The Project Gutenberg EBook of Legendoj, by Andrzej Niemojewski  
  
This eBook is for the use of anyone anywhere in the United States and most  
other parts of the world at no cost and with almost no restrictions  
whatsoever.  You may copy it, give it away or re-use it under the terms of  
the Project Gutenberg License included with this eBook or online at  
www.gutenberg.org.  If you are not located in the United States, you'll have  
to check the laws of the country where you are located before using this ebook.  
  
Title: Legendoj  
  
Author: Andrzej Niemojewski  
  
Translator: Bronislaw Kuhl  
  
Release Date: May 13, 2020 [EBook #62118]  
  
Language: Esperanto  
  
  
*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK LEGENDOJ ***  
  
  
  
  
Produced by Andrew Sly, Miroslav Malovec and the Online  
Distributed Proofreading Team at https://www.pgdp.net  
  
  
  
  
  
  

A. Niemojewski (leg'u: Njemojeski), la aŭtor'o de la „Legend'o'j“, est'as talent'a pol'a nun'temp'a verk'ist'o, kiu kolekt'is jam riĉ'a'n rikolt'o'n de si'a literatur'a ag'ad'o.

Niemojewski publik'ig'is unu'e seri'o'n da lirik'a'j poezi'o'j: „Poezi'o'j“, „Sub'ter'aĵ'o'j“, „Promes'it'a land'o“, „Brul'ruĝ'o'j“, „Poloni'a irridenta“, „Ĉef'urb'o“, „Pet'eg'o'j“, „Urtik'o'j“. Ĉie en ili bril'as bel'a art'a form'o kaj nobl'a tendenc'o, sed special'e grand'a'n talent'o'n el'montr'is Niemojewski en la poem'o'j, en kiu'j li kant'as pri la ĝoj'o'j kaj sufer'o'j de la labor'ist'a'j sfer'o'j.

Post'e Niemojewski verk'is la dram'o'j'n: „Famili'o“, „Tiu tag'o“, „Rok'it'a“, „Fabel'o“, kaj la rakont'o'j'n: „Leter'o'j de frenez'ul'o“, „Legend'o'j“ ktp. — Plu'e sekv'is li'a'j literatur'a'j stud'o'j pri la pol'a literatur'o (Wyspianski) kaj bild'o'j el sistem'a'j vojaĝ'o'j tra Eŭrop'o, Egipt'uj'o, Palestino, Sirio ktp.

La frukt'o de tiu'j vojaĝ'o'j est'is inter'ali'e ankaŭ du volum'o'j da orient'land'a'j novel'o'j „El sub polv'o de jar'cent'o'j“, kiu'j form'as en la literatur'a ag'ad'o de l’ aŭtor'o trans'ir'o'n de beletr'ist'ik'o al preciz'a'j stud'o'j, ĉar Niemojewski, komenc'int'e kiel art'ist'o, trans'form'iĝ'is iom post iom en scienc'ist'o'n kaj dediĉ'is si'n fin'e tut'e al la kompar'a esplor'ad'o de religi'o'j.

En tiu ĉi direkt'o Niemojewski traduk'is unu'e verk'o'j'n, de Ren'a'n kaj el lingv'o grek'a la Jud'a'n Milit'o'n de Jozefo Flavi'us, post'e li publik'ig'is seri'o'n da mal'pli grand'a'j propr'a'j stud'o'j: „Histori'o de la Kruc'o“, „Kre'ad'o de la mond'o laŭ bibli'o“, „Du bibli'a'j arb'o'j“, kaj en la last'a temp'o aper'is la grand'eg'a verk'o: „Di'o Jezus“, kiu'n Niemojewski el'don'is pol'e kaj en pli'vast'ig'it'a propr'a german'a traduk'o. Tiu'n ĉi verk'o'n la aŭtor'o komplet'ig'is ankoraŭ per la stud'aĵ'o: „Kial rapid'is la discipl'o'j al Emaus“.

Niemojewski pruv'as en ambaŭ last'a'j verk'o'j la tez'o'n, ke en la evangeli'o'j est'as kaŝ'it'a'j astr'a'j sistem'o'j, t. e. ke al la mov'ad'o de evangeli'a'j person'o'j sur ter'o est'as konform'a'j la mov'o'j de ĉiel'korp'o'j en preciz'e difin'it'a'j period'o'j. La al'don'it'a'j ilustr'aĵ'o'j mult'e pli'facil'ig'as la kompren'o'n de tiu'j interes'a'j mal'kaŝ'o'j, ne'pri'parol'ebl'a'j pli vast'e en la kadr'o'j de tiu ĉi artikol'et'o.

Kiel unu el ĉef'o'j de la pol'a'j liber'pens'ul'o'j Niemojewski redakt'as de la jar'o 1906 la organ'o'n „Myśl niepodległa“ (Pens'o sen'de'pend'a).

Kelk'a'j verk'o'j de Niemojewski est'as traduk'it'a'j en divers'a'j'n lingv'o'j'n; ankaŭ ni'a esperant'a literatur'o posed'as jam kelk'e da ili en lingv'o inter'naci'a.

La nun'a libr'o „Legend'o'j“ konsist'as el 4 poezi'a'j rakont'o'j kaj bild'o'j el la viv'o de Jezuo, sed tiu ĉi nom'o, kvankam li est'as la ĉef'a hero'o, neni'e est'as dir'it'a, sed las'it'a al la konjekt'em'o de la leg'ant'o'j. Li kaj li'a grand'a verk'o est'as traktat'a'j diskret'e, kaj ili form'as nur la konduk'a'n faden'o'n de seri'o da kolor'a'j morbildoj el tiu epok'o. La ĉef'a'n akcent'o'n la aŭtor'o met'is sur la medi'o'n kaj sur la manier'o'n, kiel simil'a'j ide'o'j ĝi'n impres'is. Ne mank'as ankaŭ alud'o'j pri simil'a'j rilat'o'j en la hejm'land'o de l’ aŭtor'o, kiel ni vid'as tio'n en la legend'o „Tent'ist'o'j“. — Kvankam la tem'o est'as el'stud'it'a, la novel'ist'a talent'o de l’ aŭtor'o bril'as en la legend'o'j plen'fort'e. La tut'aĵ'o viv'as kaj impres'as potenc'e la anim'o'n de la leg'ant'o.

Ni opini'as, ke ankaŭ inter la esperant'a'j sam'ide'an'o'j la „Legend'o'j“ est'os volont'e legat'a'j, kaj ni pov'as nur gratul'i la aŭtor'o'n, ke li en la person'o de S-ro Kuhl, kon'at'a jam pro li'a bel'a stil'o esperant'a, trov'is tiel bon'a'n traduk'int'o'n.

Ant. Grabowski.

Not'o

Don'ant'e la permes'o'n esperant'ig'i la „Legend'o'j'n“, la aŭtor'o skrib'is al mi:

„Fin'e mi pet'as, ke Vi en ‚Tent'ist'o'j‘ ŝanĝ'u ĉie la vort'o'n ‚rabboni‘ je ‚rabbi‘, ĉar tiam mi ne kon'is ankoraŭ tiu'n ĉi iom'o'n da hebre'a lingv'o, kiu'n mi kon'as nun, kaj ‚vocativus‘ ŝajn'is al mi est'i ‚nominativ'us‘.“

Tio est'as la sol'a diferenc'o inter ĉiu'j sin'sekv'int'a'j el'don'o'j de l’ pol'a original'o kaj la Esperant'a traduk'o. Ĉiu'j'n ali'a'j'n nom'o'j'n aŭ karakteriz'a'j'n esprim'o'j'n mi pen'is konserv'i — kiom tio nur est'is ebl'a — sen'ŝanĝ'e, por ne perd'i la ĉarm'o'n, kiu karakteriz'as la tut'a'n verk'o'n.

La traduk'int'o.

En Jeruŝalaim reg'is sufok'a atmosfer'o. La man'o de la Land'estr'o ek'pend'is super ĉiu'j parti'o'j kaj permes'is al nenies kap'o el'kresk'i super la alt'ec'o de l’ Roma lanc'o. La hom'o'j okup'it'a'j per meti'o, marĉand'ist'o'j, procent'eg'ul'o'j, riĉ'a'j mal'labor'em'ul'o'j, pens'ant'a'j nur pri la oportun'aĵ'o'j de l’ viv'o, fin'e labor'ist'o'j kaj ĉiu'spec'a simpl'ul'ar'o ne sent'is la pez'o'n de tiu man'o. Sed la klas'o'j super'a'j, konserv'ant'a'j en si'a brust'o la politik'a'j'n tradici'o'j'n, dezir'ant'a'j influ'o'j'n, signif'o'n kaj estr'ec'o'n, rigard'is per koler'a okul'o la palac'o'n de la Land'estr'o, kaj oft'e dum la nokt'o'j, konduk'ant'e sekret'a'j'n inter'konsil'o'j'n, pri'pens'is plan'o'j'n, kiu'j'n la sekv'ont'a maten'o dis'blov'is kiel nebul'o'j'n. Tiu'j klas'o'j sent'is si'a'n fort'o'n kaj si'a'n mal'pov'o'n. Ili sent'is si'a'n fort'o'n, ĉar kun'iĝ'int'e kun Sinhedriono, ili hav'is la potenc'o'n ĉerp'at'a'n el la Skrib'o, la viv'a'n vort'o'n de l’ pastr'o'j kaj eminent'a'n, riĉ'ec'a'n situaci'o'n; do ĉirkaŭ'it'a'j ili est'is kvazaŭ per tri'obl'a gard'mur'o kaj neni'u pov'is ili'n atak'i. Sam'temp'e tamen ili sent'is si'a'n mal'pov'o'n, ĉar tia situaci'o ne sufiĉ'is al ili, kaj hav'ant'e super si la si'n'gard'em'a'n Land'estr'o'n, ili ne pov'is far'i unu paŝ'o'n ekster tiu'n ĉi tri'obl'a'n mur'o'n de la okup'it'a feliĉ'a pozici'o. La popol'o ili'n estim'is, obe'is kaj salut'is la riĉ'ul'o'j'n; ili dezir'is, ke tiu popol'o je don'it'a ordon'o sekv'u ili'n, kie'n ajn ili ĝi'n konduk'os. Sed tio'n ili ne pov'is esper'i. La popol'o est'is dorm'ant'a pulv'o; sed ili en si'a'j anim'o'j ne hav'is eĉ unu fajr'er'o'n, por ĝi'n el'tir'i kaj ĵet'i en tiu'n pulv'o'n. Ĉerp'ant'e si'a'n fort'o'n el la pas'int'ec'o, ili ne hav'is kapabl'o'n rigard'i la est'ont'ec'o'n, kaj se la rilat'o'j far'iĝ'us por ili eĉ plej oportun'a'j, ekzist'is inter ili nek unu hom'o, kapabl'a est'i estr'o. Ili eĉ ne kre'is al si ideal'o'n en tiu ĉi direkt'o. Ili ek'posed'is sol'e la art'o'n mal'permes'ad'i, halt'ig'ad'i, mal'rapid'ig'i la fervor'o'j'n; ili tamen ne sci'pov'is montr'i la voj'o'n, hel'ig'i ĝi'n per ide'o kaj vek'i al ag'o. Tio est'is direkt'o sen'direkt'a, kaŝ'ad'o de ĉiu lum'o sub barel'o, atend'ad'o kaj dezir'o mal'lig'i ĉiu'n nod'o'n sen al'met'o de l’ man'o. Kaj se iu ajn la man'o'n intenc'is etend'i, ili kapt'ad'is li'n, re'konduk'is, kaj eĉ tim'is, vid'ant'e en li est'ont'a'n despot'o'n. La popol'o tamen, kvankam ŝajn'e ĝi est'is sen'viv'a, kre'is al si la ideal'o'n de l’ est'ont'a estr'o. Tiu ideal'o est'is Meŝjaĥ, antaŭ'dir'it'a de la profet'o'j. Kaj tio est'is ver'e ideal'o de la popol'o, sed ne de la super'a'j klas'o'j, ĉar ili tiu'j'n profet'o'j'n martir'ad'is kaj mort'ig'ad'is. Kvankam ili ankaŭ kred'is, ke ven'os la Antaŭ'dir'it'o, tamen inter ili'a kred'o kaj la kred'o de l’ popol'o est'is abism'o. Ili kompren'is la Skrib'o'n, la popol'o ĝi'n sent'is. La popol'o atend'is vir'o'n, instru'ant'a'n pri tio, kio en profund'o de ĉies kor'o est'is sent'at'a; la popol'o demand'is neniam, el kiu famili'o la profet'o de'ven'is; ĝi atend'is nur la ag'o'j'n kaj al ili nur kred'is. Sed ili postul'is, ke al ili est'u montr'it'a person'o, ke la ven'ont'o, mal'ferm'int'e la libr'o'j'n, montr'u per la fingr'o si'a'n atest'o'n generaci'a'n, la konsent'o'n de si'a nom'o kun la nom'o de l’ antaŭ'dir'o, ke antaŭ ĉio li ne est'u surpriz'o kaj ke li trov'u ili'n prepar'it'a'j je tia al'ven'o. Dum'e pas'is jar'o'j post jar'o'j, la popol'o al'kutim'iĝ'is al la nov'a ord'o, kiu de'long'e far'iĝ'is mal'nov'a, la mal'esper'iĝ'o ek'reg'is ili'n ĉiam pli fort'e, ĝis fin'e ili komenc'is, por si'n pli'fort'ig'i, propon'i plan'o'j'n, kapt'i avid'e ĉiu'n sci'ig'o'n, kiu antaŭ'dir'us ŝanĝ'o'n, don'i al ĝi tro'ig'it'a'n signif'o'n kaj fin'e ekscit'iĝ'i per ĉio ĉi, kre'ant'e rilat'o'j'n, kiu'j ŝanĝ'is ili'n en potenc'a'j'n fantom'o'j'n, dis'vast'ig'ant'a'j'n la tim'o'n nokt'e, kiam ĉiu'j ripoz'as, sed sen'fort'a'j'n dum la tag'o, kiam oni dev'as ag'ad'i.

Ĉiu'semajn'e ili kun'venad'is dum mal'fru'a vesper'o ĉe Kajafas, kie ili inter'ŝanĝ'is la plej detal'a'j'n kaj preciz'a'j'n sci'ig'o'j'n pri tio, kio okaz'is en divers'a'j urb'o'j de la land'o, kaj eĉ pri tio, kio est'as okaz'ont'a en Romo, ĉar ne mank'is al ili rilat'o'j en la ĉef'urb'o de l’ mond'o. Post'e tiu'j'n ĉi sci'ig'o'j'n ili diskut'ad'is kaj el'tir'ad'is konklud'o'j'n. Dum tia'j kun'ven'o'j oni ne diferenc'ig'is afer'o'j'n grav'a'j'n de mal'grav'a'j. Ĉiu afer'o est'is grav'a; tio de'pend'is de ĝi'a kun'ig'o kun ali'a'j sci'ig'o'j. Oni rakont'is do al si kun ĉagren'it'a'j vizaĝ'o'j, en kiu'n la Roma Cezar'o en'am'iĝ'is, kia est'as la karakter'o de tiu ĉi vir'in'o, kia'n influ'o'n ŝi posed'as je la estr'o de l’ mond'o, kaj kiu re'e ŝi'n influ'as. Oni pri'pens'is tio'n, ĉu la konsul'o, send'it'a Iberion, favor'as ili'n, ĉu ne, kaj ĉu ne est'us pli bon'e zorg'i, ke oni re'vok'u tiu'n ĉi konsul'o'n kaj send'u al li'a lok'o ali'a'n. Oni diskut'ad'is ankaŭ ĉiu'n detal'o'n el la hejm'a viv'o de la Land'estr'o, kio en cert'a okaz'o pov'us est'i en Romo profit'ig'at'a kontraŭ aŭ por li. Kajafas aŭskult'is kutim'e tiu'j'n ĉi inter'parol'o'j'n grat'ant'e per la fingr'o'j inter la dent'o'j kaj rigard'is atent'e la parol'ant'o'j'n, kaj nur fin'e li pren'is la voĉ'o'n kaj per ekster'ordinar'e sprit'a opini'o solv'is ĉiu'n problem'o'n, el'ig'ant'e strang'e simpl'a'n konklud'o'n. Nur Suten, unu el la plej grand'a'j riĉ'ul'o'j, sci'pov'is iu'foj'e li'n konvink'i, ĉar li posed'is intelekt'o'n ebl'e ankoraŭ pli sprit'a'n, grand'a'n elokvent'ec'o'n kaj ankaŭ mal'oft'a'n si'n'reg'ad'o'n. Sed li est'is hom'o ankoraŭ jun'a, apenaŭ tri'dek'jar'a. Do li ne pov'is tiom sci'i, kiom sci'is Kajafas, kiu fal'ig'is li'a'n rezon'ad'o'n per simpl'a cit'o de ia okaz'int'aĵ'o, pruv'ant'a la mal'konsent'o'n kun la teori'o anonc'at'a de Suten.

Dum unu el tia'j kun'sid'o'j Suten sci'ig'is, ke rond'ir'as en la urb'et'o'j en akompan'o de kelk'a'j discipl'o'j jun'a rabbi, kiu kurac'as per la met'ad'o de la man'o'j kaj vek'as inter la amas'o'j admir'o'n. Kajafas inter'romp'is ŝerc'e, ke oni pov'us li'n al'konduk'i en la templ'o'n, por ke li met'u la man'o'j'n sur la kap'o'j'n de l’ impost'ist'o'j, pren'ant'a'j ĵus de la popol'o nov'a'n impost'o'n. Baldaŭ tamen la inter'parol'o turn'is si'n en ali'a'n direkt'o'n, ĉar iu al'port'is sci'ig'o'n, ke en la konsil'ant'ar'o, ĉirkaŭ'ant'a la Cezar'o'n, okaz'is grav'a'j ŝanĝ'o'j kaj en'ir'is hom'o'j ne'kon'at'a'j. Suten ne part'o'pren'is en plu'a inter'parol'o, kaj eĉ pli fru'e ol kutim'e for'las'is la kun'sid'o'n. Dum la ven'ont'a li tut'e ne ĉe'est'is.

Post du semajn'o'j li tamen ven'is re'e kaj al'port'is plu'a'j'n sci'ig'o'j'n pri tiu rabbi. Ĉar mank'is sci'ig'o'j pli grav'a'j, do oni aŭskult'is li'a'n rakont'o'n ĝis la fin'o. Li cert'ig'is, ke rabbi ne nur okup'as si'n per la san'ig'ad'o, sed ankaŭ anonc'as instru'o'n, kiu ne ĉiu'rilat'e est'as konsent'a kun la tradici'a interpret'ad'o de la Skrib'o. Sci'ig'o tiu mal'trankvil'ig'is Annas-on, la bo'patr'o'n de Kajafas, la plej alt'a'n en tiu ĉi jar'o pastr'o'n, ĉar li est'is tre postul'em'a en la afer'o'j de l’ interpret'o de la Skrib'o. Li do komenc'is detal'e demand'ad'i pri tiu instru'o. Sed Kajafas ek'tus'et'is kaj ordon'is al Suten rakont'i simpl'e tio'n, kio okaz'is, kaj ne tio'n, kio'n oni parol'is. Suten komenc'is do larĝ'e pri'parol'i, ke tiu rabbi akir'is grand'a'n fam'o'n ĉe la popol'o, kiu tie kaj ie komenc'as murmur'i, ke li est'as la antaŭ'dir'it'a Meŝjaĥ.

Tiu'j vort'o'j el'vok'is grand'a'n rid'o'n inter la kun'ven'o. Eĉ Annas sving'is la man'o'n en la aer'o kaj rid'et'is kaj la ali'a'j divers'manier'e komenc'is ŝerc'i. Suten ek'silent'is, sid'iĝ'is en angul'o, sed est'is tre koler'a.

Tiu ĉi si'n'ten'ad'o turn'is la atent'o'n de Kajafas, kiu don'is la sign'o'n, ke oni silent'iĝ'u, kaj li dir'is, ke simil'a afer'o okaz'is antaŭ dek ok jar'o'j du'foj'e, antaŭ du'dek jar'o'j unu'foj'e kaj antaŭ kvar'dek jar'o'j tri'foj'e. Je tio ĉi lev'iĝ'is Suten, ĵet'is plank'e'n teler'et'o'n, kiu'n li hav'is en la man'o, kaj ek'kri'is fort'e:

— Tia afer'o okaz'is ankoraŭ neniam!

Kaj re'e fru'temp'e li for'las'is la kun'sid'o'n.

La sekv'ont'a'n tag'o'n maten'e ven'ig'is li'n Kajafas, ir'is kun li en la ĝarden'o'n kaj long'e ili sol'ec'e inter'parol'is. Post tiu ĉe'est'o ĉe Kajafas, Suten for'las'is la urb'o'n kaj dum unu monat'o li ne aper'is en la kun'ven'o'j. Post monat'o li re'ven'is. Ĉiu'j li'n ĉirkaŭ'is kaj demand'is, kie li vojaĝ'is. Sed li don'is respond'o'j'n el'turn'iĝ'a'j'n aŭ eĉ tut'e silent'is. Dum'e Kajafas sid'iĝ'is sur si'a lok'o kaj kontraŭ la kutim'o pren'is la unu'a la voĉ'o'n.

Li komenc'is rekt'e de tio, ke li est'os parol'ant'a pri tiu jun'a rabbi. Ĉiu'j far'iĝ'is tre sci'vol'a'j kaj kelk'a'j al'rigard'is Suten-on, kiu sid'iĝ'is pli mal'proksim'e, mal'lev'is la kap'o'n, kvazaŭ li ord'ig'ad'is la pens'o'j'n kaj si'n al io prepar'is.

Kajafas parol'is, ke la afer'o prezent'iĝ'as iom ali'e, ol tio komenc'e ŝajn'is. La jun'a rabbi ne est'as ia ajn tromp'ant'o, nek sorĉ'ist'o, nek mon'kolekt'ant'o, nek li ŝajn'ig'as profet'o'n, nek anonc'as afer'o'j'n ekster'ordinar'a'j'n, kiu'j'n oni dev'us kontraŭ'batal'i, nek li cel'as estr'ec'o'n, nek est'as hom'o, ribel'ig'ant'a la popol'o'n. Ŝajn'as tamen, ke la popol'o al'iĝ'as al li, ĉar ĝi sekv'as li'n, aŭskult'as li'a'n instru'ad'o'n, ĉirkaŭ'as li'n per grand'a ŝat'ad'o, preskaŭ ador'o. Est'as iu'j kiu'j for'las'is la edz'in'o'j'n kaj famili'o'j'n kaj li'n sekv'as; la ali'a'j for'ĵet'is si'a'n meti'o'n, por konstant'e est'i ĉe li'a flank'o. Rakont'as hom'o'j kred'ind'a'j, ke tiel est'as. Sed kred'ind'a'j hom'o'j pov'as hav'i mal'profund'a'n rigard'o'n kaj mal'fort'a'n aŭd'o'sent'o'n; ili pov'as vid'i nur la efik'o'n, sed ne la kaŭz'o'n, kaj admir'i la fum'o'n, ne rimark'int'e la flam'o'n. Sed tie ĉi ne tem'as pri tio. Rabbi est'as vir'o de la popol'o kaj tia hom'o est'as bezon'a hodiaŭ!

Grand'a mir'o ek'reg'is ĉiu'j'n. Ili ne pov'is kompren'i la argument'o'j'n de Kajafas. De ĉiu'j flank'o'j oni sieĝ'is li'n, ke li pli'klar'ig'u, kio'n li pens'as.

Kajafas tamen lac'iĝ'is kaj ne vol'is parol'i pli long'e. Sed la sekv'ont'a'n kun'sid'o'n li kun'vok'is ne por la ven'ont'a semajn'o, sed por post'morgaŭ. Ĉiu'j dis'ir'is en grand'a pens'incit'iĝ'o. Ĉar ili kompren'is, ke, se Kajafas tiel konsider'as la afer'o'j'n, do tio est'as efektiv'e grav'a.

Al tiu sekv'ant'a kun'sid'o ven'is ĉiu'j tre fru'e, kaj Kajafas, star'ig'int'e kelk'a'j'n en la antaŭ'ĉambr'o, por ke ili gard'u la serv'ist'ar'o'n, far'is grand'a'n parol'ad'o'n.

En tiu ĉi parol'ad'o li prezent'is la nun'a'n situaci'o'n, ne ŝpar'ant'e nigr'a'j'n kolor'o'j'n, nek mal'laŭd'o'j'n. Li el'montr'is, ke en tiu stat'o de l’ afer'o'j ne'ebl'e est'as eĉ rev'i pri la for'sku'o de l’ Roma estr'ec'o. La popol'o ili'n obe'as, sed nur en la templ'o, se tamen ili ordon'us al ĝi atak'i la gvardi'o'n de la Land'estr'o, ĝi ver'ŝajn'e mal'obe'us kaj lig'it'a'j'n konduk'us ili'n al la magistrat'o. Lert'ec'o ne mank'as al ili, sed ili tut'e ne posed'as la influ'o'n je la popol'o. Mank'as al ili hom'o. Tia hom'o pov'us est'i tiu jun'a rabbi.

Post'e li cit'is mult'a'j'n ekzempl'o'j'n, pruv'ant'a'j'n, ke en ordinar'a'j kondiĉ'o'j rabbi post kelk'a'j jar'o'j far'iĝ'os la plej popular'a vir'o en la land'o. Nom'o li'a est'os son'ant'a en ĉies buŝ'o'j. De ili de'pend'as, ke tio okaz'u pli fru'e...

Se la amas'o per li'a per'o trans'ir'us sub ili'a'n influ'o'n, la sen'de'pend'ec'o est'us jam du'on'e akir'it'a. Romo ne hav'as grand'a'j'n profit'o'j'n el la land'o mal'riĉ'a, mult'foj'e jam rab'it'a kaj tiel mal'proksim'a. La Land'estr'o'j en'glut'as grand'a'j'n sum'o'j'n kaj oft'e est'as mal'kaŝ'at'a'j ili'a'j mensog'o'j. Por Romo cert'e mal'oportun'a est'as la akir'aĵ'o, kaj ver'ŝajn'e ĝi ne dis'verŝ'us sang'o'n por ten'i ĝi'n en si'a'j man'o'j. Ceter'e oni pov'us inter'konsent'i. Por tio tamen, por mov'ig'i la amas'o'j'n en tiu'n direkt'o'n, oni bezon'as estr'o'n. Tiu estr'o pov'as est'i nur tia hom'o, kiel rabbi...

Sed tia estr'o dev'us ili'n absolut'e obe'i. Rabbi est'as hom'o el la amas'o; li est'as tamen laŭ la rakont'o — intelekt'o ne sub'iĝ'ant'a facil'e al direkt'ad'o de ali'a'j person'o'j. Sed li est'as jun'a! La jun'ec'o for'ig'as mult'a'j'n mal'facil'aĵ'o'j'n. Rabbi est'as hom'o simpl'a, al kiu dev'us plaĉ'i la inter'rilat'o'j kun la plej alt'a'j afer'o'j, se ili al'vok'us li'n al si'a'j cel'o'j!

La popol'o atend'as Meŝjaĥ-on kaj direkt'as la okul'o'j'n al rabbi. Li'a'j far'o'j parol'as mult'e. Kvankam Kajafas tio'n ne kred'as kaj la jun'a rabbi ankaŭ tio'n ne kred'as, kaj ĉiu'okaz'e ne dev'us tio'n kred'i, kun la popol'o tamen la afer'o prezent'as si'n ali'manier'e. La popol'o dev'as kred'i tio'n, kio est'as bezon'a, sed ne tio'n, kio est'as ver'a. La popol'o pov'as kred'i, ke rabbi est'as Meŝjaĥ.

Al tiu ĉi hom'o turn'is la atent'o'n Suten. Per tio li pruv'is, ke li posed'as la okul'o'j'n escept'e vigl'a'j'n kaj ke li est'as destin'it'a al plen'um'o de grav'a'j ag'o'j. Li do mem parol'u la ceter'o'n.

Ek'reg'is profund'a silent'o, ĉar ĉiu'j ek'sent'is, ke la afer'o hav'as ekster'ordinar'a'n karakter'o'n kaj postul'as mult'a'n atent'o'n por la pri'juĝ'o.

Suten komenc'is rakont'i, ke de long'a temp'o li esplor'is la paŝ'o'j'n de rabbi kaj li'n jam iom ek'kon'is. Li cit'is mult'a'j'n ekzempl'o'j'n de la influ'o, kia'n hav'as rabbi, kaj konfes'is, ke li est'as cert'e la plej kapabl'a intelekt'o ekster la mur'o'j.

Li'a parol'o est'as frap'ant'a, kvankam mal'long'a. Kie'n ajn li turn'as la okul'o'j'n, el'kresk'as amas'eg'o'j, kvazaŭ el sub la ter'o, kaj sekv'as li'n. Li akir'is de la egiptaj kurac'ist'o'j la art'o'n met'i la man'o'j'n kaj hav'as fort'a'n okul'o'n. Suten vid'is per propr'a'j okul'o'j, kiel unu'foj'e sub li'a rigard'o sek'iĝ'is fig'uj'o.

Sed li est'as simpl'ul'o. Kiam ĉirkaŭ'as li'n la amas'o'j, li posed'as la mem'konsci'o'n. Oni ne sci'as tamen, kiel li ag'us, se li star'iĝ'us antaŭ ili'a kun'ven'o.

Li dev'as dezir'eg'i la estr'ec'o'n, ĉar per si'a'j far'o'j part'e li ĝi'n jam ek'posed'is. Estr'ec'o li'a est'as jam grand'a — kaj tie Suten komenc'is parol'i mok'plen'e — ebl'e ĝi ne tra'ir'us la urb'a'j'n pord'eg'o'j'n kaj tial tiu'j'n pord'eg'o'j'n evit'as; sed invit'it'a ĝi kurb'iĝ'os, apud ni ĝi el'kresk'os kaj jam re'ven'e ne penetr'os tra tiu'j ĉi pord'eg'o'j.

Pro tio do est'as nepr'a bezon'o li'n nun'e akir'i. Suten demand'as la ĉe'est'ant'o'j'n, ĉu ili konsent'as je tio.

La ĉe'est'ant'o'j komenc'is murmur'i inter si kaj turn'is la okul'o'j'n al Kajafas. Tiu ĉi klar'e kaj preciz'e konfes'is, ke la akir'o de rabbi est'as afer'o tre'eg'e grav'a. La kun'ven'int'ar'o jes'is.

Tiam Suten pren'is re'e la voĉ'o'n kaj demand'is, ĉu la ĉe'est'ant'o'j permes'as al li inter'konsent'i kun rabbi, aŭ ne. Kaj se ili pli mult'e konfid'us al iu ali'a, ili dir'u la nom'o'n.

Kajafas don'is sign'o'n per la man'o, dezir'ant'e respond'i. Oni ek'silent'is, kaj li parol'is tia'manier'e.

La afer'o, kiu'n ili pri'pens'as, est'as egal'e grav'a, kiel danĝer'a. Grav'a, ĉar ĝi ig'as esper'i; danĝer'a, ĉar ĝi minac'as per proskripci'o. Kiu est'as fin'e tiu ĉi rabbi, tio'n neni'u cert'e sci'as. Tial do est'as neces'a escept'a si'n'gard'em'o. Suten ir'as kun li parol'i. Sed li nun'e parol'u kun li nur si'a'flank'e, kiel vir'o eminent'a, sed ne kiel ili'a reprezent'ant'o. Se la afer'o ne prosper'os, la sekret'o dron'os inter du par'o'j da okul'o'j; en la plej mal'bon'a okaz'o el'met'os si'n al danĝer'o sol'e Suten. Se tamen la afer'o ir'os bon'e, tiam est'os temp'o kun'ven'i de'nov'e kaj esplor'i la plu'a'j'n sekv'o'j'n.

La kun'ven'int'o'j konsent'is je tio unu'voĉ'e.

Suten est'is vetur'ont'a jam la sekv'ont'a'n tag'o'n. Fru'maten'e Kajafas al'vok'is li'n ankoraŭ unu'foj'e ĉe si'n kaj proviz'is per divers'a'j avert'o'j.

Li tim'is, ĉu Suten taŭg'as por tiu task'o. Li kon'is li'n de la infan'aĝ'o, kon'is li'a'j'n prefer'o'j'n kaj mank'o'j'n. La prefer'o'j est'is grand'a'j, sed ankaŭ la mank'o'j grav'a'j. Suten ne est'is kapabl'a diven'i la karakter'o'j'n. De la plej jun'ec'a'j jar'o'j li vid'is la hipokrit'ec'o'n kaj ĉes'is kred'i al la virt'o. Li konfes'ad'as tio'n ĉi mal'kaŝ'e kaj nur la person'a'j rilat'o'j ŝirm'is li'n kontraŭ la publik'a mal'laŭd'o, kiu ĉiu'n ali'a'n cert'e ne est'us evit'int'a. Suten opini'is, ke ĉiu'n hom'o'n oni pov'as aĉet'i; li mem ja aĉet'ad'is ĉio'n: rilat'o'j'n, amik'ec'o'n, fidel'ec'o'n, eĉ am'o'n profund'a'n. Kajafas ne ne'is tio'n princip'e, sed ŝajn'is al li, ke trov'iĝ'as escept'o'j, ke ia'foj'e en jun'a'j hom'o'j ek'aper'as mal'ŝat'ad'o de la riĉ'ec'o kaj eĉ de la estr'ec'o kaj influ'o'j. Kaj rabbi est'is ankoraŭ jun'a. Sed koncern'e la jar'o'j'n li est'is preskaŭ sam'aĝ'a kun Suten kaj por la sam'aĝ'ul'o'j facil'e est'as inter'konsent'i. Sed du'a'flank'e divid'as ili'n re'e la de'ven'o kaj la mond'o, en kiu ili eduk'iĝ'ad'is. Mult'o, grand'a mult'o da dub'o'j ven'is en la kap'o'n de Kajafas.

Suten aŭskult'ant'e li'a'j'n admon'o'j'n, kurb'ig'is la vizaĝ'o'n mok'rid'e. Kiam Kajafas komenc'is parol'i pri la nobl'ec'o, li al'rigard'is tiel atent'e li'a'j'n okul'o'j'n, ke tiu en'met'is la fingr'o'n en la buŝ'o'n, kaj komenc'is el'tir'ad'i el inter la dent'o'j la rest'o'j'n de l’ manĝ'aĵ'o'j, rigard'ant'e la mur'o'j'n. Suten sci'is, kio'n li intenc'is. En fund'o de l’ anim'o li hav'is jam la tut'a'n plan'o'n pret'a, la plan'o'n pli larĝ'a'n kaj pli profund'e'n cel'ant'a'n, ol la plan'o de Kajafas. En tiu plan'o rabbi dev'is est'i pord'o, tra kiu oni en'ir'as la konstru'aĵ'o'n. Sed ne Kajafas est'is en'ir'ont'a tra tiu ĉi pord'o.

En la nun'a'j rilat'o'j pli sufok'e est'is al Suten, ol eĉ al Kajafas, ol al ĉiu'j kun'e. Suten sent'is en si fort'o'n por komenc'i la milit'o'n kontraŭ grand'a part'o de l’ mond'o; mank'is nur al li il'o milit'a. Tiu il'o est'is far'iĝ'ont'a la rabbi; Kajafas — pov'is en ekstrem'a okaz'o tiu'n il'o'n ben'i, se li vol'us... Li est'is jam hom'o pas'int'a!

Ili ĉiu'j est'is laŭ Suten pas'int'a'j. La tut'a Sinhedriono, la tut'a pastr'ar'o, tut'a aristokrat'ar'o, eĉ la scienc'ul'o'j!

Suten sci'is, ke part'o de tiu ĉi mal'ben'o pez'as ankaŭ sur li. Li sol'a hav'is ĉi tiu'n konsci'o'n. Ĉiu'j ceter'a'j est'is blind'a'j.

Sed tiu'j'n sent'o'j'n li ne el'ig'is el la profund'o de l’ kor'o sur la vizaĝ'o'n, kiu post mal'long'a rid'et'o est'is re'e mal'varm'a kaj sen'esprim'a, kiel ne'sur'skrib'it'a pergamen'o. Kajafas ripet'is kun akcent'o ĉiu'n admon'o'n kaj fin'e komenc'is kares'i Suten-on sur la vang'o'j kaj dir'is:

— Memor'u pri'pens'i ĉiu'n paŝ'o'n, antaŭ ol decid'i. Memor'u prefer'e prokrast'i ol ag'i. Memor'u prefer'e silent'i ol parol'i; prefer'e neni'o'n far'i ol far'i mal'bon'e...

Suten komenc'is jam mal'pacienc'iĝ'i. Sed Kajafas ankoraŭ li'n ne el'las'is:

— Ek'kon'u li'n. Esplor'u, kio'n li vol'as. Tra'penetr'u li'n, kio li'n flat'as. Tra'rigard'u li'n, antaŭ ol kun li parol'i...

Subit'e li inter'romp'is, al'rigard'is li'n kaj am'e ĉirkaŭ'pren'is:

— Vi est'os iam la ĉef'pastr'o!

Suten en li'a'j brak'o'j de'turn'is la vizaĝ'o'n, ne pov'ant'e de'ten'i mok'rid'et'o'n. La du'pint'a ĉap'o ŝajn'is al li efektiv'e ind'a por la kap'o de Kajafas. Li komenc'is jam rev'i pri la ĉap'o kun or'a'j sag'o'j.

Kajafas, parol'ant'a pri la du'pint'a ĉap'o, ŝajn'is al li est'i hom'o blind'a kaj tut'e pas'int'a.

Sed li dis'iĝ'is de li, kiel de la plej grand'a saĝ'ul'o kaj ĉef'o de si'a naci'o. Li ir'is hejm'e'n kaj post unu hor'o est'is jam ekster la pord'eg'o'j de l’ urb'o.

La sam'a'n tag'o'n vesper'e Annas ven'is al Kajafas. Ili komenc'is inter'parol'i pri la vojaĝ'o de Suten.

Annas laŭd'is mult'e la saĝ'o'n de tiu ĉi jun'a hom'o kaj sku'is la kap'o'n al ĉiu'j flank'o'j. Kajafas grat'is per la fingr'o'j inter la dent'o'j kaj dir'is mal'long'e:

— Suten hav'as vizaĝ'o'n sur vizaĝ'o.

Annas lev'is pro ek'mir'o la man'o'j'n kaj mal'ferm'is la buŝ'o'n. Kajafas ek'klak'is kelk'foj'e per la lang'o je la palat'o kaj dent'o'j kaj daŭr'ig'is:

— Mi dir'is, ke li hav'as vizaĝ'o'n sur vizaĝ'o. La ekster'a vizaĝ'o est'as de ni kon'at'a; sed la sub'a'n ni ne vid'is. Al mi ŝajn'as, ke tiu sub'a vizaĝ'o est'as ali'a.

Ek'reg'is silent'o, dum kiu Annas mal'lev'is la kap'o'n kaj grat'is la orel'o'n. Kaj Kajafas ek'murmur'is kvazaŭ al si:

— Kiu sci'as, ĉu ne est'as grand'a feliĉ'o por ni, ke Suten ne posed'as la talent'o'n de tiu rabbi!

Annas re'e lev'is la kap'o'n kaj Kajafas al'don'is:

— Ĉar se li posed'us la talent'o'j'n de rabbi, tiam ne li venad'us al ni'a'j kun'ven'o'j, sed ni al li'a'j...

Annas ankoraŭ ne pov'is kompren'i kaj rigard'is per demand'a'j okul'o'j Kajafas-on, kiu fin'is:

— Li ne por ni ir'is inter'konsent'i kun ĉi tiu rabbi. Li ir'is parol'i por si. Sed li tro'kalkul'is. Ĝis kiam mi viv'os, ni ne est'os ven'ant'a'j al li'a'j kun'ven'o'j! Sur mi'a mal'dekstr'a man'plat'o est'as skrib'it'e, ke mi viv'os pli long'e ol tiu'j, kun kiu'j mi dev'as ag'i si'n'gard'em'e!

Annas respond'is mal'trankvil'e:

— Do ebl'e li prefer'e ne ir'u parol'i kun rabbi?

Kajafas ek'rid'et'is:

— Li parol'u kaj al'konduk'u li'n tie'n ĉi. Ĉar de tiam ne li sol'a est'os kun li inter'parol'ant'a!

Ili dis'iĝ'is.

Jordan'o sang'e bril'is en la sub'ir'ant'a sun'o. Ĝi'a'j akv'o'j rul'iĝ'is tra la frukt'o'don'a val'o, sur kiu kresk'is palm'o'j, fig'uj'o'j kaj oliv'arb'o'j. Tie est'is kvazaŭ bel'eg'a ĝarden'o, land'o promes'it'a, kie ebl'e neniam larm'o nebul'ig'is la okul'o'n kaj la ter'a dolor'o neniam pov'is la kor'o'n ating'i.

Sur la dekstr'a bord'o star'is ar'et'o da hom'o'j kaj rigard'is mal'proksim'iĝ'ant'a'n vir'o'n, kiu ir'is kun la kap'o mal'lev'it'a kvazaŭ en grand'a en'pens'iĝ'o. Tio est'is la jun'a rabbi.

Li'a vest'o blank'e bril'is long'e inter la verd'aĵ'o. For'ir'ant'e de la river'o, li paŝ'is komenc'e per la voj'et'o, konduk'ant'a Jeriĥ'o'n-on, sed baldaŭ li si'n direkt'is dekstr'e'n. La arb'o'j far'iĝ'is mal'pli dens'a'j kaj la verd'aĵ'o mal'pli oft'a. Fin'e la arb'o'j kaj la verd'aĵ'o tut'e mal'aper'is kaj komenc'iĝ'is la dezert'o.

La ter'o, altern'e rok- kaj sabl'o'plen'a, posed'is la flav'ec'o'n mal'hel'ig'it'a'n. Proksim'e vid'iĝ'is polv'o'kolor'a'j alt'aĵ'o'j. Kiam rabbi en'ir'is inter la rok'o'j'n, eĥ'o de li'a'j paŝ'o'j aŭd'iĝ'is surd'e, kvazaŭ iu per man'plat'o bat'is la mont'flank'o'n. Post'e la rok'o'j iom dis'iĝ'is, aper'is profund'aĵ'o'j, abism'o'j kaj post ili dekliv'a pint'o.

Dum'e la sun'o sub'ir'is kaj la krepusk'o fal'is inter la rok'o'j'n. La profund'aĵ'o'j far'iĝ'is simil'a'j al nigr'a'j makul'o'j. Nur la pint'o bril'is ankoraŭ purpur'e. Rabbi direkt'is si'a'j'n paŝ'o'j'n en tiu'n flank'o'n.

Ir'ant'e li ne unu'foj'e lev'is la kap'o'n, nur rigard'is la ter'o'n. Ia'foj'e el sub li'a'j pied'o'j el'kur'is lacert'o, jen ek'ŝancel'iĝ'is sur la flug'il'o'j verd'a bazilisk'o, jen serpent'o ek'sibl'is, jen agl'o alt'e en la aer'o ek'grak'is.

La supr'e'n'ir'o est'is lac'ig'a. Ŝvit'o flu'is de li'a frunt'o super la vang'o'j sur la barb'o'n. Li spir'is rapid'e, ne halt'ant'e. La ruĝ'o for'ir'is el la rok'o, kaj la pint'o ek'dron'is en krepusk'o. Rabbi komenc'is paŝ'i pli mal'rapid'e, ĉar la akr'a'j ŝton'o'j pov'is en la mal'lum'o vund'i li'a'j'n pied'o'j'n.

Fin'e li halt'is sur la supr'o kaj sid'iĝ'is. Tiam li ĉirkaŭ'rigard'is la ter'o'n kaj la ĉiel'o'n.

La ter'o ek'dron'is jam tut'e en la nokt'a'j krepusk'o'j; sur la ĉiel'o bril'is kaj flagr'is la stel'o'j. Rabbi rigard'is tiu'j'n stel'o'j'n, li'a brust'o ŝvel'iĝ'is kaj li sent'is strang'a'n ekscit'iĝ'o'n de l’ spirit'o.

Ŝajn'is al li, ke la vast'a ter'o est'as ŝip'o kaj la mont'et'o la plej supr'a lok'o sur tiu ŝip'o, de kiu la estr'o don'as la ordon'o'j'n al la rem'ist'o'j kaj al la direkt'il'ist'o, kie'n ili dev'as naĝ'i. Li sent'is, ke li sol'a en tiu moment'o, mal'dorm'ant'e sur tiu ŝip'o, pri'pens'as la voj'o'n, sur kiu la ŝip'o est'os naĝ'ant'a tra la akv'o'j de l’ mond'o, kaj ke li'a voĉ'o, kiam ĝi aŭd'iĝ'os, est'os obe'at'a de ĉiu'j rem'ist'o'j kaj direkt'il'ist'o'j. Li'a voĉ'o ĉerp'is la fort'o'n el tiu bril'et'ant'a ĉiel'o, el tiu'j stel'o'j flagr'ant'a'j kaj el ĉio ĉi, kio est'is supr'e kaj sub'e. Kaj kvankam reg'is la nokt'o, kvankam la sun'a hel'ec'o esting'iĝ'is, li vid'is per si'a'j okul'o'j mal'proksim'e'n, vid'is mal'proksim'a'j'n okaz'aĵ'o'j'n kaj kompren'is ili'a'n signif'o'n.

Li rigard'is re'e ter'e'n, kaj en rigard'o li'a est'is grand'a am'o kaj profund'a sent'o de kompat'o. Tra la dens'a nokt'a krepusk'o li vid'is ĉio'n, kio dum la sen'sun'a temp'o okaz'ad'is. Li vid'is do la dorm'ant'a'j'n en la dom'o'j amas'o'j'n kaj dorm'ant'a'j'n sur la herb'ej'o'j paŝt'ist'o'j'n. Li vid'is plu'e la sen'hejm'ul'o'j'n kaj la viv'ant'o'j'n en sol'ec'o pro la nigr'a'j makul'o'j kaj pro la ulcer'o'j epidemi'a'j.

Kaj li rigard'is pli profund'e'n: li direkt'is la okul'o'j'n en la kor'o'j'n kaj en la spirit'o'j'n de l’ dorm'ant'a'j amas'o'j. Rigard'ant'e li ne ek'trem'is pro tio, kio'n li vid'is. Kaj kvankam larm'o'j bril'is en li'a'j okul'o'j, tamen li konsol'iĝ'is.

La kor'o'j de tiu'j amas'o'j est'is simpl'a'j kaj la spirit'o'j ne'dezir'em'a'j; sed la man'o'j trem'is pro pen'o kaj la mal'sat'o tord'is ili'a'j'n intest'o'j'n.

Do li ne vol'is ili'n juĝ'i, sed dezir'is port'i al ili pli'facil'ig'o'n, konsol'o'n, for'viŝ'o'n de la larm'o'j, pli'fort'ig'o'n de la spirit'o'j...

Subit'e ek'ŝajn'is al li, ke iu post li halt'is. Li ĉirkaŭ'rigard'is.

En la nokt'a krepusk'o sur la mont'pint'o tuj apud li vid'iĝ'is mal'preciz'e vir'o kun mal'hel'a vizaĝ'o kaj bril'ant'a'j okul'o'j. Li observ'is rabbi-n kaj silent'is.

Vir'o'n tiu'n li vid'is jam kelk'foj'e. De'post ia temp'o li sekv'is la amas'o'j'n, kiu'j akompan'is rabbi-n de urb'o al urb'o. Ĉiu dezir'is ek'tuŝ'i la vest'o'j'n de l’ instru'ist'o; li neniam al'proksim'iĝ'is. Ĉiu pet'is konsil'o'j'n aŭ mal'kovr'is si'a'j'n vund'o'j'n; li silent'is kaj ten'is si'n en mal'proksim'o.

Rabbi ne al'vok'is li'n. Li tamen sekv'is. Sekv'is tra urb'o'j, tra lag'bord'o'j, tra la val'o de Jordan'o, tra land'o dezert'a kaj supr'e'n'ir'is post li la mont'o'n.

Li al'proksim'iĝ'is nur dum la sol'ec'o.

Long'e li observ'is rabbi-n, fin'e sid'iĝ'is apud li kaj ek'parol'is. Rabbi aŭskult'is li'a'j'n vort'o'j'n ne inter'romp'ant'e li'n. Kaj li rakont'is pri la ter'o, vast'iĝ'ant'a sub'e, pri la amas'o'j dorm'ant'a'j kaj ili'a mizer'o. Post'e li konfes'is, ke li est'as hom'o mult'pov'a, sed la riĉ'ec'o ne ĝoj'ig'is li'n. Li las'is si'a'j'n hav'o'j'n mal'proksim'e kaj post'e sekv'is rabbi-n, por ek'kon'i, kio'n li pens'as kaj far'as.

Kaj li ek'vid'is, ke rabbi plen'um'as ag'o'j'n ekster'ordinar'a'j'n, kiu'j mir'ig'as la simpl'ul'o'j'n. Sed li ne mir'as. Ĉar rabbi far'is mult'e, ne tuŝ'is tamen la plej grav'a'n afer'o'n.

Li for'ig'as la dolor'o'n. Sed tiu dolor'o re'ven'os. Li for'viŝ'as larm'o'j'n; sed la ali'a'j aper'os en la okul'o'j kaj flu'os sur la vizaĝ'o'n. Li lev'as la fal'ant'o'j'n; sed ili fal'os re'e sub la pez'o de l’ prem'o.

Li vid'is, kiel si'a'temp'e rabbi al'rigard'is la fig'uj'o'n, kiu sub tiu ĉi ard'ant'a rigard'o sek'iĝ'is. Li kred'as, ke se rabbi rigard'us sur tiu'n ĉi sen'frukt'a'n rok'o'n, tiam el'kresk'us sur ĝi cedr'o. Sed rabbi ne dezir'as uz'ad'i si'a'n fort'o'n por la sur'ter'a bon'o de la popol'o...

Kaj la popol'o sufer'as kaj atend'as. Rabbi est'as paŝt'ist'o: kial li si'a'n ar'o'n ne sat'ig'os? Rabbi est'as gard'ist'o: kial li en'las'as tra la pord'o mal'sat'o'n, mizer'o'n kaj — Roman'o'j'n?

Sat'ig'u la buŝ'o'n, kaj la man'o'j ne est'os avid'ant'a'j la fremd'a'n bon'o'n. Trankvil'ig'u la intest'o'j'n, kaj la lip'o'j ne est'os ofend'ant'a'j la ordon'o'j'n de profet'o'j kaj saĝ'ul'o'j. Fort'a vi est'as, direkt'u la pupil'o'n al la sen'frukt'a ter'o, por ke ĉiu ŝton'o ŝanĝ'iĝ'u en pan'o'n kaj ĉiu ter'bul'o en nobl'a'n metal'o'n; kaj al tiu pan'o kaj al tiu metal'o etend'u la man'o'n nur vi'a popol'o!...

Dir'int'e tio'n li etend'is la brak'o'j'n al la val'o'j.

Rabbi kaŝ'is en la man'plat'o'j la vizaĝ'o'n kaj aŭskult'is, kiel li daŭr'iĝ'is plu'e kun ĉiam pli kaj pli grand'a fajr'o, kvankam li'a okul'o est'is mal'varm'a. Rabbi-n ek'reg'is mal'agrabl'a sent'o kaj li dir'is:

— Vi turment'as mi'n. For'ir'u!

Sur la horizont'o aper'is ruĝ'a lun'korn'o. La ĉirkaŭ'aĵ'o far'iĝ'is ankoraŭ pli mal'gaj'a.

La bril'o fal'is sur la vizaĝ'o'n de rabbi kaj sur la vizaĝ'o'n de tiu vir'o, kiu ek'silent'is, sed ne for'ir'is.

Rabbi konstant'e kaŝ'is la vizaĝ'o'n en la man'o'j kaj li'a'j pens'o'j for'kur'is mal'proksim'e'n de la mont'supr'o, sur kiu li sid'is, kaj de la vir'o, kiu ne de'turn'is de li la okul'o'j'n.

Li pens'is, kaj en li'a en'pens'iĝ'o komenc'is li'n ĉirkaŭ'pren'i grand'a mal'ĝoj'o pro la mizer'o de tiu ĉi mond'o. Tiam tiu vir'o ek'murmur'is de'nov'e:

— Vi kompat'as per la kor'o, sed ne per la saĝ'o. Ĝis cert'a temp'o vi est'os nutr'ant'a per grandioz'a'j vort'o'j.

Tiam rabbi ek'koler'is, turn'is la brul'ant'a'j'n okul'o'j'n al tiu vir'o, kiu kaŝ'is la kap'o'n en la brak'o'j, lev'iĝ'is, for'ir'is de la mont'o kaj mal'aper'is en mal'lum'o'j.

Rabbi ek'spir'is. Ŝajn'is al li, ke kun tiu vir'o for'flu'is ia nub'o, kiu kovr'is la ter'o'n. La lun'o ir'is supr'e'n kaj iom hel'ig'is la dezert'o'n. La nokt'a bird'ar'o komenc'is rond'flug'i super la mont'o'j. Tie kaj ie aŭd'iĝ'is grak'ad'o. Rabbi-n ĉirkaŭ'is mal'trankvil'ec'o.

La griz'a lun'korn'o ek'pend'is sur la ĉiel'o kaj post'e komenc'is re'e mal'lev'iĝ'i al la ter'o. Ĝi ruĝ'et'iĝ'is, fin'e ek'brul'is kiel flam'o de torĉ'o. La dezert'o far'iĝ'is ĉiam pli mal'gaj'a. Rabbi lev'iĝ'is, mal'supr'e'n'ir'is de la pint'o kaj komenc'is rond'ir'i inter la rok'o'j.

La mal'trankvil'ec'o kresk'is en li konstant'e. Li vid'is antaŭ si kvazaŭ voj'o'n pend'ant'a'n en la aer'o. Ĝi est'is dekliv'a, dorn'o'plen'a, sur'ŝut'it'a per gruz'o'j de akr'a'j ŝton'o'j. Ŝajn'is al li, ke li vid'as mal'antaŭ si en la ombr'o'form'o'j mult'e'nombr'a'j'n hom'amas'o'j'n, ke li montr'as al ili tiu'n terur'a'n voj'o'n, mem ir'as antaŭ'e'n, ke la amas'o'j kun tim'o for'iĝ'as, ke neni'u li'n sekv'as...

Jen re'e ŝajn'is al li, ke ia mar'o super'akv'ig'as la dezert'o'n, kaj li kun la ombr'a'j amas'o'j star'as sur la bord'o. Li star'ig'as la pied'o'j'n sur la ond'o'j, paŝ'as sur la akv'o'turn'o'j; la ombr'o'j kun etend'it'a'j man'o'j ĵet'as si'n post li. Sed sub ili'a'j pied'o'j dis'iĝ'as la mov'iĝ'em'a'j akv'o'j, la amas'o'j en'fal'as, dron'as...

Blank'a tag'iĝ'o for'tim'ig'is la vizi'o'j'n. Rabbi ĉirkaŭ'rigard'is, kaj post'e, erar'ig'ant'e la discipl'o'j'n pri la voj'o, komenc'is tra'ir'ad'i la land'o'n, kie li ankoraŭ ne est'is kon'at'a, urb'o'j'n, kie li ankoraŭ ne predik'is, nek san'ig'ad'is. Li observ'is atent'e la hom'o'j'n kaj ili'a'n viv'o'n. Jam krepusk'iĝ'is, kiam li halt'is antaŭ Jeruŝalaim.

Li preter'paŝ'is la gard'ist'o'j'n ĉe la pord'eg'o kaj en'ir'is la strat'et'o'j'n. La amas'o'j vag'ad'is ĉie; li observ'is ili'n kaj pen'is memor'fiks'i ĉio'n, kio'n li vid'is. Post'e li preter'paŝ'is la palac'o'j'n de riĉ'ul'o'j kaj de'nombr'is grand'a'n kvant'o'n da ili. Post'e li preter'paŝ'is la dom'eg'o'n, en kiu star'is part'o de l’ soldat'ar'o, destin'it'a por la gard'ad'o de l’ urb'o. Fin'e li ek'vid'is ses'dek tur'o'j'n de la fortik'aĵ'o'j kaj la vag'ant'a'j'n sur la mur'o'j posten'o'j'n. Li ek'vid'is potenc'o'n kaj riĉ'ec'o'n, tiu'j'n ĉi fort'o'j'n mond'reg'ant'a'j'n kaj dikt'ant'a'j'n la leĝ'o'j'n, laŭ kiu'j la hom'a gent'o est'is viv'ont'a. Post'e li tra'paŝ'is la palac'o'n de la Land'estr'o, reprezent'ant'o de l’ Roma potenc'o. Tiam tiu ĉef'urb'a bru'eg'o, tiu'j bel'eg'a'j dom'o'j de la riĉ'ul'o'j, tiu'j milit'ist'ar'o'j, tiu'j fortik'aĵ'a'j tur'o'j, ĉio ĉi ek'ŝajn'is al li ia mont'o, kiu kuŝ'iĝ'is sur li'a voj'o, mont'o, kiu'n li antaŭ'e ne vid'is, pri kiu li neniam pens'is apud la lag'bord'o'j, predik'ant'e al la simpl'ul'a amas'o, san'ig'ant'e la mal'san'ul'o'j'n kaj fort'ig'ant'e la fal'int'o'j'n. Ek'reg'is li'n grand'a mal'ĝoj'o; li direkt'is si'a'j'n paŝ'o'j'n al la templ'o, en'ir'is sur ĝi'a'n tegment'o'n kaj tie ek'plor'is. Kaj jam la nokt'o kovr'is la urb'o'n.

Sur la ĉiel'o ne bril'is stel'o'j. Mal'hel'a'j nub'o'j kovr'is la blu'aĵ'o'n. Ĉirkaŭ'e est'is mal'gaj'e, terur'e. La surd'a templ'o far'is impres'o'n prem'eg'ant'a'n. Rabbi mal'lev'is la vizaĝ'o'n al la mur'o kaj li'a'j larm'o'j flu'is sur ĝi.

Tiam aŭd'iĝ'is mal'antaŭ li flustr'ad'o.

— Vi ne obe'is mi'n... Ne kred'is al mi'a'j vort'o'j... Vi tra'ir'is la land'o'n de la dezert'o ĝis la mur'o'j de l’ templ'o kaj la larm'o'j ek'flu'is el vi'a'j okul'o'j... Sed ali'e vi ankoraŭ plor'os!

Re'e star'is mal'antaŭ li tiu vir'o. Rabbi ek'kon'is li'a'n voĉ'o'n, sed ne turn'is la kap'o'n al li. Kaj tiu daŭr'ig'is plu'e:

— Mal'fort'a vi est'as... Pli mal'fort'a, ol vi pens'is... Dub'o mord'as vi'a'n anim'o'n... Ĉu vi vid'is la gvardi'o'n kaj la palac'o'n de la Land'estr'o?... Ĉu vi vid'is ni'a'j'n loĝ'ej'o'j'n!... Kio'n vi signif'as kaj kio'n far'i vi pov'os?!...

Rabbi komenc'is trem'i. La flustr'ad'o kresk'is en la mal'lum'o'j.

— Ankoraŭ dek mil mizer'eg'ul'o'j sekv'os vi'n... Ankoraŭ du'a dek'mil'o da kripl'ul'o'j etend'os al vi la mal'san'a'j'n brak'o'j'n... Kaj kio post'e? Kio plu'e?!...

— En la sag'uj'o de bon'intenc'o'j vi'a'j mank'as sag'o'j... Ebl'e malgraŭ tio la almoz'ul'a'j amas'o'j ne dors'turn'os si'n de vi... Sed vi mem — kio'n vi far'os plu'e?... Tio est'as por mal'san'ul'o'j kaj blind'ul'o'j, tio por mizer'ul'o'j... Sed por hom'o'j san'a'j, kompren'ant'a'j la viv'o'n kaj ne pov'ant'a'j mort'i?... Kaj se vi anonc'as la regn'o'n ne de tiu ĉi mond'o, kial vi ven'is?... Ĉu kompren'os vi'n la viv'ant'o'j kaj sekv'os vi'n?... Rev'em'ul'o vi est'as! Rigard'u mal'supr'e'n el la alt'aĵ'o'j de tiu ĉi templ'o! En mal'esper'o ĵet'u vi'n per krani'o kontraŭ la rok'o'j, kaj se Adojnoj’ destin'is vi'n kaj kiel il'o'n vi'n elekt'is, tiam tie profund'e atend'os vi'n la brak'o'j anĝel'a'j, kiu'j vi'n pren'os kaj delikat'e star'ig'os sur la ter'o, ho rev'em'ul'o!...

Rabbi turn'is si'n en tiu'n flank'o'n, de kie flu'is la murmur'o, kaj ek'rigard'is. En la krepusk'o vid'iĝ'is mal'preciz'e la figur'o kun bril'ant'a'j okul'o'j. Ĝi pen'is per rigard'o kontraŭ'star'i al rabbi, sed post moment'o mal'lev'int'e tiu'j'n bril'ant'a'j'n okul'o'j'n ĝi turn'is si'n al la ŝtup'ar'o kaj mal'aper'is en krepusk'o.

Rabbi for'kur'is el la urb'o.

La nokt'o renkont'is li'n re'e en la dezert'o, en kiu li rond'ir'is pro la distr'iĝ'o de l’ pens'o'j. Pas'is maten'o'j kaj vesper'o'j kaj li, ne tuŝ'ant'e manĝ'aĵ'o'j'n, vag'is inter la rok'fend'o'j, apog'is ia'foj'e la frunt'o'n kontraŭ la rok'ŝton'o'j kaj dron'is en en'pens'iĝ'o.

Sed dum unu nokt'o li sur'ir'is re'e tiu'n dekliv'a'n supr'o'n. En la sam'a moment'o tiu vir'o aper'is ĉe li'a flank'o.

La lun'o mal'kovr'is tut'a'n si'a'n ŝild'o'n. Ĝi'a bril'o super'verŝ'is la dezert'o'n ĝis la rand'o'j de l’ horizont'o, sur kiu nigr'is palm'a arb'ar'o.

Tiam la vir'o turn'is la bril'ant'a'j'n okul'o'j'n al rabbi kaj, etend'int'e ambaŭ man'o'j'n al mal'proksim'o, dir'is per fort'a voĉ'o:

— Mi al'parol'is vi'n du'foj'e, sed vi ne obe'is mi'n... Vi observ'is propr'a'okul'e la land'o'n vast'iĝ'ant'a'n inter la dezert'o kaj la mur'o'j de l’ Sankt'a Kastel'o... Ebl'e jam nun'e vi kompren'is, kio est'as la mond'o kaj kio dev'as est'i tiu'j, kiu'j vol'as ĝi'n reg'i... Observ'u ankoraŭ kaj pri'pens'u!

Rabbi rigard'is la mal'proksim'o'n. Kaj la vir'o daŭr'ig'is:

— Vid'u tiu'j'n val'o'j'n, urb'o'j'n, fortik'aĵ'o'j'n, gard'ist'o'j'n... Vid'u tiu'j'n amas'o'j'n nud'a'j'n kaj vest'it'a'j'n, mizer'a'j'n kaj riĉ'a'j'n... Vid'u tiu'j'n tend'o'j'n, palac'o'j'n kaj kastel'o'j'n... Ĉio ĉi kuŝ'iĝ'os ĉe vi'a'j pied'o'j, ĉio obe'ad'os vi'n, se vi mi'n sekv'os!

Rabbi sulk'ig'is la frunt'o'n.

— Mi don'os al vi la estr'ec'o'n super ĉio ĉi, ĉu vi aŭd'as? Mi don'os la reg'ad'o'n super tiu'j ter'o'j kaj super tiu'j gent'o'j!... Klin'iĝ'u al mi! Far'u, kio'n mi ordon'os! Obe'ad'u mi'n!

Sed rabbi jam ek'tuŝ'is li'n per si'a rigard'o kaj, lev'int'e fier'e la kap'o'n, ek'tondr'is:

— For, tent'ist'o! Estr'o vi est'as de mal'sat'o kaj soif'o, vip'i vi pov'as mizer'o'n, sed la hom'a'n anim'o'n vi ne jung'os! For!

Kaj li rest'is sol'a sur la mont'a supr'o.

Post monat'o Kajafas sid'is dum bel'a post'tag'mez'o en la ĝarden'o kaj al la mal'plej jun'a fil'o dikt'is leter'o'n al iu komerc'ist'o en Romo, kiam oni sci'ig'is li'n, ke ven'is Suten kaj dezir'as li'n vid'i.

Kajafas inter'romp'is tuj la labor'o'n, la fil'o'n for'send'is kaj ordon'is konduk'i Suten-on en la loĝ'ej'o'n, kie'n li baldaŭ mem ven'is.

Suten est'is en mal'bon'a humor'o kaj silent'em'a. Sur li'a vizaĝ'o vid'iĝ'is lac'iĝ'o. Kajafas ĉirkaŭ'pren'is li'n; Suten respond'is per mal'varm'a ĉirkaŭ'prem'o de li'a'j brak'o'j.

Kajafas ek'mal'trankvil'iĝ'is.

— Vi far'iĝ'is mal'ĝoj'a, fil'o — li dir'is, sid'ig'ant'e li'n apud si kaj proksim'ig'ant'e la vizaĝ'o'n al la li'a, por li'n pli bon'e al'rigard'i.

Suten silent'is.

— Kio do okaz'as kun tiu sorĉ'ist'o, kun tiu san'ig'ant'o, am'at'o de l’ amas'aĉ'o, stel'o maten'a de l’ kripl'ul'o'j? — ek'demand'is Kajafas kun iom mok'a rid'et'o.

Suten ne respond'is. Kajafas atent'e li'n observ'is kaj parol'is ĉiam pli mok'e:

— Ĉu ne ek'vid'os li'n mi'a okul'o? Kiam do aper'os la estr'o de est'ont'a'j arme'o'j ni'a'j? Kiam li kolekt'os legi'on'o'j'n, for'sku'os la reg'ad'o'n de l’ Roman'o'j, la land'o'n sav'os kaj la reĝ'a'n sceptr'o'n met'os en ni'a'j'n man'o'j'n?

La vort'o'j'n „reĝ'a'n“ kaj „en ni'a'j'n man'o'j'n“ li prononc'is kun apart'a akcent'o. Suten kun'tir'is la brov'o'j'n, silent'is kelk'a'n temp'o'n, fin'e dir'is sek'e:

— Mi erar'is. Tio est'as hom'o mal'grand'a.

— Do ebl'e eĉ pli bon'e — ek'rid'is Kajafas, ferm'et'ant'e la okul'o'j'n. — Sed vi, Suten, iel ne tre feliĉ'e kultur'as la politik'o'n... Vi persekut'as sur dezert'o iu'n sorĉ'ist'aĉ'o'n, kiam ni tie ĉi okup'iĝ'as pri epok'a'j afer'o'j.

Suten sving'is la brak'o'j'n. Kajafas komenc'is grat'i per la fingr'o inter la dent'o'j kaj post'e dir'is:

— Ĉu vi ne intenc'us vojaĝ'i Romon?

— En kia cel'o? — murmur'is Suten.

— Vetur'as mal'jun'a Haleus, intenc'as vetur'i Ŝemil kaj Joĥaja. Mi instig'as ankaŭ Annas-on. Sol'e griz'a'j kaj la plej estim'at'a'j kap'o'j!

Suten ne pov'is kompren'i, kio tut'e Kajafas-on ne mir'ig'is, ĉar dum li'a for'est'o okaz'is en la situaci'o grav'a'j ŝanĝ'o'j. Li do komenc'is al Suten klar'ig'i.

— Ni ricev'is el Romo ne'refut'ebl'a'j'n pruv'o'j'n je tio, ke la nun'a am'at'in'o de l’ Roma Cezar'o est'as hebre'in'o. Ŝi dev'as est'i cert'e tre'eg'e nobl'a vir'in'o. Cezar'o ek'kon'is ŝi'n dum festen'o ĉe si'a plej'am'at'o Sejan, kie ŝi lud'is en la ĥor'o. Ali'a am'at'o, nom'at'a Makr'o, pli'facil'ig'is la al'proksim'iĝ'o'n kaj hodiaŭ ŝi est'as unu'a vir'in'o en la ĉef'urb'o de l’ mond'o.

Suten far'iĝ'is mal'pacienc'a.

— Kiel do tio ĉi ni'n koncern'us? — li ek'kri'is incit'it'e.

— Kiel tio ni'n koncern'us, Suten? Vi sovaĝ'iĝ'is en tiu barbar'a land'o inter la sorĉ'ist'o'j kaj mizer'ul'o'j! Kiel tio ni'n koncern'us?... Vetur'as deleg'it'ar'o, por inter'konsent'i kun ŝi. Ŝi influ'as Cezar'o'n kaj pov'as pro tio mult'a'j'n serv'o'j'n al ni far'i. Kio kun vi okaz'is, Suten? Mi vi'n ne re'kon'as!

Kaj el'tir'int'e la fingr'o'n el la buŝ'o, li komenc'is kap'sku'i. Suten kun'tir'is mok'e la vizaĝ'o'n kaj parol'is, akcent'ant'e ĉiu'n vort'o'n:

— Nu, nu, griz'a'j kap'o'j de la popol'o, serioz'a'j mal'jun'ul'o'j, pastr'o'j kaj ĉef'pastr'o'j vetur'as serĉ'i protekt'o'n ĉe mal'ĉast'ul'in'o... Ankoraŭ ni ne hav'is i'o'n simil'a'n!

Kajafas kapt'is li'a'n man'o'n.

— Tfi! — ek'kraĉ'is Suten, for'ig'is mal'estim'e la brak'o'n de l’ mal'jun'ul'o kaj el'ir'is.

Kajafas turn'is si'n al li en la seĝ'o, rigard'is la pord'o'n, kap'sku'is.

— Jen frenez'ul'o! — li murmur'is, ne prov'ant'e ek'reg'i si'a'n mir'o'n. — Kaj tia hom'o vol'as okup'iĝ'i pri politik'o.

Li ek'rid'et'is kaj sku'is la kap'o'n.

— Kio'n li dezir'as de ni? — li murmur'is kaj ankoraŭ unu'foj'e komenc'is pri'pens'i la afer'o'n de l’ deleg'it'ar'o.

— Kio'n li dezir'as de la griz'a'j har'o'j de Ŝemil, Joĥaja, Haleus kaj Annas?... Kio'n li dezir'as de tiu ĉi bon'a hebre'in'o, kiu si'n don'is al Cezar'o?...

— Li est'as danĝer'a frenez'ul'o! — li decid'is fin'e.

En tiu moment'o halt'is ĉe la sojl'o la serv'ist'o kaj anonc'is, ke ven'is la templ'estr'o, kiu est'is nom'at'a Sim'o'n.

Kajafas ordon'is li'n en'konduk'i. Sim'o'n est'is tre pal'a, li'a'j man'o'j kaj lip'o'j trem'is. Li profund'e klin'iĝ'is, kaj Kajafas demand'is pri la kaŭz'o de la al'ven'o.

Sim'o'n sci'ig'is per indign'ig'it'a voĉ'o, ke la popol'o kapt'is antaŭ la templ'o mal'ĉast'ul'in'o'n, ĉirkaŭ'is ŝi'n kaj vol'is ŝton'mort'ig'i. Sed mal'help'is la gvardi'o de la Land'estr'o, defend'ant'e la vir'in'o'n. Okaz'is do inter'bat'iĝ'o, al kiu ven'is mult'eg'o da hom'o'j. Dum'e aper'is la dekuriono kaj, por trankvil'ig'i la popol'o'n, sci'ig'is, ke li ordon'os al la gvardi'o for'las'i la vir'in'o'n, se la pastr'o'j ŝi'n kondamn'os. Oni dev'as rapid'e decid'i, ĉar pov'as okaz'i batal'o inter la popol'o kaj la gvardi'o.

Li fin'is kaj atend'is la respond'o'n. Kajafas komenc'is plej trankvil'e grat'i inter la dent'o'j per la fingr'o, post'e li ek'klak'is per la lang'o kaj demand'is:

— Kiel son'as la ses'a ordon'o?

Sim'o'n recit'is la tekst'o'n.

— Kaj kio'n parol'as Moseo en la Skrib'o? — demand'is re'e Kajafas.

Sim'o'n ripet'is tri tekst'o'j'n. Tiam Kajafas lev'iĝ'is, etend'is la dekstr'a'n man'o'n ĝis la alt'ec'o de l’ frunt'o kaj dir'is serioz'e:

Apud la bord'o de l’ Tiberiad'a mar'o viv'is ermit'e mizer'eg'ul'o, nom'at'a Majlaĥ, vir'o iam tre saĝ'a, eminent'a kaj posed'int'a mult'a'j'n ŝaf'ar'o'j'n. Sed kiam la ulcer'o'j mal'ferm'iĝ'is sur li'a korp'o, kiam la naŭz'a mal'san'o far'is li'n abomen'ind'a kaj infekt'em'a, la amik'o'j kaj flat'ul'o'j for'iĝ'is de li, sen'ig'ant'e li'n de signif'o, la paŝt'ist'o'j kaj ekonom'o'j for'ŝtel'is li'a'j'n ar'o'j'n kaj li'a saĝ'o dum la mal'san'o kaj mal'riĉ'ec'o perd'is ĉiu'n vigl'ec'o'n. En tiu saĝ'o rest'is apenaŭ tiom, por kompren'i la tut'a'n vant'ec'o'n kaj pere'em'o'n de hom'a'j klopod'o'j, sen'fund'a'n mal'bon'ec'o'n de l’ mond'o kaj ne'esplor'ebl'a'n mok'o'n de l’ sort'o.

Mal'san'a Majlaĥ sid'is dum la tut'a'j tag'o'j apud la bord'o de l’ Tiberiad'a mar'o, rigard'ant'e la sulk'iĝ'int'a'j'n vast'aĵ'o'j'n. Ond'o post ond'o al'kur'ad'is, ŝvel'is, ŝpruc'is kaj mal'aper'ad'is. Kaj vid'ant'e tiu'n dis'salt'ad'o'n de la ond'o'j Majlaĥ rid'is mal'dolĉ'e kaj li'a mal'ferm'it'a buŝ'o flustr'is:

— Jen la hom'o!

Kaj re'e:

— Jen sort'o'j li'a'j!

Kaj ankoraŭ:

— Jen pen'ad'o hom'a kaj cel'o ating'it'a!

Tiu'j'n ĉi vort'o'j'n li ripet'ad'is dum la dis'salt'ad'o de ĉiu ond'o kaj rid'is mal'dolĉ'e, kap'sku'ant'e. Nur kiam la mal'sat'o komenc'is li'n turment'i, li ramp'is laŭ'long'e de l’ bord'o, kolekt'ant'e kaj en'glut'ant'e, kio'n la mar'o el si'a profund'o el'ĵet'is sur la sabl'o'j'n.

La nokt'o'j'n li pas'ig'ad'is en tend'o, kovr'it'a per sek'a'j foli'o'j. Li kuŝ'is sur arb'ar'a musk'o kaj ĝem'is, kaj la dorm'o kutim'e nur por mal'long'a temp'o ferm'ad'is li'a'j'n palpebr'o'j'n, for'ig'ant'e la memor'o'n pri la sufer'o'j.

Oft'e la sonĝ'o pli mult'e li'n turment'is, ol la mal'dorm'o. Ĉar oft'e ŝajn'is al li dum la dorm'ad'o, ke li kolekt'as konk'o'j'n sur la bord'o, dis'grat'as si'a'j'n vund'o'j'n, por ke ili est'u pli mult'a'j.

Jen re'e ŝajn'is al li, ke li per trem'ant'a'j man'o'j ĉerp'as la sal'a'n mar'akv'o'n kaj verŝ'as sur si'a'j'n vund'o'j'n, por ke ili pli fort'e dolor'u.

Kaj ankaŭ ŝajn'is al li, ke li promen'as en vast'a land'o, per la pus'o de si'a'j vund'o'j ŝmir'as ĉiu'n pord'o'n, por ke la tut'a hom'ar'o sufer'u kaj vant'ec'o'n si'a'n rimark'u.

Tiel pas'is varm'eg'a'j somer'o'j, bel'a'j aŭtun'o'j, pluv'ec'a'j vintr'o'j kaj flor'ant'a'j printemp'o'j. Forges'is Majlaĥ, ke li est'is iam riĉ'a, ke li ĝu'is estim'o'n kaj posed'is ali'a'n pens'manier'o'n. Ŝajn'is al li, ke li nask'iĝ'is kun la ulcer'o'j, ke li nask'iĝ'is en mizer'o kaj sol'ec'o kaj ke li'a'j nun'a'j pens'o'j far'is kun li vojaĝ'o'n de lul'il'o tra la long'a voj'o de l’ viv'o ĝis la bord'o de Tiberiad'a mar'o.

De temp'o al temp'o, kiam li sid'is sur la bord'o, rigard'ant'e la dis'salt'ant'a'j'n ond'o'j'n, rigard'o li'a fal'is sur la rond'naĝ'ant'a'j'n boat'o'j'n fiŝ'ist'a'j'n. La hom'o'j sid'ant'a'j en ili en'profund'ig'ad'is tag'mez'e la ret'o'j'n kaj el'tir'ad'is ili'n el la mar'o vesper'e.

Majlaĥ observ'is ili'a'n meti'o'n, kaj kiam kun la proksim'iĝ'ant'a krepusk'o ili mal'aper'is, ŝajn'is al li, ke ia ond'o dis'salt'is sen post'e'sign'o. Kaj mal'dolĉ'e li rid'is pro pen'o'j kaj klopod'o'j de tiu ĉi ond'o hom'a; li dezir'is ŝpruc'i sur ĝi'n si'a'n pus'o'n el la gut'et'ant'a'j ulcer'o'j, por ke ĝi sufer'u kaj vant'ec'o'n si'a'n kompren'u.

Tamen foj'e unu boat'o al'bord'iĝ'is, kaj en ĝi sid'is fiŝ'kapt'ist'o, nom'at'a Petro. Okup'it'a per ripar'ad'o de l’ ret'o, li ne tuj rimark'is la ulcer'kovr'it'a'n hom'o'n. Nur kiam tiu ĉi komenc'is mal'dolĉ'e rid'i, li turn'is al li si'a'j'n simpl'ul'a'j'n okul'o'j'n kaj, el'ir'int'e sur la bord'o'n, komenc'is li'n kompat'i.

Majlaĥ respond'is al li'a'j kompat'em'a'j vort'o'j per mok'o. Tamen la fiŝ'ist'o ne ek'indign'is, sed sid'iĝ'is sur la sabl'o apud li.

Tiam Majlaĥ komenc'is parol'i kaj montr'is al li tiu'n ĉi dis'salt'ad'o'n de la ond'o'j kaj post'e rid'is mal'dolĉ'e, kap'sku'ant'e. Post'e li montr'is la blind'ec'o'n hom'a'n, tremp'is la fingr'o'n en si'a sekreci'o kaj ŝmir'is per la pus'o la vizaĝ'o'n de l’ fiŝ'ist'o.

Post'e li ek'silent'is kaj observ'is atent'e.

Sed la fiŝ'ist'o respond'is, ke ne ĉio en la mond'o est'as vant'a, ekzempl'e la bon'ec'o. Post'e li rakont'is, ke li ne tim'as infekt'iĝ'o'n, nek tiu'j'n ulcer'o'j'n, ĉar li kon'as vir'o'n, kiu, ek'tuŝ'int'e per si'a'j man'o'j, cikatr'ig'as la vund'o'j'n gut'ant'a'j'n kaj for'ig'as ĉiu'j'n ulcer'o'j'n.

Majlaĥ kap'sku'is kaj rid'is respond'ant'e:

— Post pas'o de semajn'o vi al'naĝ'os en tiu ĉi boat'o al mi kun la pet'o, ke mi for'don'u al vi du'on'o'n de la tend'o.

Sed la fiŝ'ist'o respond'is:

— Ven'os temp'o, kiam el buŝ'o vi'a mal'aper'os ne nur ulcer'o'j, sed eĉ tiu mal'dolĉ'a rid'o.

Dir'int'e tio'n li lev'iĝ'is por for'naĝ'i. Sed Majlaĥ al'ramp'is al li kaj ŝmir'is per la pus'o li'a'j'n pied'o'j'n. Post tio la fiŝ'ist'o permes'is al li ŝmir'i ankaŭ la ambaŭ man'o'j'n. Majlaĥ ŝmir'is ili'n, post'e li ŝmir'is li'a'j'n palpebr'o'j'n, buŝ'o'n kaj orel'o'j'n.

Post'e li al'ramp'is si'a'n tend'o'n kaj la fiŝ'ist'o for'naĝ'is.

Nokt'e lev'iĝ'is grand'a fulm'o'tondr'o kaj ĵet'is si'n sur la akv'o'j'n de l’ Tiberiad'a mar'o. La ond'o'j kresk'is kaj kun grand'a bru'o dis'verŝ'iĝ'is sur la bord'o, ŝpruc'ant'e blank'a'j'n ŝaŭm'o'j'n sur la alt'aĵ'o'j'n kaj trov'iĝ'ant'a'j'n tie arb'o'j'n. La mar'o ek'mov'iĝ'is ĝis la fund'o. La nub'o'j volv'iĝ'is tiel mal'alt'e, ke la ond'o'j preskaŭ ili'n ating'is. La vent'eg'o ĵet'ad'is sur la mar'o'n kaj dron'ig'is la rond'flug'ant'a'j'n bird'o'j'n. La akv'o'j el'ĵet'is sur la bord'o'n grand'a'n kvant'o'n da mal'viv'a'j fiŝ'o'j kaj diafan'a'j molusk'o'j. Dum tio la tondr'o'j kaj fulm'o'j dis'sem'is tia'n terur'o'n en la natur'o, ke la best'o'j arb'ar'a'j komenc'is muĝ'i tim'em'e kaj la vultur'o'j ne kuraĝ'is bek'manĝ'i la fiŝ'o'j'n, kovr'ant'a'j'n la mal'sek'ig'it'a'j'n sabl'o'j'n.

Majlaĥ pens'is, ke la ond'iĝ'int'a'j akv'o'j en'sorb'is la boat'o'n de l’ fiŝ'ist'o kaj li'n dron'ig'is. Kiam al'ven'is la maten'a bril'o kaj la fulm'o'tondr'o kviet'iĝ'is, li al'ramp'is sur la bord'o'n kaj observ'is la ond'o'j'n, ĉu ili sur la ter'o'n ne el'ĵet'os rest'aĵ'o'j'n de l’ boat'o kaj la kadavr'o'n de l’ hom'o.

Ĉirkaŭ la tag'mez'o montr'iĝ'is en mal'proksim'o boat'o'j kaj la sid'ant'a'j en ili fiŝ'ist'o'j en'profund'ig'is la ret'o'j'n en la mar'o'n. Vesper'e unu boat'o al'bord'iĝ'is. Majlaĥ ek'vid'is en ĝi la kon'at'a'n fiŝ'ist'o'n.

Do li demand'is li'n, kie li pas'ig'is la nokt'o'n.

La fiŝ'ist'o respond'is, ke sur la mar'o, ĉar dum la tag'o li ripar'is la ret'o'n, kaj nokt'e la akir'o est'is mir'ind'e abund'a.

Majlaĥ respond'is je tio, ke li mensog'as, ĉar nokt'e ond'eg'is la akv'o'j kaj est'is grand'a fulm'o'tondr'o.

La fiŝ'ist'o re'dir'is, ke efektiv'e la ond'o'j komenc'is est'i iom mal'kviet'a'j; sed tiu vir'o, pri kiu li jam re'memor'is, el'ir'is el la boat'o sur la akv'o'j'n kaj ili'n trankvil'ig'is.

Tiam Majlaĥ komenc'is rid'i mok'e kaj al'ramp'int'e al la fiŝ'ist'o ŝmir'is re'e per la sekreci'o de si'a'j ulcer'o'j li'a'n frunt'o'n, palpebr'o'j'n, vizaĝ'o'n, buŝ'o'n, brust'o'n, man'o'j'n kaj pied'o'j'n.

Post'e li sid'is long'e sur la bord'o, ĝis la boat'o kun la fiŝ'ist'o mal'aper'is en mal'proksim'o kaj la nokt'a mal'lum'o kovr'is per la krepusk'o la mar'o'n kaj ter'o'n.

Ĉiu'tag'e sid'ad'is Majlaĥ sur la bord'o de l’ Tiberiad'a mar'o, observ'ant'e la ond'o'j'n. Sed la boat'o ne aper'is kaj la fiŝ'ist'o Petro ne al'bord'iĝ'is en la golf'o. Tiam Majlaĥ komenc'is rid'i ankoraŭ pli mok'e kaj ĝoj'i mal'dolĉ'e, ke almenaŭ unu li'a sonĝ'o est'as plen'um'it'a, ke almenaŭ unu hom'o'n li infekt'is per la pus'o de si'a'j ulcer'o'j kaj tiel montr'is al li la ver'o'n de l’ hom'a ekzist'ad'o.

Pas'is kvin tag'o'j, post'e ses kaj sep tag'o'j. Tamen fin'e la ok'a'n tag'o'n vesper'e la boat'o aper'is sur la akv'a horizont'o, proksim'iĝ'is rapid'e kaj direkt'is ĝi'n unu hom'o.

Majlaĥ komenc'is rid'i.

Ŝajn'is al li, ke li vid'as ŝvel'int'a'n kaj ruĝ'iĝ'int'a'n vizaĝ'o'n, okul'o'j'n plen'a'j'n je tim'eg'o kaj ke tra la mal'proksim'o ating'as li'n jam la varm'a spir'o. Li observ'is avid'e kaj rid'is.

Kaj jam li vid'is apud si sur la sabl'o'j de l’ bord'o klin'iĝ'int'a'n mizer'ul'o'n kun mal'ferm'it'a'j vund'o'j, rigard'ant'a'n koler'e la dis'salt'ant'a'j'n ond'o'j'n kaj ripet'ant'a'n li'a'j'n vort'o'j'n. Li vid'is jam tio'n kaj rid'is.

La boat'o glit'is sur la akv'o'j kiel bird'o, kiam ĝi, etend'int'e en la aer'o la flug'il'o'j'n, flug'as al la ter'o. Star'is en ĝi la fiŝ'ist'o Petro kaj serĉ'is per la okul'o'j du ŝton'o'j'n, inter kiu'j'n li pov'us en'konduk'i si'a'n ŝip'et'o'n.

Kaj halt'ig'int'e ĝi'n, kiel li intenc'is, li sur'ir'is la bord'o'n, proksim'iĝ'is al Majlaĥ kaj anonc'is, ke morgaŭ kun'ven'os tie ĉi mult'a'j fiŝ'kapt'ist'o'j kun si'a'j famili'o'j kaj ankaŭ hom'o'j de ali'a'j meti'o'j. Li al'iĝ'u al ili kaj aŭskult'u la vort'o'j'n, kiu'j al tiu kun'ven'o est'os dir'it'a'j.

Li ne fin'is ankoraŭ parol'i, kiam Majlaĥ al'ramp'int'e komenc'is tuŝ'i li'a'j'n pied'o'j'n, man'o'j'n, vizaĝ'o'n, vang'o'j'n, palpebr'o'j'n kaj orel'o'j'n. Diligent'e li esplor'is kaj rigard'is kaj observ'is kaj al si'a'j okul'o'j ne vol'is kred'i.

Tiam la fiŝ'ist'o dir'is:

— Sekreci'o de vi'a'j ulcer'o'j ne infekt'os mi'n kaj baldaŭ infekt'os jam neniu'n, kvankam tie'n ĉi mult'a'j al'ven'os kaj pri vi'a tend'o ili aŭd'is. Ek'kred'u nur al tiu, kiu est'as simpl'a kiel mi kaj kiu ali'e instru'as ol vi.

Dir'int'e tio'n li for'naĝ'is kaj Majlaĥ en'ramp'is si'a'n tend'o'n. La nokt'o ven'is per mal'lum'a'j paŝ'o'j, sed li ne pov'is ek'dorm'i. Dolor'o terur'a li'n turment'is, sed li ne ek'ĝem'is. Li aŭd'is la bru'a'n dis'salt'ad'o'n de l’ ond'o'j sur la bord'o, sed jam li ne rid'is.

Ia dub'o vag'is en li'a kap'o kaj erar'ig'is ĉiu'j'n li'a'j'n pens'o'j'n. Li ek'mir'is, ke la fiŝ'ist'o ne infekt'iĝ'is kaj ke li al'konduk'as amas'o'j'n al la bord'o, kiu'n ĉiu evit'is.

Post'e li ferm'is la palpebr'o'j'n kaj ŝajn'is al li, ke tiu strang'a fiŝ'ist'o vizit'is li'n kaj sid'iĝ'is ĉe la en'ir'o en la tend'o'n.

Li do komenc'is demand'i:

— De kie vi hav'as, fiŝ'ist'o, tiu'n kviet'o'n de l’ anim'o?

Sed la fiŝ'ist'o nur rid'et'is. Kaj demand'is li'n Majlaĥ plu'e:

— De kie vi hav'as, fiŝ'ist'o, tiu'n indiferent'ec'o'n kontraŭ la vund'o'j kaj ulcer'o'j?

Sed la fiŝ'ist'o rid'et'is konstant'e. Kaj demand'is li'n Majlaĥ ankoraŭ:

— De kie vi hav'as, fiŝ'ist'o, tiu'n saĝ'ec'o'n, kiu antaŭ'dir'as afer'o'j'n ekster'ordinar'a'j'n kaj ĝis'atend'as ili'a'n plen'um'o'n?

La fiŝ'ist'o ek'rid'et'is last'a'foj'e kaj mal'aper'is.

Majlaĥ vek'iĝ'is kaj pri'pens'is tio'n, kio ŝajn'is al li en la sonĝ'o; post'e li ek'dorm'is de'nov'e.

Kaj en tiu du'a en'dorm'iĝ'o ŝajn'is al li, ke li sid'as apud la mar'bord'o kaj observ'as la dis'salt'ant'a'j'n ond'o'j'n. Ĉiu gut'et'o de l’ akv'o est'as hom'a kap'o. Ond'o'j da tiu'j kap'o'j al'kur'ad'as, dis'verŝ'iĝ'as sur la bord'o kaj de la sabl'o lev'iĝ'as amas'o'j da fiŝ'kapt'ist'o'j, kiu'j rapid'as profund'e'n en la land'o'n. Kaj la akv'o'supr'aĵ'o ne mal'grand'iĝ'as, ne mal'alt'iĝ'as, nur nask'as nov'a'j'n ond'o'j'n sen'fin'e kaj sen'inter'romp'e.

Majlaĥ vek'iĝ'is kaj pens'is long'e pri si'a du'a sonĝ'o, kia'n al ĝi don'i klar'ig'o'n. Tiam li ek'dorm'is la tri'a'n foj'o'n.

Kaj en tiu tri'a sonĝ'o ŝajn'is al li, ke li star'as apud la bord'o kaj observ'as la el'ir'ant'a'j'n el la mar'o fiŝ'kapt'ist'o'j'n. Subit'e li re'memor'is, ke kiam li ne hav'is tiu'j'n ulcer'o'j'n, li est'is tre simil'a al kelk'a'j el tiu'j hom'o'j. Tio pri'pens'ig'is li'n kaj li komenc'is kun pli grand'a atent'o observ'i la el'ir'ant'a'j'n el la mar'akv'o'j fiŝ'kapt'ist'o'j'n. Tiam ek'reg'is li'n grand'a mir'o, ĉar ju pli mult'e da hom'o'j el'ir'ad'is, des pli grand'a far'iĝ'is la simil'ec'o. Fin'e ŝajn'is al li, ke est'as li, kiu en sen'fin'a nombr'o da figur'o'j el'ir'as el la mar'abism'o kaj rapid'as en la profund'o'n de l’ land'o. Tiam li vek'iĝ'is kaj ne pov'is kompren'i, kio'n tiu'j ĉi tri sonĝ'o'j pov'us signif'i kaj kia est'us ili'a klar'ig'o.

La sekv'int'a'n tag'o'n li fru'maten'e al'ramp'is la bord'o'n kaj rigard'is ĝis la tag'mez'o la akv'o'horizont'o'n. La vund'o'j brul'is; intern'e li sent'is febr'o'n. Li ek'plor'is.

Sal'plen'a'j larm'o'j, flu'ant'e sur la ulcer'kovr'it'a'j vang'o'j, pli'grand'ig'is li'a'j'n dolor'o'j'n. Sed jam li ne rezon'is mok'rid'e, jam la mok'o for'las'is li'a'n anim'o'n. Rest'is nur tie mal'ĝoj'o dezir'ant'a kviet'iĝ'o'n. Li plor'is konstant'e.

La mar'o kuŝ'iĝ'is kvazaŭ glat'a lazur'o ĉiel'a. La sun'o etend'is si'a'n or'a'n brul'ad'o'n super la mond'o. La foli'o'j pend'is sen'mov'e sur la arb'o'j. La arb'ar'a'j bird'o'j ek'dorm'is sur la branĉ'o'j, dezir'ant'e dorm'et'i dum la tag'mez'a varm'eg'o.

Kaj li plor'is sen'ĉes'e.

Vesper'e ek'svarm'is en mal'proksim'o la boat'o'j kaj sam'temp'e sur la bord'o komenc'is aper'ad'i ar'et'o'j da vir'in'o'j, mal'jun'ul'o'j kaj infan'o'j. Ili sid'iĝ'ad'is sur la sabl'o, sur ŝton'o'j, sur kuŝ'ant'a'j trunk'o'j de l’ renvers'it'a'j arb'o'j. Mir'is Majlaĥ pro tio, ke neni'u li'n evit'is, sed ĉiu per rid'et'o kvazaŭ i'o'n antaŭ'dir'is.

La boat'o'j al'naĝ'is; la fiŝ'ist'o'j miks'iĝ'is kun la vir'in'o'j, mal'jun'ul'o'j kaj infan'o'j. Post'e la mal'jun'ul'o'j kaj vir'in'o'j sid'iĝ'is en la boat'o'j kaj la vir'o'j ek'okup'is la bord'o'n. Kaj oni vid'is kap'o'n apud kap'o ĉe la ter'lim'o de l’ mar'akv'o'j, kvazaŭ la ĝib'o'form'a ter'o konsist'is nur el kap'o'j. Tiu'temp'e unu boat'o for'ir'is iom de la bord'o kaj en ĝi sid'is du hom'o'j. La unu'a est'is Petro la fiŝ'ist'o, kaj la du'a — vir'o ne'kon'at'a.

La vizaĝ'o de tiu vir'o est'is mir'ind'e kviet'a kaj la okul'o'j turn'iĝ'is tiel, kvazaŭ li ĉiu'n per ili tuŝ'et'is. Krom tio est'is en ili grand'a hel'ec'o kaj saĝ'o kaj kompren'em'o de la afer'o'j. Majlaĥ ne pov'is de'turn'i la rigard'o'n de tiu vizaĝ'o. Kaj tiu vir'o sid'is en la boat'o, apog'int'e la barb'o'n sur la man'o, kaj observ'is la hom'o'j'n kun'ven'int'a'j'n sur la bord'o. Tiam Petro la fiŝ'kapt'ist'o el'tir'is la rem'il'o el la akv'o, sid'iĝ'is ankaŭ en la boat'o kaj mal'lev'is la kap'o'n sur la brust'o'n.

Ek'reg'is silent'o, inter'romp'at'a nur per delikat'a plaŭd'ad'o de l’ akv'o'j kontraŭ la boat'rand'o'j.

Post moment'o ek'son'is de tie voĉ'o; Majlaĥ halt'ig'is la spir'o'n. La vort'o'j flu'is tra la aer'o kaj dis'ir'is inter la hom'o'j kun'ven'int'a'j sur la bord'o.

Tiu strang'a vir'o predik'is alegori'o'n pri hom'o prudent'a kaj pri hom'o bon'a. Hom'o bon'a est'is sinjor'o kaj hom'o prudent'a li'a serv'ist'o. Sed baldaŭ hom'o prudent'a rimark'is, ke, se li mal'zorg'as si'a'n serv'o'dev'o'n, tiam hom'o bon'a far'as anstataŭ li tio'n, kio'n li ne plen'um'is. Rimark'int'e tio'n, li komenc'is ĉiam pli mult'e mal'labor'i kaj fin'e tut'e ĉes'is far'i, kio'n li dev'is. Kaj li rimark'is ankaŭ, ke dank’ al tio la rilat'o'j inter sinjor'o kaj serv'ist'o plen'e ŝanĝ'iĝ'is. Kaj tio, kio'n li rimark'is, est'is ver'a. Hom'o prudent'a far'iĝ'is sinjor'o kaj hom'o bon'a serv'ist'o. Dum'e okaz'is milit'o. Proklam'is ĝi'n hom'o prudent'a, ĉar li preciz'e kalkul'is, ke li posed'as sep'obl'e pli mult'e da milit'ist'ar'o kaj pli bon'a'j'n arm'il'o'j'n, do ke li pov'as sen'danĝer'e atak'i la mal'amik'o'n kaj rab'i li'a'n bien'o'n. Van'e hom'o bon'a al li tio'n mal'konsil'is. Vi est'as hom'o bon'a, dir'is tiu, do vi abomen'as la sang'o'verŝ'o'n; sed mi est'as prudent'a kaj vid'as, ke la pli'grand'iĝ'o de la fort'o'j est'as neces'a. La milit'o eksplod'is. Sed en la unu'a batal'o hom'o prudent'a ricev'is grav'a'n vund'o'n en la kap'o, fal'is de si'a ĉeval'o, kaj la milit'ist'ar'o, pied'prem'ant'e li'n, ir'is kontraŭ la mal'amik'o. Kuŝ'is do tiu hom'o prudent'a sur la kamp'o en sufer'o kaj sol'ec'o kaj dum'e la estr'o, kontent'a pro tiu ĉi okaz'o, ke la sinjor'o sur la kamp'o mort'os, el neni'e hav'ant'e help'o'n, venk'is la mal'amik'o'n, for'pren'is li'a'j'n trezor'o'j'n kaj proklam'is si'n reĝ'o de ambaŭ popol'o'j. La milit'ist'ar'o'j ĵur'is al li fidel'ec'o'n kaj oni trumpet'anonc'is la pac'o'n. Ĉiu'j re'ven'is al si'a'j okup'o'j. Post ia temp'o aper'is sur la sojl'o de bon'a hom'o mizer'ul'o pet'eg'ant'a, ke li help'u li'n kaj akcept'u kiel serv'ist'o'n eĉ por la plej mal'alt'a'j serv'o'j, ke li nur don'u al li tegment'o'n super la kap'o kaj pec'o'n da pan'o por nutr'iĝ'i. Kompat'iĝ'is hom'o bon'a, en'konduk'is li'n en si'a'n dom'o'n kaj lav'is kaj bandaĝ'is li'a'j'n vund'o'j'n kaj post'e divid'is kun li la pan'o'n. Tiam hom'o prudent'a, kiu est'is far'iĝ'int'a mizer'ul'o, tre mir'is kaj parol'is al hom'o bon'a: mi est'is vi'a serv'ist'o kaj ne obe'is vi'n; mi ek'posed'is la reg'ad'o'n super vi kaj pren'is de vi, kio est'is vi'a; kial vi ne for'puŝ'as mi'n ekster la sojl'o'n de vi'a dom'o, sed vi don'as al mi pan'o'n kaj bandaĝ'as mi'a'j'n vund'o'j'n? Kaj hom'o bon'a respond'is je tio: ĉar vi est'as mizer'a kaj sufer'as, ĉar vi ven'is al mi, kiel vi est'is dev'int'a ne for'ir'i, ĉar vi dev'as serv'i al mi, por ke vi ne sufer'u; kaj obe'u mi'n, por ke vi kun'e kun mi plen'um'u la ordon'o'j'n.

Rakont'int'e tiu'n alegori'o'n, li observ'is i'a'n temp'o'n la amas'o'j'n, kaj en li'a'j okul'o'j trem'is hel'ec'o, kiu radi'is al la kun'ven'int'o'j sur la sal'plen'a bord'o. Post'e li de'pren'is la man'o'n de la barb'o, lev'is la kap'o'n kaj komenc'is parol'i:

— Est'u kiel tiu hom'o bon'a, kaj la prudent'a'j ven'os al vi'a sojl'o kun si'a'j vund'o'j. For'ig'u de ali'a'j ĉiu'n dolor'o'n, kaj kiam ĝi mem al vi ven'os, salut'u ĝi'n kiel amik'o'n, kiu ne sufer'ig'as. Kaj mir'ig'it'a'j est'os pro vi la hom'o'j kaj ili rakont'ad'os, ke vi la ord'o'n de la mond'o ŝanĝ'is. Kaj ver'e vi ŝanĝ'os ĝi'n. Hom'o prudent'a for'don'os si'a'n glav'o'n en vi'a'j'n man'o'j'n, kaj vi tiu'n glav'o'n dis'romp'os kaj ĵet'os en la fajr'o'n. Hom'o prudent'a al'port'os al vi, kio'n li pren'is de ali'a'j, kaj vi tiu'n profit'o'n dis'don'os inter ĉiu'j kaj ne est'os mal'pac'o. Hom'o prudent'a al'port'os al vi si'a'n saĝ'o'n, kaj vi tiu'n saĝ'o'n ŝanĝ'os en al'jung'a'n best'o'n, por ke ĝi est'u util'a, sed ne mal'util'a. Ver'e mi dir'as al vi, tio far'iĝ'os, kiel far'iĝ'is lum'o kaj ĉiel'o kaj mar'o'j kaj ter'o. Hom'o bon'a cikatr'ig'os vi'a'j'n vund'o'j'n, viŝ'os larm'o'j'n, for'ig'os sufer'o'j'n, nutr'os mal'sat'ul'o'j'n, trink'ig'os soif'ant'o'j'n kaj lev'os fal'int'o'j'n. Hom'o bon'a far'os vi'n blind'a'j je tio, kio for'pas'as, kaj mal'ferm'os vi'a'j'n okul'o'j'n je tio, kio est'as etern'a. Ver'e mi dir'as al vi, ke tio far'iĝ'os, kvankam antaŭ'e tiu'n hom'o'n bon'a'n prudent'ul'o'j est'os turment'ant'a'j, surd'ig'os per mok'o li'a'j'n vort'o'j'n kaj al'kroĉ'os li'n al lign'o, por ke li ne pov'u ag'i laŭ bon'ec'o si'a.

En la amas'o aŭd'iĝ'is mal'laŭt'a plor'o, kaj post'e abrupt'a'j voĉ'o'j:

— Vi est'as tiu hom'o bon'a!

Kaj re'e:

— Vi est'as tiu, kiu'n vi anonc'as!

Kaj ankoraŭ:

— Vi est'as, kiu cikatr'ig'as la vund'o'j'n, viŝ'as larm'o'j'n kaj lev'as fal'int'o'j'n!

Petro la fiŝ'ist'o en'met'is la rem'il'o'n en la akv'o'n kaj la boat'o'n direkt'is al la bord'o. Kaj kiam ĝi apog'is si'n kontraŭ la sabl'o'n, amas'iĝ'is ĉirkaŭ ĝi la patr'in'o'j kaj al'konduk'is la infan'o'j'n al tiu vir'o, por ke li ben'u ili'n. Post'e proksim'iĝ'is divers'a'j sufer'ant'o'j, kaj li met'is la man'o'n sur ĉies kap'o, rigard'is ĉiel'e'n kaj murmur'is i'a'j'n mal'laŭt'a'j'n, ne'aŭd'ebl'a'j'n vort'o'j'n.

Silent'o ekster'ordinar'a reg'is en la natur'o. Ŝajn'is al ĉiu'j, ke la ĉiel'o klin'as si'a'n lazur'o'n al la ter'o kaj la aer'o'n plen'ig'is odor'o de divers'a'j arom'o'j. La plaŭd'ad'o de la akv'o'j kontraŭ la boat'o silent'iĝ'is kaj la mar'o far'iĝ'is mut'a, kvazaŭ ĝi aŭskult'is la parol'o'n kaj ag'o'j'n de tiu, kiu kor'tuŝ'is, san'ig'is kaj kred'ig'is.

Majlaĥ kuŝ'is sur la bord'o, vid'ant'e la tut'a'n amas'o'n kaj tiu'n vir'o'n kun la fiŝ'ist'o Petro en la boat'o. Li observ'is long'e kun kresk'ant'a mir'o kaj aŭskult'is. La vort'o'j de tiu hom'o fal'is sur li'n, kiel sun'radi'o'j, tra'penetr'is li'n kaj hel'ig'is li'a'n kor'o'n. Post'e ili ek'posed'is li'n tut'e. Kaj kiam tiu vir'o ek'silent'is, fin'int'e la alegori'o'n, Majlaĥ-on ek'reg'is mal'ĝoj'o kaj sopir'o. Mank'is al li tiu'j vort'o'j. Li al'ramp'is pli proksim'e'n. La hom'o'j dis'iĝ'is kaj permes'is al li vid'i la mar'o'n. Kiam el la boat'o re'e aŭd'iĝ'is la voĉ'o, Majlaĥ komenc'is trem'i per la tut'a korp'o, kap'sku'i, kaj larm'o'j ek'flu'is el li'a'j okul'o'j. La boat'o dum'e al'bord'iĝ'is. La patr'in'o'j komenc'is al'konduk'i la infan'o'j'n, al ali'a'j amas'iĝ'is kaj etend'ad'is la man'o'j'n. Tiam Majlaĥ, trem'ant'e per la tut'a korp'o kaj blind'a pro la larm'o'j en la okul'o'j, komenc'is ramp'i al la plej grand'a amas'o. Jam li ne vid'is, kio ĉirkaŭ la boat'o okaz'ad'is. Super li etend'iĝ'is brak'o'j, aŭd'iĝ'is plej dorlot'a'j vort'o'j; ond'o da amas'o proksim'iĝ'is al la bord'o, kaj li en ĝi'a fund'o ramp'is sur la sabl'o, spir'eg'ant'e kaj plor'ant'e. Tia'manier'e li proksim'iĝ'is al la bord'o kaj trov'int'e si'n ĉe la rand'o de la boat'o lev'is la okul'o'j'n. La hom'o'j el'ir'is jam el la ŝip'et'o, kaj la rigard'o de tiu strang'a hom'o fal'is sur li'n.

Majlaĥ trans'ramp'is la boat'o'rand'o'n, ramp'is sur la bret'o'j kaj lev'is la vizaĝ'o'n kovr'it'a'n per vund'o'pus'o kaj larm'o'j; li'a ulcer'kovr'it'a buŝ'o mov'iĝ'is pet'eg'e.

Kaj tiu strang'a hom'o etend'is la man'o'n al li kaj met'is la man'plat'o'n sur li'a'n kap'o'n, kiu'n neni'u kuraĝ'is ek'tuŝ'i.

Majlaĥ ek'ĝem'is:

— Kompat'u je mi, Sinjor'o.

Tiam li aŭd'is super si:

— For'ig'it'a est'u de vi la dolor'o...

Kaj Majlaĥ ĉes'is sufer'i.

— For'ig'it'a est'u de vi la mal'bel'ec'o...

Kaj ferm'iĝ'is la vund'o'j de Majlaĥ.

— For'ig'it'a est'u de vi vi'a mal'kred'em'o...

Kaj Majlaĥ san'ig'it'a kaj fort'a fal'is singult'ant'e vizaĝ'e'n.

Petro la fiŝ'ist'o en'met'is la rem'il'o'n en la akv'o'n, la boat'o mal'proksim'iĝ'is de la bord'o kaj de la amas'o'j, ek'bru'is la mar'ond'o, kaj Majlaĥ konstant'e plor'is.

Tiam li ek'sent'is re'e la man'o'n sur si'a kap'o kaj ĝem'e demand'is:

— Kio'n vi dezir'as, Sinjor'o, de mi?

Ek'son'is super li'a kap'o:

— Kred'u al la bon'ec'o kaj far'u al ali'a'j, kiel mi al vi far'is.

Li est'is grandioz'a figur'o. Gigant'a kresk'o, fort'a nuk'o kaj potenc'a'j brak'o'j re'memor'ig'is tio'n, kio'n la tradici'o rakont'is pri la form'o'j de Samson. Grand'eg'a vizaĝ'o kun grand'a'j, brun'a'j okul'o'j, agl'a naz'o, long'a'j lip'har'o'j kaj iom griz'a, preskaŭ la zon'o'n ating'ant'a barb'o far'is majest'a'n impres'o'n. Li'a'j vest'o'j est'is mult'e'kost'a'j kaj divers'kolor'a'j, la kap'o'n kovr'is turban'o el la plej valor'a teks'aĵ'o. Li paŝ'is ĉiam tre mal'rapid'e, kaj tra'ir'ant'e la urb'o'n al neni'u respond'ad'is je la salut'o'j. Fier'o kaj konsci'o pri la super'ec'o antaŭ'ir'is li'n, dis'pel'ant'e la popol'amas'o'n.

Li est'is nom'at'a Joel. En Sinhedriono oni uz'is li'n precip'e por la cel'o'j de l’ reprezent'ad'o. Li proklam'ad'is la verdikt'o'j'n, antaŭ'leg'ad'is la decid'o'j'n kaj don'ad'is la admon'o'j'n.

Star'iĝ'int'e en la templ'o sur la estrad'o, li aspekt'is grandioz'e. Li'a profund'a voĉ'o simil'is la son'o'n de l’ bronz'a trumpet'o, kiu'n sku'is la spir'o de la plej kapabl'a art'ist'o. La en'hav'o de li'a'j parol'o'j est'is antaŭ'e preciz'e formul'it'a. Joel neni'o'n bezon'is al'don'i, neni'o'n for'ig'i. Tiu'j'n parol'o'j'n verk'is hom'o'j lert'a'j en la jur'o kaj mir'ind'e kon'ant'a'j la lingv'o'n. Joel antaŭ'leg'is ili'a'j'n vort'o'j'n per si'a bel'eg'a voĉ'o, al'don'ant'e al ili serioz'o'n per la figur'o. Do, kiam li ek'parol'is, la amas'o'j silent'iĝ'is kaj aŭskult'is, kaj ĉiu silab'o fal'ad'is profund'e en ili'a'n anim'o'n. Ĉiu'j'n do verdikt'o'j'n, anonc'o'j'n, admon'o'j'n kaj al'vok'o'j'n, el'ir'ant'a'j'n de Sinhedriono, la popol'o ĉiam kun'ig'is kun la figur'o de Joel, supoz'ant'e, ke li hav'as la plej grand'a'n signif'o'n inter la sep'dek an'o'j de l’ Alt'a Konsil'ant'ar'o. Joel post la temp'o komenc'is hav'i ankaŭ tiu'n opini'o'n, kio est'is des pli facil'a, ke en tia'j moment'o'j, kiam li parol'is al la popol'o, la ali'a'j an'o'j asist'is kun la plej grand'a estim'o, prezent'is la pergamen'o'n kaj serv'is li'n, por tia'manier'e al'don'i al tio, kio'n li parol'is, pli grand'a'n grav'ec'o'n.

Ek'kred'is do Joel al si'a grand'a saĝ'ec'o kaj al escept'a si'a signif'o. Li ek'kred'is kaj sent'is si'n sen'mezur'e feliĉ'a. Neni'o konfuz'is la font'o'n de li'a'j pens'o'j. Fam'a li'a riĉ'ec'o mult'obl'iĝ'is ĉiu'tag'e. Li'a'j infan'o'j est'is san'a'j, riĉ'a'j, estim'at'a'j kaj ankaŭ feliĉ'a'j. Kaj ŝajn'is al Joel, ke, kiu'n Sinjor'o elekt'is, al tiu li don'is bien'o'j'n ter'a'j'n, por ke li pov'u vol'o'n Li'a'n plen'um'i.

Kaj ŝajn'is al li ankaŭ, ke la mal'riĉ'ul'o'j est'as viktim'o'j de propr'a'j pek'o'j aŭ de la antaŭ'ul'a'j kulp'o'j. Sen kulp'o kaj pek'o neni'u pov'us est'i, laŭ li'a opini'o, mal'riĉ'a. Li sent'is en si neni'a'n kulp'o'n kaj est'is riĉ'a, kaj el inter tiu mizer'a simpl'ul'ar'o ĉiu'moment'e oni iu'n konduk'is al la juĝ'o kaj pun'is. La juĝ'ist'o Joel sci'is, kiom est'is da ŝtel'o'j, kiom da kalumni'o'j, kiom da adult'o'j, kiom da sen'bezon'a al'vok'ad'o de l’ nom'o Sinjor'a. Li sci'is, kiom okaz'is da tromp'o'j kaj mal'pi'aĵ'o'j, kiom da atenc'o'j kontraŭ la fremd'a edz'in'o kaj nask'iĝ'o'j ne'leĝ'a'j, kiom da procent'eg'o kaj fals'a atest'ad'o. Kial la kulp'ul'o'j de'ven'is nur el la mizer'ul'ar'o? Kial nek unu de'ven'is el inter Peruŝim? La ide'o de l’ amas'o kun'iĝ'is en li'a kap'o kun la ide'o de l’ mal'just'ec'o. Li mal'estim'is tial tiu'n amas'o'n, sam'e kiel li mal'estim'is la pek'o'n.

Special'a'n tamen mal'ŝat'o'n li sent'is kontraŭ la impost'ist'o'j, kiu'j est'is fam'a'j pro la mal'honest'ec'o. Sed li mal'ŝat'is ili'n ankaŭ tial, ĉar neniam li sukces'is el'turn'iĝ'i de la impost'o, kiu'n li sen'lim'e mal'ŝat'is pag'i.

En la templ'o li aper'ad'is kvar'foj'e dum la semajn'o kaj preĝ'is per tia'j vort'o'j:

„Mi dank'as vi'n, Sinjor'o, ke vi kre'is mi'n Joel, fil'o de Azdraŝ riĉ'a hom'o, fil'o de Haskiel riĉ'a hom'o, fil'o de Jakob riĉ'a hom'o...

Kaj ankaŭ mi dank'as vi'n, Sinjor'o, ke vi don'is al mi kresk'o'n grand'a'n, figur'o'n bel'eg'a'n, kiu el'vok'as estim'o'n de l’ popol'o. Ke vi don'is al mi vigl'a'n prudent'o'n, kor'o'n nobl'a'n kaj bel'a'n voĉ'o'n...

Ke vi permes'is al mi est'i just'a, ne mensog'ant'o, ne tromp'ist'o, ne kalumni'ul'o, ne adult'ul'o, ne blasfem'ant'o aŭ ne'kred'em'ul'o...

Kaj ankaŭ mi dank'as vi'n, Sinjor'o, ke vi elekt'is mi'n al Sinhedriono, ke vi far'is mi'n juĝ'ist'o, kiu juĝ'as ali'a'j'n, mem ne est'ant'e juĝ'at'a...

Kaj ankoraŭ mi dank'as vi'n, Sinjor'o, ke vi ne far'is mi'n hom'o el la amas'o, mal'riĉ'a, mal'bon'a, stult'a, ne'honest'a...

Ke vi mi'n far'is nek paŝt'ist'o, nek ĉarpent'ist'o, nek barel'ist'o, nek azen'konduk'ant'o, nek buĉ'ist'o, nek marĉand'ist'o de la ofer'best'o'j, nek serv'ist'o, nek impost'ist'o, kiel est'as tiu, kiu tie post mi brust'o'frap'as kaj dev'as parol'i: Sinjor'o, kompat'u mi'n pek'ul'o'n...

Kaj kiam mi en'rigard'as mi'n, ĝoj'as anim'o mi'a kaj admir'as vi'n, ho Sinjor'o, pro vi'a saĝ'ec'o, pro vi'a perfekt'ec'o, pro vi'a dispon'o kaj divid'o de unu'j hom'o'j de la ali'a'j...

Do, ĉar vi tiel kun mi ag'is, mi vid'as vi'a'n favor'o'n kaj observ'os vi'a'n ordon'o'n kaj est'os pun'ant'a ĉiu'j'n, kiu'j antaŭ mi'a'n juĝ'ist'a'n vizaĝ'o'n est'os al'konduk'it'a'j.

Glor'o al vi, Sinjor'o en alt'aĵ'o'j! Vi est'as, kiu mi'n kre'is kaj al la hom'o'j don'is kiel ekzempl'o'n! Do la nom'o vi'a ne pere'os en la popol'o, ĉar la fil'o'j de fil'o'j mi'a'j dank'ad'os vi'n pro mi kaj sur la altar'o'j brul'ig'os la ofer'o'j'n, kiu'j'n la popol'o al'port'os...“

Post'e li for'las'is la templ'o'n kaj re'ven'is tra la urb'o hejm'e'n. Ĉiu'j far'is al li la voj'o'n, kaj li paŝ'is ĉirkaŭ'it'a per si'a glor'o kaj perfekt'ec'o, fier'a, trankvil'a, ne'ŝancel'ebl'a.

Okaz'is, ke mort'is li'a mal'jun'a patr'o, Azdraŝ, preskaŭ cent'jar'a, loĝ'ant'a en Jeriĥono, kie li posed'is mult'a'j'n bien'o'j'n. Joel nun dev'is vojaĝ'i tie'n, por li'n en'tomb'ig'i, far'i la ordon'it'a'n pent'o'n kaj ek'posed'i la hered'aĵ'o'n.

Plaĉ'is al li tiu urb'o, kuŝ'ant'a apud unu el la flank'river'o'j de Jordan'o. La ĉirkaŭ'aĵ'o est'is rav'ant'a. Joel rest'is tie pli long'e, ol li antaŭ'e intenc'is, kaj oft'e dum la vesper'o'j entrepren'is sol'a promen'o'j'n en la arb'ar'o'j kaj val'o'j. Li'a fam'o eĉ tie'n penetr'is. Kaj ĉar la loĝ'ant'o'j kon'is la vast'ec'o'n de li'a'j bien'o'j kaj la ne'kalkul'ebl'a'j'n riĉ'aĵ'o'j'n en la ŝaf'ar'o'j, do gast'o tia est'is objekt'o de sen'ĉes'a respekt'ad'o.

Joel-on lac'ig'is iom la ovaci'o'j, des pli, ke la mort'o de l’ patr'o profund'e li'n impres'is. Mal'oft'e li pens'is pri la moment'o, kiam li adiaŭ'os la mond'o'n. Nun'e li ek'vid'is subit'e, ke en la ŝtup'ar'o de l’ generaci'o'j tuj antaŭ la ŝtup'o de Joel putr'iĝ'is kaj romp'iĝ'is la ŝtup'o de Azdraŝ. Ĉirkaŭ'blov'is do li'n kvazaŭ mort'a mal'varm'o. Li vol'is forges'i tio'n, kaj serĉ'i ali'a'j'n pens'o'j'n mez'e de palm'o'j, fig'uj'o'j kaj arb'ar'et'o'j. Li komenc'is eĉ en'profund'iĝ'ad'i en la land'o'n ĝis Jordan'o, kaj tiam li rajd'is sur azen'o kaj kun'pren'is la azen'konduk'ant'o'n.

Dum unu el tia'j ekskurs'o'j li for'las'is la konduk'ant'o'n kaj la azen'o'n en la arb'ar'o kaj mem ir'is ĝis apud Jordan'o, por ĝu'i ban'o'n. Sed ĉar li fort'e ŝvit'iĝ'is, tial sid'iĝ'int'e sur la bord'o, li si'n vent'um'is.

Tiam li rimark'is proksim'e paŝt'ist'o'n, kiu ripoz'e kuŝ'is, kaj la ŝaf'ar'o proksim'iĝ'ad'is al la lok'o, kie sid'is Joel.

Do li ek'kri'is al la paŝt'ist'o, ke li for'pel'u la ŝaf'ar'o'n kaj mem for'ir'u. La paŝt'ist'o tamen ne ek'mov'iĝ'is pro li'a kri'ad'o.

Joel lev'iĝ'is kaj komenc'is al'vok'i la serv'ist'o'n. Sed tiu vid'ebl'e ne aŭd'is, ĉar li ne aper'is.

Tiam Joel al'ir'is la paŝt'ist'o'n kaj ankoraŭ unu'foj'e ordon'is al li, for'pel'i la ar'o'n kaj kun ĝi for'ir'i, ĉar li intenc'as si'n ban'i en tiu ĉi lok'o.

La paŝt'ist'o, kuŝ'ant'e, respond'is, ke li tio'n ne far'os, ĉar ĝust'e en tiu lok'o li en'pel'os baldaŭ la ar'o'n en la river'o'n, por ĝi'n trink'ig'i kaj lav'i.

Joel demand'is la paŝt'ist'o'n, ĉu li kon'as li'n? Tiu respond'is, ke li tut'e ne sci'as, kiu li est'as. Do Joel dir'is al li si'a'n nom'o'n. La paŝt'ist'o eĉ ne ek'trem'is.

Joel komenc'is li'n insult'i, kio tamen eĉ plej mal'mult'e ne influ'is la paŝt'ist'o'n. Do li demand'is, en kies serv'o li est'as. La paŝt'ist'o respond'is, ke en la Azdraŝa. Je tio Joel ek'kri'is, ke tia'okaz'e li serv'as ĉe li, ĉar Azdraŝ mort'is, kaj li est'as la hered'int'o. Li do ordon'is al la paŝt'ist'o, plen'um'i tuj li'a'n vol'o'n, minac'ant'e for'pel'i li'n el la serv'ad'o. Sed la paŝt'ist'o respond'is, ke li ne kon'as li'n, sed nur kon'as la ŝaf'ar'o'n, do kiel long'e la ŝaf'ar'o est'os don'it'a al li'a gard'ad'o, tiel long'e li est'os far'ant'a tio'n, kio est'as bon'a por ĝi, sed ne tio'n, kio est'us agrabl'a por Joel.

Joel ek'mir'eg'is. Simil'a'n mal'obe'em'o'n li renkont'is neniam. La plej potenc'a'j hom'o'j en la ĉef'urb'o klin'is antaŭ li la kap'o'j'n, la popol'o aŭskult'is kun estim'o li'a'j'n vort'o'j'n, la pastr'o'j prezent'is al li la pergamen'o'j'n — kaj jen subit'e ia paŝt'ist'o el apud'o de Jordan'o kontraŭ'star'as al li, kaj krom tio ankoraŭ li'a serv'ant'o, mizer'ul'o, simpl'ul'o, kiu'n li pov'is ĉiu'moment'e laŭ'vol'e for'pel'i!

La koler'o ek'reg'is li'n kiel flam'o. Li de'met'is la supr'a'n vest'o'n, kaj, est'ant'e fort'a, li decid'is sen'prokrast'e pun'i la kuraĝ'ul'o'n.

Li proksim'iĝ'is do al li kaj jam est'is etend'ont'a la man'o'n al la kuŝ'ant'o, kiam subit'e al'salt'is vil'har'a hund'o de l’ paŝt'ist'o, ĵet'is si'n al li'a'j pied'o'j kaj komenc'is tiel boj'i kaj dent'grinc'i, ke Joel est'is dev'ig'it'a re'ir'i kaj for'pel'i ĝi'n.

Li postul'is de la paŝt'ist'o, ke li la hund'o'n al'vok'u, kri'is, ke li akuz'os li'n pro la hav'ad'o de hund'o, kiu est'is ĝeneral'e mal'ŝat'at'a. Sed la paŝt'ist'o, ne turn'ant'e eĉ la plej mal'grand'a'n atent'o'n je li, komenc'is plend'a'voĉ'e kant'i:

„Ir'as al popol'o si'a, ir'as blank'a, bril'ant'a kaj pur'a. —

Ir'as mal'riĉ'a kaj sen sceptr'o kaj sen kron'o kaj sen skarlat'o...

Sed en li'a'j okul'o'j fort'o, kaj en la voĉ'o potenc'o, kaj sur la frunt'o ver'o, kaj en la kor'o am'o al la popol'o...

Ir'as jam, ir'as sav'ont'o, ir'as antaŭ'dir'it'a, ir'as Meŝjaĥ!“

Joel dum'e for'kur'is tiom, ke li'n la hund'o ne plu persekut'is, sed, re'ven'int'e al si'a sinjor'o, kuŝ'iĝ'is ĉe li'a kap'o. La voĉ'o de l’ paŝt'ist'o aŭd'iĝ'is sur la val'o inter la palm'o'j, inter la kan'o'j river'a'j kaj kur'is sur la akv'o. Joel komenc'is aŭskult'i, kaj la vort'o'j de l’ paŝt'ist'a kant'o li'n pri'pens'ig'is.

En tiu moment'o li aŭd'is bru'o'n de voĉ'o'j. Li turn'is la kap'o'n kaj ek'vid'is sur la proksim'a mont'et'o amas'o'n da hom'o'j, kiu ar'iĝ'is kaj sid'iĝ'is. Sur la supr'o de l’ mont'et'o kresk'is alt'a kverk'o. Sub tiu kverk'o sid'is ia vir'o mez'aĝ'a. Li est'is turn'it'a al Joel dekstr'a'flank'e kaj est'is vid'ebl'a sur la fon'o de l’ sun'o, kiu jam klin'iĝ'is al sub'ir'o.

La paŝt'ist'o las'is la hund'o'n gard'i kaj mem ir'is al la mont'et'o kaj miks'iĝ'is kun la amas'o. Ĉio ĉi mir'ig'is mult'e la loĝ'ant'o'n de l’ ĉef'urb'o. Do li sur'vest'int'e re'e la supr'a'n vest'o'n, komenc'is ir'i al la mont'et'o. Kaj kiam li proksim'iĝ'is al la amas'o, ven'is renkont'e al li du vir'o'j kaj, ek'vid'int'e li'a'j'n riĉ'a'j'n vest'o'j'n kaj bel'eg'a'n turban'o'n, demand'is, kio'n li tie ĉi dezir'as?

Li respond'is, ke pli ĝust'e li dev'us ili'n demand'i, kio'n ili far'as en li'a'j bien'o'j kaj paŝt'ej'o'j?

Je tio re'dir'is unu el tiu'j vir'o'j, ke ili ne sci'as, al kiu aparten'as tiu'j paŝt'ej'o'j, ke neniel tio ili'n interes'as, ĉar ili far'as neni'a'n mal'util'o'n, sed kolekt'iĝ'as, por aŭskult'i la Di'a'n vort'o'n.

Joel dir'is al ili si'a'n nom'o'n. Sed ili respond'is, ke tiu nom'o hav'as por ili neni'a'n signif'o'n. Do li rakont'is pri si'a rang'o en la ĉef'urb'o kaj en Sinhedriono. Ili re'dir'is, ke li re'ven'u tie'n, kaj tiam cert'e ĉiu don'os al li la konven'a'n respekt'o'n. Sed tie ĉi ĉiu'j est'as egal'a'j antaŭ Di'o, kaj ne ekzist'as hom'o, kiu est'us pli alt'a ol la ali'a'j. Pli alt'a est'as nur tiu, kiu al ili parol'as, ili'a instru'ist'o.

Joel ordon'is sen'prokrast'e al'konduk'i al li tiu'n instru'ist'o'n. Sed ili respond'is, ke ili tio'n ne pov'as far'i, ĉar la instru'ist'o parol'as al la popol'o, kaj oni ne dev'as li'n mal'help'i.

Do komenc'is Joel ili'n ankaŭ insult'i kaj est'us eĉ lev'int'a kontraŭ ili la man'o'n; tamen li tim'is la amas'o'n, kiu est'us ili'n ver'ŝajn'e defend'int'a kaj al li far'int'a mal'bon'o'n. Li kontent'iĝ'is nur per tiu insult'ad'o, ne ŝpar'ant'e mal'estim'a'j'n vort'o'j'n, je kio ili ne respond'is, sed kun'met'int'e la man'o'j'n sur la brust'o'j, klin'iĝ'is antaŭ li kun respekt'o.

Vid'ant'e, ke tia'manier'e li ne sukces'as, li en'met'is la man'o'n sub la supr'a'n vest'o'n kaj el'tir'is el la sak'et'o du mon'er'o'j'n, por don'i al ĉiu po unu. Sed ili re'tir'is, lev'ant'e la man'o'j'n supr'e'n kaj sci'ig'ant'e, ke la donac'o'n ili ne akcept'os.

Tiam Joel dir'is, ke li pren'os ili'n en si'a'n serv'ad'o'n kaj don'os bon'eg'a'n salajr'o'n. Ili respond'is, ke ili ne pov'as konsent'i, serv'ant'e al si'a instru'ist'o.

Do Joel demand'is, ĉu tiu instru'ist'o est'as riĉ'a, kia'j'n li hav'as bien'o'j'n kaj kiom da ŝaf'ar'o'j? Ili respond'is, ke li posed'as neni'o'n kaj est'as tiel mal'riĉ'a kiel ili.

Joel al'rigard'is jen unu, jen la ali'a'n, ne kompren'ant'e.

— Do tiu instru'ist'o vi'a hav'as neni'a'j'n bien'o'j'n, kaj vi al li serv'as? — li demand'is.

— Ni serv'as li'n — ili respond'is.

— Kial? Por kio li pov'as vi'n bezon'i? Kiel li pag'as, neni'o'n hav'ant'e?

— Li pag'as neni'o'n al ni kaj ni neni'o'n postul'as; ĉar kvankam ni nom'as ni'n li'a'j serv'ist'o'j, tamen ne ni al li, sed li al ni far'as serv'o'n.

— Neniel mi kompren'as vi'a'n parol'o'n!

— Ni ne mir'as, ĉar ankoraŭ vi'a'j okul'o'j ne est'as mal'ferm'it'a'j kaj la orel'o'j ne mal'ŝtop'it'a'j.

— Ebl'e vi est'os ili'n al mi mal'ferm'ant'a'j? — ek'kri'is mal'estim'e Joel.

— Ne ni, sed li, kiam ven'os la hor'o kaj est'os li'a vol'o.

— Kiam est'os li'a vol'o, ne mi'a?

— Jes, sinjor'o.

— Kiu do al li don'is tia'n estr'ec'o'n, ke li pov'as tia'manier'e ag'i?

— Tiu, kiu loĝ'as en la ĉiel'o kaj est'as sinjor'o de ni ĉiu'j, de ni kaj vi! — respond'is ili, klin'ant'e respekt'plen'e la kap'o'j'n.

Joel pri'pens'is moment'o'n kaj post'e turn'is si'n al ili kaj komenc'is minac'i per la man'o:

— Vi'a instru'ist'o est'as mensog'ul'o, ribel'ant'o, mal'obe'ant'a al Sinhedriono!

— Li obe'as Di'o'n! — konfirm'is ambaŭ vir'o'j, klin'iĝ'ant'e.

Joel incit'iĝ'is.

— Mi vi'n akuz'os, star'ig'os antaŭ la konsil'ant'ar'o'n, vi est'os pun'at'a'j sur la korp'o!

— Neni'o'n vi, sinjor'o, pov'os far'i al ni sen li'a vol'o — dir'is unu el la vir'o'j kaj montr'is sur la mont'et'o la instru'ist'o'n.

— Mi ordon'os lig'i tiu'n ĉi vi'a'n instru'ist'o'n, konduk'i en la urb'o'n, send'i al Jeruŝalaim, mi ordon'os li'n juĝ'i, skurĝ'i, ordon'os li'n...

— Neni'o'n vi, sinjor'o, far'os al li, se li je tio ne konsent'os.

Joel ek'silent'is. Li est'is efektiv'e sen'fort'a. Rigard'int'e do unu'foj'e ankoraŭ unu kaj la ali'a'n, li ek'kraĉ'is kaj re'ven'is al la river'o.

Li decid'is tamen, re'ven'int'e urb'o'n, esplor'i tiu'n ĉi afer'o'n. Dum'e li serĉ'is la azen'konduk'ant'o'n kaj al'vok'is li'n en la arb'ar'o. Li ek'rigard'is la sun'o'n; ĝi jam kaŝ'is si'n trans la mont'et'o. Li vid'is, kiel la amas'o'j dis'iĝ'is kaj mal'aper'is. El la mont'et'o de'ir'is la paŝt'ist'o, en'pel'is la ŝaf'ar'o'n en la river'o'n, ban'is ĝi'n, kaj post'e kun ĝi mal'proksim'iĝ'is. Mal'lum'o kovr'is la val'o'n Jordan'a'n. Joel komenc'is tim'i. Li vol'is mal'ben'i la mal'obe'em'a'n konduk'ant'o'n, vol'is fin'e re'ven'i pied'e Jeriĥ'o'n-on, sed ne kon'ant'e la voj'o'n pov'is facil'e erar'i. Krom tio li re'memor'is, ke en la arb'ar'o'j kaŝ'iĝ'as lup'o'j. Ek'reg'is li'n tim'o ĉiam pli grand'a; li sid'iĝ'is apud la river'o kaj trem'is.

Tiam aŭd'iĝ'is subit'e la vok'ad'o de l’ konduk'ist'o, pel'ant'a la azen'o'n. Joel ir'is renkont'e al li.

La serv'ist'o pren'is la brid'o'n de l’ azen'o kaj vol'is help'i la sinjor'o'n sid'iĝ'i. Sed tiu el'ŝir'is el li'a man'o la vip'o'n kaj komenc'is bat'i li'n sur la ŝultr'o'j'n. La konduk'ant'o ek'genu'is, sub'met'is la ŝultr'o'j'n kaj post ĉiu ek'bat'o ĝem'is mal'laŭt'e, sufer'ant'e pacienc'e la pun'o'n.

Joel lac'iĝ'int'e, ordon'is al li star'iĝ'i kaj halt'ig'i la best'o'n.

Ili en'ir'is la arb'ar'o'n.

Nokt'a mal'lum'o, sol'ec'o arb'ar'a kaj la tim'o neni'ig'is baldaŭ la koler'o'n de Joel. Li turn'is si'n do al la konduk'ant'o, kaj li'a voĉ'o est'is mild'a:

— Ĉu en tiu ĉi arb'ar'o est'as rab'ist'o'j?

— Pov'as est'i, sinjor'o.

— Kaj ĉu ili pov'as ni'n atak'i?

— Pov'as, sinjor'o.

— Kio'n ili pov'os al ni far'i?

— Neni'o'n ili, sinjor'o, al ni far'os.

— Kial ili pov'as atak'i kaj pov'as neni'o'n far'i?

— Ĉar Di'o gard'as si'a'j'n serv'ant'o'j'n, sinjor'o.

— Do mi'n. Sed ĉu li gard'os ci'n?

— Ne, sinjor'o, li mi'n gard'os. Pli mal'bon'e est'os kun vi.

— Fier'ul'o ci est'as. Morgaŭ mi ordon'os ci'n vip'i.

— Vi far'os, sinjor'o, kio'n vi vol'os.

Joel ek'silent'is. Li ne est'is tamen kontent'a pro la rezultat'o de la inter'parol'o. Li silent'is ankoraŭ moment'o'n, post'e dir'is per voĉ'o tre mild'a:

— Mi pardon'os al ci la kulp'o'n, ĉar ci mi'n serv'as kaj dum la nokt'o konduk'as.

— Mi dank'as vi'n, sinjor'o.

— Ĉu en ĉi tiu arb'ar'o est'as sovaĝ'a'j best'o'j?

— Est'as, sinjor'o.

— Ĉu ili pov'as ni'n atak'i?

— Pov'as, sinjor'o.

— Kaj ili pov'as al ni far'i i'a'n fatal'aĵ'o'n?

— Neni'o'n al ni, sinjor'o, ili far'os.

— Re'e ci parol'as tiel, ke ci est'as ne'kompren'ebl'a.

— Di'o gard'as si'a'j'n serv'ant'o'j'n, sinjor'o.

— Kiel do ci li'n serv'as, stult'ul'o?

— Per la tut'a viv'o, sinjor'o.

— Ci'a viv'o ofend'as Di'o'n.

— La viv'o de mizer'ul'o'j ne ofend'as Di'o'n, sinjor'o.

— Do kies viv'o ofend'as Di'o'n?

— La viv'o de riĉ'ul'o'j, sinjor'o.

— De riĉ'ul'o'j? Mi ordon'os morgaŭ vip'i ci'n du'foj'e, maten'e kaj vesper'e!

— Vi'a vol'o, sinjor'o...

Joel re'e ek'silent'is, sed ĉiam pli est'is mal'kontent'a pro la inter'parol'o. Re'e do li tre mild'iĝ'is kaj dir'is:

— Mi pri'pens'is kaj pardon'os al ci vort'o'j'n ci'a'j'n, ĉar ci mem est'os defend'ant'a kontraŭ la rab'ist'o'j kaj sovaĝ'a'j best'o'j. Sed dir'u, kiu instru'is al ci tia'n parol'o'n?

— Tiu instru'ist'o, sinjor'o.

— Kia instru'ist'o?

La serv'ist'o ek'silent'is tim'ant'e. Joel komenc'is li'n demand'i trud'em'e:

— Ebl'e tie sur la mont'et'o? Tiu ĉirkaŭ'it'a per la amas'o'j? Tiel? Ci for'las'is mi'n kaj ir'is li'n aŭskult'i? Mi ordon'os vip'i ci'n tri'foj'e, maten'e, tag'mez'e kaj vesper'e!

— Vi'a vol'o, sinjor'o...

— Kiel do, hipokrit'ul'o, mi'a vol'o! Mi al ci ordon'is serv'i al mi, kaj ci for'kur'as kun la azen'o, por aŭskult'i la parol'o'j'n de ia vag'ul'o!

— De instru'ist'o, sinjor'o...

— De vag'ul'o, mi dir'as, kiu ci'n ribel'ig'as kaj est'os star'ig'it'a antaŭ la juĝ'o. Kial ci aŭskult'as la parol'o'j'n de tiu hom'o?

— Ĉar mi vol'as est'i sav'ot'a kaj en'ir'i Regn'o'n ĉiel'a'n.

— Kaj mi ne en'ir'os Regn'o'n ĉiel'a'n?

— Ne, sinjor'o, se vi ne sekv'os li'a'j'n post'e'sign'o'j'n...

— Silent'u, stult'ul'o, kaj pel'u la azen'o'n, ĉar ĝi halt'is kaj pinĉ'o'ŝir'as la herb'o'n!

La konduk'ant'o ek'kri'is al la azen'o; tiu komenc'is paŝ'i pli vigl'e. La voj'o far'iĝ'is pli dekliv'a, la mal'lum'o dens'iĝ'is tiel, ke oni tut'e neni'o'n pov'is vid'i. Nur supr'e montr'iĝ'is mal'grand'a ĉiel'spac'o, sur'ŝut'it'a per la stel'o'j. En la arb'ar'o reg'is silent'o. Joel ek'trem'is; komenc'is est'i mal'varm'e. Li kun'met'is la man'o'j'n sur la brust'o kaj klin'is la kap'o'n antaŭ'e'n, esplor'ant'e la mal'lum'o'j'n. Kaj li mir'is, kia'manier'e la konduk'ant'o ne erar'as, sed kun tia cert'ec'o la best'o'n pel'as antaŭ si. En la profund'o de l’ arb'ar'o aŭd'iĝ'is la vok'ad'o de ia bird'o aŭ best'o, ĉar mal'facil'e Joel pov'is diven'i, preskaŭ neniam komunik'iĝ'ant'e kun la natur'o. Re'e komenc'is li'n turment'i tim'o. Li dezir'is do, kiel ebl'e plej favor'ig'i por si la konduk'ant'o'n, por ke tiu pli volont'e li'n gard'u kaj en okaz'a bezon'o defend'u. Tial li al'parol'is li'n:

— Por ke ci ek'kon'u mi'a'n ekster'ordinar'a'n bon'ec'o'n, mi eĉ tiu'foj'e pardon'as al ci la kulp'o'n. Sed dir'u, kia'manier'e ci traf'as, kia'manier'e ci ne erar'as, kia'manier'e ci ne tim'as dum tia terur'a mal'lum'o kaj en tia sen'hom'ej'o ir'i, serv'i al mi, kaj hav'as ankoraŭ tiel liber'a'n anim'o'n?

— La instru'ist'o ordon'is al mi tim'i neni'o'n kaj neniu'n.

— Kiel, li ordon'is tim'i neniu'n?

— Jes, sinjor'o, neniu'n.

— Nek si'a'j'n sinjor'o'j'n?

— Jes, sinjor'o, nek la sinjor'o'j'n.

— Do ci ne tim'as mi'n?

— Ne, sinjor'o.

— Ci mal'am'as mi'n?

— Mi am'as vi'n, sinjor'o.

— Kial ci mi'n am'as?

— Ĉar la instru'ist'o ordon'is am'i ĉiu'j'n, eĉ tiu'j'n, kiu'j far'as al ni mal'just'aĵ'o'n. Li ordon'is pag'i per bon'o al ili por la mal'bon'o...

Joel ek'pens'is pri la last'a'j vort'o'j de l’ konduk'ant'o kaj ven'is al la konklud'o, ke tiu'foj'e li aŭd'is afer'o'n por si oportun'a'n. Do la instru'ist'o ne ordon'is venĝ'i. Kaj la okaz'o por tio est'is la plej ĝust'a.

— Ne ordon'is la instru'ist'o lev'i la man'o'n kontraŭ si'a'j sinjor'o'j?

— Li ne parol'is, ke kontraŭ la sinjor'o'j; nur instru'is, ke ne est'as permes'it'e venĝ'i.

— Do ci am'as mi'n?

— Mi am'as vi'n, sinjor'o.

— Tio est'as tre bel'a. Se ordon'is tio'n al ci tiu instru'ist'o, mi laŭd'as li'n pro tio.

— La instru'ist'o demand'is pri vi, sinjor'o.

— Jes? demand'is pri mi?

— Kaj li riproĉ'is al tiu'j du lern'ant'o'j, ke ili ne al'konduk'is vi'n antaŭ li'a'n vizaĝ'o'n.

— Kiel? Mi'n konduk'i antaŭ li'a'n vizaĝ'o'n! Li ja dev'as al mi ven'i! Ci est'as krud'ul'o!

— Do ankaŭ la instru'ist'o dir'is, ke li ir'os al vi, sinjor'o.

— Nu, ci vid'as, ke mi ci'n prav'e riproĉ'is!

— Li vol'as don'i al vi admon'o'n...

— Stult'a ci est'as! Li ne pov'is tio'n dir'i, ĉar li est'as ebl'e tro prudent'a por tio'n far'i.

— Li dir'is, sinjor'o! Ĉiu'j Peruŝim ricev'os admon'o'n, kaj ankaŭ Sinhedriono...

— Kio? kia'n admon'o'n?

Joel ek'kapt'is la brid'o'n kaj halt'ig'is la azen'o'n. Mir'eg'o for'pren'is de li la parol'o'n.

Li ne pov'is kompren'i tia'n mal'respekt'o'n. Sed ĉar ĉirkaŭ'e vast'iĝ'is arb'ar'a sen'hom'ej'o, mal'gaj'ec'o kaj de temp'o al temp'o aŭd'iĝ'is la kri'ad'o de rab'o'bird'o'j, li dir'is neni'o'n, nur kun'tir'iĝ'is sur la dors'o de l’ best'o kaj ĉes'ig'is ĉiu'n inter'parol'o'n.

La azen'o ek'fal'et'is unu- kaj du'a'foj'e. La konduk'ant'o halt'ig'is ĝi'n kaj dir'is:

— Mal'supr'e'n'ir'u, sinjor'o, de la dors'o.

Joel ne obe'is. La konduk'ant'o ripet'is:

— Mal'supr'e'n'ir'u, sinjor'o, kaj sekv'u mi'n pied'e, ĉar la best'o pov'as fal'i kaj far'os al vi i'a'n domaĝ'o'n, kiam vi fal'os sur la voj'et'o dum la mal'lum'o.

Joel mal'supr'e'n'ir'is de la dors'o de l’ azen'o.

— Paŝ'u post mi, sinjor'o, ten'ant'e vi'n proksim'e de mi. La best'o sekv'os vi'n kaj ne rest'os mal'antaŭ'e, tim'ant'e la sovaĝ'a'j'n best'o'j'n.

Ili do komenc'is pied'e migr'i, ir'ant'e la dekliv'a'n voj'et'o'n.

Joel fal'et'is sur la ŝton'o'j kaj cedr'o'radik'o'j, la arbust'o'j grat'is li'a'j'n man'o'j'n, li spir'is laŭt'e, ŝvit'is kaj sent'is si'n sen'mezur'e mal'feliĉ'a. Li mal'ben'is intern'e la em'o'n ekskurs'ad'i apud Jordan'o kun serv'ist'o ne'el'prov'it'a; li mal'ben'is tiu'n serv'ist'o'n, ke li, anstataŭ ĝust'a'temp'e ven'i, aŭskult'is parol'o'n de ia frenez'ul'o, mal'ben'is ankaŭ tiu'n frenez'ul'o'n, kiu li'n el'met'is al tiom da sufer'o'j. Li ne ĝu'is la ban'o'n, ĉiu'n ĝoj'o'n for'pren'is de li la arogant'ec'o de l’ paŝt'ist'o kaj la mal'respekt'em'o de tiu'j du vir'o'j. Tiu ĉi per'fort'a pied'ir'ad'o tra la arb'ar'o est'is ne'sufer'ebl'a kaj sen'mezur'e mal'agrabl'a por hom'o, kiu promen'ad'is nur en la ĉef'urb'o mez'e de la amas'o'j dis'iĝ'ant'a'j antaŭ li. Li ne pov'is kompren'i, ke jen li, an'o de Sinhedriono, kiu parol'ad'is en la templ'o al la popol'o kaj est'is plej ŝat'at'a, ke jen li nun'e tra la mal'lum'a arb'ar'o paŝ'as, grat'it'a, lac'a, las'it'a al protekt'o de ne'cert'a serv'ist'o, kiu en la inter'parol'o alt'iĝ'as super li. Do li ŝmac'is per la lang'o, fal'et'is, insult'is mal'laŭt'e — sed ir'is.

La konduk'ant'o subit'e halt'is.

— Mi ne vid'as, sinjor'o, la trab'o'n super la torent'o. Atend'u mi'n ĉi tie kaj mi ir'os supr'e'n kontraŭ la river'flu'o kaj, re'trov'int'e la tra'ir'ej'o'n, re'ven'os al vi.

Joel ek'tim'is. Ek'fulm'is en li'a kap'o la pens'o, ke la konduk'ant'o vol'as li'n perfid'i, ke li vol'as for'iĝ'i, por ke dum'e atak'u la rab'ist'o'j, kun kiu'j li est'as en inter'konsent'o. Sed li tim'is, aper'ig'i tia'spec'a'n suspekt'o'n. Li star'iĝ'is sub la arb'o.

La azen'o sekv'is la konduk'ant'o'n, pinĉ'manĝ'ant'e per la dent'o'j la arbust'o'foli'o'j'n.

La konduk'ant'o dron'is en la mal'lum'o. Oni aŭd'is nur li'a'j'n paŝ'o'j'n inter la arbust'o'j. Sed baldaŭ eĉ tio silent'iĝ'is.

La ŝvit'o flu'is per dens'a'j gut'o'j de la frunt'o de Joel. Li spir'is profund'e kaj la tempi'o'j puls'o'bat'is mal'kviet'e. Fin'e li komenc'is klak'i per la dent'o'j.

Li ek'kri'is kelk'foj'e al la konduk'ant'o. Sed tiu ne respond'is.

Tiel strang'e son'is en la arb'ar'o la voĉ'o de Joel, ke li ĉes'is vok'i. Ĉiu'moment'e li sent'is si'n pli terur'it'a en la sol'ec'o. En tiu ĉi tim'o li komenc'is preĝ'i kaj murmur'i tia'j'n vort'o'j'n:

„Di'o, kiu el'konduk'is vi'a'n popol'o'n el la dezert'o, kompat'u vi'a'n plej bon'a'n serv'ant'o'n kaj help'u li'n...

„La plej bon'a'n serv'ant'o'n, kiu ne prunt'e'don'as procent'eg'e, kaj se li blasfem'as, tiam nur tre mal'oft'e...

„Kiu ne est'as impost'ist'o, nek krim'ul'o, nek avid'em'a, nek blasfem'ant'o, nek azen'konduk'ant'o, nek paŝt'ist'o, nek aparten'as al la popol'aĉ'o...

„Kiu est'as an'o de Sinhedriono, parol'as al la popol'o, juĝ'as ĝi'n kaj pun'as laŭ ordon'o vi'a...

„Kiu est'as cert'e al vi agrabl'a kaj tamen vi li'n el'met'as al prov'ad'o'j...

„Kiu don'as al vi ofer'o'n, kaj nom'e unu kolomb'o'n...

„Sinjor'o... du kolomb'o'j'n... tri, kvar...

„Sinjor'o... kapr'id'o'n mi ordon'os por vi buĉ'i kaj ofer'brul'ig'i...

„Du kapr'id'o'j'n... kaj ŝaf'id'o'n... ĉu ne sufiĉ'os, Sinjor'o?...

„Ŝaf'in'o'n kaj ŝaf'o'vir'o'n, nur el'aŭskult'u kaj hel'ig'u la mal'lum'o'j'n...

„Sinjor'o, bov'o'n mi ofer'os, propr'a'n bov'o'n, propr'a'n, ne tromp'e pren'it'a'n de la popol'o, el mi'a propr'a ar'o... Sinjor'o — pli mult'e mi ne pov'as!“

Li balanc'iĝ'is, preĝ'is kaj pet'eg'is, sed la tim'o ĉiam pli grand'a tra'penetr'is li'n per trem'eg'o.

Subit'e ek'blov'is vent'o kaj mov'is la arb'ar'o'n. Aŭd'iĝ'is terur'a, mister'plen'a bru'o. Ŝajn'is al Joel, ke en tiu bru'o son'as i'a'j kri'o'j, i'a'j murmur'o'j, sonor'o de glav'o'j kaj tint'ad'o de divers'a'j arm'il'o'j rab'ist'a'j.

Li fal'is genu'e'n, kaŝ'is la frunt'o'n en la man'o'j.

La vent'o ĉirkaŭ'kur'is la tut'a'n arb'ar'o'n kaj komenc'is jam sub'e mov'i la arbust'o'j'n. Sam'temp'e la ĉiel'o mal'lum'iĝ'is supr'e, kaj Joel ne vid'is eĉ la trunk'o'n, antaŭ kiu li genu'is.

Li ek'tim'is pli mult'e kaj opini'is, ke ven'is jam la last'a hor'o. Tial li komenc'is preĝ'i re'e, sed jam tia'manier'e:

„Sinjor'o, verm'o mi est'as kompar'e kun vi'a potenc'o...

„Verm'o, kiu'n ne nur vi'a pied'o pov'as dis'prem'i, sed eĉ for'manĝ'i ĉiu best'o, renvers'i ĉiu trunk'o kaj dron'ig'i ĉiu torent'o, kaj ĉiu rab'ist'o tra'pik'i per la ponard'o kaj sen'ig'i de la viv'o...

„Mi est'as pek'ul'o, arogant'ul'o, mensog'ant'o kaj nom'as mi'n tio, kio mi est'as...

„Mi brul'ig'as la ofer'o'j'n, kiu'j'n la popol'o al'port'as...

„Mi laŭd'as mi'n antaŭ vi en la preĝ'o, sed ne humil'iĝ'as...

„Impost'ist'o pli ĝust'e preĝ'as...

„Sed se vi est'as Di'o, se vi est'as Tiu, kiu est'as, kompat'u mi'n kaj defend'u...

„Mi pli'bon'iĝ'os, Sinjor'o... En la templ'o mi est'os far'ant'a la pent'o'n... Mal'kaŝ'e, Sinjor'o... Mi ŝut'os polv'o'n sur la kap'o'n kaj est'os far'ant'a laŭt'e la konfes'o'n de l’ pek'o'j...

„Sinjor'o, ĉu mi pov'as far'i i'o'n pli grand'a'n?“

La vent'o kresk'is, pli'grand'iĝ'is, sku'is la arb'ar'o'n. Potenc'a'j branĉ'eg'o'j ŝancel'iĝ'is, kaŭz'ant'e grand'a'n bru'o'n.

Konstant'e kresk'is la tim'o de Joel kaj fin'e tra'pas'is la last'a'j'n lim'o'j'n. Post ĝi sekv'is mal'esper'o. Tiu'moment'e ia bird'o ek'rid'is supr'e kaj en mal'proksim'o aŭd'iĝ'is long'e'daŭr'a muĝ'o de best'o.

Joel komenc'is pro mal'esper'o blasfem'i:

„Vi ne en'rigard'is mi'n, Sinjor'o, kaj ne el'aŭskult'is mi'a'n preĝ'o'n...

„Vi Di'o?... Vi Sinjor'o?...

„Vi'a'j'n serv'ant'o'j'n vi for'las'as en mal'lum'a arb'ar'o kaj inter sovaĝ'a'j best'o'j...

„Sed ver'e! Kvar'dek jar'o'j'n vi konduk'is tra la dezert'o Moseon kun la tut'a popol'o! Kvar'dek jar'o'j'n!

„Kia vi est'as Di'o?... Ne, vi ne est'as tiu, kiu est'as!“...

Kaj li kraĉ'is la ter'o'n, sur kiu li genu'is, kraĉ'is la arb'o'trunk'o'n, kiu star'is antaŭ li, kraĉ'is la aer'o'n, kiu'n li spir'is, kraĉ'is la ĉiel'o'n, en kiu kaŝ'is si'n Adojnaj’... Ne Adojnoj’, sed pli ĝust'e Suten!...

En tiu moment'o li ek'sent'is man'plat'o'n sur si'a brak'o. Li salt'e lev'iĝ'is de la ter'o por si'n defend'i. Sed en la krepusk'o aper'is la kap'o de l’ azen'o. La konduk'ant'o ten'is la brid'o'n de l’ best'o. Joel sid'iĝ'is kaj ili ek'ir'is.

Subit'e la vent'o trankvil'iĝ'is kaj el inter la nub'o'j el'flu'is la lun'o kaj dis'verŝ'is blu'et'a'n hel'ec'o'n en la arb'ar'o. Far'iĝ'is tre lum'e.

Joel tuj kviet'iĝ'is, sed silent'is. La best'o paŝ'is mir'ind'e vigl'e. Ili el'ir'is el la arbust'o'j. Joel aŭd'is la murmur'o'n de l’ torent'o. Baldaŭ la arbust'o'j dis'iĝ'is, aper'is profund'aĵ'o, sur kies fund'o bru'is la akv'o. Super ĝi trov'iĝ'is trab'o, hel'ig'at'a per la lun'bril'o. La best'o sur'ir'is ĝi'n per paŝ'o cert'a kaj post moment'o trans'ir'is la du'a'n flank'o'n. La arb'ar'o mal'dens'iĝ'is; ili en'ir'is larĝ'a'n voj'o'n. Baldaŭ aper'is la mur'o'j de Jeriĥono.

Joel dum la tut'a voj'o ne dir'is eĉ unu vort'o'n. En la urb'o ĉiu'j dorm'is ankoraŭ. Antaŭ la dom'o de l’ riĉ'ul'o est'is sen'hom'e. Neni'u el la serv'ist'o'j ven'is al li renkont'e.

Do li mal'supr'e'n'ir'is rapid'eg'e de la dors'o de l’ best'o, sur'ir'is la ŝtup'ar'o'n; la pord'o ne est'is ŝlos'it'a. Li tra'pas'is la koridor'o'n kaj en'ir'is la dorm'ej'o'n. Rapid'e de'ĵet'int'e la vest'o'j'n li kuŝ'iĝ'is sur la lit'o'n.

Li ek'spir'is. Fin'iĝ'is ĉiu'j mal'trankvil'iĝ'o'j. Baldaŭ pro grand'a lac'iĝ'o li ferm'is la palpebr'o'j'n kaj ek'dorm'is. Li dorm'is tiel profund'e, ke neni'a sonĝ'a rev'aĵ'o mov'is li'a'n pens'o'n.

Vek'iĝ'int'e sufiĉ'e mal'fru'e, li sid'iĝ'is sur la lit'o kaj komenc'is pri'pens'ad'i.

Li re'memor'is, kie li est'as kaj kie est'is. Li migr'is apud Jordan'o, erar'is en la arb'ar'o kaj sent'is grand'a'n tim'o'n. Kaj ĉio ĉi pro tiu mal'honest'a serv'ist'o. Tri'foj'e li promes'is al li vip'ad'o'n kaj tri'foj'e al li tio'n pardon'is. Sed li ne pardon'is ankoraŭ tiu'n long'a'n serĉ'ad'o'n de l’ tra'ir'ej'o super la torent'o. Kaj tio est'is plej pun'ind'a, ĉar Joel pro la tim'o blasfem'is. Kiu est'as kulp'a pro la blasfem'ad'o, se ne tiu mal'pi'a konduk'ant'o? Ĉu li ne konduk'is li'n en la tent'o'n? Ĉu Joel iam ajn en la viv'o blasfem'is?

Neniam abomen'a blasfem'o makul'is li'a'n buŝ'o'n. Kaj nun'e?

Koler'o komenc'is bol'i en li.

Li re'memor'ig'is al si vort'o'n post vort'o, kio'n la mal'honest'a konduk'ant'o kuraĝ'is parol'i pri tiu instru'ist'o kaj pri la di'a protekt'o.

Li ja alt'iĝ'is super li'n, super Joel, super la an'o'n de Sinhedriono.

Ne, tio est'as obstin'ec'o, tio est'as mal'obe'em'o, krim'o! Kia'n pun'o'n li dev'as el'pens'i pro tio?

Li frap'vok'is la serv'ist'o'j'n kaj atend'is. Sed neni'u aper'is. Do li ek'frap'is la du'a'n kaj tri'a'n foj'o'n, kaj post'e mem el'ir'is en la antaŭ'ĉambr'o'n.

Tie li renkont'is unu serv'ist'o'n; sed tiu far'is pro mir'o grand'a'j'n okul'o'j'n.

— Kiel, sinjor'o, do vi est'as? Kaj ni tim'is...

— Vi est'as stult'ul'o, mi dorm'is la tut'a'n nokt'o'n, nur vi neni'o'n sci'as pri tio. Mi vi'n ĉiu'j'n for'ĵet'os, dis'pel'os, ordon'os vip'i...

— Vol'o vi'a, sinjor'o — respond'is la pal'iĝ'ant'a serv'ist'o.

— Al'vok'u al mi tuj la konduk'ant'o'n — ek'kri'is Joel.

La serv'ist'o ne mov'iĝ'is de la lok'o; li nur rigard'is per ĉiam pli mir'ig'it'a'j okul'o'j la sinjor'o'n.

— Mov'iĝ'u do, kanajl'o! — ek'kri'eg'is Joel kaj lev'is la man'o'n.

La serv'ist'o de'turn'is si'n kaj for'kur'is.

Pas'is moment'o post moment'o. Joel mal'pacienc'iĝ'is. Fin'e li ir'is el la koridor'o sur la kort'o'n.

Tie li ek'vid'is tiu'n serv'ist'o'n konsil'iĝ'ant'a'n kun la ali'a'j.

— Kie est'as la konduk'ant'o? — ek'tondr'is Joel.

La serv'ist'o ek'balbut'is, klin'iĝ'ant'e profund'e:

— Sinjor'o... li ne est'as...

— Kiel, li for'kur'is?

— Sinjor'o... ankaŭ la best'o mank'as... Vi ebl'e pied'e re'ven'is...

Sang'o al'flu'is en la kap'o'n de Joel. Per terur'a'j okul'o'j li fulm'o'frap'is la trem'ant'a'j'n serv'ist'o'j'n, kiam subit'e aper'is en la pord'eg'o la best'o kaj post ĝi la konduk'ant'o.

Tiu, ek'vid'int'e la sinjor'o'n, al'kur'is, ĵet'is si'n al li'a'j pied'o'j kaj komenc'is vok'i:

— Pardon'u, sinjor'o, mi ek'erar'is en la arb'ar'o, ne pov'is vi'n re'trov'i... Mi kri'is!... Mi ĉirkaŭ'kur'is fru'maten'e la tut'a'n arb'ar'o'n kaj fin'e pens'is, ke vi pied'e re'ven'is...

Joel kun'tir'is la pugn'o'n super li'a kap'o kaj ek'kri'is:

— Ci mensog'as! Ci kun mi re'ven'is nokt'e!

La konduk'ant'o salt'lev'iĝ'is. Li far'iĝ'is tre pal'a, la okul'o'j est'is terur'it'a'j. Met'int'e la fingr'o'n sur la buŝ'o'n li parol'is kun grand'a cert'ec'o:

— Ne, sinjor'o, tio ne mi... tio ne mi... Tio est'as cert'e la ag'o de ni'a instru'ist'o...

Joel mal'ferm'is larĝ'e la okul'o'j'n, ek'rigard'is la serv'ist'o'j'n. Ĉiu'j kruc'ig'is la man'o'j'n kaj komenc'is mov'i la lip'o'j'n. Kaj la konduk'ist'o parol'is:

— Vi, sinjor'o, cert'e al'vok'is en la mizer'o li'a'n help'o'n... Ne?... Ebl'e vi preĝ'is... Aŭ ebl'e vi blasfem'is... Li don'is al vi admon'o'n!

Joel komenc'is frot'i per la man'plat'o la frunt'o'n, ek'rigard'is la azen'o'n, kiu est'is tre lac'ig'it'a, hav'is en'fal'int'a'n ventr'o'n kaj ĉiu'moment'e osced'is. Li ek'rigard'is la konduk'ant'o'n, sur kiu la nokt'o kaj lac'eg'o'j gravur'is ne'for'ig'ebl'a'j'n sign'o'j'n, ek'rigard'is la trem'ant'a'n serv'ist'ar'o'n, la dom'o'n, la arb'o'j'n.

Subit'e li turn'is si'n kaj for'ir'is en la dorm'ej'o'n.

Sid'iĝ'int'e sur la lit'o'n, li frot'is la frunt'o'n, ĉirkaŭ'rigard'is la mur'o'j'n, la plank'o'n kaj plafon'o'n.

— Kio ĝi est'as? — li murmur'is. — Kio ĝi est'as? Kio ĝi est'as?...

Li pri'pens'is tia'manier'e la tut'a'n tag'o'n.

Van'e la serv'ist'o'j en'ir'ad'is demand'ant'e, ĉu li ne postul'as manĝ'o'n.

Joel sid'is sur la lit'o tia'manier'e ĝis la vesper'o.

Nur vesper'e li ordon'is al'vok'i la konduk'ant'o'n, en'ferm'is si'n kun li kaj long'e ili pri io inter'parol'is.

La serv'ist'o'j atend'is ĉe la pord'o, sed pov'is aŭd'i neni'a'n vort'o'n.

Kaj tiu'j inter'parol'is ĝis la nokt'o'mez'o, ĝis la tag'iĝ'o, ĝis la sun'lev'iĝ'o...

El Betsajdo al Kafarnaum dum mal'fru'a vesper'o ir'is du hom'o'j. Unu el ili est'is vir'o mal'jun'a, sed vigl'a; la du'a — jun'ul'o, ebl'e dek'kvin'jar'a. Ili akcel'is la paŝ'o'j'n, por antaŭ la nokt'iĝ'o preter'ir'i la krud'a'j'n mont'dekliv'o'j'n kaj al'ir'i Jordan'o'n, kie inter la kan'o'j est'is kaŝ'it'a boat'o, en kiu plu'e sur la river'o kaj la lag'o ili est'is vetur'ont'a'j.

La aer'o est'is vapor'plen'a, satur'it'a per odor'o de divers'a'j flor'o'j, kiu'j kvazaŭ per neĝ'er'o'j kovr'is la arb'o'j'n. La ĉiel'o en la okcident'o ne mal'lum'iĝ'is ankoraŭ, nur est'is kvazaŭ lazur'a kurten'o, mal'antaŭ kiu kolor'iĝ'is la hel'ec'o. Supr'e tamen aper'is profund'a blu'o kaj tie kaj ie jam bril'is la stel'o'j, kies nombr'o ĉiu'moment'e pli'grand'iĝ'ad'is.

En la aer'o rond'flug'is nokt'o'bird'o'j, per silent'a kur'o glit'ant'e super la kap'o'j de l’ vojaĝ'ant'o'j.

La dens'aĵ'o kresk'is antaŭ ili, sed ili jam aŭd'is la bru'o'n de rul'iĝ'ant'a'j Jordan'akv'o'j. Ili do trov'iĝ'is proksim'e de la river'o. Ĉirkaŭ'is ili'n ĉiam pli grand'a mal'lum'o. La stel'o'j sur la ĉiel'o bril'is hel'e, kvazaŭ ar'o da ole'a'j lamp'et'o'j, sed inter la arbust'o'j mal'mult'o'n pov'is diven'i la okul'o. La voj'o kurb'iĝ'is mal'dekstr'e'n; ili tamen turn'is si'n tra la dens'aĵ'o rekt'e al la river'o. Ili ir'is tra mal'larĝ'a voj'et'o. La mal'jun'a vojaĝ'ant'o ir'is antaŭ'e, prepar'ant'e la tra'ir'o'n por la jun'ul'o, kiu vid'ebl'e ne kon'is la voj'o'n. La river'a murmur'o far'iĝ'is pli laŭt'a. Fin'e ili ating'is la bord'o'n kaj ek'vid'is la nigr'a'j'n akv'o'j'n, sur kiu'j aper'ad'is rond'o'j de akv'o'turn'o'j kaj ŝaŭm'o'j. La bru'o de l’ flu'ant'a'j ond'o'j plen'ig'ad'is la sen'hom'ej'o'n.

La mal'jun'a vojaĝ'ant'o las'is la jun'ul'o'n sur la bord'o kaj mem ir'is iom supr'e'n kontraŭ la flu'o, kie nigr'is la kan'o'j. Post iom da temp'o aŭd'iĝ'is la plaŭd'ad'o de l’ rem'il'o kaj el la ombr'o'j el'ŝov'iĝ'is boat'o. Kiam la ŝip'et'o ek'tuŝ'is la bord'o'n, en'salt'is la jun'ul'o, kaj la griz'a vir'o for'puŝ'is per la rem'il'o la boat'o'n kaj las'is ĝi'n naĝ'i kun la akv'o'flu'o. Li mem ankaŭ sid'iĝ'is, atent'ant'e nur, ke la boat'o trov'iĝ'u mez'e de la river'o.

Ĵus en la orient'a part'o de l’ ĉiel'o montr'iĝ'is inter la mont'et'o'j ruĝ'a lun'o. Pli'hel'iĝ'is iom. La river'o murmur'is, port'ant'e sur si'a ŝancel'iĝ'ant'a, mov'iĝ'em'a dors'o facil'e la boat'o'n. La lun'o rapid'e ŝanĝ'is la kolor'o'n kaj baldaŭ far'iĝ'is griz'a. La akv'o'j bru'is ĉiam pli laŭt'e, ĉar jam ili proksim'iĝ'ad'is al la en'flu'ej'o. La river'o en si'a tut'a larĝ'o en'verŝ'iĝ'ad'is en la lag'o'n, kiu en tiu ĉi lok'o divers'kolor'iĝ'is en la lun'bril'o, kvazaŭ sur la akv'o'glat'o flagr'us mil'o'j da stel'o'j. La lag'o, bord'o'j kaj mont'et'o'j kovr'is si'n per lum'o dub'e'blu'a, mister'a, inspir'ant'a al rev'o'j.

La jun'ul'o sid'is sur la antaŭ'o de l’ boat'o, apog'is la kap'o'n sur la man'plat'o kaj rigard'is la akv'o'j'n. La griz'ul'o de temp'o al temp'o ek'mov'is la rem'il'o'n, kaj tiel ili naĝ'is kviet'e kaj silent'e sur la ĉiam pli larĝ'a'j akv'o'j, sur kiu'j port'is ili'n la Jordan'a flu'o.

Subit'e la infan'o ek'ĝem'et'is kaj dir'is al la griz'a vir'o:

— Kiel trankvil'a kaj bel'a nokt'o! La stel'o'j rigard'as ni'n kaj palpebr'um'as... Long'e mi vol'us tiel naĝ'i... La mond'o est'as efektiv'e bel'a!

La mal'jun'ul'o silent'is moment'o'n kaj respond'is:

— La mond'o est'as bel'a, sed oni ne dev'as tro ĝi'n am'i. Bel'a ĝi est'as por jun'a okul'o kaj por anim'o ne'lac'ig'it'a. Sed por mal'jun'ul'o, kiam li ferm'os la okul'o'j'n, vid'ebl'a far'iĝ'as mond'o ali'a, mult'e pli bel'a. Vi tamen ne kon'as ankoraŭ tiu'n mond'o'n.

La jun'ul'o pri'pens'ad'is long'e kaj dir'is:

— Dir'u al mi, kie est'as tiu mond'o, pri kiu vi parol'as?

La mal'jun'ul'o ek'tuŝ'is per la man'o antaŭ'e la brust'o'n kaj dir'is „tie ĉi“, post'e lev'is la fingr'o'n al la ĉiel'o kaj ek'murmur'is „tie“. Post'e li ek'silent'is.

Post moment'o la jun'ul'o inter'romp'is la silent'o'n, parol'ant'e:

— Mi tamen am'as la mond'o'n, kiu'n mi vid'as!

La mal'jun'a vir'o kap'sku'is kaj respond'is:

— Tio est'as vant'aĵ'o. Am'u la ĉiel'o'n kaj sopir'u al ĝi.

— Mi sopir'as, ĉar tiel parol'is la instru'ist'o. Sed li ne asert'as, ke tiu ĉi mond'o est'as vant'aĵ'o.

— Li dir'is: mi'a regn'o ne est'as de tiu ĉi mond'o.

— Ver'e. Mi forges'is... Sed li tamen ven'is sur la ter'o'n!

— Ven'is, por varb'i por si serv'ist'o'j'n al si'a regn'o, kiu est'as supr'e.

— Ĉu ni li'n sekv'os tie'n?

— Jes.

— Kaj ni dis'iĝ'os de tiu ĉi ni'a patr'uj'o?

— Ni dis'iĝ'os de ĝi.

— Kaj ni ne bedaŭr'os ĝi'n?

— Ne bedaŭr'os.

— Kaj ĉu en tiu ĉiel'a regn'o flor'os tiel la migdal'uj'o'j kaj granat'arb'o'j?

— Tie flor'os arb'o'j pli bel'a'j.

— Kaj kiel ili est'as nom'at'a'j?

— Arb'o'j paradiz'a'j.

— Kia'n frukt'o'n ili hav'as?

— Tre divers'a'n. Kaj dolĉ'a'n kaj acid'et'a'n.

— Ĉu kresk'as tie la vin'ber'o?

— Kresk'as kaj matur'iĝ'as sep'foj'e dum la jar'o.

— Ĉu sur mont'o'j simil'a'j al tiu'j ĉi?

— Sur mont'o'j mult'e pli bel'a'j.

— Ĉu est'as tie lag'o'j?

— Est'as ĉiel'a mar'o.

— Ĉu oni pov'as naĝ'i sur ĝi?

— Se Sinjor'o don'os la ordon'o'n.

— Kaj la akv'o'j ĉu ond'eg'as ia'foj'e?

— Ne, reg'as sur ili etern'a kviet'o kaj ne mal'help'as al la fiŝ'ist'o'j labor'ad'i.

— Do ankaŭ tie oni dev'as labor'i?

— Ĉie oni dev'as labor'i.

— Eĉ en la ĉiel'o?

— Eĉ en la ĉiel'o.

— Nur dum sabat'o est'as ripoz'o?

— Dum sabat'o kaj dum ĉiu'j fest'o'j.

— Sed ebl'e nur la pek'ul'o'j labor'as, kaj la sav'it'o'j ripoz'as?

— La pek'ul'o'j tut'e ne ir'as ĉiel'e'n, nur en la infer'o'n, kie ili brul'as en fajr'o etern'a.

La jun'ul'o ek'ĝem'et'is, murmur'is „ver'e“ kaj ili naĝ'is plu'e en trankvil'ec'o kaj silent'o. Ia'foj'e ek'plaŭd'is fiŝ'o kaj la mov'it'a'j akv'o'j ek'bril'is en la lun'lum'o.

Sed la jun'a pens'o ne pov'is long'e ripoz'i kaj post moment'o re'e turn'is si'n al la griz'ul'o per sekv'ant'a'j vort'o'j:

— Ĉu iu'foj'e permes'as Di'o rigard'i de la ĉiel'o sur la ter'o'n?

— Ne, ne permes'as.

— Kial li ne permes'as?

— Por ke la sav'it'o'j ne ĉagren'iĝ'u.

— Sed kiam mi rigard'as per la okul'o'j tiu'n ĉi mond'o'n, neniam ven'as al mi ĉagren'o.

— En la ĉiel'o ĝi ven'us.

— Kial ĝi tie ven'us kaj tie ĉi ne?

— Ĉar tie vi hav'os la tut'kompren'o'n.

— Kio est'as tut'kompren'o?

— Tio signif'as, ke vi vid'os la tut'a'n vant'ec'o'n de l’ mond'o.

— Kiel do pov'as ĉi tiu mond'o est'i vant'a, se ja ĝi'n Sinjor'o kre'is kaj ni'a instru'ist'o tio'n cert'ig'as?

— Sinjor'o kre'is la mond'o'n, sed la hom'o'j est'as sur ĝi.

— La hom'o'j est'as ankaŭ kre'it'a'j de Sinjor'o.

— Sed ili obe'is la inspir'o'n de mal'bon'a spirit'o kaj la viv'o'n sur ĉi tiu mond'o difekt'is.

— Kial la mal'bon'a spirit'o tio'n al ili inspir'is?

— Ĉar li vol'is Sinjor'o'n turment'i.

— Ĉu en la infer'o est'as tia lag'o.

— Ne est'as. Tie est'as mar'o da fajr'o.

— Kaj mank'as tia'j mont'o'j? Kaj tia'j flor'o'j? Kaj tia lun'bril'o?

— Neni'o simil'a trov'iĝ'as.

— Do tie est'as tre mal'ĝoj'e?

— Mal'ĝoj'e kaj mal'gaj'e.

— Ĉu la satan'o neniam vid'is la ĉiel'o'n kaj la ter'o'n?

— Li vid'is, sed, ĉar li est'is mal'bon'a, Sinjor'o li'n for'pel'is de si. Kaj ter'e'n li venad'as por tent'i la hom'o'j'n.

— Ebl'e li sopir'as al la ĉiel'o kaj al la ter'o?

— Ne sopir'as.

— Do li est'as efektiv'e mal'bon'a!

— Kaj terur'a.

Re'e ek'reg'is silent'o. La griz'ul'o nun'e lev'iĝ'is, por el'konduk'i la boat'o'n el la Jordan'a flu'o kaj direkt'i ĝi'n dekstr'e'n, kie en grand'a mal'proksim'o vid'iĝ'is la dom'et'o'j de Kafarnaum.

La jun'ul'o rev'is, pri'pens'ant'e la vort'o'j'n de l’ griz'ul'o. Tiu rem'is kelk'a'n temp'o'n, post'e komenc'is esplor'i la akv'o'n, el'tir'is la ret'o'n kaj ĝi'n sub'akv'ig'is. La jun'ul'o help'is li'n, kaj kiam ili fin'is si'a'n ag'ad'o'n, ili sid'iĝ'is re'e sur si'a'j lok'o'j. La mal'jun'ul'o mal'rapid'e mov'is la rem'il'o'n, direkt'ant'e la boat'o'n al Kafarnaum. Hel'ec'o lun'a kuŝ'iĝ'is sur la akv'o'j kaj far'iĝ'is ĉiam pli bel'e sur la ter'o kaj sur la ĉiel'o.

Tiam ek'mov'iĝ'is re'e la jun'ul'a anim'o kaj li komenc'is la griz'ul'o'n demand'ad'i:

— Ĉu ni'a instru'ist'o est'as fort'a?

— Est'as fort'a kaj ne'venk'ebl'a.

— Do kial li'n ne ĉiu'j obe'as?

— Ĉar la hom'o'j est'as obstin'a'j.

— Ĉu ni'a instru'ist'o far'as mirakl'o'j'n?

— Jes, li far'as ili'n.

— Do se li vol'us, li pov'us dis'pec'ig'i la rok'o'j'n?

— Li pov'us tio'n far'i per unu rigard'o.

— Kial do li ne dis'pec'ig'os tiu'j'n obstin'a'j'n hom'o'j'n?

— Ĉar li kompat'as ili'n.

— Kaj kial li ne ŝanĝ'os ili'a'j'n kor'o'j'n?

— Ĉar li las'as al ili liber'a'n vol'o'n.

— Ĉu ni'a instru'ist'o est'os reĝ'o?

— Li ja dir'is, ke li'a regn'o ne est'as de tiu ĉi mond'o.

— Est'us pli bon'e, se li vol'us est'i reĝ'o. Li pov'us pli facil'e proklam'i si'n reĝ'o kaj rakont'i Evangeli'o'n.

— Li vol'as montr'i, ke oni ne bezon'as est'i reĝ'o kaj pov'as far'i la sam'o'n.

— Do li efektiv'e est'as potenc'a?

— La reĝ'o'j est'as mal'fort'a'j kompar'e kun li.

— Kaj ĉu la reĝ'o'j pov'us li'n kapt'i?

— Ili ne far'us tio'n.

— Kaj se postul'us tio'n de ili mal'bon'a'j hom'o'j?

— Ili ne kuraĝ'as tuŝ'i li'n.

— Tamen ili mort'ig'ad'is la profet'o'j'n.

La griz'ul'o ek'silent'is kaj medit'is, el'tir'int'e la rem'il'o'n el la akv'o. La jun'ul'o dir'is post moment'o:

— Kial vi ne respond'as al mi?

La mal'jun'a hom'o dir'is per mal'laŭt'a voĉ'o:

— Mi mal'ĝoj'as...

— Kial vi mal'ĝoj'as?

— Ĉar mi vid'as, ke ili pov'us li'n kapt'i. Sed tiam ni defend'us li'n kaj liber'ig'us.

— Pro kio? Li ja pov'us far'i mirakl'o'n kaj mort'ig'i ili'n ĉiu'j'n?

La mal'jun'ul'o mal'lev'is la kap'o'n kaj mal'grand'a rid'et'o ek'vag'is sur li'a'j lip'o'j. Baldaŭ tamen la rid'et'o mal'aper'is sen're'ven'e kaj la frunt'o fald'iĝ'is per mil'obl'a'j sulk'o'j. Zorg'o ia sid'is sur ĝi kaj nub'ig'is la vizaĝ'o'n. Dub'o spegul'iĝ'is en la okul'o'j, kiu'j rigard'is la akv'o'j'n. Kaj ŝajn'is al la mal'jun'ul'o, ke en si'a mizer'o li forges'is pri la aranĝ'o'j de tiu ĉi mond'o, pri ĝi'a'j potenc'ul'o'j skrib'ant'a'j la leĝ'o'j'n. Star'iĝ'is antaŭ li'a memor'o divers'a'j moment'o'j el la last'a jar'o kaj tiu instru'ist'o ek'ŝajn'is al li est'i est'aĵ'o mal'fort'a, kiu intenc'as batal'o'n sen'venk'a'n, kiu lev'as la man'o'n kontraŭ fort'o'j ne'detru'ebl'a'j, kaj kiu pov'as konduk'i ili'n al pere'o. Ili pere'os kun li, ĉar ili li'n am'as kaj al li kred'as. Sed kio el ĝi rezult'os? Ĉu tio ŝanĝ'os la mond'o'n? Li, mal'jun'ul'o, viv'is ja pli long'e ol la instru'ist'o; kaj kvankam li ne est'is tiel lert'a en la scienc'o'j kiel tiu, tamen li kon'is la viv'o'n, ĉar ĝi sur li'a frunt'o skrib'is instru'o'n, kiu est'as mal'dolĉ'a, sed ver'a. La jun'a instru'ist'o ne kon'is la montr'il'o'j'n de tia instru'o, vag'is de urb'o al urb'o kaj predik'is. Sed ĉu la instru'ist'o viv'is tiom, kiom li, kaj ĉu spert'is tiom, kiom li spert'is!

Kaj la tim'o plen'ig'is la simpl'ul'a'n kor'o'n de l’ mal'jun'a hom'o. Jes, li tim'is tio'n, kio okaz'ad'is kaj kio est'is okaz'ont'a. Kvankam ĉiam pli mult'e'nombr'a'j amas'o'j sekv'is la instru'ist'o'n kaj ador'is li'n. Sed li'a parol'o est'is ne'si'n'gard'em'a, provok'ant'a. Li riproĉ'is la potenc'ul'o'j'n kaj estr'ant'o'j'n, kaj ili ĉiam pli kontraŭ li ekscit'iĝ'is. Kial li ne brid'as si'a'n incit'em'o'n? Kial li provok'as la potenc'ul'o'j'n? La mond'o est'as mond'o. Kiom jam est'is da mal'just'aĵ'o'j! Kiu hav'as arm'il'o'n, uz'as ĝi'n. Kaj tiu buĉ'o de sen'kulp'a'j infan'o'j, aranĝ'it'a de la tetrark'o? Kaj tiu mas'mort'ig'o de galile'o'j, far'it'a de la Land'estr'o? Kaj tiu'j just'ul'o'j ŝton'mort'ig'it'a'j de la incit'it'a popol'o? Kiom da profet'o'j fal'is pro la koler'o de la doktor'o'j de l’ Skrib'o? Kiom da ili, kvazaŭ lum'o'j'n, esting'is la ĉef'urb'a'j riĉ'ul'o'j, kiam por ili tiu lum'o far'iĝ'is ne'oportun'a? Kaj la instru'ist'o est'as mal'riĉ'a, simpl'a kaj migr'ant'a. Kaj la popol'amas'o'j pro ia ajn kaŭz'o dis'kur'os kaj for'las'os li'n. Kiu li est'as, ke li tia'n verk'eg'o'n entrepren'as kaj ĝi'a'n fin'o'n ne vid'as!

Tiel pens'is la mal'jun'ul'o, kaj la infan'o pri'pens'is ali'manier'e. Li sonĝ'is en si'a anim'o sen'kulp'a, ke la instru'ist'o kompren'os la bezon'o'n far'iĝ'i reĝ'o, ke li kolekt'os arme'o'n, konker'os la land'o'n kaj si'a'n reg'ad'o'n en'konduk'os. Li en'rajd'os al Jeruŝalaim sur blank'a ĉeval'o, ordon'os tren'i la mal'bon'ul'o'j'n en mal'liber'ej'o'n kaj tie est'os ili'n instru'ant'a, ĝis ili ek'kred'os, kaj tiam li mem dis'tranĉ'os la lig'il'o'j'n kaj al'prem'os ili'n al si'a kor'o kaj pardon'os ili'a'n obstin'ec'o'n. Post'e li komenc'os milit'o'n kontraŭ la reĝ'o'j de l’ tut'a mond'o, venk'os ili'n kaj katen'it'a'j'n ven'ig'os kaj tiel long'e al ili predik'os, ĝis ili ek'kred'os al li, kaj tiam li ankaŭ dis'tranĉ'os ili'a'j'n katen'o'j'n kaj al'prem'os al si. Tio est'os bel'a tag'o! La popol'o est'os promen'ant'a tra la land'o kun palm'o'j kaj lili'o'j, kant'ant'e je li'a glor'o...

Sed la imag'o infan'a, flug'ant'e kiel bird'o en la vast'aĵ'o'j de l’ pens'o, renkont'is la vort'o'j'n de l’ mal'jun'ul'o, kiu dir'is, ke la instru'ist'o ne vol'as est'i reĝ'o. Li eĉ akcent'is tio'n, kiam li cert'ig'is, ke la instru'ist'o far'ant'e tio'n, kio'n li far'as ne est'ant'e reĝ'o, est'as mult'e pli potenc'a. Tio ne pov'is tamen akord'iĝ'i en la kap'o jun'ul'a kun la antaŭ'a'j bild'o'j. Ŝajn'is al li, ke la instru'ist'o ne vid'as fort'o'j'n, konduk'ant'a'j'n al la cel'o. Li far'iĝ'is mal'ĝoj'a, ke tiel prudent'a instru'ist'o tamen ne kompren'as tiel simpl'a'j'n afer'o'j'n. Li ne imag'is tiu'n ord'o'n sur la mond'o, kiu'n oni antaŭ'dir'ad'is. Kio do est'as la instru'ist'o kompar'e kun la potenc'a'j riĉ'ul'o'j, kompar'e kun la tetrark'o, Land'estr'o, reĝ'o'j, ha, kompar'e kun la imperi'estr'o de l’ Roman'o'j!

Li ĉes'is kompren'i si'a'n majstr'o'n!

Kaj tiam la infan'a pens'o kaj la pens'o de l’ mal'jun'ul'o renkont'is si'n ĉe la mur'o de unu kaj la sam'a problem'o — ide'o de la fort'o. Ili ambaŭ ne pov'is kompren'i la majstr'o'n, kvankam ĉiu pro tut'e divers'a'j kaŭz'o'j. El'ir'int'e el du divers'a'j ekstrem'o'j de l’ pens'o, ili kun'ven'is dum'voj'e: ili ne kompren'is, de kio pov'as de'pend'i la potenc'o, pri kiu oni konstant'e aŭd'is kaj parol'is, kaj al kiu oni kred'is, sed kiu ne est'is el'prov'it'a. Li kurac'is, san'ig'is — tio'n sam'a'n far'as ankaŭ la sorĉ'ist'o'j kaj aŭgur'ist'o'j. Li far'is tio'n pli bon'e ol ili, pli rapid'e, tio est'as ver'a! Sed kiel de tio ven'i al la venk'o de la reĝ'o'j, riĉ'ul'o'j kaj farizeoj! Se li etend'os kontraŭ ili la man'o'j'n, ĉu ili ne star'ig'us milit'ist'ar'o'n kun hirt'iĝ'int'a'j lanc'o'j?... Kaj kio plu'e? Kio plu'e?... Kie fort'o li'a? Kie la antaŭ'dir'it'a'j fort'o kaj triumf'o?

Tiel ili rev'is sur la akv'o'j de l’ lag'o, kiu est'is kovr'it'a per lun'a hel'ec'o kaj bril'et'is kvazaŭ mal'proksim'o en'sorĉ'it'a.

Subit'e la jun'ul'o komenc'is diligent'e rigard'i antaŭ si kaj tim'trem'i. Li turn'is si'n unu- kaj du'a'foj'e al la griz'ul'o, ĝis kiam tiu ek'demand'is:

— Kio al vi est'as, infan'o?

La jun'ul'o trem'is, etend'is la man'o'n kaj ek'murmur'is per pal'iĝ'int'a'j lip'o'j:

— Ŝajn'as al mi, ke ia aper'aĵ'o port'as si'n super la akv'o'j.

Ili ambaŭ komenc'is rigard'i en la montr'it'a direkt'o. La jun'ul'o ek'murmur'is post moment'o:

— Kvazaŭ ia hel'a kaj grand'a figur'o proksim'iĝ'as sur la akv'o'j...

Kaj li ek'trem'is, ĉar li komenc'is vid'i pli klar'e.

En long'a, blank'a vest'o, kun la kap'o mal'lev'it'a al la brust'o, ir'is vir'o, simil'a al fantom'o kaj la lun'bril'o lum'ig'is li'a'j'n har'o'j'n. La dekstr'a'n man'o'n li ten'is sur la brust'o, kaj per la pied'o'j li tuŝ'et'is la akv'o'j'n, glat'ig'it'a'j'n kaj arĝent'um'it'a'j'n per la kolor'iĝ'ant'a bril'o.

La mal'jun'ul'o al'met'is la man'plat'o'n al la frunt'o, mal'ferm'is la mir'ig'it'a'n buŝ'o'n kaj rigard'is. Sur li'a vizaĝ'o vid'iĝ'is ne'cert'ec'o. Subit'e ek'reg'is li'n tim'o. Li salt'is el si'a lok'o, ek'plaŭd'is per la man'o'j kaj el'ig'is mal'long'a'n ek'kri'o'n. La jun'ul'o turn'is al li si'a'n tim'ig'it'a'n vizaĝ'o'n kaj ek'flustr'is:

— Ĉu tiu strang'a figur'o ne est'as simil'a al ni'a instru'ist'o?

Kaj en tiu moment'o ek'bril'is en li'a kap'o la pens'o, ke tie ebl'e efektiv'e tiu instru'ist'o paŝ'as sur la akv'o'j. Kiel li tio'n far'as, ke la ond'o'j sub li ne dis'iĝ'as kaj ne en'glut'as li'n? Kia'n fort'o'n li posed'as, ke li tiel ir'as trankvil'e sur la mov'iĝ'em'a akv'o'supr'aĵ'o?

La infan'o turn'is si'n unu'foj'e ankoraŭ al la mal'jun'ul'o kaj demand'is li'n per tim'ig'it'a'j okul'o'j. Sed en tiu moment'o la mal'jun'ul'o fal'is genu'e'n sur la tabul'o'j de l’ boat'o kaj el li'a buŝ'o el'iĝ'is murmur'o de l’ vizi'a ekscit'iĝ'o:

— Instru'ist'o! Majstr'o!

La infan'o turn'is si'n unu'foj'e ankoraŭ al la boat'o'rand'o kaj klin'iĝ'is antaŭ'e'n. Li rigard'is kun tim'o kaj mir'eg'o la lag'o'n kovr'it'a'n per la lum'o.

Kaj tiu figur'o pas'is ankoraŭ moment'o'n sur la ond'o'j, ĝis kiam fin'e ĝi dis'flu'is en mal'proksim'o mez'e de la lun'a hel'ec'o.

  
  
  
  
  
  
End of the Project Gutenberg EBook of Legendoj, by Andrzej Niemojewski  
  
*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK LEGENDOJ ***  
  
***** This file should be named 62118-h.htm or 62118-h.zip *****  
This and all associated files of various formats will be found in:  
        http://www.gutenberg.org/6/2/1/1/62118/  
  
Produced by Andrew Sly, Miroslav Malovec and the Online  
Distributed Proofreading Team at https://www.pgdp.net  
  
Updated editions will replace the previous one--the old editions will  
be renamed.  
  
Creating the works from print editions not protected by U.S. copyright  
law means that no one owns a United States copyright in these works,  
so the Foundation (and you!) can copy and distribute it in the United  
States without permission and without paying copyright  
royalties. Special rules, set forth in the General Terms of Use part  
of this license, apply to copying and distributing Project  
Gutenberg-tm electronic works to protect the PROJECT GUTENBERG-tm  
concept and trademark. Project Gutenberg is a registered trademark,  
and may not be used if you charge for the eBooks, unless you receive  
specific permission. If you do not charge anything for copies of this  
eBook, complying with the rules is very easy. You may use this eBook  
for nearly any purpose such as creation of derivative works, reports,  
performances and research. They may be modified and printed and given  
away--you may do practically ANYTHING in the United States with eBooks  
not protected by U.S. copyright law. Redistribution is subject to the  
trademark license, especially commercial redistribution.  
  
START: FULL LICENSE  
  
THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE  
PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK  
  
To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free  
distribution of electronic works, by using or distributing this work  
(or any other work associated in any way with the phrase "Project  
Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full  
Project Gutenberg-tm License available with this file or online at  
www.gutenberg.org/license.  
  
Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project  
Gutenberg-tm electronic works  
  
1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm  
electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to  
and accept all the terms of this license and intellectual property  
(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all  
the terms of this agreement, you must cease using and return or  
destroy all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your  
possession. If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a  
Project Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound  
by the terms of this agreement, you may obtain a refund from the  
person or entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph  
1.E.8.  
  
1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be  
used on or associated in any way with an electronic work by people who  
agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few  
things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works  
even without complying with the full terms of this agreement. See  
paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project  
Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this  
agreement and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm  
electronic works. See paragraph 1.E below.  
  
1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the  
Foundation" or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection  
of Project Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual  
works in the collection are in the public domain in the United  
States. If an individual work is unprotected by copyright law in the  
United States and you are located in the United States, we do not  
claim a right to prevent you from copying, distributing, performing,  
displaying or creating derivative works based on the work as long as  
all references to Project Gutenberg are removed. Of course, we hope  
that you will support the Project Gutenberg-tm mission of promoting  
free access to electronic works by freely sharing Project Gutenberg-tm  
works in compliance with the terms of this agreement for keeping the  
Project Gutenberg-tm name associated with the work. You can easily  
comply with the terms of this agreement by keeping this work in the  
same format with its attached full Project Gutenberg-tm License when  
you share it without charge with others.  
  
1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern  
what you can do with this work. Copyright laws in most countries are  
in a constant state of change. If you are outside the United States,  
check the laws of your country in addition to the terms of this  
agreement before downloading, copying, displaying, performing,  
distributing or creating derivative works based on this work or any  
other Project Gutenberg-tm work. The Foundation makes no  
representations concerning the copyright status of any work in any  
country outside the United States.  
  
1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg:  
  
1.E.1. The following sentence, with active links to, or other  
immediate access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear  
prominently whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work  
on which the phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the  
phrase "Project Gutenberg" is associated) is accessed, displayed,  
performed, viewed, copied or distributed:  
  
  This eBook is for the use of anyone anywhere in the United States and  
  most other parts of the world at no cost and with almost no  
  restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it  
  under the terms of the Project Gutenberg License included with this  
  eBook or online at www.gutenberg.org. If you are not located in the  
  United States, you'll have to check the laws of the country where you  
  are located before using this ebook.  
  
1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is  
derived from texts not protected by U.S. copyright law (does not  
contain a notice indicating that it is posted with permission of the  
copyright holder), the work can be copied and distributed to anyone in  
the United States without paying any fees or charges. If you are  
redistributing or providing access to a work with the phrase "Project  
Gutenberg" associated with or appearing on the work, you must comply  
either with the requirements of paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 or  
obtain permission for the use of the work and the Project Gutenberg-tm  
trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or 1.E.9.  
  
1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted  
with the permission of the copyright holder, your use and distribution  
must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any  
additional terms imposed by the copyright holder. Additional terms  
will be linked to the Project Gutenberg-tm License for all works  
posted with the permission of the copyright holder found at the  
beginning of this work.  
  
1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm  
License terms from this work, or any files containing a part of this  
work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.  
  
1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this  
electronic work, or any part of this electronic work, without  
prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with  
active links or immediate access to the full terms of the Project  
Gutenberg-tm License.  
  
1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary,  
compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including  
any word processing or hypertext form. However, if you provide access  
to or distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format  
other than "Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official  
version posted on the official Project Gutenberg-tm web site  
(www.gutenberg.org), you must, at no additional cost, fee or expense  
to the user, provide a copy, a means of exporting a copy, or a means  
of obtaining a copy upon request, of the work in its original "Plain  
Vanilla ASCII" or other form. Any alternate format must include the  
full Project Gutenberg-tm License as specified in paragraph 1.E.1.  
  
1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,  
performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works  
unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.  
  
1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing  
access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works  
provided that  
  
* You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from  
  the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method  
  you already use to calculate your applicable taxes. The fee is owed  
  to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he has  
  agreed to donate royalties under this paragraph to the Project  
  Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments must be paid  
  within 60 days following each date on which you prepare (or are  
  legally required to prepare) your periodic tax returns. Royalty  
  payments should be clearly marked as such and sent to the Project  
  Gutenberg Literary Archive Foundation at the address specified in  
  Section 4, "Information about donations to the Project Gutenberg  
  Literary Archive Foundation."  
  
* You provide a full refund of any money paid by a user who notifies  
  you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he  
  does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm  
  License. You must require such a user to return or destroy all  
  copies of the works possessed in a physical medium and discontinue  
  all use of and all access to other copies of Project Gutenberg-tm  
  works.  
  
* You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of  
  any money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the  
  electronic work is discovered and reported to you within 90 days of  
  receipt of the work.  
  
* You comply with all other terms of this agreement for free  
  distribution of Project Gutenberg-tm works.  
  
1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project  
Gutenberg-tm electronic work or group of works on different terms than  
are set forth in this agreement, you must obtain permission in writing  
from both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and The  
Project Gutenberg Trademark LLC, the owner of the Project Gutenberg-tm  
trademark. Contact the Foundation as set forth in Section 3 below.  
  
1.F.  
  
1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable  
effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread  
works not protected by U.S. copyright law in creating the Project  
Gutenberg-tm collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm  
electronic works, and the medium on which they may be stored, may  
contain "Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate  
or corrupt data, transcription errors, a copyright or other  
intellectual property infringement, a defective or damaged disk or  
other medium, a computer virus, or computer codes that damage or  
cannot be read by your equipment.  
  
1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right  
of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project  
Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project  
Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project  
Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all  
liability to you for damages, costs and expenses, including legal  
fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT  
LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE  
PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE  
TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE  
LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR  
INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH  
DAMAGE.  
  
1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a  
defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can  
receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a  
written explanation to the person you received the work from. If you  
received the work on a physical medium, you must return the medium  
with your written explanation. The person or entity that provided you  
with the defective work may elect to provide a replacement copy in  
lieu of a refund. If you received the work electronically, the person  
or entity providing it to you may choose to give you a second  
opportunity to receive the work electronically in lieu of a refund. If  
the second copy is also defective, you may demand a refund in writing  
without further opportunities to fix the problem.  
  
1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth  
in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS', WITH NO  
OTHER WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT  
LIMITED TO WARRANTIES OF MERCHANTABILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.  
  
1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied  
warranties or the exclusion or limitation of certain types of  
damages. If any disclaimer or limitation set forth in this agreement  
violates the law of the state applicable to this agreement, the  
agreement shall be interpreted to make the maximum disclaimer or  
limitation permitted by the applicable state law. The invalidity or  
unenforceability of any provision of this agreement shall not void the  
remaining provisions.  
  
1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the  
trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone  
providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in  
accordance with this agreement, and any volunteers associated with the  
production, promotion and distribution of Project Gutenberg-tm  
electronic works, harmless from all liability, costs and expenses,  
including legal fees, that arise directly or indirectly from any of  
the following which you do or cause to occur: (a) distribution of this  
or any Project Gutenberg-tm work, (b) alteration, modification, or  
additions or deletions to any Project Gutenberg-tm work, and (c) any  
Defect you cause.  
  
Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm  
  
Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of  
electronic works in formats readable by the widest variety of  
computers including obsolete, old, middle-aged and new computers. It  
exists because of the efforts of hundreds of volunteers and donations  
from people in all walks of life.  
  
Volunteers and financial support to provide volunteers with the  
assistance they need are critical to reaching Project Gutenberg-tm's  
goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will  
remain freely available for generations to come. In 2001, the Project  
Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure  
and permanent future for Project Gutenberg-tm and future  
generations. To learn more about the Project Gutenberg Literary  
Archive Foundation and how your efforts and donations can help, see  
Sections 3 and 4 and the Foundation information page at  
www.gutenberg.org  
  
  
  
Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation  
  
The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit  
501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the  
state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal  
Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification  
number is 64-6221541. Contributions to the Project Gutenberg Literary  
Archive Foundation are tax deductible to the full extent permitted by  
U.S. federal laws and your state's laws.  
  
The Foundation's principal office is in Fairbanks, Alaska, with the  
mailing address: PO Box 750175, Fairbanks, AK 99775, but its  
volunteers and employees are scattered throughout numerous  
locations. Its business office is located at 809 North 1500 West, Salt  
Lake City, UT 84116, (801) 596-1887. Email contact links and up to  
date contact information can be found at the Foundation's web site and  
official page at www.gutenberg.org/contact  
  
For additional contact information:  
  
    Dr. Gregory B. Newby  
    Chief Executive and Director  
    gbnewby@pglaf.org  
  
Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg  
Literary Archive Foundation  
  
Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide  
spread public support and donations to carry out its mission of  
increasing the number of public domain and licensed works that can be  
freely distributed in machine readable form accessible by the widest  
array of equipment including outdated equipment. Many small donations  
($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt  
status with the IRS.  
  
The Foundation is committed to complying with the laws regulating  
charities and charitable donations in all 50 states of the United  
States. Compliance requirements are not uniform and it takes a  
considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up  
with these requirements. We do not solicit donations in locations  
where we have not received written confirmation of compliance. To SEND  
DONATIONS or determine the status of compliance for any particular  
state visit www.gutenberg.org/donate  
  
While we cannot and do not solicit contributions from states where we  
have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition  
against accepting unsolicited donations from donors in such states who  
approach us with offers to donate.  
  
International donations are gratefully accepted, but we cannot make  
any statements concerning tax treatment of donations received from  
outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff.  
  
Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation  
methods and addresses. Donations are accepted in a number of other  
ways including checks, online payments and credit card donations. To  
donate, please visit: www.gutenberg.org/donate  
  
Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic works.  
  
Professor Michael S. Hart was the originator of the Project  
Gutenberg-tm concept of a library of electronic works that could be  
freely shared with anyone. For forty years, he produced and  
distributed Project Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of  
volunteer support.  
  
Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed  
editions, all of which are confirmed as not protected by copyright in  
the U.S. unless a copyright notice is included. Thus, we do not  
necessarily keep eBooks in compliance with any particular paper  
edition.  
  
Most people start at our Web site which has the main PG search  
facility: www.gutenberg.org  
  
This Web site includes information about Project Gutenberg-tm,  
including how to make donations to the Project Gutenberg Literary  
Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to  
subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.