'it'a'j har'o'j: mi re'ven'as! vi dir'is la ver'o'n! mi ne est'as hom'o, mi est'as objekt'o! Sed en la brust'o de la jun'a vir'in'o ekzist'is instinkt'o'j, sent'o'j, re'memor'o'j, kiu'j for'turn'is ŝi'n de tiu voj'o, kiu'j far'is ĝi'n ne'pens'ebl'a por ŝi. Tial ŝi efektiv'e ne pens'is pri ĝi, tiel sam'e kiel ŝi en ĉi tiu moment'o pens'is pri neni'o. Subit'e ŝi ek'aŭd'is kvazaŭ en dorm'o ronk'a'n, ne'halt'ig'ebl'a'n tus'ad'o'n. Ĉi tiu'j son'o'j trem'ig'e ŝi'n ek'sku'is kaj rapid'eg'e el'ig'is ŝi'n el la ŝton'a sen'mov'ec'o. Rapid'e ŝi lev'iĝ'is sur la lit'aĵ'o kaj sid'iĝ'is rekt'iĝ'int'e.

— Ĉu tio est'is vi, kiu tus'is, Janj'o?

— Mi, pa'nj'o!

La voĉ'o de la patr'in'o est'is trem'ant'a kaj obtuz'a, la voĉ'o de la infan'o est'is mal'laŭt'a kaj ronk'a.

Rapid'e ŝi pren'is la infan'o'n sur la brak'o'j'n kaj sid'ig'is ĝi'n sur si'a'j genu'o'j. Per la man'plat'o ŝi ek'tuŝ'is la frunt'o'n, kiu est'is varm'eg'a, ŝi al'met'is la man'o'n al la brust'o, en kiu la infan'a kor'et'o bat'ad'is per fort'o spasm'a kaj dis'ŝir'ant'a.

— Ho, mi'a Di'o! — ek'ĝem'eg'is la vir'in'o, — nur ne tio'n! ĉio'n, kio'n vi vol'as, nur ne tio'n!

En la krepusk'a mal'lum'o ŝi ne pov'is klar'e vid'i la vizaĝ'o'n de la fil'in'et'o. Ŝi ek'lum'ig'is la mal'grand'a'n lamp'o'n kaj, port'ant'e la kvar'jar'a'n knab'in'et'o'n en la brak'o'j kiel suĉ'infan'o'n, el'met'is ŝi'a'n kap'o'n al la lum'o. Sur la vang'o'j de la infan'o trov'iĝ'is ruĝ'a'j makul'o'j de varm'eg'o, la larĝ'a'j pupil'o'j rigard'is kun profund'a, kvankam mut'a plend'o. Ŝi ek'tus'is de'nov'e kaj sen'fort'e klin'is la pez'a'n kap'et'o'n sur la brak'o'n de la patr'in'o.

En la mez'o de la nokt'o per la ŝtup'ar'o de la alt'a dom'o kur'is mal'supr'e'n vir'in'o kun nigr'a tuk'o sur la kap'o. Preskaŭ absolut'a mal'lum'o reg'is ĉirkaŭ ŝi, kaj tamen ŝi ne ŝancel'iĝ'is kiel antaŭ kelk'e da hor'o'j, ne puŝ'iĝ'is je la krut'a'j ŝtup'o'j kaj ne halt'is dum la ir'ad'o por re'akir'i spir'o'n. Oni pov'us dir'i, ke ŝi hav'is flug'il'o'j'n ĉe la brak'o'j, kaj tio tut'e ne est'us sen'esenc'a metafor'o. Ŝi'n port'is efektiv'e kaj preskaŭ lev'is super la ter'o'n dolor'o kaj tim'eg'o.

Post mal'pli ol du'on'hor'o ŝi re'ven'is, sed ne sol'a. Ŝi'n akompan'is vir'o ankoraŭ jun'a, hav'ant'a sur si elegant'a'n ĉapel'o'n kaj bon'hav'ec'a'n pelt'o'n. Ili en'ir'is en la ĉambr'o'n kaj ambaŭ al'ir'is al la lit'aĵ'o, kiu kuŝ'is sur la plank'o. La infan'o kun vizaĝ'o ruĝ'a de varm'eg'o ĵet'iĝ'ad'is sur ĝi kun preskaŭ sen'ĉes'a tus'ad'o kaj ne'klar'a'j plend'o'j.

La kurac'ist'o rigard'is ĉirkaŭ'e'n, kred'ebl'e serĉ'ant'e seĝ'o'n. Ne trov'int'e ĝi'n, li star'iĝ'is unu'genu'e sur la plank'o. La vir'in'o star'is ĉe la pied'a part'o de la lit'aĵ'o, mut'a kaj sen'mov'a, kun mal'ĝoj'a fajr'o en la okul'o'j.

— Kiel mal'varm'e est'as ĉi tie! — dir'is la vir'o, lev'iĝ'ant'e.

La vir'in'o neni'o'n respond'is.

— Sur kio do mi skrib'os?

Sur la fenestr'o star'is botel'et'o kun ink'o, kuŝ'is paper'o kaj foli'o da paper'o. La kurac'ist'o fleks'iĝ'int'e skrib'is recept'o'n.

— La infan'o hav'as brul'um'o'n de la spir'a kanal'o, tiel nom'at'a'n bronk'it'o'n. Varm'ig'u la ĉambr'o'n kaj don'ad'u akurat'e la medikament'o'n.

Li dir'is ankoraŭ kelk'e da vort'o'j kaj lev'is de la plank'o la ĉapel'o'n. La vir'in'o pren'is i'o'n el la poŝ'o kaj silent'e etend'is al li la man'o'n kun mon'o en la man'plat'o. La kurac'ist'o ankoraŭ unu foj'o'n ĵet'is rapid'a'n rigard'o'n ĉirkaŭ'e'n kaj ne etend'is si'a'n man'o'n.

— Las'u! — li dir'is jam ĉe la sojl'o, — las'u! La infan'o est'as mal'fort'a kaj kaduk'iĝ'int'a. La mal'san'o est'os long'e'daŭr'a kaj postul'os kred'ebl'e mult'e da medikament'o'j. Morgaŭ mi ven'os.

Li for'ir'is. La vidv'in'o genu'iĝ'is antaŭ la mal'alt'a lit'aĵ'o kaj al'prem'is si'a'n brust'o'n al la brust'o de la infan'o.

— Ho, mi'a infan'o! mi'a sol'a infan'o! — ŝi murmur'et'is, — pardon'u vi'a'n patr'in'o'n, pardon'u! Mi ne kapabl'is liver'i al vi varm'o'n kaj nutr'o'n, mi el'met'is vi'n al mal'varm'o kaj mal'sat'o! Vi est'as mal'fort'a, kaduk'iĝ'int'a... vi est'as mal'san'a... ho, mi'a infan'o...

Sen'fort'e ŝi mal'supr'e'n'ŝov'iĝ'is de la lit'aĵ'o, frap'is la frunt'o'n je la plank'o, en'ig'is la man'o'j'n en la har'o'j'n.

Ho, kiel mi est'as mal'nobl'a, kanajl'a, krim'a!

Post unu hor'o la medikament'o, al'port'it'a el la urb'o, star'is jam apud la mal'san'a infan'o; tuj post la tag'iĝ'o kaj post la mal'ferm'iĝ'o de la butik'o'j abund'a fajr'o brul'is sur la kamen'o, plen'ig'ant'e la ĉambr'o'n per vigl'ig'a varm'o.

La vort'o'j de la kurac'ist'o montr'iĝ'is ver'a'j. La mal'san'o de Janj'o daŭr'is long'e. La kurac'ist'o, kiu ripet'ad'is si'a'j'n vizit'o'j'n ĉiu'tag'e, ven'is jam la dek'a'n foj'o'n. La infan'o hav'is ankoraŭ grand'a'n varm'eg'o'n; ĝi'a mal'facil'a kaj ronk'a spir'ad'o son'ad'is super la plank'o simil'e al grinc'ad'o de seg'il'o.

Marta de'nov'e star'is mut'a kaj sen'mov'a ĉe la pied'a part'o de la lit'aĵ'o. La kurac'ist'o turn'is si'n al ŝi:

— Ne perd'u la esper'o'n, sinjor'in'o, — li dir'is mild'e, — la infan'o pov'as re'san'iĝ'i, sed precip'e hodiaŭ, morgaŭ ŝi bezon'as apart'a'n pri'zorg'ad'o'n. Hodiaŭ ĉi tie est'as de'nov'e tro mal'varm'e. La temperatur'o dev'as est'i almenaŭ ses grad'o'j'n pli alt'a. Kaj la medikament'o'n, kiu'n mi preskrib'is, al'port'u kiel ebl'e plej baldaŭ kaj don'ad'u ĝi'n al la infan'o dum la tut'a nokt'o sen ĉes'o. Ĝi est'as ebl'e tro mult'e'kost'a, sed ĝi est'as nun la sol'a...

Li for'ir'is. Marta star'is en la mez'o de la ĉambr'o kun man'o'j kruc'ig'it'a'j sur la brust'o, kun rigard'o fiks'it'a sur la plank'o.

Pli'alt'ig'i la temperatur'o'n de la ĉambr'o! per kio? aĉet'i medikament'o'n! Per kio?

Ŝi ne hav'is jam en la poŝ'o eĉ unu spes'dek'o'n. En la unu'a tag'o de la mal'san'o de la infan'o ŝi posed'is kvar spes'mil'o'j'n kaj kelk'e da spes'cent'o'j; tiu'n trezor'o'n for'glut'is la kamen'o, en kiu ĉiu'tag'e brul'is fajr'o, kaj la apotek'a retort'o, al kiu Marta si'n turn'ad'is kelk'e da foj'o'j en ĉiu tag'o.

Ŝi nun jam ne ŝir'ad'is si'a'j'n har'o'j'n, ne ĵet'iĝ'ad'is sur la plank'o'n kaj ne bat'ad'is si'a'n brust'o'n kun sen'lim'a humil'ec'o. Ŝi est'is apenaŭ ombr'o de la antaŭ'a Marta. Ŝi'a mal'gras'iĝ'int'a kaj flav'iĝ'int'a vizaĝ'o ricev'is trajt'o'j'n de sufer'ad'o, kiu, far'iĝ'int'e la normal'a stat'o de ŝi'a spirit'o, penetr'int'e la plej mal'grand'a'j'n fibr'o'j'n de ŝi'a korp'o, bol'is en ŝi'a brust'o kaj kap'o surd'e kaj mut'e, sed sen'ĉes'e. La blu'iĝ'int'a'j lip'o'j de la vir'in'o est'is fort'e kun'prem'it'a'j, kiel ĉe person'o, kiu kutim'is re'ten'ad'i mal'antaŭ la inter'ferm'it'a'j dent'o'j ĝem'o'j'n kaj kri'o'j'n, ŝi'a'j sen'bril'a'j pupil'o'j nebul'it'e rigard'ad'is ĉirkaŭ'e'n.

Ebl'e ekzist'as ankoraŭ io por vend'i?

Ne, ekzist'is neni'o krom la kusen'o, sur kiu ripoz'is la kap'o de la mal'san'a infan'o, krom la lan'a tuk'o, sub kiu spir'is ĝi'a raŭk'a brust'o, kaj du ĉemiz'et'o'j kaj mal'nov'a'j infan'a'j vest'et'o'j, por kiu'j neni'u don'os eĉ tiom, kiom oni dev'as pag'i por fask'o da lign'o. La vir'in'o sen'fort'e mal'lev'is la man'o'j'n.

— Kio'n do mi far'os? — ŝi dir'is al si mem, — kio'n mi pov'as far'i? ŝi mort'u! mi kuŝ'iĝ'os apud ŝi, kaj mi mort'os kun'e kun ŝi!

Subit'e la infan'o ĵet'iĝ'is sur la lit'aĵ'o kaj mal'fort'e ek'kri'is. En tiu ek'kri'o son'is kvazaŭ rid'o de ĝoj'o kaj ne'klar'a ĝem'o de dolor'o.

— Patr'o! — ek'kri'is la infan'o, el'tir'ant'e en la aer'o'n ambaŭ mal'dik'a'j'n kaj varm'eg'a'j'n man'o'j'n. — Patr'o! patr'o!

Ho, Di'o! la mort'ig'a varm'eg'o al'port'is antaŭ la okul'o'j'n de la infan'o la bild'o'n de ĝi'a patr'o; ĝi rid'et'is al li, plend'e ek'ĝem'is antaŭ li kaj pet'eg'is li'n pri sav'o!

Marta lev'is la ĝis nun klin'it'a'n kap'o'n; el ŝi'a'j okul'o'j, ĝis nun sek'a'j kaj nebul'it'a'j, kun subit'a fort'eg'o ek'verŝ'iĝ'is larm'o'j. Ŝi inter'fingr'ig'is la man'o'j'n kaj fiks'is si'a'n nebul'it'a'n rigard'o'n sur la vizaĝ'o de la infan'o.

— Vi vok'as la patr'o'n, — ŝi el'ĝem'is el la mal'facil'e spirant'a brust'o, — li cert'e pov'us al'port'i al vi sav'o'n! Li labor'en'spez'us por vi antaŭ'e por varm'o kaj nutr'o, nun por medikament'o'j...

Dum moment'o ŝi star'is kaj medit'is. Subit'e ŝi ĵet'iĝ'is al la lit'aĵ'o kaj halt'is super ĝi.

— Ha! — ŝi ek'kri'is, — mi ankaŭ ne las'os vi'n sen sav'o! La patr'o labor'us por vi... la patr'in'o... ir'os pet'i almoz'o'j'n!

Flam'a ruĝ'o kovr'is ŝi'a'j'n flav'iĝ'int'a'j'n vang'o'j'n, en la okul'o'j ek'bril'is fajr'o de fort'a decid'o.

Ŝi ĵet'is sur la kap'o'n la nigr'a'n tuk'o'n kaj kur'is mal'supr'e'n al la loĝ'ej'o de la kort'ist'o. Tie antaŭ fajr'o, ĉe kiu kuir'iĝ'is manĝ'aĵ'o, sid'is vir'in'o en grand'a kuf'o kaj kun mal'elegant'a'j ŝu'o'j. Marta halt'is antaŭ ŝi, mal'facil'e spirant'e de kur'ad'o.

— Sinjor'in'o! — ŝi ek'kri'is, — pro kompat'o... pro favor'kor'ec'o...

— Cert'e mon'o'n! — mal'afabl'e murmur'is la vir'in'o, — mi ne hav'as, mi ne hav'as, de kie do mi pov'as ĝi'n hav'i...

— Ne, ne, ne mon'o'n! mi ir'os ĝi'n akir'i en la urb'o! dum'e sid'u iom ĉe mi'a mal'san'a infan'o!

La vir'in'o far'is mal'kontent'a'n mien'o'n, kvankam ne tiel koler'a'n kiel antaŭ'e.

— Ĉu mi ie hav'as temp'o'n, por sid'i ĉe ŝi'a mal'san'a infan'o...

La patr'in'o klin'iĝ'is, kapt'is la grand'a'n, mal'delikat'a'n, mal'mol'a'n man'o'n de la vir'in'o kaj al'met'is ĝi'n al si'a buŝ'o.

— Pro kompat'o, sinjor'in'o, pro favor'kor'ec'o sid'u iom ĉe la infan'o... ĝi konstant'e vol'as trink'i... ĝi ĵet'iĝ'as kaj de'salt'as de la lit'aĵ'o, oni ne pov'as hodiaŭ las'i ĝi'n sol'a...

Ŝi kis'is tiu'n man'o'n, kiu ankoraŭ antaŭ ne'long'e kruel'e bat'is ŝi'a'n infan'o'n.

— Nu, nu, kio'n do ŝi far'as! nu, mi ir'os, mi ir'os kaj iom sid'os, nur ne vag'u tro long'e, ĉar post unu hor'o mi'a infan'o ven'os el la lern'ej'o kaj mi dev'os don'i al ĝi manĝ'i!...

La mal'lum'a figur'o de la vir'in'o kur'is en la krepusk'o tra la ark'aĵ'a'n pord'eg'ej'o'n de la dom'o.

— Mi ir'os... mi el'tir'os la man'o'n... mi al'mozel'pet'os... murmur'et'is al si Marta. Ŝi el'kur'is sur la strat'o'n, halt'is, pri'pens'is ankoraŭ dum moment'o kaj ek'kur'is en la direkt'o al la strat'o Swieto-Jerska. Flam'a'j flug'il'o'j, el kiu'j unu est'is dolor'o kaj la du'a est'is tim'o, de'nov'e port'is ŝi'n kun mir'ind'a rapid'ec'o. Blind'a, surd'a, ne sent'ant'e la puŝ'o'j'n de la pas'ant'o'j, ne atent'ant'e ili'a'j'n insult'o'j'n kaj sci'vol'a'j'n rigard'o'j'n, ŝi simil'e al fulm'o tra'penetr'ad'is la amas'o'j'n da hom'o'j, kiu'j mal'help'is ŝi'a'n ir'ad'o'n, kaj laŭ'long'e de la trotuar'o'j ŝi kur'is rapid'eg'e al tiu lok'o, en kiu trov'iĝ'is unu el la kompat'em'a'j man'o'j, kiu'j'n ŝi est'is renkont'int'a. Fin'e ŝi trov'iĝ'is antaŭ la pord'eg'o, en kiu'n ŝi iam en'ir'is kun ĝoj'o, esper'o, fier'ec'o, ŝi ek'spir'is profund'e, ir'is rapid'e laŭ la lum'it'a ŝtup'ar'o, kaj per trem'ant'a man'o ŝi tuŝ'is la buton'o'n de elektr'a sonor'il'o. La pord'o mal'ferm'iĝ'is, jun'a, elegant'e vest'it'a, vigl'a serv'ist'in'o aper'is sur la sojl'o, sam'temp'e ond'o da lum'o fal'is en la okul'o'j'n de la ven'int'a vir'in'o kaj ond'o da bru'o, konsist'ant'a el hom'a'j voĉ'o'j, tuŝ'is ŝi'a'j'n orel'o'j'n. La antaŭ'ĉambr'o est'is abund'e lum'it'a, mal'antaŭ la pord'o konduk'ant'a en la salon'o'n bru'is, babil'is, rid'is dek'kelk'e, ebl'e eĉ kelk'dek hom'a'j voĉ'o'j.

— Kio'n vi dezir'as, sinjor'in'o? — demand'is la serv'ist'in'o.

— Mi hav'as afer'o'n al sinjor'in'o Rudzinska.

— Ho! tiam ebl'e ven'u morgaŭ. Hodiaŭ mi'a'j ge'sinjor'o'j hav'as si'a'n semajn'a'n vesper'kun'ven'o'n; la gast'o'j ĵus kolekt'iĝ'is, mi'a sinjor'in'o ne pov'as el'ir'i el la salon'o...

Marta el'ir'is re'turn'e sur la ŝtup'ar'o'n. La serv'ist'in'o ferm'is post ŝi la pord'o'n. Mal'antaŭ ĉi tiu pord'o loĝ'is efektiv'e bon'a, sincer'e favor'kor'a vir'in'o: sed ŝi'a kompat'em'a man'o ne pov'is en ĉi tiu moment'o mal'ferm'iĝ'i por Marta. Kaj tio est'is afer'o tut'e natur'a. Kompat'em'a'j man'o'j ĝeneral'e en'hav'as en si kruel'a'n element'o'n de ne'cert'ec'o. Ĉar la plej bon'a hom'o ne pov'as ĉiu'n moment'o'n de si'a viv'o dediĉ'i al bon'a'j far'o'j. Ne sol'e la ne'prokrast'ebl'a'j okup'o'j kaj la person'a'j zorg'o'j, sed eĉ la per si mem sen'kulp'a'j, ia'foj'e eĉ dev'ig'a'j soci'a'j amuz'iĝ'o'j direkt'as la kompat'em'a'n man'o'n al ali'a'j cel'o'j kaj far'o'j, ne permes'ant'e, ke ĝi en tiu moment'o est'u apog'o por hom'a mizer'o.

Marta nun ir'is, aŭ pli ver'e kur'is en direkt'o al la strat'o Krakowskie Przedmiescie. Kred'ebl'e ŝi pens'is pri la bon'far'em'a libr'ist'o. Sed apenaŭ ŝi halt'is antaŭ la pord'o de la libr'ej'o kaj ek'rigard'is tra la vitr'o'n, ŝi re'tir'iĝ'is sur la trotuar'o'n. Ŝi vid'is en la libr'ej'o kelk'a'n nombr'o'n da person'o'j, kelk'e da elegant'e vest'it'a'j sinjor'in'o'j kaj du gaj'vizaĝ'a'j'n sinjor'o'j'n, kiu'j elekt'ad'is libr'o'j'n por aĉet'i.

Est'is inter la sep'a kaj ok'a hor'o vesper'e, sekv'e la temp'o, kiam grand'a urb'o ekster'e kaj intern'e bol'as per plej kap'turn'a mov'ad'o, bril'as per plej riĉ'a'j vest'o'j, preskaŭ ĝis sen'fin'ec'o mult'obl'ig'as en si la aper'o'j'n de civilizaci'o, kiu'j ek'reg'as en la intern'o'j de la dom'o'j kaj sur la strat'a'j voj'o'j, sur grand'a'j'n spac'o'j'n verŝ'as abund'a'n lum'o'n, muzik'o'n, amas'o'j'n, bru'o'n. La viv'o vesper'a est'as du'on'o de la viv'o, ebl'e la pli grand'a du'on'o por la loĝ'ant'ar'o de urb'o, sur kies ĉiel'o dum mult'e da semajn'o'j la sun'o lum'as ĉiu'tag'e apenaŭ kelk'e da hor'o'j.

La strat'o Krakowskie Przedmiescie est'is plen'a de mov'ad'o, bol'is per viv'o kaj rapid'ad'o, kiu'n favor'is la veter'o de tiu vesper'o. Mal'grand'pec'a mart'monat'a neĝ'o fal'is sur la ankoraŭ frost'it'a'n ter'o'n kaj pur'ig'is la ĉiel'o'n de la blanket'a'j nub'o'j. Nun la ĉiel'a plafon'o etend'it'a super la urb'o est'is alt'e profund'a, mal'lum'a, stel'plen'a.

Sen'ĉes'a bru'o de rad'o'j simil'e al sen'fin'a tondr'o kur'is laŭ la mez'o de la larĝ'a strat'o. Sur la trotuar'o'j ond'is mil'o'j da hom'a'j kap'o'j. Est'is tie tiel lum'e, preskaŭ kiel dum la tag'o, ĉar krom la tre dens'a'j gas'a'j lantern'o'j mult'a'j magazen'a'j fenestr'o'j verŝ'is sur vast'a'n spac'o'n torent'o'j'n da lum'o.

Sur la trotuar'o'j de la ĉef'a'j strat'o'j de Varsovio neniam est'as tiel mult'e da hom'o'j, kiel ĝust'e en tiu temp'o. Ĉar ĝi est'as la temp'o kiel de la labor'ul'o'j, tiel ankaŭ de la mal'labor'ul'o'j. La labor'ul'o'j rapid'as al ripoz'o aŭ al distr'iĝ'o, la mal'labor'ul'o'j am'as tiu'j'n por ili tre konform'a'j'n element'o'j'n: parol'bru'o'n, al kiu'j ili sen'senc'e el'met'as si'a'j'n orel'o'j'n, divers'ec'o'n de vid'aĵ'o'j, kiu'j'n ili rigard'as kun mal'ferm'it'a'j buŝ'o'j, bril'a'n lum'o'n, kiu kares'as ili'a'j'n okul'o'j'n, kaj ebl'e ankaŭ la mister'a du'on'lum'o de la vesper'o ili'n al'log'as. En tiu kur'ant'a, rapid'ant'a, babil'bru'ant'a amas'o trov'iĝ'as sen'dub'e mult'e da kompat'em'a'j anim'o'j, sed tiu'j anim'o'j est'as nun okup'at'a'j de io ali'a ol de kompat'ad'o. Ili'n kapt'is la turn'o'vent'o de la mond'o, la fin'iĝ'ad'o de la tag'o ig'is ili'n rapid'i; amuz'o'j, person'a'j afer'o'j, sent'o'j en tiu temp'o de la tag'o vigl'ig'is la imag'o'n, okup'is la pens'o'j'n, don'is cel'o'n al la rapid'a'j paŝ'o'j. Krom tio ĉe art'a lum'o mal'pli klar'e ol ĉe la tag'a lum'o montr'iĝ'as la sulk'o'j sur la vizaĝ'o de sufer'ant'o, en sen'viv'a'j pupil'o'j lud'as la radi'o'j de la lamp'o'j, imit'ant'e bril'o'n de san'o kaj viv'o, la strat'a bru'o far'as ne'aŭd'ebl'a'j la voĉ'o'j'n de el'turment'it'a'j brust'o'j. Kaj la kompat'em'a'j anim'o'j kaj man'o'j halt'as plej precip'e kaj plej long'e tie, kie la skelet'o de mizer'o plej laŭt'e son'as per si'a'j nud'a'j ost'o'j, plej terur'e rigard'as per si'a'j kadavr'a'j okul'o'j.

Jam kvar'on'hor'o'n Marta est'is sur la strat'o Krakowskie Przedmiescie. Kvar'on'hor'o'n? jar'o'n, jar'cent'o'n, de la komenc'o de la temp'o'j!

Ŝi nun jam ne kur'is, sed ir'is mal'rapid'e, rigid'a, mut'a, kun sen'mov'a vizaĝ'o kaj kun okul'o'j, kies vitr'ec'a rigard'o vag'ad'is sur la vizaĝ'o'j de la pas'ant'o'j.

La flam'a'j flug'il'o'j, kiu'j'n ŝi antaŭ unu hor'o hav'is ĉe la brak'o'j, de'fal'is, ŝi sent'is si'n de'nov'e mort'e lac'a. Ŝi tamen ir'is; en la stri'o'j da lum'o, en la mal'lum'o, antaŭ ŝi, super ŝi, apud ŝi, inter la stel'o'j de la ĉiel'o kaj inter la hom'a'j vizaĝ'o'j sur la ter'o flug'pend'is kaj kun silent'a plend'o si'n rigard'is la vizaĝ'o de ŝi'a infan'o. Ŝi ir'is; ĉar kiam ŝi vid'is la hom'o'j'n, en ŝi'a kap'o nun la unu'a'n foj'o'n vek'iĝ'is pens'o akuz'ant'a. Plend'a sent'o kontraŭ la hom'o'j ek'brul'is en ŝi'a brust'o per ĉiu'j larm'o'j, kiu'j antaŭ'e koagul'iĝ'is, sed nun iom post iom ali'form'iĝ'is en brog'ant'a'n bol'aĵ'o'n. La unu'a'n foj'o'n ŝi nun opini'is, ke la hom'o'j est'as kulp'a'j pri ŝi'a sen'lim'a mizer'o, ke ili dev'as port'i la ŝarĝ'o'n de ŝi'a viv'o kaj de la viv'o de ŝi'a infan'o. En ĉi tiu moment'o en ŝi plen'e esting'iĝ'is la sent'o de person'a respond'ec'o. Ŝi sent'is si'n mal'fort'a kiel infan'o, lac'a kaj kaduk'a kiel est'aĵ'o agoni'ant'a.

— Tiu'j fort'a'j, — ŝi pens'is, — tiu'j kapabl'a'j, tiu'j feliĉ'a'j divid'u tio'n, kio'n la mond'o al ili don'as, kun mi, al kiu la mond'o neni'o'n vol'is don'i.

Kaj tamen ŝi ankoraŭ eĉ unu foj'o'n ne etend'is la man'o'n.

Ĉiu'foj'e. kiam ŝi renkont'iĝ'is kun ia facil'a, graci'a, elegant'a vir'in'a figur'o, ŝi el'pren'is la man'o'n el la fald'o'j de si'a mal'elegant'a tuk'o, sed ne etend'is ĝi'n, mal'ferm'is la buŝ'o'n, sed neni'o'n el'parol'is. Ŝi'a sen'fort'iĝ'int'a voĉ'o tim'is la strat'a'n bru'o'n, en kiu ĝi dev'us dron'i ne'aŭd'it'a, la man'o'n frap'ad'is ia ne'vid'at'a fort'o kaj puŝ'ad'is ĝi'n mal'supr'e'n.

Ĉu tio est'is ankoraŭ potenc'o de la hont'o?

Kaj tamen ĝi tie ĝem'eg'ad'is, la kompat'ind'a mal'san'a infan'o de la mal'riĉ'a vir'in'o, ĵet'iĝ'ad'is sur si'a mal'mol'a lit'aĵ'o, kaj per buŝ'o sek'ig'it'a de varm'eg'o, per brust'o raŭk'iĝ'int'a kaj mort'ant'a ĝi vok'ad'is la patr'o'n!

Du sinjor'in'o'j en velur'a'j super'vest'o'j, apog'ant'e si'n reciprok'e unu al la ali'a, ir'is rapid'e kaj inter'parol'is gaj'e. Unu el ili est'is jun'a kaj bel'a kiel anĝel'o.

Marta star'iĝ'is antaŭ ili.

— Sinjor'in'o! — ŝi ek'kri'et'is, — sinjor'in'o!

Ŝi'a voĉ'o est'is mal'laŭt'a, sed ne tim'em'a. Ŝi ne kapabl'is al'agord'i ĝi'n, ebl'e ŝi eĉ ne prov'is al'agord'i ĝi'n al la ton'o'j de almoz'pet'ad'o. Tial la ir'ant'a'j sinjor'in'o'j ne kompren'is la signif'o'n de ŝi'a ek'kri'o. En rapid'ec'o ili preter'pas'is ŝi'n je kelk'e da paŝ'o'j, sed post'e ili halt'is, kaj unu el ili, re'turn'ant'e la kap'o'n, demand'is: kio est'as, sinjor'in'o? ĉu ni i'o'n perd'is?

Neni'a respond'o sekv'is, ĉar Marta direkt'iĝ'is al la kontraŭ'a flank'o kaj ir'is plu'e'n tiel rapid'e, kvazaŭ ŝi vol'us for'kur'i de tiu'j vir'in'o'j kaj ankaŭ de tiu lok'o, sur kiu ŝi vok'is ili'n.

Ŝi mal'rapid'ig'is si'a'j'n paŝ'o'j'n, sur ŝi'a'j flav'iĝ'int'a'j, velk'int'a'j, kav'iĝ'int'a'j vang'o'j aper'is ruĝ'a'j makul'o'j. Tio est'is sekv'o'sign'o'j de varm'eg'o, kiu brul'ig'is ŝi'a'n brust'o'n. En la pupil'o'j fulm'et'ad'is akr'a'j bril'o'j. Tio est'is re'bril'o de tiu fajr'o de mal'esper'a'j pens'o'j, kiu atak'is ŝi'a'n kap'o'n.

Ŝi mal'rapid'ig'is si'a'j'n paŝ'o'j'n, ŝi halt'is de'nov'e. Sur la trotuar'o ir'is vir'o iom klin'it'a sub la pez'o de bon'hav'ec'a pelt'o, kiu cert'e est'is super'flu'a por li. Marta direkt'is penetr'ant'a'n rigard'o'n en la vizaĝ'o'n de la pas'ant'o. Ĝi est'is bon'kor'a, mild'a, ornam'it'a de dens'a'j neĝ'o'blank'a'j lip'har'o'j.

Ŝi el'pren'is de'nov'e la man'o'n el la fald'o'j de si'a tuk'o kaj, ne etend'ant'e ĝi'n, ŝi el'dir'is pli laŭt'e ol antaŭ'e: — Sinjor'o! sinjor'o!

La vir'o est'is jam preter'ir'ont'a, li tamen subit'e halt'is, ek'rigard'is la vir'in'a'n vizaĝ'o'n, lum'it'a'n de bril'o de lamp'o el vast'a fenestr'o, kaj kompren'is, kio'n ŝi vol'as. Li en'ŝov'is la man'o'n en la poŝ'o'n de la surtut'o, el'pren'is el ĝi mal'grand'a'n mon'uj'o'n, vid'ebl'e serĉ'is i'o'n inter la mal'grand'a'j mon'er'o'j, trov'is kio'n li serĉ'is, en'prem'is en la man'o'n de la vir'in'o mal'grand'a'n mon'er'o'n kaj for'ir'is. Marta ek'rigard'is la ricev'it'a'n don'o'n kaj ek'rid'is obtuz'e. Ŝi el'pet'eg'is kvin spes'dek'o'j'n.

La griz'a klin'it'a pas'ant'o hav'is kompat'em'a'n man'o'n. Ĉu li pov'is sci'i, kia'j est'is la bezon'o'j de la help'o'pet'ant'a vir'in'o? kaj se li tio'n sci'us, ĉu li vol'us, ĉu li pov'us kontent'ig'i ili'n? Kaj kiom da foj'o'j la almoz'pet'ant'a vir'in'o dev'os etend'i la man'o'n, antaŭ ol el simil'a'j don'o'j kolekt'iĝ'os la neces'a sum'o, por akir'i nun por ŝi plej grand'a'n riĉ'aĵ'o'n: fask'o'n da lign'o kaj botel'et'o'n da medikament'o?

La almoz'pet'ant'a vir'in'o ir'is plu'e'n, rigid'a, mut'a, kun la mal'grand'a mon'er'o en la konvulsi'e kun'prem'it'a man'o. Ŝi halt'is de'nov'e. Ne la pas'ant'o'j'n ŝi nun rigard'is, sed ŝi direkt'is si'a'n rigard'o'n tra la tra'vid'a'n, vast'a'n, hel'e lum'it'a'n fenestr'o'n. Tio est'is fenestr'o de magazen'o, kiu ĉe la art'a ĉirkaŭ'lum'ad'o hav'is aspekt'o'n de sorĉ'a palac'o. Intern'e ornam'is ĝi'n marmor'a'j kolon'o'j, inter ili pend'is luks'a'j purpur'a'j kurten'o'j, bel'kolor'a'j tapiŝ'o'j, pend'ant'a'j sur la mur'o'j, kares'is la rigard'o'n per ruĝ'o de roz'o'j kaj verd'o de herb'o; antaŭ ili disting'iĝ'is per blank'a kolor'o skulpt'it'a'j figur'o'j de statu'o'j. Sur bronz'a'j postament'o'j or'bril'ant'a'j kandelabr'o'j etend'is si'a'j'n branĉ'form'a'j'n brak'o'j'n, star'is arĝent'a'j vaz'o'j kaj pokal'o'j, porcelan'a'j korb'o'j kaj kristal'a'j kloŝ'o'j, kovr'ant'a'j grup'o'j'n da marmor'a'j statu'et'o'j. Sed ne ĉiu'j tiu'j bel'aĵ'o'j kaj riĉ'aĵ'o'j turn'is sur si'n la atent'o'n de la nigr'a flam'ant'a okul'o, kiu rigard'is el la strat'o en la intern'o'n de la magazen'o.

Antaŭ long'a palisandr'a tabl'o, kiu'n simil'e al girland'o'j da grand'a'j flor'o'j kovr'is amas'o'j da ŝvel'form'a'j kaj bel'desegn'a'j tapiŝ'o'j, star'is du hom'o'j. Unu el ili est'is vend'ant'o, la du'a est'is aĉet'ant'o. Ili inter'parol'is vigl'e, la vend'ant'o hav'is vizaĝ'o'n gaj'a'n, la aĉet'ant'o hav'is vizaĝ'o'n en'pens'iĝ'int'a'n kaj iom embaras'it'a'n, kred'ebl'e de la elekt'o, kiu'n li dev'is far'i inter la objekt'o'j, el kiu'j ĉiu est'is majstr'aĵ'o de industri'o kaj de bon'gust'o.

La vitr'a pord'o mal'rapid'e mal'ferm'iĝ'is, en la riĉ'a'n magazen'o'n en'ir'is vir'in'o kun larĝ'a blank'a ruband'o mal'supr'e de la nigr'a vest'o, kun nigr'a grand'a tuk'o, kovr'ant'a la kap'o'n kaj kruc'ig'it'a sur la brust'o. La flav'iĝ'int'a kaj sulk'o'plen'a frunt'o de tiu vir'in'o est'is du'on'e kovr'it'a de sen'ord'iĝ'int'a'j, el sub la tuk'o el'ŝov'iĝ'int'a'j har'o'j; sur la vang'o'j est'is mal'hel'e ruĝ'a'j makul'o'j, sed la lip'o'j est'is blank'a'j preskaŭ kiel paper'o.

Aŭd'int'e, ke la pord'o mal'ferm'iĝ'as, ambaŭ vir'o'j ek'rigard'is en la flank'o'n de la en'ir'ant'a vir'in'o. Ŝi halt'is ĉe la pord'o, proksim'e de marmor'kovr'it'a tabl'et'o, kiu star'is sub grand'a spegul'o. En tiu'n sankt'ej'o'n de riĉ'ec'o ŝi en'ŝov'iĝ'is kiel fantom'o, kaj kiel fantom'o ŝi star'is ĉe la mur'o sen'mov'e kaj mut'e.

— Kio'n vi dezir'as, sinjor'in'o? — demand'is la mastr'o de la magazen'o, el'klin'ant'e iom la kap'o'n kaj rigard'ant'e el mal'antaŭ buked'o da art'e'far'it'a'j flor'o'j la mal'hel'a'n sen'mov'a'n figur'o'n.

Sed ŝi ne rigard'is li'n. Ŝi en'pik'is si'a'n rigard'o'n en la vizaĝ'o'n de la aĉet'ant'a sinjor'o, kiu, kun riĉ'a pelt'o ne'zorg'ec'e pend'ant'a sur la ŝultr'o'j, kun blank'a man'o kuŝ'ant'a sur bel'kolor'a tapiŝ'o, rigard'is ŝi'n per sen'atent'a okul'o.

— Kio'n vi dezir'as, sinjor'in'o? — ripet'is si'a'n demand'o'n la mastr'o; per long'a rigard'o li ekzamen'is la mal'hel'a'n figur'o'n de la kap'o ĝis la pied'o'j kaj sever'e dir'is plu'e:

— Kial vi ne respond'as?

Ŝi daŭr'ig'is rigard'i la vir'o'n kun la riĉ'a pelt'o. Oni pov'us dir'i, ke en ŝi'a brust'o trov'iĝ'as ia kruel'a, ŝir'ant'a man'o kaj ŝi'a kap'o est'as en flam'o'j, ĉar ŝi'a spir'ad'o far'iĝ'is ĉiam pli rapid'a kaj la vang'o'j kaj la frunt'o kovr'iĝ'is per mal'hel'a purpur'o. Subit'e ŝi el'tir'is la man'o'n el la fald'o'j de la tuk'o kaj etend'is ĝi'n iom antaŭ'e'n. Ŝi'a'j blu'iĝ'int'a'j lip'o'j, trem'ant'e mal'ferm'iĝ'is kaj ferm'iĝ'is kelk'e da foj'o'j.

— Sinjor'o! — ŝi fin'e dir'is, — bon'a sinjor'o! don'u i'o'n por medikament'o por mi'a mal'san'a infan'o!

Ŝi'a mal'gras'a kaj mal'varm'a man'o trem'is kiel foli'o de tremol'o, en ŝi'a penetr'ant'a voĉ'o son'is jam tir'at'a'j kaj plend'a'j son'o'j de almoz'ul'o.

La sinjor'o en la riĉ'a pelt'o rigard'is ŝi'n dum moment'o kaj iom lev'is la ŝultr'o'j'n.

— Mi'a sinjor'in'o! — li dir'is sek'e; — ĉu vi ne hont'as pet'i almoz'o'j'n; Vi est'as jun'a kaj san'a, vi pov'as labor'i!

Dir'int'e tio'n, li turn'is si'n al la palisandr'a tabl'o, sur kiu kuŝ'is la tapiŝ'o'j kaj star'is la arĝent'a'j korb'o'j.

La mastr'o de la magazen'o kun rid'et'o sur la lip'o'j dis'volv'is ankoraŭ unu tapiŝ'o'n. Ili daŭr'ig'is si'a'n inter'romp'it'a'n inter'parol'ad'o'n. La mal'hel'a vir'in'a figur'o daŭr'ig'is star'i ĉe la pord'o, kvazaŭ ŝi est'us sub la sorĉ'ordon'o de ia minac'a kaj ne'venk'ebl'a fort'o. Terur'a'n aspekt'o'n hav'is en tiu moment'o ŝi'a vizaĝ'o. La vort'o'j, kiu'j'n ŝi aŭd'is, est'is gut'o tro'plen'ig'ant'a tiu'n kalik'o'n da venen'aĵ'o'j, el kiu ŝi trink'ad'is tiel long'e. Tiu gut'o fal'is en la profund'o'n de ŝi'a brust'o kun fort'o de narkot'aĵ'o, kiu streĉ'as la nerv'o'j'n, blind'ig'as la pens'o'n, surd'ig'as la konscienc'o'n. Vi pov'as labor'i! Ĉu la hom'o, kiu el'dir'is tiu'j'n vort'o'j'n, pov'is sci'i almenaŭ part'e, kia'n signif'o'n mok'a'n, kruel'a'n ili posed'is koncern'e tiu'n vir'in'o'n, kiu mort'e lac'ig'is la spirit'o'n, ruin'ig'is la fort'o'j'n de la korp'o en van'a prov'ad'o labor'i? kiu perd'is la estim'o'n al si mem, si'n mem egal'ig'is al sen'taŭg'a polv'o tial, ke ŝi ne kapabl'is labor'i? Tiu hom'o ne pov'is tio'n sci'i. Li'a ag'o koncern'e tiu'n vir'in'o'n ne pov'is est'i rigard'at'a kiel mal'bon'a atest'o pri la kvant'o da bon'ec'o kaj kompat'em'ec'o trov'iĝ'ant'a en li'a kor'o. Tre pov'as est'i, ke li est'is bon'a kaj kompat'em'a, ke li mal'avar'e mal'ferm'us la man'o'n antaŭ sen'fort'a kripl'ec'o, antaŭ kaduk'a mal'jun'ec'o, antaŭ fal'ig'a mal'san'ec'o; sed la vir'in'o, kiu etend'is al li almoz'pet'ant'a'n man'o'n, est'is jun'a kaj hav'ant'a neni'a'n fizik'a'n kripl'ec'o'n, mal'san'o ne montr'iĝ'is sur ŝi'a ekster'aĵ'o per sign'o'j, kiu'j'n ĉiu'j pov'as vid'i. Sed pri ŝi'a moral'a kripl'ec'o, kiu al'konduk'is ŝi'n al li, pri la anim'a mal'san'o, kiu de tiel long'e brul'ig'is ŝi'a'n brust'o'n, ruin'ig'ant'e ĉiu'j'n plej bon'a'j'n hom'a'j'n sent'o'j'n, kiu okup'is ŝi'a'n kap'o'n, plen'ig'ant'e ĝi'n per ĉiam pli dens'a sufok'a fum'o de mal'lum'a'j venen'a'j pens'o'j, pri tio li ne sci'is. Li ne sci'is, kaj tial li dir'is: vi est'as jun'a kaj san'a, vi pov'as labor'i! Per tiu'j vort'o'j li el'dir'is i'o'n tut'e prav'a'n, kaj tamen sam'temp'e li sen'sci'e far'is kruel'a'n mal'just'aĵ'o'n.

Antaŭ kelk'e da monat'o'j, eĉ antaŭ kelk'e da semajn'o'j Marta ebl'e kompren'us ĉio'n, kio est'is prav'a kaj ver'a en la al ŝi direkt'it'a'j vort'o'j de la vir'o. Sed tiam, se ŝi star'iĝ'us antaŭ li, ŝi pet'us labor'o'n, neni'o'n ali'a'n krom labor'o; nun ŝi pet'eg'is almoz'o'n, nun en la el'dir'it'a'j vort'o'j ŝi aŭd'is neni'o'n krom mok'a mal'just'aĵ'o.

La flam'a ruĝ'o, kiu'n ŝi hav'is sur la vizaĝ'o kaj sur la frunt'o, kiam ŝi etend'is la man'o'n, mal'aper'is sen post'e'sign'o. Mez'e de la mort'a pal'ec'o, kiu kovr'is ŝi'a'n vizaĝ'o'n, ŝi'a'j pupil'o'j, nigr'a'j kaj profund'a'j kiel abism'o, brul'is kiel vulkan'o'j. Kaj efektiv'e vulkan'o eksplod'is en ŝi'a brust'o, kiu fort'e lev'iĝ'ad'is kaj mal'lev'iĝ'ad'is, vulkan'o de koler'o, envi'o kaj... avid'ec'o.

De koler'o, envi'o kaj avid'ec'o? Ĉu ĝi pov'as est'i, ke Marta, tiu infan'o de trankvil'a, ĉarm'a kamp'ar'a dom'o, tiu iam estim'at'a edz'in'o, feliĉ'a patr'in'o, tiu virt'a est'aĵ'o, kiu eĉ pro sav'o de si'a viv'o ne vol'is plen'um'i labor'o'n, por kiu ŝi ne sent'is si'n kapabl'a, tiu energi'a labor'ul'in'o, kiu kun ŝvit'o sur la vizaĝ'o kaj kun dolor'o en la kor'o sur ĉiu'j voj'o'j de la ter'o serĉ'ad'is honest'a'n pec'o'n da pan'o, tiu fier'a anim'o, kiu iam etend'is la man'o'j'n al Di'o kun la pet'eg'o, ke li gard'u ŝi'n kontraŭ sort'o de almoz'ul'o, — far'iĝ'is viktim'o de tiu'j kruel'a'j, infer'a'j sent'o'j, konduk'ant'a'j al mal'bon'a'j dezir'o'j kaj ag'o'j?

Kaj tamen tiel pov'is est'i: ho ve! ho ve! ne sol'e pov'is, sed eĉ dev'is, ĝi dev'is tiel far'iĝ'i kaŭz'e de la ne'ŝanĝ'ebl'a, etern'e logik'a kaj en si'a logik'ec'o al neni'o ced'ant'a hom'a natur'o. Ŝi ne est'is sen'korp'a anĝel'o, ŝi ne est'is super'ter'a ideal'o, kiu'n ne tuŝ'as kaj ne renvers'as la blov'o'j de la ter'a'j vent'eg'o'j, ĉar tia ideal'o ne ekzist'as sur la ter'o. Ŝi est'is hom'o, kaj se en la hom'a natur'o ekzist'as alt'a'j pint'o'j, sur kiu'j dis'volv'iĝ'as prudent'o, virt'o'j, si'n'ofer'em'ec'o, hero'ec'o, ekzist'as ankaŭ abism'a'j fund'o'j kun silent'e kaj kaŝ'it'e embusk'ant'a'j ramp'aĵ'o'j de minac'a'j tent'o'j kaj mal'lum'a'j instinkt'o'j. Neni'a'n hom'a'n est'aĵ'o'n oni dev'as tiel mort'e turment'i, tiel terur'e sku'i, ke en ĝi pov'u ek'mov'iĝ'i tiu mister'a fund'o kun la tie silent'e embusk'ant'a'j ĝerm'o'j de krim'o'j. En la hom'a natur'o ekzist'as grand'eg'a'j potenc'o'j, sed ekzist'as ankaŭ sen'lim'a sen'pov'ec'o. Al ĉiu hom'a est'aĵ'o oni dev'as don'i kvant'o'n da rajt'o'j kaj rimed'o'j preciz'e proporci'a'n al la kvant'o da dev'o'j kaj respond'ec'o, kiu'j pez'as sur tiu est'aĵ'o, ĉar ali'e ĝi ne plen'um'os kaj ne el'ten'os tio'n, kio'n plen'um'i kaj el'ten'i ĝi ne pov'os.

La venen'a mal'dolĉ'ec'o, kiu de tiel long'e gut'o post gut'o kolekt'iĝ'ad'is en la brust'o de Marta, lev'iĝ'is en ŝi nun per grand'eg'a ond'o, kaj kun'e kun ĝi el'naĝ'is la ramp'aĵ'o'j de tent'o'j kaj la serpent'o'j de pasi'o'j, kiu'j antaŭ'e dorm'is profund'e, post'e iom post iom vek'iĝ'is kaj nun est'is tut'e vek'it'a'j kaj furioz'e ĵet'iĝ'ad'is.

La jun'a sinjor'o en la riĉ'a pelt'o elekt'ad'is tapiŝ'o'j'n, arĝent'a'j'n korb'o'j'n, porcelan'a'j'n vaz'o'j'n kaj marmor'a'j'n statu'et'o'j'n. Li aĉet'is mult'e, li pens'is kred'ebl'e pri aranĝ'o de bel'a hejm'o, en kiu li ebl'e intenc'is en'konduk'i jun'a'n edz'in'o'n.

Li kaj la mastr'o de la magazen'o est'is ebl'e absorb'it'a'j de si'a komun'a okup'o kaj forges'is pri la vir'in'o, kiu en ŝton'a sen'mov'ec'o kaj tomb'a silent'o star'is ĉe la mur'o. Ŝi ne for'turn'is la okul'o'j'n for de la man'o de la aĉet'ant'o, kiu ten'is grand'a'n dik'a'n mon'paper'uj'o'n plen'a'n de mon'o. Kial li hav'as tiom mult'e kaj mi hav'as neni'o'n? ŝi pens'is. Per kia rajt'o li rifuz'is al mi almoz'o'n? al mi, kies infan'o agoni'as en mal'varm'o kaj sen sav'o, li, kiu ten'as en la man'o tiel grand'a'n riĉ'ec'o'n? Li mensog'is, kiam li dir'is, ke mi est'as jun'a kaj san'a! mi est'as pli ol mal'jun'a, ĉar mi trans'viv'is mi'n mem. Ĉu mi sci'as, kie'n for'perd'iĝ'is la antaŭ'a Marta? Mi est'as terur'e mal'san'a, ĉar mi est'as sen'fort'a kiel infan'o... Kial do la hom'o'j postul'as, ke mi viv'u per mi'a propr'a fort'o, se ili ne don'is ĝi'n al mi? kial ili ne don'is al mi fort'o'n, se ili nun ĝi'n postul'as de mi? Li est'as unu el mi'a'j mal'just'ag'int'o'j, unu el mi'a'j ŝuld'ant'o'j! li dev'as don'i!

La pens'o'j de tiu vir'in'o est'is tre'eg'e, sen'prudent'e mal'prav'a'j, kaj tamen sam'temp'e kaj koncern'e ŝi'n mem kiel ne'evit'ebl'a'j, kiel kompren'ebl'a'j ili est'is! Ili est'is baz'it'a'j sur tiu'j sam'a'j mal'just'aĵ'o'j, tiu'j sam'a'j sort'o'j, tiu sam'a sen'fort'ec'o unu'flank'e kaj respond'ec'o kaj bezon'o'j du'a'flank'e, kiu'j nask'is ĉiu'j'n terur'a'j'n doktrin'o'j'n, kiu'j de temp'o al temp'o eksplod'as en la mond'o per brul'ig'ad'o kaj mort'ig'ad'o, ĉiu'j'n furioz'a'j'n pasi'o'j'n, kiu'j, nask'iĝ'int'e pro mank'o de just'ec'o, mem perd'as la sent'o'n de just'ec'o, nask'iĝ'int'e de mal'bon'ag'o'j, mem far'as mal'bon'ag'o'j'n.

— Sekv'e, — dir'is la aĉet'ant'a sinjor'o, — kvar'dek kvin spes'mil'o'j'n por la tapiŝ'o, sep'dek-kvin por la korb'o'j, tri'dek por la porcelan'a vaz'o kaj...

Li el'pren'is mon'o'n, por pag'i al la komerc'ist'o la ŝuld'at'a'n sum'o'n, subit'e li halt'is.

— Ha! — li dir'is, — mi preskaŭ pov'is forges'i! Vi intenc'is don'i al mi ĉi tiu'n bronz'a'n grup'o'n kaj tiu'n jen...

La komerc'ist'o al'salt'is rid'et'ant'e kaj serv'em'e.

— Ĉu ĉi tiu'n? — li demand'is.

— Ne, tiu'n, Niob'o'n kun la infan'o'j...

— Niob'o'n? ŝajn'as al mi, ke vi dezir'is Kupidon'o'n kun Vener'o?

— Pov'as est'i; mi dev'as bon'e rigard'i ili'n ankoraŭ unu foj'o'n.

Per ne'zorg'ec'a man'o, kiu vid'ebl'e kutim'is dis'ĵet'ad'i grand'a'j'n sum'o'j'n, li ĵet'is la mal'ferm'it'a'n mon'paper'uj'o'n sur la marmor'a'n plat'aĵ'o'n de la sub'spegul'a tabl'et'o, kaj li ir'is post la komerc'ist'o en la profund'o'n de la magazen'o, kie sur palisandr'a'j bret'o'j, sub vitr'a'j kloŝ'o'j, star'is mit'ologi'a'j bronz'a'j kaj marmor'a'j grup'a'j statu'et'o'j.

La mon'paper'uj'o ne'zorg'ec'e ĵet'it'a mal'ferm'iĝ'is pli larĝ'e, sur la marmor'a'n plat'aĵ'o'n el'fal'is el ĝi kelk'e da mon'paper'o'j de divers'a valor'o.

Tiu'j'n mon'paper'o'j'n rigard'is la flam'ant'a'j okul'o'j de la vir'in'o, kiu star'is ĉe la mur'o. Kiel kelk'a'j spec'o'j de serpent'o'j per si'a rigard'o magi'e al'forĝ'as la bird'o'j'n, tiel tiu'j divers'kolor'a'j paper'et'o'j magi'e al'forĝ'is al si la nigr'a'j'n profund'a'j'n pupil'o'j'n de la vir'in'o.

Kia'j pens'o'j mov'iĝ'ad'is en la kap'o de la vir'in'o, kiam ŝi tia'manier'e rigard'is la fremd'a'n riĉ'ec'o'n? est'us mal'facil'e esplor'i ili'n ĉiu'j'n, est'us ankoraŭ pli mal'facil'e ŝpin'i el ili i'a'n ord'a'n faden'o'n. Tio ne est'is pens'o'j, tio est'is ĥaos'o; febr'a varm'eg'o de la korp'o ĝi'n nask'is, mal'kviet'ec'o de la spirit'o ĝi'n fort'ig'is. Post du sekund'o'j da tia rigard'ad'o Marta komenc'is trem'i per la tut'a korp'o, ŝi mal'lev'ad'is la palpebr'o'j'n kaj tuj ili'n re'lev'ad'is, el'tir'ad'is la man'o'n el la fald'o'j de la tuk'o kaj tuj ĝi'n de'nov'e kaŝ'ad'is! vid'ebl'e ŝi batal'is ankoraŭ kun si mem, sed ho ve! ne ekzist'is por ŝi esper'o de venk'o! Ne ekzist'is tia esper'o, ĉar ŝi ne hav'is jam sufiĉ'e da fort'o, ke ŝi pov'u kontraŭ'star'i al mal'honor'a tent'o; ŝi ne hav'is jam sufiĉ'e da konsci'a pens'ad'o, ke ŝi pov'u kompren'i la mal'honor'ec'o'n de la tent'o; ŝi ne hav'is jam konscienc'o'n, kiu dron'is en la mar'o da mal'dolĉ'o, kiu kolekt'iĝ'is en ŝi'a brust'o; ŝi ne hav'is jam hont'o'n, kiu'n for'pel'is la mal'estim'o, kiu'n ŝi sent'is kontraŭ si mem, la long'a vic'o da sufer'it'a'j humil'iĝ'o'j kaj la tiom mult'e da foj'o'j akcept'it'a almoz'o... Ne ekzist'is por ŝi fin'e esper'o de venk'o, ĉar ŝi est'is sen'konsci'a, ĉar ŝi'a'n korp'o'n brul'ig'is varm'eg'o nask'iĝ'int'a de mal'sat'o, mal'varm'o, sen'dorm'ec'o, sed ankaŭ de mal'esper'o, kaj ŝi'a'n spirit'o'n kapt'is mal'lum'a'j furi'o'j, el'kov'iĝ'int'a'j sur la fund'o de ŝi'a ribel'iĝ'int'a intern'o.

Subit'e la vir'in'o far'is rapid'a'n gest'o'n per la man'o; unu el la paper'et'o'j mal'aper'is de la marmor'a plat'aĵ'o, kaj sam'temp'e la vitr'a pord'o mal'ferm'iĝ'is kaj tuj de'nov'e ferm'iĝ'is kun laŭt'a krak'o.

Aŭd'int'e tiu'n fort'a'n kaj ne'atend'it'a'n krak'o'n, la du person'o'j, kiu'j en la profund'o de la magazen'o est'is okup'it'a'j de elekt'ad'o de mit'ologi'a'j grup'o'j, re'turn'is la vizaĝ'o'j'n.

— Kio tio est'is? — demand'is la aĉet'ant'a sinjor'o.

La komerc'ist'o kur'is al la mez'o de la magazen'o.

— Est'as tiu vir'in'o. kiu tiel subit'e el'kur'is! — li ek'kri'is, — cert'e ŝi i'o'n ŝtel'is.

La jun'a sinjor'o ankaŭ al'proksim'iĝ'is al la pord'o.

— Efektiv'e, — li dir'is kun rid'et'o, rigard'ant'e la marmor'a'n plat'aĵ'o'n, — ŝi for'ŝtel'is al mi tri'spes'mil'a'n paper'et'o'n.. Nur unu tia'n mi hav'is, kaj nun ĝi tie ne est'as...

— Ha! kanajl'a almoz'ul'in'o! — ek'kri'is la komerc'ist'o. — Kiel? en mi'a magazen'o oni ŝtel'as? ĝust'e antaŭ mi'a'j okul'o'j; ha, la sen'hont'a!

Li al'kur'is al la pord'o kaj mal'ferm'is ĝi'n larĝ'e.

— Polic'ist'o! — li ek'kri'is laŭt'e, star'ant'e sur la sojl'o, — polic'ist'o!

— Kio'n vi dezir'as? — aŭd'iĝ'is voĉ'o el la strat'o.

Flav'a lad'o ek'bril'is sur la brust'o de hom'o, kiu apel'is sur la trotuar'o sub la stri'o da lum'o flu'ant'a el la magazen'o.

— Tie'n, — dir'is la komerc'ist'o, mal'facil'e spirant'e de koler'o kaj montr'ant'e per la fingr'o la strat'o'n, — tie'n kur'is vir'in'o, kiu antaŭ minut'o ŝtel'is en mi'a magazen'o tri spes'mil'o'j'n!

— Kaj en kiu'n flank'o'n ŝi kur'is?

— En tiu'n, — dir'is ia pas'ant'o, kiu aŭd'is la vort'o'j'n de la komerc'ist'o, halt'is antaŭ la magazen'o kaj montr'is en direkt'o al la strat'o Nowy Swiat. — Mi ŝi'n renkont'is, ŝi est'is vest'it'a nigr'a, ŝi kur'is kiel rabi'a, neni'o'n vid'ant'e antaŭ si, mi pens'is, ke ŝi est'as frenez'a!

— Oni dev'as ŝi'n kapt'i! — kri'is la komerc'ist'o al la polic'ist'o.

— Kompren'ebl'e, sinjor'o! — dir'is la hom'o kun la flav'a lad'o, salt'is antaŭ'e'n kaj kri'is laŭt'e:

— He! hom'o'j! kapt'u! tie'n al Nowy Swiat kur'is ŝtel'ist'in'o!

La pord'o de la magazen'o ferm'iĝ'is, la jun'a sinjor'o kun rid'et'o riproĉ'is la komerc'ist'o'n, ke pro li'a tiel mal'grand'a perd'o li far'is al si tiom da klopod'o'j.

La strat'o post kelk'e da sekund'o'j prezent'is scen'o'n bru'a'n kaj tumult'a'n.

Kiel fulm'o tra'tranĉ'as la nub'o'j'n, tiel la nigr'e vest'it'a vir'in'o rapid'e tra'puŝ'iĝ'ad'is tra la amas'o'j da pas'ant'o'j, kur'ant'e blind'e en la direkt'o al Nowy Swiat. Kred'ebl'e ŝi ne sci'is, kie'n ŝi kur'as kaj kie'n ŝi dev'as kur'i, ŝi est'is sen'konsci'a, du'on'e frenez'a. En ĉi tiu moment'o ŝi per la mal'grand'a konsci'a rest'o de si'a'j pens'o'j ebl'e bedaŭr'is, ke ŝi far'is ag'o'n mal'honor'a'n, sed ŝi jam far'is ĝi'n, kaj terur'a tim'o ŝi'n atak'is. Sub instig'o de la instinkt'o de mem'konserv'o ŝi kur'is for de la hom'o'j, kaj ili est'is mal'antaŭ ŝi, antaŭ ŝi, ĉirkaŭ ŝi; kred'ebl'e ŝajn'is al ŝi, ke kur'ad'o rapid'a, blind'a, sen'pri'pens'a al'port'os ŝi'n tie'n, kie ili ne est'os...

La kun ŝi renkont'iĝ'ant'a'j kaj de ŝi dis'puŝ'at'a'j pas'ant'o'j komenc'e rigard'is ŝi'n kun mir'o aŭ tim'o, eĉ for'flank'iĝ'is antaŭ ŝi, supoz'ant'e, ke ŝi est'as frenez'ul'in'o aŭ ke ŝi hav'as i'a'n urĝ'eg'a'n bezon'o'n rapid'i. Sed baldaŭ sur la strat'o laŭt'e ek'son'is la vort'o: kapt'u! tuj post ĝi ek'son'is ali'a vort'o: ŝtel'ist'in'o!

Tiu'j vort'o'j ne est'is el'parol'it'a'j de unu voĉ'o, sed rul'iĝ'is de tiu sam'a flank'o, de kiu kur'is la vir'in'o, trans'flug'ant'e el unu buŝ'o en ali'a'n, konstant'e kresk'ant'e, kaj akcept'ant'e ĉiam pli da fort'o. La vir'in'o, kiu komenc'is jam perd'i rapid'ec'o'n en si'a kur'ad'o kaj lac'ig'it'e halt'is por sekund'o, ek'aŭd'is la ŝi'n pel'ant'a'j'n minac'a'j'n kri'o'j'n.

Sam'temp'e al'iĝ'is al ili ĉiam pli laŭt'a frap'ad'o de hom'a'j pied'o'j, kiu'j kur'is sur la ŝton'o'j de la trotuar'o. Terur'a trem'o sku'is ŝi'n de la kap'o ĝis la pied'o'j, ŝi ek'kur'is plu'e'n kun tia rapid'ec'o, kvazaŭ ŝi hav'us flug'il'o'j'n ĉe la brak'o'j. Ŝi efektiv'e de'nov'e hav'is flug'il'o'j'n, sed nun ili konsist'is ne el dolor'o, sed el tim'o.

Subit'e ŝi ek'sent'is, ke est'as al ŝi mal'facil'e kur'i, ne tial, ke mank'as al ŝi fort'o'j — la flug'il'o'j de la tim'o ja preskaŭ port'is ŝi'n super la ter'o — sed tial, ke hom'o'j, ir'ant'a'j en la kontraŭ'a direkt'o, komenc'is bar'i al ŝi la voj'o'n, etend'i la man'o'j'n, por kapt'i ŝi'a'n vest'o'n. Ŝi'a'j flug'il'o'j far'iĝ'is jam ne sol'e rapid'a'j, sed ankaŭ elast'a'j! kaj ĵet'ad'is ŝi'n en divers'a'j direkt'o'j kun mir'ig'a elast'ec'o kaj facil'ec'o de mov'o'j; ŝi evit'ad'is la man'o'j'n de la pas'ant'o'j, ŝi preter'frot'ad'is ili'n, sed tamen for'kur'ad'is.

Sed baldaŭ montr'iĝ'is, ke jam ne apart'a'j person'o'j ir'as al ŝi renkont'e, sed ir'as kelk'e da person'o'j kun'e kaj okup'as la tut'a'n larĝ'o'n de la trotuar'o; evit'i ili'n ne est'as ebl'e; trov'iĝ'int'e antaŭ ili, ŝi cert'e est'os kapt'it'a de ili.

Ŝi de'salt'is de la trotuar'o; sur la mez'o de la strat'o est'as mult'e da rad'o'j kaj da ĉeval'a'j huf'o'j, sed da hom'o'j pied'ir'ant'a'j est'as mal'pli, preskaŭ neniom.

Ŝi kur'is mez'e de la strat'o, ŝi evit'ad'is nun la rad'o'j'n kaj ĉeval'a'j'n huf'o'j'n kun tia sam'a lert'ec'o, kiel antaŭ'e la pas'ant'o'j'n. Sed en tiu sam'a moment'o, kiam ŝi ĵet'iĝ'is sur la mez'o'n de la strat'o, tie'n ĵet'iĝ'is post ŝi mal'lum'a amas'o, konsist'ant'a el ŝi'n pel'ant'a'j hom'o'j. Kiu'j est'is tiu'j hom'o'j? En la front'o de la kur'ant'a an'ar'o bril'is flav'a'j lad'o'j; post ili, kri'ant'e kaj rid'ant'e, kur'is strat'a'j bub'o'j, kiu'j ĉiam tre volont'e part'o'pren'as en ĉiu tumult'a scen'o; post la bub'o'j ir'is iom mal'pli rapid'e divers'a'j sen'labor'ul'o'j, por kiu'j ĉia hom'a amas'iĝ'o prezent'as distr'aĵ'o'n.

La droŝk'o'j kaj kaleŝ'o'j iom mal'dens'iĝ'is. La vir'in'o halt'is mez'e de la strat'o kaj ek'rigard'is mal'antaŭ'e'n. Kelk'a'j dek'o'j da paŝ'o'j apart'ig'is ŝi'n ankoraŭ de la nigr'a mas'o, kiu konsist'is el hom'a'j figur'o'j kaj kri'is per voĉ'o'j. Ŝi star'is nur kelk'e da sekund'o'j kaj ek'kur'is de'nov'e rekt'e antaŭ'e'n. Tiam ankaŭ antaŭ ŝi aper'is nigr'a mas'o, mov'iĝ'ant'a, tiel sam'e kiel tiu, kiu est'is mal'antaŭ ŝi, sed hav'ant'a ali'a'n form'o'n, iom long'a, alt'a, kun grand'a okul'o en form'o de supr'e lum'ant'a purpur'a lantern'o. Sonor'il'o arĝent'o'son'a, klar'a kaj laŭt'a ek'son'is en la aer'o, son'is long'e, akr'e, avert'e, la purpur'a okul'o rapid'e ŝov'iĝ'is antaŭ'e'n, pez'a'j rad'o'j krak'is obtuz'e, huf'o'j de ĉeval'o'j son'is metal'e, frap'ant'e la ter'e kuŝ'ant'a'j'n fer'a'j'n rel'o'j'n, sur kiu'j rul'iĝ'is la rad'o'j.

Tio est'is grand'eg'a tram'voj'a omnibus'o, tir'at'a de kvar grand'a'j, fort'a'j ĉeval'o'j, plen'a de hom'o'j, kun grand'a kvant'o da pez'eg'a'j ŝarĝ'o'j.

La vir'in'o ne ĉes'is kur'i mez'e de la strat'o; mal'antaŭ kaj antaŭ ŝi kur'is du nigr'a'j mas'o'j, unu kun kri'o'j kaj mok'o'j, la du'a kun neces'ant'a sonor'ad'o, obtuz'a bru'o kaj grand'eg'a purpur'a okul'o; ambaŭ ŝov'iĝ'is en rekt'a direkt'o al la vir'in'o, kiu kur'is inter ili. Se ŝi ne for'salt'os flank'e'n, unu aŭ la du'a nepr'e ŝi'n en'glut'os. Ŝi de'flank'iĝ'is de la rekt'a lini'o, laŭ kiu ŝi kur'is ĝis nun, halt'is kaj ĵet'is rigard'o'n ĉirkaŭ'e'n.

Nun la ŝi'n pel'ant'a amas'o da hom'o'j est'is jam en la distanc'e de ne mal'pli ol dek'kelk'e da paŝ'o'j de ŝi, kaj tia sam'a inter'spac'o apart'ig'is ŝi'n de la rul'iĝ'ant'a grand'eg'a vetur'il'o. Sed la amas'o kur'is mal'pli rapid'e ol la vetur'il'o, kiu rul'iĝ'is tre rapid'e.

Ŝi jam plu ne kur'is. Mank'is jam al ŝi fort'o'j, aŭ ŝi decid'is en ia ajn manier'o met'i fin'o'n al tiu terur'a pelad'o. Ŝi star'is kun brust'o turn'it'a al tiu flank'o, de kiu ven'is la omnibus'o, sed la vizaĝ'o'n ŝi turn'is al tiu flank'o, de kiu kur'is la hom'o'j. Nun en ŝi'a'j okul'o'j bril'is lum'o de konsci'a pens'o. Oni pov'us pens'i, ke ŝi far'as elekt'o'n. Kia'n elekt'o'n? Sur unu flank'o est'as mal'honor'o, mok'ad'o, mal'liber'ej'o, long'a'j, ebl'e sen'fin'a'j turment'o'j, sur la du'a est'as mort'o... mort'o terur'a, sed subit'a, fulm'a.

Kaj tamen la instinkt'o de mem'konserv'o vid'ebl'e ne tut'e ŝi'n for'las'is, la mort'o ŝajn'is al ŝi pli terur'a ol la hom'o'j, ĉar antaŭ moment'o ŝi de'flank'iĝ'is ja de tiu rekt'a lini'o, sur kiu kur'is al ŝi la liber'ig'ont'a mort'o.

Jes, sed nun ŝi de'nov'e komenc'as re'tir'iĝ'i al tiu lini'o; la hom'o kun la flav'a lad'o sur la brust'o kur'antaŭ'iĝ'is el la pel'ant'a amas'o, etend'is la man'o'n kaj ek'tuŝ'is la rand'o'n de ŝi'a tuk'o. Ŝi ek'salt'is, star'iĝ'is sur unu el la fer'a'j rel'o'j. Kun vizaĝ'o lev'it'a al la mal'lum'a ĉiel'o ŝi etend'is ambaŭ man'o'j'n supr'e'n. Ŝi'a buŝ'o mal'ferm'iĝ'is kaj el'ig'is ne'klar'a'n ek'kri'o'n. Ĉu ŝi ĵet'is al la stel'plen'a ĉiel'o sufer'plen'a'n plend'o'n, ĉu ŝi el'ĝem'is vort'o'n de pardon'o, ĉu ebl'e la nom'o'n de si'a infan'o? Neni'u klar'e aŭd'is. La hom'o kun la flav'a lad'o sur la brust'o, kiu'n en la unu'a moment'o surpriz'is la subit'a flank'e'n'ĵet'iĝ'o de la vir'in'o, de'nov'e al'kur'is al ŝi kaj kapt'is ŝi'n je la rand'o de la tuk'o. Per fulm'a mov'o ŝi for'ĵet'is la tuk'o'n kaj las'is ĝi'n en la man'o de la polic'ist'o, kaj mem ŝi fal'is sur la ter'o'n.

— Halt'u! halt'u! — ek'son'is terur'a kri'o el la mas'o.

Sed la purpur'a okul'o ne vol'is obe'i, ĝi ĉiam flug'is antaŭ'e'n, kaj la huf'o'j de la ĉeval'o'j frap'is sur la fer'a'j rel'o'j.

— Halt'u! halt'u! — kri'is la amas'o sen'ĉes'e kaj kun terur'a voĉ'o. La vetur'ig'ist'o de'salt'is de si'a sid'ej'o, star'iĝ'is, kun'tir'is per la man'o la long'a'j'n konduk'ŝnur'o'j'n, kaj per voĉ'o raŭk'a de terur'o li kri'is al la ĉeval'o'j, ke ili halt'u.

Ili halt'is, sed tiam, kiam pez'a rad'o kun mal'grand'a frap'o jam de'ŝov'iĝ'is de la brust'o de la ter'e kuŝ'ant'a vir'in'o.

Kun tomb'a silent'o star'is la amas'o mez'e de la bel'eg'a strat'o; la vizaĝ'o'j, pal'iĝ'int'a'j de terur'o, kaj la brust'o'j mal'facil'e spirant'a'j de ekscit'iĝ'o, klin'iĝ'is super la mal'hel'a figur'o, kiu simil'e al sen'mov'a makul'o kuŝ'is sur la blank'a neĝ'a stern'aĵ'o.

La rad'o de la grand'eg'a vetur'il'o frakas'is la brust'o'n de Marta kaj el'pel'is el ĝi la viv'o'n. Ŝi'a vizaĝ'o rest'is ne'tuŝ'it'a, kaj per la vitr'ec'a'j okul'o'j ŝi rigard'is la stel'plen'a'n ĉiel'o'n.