Laŭroj

Kvankam ĝi'n montr'as neni'a land'kart'ar'o, tamen la land'o de la fe'in'o'j ekzist'as, kiu'n oft'e vizit'is ĉiu'j rev'em'ul'o'j kaj fantazi'ul'o'j; ili ja sci'as, ke ĝi est'as rav'a kaj sorĉ'a land'o, simil'a je vast'eg'a ĝarden'o, kie, la tut'a'n jar'o'n, flor'ad'as ne'kon'at'a'j flor'o'j, kresk'ad'as arb'o'j ĉiam'verd'a'j, flu'ad'as arĝent'a'j river'o'j kaj pep'ad'as or'a'j bird'o'j, kies melodi'a kant'o neniel pens'ig'as pri la verk'o'j de ni'a'j nun'temp'a'j muzik'ist'o'j. Tie, la sun'o sen'ripoz'e dis'ĵet'as ĝoj'a'n radi'ar'o'n sur la frukt'o'don'a'n ter'o'n, kiu, pluv'o'n ne bezon'ant'e, ĉiam sur'port'as riĉ'eg'a'j'n rikolt'o'j'n; tie, facil'a vent'et'o moder'ig'as la varm'o'n de l’ tag'astr'o, konsist'ig'ant'e la sezon'o'j'n el printemp'o ĉiam'a.

Pri la loĝ'ant'ar'o de ĉi tiu mir'ind'a land'o est'as sen'util'e insist'i, ĉar, se mal'kler'ul'o'j ankoraŭ trov'iĝ'as ne'kon'ant'a'j la land'o'n de la fe'in'o'j, ĉiu hom'o, ind'a je tiu nom'o, jam de si'a fru'a infan'ec'o kon'at'iĝ'is kun la fe'in'o'j, ili'n am'is, ili'n admir'is kaj kri'is al ili por help'o, okaz'e de dis'rev'ig'a'j projekt'o'j aŭ de for'flug'em'a'j iluzi'o'j! kaj, kvankam en la fabel'o'j ili oft'e si'n kaŝ'as sub la form'o de mal'jun'ul'in'o aŭ de ĝib'a almoz'ul'in'o kun kroĉ'a'j naz'o kaj menton'o, tamen, ĉiu'foj'e, kiam oni imag'as al si fe'in'o'n, ŝi prezent'iĝ'as al la hom'a'j okul'o'j kiel alt'kresk'a kaj elegant'a bel'ul'in'o, kun bukl'a har'ar'o ond'ant'a sur nud'a'j ŝultr'o'j, kun admir'ind'a'j brak'o'j kaj delikat'a'j man'et'o'j, el kiu'j unu si'n apog'as sur long'a or'a baston'o, kun tren'aĵ'a divers'kolor'a rob'o el ne'pri'skrib'ebl'a ŝtof'o, tra kies flank'a mal'ferm'aĵ'o el'iĝ'as krur'o'j sen'difekt'a'j.

Tia'j ankaŭ ili est'as en si'a sorĉ'a land'o, kaj tia'j ili est'is en la temp'o, kiam okaz'is la mir'ind'a aventur'o, kiu'n al vi, kar'a'j leg'ant'o'j, mi tuj ek'rakont'os.

Iam, la fe'in'o'j est'is fest'int'a'j la nom'tag'o'n de si'a reĝ'in'o; en ŝi'a palac'o, el lazur'a marmor'o, solen'a festen'o est'is ili'n kun'ig'int'a, kaj la plej strang'a'j manĝ'aĵ'o'j est'is al'port'it'a'j sur la or'a'n manĝ'o'tabl'o'n: formik'a'j kor'o'j tra'pik'it'a'j per abel'a pik'il'o kaj kuir'it'a'j sur la flam'o de lampir'o; ov'aĵ'o el kul'a'j ov'o'j; akrid'aĵ'o rost'it'a; salat'o el konval'a'j flor'et'o'j, k.t.p., k.t.p.. La fe'in'o'j laŭ'vol'e sat'iĝ'is per tiu mal'pez'a nutr'aĵ'o, kiu tamen plen'e sufiĉ'as por tiel delikat'a'j kre'it'aĵ'o'j. Eĉ, kiam ili el'ir'is el la palac'o por promen'ad'i en la paradiz'a'j ĝarden'o'j, ili est'is iom ebri'et'a'j pro tro'a trink'ad'o, el flor'a'j kalik'o'j, de maten'a ros'o, likvor'o plej ŝat'at'a de la fe'in'ar'o.

Sed, dum la ebri'ec'o mal'bon'ig'as la hom'o'j'n, ĝi kontraŭ'e dolĉ'ig'as la kor'o'n de la fe'in'o'j kaj ili'a bon'humor'ig'as. Ili do promen'ad'is laŭ dis'a'j grup'et'o'j, babil'ad'ant'e pri am'a'j afer'o'j, el kio ĉiam konsist'as la konversaci'o de la fe'in'o'j, kiel ankaŭ de la mort'em'ul'in'o'j.

Subit'e, aŭd'iĝ'is ek'kri'et'o kaj ia fe'in'o, kiu marŝ'is antaŭ si'a'j kun'ul'in'o'j, ili'n al'vok'is, sign'o'don'ant'e, ke ili rapid'u:

—Vid'u frat'in'o'j,—ŝi dir'is al la al'kur'int'in'o'j,—vid'u kio'n mi ĵus ek'trov'is!

Kaj ŝi, mir'ant'e, montr'is infan'in'et'o'n, apenaŭ unu'tag'a'n, kuŝ'ant'a'n sub la foli'o'j de dik'eg'a brasik'o, kiu est'as, kiel sci'as mult'a'j, nask'em'a legom'o[1].

Sci'vol'e kaj jam am'em'e si'n klin'is la fe'in'o'j al la sen'kulp'a kre'it'aĵ'o, kies vizaĝ'o lili'a, mez'e de la verd'a foli'ar'o, ŝajn'is la plej bel'a el ĉiu'j flor'o'j de l’ sorĉ'a ĝarden'o.

La reĝ'in'o si'a'vic'e al'proksim'iĝ'is, moment'o'n en'pens'iĝ'is, kaj fin'e parol'is per voĉ'o pli dolĉ'a ol la kant'o de en'am'iĝ'ant'a turt'in'o:

—Ĉar ni trov'is ĉi tiu'n et'ul'in'o'n en la tag'o de mi'a nom'fest'o, mi vol'as, ke ŝi far'iĝ'u la plej bel'a kaj la plej feliĉ'a el ĉiu'j est'int'a'j, est'ant'a'j kaj est'ont'a'j est'aĵ'o'j! Por tio, ĉiu el ni far'u al ŝi po unu donac'o, tia'manier'e, ke ŝi est'u fin'e proviz'it'a je ĉiu'j ebl'a'j perfekt'aĵ'o'j!

—Ŝi hav'u,—dir'is la unu'a,—okul'o'j'n nigr'a'j'n kaj vast'e fajr'a'j'n, kiel tiu'j de Hispan'in'o!

—Mi donac'as al ŝi,—dir'is la du'a,—tia'n har'ar'o'n blond'a'n, long'a'n kaj bukl'o'riĉ'a'n, kia'n oni vid'as ĉe la German'in'o'j!

—Ŝi'a'j vang'o'j est'u tiel delikat'a'j kiel matur'a persik'o,—al'don'is la tri'a;—ŝi'a frunt'o pal'ig'u la lili'o'j'n; ŝi'a'j orel'o'j simil'u tra'vid'ebl'a'j'n mar'konk'et'o'j'n; kaj ŝi'a'n admir'ind'a'n kap'o'n, kiel graci'a kolon'o, sub'port'u kol'o sen'difekt'a!

Si'n'sekv'e la fe'in'o'j antaŭ'don'is al la est'ont'a bel'ul'in'o la diafan'ec'o'n de Angl'in'o, la ĉarm'o'n de Rus'in'o, la brak'o'j'n, ŝultr'o'j'n kaj brust'o'n de Ital'in'o, la elegant'ec'o'n de Franc'in'o, k.t.p., k.t.p..

—Ĉiam rest'u pur'a kaj virg'a ni'a fil'in'o, kaj tamen don'u plen'a'n kaj ne'taks'ebl'a'n feliĉ'o'n al ĉiu'j, kiu'j en'am'iĝ'os en ŝi'n!

Kaj ŝi pren'is la et'ul'in'o'n sur si'a'j'n brak'o'j'n, ŝi'n kis'is kaj port'is en la palac'o'n, kie ĉiu'j fe'in'o'j laŭ'vic'e zorg'is pri ŝi'a nutr'ad'o, lul'ad'o, vart'ad'o kaj eduk'ad'o.

III

La tag'o'n, kiam la knab'in'o far'iĝ'is dek-ok'jar'a, la fe'in'o'j ar'e kun'ven'is en salon'o'n de la reĝ'in'a palac'o kaj, post divers'a'j parol'ad'o'j kaj diskut'ad'o'j, decid'is, ke ŝi dev'os, dum kelk'a'j jar'o'j, vojaĝ'ad'i ekster'e'n, pli'perfekt'ig'ont'e tra la mond'o si'a'n eduk'it'ec'o'n. Ŝi est'is tiam la plej ĉarm'a bel'ul'in'o, kiu'n oni pov'as imag'i. Ŝi'a korp'o super'is la plej ne'riproĉ'ind'a'j'n ĉef'verk'o'j'n de la antikv'a kaj nun'temp'a skulpt'art'o. Ŝi'a'j mov'o'j, ŝi'a ir'ad'o, ŝi'a si'n'ten'ad'o montr'iĝ'is ne'kred'ebl'e graci'a'j, kaj kiam ŝi danc'is sur la herb'ar'o de l’ ĝarden'o'j, eĉ la fe'in'o'j van'e prov'is ŝi'n imit'i; ŝi est'is alt'kresk'a, kun ŝultr'o'j larĝ'a'j kaj mol'e dekliv'a'j, kun koks'o'j dolĉ'e kurb'a'j kiel art'o'plen'a amfor'o; sub admir'ind'a brust'o, ŝi'a tali'o tiom mal'larĝ'iĝ'is, ke ĝi'n ŝi preskaŭ pov'us zon'i per si'a ĉirkaŭ'kol'o! Oni apenaŭ kompren'is, kiel pov'as ŝi'n port'i tia'j mal'grand'a'j pied'o'j, kaj oni ek'mir'eg'is konstat'ant'e, ke ŝi'a'j man'et'o'j hav'as ne'kred'ebl'a'n fort'o'n. Pri'skrib'i ŝi'a'n vizaĝ'o'n est'us entrepren'o mal'facil'a! Antaŭ ĉio oni rimark'is nigr'a'j'n okul'o'j'n, akr'e kontrast'ant'a'j'n or'a'j'n brov'o'j'n kaj riĉ'eg'a'n har'ar'o'n, en kiu kun'miks'iĝ'is ĉiu'j plej divers'a'j nuanc'o'j de l’ blond'ec'o: gren'garb'a flav'o, sun'radi'a or'o, kaŝtan'a hel'brun'o kaj kupr'a ruĝ'o. Neni'a perl'o ating'is la blank'ec'o'n de ŝi'a'j dent'o'j, neni'a ruben'o la ruĝ'ec'o'n de ŝi'a'j lip'o'j, neni'a kameli'o la delikat'ec'o'n de ŝi'a haŭt'o!

Ni ne forges'u al'don'i, ke kompren'ebl'e ŝi posed'is ĉiu'j'n plej ŝat'ind'a'j'n ec'o'j'n de l’ kor'o, de l’ spirit'o kaj de l’ karakter'o.

Resum'e, ŝi est'is la plej admir'ind'a el ĉiu'j viv'ant'a'j kre'it'aĵ'o'j. Nur oni pov'is riproĉ'i al ŝi iom da strang'ec'o, pro tiom da kontraŭ'a'j bel'aĵ'o'j kun'ig'it'a'j sur ŝi'a'j korp'o kaj vizaĝ'o.

Ĉar est'is decid'it'e, ke ŝi bezon'as vojaĝ'ad'i kaj kon'at'iĝ'i kun la hom'o'j, iu'n tag'o'n, akompan'at'a de unu el la fe'in'o'j, kiu pren'is sur si'n la form'o'n de respekt'ind'a onkl'in'o, la jun'ul'in'o plor'eg'ant'e adiaŭ'is la tut'a'n fe'in'ar'o'n. Ambaŭ migr'ont'in'o'j sur'ir'is la flug'il'o'j'n de grand'eg'a drak'o, kiu ne'vid'it'e ili'n transport'is Rus'uj'o'n.

La unu'a'n foj'o'n, kiam ŝi aper'is en bal'o, ĉiu'j ek'mir'eg'is, vid'ant'e tiel bel'a'n kaj strang'a'n fraŭl'in'o'n. Sed baldaŭ la impres'o pri strang'ec'o super'is la impres'o'n pri bel'ec'o. Kelk'e da vir'in'o'j komenc'is ĵaluz'e rid'et'i; pro flat'em'o ili'n imit'is jun'ul'o'j, kaj iom post iom ek'lev'et'iĝ'is mal'laŭt'a murmur'ad'o:

—Ĉu vi vid'as?... Kio est'as tio ĉi?... Tia'j larĝ'a'j ŝultr'o'j kun tia mal'dik'a tali'o!... Kaj kia brust'o!... Tiel vast'e nigr'a'j okul'o'j kun blond'a har'ar'o!... Blond'a?... Tut'e ne, ruĝ'a! Ne! flav'a... ne! hel'brun'a!... Ŝi est'as tro alt'kresk'a!... Ŝi'a'j mov'iĝ'o'j est'as mal'konven'e fleks'ebl'a'j!... El kie ŝi ven'as?... Kiu ŝi'n kon'as?.. k.t.p., k.t.p..

Nur kelk'a'j serioz'ul'o'j, impres'it'a'j de tia neniam vid'it'a bel'ec'o, prov'is kontraŭ'batal'i la atak'ant'o'j'n; ili'n oni tiel mok'is kiel ŝi'n mem; ili'n oni nom'is strang'ul'o'j, fantazi'ul'o'j, apart'iĝ'em'ul'o'j, k.t.p.... La mok'ad'o'n, la riproĉ'o'j'n, la mal'ŝat'o'n ili el'port'is kuraĝ'e, sen'lac'e re'bat'is ĉiu'j'n mal'laŭd'o'j'n de la envi'ul'o'j, kaj, ĉar la fraŭl'in'o est'is ili'n unu'foj'e rigard'int'a per si'a'j sorĉ'a'j okul'o'j, ili tuj en'am'iĝ'is en ŝi'n kaj de tiam si'n sent'is plen'e feliĉ'a'j!

Tag'o'n post tag'o, al'iĝ'is al tiu mal'grand'a kern'o nov'a'j admir'ant'o'j log'it'a'j de la ne'kon'at'a bel'ul'in'o; sed la pli'mult'o daŭr'ig'is mal'ŝat'i ŝi'a'n bel'ec'o'n kaj rid'i je ŝi'a'j sen'egal'a'j ec'o'j.

Sam'e okaz'is en Sved'uj'o, en Norveg'uj'o, en Dan'uj'o si'n'sekv'e vizit'it'a'j de la jun'ul'in'o. Kelk'e da fervor'a'j am'ant'o'j; mult'e da insult'ant'a'j mal'amik'o'j.

Tiam ŝi kaj ŝi'a akompan'ant'in'o decid'is ir'i Franc'uj'o'n, kies an'o'j, oni dir'as, tre ŝat'as la bel'a'j'n vir'in'o'j'n. Efektiv'e, en tiu land'o est'is al ŝi pli bon'e. Kompren'ebl'e, mult'a'j ankoraŭ rid'is je ŝi'a strang'ec'o, mult'a'j ŝi'n mok'is kaj eĉ rifuz'is ŝi'n ek'rigard'i; sed ĉar la plej fam'a'j eminent'ul'o'j en Parizo kaj en ali'a'j grav'a'j urb'o'j interes'iĝ'is pri ŝi, laŭt'e proklam'is ŝi'a'n bel'eg'ec'o'n kaj al ĝi kant'ad'is laŭd'o'j'n, iom post iom la popol'amas'o, kiel kutim'e, ek'ir'is sur la voj'o'n montr'it'a'n de ĝi'a'j konduk'ant'o'j. En ĉiu'j part'o'j de la land'o, hom'o'j ĉiu'rang'a'j kon'at'iĝ'is kun la fil'in'o de la fe'in'o'j, kaj ŝi'n am'is. Plej strang'e est'as, ke neni'a ĵaluz'ec'o ekzist'is inter la ĉiam pli kaj pli mult'a'j am'ant'o'j de la jun'ul'in'o. Kontraŭ'e, tuj kiam iu vir'o ek'sent'is am'eg'o'n al ŝi, li tuj kur'is al si'a'j amik'o'j dir'ant'e:

—Ĉu vi kon'as la ok'a'n mir'ind'aĵ'o'n de l’ mond'o? Kia bel'ul'in'o! Kaj tiel ĉarm'e strang'a! Rapid'u kon'at'iĝ'i kun ŝi! Vi, kiel mi mem, ŝi'n am'os kaj vi'a feliĉ'o est'os ne'pri'skrib'ebl'a!

La fam'o pri la fil'in'o de la fe'in'o'j trans'flug'is la land'lim'o'j'n de Franc'uj'o; ĝi dis'sem'iĝ'is, dis'vast'iĝ'is ĉiu'flank'e'n, kaj tia sci'vol'em'o ĉie vek'iĝ'is, ke tiam'a poet'o ĝi'n esprim'is ek'kri'ant'e: «En la mond'o'n ven'is nov'a sent'o!»

Tial Angl'uj'o, German'uj'o, Ital'uj'o, Hispan'uj'o, eĉ la plej mal'proksim'a'j land'o'j, si'a'vic'e ven'ig'is al si la ĉarm'ul'in'o'n kaj ĝoj'is ŝi'n akcept'int'e, ĉar ĉiu popol'o mal'kovr'is en ŝi la bel'aĵ'o'j'n, kiu'j'n ĝi plej mult'e ŝat'as kaj kiu'j'n ĝi kutim'as admir'i ĉe si'a'j an'in'o'j.

Pas'is kelk'e da jar'o'j kaj la venk'o de la bel'eg'a fraŭl'in'o ĉiu'tag'e pli'kred'ebl'iĝ'is. Ĉiu'tag'e mal'pli'iĝ'is la nombr'o de ŝi'a'j mal'ŝat'ant'o'j; ĉiu'tag'e mult'obl'iĝ'is la nombr'o de ŝi'a'j admir'ant'o'j; kaj sci'ig'o'j pri ŝi'a sukces'o, per flug'il'o'j de facil'a vent'o, al'ven'is en la land'o'n de la fe'in'o'j, kiu'j kun'e ĝoj'ad'is kaj si'n reciprok'e gratul'is.

Kelk'a'j el la plej fervor'a'j am'ant'o'j de la bel'ul'in'o iam decid'is, ke ili ŝi'n ven'ig'os en iu'n difin'ot'a'n lok'o'n, kie ili solen'e ŝi'n fest'os, glor'os, am'ind'um'os kaj precip'e dank'os pro la feliĉ'o, kiu'n ili de ŝi ricev'is!

La afer'o okaz'is en mal'grand'a apud'mar'a urb'et'o kaj est'is tia triumf'o por la fraŭl'in'o kaj tia ĝoj'ig'o por ŝi'a'j am'ant'o'j, ke ili neniam forges'os la ne'forges'ebl'a'n semajn'o'n pas'ig'it'a'n en Bulonj'o-ĉe-mar'o!

Kompren'ebl'e el ĉiu'j land'o'j antaŭ'e vizit'it'a'j de la ĉarm'ul'in'o est'is al'ven'int'a'j ŝi'a'j unu'a'j kaj ĉiam fidel'a'j admir'ant'o'j, kaj la bel'a am'at'in'o sen'prefer'e si'n montr'is sam'e afabl'a, dolĉ'a kaj dank'em'a al ĉiu'j si'a'j amik'o'j nov'a'j aŭ mal'nov'a'j, jun'a'j aŭ mal'jun'a'j, riĉ'a'j aŭ mal'riĉ'a'j, bel'a'j aŭ mal'bel'a'j. Ceter'e, pro la ricev'it'a ĝoj'o, ĉiu'j est'is jun'a'j, kaj riĉ'a'j, kaj bel'a'j!

Sed ju pli grand'a est'as feliĉ'o, des pli ĝi post'las'as en la hom'a'j kor'o'j dezir'o'n pri re'nov'ig'o. Tro bel'a est'as la fil'in'o de la fe'in'o'j, por ke unu'semajn'a am'ind'um'ad'o pov'u por ĉiam kontent'ig'i ŝi'a'j'n am'eg'ant'o'j'n. Ili do decid'is, ke la fest'o re'komenc'iĝ'os, kaj, antaŭ kelk'a'j monat'o'j, ĝi re'komenc'iĝ'is en Svis'uj'o.

Antaŭ dek-naŭ jar'cent'o'j, tri reĝ'o'j orient'a'j, port'ant'a'j or'o'n, arom'o'n kaj mirh'o'n, marŝ'ad'is tra sen'lim'a'j dezert'o'j, cel'ant'e mal'grand'a'n urb'o'n; tie'n ankaŭ, sur ali'a voj'o, ir'ad'is paŝt'ist'o'j pel'ant'e antaŭ'e'n si'a'j'n mult'e'nombr'a'j'n brut'ar'o'j'n; kaj ĉies okul'o'j avid'e rigard'is radi'ant'a'n stel'o'n, kiu montr'is al ili la voj'o'n al nov'a est'ont'ec'o!

Tiel sam'e, vid'u! El ĉiu'j part'o'j de l’ ter'glob'o, hom'o'j ĉiu'naci'a'j, ĉiu'rang'a'j, ĉiu'aĝ'a'j, sur cent'o da divers'a'j voj'o'j, rapid'as al mal'grand'a Eŭrop'a land'o, kaj ĉies okul'o'j avid'e rigard'as verd'a'n stel'et'o'n, kiu montr'as al ili la voj'o'n al nov'a est'ont'ec'o!

Ĝenevo! Ĝenevo! En la kor'o de la fil'in'o de l’ fe'in'o'j, en la kor'o de ĉiu'j ŝi'a'j am'ant'o'j, tiu ĉi nom'o por ĉiam est'as en'skrib'it'a, flank'e de l’ vort'o Bulonj'o!

Sub sun'o or'ig'ant'a la supr'o'n de l’ majest'a mont'ar'o kaj re'bril'ant'a en la sen'mov'a spegul'o de l’ lazur'a lag'o, sep tag'o'j'n triumf'is la bel'ul'in'o, sep tag'o'j'n ŝi'n ador'is ŝi'a'j an'o'j feliĉ'eg'a'j, sep tag'o'j'n ŝi dis'verŝ'is sur ili'n la fajr'o'n de si'a'j sorĉ'a'j okul'o'j, la miel'o'n de si'a dolĉ'a parol'o, sep tag'o'j'n, kiu'j for'flug'is kiel sep minut'o'j!

Adiaŭ'ant'e unu la ali'a'n, ĉiu'j dir'is: «Ĝis la re'vid'o!» ĉar de nun ili ĉiu'jar'e re'nov'ig'os si'a'n semajn'o'n, kaj Angl'uj'o est'as elekt'it'a por la ven'ont'a kun'ven'o....

Ĉiam pli kaj pli mult'e'nombr'a'j est'as kaj est'os la am'ant'o'j de la bel'ul'in'o; kaj, ĉar pro si'a am'o al ŝi, pro influ'o de ŝi'a'j admir'ind'a'j ec'o'j, ili far'iĝ'as pli bon'a'j, pli frat'a'j, pli pac'em'a'j kaj pli inteligent'a'j ol la mal'mult'a'j skeptik'ul'o'j, kiu'j kontraŭ'star'as ankoraŭ, la fe'in'o'j, vid'ant'e, kia'n bon'o'n ili'a fil'in'o al'port'is en la mond'o'n kaj ĝoj'ant'e pro si'a fil'in'ig'o, unu last'a'n foj'o'n ar'e kun'ven'is en la palac'o'n de la reĝ'in'o kaj decid'is, ke la jun'ec'o, la bel'ec'o kaj ĉiu'j ec'o'j de la fraŭl'in'o daŭr'ad'os etern'e, ke ŝi neniam difekt'iĝ'os, neniam mal'jun'iĝ'os, unu'vort'e ĉiam rest'os sam'a por la ĝoj'o kaj feliĉ'o de la en'am'iĝ'int'a hom'ar'o!

La preĝ'ej'tur'a horloĝ'o est'is ĵus el'bat'int'a la dek-du'a'n nokt'a'n hor'o'n. Dens'a mal'lum'o ĉie reg'is en la Kastil'uj'a[2] urb'et'o A..., kuŝ'ant'a apud mal'grand'a river'o, kies akv'o'flu'ad'o sen'ĉes'e, kadenc'e kaj iom mal'akr'e murmur'bru'et'is en tiu vintr'a, frost'a kaj sen'lun'a nokt'o. De temp'o al temp'o blov'et'is mal'varm'a vent'o, sed tiel dolĉ'e kaj sen'bru'e, kvazaŭ tim'ant'e per si'a frap'et'son'o el'vek'i la profund'e dorm'ant'a'n loĝ'ant'ar'o'n de la kviet'a urb'et'o. Kaj nur mal'oft'e tra la aer'o aŭd'iĝ'is la tim'ig'a hel'kri'o de ia nokt'e'vigl'a bird'o, okaz'e sen'cel'e preter'flug'ant'a.

La ĉef'a strat'o de la urb'et'o si'n montr'is silent'a kaj sen'hom'a; long'a, tre long'a ĝi ja est'is, sed mal'larĝ'a, mal'eben'a kaj tord'o'lini'a, kvazaŭ silk'a ruband'o, kiu sen'ord'e dis'volv'it'a kuŝ'as sur kudr'o'tabl'o, antaŭ ol ornam'i per si'a'j rond'et'o'j, turn'iĝ'o'j kaj band'et'o'j la bel'a'n fest'vest'o'n de ia ankoraŭ pli bel'a jun'fraŭl'in'o.

En la temp'o, kiam okaz'is ni'a rakont'aĵ'o, tiu strat'o hav'is en si'a mez'o antaŭ fasad'angul'o de la luks'dom'o, loĝ'it'a de la nobel'a kavalir'o Do'n Dieg'o de Gevara, i'a'n simpl'a'n kapel'et'o'n, en kies intern'o star'is sen'art'e skulpt'it'a Krist'o'figur'o el ŝton'o, kiu'n dum nokt'o lum'ig'is pend'ant'a ole'lamp'et'o. Tiu'n ŝton'a'n Krist'o'pec'o'n oni nom'is en la urb'et'o La Krist'o'figur'o de la Lum'o, kaj antaŭ ĝi, en vesper'o'j, fervor'e genu'fleks'is kaj far'is kruc'o'sign'o'n ĉiu'j strat'a'j preter'pas'ant'o'j.

Apenaŭ est'is tra'son'int'a la last'a bat'o de mez'nokt'a hor'o, kiam sur la ĉef'strat'o sen'bru'e aper'is preskaŭ'glit'e paŝ'ant'a vir'o, tre modest'e vest'it'a kaj hav'ant'a ĉirkaŭ'e du'dek jar'o'j'n. Ating'int'e la lok'o'n, kie star'is la Krist'o'figur'o, li halt'is, genu'fleks'is kruc'sign'o'far'ant'e kaj anstataŭ daŭr'ig'i si'a'n rekt'ir'ad'o'n, li turn'is si'n mal'dekstr'e'n kaj per la fingr'ost'et'o'j de si'a man'o mal'fort'e frap'is al alt'a sur'ter'star'ant'a krad'o'fenestr'o.

La frap'et'o ne bezon'is ripet'iĝ'o'n, ĉar la fenestr'o tuj mal'ferm'et'iĝ'is, kaj el intern'e si'n montr'is jun'a kaj graci'a knab'in'o, kiu afabl'e rid'et'is al la ĵus'al'ven'int'o.

—Kiom vi mal'fru'is hodiaŭ,—ŝi riproĉ'et'e ek'parol'is,—jam el'son'is la mez'nokt'a hor'o, kaj mi komenc'is tim'i, ke vi ne ven'os.

—Kial ne ven'i, kar'eg'a Eloizeto?—respond'is li per am'dolĉ'a mal'laŭt'a voĉ'o.—Ĉu est'us ebl'e al mi kviet'e dorm'i ne ĵus vid'int'e mi'a'n ĉarm'a'n am'at'in'o'n? Tut'e ne, ne'ebl'e. Nur antaŭ kelk'a'j hor'o'j, mi sid'is apud vi, kiel ĉiu'vesper'e; mi iom kun vi parol'is kaj mult'e kun vi'a'j ge'patr'o'j, tiu'j bon'kor'a'j person'o'j, kiu'j konsent'as pri ni'a am'o kaj permes'as, ke mi al vi far'u ĉiu'vesper'a'n vizit'et'o'n; kaj tamen, mi kor'avid'is tiu'n ĉi re'vid'o'n, por parol'i kun vi sen al'est'ant'o'j; ŝajn'as al mi, ke nun vi'a'j am'vort'o'j est'as pli kares'a'j kaj delikat'a'j, vi'a voĉ'o pli dolĉ'e'son'a, vi'a'j okul'o'j pli en'sorĉ'rigard'a'j, vi'a vizaĝ'o pli bel'a kaj ĉarm'a; mi ja figur'as al mi, ke vi, kun mi tut'sol'a, est'as pli mi'a, ol antaŭ'e, ke vi'a am'o est'as pli varm'a, kaj ĉial tiu'j ĉi intim'a'j inter'parol'et'o'j est'as por mi la plej feliĉ'a'j moment'o'j de mi'a viv'o.

—Ankaŭ por mi ili ja est'as; sed vi, sen'kor'ul'o, ven'is hodiaŭ pli mal'fru'e, ol kutim'e, kaj mi preskaŭ mort'is de sen'pacienc'o kaj mal'ĝoj'o.

—Pardon'u, mi'a plej kar'a, sed tio ne est'as mi'a kulp'o. Mi akurat'e est'is el'ir'int'a el mi'a dom'o por ven'i al vi, kaj trov'iĝ'is je kelk'a'j paŝ'o'j de vi'a fenestr'o, kiam ia kavalir'o kun glav'o kaj vizaĝ'o'n kaŝ'ant'a mantel'o en'ir'is tiu'n ĉi strat'o'n. Tuj mi halt'is kaj mi'n kaŝ'is en i'a'n pord'o'sojl'o'n atend'ant'e, ke li baldaŭ for'ir'os, sed bedaŭr'ind'e la kavalir'o komenc'is promen'i kaj re'promen'i antaŭ la dom'o de Do'n Dieg'o de Gevara, kaj, ĉar tia'manier'e li pas'ig'is du'on'hor'o'n, mi dev'is tial prokrast'i mi'a'n al'ven'o'n, atent'ant'e vi'a'n ripet'it'a'n admon'o'n, ke ni plej zorg'e evit'u est'i vid'at'a'j de ia preter'ir'ant'o.

—Kaj vi plej saĝ'e far'is, mi'a Joĉjo. Vi ne pov'as imag'i, kia terur'a tim'eg'o mi'n kapt'as, dum mi vi'n aŭd'as ĉe la fenestr'o. Ho, se mi'a'j ge'patr'o'j ek'sci'us, ke mi est'as sufiĉ'e mal'saĝ'a por rest'i apud vi en hor'o tiel mal'fru'a! Ili sen'dub'e indign'us, mi'n akr'e riproĉ'eg'us; kaj, se la najbar'o'j pov'us i'o'n suspekt'i, kiom da murmur'o'j, malic'a'j rimark'o'j, eĉ kalumni'o'j pri mi'a honest'a kondut'o de vir'in'o! Kelk'a'j'n foj'o'j'n mi dir'is al vi ĉi tio'n, pen'ant'e mi'n el'tir'i el vi'a'j log'a'j kares'vort'o'j: ĉiam la kor'o venk'is la prudent'o'n, am'o super'reg'is si'n'gard'o'n: sed jen hodiaŭ est'os la last'a nokt'o....

—Ho, ne est'u kruel'a, mi'a anĝel'o! Ĉu pro infan'a tim'o ni dev'as ja sen'ig'i ni'n je plej rav'a feliĉ'o? Eĉ se vi'a'j ge'patr'o'j ek'sci'us pri tiu'j nokt'a'j inter'parol'o'j, ili komenc'e koler'et'us, sed post'e al ni pardon'us tia'n natur'a'n far'o'n, kiu'n nask'as la fervor'ec'o de ni'a am'o: ili est'as tre konvink'it'a'j, ke mi vi'n am'as ĝis frenez'o kaj honest'e cel'as far'iĝ'i vi'a edz'o. Ceter'e, rest'u trankvil'a, la strat'o est'as mal'lum'a kaj neni'u ni'n vid'os. Tiu Krist'o'figur'o est'as ni'a sol'a atest'ant'o, kaj ĝi ne ni'n denunc'os; mi plej fervor'e preĝ'as al ĝi ĉiu'hor'e, ke ĝi protekt'u ni'a'n am'o'n, kaj kred'u al mi, ĝi ne ĉes'os ni'n gard'i kaj defend'i, vid'ant'e la pur'ec'o'n de ni'a kor'inklin'o kaj la sen'kulp'ec'o'n de ni'a'j dezir'o'j.

—Ankaŭ mi hav'as al ĝi grand'a'n konfid'o'n, sed mi'a tim'o ne est'as sen'kaŭz'a. Vi ja sci'as, ke en tiu angul'a dom'o de la apud'a strat'o, loĝ'as jam de unu monat'o Do'n Dieg'o de Gevara. Li'a fil'in'o Donja[3] Izabel'o est'as fam'kon'at'a pro si'a bel'eg'ec'o, kaj mult'a'j kavalir'o'j ŝi'n am'ind'um'as. Ŝi'a patr'o dev'ig'as ŝi'n ĉiam rest'i hejm'e, kaj nur ĉiu'dimanĉ'e ŝi ir'as en preĝ'ej'o'n aŭd'i mes'o'n. Tial ne est'as mal'facil'e antaŭ'vid'i, ke fin'e ŝi akcept'os ies am'o'n, kaj, por parol'i kun si'a am'at'o, ŝi li'n atend'os nokt'e, kiel mi mem far'as. Tiam ni'a'j inter'parol'o'j est'os ne'ebl'a'j.

—Mi konfes'as, ke vi'a pens'o ir'as tre antaŭ'e'n, bel'a Eloizeto. Las'u mi'n, almenaŭ ĝis tiam, ĝu'i tiu'n sen'kompar'a'n feliĉ'o'n, kaj ne parol'u plu pri tio. Mi hav'as por raport'i al vi i'a'n grav'a'n sci'ig'o'n, kiu tre rilat'as al ni'a am'o. Ĝi est'as plej ĝoj'ig'a nov'aĵ'o, kiu'n vi sen'dub'e ne diven'os.

—Cert'e mi ne diven'os, sed raport'u al mi tuj.... Mi brul'as pro la dezir'o tio'n ek'sci'i kaj est'as pend'ant'a de vi'a'j lip'o'j.

—Plaĉ'u al Di'o, ke tio est'u ver'a! Hav'i vi'n pend'ant'a'n de mi'a'j lip'o'j!... Mi ja cert'ig'as, ke vi de ili ne fal'us.

—Ho, mal'sprit'ul'o, kiel vi mok'et'as mi'a'j'n vort'o'j'n. Rakont'u al mi, mi pet'as, mi est'as sen'pacienc'eg'a, mi'a kor'o.

—Kondiĉ'o'n ankoraŭ! Ĉu ebl'e, ke mi morgaŭ vi'n atend'u ĉi tie?.... Konsent'it'e, sed rapid'u.

—Dank'o'n, Eloinjo! Mi rapid'os: unu el mi'a'j parenc'o'j, fraŭl'o tre riĉ'a kaj mal'jun'a, kiu loĝ'as ekster Hispan'uj'o, decid'is ĉi tie'n ven'i por pas'ig'i kelk'a'n temp'o'n kun mi'a famili'o. Sci'ig'it'a, ke mi hav'as fianĉ'in'o'n kaj varm'eg'e ŝi'n am'as, li propon'is ĉe'est'i la edz'iĝ'o'n kaj aranĝ'i la fest'o'n, kondiĉ'e, ke ĝi okaz'os baldaŭ—dum li tie ĉi rest'os—kaj ke li donac'os al la ge'fianĉ'o'j bel'a'n dot'o'n. Morgaŭ mem mi tio'n trans'sci'ig'os al vi'a'j ge'patr'o'j, kaj, se ili konsent'os, vi est'os baldaŭ mi'a edz'in'o kaj mi ne bezon'os tra'frost'iĝ'i por rest'i apud vi ĉiu'nokt'e.

—Ho kiel bel'a surpriz'o, mi'a Joĉjo! Ĉu tio est'as ver'a? Mi sent'as mi'n la plej feliĉ'a....

Ŝi ne pov'is daŭr'ig'i: oni tiam aŭd'is paŝ'ad'o'n sur la strat'o de iu al'proksim'iĝ'ant'a kaj Eloizo kun tim'eg'o ferm'is tuj la fenestr'o'n, dir'ant'e al si'a fianĉ'o per kares'a voĉ'o: «morgaŭ, morgaŭ, mi'a kar'a....»

Jozefo mal'gaj'e ek'marŝ'is, trans'pas'is la strat'a'n angul'o'n kaj i'e'n si'n kaŝ'is. Pens'e li mal'ben'is la ĝen'ul'o'n, kiu inter'romp'is li'a'n inter'parol'o'n en la plej interes'a moment'o. Profit'ant'e la mal'lum'o'n de la strat'o, li atend'is kun esper'o re'vid'i ankoraŭ si'a'n fianĉ'in'o'n, tuj kiam mal'proksim'iĝ'os la preter'ir'ant'o.

Ĝi est'is alt'kresk'a kavalir'o kun bel'a si'n'ten'iĝ'o, elegant'a mantel'o kaj grand'a ĉapel'o. Al'ven'int'e antaŭ la dom'o'n de do'n Dieg'o de Gevara, li halt'is, ek'fajf'is kaj atend'is. La dekstr'a mal'alt'a balkon'o de la dom'o mal'ferm'iĝ'is kaj aper'is bel'eg'a vir'in'o kun blank'a vest'o.

—Tre kuraĝ'a vi est'as, Do'n Ju'a'n,—ŝi sen'salut'e ek'dir'is.—Ne sufiĉ'is, ke vi mi'n am'ind'um'is dum mi'a loĝ'ad'o en la ĉef'urb'o. Vi eĉ ven'as ĉi tie'n por daŭr'ig'i vi'a'n am'a'n persekut'o'n. Ĉu ebl'e vi ne sci'as, ke mi'a patr'o propon'is mi'n, kiel edz'in'o'n, al Do'n Henrik'o de Mendoza, ke mi dev'as obe'i al li kaj sekv'e, ke neni'a esper'o rest'as jam al ni'a am'o?

—Jes, mi ĉio'n sci'as kaj mi tro am'as vi'n por ĝi'n akcept'i. Grand'a est'as la potenc'o de patr'o, sed ĝi nur dev'as help'i al la feliĉ'o de ge'fil'o'j. Edz'in'ig'i vi'n kun ne'am'at'a vir'o, tio ja est'as mal'feliĉ'ig'i vi'n por ĉiam kaj obe'ant'e al vi'a patr'o sen'kontraŭ'star'e, vi montr'as tut'e klar'e, ke vi'a am'o al mi ne est'as tiel varm'a, kiel vi ĵur'is iam.

—Ho, Do'n Ju'a'n, ne al'don'u vi'a'n riproĉ'o'n al mi'a mal'feliĉ'o. Ĉu vi pov'as ankoraŭ dub'i pri mi'a am'o? Ĉu, atend'ant'e vi'n ĉi tie, mi ne pruv'as al vi plej elokvent'e la blind'ec'o'n de mi'a pasi'o?

—Pardon'u, pardon'u, mi'a am'ind'a. Mi'a ĉagren'o est'as la kaŭz'o, ke mi vi'n ofend'is. Sed kial vi ne konfes'as al vi'a patr'o, ke vi mal'am'as Do'n Henrik'o'n, kaj ke, edz'in'iĝ'int'e kun li, vi est'os mal'feliĉ'a? Per sen'ĉes'a pet'ad'o vi sukces'us nul'ig'i li'a'n decid'o'n.

—Tio bedaŭr'ind'e ne help'os, Do'n Ju'a'n: mi sufiĉ'e kon'as la karakter'o'n de mi'a patr'o. Li don'is si'a'n vort'o'n de honor'o, kaj eĉ se tiu edz'iĝ'o est'us por mi mort'ig'a, li ne ŝanĝ'us si'a'n decid'o'n.

—Ho tiran'a kruel'ec'o! Sed tio est'as ne'ebl'a, Donja Izabel'o. Kiel mi pov'us perd'i vi'n por ĉiam? Prefer'ind'a est'us la mort'o mil foj'o'j'n! Aŭskult'u kaj mi'n kompat'u: nur unu voj'o pov'as konduk'i ni'n al feliĉ'o. For'kur'u kun mi, mi'a anĝel'o. Ni tuj edz'iĝ'os sekret'e kaj ven'os pet'i la pardon'o'n de vi'a patr'o. Li ne rifuz'os tiam....

—Sufiĉ'e, Do'n Ju'a'n, sufiĉ'e: ne log'u mi'n per vi'a'j flam'a'j vort'o'j. Mi'a'n dev'o'n mi tre bon'e kon'as kaj neniam konsent'os far'i mal'virt'aĵ'o'n. Ne, tut'e ne: mi est'os plej mal'feliĉ'a, sed ne riproĉ'it'a pro ia mal'honor'aĵ'o. Forges'u mi'n, kaj ne....

Ŝi el'las'is terur'a'n kri'o'n kaj ferm'is rapid'e la balkon'o'n. Do'n Ju'a'n kun plej grand'a surpriz'o ĉirkaŭ'rigard'is kaj tuj kompren'is la kaŭz'o'n de ŝi'a subit'a mal'aper'o. Ĵus trans'pas'int'e sen'bru'e la dom'angul'o'n, ia kavalir'o kun vizaĝ'o kaŝ'it'a per mantel'o kaj ĉapel'o, jen star'is kontraŭ li silent'a kaj minac'a.

Frenez'a pro koler'o, Do'n Ju'a'n el'tir'is si'a'n glav'o'n kaj parol'is al li mal'afabl'eg'e:

—Kiu vi est'as, mal'nobl'a kavalir'o? Kia'n rajt'o'n vi hav'as por inter'romp'i mi'a'n inter'parol'o'n? Ĉu tiel mal'dec'e vi kutim'as kondut'i pri honor'ind'a'j sinjor'in'o'j? El'tir'u tuj la glav'o'n, fripon'eg'o, se vi ne vol'as, ke mi mort'ig'u vi'n, kiel hund'o'n.

—Kviet'iĝ'u, Do'n Ju'a'n, mi pet'as, oni dev'as ja pli afabl'e parol'i kun kavalir'o'j. Ŝajn'as, ke en tiu ĉi afer'o, vi est'as la ofend'it'o kaj ĝust'e okaz'as la mal'o. Tiu vir'in'o, kun kiu vi parol'is, est'os baldaŭ mi'a edz'in'o kaj mi ja, nur mi, dev'as postul'i klar'ig'o'j'n pri vi'a mal'honest'ec'o....

—Vi, do, est'as Do'n Henrik'o, mi'a abomen'at'a mal'amik'o? Ho kiel mi dank'as la ĉiel'o'n, ke ĝi difin'is mi'n por vi'n mort'ig'i! Pret'ig'u vi'n por tuj'a batal'o kaj ne daŭr'ig'u per parol'o'j, ĉar en tiu ĉi afer'o la kavalir'o'j, kiu'j kred'as si'n brav'a'j, nur dev'as argument'i per arm'il'o.

Oni tuj aŭd'is la fort'a'n al'frap'iĝ'o'n de la glav'o'j. Tut'e sol'a'j en la mez'o de la strat'o kaj lum'ig'it'a'j per la lamp'et'o de la Krist'o'figur'o, la du kavalir'o'j furioz'e duel'is. La batal'o daŭr'is tre mal'long'e. En la flam'ec'o de atak'ad'o Do'n Ju'a'n far'is i'a'n mal'lert'aĵ'o'n kaj Do'n Henrik'o rapid'e ĝi'n profit'is por puŝ'en'ig'i si'a'n glav'o'n en la brust'o'n de si'a kontraŭ'ul'o.

Do'n Ju'a'n ŝancel'iĝ'is, met'is ambaŭ man'o'j'n al si'a vund'o kaj pez'e fal'is ter'e'n, el'las'ant'e profund'a'n ek'ĝem'o'n. La ali'a kavalir'o rapid'e for'kur'is kaj post kelk'a'j moment'o'j mal'aper'is, help'at'a de la nokt'a mal'lum'ec'o.

—Help'o'n! help'o'n! mi mort'as!—dir'is ankoraŭ per mal'fort'a voĉ'o la for'las'it'a vund'it'o.

Pas'is kelk'a'j sekund'o'j kaj Do'n Ju'a'n pet'is re'e help'o'n, per voĉ'o preskaŭ ne'aŭd'ebl'a. Iu vir'o subit'e aper'is kur'ant'a kaj rapid'e si'n klin'is al li. Ĝi est'is Jozefo, kiu ven'is por help'i al la vund'it'o. Vid'ant'e li'n, Do'n Ju'a'n pen'is i'o'n el'dir'i, sed fort'o mank'is al li por tio; li'a'n korp'o'n tra'kur'is grand'a ek'trem'o, kaj li mort'is en la brak'o'j de Jozefo.

—Ho la mal'feliĉ'a kavalir'o!—dir'is la jun'ul'o kapt'it'a de terur'a emoci'o—Di'o help'u mi'n en tiu ĉi okaz'o!

Kaj li komenc'is ek'marŝ'i por ir'i hejm'e'n, kiam oni aŭd'is bru'o'n el proksim'e. Jozefo halt'is tim'ig'it'a, ne sci'ant'e kio'n far'i.

La bru'o grad'ig'e pli'fort'iĝ'is, ia lum'o ŝajn'is dis'vast'iĝ'i tra la strat'o kaj tuj aper'is nokt'a gard'ist'ar'o kun lantern'o'j en man'o'j.

—Help'o'n ĉi tie'n, sinjor'o'j,—dir'is Jozefo kun trem'ant'a voĉ'o.—Jen sur la strat'o kuŝ'as mort'int'a kavalir'o.... Oni ĵus li'n mort'ig'is.

—Kaj kio'n vi far'is ĉi tie en tia mal'fru'a hor'o?—sever'e demand'is la gard'estr'o.

—Jes, sinjor'o, mi klin'is mi'n al la mort'int'o por help'i kaj kred'ebl'e la sang'o de li'a vund'o....

—Sufiĉ'e, sen'taŭg'ul'o, ni ja tio'n detal'e klar'ig'os. Gard'ist'o'j, lig'u li'a'j'n man'o'j'n kaj pied'o'j'n kaj konduk'u li'n en mal'liber'ej'o'n. Dum'e, ni help'os al la kavalir'o, se est'as ankoraŭ temp'o.

Van'e Jozefo plend'is kaj plor'ant'e protest'is, ke li est'as sen'kulp'a. Oni sen'kompat'e li'n arest'is kaj en'ŝlos'is en i'a'n sen'lum'a'n kaj mal'varm'a'n ĉambr'o'n.

La sekv'ant'a'n tag'o'n en la urb'et'o oni inter'parol'is nur pri la mort'ig'o de do'n Ju'a'n de Molina kaj la arest'o de Jozefo. Ĉar neni'u pov'is imag'i, kio ver'e est'is okaz'int'a la antaŭ'a'n nokt'o'n, ĉiu kred'is ke efektiv'e Jozefo est'as la mort'ig'int'o kaj eĉ kelk'a'j supoz'is, ke do'n Ju'a'n est'is am'ind'um'int'a Eloizon kaj tial Jozefo, furioz'a pro ĵaluz'o, est'is venĝ'int'a si'n al la kavalir'o.

La proces'o tuj komenc'iĝ'is por klar'ig'i la afer'o'n kaj pun'i la krim'ul'o'n. Malgraŭ la sen'kulp'ec'o de Jozefo ĉiu'j cirkonstanc'o'j est'is al li mal'favor'a'j. Nur Do'n Henrik'o kaj Donja Izabel'o sci'is la ver'o'n de ĉio, sed ili ambaŭ silent'is; la unu'a—por evit'i kondamn'o'n; la du'a—por kaŝ'i si'a'n nokt'a'n inter'parol'o'n.

Ĉar la mort'ig'o okaz'is sen al'est'ant'o'j kaj oni trov'is Jozefon, tremp'it'a'n de sang'o, apud la kadavr'o de Do'n Ju'a'n en mal'fru'a nokt'a hor'o, la juĝ'ist'o baldaŭ konvink'iĝ'is, ke la krim'o est'is far'it'a de la mal'feliĉ'a jun'ul'o.

Ĉiu'tag'e la patr'o de Eloizo ir'is en la juĝ'ej'o'n por si'n inform'i pri la proces'o kaj post'e pri'sci'ig'i si'a'n famili'o'n. Mal'feliĉ'e, la afer'o ir'ad'is tre mal'bon'e, kaj la kondamn'o de Jozefo ŝajn'is ne'evit'ebl'a.

Eloizo, konvink'it'a pri la sen'kulp'ec'o de si'a fianĉ'o, plor'ant'e konfes'is al si'a'j ge'patr'o'j, ke ŝi est'is parol'int'a kun Jozefo ĉe la fenestr'o, ĵus antaŭ la mort'ig'o de do'n Ju'a'n, kaj plej kompat'ind'e ŝi permes'o'n pet'is de ili por tio'n sci'ig'i al la juĝ'ist'o, en la cel'o prav'ig'i la ĉe'est'o'n de Jozefo en la lok'o de la terur'a okaz'int'aĵ'o.

Nun est'is al ŝi tut'e indiferent'e, ĉu en la urb'et'o oni ek'sci'os pri ŝi'a'j nokt'a'j inter'parol'o'j kun Jozefo: la ĉef'a afer'o est'is sav'i li'n el mal'glor'a kondamn'o.

Sed ho ve! eĉ tiu rimed'o ne help'is. La juĝ'ist'o ne kred'is al tio, kio'n al li ĵur'is Eloizo. Li supoz'is, ke ĝi est'as nur el'pens'it'a artifik'aĵ'o por sen'kulp'ig'i la krim'ul'o'n.

Jam est'is la proces'o preskaŭ fin'it'a kaj ĉiu antaŭ'vid'is, ke Jozefo est'os al mort'o kondamn'it'a. La mal'feliĉ'a Eloizo plor'ad'is sen'konsol'e si'a'n mal'feliĉ'o'n kaj Donja Izabel'o de tag'o al tag'o si'n montr'is pli pal'a kaj mal'ĝoj'a. Ŝi'a patr'o dev'is prokrast'i la edz'iĝ'o'n kun Do'n Henrik'o, ĉar ŝi plej obstin'e rifuz'ad'is kaj eĉ firm'e al'don'is, ke ŝi'a ne'ŝanĝ'ebl'a decid'o est'as for'mond'iĝ'i kaj por ĉiam en'ir'i monaĥ'in'ej'o'n.

Fin'e la juĝ'ist'o mort'kondamn'is Jozefon. La decid'o est'is baldaŭ de ĉiu'j kon'it'a en la urb'et'o, sed oni plej zorg'e ĝi'n kaŝ'is al Eloizo, tim'ant'e ebl'a'n grav'a'n mal'san'iĝ'o'n.

Jozefo ek'sci'is pri ĝi plej emoci'e, kaj ankoraŭ ripet'is, ke li est'as sen'kulp'a.

Jam ĉiu'j prepar'aĵ'o'j est'is far'it'a'j, kaj la sekv'ant'a tag'o est'is difin'it'a por la ekzekut'o.

Petit'a, kiel kutim'e, ke li, antaŭ ol mort'i, el'dir'u si'a'n last'a'n dezir'o'n, li plor'ant'e respond'is, ke li nur vol'as iom preĝ'i last'foj'e antaŭ la Krist'o'figur'o de la Lum'o.

Inter kelk'a'j gard'ist'o'j kaj man'lig'it'a, oni konduk'is Jozefon antaŭ la Krist'o'figur'o'n de la Lum'o. La juĝ'ist'o ir'is kun li, kaj mult'e'nombr'a popol'an'ar'o el ĉiu'j flank'o'j al'kur'is kun grand'a sci'vol'em'o por ĉe'est'i li'a'n strang'a'n solen'aĵ'o'n.

Kiam Jozefo al'ven'is al la dom'o de do'n Dieg'o de Gevara, tiu ĉi kaj Do'n Henrik'o star'is sur la balkon'o amik'e babil'ant'a'j.

La mal'feliĉ'a mort'kondamn'it'o pi'e sur'genu'iĝ'is antaŭ la Krist'o'figur'o kaj komenc'is preĝ'i kun grand'a fervor'o. Fin'int'e si'a'n preĝ'o'n, li daŭr'ig'is sur genu'o'j, kaj parol'is al la Krist'o'figur'o per laŭt'a kaj trem'ant'a voĉ'o:

—Di'o mi'a, vi ja sci'as, ke mi est'as sen'kulp'a kaj konscienc'pur'e pov'as al vi preĝ'i. Mal'favor'a'j cirkonstanc'o'j kred'ig'is, ke mi est'as la mort'ig'int'o de do'n Ju'a'n de Molina, sed tio ne est'as ver'a. Ĉu vi, Di'o just'a kaj kompat'em'a, permes'os ja, ke sen'kulp'ul'o pere'u mal'glor'e kaj hont'ind'e?

Ĉiu'j aŭd'ant'o'j rest'is kor'tuŝ'it'a'j kaj konfuz'it'a'j. Kelk'a'j vir'in'o'j plor'et'ad'is. Ĉiu'j rigard'o'j cel'is Jozefon kaj la Krist'o'figur'o'n, sed tiu ĉi star'is silent'a kaj sen'mov'a.

—Ho Di'o mi'a,—daŭr'ig'is li,—mi nur pet'eg'o'n al vi prezent'as. Sav'u mi'n el plej terur'a mal'just'aĵ'o: montr'u publik'e al ĉiu'j la ver'o'n de mi'a'j dir'o'j. Se mi est'as kulp'a—sign'u mi'n per vi'a man'o: se mi est'as sen'kulp'a—montr'u ankaŭ per man'o la mort'ig'int'o'n de Do'n Ju'a'n, se li ĉi tie star'as!

Grand'a kor'prem'o kapt'is la ĉe'est'ant'o'j'n post aŭd'o de tiu'j vort'o'j. Ĉies okul'o'j si'n turn'is nun al la Krist'o'figur'o, kvazaŭ antaŭ'sent'ant'e i'o'n mister'a'n kaj grandioz'a'n. Tiu'n ĉi foj'o'n la Krist'o'figur'o ne rest'is sen'mov'a. Ĝi ek'lev'is si'a'n dekstr'a'n brak'o'n kaj firm'e direkt'is ĝi'n al la lok'o, kie star'is Do'n Henrik'o.

La popol'an'o'j trem'is pro mir'o kaj avid'e rigard'is al la balkon'o. Do'n Henrik'o fal'is pal'eg'a sur genu'o'j'n, dir'ant'e:

—Mi ja est'as la sol'a kulp'ul'o: sed mi mort'ig'is Do'n Juan’on en duel'o, nobl'e kaj sen'perfid'e. Mi for'don'as mi'n al vi por la juĝ'ad'o.

Tre solen'a'j est'is tiu'j moment'o'j. Oni aŭd'is surd'ig'a'n popol'kri'o'n: «Mirakl'o! mirakl'o! Viv'u Jozefo, la sen'kulp'a!» kaj malgraŭ la ĉe'est'o de gard'ist'o'j oni el'pren'is li'n, kaj sur la ŝultr'o'j de popol'an'o'j li est'is triumf'e port'at'a en si'a'n dom'o'n.

Dank’ al la mirakl'o de la Krist'o'figur'o, Jozefo est'is sav'it'a kaj post unu monat'o edz'iĝ'is kun si'a kar'a Eloizeto.

Neni'o'n raport'as la histori'o pri la sort'o de Do'n Henrik'o, nek pri tio, kio far'iĝ'is kun la bel'a Donja Isabelo.

Sed oni sci'as plej ne'disput'ebl'e, ke Jozefo kaj Eloizo viv'is feliĉ'a'j mult'a'j'n jar'o'j'n kaj, ho mir'ind'a dank'em'o! ili eĉ ne unu sol'a'n nokt'o'n forges'is ek'brul'ig'i la lamp'et'o'n de la Krist'o'figur'o de la Lum'o, kiu est'is la protekt'ant'o de ili'a am'o, kaj kies dekstr'a brak'o nun est'as etend'it'a laŭ sam'a direkt'o, kvazaŭ ĝi vol'us ankoraŭ sign'o'montr'i la mort'ig'int'o'n de la brav'a kaj nobl'a kavalir'o do'n Ju'a'n de Molina.

Supr'e sur la Alp'a'j alt'aĵ'o'j, ĉe la nud'a'j rigid'iĝ'int'a'j mont'ar'o'j, mal'ĝoj'e flu'ad'as la vintr'o. Dum long'a'j monat'o'j, la ter'o rest'as kovr'it'a de neĝ'o, kaj ĉio mal'aper'as sub ĝi'a blind'ig'e blank'a ŝut'aĵ'o, kiu for'mort'ig'as ĉiu'j'n viv'a'j'n est'aĵ'o'j'n. La mont'a'j krut'aĵ'o'j fier'e en'profund'iĝ'as en sen'viv'a, tim'ig'a silent'ad'o, sek'iĝ'as torent'o'j kaj kovr'iĝ'as per glaci'o'j. En la vilaĝ'et'o, hom'o'j kaj best'o'j trankvil'e kun'viv'ad'as en la kajut'o'j, kie ĉiam brul'ant'a fajr'o dis'send'as iom da fum'o kaj varm'o. Pri viv'o ekster'a nur sci'ig'as mal'oft'e al'ven'ant'a leter'ist'o, kaj kontraŭ la mizer'o'j kaj pri'zorg'o'j, kiu'j nask'iĝ'as en la mond'o mal'supr'a, ŝirm'as la izol'ul'o'j'n amas'o'j de neĝ'o kaj terur'a'j profund'eg'aĵ'o'j, kie'n en'ĝem'as la vent'o. Plej oft'e, super'kovr'as la dezert'a'j'n vast'aĵ'o'j'n dens'a, sek'a, mal'varm'a nebul'eg'o, kiu ĝis'ven'as la dom'o'j'n kaj el'lek'as la fum'o'j'n mal'rapid'e flug'ant'a'j'n el la tegment'o'j. Sed ne ĉiam daŭr'as tia mal'ĝoj'ec'o. Ia'foj'e, sun'radi'o pli bril'a ol or'a somer'sun'o, pli dolĉ'a ol di'a rigard'o, for'pel'as griz'aĵ'o'n, kaj en'port'as re'ĝoj'o'n en la dom'et'o'j'n, dum, super la eben'aĵ'o'j, ĉe la mal'proksim'a'j, profund'e kuŝ'ant'a'j hom'ej'o'j, ĉio'n rigid'ig'as la ne'venk'ebl'a prem'ad'o de l’ vintr'a sezon'o.

Mal'ĝoj'e, trankvil'e, pas'ad'as la viv'o sur la Alp'a'j alt'aĵ'o'j. La tie'ul'ar'o est'as fortik'a, brav'a, pacienc'a; la akr'a mal'varm'o, kiu tie-supr'e reĝ'ad'as dum ses monat'o'j en jar'o, fort'ig'is la ras'o'n, ĝi'n kutim'ig'is al tiu ŝajn'e mizer'a viv'ad'o; kaj la vintr'o est'as por la montan'o'j la plej bon'a kaj kar'a sezon'o, ĉar, nur dum ĝi'a daŭr'ad'o, ili est'as re'e liber'a'j. Somer'e, ili'n konfuz'is fremd'ul'o'j, ili'a'n land'o'n tra'pas'ad'is band'o'j de turist'o'j, la mont'o'n mal'pi'e, sen'tim'e esplor'ad'is hom'o'j ne'kon'at'a'j; sed, nun, dum la vintr'a'j tag'o'j, la mont'o'n ili de'nov'e posed'as; ĝi re'far'iĝ'as ili'a mem propr'aĵ'o; sol'e ili kon'as ĝi'a'j'n sovaĝ'a'j'n profund'eg'aĵ'o'j'n, ĝi'a'j'n blank'a'j'n, pur'eg'a'j'n neĝ'kamp'o'j'n, ĝi'a'j'n minac'a'j'n furioz'o'j'n, ĝi'a'n en'sorĉ'a'n ĉarm'o'n, kiu ia'foj'e kapt'as mizer'a'j'n vag'ant'o'j'n kaj ili'n perfid'em'e tir'as al mort'o.

Dum la vesper'o'j, la famili'an'o'j ar'iĝ'as en la kuir'ej'o de la kajut'o, ĉirkaŭ la tabl'o, kaj dorm'em'e aŭskult'as rakont'o'j'n, dum ili'n ne'kontraŭ'star'ebl'e al'log'as la lit'o'j, kie varm'e est'os al la hom'o'j. Mal'ĝoj'e, trankvil'e flu'ad'as la vesper'o'j sur la nud'a'j alt'aĵ'o'j..., kaj pri la bru'ad'o en la arb'o'j, pri la mov'ad'o de la ceter'a hom'ar'o, neni'u preciz'e sci'as, neni'u klar'e pens'as, ĉar ĉiam sam'a, de la fortik'a'j mal'nov'a'j pra'patr'o'j ĝis la fortik'a'j jun'a'j nep'o'j, for'pas'is la viv'ad'o; kaj ĉiam sam'a'j est'is la vesper'o'j, mez'e de l’ neĝ'a natur'o, en la mal'grand'a kuir'ej'o, kie ronk'et'as la fajr'o.

Sed, kiam proksim'iĝ'as la jar'fin'o, iom da mov'ad'o, iom'et'e da bru'ad'o nask'iĝ'as ĉe la kajut'o'j. Baldaŭ okaz'os Krist'nask'o! Baldaŭ ĉirkaŭ tabl'o, najbar'o'j kun'ven'os, ĝoj'e festen'os, kun'rid'os, kun'kant'os, kaj est'os rakont'at'a'j bel'a'j histori'o'j pri la pas'int'a'j Krist'nask'o'j, dum la ge'fianĉ'o'j kis'os si'n unu la ali'a'n, dum la mal'jun'ul'o'j trankvil'e dis'rev'os pri la est'int'a'j jar'o'j. Tag'e, la ge'knab'o'j ir'as en la arb'ar'o'j'n por de'hak'i la abi'o'n, kaj vesper'e, la kun'ven'int'a'j famili'o'j ĝi'n ek'brul'ig'os, dum, tre mal'proksim'e, ĉe la profund'aĵ'o'j, kie si'n mov'as la ceter'a'j hom'o'j, ek'son'os la ĥor'o'j, kaj ek'bril'os mil'o'j da lum'et'o'j por fest'i la nask'iĝ'o'n de Krist'o.

Ĝust'e tiu'n tag'mez'o'n dek'ok-jar'a jun'ul'in'o sol'a paŝ'ad'is tra la arb'ar'o. Antaŭ kelk'a'j hor'o'j, ĵus dir'is al ŝi la patr'o:

—Manj'o, ir'u en la arb'ar'o'n kaj deport'u la abi'o'n; ĝi jam est'as de'hak'it'a.

Ŝi do ir'is, ĝoj'a pro tiu fest'o, ne nur ĉar vesper'e ĉe'est'os ŝi'a fianĉ'o, sed ankaŭ ĉar okaz'os ia ŝanĝ'et'o en la unu'ton'a, sen'lim'e sam'a viv'ad'o de l’ dom'an'o'j.

Dorm'is la ter'o sub dik'a neĝ'a stern'aĵ'o, en kiu'n tiel mal'facil'e intern'iĝ'is la pied'o, kiel en ŝton'a'n mur'o'n. Reĝ'ad'is profund'a, mal'gaj'ig'a silent'ad'o; for'flug'int'a'j est'is ĉiu'j viv'a'j est'aĵ'et'o'j, ĉiu'j mal'laŭt'a'j bru'et'o'j, kiu'j somer'e ĝoj'ig'ad'is la arb'ar'o'n. Oni nur vid'is la long'a'j'n skelet'o'j'n de la abi'o'j, kiu'j ĉi tie kaj tie met'is mal'hel'a'n kolor'o'n sur la blank'a'n, pur'eg'a'n, unu'ton'a'n natur'o'n. Sed pri la kolor'ec'o de l’ ĉirkaŭ'aĵ'o ne atent'is Manj'o, ĉar tio'n ŝi ĉiam vid'is; laŭ ŝi, la vintr'o est'as la sol'e bon'a sezon'o, dum kiu izol'a'j est'as la arb'ar'o'j kaj sen'hom'a'j la sovaĝ'a'j alt'aĵ'o'j. Ŝi ŝat'is sol'ec'o'n; neni'u el la ordinar'a'j tim'ig'il'o'j al la urb'an'o'j ŝi'n kapt'is. La arb'ar'o'n neniam tim'as la ĉi supr'ul'o'j, ĉar, en ĝi, ili labor'ad'is de la fru'a aĝ'o, kaj la mal'varm'o, kaj la frost'o, kaj la prujn'o kvazaŭ re'bril'as en ili'a anim'o, tiel ke sen tia'j mal'dolĉ'aĵ'o'j ili mal'facil'e el'port'us la viv'o'n.

Voj'ir'ant'e, Manj'o iom'et'e pens'is pri la vesper'a fest'o, gaj'e, simpl'e nur tial, ke tiu ĉi fest'o est'as ĝoj'ig'a kaj bon'port'a. Ŝi ja lern'is, ke en tiu vesper'o, ie, tre mal'proksim'e, al la hom'o'j nask'iĝ'is Sav'ont'o, pri kies viv'o ŝi bon'e sci'is; tio'n ŝi tre kred'is, sed tio est'is tiel en'radik'ig'it'a en ŝi, ke la pens'o pri ĝi est'is tut'e sen'util'a. Ŝi do prefer'is si'n okup'i per tut'e ne'spirit'a'j afer'o'j: kia'j'n nov'aĵ'o'j'n pri la val'an'o'j al'port'os la fianĉ'o, kio'n al ŝi donac'os la patr'o, kiu ven'os ĉe la festen'o'n. Dum'e, tiel pri'pens'ant'e, ŝi al'ven'is al la lok'o, kie kuŝ'as la jam de'hak'it'a abi'et'o. Brav'e ŝi ŝarĝ'is per ĝi si'a'j'n ŝultr'o'j'n kaj tuj for'ir'is, ĉar jam ek'vesper'iĝ'is, kaj la voj'o al la dom'o est'is mal'facil'a kaj long'a.

Terur'a, akr'a, sen'kompat'a mal'varm'o reĝ'ad'is, sed pri ĝi ŝi est'is sufiĉ'e spert'a; tamen, ŝi'n iom tim'ig'is la dens'a nebul'eg'o, kiu, ĉe l’ vesper'iĝ'o, pli'akr'iĝ'as en la arb'ar'o'j.

La pal'a lum'o, kiu tra la nebul'a vual'o, ĝis'penetr'ad'is la arb'a'j'n dens'ej'o'j'n, ne'taks'ebl'e klin'iĝ'is al la horizont'o; tim'em'a, sen'bril'a ruĝ'aĵ'o aper'is ĉe la sun'kuŝ'iĝ'o, kaj, laŭ la pli'blov'o de l’ vent'o, ŝi tre bon'e sent'is, ke ven'as vesper'o. Kaj ŝi rapid'e ir'ad'is, ĉiam kapt'it'a de la pens'o pri la baldaŭ'a fest'et'o, pri Krist'nask'o, kiu en la sam'a hor'o, kun'ig'ad'as ĉiu'j'n frat'o-hom'o'j'n por fest'i tut'mond'a'n ĝoj'o'n.

Ŝi port'is la abi'et'o'n sur la ŝultr'o'j, sed, ĉar dens'iĝ'is mal'lum'o kaj ŝi'a'n paŝ'ad'o'n mal'help'is la trunk'o'j, ŝi decid'is de'met'i la arb'et'o'n kaj ĝi'n tren'i. La ĉiel'o'n oni jam ne vid'is; super la ĉirkaŭ'a natur'o naĝ'ad'is nokt'ombr'o'j kaj tut'e mal'hel'iĝ'is la voj'o. Mal'varm'ig'a'j blov'o'j al'ĵet'iĝ'ad'is laŭ la ale'o'j; de la branĉ'o'j pend'is glaci'er'o'j, kaj la trunk'o'j'n ĉirkaŭ'is prujn'o. Sur la mal'mol'a neĝ'o glit'is la pied'o'j, kaj ŝi est'is dev'ig'at'a ir'i mal'pli rapid'e. Mal'trankvil'ec'o ŝi'n konfuz'et'is, tiom pli ke, tra la nebul'eg'o, ŝi ne pov'is sci'i, ĉu ŝi ir'as laŭ la ĝust'a voj'o, aŭ ĉu ŝi erar'as. Tamen, ŝi konfid'is al la kutim'o. Jam de la fru'a infan'ec'o, ŝi tie'n venad'is kun la patr'o kaj la frat'o'j, en tiu sam'a tag'o por de'hak'i la krist'nask'a'n abi'et'o'n. Sed, tiu'n jar'o'n, ŝi ja vol'is ir'i tut'e sol'a. Baldaŭ ŝi est'os matur'a vir'in'o, edz'in'o, kaj tial est'as neces'e, ke edz'in'o est'u kuraĝ'a, kaj ŝi'n tim'ig'u nek vent'eg'o, nek mal'varm'o. Tie supr'e, viv'o est'as batal'ad'o, sen'ĉes'a etern'a batal'ad'o kontraŭ natur'o tiel fier'a kaj sovaĝ'a, ke ĝi ne toler'as la kun'viv'ad'o'n de ali'a'j viv'em'a'j est'aĵ'o'j, kaj la brav'ec'o est'as, eĉ por la vir'in'o'j, io natur'a, neces'a, pri kiu neni'u fanfaron'as.

... En'ven'is nokt'o, terur'e mal'hel'a nokt'o, dum kiu pli'iĝ'ad'is la frost'o kaj pli'furioz'is la neĝ'a'j blov'eg'o'j, kiu'j, de temp'o al temp'o, muĝ'ad'is de la mont'a'j supr'o'j. El la ter'o, aŭ el la branĉ'ar'o de abi'o, ia'foj'e lev'iĝ'is vent'o'turn'iĝ'o'j, pel'at'a'j de l’ vent'o, kaj ĉiu'flank'e dis'flug'is neĝ'er'o'j, tiel mult'nombr'a'j, ke la vag'ant'in'o ferm'is la okul'o'j'n pro tim'o. Bru'o'n oni ja ne aŭd'is. Ia'foj'e, branĉ'o, tro pez'e ŝarĝ'it'a, el'las'is neĝ'a'n pec'o'n, kiu mal'laŭt'e de'fal'et'is ter'e'n.

Manj'o tre tim'is, ke ŝi de'voj'iĝ'is; tia ide'o ŝi'n ek'dolor'is, ĉar ĵus ŝi'n kapt'is la pens'o pri nokt'a rest'ad'o en tiu izol'ej'o, tra tiu akr'a mal'varm'eg'o, mez'e de l’ vent'a bat'ad'o, kaj, pli'e, dum krist'nask'a vesper'o, kiam ĉio bril'as de gaj'ec'o, kiam la plej mal'ĝoj'em'a'j'n okul'o'j'n lum'ig'as radi'o de esper'o.... Tio ja ne pov'is est'i. Ŝi ĉirkaŭ'rigard'is, palp'is la trunk'o'j'n per si'a'j du'on'frost'it'a'j man'o'j, far'is kelk'a'j'n paŝ'o'j'n al ĉiu'j direkt'o'j por vid'i, ĉu ŝi star'as sur la ĝust'a voj'o. Sed la sign'o'j'n pri la voj'et'o sur'kovr'is nov'a'j neĝ'amas'o'j, kaj pro la ne'penetr'ebl'ec'o de l’ nebul'eg'o ŝi ne est'is kapabl'a ĝi'n re'trov'i. Ŝi tre bon'e konsci'is, ke ŝi de'voj'iĝ'is, kaj tiam, ne'venk'ebl'a tim'o ŝi'n kapt'is. Kio'n ŝi far'os por re'trov'i la dom'o'n, kiel ŝi, tra tiu terur'a mal'hel'aĵ'o, pov'os re'kon'i la voj'o'n, kun'port'i la abi'et'o'n ĝust'a'temp'e por fest'i Krist'nask'o'n? Ĉirkaŭ'e ŝi palp'is la arb'o'j'n, sed ŝi'a'j fingr'o'j nur sent'is delikat'a'j'n glaci'er'et'o'j'n, kiu'j romp'et'iĝ'is ĉe ŝi'a tuŝ'o; pli'e, ŝi'n tre'eg'e dolor'is la pied'o'j. La mal'varm'o, la tiel sen'kompat'a mal'varm'o, ŝi'n iom post iom penetr'ad'is, perfid'em'e, si'n'gard'em'e, kvazaŭ en'sorĉ'ist'o. Ŝi vol'is kri'i, sed ŝi'a kri'o ne traf'is trans kelk'a'j arb'o'j; kaj al kio efik'as kri'o de jun'ul'in'et'o, en mez'o de arb'ar'o ombr'o'plen'a? Sen'kuraĝ'a ŝi ne vol'is est'i, kaj ŝi pen'em'e re'marŝ'is ankoraŭ tir'ant'e la abi'et'o'n, ĉar ŝi esper'is, ke tre baldaŭ ŝi el'ir'os el la arb'ar'o kaj re'trov'os sign'o'j'n pri la ĝust'a voj'o. Cert'e mok'us ŝi'n ĉiu'j, kaj ŝi'n mal'laŭd'us, se ŝi ne kun'port'us la abi'et'o'n kaj pro ŝi'a ne'atent'ec'o mal'sukces'us la fest'o. Tiu ĉi pens'o, pli ol la ide'o pri ŝi'a sort'o, ŝi'n dolor'is. Ŝi antaŭ'e'n'ir'is kun grand'a mal'facil'ec'o; ĉe ĉiu paŝ'o, ŝi al'ĵet'iĝ'is kontraŭ la trunk'o'j'n; la pied'o'j'n pez'ig'is mal'varm'eg'o; kiam ŝi halt'is, ŝajn'is al ŝi, ke ŝi tuj mort'os pro la pied'o'j glaci'iĝ'ant'a'j; tial ŝi marŝ'is laŭ'ebl'e, konserv'ant'e la esper'o'n, ke ŝi baldaŭ el'ir'os, ke tuj ek'montr'iĝ'os la ĝust'a voj'o kaj rapid'e ŝi'n konduk'os hejm'e'n, kie ŝi'n atend'as mult'o da hom'o'j por kun'fest'i Krist'nask'o'n. Si'a'j'n fingr'o'j'n kvazaŭ fer'iĝ'int'a'j'n ŝi jam ne sent'is, sed ili ankoraŭ energi'e ten'ad'is la abi'et'o'n, kaj pri tio ŝi jam ne preciz'e konsci'is. Nur unu pens'o ŝi'n konstant'e el'okup'ad'is: en tiu nun'a hor'o, kun'ven'as hom'o'j en la kuir'ej'o'n, kaj trink'as kun'parol'ant'e, kaj mal'trankvil'e rigard'as la patr'o tra la pord'o, ĉu ŝi tuj al'ven'os, kial ŝi ankoraŭ ne est'as tie....

Ha! ŝi vol'as nepr'e el'ir'i. Tuj ŝi per si'a propr'a vol'o re'trov'os la voj'et'o'n. Kaj re'e ŝi pli'rapid'is, re'e ŝi fal'et'is sur la glit'ig'a ter'o, re'e ŝi'a'n paŝ'ad'o'n bar'ad'is la sen'lim'a'j rang'o'j de trunk'o'j. Ŝi sent'is, ke ŝi'a el'spir'o frost'iĝ'as ĉe la lip'o'j, ke io terur'a de'tranĉ'as ŝi'a'j'n pied'o'j'n kaj per'fort'e vol'as ili'n lig'i al la ter'o. Streĉ'iĝ'as ŝi'a'j nerv'o'j de jun'ul'in'o, de brav'a, sen'tim'a vir'in'o montan'a, difin'it'a por la viv'ad'o batal'a kontraŭ natur'o. Ia'foj'e, ŝi dis'rigard'as, sed tiam ŝi'a tim'o far'iĝ'as pli grand'a. Ŝajn'as, kvazaŭ ne'kon'at'a'j est'aĵ'o'j ŝi'n atent'us, kvazaŭ io mal'varm'a ŝi'n kapt'us kaj sen'bru'e de'tir'us, por ke ŝi ne rapid'u antaŭ'e'n. Kaj antaŭ'e'n ŝi ankoraŭ vol'is ir'i; ali'a vigl'a fort'o ŝi'n puŝ'ad'is, kaj tiu'n potenc'o'n ŝi obe'is, ĉar ŝi sci'is, ke ie, ebl'e tut'e proksim'e, ebl'e tut'e mal'proksim'e, est'as la cel'o, ke moment'a sen'mov'ad'o por ŝi est'os mort'ig'a.

... Nokt'iĝ'is, tut'e nokt'iĝ'is en la arb'ar'o, kaj, en tiu hor'o, la dom'o'n sen'dub'e for'las'is ĉiu'j invit'it'o'j por esplor'i, kial ŝi ne ven'is. Kaj baldaŭ ili ŝi'n trov'os, kaj ŝi hont'em'e re'ir'os al la kajut'o, mal'sukces'ig'int'e la fest'o'n, kvazaŭ mal'saĝ'a knab'in'et'o. Jes, tre baldaŭ ili ven'os, kaj tra la dens'aĵ'o ek'son'os voĉ'o'j am'at'a'j kaj parol'o'j konsol'a'j; ŝi tuj re'ir'os; la fest'o mal'sukces'os, kaj pro tio ŝi em'as plor'i. La antaŭ'a'n jar'o'n en la sam'a temp'o, ĝoj'is la festen'et'o en la kuir'ej'o, ŝerc'is la vir'o'j, babil'is la vir'in'o'j, kaj bril'is la lum'et'o'j sur la branĉ'o'j. Nun, ŝi mizer'e erar'ad'as tra la arb'ar'o, sen ia radi'o de lum'o. Ŝi'n ja lac'ig'is la marŝ'ad'o; terur'e ŝi'n dolor'is la pied'o'j, sed malgraŭ ili'a mal'varm'ec'o, ŝi sent'is, ke viv'o ankoraŭ flu'ad'as en ili, ke la danĝer'o ankoraŭ ne minac'as ŝi'n. Kontraŭ'e, la fingr'o'j est'is rigid'a'j, al'fiks'it'a'j al la abi'et'o per frost'o, kaj ŝi'a'n tut'a'n korp'o'n sku'et'is frost'o'trem'o pro tim'o kaj mal'varm'eg'o. Ŝi halt'is, aŭskult'ant'e, ĉu ne ven'os iu famili'an'o, ĉu la terur'a'n ĉirkaŭ'a'n silent'ec'o'n tuj ne fin'os hom'a voĉ'o, vort'o de esper'o. Tamen, ŝi'a'j'n orel'o'j'n ne ating'is ia bru'o. La sen'lim'a, etern'a, mort'a silent'ad'o ŝi'n ĉirkaŭ'ad'is; nur vent'o ĝem'eg'is, kaj neĝ'o de'fal'is ter'e'n. Kaj, jen ŝi re'memor'as pri vers'aĵ'o iam lern'it'a en la lern'ej'o, kiam ŝi est'is mal'grand'a knab'in'o. En ĝi oni parol'is pri patr'o kun infan'o rapid'ant'a'j tra arb'ar'o, kaj la infan'o'n, oni dir'is, al'log'is reĝ'o per dolĉ'a'j parol'o'j, kaj la infan'o mort'is. Kontraŭ'vol'e, ŝi re'memor'as la tut'a'n vers'aĵ'o'n:

Kaj kvazaŭ en sonĝ'o, re'flug'as al ŝi'a kap'o ĉiu'j vers'o'j, ĝis la last'a:

Tio'n ŝi oft'e deklam'is kaj ĝust'e, kiam ŝi est'is tut'e jun'a, dum krist'nask'a vesper'o, antaŭ ĉiu'j kun'ven'int'a'j ge'najbar'o'j. Kaj ŝi'a'n unu'ton'a'n deklam'ad'o'n sekv'is mult'o da laŭd'o'j kaj bru'a aplaŭd'ad'o. Pri ali'a'j infan'a'j mir'rakont'o'j ŝi ankaŭ re'memor'as. La Reĝ'o de l’ Mal'varm'o loĝ'ad'as, laŭ la en'land'ul'o'j, en la plej dens'a lok'o de la arb'ar'o; kaj, oft'e, dum la vintr'a'j tag'o'j, li for'las'as si'a'n reĝ'o'land'o'n, kaj, vest'it'a per tut'e blank'a vest'aĵ'o, li rest'as ĉe ia ne'kon'at'a angul'o, kaj, per dolĉ'a'j, tromp'em'a'j vort'o'j ne'kontraŭ'star'ebl'e de'log'ad'as al si'a loĝ'ej'o la mizer'a'j'n vag'ant'o'j'n, kies korp'o'n li en'neĝ'ig'as ĝis la ven'o de l’ somer'o. Manj'o tre bon'e sci'as, ke tia Reĝ'o est'as nur tim'ig'il'o al la ne'obe'em'a'j infan'o'j, sed, nun'temp'e, ver'o kaj mal'ver'o kun'miks'iĝ'ad'as en ŝi'a delir'ant'a kap'o, kaj, ĉe ĉiu paŝ'o, ŝi tre tim'as, ke tuj aper'os al ŝi la blank'a Reĝ'o.

Ne! pri tia'j afer'o'j, ŝi ne dev'as pens'i. Ŝi ja ne est'us ind'a edz'in'o, se ŝi'n tim'ig'us tia'j sen'senc'a'j rakont'o'j. Kaj ŝi re'kuraĝ'as, prov'as antaŭ'e'n'paŝ'i, ne rapid'e, si'n'gard'em'e, nur por si'n mov'i, por ke ne frost'iĝ'u ŝi'a'j pied'o'j, ĉar iu famili'an'o baldaŭ ven'os kaj ŝi'n kun'port'os al la varm'a lit'o.

Ali'a'j real'a'j okaz'int'aĵ'o'j ŝi'n okup'as. Iu pra'patr'o iam rest'is tut'a'n nokt'o'n en arb'ar'o kaj sen'ĉes'e marŝ'ad'is, por ke la kap'o ne frost'iĝ'u, kaj dum la tut'a sekv'ant'a tag'o, li erar'ad'is, tra la nebul'eg'o, ĝis oni li'n re'trov'is, mort'ant'a'n de mal'varm'o kaj mal'sat'o. Oni ankaŭ oft'e rakont'is en la vesper'a'j kun'ven'o'j pri iu mal'jun'ul'in'o, vilaĝ'a sorĉ'ist'in'o, kiu nokt'e perd'iĝ'is en arb'ar'o kaj est'is re'trovit'a nur mult'a'j'n monat'o'j'n post'e, en'fos'it'a en neĝ'a kav'aĵ'o. Sed pri ŝi la tie'ul'in'o'j dir'is, ke tia mort'o est'is just'a re'venĝ'o de Di'o, ĉar iam, laŭ la komun'a opini'o, la nom'it'a sorĉ'ist'in'o en'sorĉ'is jun'ul'in'o'n, kiu ven'is de'hak'i la krist'nask'a'n abi'o'n. Manj'o tim'as, ke ŝi est'as sur la sam'a voj'o kiel la mal'bon'a mal'jun'ul'in'o, kaj, kvankam, laŭ la dir'o de la vilaĝ'a'j instru'it'ul'o'j, la fantom'o'j tut'e ne ekzist'as, al ŝi tamen ŝajn'as, ke tuj aper'os la korp'o de la mort'int'a sorĉ'ist'in'o, aŭ la blank'a mantel'o de la Reĝ'o de l’ Mal'varm'o.

... Kaj nun tut'e ne dolor'as ŝi'n la pied'o'j, ĉar ŝi jam ne sent'as, ke ili est'as; la abi'et'o'n ŝi ne for'las'is, ĉar ŝi pri ĝi jam ne pens'as. Ia'foj'e ŝi prov'as ek'rezon'i, re'memor'i la direkt'o'j'n, laŭ kiu'j ŝi dev'as ir'i, sed tia pri'pens'o al'konduk'as ŝi'n al pli mizer'a konklud'o rilat'e al ŝi'a est'ant'a sort'o.

Ŝi'a'n brav'ec'o'n iom post iom ĉes'ig'as lac'ig'o kaj mal'varm'eg'o. Ĉe ĉiu'j kelk'a'j paŝ'o'j, ŝi halt'as, ĵur'as, ke ŝi ne ir'os pli mal'proksim'e'n, aŭskult'as, ĉu ne laŭt'iĝ'as ia bru'et'o, ĉu ne aper'as la sav'ont'o'j. Sed, ja neni'o.... Kaj ŝi sen'esper'iĝ'as, sid'iĝ'as sur trunk'et'o'n, el'las'as mal'ĝoj'a'j'n larm'o'j'n, atend'as ĝis ven'os aŭ mort'o aŭ sav'o....

Jen, en ĉiu'j lok'o'j de l’ ter'o, ĝoj'as la fest'o de Krist'nask'o. Tiu'n fest'o'n ŝi iam vid'is en la urb'et'o sur la eben'aĵ'o, kaj tie ĝi est'is mult'e pli bel'a kaj riĉ'a. Abi'o bril'ad'is en ĉambr'o, ge'knab'et'o'j ĝoj'em'e rigard'ad'is al la arb'o, ricev'is lud'il'o'j'n de bel'a sinjor'in'o, kaj kiam fin'iĝ'is la fest'o kaj esting'iĝ'is la arb'o, iu mal'jun'a vir'o parol'is per solen'a, strang'e frap'ant'a voĉ'o. Li rakont'is pri antikv'a'j okaz'int'aĵ'o'j:... Tie, en tre mal'proksim'a land'o, antaŭ mult'eg'o da jar'o'j, paŝt'ist'o'j mal'dorm'is ĉirkaŭ fajr'o, en plen'a nokt'o.... Kaj, jen subit'e al ili aper'is anĝel'o de la Sinjor'o, kaj dir'is: «Ne tim'u; grav'a'n sci'ig'o'n mi anonc'as al vi. Hodiaŭ, al hom'o'j nask'iĝ'is Sav'ont'o». Kaj anĝel'o'j aper'is en la ĉiel'o'n kaj kun'dir'ad'is: «Glor'o al Di'o ĉe la supr'a'j alt'aĵ'o'j, kaj pac'o al la hom'ar'o».

Ho! tia'n pentr'aĵ'o'n ŝi tre bon'e re'memor'is; hom'o'j, strang'e vest'it'a'j, sid'ad'is en la sen'lim'a dezert'o; bril'is mez'e de ili ruĝ'a fajr'o, kaj, jen ek'radi'is sen'kompar'a bril'o en la ĉiel'a vast'o....

Ĉu al ŝi ne bril'os simil'a aper'aĵ'o, ĉu baldaŭ ŝi ne vid'os kon'at'ul'o'j'n kun flam'ing'o'j en la man'o. Ŝi de'nov'e aŭskult'as.... Silent'ad'as.... Ŝi vol'as kri'i, sed ŝi tim'as, ke ŝi'a voĉ'o est'os tro laŭt'a, kaj tial vek'os fantazi'a'j'n est'aĵ'o'j'n.

En ŝi'a delir'ant'a kap'o, ĉio kun'turn'iĝ'as. Ŝi ĉiam re'vid'as la iam vid'it'a'n pentr'aĵ'o'n: hom'o'j sid'ant'a'j en la dezert'o ĉirkaŭ fajr'o; bel'a, diafan'a nokt'o sub orient'a ĉiel'o, pli blu'a ol la plej blu'a cejan'o, pli vast'a ol la plej vast'a ĉiel'o vid'ebl'a de l’ mont'o'supr'o'j.

Ŝi re'memor'as.... Neni'u ven'as; kaj kvankam ŝi aŭd'is pri viv'o, ke ĝi est'as ne grav'a bon'o, tamen mort'i ŝi ne vol'as, ĉar la viv'o'n ŝi am'as. Se ŝi ek'halt'as, ŝi sent'as, ke ŝi'n kapt'os la mort'ig'o per la mal'varm'o, sed ali'part'e ŝi'a'j glaci'iĝ'int'a'j pied'o'j jam ne pov'as ŝi'n sub'port'i. Kaj mal'esper'a, ŝi halt'as, pens'ant'e, ke ŝi ebl'e trov'os kuŝ'uj'o'n sur la ter'o, tie ŝi dorm'os ĝis la maten'o, aŭ ven'os la mort'o. Ceter'e, la konsci'o ŝi'n for'las'as; rakont'o'j ŝi'n persekut'as; ŝi pri si mem pens'as, ke ŝi'n atend'as la Reĝ'o de l’ Mal'varm'o, ke sekv'e ŝi neniel pov'os sav'iĝ'i. Kaj ŝi kuŝ'iĝ'as sur la ter'o'n, en'volv'ant'e si'n per si'a rob'o por ne sent'i la mal'dolĉ'a'n fund'o'n. Al ŝi proksim'iĝ'as dorm'em'o; ŝajn'as; ke ŝi sid'as tre bon'e sur la neĝ'o, ke la pied'o'j ŝi'n jam ne dolor'as, ke agrabl'a sent'o ŝi'n tir'as al pli bon'a, pli feliĉ'a viv'o.

... Jes, ili tuj re'ven'os, ili ek'kapt'os ŝi'n kaj for'port'os en la hejm'o'n.... Sed en kia'n hejm'o'n? Ŝi ja ne sci'as, ĉu pri la patr'o aŭ ĉu pri la Reĝ'o de l’ Mal'varm'o ŝi pens'as.... Bon'e est'os al ŝi; iu ŝi'n tuj kun'port'os kaj, kis'ant'e, ŝi'n ŝov'os en la varm'a'n lit'o'n, kie ŝi kun'lig'os si'a'j'n membr'o'j'n por re'varm'iĝ'i.... Sen'dub'e, ŝi sonĝ'is; jen, ŝi ja ver'e kuŝ'as en lit'o. Sen'dub'e jam pas'is Krist'nask'o; la arb'et'o star'as sur la tabl'o, la lum'et'o'j esting'iĝ'is, kaj, ĉe la maten'iĝ'o, ŝi ĉio'n re'vid'os, kun la re'memor'o pri tiu strang'a sonĝ'o, ke ŝi kuŝ'is en arb'ar'o, ke al ŝi est'is tre mal'varm'e.... Dolĉ'e est'as al ŝi, ĉar ŝi ĵus akcept'is la kis'o'n de l’ fianĉ'o, dolĉ'a'n, tre varm'a'n kis'o'n. Li ferm'is al ŝi la okul'o'j'n, sur'kis'ant'e la lip'o'j'n, kaj brak'o ĵus ĉirkaŭ'lig'is ŝi'a'n kol'o'n.... Li est'as tie apud'e, ŝi est'as tut'e ĝoj'a; li re'dir'as dolĉ'a'j'n parol'o'j'n: «Baldaŭ, ni kun'e...» Sed, kia mal'agrabl'a sonĝ'o ŝi'n ĵus ten'is: ŝi est'is en arb'ar'o, hom'o, ne hom'o, sed blank'a demon'o ŝi'n kares'is, kaj dolĉ'e, dolĉ'eg'e ŝi'n tir'ad'is al ia mal'varm'a profund'eg'aĵ'o.

Sed, terur'o! tio ja ne est'as sonĝ'o! ŝi sid'as en arb'ar'o, ŝi'a'j membr'o'j kuŝ'as sur la neĝ'o, kaj jen ŝi vol'as mov'i fingr'o'n... ĝi jam est'as al'lig'it'a al la ter'o per frost'o; ŝi ek'kri'as; iom da konsci'o ŝi'n re'kapt'as. Jes, ĉio'n ŝi re'memor'as tut'e bon'e, tut'e preciz'e. Se ŝi kuŝ'as pli long'e, tuj ŝi mort'os, ĉar la perfid'a Reĝ'o de l’ Mal'varm'o tiel de'tranĉ'as la viv'o'n de l’ hom'o'j, kaj mort'i ŝi ne vol'as, ĉar la viv'o'n ŝi am'as. Jen, ŝi tuj re'star'iĝ'os; ŝi de'nov'e rapid'os tra la arb'ar'o, laŭ kia ajn direkt'o, nur por ke ŝi'n ne pren'u la frost'o kaj la dorm'ig'o de l’ mal'varm'o. Jes, tre cert'e ŝi tuj ek'star'os, kaj baldaŭ oni ŝi'n trov'os, ĉar la tut'a famili'o ŝi'n nepr'e serĉ'ad'as.... Ŝi tuj ek'star'os....

En la urb'o'j, son'as la ĝoj'o, kaj bru'as la gaj'ul'o'j; en mult'eg'a'j dom'o'j oni fest'as en la kuir'ej'o, kaj la abi'o lum'ig'as la ĝoj'ant'o'j'n per si'a'j sen'nombr'a'j fajr'et'o'j. Di'o mi'a! kiel bel'a est'is la fest'o, kiam ŝi est'is en la urb'o. Al ŝi donac'is lud'il'o'j'n bel'a sinjor'in'o, kaj post'e solen'e parol'is mal'jun'ul'o per strang'e frap'ant'a voĉ'o:... en dezert'o, sid'ad'is paŝt'ist'o'j ĉirkaŭ la fajr'o....

Ĉirkaŭ la fajr'o! Ho! kiel bon'e est'as sid'i ĉirkaŭ fajr'o! Oni al'met'as la man'o'j'n super la ruĝ'a'n flam'o'n, oni apog'as la pied'o'j'n kontraŭ la fajr'uj'o'n; ĝoj'e ronk'et'as la brul'aĵ'o, kaj hel'a flam'et'o lum'ig'as tra la dens'a nokt'o.... Nun, la pied'o'j est'as tut'e varm'a'j, ankaŭ la man'o'j; ĉio est'as bon'a, kaj, jen, al ŝi est'as tut'e sam'e kiel en ŝi'a fantazi'o. La pied'o'j est'as tut'e varm'a'j, ankaŭ la man'o'j, ŝi'a tut'a korp'o trem'as pro varm'o. Ŝi'a'j okul'o'j ferm'iĝ'as, la man'o'j kun'lig'iĝ'as, la korp'o tord'iĝ'as por est'i pli varm'a.

Jen, subit'e, ŝajn'as, ke, en la mal'proksim'o, el tut'e mal'proksim'a sonor'il'ej'o bat'is ia hor'o.... Kiom'a, kie, ŝi ne'sci'as. Ĉu eĉ son'ad'is ie? Ĉu ne okaz'as ia tra'tranĉ'o en ŝi'a delir'o? Tamen, ŝi re'memor'as iom'et'e.... Ŝi kuŝ'as sur la ter'o; tie est'as varm'e; ŝi pov'as atend'i ĝis la ven'o de l’ maten'ruĝ'o, sed est'us ebl'e pli bon'e se ŝi re'star'iĝ'us, tial ke oni rakont'as, ke la kuŝ'int'o'j sur la neĝ'o est'as difin'it'a'j por la mort'o. Tio est'as ne ver'a. Oni rakont'as tio'n, sed ĉio'n rakont'it'a'n oni ne dev'as kred'i; kontraŭ'e, sur la ter'o, est'as pli dolĉ'e, pli varm'e, pli ripoz'e; oni dorm'et'as tut'e bon'e, sent'ant'e neni'a'n blov'o'n, neni'a'n vent'o'turn'iĝ'o'n. Sed, ŝi tuj ek'star'os, ĉar ŝi iom tim'as. Ŝajn'as tut'e kvazaŭ io ne'atend'it'a, io ne'prokrast'ebl'a tuj okaz'os. La Reĝ'o pren'os Manj'o'n; tio okaz'as, ne nur kiam oni est'as knab'in'o, sed ankaŭ kiam oni est'as fianĉ'in'o. Tio'n difin'is la mal'bon'a sorĉ'ist'in'o kiel re'venĝ'o'n pri la pun'o de Di'o, ĉar la sorĉ'ist'in'o'j est'as la estr'in'o'j de la arb'ar'o, kaj la potenc'o de Di'o ne traf'as trans la mal'bel'a'j, mal'laŭt'a'j dens'ej'o'j.... Tial, ŝi star'iĝ'u!... kvazaŭ ia kis'o ŝi'n tuŝ'et'us.

Ebl'e, la kis'o de l’ fianĉ'o, kiu vol'as ŝi'n surpriz'i, ĉar fianĉ'in'o ŝi ja est'as. De long'a'temp'e ŝi pens'ad'is pri tiu ven'ont'a kun'viv'ad'o kun ali'a vir'o, en ali'a dom'o, ne ĉar ŝi'n persekut'is la dezir'o al am'o, pri kiu rev'ad'as la urb'a'j jun'ul'in'o'j, sed nur tial, ke tia est'is la kutim'o de la pra'patr'o'j, ke ĝi'n oni nepr'e dev'as obe'i. Baldaŭ okaz'os la edz'in'iĝ'o, kaj jam ŝi sent'as kvazaŭ en tiu vesper'o far'iĝ'us pli akr'a la kis'o de l’ fianĉ'o—ebl'e, ĉar efektiv'e baldaŭ'iĝ'as la temp'o de l’ ge'edz'iĝ'o. Post la pas'o de l’ vintr'o, ili kun'for'ir'os al la val'o, kie pli facil'a est'as la viv'ad'o kaj pli ĝoj'a'j la vintr'a'j tag'o'j.

Sed, jen, iom post iom, al'proksim'iĝ'ad'is la Reĝ'o de l’ Mal'varm'o, la perfid'a demon'o de la nud'a'j alt'aĵ'o'j. Trem'ant'e, li'a mal'jun'a man'o mal'ferm'is la okul'o'j'n de la jun'ul'in'et'o, li delikat'e kun'met'is la brak'o'j'n kaj la krur'o'j'n.... Varm'o! varm'o! ŝi naĝ'ad'is en la varm'o! kiel bon'e ŝi est'as en la lit'o post la ĝoj'ig'o de l’ krist'nask'a fest'o. Ho! la bon'a lit'o, la dolĉ'a varm'ec'o de l’ ĉambr'o, flank'e de la varm'a stal'o....

Ŝi jam ne mov'is si'n. La Reĝ'o de l’ Mal'varm'o klin'is ŝi'a'n tut'e pal'a'n kap'o'n; ŝi'a'n har'ar'o'n li ŝmir'is per prujn'o, kaj ŝi'a'n glaci'iĝ'int'a'n korp'o'n en'volv'is per si'a blank'a, pur'eg'a mantel'o, tiel blank'a, tiel pur'eg'a kiel la vual'o de la jun'a'j edz'in'o'j. Kaj, tio'n far'int'e, li avid'e, ĝoj'eg'e, ŝi'n kis'ad'is, ĉe la frunt'o, ĉe la brust'o, kaj al ŝi ŝajn'is, ke tia kis'o est'as pli dolĉ'a ol la plej dolĉ'a kis'o de l’ fianĉ'o, pli varm'a ol la plej varm'a kares'o de l’ am'o.

Tiu'vesper'e, kiam mi trans'pas'is la sojl'o'n de la mal'nov'a gast'ej'o, est'is pli mal'fru'e ol kutim'e, ĉar en tiu pentr'ind'a vilaĝ'et'o de la Hagelando[4] la natur'o est'as tiel al'log'ant'a, la ek'nokt'iĝ'o tiel dolĉ'a post varm'eg'a tag'o, ke mi preskaŭ kun bedaŭr'o inter'romp'is mi'a'n sen'cel'a'n vag'ad'o'n. Sed en la gast'ej'o atend'is mi'n, kiel ĉiu'vesper'e, mi'a'j nov'a'j kun'ul'o'j: la ĉef'a'j loĝ'ant'o'j de la vilaĝ'o.

Ĉirkaŭ la mal'glat'a lign'a tabl'o, sub la dik'a lamp'o kun verd'a lum'ŝirm'il'o, sid'is ili—la vilaĝ'a sekretari'o, la kamp'o'gard'ist'o, la kurac'ist'o, la orgen'ist'o—kviet'e, mal'rapid'e fum'ant'e en si'a'j long'a'j argil'a'j pip'o'j la tabak'o'n rikolt'it'a'n en ili'a ĝarden'o.

Kompren'ebl'e oni ek'riproĉ'et'is—ho, tre amik'e—la «poet'o'n», kiel ili nom'is mi'n, pri li'a mal'fru'iĝ'o, sed tuj la gast'ej'mastr'o al'port'is la kutim'a'n kart'lud'o'n kun la skrib'ardez'o, al kies ŝnur'et'o balanc'iĝ'is spong'o kun pec'o da kreto, kaj ni ek'lud'is.

La kart'o'j est'is apenaŭ dis'don'it'a'j, kiam aper'is sur la sojl'o mal'jun'ul'et'o vest'it'a per blu'a kitel'o, larĝ'a brun'a pantalon'o kaj dik'a'j lign'a'j ŝu'o'j. Je l’ man'o li port'is kupr'a'n lantern'o'n, kiu'n li ter'e'n met'is ĉe la sojl'o, kaj, de'pren'ant'e si'a'n ĉap'o'n, li al'proksim'iĝ'is al ni'a tabl'o pet'ant'e, ke la doktor'o bon'vol'u akompan'i li'n en najbar'a'n vilaĝ'o'n Rhode, por fleg'i li'a'n subit'e mal'san'iĝ'int'a'n fil'in'o'n.

—Mi akompan'as tuj, Mastr'o J'a'n,—dir'is la kurac'ist'o, met'ant'e si'a'j'n kart'o'j'n sur la tabl'o'n.—Nu, la dev'o vok'as mi'n,—li al'don'is.—Daŭr'ig'u la lud'o'n inter vi, amik'o'j, dum mi far'os dev'ig'a'n nokt'a'n promen'ad'o'n.

Li pren'is si'a'n ĉapel'o'n kaj si'a'n baston'o'n kaj, antaŭ ol for'ir'i, demand'is al la kamp'ar'an'o:

—Ni ir'os tra la arb'ar'o, ĉu ne, Mastr'o J'a'n? Tiu voj'o est'as pli mal'long'a.

—Tra l’ arb'ar'o, je tia hor'o!... Ĉu vi tio'n intenc'as, Sinjor’ Doktor'o? Est'as morgaŭ la Mez-Aŭgust'o, kaj vi sci'as bon'e, ke ne taŭg'as tiam vag'ad'i en la arb'ar'o ĉirkaŭ la kastel'o de Rhode.

—Vi est'as prav'a,—dir'is la orgen'ist'o.—Oni rakont'as strang'aĵ'o'j'n pri tio, kaj cert'e la dram'a mort'o de la last'a kapel'an'o de l’ kastel'o ne al'port'is ben'o'n al la Baron'o'j de Rhode.

—La mal'jun'ul'o'j de l’ vilaĝ'o pretend'as, ke de la temp'o, kiam la sang'a dram'o okaz'is en la kastel'o, la fantom'o de la kastel'mastr'o ĉiu'jar'e nokt'e vag'ad'as ĉirkaŭ la kastel'o, kaj eĉ la arkiv'o'j rakont'as pri tio. Sed nun la jun'ul'o'j tio'n ne kred'as plu....

Dezir'ant'e kon'i pli detal'e tiu'n mister'a'n histori'o'n kaj al'log'it'a de la freŝ'ec'o de l’ aer'o, mi propon'is al la kurac'ist'o akompan'i li'n.

La gast'ej'mastr'o don'is al ni rond'form'a'n kupr'a'n lantern'o'n, util'ig'ot'a'n por la re'ven'o, kaj tri'op'e ni for'ir'is.

—Hel'a, bel'a veter'o, ĉu ne, Sinjor'o'j?—dir'is la kamp'ar'an'o,—ni ne bezon'as la lantern'o'j'n, sed la stel'o'j fajr'e bril'eg'as, ebl'e la veter'o ŝanĝ'os.—Kaj frot'ant'e alumet'o'n li ek'brul'ig'is si'a'n mal'long'a'n pip'o'n kun metal'a kovr'il'et'o.

—Sed, dir'u, J'a'n,—demand'is la kurac'ist'o—ĉu efektiv'e vi tim'us en tia hel'a nokt'o akompan'i ni'n tra la arb'ar'o?

—Mi ne est'as tim'ul'o, Sinjor'o'j, sed por la tut'a or'o de l’ mond'o mi ne vol'us preter'pas'i la kastel'o'n dum tiu ĉi nokt'o.

—Ho, Sinjor'o, mi prav'e vid'as, ke vi est'as fremd'ul'o. Se vi est'us nask'iĝ'int'a en ni'a vilaĝ'o, vi ne demand'us pri tio. Ĉiu'j sci'as, ke ĉiu'jar'e la hund'ar'o de l’ est'int'a Baron'o de Rhode, blek'eg'ant'e kaj boj'ant'e tra'kur'ad'as la kamp'o'j'n, ar'o'n da nigr'a'j ĉeval'o'j tren'ant'e katen'o'j'n tra'rajd'as la arb'ar'o'n; la sonor'ad'o de l’ ĉas'korn'o'j, la sibl'ad'o de l’ sag'o'j kaj de l’ kugl'o'j, la ĝem'eg'o'j de l’ vund'it'a'j ĉas'aĵ'o'j plen'ig'as la aer'o'n per terur'ig'a bru'eg'ad'o kaj ve al tiu, kiu trov'iĝ'as sur la voj'o de l’ sovaĝ'a band'o....

—Nu—dir'is la kurac'ist'o—ebl'e la mal'san'ul'in'o sen'pacienc'e atend'as ni'n, ni en'ir'u la plej mal'long'a'n voj'o'n.

Mi tuj jes'ig'is; sed la vilaĝ'an'o pal'iĝ'ant'e protest'is, kvankam li ankaŭ dezir'eg'is, ke ni al'ven'u kiel ebl'e plej baldaŭ ĉe li'a fil'in'o, tamen li pet'eg'is, ke ni for'las'u ni'a'n mal'tim'em'a'n projekt'o'n.

Iom da fanfaron'ec'o ne mal'dec'as ĉe jun'ul'o kaj, anstataŭ ek'diskut'i kun la naiv'ul'o, mi ek'brul'ig'is mi'a'n lamp'o'n kaj en'paŝ'is la voj'et'o'n.

La kurac'ist'o adiaŭ'dir'is per la man'o al ni'a gvid'ist'o, kiu nur dir'is kun sopir'o:

Kaj ni mal'aper'is en la arb'ombr'o.... Tie la lun'radi'o'j apenaŭ tra'bor'is la dens'a'n foli'ar'o'n, nur la flav'a lantern'a lum'o lum'ig'is la voj'et'o'n ĝis kelk'a'j paŝ'o'j antaŭ ni.

La strang'a'j superstiĉ'o'j, kiu'j persist'as ĉe la kamp'ar'an'o'j, far'iĝ'is la tem'o de ni'a inter'parol'ad'o. La kurac'ist'o jam rakont'is kelk'a'j'n ekzempl'o'j'n, kiam, al'proksim'ig'ant'e si'a'n poŝ'horloĝ'o'n al mi'a lantern'o:

—Jam la dek'unu'a—li dir'is—Ni cert'e erar'is pri la voj'o; la arb'ar'o ne est'as tiel vast'a: ni dev'us jam est'i al'ven'int'a'j en Rhode.

Ni halt'is moment'o'n, sed mez'e de l’ arb'ar'o est'is ne'ebl'e difin'i, kie ni trov'iĝ'as. Por kon'i la direkt'o'n ni eĉ ne hav'is plu la lun'o'n ĉar nebul'o'j est'is kaŝ'int'a'j ĝi'a'n arĝent'a'n glob'o'n.

Ek'sibl'is plend'a vent'o tra la foli'ar'o, krak'et'is sek'a'j branĉ'et'o'j de l’ abi'o'j, kaj ia'foj'e nokt'a strig'o aŭ rab'o'bird'o for'flug'is kun raŭk'a ĝem'o. La promen'ad'o brav'e komenc'it'a, nun ek'ŝajn'is long'a kaj iom ted'a; mi ek'bedaŭr'is, ke ni ne sekv'is la vilaĝ'an'o'n, kiam pli hel'a lum'et'o aper'is inter la ŝtip'o'j: ni ek'tuŝ'is la rand'o'n de l’ arb'ar'o.

Antaŭ ni'a'j okul'o'j, al'kutim'iĝ'int'a'j al la mal'lum'o si'n etend'is vast'a kamp'ar'o, ĉiu'flank'e lim'ig'it'a de mont'et'o'j kovr'it'a'j per dens'a'j arb'ar'o'j. Mez'e de la kamp'o'j je inter'spac'o da kvar'on'mejl'o star'is majest'e kaj mister'e, kvazaŭ gard'ist'o de l’ nokt'o, masiv'a konstru'aĵ'o: la kastel'o de Rhode, kun si'a minac'ant'a kvar'angul'a tur'o. De ĝi'a lev'ebl'a pont'o ĝis la vilaĝ'o star'is du'obl'a vic'o de arb'eg'o'j, kiu'n ni dev'is preter'pas'i por ating'i la izol'a'n dom'et'o'n de la mal'san'ul'in'o.

Sur la tut'a natur'o kor'prem'ant'a silent'o pez'is kvazaŭ funebr'a vual'o. Dens'a'j nebul'o'j, jen dis'iĝ'ant'a'j, jen kun'iĝ'ant'a'j, tra'flug'is la ĉiel'o'n: moment'e ek'bril'is la lun'o kaj sur la nigr'a fund'o la tut'a kastel'o fantast'ik'e lum'is, je ĉiu fenestr'o ek'bril'is blu'et'a arĝent'a fajr'o... ĉirkaŭ ni zigzag'e flug'et'is ar'o da nokt'a'j vespert'o'j.

Ĵus ni ating'is la mister'a'n ale'o'n, kiam subit'e esting'iĝ'is la lum'o'j de la kastel'o. Tuj plen'iĝ'as la aer'o per strang'a bru'ad'o: blek'ad'o de ĉeval'o'j, frap'ad'o de huf'o'j, sovaĝ'a rajd'ad'o. La terur'a bru'eg'ad'o pli'fort'iĝ'ant'e ŝajn'as proksim'iĝ'i. Nun tim'ig'a sonor'ad'o de ĉen'o'j miks'iĝ'as kun raŭk'a'j kri'o'j: Ho! ho! Hu! hu! Neni'o'n ni vid'as krom, en fund'o de l’ ale'o ĉe la kastel'o, trem'et'ant'a'n lum'o'n, kiu jen ek'bril'as jen mal'aper'as....

Re'e far'iĝ'as silent'o... silent'o pli terur'a, pli tim'ig'a ol la bru'ad'o, kiu antaŭ moment'o trem'ig'is la aer'o'n...

—Strang'a'j'n afer'o'j'n oni rakont'as pri la kastel'o de Rhode... sed la vilaĝ'an'o'j rakont'os tio'n al vi pli bon'e ol mi.

Kelk'a'j'n minut'o'j'n post'e ni frap'is ĉe la pord'o de la izol'a dom'et'o. Ni'a gvid'ist'o mem mal'ferm'is kaj rigard'ant'e ni'a'n pal'a'n mien'o'n:—Est'u bon'ven'a'j—, li dir'is.—Ho, ni tim'is, ke mal'feliĉ'o traf'is vi'n.

—Mal'kviet'e ni atend'is vi'n Sinjor'o'j, kvankam mi'a fil'in'o ŝajn'as nun fart'i pli bon'e,—al'don'is la mal'jun'ul'in'o, kiu sid'is apud la fajr'ej'o, prepar'ant'e varm'a'n trink'aĵ'o'n por la mal'san'ul'in'o.

La patr'o pren'is la lamp'o'n de la tabl'o kaj en'ir'ig'is la kurac'ist'o'n en la apud'a'n ĉambr'o'n, kie kuŝ'is li'a fil'in'o.

Mi rest'is kelk'a'n temp'o'n sol'a en la hejm'a ĉambr'o, nur lum'ig'it'a de la ruĝ'a re'bril'o de lign'a fajr'o, kiu dancig'is sur la kalk'pentr'it'a'j mur'o'j fantom'a'j'n ombr'o'j'n. Mi re'pri'pens'is pri ĉiu'j strang'a'j okaz'int'aĵ'o'j de ĉi tiu fantast'ik'a nokt'o, kiam la patr'in'o re'ven'is, mal'laŭt'e dir'ant'e kun pli ĝoj'a mien'o:

—Ŝi ek'ripoz'as nun. Dank’ al Di'o, la kriz'o for'pas'is kaj ni pov'as esper'i, ke ŝi est'os sav'it'a; tamen la kurac'ist'o promes'is, ke li rest'os ankoraŭ kelk'a'n temp'o'n, ĝis kiam ŝi dorm'os.

Kaj dum ŝi bol'ig'is akv'o'n por prepar'i tas'o'n da kaf'o, mi profit'is la okaz'o'n por demand'i ŝi'n pri la terur'a'j bru'ad'o'j, kiu'j'n ni aŭd'is.

—Ho, Sinjor'o!—ŝi dir'is, sid'iĝ'ant'e apud la fajr'ej'o—ni ankaŭ, ni aŭd'is la preter'pas'ant'a'n sang'o'ĉar'o'n kun ĝi'a'j infer'a'j ĉeval'o'j, ĝi'a'j sonor'ad'ant'a'j katen'o'j. Ni ne kuraĝ'is rigard'i tra la fenestr'o, tio est'us mort'ig'a, sed ni preĝ'is por vi, kaj la Sankt'a Virg'ul'in'o, (dank'o est'u al ŝi) aŭskult'is ni'a'n preĝ'o'n permes'ant'e, ke vi ating'u ni'a'n dom'et'o'n. Ni tim'eg'is, ke vi ricev'os la sam'a'n sort'o'n ol ni'a Siska de la muel'ist'o....

—Ĝi est'as terur'a okaz'int'aĵ'o, Sinjor'o, kiu'n oni rakont'is al mi dum mi'a jun'ec'o. Est'is fest'tag'o en la vilaĝ'o, danc'muzik'o ĉie sonor'is laŭ gaj'a takt'o. Dum tut'a tag'o la ge'jun'ul'o'j sen'zorg'e kaj sen'lac'e salt'ad'is kaj kant'ad'is pens'ant'e nur pri plezur'o kaj ĝu'o. En ĉiu'j gast'ej'o'j flu'ad'is la ŝaŭm'ant'a bier'o, ĉie reg'ad'is bru'a gaj'ec'o... Tiu'nokt'e Siska de la muel'ist'o, dek'sep-jar'a petol'a knab'in'o, post la danc'o hejm'e'n re'ir'is kun kelk'a'j gaj'a'j ge'kun'ul'o'j. Ili kant'is kaj salt'is ankoraŭ sur la voj'o, kiam subit'e ek'sonor'is la dek'du'a... kaj oni aŭd'is la bru'eg'ant'a'n rul'iĝ'ad'o'n de kvar'ĉeval'a vetur'il'o. Ĝi pas'is tut'e proksim'e de la ĝoj'a band'o. «Halt'u, vetur'ig'ist'o!» ek'kri'is ia jun'ul'o.—«Halt'u!» re'kri'is la ali'a'j; kaj la petol'a Siska, pli rapid'e ol pens'o, ek'salt'is sur la post'a'n flank'o'n de la vetur'il'o, kri'ant'e: «Jen! mi vetur'as hejm'e'n!» kaj ŝi mal'aper'is en la ale'o de la kastel'o. Furioz'e, sovaĝ'e kur'ad'is la ĉeval'o'j tra kamp'o'j kaj herb'ej'o'j, ir'ant'e tri'foj'e de la kastel'o de Rhode ĝis la kastel'o de Kratenberg, kiu iam star'is sur la mont'et'o. Ĉiu'foj'e propr'a'mov'e mal'ferm'iĝ'is bru'e la pord'eg'o'j de la kastel'o por en'ir'ig'i la vetur'il'o'n. Bru'e ili ferm'iĝ'is: sed neni'u krom la fantom'a'j rajd'ant'o'j pov'is tra'pas'i la sojl'o'n. Siska vid'is dum moment'o la luks'a'n intern'o'n de la en'sorĉ'it'a kastel'o... kaj ŝi fal'is de la vetur'il'o. Maten'e vilaĝ'an'o'j trov'is ŝi'a'n sang'makul'it'a'n korp'o'n sur la pont'o antaŭ la pord'eg'o de la kastel'o de Rhode....

Dum la mal'jun'ul'in'o rakont'ad'is, la kurac'ist'o kaj la patr'o est'is silent'e en'paŝ'int'a'j en la ĉambr'o'n kaj nun star'is apud la fajr'ej'o. Mi est'is tiel pri'pens'em'a pro ĉiu'j aŭd'it'a'j mir'ind'aĵ'o'j, ke mi eĉ ne rimark'is ili'a'n apud'est'o'n.

La vir'in'o silent'is, mal'ferm'is la antikv'a'n kverk'lign'a'n ŝrank'o'n kaj pren'is si'a'j'n kvar plej bel'a'j'n tas'o'j'n, kiu'j'n ŝi plen'ig'is por ni per bon'odor'a kaf'o.

Ĉiu'j ek'sid'is ĉirkaŭ la fajr'ej'o dum la doktor'o kviet'ig'is la ge'patr'o'j'n pri la fart'o de ili'a fil'in'o, al'don'ant'e kelk'a'j'n konsil'o'j'n pri la fleg'il'o'j uz'ot'a'j se ia nerv'a kriz'o re'okaz'us.

Neni'o'n mi aŭd'is pri tio ĉar, en sibl'ad'o de l’ vent'o, en la krak'et'ad'o de l’ fajr'o mi aŭd'is mal'proksim'e, mal'proksim'eg'e la rul'iĝ'ad'o'n de la sang'o'ĉar'o, la galop'ad'o'n de l’ ĉeval'o'j, la krak'ad'o'n de l’ vip'o'j, la boj'ad'o'n de l’ hund'ar'o; en la volv'iĝ'ant'a fum'o mi vid'is nur supr'e'n'flug'ant'a'j'n fantom'o'j'n.

La kurac'ist'o rimark'is mi'a'n ekscit'iĝ'o'n, ĉar li inter'romp'is mi'a'n rev'ad'o'n dir'ant'e iom ŝerc'em'e:

—Nu, amik'o, ĉu la mastr'in'o rakont'is tiel tim'ig'e kaj impres'ig'e la histori'o'n de Rhode, ke vi sid'as tie pri'pens'em'e, kvazaŭ vi dorm'us?

—Efektiv'e mi pri'pens'as la strang'aĵ'o'j'n, kiu'j'n mi aŭd'is,—respond'is mi, kvazaŭ vek'iĝ'ant'e,—kvankam mi ne pov'as kompren'i kia est'as la kaŭz'o de tiu'j sorĉ'aĵ'o'j.

—Ho, pri tio—dir'is la vir'in'o,—mi pov'as don'i klar'ig'o'j'n al vi, sed mi'a edz'o pli bon'e tio'n rakont'os ol mi, ĉar li est'as pli kler'a.

—La baron'o de Rhode est'is fier'a arogant'ul'o, kiu tiel pasi'e am'is la ĉas'ad'o'n, ke cert'e por tiu ĉi plezur'o li est'us vend'int'a si'a'n anim'o'n al la diabl'o. Preskaŭ ĉiu'tag'e li ĉas'ad'is kun mult'nombr'a sekv'ant'ar'o tra la sen'lim'a arb'ar'o, kiu kovr'is la ĉirkaŭ'aĵ'o'n de li'a kastel'o. Eĉ dimanĉ'e, tag'o al ripoz'o kaj preĝ'o dediĉ'ot'a, li ne pov'is las'i si'a'n pasi'o'n, kaj malgraŭ la avert'o'j de li'a kapel'an'o[5] li rajd'ad'is kaj galop'ad'is kiel dum la semajn'o.

I'a'n dimanĉ'o'n, kiam li re'e for'ir'is fru'maten'e, li est'is promes'int'a al si'a kapel'an'o, ke li ĉe'est'os la mes'o'n; sed ali'part'e li est'is postul'int'a de la abat'o, ke li ne komenc'u ĝi'n antaŭ li'a re'ven'o. Tiu reciprok'a promes'o, kviet'ig'int'e li'a'n konscienc'o'n, li frenez'e tra'kur'ad'is la nud'a'j'n kamp'o'j'n kaj la vast'a'j'n arb'ar'o'j'n.

Li ebri'iĝ'is pro mov'o kaj bru'o; kaj hor'o'j post hor'o'j for'flug'is rapid'e. Jam aŭd'iĝ'as en la mal'proksim'o la sonor'ad'o de dek-unu bat'o'j sur la kastel'a sonor'il'eg'o, kiu re'memor'ig'as al li li'a'n promes'o'n. Li ek'vol'as hejm'e'n re'ir'i, ĉar laŭ eklezi'a regul'o la mes'o est'as komenc'ot'a antaŭ la dek-du'a hor'o; sed je tiu moment'o jen salt'as tra arb'et'ar'o unu kaj du kaj tri lepor'o'j. Rapid'e la baron'o traf'os ili'n kaj post'e hejm'e'n ir'os. Sed rapid'eg'a'j est'as la lepor'o'j; ju pli rapid'as la baron'o, des pli vigl'e ili salt'as, jen mal'aper'ant'e, jen re'montr'iĝ'ant'e. Nun ili ŝajn'as lac'a'j, sen'mov'e sid'ant'a'j sed, kiam antaŭ'e'n'ven'as la ĉas'ist'o, re'e ili ek'kur'as... kaj kur'as: dum'e pas'as la temp'o. Ju pli ne'kapt'ebl'a'j ili est'as des pli obstin'a far'iĝ'as la ĉas'ist'o...

Sed subit'e—ĉu li bon'e aŭd'as?—en la mal'proksim'o, bat'o'j de sonor'il'eg'o unu la ali'a'n mal'rapid'e si'n'sekv'as. Dum moment'o surpriz'it'e halt'as la baron'o. Nun laŭ'vic'e sid'as la lepor'o'j star'ig'ant'a'j la long'a'j'n orel'o'j'n kaj kvazaŭ aplaŭd'ant'a'j per la antaŭ'pied'o'j kaj voĉ'o mister'a aŭd'iĝ'as:

«Salut'o'n, Baron'a Moŝt'o, dank’ al vi'a pasi'o vi forges'is la mes'o'n! Alt'salut'as vi'n Satan'o! Nun rapid'u kaj kur'u... sed van'e!...»

Koler'eg'o trem'ig'as la baron'o'n, li incit'as per spron'o'j si'a'n ĉeval'o'n kaj galop'e al'rajd'as hejm'e'n, mal'ben'ant'e la diabl'o'n, kiu malic'e pek'ig'is li'n. Tamen, li est'is ordon'int'a al la abat'o ke li atend'u, kaj ĉi tiu obe'a dev'as, obe'i malgraŭ ĉiu'j leĝ'o'j....

Li tra'pas'as la lev'ebl'a'n pont'o'n kaj la blazon'ornam'it'a'n pord'eg'o'n. Ĉio silent'as, li'a kor'o fort'e bat'as pro ekscit'ec'o, li trem'as, ĉar neni'u ŝajn'as atend'i li'n. Li de'salt'as de si'a ĉeval'o; arm'il'o'j'n port'ant'e li tra'paŝ'as la kort'o'n, en'ir'as en la kapel'o'n. Tie genu'fleks'as ĉiu'j li'a'j serv'ist'o'j, kaj ĉe l’ altar'o star'as preĝ'ant'e la abat'o. Sang'a nub'o preter'flug'as li'a'j'n okul'o'j'n, li streĉ'as la brak'o'n kaj... paf'o bru'eg'a sku'as la aŭd'ant'o'j'n. Sur la altar'o'n fal'as la mal'feliĉ'a ofer'o de la venĝ'em'a kaj pek'a baron'o....

De tiu temp'o dum nokt'o'j ĉirkaŭ la Mez-Aŭgust'o fantom'a'j ĉeval'o'j tra'kur'as la kamp'o'j'n sonor'ig'ant'e arm'il'o'j'n, nigr'a'j hund'o'j ĉirkaŭ'salt'as, sang'makul'it'a ĉar'o, en kiu aŭd'iĝ'as plend'a'j ĝem'o'j, bru'e rul'iĝ'ad'as sur la ŝton'voj'o. La tut'a band'o rajd'ad'as, galop'as tri'foj'e de la kastel'o de Rhode ĝis la lok'o, kie star'is iam la kastel'o de Kratenberg, kie loĝ'is la potenc'a ĉas'kun'ul'o de la baron'o de Rhode.

Oni cert'ig'as, ke nur la terur'a vid'o de tiu infer'a rond'o sufiĉ'as por mort'ig'i la plej mal'tim'em'a'j'n kaj, ke ĉiu, kiu mal'feliĉ'e trov'iĝ'as sur la voj'o, est'as kun'tren'at'a ĝis la kastel'a pord'eg'o.... La mal'jun'ul'o silent'is kaj si'a'vic'e la kurac'ist'o ek'parol'is al mi:

—Se plaĉ'as al vi, amik'o, ni kun'e vizit'os morgaŭ la kastel'o'n, ĝi'a'j'n vast'a'j'n salon'o'j'n kun ornam'it'a'j plafon'o'j kaj alt'a'j skulpt'it'a'j kamen'o'j, ĝi'a'n kvin'etaĝ'a'n gard'o'tur'o'n, ĝi'a'j'n mister'a'j'n kel'o'j'n kaj mal'liber'ej'o'j'n; kaj la farm'ist'o montr'os al ni la gotik'a'n kapel'et'o'n, kie kuŝ'as ankoraŭ sur la altar'o la ĉif'it'a mes'ornam'o de la kapel'an'o apud la sang'makul'it'a mes'libr'o, kiu rest'is tie de la tag'o, kiam okaz'is la sang'a dram'o. La kruel'a baron'o de Rhode mort'is baldaŭ sen hered'ont'o'j kaj de tiam neni'u, krom strig'o'j kaj vespert'o'j, vol'is ek'loĝ'i en la fantom'vizit'at'a kastel'o.

Tiel parol'int'e la kurac'ist'o lev'iĝ'is kaj sen'bru'e direkt'iĝ'is al la ĉambr'o de la mal'san'ul'in'o.

—Ŝi pac'e dorm'as,—li dir'is.—Mi opini'as, ke nun ni pov'as hejm'e'n re'ir'i.

Ni el'trink'is ni'a'n tas'o'n, prem'is la man'o'n de la ge'mal'jun'ul'o'j, la kurac'ist'o promes'is re'ven'i la morgaŭ'a'n tag'o'n kaj ni for'ir'is.

La ĉiel'o est'is de'nov'e sen'nub'a, la jam sub'ir'ant'a lun'o ankoraŭ hel'e bril'is: ni'a lantern'o ne util'is plu.

Kvankam nokt'mez'o jam pas'is de preskaŭ du hor'o'j, ni tamen ne dezir'is re'ir'i laŭ la plej mal'long'a voj'o, kaj tiu'foj'e ni en'paŝ'is la ŝton'voj'o'n.

Tra'ir'int'e la vilaĝ'o'n de Rhode, kamp'ar'an'a vetur'il'o, ven'ant'a el flank'a voj'o, preter'pas'is ni'n. La vetur'ig'ist'o salut'is la doktor'o'n per amik'a:—Bon'a'n nokt'o'n! Sinjor’ Doktor'o.

—Dank'o'n, mastr'o Petro, mi akcept'as,—dir'is la kurac'ist'o,—ĉar ni jam sufiĉ'e marŝ'ad'is tiu'nokt'e.

La vetur'il'o halt'is, ni supr'e'n'ir'is kaj pren'is lok'o'n inter la korb'o'j plen'a'j je frukt'o'j kaj legom'o'j.

—Jen,—dir'is al mi ŝerc'em'e la kurac'ist'o kiam re'ek'rul'iĝ'is la vetur'il'o,—nun vi vetur'as per la sang'ĉar'o, ĉar mastr'o Petro est'as «la farm'ist'o de la kastel'o de Rhode».

Je tiu'j vort'o'j mi ne'vol'e ek'trem'is, sed la kurac'ist'o ŝajn'is ne rimark'i tio'n; kaj si'n turn'ant'e al la vetur'ig'ist'o li demand'is:

—Mi vetur'as al la ĉiu'semajn'a foir'o de Loven'o,—respond'is Petro. Mi dezir'as al'ven'i inter la unu'a'j kaj, ĉar la voj'o est'as sufiĉ'e long'a, mi dev'as for'vetur'i nokt'e. Eĉ hodiaŭ mi est'us vol'int'a for'vetur'i jam pli fru'e sed mal'agrabl'a okaz'o mal'help'is tio'n: kiam mi est'is jung'ont'a la ĉeval'par'o'n la tir'ĉen'o'j romp'iĝ'is kaj la best'o'j si'n sent'ant'e liber'a'j for'kur'is tra la ale'o. La hund'o'j boj'ant'e persekut'is ili'n kaj tiu'j de la najbar'aĵ'o bru'e respond'is al ili.... Est'is infer'a bru'eg'o!... Ni mal'facil'e halt'ig'is mi'a'j'n ĉeval'o'j'n, kaj mi dev'is klopod'i sufiĉ'e long'e por re'bon'ig'i la ĉen'o'j'n. Tiel okaz'is, ke ne est'is ebl'e for'vetur'i pli'e fru'e.

Inter'parol'ant'e la temp'o rapid'e pas'is kaj baldaŭ ni halt'is antaŭ la gast'ej'o, kie ni mal'supr'e'n'ir'is, dank'ant'e ni'a'n okaz'a'n konduk'int'o'n.

La kurac'ist'o dezir'is al mi bon'a'n nokt'o'n, al'don'ant'e, ke la kviet'ig'a proz'a rakont'o de Mastr'o Petro kred'ebl'e sufiĉ'us por mal'en'sorĉ'ig'i mi'n pri nokt'a'j fantom'o'j.

Mi supr'e'n'ir'is al mi'a ĉambr'o sed malgraŭ li'a dir'o, mi ne sent'is em'o'n por ek'dorm'i, ĉar la mir'a'j rakont'o'j tro influ'is mi'a'n cerb'o'n kaj la okaz'int'aĵ'o'j tro profund'e traf'is mi'a'n imag'o'n....

Mi ek'brul'ig'is mi'a'n lamp'o'n, sid'iĝ'is apud mi'a tabl'o kaj ek'skrib'is ĉi tiu'n rakont'o'n.

La Temp'vetur'il'o

Morgaŭ li far'os parol'ad'o'n pri Esperant'o antaŭ la Literatur'a Klub'o, kies an'o li est'as. Mal'fru'e li labor'as, verk'ant'e elokvent'a'n tez'o'n, ĉar li intenc'as el'konvink'i si'a'n aŭd'ant'ar'o'n, ke antaŭ ĉio la kar'a lingv'o dis'vast'ig'os la bel'aĵ'o'j'n de la literatur'o tra la mond'o, don'os al la reĝ'o'j de beletr'ist'ik'o pli da fidel'ul'o'j, ol ili iam antaŭ'e hav'is, kaj, en temp'o pli-mal'pli long'a, nask'os ras'o'n de geni'ul'o'j kompar'e kun kiu'j, la mort'int'a'j verk'ist'o'j ŝajn'os pigme'a'j, mal'fort'a'j kaj mal'sprit'a'j. Grav'eg'e est'as, ke li'a parol'ad'o bon'e sukces'os por gajn'i la aprob'o'n de la kler'ul'o'j en la universitat'o Kamp'ont'o, kie Profesor'o Stelverdo si'n okup'ad'as.

Tie ĉe'est'os la estr'o de l’ universitat'o, D^ro Sekpolvo, dorm'em'a konservativ'ul'o, kiu mal'ŝat'as ĉio'n nov'a'n. Li eĉ edz'iĝ'is je mal'jun'a sinjor'in'o. Nu, mult'e da mal'nov'a'j aĵ'o'j est'as ŝat'ind'a'j,—ekzempl'e, bon'a vin'o, libr'o'j leg'it'a'j ĝis parker'ec'o, am'at'a'j amik'o'j,—sed antaŭ ol mi konduk'us al la por'edz'ec'a altar'o griz'har'a'n ost'ul'in'o'n, mi... nu, mi humil'eg'e pet'us sen'kulp'ig'o'n, aŭ prefer'us ekzil'o'n en Barbar'eg'uj'o. Sed malgraŭ si'a'j fantazi'et'o'j kaj am'o al antikv'aĵ'o'j, D^ro Sekpolvo est'as kler'eg'ul'o, kiu hav'as mult'e da influ'o inter la scienc'ul'o'j. Se nur Profesor'o Stelverdo pov'os li'n konvink'i, ke Zamenhof nur el'sekv'is la princip'o'j'n de Bac'o'n, aŭ prefer'ind'e de Pitagoro, ĉio est'os bon'a.

La lamp'o en la profesor'a ĉambr'o lum'is mal'hel'e; la fajr'o brul'is dub'e'ruĝ'e, ankoraŭ dis'ĵet'ant'e, antaŭ ol ĝi esting'iĝ'os, komfort'a'n varm'o'n. En tiu nokt'mez'a hor'o la sen'bru'ec'o, kutim'a en la ĉambr'ar'o, kie loĝ'ad'is la profesor'o, est'is pli observ'ebl'a ol ordinar'e. Li lev'is si'n de la skrib'tabl'o kaj las'is si'n fal'i sur brak'seĝ'o'n antaŭ la kamen'o, pri'medit'ant'e si'a'n tem'o'n por ĝi'n fiks'i bon'e en si'a memor'o. Sur la kamen'bret'o la horloĝ'a pendol'o bat'et'ad'is ritm'e, ritm'e, ritm'e. Ĝi'a son'ad'o, meĥanik'e konstant'a, trankvil'ig'is li'a'n lac'a'n cerb'o'n; la rembur'it'a seĝ'o don'is dolĉ'a'n ripoz'o'n al li'a'j membr'o'j; la mal'hel'a lum'o dis'verŝ'is preĝ'ej'a'n pac'o'n, kaj en la dorm'ig'a varm'o de la ter'karb'a fajr'o la muskol'o'j de la profesor'o mal'streĉ'iĝ'is.

Neni'a tra'ir'ant'o tra la kvar'angul'a ĝarden'plac'o, sur kiu'n la fenestr'o'j de la kolegi'a'j konstru'aĵ'o'j el'rigard'is, vek'is el ĝi'a kviet'ec'o la sen'mov'ec'o'n de la nokt'o; neni'a blov'et'o ŝancel'is la foli'o'n last'rest'ant'a'n sur la branĉ'o, kaj eĉ la stri'a'j nub'et'o'j bar'is la radi'o'j'n de la lun'o seren'e rajd'ant'a en la nigr'a'blu'a ĉiel'o, kvazaŭ por mal'help'i i'a'n mal'trankvil'ig'a'n influ'o'n.

Ŝajn'as, kvazaŭ ĉio simpati'e vol'us ek'dorm'i; eĉ la horloĝ'o daŭr'ig'is si'a'n tiktak'ad'o'n pli kviet'e, sed ĉiam ritm'e, ritm'e, ritm'e. La profesor'o sen'konsci'e adapt'is al ĝi'a unu'ton'a son'ad'o vort'o'j'n, vort'o'j'n, vort'o'j'n; sen'energi'e kaj ne'laŭt'e li el'parol'is la bon'e'kon'at'a'n himn'o'n de l’ Esper'o:

—Vi do parol'as Esperant'o'n,—ek'dir'as voĉ'o de'ven'ant'a de mal'antaŭ la balanc'iĝ'ant'a kap'o de la profesor'o.

Surpriz'it'e, la profesor'o si'n turn'as mal'antaŭ'e'n, por vid'i, kiu parol'as, kaj tuj li'a surpriz'o far'iĝ'as mir'eg'o. El kie ven'as la parol'int'o? Kiu li est'as? Kio'n li vol'as? Ĉu ŝtel'ist'o? La profesor'o rest'as mut'a pro mir'eg'o, ĉar neniam antaŭ'e li vid'is tia'n hom'o'n.

—Mi aŭd'is esperant'a'j'n parol'o'j'n, kaj tial mi halt'is,—klar'ig'is la nov'al'ven'int'o.—Ne mir'u, ne tim'u, ne atak'u mi'n,—li rapid'e al'don'is, ĉar la profesor'o ek'salt'is kaj subit'e ek'pren'is fajr'fer'o'n.—Hav'u pacienc'o'n, kaj mi klar'ig'os ĉio'n.

La profesor'o, iom hont'ant'a pro si'a moment'a kuraĝ'mank'o, kaj pens'ant'e, ke est'as ne'ebl'e, ke Esperant'ist'o hav'us mal'bon'a'j'n intenc'o'j'n, respond'as:

—Tio ĉi est'as ne'pardon'ebl'a al'trud'o. Kiel vi ven'is en mi'a'n privat'a'n ĉambr'o'n, kaj kial mi ne dev'as tuj vi'n for'pel'i?

—Sinjor'o, mi pet'as, ke vi ne ag'u tro rapid'e. Komplez'e bon'vol'u mi'n aŭskult'i. La klar'ig'o, kiu'n mi volont'e al vi far'os, est'os long'a kaj mal'facil'a, sed, mi cert'ig'as vi'n, vi bedaŭr'os nek la temp'o'n nek la toler'em'o'n, kiu'j'n mi pet'as, ke vi don'u al mi.

La profesor'o, en la daŭr'o de tiu ĉi parol'o, observ'is, ke li'a vizit'ant'o sid'as sur ia maŝin'o, mal'simpl'a amas'o da metal'a'j rad'o'j,—mal'grand'a'j rad'o'j, verd'a'j kaj purpur'a'j kun masiv'a'j periferi'o'j. Kiel ĝi ven'is tie'n tra ferm'it'a pord'o, tiel subit'e, tiel sen'bru'e, li ne pov'is diven'i. La mal'hel'a lamp'lum'o ne ebl'ig'is, ke la profesor'o ekzamen'u la detal'o'j'n, sed evident'iĝ'is je l’ unu'a ek'vid'o, ke tio ĉi li hav'as ekster'ordinar'a'n okaz'o'n. La voĉ'o aŭd'at'a est'as ekstrem'e bel'son'a, kaj la manier'o de la parol'ant'o tre ĝentil'a, kvazaŭ li dezir'us kre'i bon'a'n impres'o'n tamen tut'e sen tro'serv'em'o. La koler'o de la profesor'o, kiu sekv'is li'a'n unu'a'n mir'eg'o'n, for'mort'is; li'a sci'vol'o ekscit'iĝ'as; jen est'as problem'o ja solv'ind'a. Sed kiel komenc'i ĝi'a'n solv'o'n ne est'as facil'e diven'ebl'e. Jen hom'rajd'at'a maŝin'o en'ven'as nokt'e en ferm'it'a'n ĉambr'o'n! Korp'a hom'o parol'ant'a Esperant'o'n, kun'e kun metal'a maŝin'o vid'ebl'a, tuŝ'ebl'a! Tio est'as nek sonĝ'o nek fantom'o. Eĉ Flammarion[6] mem ne pov'us tio'n klar'ig'i. Ĝi trans'pas'as teosofismon, spiritualism'o'n kaj Flammarion’ism'o'n kun'met'it'a'j'n! Mult'a'j kontraŭ'em'a'j sent'o'j inter'batal'as en la cerb'o de la profesor'o: konfuz'o, mir'eg'o, tim'o, admir'o, dub'o, sci'am'o; tamen super ĉio ek'reg'as konvink'et'o, ke tiu, kiu parol'as Esperant'o'n, est'as amik'a kaj konfid'ind'a. Jes! li ne dub'os plu; li fid'os je si; «la dom'o de angl'o est'as li'a kastel'o», li tim'os nek fantom'o'n nek diabl'o'n, des mal'pli Esperant'ist'o'n, eĉ se tiu ĉi ek'aper'us el la tomb'o mem!

Si'n fortik'ig'int'e per tia'j pens'o'j, la profesor'o de'met'as la fajr'fer'o'n; li si'n arm'os per raci'a argument'ad'o anstataŭ per fer'a bat'il'o. Se neces'e, li romp'os la kap'o'n de la trud'int'o per skolastik'a rezon'ad'o, prefer'e ol per vulgar'a kuir'ej'a il'o.

—Sinjor'o,—li dir'as mal'varm'e,—pli ol klar'ig'o est'us bezon'a, se tio ĉi est'us simpl'e ne'invit'it'a en'trud'o, sed ĉar ĝi ŝajn'as ne'kompren'ebl'a mister'o, mi atend'os pacienc'e, ĝis vi dis'pel'os la mal'lum'ec'o'n de mi'a kompren'o.

—Per tiu'j vort'o'j mi re'kon'as vi'a'n profesor'a'n ĝentil'ec'o'n kaj lern'am'o'n. Vi ekspert'as i'o'n, vi ne'sci'as kio'n; vi nom'as ĝi'n mister'o de vi ne kompren'ebl'a, kaj sam'temp'e vi ne vol'as ĝi'n antaŭ'juĝ'i. Mi ne dezir'as, mi ne pet'as pli'o'n. Sen plu'a antaŭ'parol'o, nur dank'ant'e vi'n por vi'a komplez'o, mi de'salt'os de la sel'o kaj tuj en'profund'iĝ'os en mi'a'n tem'o'n.

Konform'ig'ant'e la mov'o'n al la intenc'o, la nov'e'trov'it'a Esperant'ist'o antaŭ'e'n'ven'as.

—Tiu maŝin'o,—li dir'as,—est'as prov'aĵ'o. Mi el'pens'ad'as pli'perfekt'ig'ot'a'n maŝin'o'n, kaj dum'e mi far'is unu'a'n prov'o'n por cert'iĝ'i, ĉu ĝi taŭg'as. Ĝi funkci'as sufiĉ'e bon'e, sed mi opini'as, ke mi pov'os pli'bon'ig'i ĝi'n post mi'a unu'a eksperiment'o. Vi vid'as tiu'n ĉi cifer'plat'o'n, (kiel mal'lum'a est'as la ĉambr'o!) ĝi sci'ig'as mi'n, ke ni est'as en la jar'o 1906. Ĉu tio est'as konstat'ebl'a?

—Bon'e! Kiam mi ek'vetur'is mi dir'is al mi: mi re'ir'os ĝis ĉirkaŭ 1900, ĉar antaŭ tiu jar'o, dir'as ni'a'j histori'ist'o'j, ne mult'e da Esperant'ist'o'j ekzist'is, kaj, krom angl'a, mi ne sci'as ali'a'n lingv'o'n.

—I, too, am English (mi ankaŭ est'as angl'o),—inter'romp'is la profesor'o,—Pray, let us continue our conversation in our mother-tongue. (Mi pet'as, ni daŭr'ig'u ni'a'n inter'parol'ad'o'n en ni'a patr'in'lingv'o.)

—Ha! Ha! vi uz'as la literatur'a'n lingv'o'n de la Viktoria epok'o,—rid'ant'e respond'is la vizit'ant'o,—kiu'n apenaŭ mi kompren'as. Mi est'as metalurgi'ist'o kaj meĥanik'ist'o, kaj mi tut'e ne klopod'is pri literatur'a'j afer'o'j. Ni'a ordinar'a, nun'temp'a lingv'o tre diferenc'iĝ'as de la lingv'o de Carlisle kaj Spencer[7]. Pro la ĝeneral'a akcept'ad'o de Esperant'o, oni trov'us la lingv'o'n de vi parol'at'a'n nur en la libr'o'j de la stud'ist'o'j de la literatur'o. Pri la vort'o, la liter'o kaj la el'parol'ad'o, ni'a lingv'o jam de long'e tre ali'iĝ'is, ĉar, unu'e, la Uson'an'o'j[8] re'form'is la ortografi'o'n laŭ la el'parol'ad'o, kaj, du'e, la vort'o'j uz'ad'at'a'j de la tiam'a burĝ'ar'o kun ili'a el'parol'ad'o est'as komun'e al'pren'it'a'j. Do, kun vi'a permes'o, mi daŭr'ig'os en Esperant'o.

—Kiam mi vid'is, do,—la obstin'a Esperant'ist'o daŭr'ig'is,—ke la montr'il'o de mi'a maŝin'o al'proksim'iĝ'as al la difin'it'a dat'o, kaj mi aŭd'is parol'o'n en mi'a kutim'a lingv'o, mi pens'is, ke est'us saĝ'e, ke mi halt'u ĉe tiu oportun'a okaz'o. Tiel mi far'is, kaj jen mi est'as, en vi'a ĉambr'o, ne'atend'it'e, ne'invit'it'e, kaj,—li al'don'as rid'et'ant'e,—laŭ vi'a plaĉ'o, el'pel'ot'e.

Apenaŭ du'on'kompren'ant'e, la profesor'o demand'as al si: «kia hom'o est'as tiu ĉi? Ĉu lunatik'ul'o? Laŭ li'a kondut'o, ne; laŭ li'a'j absurd'aĵ'o'j pri angl'a lingv'o, kred'ebl'e jes. Mi ig'os li'n parol'i pri li'a maŝin'o, kaj post'e ek'sci'os, kio'n far'i.»

—Sinjor'o,—ek'dir'as la profesor'o,—la gast'am'ec'o mal'permes'as, ke mi vi'n el'pel'u. Mi est'as fraŭl'o kaj sol'a; do vi'a ĉe'est'ad'o plezur'ig'os al mi. Vi'a maŝin'o interes'as mi'n. Dir'u, mi pet'as, kia ĝi est'as, ĉar al mi ĝi est'as tut'e strang'a.

—Ne sol'e al vi,—respond'as la fremd'ul'o,—sed al ĉiu. Ĝi est'as nov'e el'pens'it'a. Mi nom'as ĝi'n la temp'vetur'il'o. Mi pet'as, ke vi vi'n pret'ig'u kontraŭ grand'a surpriz'o, ĉar tio, kio'n mi dir'os al vi est'os mir'eg'ig'a. Vi viv'as en la jar'o 1906, mi viv'as en la jar'o 2059....

—Ne'ebl'e! Tut'e ne'ebl'e!—la profesor'o ek'kri'as. Nun li hav'as la ŝlos'il'o'n, kiu mal'kaŝ'os la mister'o'n; la sinjor'o est'as frenez'ul'o.

—Pardon'u mi'n,—daŭr'ig'as S^o Est'ont'ul'o, (tiel mi li'n nom'os),—mi pet'is, ke vi vi'n prepar'u kontraŭ grand'a surpriz'o. Vi opini'as, ke mi'a maŝin'o est'as strang'aĵ'o, sed antaŭ ol mi fin'os mi'a'n klar'ig'o'n vi pens'os, ke mi'a histori'o est'as cent'obl'e pli strang'a. Mi insist'e pet'as, ke laŭ vi'a promes'o, vi prokrast'u vi'a'n juĝ'o'n ĝis la fin'o.

—Sen'dub'e vi jam vid'is,—S^o Est'ont'ul'o al'don'as post paŭz'o,—tupon turn'iĝ'ant'a'n, tiel rapid'e, ke ĝi ŝajn'as sen'mov'a. Pli'e, la radi'o'j de rapid'eg'e rul'iĝ'ant'a rad'o far'iĝ'as ne'vid'ebl'a'j. Ĉu, do, vi ne pov'as figur'i al vi solid'a'n korp'o'n turn'at'a'n tiel rapid'eg'e, ke ĝi ankaŭ far'iĝ'as ne'vid'ebl'a? Eĉ se, pro mank'o de potenc'o sufiĉ'e fort'a, vi ne jam tio'n vid'is, tamen tio'n vi pov'us imag'i, ĉar vi, scienc'ul'o, sci'as, ke sub la ĉiel'o ekzist'as mult'a'j afer'o'j, pri kiu'j la filozof'o'j neniam rev'is. Kio okaz'as, do, ĉe tia solid'a korp'o tiel rapid'eg'e kaj ne'vid'ebl'e turn'iĝ'ant'a? Ĉu ĝi ne tra'pas'as tra la daŭr'o de la temp'o, kvankam ĝi mem ŝajn'as sen'mov'a kaj ne'vid'ebl'a? Nu, do, atent'u tio'n ĉi (mi esper'as, ke mi ne vi'n ĝen'as), kiam oni est'as en ekspres'a vagon'ar'o, oni ŝajn'as est'i sen'mov'a, kaj la ĉirkaŭ'aĵ'o'j preter'kur'ad'as. Tiel simil'e est'as ĉe la solid'a korp'o jam pri'dir'it'a; se oni rajd'us sur ĝi oni est'us ne'vid'ebl'a kaj sen'mov'a, kaj la temp'daŭr'o, tra kiu oni pas'us, ŝajn'us preter'kur'i proporci'e laŭ la rapid'ec'o de la aks'turn'o'j de la korp'o. Jen vi hav'as la ĝerm'o'j'n de la baz'a'j princip'o'j, laŭ kiu'j mi konstru'is mi'a'n maŝin'o'n. Sed, se mi ne est'us el'trov'int'a du nov'a'j'n metal'o'j'n kun ekster'ordinar'a'j reciprok'a'j propr'ec'o'j por produkt'i rapid'eg'a'n mov'o'n, (vi vid'as ili'n, tie en la maŝin'o: unu est'as la verd'a; la ali'a, la purpur'a), la el'pens'ad'o de mi'a temp'vetur'il'o ne est'us ebl'iĝ'int'a. Tiel okaz'is, ke mi, hom'o de la tri'a jar'mil'o, pov'as parol'i kun vi, kiu viv'ad'as en la du'dek'a jar'cent'o.

La profesor'o re'rigard'is la vizit'ant'o'n por leg'i en li'a'j trajt'o'j li'a'n karakter'o'n. Li ŝajn'as afabl'a kvankam reg'em'a, serioz'a, sed ne sen bon'humor'o; prudent'ec'o kaj inteligent'ec'o el'radi'as el li'a masiv'a frunt'o kaj bril'a'j okul'o'j. Li kaj li'a temp'vetur'il'o est'as egal'e enigm'a'j. Tamen la profesor'o konklud'as: «neni'u krom frenez'ul'o pov'as parol'i tia'j'n sen'senc'aĵ'o'j'n».

—Sinjor'o,—daŭr'ig'as Est'ont'ul'o,—du'foj'e en vi'a'j pens'o'j vi nom'is mi'n frenez'ul'o. Mi pardon'as vi'n pro vi'a ne'evit'ebl'a ne'sci'o,—li al'don'as kun dolĉ'a manier'o, super'a, sed tut'e sen arogant'ec'o,—sed permes'u, ke mi vi'n avert'u, ke en mi'a epok'o la psikologi'a scienc'o jam tia'grad'e antaŭ'e'n'ir'ad'is, ke mi kapabl'as iom kon'i pens'o'j'n ne'el'parol'at'a'j'n, precip'e kiam ili est'as intensiv'a'j. Gard'u, do, vi'a'j'n pens'o'j'n, tiel sam'e, kiel vi atent'as pri vi'a'j parol'o'j.

Profesor'o Stelverdo ne pov'is digest'i tiu'n ĉi sci'ig'o'n, kaj pli'cert'iĝ'is, ke li'a vizit'ant'o est'as for'kur'int'o el ia lunatik'ej'o. Li ek'serĉ'is rimed'o'n por el'pel'i tiu'n ĉi, kiu tiel facil'e parol'as pri ne'ebl'a'j fi'fantazi'aĵ'o'j. La strang'ul'o, ek'sent'ant'e la nov'a'n manovr'o'n, re'komenc'as la atak'o'n de ali'a flank'o.

—Sinjor'o, mi ek'vid'as, ke vi ne est'as prepar'it'a por la konvink'iĝ'o per la teori'o, sed feliĉ'e mi al'port'is kun mi konkret'aĵ'o'n, kiu nepr'e mi'n prav'ig'os. Mi ne parol'os plu pri mi'a maŝin'o, ĉar mi ne pov'as permes'i, ke vi ĝi'n ekzamen'u. Ĝi est'as nov'e el'pens'it'a, kaj mi ne vol'as, ke iu antaŭ'pren'u la glor'o'n, kiu propr'e aparten'as al mi. Ali'e, la maŝin'o mem, la id'o de mi'a long'a labor'ad'o, pruv'us, ke mi dir'as la ver'o'n. Sed mi montr'os al vi i'o'n ali'a'n.

S^o Est'ont'ul'o si'n turn'as al la maŝin'o, el kiu li el'pren'as nigr'a'n skatol'o'n, kiu'n li prezent'as al la profesor'o. En ĝi est'as du vitr'aĵ'o'j por la okul'o'j, kaj el la flank'o'j el'ir'as kaŭĉuk'a tub'o kun tuber'form'a'j fin'iĝ'o'j.

—Tiu ĉi aparat'o,—klar'ig'as la ne'el'pel'ebl'a vizit'ant'o,—iom simil'as je la kinematograf'o kon'at'a de vi. Sed ĝi est'as mult'e pli oportun'a, pli taŭg'a; pli'e, ĝi vid'ebl'ig'as ne nur la vid'aĵ'o'n laŭ ĝi'a natur'a kolor'o, sed ankaŭ aŭd'ebl'ig'as la aŭd'aĵ'o'n. Per ĝi oni pov'as vid'i kaj aŭd'i ĉio'n, kio okaz'as en la mond'o.

—Ne, ĉar pro ne'uz'ad'o, la flar'sent'o de la hom'o preskaŭ ne ekzist'as. Tamen ni hav'as il'o'n, kiu pli'fort'ig'as odor'o'j'n, tiel sam'e, kiel la mikroskop'o pli'grand'ig'as objekt'o'j'n.

—Sed ĉu vi ne tro'dir'as pri vi'a aparat'o? Kiel, ekzempl'e, vi pov'as vid'i tio'n, kio okaz'as ĉe la antipod'o? Tio ne est'as ebl'a.

—Sinjor'o, tio est'as efektiv'e tiel ebl'a, kiel per la telefon'o vi pov'as aŭd'i la hom'a'n voĉ'o'n trans'ocean'e. Sed ni ne diskut'u pri la afer'o, la hor'o tre mal'fru'iĝ'as, ni prov'u ĝi'n. Ten'u la skatol'o'n antaŭ la okul'o'j; rigard'u tra la vitr'aĵ'o; kio'n vi vid'as?

—Mi vid'as urb'o'n ne'kon'at'a'n de mi; la plac'o est'as ornam'it'a per mult'a'j flag'o'j kun verd'a stel'o en la angul'o. Supr'e de la dom'o'j naĝ'as cent'o'j da aer'vetur'il'o'j; en ili est'as hom'o'j. La aer'vetur'il'o'j est'as sen balon'o kaj ŝajn'as perfekt'e direkt'ebl'a'j; ili si'n aranĝ'as laŭ rond'o. Sur la plac'o est'as io teg'it'a. Kio est'as? Pardon'u, ke mi ne kred'is vi'n.

La humil'ec'o de la profesor'o est'is kompat'ind'a. Li'a skeptik'ec'o for'iĝ'is. Li'a si'n'ten'ad'o el'montr'is, kiom li bedaŭr'as si'a'n ne'kred'em'o'n. Li ek'kon'is, ke antaŭ li star'as super'ul'o, pli kler'a, pli spert'a ol li; iu, kies ŝu'agraf'o'n li est'as ne'ind'a mal'hok'um'i.

S^o Est'ont'ul'o prem'is buton'o'n de l’ aparat'o; li ne ŝajn'is rimark'i la ali'iĝ'int'a'n kondut'o'n de si'a gast'ig'ant'o.

—Tio ĉi est'as nur en'konduk'o,—li dir'is.—Mi halt'ig'is la aparat'o'n, kaj antaŭ ol mi ĝi'n re'met'os, mi klar'ig'u. Kiam mi ek'vetur'is, mi sci'is, ke neni'u mi'n kred'os. Do, ĉar mi intenc'is halt'i ĉirkaŭ la 1900^a jar'o, mi kun'pren'is kun mi vid'aĵ'o'n de hodiaŭ'a okaz'int'aĵ'o, t. e. je la 15 de Decembr'o 2059, okaz'int'aĵ'o, kiu tre interes'os la fru'a'j'n Esperant'ist'o'j'n. Hodiaŭ oni mal'teg'is la statu'o'n de Zamenhof en Bjelostok'o. Vid'aĵ'o de l’ okaz'o nepr'e konvink'os la ne'kred'em'ul'o'j'n, ke efektiv'e mi est'as sur la ter'o hodiaŭ je la 15 de Decembr'o 2059. Vi vid'os tio'n, kio okaz'is, kaj ankaŭ vi aŭskult'os la parol'ad'o'n de Aleksandro Romanofo, kiu prezid'is ĉe la mal'teg'a ceremoni'o. Oni elekt'is li'n, ĉar li est'as pra'pra'fil'o de la imperi'estr'o, kiu regn'is en Rus'uj'o, kiam Zamenhof nask'iĝ'is. Sed est'as neces'e, ke mi re'ir'u tuj al mi'a propr'a epok'o; la hor'o est'as tre mal'fru'a, kaj eĉ ni en la tri'a jar'mil'o bezon'as dorm'i. Mi las'os kun vi la aparat'o'n, kiu'n oni nom'as la mal'proksim-vid'il'o. Mi instru'os vi'n, kiel oni ĝi'n uz'as, kaj re'ven'os morgaŭ je la sam'a hor'o por aŭd'i, kio'n vi pens'os pri la vid'it'aĵ'o.

—Mi dank'as vi'n,—respond'as Profesor'o Stelverdo,—la rendevu'o tre konven'as por mi. Mi est'os tut'e liber'a.

Per rapid'a'j mov'iĝ'o'j S^o Est'ont'ul'o tuŝ'is la divers'a'j'n pec'o'j'n de l’ aparat'o, klar'ig'ant'e kiel ĝi funkci'as, kiel oni ĝi'n al'ĝust'ig'as. Post'e li salt'is sur la sel'o'n de si'a temp'vetur'il'o; kelk'a'j krak'ad'o'j aŭd'iĝ'as; la rad'o'j ek'turn'iĝ'as. La vizit'int'o, kun'e kun la maŝin'o, komenc'as vibr'i kaj far'iĝ'i mal'facil'e vid'ebl'a; ili ŝajn'as kvazaŭ ombr'o, kaj tuj post'e mal'aper'as. El la aer'o ven'as la voĉ'o de la for'ir'ant'o; ĝi hav'as son'o'n pli'mal'fort'iĝ'ant'a'n, kiel la fajf'o de lokomotiv'o en'ir'ant'a en tunel'o'n:

—Ĝis re'vid'o,... ĝis mor...g....aŭ!—ĝi dir'as, kaj la profesor'o rest'as sol'a.

La Mal'proksim-Vid'il'o

Sol'a? jes, sol'a, se oni pov'as al'skrib'i sol'ec'o'n al tiu, en kies cerb'o tumult'eg'o da inter'plekt'iĝ'ant'a'j pens'o'j tra'turn'iĝ'ad'as.

Kar'a leg'ant'o, ver'ŝajn'e vi vid'is iam la mar'o'n, la vast'a'n, sen'lim'a'n mar'o'n, la blu'a'n mar'o'n rid'et'ant'a'n en ĝi'a somer'a bel'ec'o. Ĝi (preskaŭ mi skrib'is: ŝi) rid'et'as al vi, el'ĵet'ant'e al vi el si'a lazur'a supr'aĵ'o riĉ'o'n da or'a'j lum'er'et'o'j, tiel sam'e kiel am'rigard'et'o'j el la okul'o'j de vi'a ĉarm'ul'in'o; ĝi'a'j ond'et'o'j plaŭd'ant'a'j, tiel sam'e kiel ŝmac'et'a'j kis'o'j, dir'ad'as pri plezur'o kaj plen'a ĝu'o sen pens'o pri la est'ont'ec'o; la freŝ'ec'o ozon'plen'a de ĝi'a'j sal'et'a'j vent'et'o'j simil'as je la parfum'it'a spir'o de l’ am'at'in'o vi'a, al vi don'ant'e nov'a'n viv'o'n kaj fort'o'n. Ha! la koket'ul'in'o! ĝi ne est'as ĉiam tiel am'ind'a; kiel la log'em'a vir'in'o, ĝi hav'as si'a'j'n kapric'o'j'n kaj mod'o'j'n. Sed ĉu vi iam vid'is la vintr'a'n mar'o'n en ĝi'a sovaĝ'ec'o? Krom tiu'j, kiu'j mal'supr'e'n'ir'as al la mar'o en ŝip'o'j kaj vid'as la mir'ind'aĵ'o'j'n de l’ profund'o, la plej'mult'o ne kon'as la mar'o'n, kiam decembr'a uragan'o lev'as la akv'o'j'n ĉiel'e'n. Tiam la ond'eg'o'j sen'ĉes'e si'n ĵet'ad'as sur la rok'a'n bord'o'n, ĉas'ant'e unu la ali'a'n, bat'ant'e kaj re'bat'ant'e, si'n sur'salt'ant'e, for'manĝ'ant'e, en'glut'ant'e kun reciprok'a furioz'ec'o, rul'ant'e la ŝton'o'j'n kun terur'a bru'o, dis'romp'ant'e la krut'aĵ'o'j'n, ĝis la akv'o dis'solv'iĝ'as kaj vapor'iĝ'as en ŝpruc'aĵ'o'n kaj ŝaŭm'o'n, nur por tuj re'komenc'i si'a'n ĉiam'a'n batal'ad'o'n.

Simil'a uragan'o mov'is la pens'o'j'n kaj emoci'o'j'n de Profesor'o Stelverdo ĝis la fund'o. Super'natur'a'j est'is egal'e la en'ir'o kaj el'ir'o de la vizit'int'o, spit'e de li'a'j kvazaŭ'scienc'a'j klar'ig'o'j. La akademi'a seren'ec'o ne kutim'as renvers'iĝ'i per tia'j ekster'ordinar'aĵ'o'j; facil'e est'as kompren'i do, ke Profesor'o Stelverdo est'is super'konfuz'it'a.

Kiel oft'e, kiam oni est'as en la mez'o de grav'eg'a kaj urĝ'a afer'o, ia bagatel'o, ia trivial'a pens'o trud'as, kaj postul'as la atent'o'n. Sir Thomas Mor'e, bon'a kaj just'a, mort'kondamn'it'a, star'ant'e sur la eŝafod'o, met'ant'e la kap'o'n sur la ŝtip'o'n, de'mov'is si'a'n barb'o'n de sub la kol'o, dir'ant'e al la ekzekut'ist'o apud'star'ant'a kun la hak'il'o pret'a por la mort'don'ont'a frap'o: «ne dis'hak'u mi'a'n barb'o'n; domaĝ'e est'us, ke ĝi difekt'iĝ'u, ĉar ver'e ĝi ne ofend'is». Simil'e, dum la moral'a renvers'iĝ'o de ni'a profesor'o, subit'a pens'o tra'ir'is tra li'a'n kap'o'n. «Mizer'ul'o!» li ek'kri'is, «ve al mi'a angl'a mal'fru'em'a saĝ'o! Jen mirakl'a vizit'ant'o el ia ne'kon'at'a land'o, kaj mi tut'e forges'is li'n regal'i. Eĉ mi minac'is kaj insult'is li'n! Kio'n li pens'os pri mi? Ke mi est'as sovaĝ'ul'o? Ke ni en la du'dek'a jar'cent'o est'is barbar'o'j sen'sci'a'j? Sed ho ve! la bedaŭr'o est'as sen'util'a. Mi nur esper'as, ke li kon'os, ke la ekstrem'a strang'ec'o de la renkont'iĝ'o konfuz'is ĉiu'j'n mi'a'j'n pens'o'j'n kaj sen'ig'is mi'n je la plej ordinar'a ĝentil'ec'o. Ver'e mi ne'sci'as, ĉu mi star'as sur'pied'e aŭ sur'kap'e! Kiam li re'ven'os, mi pen'os pruv'i al li, ke...».

Li'a rigard'o re'fal'is sur la mal'proksim-vid'il'o'n, kiu'n ankoraŭ li port'is en la man'o, kaj la sci'vol'o super'venk'is la bedaŭr'o'n. «Tio ĉi almenaŭ re'star'ig'os mi'a'n kred'o'n», li dir'is, «aŭ mal'e. Mi ĝi'n ek'prov'os».

Li al'met'is la kaŭĉuk'a'j'n tub'o'j'n al la orel'o'j, tra'rigard'is la vitr'aĵ'o'j'n kaj ek'funkci'ig'is la aparat'o'n tia'manier'e, ke ĝi ir'u iom mal'rapid'e. Jen, kio'n li observ'is.

Antaŭ la okul'o'j vid'iĝ'as la tut'a urb'o. Est'as kvazaŭ la observ'ant'o star'us sur alt'aĵ'o aŭ ebl'e sur tur'o. Ha! nun ni pov'as konjekt'i, kie ni lok'iĝ'is; cert'e, sur aer'vetur'il'o, rigard'ant'a'j la urb'o'n de supr'e kaj je oportun'a proksim'ec'o. Sed kia urb'o! Tia'n Zamenhof mem neniam vid'is; li ne re'kon'us si'a'n nask'iĝ'urb'o'n, la lok'o'n, kie li pas'ig'is si'a'j'n knab'jar'o'j'n; kie li star'is silent'e, sen'mov'e, apart'e de si'a'j kun'lern'ant'o'j, ne part'o'pren'ant'e en ili'a'j lud'o'j, tamen sopir'ant'e al kun'ul'ec'o kun ili, dolor'o'j kaj esper'o'j kontraŭ'batal'ant'a'j en la kor'o, turment'at'e de grand'a ide'o form'iĝ'ant'a en si'a cerb'o. Ne, li ne re'kon'us tiu'n ĉi urb'o'n, ĉar rus'a'n karakter'o'n ĝi tut'e ne hav'as. Oni ne'sci'us, ĉu oni est'as en Parizo aŭ Bagdado aŭ Valparajzo; la dom'o'j est'as konstru'it'a'j laŭ neni'a nun'ekzist'ant'a tip'o. Bel'eg'a'j ili est'as, eĉ grandioz'a'j; graci'o kaj daŭr'ec'o, art'o kaj fortik'ec'o kun'iĝ'as laŭ kun'akord'a'j proporci'o'j. Kolor'o, form'o kaj material'o, ĉiu'j egal'e perfekt'a'j, kun'miks'iĝ'as por far'i ĉarm'eg'a'n ekster'aĵ'o'n; kompren'ebl'e la arĥitektur'ist'o'j zorg'is, ke li'a'j bon'eg'a'j konstru'aĵ'o'j est'u tiel ornam'a'j kaj taŭg'a'j intern'e, kiel estetik'a'j ekster'e. Feliĉ'ul'o'j, kiu'j tie en'loĝ'ad'as!

Sub la radi'o'j de la nord'a sun'o, en la klar'a frost'a aer'o, ĉio ek'bril'et'as hel'e. La neĝ'kovr'it'a'j strat'o'j preskaŭ blind'ig'as ni'n, tiel blank'a'j ili est'as! La sun'lum'o re'bril'as de miriad'o'j da glaci'kristal'o'j, kiel mult'eg'o da fajr'er'o'j. La mal'varm'a freŝ'ec'o de l’ atmosfer'o salt'ig'as la sang'o'n en la vejn'o'j, komunik'ant'e al ĉiu sent'o'j'n plezur'a'j'n kaj feliĉ'a'j'n. En la larĝ'a'j strat'o'j, lok'it'a'j regul'e sed por bel'a efekt'o, oni vid'as amas'o'n da hom'o'j, kies gaj'em'a'j vizaĝ'o'j el'montr'as la ĝoj'o'n en la kor'o. Ĉi'e'n rapid'as glit'vetur'il'o'j. Ha! ili est'as sen ĉeval'o'j; tra la strat'o'j ili rapid'eg'as, mult'e el ili laŭ unu direkt'o. La vetur'ant'o'j rigard'as per vigl'a'j okul'o'j la strat'nom'o'j'n, skrib'it'a'j'n pol'e kaj Esperant'e sur la dom'o'j. Jen «Strat'o Zamenhof»! Ĉu est'as ebl'e, ke la Majstr'o iam loĝ'is en tiu strat'o? Ha! jes, sen'dub'e! vid'u tiu'n tabul'et'o'n:

La ver'a al'pilgrim'ej'o! Est'as preskaŭ ne'ebl'e ĝi'n preter'pas'i, ĝi'n for'las'i, tiel ĝi al'tir'as al si ador'et'o'n. Sed ni ne pov'as halt'ad'i tie; al'mov'o tra la strat'o'j al ia centr'a punkt'o tir'as ni'n kun si. Ni sekv'u ĝi'n! Pied'ir'ant'o'j, glit'vetur'il'o'j, aer'vetur'il'o'j, eĉ kelk'a'j ĉeval'rajd'ant'o'j kaj ĉeval'vetur'il'o'j (tiu'j ĉi ŝajn'as kurioz'a'j post'viv'ant'o'j el la antikv'ec'o) kun'centr'iĝ'as al la plac'o. Signal'o aŭd'iĝ'as! Rapid'u, rapid'u, ni est'os tro mal'fru'a'j! Ĉio est'as ag'em'ec'o, akcel'o, ekscit'ec'o, konfuz'o! Aŭskult'u! Fort'a voĉ'o son'as, kiel trumpet'o; iu kri'eg'as mal'long'a'j'n ordon'o'j'n, klar'e kaj difin'e. Tuj la ĥaos'o far'iĝ'as ord'o. La plac'o mem plen'iĝ'as per la amas'o; sur ĉiu balkon'o star'as mult'a'j atend'ant'o'j; ĉia niĉ'o, kie unu pov'us trov'i lok'o'n, est'as okup'at'a. En la aer'o grand'eg'a'j vetur'il'o'j larĝ'ig'as si'a'j'n flug'il'o'j'n; cent'op'e ili si'n ord'ig'as tia'manier'e, ke ĉiu pov'as vid'i la spektakl'o'n.

Tuj post'e, unu el ili mal'supr'e'n'ir'as. La herold'o ek'kri'eg'as; vid'u, li uz'as spec'o'n de megafon'o. Ĉiu el tiu mult'eg'o aŭd'as perfekt'e li'a'n voĉ'o'n. Li anonc'as, ke Aleksandro Romanofo, kies pra'av'o'j regn'is en tiu ĉi part'o da la ter'glob'o, kiam Zamenhof mem'vol'e ofer'is la plej bon'a'j'n jar'o'j'n el si'a viv'o por Esperant'o, est'as special'e deleg'it'a por parol'i la panegir'o'n.

Neni'o, nek uniform'o, nek ofic'sign'o, disting'ig'as la orator'o'n de la ceter'o de l’ al'est'ant'o'j; tie li star'as, simpl'a hom'o, kies merit'o'j aŭ mal'merit'o'j de'pend'as sol'e de li mem, de li'a kapabl'ec'o aŭ mank'o de kapabl'ec'o. Oni juĝ'os li'n laŭ li'a'j far'o'j. En la antaŭ'part'o'n de la aer'ŝip'o li ven'as, kaj ek'pren'ant'e megafon'o'n, li komenc'as parol'i.

La Parol'ad'o De ALEKSANDRO ROMANOFO

Hodiaŭ ni fest'as la nask'iĝ'o'n de unu el la elekt'ind'ul'o'j de la hom'ar'o. Antaŭ du'cent jar'o'j, je la 15 de Decembr'o, 1859, nask'iĝ'is en tiu ĉi urb'o Lazaro Ludovik'o Zamenhof, kies statu'o'n mi baldaŭ mal'teg'os.

Al li ni ŝuld'as ne'kalkul'ebl'a'n ŝuld'o'n; de li ni ricev'is sen'prez'a'n donac'o'n; per li la kapabl'o'j de la hom'ar'o ne'taks'ebl'e mult'obl'iĝ'is.

La mond'o tre bezon'is li'n; tamen, kiam li si'n ek'prezent'is, tiu sam'a mond'o li'n blind'e ignor'is.

Jes, la mond'o tre bezon'is li'n. Dum la jar'cent'o, antaŭ ol li nask'iĝ'is, la inter'rilat'o'j spirit'a'j, moral'a'j, materi'a'j, de hom'o kun hom'o, jam mult'obl'e kresk'is. La rel'voj'o'j ŝpin'is arane'aĵ'o'n sur la kart'o geografi'a; sur la liber'voj'o de l’ ocean'o glit'is mult'eg'o da vapor'ŝip'o'j; la telegraf'o met'is zon'o'n ĉirkaŭ la glob'o, pli'rapid'e ol sinjor'in'o sur'met'as la si'a'n sur la tali'o'n. Scienc'ul'o'j en'profund'iĝ'is en la mister'o'j'n de la Natur'o, kaj vek'is nov'a'n inteligent'ec'o'n. Ĉie kaj ĉi'e'n demand'a spirit'o spir'is sur la hom'a'n anim'o'n. La kler'ec'o far'iĝ'is komun'a akir'aĵ'o. La ordinar'a hom'o ne rest'is plu mut'a best'o, kontent'a, se nur oni li'n nutr'is; li postul'is nutr'aĵ'o'n por si'a intelekt'o, kaj, sen tio, li rifuz'is sat'iĝ'i.

En Eŭrop'o sol'a pli ol 250 lingv'o'j est'is parol'at'a'j. Unu lingv'an'o ne kompren'is la vort'o'j'n de ali'a lingv'an'o. Kiel nun est'as ĉe la kanajl'ar'o, en la mez'afrik'a arb'ar'eg'o, en la ĉirkaŭ'aĵ'o'j de la tibetaj mont'eg'o'j, tiel sam'e est'is tra la mond'o, kiam Zamenhof nask'iĝ'is. Lingv'o, ĉu parol'at'a, ĉu skrib'at'a, est'is tia'temp'e la sol'a il'o por trans'don'i la pens'o'n, sed tiam ĝi ne hav'is la kapabl'o'n si'n transport'i trans la mal'vast'a'j'n land'lim'o'j'n escept'e mal'facil'e kaj per la help'o de traduk'ist'o'j. Tiel ĉiu naci'o loĝ'ad'is en izol'ec'o, kaj la pens'ad'o rest'is mal'larĝ'a, mal'riĉ'a, mal'liber'a kaj mal'san'a.

Tiam ek'aper'is fajr'er'o. En la jar'o 1887, Zamenhof publik'ig'is si'a'n unu'a'n broŝur'o'n, «D^ro Esperant'o: Inter'naci'a Lingv'o». Li kvazaŭ'ĵet'is si'a'n id'o'n sur la sen'simpati'a'n mond'o'n, dir'ant'e: «se mi'a lingv'o est'as taŭg'a, ĝi est'u akcept'at'a; se ne, ĝi pere'u». Kuraĝ'o Sparta! Sed la nov'e'nask'it'o nek tromp'is li'a'n konfid'o'n nek perfid'is si'a'n glor'a'n cel'o'n. Kiam Volt'a ek'kre'is si'a'n elektr'a'n fajr'er'o'n, sen'daŭr'a lum'er'o simil'a je la fi'ek'bril'et'o de mal'sek'et'a alumet'o, li ne antaŭ'vid'is la grav'eg'a'j'n rezultat'o'j'n de'flu'ont'a'j'n de si'a el'trov'o; sed al Zamenhof aparten'as la ĉiam'laŭd'ind'a merit'o, ke li ja sci'is, eĉ antaŭ ol li el'don'is si'a'n libr'et'o'n, ke li ek'brul'ig'as fajr'er'o'n, kiu en'flam'ig'os, unu'e la kler'ul'a'n mond'o'n, kaj post'e la tut'a'n hom'ar'o'n. Ne nur el'pens'int'o est'is li; li est'is profet'o, kiu neniam dub'as, ke li'a antaŭ'dir'o nepr'e efektiv'iĝ'os. «Ven'os iam la temp'o», li dir'is tut'e sen fanfaron'o, «kiam Esperant'o far'iĝ'os posed'aĵ'o de la tut'a hom'ar'o».

Sed Esperant'o ne venk'is la mond'o'n ĉe la unu'a bat'o. Long'a batal'ad'o sekv'is kontraŭ ignor'ec'o, inerci'o kaj apati'o. Per si'a merit'o sol'e, Esperant'o al'tir'is al si al'iĝ'ant'o'n post al'iĝ'ant'o; ĝi super'salt'is la land'lim'o'j'n de si'a patr'uj'o; ĝi trans'pas'is trans la mar'o'j'n. Paŝ'o post paŝ'o, ĝi ating'is la popol'amas'o'n; en surpriz'o, la simpl'a regn'an'o ek'trov'is, ke li est'as ne nur naci'an'o, sed hom'ar'an'o. La okul'o'j de la kompren'o mal'ferm'iĝ'is. Baldaŭ, la popol'amas'o en unu land'o kun'iĝ'is kun si'a'j kun'ul'o'j en la ali'a'j, kaj, ĉar Esperant'o jam ili'n eduk'ad'is, jam lev'is ili'a'n moral'o'n, ili ne kun'iĝ'is por mal'bon'a'j cel'o'j. Tio'n ĉi la naci'estr'o'j not'is; la influ'o de la vek'it'a'j popol'o'j si'n sent'ig'is antaŭ la tron'o, ĉe la katedr'o, en la parlament'ej'o. Esperant'o jam en'ir'is en la lern'ej'o'j'n, kaj baldaŭ la eduk'ad'o unu'form'iĝ'is; oni fond'is centr'a'n, inter'naci'a'n eduk'ad'a'n estr'ar'o'n, kiu special'e zorg'is pri la plej inteligent'a'j student'o'j de ĉiu'j land'o'j. Per tio, la scienc'o antaŭ'e'n'ir'is paŝ'eg'e, salt'e. La efik'ec'o de la jam de long'e el'pens'it'a sen'faden'a telefon'o kresk'is mult'e per la mal'proksim-vid'il'o; oni pli'bon'ig'is la aer'vetur'il'o'n, kaj ĝi far'iĝ'is praktik'a kaj rapid'eg'a transport'il'o. Pro la komun'a al'proksim'iĝ'o de la naci'o'j, rezult'is, ke la leĝ'ar'o'j de la divers'a'j land'o'j kun'simil'iĝ'is; por tio, oni bezon'is centr'a'n inter'naci'a'n reg'ad'o'n. La bezon'o nask'is la rimed'o'n. Konsekvenc'e, la arme'o kaj milit'ŝip'ar'o far'iĝ'is sen'util'a'j. Dum'e tiu'j, kiu'j'n la Eŭrop'an'o'j mal'estim'e nomad'is nigr'ul'o'j, flav'ul'o'j, imit'is la bon'a'n ekzempl'o'n; mult'e da ili, ĉiam pac'em'a'j, se oni ne ili'n incit'as, super'is la blank'ul'o'j'n, kaj volont'e de'met'ant'e arm'il'o'j'n ili el'sekv'ad'is pac'a'j'n okup'ad'o'j'n.

Tiu ĉi akcel'iĝ'o de hom'a pens'ad'o kaŭz'is natur'a'n sed flank'a'n efekt'o'n. La opini'o'j kresk'ad'is, ke akir'ad'i posed'aĵ'o'j'n ne est'as la ĉef'a hom'a cel'o, ke la plej ŝat'ind'a rekompenc'o al la labor'o ne est'as ĝi'a materi'a rezultat'o, sed la konsci'ec'o pri dev'o dev'e plen'um'it'a. La reg'ist'ar'o'j pren'is sur si'n la zorg'ad'o'n pri la real'a komfort'ec'o de la reg'at'o'j; al neni'u mank'is nutr'aĵ'o, vest'o aŭ loĝ'ej'o: ĉiu ricev'is konven'a'n eduk'ad'o'n proporci'e laŭ si'a natur'a kapabl'o. Alt'rang'a aŭ riĉ'a mal'saĝ'ul'o ne suĉ'is plu la frukt'o'j'n de la labor'o de la mal'riĉ'a'j kaj la mal'feliĉ'a'j. La ŝtat'o taks'is la valor'o'n de ĉies serv'o'j kaj labor'o'j; ĝi komenc'is kont'o'n en la nom'o de ĉiu reg'at'o, debit'ant'e la kost'o'n de la sub'ten'ad'o al tiu kont'o, kaj kredit'ant'e la taks'it'a'j'n serv'o'j'n. Tiel la mon'o, oft'eg'e radik'o de mal'bon'o, perd'is mult'e da si'a potenc'o, kaj avar'ec'o kaj avid'ec'o si'n kaŝ'is sub mal'estim'o'n.

Grad'o post grad'o, la centr'a reg'ad'o en'sorb'is la naci'a'j'n reg'ist'ar'o'j'n; krom kelk'a'j izol'a'j kaj ne'frukt'o'port'a'j part'o'j, la tut'a ter'glob'o far'iĝ'is unu'iĝ'o de naci'o'j jam ne plu inter'batal'ant'a'j. En unu vort'o, la tut'a plat'aĵ'o de la hom'a intelekt'ec'o lev'iĝ'is. En la fru'a'j tag'o'j de la civilizaci'o, unu'e la famili'o si'n organiz'is; post'e la gent'o; fin'e, per Esperant'o, la hom'ar'o al'pren'is por si'a deviz'o la vort'o'j'n «unu por ĉiu'j, ĉiu'j por unu», kaj anstataŭ la fier'dir'o «civis roman'us sum», oni dir'is kun egal'a fier'ec'o «mi est'as hom'o».

Religi'a pens'ad'o far'iĝ'is tut'e liber'a, kaj ĉi'a'j sekt'o'j baldaŭ trov'is komun'a'n fundament'o'n, nom'e la etern'a'j princip'o'j de l’ Am'o kaj Dev'o.

Kompat'o kaj ver'o ja si'n renkont'is; just'ec'o kaj pac'o ja kis'is unu la ali'a'n.

Ĉio tio ĉi est'as histori'a'j fakt'o'j, kiu'j'n vi ja kon'as; sed rigard'u la konklud'o'n. Ĉio'n tio'n ĉi Esperant'o ig'is ebl'a, ĉar ĝi, kaj neni'o ali'a, detru'is la bar'eg'o'n. Tio est'as la ŝuld'o, kiu'n ni ŝuld'as al Esperant'o; tio est'as la ne'esprim'ebl'a merit'o de ĝi'a geni'a el'pens'int'o. Li sukces'is, kie ĉiu ali'a mal'traf'is. Li trov'is pas'ej'o'n inter mont'ar'o ĝis tiam ne'super'ebl'a; li trov'is la voj'o'n, per kiu ni, li'a'j post'e'ul'o'j, ir'as trankvil'e al la fin'a cel'o.

Sed mi kon'as la karakter'o'n de tiu ĉi modest'a glor'ind'ul'o, se Zamenhof mem pov'us ĉe'est'i kun ni hodiaŭ, jen tio, kio'n li dir'us:—«Ne tro'grand'ig'u mi'a'n part'o'n en la progres'ad'o de la mond'o. Mi est'as nur er'o en la ĉen'o de la dis'volv'iĝ'o de la hom'ar'o; ĉen'o, kiu komenc'iĝ'is antaŭ la histori'o; ĉen'o, kies etend'o est'as sen'fin'a kaj ne'difin'ebl'a. Period'o pov'os al'ven'i, kiam mi'a el'pens'aĵ'o el'uz'iĝ'os. Eĉ nun ek'sign'o'j pri tio ne mank'as. Eĉ nun kelk'a'j el vi pov'as trans'don'i kaj ricev'i pens'o'j'n sen'lingv'e, sen'parol'e. Ĉio pere'as kaj for'pas'as. La komun'a sort'o fal'os sur Esperant'o'n. Kial do tro'grand'ig'i mi'a'n rol'o'n?»

Tro'grand'ig'i? Ne est'as ebl'e tro'grand'ig'i li'a'n rol'o'n; por tio vort'o'j mank'as. Sed ni glor'eg'ig'as li'a'n nom'o'n, kaj ni'a'j post'e'ul'o'j en tio ĉi ni'a'n ag'o'n por ĉiam aprob'os pro tio, ke—oni pov'as preskaŭ cit'i la vort'o'j'n de li mem skrib'it'a'j'n—ni glor'eg'ig'as li'a'n nom'o'n, pro tio, ke en la mond'o'n li ven'ig'is nov'a'n sent'o'n; mal'amik'ec'o'n de la naci'o'j li fal'ig'is; li fortik'ig'is la am'o'n al frat'ec'o kaj la just'ec'o inter ĉiu'j popol'o'j, kaj la popol'o'j far'iĝ'is unu grand'a rond'o famili'a; li far'is la mond'o'n feliĉ'a.

Li far'is la mond'o'n feliĉ'a! La bel'a sonĝ'o de l’ hom'ar'o por etern'a ben’ efektiv'iĝ'is!

Li far'is la mond'o'n feliĉ'a! Tiu'j'n vort'o'j'n vi tuj vid'os ne'el'strek'ebl'e en'ĉiz'it'a'j'n en la ne'pere'ig'ebl'a bronz'o de la piedestal'o de tiu ĉi statu'o. En la dek-naŭ'a jar'cent'o Doktor'o Esperant'o skrib'is «ni far'os la mond'o'n feliĉ'a»; hodiaŭ, por ke la hom'ar'o ne forges'u si'a'n ŝuld'o'n, li'a monument'o, por li'a ĉiam'a glor'o, proklam'as:

La Plen'um'o

La parol'ad'o fin'iĝ'is kaj tuj mister'a muzik'o aŭd'iĝ'is; kvazaŭ'ĉiel'a ĥor'o ek'kant'is; en'sorĉ'a melodi'o flos'is tra la aer'o. Mal'rapid'e, dolĉ'e de'fal'is la teg'aĵ'o'j kaj ek'aper'is kvazaŭ'viv'ant'a statu'o de la Majstr'o. Ne el mal'varm'a blank'a marmor'o, ne el mal'mol'a kruel'a bronz'o; tie star'is ŝajn'e la hom'o mem, kiu'n ĉiu bon'a Esperant'ist'o am'as, kies trajt'o'j'n li fidel'e konserv'as en si'a memor'o, kies vort'o'j'n li trezor'um'as en si'a kor'o. La majstr'o, profet'o, pastr'o kaj amik'o!

Tiam la ton'o de la muzik'o ŝanĝ'iĝ'is; komenc'e, ne'laŭt'a kaj funebr'a, kiel la ek'ĝem'et'o de perd'it'a anim'o; post'e, pen'ant'a kaj barakt'ant'a, ĝi reprezent'as akr'a'n milit'ad'o'n kontraŭ super'nombr'a mal'amik'o; jen not'et'o de venk'o ek'son'as, si'n ripet'as, ripet'ad'as, kresk'as, kresk'ad'as, ĝis ĝi far'iĝ'as ari'o de plen'um'it'a triumf'o, kaj fin'e eksplod'as en sonor'eg'a, ĝoj'eg'a tumult'o de harmoni'a'j son'o'j.

Neni'a aplaŭd'o, neni'a kri'eg'o, neni'a ekster'a sign'o de emoci'o; silent'o, pli elokvent'a ol ia ajn esprim'o, sekv'is. Profund'e en la kor'o, intern'e en la kaŝ'ej'o de l’ anim'o, trem'et'a emoci'o agit'is la ĉe'est'ant'o'j'n.

Kvankam mal'hel'ig'it'a de la meĥanik'a aparat'o, kiu'n Profesor'o Stelverdo uz'is, la sensaci'o de tiu scen'o li'n traf'is, li'n frap'is mut'a. Neniam li re'vid'os simil'a'n apoteoz'o'n. Ĝis la tag'o de li'a mort'o tiu memor'o sen'velk'e viv'ad'os.

El man'o'j li el'las'is la mal'proksim-vid'il'o'n; sur la plank'o'n ĝi fal'is. Tio'n li ne rimark'is; li'a'j tut'a'j pens'o'j kun'centr'iĝ'is al la ĵus vid'it'a scen'o. Kvazaŭ rev'ant'e, li re'fal'is sur la brak'seĝ'o'n, dir'ant'e preskaŭ ne'aŭd'ebl'e: «Nun mi pov'as pac'e mort'i; mi ja vid'is la plen'um'o'n».

Tiam, en la jar'o 1868, mi est'is jun'a, dek'du'jar'a knab'et'o. Mi'a'j ge'patr'o'j, ter'kultur'ist'o'j, loĝ'ad'is en mal'grand'a vilaĝ'o, proksim'e de la river'o Doubs, en la sam'nom'a departement'o. En ĉi tiu part'o de Franc'uj'o, la plej mult'a'j vilaĝ'an'o'j est'as ne nur plug'ist'o'j, sed ankaŭ vin'ber'ist'o'j, kaj tie ĉi ebl'e, ankoraŭ pli ol en ali'a ajn provinc'o, oni est'as prav'a dir'i pri la franc'a kamp'ist'o, ke li est'as ekstrem'e labor'em'a kaj ŝpar'em'a.

Al mi, infan'o, la kamp'ar'a viv'ad'o tre plaĉ'is, kaj nun mi volont'e re'dir'us laŭ la latin'a poet'o: O fortunat'os nimium, su'a si bon'a norint, agricolas! Sed mi dev'as konfes'i, ke la tut'a labor'o mi'a konsist'is en tio, ke mi iom help'is mi'a'n patr'in'o'n en si'a modest'a mastr'um'ad'o, kaj ke mi plej oft'e kur'is kaj liber'e vag'is ĉirkaŭ'e sur la kamp'o'j kaj herb'ej'o'j. Kun ali'a'j bub'et'o'j de la vilaĝ'o, jen ni ni'n ban'is aŭ fiŝ'kapt'is en la river'o, jen ni el'nest'ig'is bird'id'o'j'n,—knab'o'j est'as sen'kompat'a'j,—jen ni ir'is en arb'ar'o'n, kolekt'i framb'o'j'n, frag'o'j'n aŭ avel'o'j'n. Ver'e feliĉ'a temp'o!

Mi tamen rapid'as al'dir'i, ke tia'n sovaĝ'a'n viv'ad'o'n mi nur ĝu'is dum la inter'klas'a temp'o. Mi'a patr'o, kvankam mal'mult'e kler'a, tre ŝat'is la scienc'o'n kaj ne permes'is, ke mi perd'u mi'a'n temp'o'n; tial mi neniam for'est'is sen'neces'e de la klas'o.

En tiu temp'o, sub la reg'ad'o de la imperi'estr'o Napoleono III, la publik'a instru'ad'o ne est'is tiel progres'int'a, kiel nun, dank’ al la Respublik'o: la ge'patr'o'j ne ĉiam volont'e send'is si'a'j'n infan'o'j'n en la lern'ej'o'n, precip'e pro tio, ke ili dev'is pag'i la sum'o'n da 12 frank'o'j jar'e, kaj tiu mal'alt'a prez'o tamen est'is oft'e eĉ tro grand'a por mal'riĉ'a'j plug'ist'o'j. Mi en'fin'e ankoraŭ al'don'os, ke la nun rakont'ot'a histori'o okaz'as en la monat'o Aŭgust'o, la last'a'n tag'o'n de la instru'jar'o.

Tiu'n tag'o'n post'tag'mez'e mi do ir'is, kiel kutim'e, en la lern'ej'o'n; sed, ĉar est'is la sezon'o de la gren'rikolt'o, la pli grand'a part'o de la lern'ant'o'j trov'iĝ'is sur la kamp'ar'o, kaj ni ne est'is mult'a'j je la unu'a hor'o antaŭ la komun'um'a dom'o, kie ni lud'is, antaŭ ol en'ir'i. La lern'ej'estr'o kutim'e ne al'vok'is ni'n, kaj ni ir'is mem, sen tambur'o nek sonor'il'o, en la klas'o'ĉambr'o'n, por re'leg'i ni'a'j'n lecion'o'j'n. Sed, ĉi tiu'n foj'o'n, ni ja ne pens'is pri la lecion'o'j, kaj ni lud'is plu kaj plu; ni ankaŭ ne atent'is la hor'o'n: neni'u el ni kompren'ebl'e posed'is poŝ'horloĝ'et'o'n kaj la antikv'a tur'o de la vilaĝ'a preĝ'ej'o ankaŭ ne sur'hav'is horloĝ'o'n; sed, kvankam ni iom konsci'is, ke la unu'a, t. e. la hor'o de la en'ir'o, jam est'as preter'pas'int'a, ni tamen daŭr'e amuz'iĝ'is, sen riproĉ'o de konscienc'o, ĉar ni'a instru'ist'o ankoraŭ ne est'is en la klas'o. Li trov'iĝ'is efektiv'e en si'a loĝ'ej'o sur la supr'a etaĝ'o, kie li tag'manĝ'is kun koleg'o'j. Kompren'ebl'e ni ne plend'is pro tiu prokrast'o, ni mal'e konstat'is kun plezur'o, ke ni'a paŭz'o long'temp'e daŭr'as.

Jam est'is la du'a proksim'um'e, kaj neni'u el ni intenc'is en'ir'i en la lern'ej'o'n, nek re'ir'i dom'e'n; ni ĉiam ĝoj'e distr'iĝ'is kaj lud'ad'is sur la kort'o, kiam subit'e aper'is bel'e vest'it'a sinjor'o antaŭ ni'a modest'a instru'ej'o. Li'a'n Moŝt'o'n ni admir'is kun li'a luks'a, cilindr'a silk'ĉapel'o kaj li'a nigr'a somer'surtut'o: tia'n grand'sinjor'o'n ni mal'oft'e vid'is en ni'a dezert'a vilaĝ'o. Sed ni li'n ankoraŭ pli admir'is, kiam ni ek'sci'is, ke li est'as la akademi'a inspektor'o de Besançon, la ĉef'urb'o de ni'a departement'o.

—Ĉu est'as nun la hor'o de la paŭz'o?—li dir'is;—kial vi ne est'as en la lern'ej'o?

—La instru'ist'o ni'n ne al'vok'is ĝis nun,—ni respond'is,—kaj ni amuz'iĝ'as tie ĉi en la kort'o.

Ni'a lern'o'ĉambr'o trov'iĝ'is sur la ter'etaĝ'o kaj la inspektor'o, kiu jam star'is en la pord'o, subit'e ek'vid'is, ke li pov'os far'i i'a'n malic'a'n surpriz'o'n al si'a sub'ul'o, kiu tiel mal'fru'as por al'ven'i en la lern'ej'o'n, kaj rid'et'ant'e li ig'is ni'n sen'bru'e en'ir'i en la klas'o'ĉambr'o'n.

Ni tuj okup'is ni'a'j'n kutim'a'j'n sid'lok'o'j'n sur la benk'o'j, kaj ni profund'e silent'iĝ'is, tiel, ke super ni'a'j kap'o'j, oni pov'is iom aŭd'i la babil'ad'o'n kaj rid'ad'o'n de la ĝoj'a'j drink'ant'o'j. La tut'a lern'ant'ar'o konsist'is el 12 knab'o'j kaj 14 knab'in'o'j, ĉar tiam en mal'grand'a'j vilaĝ'o'j oni instru'is la infan'o'j'n de l’ ambaŭ seks'o'j en unu sam'a ĉambr'o: unu'j sid'is dekstr'e, la ali'a'j mal'dekstr'e kaj en la mez'o star'is la katedr'o de la lern'ej'estr'o.

—Infan'o'j mi'a'j, ĉar vi'a instru'ist'o ne ankoraŭ al'ven'is, mi tuj vol'as komenc'i sen li la inspekt'ad'o'n kaj demand'i vi'n pri tio, kio'n vi lern'is.

Mi antaŭ'e dev'as dir'i, ke en tiu epok'o la lern'ad'o de la kateĥism'o kaj de la Sankt'a Histori'o est'is tre grav'a afer'o; en ĉiu vilaĝ'o la instru'ist'o est'is kvazaŭ la help'ant'o de la pastr'o kaj tiu ĉi oft'e ripet'is al ni: «Kio'n signif'as la hom'a scienc'o kompar'e kun la Di'a? kio'n serv'os al vi ĉiu'j trezor'o'j sur'ter'a'j, se vi ne sav'os vi'a'n anim'o'n.» Oni do ne mir'os, ke la inspektor'o komenc'is si'a'n ekzamen'o'n per la Sankt'a Skrib'o.

—Ci nigr'ul'et'o!—li dir'is al'parol'ant'e iu'n knab'o'n,—rakont'u al mi la histori'o'n de Jozefo.

Ni'a nigr'ul'o kon'is la tut'a'n, long'a'n histori'o'n kaj, kvankam iom balbut'ant'e, li brav'e rakont'is, kiel kaj kial Jakobo pli am'is Jozefon, ol si'a'j'n ceter'a'j'n fil'o'j'n; kiel la frat'o'j far'iĝ'is ĵaluz'a'j kaj envi'em'a'j; kiel ili vend'is la mal'feliĉ'a'n Jozefon kiel sklav'o'n al Ismaelidaj preter'migr'ant'o'j; kiel li far'iĝ'is la ĉef'ministr'o de Egipt'uj'o, kaj kiel li fin'e ven'ig'is la mal'jun'a'n patr'o'n kaj si'a'n tut'a'n famili'o'n al la reĝ'a kort'eg'o.

—Bon'e, bon'e!—dir'is la inspektor'o,—mi ci'n kompliment'as, knab'et'o; ci merit'as bon'a'n not'o'n.

—Nun ci, la dik'kap'ul'o!—li dir'is; (la dik'kap'ul'o, ĝi est'is mi),—ĉu ci bon'e sci'as la kateĥism'o'n? Nu! dir'u: Kiu'j est'as la anĝel'o'j?

—La anĝel'o'j,—mi respond'is unu'ton'e,—est'as la serv'ist'o'j de Di'o, kiu ili'n send'as de la ĉiel'o sur la ter'o'n, por komunik'i Li'a'j'n ordon'o'j'n al la hom'o'j.

—La infer'o est'as la lok'o, kie trov'iĝ'as la demon'o'j, kaj kie'n ir'as la pek'ul'o'j post si'a mort'o, por tie sufer'i dum la tut'a etern'ec'o.

Li ankaŭ demand'is mi'n kaj ali'a'j'n pri la sep sakrament'o'j, pri la sep ĉef'a'j pek'o'j, pri la di'a'j kaj eklezi'a'j ordon'o'j, k.t.p., kaj la respond'o'j est'is kontent'ig'a'j. Ni'a'n kateĥism'o'n efektiv'e ni bon'e kon'is: ĉiu'n tag'o'n ni lern'is unu ĉapitr'o'n en la lern'ej'o kaj la sekv'ant'a'n dimanĉ'o'n dum la mes'o, la pastr'o, el si'a predik'a katedr'o, pri'demand'is ni'n publik'e. Tial la inspektor'o dev'is intern'e konfes'i, ke ni'a estr'o, kvankam li nun iom diboĉ'as super ni, ni'n tamen bon'e instru'as.

—Kaj ci, la blond'a knab'in'et'o tie!—demand'is plu'e la inspektor'o iu'n bel'et'a'n, blu'okul'a'n knab'in'o'n;—kiel ci nom'iĝ'as?

—Nu! dir'u al mi, kia'n fin'iĝ'o'n ricev'as la substantiv'o'j en la mult'e'nombr'o?

—Oni form'as,—ŝi respond'is,—la mult'e'nombr'o'n ĉe la substantiv'o'j, al'don'ant'e la liter'o'n s al la unu'nombr'o. La nom'o'j, kiu'j fin'iĝ'as per s, x aŭ z, ne ŝanĝ'iĝ'as en la mult'e'nombr'o; tiu'j nom'o'j, kiu'j fin'iĝ'as per al aŭ ail ŝanĝ'as si'a'n fin'iĝ'o'n en aux; la nom'o'j per ou, au, eu... —; tio'n sci'as la bedaŭr'ind'a'j infan'o'j, kiu'j lern'as la franc'a'n gramatik'o'n. Ho Di'o! ĝi ne simil'as la esperant'a'n! Tial la inspektor'o aŭd'is kun mir'o ni'a'n knab'in'o'n el'dir'i parker'e kaj sen'erar'e ne nur la ĝeneral'a'n regul'o'n, sed ankaŭ la escept'o'j'n kun mult'e da ekzempl'o'j.

Li demand'is ni'n ankaŭ pri la geografi'o, la histori'o de Franc'uj'o, la aritmetik'o kaj.... ni'a instru'ist'o ankoraŭ ne ven'is en la klas'o'n. Tamen la inspektor'o tut'e ne perd'is la pacienc'o'n; li ĉiam atend'is malic'e la al'ven'o'n de si'a sub'ul'o kaj ĝoj'is intern'e, pens'ant'e pri la baldaŭ'a surpriz'o.

Li sekv'e daŭr'ig'is si'a'n inspekt'ad'o'n: li tra'rigard'is la kajer'o'j'n, libr'o'j'n, skrib'aĵ'o'j'n kaj fin'e, por iom distr'iĝ'i, li al'parol'is la plej jun'a'j'n ge'lern'ant'o'j'n kaj demand'is iu'n ŝerc'em'e:

—Kiom far'as 20 min'us 20?—Li demand'is iu'n ali'a'n; kaj, ĉar tiu ĉi silent'is:

—Nu, se ci hav'us en ci'a poŝ'o 20 frank'o'j'n, kaj se ci ili'n perd'us, kio'n ci hav'us tiam en ci'a poŝ'o?

—Jen bon'eg'a, traf'a respond'o. Dir'u nun: 7 paser'o'j sid'as sur arb'o; al'ven'as ĉas'ist'o, kiu mort'e paf'as tri el ili, kiom da bird'o'j nun sid'as ankoraŭ sur la arb'o?

La jun'a lern'ant'o kompren'ebl'e tuj respond'is 4; sed mi lev'is la man'o'n, dir'ant'e:

—Ne, ne; Sinjor’ Inspektor'o; neni'a bird'o plu rest'as sur la arb'o, ĉar la ne'traf'it'a'j tuj for'flug'as.

—Jes, bon'e; est'as ĝust'e. Nun,—plu'dir'is la inspektor'o,—ĉar ci est'as tiel sagac'a kalkul'ist'o, ci ankoraŭ dev'as solv'i la jen'a'n problem'o'n. Ir'u al la tabul'o kaj skrib'u: Ia ŝip'o est'as long'a je 60 metr'o'j, larĝ'a je 15 metr'o'j kaj profund'a je 10 metr'o'j; ĝi'a plej grand'a mast'o est'as alt'a je 20 metr'o'j. Kiom'a'n aĝ'o'n hav'as la ŝip'kapitan'o?

—Sinjor’ Inspektor'o; inter la ampleks'o de la ŝip'o kaj la aĝ'o de ĝi'a kapitan'o ekzist'as neni'a rilat'o; la problem'o est'as ne'solv'ebl'a.

—Mi ne sci'as, sed mi'a'j ge'patr'o'j intenc'as mi'n send'i la proksim'a'n jar'o'n en du'a'grad'a'n lern'ej'o'n.

—Bon'e, ci cert'e far'iĝ'os lert'a matematik'ist'o, kaj kiam ci est'ont'e lern'os la regul'o'n de la algebr'a multiplik'o, ci re'memor'os pri mi pro la sekv'ant'a kompar'o, kiu'n mi mem el'trov'is:

plus × min'us = min'us: la amik'o'j de ni'a'j mal'amik'o'j est'as ni'a'j mal'amik'o'j;

min'us × plus = min'us: la mal'amik'o'j de ni'a'j amik'o'j est'as ni'a'j mal'amik'o'j;

min'us × min'us = plus: la mal'amik'o'j de ni'a'j mal'amik'o'j est'as ni'a'j amik'o'j.

Dir'int'e tiu'n afer'o'n memor'ind'a'n, Li'a Inspektor'a Moŝt'o tir'is el la veŝt'poŝ'o si'a'n bel'a'n or'a'n horloĝ'et'o'n:

—Ho Di'o!—li ek'kri'is surpriz'e—est'as jam la tri'a preter'e kaj mi'a hom'o ankoraŭ ne ven'as de supr'e; mi vol'as tuj fin'i ĉi tiu'n afer'o'n. Nun, kar'a'j infan'o'j, est'as sufiĉ'e por hodiaŭ, la klas'o est'as fin'it'a. Mi far'as vi'n liber'a'j de nun, kaj el'ir'u tuj rekt'e al vi'a famili'o. Ĝis re'vid'o kaj feliĉ'a'n liber'temp'o'n!

Ni silent'e el'ir'is; tamen la lign'a'j ŝu'o'j, kiu'j'n ni port'is tiu'temp'e, far'is sufiĉ'e da bru'o, por ke oni ni'n aŭd'u el la unu'a etaĝ'o, kaj efektiv'e ni'a instru'ist'o el si'a fenestr'o vid'is ni'n for'ir'ant'a'j. Li tut'e ne re'al'vok'is ni'n, li mal'e dir'is al si'a'j koleg'o'j:

—Ha! vid'u tiu'j'n kar'a'j'n infan'o'j'n! ili est'as prav'a'j; ili nun for'ir'as de si mem antaŭ la kvar'a hor'o; en tiu ĉi last'a tag'o de la instru'jar'o mi ne mal'laŭd'os, nek ten'os ili'n. Ni ankaŭ, kar'a'j amik'o'j, pov'as sekv'e iom el'ir'i sur la kamp'ar'o'n kaj promen'i fum'ant'e ni'a'n cigar'o'n.

Ili do si'n pret'ig'is por for'ir'i; dum'e ni'a Inspektor'o rest'is tut'e sol'a en la klas'o, ekzamen'ant'e nun la registr'o'j'n de la lern'ej'estr'o. En'fin'e ĉi tiu kaj li'a'j ambaŭ kun'ul'o'j ek'bru'is sur la ŝtup'ar'o. Per Di'o! ili ne suspekt'as la proksim'a'n ĉe'est'o'n de la super'ul'o, kiu nun klar'e aŭd'as ili'a'j'n voĉ'o'j'n kaj paŝ'o'j'n. Li'a kor'o iom bat'as kaj li rid'et'as ĉe la pens'o, ke nun....

Sed ho ve! nun la instru'ist'o for'las'is la koridor'o'n kaj tut'e forges'is re'en'ir'i en la apud'a'n klas'o'n por vid'i, ĉu ĉio est'as en ord'o, aŭ ĉu almenaŭ neni'u infan'o en'rest'as: neni'o'n aŭd'ant'e, neni'o'n suspekt'ant'e, li trankvil'e ŝlos'is la pord'o'n de la dom'o kaj for'ir'is kun si'a'j koleg'o'j.

Vi ebl'e nun pens'as, kar'a leg'ant'o, pri la ital'a sentenc'o: Se n'o'n è ver'o, è be'n trov'at'o (se tio ne est'as ver'a, ĝi est'as bon'e el'pens'it'a), sed mi vi'n cert'ig'as, ke ĉi tiu histori'et'o est'as en'tut'e ver'a, kaj ke ni'a Inspektor'a Moŝt'o nun est'as real'e en'ferm'it'a kaj ensloŝita en la klas'o'ĉambr'o.

Surpriz'it'e, li komenc'e ne sci'is, kio'n far'i; kelk'a'j minut'o'j pas'is, kaj li si'n demand'is, ĉu li ne al'vok'os la for'ir'ant'o'j'n; sed tio est'us van'a, ili est'is jam mal'proksim'e, aŭ ĉu li ne kri'os por help'o; sed tio est'us ja tro rid'ind'a. Fin'e li mal'ferm'is unu fenestr'o'n kaj vid'is, ke ĝi ne est'as tre alt'a, du metr'o'j'n proksim'um'e; sed sub'e trov'iĝ'is bedaŭr'ind'e profund'a kel'ŝtup'ar'o; tial li ne pov'is si'n las'i sen'danĝer'e el'glit'i mal'supr'e'n ĝis tiu ŝtup'ar'o. Ŝajn'is al li pli oportun'e salt'i trans la kavern'a'n ŝtup'ar'o'n, larĝ'a'n je du metr'o'j. Kaj, ĉar neces'o far'iĝ'as leĝ'o, li elekt'is ĉi tiu'n last'a'n manier'o'n por si'n sav'i.

Pren'int'e la seĝ'o'n de la instru'ist'o el la katedr'o, li si'n lev'is sur la mal'supr'a'n rand'o'n de la fenestr'o, kaj, kapt'int'e si'a'n bel'a'n silk'ĉapel'o'n en la dekstr'a'n man'o'n, li viv'e ek'salt'is el la fenestr'o kaj re'fal'is feliĉ'e trans la ŝtup'ar'o en la ĝarden'o'n. Jen li est'as ekster la dom'o. Dum kelk'a'j moment'o'j li pens'is pri tio, kio'n li dev'as far'i? Ĉu li re'ir'os en la ĉef'urb'o'n, neni'o'n dir'int'e pri la afer'o? Ne, cert'e ne; li vol'as hav'i atest'ant'o'j'n en la komun'um'o mem kaj rakont'i la aventur'o'n, por ke oni pov'u iom rid'i kaj hont'ig'i la instru'ist'o'n.

Li do for'las'is la ĝarden'o'n, kaj sur la strat'o li demand'is iu'n plug'ist'o'n, kiu re'ven'is el la kamp'o'j, pri la loĝ'ej'o de la vilaĝ'estr'o. Ĉi tiu est'is mi'a propr'a onkl'o kaj loĝ'is apud ni'a dom'o. La inspektor'o rakont'is al li si'a'n tut'a'n aventur'o'n kun la lern'ej'estr'o: la unu'a'n part'o'n de la histori'o mi jam bon'e kon'is, sed mi neniel est'us suspekt'int'a la du'a'n, nom'e, la en'ŝlos'iĝ'o'n de la inspektor'o.

—Ha jes!—ek'kri'is mi'a onkl'o, rid'ant'e el plen'a gorĝ'o,—mi ĵus vid'is la tri sinjor'o'j'n preter'ir'i sur la strat'o; ni'a instru'ist'o est'is kun si'a'j du koleg'o'j, la lern'ej'estr'o'j de B... kaj de M... (najbar'a'j vilaĝ'o'j):

—Kio!—re'dir'is la inspektor'o,—la instru'ist'o'j de B... kaj de M... trov'iĝ'is kun li; est'is ili, kiu'j, kun li, festen'is sur la supr'a etaĝ'o! La afer'o est'as kurioz'a: mi ja kapt'is tri bird'o'j'n kun'e en la sam'a nest'o.

Mi'a onkl'o tuj kompren'is, ke li iom sen'pri'pens'e parol'is; pro tio, akompan'ant'e la inspektor'o'n al la staci'dom'o, li vol'is plej ebl'e re'bon'ig'i la afer'o'n, kaj almenaŭ iom sen'kulp'ig'i ni'a'n instru'ist'o'n. Konsekvenc'e li pet'is la inspektor'o'n, ke li bon'vol'u est'i indulg'em'a.

—Vi sci'as,—li dir'is,—ke ni'a instru'ist'o est'as tre jun'a; nur antaŭ du jar'o'j li el'ir'is el la Normal'a Lern'ej'o kaj li est'as apenaŭ du'dek-tri'jar'a. Kutim'e li ja est'as fervor'a kaj labor'em'a, li'a hodiaŭ'a kulp'o est'as escept'o, kaj al jun'ul'o'j oni dev'as mult'o'n pardon'i. Mi tial insist'e pet'as, ke vi li'n ne eks'ig'u aŭ for'send'u en ali'a'n posten'o'n, tiom pli, ke, de mi'a part'o, mi est'os kontent'a evit'i skandal'o'n en mi'a komun'um'o.

—Sed kondiĉ'e,—li al'dir'is,—ke la tri kulp'ul'o'j ven'os morgaŭ Besançon’on ĉe mi'n, por ricev'i mal'laŭd'o'n cert'e merit'it'a'n.

Vesper'e, kiam mi raport'is la aventur'o'n al mi'a'j ge'patr'o'j, ili ankaŭ kompren'ebl'e ek'rid'is; sed mi'a patr'o baldaŭ al'dir'is plej serioz'e:

—La bub'o est'as nun 12-jar'a, li ne plu re'ir'os en ni'a'n lern'ej'o'n; post la somer'liber'temp'o ni li'n send'os en la urb'a'n lice'o'n.

Kaj tia est'is mi'a last'a klas'o en la vilaĝ'a lern'ej'o, kiu'n mi, la kvin'dek'jar'ul'o, neniam forges'is.

En la sonor'il'ej'o de antikv'a provinc'a ĉef'preĝ'ej'o, loĝ'is tri kobold'o'j. Mult'foj'e, obe'ant'e estr'a'j'n ordon'o'j'n, oni pen'ad'is ili'n for'pel'i: labor'ist'o'j proviz'it'a'j je ŝtup'et'ar'o'j kaj je baston'o'j supr'e'n'ir'is en la sonor'il'ej'o'n: sed la kobold'o'j, rifuĝ'int'e en la turp'int'o'n, post'e grimp'int'e sur la flag'o'kok'o'n, mok'is persekut'ant'o'j'n, kri'ant'e:

Ĉiu'dimanĉ'e la kobold'o'j mal'supr'e'n'ir'is en la preĝ'ej'o'n dum la ĉef'a mes'o, kaj for'met'is la mal'grand'a'j'n ĉap'et'o'j'n de mal'jun'a'j pastr'o'j. Dum la predik'o, ili ĵet'is sabl'o'n en okul'o'j'n de aŭskult'ant'o'j; kaj tuj ĉiu'j ĉe'est'ant'o'j balanc'iĝ'is sur si'a'j seĝ'o'j, kiel matur'a'j spik'o'j sub kares'o'j de l’ vent'o. Kiam li'a episkop'a moŝt'o grand'ceremoni'e di'serv'is mem, vid'ant'e, ke la ĥor'ej'a'j knab'o'j est'as mal'atent'a'j kaj mal'agord'e kant'as, li dir'is:

Tiam knab'o'j avert'it'a'j foli'turn'et'is si'a'j'n dik'a'j'n libr'o'j'n kun ŝajn'o atent'a kaj respekt'o'plen'a.

Kiam petol'aĵ'o okaz'is en la ĉef'preĝ'ej'o, tuj oni pri tio kulp'ig'is kobold'o'j'n.

—Kiu met'is pipr'o'n en ni'a'j'n flar'tabak'uj'o'j'n?—demand'is la kanonik'o'j.

Ĉiu'j hom'o'j plend'is pri la kobold'o'j. Sed est'is hom'in'o, kiu'n pli ol la ali'a'j'n ili sufer'ig'is: ni parol'as pri la patr'in'o Turnjupino, la ek'brul'ig'ant'in'o de kandel'eg'o'j.

Tiu bon'ul'in'o est'is karakteriz'a in'o, kred'ant'e si'n neces'eg'a por la bon'ord'o de la ĉef'preĝ'ej'o, sci'ant'e ĉio'n, parol'ant'e pri ĉio. Kiam li'a Moŝt'o di'serv'is, ŝi preskaŭ est'us dir'int'a:

La kobold'o'j esting'is la kandel'eg'o'j'n, kiu'j'n Turnjupino ek'brul'ig'is kun tiom da religi'ec'o; aŭ ili konfuz'is la Religi'a'j'n Semajn'o'j'n, kiu'j'n la bon'a vir'in'o vend'is por si'a profit'o. Oft'e ili ŝov'is bul'et'o'j'n el polv'o en la tub'et'o'j'n de la rigid'a kaj blank'a kuf'o, kiu'n kap'vest'is la ek'brul'ig'ant'in'o de kandel'eg'o'j. Pro tio, la patr'in'o Turnjupino ĵur'is, ke ŝi si'n venĝ'os.

La bon'eg'a kre'it'aĵ'o hav'is kor'pasi'o'n. Ho, jes! Tiu vidv'in'o est'is don'int'a si'a'n kor'o'n al la svis'o, la grand'a, larĝ'a, bel'a Pupardo, kun dik'a'j tibi'karn'o'j. La tag'o'j'n de luks'a'j edz'iĝ'fest'o'j, kiam ŝi'a am'at'o kun du'korn'a ĉapel'o sur kap'o, kun glav'ŝelk'o sur ŝultr'o, kun halebard'o en man'o, antaŭ'ir'is la jun'a'j'n ge'edz'o'j'n, Turnjupino radi'is. Post la ceremoni'o, ŝi ir'is al la svis'o, dir'ant'e:

Iu'n tag'o'n, sci'ant'e, ke ŝi est'as preskaŭ sol'a en la preĝ'ej'o, la bon'ul'in'o met'is mez'e'n de la nav'o sup'uj'o'n, kies kovr'il'o ne est'is tut'e ferm'it'a: kaj flank'e de ĝi la ek'brul'ig'ant'in'o de kandel'eg'o'j ek'sid'is kaj ŝajn'ig'is ek'dorm'et'o'n.

—Nu! sup'uj'o'n en mez'o de ĉef'preĝ'ej'o! kio'n tio signif'as? Cig! cag! cog! Ni ir'u por vid'i, dum Turnjupino ripoz'as.

Sed kiam la sci'vol'ul'o'j est'is en'ir'int'a'j en la sup'uj'o'n, la ruz'a vir'in'o tuj ferm'is la kovr'il'o'n: kaj la kobold'o'j rest'is kapt'it'a'j.

Tut'e fier'a, Turnjupino al'paŝ'is al si'a loĝ'ej'o, kaj dir'is al si'a fil'o Johano, mal'feliĉ'a kripl'ul'o, kiu neniam el'lit'iĝ'is:

—Mi al'port'as ni'a'j'n mal'amik'o'j'n: vi dir'os al vi'a kuz'in'o Estelo, ke ŝi far'u al ni por la proksim'a vesper'manĝ'o sup'o'n el kobold'o'j.

Kaj la ek'brul'ig'ant'in'o de kandel'eg'o'j for'ir'is mal'humil'eg'a; ĉar neces'e est'is, ke ŝi rakont'u si'a'n venk'o'n al ĉiu'j hom'o'j.

—Kiel Pupardo est'os mir'ig'it'a kaj feliĉ'a, mal'tim'e cert'ig'is la bon'a vir'in'o.

—Mal'ferm'u, kri'is la kobold'o'j. Kiu ajn vi est'as, kompat'u plend'ind'a'j'n kapt'it'o'j'n.

—Vi est'as mal'bon'ul'o'j,—dir'is la jun'ul'o.—Vi far'is petol'aĵ'o'j'n al ĉiu'j hom'o'j: just'e vi vi'a'vic'e sufer'os.

—Se vi mal'ferm'os al ni, cig! cag! cog! ni far'iĝ'os vi'a'j amik'o'j,—re'dir'is la voĉ'et'o'j.

La kobold'o'j ek'blek'eg'is. Tiam Johano ted'it'a mal'ferm'is la kovr'il'o'n. La kobold'o'j salt'eg'is en la ĉambr'o'n, supr'e'n'ramp'is sur la mebl'o'j'n, grimp'is laŭ'long'e de l’ kurten'o'j. La mal'san'ul'o dir'is:

—Por ke vi ne est'u riproĉ'it'a de vi'a patr'in'o. Vi ne konfes'os, ke vi ni'n liber'ig'is; vi dir'os: «La kobold'o'j romp'is la sup'uj'o'n.» Cig! cag! cog! Ni al vi ek'prezent'os reĝ'a'n donac'o'n; ĉar kobold'o'j ĉiam respekt'as si'a'n parol'o'n.

Tra la fenestr'o larĝ'e mal'ferm'it'a en'ir'is radi'o de sun'o. La mal'grand'a'j est'aĵ'o'j si'n lok'is sur lum'a sag'et'o, far'ant'e strang'a'j'n sign'o'j'n, supr'e'n-kaj mal'supr'e'n-ir'ant'e, ŝajn'ant'e kred'i i'o'n.

La kobold'o'j daŭr'ig'is si'a'n ag'ad'o'n. Johano, preskaŭ el'lit'iĝ'int'e, rigard'is per pli'larĝ'ig'it'a'j okul'o'j, kaj dir'is:

—Tiu bel'et'a infan'in'o est'as Sunetino, form'it'a el sun'a radi'o. Ni ĵus ŝi'n kre'is por vi. Kiam vi sufer'os, ĉar vi est'as mal'san'a, ŝi ven'os al vi kaj vi'n konsol'os; kiam vi est'os mal'gaj'a, ŝi vi'n amuz'os. Sed ni mal'permes'as, ke vi parol'u al iu ajn pri Sunetino, eĉ al vi'a kuz'in'o la bon'a Estelo, kiu vi'n fleg'as. Se iam vi kon'ig'os la ekzist'o'n de Sunetino, de tiu tag'o ŝi mal'aper'os por ĉiam.

La kobold'o'j for'flug'is kaj for'las'is la sonor'il'ej'o'n de la ĉef'preĝ'ej'o; ĉar ili prefer'is la Sankt'a-Mart'in'a'n tur'o'n pli mal'nov'a'n kaj pli alt'a'n. Sinjor'o Pupardo imit'is la kobold'o'j'n. Li for'las'is si'a'n paroĥ'o'n, por for'kur'i de Turnjupino, kun kiu decid'e li ne vol'is edz'iĝ'i.

Ĉiu'tag'e kiam sun'iĝ'is, Sunetino aper'is sur or'a radi'o en la ĉambr'o de l’ jun'ul'o. Ŝi'n vest'is riĉ'a'j orient'a'j teks'aĵ'o'j. Ŝi'a kol'o kaj ŝi'a'j ambr'o'kolor'a'j brak'o'j est'is ŝarĝ'it'a'j de safir'o'j, de ruben'o'j, de smerald'o'j; dum ŝi'a'j'n har'o'j'n ornam'is or'a'j sun'et'o'j. La jun'ul'in'o rid'et'is al la mal'san'ul'o per enigm'a mien'o, sed neniam parol'is kun li. Por li'n amuz'i, ŝi kant'is balad'o'j'n laŭ strang'a ritm'o, dum akompan'is ŝi'a'j'n melodi'o'j'n la krak'et'ad'o de ŝi'a'j brak'ring'o'j. Kelk'a'foj'e ŝi danc'is antaŭ la jun'ul'o, kvazaŭ ŝi est'us pastr'in'o de sankt'a'j orient'a'j mister'aĵ'o'j. Jen ŝi antaŭ'e'n'ir'is mal'rapid'e, lud'ant'e kun si'a'j silk'a'j skarp'o'j; jen ŝi si'n balanc'is kun serpent'a'j ond'o'lini'o'j; jen ŝi imit'is per si'a'j brak'o'j la flug'ad'o'n de l’ kolomb'o. Johano ne lac'iĝ'is admir'ant'e Sunetinon kaj ŝi'a'n mal'rapid'a'n sed sen'paŭz'a'n danc'ad'o'n. Li dir'is:

Sed kiam la sun'o sub'ir'is al horizont'o, neces'e est'is, ke Sunetino el'ir'u kun ĝi en la okcident'a glor'aĵ'o: tiam la mal'san'ul'o mal'gaj'iĝ'is.

Estelo, dek'kvin'jar'a jun'ul'in'o, kuz'in'o de Johano, kelk'a'foj'e help'is al li kiel fleg'ist'in'o, kiam for'est'is Turnjupino. Tiam ŝi dir'is al la jun'ul'o:

Kvankam oni est'is en somer'o, tamen okaz'is seri'o da pluv'a'j kaj mal'bon'veter'a'j tag'o'j. Johanon, kiu de du semajn'o'j ne vid'is la sun'o'n, ek'okup'is mal'trankvil'ig'a melankoli'o. Van'e Estelo li'n ĉirkaŭ'is per plej am'plen'a'j zorg'ad'o'j, dir'ant'e:

—Ĉu mi sci'as? Ŝi est'as est'aĵ'o lum'a, fantazi'a, fe'in'a, mister'a, kiu'n mi ador'as. Rigard'u tiu'n pal'a'n sun'radi'o'n; jen est'as mi'a am'at'in'o. Ĉu vi ek'vid'as Sunetinon? Sed ŝajn'as al mi, ke ŝi far'as adiaŭ'a'j'n sign'o'j'n: kial do? Ho! mi mizer'a! mi parol'is!

La morgaŭ'a'n tag'o'n, Johano ripoz'is sur si'a'j kap'kusen'o'j, pal'eg'a. Lum'eg'a sun'o ebl'e ironi'e paf'is or'a'j'n sag'et'o'j'n al ĉiu'j angul'o'j de la ĉambr'o: sed Sunetino ne montr'iĝ'is plu. Estelo, por plezur'ig'i la mal'san'ul'o'n, dir'is:

—Ĉu vi dezir'as, ke mi ir'u al la mont'et'o de pav'o'j; ĉar ebl'e sur ĝi loĝ'as vi'a Sunetino. Mi klopod'os por ŝi'n al'konduk'i al vi.

La jun'ul'in'o ek'vojaĝ'is. Kiam ŝi trov'iĝ'is en la kamp'ar'o, ŝi'n ĉirkaŭ'is nebul'o el fring'o'j, silvi'o'j kaj kardel'o'j: la bird'o'j kant'is:

—Bon'a Estelo, ven'u kun ni por aŭskult'i la last'a'n romanc'o'n de ni'a majstr'o, la ital'a najtingal'o.

—Ni mal'help'os, ke vi antaŭ'e'n'ir'u, flug'et'ant'e ĉirkaŭ vi, se vi ne efektiv'ig'as ni'a'n dezir'o'n.

La vojaĝ'ant'in'o si'n gratul'is pro si'a artifik'o, kiam, mez'e de timian'o kaj de ali'a'j parfum'a'j herb'o'j, ŝi ek'vid'is, al ŝi al'kur'ant'a'j'n sur si'a'j mal'antaŭ'a'j krur'o'j, cent'o'j'n da kunikl'o'j.

—Ni vi'n salut'as, jun'ul'in'o,—ili dir'is.—Ni al vi prezent'as Johaneton Kunikl'o'n, ni'a'n reĝ'o'n.

La vojaĝ'ant'in'o ek'vid'is mal'grand'a'n blank'a'n best'o'n, sid'ant'a'n sur blu'a skatol'et'o tir'it'a de kvar'dek kunikl'id'o'j: per baston'et'o'j Johaneto frap'is sur du sonor'il'et'o'j'n. Li prezent'is al la fremd'ul'in'o si'a'j'n kompliment'o'j'n, kaj al'don'is:

—Vi est'os la plej bel'a ornam'aĵ'o de ni'a kort'eg'o; kaj ni konserv'os vi'n ĝis la fin'o de vi'a viv'o.

Tuj ĉiu'j kunikl'o'j for'kur'is, dum ili'n antaŭ'ir'is la reĝ'o, kiel dec'as.

La jun'ul'in'o daŭr'ig'is si'a'n ir'ad'o'n. Ŝi laŭ'ir'is mal'larĝ'a'n river'o'n, kiam ŝi rimark'is sur la bord'o fiŝ'o'j'n, kiu'j star'ad'is sur si'a'j vost'o'j, kaj danc'is rond'e si'n ten'ant'e per naĝ'il'o'j. Ili ĉirkaŭ'is la vojaĝ'ant'in'o'n, dir'ant'e:

Fin'e la jun'ul'in'o traf'is la mont'et'o'n defend'at'a'n de grand'eg'a'j pav'o'j, kiu'j por ornam'i si'a'j'n vost'o'j'n ŝtel'is sen'kompat'e la okul'o'j'n de mal'tim'ul'o'j al ili al'proksim'iĝ'ant'a'j.

Ili ag'is tia'manier'e pro re'venĝ'o, por pun'i la hom'ar'o'n. Ĉar iam unu el hom'o'j, nom'it'a Le'o'n, al ili promes'is, ke li ili'n instru'os pri la kant'art'o. Post'e li for'ir'is; sed ve! li neniam re'ven'is. La pav'o'j ĉiam atend'as li'n kaj ĉiam li'n vok'as, kri'ant'e laŭt'eg'e:

Tio'n sci'is Estelo: sed ŝi am'is Johanon, kaj ĉio'n risk'is por li'n plezur'ig'i. Pas'ant'e mez'e de pav'o'j, la vojaĝ'ant'in'o ŝajn'ig'is blind'ec'o'n; kaj kun ferm'it'a'j okul'o'j, palp'ant'e per la man'o, ŝi supr'e'n'ramp'is la mont'et'o'n. Ŝi mal'ferm'is la palpebr'o'j'n, nur kiam ŝi al'ven'is sur la supr'aĵ'o'n.

Sur ĝi grimac'ant'a'j simi'o'j rapid'is al la jun'ul'in'o. Feliĉ'e ŝi est'is al'port'int'a por si'a vesper'manĝ'et'o korb'o'n plen'a'n de pom'o'j. Ŝi ĵet'is la frukt'o'j'n, kiu'j rul'iĝ'is sur la dekliv'o de la mont'et'o. Tuj la frand'em'a'j simi'o'j ŝi'n for'las'is por rapid'i al la rul'iĝ'ant'a'j pom'o'j.

Ĝis la vesper'o, Estelo serĉ'is sur la mont'et'o la loĝ'ej'o'n de Sunetino, ĉe'est'is ĉe la sub'ir'ad'o de l’ sun'o, kapt'is kelk'a'j'n sun'a'j'n radi'o'j'n, kaj, ili'n kaŝ'int'e en si'a'n antaŭ'tuk'o'n, ili'n re'al'port'is al si'a kuz'o. Bedaŭr'ind'e inter ĉi tiu'j radi'o'j ne trov'iĝ'is Sunetino.

La jun'ul'in'o mal'supr'e'n'ir'is la ŝtup'ar'o'n kaj en'ir'is en la loĝ'ej'o'n de fraŭl'in'o Pimpernelo, pet'ont'e de ŝi konsil'o'n.

Fraŭl'in'o Pimpernelo est'is mal'jun'a fraŭl'in'o, afabl'a, mal'grand'a, ĉarm'ant'a: ŝi port'is ĉiam bel'et'a'j'n kuf'o'j'n blank'a'j'n kaj roz'a'j'n, kaj ŝi'n vest'is kutim'e negliĝ'a'j blŭĉielkoloraj vest'o'j. Ĉe ŝi oni flar'is mal'preciz'a'n sed penetr'ant'a'n parfum'o'n de bergamot'o. Fraŭl'in'o Pimpernelo mult'e am'is Estelon. Vid'int'e la ĉagren'o'n de si'a amik'in'et'o, ŝi dir'is:

—Tiu'vesper'e mi don'os al vi botel'et'o'n da likvor'o el nigr'a'j rib'o'j, ĉar ĝi est'as likvor'o por mal'jun'a'j fraŭl'in'o'j. Vi ĝi'n port'os ĉe l’ pied'o de la Sankt'a-Mart'in'a sonor'il'ej'o; kaj apud la preĝ'ej'o vi kant'os tiu'n mal'nov'a'n ari'o'n!

Ĉar la kobold'o'j tre ŝat'as tiu'n romanc'o'n, ili al'ven'os; kaj vi parol'os al ili pri Johano.

Nokt'o'n ven'int'a'n, Estelo akurat'e obe'is la konsil'o'j'n de fraŭl'in'o Pimpernelo. La morgaŭ'a'n tag'o'n, la mal'jun'ul'in'o demand'is:

—Ho! kia'j frand'em'ul'o'j! Tiu'n vesper'o'n, vi port'os al ili tri maiz'a'j'n kuk'et'o'j'n; sed ne forges'u ili'n demand'i.

La post'a'n tag'o'n, je la maten'o la mal'jun'a fraŭl'in'o, tuj kiam ŝi ek'vid'is si'a'n amik'in'et'o'n, demand'is:

—La kobold'o'j cert'ig'is, ke la likvor'o est'is bon'eg'a, kaj la kuk'o'j tre art'e bak'it'a'j.

—Je Di'o! mi kred'as, ke ili mok'as ni'n. Tiu'n nokt'o'n, vi dir'os al ili: «Jen est'as sak'et'o da oranĝ'flor'a'j bombon'o'j, far'it'a'j de fraŭl'in'o Pimpernelo. Tio signif'as, ke ili est'as tut'e bon'gust'a'j. Nu, vi gust'um'os ili'n, nur kiam vi est'os dir'int'a tio'n, kio'n oni dev'as far'i por re'don'i feliĉ'o'n al mi'a kuz'o.»

La artifik'o sukces'is. Apud Sankt'a-Mart'in'o, Estelo ek'vid'is flor'foli'et'ar'o'n pluv'ant'a'n sur ŝi tiel amas'e, ke baldaŭ ŝi est'is tut'e kovr'it'a de flor'er'o'j, kvazaŭ ili est'us neĝ'er'o'j, dum la kobold'o'j per klar'a'j voĉ'o'j ek'kri'is:

—Cig! cag! cog! kolekt'u la roz'a'j'n foli'o'j'n; zorg'u, ke unu el ili ne mank'u: kaj post'e iu ili'n ĵet'os en la ĉambr'o'n de Johano. Li re'san'iĝ'os, forges'os Sunetinon kaj vi'n am'os ĝis si'a mort'o.

En la tag'o en kiu Johano edz'iĝ'is kun si'a kuz'in'o, tri grand'a'j kest'o'j est'is al'port'it'a'j en la ĉambr'o'n de Estelo. La unu'a est'is blank'a; la du'a, flav'a; la tri'a, roz'a kaj blu'a.

La jun'a edz'in'o tre mir'ig'it'a romp'is unu el si'a'j ung'o'j, vol'ant'e tro rapid'e mal'ferm'i la blank'a'n kest'o'n, por rigard'i ĝi'a'n en'hav'o'n. En ĝi trov'iĝ'is or'a'j mon'er'o'j, arĝent'a teler'ar'o, amas'o'j da juvel'o'j.

Fund'e de la kest'o, Estelo ek'vid'is mal'grand'a'n vizit'kart'o'n, sur kiu leg'iĝ'is: «La kobold'o'j.» Je la vesper'o, la jun'a vir'in'o ir'is al la preĝ'ej'o por ili'n dank'i; kaj ŝi ne forges'is al'port'i al ili frand'aĵ'o'j'n.

La jun'a'j ge'edz'o'j viv'is mez'e de princ'a luks'o. Oni cit'is la bel'ec'o'n de ili'a'j palac'o'j, la mult'o'n de ili'a'j vetur'il'ar'o'j, la bel'a'n si'n'ten'ad'o'n de ili'a ar'o da lake'o'j. Johano kaj Estelo part'o'pren'is en ĉiu'j bon'societ'a'j kun'ven'o'j: kermes'o'j, ĉeval'kur'ad'o'j, bal'o'j, laŭntenis'o'j, k.t.p. Sed kvankam la mond'a'j plezur'o'j ŝi'n for'port'is en si'a'j turn'iĝ'o'j, la jun'a edz'in'o ne forges'is la flav'a'n kest'o'n, kaj ŝi atend'is sen'pacienc'e la fin'o'n de la jar'o.

—Ĉar al'ven'is la moment'o, en kiu ni dev'as mal'ferm'i la mister'a'n skatol'eg'o'n, mi dezir'as, ke oni solen'ig'u la surpriz'o'n.

Ŝi port'ig'is la kest'o'n en la grand'a'n salon'o'n, kaj ĝi'n met'ig'is sur estrad'o'n drapir'it'a'n de ruben'kolor'a velur'aĵ'o. Ĝi'n flor'o'j ĉirkaŭ'is, kaj ĉiu'j kandel'o'j est'is ek'brul'ig'it'a'j, kiel oni far'as por la tag'o'j de grand'ceremoni'a'j vizit'akcept'o'j.

La jun'a'j ge'edz'o'j sent'is grav'a'n kor'tuŝ'o'n, sub'lev'ant'e la kovr'il'o'n de la grand'a kest'o. Sed tuj Estelo mal'antaŭ'e'n paŝ'is:

La person'o dorm'ant'a vek'iĝ'is, si'n lev'is, rid'et'is, krak'et'ig'is si'a'j'n brak'ring'o'j'n, aranĝ'is koket'e si'a'j'n riĉ'a'j'n vest'aĵ'o'j'n, kaj komenc'is sankt'a'n danc'ad'o'n.

La aper'aĵ'o kant'is fremd'a'n balad'o'n kaj oft'e inter'romp'is si'a'j'n strang'a'j'n danc'paŝ'o'j'n por far'i sign'o'j'n al la jun'ul'o. Tiu'j sign'o'j signif'is:

Ĉar Estelo tro sufer'is, vid'int'e Sunetinon, kiu al ŝi re'memor'ig'is long'a'n dolor'plen'a'n est'int'ec'o'n, ŝi mal'san'iĝ'is; kaj je la vesper'o fraŭl'in'o Pimpernelo ven'is ŝi'n vizit'i.

—Kiu est'is tiel kruel'a, ke li send'is al mi tiu'n aper'aĵ'o'n?—ĝem'ad'is Estelo sufok'iĝ'ant'e.

—Ne ili'n kulp'ig'u, mi'a kar'a infan'in'o. Ili vol'is pruv'i al vi, ke nun vi'n sol'a'n am'as Johano.

Dank’ al la fleg'o'j kaj am'montr'o'j, kiu'j ŝi'n dorlot'is, la jun'a vir'in'o rapid'e re'san'iĝ'is. Unu jar'o flu'is ankoraŭ sen tro da ted'aĵ'o'j. Iu'n vesper'o'n, fraŭl'in'o Pimpernelo dir'is al si'a amik'in'et'o:

—Ver'e? Sed nun tiu'j mister'a'j pak'aĵ'o'j mi'n trem'ig'as. Pli'e ŝajn'as al mi, ke, el'ir'ant'e el la skatol'eg'o, aŭd'iĝ'as strang'a'j kri'ad'o'j.

—Est'u prudent'a. Lund'o'n proksim'a'n, ni kun'ven'os ĉi tie'n: vi'a edz'o, vi kaj mi mem; kaj ni klar'ig'os tiu'n mister'o'n.

Estelo mal'gras'iĝ'is, pal'iĝ'is, pri'pens'ant'e al la tag'o difin'it'a de fraŭl'in'o Pimpernelo. Fin'e al'ven'is tiu tiel tim'it'a post'tag'mez'o.

La tri ge'amik'o'j trink'is ĉampan'o'n por si'n kuraĝ'ig'i; kaj procesi'e ili en'ir'is en la sen'mebl'a'n ĉambr'o'n, en kiu est'is apart'ig'it'a la kest'o.

Johano de'met'is la unu'a'j'n tabul'o'j'n, kaj vid'is tiu'n sur'skrib'aĵ'o'n: «Skatol'et'o por juvel'o'j.»

La jun'ul'o rapid'e el'pak'is por rigard'ad'i la juvel'o'j'n, sed li trov'is dek-du infan'et'o'j'n, ses knab'in'et'o'j'n, kaj ses knab'et'o'j'n, kiu'j port'is ĉirkaŭ kol'o plat'aĵ'o'n el arĝent'o: sur ĉiu plat'aĵ'o est'is skrib'it'a la nom'o de ĉiu apart'a infan'o.

Kelk'a'j et'ul'o'j rid'et'is; ali'a'j send'is kis'et'o'j'n; sed la pli'mult'o ĥor'e plor'ad'is.

—Jen est'as klar'ig'it'a la kaŭz'o de tiu'j strang'a'j bru'o'j el'ir'ant'a'j el la skatol'o,—dir'is Johano.

—Mi vet'as, ke tiu'j bub'o'j est'as donac'o de kobold'o'j. Mi vol'as ili'n demand'i.

—Afer'o'j tiel strang'a'j okaz'as ĉi tie, ke tio ne est'us mir'ind'a, se tiu'j et'ul'o'j parol'us.

Tiam la plej roz'a, la plej vang'o'rond'a el la infan'et'o'j bon'vol'is for'las'i la plezur'o'n, kiu'n ĝi sent'is suĉ'ant'e si'a'n poleks'o'n, kaj respond'is per infan'a balbut'ad'o:

Oni dev'is mult'e klopod'i por trov'i tuj dek-du vest'ar'o'j'n, dek-du lul'il'o'j'n, dek-du nutr'ist'in'o'j'n. Estelo sent'is neniu'n lac'iĝ'o'n pro tiu'j mult'a'j zorg'ad'o'j, tiel'e ŝi sent'is si'n feliĉ'a, en mez'o de si'a'j infan'et'o'j. Ŝi ili'n kis'ad'is ĉiu'minut'e, ili'n nom'ant'e: «Mi'a'j juvel'o'j»; kaj mal'laŭt'e ŝi murmur'et'is:

—Viv'u kobold'o'j. Est'us dezir'ind'e, ke ĉiu urb'o hav'u sonor'il'ej'o'n loĝ'it'a'n de kobold'o'j.

Sur krut'a ŝton'eg'o, ĉe la supr'o de alt'a mont'et'o fier'e star'as la kastel'o de Graf'o Altmejer’ kun si'a'j dik'eg'a'j mur'o'j kaj grand'a'j tur'o'j, kiu'j ŝajn'as kun'miks'iĝ'i kun la nub'o'j. Ĝi majest'e super'as la ĉirkaŭ'a'j'n mont'et'o'j'n, kaj tra ĝi'a'j fenestr'o'j oni ĝu'as ver'e mir'ind'a'n vid'aĵ'o'n. La mont'et'o'j est'as ĉiu'j kovr'it'a'j de cent'jar'a'j arb'o'j, fag'o'j, abi'o'j nigr'e verd'a'j, betul'o'j, kies trunk'o'j kvazaŭ per kalk'o blank'ig'it'a'j kontrast'as kun la ali'a'j mal'hel'a'j trunk'o'j. Profund'a val'o kuŝ'as ĉe la pied'o de la orient'a flank'o de la mont'o, sur kiu star'as la kastel'o, kaj fund'e de ĝi, flu'as bel'a river'o ombr'it'a de salik'o'j kun arĝent'a'j foli'o'j, kaj aln'o'j. Tiu ĉi river'o, kiu serpent'e flu'as tra la ĉirkaŭ'a'j val'o'j subit'e mal'aper'as en la ter'o'n, ne mal'proksim'e de la kastel'o. Tie est'as kav'aĵ'o, en kiu'n fal'as la akv'o'j je kaskad'o kun bru'o tiom pli fort'a, ke ĝi est'as pli'grand'ig'it'a de la form'o de la kavern'o, kiu, laŭ la dir'o de la en'land'an'o'j est'as sen'fund'a. Ja, neni'e ĉe la ĉirkaŭ'aĵ'o, oni vid'as tiu'n river'o'n re'aper'i.

Tiu ĉi kaskad'o hav'as mal'bon'a'n reputaci'o'n, kaj oni rakont'as pri ĝi strang'a'j'n histori'o'j'n. Unu el ili dir'as, ke iam la diabl'o persekut'at'a de ĉef'anĝel'o Sankt'a Mikael'o, kaj ating'ot'a de li, si'n ĵet'is en la river'o'n, kiu tuj en'abism'iĝ'is en la ter'o'n, kun'e kun li. La mal'jun'ul'in'o'j rakont'as, ke dum kelk'a'j mal'lum'a'j nokt'o'j, oni aŭd'as la diabl'o'n, kiu kri'as kaj danc'as, solen'ant'e la sabat'fest'o'n kun mal'jun'a'j sorĉ'ist'in'o'j. Ili cert'ig'as, ke ili vid'is kapr'o'vir'o'n kun okul'o'j flam'ant'a'j, apud la faŭk'o de la kaskad'o, ke li atend'as la sorĉ'ist'in'o'j'n, kiu'j al'ven'as unu post la ali'a, rajd'ant'e sur bala'il'o'j; kiam la last'a en'ir'is en la kav'aĵ'o'n, si'a'vic'e la kapr'o'vir'o mal'aper'is.

Est'as fakt'o, ke oni aŭd'as oft'e en la kavern'o de la kaskad'o strang'a'j'n bru'o'j'n, kiu'j neniel simil'as tiu'j'n de akv'o'fal'o. Kelk'a'j kamp'ar'an'o'j cert'ig'as kaj ĵur'as, ke, de mal'proksim'e, ili ek'vid'is lum'o'n, kiu lum'ig'as la akv'o'j'n ĉe ĝi'a faŭk'o. Sed tre kred'ebl'e, la imag'o de la loĝ'ant'a'j ali'form'ig'is la ombr'o'n de ia lup'o, en kapr'o'vir'o'n, kaj la strang'a'j'n bru'o'j'n, en kri'o'j'n de demon'o'j lum'ig'it'a'j de la infer'a fajr'o.

Ali'a legend'o dir'as, ke unu el la antaŭ'a'j posed'ant'o'j de la kastel'o vend'is si'a'n anim'o'n al la diabl'o, kaj ke kiam okaz'is por la kastel'mastr'o la moment'o el'pag'i si'a'n ŝuld'o'n, li for'kur'is por evit'i la diabl'o'n, kiu persekut'is li'n ĝis la supr'o de la nord-okcident'a tur'o, de kie li si'n ĵet'is en la river'o'n. Tiam la diabl'o por ating'i si'a'n ŝuld'ant'o'n, salt'is si'a'vic'e post li kaj ek'kapt'is li'n ĝust'e en la moment'o, kiam li fal'is en la river'o'n, kiu subit'e mal'ferm'iĝ'is kaj sam'temp'e mal'aper'is en la ter'o'n, far'ant'e profund'eg'a'n kav'aĵ'o'n kaj form'ant'e bru'eg'a'n kaskad'o'n.

Tiu ĉi akv'o'fal'o est'is ĉiu'flank'e ombr'it'a de arb'o'j kaj arb'et'aĵ'o'j, kiu'j form'is zon'o'n al la kav'aĵ'o, escept'e ĉe la part'o, kie la river'o mal'aper'as. Tie graf'o Altmejer star'ig'is palis'ar'o'n el arb'o'trunk'o'j en'ig'it'a'j en la ter'o'n ĉe la fund'o de la akv'o, por mal'ebl'ig'i, ke la boat'o'j aŭ la best'o'j, okaz'e fal'int'a'j en la river'o'n, est'u en'glut'it'a'j en la profund'eg'aĵ'o'n.

Tiu'j arb'et'aĵ'o'j est'is la komenc'o de la arb'ar'o, kiu dis'vast'iĝ'is sur la najbar'a'j mont'et'o'j, en ĝi est'as kelk'a'j voj'et'o'j far'it'a'j de hom'a man'o, sed preskaŭ ĉiu'j est'as far'it'a'j de la sovaĝ'a'j best'o'j, kiu'j ven'as trink'i al la river'o, kaj mult'e'nombr'a'j est'is tiu'j best'o'j en la bien'o de la graf'o. La ĉas'o'ŝtel'ist'o'j est'is sever'e pun'it'a'j, ĉar, kiam ili est'is surpriz'it'a'j por la du'a foj'o, ili est'is tuj pend'ig'it'a'j sen ia juĝ'o. Tial sinjor'o Altmejer hav'is mult'a'j'n ĉas'gard'ist'o'j'n, kies ĉef'o est'is Hans Delmer. Tiu ĉi ĉef'gard'ist'o est'is bon'a, afabl'a kaj serv'em'a; oft'e li pardon'is ĉas'o'ŝtel'ist'o'j'n, cert'ig'ant'e ili'n, ke li pend'ig'os ili'n la unu'a'n foj'o'n, kiam li ek'vid'os ili'n, sed neniam li plen'um'is si'a'n promes'o'n.

Jam de long'e Hans Delmer est'is vidv'a, li viv'is kun si'a fil'in'o Edith en bel'et'a kaj komfort'a dom'et'o, kuŝ'ant'a mez'e de mal'dens'ej'o ĉirkaŭ'it'a de alt'a kaj fortik'a palis'ar'o, por ke la sovaĝ'a'j best'o'j ne pov'u en'ir'i la ĝarden'o'n, kiu ĉirkaŭ'as la dom'o'n. En tiu ĉi ĝarden'o, dum si'a'j liber'temp'o'j, Hans Delmer kultur'ig'is legom'o'j'n, frukt'arb'o'j'n; li'a fil'in'o Edith zorg'is pri la flor'o'j.

Edith est'is bel'a jun'ul'in'o du'dek'jar'a, blond'a kiel spik'o'j; ŝi'a'j grand'a'j okul'o'j est'is lum'e blu'a'j kaj dolĉ'a'j, kiel tiu'j de gazel'o. Ŝi est'is alt'kresk'a kaj graci'a. Ŝi zorg'is pri la mastr'um'ad'o, kaj ĉio est'is pur'a kaj bril'eg'a en la dom'o. Jam mult'a'j jun'ul'o'j est'is pet'int'a'j ŝi'a'n man'o'n, sed ĉiam ŝi est'is rifuz'int'a, dir'ant'e, ke ŝi ne vol'as edz'in'iĝ'i, ke ceter'e ŝi vol'as rest'i liber'a kaj neniam for'las'i si'a'n am'at'a'n patr'o'n.

Kiam ŝi tio'n dir'as, la vizaĝ'o de Hans montr'as strang'a'n emoci'o'n rapid'e kaŝ'it'a'n.

Graf'o Altmejer, kiel li'a ĉef'gard'ist'o, est'is ankaŭ vidv'a. Jam antaŭ dek jar'o'j li est'is perd'int'a si'a'n am'at'a'n edz'in'o'n. Li loĝ'is en la kastel'o kun si'a'j du fil'o'j Henrik'o kaj Frederik'o; est'is grand'a kontrast'o inter la du frat'o'j.

Henrik'o, kiel li'a patr'in'o, est'is blond'har'a, li est'is alt'kresk'a, graci'a, kun ĉarm'a vizaĝ'o, li pasi'e am'is si'a'n patr'o'n kaj oft'e plor'is si'a'n bedaŭr'eg'at'a'n patr'in'o'n. Li ŝat'is la stud'ad'o'n, la promen'ad'o'j'n en la arb'ar'o, li est'is afabl'a kaj ĝentil'a kontraŭ ĉiu'j, li volont'e parol'is kun si'a'j serv'ist'o'j, kun la kamp'ar'an'o'j kaj la labor'ist'o'j; kaj li est'is ĉiam pret'a por far'i serv'o'n al iu ajn, kiu bezon'is ĝi'n. Tial ĉiu'j am'is li'n kaj ĵet'us si'n en la fajr'o'n por li.

Frederik'o kontraŭ'e est'is nigr'har'a, mal'bel'a, mal'alt'kresk'a, fier'a, mal'humil'eg'a, mal'ĝentil'a kontraŭ ĉiu'j; li kruel'e bat'is la serv'ist'o'j'n pro la plej mal'grav'a kulp'o, neniam li parol'is kun iu kamp'ar'an'o aŭ labor'ist'o. En la tut'a region'o li est'is mal'am'eg'at'a de ĉiu'j, sed oni tre tim'is li'n, ĉar li est'is kruel'a kaj venĝ'em'a. Apenaŭ li sci'is leg'i kaj skrib'i, ĉar neniam li vol'is stud'i, dir'ant'e, ke tio taŭg'as nur por la mal'nobel'o'j. Li viv'is plej oft'e en la diboĉ'o kun sen'taŭg'ul'o'j simil'a'j al li kaj kun mal'ĉast'ul'in'o'j.

En tia'j kondiĉ'o'j oni pov'as pens'i, ke Frederik'o est'is mal'mult'e ŝat'at'a de si'a patr'o kaj de si'a frat'o. Graf'o Altmejer oft'e riproĉ'is li'n pro li'a viv'manier'o, sed tiu mal'bon'a fil'o ne vol'is i'o'n aŭd'i, kaj li turn'is la dors'o'n al si'a patr'o blasfem'ant'e. Si'a'flank'e Frederik'o des pli mal'am'is si'a'n frat'o'n, ke tiu ĉi est'is bel'a, kaj ke, kiel unu'a nask'it'o, li est'is la sol'a hered'ont'o do la bien'o'j de Graf'o Altmejer. Tio furioz'ig'is li'n, kaj li oft'e rigard'is sovaĝ'e Henrik'o'n. Ĉe tiu'j moment'o'j mort'ig'a'j ide'o'j tra'ir'is li'a'n cerb'o'n.

Graf'o Altmejer iam tre ŝat'is la ĉas'ad'o'n, sed nun li mal'oft'e ĝu'is tiu'n plezur'o'n, kaj nur kiam la podagr'o ne dev'ig'is li'n rest'i sur la lit'o aŭ en la ĉambr'o. Li tre ŝat'is inter'parol'ad'i kun si'a ĉef'gard'ist'o, kiu li'n estim'is tre'eg'e pro li'a kon'at'a honest'ec'o; oft'e li vizit'is li'n en li'a dom'o, ili inter'parol'is pri antaŭ'a'j glor'a'j ĉas'ad'o'j. Dum'e Edith etend'is sur la tabl'o'n tuk'o'n blank'a'n kiel neĝ'o, kaj serv'is kelk'a'j'n manĝ'aĵ'o'j'n kaj bier'o'n ŝaŭm'ant'a'n. Li volont'e akcept'is, sed kondiĉ'e ke Hans kaj li'a fil'in'o manĝ'u kun'e kun li. Hans am'eg'is si'a'n mastr'o'n, kaj ofer'us si'a'n viv'o'n por li.

—Nu!—li oft'e dir'is rid'et'ant'e,—nu! Edith, kiam do vi edz'in'iĝ'os? Vi ne vol'as rest'i fraŭl'in'o, mi supoz'as? Mi est'os la bapt'o'patr'o de vi'a unu'a fil'o.

Henrik'o oft'e ven'is al la ĉef'gard'ist'o; li hav'is grand'a'n amik'ec'o'n por Edith, kiu'n li trov'is bel'a kaj dolĉ'a kiel anĝel'in'o. Ili oft'e renkont'is unu la ali'a'n en la arb'ar'o apud la salt'o de la Diabl'o, kiu est'is proksim'a de la loĝ'ej'o de Hans Delmer. Ili ambaŭ long'e inter'parol'ad'is, kaj ne'difin'ebl'a sent'o de mal'gaj'ec'o ek'kapt'is ili'a'j'n kor'o'j'n, kiam ili est'is dev'ig'it'a'j dis'ir'i.

Jam de kelk'a temp'o Henrik'o far'iĝ'is pens'em'a, mal'parol'em'a; li ŝajn'is ĉiam en'profund'ig'it'a en ia rev'ad'o, kelk'a'foj'e li'a patr'o demand'is li'n pri tio:

—Mi'a kar'a Henrik'o, kio'n vi do hav'as? Vi'a karakter'o tut'e ŝanĝ'iĝ'is, ĉu vi est'as mal'san'a? Vi ordinar'e tiel komunik'em'a, nun silent'as tut'a'j'n tag'o'j'n, kaj oft'e okaz'as, ke oni est'as dev'ig'it'a demand'i vi'n kelk'a'j'n foj'o'j'n, por ricev'i respond'o'n de vi.

—Ho! kar'a patr'o mi'a, mi ne ŝanĝ'iĝ'is, mi est'as kiel kutim'e, kaj mi ne est'as mal'san'a.

Sed la graf'o ne est'is blind'a, kaj li pens'is, ke kaŝ'at'a am'o turment'as la kor'o'n de Henrik'o.

—Vi bon'e far'us edz'iĝ'ant'e, mi'a fil'o, la viv'o ne est'as gaj'a por jun'ul'o en tiu grand'a kastel'o kun vi'a mal'jun'a patr'o. Mi pens'as, ke vi'a kuz'in'o Ludovik'in'o Arnheim tre konven'as por vi.

—Ne parol'u pri edz'iĝ'o, mi'a patr'o, mi pet'eg'as vi'n, mi ne vol'as edz'iĝ'i, ceter'e mi ne am'as mi'a'n kuz'in'o'n.

—Sed, mi'a fil'o,—dir'is la graf'o,—ebl'e vi am'as ali'a'n fraŭl'in'o'n, tio'n konfes'u al mi, kaj, se ŝi plaĉ'as al mi, mi tuj konsent'os pri vi'a edz'iĝ'o.

—Mi am'as neni'a'n fraŭl'in'o'n,—respond'is Henrik'o,—mi tio'n ĵur'as al vi.

Jam de kelk'a'j tag'o'j li sent'is en si i'o'n ne'esprim'ebl'a'n, li sent'is, ke en li'a kor'o io ŝanĝ'iĝ'is; li ordinar'e tiel gaj'a far'iĝ'is mal'gaj'a.

Las'int'e si'a'n patr'o'n, li el'ir'is el la kastel'o kaj ir'is promen'i en la arb'ar'o'n; li al'ven'is al la kaskad'o, apud kies rand'o li sid'iĝ'is pri'pens'ant'e. Post kelk'a'j minut'o'j bru'et'o de sen'pez'a'j paŝ'o'j sur la foli'o'j mort'int'a'j aŭd'iĝ'is. Henrik'o re'kon'is la paŝ'o'j'n de Edith. Subit'e en li'a brust'o, pli rapid'e bat'as li'a kor'o, la parol'o'j de li'a patr'o re'ven'as en li'a'n memor'o'n. Li kompren'as la kaŭz'o'n de si'a ŝanĝ'iĝ'o, li am'as Edith’on! Li ne pens'as, ke ŝi ne est'as nobel'a, ke ŝi est'as la fil'in'o de ĉef'gard'ist'o; li'a kor'o ne rezon'as, li am'as Edith’on! Kaj ĝis nun li ne pens'is pri tio. Jen do la kaŭz'o de la ĝoj'o, kiu'n li sent'is vid'ant'e ŝi'n! Li tuj lev'iĝ'is kaj al'ir'is renkont'e'n al ŝi, li prem'is ŝi'a'j'n man'o'j'n dir'ant'e:

Tio'n dir'ant'e li'a'j okul'o'j bril'is, kaj li'a vizaĝ'o montr'is ĝoj'eg'a'n esprim'o'n.

—Kiel mi ankaŭ, sinjor'o Henrik'o,—dir'is Edith ruĝ'iĝ'ant'e, ĉar ŝi est'is ek'vid'int'a la pasi'a'n rigard'o'n de la jun'ul'o.

—Ho, ne tio'n dir'u, sinjor'o Henrik'o! Kio'n dir'us vi'a patr'o. Vi sci'as, ke vi ne pov'as edz'iĝ'i je mi, kaj vi ne vol'as mal'honor'ig'i mi'n kaj mi'a'n bon'a'n patr'o'n. Ni rest'u amik'o'j kiel antaŭ'e, kaj ebl'e vi renkont'os iu'n nobel'a'n fraŭl'in'o'n, je kiu vi pov'os edz'iĝ'i kaj est'i feliĉ'a.

—Ho! Silent'iĝ'u Edith! silent'iĝ'u, mi pet'eg'as vi'n, vi dis'ŝir'as mi'a'n kor'o'n, mi tio'n ĵur'as al vi tie ĉi, je la nom'o de mi'a kar'a patr'in'o mort'int'a, mi edz'iĝ'os nur je vi, aŭ mi mort'os pro ĉagren'o.

—Ne tio'n ĵur'u! amik'o mi'a, ne tio'n ĵur'u! Vi tre sci'as, ke neniam vi'a patr'o konsent'os pri tia edz'iĝ'o; cert'e vi ne forges'is, ke li'a famili'o, kiel ankaŭ li mem, for'pel'is vi'a'n onkl'o'n Rupert’on, tial ke li edz'iĝ'is je fraŭl'in'o ne'nobel'a, kaj ke ili neniam vol'is sen'kulp'ig'i kaj pardon'i tio'n, kio'n ili nom'as mis'alianc'o'n.

Henrik'o plor'is, ĉar li est'is cert'a, ke li'a patr'o neniam konsent'os pri tiu edz'iĝ'o.

Subit'e bru'a ek'rid'eg'o aŭd'iĝ'is, kaj Frederik'o montr'iĝ'is al li'a'j mir'eg'it'a'j okul'o'j:

—Nu! mi'a'j ge'amik'o'j, ne ĝen'u vi'n! la arb'ar'o est'as oportun'a por kaŝ'at'a'j kares'o'j!... ne ĝen'u vi'n!... Sed vi ne hav'as mal'bon'a'n gust'o'n, Henrik'o! ŝi est'as bel'a la fraŭl'in'o!

Ne'esprim'ebl'a sent'o de tim'o tra'ir'is la cerb'o'n de Henrik'o. Li hav'is ankoraŭ en la orel'o'j tiu'n demon'a'n rid'eg'o'n. Li tim'is ne por si mem, sed por si'a am'eg'at'a Edith, ĉar li ne dub'is, ke li'a frat'o, kies rigard'o'n avid'a'n al Edith li rimark'is, est'is kapabl'a plen'um'i krim'o'n.

—Sinjor'o Henrik'o,—dir'is la jun'ul'in'o,—pli bon'e est'us, se vi forges'us mi'n. Pens'u pri vi'a patr'o, kiu mal'ben'us vi'n.

Ŝi lev'iĝ'is kaj for'kur'is. Ŝi'a kor'o ankaŭ sufer'is, sed ŝi ne vol'is tio'n konfes'i, ĉar la am'o en'ir'is ŝi'a'n anim'o'n.

Ŝajn'is al Henrik'o, ke li'a kor'o ŝir'iĝ'as, grand'a pez'o prem'is li'a'n brust'o'n, sur kiu'n konvulsi'e kun'tir'iĝ'is li'a'j man'o'j.

—Kiom mi est'as mal'feliĉ'a!—li ek'kri'is,—prefer'e est'us mort'i, ol tiel kruel'e sufer'i!

Ĝi est'is ankoraŭ la voĉ'o de Frederik'o. Tiu'j mok'em'a'j parol'o'j re'konsci'ig'is li'n; li lev'iĝ'is, kaj, neni'o'n respond'int'e al si'a frat'o, li al'ir'is la kastel'o'n.

Li far'is la ebl'o'n por kaŝ'i al si'a patr'o la mort'ig'a'n ĉagren'o'n, kiu konsum'is li'n, sed li ne pov'is tromp'i si'a'n patr'o'n, kiu des pli mal'gaj'iĝ'is, ke li tut'e ne'sci'is la kaŭz'o'n de tia stat'o.

Ĉiu'tag'e Henrik'o al'ir'is al la kaskad'o, esperant'e, ke li trov'os Edith’on, sed ŝi ne ven'is; tamen li ven'is sid'iĝ'i en la lok'o, kie li'a plej am'at'a est'is sid'iĝ'int'a, por en'spir'i la aer'o'n, kiu'n ŝi est'is en'spir'int'a, por re'viv'i pens'e la feliĉ'a'j'n tag'o'j'n pas'ig'it'a'j'n... Tie li rest'is tut'a'j'n hor'o'j'n.

Ĉiu'tag'e ankaŭ Frederik'o spion'is li'n de mal'proksim'e, pli kaj pli li pens'is, ke est'as tre facil'e mal'aper'ig'i si'a'n frat'o'n sen la sci'o de iu. Tiam li far'iĝ'us la sol'a hered'ont'o de si'a patr'o, kiu post ne'long'e mort'us pro la perd'o de si'a plej am'at'a fil'o. Tiel li far'iĝ'us la sol'a mastr'o.

Do, iu'n tag'o'n, kiam li'a frat'o est'is kiel kutim'e sid'ant'a apud la faŭk'o de la kav'aĵ'o, Frederik'o pas'is mal'antaŭ li, tiel sen'bru'e, ke Henrik'o en'profund'ig'it'a en si'a rev'ad'o ne aŭd'is li'n. Tiam subit'e, obe'ant'e si'a'j'n krim'a'j'n intenc'o'j'n, li en'puŝ'is si'a'n frat'o'n en la kav'aĵ'o'n, kaj tio okaz'is tiel rapid'e, ke Henrik'o ne hav'is la temp'o'n ek'kri'i, kaj tuj mal'aper'is en la abism'o'n.

Sed Frederik'o ek'trem'is, ĉar li aŭd'is akr'a'n ek'kri'o'n.... Kiu do far'is ĝi'n?... Sed post kelk'a'j moment'o'j li trankvil'iĝ'is pens'ant'e: «Kio'n do mi tim'us? Neni'a hom'a est'aĵ'o vid'is mi'n, kaj sen'dub'e tiu akr'a'son'a ek'kri'o est'is tiu de ia garol'o for'flug'ant'a. Ceter'e neniam la profund'aĵ'o re'don'as si'a'n kapt'aĵ'o'n!»

Kviet'e li real'ir'is la kastel'o'n; li'a vizaĝ'o ne montr'is i'a'n sign'o'n de konscienc'riproĉ'o. Li'a brut'a anim'o ne est'is kapabl'a hav'i tia'spec'a'j'n sent'o'j'n.

Jam de long'e la hor'o de l’ vesper'manĝ'o est'is pas'int'a, kaj Henrik'o ne est'is re'ven'int'a al la kastel'o. Graf'o Altmejer est'is tre mal'trankvil'a kaj ne vol'is manĝ'i. «Kial do Henrik'o ne est'as tie ĉi, li pens'is, li, kiu est'as ĉiam tre akurat'a, kiu ĉiam sci'ig'as, kiam li for'est'os. Kio do pov'is okaz'i?» Dolor'a antaŭ'sent'o sufok'is li'n. Sed Frederik'o ne ŝajn'is tio'n ek'vid'i, li manĝ'is kiel kutim'e kaj trink'is ĝis ebri'iĝ'o.

—Ne mi ne vid'is li'n, sed li ne est'as perd'it'a, li re'trov'os la voj'o'n al la kastel'o. Ebl'e li am'ind'um'as iu'n paŝt'ist'in'o'n, kaj li forges'is la hor'o'n. Ceter'e mi ne est'as komisi'it'a gard'i li'n!

Tamen la voĉ'o de Frederik'o ne est'is sincer'a, kaj la graf'o sent'is, ke pli kaj pli grand'iĝ'as la antaŭ'sent'o pri krim'o. Li fiks'e rigard'is si'a'n fil'o'n, sed neni'o'n dir'is.

III

Graf'o Altmejer supr'e'n'ir'is en si'a'n ĉambr'o'n, kaj rifuz'int'e la serv'o'j'n de si'a serv'ist'o, li ŝlos'is la pord'o'n. Tiam li fal'is sur apog'seĝ'o'n kaj profund'e pri'pens'is. Li est'is konvink'it'a, ke Frederik'o mort'ig'is si'a'n frat'o'n, sed li ne hav'is i'a'n pruv'o'n. Mil konfuz'a'j ide'o'j kun'miks'iĝ'is en li'a cerb'o. Subit'e ŝajn'is al li, ke oni frap'et'as al pord'o; tiu bru'et'o de'ven'is de mal'antaŭ grand'a portret'o de unu el la pra'patr'o'j de famili'o Altmejer, kiu est'as fiks'it'a sur la mur'o. Li pens'is, ke mus'o grat'as inter la mur'o kaj la kadr'o, sed preskaŭ tuj li aŭd'is bru'o'n de risort'o, kiu mal'streĉ'iĝ'as, kaj sam'temp'e mal'laŭt'a'n voĉ'o'n, kiu dir'as:

Tiam, kiel pord'o, la kadr'o turn'iĝ'is, kaj Henrik'o aper'is al si'a mir'ig'it'a patr'o; li hav'is la montr'a'n fingr'o'n antaŭ la buŝ'o por pet'i, ke li'a patr'o ne ek'kri'u, kaj re'ferm'int'e la sekret'a'n pord'o'n, li ĵet'iĝ'is en la brak'o'j'n de si'a patr'o, kiu plor'is pro ĝoj'o.

—Nu! mi'a kar'a fil'o,—dir'is la graf'o,—kio do okaz'is al vi? Kial vi ne re'ven'is por vesper'manĝ'i? Kaj kial vi ven'as, kaŝ'ant'e vi'n, per sekret'a koridor'o, kiu'n mi ne kon'as?

—Mi'a patr'o,—respond'is Henrik'o,—simpl'a akcident'o okaz'is al mi: mi est'is ek'dorm'int'a apud la salt'o de la Diabl'o, kaj mov'iĝ'ant'e, mi fal'is en ĝi'n.

—Sed, kia'manier'e vi pov'is re'ven'i tie'n ĉi, kar'a infan'o? tiu mort'ig'a kaskad'o neniam re'don'as tio'n, kio'n ĝi en'glut'as, kaj kial vi ne re'ven'is al la kastel'o per la ordinar'a voj'o, anstataŭ uz'i voj'o'n kaŝ'it'a'n?

—Nu! mi'a patr'o, aŭskult'u mi'n, vi sci'as, ke mi leg'is ni'a'j'n arĥiv'o'j'n de la komenc'o ĝis la fin'o. Mi far'is en ili strang'a'j'n el'trov'o'j'n precip'e pri la kaskad'o, tial mi ek'sci'is, ke tiu kaskad'o, aŭ prefer'e ĝi'a kavern'o, komunik'iĝ'as kun vi'a kastel'o per sub'ter'a galeri'o, kiu fin'iĝ'as en kel'o, sub la nord-orient'a tur'o. En tiu kel'o komenc'iĝ'as ŝtup'ar'o, kiu al'konduk'as al ĉiu etaĝ'o, kaj ĉe ĉiu etaĝ'o est'as koridor'o, kiu tra'ir'as la dik'eg'a'j'n mur'o'j'n, kaj en tiu'j mur'o'j est'as mal'ferm'aĵ'et'o'j, tra kiu'j oni pov'as vid'i kaj aŭd'i tio'n, kio okaz'as en ĉiu ĉambr'o. Est'is tut'e ne'ebl'e, ke mi re'ven'us per ali'a voj'o, ĉar mi ne hav'is ŝtup'ar'et'o'n por el'ir'i el la kavern'o tra ĝi'a faŭk'o. Jen do kiel tio okaz'is: kiel mi jam dir'is al vi, mi est'is ek'dorm'int'a apud la faŭk'o de la kaskad'o; kiam mi fal'is en ĝi'n, mi neni'o'n tim'is. Ĉar mi sci'is, ke mi ne pere'os en ĝi. Re'ven'int'e al la supr'o de la akv'o, mi direkt'is mi'n al la rand'o de la kavern'o, kie est'as spec'o de natur'a trotuar'o, kiu konduk'as sub la kaskad'o, inter ĝi kaj la flank'o de la kavern'o. Tie trov'iĝ'as mal'ferm'aĵ'o, faŭk'o de sub'ter'a galeri'o, kiu konduk'as al vast'a ĉambr'o rond'a, kiu'n ni'a'j pra'patr'o'j uz'is por kun'ven'ig'i konspir'ant'o'j'n; tiu'j ĉi al'ven'is en ĝi'n per mov'ebl'a'j ŝtup'ar'et'o'j tra la mal'ferm'aĵ'o de la kavern'o kaj sam'e el'ir'is. En tiu ĉambr'o est'as la sekret'a pord'o de la koridor'o, kiu al'konduk'as al la kel'o sub la tur'o. Mi antaŭ'e ĉio'n tio'n esplor'is sufiĉ'e, por kon'i ĉiu'j'n detal'o'j'n, ceter'e mi met'is ĉe kelk'a'j lok'o'j lantern'o'j'n por uz'i ili'n ĉiu'foj'e, kiam mi bezon'is ili'n, kaj se kamp'ar'an'o'j cert'ig'as, ke ili vid'is lum'o'n ĉe la kaskad'o, ili ne erar'as, ĉar mi oft'e esplor'is la kav'aĵ'o'n lum'ig'ant'e ĝi'n per lantern'o. Tiel mi kon'is ĝi'a'n danĝer'a'n flank'o'n, la faŭk'o'n en kiu'n bru'eg'e mal'aper'as la akv'o'j. Mi ne pens'is, ke iam mi bezon'os kon'i ĉiu'j'n tiu'j'n detal'o'j'n, por sav'i mi'a'n viv'o'n, ĉar tiu, kiu fal'us en la profund'aĵ'o'n, ne kon'ant'e ili'n, est'us nepr'e en'glut'it'a en la terur'a'n abism'o'n, ĉar est'as ne'ebl'e el'ir'i el ĝi per la super'a part'o, krom per mov'ebl'a ŝtup'ar'et'o, tial ke ĝi hav'as la form'o'n de funel'o renvers'it'a.

Dum tiu rakont'o, profund'e pri'pens'is graf'o Altmejer. Subit'e li dir'is:—Ĉu vi vid'is vi'a'n frat'o'n dum la tag'o?

—Est'as strang'e! Li dir'is al mi, ke li ne vid'is vi'n.... Vi tromp'as mi'n Henrik'o, vi ne fal'is en la kaskad'o'n okaz'e, oni fal'ig'is vi'n, kaj mi tim'as, ke mi kon'as la krim'ul'o'n. Ĝi est'as vi'a frat'o!....

—Ne mensog'u, mi'a fil'o, sed konduk'u mi'n tra la sekret'a koridor'o al la ĉambr'o de Frederik'o.

Henrik'o turn'is la kadr'o'n, kaj pren'int'e lamp'o'n, li konduk'is si'a'n patr'o'n al la mal'ferm'aĵ'et'o, tra kiu oni pov'as aŭd'i kaj vid'i en la ĉambr'o'n.

La vizaĝ'o de graf'o Altmejer terur'e ŝanĝ'iĝ'is, li avid'e rigard'is, kaj li aŭd'is la voĉ'o'n de Frederik'o, kiu ebri'a danc'is en si'a ĉambr'o ripet'ant'e:

—Mi puŝ'is ci'n en la kav'aĵ'o'n, ci est'as mort'int'a Henrik'o! Ci ne re'ven'os plu! Ah! Ah! Ah!—kaj li rid'eg'is.—Nun mi est'as la sol'a hered'ont'o de la mal'jun'ul'o, kiu ne long'e viv'os! Ah! Ah! Ah! Kaj Edith, ci'a blond'ul'in'o est'os mi'a am'ant'in'o! Ah! Ah! Ah!

—Ho! la abomen'a krim'ul'o! kaj tiu sovaĝ'a best'o est'as el mi'a sang'o! Ho! mi pun'os vi'n Frederik'o! Kiu mort'ig'is, tiu est'os mort'ig'it'a, mi tio'n ĵur'as je la nom'o de Di'o!... Sed, mi'a fil'o, kio'n alud'is vi'a mal'ben'it'a frat'o parol'ant'e pri Edith, vi'a blond'ul'in'o.

—Mi'a patr'o kompat'u mi'n, mi hav'as i'o'n por konfes'i al vi, sed mi ne kuraĝ'as tio'n far'i.

—Silent'iĝ'u, kruel'a infan'o, vi do ankaŭ vol'as mi'a'n mort'o'n, neniam mi konsent'os pri mis'alianc'o, neniam! Ĉu vi forges'is vi'a'n onkl'o'n Rupert’on?...

Tiam per la koridor'o Henrik'o al'ir'is si'a'n ĉambr'o'n, sed li tiel sufer'is, ke li ne pov'is ek'dorm'i. La graf'o ankaŭ ne pov'is ferm'i la okul'o'j'n, tro da dolor'ig'a'j ide'o'j tra'ir'is li'a'n cerb'o'n!...

—Nu! mi'a patr'o, ĉu mi'a frat'o re'ven'is? demand'is Frederik'o al si'a patr'o kun mal'bon'a rigard'o.

—Mi ne kompren'as, kio'n vi vol'as dir'i,—respond'is Frederik'o balbut'ant'e.

Sed ĝust'e en tiu moment'o al'ven'is serv'ist'o, kiu dir'is al la graf'o, ke li'a ĉef'gard'ist'o hav'as i'o'n por dir'i al li konfidenci'e, kaj ke tre urĝ'as.

La graf'o al'ir'is si'a'n ĉambr'o'n, kie'n post ne'long'e al'ven'is la ĉef'gard'ist'o. Li kun'port'is en la man'o kest'et'o'n el ŝtal'o, kiu'n li de'met'is sur la tabl'o'n kaj leter'o'n sigel'it'a'n per vaks'o, kiu'n li prezent'is al la graf'o; sur ĝi'a kovert'o est'is skrib'it'e: «Por don'i al Graf'o Altmejer, kiam Edith est'os du'dek-unu'jar'a».

La graf'o sid'ig'is Hans’on Delmer’on, kaj mal'ferm'is la kovert'o'n. Dum li leg'is tiu'n leter'o'n, li'a vizaĝ'o grad'e montr'is grand'a'n emoci'o'n kaj sam'temp'e grand'a'n ĝoj'o'n; kaj li mal'laŭt'e dir'is:

—Ĉio est'as forges'it'a! Ĉio est'as pardon'it'a!—ek'kri'is graf'o Altmejer. Ni rapid'u por ir'i serĉ'i ni'a'n fil'in'o'n Hans! ĉar ŝi est'as ni'a fil'in'o al ni ambaŭ!

Kaj ili ne kur'is sed flug'is al la loĝ'ej'o de la ĉef'gard'ist'o. Kiam ili est'is proksim'e de ĝi, ili aŭd'is akr'a'son'a'j'n ek'kri'o'j'n, kaj ili re'kon'is la voĉ'o'n de Edith!

—Vi do vol'as mort'ig'i mi'n, kiel vi mort'ig'is vi'a'n frat'o'n! mi vid'is vi'n, mort'ig'ant'o!

Ili sam'temp'e puŝ'is la pord'o'n, kaj tiam ek'vid'is Frederik'o'n, kiu prem'ant'e la brak'o'j'n de Edith prov'is renvers'i ŝi'n, kiu kuraĝ'e defend'is si'n. Li'a vizaĝ'o montr'is brut'a'n kaj kruel'a'n esprim'o'n.

Aŭd'int'e la bru'o'n de la pord'o Frederik'o turn'is si'n, ek'vid'ant'e la graf'o'n kaj Hans’on kaj la terur'a'n esprim'o'n de li'a'j vizaĝ'o'j, li sent'is, ke li'a'j last'a'j moment'o'j al'ven'is. Sed antaŭ ol mort'i li vol'is mort'ig'i iu'n. Li el'pren'is pistol'o'n el si'a zon'o kaj direkt'is ĝi'n al la brust'o de Hans; sed la graf'o de'klin'ig'is la arm'il'o'n; la kugl'o ating'is la plafon'o'n. Li dir'is al Frederik'o:

—Vi ne est'as plu mi'a fil'o, mi mal'ben'as vi'n, se mi ne tim'us mal'honor'i mi'a'n famili'o'n, mi liver'us vi'n al la ekzekut'ist'o. Vi mort'ig'is vi'a'n frat'o'n, vi prov'is mort'ig'i Hans’on. Mi kondamn'as vi'n al mort'o. Mi don'as al vi kvin minut'o'j'n por rekomend'i vi'a'n mal'bel'a'n anim'o'n al Di'o.

Ĝust'e en tiu ĉi moment'o Henrik'o en'ir'is la ĉambr'o'n pal'a kiel mort'int'o, li est'is aŭd'int'a tra la mur'o la inter'parol'ad'o'n de si'a patr'o kun Hans. Li pov'os edz'iĝ'i je Edith! Li do al'ir'is la loĝ'ej'o'n de la ĉef'gard'ist'o. Ĉe la pord'o li aŭd'is la juĝ'o'n de si'a patr'o; malgraŭ ĉio, li vol'is pet'i, ke li'a patr'o pardon'u...

Sed Frederik'o, ek'vid'ant'e si'a'n frat'o'n, kiu'n li kred'is mort'int'a, pens'is, ke li vid'as li'a'n fantom'o'n kiu ven'as riproĉ'i li'n pri li'a krim'o, li subit'e frenez'iĝ'is, kaj al'tir'int'e ponard'o'n el ĝi'a ing'o li en'ig'is ĝi'n en si'a'n kor'o'n kaj fal'is mort'int'a.

Edith ĵet'is si'n en la brak'o'j'n de Hans. Ĉiu'j rest'is silent'a'j dum kelk'a'j minut'o'j, fin'e la voĉ'o de la graf'o aŭd'iĝ'is:

—Dank’ al Di'o, li dir'is, mi ne est'is dev'ig'it'a mort'ig'i mi'a'n infan'o'n. Vi Hans ĵet'os la korp'o'n de tiu krim'ul'o en la salt'o'n de la Diabl'o. Nur tiu lok'o konven'as por ĝi. Vi tio'n far'os, kiam nokt'iĝ'os. Nun ni ĉiu'j ir'u al la kastel'o; Edith pren'u mi'a'n brak'o'n, mi sub'ten'os vi'n; Hans ven'u kun ni, vi loĝ'os en mi'a kastel'o, ĉar mi detru'os tiu'n mal'ben'it'a'n loĝ'ej'o'n.

Mi ne pens'as, ke est'as neces'e rakont'i detal'e la fin'iĝ'o'n de tiu dram'o: la feliĉ'o anstataŭ'is la dolor'o'n. Hans neniam vol'is konserv'i la or'mon'er'o'j'n, kiu'j est'is don'it'a'j al li, kaj ili est'is dis'don'it'a'j al la mal'riĉ'ul'o'j.

Hans loĝ'is en la kastel'o kaj ne las'is si'a'n fil'in'o'n, kiel li nom'is Edith’on; li ne est'as plu ĉef'gard'ist'o, li est'as nun la amik'o de graf'o Altmejer, kaj ĉiam la am'eg'at'a patr'o de Edith.

Post tri monat'o'j okaz'is la edz'o'fest'o'j de Henrik'o kun Edith. Ĉiu'j est'is feliĉ'a'j en la kastel'o; kaj kiam la jun'a graf'in'o nask'is si'a'n unu'a'n fil'o'n, la graf'o dir'is al ŝi rid'et'ant'e:

—Nu! mi'a kar'eg'a fil'in'o, ĉu mi ne est'is dir'int'a al vi, ke mi est'os la bapt'o'patr'o de vi'a unu'a fil'o?

Tut'e jun'a, mi jam ŝat'eg'is ĉio'n, kio est'is, eĉ proksim'um'e, rond'a; ring'eg'o barel'a mi'n rav'is, kaj mi star'is ekstaz'e antaŭ rad'o.

Per tio vi kompren'as, ke, eĉ ne vid'int'e #bicikl'o'n, mi dev'is ŝat'eg'i tiu'n mir'ind'a'n il'o'n, kiu'n mi est'us el'pens'int'a, se iu ne est'us tio'n jam far'int'a, ve!

Kiam, infan'et'o, mi pov'is marŝ'i, al'ven'is al mi tut'e strang'a aventur'o, kiu pli mal'fru'e est'as al mi rakont'it'a de mi'a'j ge'patr'o'j.

Mi'a patr'o, kiu hav'is viv'a'n imag'o'n, ebl'e ĝi'n iom tro'grand'ig'is. (Mi dir'as tio'n, por ke vi ne kred'u mi'n mensog'ul'o.)

Iam do, vag'ant'a komerc'ist'o tra'ir'is mi'a'n vilaĝ'o'n, kaj kun ni'a patr'in'o mi ir'is li'n vid'i. Tre kontent'a vid'i la vetur'il'o'n, mi ĝi'n al'proksim'iĝ'is, plen'a je respekt'em'a tim'o, por atent'e observ'i la rad'o'j'n. Ĉarm'it'a de la vid'o de l’ komerc'aĵ'o'j kaj de l’ parol'ad'o kun najbar'in'o'j, mi'a patr'in'o tut'e forges'is mi'a'n ĉe'est'ad'o'n. Uz'ant'e mi'a'n liber'ec'o'n, mi kares'is la objekt'o'n de mi'a ador'ad'o kaj ĉirkaŭ'pren'is radi'o'n, ĝi'n kis'ant'e. Fin'int'e si'a'j'n akir'o'j'n, mi'a patr'in'o ek'ir'is hejm'e'n, kaj tiam nur rimark'is mi'a'n for'est'o'n. Van'e ŝi al'vok'is mi'n, kaj kred'ant'e, ke mi est'as hejm'e, ŝi re'ven'is ĝis ni'a dom'o. Ne trov'ant'e mi'n, ŝi far'iĝ'is mal'kviet'a, ir'is ĝis la river'o, plor'ant'e kaj kri'ant'e; ŝi'a'j najbar'in'o'j al'ven'is ŝi'n konsol'i, kaj unu el ili rakont'is, ke ŝi vid'is mi'n apud la vetur'il'o, kiu'n mi ŝajn'is admir'i.

—Ebl'e,—al'don'is ali'a, tiu mal'ben'it'a hom'o est'as ŝtel'ist'o de infan'o'j kaj for'port'is vi'a'n fil'et'o'n.

Mi'a patr'o, kiu ĵus tiam re'ven'is de si'a labor'o, ek'sci'ant'e mi'a'n mal'aper'o'n, decid'is, ke li tuj serĉ'os mi'n kaj re'trov'os la hom'o'n.

Dum mi religi'e kis'is la radi'o'n, la vetur'il'o ek'antaŭ'e'n'ir'is; tuj mi fort'e ĉirkaŭ'pren'is la radi'o'n kaj turn'iĝ'is sam'temp'e kun ĝi.

La hom'o, kiu marŝ'is ĉe la ali'a flank'o de la vetur'il'o, ne vid'is mi'n, kaj mi tiel ĝoj'is pri mi'a feliĉ'o, ke mi ne dir'is eĉ unu vort'o'n.

Post long'a ir'ad'o, la vetur'il'o halt'is antaŭ la pord'o de izol'it'a gast'ej'o, loĝ'at'a de sol'a vir'in'o.

Mi'a konduk'ist'o en'ir'is por trink'i, si'n apog'is sur la bord'o'n de mal'ferm'it'a fenestr'o kaj ĉirkaŭ'rigard'is ĉiu'flank'e'n en la strat'o. Vid'int'e neni'o'n, li sen'bru'e al'proksim'iĝ'is la vir'in'o'n, kiu re'komenc'is labor'i, klin'ant'e la kap'o'n al si'a kudr'aĵ'o. La hom'o salt'is sur ŝi'n, pren'is en si'a'j man'o'j la kol'o'n de la mal'feliĉ'ul'in'o kaj prov'is ŝi'n mort'ig'i. La vir'in'o barakt'is, sed est'is tuj sub'fal'ont'a, kiam mi el'ĵet'is terur'a'n kri'o'n. La mort'ig'ist'o las'is la vir'in'o'n kaj for'kur'is. En la sam'a moment'o mi'a patr'o al'ven'is; esplor'int'e la vetur'il'o'n, li mi'n trov'is; mi est'is sven'int'a, sed tamen ne for'las'is la radi'o'n.

Li mi'n port'is en la dom'o'n, kie li trov'is la vir'in'o'n ŝajn'e mort'int'a'n. Li ni'n ambaŭ fleg'is, kaj baldaŭ rimark'is plezur'e, ke ni est'as viv'a'j.

La jun'a vir'in'o est'is baldaŭ tut'e san'a, sed mi'n kapt'is grav'a febr'o, kiu mi'n dev'ig'is rest'i en mi'a ĉambr'o tut'a'n monat'o'n.

Tia'manier'e, dank’ al mi'a am'o por la rad'o'j, mi pov'is, tut'e jun'a, sav'i vir'in'o'n.

Tiu am'o pli kaj pli kresk'ad'is, kaj, sep'jar'ul'o, mi el'pens'is tri'rad'a'n vetur'il'et'o'n, kiu'n mi mov'is per mi'a'j man'o'j, sid'iĝ'int'e en ĝi. Pli post'e mi rimark'is, ke mi'a el'trov'o est'as jam uz'at'a de la sen'krur'ul'o'j.

Iam, mi puŝ'is mi'a'n vetur'il'o'n en strat'o tre'eg'e dekliv'a kaj mal'rekt'a; en voj'turn'iĝ'o mi'a il'o subit'e halt'is kontraŭ mur'et'o; sed mi daŭr'ig'is mi'a'n ir'o'n super la mur'o kaj fal'is en kuv'eg'o'n plen'a'n je mal'pur'aĵ'o'j, kiu'j dolĉ'ig'is mi'a'n fal'o'n; tamen mi ne pov'as cert'ig'i, ke tiu ban'o ŝajn'is al mi agrabl'a. Tiu'j mal'feliĉ'o'j kaj ali'a'j mal'pli grav'a'j ne pov'is mi'n korekt'i, kaj kun grand'a sen'pacienc'o mi atend'is taŭg'a'n aĝ'o'n por aĉet'i unu el tiu'j mir'ind'a'j du'rad'a'j il'o'j, tiam nov'e el'trov'it'a'j, kiu'j'n mi kelk'foj'e vid'is flug'ant'a'j'n rapid'e laŭ'long'e de la strat'o'j.

Tiu tiel dezir'it'a temp'o al'ven'is, mi aĉet'is bel'eg'a'n #bicikl'o'n kaj decid'is, ke mi vojaĝ'os en ne'kon'at'a'j'n land'o'j'n.

Mi elekt'is Afrik'o'n, kaj ir'is ŝip'e Alĝeron; la ŝip'ir'ad'o est'is por mi terur'a, sed, tuj kiam mi met'is pied'o'n sur la Afrik'a'n ter'o'n, mi forges'is ĉiu'j'n mal'agrabl'aĵ'o'j'n, salt'is sur mi'a'n #bicikl'o'n kaj mi'n direkt'is al dezert'o. La dezert'o! Kiel mi'n interes'us la tiel kon'at'a'j urb'o'j de Alĝerio, eĉ la oaz'o'j en kiu'j ĉiam trov'iĝ'as Eŭrop'an'o'j? Mi vol'is vid'i Saharon, kaj, tut'e sol'a antaŭ la sabl'a vast'aĵ'o, sent'i la ĝu'ad'o'j'n de ver'a esplor'ist'o.

Mi'a'j pneŭmatik'o'j kondut'is mir'ind'e. Mi'a #bicikl'o est'is tiel mal'pez'a, ke la ir'ad'o apenaŭ las'is post'sign'o'n sur la sabl'o, kaj mi flug'is, mi flug'is kiel ver'a demon'o, mal'ŝat'ant'e la Simun’on.

Mi marŝ'is de kelk'a'j tag'o'j kaj la proviz'o'j kun'pren'it'a'j mal'mult'iĝ'is; antaŭ ol pli profund'e'n ir'i en la dezert'o, mi decid'is akir'i nov'a'j'n manĝ'aĵ'o'j'n. Proksim'e mi ek'vid'is, blank'a'j'n sub la sun'o, tend'o'j'n de arab'a vilaĝ'o. «Bon'e, mi pens'is, neni'a viv'ul'o vid'ebl'a!» Efektiv'e, pro la varm'eg'ec'o, ĉiu'j loĝ'ant'o'j si'n kaŝ'is en si'a'j tend'o'j kaj dorm'is.

Per mi'a sonor'a kornet'o, mi far'is terur'a'n bru'o'n; mi mem kri'eg'is kiel frenez'ul'o, sed neni'a mov'o respond'is mi'a'n al'vok'o'n.

Vid'ant'e riĉ'a'n tend'o'n, mi en'ir'is sen'bru'e, kaj aŭd'is bru'et'o'n post kurten'o, kiu'n mi iom lev'et'is.

Kelk'a'j vir'in'o'j, kuŝ'ant'a'j sur luks'a'j tapet'o'j ripoz'is; mi'n ek'vid'ant'e, ili ek'kri'is per voĉ'o akr'a; mi prov'is klar'ig'i la motiv'o'n de mi'a mal'tim'em'a en'ir'o, sed ne hav'is la temp'o'n fin'i mi'a'n klar'ig'o'n; mi ricev'is fort'a'n bat'o'n sur la krani'o'n kaj fal'is sen'spir'a.

Kiam mi'a sven'o fin'iĝ'is, mi est'is en ĉambr'o tut'e mal'lum'a, mi prov'is tuŝ'i per la man'o mi'a'n dolor'ant'a'n kap'o'n sed ne pov'is, est'ant'e fortik'e lig'it'a.

Mi sent'ad'is i'o'n silk'ec'a'n, kiu glit'is inter mi'a'j man'o'j kaj promen'is sur mi'a korp'o, mi'a vizaĝ'o; ĝi est'is mus'o'j, kiu'j trot'is sur mi, serĉ'ant'e manĝ'aĵ'o'j'n. Tio don'is subit'e al mi frukt'o'don'a'n ide'o'n.

Mi mal'facil'e sukces'is el'tir'i el mi'a poŝ'o pec'et'o'n da lard'o, kiu rest'is al mi, kaj per ĝi mi frot'is la ŝnur'o'j'n, kiu'j mi'n lig'is, kaj post'e mi rest'is sen'mov'a. Baldaŭ la mus'o'j, unu'e for'pel'it'a'j per mi'a mov'ad'o, re'ven'is kaj, sent'int'e al'log'ant'a'n odor'o'n, komenc'is mord'et'i kaj dis'ŝir'i la ŝmir'it'a'j'n ŝnur'o'j'n tia'manier'e ke, post kelk'e da temp'o, mi sukces'is mi'n liber'ig'i.

Est'is nokt'e, mi el'ir'is si'n'gard'em'e kaj sukces'is re'trov'i mi'a'n #bicikl'o'n; ne'vid'it'e de iu, mi for'las'is tiu'n mal'ben'it'a'n lok'o'n per rapid'a for'kur'o. La sun'o baldaŭ lev'iĝ'is kaj la varm'ec'o far'iĝ'is mal'agrabl'eg'a, sed tio mi'n mal'pli ĉagren'is ol la mank'o de manĝ'aĵ'o'j, la mal'plen'ec'o de mi'a stomak'o. Kia'manier'e mi pov'os re'viv'ig'i mi'a'j'n fort'o'j'n por daŭr'ig'i mi'a'n vojaĝ'o'n?

Mi pri'pens'is mal'gaj'e, kiam terur'a blek'ad'o aŭd'iĝ'is, mi rigard'is mal'antaŭ'e'n kaj vid'is grand'eg'a'n leon'o'n, kiu, salt'eg'ant'e, mi'n sekv'is. Van'e mi akcel'is mi'a'n kur'ad'o'n, la leon'o pli kaj pli proksim'iĝ'is; grand'a ŝvit'o mal'sek'ig'is mi'a'n tut'a'n korp'o'n; mi'a'j krur'o'j rigid'iĝ'is pro terur'o, mi est'is tuj fal'ont'a, kiam nov'a pens'o re'don'is al mi iom da esper'o. Mi hav'is revolver'o'n, ebl'e mi pov'os vund'i mi'a'n persekut'ant'o'n aŭ nur li'n tim'ig'i. Mi mi'n re'turn'is, kaj eĉ ne cel'ant'e, mi paf'is sur la leon'o'n, kaj tuj daŭr'ig'is mi'a'n for'kur'ad'o'n, sed aŭd'is raŭk'a'n blek'ad'o'n kaj strang'a'n bru'o'n, kvazaŭ haŭt'o est'us ŝir'at'a.

Post kelk'a'j minut'o'j, neni'o'n plu aŭd'ant'e, mi halt'is kaj rigard'is mal'antaŭ'e'n: mal'proksim'e mi'a leon'o, klin'it'a sur la sabl'o, ne mov'iĝ'is, tamen mi aŭd'is strang'a'n plend'o'n, ne tre laŭt'a'n pro la mal'proksim'ec'o.

Mi re'ven'is mal'rapid'e, kaj baldaŭ ne'kred'ebl'a vid'aĵ'o mi'n mir'ig'is. Mi'a kugl'o est'is traf'int'a la frunt'o'n de l’ leon'o, kaj glit'int'e long'e la vertebr'ar'o, est'is dis'ig'int'a la haŭt'o'n, kaj tiu ĉi, fal'ant'e sur ambaŭ flank'o'j'n de la korp'o kaj kvazaŭ volv'it'e ĉirkaŭ la krur'o'j de la best'o, mal'help'is ĉi'a'n mov'ad'o'n. Mal'feliĉ'a leon'o! ne pov'ant'e mov'iĝ'i, li mal'rapid'e rost'iĝ'is per la sun'a varm'ec'o kaj el'ĵet'is terur'a'j'n blek'ad'o'j'n.

Mi kompat'is li'a'n sort'o'n, kaj per du'a kugl'o, mi fin'is li'a'n sufer'o'n, kaj sub la ombr'o de ŝton'eg'o mi atend'is la plen'a'n kuir'iĝ'o'n de mi'a ĉas'aĵ'o. Post'e mi pov'is ripar'i mi'a'j'n fort'o'j'n per larĝ'a tranĉ'aĵ'o de rost'it'a leon'o, kaj kun'port'is grand'a'n pec'o'n de viand'o kuir'it'a por mi'a'j est'ont'a'j bezon'o'j, las'ant'e la rest'aĵ'o'j'n por la ŝakal'o'j.

Mi ne pov'us rakont'i ĉiu'j'n mi'a'j'n aventur'o'j'n en la dezert'o, sed unu el ili est'as tiel grav'a pri #biciklirado, ke mi ne pov'as ĝi'n ne dir'i.

Mi'a rapid'a for'flug'o mal'plen'ig'is mi'a'j'n pneŭmatik'o'j'n, kaj mi vol'is ili'n plen'blov'i per mi'a pump'il'o, sed ho ve! mi est'is ĝi'n perd'int'a! Kiu grav'a mal'feliĉ'o! Kia'manier'e mi pov'os de nun daŭr'ig'i mi'a'n vojaĝ'o'n?

Mi fal'is sur la sabl'o'n, plor'ant'e, sed mi sent'is sur mi'a vizaĝ'o agrabl'a'n freŝ'a'n aer'flu'o'n, mi rigard'is apud mi, ho mir'ind'aĵ'o! el mal'grand'a tru'o flug'et'is sabl'er'o'j el'puŝ'it'a'j ver'ŝajn'e de sen'kolor'a gas'o; tuj geni'a ide'o en'ir'is mi'a'n spirit'o'n; vid'int'e kresk'aĵ'o'n ŝajn'ant'a'n junk'o, mi tranĉ'is pec'et'o'n kaj far'is tub'o'n, kies unu ekstrem'aĵ'o'n mi en'ir'ig'is en mi'a'n pneŭmatik'o'n, ali'a'n en la tru'o'n.

Ĝoj'eg'o! ĝoj'eg'o! rapid'e mi'a volv'aĵ'o plen'iĝ'is sed sam'temp'e mi'a #bicikl'o far'iĝ'is mal'pez'a kaj ŝajn'is for'flug'ont'a en aer'o'n; mi dev'is ĝi'n lig'i ĉe mi'a zon'o, por ke mi pov'u daŭr'ig'i la en'blov'ad'o'n.

Fin'int'e, mi salt'is sur mi'a'n sel'o'n, sed mi'a salt'o ni'n ambaŭ port'is je dek-kvin'metr'a alt'ec'o kaj tre mal'rapid'e ni mal'alt'iĝ'is; eĉ, renkont'int'e foli'o'n de grand'a palm'arb'o, mi'a #bicikl'o halt'is sur ĝi, kiel far'us muŝ'o, kaj la foli'o eĉ ne mov'iĝ'is. Mi dev'is mult'e pen'i por re'ven'i ter'e'n.

Kiel vi pov'as imag'i, mi'a rapid'ec'o far'iĝ'is grand'eg'a kaj sen'pen'e mi tra'kur'is mult'a'j'n kilo'metr'o'j'n. Sed mi'a stomak'o re'e mal'plen'iĝ'is kaj dev'ig'is mi'n fin'e halt'i por serĉ'i nutr'aĵ'o'n; sed van'e mi esplor'is la ĉirkaŭ'aĵ'o'n, mi neni'o'n trov'is. «Kiu dorm'as, tiu manĝ'as», oni dir'as en mi'a land'o. Mi do est'is tuj dorm'ont'a, kiam mi ek'vid'is bird'o'j'n flug'ant'a'j'n super mi'a kap'o. Nov'a ide'o en'ir'is mi'a'n cerb'o'n. En mi'a poŝ'o mi trov'is long'a'n ŝnur'et'o'n, je kies ekstrem'aĵ'o mi fiks'is kurb'ig'it'a'n pingl'o'n. Mi sukces'is kapt'i kelk'a'j'n insekt'o'j'n, kiu'j est'is bon'a'j al'log'aĵ'o'j. Mi ĵet'is mal'proksim'e tiu'n hok'et'o'n, konserv'ant'e en mi'a man'o la ali'a'n ekstrem'aĵ'o'n de la ŝnur'et'o, al kiu mi fiks'is pec'et'o'n da lign'o por ĝi'n ten'i.

Mi kuŝ'iĝ'is kaj ek'dorm'is, atend'ant'e ĉas'aĵ'o'n. Mi sonĝ'is kvazaŭ mi ĝu'us bon'eg'a'n manĝ'ad'o'n, sid'iĝ'ant'e ĉe la tabl'o de riĉ'a Arab'o, kaj mi li'n gratul'is pro la delikat'a pec'o de ŝaf'aĵ'o de mi manĝ'at'a, kiam fort'a tir'ad'o mi'n vek'is. Mi tuj pens'is, ke mi'a sonĝ'o far'iĝ'as real'aĵ'o.

Mi ek'rigard'is mi'a'n kapt'aĵ'o'n, kiam, ho strang'aĵ'o! mi vid'is, ke mi kapt'is i'o'n tut'e ne atend'it'a'n, tio est'is grand'eg'a strut'o! Ho! Ho! mi ek'kri'is, sed mi'a voĉ'o tim'ig'is la bird'o'n, kiu rapid'e for'kur'is, ĉar pro la surpriz'o, mi est'is for'las'int'a mi'a'n ŝnur'et'o'n.

Perd'i sam'temp'e mi'a'n kapt'aĵ'o'n kaj mi'a'n ŝnur'o'n! Ho, ne'ebl'e! Mi tuj salt'is sur mi'a'n #bicikl'o'n kaj persekut'is la strut'o'n, kiu, for'kur'ant'e, glut'ad'is mi'a'n ŝnur'o'n, ŝajn'e kun grand'a plezur'o. Sed okaz'is strang'a fenomen'o. La digest'ad'o de tiu'j best'o'j est'as tiel rapid'a, ke jam ĉe la ali'a ekstrem'aĵ'o de la strut'o, pec'o de ŝnur'o ek'vid'iĝ'is kaj iom post iom pli'long'iĝ'is. Subit'e la strut'o halt'is, mal'help'it'e de la ten'il'o, kiu'n ĝi ne pov'is en'glut'i.

Mi'a sagac'ec'o, kiu'n vi jam tre cert'e rimark'is, ig'is mi'n tuj uz'i tia'n okaz'o'n. Mi ek'pren'is la ekstrem'aĵ'o'n de la ŝnur'o, ĝi'n fiks'is ĉe la gvid'il'o de mi'a maŝin'o, kaj per kri'o'j tiel divers'a'j kiel mult'a'j, mi ekscit'is mi'a'n konduk'ist'o'n.

Vi dev'as konfes'i, ke, eĉ konsider'ant'e la strang'ec'o'n de mi'a'j aventur'o'j, ne est'as ordinar'e est'i #bicikl'e tren'it'a de strut'o. Tiu nov'a mov'manier'o, tiel nov'a kiel strang'a, mir'ind'e sukces'is: la bird'o, ekscit'it'a de mi'a'j kri'o'j, for'kur'is rapid'eg'e, kaj mi sen'ĝen'e ripoz'is, eĉ ne far'ant'e mov'o'n.

Sed sent'o de profesi'a fier'ec'o ŝanĝ'is mi'a'n vid'manier'o'n. Est'as mal'ind'e, mi pens'is, ke mi, S^ro Radamanto, akcept'u help'o'n fremd'a'n, kaj tiel insult'u mi'a'j'n krur'o'j'n. Mi do mov'is la pedal'o'j'n kaj al'proksim'iĝ'int'e, mi de'tranĉ'is la ŝnur'o'n ĉe la post'aĵ'o de la bird'o, las'ant'e nur la pec'o'n en'ten'at'a'n en la korp'o, kaj don'ant'e la liber'ec'o'n al la strut'o, kiu rapid'e mal'aper'is.

Mi re'voj'ir'is, sed mi pli kaj pli mal'sat'is, kiam mi vid'is proksim'e la strut'o'n; tre cert'e mi est'is rond'e kur'int'a kaj re'ven'int'a en la lok'o'n de mi for'las'it'a'n antaŭ kelk'a'j moment'o'j. La strut'o ripoz'is sur la sabl'o, sed mi'n vid'int'e, ĝi for'kur'is, las'ant'e blank'a'n objekt'o'n, kiu'n oni ne pov'is re'kon'i pro la mal'proksim'ec'o; sed al'ven'int'e apud ĝi mi vid'is ov'o'n, kiu'n la strut'o est'is el'las'int'a, antaŭ ol for'ir'i.

Rapid'e mi far'is tru'o'n por trink'i la intern'aĵ'o'n, sed tio est'is tiel sen'gust'a, ke mi unu'e ŝancel'iĝ'is, sed, pri'pens'int'e, mi verŝ'is intern'e'n iom da pulv'o, kiu rest'is al mi, miks'is ĉio'n kaj kuir'ig'is per la sun'a varm'o. Tio far'is bon'eg'a'n ov'aĵ'o'n, kiu re'don'is al mi nov'a'j'n fort'o'j'n.

Mi do daŭr'ig'is mi'a'n vojaĝ'o'n, sed subit'e ambaŭ pneŭmatik'o'j eksplod'is, bor'it'a'j de la pec'o'j de la ov'o, kiu'j'n mi sen'prudent'e est'is las'int'a sur la sabl'o; mi do for'tir'is la volv'aĵ'o'j'n por ripar'o, kiam, ho terur'eg'o! mi vid'is du serpent'o'j'n rapid'e al'ven'ant'a'j'n al mi; mi salt'is sur mi'a'n #bicikl'o'n, sed la terur'a'j best'o'j ating'is mi'a'j'n rad'o'j'n kaj ĉirkaŭ'volv'iĝ'is kiel ver'a'j pneŭmatik'o'j tre fleks'ebl'a'j kaj dolĉ'a'j.

Post long'a ir'ad'o, mi lac'iĝ'is kaj serĉ'is lok'o'n por ripoz'i, mi baldaŭ ek'vid'is ĉe la horizont'o arb'ar'et'o'n, al kiu mi mi'n direkt'is. Sed subit'e grand'a leon'o salt'eg'is el kaŝ'it'a kavern'o kaj mi'n persekut'is. La tim'eg'o don'is al mi nov'a'j'n fort'o'j'n kaj kun mir'ig'a rapid'ec'o mi prov'is al'ven'i ĝis la arb'ar'et'o. Mi'a'j pneŭ-serpent'o'j, ekscit'it'a'j de la rapid'ec'o (ĉu mi dir'is, ke ili est'is sonor'il'serpent'o'j) ek'mov'is si'a'j'n sonor'il'o'j'n (kiu'j est'as fiks'it'a'j, kiel ĉiu'j sci'as, ĉirkaŭ ili'a kol'o) kaj sibl'is tiel terur'e, ke la leon'o halt'is subit'e kaj for'kur'is rapid'e.

Sed tia ekscit'ad'o mal'bon'eg'e impres'is mi'a'j'n ramp'ul'o'j'n; ili vid'ebl'e mal'mol'iĝ'is; feliĉ'e mi ĵus ating'is la arb'ar'o'n, mi halt'is kaj ek'vid'is, ke la serpent'o'j mort'is. Mal'feliĉ'a'j best'o'j! mi verŝ'is larm'o'n pro ili'a mal'gaj'a sort'o kaj tuj ek'pens'is, ke morgaŭ est'os mal'facil'e pli antaŭ'e'n'ir'i.

Sed mi ne oft'e mal'kuraĝ'iĝ'as kaj est'as sufiĉ'e sagac'a (tio'n vi tre cert'e jam sci'as); mi baldaŭ pens'is, ke, eĉ post si'a mort'o, mi'a'j serpent'o'j pov'os est'i al mi util'a'j kelk'manier'e. Mi ili'n sen'haŭt'ig'is, ne difekt'ant'e la haŭt'o'n; dank’ al sek'a lign'o, kiu'n mi trov'is, mi ek'brul'ig'is grand'a'n fajr'o'n por for'pel'i nokt'e la best'o'j'n, kaj kuir'ig'is la ramp'ul'o'j'n, kiu'j don'is al mi bon'eg'a'n rost'aĵ'o'n. Mi kun'glu'is la ekstrem'aĵ'o'j'n, kiu'j tuj ŝajn'is al mi tiel fleks'ebl'a'j kaj fortik'a'j kiel la pneŭmatik'o'j de la firm'o[9]....

Pli'e mi est'is for'pren'int'a la du ĉirkaŭ'kol'o'j'n de sonor'il'o'j, kiu'j far'iĝ'is du avert'il'o'j tiel strang'a'j kiel sonor'a'j.

Post'e mi supr'e'n'ir'is alt'a'n arb'o'n kaj tuj ek'dorm'is. Mi sonĝ'is, ke mi daŭr'ig'as mi'a'n voj'o'n sur bel'eg'a maŝin'o, kies rad'o'j est'as testud'o'skvam'o'j, la gvid'il'o est'as fortik'a bov'kap'o kun larĝ'a'j korn'o'j; la sel'o est'as kamel'dors'o, la sak'et'o, sarigpoŝo kaj la lantern'o, pokal'o plen'a de lum'verm'et'o'j.

Morgaŭ'a'n tag'o'n, tut'e ripoz'int'e, mi daŭr'ig'is mi'a'n ir'ad'o'n, esperant'e tamen, ke mi baldaŭ al'ven'os en region'o'n ne tiel unu'form'a'n. Mi'a dezir'o baldaŭ plen'um'iĝ'is, ĉar mi ating'is arb'ar'o'n, kiu ŝajn'is al mi grand'eg'a. Tuj en'ir'int'e mi trov'is kelk'a'j'n banan'frukt'o'j'n kaj kokos'nuks'o'j'n, kiu'j'n mi plezur'e manĝ'is. Mi pens'is, ke ne est'os al mi facil'e tra'ir'i virg'a'n arb'o'n «en kiu la man'o de hom'o neniam met'is la pied'o'n», kiel dir'as unu el mi'a'j amik'o'j. Mi trov'is valet'o'n, kiu don'is al mi facil'a'n voj'o'n, kaj mi ĝi'n sekv'is dum mult'a'j tag'o'j, manĝ'ant'e frukt'o'j'n, kelk'foj'e bird'o'j'n de mi paf'it'a'j'n, kaj ankaŭ lepor'o'j'n, kiu'j'n mi pov'is kur'e ating'i. Neni'o rakont'ind'a okaz'is; mi renkont'is kelk'a'j'n best'o'j'n, kiu'j'n mi pov'is evit'i kaj precip'e simi'o'j'n, kiu'j ŝajn'is al mi tre afabl'a'j sed iom sen'ĝen'a'j.

En la valet'o flu'is mal'grand'a river'o, kiu iom post iom pli'grand'iĝ'is, kaj mi baldaŭ al'ven'is apud grand'a river'eg'o, kiu dev'ig'is mi'n ŝanĝ'i mi'a'n direkt'o'n. Mi do esplor'is la ĉirkaŭ'aĵ'o'n kaj kun grand'a terur'o ek'vid'is, ke mi est'as mez'e de gent'o de sovaĝ'ul'o'j, kiu'j feliĉ'e ne vid'is mi'n, ĉar mi al'ven'is dum la nokt'o.

Kun grand'a si'n'gard'em'o mi daŭr'ig'is mi'a'n serĉ'ad'o'n, kaj vi pri'pens'u mi'a'n terur'o'n, kiam mi trov'is sur la bord'o de la river'eg'o mult'e da hom'a'j ost'o'j! Mi est'is mez'e de hom'manĝ'ant'o'j! Kia'manier'e mi pov'os for'kur'i ne'vid'it'e? Mi serĉ'is, sed van'e, ŝip'et'o'n, en kiu nokt'e mi pov'us sen'bru'e for'las'i tiu'n danĝer'a'n lok'o'n, sed neni'o'n mi trov'is.

Mi'a #bicikl'o est'is bon'e kaŝ'it'a kaj mi trov'is grand'a'n arb'o'n, kiu est'is por mi bon'a rifuĝ'ej'o. Mi manĝ'is nur kokos'nuks'o'j'n, en kiu'j mi far'is tru'o'n por el'pren'i la intern'aĵ'o'n. Mi komenc'is mal'esper'i, kiam, unu'foj'e, nuks'o mal'plen'ig'it'a fal'is en la akv'o'n kaj kompren'ebl'e flos'is.

«Eŭreka!» mi kri'is grek'lingv'e (ĝi est'as ceter'e la sol'a grek'a vort'o, kiu'n mi kon'as).

Dum la sekv'ant'a'j tag'o'j mi kolekt'is mult'a'j'n mal'plen'a'j'n nuks'o'j'n, kies tru'o'n mi ŝtop'is; per lian'o'j mi ili'n kun'lig'is kaj far'is flos'aĵ'o'n tre taŭg'a'n. Sed kia'manier'e ĝi'n gvid'i? Tio mi'n ne mult'e embaras'is. Mi kolekt'is kelk'a'j'n hom'a'j'n skapol'o'j'n, per kiu'j mi far'is helic'o'n; mi'a #bicikl'o fort'e star'ig'it'a mez'e de mi'a flos'aĵ'o don'is al mi bon'eg'a'n motor'o'n, kaj kolekt'int'e mult'e da nuks'o'j por mi'a nutr'ad'o, mi nokt'e for'ir'is.

Dum kelk'a'j tag'o'j mi tiel ir'is, mi'n demand'ant'e, kiu est'as ĉi tiu river'eg'o. Pro la divers'ec'o de la voj'o'j de mi sekv'it'a'j, mi tut'e ne'sci'is la ĝeneral'a'n direkt'o'n de mi'a long'a vojaĝ'o. Ĉu mi est'is ir'int'a orient'e'n kaj ĉu tiu river'o est'as Nil'o? Aŭ ĉu, sud'e'n vojaĝ'int'e, mi ating'is Nigeron aŭ Sen'egal'o'n? Ne'klar'ig'ebl'a enigm'o!

Post kelk'a'j tag'o'j, ho mir'ind'aĵ'o! mi ek'vid'is vapor'ŝip'et'o'n, kiu ven'is laŭ kontraŭ'a direkt'o, kaj al kiu mi far'is sign'o'j'n. La ŝip'o si'n direkt'is al mi kaj iu sinjor'o, kiu ŝajn'is est'i la ŝip'estr'o, parol'is al mi angl'e. Mi kon'as nur mal'mult'e tiu'n lingv'o'n kaj ne kompren'is; tio'n vid'ant'e li uz'is inter'sekv'e ali'a'j'n lingv'o'j'n, dan'a'n, german'a'n, rus'a'n; sed mi nur kon'as kelk'a'j'n vort'o'j'n de tiu'j lingv'o'j kaj parol'as nur franc'e; sed bedaŭr'ind'e la hom'o ne kon'is la franc'a'n lingv'o'n. Li ankaŭ uz'is lingv'o'n de mi tut'e ne kon'at'a'n, sed kiu ŝajn'is al mi tre bel'a, tre dolĉ'a, tre bon'sonor'a, kiel est'as la hispan'a kaj la ital'a, sed ĉiam van'e.

Oni mi'n en'ir'ig'is en la ŝip'o'n, kaj mal'facil'e, per vort'o'j ĉerp'it'a'j en mult'a'j lingv'o'j, ni komenc'is ni'n inter'kompren'i: la estr'o est'is Dan'o, sed ĉiu'j li'a'j kun'vojaĝ'ant'o'j est'is angl'o'j, ili vojaĝ'is tra la mond'o de kelk'e da monat'o'j.

—Ni est'as nun,—ili dir'is,—sur la river'eg'o Kongo kaj en la land'o nom'it'a Belg'a Kongo.

Mi demand'is, kia'manier'e ili pov'is vojaĝ'i en tiom da divers'a'j land'o'j, ne kon'ant'e tre cert'e la lingv'o'j'n de ĉiu'j naci'o'j vizit'at'a'j. Ili respond'is, ke ili parol'as nov'a'n lingv'o'n el'pens'it'a'n de rus'a kurac'ist'o, kaj nom'it'a'n Esperant'o. Tiu lingv'o mir'ind'e facil'a rapid'e propagand'iĝ'is kaj est'as nun kon'at'a ĉiu'land'e; tio mult'e facil'ig'as la vojaĝ'o'j'n.

Tut'e mir'ig'it'a kaj iom ne'kred'em'a, mi tamen pet'is franc'a'n lern'o'libr'o'n kaj post kelk'a'j tag'o'j mi pov'is detal'e rakont'i al ili ĉiu'j'n mi'a'j'n aventur'o'j'n. Ŝajn'as al mi, ke oni ne mult'e kred'is mi'n kaj ke ili pens'is, ke la varm'eg'a sun'o iom mal'ord'ig'is mi'a'n cerb'o'n.

Dank’ al la ne'kred'ebl'a facil'ec'o de Esperant'o, mi tre rapid'e far'iĝ'is sufiĉ'e lert'a por skrib'e rakont'i mi'a'j'n aventur'o'j'n kaj decid'is, ke mi far'os nov'a'j'n vojaĝ'o'j'n en ĉiu'j land'o'j de l’ mond'o; unu'e mi ir'os Ruslandon, kie mi vol'as vid'i kaj respekt'e salut'i la glor'a'n el'pens'it'o'n de Esperant'o, doktor'o'n Zamenhof.

Salon'o de Polimo. Long'a tabl'o, dekstr'e kaj mal'dekstr'e seĝ'o, post'e sep seĝ'o'j. La pord'o ĉe la fund'o est'as mal'ferm'it'a. Leter'o kuŝ'as ĉe la pord'o dekstr'e.—Fund'e tabl'et'o en angul'o.

Scen'o Unu'a

Mario, aranĝ'ant'e fest'a'n tabl'o'n.—Kar'a ĉiel'o, kia'n mal'agrabl'a'n viv'o'n hav'as simpl'a serv'ist'in'o! Labor'i, labor'i, kaj re'foj'e labor'i de la fru'a maten'o ĝis nokt'iĝ'o; kaj se ŝi kuraĝ'as ripoz'i moment'o'n, ŝi pov'as al'tir'i sur si'n la plej grand'a'j'n riproĉ'o'j'n de la mastr'in'o. Se la ge'mastr'o'j est'us nur riĉ'a'j, ili pov'us dung'i plu'a'n serv'ist'in'o'n, mi hav'us tiam kelk'foj'e ripoz'o'n kaj liber'a'n temp'o'n por el'ir'i kun mi'a korporal'o. Ho, est'as tiel agrabl'e promen'i kun li. Se li nur baldaŭ far'iĝ'us serĝent'o por edz'iĝ'i kun mi kaj por liber'ig'i mi'n de tiu ĉi dom'o. (Ŝi vol'as el'ir'i dekstr'e kaj ek'vid'as la leter'o'n.) Kio est'as tio? (Pren'ant'e ĝi'n.) Ho, leter'o; ver'ŝajn'e la doktor'o perd'is ĝi'n... de kiu ĝi est'as? (Mal'fald'ant'e ĝi'n.) Ĉu do ne est'as krim'o leg'i ĝi'n!?... tiom pli ĉar mi ne babil'ad'os pri la en'hav'o. (Leg'ant'e). Ĉikago, la du'a'n de decembr'o 1900. Kar'a Nev'o! Vi est'os surpriz'it'a kiam vi ricev'os leter'o'n de sinjor'in'o, al vi tut'e ne'kon'at'a. Mi tial komenc'as kon'ig'i mi'n al vi. Sen'dub'e vi re'memor'as vi'a'n kar'a'n patr'in'o'n, kiu mort'is, kiam vi est'is nur ok'jar'a knab'et'o, kaj sen'dub'e vi ankaŭ memor'as, ke ŝi parol'is al vi pri si'a sol'a frat'in'o, kiu ir'is al Amerik'o kun la fam'a kurac'ist'o Plen'vol'o, kies edz'in'o ŝi est'is.—Nu kar'a nev'o, mi est'as tiu onkl'in'o, kiu for'ir'is de Eŭrop'o, kaj kiu preskaŭ neniam skrib'is, nek al vi'a patr'in'o, nek al iu ali'a el la parenc'ar'o pro kaŭz'o, kiu'n mi ne klar'ig'as nun al vi. Sufiĉ'u, ke vi sci'as, ke mi viv'as ankoraŭ, kaj ke mi'a edz'o mort'is ĉirkaŭ'e antaŭ unu jar'o, las'ant'e mi'n tut'e sol'a en la vast'a Amerik'o. Mi neniam am'is tiu'n ĉi mond'part'o'n, kar'a nev'o, sed mi'a Fritso (tiel si'n nom'is mi'a edz'o), ne vol'is re'ir'i Eŭrop'o'n, ĉar li pov'is pli facil'e riĉ'iĝ'i en la nov'a mond'o ol en la mal'nov'a. Ni viv'is ĉiam feliĉ'e, kaj tre ordinar'e, tio est'as, tre ŝpar'em'e, kaj mi intenc'as daŭr'ig'i tiu'n viv-manier'o'n. Tamen mi kor'e dezir'as re'turn'i al Eŭrop'o por pas'ig'i mi'a'j'n last'a'j'n jar'o'j'n ĉe mi'a nev'o, kiu port'as la nom'o'n de mi'a edz'o. Ĉu vi pov'us konsent'i al tio? Mi tre ĝi'n dezir'us, tiom pli, ĉar mi sci'as (pli mal'fru'e mi klar'ig'as al vi kia'manier'e) ke vi est'as edz'iĝ'int'a, kaj ke vi hav'as tre am'ind'a'n edz'in'o'n. (La ge'sinjor'o'j Smitso est'as en'ir'ont'a'j sed vid'ant'e Marion, ili si'n don'as sign'o'j'n silent'i kaj aŭskult'i. Ili rest'as en la mal'ferm'it'a pord'o.) Ŝi do konsent'os ankaŭ ricev'i mi'n kiel kun'loĝ'ant'in'o'n, ne ver'e? Mi posed'as ĉirkaŭ'e 100 000 dolar'o'j'n, kiu'j'n Fritso post'las'is al mi, kaj kiu'j post mi'a mort'o al'fal'os preskaŭ ĉiu'j al vi ambaŭ, se vi est'os bon'a'j por mi. Mi est'os tre ne'postul'em'a, kaj kontent'iĝ'os kun ordinar'a ĉambr'o por mi kaj ĉambr'et'o por mi'a serv'ist'o, kiu'n mi kun'pren'os. Tiu serv'ist'o est'as nigr'ul'o. Mi am'as li'n, ĉar li serv'is mi'n jam de jar'o'j fidel'e, tiel, ke mi decid'is ne eks'ig'i li'n de mi'a serv'ad'o. Krom la nigr'ul'o, mi hav'as verd'a'n papag'o'n, kiu parol'as, li pov'as dir'i: La doktor'o est'as fripon'o, kaj Fritso trink'as bier'o'n. Fin'e mi posed'as bel'a'n kat'in'o'n, kiu'n kontent'iĝ'os mal'grand'a lok'o en vi'a dom'o. Se vi'a dom'o est'as tro mal'grand'a por vi kaj mi kun mi'a nigr'ul'o, papag'o kaj kat'in'o, bon'vol'u tiam lu'i ali'a'n pli grand'a'n dom'o'n, mi plen'e re'don'os al vi ĉiu'j'n vi'a'j'n el'spez'o'j'n ne'ordinar'a'j'n. Ne kred'u, kar'a...

Scen'o Du'a

Mario.—Ĉiel'o! Sinjor'in'o vok'as mi'n. (Ŝi rapid'e re'met'as la leter'o'n apud la pord'o. La ge'sinjor'o'j Smitso for'ir'as, ferm'ant'e sen'bru'e la pord'o'n post si.)

Mario.—Mi jam al'ven'as sinjor'in'o! (Ŝi vol'as el'ir'i dekstr'e. Oni laŭt'e frap'as al la pord'o je la fund'o.) Ho, oni frap'as! (Ŝi mal'ferm'as la pord'o'n je la fund'o kaj la ge'sinjor'o'j Smitso en'ir'as.)

S^in'o Smitso.—Ir'u nur, ni atend'os moment'o'n; dir'u, ke ni dezir'as far'i tre mal'grand'a'n vizit'o'n.

S^in'o Smitso.—Ho, sinjor'in'o Polimo jam de long'e montr'is ĝi'n al mi, sed post'e al'ven'is ankoraŭ tri ali'a'j leter'o'j en kiu'j la mal'jun'a onkl'in'o tre plend'is pri ĉiu'j spec'o'j da mal'feliĉ'aĵ'o'j. Unu'e mort'is la kat'in'o, du'e la nigr'ul'o mal'san'iĝ'is, tiel ke la vojaĝ'o dev'is est'i prokrast'at'a, tri'e...

S^in'o Smitso.—Ne, ŝi ne plu skrib'is pri la mon'o, sed la ge'sinjor'o'j Polimo tre tim'is, ke grav'a mal'agrabl'aĵ'o okaz'is pri ĝi, tamen ili ne dir'is pli mult'e pri la afer'o, nur ke ili tre bedaŭr'as, ke ili lu'is tiu'n ĉi grand'a'n dom'o'n, ĉar la doktor'o tim'as, ke la vojaĝ'o de la onkl'in'o re'foj'e est'os prokrast'at'a.

S^in'o Smitso.—Ho jes! kaj ni inter'konsent'is far'i hodiaŭ plezur'ig'a'n ŝerc'o'n, en kiu vi kaj mi lud'os la ĉef'rol'o'j'n.

S^in'o Smitso.—Est'is nur pretekst'o por ne ĉe'est'i en tiu ĉi dom'o hodiaŭ vesper'e. La telegram'o, pri kiu mi parol'is al vi, tut'e ne al'ven'is. Ni tamen nun ven'as por sen'kulp'ig'i ni'n.

S^o Smitso.—Sed mi'a kar'a, kiel do vi ne pli fru'e parol'is al mi pri vi'a ŝerc'o, vi do mal'konfid'as mi'n?—mi do ne plu est'as infan'o!

S^in'o Smitso.—Mi hav'is mi'a'n tial'o'n por tio! Vi ja sci'as, ke vi tut'e ne pov'as ten'i sekret'o'n... Nur ne koler'et'u! Ni tuj re'hejm'iĝ'os kaj re'vest'os ni'n por la lud'ot'a'j rol'o'j; ni re'ven'os ĉi tie'n post kelk'a'j minut'o'j por surpriz'i la ge'edz'o'j'n Polimon; mi kiel la onkl'in'o kaj vi kiel la nigr'ul'o.

S^in'o Smitso.—Nur la vizaĝ'o'n; mi ĝi'n far'os mem, kaj vi port'os nigr'a'j'n gant'o'j'n.

S^o Smitso.—Sed, mi'a kar'ul'in'o, tio est'as ne'ebl'a, kie vi pren'os la parol'ant'a'n papag'o'n?

S^in'o Smitso.—Ne mal'trankvil'iĝ'u, mi dir'as, ĉio est'as en ord'o, vi vid'as mem, sed silent'u, iu ven'as!

Scen'o Tri'a

S^in'o Smitso.—Ne est'as kaŭz'o por tio, kar'a amik'in'o, ni nur ven'as por gratul'i vi'n, kaj por sen'kulp'ig'i ni'n pro ni'a mal'est'o hodiaŭ vesper'e. Ni nepr'e dev'as ir'i Amsterdamon pro grav'a'j afer'o'j, ni tre bedaŭr'as, sed ni ne est'as kulp'a'j en tio.

S^in'o Smitso.—Sed ni ne pov'as for'babil'i ni'a'n temp'o'n, ĉar la vagon'ar'o for'ir'as post du'on'o da hor'o; ni do dev'as rapid'i. Nu, kar'a amik'o, gratul'u vi'a'n edz'o'n por ni kaj amuz'iĝ'u bon'e!

S^in'o Polimo.—Dank'o'n. Fritso ankaŭ bedaŭr'os vi'a'n mal'est'o'n, ĉar sen la kapitan'o, la fest'o'j preskaŭ ĉiam ne'bon'e sukces'as.

S^in'o Smitso.—Ho! vi tamen amuz'iĝ'os! Nu, kar'a amik'in'o, ni dev'as for'ir'i, adiaŭ! (S^o kaj S^in'o Smitso for'ir'as.)

Scen'o Kvar'a

S^in'o Polimo.—Jam la ok'a hor'o; post kelk'a'j minut'o'j mi pov'as atend'i la vizit'ant'o'j'n. Sed kie do est'as Fritso? (Ŝi rigard'as tra la fenestr'o) jen, li al'ven'as! Nun unu'e mi ekzamen'u ĉu Mario bon'e aranĝ'is la tabl'o'n: Jen sid'os la ge'sinjor'o'j Hejno; jen sinjor'o Laŭd'o; jen la ge'sinjor'o'j Dalmo, kaj jen ĉi Fritso kaj mi.... La tabl'o vid'iĝ'as tre bon'e, la gast'o'j pov'os est'i kontent'a'j! Se ili nur ne al'ven'us tiel mal'fru'e! (S^o Polimo en'ir'as.) Mi ĝoj'as Fritso, ĉar vi al'ven'is; la gast'o'j est'os tie ĉi baldaŭ... La ge'sinjor'o'j Smitso ĵus al'ven'is por dir'i, ke ili ne pov'as part'o'pren'i en ni'a mal'grand'a fest'o; ili nepr'e dev'is tuj for'ir'i al Amsterdamo, pro grav'a'j afer'o'j. Mi dev'as gratul'i vi'n por ili.

S^o Polimo.—Mi bedaŭr'as ili'a'n mal'est'o'n.... Jen re'foj'e leter'o'n de onkl'in'o, la leter'ist'o don'is ĝi'n al mi, kiam mi en'ir'is la pord'o'n.

S^in'o Polimo.—Rapid'e! Mal'ferm'u! Mi est'as sci'vol'a ĉu ia mal'feliĉ'aĵ'o okaz'is, ĉar la last'a'j leter'o'j tut'e ne plaĉ'is mi'n... Nu? kio'n ŝi skrib'is?

S^o Polimo, leg'ant'e.—Kar'a, ge'nev'o'j! Mi sci'ig'as vi'n, ke vi pov'as atend'i mi'n jam morgaŭ. Mi ĵus al'ven'is en Rotterdamo. Mi hav'is terur'a'j'n mal'san'o'j'n de mar'o, sed nun sent'as mi'n sufiĉ'e bon'et'e por vojaĝ'i. Bil kaj Kok'o san'as kiel ebl'e plej bon'e. Mank'as al mi la temp'o skrib'i pli mult'e, ĉar mi hav'as ankoraŭ mult'o'n por far'i. Ĝis morgaŭ! Kun mil kis'o'j, vi'a onkl'in'o Lotjo.

S^o Polimo, serĉ'ant'e.—Ho! ŝi tut'e ne skrib'is la dat'o'n... atend'u, mi trov'as ĝi'n sur la kovr'il'o..... (serĉ'ant'e.) Sed tio est'as terur'a! la ŝtampaĵo est'as tiel mal'klar'a, ke mi ne pov'as leg'i ĝi'n.

S^in'o Polimo.—Ebl'e ŝi ven'os hodiaŭ!... Ĉu ŝi skrib'is neni'o'n pri si'a mon'o?

S^in'o Polimo.—Se ŝi nur ne est'us nun ven'ont'a. Kar'a ĉiel'o, imag'u al vi, ke ŝi al'ven'as, kiam ni'a'j gast'o'j est'as...

S^in'o Polimo.—Jes, sed mi prefer'us, se ŝi ven'us, kiam ni sol'a'j est'os hejm'e.

S^o Polimo.—Mi'a kar'a, ne mal'trankvil'iĝ'u. (Post moment'o.) Ĉu vi ek'aŭd'is, ke la najbar'o'j sci'as pri ni'a onkl'in'o? Mi jam ek'aŭd'is kelk'a'j'n alud'o'j'n pri ŝi.

S^o Polimo.—Jes,... la najbar'o'j mok'e parol'as pri: or'a onkl'in'o, pri diamant'a onkl'in'o kaj ceter'e; oni jam dir'is, ke ŝi tut'e ne al'ven'os. Ankaŭ oni dis'rakont'as, ke ŝi perd'is si'a'n mon'o'n, kaj ke ni est'as dev'ig'at'a'j trans'loĝ'iĝ'i pro la alt'a lu'prez'o de ni'a dom'o. Eĉ la bub'o'j sur la strat'o mok'e rigard'is mi'n, demand'ant'e unu al la ali'a: ĉu la or'a onkl'in'o jam al'ven'is.

S^in'o Polimo.—Sed tio est'as terur'eg'a, Fritso. Imag'u do al vi, ke ŝi ne est'as riĉ'a, tiam ni ver'e dev'os trans'loĝ'iĝ'i, ĉar...

S^o Polimo, koler'et'e.—Kio'n do vi pens'as pri ŝi...; mi re'dir'as, ne mal'trankvil'iĝ'u.... Se mi nur sci'us, kiam ni pov'us atend'i ŝi'n. (Oni sonor'ig'as laŭt'e.)

S^in'o Polimo.—Ho jes, mi tut'e ne pens'is pri ili. Nu, Mario do mal'ferm'as por vid'i kiu sonor'ig'is; ni est'as pret'a'j akcept'i la vizit'ant'o'j'n... Se onkl'in'o nur ne al'ven'os hodiaŭ! (En'ir'as la ge'sinjor'o'j Hejno, kaj la ge'sinjor'o'j Dalmo.)

Scen'o Kvin'a

S^in'o Hejno.—Kor'a'j'n gratul'o'j'n pri la dat're'ven'o de la doktor'o! (Ili don'as la man'o'j'n al ge'sinjor'o'j Polimo.)

S^in'o Dalmo.—Kar'a'j amik'o'j! mil gratul'o'j'n! (Ili don'as la man'o'j'n al ge'sinjor'o'j Polimo.)

S^in'o Polimo.—Kor'a'n dank'o'n al vi ĉiu'j! Sid'iĝ'u, sid'iĝ'u! (Ĉiu'j sid'iĝ'as.)

S^in'o Polimo.—La ge'sinjor'o'j Smitso ne pov'as ven'i, ili est'is tie ĉi antaŭ moment'o dir'ant'e, ke ili tuj dev'as vojaĝ'i Amsterdamon.

S^o Hejno.—Mi tre bedaŭr'as, ni sent'os li'a'n for'est'o'n, ĉar la kapitan'o est'as ĉiam tiel bon'a amuz'ant'o.

S^o Dalmo.—Mi jam antaŭ'e ĝoj'is pro li'a ĉe'est'o... sed: «unu'e la afer'o'j kaj post'e la amuz'aĵ'o'j», kiel dir'as la proverb'o; ne ver'e?

S^o Hejno.—Ĉu la eks'kapitan'o ankoraŭ ne ven'is? Ordinar'e li est'as la unu'a ĉe la fest'o'j.

S^o Dalmo.—Vi est'as prav'a, sinjor'o, ordinar'e li est'as la unu'a, sed li..... (oni sonor'ig'as)..... ho, jen li, sen'dub'e!

S^in'o Polimo, rigard'ant'e tim'et'e la mal'ferm'ot'a'n pord'o'n, mal'laŭt'e al Polimo.—Se ĝi nur ne est'as la onkl'in'o!

S^o Polimo, mal'laŭt'e.—Ne tim'u! Ni'a onkl'in'o nun ne ven'os, ceter'e ŝi kompren'ebl'e ven'os vetur'il'e, kaj ni ek'aŭd'os la bru'ad'o'n de la rad'o'j. (En'ir'as Sinjor'o Laŭd'o.)

Scen'o Ses'a

S^o Laŭd'o.—Ha! mi'a'j kar'a'j! (Don'ant'e la man'o'n al la ĉe'est'ant'o'j)... Kiel vi ĉiu'j fart'as?... Doktor'o, mi gratul'as vi'n kaj vi'a'n edz'in'o'n, kaj dezir'as al vi ankoraŭ mult'a'j'n feliĉ'a'j'n jar'o'j'n, grand'eg'a'n klient'ar'o'n kaj... baldaŭ mal'grand'a'n am'ind'a'n doktor'et'o'n! ha! ha! ha! kiu ankoraŭ ĉiam mank'as en vi'a hejm'o.

S^in'o Polimo.—Mi dank'as, kapitan'o, sed koncern'ant'e la doktor'et'o'n, ni hav'as ankoraŭ sufiĉ'e da temp'o.... Sid'iĝ'u, mi pet'as!

S^o Laŭd'o.—Ho jes, dank'o'n, mi jam vid'as mi'a'n seĝ'o'n sur ĝi'a ordinar'a lok'o... (Sid'iĝ'ant'e.) Sed kie do est'as ni'a amik'o Smitso kun li'a edz'in'o? Vi do ankaŭ atend'as ili'n, ĉu ne?

S^in'o Polimo.—Jes, ni atend'is ili'n, kapitan'o, sed ili ne pov'as ven'i ili dev'as vojaĝ'i al Amsterdamo pro ne'atend'it'a kaj tre grav'a afer'o, ni tial dev'as nun bedaŭr'i ili'a'n for'est'o'n.

S^o Laŭd'o.—Jes, tio est'as bedaŭr'ind'a! (al S^in'o Hejno) Ĉu vi'a patr'in'o ne pov'is ven'i kun vi, sinjor'in'o Hejno?

S^in'o Hejno.—Ŝi prefer'is rest'i hejm'e! Ŝi pretend'is, ke ŝi hav'as tiom por far'i—ho! ŝi labor'as ĉiam, almenaŭ tio'n ŝi kred'as kaj opini'as, ke la mastr'um'o ir'as ne'bon'e, se ŝi ne zorg'as pri ĉio.... Tia'j est'as la mal'jun'ul'in'o'j!...

S^o Laŭd'o.—San'a! Dank’ al Di'o, jes! Mi kelk'foj'e ver'e dev'as pens'i, ke ŝi est'as pli fort'a ol mi mem. Ŝi leg'as tut'e sen okul'vitr'o... met'as ankoraŭ faden'o'n tra la kudr'il'o, kvazaŭ ŝi est'is nur du'dek-jar'a, kaj tamen ŝi jam est'as ok'dek-kvin!

S^in'o Dalmo, mal'laŭt'e.—Oni ne aŭd'os mi'n; mi ver'e mir'as, kiel la kapitan'o lud'os si'a'n rol'o'n, kaj kiel li vid'iĝ'os kiel nigr'ul'o.

Laŭd'o.—Jes! Mi aŭd'is antaŭ hor'o ĉirkaŭ'e, ke mal'jun'a sinjor'in'o, vojaĝ'ant'e per vagon'ar'o de Rotterdamo al ni'a urb'o, est'is mort'ig'it'a mez'voj'e de mizer'ul'o, kiu ŝtel'is de ŝi mult'eg'e da mon'o, kiu'n ŝi port'is kun si. (Mir'e.) Ĉu vi tut'e ne ek'aŭd'is pri ĝi?

S^o Polimo.—Sen'senc'aĵ'o! Ebl'e la tut'a rakont'o ne est'as ver'a, oni ĉiam rakont'as tiom! Kiel do ĝi pov'us okaz'i!

S^in'o Hejno, al S^o Hejno, mal'laŭt'e.—Kiel ili ven'as mal'fru'e! Mi jam de long'e atend'is ili'n!

S^o Laŭd'o, al S^o Polimo.—Ĉu vi antaŭ mal'long'e ek'aŭd'is i'o'n pri vi'a onkl'in'o, doktor'o?

S^o Polimo.—Ho jes! ni atend'as ŝi'n ebl'e jam morgaŭ. Mi ĵus ricev'is ŝi'a'n last'a'n leter'o'n.

Laŭd'o.—Domaĝ'e, ke vi'a dat're'ven'o ankaŭ ne est'as morgaŭ, doktor'o, ni tiam pov'us fest'i ĝi'n en ĉe'est'ad'o de vi'a onkl'in'o. (Oni sonor'ig'as laŭt'eg'e.)

S^o Polimo.—Mi ne ĝi'n esper'as, kapitan'o, ni sid'as tiel agrabl'e kun'e, ke klient'o, en tiu ĉi hor'o... (Oni aŭd'as laŭt'a'n bru'ad'o'n en la koridor'o, post moment'o en'ir'as Mario.)

Scen'o Sep'a

Mario.—Doktor'o, ĵus al'ven'is mal'jun'a sinjor'in'o, ŝi star'as kun grand'a nigr'ul'o en la koridor'o, kaj demand'as ĉu vi est'as hejm'e.

S^in'o Polimo.—(Rigard'as tim'et'e la gast'o'j'n, kvazaŭ ŝi vol'us dir'i: for'ir'u do ĉiu'j. Jen ni'a onkl'in'o, kiu al'ven'as; mal'grand'a silent'o.)

S^in'o Polimo.—Sed kar'a Fritso, ir'u do por akcept'i ŝi'n... Vi do kompren'as, ke ĝi est'as ni'a onkl'in'o kun la nigr'ul'o. Ili do ne pov'as rest'i en la koridor'o!

S^o Polimo.—Ĉu mi en'ir'ig'os ili'n tie'n-ĉi? (Li ĉirkaŭ'rigard'as konfuz'e kelk'a'n temp'o'n, sed vid'ant'e, ke la gast'o'j rest'as trankvil'e, li fin'e el'ir'as, sekv'at'a de Mario.)

S^in'o Polimo.—Kiel ne'atend'it'e! Ni atend'is ŝi'n nur morgaŭ! (En'ir'as mal'jun'a sinjor'in'o, en la man'o ŝi port'as grand'a'n kaĝ'o'n en kiu sid'as papag'o. Ŝi est'as sekv'at'a de nigr'ul'o vest'it'a per livre'o; li port'as du grand'a'j'n valiz'o'j'n.)

Scen'o Ok'a

GES^oj Pol'in'o, GES^oj HEJNO, GES^oj DALMO, S^o Laŭd'o, S^in'o Plen'vol'o, la onkl'in'o; Bil, negr'o.

S^o Polimo.—Ho, kontraŭ'e, kar'a onkl'in'o, ili est'os tre feliĉ'a'j kon'at'iĝ'i kun vi. (Montr'ant'e si'a'n edz'in'o'n.) Jen mi'a edz'in'o, kiu jam tiel long'e atend'is vi'n kun mal'pacienc'o.

Onkl'in'o.—Am'ind'a edz'in'et'o, mi kred'as! Nu kar'a nev'in'o, mi tre ĝoj'as fin'e vid'i vi'n (kis'as ŝi'n), kaj kor'e esper'as, ke ni baldaŭ far'iĝ'os bon'a'j amik'in'o'j—sed ŝajn'as, ke vi est'as iom nerv'em'a, est'u do kviet'a, kaj ne las'u vi'n ĝen'i de mi! (La gast'o'j star'iĝ'as ĉiu'j.)

S^in'o Polimo.—Kar'a onkl'in'o, est'u la bon'e ven'int'in'o en ni'a hejm'o, mi esper'as, ke ĝi plaĉ'as vi'n.

S^o Polimo.—Onkl'in'o, permes'u, ke mi kon'ig'u al vi ni'a'j'n amik'o'j'n: Ge'sinjor'o'j Hejno! Sinjor'o Hejno est'as advokat'o, kaj jam de long'e ni'a amik'o... Ge'sinjor'o'j Dalmo! Sinjor'o Dalmo kon'at'iĝ'is kun ni antaŭ ne'long'e, li est'as negoc'ist'o... Sinjor'o Laŭd'o, eks'kapitan'o, kiu vizit'as ni'n preskaŭ ĉiu'tag'e. (La onkl'in'o far'as mal'grand'a'n riverenc'o'n, la gast'o'j sam'e ĝi'n far'as.)

S^o Polimo.—Ĉu vi vol'as sid'iĝ'i tie, onkl'in'o, apud mi'a edz'in'o? Pardon'u, onkl'in'o, ke mi ankoraŭ ne sen'ig'is vi'n de vi'a kaĝ'o, ĉu vi permes'as, ke mi star'ig'u ĝi'n en la angul'o'n de la ĉambr'o sur la tabl'et'o'n? Morgaŭ ni zorg'os pri pli bon'a lok'o. (Li met'as la kaĝ'o'n sur tabl'et'o'n en la fund'o de la scen'o.) Kia bel'a bird'o! Kaj ĝi parol'as, kiel vi skrib'is al ni!

Onkl'in'o.—Ĝi dir'as nur kelk'a'j'n vort'o'j'n, kiam ĝi tio'n dezir'as; mi'a edz'o instru'is ili'n al ĝi; li tre am'is la best'o'n.

S^o Polimo.—Kompren'ebl'e! (La nigr'ul'o met'as la valiz'o'j'n en ali'a angul'o'n kaj post'e si'n star'ig'as post la seĝ'o de si'a mastr'in'o.)

S^in'o Polimo.—Sed onkl'in'o, vi'a negr'o,... vi'a serv'ist'o, mi vol'as dir'i...

S^in'o Polimo.—Ho jes, mi nun memor'as, ke vi nom'is li'n tiel en vi'a'j leter'o'j. Ĉu mi montr'os al Bil li'a'n ĉambr'o'n? Li ebl'e est'as lac'a pro la vojaĝ'o, kaj Mario pov'us...

Onkl'in'o.—Ho ne, kar'a nev'in'o, tut'e ne, unu'e li est'as tre fort'a, kaj du'e mi prefer'as (se almenaŭ vi konsent'as), ke li rest'u hodiaŭ vesper'e post mi'a seĝ'o, li tiel kutim'as serv'i mi'n, kaj... mi pens'as, ke vi'a'j amik'o'j, kiu'j sen'dub'e ankaŭ far'iĝ'os la mi'a'j, bon'vol'os iom kon'at'iĝ'i kun Bil.

S^in'o Polimo.—Ĉu vi mem ne est'as lac'a, onkl'in'o? Ĉu vi ankaŭ trink'os te'o'n, aŭ ĉu vi dezir'as, ke ni'a serv'ist'in'o aranĝ'u por vi...

Onkl'in'o, rid'et'ant'e.—Mi do jam dir'is, kar'a nev'in'o, ne mal'trankvil'iĝ'u pro mi; mi est'as tre kontent'a, ke mi mi'n trov'as en tia bon'a kaj amik'a societ'o. Far'u kvazaŭ mi loĝ'us jam de long'e ĉe vi.

Onkl'in'o.—Ho, li neniam pren'as i'o'n en mi'a ĉe'est'o, li jam en Rotterdamo trink'is kaj manĝ'is....

S^in'o Hejno, mal'laŭt'e al Hejno.—Mi ver'e admir'as la kapitan'o'n, li vid'iĝ'as kiel ver'a negr'o. Kie do li pren'is tiu'n livre'o'n?

S^o Hejno, mal'laŭt'e.—Kaj rigard'u li'a'n edz'in'o'n; ŝi est'as ver'a Amerik'an'in'o. Mi ne re'kon'as ŝi'n!

S^in'o Hejno, al Onkl'in'o.—Est'as esper'ind'e, sinjor'in'o, ke tiu ĉi urb'o plaĉ'os al vi.

Onkl'in'o.—Jes, jam tre long'e, mi est'is nur du'dek-jar'a, kiam mi ir'is Amerik'o'n kun mi'a edz'o.

Voĉ'o el la angul'o de la scen'ej'o.—La doktor'o est'as fripon'o. (La gast'o'j laŭt'e rid'eg'as.)

S^o Laŭd'o.—Ĉu vi'a bird'o ĉiam tiel bon'e parol'as sinjor'in'o? Mi est'as surpriz'it'a; i'o'n tia'n mi neniam ek'aŭd'is.

S^o Hejno.—Ebl'e ĝi cel'is ni'a'n amik'o'n! ha! ha! ha!... (La gast'o'j rid'eg'as laŭt'e.)

S^o Polimo, ŝerc'e.—Vi'a papag'o jam vol'as mal'amik'iĝ'i kun mi, kar'a onkl'in'o.

Onkl'in'o.—Ankoraŭ kelk'a'j'n fraz'o'j'n; ju pli oni parol'as en ĉambr'o, des pli ĝi ankaŭ parol'as; kelk'foj'e tamen ĝi ne mal'ferm'as la buŝ'o'n dum tut'a tag'o.

S^o Polimo.—Mi tre ĝoj'as, ke vi al'port'is ĝi'n, onkl'in'o, ĝi ver'e pov'as amuz'i la societ'o'n.

Bil.—Jes ma’m![10] (Bil mal'ferm'as valiz'o'n, el'pren'as tuk'o'n kaj met'as ĝi'n sur la kaĝ'o'n kaj re'foj'e star'iĝ'as post la onkl'in'o.)

S^in'o Hejno, mal'laŭt'e.—Sed tio est'as mir'ind'a! Mi ne kompren'as, kie ili pren'is tiu'n parol'ant'a'n papag'o'n.

S^o Hejno, mal'laŭt'e.—La papag'o'n ili ebl'e prunt'e'pren'is ie, sed kompren'ebl'e ĝi ne parol'as...

S^o Hejno, mal'laŭt'e.—La voĉ'o est'os de iu, kiu si'n kaŝ'is post la pord'o.

S^o Laŭd'o, al Onkl'in'o.—Ĉu vi vol'as vend'i vi'a'n papag'o'n, sinjor'in'o? Mi dezir'as posed'i tia'n parol'ant'a'n bird'o'n.

Onkl'in'o.—Mi jam hav'as ĝi'n du'dek jar'o'j'n sinjor'o, kaj intenc'as ĝi'n hav'i ĝis mi'a mort'o, almenaŭ se mi'a'j ge'nev'o'j ne est'os ĝen'at'a'j de ĝi.

S^in'o Polimo.—Kar'a onkl'in'o, pri kio vi pens'as; ni ver'e jam am'as la bird'o'n.

S^in'o Hejno, mal'laŭt'e al Hejno.—La kapitan'o est'as ver'e aktor'o, rigard'u, kiel grav'e li rigard'as ni'n.

S^o Hejno, mal'laŭt'e.—Jes, sed li'a edz'in'o super'as li'n! Mi neniam pov'is kred'i, ke ŝi tiel bon'e taŭg'is por la teatr'o.

S^in'o Dalmo, al Onkl'in'o.—Ĉu vi'a serv'ist'o nur parol'as angl'e, sinjor'in'o?

S^o Laŭd'o.—Se vi konsent'as, sinjor'in'o, mi instru'os al li ni'a'n lingv'o'n.

Onkl'in'o, rid'et'ant'e.—Mi dank'as vi'n, sinjor'o. Bil lern'os ja ni'a'n lingv'o'n baldaŭ sen instru'ist'o; li jam bon'e ĝi'n kompren'as, ĉar en Ĉikago, mi parol'is kun mi'a edz'o nur ni'a'n ge'patr'a'n lingv'o'n. Ĉu ne ver'e Bil?

S^in'o Hejno, mal'laŭt'e al S^o Hejno.—Strang'e, ke ŝi ne parol'as pri si'a mon'o.

S^in'o Polimo.—Onkl'in'o skrib'is al ni pri tiu vojaĝ'o; la veter'o est'is sufiĉ'e bel'et'a, sed ŝi terur'e sufer'is pri la mar'mal'san'o'j.

La voĉ'o el la angul'o.—La doktor'o est'as fripon'o. (La gast'o'j rid'eg'as.)

S^o Polimo, mal'laŭt'e.—Mal'ben'it'a bird'o! atend'u nur, mi baldaŭ ig'os vi'n sent'i, ke mi est'as tia.

Bil.—Jes ma’m. (Li ĝi'n far'as kaj re'ven'as, re'pren'ant'e si'a'n lok'o'n.)

Onkl'in'o.—Sed ĝi ĝen'as mi'n; ĝi far'iĝ'as tro bru'a, kaj tio'n mi ne am'as.

S^o Hejno, al Onkl'in'o.—Dir'u foj'o'n, sinjor'in'o, ĉu oni ankaŭ lud'as komedi'et'o'j'n en Amerik'o?

S^o Hejno.—Ĉiu'j negr'o'j en Amerik'o est'as nigr'a'j ĉu ne? En ni'a land'o trov'iĝ'as nigr'ul'o'j, kiu'j tamen ne est'as negr'o'j.

S^in'o Hejno.—En ni'a land'o eĉ trov'iĝ'as nigr'ul'o'j, kiu'j est'as kapitan'o'j, ĉu ne ver'e sinjor'o Laŭd'o?

S^o Laŭd'o.—Ho sen'dub'e! (al Onkl'in'o.) Ĉu est'as jam long'e, de kiam vi perd'is vi'a'n edz'o'n, sinjor'in'o?

S^o Hejno.—Mi iam ek'aŭd'is, ke la vidv'in'o'j en Amerik'o tre baldaŭ re'edz'in'iĝ'as. (Onkl'in'o ne respond'as, S^o Polimo rigard'as S^on Hejno koler'et'e.)

S^in'o Hejno.—Ebl'e tio de'pend'as de la riĉ'ec'o de la vidv'in'o'j, kiel ankaŭ en ni'a land'o.

S^o Laŭd'o.—Nu, mi est'as fraŭl'o mal'jun'a, sed fraŭl'o kun jun'a kor'o, kaj, se mi ek'kon'us bon'a'n vidv'in'o'n, kiu akcept'us mi'a'n man'o'n, mi ver'e....

S^in'o Hejno, montr'ant'e la onkl'in'o'n.—Mi supoz'as, ke onkl'in'o posed'as ili'n. Vi est'us bel'a par'o! (Oni ek'sonor'ig'as du foj'o'j'n tre laŭt'e.)

Onkl'in'o, rigard'as ek'terur'it'e la gast'o'j'n, sed ne respond'as. Post'e al Bil.—Dir'u Bil, tiu ĉi dom'o ŝajn'as al mi frenez'ul'ej'o!

Mario, ekster'e, ĉe la pord'o.—Doktor'o! al'ven'is re'foj'e mal'jun'a sinjor'in'o kun negr'o, ili est'as en la koridor'o, kaj la sinjor'in'o dir'is, ke ŝi est'as vi'a onkl'in'o el Amerik'o!

Ĉiu'j, konstern'e rigard'as al la pord'o, la unu'e ven'int'a onkl'in'o el'las'as kri'o'n kaj ek'sven'as. Bil ĉirkaŭ'rigard'as koler'e. Subit'e en'ir'as du'a sinjor'in'o strang'e kaj rid'ind'e vest'it'a, kaj port'ant'e mal'plen'a'n kaĝ'o'n. Ŝi'n sekv'as negr'o, sam'e vest'it'a strang'e, sed per livre'o mult'kolor'a, li port'as du grand'a'j'n antikv'a'j'n pluv'ombrel'o'j'n kaj grand'a'n kofr'o'n, li terur'e rul'as si'a'j'n okul'o'j'n.

Scen'o Naŭ'a

Du'a Onkl'in'o, en'ir'ant'e kun mult'e da bru'ad'o.—Kie do est'as mi'a kar'a nev'o? Kial li ne ir'as al mi renkont'e'n por ĉirkaŭ'brak'i mi'n? Ho mi est'as konvink'it'a, ke li al'pren'os mi'n en si'a'n hejm'o'n, kvankam oni for'ŝtel'is mi'a'n tut'a'n mon'o'n... (Subit'e ŝi ek'vid'as la unu'e ven'int'a'n negr'o'n kaj li'a'n mastr'in'o'n, ŝi el'las'as laŭt'a'n kri'o'n, ankaŭ ek'sven'as kaj ek'fal'as en la brak'o'j'n de la du'e ven'int'a nigr'ul'o. Bru'a mov'ad'o inter la gast'o'j, kiu'j ĉiu'j star'iĝ'as.)

S^in'o Polimo.—Kio do okaz'as? Ĉu mi sonĝ'as? Ĉu ĉiu'j hom'o'j far'iĝ'is frenez'a'j?.. Fritso! help'u do ni'a'n onkl'in'o'n, ŝi perd'is la konsci'o'n.

S^o Polimo, ir'as al la unu'e ven'int'a onkl'in'o kiu iom post iom re'konsci'iĝ'as, la ali'a onkl'in'o sam'e re'konsci'iĝ'as kaj ĉirkaŭ'rigard'as terur'it'e. La gast'o'j silent'e for'ŝtel'iĝ'as el la ĉambr'o, unu post la ali'a.

Scen'o Dek'a

S^in'o Polimo, al la du'a onkl'in'o.—Kio'n signif'as tio, sinjor'in'o? Kiu vi est'as? Kio'n vi dezir'as?

Du'a Onkl'in'o, S^in'o Smitso, preskaŭ plor'ant'e.—Pardon'u mi'n, kar'a amik'in'o. Est'as mi, vi'a fidel'a Karolin'o.

S^o Smitso, la du'e ven'int'a negr'o.—Mil pardon'o'j'n, sinjor'in'o Polimo, mi est'as Smitso.

S^in'o Smitso.—Ni vol'is nur ŝerc'i, ho ve!... Ni vol'is nur lud'i mal'grand'a'n komedi'et'o'n, sed tut'e ne pens'is, ke vi'a onkl'in'o jam al'ven'is. Ni nur vol'is surpriz'i vi'n, kiel vi'a onkl'in'o el Amerik'o. (Al la ver'a onkl'in'o.) Estim'at'a sinjor'in'o! Ni ne intenc'is ofend'i vi'n.... Ho! mi mort'os pro hont'o... kompat'u ni'n!... pardon'u ni'n! ho pardon'u ni'n! (Ŝi plor'as.)

S^o Smitso, al onkl'in'o.—Mi vol'as far'i ĉio'n, kio'n vi postul'os de mi, estim'at'a sinjor'in'o, mi eĉ vol'as mort'paf'i mi'n, se tio pov'as kontent'ig'i vi'n... mi... mi... ho ve!..

Onkl'in'o, bon'kor'e.—Mi nun kompren'as ĉio'n, mi'a'j amik'o'j, kaj mi pardon'as vi'n ĉiu'j'n fund'kor'e; bon'vol'u dir'i la sam'o'n al la ali'a'j, mi pet'as; ĉar mi tre bedaŭr'us, se mi'a'j ge'nev'o'j mal'amik'iĝ'us kun bon'a'j hom'o'j pro mi, kaj nun ir'u kviet'e hejm'e'n. (La ge'edz'o'j Smitso hont'e for'ir'as.)

Scen'o Last'a

S^o Polimo.—Aŭskult'u, kar'a onkl'in'o! Al ĉiu'j, kiu'j hodiaŭ vesper'e tiel ofend'is vi'n, mi mal'permes'os por ĉiam la en'ir'o'n en mi'a'n dom'o'n. Mi ne rigard'os ili'n plu kiel mi'a'j'n amik'o'j'n, ĉar mi ne'ebl'e pov'us forges'i kaj pardon'i la abomen'a'n ŝerc'o'n, kiu'n ili far'is. Mi tuj skrib'os al ĉiu'j.

Onkl'in'o, rid'et'e inter'romp'ant'e li'n.—Vi skrib'os, ke mi pardon'as ili'n, kaj ke mi ne dezir'as, ke la reciprok'a amik'ec'o, kiu jam tiel long'e ekzist'as inter vi, est'us romp'it'a pro mi....

Onkl'in'o.—Nu, mi pens'as, ke mi far'os plej bon'e rest'ant'e, ĉar vi'a dom'o plaĉ'as al mi! Ĉu vi ne sam'e opini'as tio'n Bil?

S^in'o Polimo, kis'ant'e onkl'in'o'n.—Kar'a onkl'in'o, mi dank'as vi'n, vi est'as ver'e tro bon'a por ni!

Karlo est'is dek'jar'a kiam li'a patr'o, la fam'a esperant'a poet'o Kant'am'ant, adopt'is kiel fil'in'o'n mal'grand'a'n knab'in'et'o'n, Johaninon, ses'jar'a'n fil'in'o'n de si'a plej kar'a amik'o, kiu est'is ĵus mort'int'a, las'int'e ŝi'n en plej kruel'a mal'riĉ'ec'o.

La knab'in'et'o est'is ĉarm'a, kun dolĉ'a vizaĝ'o, grand'a'j blu'a'j okul'o'j, blond'a'j har'o'j, kaj afabl'a iom mal'gaj'a mien'o, kiu'n mal'oft'e lum'ig'is rapid'a rid'et'o. Neniam hav'int'e ge'frat'o'j'n, ĉiam viv'int'e apud patr'o prem'at'a de mal'riĉ'ec'o kaj mal'san'o, ŝi neniam kon'is la ĝoj'o'j'n de si'a aĝ'o, kaj ŝi'a fart'o est'is ŝancel'iĝ'ant'a; ŝi est'is mal'grand'a, tim'em'a, kor'tuŝ'ant'a en si'a'j funebr'a'j vest'o'j. De l’ unu'a tag'o, Karlo, grand'a kaj fort'a, si'n far'is ŝi'a protekt'ant'o.

La du infan'o'j lud'ad'is kiel ge'frat'o'j. Je l’ unu'a foj'o, Johanino kon'is la plezur'o'j'n de l’ ali'a'j infan'o'j; ŝi ne est'is plu sol'a, en la mizer'a patr'a dom'o; ŝi hav'is afabl'a'n kun'lud'ant'o'n, kiu kon'ig'is de ŝi la plej bel'a'j'n kaj riĉ'a'j'n lud'il'o'j'n, kiu'j'n li est'is ricev'int'a de si'a patr'o. Kaj baldaŭ ŝi'a mal'gaj'ec'o vapor'iĝ'is, ŝi'a vizaĝ'o roz'e kolor'iĝ'is, kaj ŝi'a rid'o ek'bru'is sonor'a en la vast'a dom'o.

Sed, si'a'flank'e, Johanino est'is por Karlo la amik'in'o, kiu ig'is la lud'o'j'n pli interes'a'j, la dom'o'n pli ŝat'ind'a. Kaj por Kant'am'ant, ŝi est'is la fil'in'et'o, kies mank'o'n apud si'a fil'o li tiel oft'e bedaŭr'is. Tiel afabl'a, dolĉ'a por ĉiu'j, tiom am'at'a de l’ serv'ist'o'j, kiom de l’ majstr'o kaj de Karlo, ŝi far'iĝ'is la hejm'a fe'in'o, per kiu ĉiu est'is pli feliĉ'a, ĉio pli bril'a, kvazaŭ se la aer'a est'aĵ'o, send'it'a de l’ di'o'j, est'is al'port'int'a, en la vast'a'n dom'o'n, la premi'o'n de l’ bon'ec'o de Kant'am'ant por la kar'a orf'in'o.

Kaj li, la grand'a poet'o, dediĉ'is al ŝi si'a'j'n plej bel'a'j'n poem'o'j'n, tiu'j'n, kie li kant'is la infan'ec'o'n, kaj kiu'j'n ĉiu parker'e sci'as en Esperant'uj'o.

Post du jar'o'j, kiam Johanino, ok'jar'a, for'las'is si'a'j'n funebr'a'j'n vest'o'j'n, neni'u est'us re'kon'int'a la mal'fort'a'n fil'in'et'o'n, kiu'n ĉiu plend'is, vid'ant'e ŝi'n sekv'ant'a'n, mal'dik'a'n kaj plor'ant'a'n, la en'ter'ig'ir'o'n de ŝi'a patr'o.

—Kial vi ĉiam mi'n nom'as Sinjor'o, kar'ul'in'o? Ĉu mi ne vi'n am'as kiel patr'o?

Kaj, de tiu tag'o, ili ĉiam uz'is nur tiu'j'n kares'a'j'n nom'o'j'n, «pa'ĉj'o, Karĉjo, Jonjo», kiu'j est'is por ĉiu el ili kiel la esprim'o mem de ili'a'j am'sent'o'j, la el'ĵet'o de ili'a'j ne'dis'ig'ebl'a'j anim'o'j.

Karlo hav'is amik'o'n je si'a aĝ'o, Frederik'o'n, la sol'a'n el ĉiu'j si'a'j kun'lern'ant'o'j, kiu'n li est'is feliĉ'a akcept'i hejm'e. Ili ambaŭ simpati'is pro simil'ec'o de karakter'o, sam'a em'o al bon'ec'o, poezi'o kaj rev'ad'o. Ili'a plej grand'a plezur'o est'is, sid'ant'e en la labor'ĉambr'o de Kant'am'ant, aŭskult'i li'n kiam li leg'is si'a'j'n nov'a'j'n poem'o'j'n; kaj ili'a'j infan'a'j anim'o'j kun'e mal'ferm'iĝ'is al la flug'ad'o de la lul'ant'a'j ritm'o'j.

Baldaŭ, Johanino kutim'is ĉe'est'i je tiu'j leg'ad'o'j, kaj ŝi ankaŭ sent'is poet'a'n anim'o'n, kiu vek'iĝ'is en ŝi. La tri infan'o'j kompren'is tiel bon'e, tiel profund'e, la plen'a'n bel'ec'o'n de l’ vers'o'j de Kant'am'ant; kaj ili pro ĝoj'o plor'is, kiam li dediĉ'is al ili si'a'n fam'a'n poem'o'n:

Karlo kaj Frederik'o star'is apud la apog'seĝ'o de Kant'am'ant, dekstr'e kaj mal'dekstr'e, unu man'o'n apog'it'a'n sur la ŝultr'o de l’ poet'o, leg'ant'e kun li la nov'a'j'n vers'o'j'n. Kaj Johanino, iom post iom, al'proksim'iĝ'is, fin'e sid'iĝ'is sur la genu'o'j de si'a adopt'int'a patr'o, kaj, tuj kiam li fin'is si'a'n leg'ad'o'n, ŝi ĉirkaŭ'is li'a'n kol'o'n per si'a'j mal'grand'a'j brak'o'j, kaj li'n kis'is, dir'ant'e:

—Ho! pa'ĉj'o, pa'ĉj'o mi'a, kiom mi vi'n am'as pro la bel'a poem'o, kiu'n vi tuj leg'is al ni. Ĝi est'as tiel bel'a, kiel vi est'as bon'a! Ĉu ver'e, fraĉjoj?

Kaj la du «fraĉjoj», si'a'vic'e kis'is Kant'am'ant’on, kiu ili'n ten'ant'e inter si'a'j brak'o'j, ripet'is:

—Vi est'as la feliĉ'o de mi'a viv'ad'o. Kio est'as la poem'o de l’ vers'o'j kompar'e kun la poem'o de vi'a'j grand'a'j okul'o'j! Kio est'as la kares'o de l’ ritm'o'j kompar'e kun la kares'o de vi'a'j roz'a'j lip'o'j? Kio est'as la simil'ec'o de l’ rim'o'j kompar'e kun la simil'ec'o de l’ vi'a'j dolĉ'a'j vizaĝ'o'j? Infan'o'j, infan'o'j mi'a'j, est'u ĉiam tri ge'frat'o'j, vi'n inter'am'ant'a'j ĝis la si'n ofer'o, kaj al vi don'os al mi bel'a'n kaj feliĉ'a'n mal'jun'ec'o'n, kaj mi est'os pli glor'a pro vi'a am'o, ol pro ĉiu'j laŭd'o'j de l’ popol'o'j.

La infan'o'j, grand'anim'a'j, kompren'is tiu'j'n parol'o'j'n. Ili'a'j kor'o'j mal'ferm'iĝ'is al la poezi'o, kaj, tim'em'e, ili komenc'is verk'i kelk'a'j'n vers'o'j'n. La unu'a, Karlo mal'tim'is montr'i la si'a'j'n al si'a patr'o. La mal'korekt'aĵ'o'j, kompren'ebl'e, est'is mult'a'j, sed la poezi'a sent'o kor'tuŝ'ant'a; Kant'am'ant aprob'is, kuraĝ'ig'is la infan'o'n. Tio'n vid'ant'e, Frederik'o ankaŭ prezent'is al li si'a'j'n vers'o'j'n.

—Vi est'os mi'a'j du literatur'a'j fil'o'j! li ek'kri'is ĝoj'e. Sed, li al'don'is, ĉu ci, fe'in'et'o, ne prov'is ankaŭ verk'i poem'et'o'n?

Johanino ruĝ'iĝ'is, sed, sen'ŝancel'iĝ'ant'e, ŝi don'is al Kant'am'ant mal'grand'a'n kajer'o'n. Li mir'is.

—Preskaŭ neni'a mal'korekt'aĵ'o,—li dir'is.—Ha! fe'in'o, fe'in'o, vi est'os iam, por ni ĉiu'j, la Muz'o, kaj vi'a'j inspir'o'j, lul'ant'e mi'a'j'n last'a'j'n vers'o'j'n, mal'ferm'os la grand'a'n voj'o'n de l’ est'ont'o al la unu'a'j poem'o'j de vi'a'j du frat'o'j. Pro tiu moment'o, infan'o'j, mi vi'n ben'as.

III

Jar'o'j kaj jar'o'j pas'is. Karlo est'is du'dek-du'jar'a, jam komenc'ant'e sekv'i la glor'a'n voj'o'n de si'a patr'o, verk'int'e kelk'a'j'n unu'a'j'n poem'o'j'n laŭd'at'a'j'n de la tut'a Esperant'ist'ar'o. Sed li forges'is la verk'ad'o'n de nov'a'j ritm'o'j, li ŝajn'is ne aŭd'i la entuziasm'a'j'n aprob'o'j'n de l’ plej sever'a'j kritik'ist'o'j. Li rev'ad'is nur al la dolĉ'a fe'in'o de si'a infan'aĝ'o, al si'a nun'a inspir'ant'a Muz'o, Johanino.

La mal'dik'a knab'in'et'o est'is far'iĝ'int'a graci'a fraŭl'in'o, tiam dek-ok'jar'a, kies inteligent'o tiom pasi'ig'is la kor'o'n de Karlo, kiom ŝi'a perfekt'a korp'a bel'ec'o. Li'a infan'a amik'ec'o est'is anstataŭ'ig'it'a de fervor'a am'o, kiu pren'is li'n tut'a'n, ne permes'ant'e al li ali'a'n pens'o'n, tiel ke ĉiu'j li'a'j poem'o'j est'is vers'o'j de am'eg'o al ŝi dediĉ'it'a'j.

Ia tim'em'ec'o, kiam tiu nov'a sent'o nask'iĝ'is en li'a kor'o, kaŭz'is ŝanĝ'o'n en ili'a inter'parol'ad'o. Ĉiam si'n inter'rigard'ant'e kiel ge'frat'o'j, ili ne si'n don'is unu al ali'a la mal'varm'a'j'n nom'o'j'n «ge'fraŭl'o'j», sed ili for'las'is la kares'a'j'n nom'o'j'n, kiu'j'n ili tiel long'e ŝat'is, kaj si'n nom'is simpl'e: «Karlo, Johanino». Nur Kant'am'ant rest'is ĉiam por ambaŭ ili'a «pa'ĉj'o».

I'a'n maten'o'n ĉe l’ krepusk'o, dum Karlo verk'ad'is en si'a ĉambr'o, frap'o al la pord'o halt'ig'is li'a'n plum'o'n. Li lev'is si'a'n kap'o'n, kaj dir'is:

La pord'o mal'ferm'iĝ'is, kaj, ban'at'a de l’ bril'a'j radi'o'j de l’ sun'o lev'iĝ'int'a, di'a aper'aĵ'o el'montr'iĝ'is al li, glor'a kiel maten'a fe'in'o al'port'ant'a al li la plej kar'a'j'n rev'o'j'n de li'a Muz'o.

—Vi, Johanino!—li ek'kri'is, lev'iĝ'ant'e kaj prezent'ant'e al ŝi si'a'j'n man'o'j'n.—Kio'n vi bezon'as? Kio'n vi dezir'as?

—Karlo,—ŝi murmur'is,—pardon'u mi'n. Ho! mi sci'as, ke, kio'n mi tuj dir'os al vi, tio'n mi dev'us unu'e dir'i al ni'a pa'ĉj'o. Sed, ne mok'u Karlo, mi ne mal'tim'is. Apud vi frat'o kar'a, mi est'os pli kuraĝ'a.

Ŝi pli'e ruĝ'iĝ'is, kaj, kaŝ'ant'e si'a'n frunt'o'n sur la ŝultr'o de si'a frat'o, ŝi mal'laŭt'eg'e dir'is:

Li trem'eg'is. Ŝi am'is! Kaj al li, ŝi ĝi'n dir'is tiel, ne diven'ant'e la dolor'o'n, kiu'n li sufer'os, se ŝi ali'ul'o'n am'as! Kaj li tim'is, atend'ant'e la nom'o'n, kiu'n ŝi est'is tuj el'parol'ont'a.

La vizaĝ'o de la bel'a fraŭl'in'o lum'iĝ'is, ŝi'a'j okul'o'j ek'bril'is, kaj, fort'a'voĉ'e, ŝi respond'is:

—Kiu'n? La plej bel'a'n el ĉiu'j la jun'ul'o'j, plej nobl'a'n anim'o'n, plej alt'a'n kor'o'n. Kiu'n? Ĉu vi dub'as pri mi, ke vi ne kompren'as, ke mi pov'as am'i nur tiu'n sen'egal'a'n poet'o'n, mi'a Karĉjo?

Je tiu kares'a nom'o, ne aŭd'it'a de kelk'a'j jar'o'j, je tiu fervor'a al'vok'o al la am'at'a poet'o—al tiu, kiu, kiel li, est'is poet'o,—la kor'o de Karlo ek'salt'is: li est'is am'at'a, kaj la am'ant'in'o vol'is don'i al li mem la unu'a'n konfes'o'n de si'a am'o. Ho! feliĉ'a tag'o! ne'esper'it'a moment'o!

Li klin'is si'a'n kap'o'n, kaj, kis'ant'e la har'o'j'n de la am'at'in'o, li nur murmur'is:

Ŝi el'ir'is. Kaj li, sid'int'e apud la tabl'o, verk'is la jen'a'j'n vers'o'j'n:

La lag'o bril'as sub la tag'mez'a sun'o; la foli'o'j de l’ arb'ar'et'o, bru'et'ant'e sub dolĉ'a vent'et'o, klin'iĝ'as al la dorm'ant'a akv'o. El la voj'et'o konduk'ant'a de l’ dom'o de Kant'am'ant al la lag'o, el'ir'as par'o da jun'a'j ge'am'ant'o'j, ebri'ig'it'a de l’ esper'o pri si'a proksim'a feliĉ'o. Ĉar al ŝi, ŝi'a frat'o Karlo promes'is, ke li parol'os hodiaŭ al la pa'ĉj'o, kaj ŝi est'as mil'foj'e re'dir'ant'a la kar'a'n promes'o'n al la amik'o de Karlo, si'a poet'o Frederik'o.

Ambaŭ halt'as sur la bord'o de l’ lag'o. Ili rigard'ad'as la verd'a'n akv'o'n, sur kiu naĝ'as cign'o'j kaj anas'o'j, super kiu flug'as la kant'ant'a loĝ'ant'ar'o de l’ arb'ar'et'o. Sam'a kor'tuŝ'o prem'as ili'a'j'n kor'o'j'n, al'proksim'ig'as ili'a'j'n man'o'j'n, ili'a'j'n buŝ'o'j'n. La brak'o de Frederik'o ĉirkaŭ'as la tali'o'n de l’ amik'in'o. Ili rest'as sen'mov'a'j, preskaŭ sen'pens'a'j, en la sen'lim'a flug'ad'o de ili'a rev'o, de ili'a am'o.

La tut'a'n maten'o'n pas'ig'is Karlo en sam'a rev'ad'o. Li kred'is si'n am'at'a, kaj en si'a ĝoj'o, li ne mal'tim'is rigard'i la feliĉ'a'n est'ont'o'n. Pro dezir'o konserv'i, kiel ebl'e plej long'e, por li sol'a, la ben'it'a'n sekret'o'n, li ankoraŭ ne parol'is al si'a patr'o: nur vesper'e, kiam nokt'iĝ'os, kiam la ombr'o'j fal'ant'a'j de l’ mont'o kovr'os la eben'aĵ'o'n, nur tiam li konfes'os al la grand'a poet'o la dolĉ'a'n kant'o'n de tia am'o, de l’ am'o de si'a Jonjo.

Li'a sang'o bol'as, dum la sun'o supr'e'n'ir'as en la ĉiel'o. La varm'o li'n prem'as. La ĝoj'o li'n sufok'as. Li ne pov'as tag'manĝ'i. Je l’ tag'mez'o, li el'ir'as, li for'las'as la hejm'o'n de si'a feliĉ'a infan'aĝ'o, la patr'a'n hejm'o'n, kie li ŝi'n kon'is, li ŝi'n am'is, kie ŝi konfes'is hodiaŭ mem si'a'n reciprok'a'n am'o'n. Li marŝ'ad'as al la arb'ar'et'o, al la lag'o, la lag'o apud kiu tiel oft'e li rev'ad'is pri ŝi, ne'sci'ant'e, ne'esperant'e tiam la hodiaŭ'a'n feliĉ'eg'o'n. Ho! la dolĉ'a kar'a amik'in'o, kiu baldaŭ est'os li'a!

Bru'et'o de kis'o'j li'n halt'ig'as. Ge'am'ant'o'j est'as apud'e, kiel li ĝoj'a'j pro si'a am'o. Ha! ne'kon'it'a'j ge'amik'o'j! kies feliĉ'o est'as kvazaŭ promes'o kaj cert'ig'o de li'a propr'a feliĉ'o! Li dezir'as ili'n kon'i, part'o'pren'i ili'a'n rev'ad'o'n antaŭ la lag'o. Li dir'os al ili ĉio'n, kio'n li sent'as, kio'n li pens'as; se ili est'as mal'riĉ'a'j, li dot'os ili'n, por ke ili'a'j dank'o'j ben'u li'a'j'n am'o'j'n! Li antaŭ'ir'as ... kaj li vid'as!

Ŝi! ŝi! Johanino, Johanjo, Li'a Jonjo! ... Li! li, la plej kar'a amik'o, Frederik'o! ... Ili est'as ĉi tie, tiel dron'ig'it'a'j en si'a rev'o, ke ili ne vid'is li'n, ne aŭd'is li'a'j'n paŝ'o'j'n. Ili rigard'as la verd'a'n lag'o'n, la blu'a'n ĉiel'o'n, kaj, rid'et'ant'e, si'n inter'kis'as.

Ho! la perfid'a mensog'ul'in'o, kiu, hodiaŭ maten'e mem, parol'is al li pri si'a am'o! Kial tio'n? Neniam li esper'is: li akcept'us sen'plend'e si'a'n dolor'o'n. Sed nun, post tia esper'o, post tia kred'o al la est'ont'o, la fal'o est'as tro kruel'a, la mensog'o tro kulp'a. Neni'a kompat'o al la vir'in'o sen'honor'a! Li sen'mask'ig'u ŝi'n, kaj ŝi'n mort'ig'u!

Per kelk'a'j paŝ'o'j, li est'as antaŭ la en'am'ig'it'a par'o. Li tuj parol'os, li tuj riproĉ'os la perfid'o'n. Sed Johanino lev'as al li si'a'j'n bel'a'j'n blu'a'j'n okul'o'j'n: ŝi'a vizaĝ'o kolor'iĝ'as pro ĝoj'o, kaj dolĉ'voĉ'e ŝi murmur'as:

—Kiom mi est'as feliĉ'a, frat'o kar'a Karĉjo, ĉar vi sol'a vid'is la unu'a'j'n kis'o'j'n, kiu'j'n mi inter'ŝanĝ'is kun tiu, kiu, dank’ al vi, frat'o, est'as de nun mi'a fianĉ'o.

—Jes,—Frederik'o al'don'is,—jes, amik'o. Jonjo ĉio'n dir'is al mi. Mi sci'as, ke de vi mi hav'os feliĉ'o'n.

Karlo kompren'as: Jonjo ne est'as mensog'a. Li, li sol'a erar'is. Li forges'is, ke, kiel li, Frederik'o est'as poet'o, ke al Frederik'o, tiel bon'e kiel al li, pov'as ir'i la am'a entuziasm'o de la jun'ul'in'o.

Per fort'a pen'ad'o de si'a vol'o li trankvil'ig'as si'a'j'n trajt'o'j'n. Afabl'e li respond'as:

—Ne dank'u mi'n, frat'in'o, amik'o, mi ne vid'is pa'ĉj'o'n maten'e. Sed vesper'e mi parol'os al li.

Kaj li re'ir'as hejm'e'n, plor'ant'e, dum la ge'am'ant'o'j, kiu'j ne diven'is li'a'j'n dolor'o'j'n, daŭr'ig'is si'a'n promen'ad'o'n tra l’ arb'ar'et'o.

Sur la tabl'o kuŝ'as blank'a foli'o. Sur la supr'a part'o de l’ paĝ'o, kelk'a'j vers'o'j, tiu'j—ironi'o!—kiu'j'n Karlo maten'e skrib'is, kant'ant'e si'a'n esper'o'n.

Li ili'n leg'as kaj re'leg'as. Ne! ne! tio ne est'as ebl'a! Li ne don'os Jonjon al Frederik'o! Ebl'e malgraŭ ĉio, ili edz'iĝ'os, sed li ne est'os la efektiv'ig'int'o de tiu mal'feliĉ'aĵ'o! Li ne parol'as al si'a patr'o: la ali'a'j parol'u mem!

Sed, de long'e, Kant'am'ant ŝajn'as ne plu am'i Frederik'o'n. Iom post iom, dum la poet'a glor'o de l’ du jun'ul'o'j sam'temp'e kresk'is, la ĵaluz'a am'o de l’ patr'o tim'is la konkurenc'o'n de l’ amik'o al si'a fil'o. Ho! antaŭ'vid'int'a ĵaluz'o, kiel prav'a hodiaŭ! Cert'e Johanino ĝi'n diven'is, kaj pro tio ŝi tim'is parol'i mem al la poet'o.

Se li, Karlo, ne pet'os la patr'a'n jes'o'n, ebl'e ĉiam Kant'am'ant ĝi'n rifuz'os. Neniam la amik'in'o est'os la edz'in'o de l’ rab'ist'o de am'o! Kaj tiu pens'o est'as konsol'o por li'a vund'it'a kor'o.

Sed ŝi! Ne sol'e Frederik'o, de nun mal'am'at'o, sufer'os! ŝi ankaŭ, la dolĉ'a fraŭl'in'o, la fil'in'et'o de l’ est'int'a'j jar'o'j, la frat'in'o de l’ infan'a'j temp'o'j, la kar'ul'in'o, malgraŭ ĉio ĉiam kar'a, ŝi ankaŭ sufer'os!

Karlo pren'as la paper'foli'o'n, kis'as la vers'o'j'n tiel ĝoj'e verk'it'a'j'n maten'e. Kaj, pli mal'supr'e, li skrib'as nov'a'j'n vers'o'j'n, vers'o'j'n de larm'o'j, de dolor'o kaj si'n'ofer'o.

Kaj li el'ir'as el la ĉambr'o. Li al'ir'as al si'a patr'o, li pet'as, ke li permes'u la ge'edz'iĝ'o'n de Johanino kaj Frederik'o. Kant'am'ant kontraŭ'batal'as la propon'o'n, fin'e ĝi'n akcept'as. Karlo li'n dank'as, tut'kor'e, sincer'e, ĉar li am'as pli la am'at'in'o'n ol si'n mem.

Li re'ir'as al la mal'grand'a ĉambr'o. La du vers'aĵ'o'j est'as ankaŭ tie, sur la sam'a paĝ'o. Li de'ŝir'as la paĝ'o'n. Sur si'a brust'o li met'as la esper'a'j'n maten'a'j'n vers'o'j'n. La ali'a'j'n li las'os sur la tabl'o.

Kaj li el'ir'as al la arb'ar'et'o, al la lag'o. Jam krepusk'iĝ'as. La al'ven'ant'a nokt'o kovr'as la esper'o'j'n, la dolor'o'j'n, la feliĉ'o'j'n, la tut'a'n dram'o'n silent'a'n, kiu est'is tiu'tag'e tra'viv'it'a en tiu lok'o, kutim'e ripoz'ig'a. La pac'a natur'o ne kon'as la mal'kviet'ec'o'n de l’ anim'o'j; kiel dum feliĉ'a'j vesper'o'j, najtingal'o'j kant'as.

Pren'ant'e sur si'a kor'o la vers'o'j'n al la perd'it'a feliĉ'o, Karlo ir'as laŭ la voj'et'o konduk'ant'a de l’ dom'o de si'a patr'o Kant'am'ant al la lag'o. La akv'o est'as proksim'a, li ne halt'as. Li'a'j pied'o'j sub'akv'iĝ'as, li ne halt'as. Li'a'j genu'o'j, li'a'j koks'o'j, li'a brust'o sub'akv'iĝ'as, li ne halt'as. Kaj, kiam, last'a'foj'e, li am'eg'e ek'kri'is: «Jonjo!» li'a kap'o mal'aper'as sub la trankvil'a surfac'o de l’ dorm'ant'a lag'o.

Tuj kiam Kant'am'ant akcept'is la edz'iĝ'o'n de la Johanino kaj Frederik'o, li ili'n ankaŭ ven'ig'is, kaj, ili'n ben'int'e, send'is ili'n al la sen'lim'a voj'o de ili'a feliĉ'o.

Tiam, li ir'is al la ĉambr'o de si'a fil'o, por ke Karlo sen'prokrast'e kon'u la edz'iĝ'o'n de l’ ge'am'ant'o'j.

Sed la ĉambr'o est'is mal'plen'a, kaj nur la de'ŝir'it'a'n paĝ'o'n vid'is Kant'am'ant sur la tabl'o, kaj li leg'is la last'a'j'n vers'o'j'n de si'a ind'a fil'o.

Dum Kant'am'ant fin'is la leg'ad'o'n de tiu'j vers'o'j la serv'ist'o'j al'port'is hejm'e'n la dron'ig'it'a'n korp'o'n de li'a fil'o.

Kaj la ge'edz'o'j, for'ir'int'a'j al ali'a'j land'o'j, neniam kon'is la si'n'ofer'o'n de tiu, kiu mort'is, por ke ili neniam sufer'u.

Tabel'o De La En'hav'o

Not'o'j de la tekst'prepar'int'o:

Proviz'o'n de mank'a'j punkt'o'j kaj ali'a'j'n interpunkci'a'j'n ŝanĝ'et'o'j'n mi far'is sen rimark'o'j. En la original'a libr'o la multpunktoj mal'sam'is. Ili divers'e uz'is tri, kvar, aŭ kvin punkt'o'j'n. Tiel ili prezent'iĝ'is en ĉi tiu tekst'o. Ankaŭ mi las'is kiel original'tekst'e la nombr'o'j'n, kiu'j prezent'iĝ'is kun strek'et'o'j.

Sub'e est'as list'o de pres'erar'o'j, kiu'n mi ŝanĝ'is:

Original'e	Korekt'e
lig'u i'a'j'n man'o'j'n	lig'u li'a'j'n man'o'j'n
ĉio'n ŝi remomoras tut'e bon'e	ĉio'n ŝi re'memor'as tut'e bon'e
des'pli vigl'e ili salt'as	des pli vigl'e ili salt'as
tuj li'a supr'iz'o far'iĝ'as mir'eg'o.	tuj li'a surpriz'o far'iĝ'as mir'eg'o.
ĝis ĉirkaŭ 1900	ĝis ĉirkaŭ 1900
la plac'o est'as or'mam'it'a	la plac'o est'as ornam'it'a
grav'eg'a'j'n rezulatojn de'flu'ont'a'j'n	grav'eg'a'j'n rezultat'o'j'n de'flu'ont'a'j'n
ĉies serv'o'j kaj aboroj	ĉies serv'o'j kaj labor'o'j
amuz'iĝ'as tie ĉi en la kort'o?	amuz'iĝ'as tie ĉi en la kort'o.
è bon'e trov'at'o	è be'n trov'at'o
Kiu far'is tiu'j'n ole'a'j'n makul'o'j'n,—demand'is la paroĥ'estr'o?	Kiu far'is tiu'j'n ole'a'j'n makul'o'j'n?—demand'is la paroĥ'estr'o.
ni'a'j'n flar'tabak'uj'o'j'n,—demand'is la kanonik'o'j?	ni'a'j'n flar'tabak'uj'o'j'n?—demand'is la kanonik'o'j.
Tiu bel'et'a infan'in'o Est'as Sunetino	Tiu bel'et'a infan'in'o est'as Sunetino
sonor'il'ej'o'n de la cefpreĝejo;	sonor'il'ej'o'n de la ĉef'preĝ'ej'o;
—Kiu don'as tio'n al ni,—demand'is la jun'ul'o?	—Kiu don'as tio'n al ni?—demand'is la jun'ul'o.
Estello ek'vid'is mal'grand'a'n vizit'kart'o'n	Estelo ek'vid'is mal'grand'a'n vizit'kart'o'n
tiu'n aper'aĵ'o'n,—ĝem'ad'is Estello sufok'iĝ'ant'e?	tiu'n aper'aĵ'o'n?—ĝem'ad'is Estelo sufok'iĝ'ant'e.
Estello mal'gras'iĝ'is	Estelo mal'gras'iĝ'is
Henrik'o far'iĝ'i pens'em'a	Henrik'o far'iĝ'is pens'em'a
bru'o'n de risort'o, kiu malŝtreciĝas,	bru'o'n de risort'o, kiu mal'streĉ'iĝ'as,
respond'is Henrik'o balbut'ant'e.	respond'is Frederik'o balbut'ant'e.
malĝraŭ ĉio, li vol'is pet'i	malgraŭ ĉio, li vol'is pet'i
pag'ag'o kaj kat'in'o	papag'o kaj kat'in'o
ĉiu'j spec'o'j da malfelicaĵoj.	ĉiu'j spec'o'j da mal'feliĉ'aĵ'o'j.
ĉu ia malfeliĉajo okaz'is	ĉu ia mal'feliĉ'aĵ'o okaz'is
sur ĝi'a ordinar'o lok'o	sur ĝi'a ordinar'a lok'o
la ohklino; Bil, negr'o.	la onkl'in'o; Bil, negr'o.
Oklino.—Mi nur tim'as kar'a nev'o	Onkl'in'o.—Mi nur tim'as kar'a nev'o
iom konataĝi kun Bil	iom kon'at'iĝ'i kun Bil
mi memiam ek'aŭd'is	mi neniam ek'aŭd'is
saivice kis'is Kant'am'ant’on	si'a'vic'e kis'is Kant'am'ant’on
entuziamo de la jun'ul'in'o	entuziasm'o de la jun'ul'in'o

S^in'o Plen'vol'o, onkl'in'o de
S^ro Polimo, doktor'o.
S^in'o Polimo.
S^ro Smitso, kapitan'o.	Amik'o'j de la ge'sinjor'o'j Polimo.
S^in'o Smitso.
S^ro Hejno, advokat'o.
S^in'o Hejno.
S^ro Dalmo, negoc'ist'o.
S^in'o Dalmo.
S^ro Laŭd'o, eks'kapitan'o.
Mario, serv'ist'in'o de Polimo.
Bil (negr'o), serv'ist'o de S^in'o Plen'vol'o.

La fil'in'o de la fe'in'o'j	1
La krist'o'figur'o de la lum'o	9
Krist'nask'a nokt'o	21
Nokt'a'j fantom'o'j	33
La statu'o de Zamenhof	43
Mi'a last'a klas'o en la vilaĝ'a lern'ej'o	61
Kobold'o'j	71
La salt'o de la diabl'o	83
Ne'kred'ebl'a'j aventur'o'j de Sinjor'o Radamanto	97
La onkl'in'o el Amerik'o	109
La si'n'ofer'o	129

Laŭr'o'j

La Fil'in'o De La Fe'in'o'j

I

II

III

Iv

V

Vi

Pied'not'o:

La Krist'o'figur'o De La Lum'o

Pied'not'o'j:

Krist'nask'a Nokt'o

Nokt'a'j Fantom'o'j En La Kastel'o De RHODE-SAINT-PIERRE

Pied'not'o'j:

La Statu'o De ZAMENHOF

La Temp'vetur'il'o

La Mal'proksim-Vid'il'o

La Parol'ad'o De ALEKSANDRO ROMANOFO

La Plen'um'o

Mi'a Last'a Klas'o En La Vilaĝ'a Lern'ej'o

Pied'not'o'j:

Kobold'o'j

La Salt'o De La Diabl'o

II

III

Iv

V

Ne'kred'ebl'a'j Aventur'o'j De Sinjor'o RADAMANTO

Pied'not'o:

La Onkl'in'o El Amerik'o

Scen'o Unu'a

Scen'o Du'a

Scen'o Tri'a

Scen'o Kvar'a

Scen'o Kvin'a

Scen'o Ses'a

Scen'o Sep'a

Scen'o Ok'a

Scen'o Naŭ'a

Scen'o Dek'a

Scen'o Last'a

Pied'not'o:

La Si'n'ofer'o

I

II

III

Iv

V

Vi

Adiaŭ'o'j al la am'at'in'o.

Tabel'o De La En'hav'o

Not'o'j de la tekst'prepar'int'o:

Nokt'a'j Fantom'o'j
En La Kastel'o De
RHODE-SAINT-PIERRE

Mi'a Last'a Klas'o
En
La Vilaĝ'a Lern'ej'o

Ne'kred'ebl'a'j Aventur'o'j
De
Sinjor'o RADAMANTO