Sam'e grand'a'n interes'o'n oni hav'is ankaŭ por muzik'o kaj por pli ĝeneral'a'j kultur'a'j afer'o'j. Kompren'ebl'e la regul'o hav'is escept'o'n, sed ĝeneral'e la kultur'a nivel'o est'is konsider'ind'e alt'a.

Tiu grand'bien'a kultur'o mult'e signif'is por la tut'land'a kultur'o, kaj tiu'rilat'e la hejm'region'o de Selma Lagerlöf nepr'e est'as la plej el'star'a. De tie de'ven'as Esaias Tegnér (1782– 1846), la plej grav'a sved'a poet'o de la pas'int'a jar'cent'o, kaj li'a sam'temp'ul'o kaj sam'rang'ul'o en la kultur'a viv'o, Erik Gustav Geijer, histori'ist'o kaj poet'o. De tie de'ven'as ni'a plej kon'at'a poet'o de la nov'a temp'o, Gustav Fröding (1860–1911) kaj long'a vic'o da ali'a'j pli mal'pli kon'at'a'j eminent'ul'o'j sur divers'a'j kamp'o'j de kultur'o.

Sed la viv'o de tiu region'o hav'is ankaŭ ali'a'j'n grav'a'j'n trajt'o'j'n. Tie rest'is ankoraŭ popol'a'j tradici'o'j kaj kutim'o'j, superstiĉ'o, popol'a'j muzik'o kaj kant'o'j, fantazi'plen'a kaj kolor'o'riĉ'a popol'a rakont'ad'o.

En tiu medi'o nask'iĝ'is Selma Lagerlöf 1858, en la ne grand'a ”sinjor'bien'o” Mårbacka, ŝi'a nun'a hejm'o, kaj tie ŝi pas'ig'is la unu'a'j'n du'dek jar'o'j'n de si'a viv'o. Laŭ si'a propr'a atest'o la rakont'o'j kaj fabel'o'j, kiu'j'n ŝi aŭskult'is en si'a infan'aĝ'o, tut'e okup'is ŝi'a'n mens'a'n viv'o'n. Sed cert'e ankaŭ tiu special'a kultur'medi'o mult'e influ'is al ŝi. Jam en si'a infan'aĝ'o ŝi rev'is pri verk'ad'o kaj ankaŭ verk'is. Tiu rev'o kaj tiu verk'em'o rest'is, sed ŝi ne baldaŭ trov'is klar'a'n esprim'o'n por si'a spirit'a viv'o.

Selma Lagerlöf far'iĝ'is instru'ist'in'o, ŝi'a'j verk'plan'o'j pli'matur'iĝ'is. 1890 ŝi per la kvin unu'a'j ĉapitr'o'j el Gösta Berling gajn'is la unu'a'n premi'o'n en literatur'a konkurs'o de la semajn'a gazet'o Idu'n. La fin'verk'it'a libr'o aper'is en la post'a jar'o. Komenc'e renkont'is ŝi'n sufiĉ'e grand'a kontraŭ'star'o, sed post kelk'a'j jar'o'j ŝi'a pozici'o en la literatur'o est'is firm'a. Ŝi tiam for'las'is la instru'labor'o'n kaj tut'e dediĉ'is si'n al verk'ad'o.

Ŝi'a verk'ar'o est'as ampleks'a sed hav'as mal'mult'e da mal'fort'a'j punkt'o'j. Ŝi verk'is mult'e da mal'long'a'j rakont'o'j, oft'e mir'ind'e el'labor'it'a'j. Inter la pli ampleks'a'j verk'o'j la plej el'star'a'j — krom Gösta Berling — est'as Jerusalem kaj La imperi'estr'o de Portugali'o.

Mult'a'j'n el ŝi'a'j verk'o'j inspir'is la hejm'region'o, sed ceter'e ŝi'a'j motiv'o'j est'as tre vari'a'j. Oft'e la rakont'o'j est'as tre intim'e lig'it'a'j al apart'a'j lok'o'j, sed ŝi ĉiam lert'e kapt'as tiu'j'n afer'o'j'n de la hom'anim'a viv'o, kiu'j est'as komun'a'j por ĉiu'j hom'o'j kaj sam'e grav'a'j en ĉiu'j ter'part'o'j kaj ĉiu'j temp'o'j. Ŝi'a'j hom'o'j sen'escept'e est'as ag'ant'a'j hom'o'j, sed la ag'ad'o sur la materi'a plan'o est'as nur esprim'o kaj rimed'o, la esenc'a afer'o est'as la viv'o kaj la evolu'o de la hom'a anim'o. Ĉio'n ŝi rakont'as tre simpl'e, tiel simpl'e, ke mult'a'j leg'ant'o'j eĉ ne rimark'as la majstr'a'n aranĝ'o'n de la material'o kaj la profund'eg'a'n senc'o'n de oft'e ĉiu'tag'a'j okaz'o'j.

Pro tiu simpl'ec'o kaj tiu ĝeneral'ec'o kaj pro la profund'a hom'ec'o en ŝi'a'j verk'o'j ŝi trov'is leg'ant'o'j'n en ĉiu'j part'o'j de la ter'o, fakt'o atest'it'a inter ali'e de tio, ke ŝi'a'j libr'o'j est'as traduk'it'a'j en 37 lingv'o'j'n.

1904 la universitat'o de Upsal'a honor'is ŝi'n per la titol'o de honor'a doktor'in'o. 1909 ŝi ricev'is la literatur'a'n nobel'premi'o'n, kaj 1914 oni elekt'is ŝi'n membr'o de la Sved'a Akademi'o.

Ebl'e mult'o en Gösta Berling unu'a'vid'e ŝajn'as al vi kiel al la unu'a'j kritik'ist'o'j — strang'a, plen'a de romantik'o kaj sen'kontrol'a fantazi'o. Sed ne juĝ'u tro rapid'e! La medi'o, kiu pov'as ŝajn'i ne'kred'ebl'a al ali'land'an'o'j kaj eĉ al sved'o'j el ali'a'j provinc'o'j, ne est'as el'pens'aĵ'o. En la mal'nov'a'j fer'uzin'a'j bien'o'j fakt'e ekzist'is tia'j hom'o'j, precip'e en Verm'land'o. Ceter'e tia'j karakter'trajt'o'j est'as tip'e verm'land'a'j. Plu'e oni atent'u pri la rakont'manier'o. Unu'e, ankaŭ ĝi est'as tip'e Verm'land'a: ĝi ŝajn'as al ekster'ul'o'j pli romantik'a ol ĝi efektiv'e est'as. Kiam Selma Lagerlöf iam laŭt'leg'is en radi'o ĉapitr'o'n el Gösta Berling, mi kun surpriz'o rimark'is ke tiu rakont'o, kiu'n mi antaŭ'e opini'is romantik'a, efektiv'e est'as bril'a bon'humor'aĵ'o. Du'e, ŝi'a rakont'manier'o fakt'e est'as tiu de la fabel'o. Kelk'foj'e ni renkont'as en ŝi'a'j verk'o'j okaz'o'j'n, kiu'j laŭ raci'a vid'punkt'o ebl'e ŝajn'as al ni ne plen'e motiv'it'a'j, ekz. la for'pel'o de la major'in'o kaj la komenc'o de la kavalir'a reg'ad'o en Ekeby. Sed efektiv'e tiu'j mank'o'j est'as nur ŝajn'a'j. Ili'a kaŭz'o est'as nek mank'o de kompon'kapabl'o nek romantik'em'o. Por ŝi okaz'o'j kaj okaz'o'ĉen'o'j est'as konstru'ŝton'o'j, kiu'j'n ŝi kun'met'as laŭ si'a propr'a, plen'e logik'a metod'o. Ŝi ne cel'as far'i fotograf'a'n bild'o'n de la hom'a viv'o nek — kvankam majstr'a pri'skrib'ant'o de karakter'o'j — far'i psikologi'a'n analiz'o'n. Ŝi'a cel'o est'as prezent'i la hom'a'n anim'o'n, kiu el ne'perfekt'ec'o, mal'harmoni'o kaj mal'kontent'o klopod'as ating'i i'o'n, kio kontent'ig'as ĝi'n. Ego'ism'o, en la plej vast'a senc'o de la vort'o, plej oft'e gvid'as ĝi'n, kaj mult'e da mem'kaŭz'it'a'j sufer'o'j ĝi dev'as tra'pas'i, antaŭ ol ĝi kompren'as, kio ver'e merit'as ĝi'a'n klopod'ad'o'n, kio ver'e pov'as trankvil'ig'i ĝi'a'n sopir'o'n.

Kiel ajn konkret'a est'as ŝi'a pri'skrib'ad'o — la ver'a okaz'ad'o trov'iĝ'as sur la spirit'a plan'o. Ĉio ali'a est'as nur rimed'o'j, uz'ebl'a'j laŭ'bezon'e. Rigard'ant'e la verk'o'n el tiu vid'punkt'o oni preskaŭ ne rimark'as eĉ la fam'a'n romantik'o'n de la libr'o. Esenc'e ĝi est'as hazard'a afer'o, mult'ornam'it'a'j liter'o'j, kiu'j form'as vort'o'j'n de profund'a en'hav'o.

I. La pastr'o

Lev'iĝ'is la kap'o'j de la aŭskult'ant'ar'o. Jen, tamen li est'as tie! Li ne for'est'as tiu'n ĉi dimanĉ'o'n kiel en la pas'int'a kaj mult'foj'e antaŭ'e.

La pastr'o est'is jun'a, alt'a, svelt'a kaj bril'e bel'a. Se oni met'us kask'o'n sur li'a'n kap'o'n kaj vest'us li'n per kiras'o kaj glav'o, oni pov'us skulpt'i li'a'n bild'o'n el marmor'o kaj nom'i ĝi'n laŭ la plej bel'a aten'an'o.

La pastr'o hav'is la profund'a'j'n okul'o'j'n de poet'o kaj la firm'a'n, rond'a'n menton'o'n de milit'estr'o, ĉio ĉe li est'as bel'a, delikat'a, esprim'plen'a, ard'ant'a de geni'o kaj spirit'a viv'o.

La hom'o'j en la preĝ'ej'o sent'is strang'a'n sub'iĝ'em'o'n, kiam ili vid'is li'n tia. Pli oft'e ili vid'is li'n ŝancel'iĝ'e ven'i el la drink'ej'o en akompan'o de gaj'a'j kamarad'o'j, tia'j kiel Beerencreutz, la kolonel'o kun la dens'a'j, blank'a'j lip'har'o'j, kaj la fort'a kapitan'o Kristian Bergh.

Li drink'is tiel terur'e, ke li dum plur'a'j semajn'o'j ne pov'is plen'um'i si'a'n ofic'o'n, kaj la paroĥ'o dev'is plend'i pri li, unu'e ĉe li'a ĉef'paroĥ'estr'o 1 kaj post'e ĉe la episkop'o kaj la konsistori'o.

Nun la episkop'o ven'is al la paroĥ'o por esplor'i kaj inspekt'i. Li sid'is en la absid'o kun or'a kruc'o sur la brust'o, lern'ej'a'j pastr'o'j 2 el Karlstad 3 kaj pastr'o'j el la najbar'a'j paroĥ'o'j sid'is ĉirkaŭ li.

Tut'e sen'dub'e la pastr'o en si'a kondut'o trans'ir'is la permes'ebl'a'j'n lim'o'j'n. Tiam, en la tri'a jar'dek'o de la dek'naŭ'a jar'cent'o, oni est'is toler'em'a rilat'e al drink'ad'o, sed tiu vir'o preter'las'is si'a'n ofic'o'n pro drink'ad'o, kaj nun li perd'os ĝi'n.

Li star'is sur la katedr'o kaj atend'is, dum oni kant'is la last'a'n strof'o'n de la antaŭ'predik'a psalm'o.

Dum li star'is tie, li ek'sent'is konvink'o'n, ke li hav'as nur mal'amik'o'j'n en la preĝ'ej'o, mal'amik'o'j'n en ĉiu'j benk'o'j. Ili est'is inter la super'ul'o'j sur la galeri'o, inter la kamp'ar'an'o'j mal'supr'e en la preĝ'ej'o, inter la konfirm'ot'o'j en la absid'o, nur mal'amik'o'j. Mal'amik'o funkci'ig'is la balg'o'n de la orgen'o, mal'amik'o lud'is ĝi'n. En la benk'o de la preĝ'ej'a'j pri'zorg'ant'o'j sid'is mal'amik'o'j. Ĉiu'j mal'am'is li'n, de la mal'grand'a'j infan'o'j, kiu'j'n oni port'is en la preĝ'ej'o'n, ĝis la pedel'o, rigid'korp'a soldat'o, kiu kun'est'is ĉe Leipzig.

Sed en la post'a moment'o li ek'sent'is obtuz'a'n koler'o'n. Li memor'is, kia li est'is, kiam li antaŭ unu jar'o la unu'a'n foj'o'n sur'ir'is tiu'n katedr'o'n. Li est'is ne'kritik'ebl'a hom'o tiu'n foj'o'n, sed nun li star'is tie kaj rigard'is mal'supr'e'n sur la vir'o'n, kiu al'ven'is por kondamn'i li'n.

Dum li laŭt'leg'is la en'konduk'o'n, sang'ond'o post sang'ond'o purpur'is li'a'n vizaĝ'o'n: est'is koler'o.

Est'is ja ver'e, ke li drink'is, sed kiu rajt'us akuz'i li'n pro tio? Ĉu iu vid'is la pastr'o'dom'o'n, kie est'is li'a loĝ'ej'o? La pice'arb'ar'o star'is nigr'a kaj mal'gaj'a ĝis la fenestr'o'j. Mal'sek'aĵ'o gut'is tra la nigr'a'j plafon'o'j, laŭ la ŝim'a'j mur'o'j. Ĉu oni ne bezon'is brand'o'n por konserv'i la kuraĝ'o'n, kiam pluv'o aŭ kirl'o'neĝ'o en'salt'is tra romp'it'a'j vitr'o'j, kiam la ne'pri'zorg'it'a ter'o ne don'is sufiĉ'e da pan'o por for'pel'i la mal'sat'o'n? Li pens'is, ke li est'is ĝust'e tia pastr'o, kia'n ili merit'as. Ili ja drink'is ĉiu'j. Kial li sol'a de'ten'u si'n? La vir'o, kiu en'ter'ig'is si'a'n edz'in'o'n, ebri'ig'is si'n dum la funebr'a regal'o, la patr'o, kiu bapt'is si'a'n infan'o'n, post'e aranĝ'is drink'fest'o'n. La preĝ'ej'vizit'ant'o'j drink'is sur la voj'o al la hejm'o, tiel ke plej mult'a'j est'is ebri'a'j je la re'ven'o. Drink'o'detru'it'a pastr'o est'is sufiĉ'e bon'a por ili.

Li ek'am'is la brand'o'n, kiam li far'is ofic'a'j'n vojaĝ'o'j'n, kiam li en mal'dik'a surtut'o vetur'is, mult'mejl'e sur glaci'kovr'it'a'j lag'o'j, kie ĉiu'j mal'varm'a'j vent'o'j renkont'iĝ'is, kiam li'a boat'o sur la sam'a'j lag'o'j est'is ĵet'at'a tie'n kaj re'e'n en vent'eg'o kaj pluv'eg'o, kiam li en neĝ'o'blov'o dev'is ir'i el la sled'o kaj far'i voj'o'n por la ĉeval'o tra neĝ'amas'o'j, alt'a'j kiel dom'o'j, aŭ kiam li dev'is vad'i tra arb'ar'a'j marĉ'o'j.

La tag'o'j de la jar'o for'tren'is si'n en pez'a mal'gaj'o. Kamp'ar'an'o kaj sinjor'o ir'is kun ĉiu'j pens'o'j lig'it'a'j al la polv'o de la ter'o, sed vesper'e la anim'o'j ĵet'is si'a'j'n katen'o'j'n, liber'ig'it'a'j de la brand'o. Inspir'o ven'is, la kor'o varm'iĝ'is, la viv'o ek'bril'is, kant'o'j son'is, roz'o'j odor'is. Tiam la drink'ĉambr'o de la gast'ej'o far'iĝ'is por li sud'land'a flor'ĝarden'o: vin'ber'o'j kaj oliv'o'j pend'is super li'a kap'o, marmor'a'j statu'o'j bril'is en mal'hel'a foli'ar'o, saĝ'ul'o'j kaj poet'o'j promen'is sub palm'o'j kaj platan'o'j.

Ne, li, la pastr'o sur la katedr'o, sci'is, ke sen brand'o oni ne pov'as viv'i en tiu part'o de la land'o; ĉiu'j li'a'j aŭskult'ant'o'j sci'is tio'n kaj tamen nun vol'is kondamn'i li'n.

Ili vol'is for'ŝir'i de li la pastr'a'n mantel'o'n, pro tio ke li ven'is ebri'a en la dom'o'n de ili'a Di'o. Ho, tiu'j hom'o'j, ĉu ili hav'is, ĉu ili kred'is hav'i ali'a'n di'o'n ol la brand'o'n? Li fin'leg'is la en'konduk'o'n kaj ek'genu'is por preĝ'i Patroni'a'n.

Est'is sen'spir'e silent'e en la preĝ'ej'o dum la preĝ'o. Sed subit'e la pastr'o per ambaŭ man'o'j firm'pren'e kapt'is la ruband'o'j'n, per kiu'j la pastr'a mantel'o est'is sur'fiks'it'a. Ŝajn'is al li, ke la tut'a aŭskult'ant'ar'o kun la episkop'o kiel la unu'a ŝtel'ir'as sur la katedr'a'n ŝtup'ar'o'n por ŝir'i la mantel'o'n de li. Li star'is sur'genu'e kaj ne turn'is la kap'o'n, sed li sent'is, kiel ili ŝir'as, kaj li vid'is ili'n tut'e klar'e, la episkop'o'n kaj la lern'ej'a'j'n pastr'o'j'n, la ĉef'paroĥ'estr'o'j'n, la preĝ'ej'pri'zorg'ant'o'j'n kaj la tut'a'n aŭskult'ant'ar'o'n en long'a vic'o, ŝir'i kaj tir'i por mal'fiks'i li'a'n mantel'o'n. Kaj li plen'viv'e imag'is, kiel ĉiu'j fervor'a'j ŝir'ant'o'j fal'os unu sur la ali'a'n kaj mal'supr'e'n sur la ŝtup'ar'o, kiam mal'fiks'iĝ'os la mantel'o. Kaj fal'os ankaŭ ĉiu'j en la vic'o tie mal'supr'e, kiu'j ne trov'is lok'o'n por tir'i la mantel'o'n sed nur la bask'o'j'n de la antaŭ'star'ant'o'j.

Genu'ant'e tie li vid'is tio'n tiel klar'e, ke li dev'is rid'et'i, sed sam'temp'e mal'varm'a ŝvit'o ven'is sur li'a'n frunt'o'n. Tio ĉi tamen est'is tro terur'a.

Jen, li est'os kondamn'it'a hom'o pro la brand'o! Far'iĝ'os eks'ig'it'a pastr'o. Ĉu sur la ter'o pov'as ekzist'i io pli sen'valor'a? Li est'os unu el la almoz'ul'o'j de la ŝose'o, kuŝ'os ebri'a ĉe la voj'rand'o, est'os vest'it'a per ĉifon'o'j, miks'iĝ'os kun fripon'o'j.

Tiam nov'a pens'o ek'reg'is li'n kaj halt'ig'is la vort'o'j'n sur li'a'j lip'o'j. Li pens'is, ke est'as la last'a foj'o, kiam li pov'as star'i sur la katedr'o kaj parol'i pri la glor'o de Di'o.

La last'a foj'o — tio kor'tuŝ'is la pastr'o'n. Li forges'is ĉio'n pri brand'o kaj episkop'o. Li pens'is, ke li dev'as uz'i la okaz'o'n por parol'i pri la glor'o de Di'o.

Ŝajn'as al li, ke la plank'o kun ĉiu'j aŭskult'ant'o'j tre, tre profund'iĝ'as kaj la tegment'o lev'iĝ'as de la preĝ'ej'o, tiel ke li pov'as rigard'i en la ĉiel'o'n. Li star'is sol'a, tut'e sol'a sur la katedr'o, li'a anim'o flug'is al la mal'ferm'it'a ĉiel'o super li, li'a voĉ'o far'iĝ'is fort'a kaj potenc'a, kaj li parol'is pri la glor'o de Di'o.

Li est'is hom'o de la inspir'o. Li for'las'is la skrib'it'a'n, la pens'o'j ven'is al li kiel ar'o da hejm'a'j kolomb'o'j. Li sent'is, kvazaŭ parol'us ne li mem, sed li ankaŭ kompren'is, ke tio est'as la plej alt'a sur la ter'o, kaj ke neni'u pov'as ating'i pli alt'a'j'n bril'o'n kaj glor'o'n ol li, kiu star'as tie kaj parol'as pri la glor'o de Di'o.

Dum la fajr'o'lang'o de la inspir'o flam'is super li, li parol'is, sed kiam ĝi esting'iĝ'is kaj la tegment'o mal'lev'iĝ'is sur la preĝ'ej'o'n kaj la plank'o re'e ven'is supr'e'n el tre, tre grand'a profund'o, tiam li klin'is si'n kaj plor'is, ĉar li pens'is, ke la viv'o don'is al li si'a'n plej bon'a'n hor'o'n, kaj nun ĝi jam pas'is.

Post la di'serv'o okaz'is inspekt'ad'o kaj kun'ven'o de la eklezi'a konsil'ant'ar'o. La episkop'o demand'is la paroĥ'an'o'j'n, ĉu ili hav'as plend'o'j'n kontraŭ si'a pastr'o.

La pastr'o ne est'is plu koler'a kaj spit'em'a kiel antaŭ la predik'o. Nun li hont'is kaj klin'is la kap'o'n. Ho, ĉiu'j aĉ'a'j histori'o'j pri brand'o, kiu'j nun ven'os! Sed ne ven'is. Est'is tut'e silent'e ĉirkaŭ la grand'a tabl'o en la paroĥ'a kun'ven'ej'o.

La pastr'o lev'is la rigard'o'n: unu'e al la sakristi'an'o, ne, li silent'is, post'e al la aplomb'a'j bien'ul'o'j kaj uzin'estr'o'j. Ĉiu'j silent'is. Ili fort'e kun'prem'is la lip'o'j'n kaj iom ĝen'it'e rigard'is sur la tabl'o'n.

”Vi'a episkop'a moŝt'o mem aŭd'is, kiel li predik'as,” al'don'is la sakristi'an'o.

”La pastr'o rajt'as est'i mal'san'a, li kiel ĉiu ali'a,” dir'is la bien'ul'o'j.

Ili unu'anim'e defend'is li'n. Li est'as tre jun'a, ili'a pastr'o, ne est'as danĝer'o. Ne, se li nur ĉiam predik'os tiel, kiel li far'is hodiaŭ, ili ne vol'us inter'ŝanĝ'i li'n eĉ kontraŭ la episkop'o mem.

La pastr'o sent'is, kiel la kor'o pli'vast'iĝ'as, kiel facil'e la sang'o flu'as tra la vejn'o'j. Li ne ir'as plu inter mal'amik'o'j, li gajn'is ili'n, kiam li tut'e ne pens'is pri tio, li est'os pastr'o ankaŭ est'ont'e! Post la inspekt'ad'o la episkop'o, la lern'ej'a'j pastr'o'j, la ĉef'paroĥ'estr'o'j kaj la plej eminent'a'j paroĥ'an'o'j tag'manĝ'is en la pastr'o'dom'o.

Unu el la najbar'a'j sinjor'in'o'j trans'pren'is la fest'aranĝ'o'j'n, ĉar la pastr'o est'is fraŭl'o. Ŝi aranĝ'is ĉio'n en la plej bon'a manier'o, kaj jen li ek'vid'is, ke la pastr'o'dom'o ne est'as tiel terur'a.

La long'a manĝ'o'tabl'o est'is pret'ig'it'a ekster'e sub la pice'o'j kaj aspekt'is agrabl'a kun blank'a tuk'o, kun blu'a kaj blank'a porcelan'o, kun bril'et'ant'a'j glas'o'j kaj art'e fald'it'a'j manĝ'o'tuk'o'j. Du betul'o'j klin'is si'n super la en'ir'ej'o, juniper'a branĉ'aĵ'o est'is stern'it'a sur la plank'o en la vestibl'o, ĉe la tegment'o'dors'o pend'is flor'kron'o, en ĉiu'j ĉambr'o'j star'is flor'o'j, la ŝim'odor'o est'is for'pel'it'a, kaj la verd'a'j fenestr'o'vitr'o'j vigl'e bril'is en la sun'lum'o.

Est'is neni'u, kiu ne ĝoj'is dum tiu tag'manĝ'o. Ĝoj'is tiu'j, kiu'j grand'anim'e pardon'is, kaj ĝoj'is la pli eminent'a'j el la pastr'o'j pro tio, ke ili sukces'is evit'i skandal'o'n.

La bon'a episkop'o lev'is si'a'n glas'o'n kaj dir'is, ke li kun prem'it'a anim'o komenc'is tiu'n vojaĝ'o'n, ĉar li aŭd'is mult'a'j'n mal'bon'a'j'n dir'o'j'n. Li ir'is por renkont'i Saŭlon, sed jen, Saŭlo jam trans'form'iĝ'is en Paŭlon, kiu labor'os pli mult'e ol ili ĉiu'j. Kaj la pi'a sinjor'o plu'e parol'is pri la riĉ'a talent'o de ili'a jun'a frat'o kaj laŭd'is ĝi'n. Ne pro tio, ke li fier'u, sed pro tio, ke li streĉ'u ĉiu'j'n fort'o'j'n kaj bon'e gard'u si'n, kiel dev'as far'i tiu, kiu port'as super'mezur'e pez'a'n kaj alt'valor'a'n ŝarĝ'o'n sur si'a'j ŝultr'o'j.

La pastr'o ne ebri'iĝ'is dum tiu tag'manĝ'o, sed ebri'ec'o'n li sent'is. Tiu grand'a, ne'atend'it'a feliĉ'o turn'is li'a'n kap'o'n. La ĉiel'o flam'ig'is la fajr'o'lang'o'n de inspir'o super li, kaj la hom'o'j don'is al li si'a'n am'o'n. Ankoraŭ kiam ven'is la vesper'o kaj la gast'o'j for'vetur'is, la sang'o febr'e kaj kun furioz'a rapid'o flu'is tra li'a'j vejn'o'j. Ĝis mal'fru'e en la nokt'o li sid'is sen'dorm'a en si'a ĉambr'o kaj las'is la nokt'a'n aer'o'n en'flu'i tra la mal'ferm'it'a fenestr'o por don'i freŝ'ig'o'n dum tiu feliĉ'o'febr'o, tiu dolĉ'a mal'trankvil'o, kiu for'pren'is li'a'n dorm'o'n.

”Ĉu vi mal'dorm'as, pastr'o?” Vir'o trans'ir'is la herb'o'kovr'it'a'n kort'o'n kaj ven'is al la fenestr'o. La pastr'o el'rigard'is kaj re'kon'is kapitan'o'n Kristian Bergh, unu el li'a'j fidel'a'j drink'frat'o'j.

Voj'ir'ant'a hom'o sen dom'o kaj ter'o li est'is, tiu kapitan'o Kristian, gigant'o laŭ statur'o kaj fort'o. Alt'a li est'is kiel la mont'o Gurlita kaj stult'a kiel mont'a monstr'o.

”Kompren'ebl'e mi ne dorm'as, kapitan'o Kristian,” la pastr'o respond'is. ”Ĉu ŝajn'as al vi, ke oni pov'as dorm'i en tia nokt'o?” Jen aŭd'u, kio'n tiu kapitan'o Kristian dir'as al li! La gigant'o hav'is antaŭ'sent'o'j'n, li kompren'is, ke la pastr'o de nun ne kuraĝ'os drink'i. Li neniam plu est'os trankvil'a, pens'is kapitan'o Kristian, ĉar tiu'j lern'ej'a'j pastr'o'j el Karlstad, kiu'j jam est'is tie, ja pov'us re'ven'i kaj ŝir'i la pastr'a'n mantel'o'n de li, se li drink'us.

Sed nun kapitan'o Kristian mov'is si'a'n man'o'n por la bon'a afer'o kaj aranĝ'is tiel, ke tiu'j lern'ej'a'j pastr'o'j neniam re'ven'os, nek ili nek la episkop'o. De nun la pastr'o kaj li'a'j amik'o'j pov'os drink'i laŭ'plaĉ'e en la pastr'o'dom'o.

Aŭd'u kia'n grand'far'o'n li plen'um'is, Kristian Bergh, la fort'a kapitan'o! Kiam la episkop'o kaj la du lern'ej'a'j pastr'o'j pren'is lok'o'n en si'a teg'it'a vetur'il'o kaj la pord'o'j est'is tre, tre zorg'e ferm'it'a'j, li ek'sid'is sur la vetur'ig'ist'a seĝ'o kaj vetur'ig'is ili'n unu mejl'o'n 4 aŭ du en la hel'a somer'a nokt'o.

Kaj tiam Kristian Bergh las'is la alt'moŝt'o'j'n sent'i, kiel facil'e la viv'o pov'as el'ir'i el la hom'a korp'o. Li ig'is la ĉeval'o'j'n kur'i en plej frenez'a rapid'o. Tio est'is rekompenc'o al ili pro tio, ke ili ne permes'is ebri'o'n al honest'a hom'o.

Ĉu vi kred'as, ke li vetur'ig'is ili'n sur la voj'o, ĉu vi kred'as, ke li gard'is ili'n kontraŭ puŝ'o'j? Li vetur'is trans dren'fos'o'j'n kaj stopl'o'kamp'o'j'n, li vetur'is en kap'turn'a galop'o mal'supr'e'n sur la dekliv'o'j, li vetur'is laŭ la lag'o'bord'o, tiel ke la akv'o ŝpruc'is ĉirkaŭ la rad'o'j, li preskaŭ fiks'iĝ'is en la marĉ'o'j, kaj li vetur'is mal'supr'e'n sur nud'a'j mont'o'j, tiel ke la ĉeval'o'j star'is kun rigid'a'j krur'o'j kaj glit'ad'is. Dum'e la episkop'o kaj la lern'ej'a'j pastr'o'j sid'is kun pal'a'j vizaĝ'o'j kaj murmur'is preĝ'o'j'n mal'antaŭ la led'a'j kurten'o'j. Pli terur'a'n vetur'o'n ili neniam far'is.

Kaj imag'u, kiel ili aspekt'is, kiam ili al'ven'is al la gast'ej'o Rissäter, viv'a'j sed puŝ'it'a'j kiel plumb'er'o'j en ĉas'ist'a led'sak'et'o! ”Kio'n signif'as tio ĉi, kapitan'o Kristian?” la episkop'o dir'is, kiam tiu mal'ferm'is por ili la vetur'il'pord'o'n.

”Ĝi signif'as, ke la episkop'a moŝt'o du'foj'e pri'pens'u, antaŭ ol li far'os nov'a'n inspekt'vojaĝ'o'n al Gösta Berling,” kapitan'o Kristian dir'is, kaj tiu'n fraz'o'n li jam antaŭ'e el'pens'is, por ke vort'o'j ne mank'u.

”Do sci'ig'u al Gösta Berling,” la episkop'o dir'is, ”ke al li ven'os de nun nek mi nek iu ali'a episkop'o!” Jen, tiu'n grand'far'o'n la fort'a kapitan'o Kristian rakont'is al la pastr'o apud la mal'ferm'it'a fenestr'o en la somer'a nokt'o. Ĉar kapitan'o Kristian nur ir'is al la gast'ej'o kun la ĉeval'o'j, kaj tuj li ir'is al la pastr'o kun la nov'aĵ'o'j.

Ho, kapitan'o Kristian, kun pal'a'j vizaĝ'o'j sid'is la lern'ej'a'j pastr'o'j mal'antaŭ la led'kurten'o'j, sed la pastr'o en la fenestr'o aspekt'is sen'kompar'e pli pal'a en la hel'a somer'a nokt'o. Ho, kapitan'o Kristian! La pastr'o eĉ lev'is la brak'o'n kaj cel'is terur'a'n bat'o'n al la krud'a, stult'a vizaĝ'o de la gigant'o, sed li halt'ig'is ĝi'n. Li bru'e ferm'is la fenestr'o'n kaj halt'is mez'e en la ĉambr'o, sku'ant'e si'a'n pugn'o'n al'supr'e.

Li, super kiu flam'is la fajr'o'lang'o de inspir'o, li, kiu parol'is pri la glor'o de Di'o, li star'is tie kaj pens'is, ke Di'o mok'as li'n.

Ĉu la episkop'o ne kred'os, ke kapitan'o Kristian est'is send'it'a de la pastr'o? Ĉu li ne kred'os, ke la pastr'o hipokrit'is kaj mensog'is dum la tut'a tag'o? Nun li far'os la proces'o'n kontraŭ li serioz'a, nun li el'ofic'ig'os kaj eks'pastr'ig'os li'n.

En la maten'o la pastr'o est'is for de la pastr'o'dom'o. Ŝajn'is al li sen'senc'e rest'i por defend'i si'n. Di'o mok'is li'n. Di'o ne vol'is help'i li'n. Li sci'is, ke oni eks'ig'os li'n. Di'o vol'is. Est'is sam'e bon'e tuj for'ir'i.

Tio okaz'is en mal'proksim'a paroĥ'o de okcident'a Verm'land'o en la komenc'o de la tri'a jar'dek'o de la dek'naŭ'a jar'cent'o.

Tio est'is la unu'a mal'feliĉ'o, kiu okaz'is al Gösta Berling; sed ne est'is la last'a.

Ĉar tia'j ĉeval'id'o'j trov'as la viv'o'n mal'facil'a, kiu'j ne toler'as spron'o'n aŭ vip'o'n. Je ĉiu dolor'o, kiu pik'as ili'n, ili for'kur'as sur sovaĝ'a'j voj'o'j al faŭk'ant'a'j abism'o'j. Kiam la voj'o far'iĝ'as ŝton'plen'a kaj la vetur'o mal'facil'a, ili ne trov'as ali'a'n rimed'o'n ol renvers'i la ŝarĝ'o'n kaj frenez'e for'kur'i.

II. La almoz'ul'o

Löven est'as long'a, mal'larĝ'a lag'o en Verm'land'o, kiu kelk'lok'e est'as kun'prem'it'a en long'a'j'n, mal'larĝ'a'j'n akv'o'kol'o'j'n. Nord'e de ĝi etend'as si'n al la finn'a'j 5 arb'ar'o'j, sud'e ĝis la proksim'o de Vener'n. Plur'a'j paroĥ'o'j kuŝ'as sur ĝi'a'j bord'o'j, sed Bro est'as la plej grand'a kaj riĉ'a. Ĝi okup'as grand'a'n part'o'n de la bord'o'j kaj sur la orient'a flank'o kaj sur la okcident'a, sed okcident'e kuŝ'as la plej grand'a'j bien'o'j, tia'j kiel Ekeby kaj Björne, vast'e fam'a'j pro riĉ'o kaj bel'ec'o, kaj la grand'a vilaĝ'o Broby kun gast'ej'o, juĝ'ej'o, prokuror'a loĝ'ej'o, pastr'o'dom'o kaj foir'ej'o.

Broby kuŝ'as sur krut'a dekliv'o. La almoz'ul'o jam preter'ir'is la gast'ej'o'n, kiu kuŝ'as ĉe la pied'o de la dekliv'o, kaj pen'ad'is supr'e'n al la pastr'o'dom'o, kiu kuŝ'as plej supr'e.

Antaŭ li sur la dekliv'o ir'is mal'grand'a knab'in'o, kiu tir'is sled'et'o'n kun farun'sak'o. La almoz'ul'o ating'is la knab'in'o'n kaj komenc'is parol'i kun ŝi.

La infan'o turn'is si'n kaj rigard'is li'n. Est'is dek du jar'a et'ul'in'o kun esplor'a'j, akr'a'j okul'o'j kaj kun'prem'it'a buŝ'o.

”Di'o don'u, ke la ĉeval'o est'u mal'pli grand'a kaj la ŝarĝ'o pli grand'a, tiam pli long'e sufiĉ'us,” la knab'in'o respond'is.

”Vi do tren'as hejm'e'n vi'a'n propr'a'n furaĝ'o'n?” ”Di'o sci'as, ke jes. Kvankam mal'grand'a mi dev'as mem hav'ig'i mi'a'n nutr'aĵ'o'n.” La almoz'ul'o pren'is la sled'fost'o'j'n por ŝov'i.

”Ŝajn'as, ke vi est'as la fil'in'o de la pastr'o en Broby.” ”Ĝust'e, mi est'as. Pli mal'riĉ'a'n patr'o'n mult'a'j hav'as, neni'u pli mal'bon'a'n. Est'as tut'e ver'e, kvankam est'as hont'ind'e, ke li'a propr'a infan'o dev'as dir'i tio'n.” ”Laŭ'dir'e li est'as avar'a kaj mal'afabl'a, vi'a patr'o?” ”Avar'a li est'as, mal'afabl'a li est'as, sed li'a fil'in'o far'iĝ'os ankoraŭ pli terur'a, se ŝi viv'os, dir'as la hom'o'j.” ”Ŝajn'as, ke la hom'o'j prav'as. Mi ŝat'us sci'i, kie vi ricev'is tiu'n ĉi farun'sak'o'n.” ”Ne pov'as est'i tre danĝer'e rakont'i tio'n por vi. Maten'e mi pren'is gren'o'n en la gren'proviz'ej'o de patr'o, kaj nun mi ven'as de la muel'ej'o.” ”Ĉu li ne vid'os vi'n, kiam vi ven'os hejm'e'n kun ĝi?” ”Ŝajn'e vi tro fru'e for'las'is la majstr'o'n. Kompren'u, patr'o vetur'is pro ofic'o.” ”Iu al'vetur'as mal'antaŭ ni sur la dekliv'o. Mi aŭd'as, kiel grinc'as sub la sled'glit'il'o'j. Ho, se est'as li, kiu ven'as!” La knab'in'o aŭskult'is kaj rigard'is kaj post'e komenc'is plor'kri'i.

”Est'as patr'o,” ŝi plor'singult'is. ”Li mort'bat'os mi'n. Li mort'bat'os mi'n.” ”Nu, nun bon'a'j konsil'o'j est'as valor'a'j kaj rapid'a'j konsil'o'j pli bon'a'j ol arĝent'o kaj or'o,” la almoz'ul'o dir'is.

”Jen,” la infan'o dir'is, ”vi pov'as help'i mi'n. Pren'u la ŝnur'o'n kaj tir'u la sled'et'o'n, tiam patr'o kred'os, ke ĝi est'as vi'a.” ”Kio'n mi post'e far'u pri ĝi?” la almoz'ul'o demand'is kaj met'is la ŝnur'o'n sur la ŝultr'o'n.

”Tir'u ĝi'n komenc'e kie'n vi vol'as, sed ven'u kun ĝi al la pastr'o'dom'o, kiam est'os mal'lum'e! Mi ne las'os vi'n for'kur'i. Vi ven'u kun la sak'o kaj la sled'et'o, vi kompren'as!” ”Mi prov'os.” ”Mal'feliĉ'o al vi, se vi ne ven'os!” la knab'in'o kri'is kaj for'kur'is de li, rapid'ant'e hejm'e'n antaŭ la patr'o.

Kun pez'a kor'o la almoz'ul'o turn'is la sled'et'o'n kaj ŝov'is ĝi'n mal'supr'e'n al la gast'ej'o.

Tiu kompat'ind'ul'o hav'is rev'o'n, kiam li ir'is en la neĝ'o kun du'on'e nud'a'j pied'o'j. Li pens'is pri la grand'a'j arb'ar'o'j nord'e de Löven, la grand'a'j finn'a'j arb'ar'o'j.

Tie ĉi en Bro, kie li nun ir'is laŭ la akv'o'kol'o, kiu kun'lig'as Supr'a'n Löven kun la Mal'supr'a, en tiu'j fam'a'j region'o'j de riĉ'o kaj ĝoj'o, kie grand'bien'o kuŝ'as apud grand'bien'o, uzin'o apud uzin'o, tie ĉi ĉiu voj'o est'is por li tro pez'a, ĉiu ĉambr'o tro mal'larĝ'a, ĉiu kuŝ'ej'o tro mal'mol'a. Tie ĉi li kor'ŝir'e sopir'is al la pac'o de la grand'a'j, etern'a'j arb'ar'o'j.

Li aŭd'is draŝ'il'o'j'n bat'i en ĉiu draŝ'ej'o, kvazaŭ trov'iĝ'us gren'o sen'fin'e. Trunk'o'ŝarĝ'o'j kaj karb'o'sled'o'j sen'ĉes'e ven'is el la ne'el'ĉerp'ebl'a'j arb'ar'o'j. Sen'fin'a'j karavan'o'j kun fer'ŝton'a'j ŝarĝ'o'j vetur'is sur la voj'o'j en profund'a'j sulk'o'j, kiu'j'n fos'is cent'o'j da antaŭ'vetur'int'o'j. Tie ĉi li vid'is sled'o'j'n, plen'a'j'n de hom'o'j, rapid'i inter la bien'o'j, kaj ŝajn'is al li, ke la ĝoj'o ten'as la konduk'rimen'o'j'n kaj bel'o kaj am'o star'as mal'antaŭ'e sur la glit'il'o'j. Ho, kiel la vag'ant'a kompat'ind'ul'o sopir'is al la pac'o de la grand'a'j, etern'a'j arb'ar'o'j! Tie, kie la arb'o'j lev'as si'n rekt'a'j kaj kolon'simil'a'j el la eben'a ter'o, kie la neĝ'o kuŝ'as en pez'a'j tavol'o'j sur la sen'mov'a'j branĉ'o'j, kie la vent'o est'as sen'potenc'a kaj nur tre kviet'e lud'as inter la pingl'o'j de la arb'o'supr'o'j, tie li vol'us vag'i pli kaj pli mal'proksim'e'n, ĝis fin'e fort'o mank'us al li kaj li fal'us sub la grand'a'j arb'o'j, mort'ant'a pro mal'sat'o kaj frost'o.

Li sopir'is al la grand'a, susur'ant'a tomb'o nord'e de Löven, kie venk'os li'n la fort'o'j de neni'ig'o, kie mal'sat'o, frost'o, lac'o kaj brand'o fin'e sukces'os detru'i tiu'n kompat'ind'a'n korp'o'n, kiu pov'is ĉio'n el'ten'i.

Li ven'is al la gast'ej'o kaj vol'is atend'i tie ĝis la vesper'o. Li ir'is en la trink'ej'o'n kaj sid'is en inert'a ripoz'o sur la benk'o apud la pord'o, rev'ant'e pri la etern'a'j arb'ar'o'j.

Sed pli ŝi ne vol'is don'i al li, kaj la almoz'ul'o plen'e mal'esper'iĝ'is. Li dev'is trink'i pli de tiu fort'a, dolĉ'a brand'o. Li dev'is ankoraŭ'foj'e sent'i la kor'o'n danc'i en la korp'o kaj la pens'o'j'n flam'i dum la ebri'o. Ho, tiu dolĉ'a gren'vin'o! La sun'o de la somer'o, la bird'o'kant'o'j de la somer'o, la odor'o'j kaj la bel'ec'o de la somer'o naĝ'is en ĝi'a blank'a ond'o. Ankoraŭ'foj'e, antaŭ ol mal'aper'i en nokt'o kaj mal'lum'o, li vol'is trink'i sun'o'n kaj feliĉ'o'n.

Jen li inter'ŝanĝ'is unu'e la farun'o'n, post'e la sak'o'n kaj fin'e la sled'et'o'n kontraŭ brand'o. Tiu don'is al li bon'a'n ebri'o'n, kaj li for'dorm'is grand'a'n part'o'n de la post'tag'mez'o sur benk'o en la drink'ej'o.

Kiam li vek'iĝ'is, li kompren'is, ke nun rest'as nur unu far'ot'a afer'o. Ĉar la aĉ'a korp'o plen'e reg'as li'a'n anim'o'n, ĉar li pov'is for'drink'i tio'n, kio'n infan'o konfid'is al li, ĉar li est'as hont'ig'o por la ter'o, li dev'as liber'ig'i tiu'n de la aĉ'eg'a ŝarĝ'o. Li dev'as re'don'i la liber'ec'o'n al si'a anim'o, las'i ĝi'n ir'i al Di'o.

Li kuŝ'is sur la benk'o en la trink'ej'o kaj kondamn'is si'n mem: ”Gösta Berling, eks'ig'it'a pastr'o, akuz'it'a pro tio, ke li for'drink'is la farun'o'n de mal'sat'a infan'o, est'as kondamn'it'a al mort'o.

Kiu mort'o? La mort'o en la neĝ'amas'o'j.” Li pren'is si'a'n ĉap'o'n kaj ŝancel'iĝ'e ir'is ekster'e'n. Li est'is nek plen'e mal'dorm'a nek tut'e mal'ebri'a. Li plor'is pro kompat'o por si mem, por si'a kompat'ind'a makul'it'a anim'o, al kiu li dev'is don'i liber'ec'o'n.

Li ne ir'is long'e kaj ne for'las'is la voj'o'n. Tuj apud la voj'rand'o kuŝ'is alt'a neĝ'amas'o. Tie li ĵet'is si'n ter'e'n por mort'i. Li ferm'is la okul'o'j'n kaj prov'is dorm'i.

Neni'u sci'as, kiel long'e li kuŝ'is tiel, sed est'is viv'o en li ankoraŭ, kiam la fil'in'o de la pastr'o en Broby al'kur'is sur la voj'o kun lantern'o en la man'o kaj trov'is li'n en la neĝ'amas'o apud la voj'rand'o. Dum hor'o'j ŝi star'is atend'ant'e li'n. Nun ŝi mal'supr'e'n'kur'is la dekliv'o'j'n por serĉ'i li'n.

Ŝi tuj re'kon'is li'n, kaj jen ŝi komenc'is sku'i li'n kaj kri'i per si'a tut'a fort'o por vek'i li'n.

Ŝi dev'is re'vok'i li'n al la viv'o por almenaŭ tiom da temp'o, ke li pov'os dir'i al ŝi, kio far'iĝ'is el ŝi'a'j sled'et'o kaj farun'sak'o. Patr'o mort'bat'us ŝi'n, se li ek'sci'us, ke ŝi perd'is li'a'n sled'et'o'n. Ŝi mord'is la fingr'o'j'n de la almoz'ul'o kaj grat'is li'a'n vizaĝ'o'n, kaj sam'temp'e ŝi kri'is kiel dron'ant'o.

”Mi vol'as ek'sci'i, kie'n tiu ĉi vir'o met'is mi'a'j'n farun'sak'o'n kaj sled'et'o'n,” la infan'o plor'singult'is kaj per pugn'ig'it'a'j man'o'j martel'is la brust'o'n de la almoz'ul'o.

”Ĉu est'as frost'iĝ'int'o, kiu'n vi tiel trakt'as? For, arb'ar'kat'in'o!” La vetur'ant'o est'is alt'a, fortik'a vir'in'o. Ŝi ir'is el la sled'o kaj ven'is al la neĝ'amas'o. La knab'in'o'n ŝi pren'is je la nuk'o kaj ĵet'is ŝi'n sur la voj'o'n. Post'e ŝi klin'is si'n, ŝov'is la brak'o'j'n sub la korp'o'n de la almoz'ul'o kaj lev'is li'n. Post tio ŝi port'is li'n al la sled'o kaj kuŝ'ig'is li'n en ĝi.

”Kun'ir'u en la gast'ej'o'n, arb'ar'kat'in'o,” ŝi kri'is al la fil'in'o de la pastr'o,” por ke ni aŭd'u, kio'n vi sci'as pri tiu ĉi afer'o.”

Tia, kia Gösta Berling nun vid'is ŝi'n, vetur'ant'e hejm'e'n de karb'o'transport'ad'o en la arb'ar'o'j, kun fulg'a'j man'o'j kaj argil'a pip'o en la buŝ'o, vest'it'a per mal'long'a, sen'sub'ŝtof'a ŝaf'pelt'o kaj stri'kolor'a, hejm'teks'it'a lan'jup'o, kun krud'a'j ŝu'o'j sur la pied'o'j kaj tranĉ'il'ing'o ĉe la brust'o, kun griz'a'j har'o'j, star'ant'a'j supr'e'n super mal'jun'a, bel'a vizaĝ'o, tia ŝi mil'foj'e aper'is al li en la pri'skrib'o'j, kaj li kompren'is, ke li renkont'is la fam'a'n major'in'o'n de Ekeby.

Ŝi est'is la plej potenc'a vir'in'o en Verm'land'o, estr'in'o de sep uzin'o'j, ordon'ant'a kaj obe'at'a; kaj li est'is nur kompat'ind'a, mort'kondamn'it'a hom'o, sen'ig'it'a je ĉio, sci'ant'a, ke ĉiu voj'o est'as por li tro pez'a, ĉiu ĉambr'o tro mal'larĝ'a. Li'a korp'o trem'is pro terur'o, dum ŝi rigard'is li'n.

Ŝi star'is silent'a kaj rigard'is la hom'a'n aĉ'aĵ'o'n antaŭ si, la ruĝ'a'j'n ŝvel'int'a'j'n man'o'j'n, la mal'dik'a'n figur'o'n kaj la mir'ind'a'n kap'o'n, kiu eĉ en degener'o kaj mal'pri'zorg'o bril'is per sovaĝ'a bel'ec'o.

”Mi, mi est'as la major'in'o de Ekeby.” Trem'o tra'kur'is la tut'a'n korp'o'n de la almoz'ul'o. Li fald'is si'a'j'n man'o'j'n kaj lev'is la okul'o'j'n kun sopir'a rigard'o. Kio'n ŝi far'os al li? Ĉu ŝi dev'ig'os li'n viv'i? Li tim'is ŝi'a'n fort'o'n. Kaj tamen li est'is tiel proksim'a al la pac'o de la etern'a'j arb'ar'o'j.

Ŝi komenc'is la batal'o'n dir'ant'e, ke la fil'in'o de la pastr'o re'ricev'is si'a'j'n sled'et'o'n kaj farun'sak'o'n, kaj ke ŝi, la major'in'o, hav'as por li rifuĝ'ej'o'n sam'e kiel por mult'a'j ali'a'j sen'hejm'a'j kompat'ind'ul'o'j en la kavalir'a flank'dom'o en Ekeby. Ŝi propon'is al li viv'o'n de lud'o kaj ĝoj'o, sed li respond'is, ke li dev'as mort'i.

Tiam ŝi frap'is la tabl'o'n per la pugn'o kaj tut'e klar'e dir'is si'a'n pens'o'n.

”Aha, vi vol'as mort'i, aha, tio'n vi vol'as! Mi ne tre mir'us pri tio, se est'us tiel, ke vi viv'us. Jen, kia mal'dik'a korp'o, kia'j sen'fort'a'j membr'o'j kaj sen'bril'a'j okul'o'j, kaj vi opini'as, ke rest'as io por mort'ig'i! Ĉu vi kred'as, ke oni nepr'e dev'as kuŝ'i rigid'a kaj mal'varm'a sub najl'it'a ĉerk'o'kovr'il'o por est'i mort'int'a? Ĉu vi ne kred'as, ke mi vid'as, kiel mort'int'a vi est'as, Gösta Berling? Mi vid'as, ke vi'a kap'o est'as krani'o, kaj ŝajn'as al mi, ke la verm'o'j ramp'as el vi'a'j okul'kav'o'j. Ĉu vi ne sent'as, ke la buŝ'o est'as plen'a de polv'o? Ĉu vi ne aŭd'as, kiel la ost'o'j tint'as, kiam vi mov'as vi'n? Vi dron'ig'is vi'n en brand'o, Gösta Berling, kaj mort'int'a vi est'as.

Kio mov'as si'n ĉe vi, est'as nur ost'o'j de mort'int'o, kaj vi ne vol'as permes'i al ili viv'i, se vi vol'as nom'i tio'n viv'o. Est'as, kvazaŭ vi envi'us al mort'int'o danc'o'n sur la tomb'o'j en la stel'a lum'o.

Ĉu vi hont'as pro la eks'ig'o, ĉar vi vol'as mort'i? Est'us pli honor'e, se vi uz'us vi'a'n kapabl'o'n kaj far'us i'a'n util'o'n sur la ter'o, tio'n mi dir'as al vi. Kial vi ne tuj ven'is al mi, mi est'us pov'int'a ord'ig'i ĉio'n por vi? Nu, nun vi ver'ŝajn'e atend'as grand'a'n honor'o'n de tio, ke oni mort'vest'os vi'n kaj kuŝ'ig'os vi'n sur seg'aĵ'o'n kaj nom'os vi'n bel'a kadavr'o?” La almoz'ul'o sid'is trankvil'a, preskaŭ rid'et'ant'a, dum ŝi'a'j koler'a'j vort'o'j tondr'is. Neni'u danĝer'o, li dum'e ĝoj'eg'is, neni'u danĝer'o! La etern'a'j arb'ar'o'j atend'as, kaj ŝi ne hav'as potenc'o'n for'turn'i vi'a'n anim'o'n de tie.

Sed la major'in'o silent'is kaj kelk'foj'e ir'is tie'n kaj re'e'n en la ĉambr'o. Post'e ŝi pren'is lok'o'n ĉe la kamen'o, met'is la pied'o'j'n sur la fajr'o'plat'o'n kaj apog'is la kubut'o'j'n sur la genu'o'j.

”Mil diabl'o'j!” ŝi dir'is, kaj rid'et'is por si mem. ”Tio, kio'n mi dir'as, est'as pli ver'a, ol mi mem rimark'as. Ĉu vi ne kred'as, Gösta Berling, ke plej mult'a'j hom'o'j en tiu ĉi mond'o est'as mort'int'a'j aŭ du'on'e mort'int'a'j? Ĉu vi kred'as, ke mi viv'as? Ho ne! Ho ne! Jes, rigard'u mi'n, se vi vol'as! Mi est'as la major'in'o de Ekeby, cert'e la plej potenc'a sinjor'in'o en Verm'land'o. Se mi sign'as per unu fingr'o, la guberni'estr'o kur'as, se mi sign'as per du, la episkop'o kur'as, kaj se mi sign'as per tri, la konsistori'o kaj la urb'konsil'ant'o'j kaj ĉiu'j uzin'estr'o'j en Verm'land'o danc'os polk'o'n 6 sur la plac'o de Karlstad. Mil diabl'o'j, knab'o, mi dir'as al vi, ke mi est'as nur vest'it'a kadavr'o. Di'o sci'as, kiel mal'mult'e da viv'o est'as en mi.” La almoz'ul'o klin'is si'n antaŭ'e'n sur la seĝ'o kaj aŭskult'is kun streĉ'it'a'j sens'o'j. La mal'jun'a major'in'o sid'is kaj balanc'iĝ'is antaŭ la fajr'o. Ŝi ne rigard'is li'n, dum ŝi parol'is.

”Ĉu vi ne kred'as, se mi est'us viv'ant'a hom'o kaj vid'us vi'n sid'i tie, aĉ'a kaj pri'plor'ind'a kaj kun pens'o'j pri si'n'mort'ig'o en la kap'o, ĉu vi ne kred'as, ke mi for'pren'us ili'n de vi en unu moment'o? Tiam mi hav'us larm'o'j'n por vi kaj pet'o'j'n, kiu'j tut'e renvers'us vi'n, kaj mi sav'us vi'a'n anim'o'n, sed nun mi est'as mort'int'a.

Ĉu vi aŭd'is, ke mi iam est'is la bel'a Margaret'a Celsing? Ne est'is hieraŭ, sed ankoraŭ mult'a'j mal'jun'a'j okul'o'j pov'as ruĝ'iĝ'i de plor'o pro ŝi. Kial Margaret'a Celsing est'as mort'int'a kaj Margaret'a Samzelius viv'ant'a, kial la major'in'o de Ekeby viv'as, dir'u, Gösta Berling? Ĉu vi sci'as, kia est'is Margaret'a Celsing? Ŝi est'is svelt'a kaj delikat'a, timid'a kaj sen'kulp'a, Gösta Berling. Ŝi est'is tia, sur kies tomb'o la anĝel'o'j plor'as.

Ŝi sci'is pri neni'a mal'bon'o, neni'u mal'ĝoj'ig'is ŝi'n, ŝi est'is bon'a al ĉiu'j. Kaj bel'a ŝi est'is, ver'e bel'a.

Est'is bel'statur'a vir'o, li nom'iĝ'is Altringer. Di'o sci'as, kiel okaz'is, ke li ir'is sur voj'o'j nord'e en la sovaĝ'ej'o'j de Elvdalen, kie ŝi'a'j ge'patr'o'j hav'is si'a'n uzin'o'n. Margaret'a Celsing vid'is li'n; li est'is bel'eg'a, bril'a vir'o, kaj li am'is ŝi'n.

Sed li est'is mal'riĉ'a, kaj ili inter'konsent'is atend'i unu la ali'a'n dum kvin jar'o'j, kiel en la kant'o.

Kiam tri jar'o'j pas'is, ven'is ali'a svat'ant'o. Li est'is mal'bel'a kaj mal'agrabl'a, sed ŝi'a'j ge'patr'o'j kred'is, ke li est'as riĉ'a, kaj per tent'o kaj dev'ig'o, per bat'o'j kaj krud'a'j vort'o'j ili dev'ig'is Margaret'a'n Celsing edz'in'iĝ'i kun li. Vid'u, tiu'n tag'o'n mort'is Margaret'a Celsing.

Post tiu tag'o Margaret'a Celsing ne ekzist'is plu, nur la major'edz'in'o Samzelius, kaj ŝi ne est'is bon'a, ne timid'a, ŝi kred'is, ke ekzist'as mult'e da mal'bon'o, kaj ne atent'is pri bon'o.

Cert'e vi sci'as, kio post'e okaz'is. Ni loĝ'is en Sjö tie ĉi apud Löven, la major'o kaj mi. Sed li ne est'is riĉ'a, kiel hom'o'j dir'is.

Tiam Altringer re'ven'is, kaj nun li est'is riĉ'a. Li far'iĝ'is posed'ant'o de Ekeby, kiu lim'as al Sjö. Li far'is si'n posed'ant'o de ses ali'a'j uzin'o'j, kiu'j kuŝ'as ĉe Löven. Li est'is taŭg'a, entrepren'em'a; bril'a vir'o li est'is.

Li help'is ni'n en ni'a mal'riĉ'ec'o: ni vetur'is en li'a'j vetur'il'o'j, li send'is manĝ'aĵ'o'n al ni'a kuir'ej'o, vin'o'n al ni'a kel'o. Li plen'ig'is mi'a'n viv'o'n per festen'o'j kaj plezur'o'j. La major'o for'vetur'is al milit'o, sed kiom ni atent'is pri tio! Unu tag'o'n mi gast'is en Ekeby, la ali'a'n li vetur'is al Sjö. Ho, est'is kur'danc'o de plezur'o'j ĉirkaŭ la bord'o'j de Löven.

Sed cirkul'is mal'bon'a'j dir'o'j pri Altringer kaj mi. Tio est'us don'int'a grand'a'n dolor'o'n al Margaret'a Celsing, se ŝi tiam est'us viv'int'a, sed al mi ĝi neniel efik'is. Sed mi ankoraŭ ne kompren'is, ke mi est'as sen'sent'a pro tio, ke mi est'as mort'int'a.

La dir'o'j pri ni ven'is al mi'a'j patr'o kaj patr'in'o, kiam ili ir'is inter la karb'ig'stak'o'j en la arb'ar'o de Elvdalen. La mal'jun'ul'in'o ne long'e pri'pens'is; ŝi vetur'is tie'n ĉi por parol'i kun mi.

Iu'n tag'o'n, kiam mi sid'is manĝ'ant'e kun Altringer kaj kelk'a'j ali'a'j, ŝi al'ven'is. Mi vid'is ŝi'n en'ir'i, sed mi ne pov'is sent'i, ke ŝi est'as mi'a patr'in'o, Gösta Berling. Mi salut'is ŝi'n kiel fremd'ul'in'o'n kaj invit'is ŝi'n ek'sid'i ĉe mi'a tabl'o kaj part'o'pren'i la manĝ'o'n.

Ŝi vol'is parol'i al mi kiel al si'a fil'in'o, sed mi dir'is al ŝi, ke ŝi erar'as, mi'a'j ge'patr'o'j est'as mort'int'a'j, ili ambaŭ mort'is en mi'a edz'in'iĝ'a tag'o.

Ŝi konsent'is pri la lud'o. Sep'dek'jar'a ŝi est'is, du'dek mejl'o'j'n ŝi vetur'is dum tri tag'o'j. Sen i'a'j rifuz'o'j ŝi nun ek'sid'is ĉe la tag'manĝ'a tabl'o kaj al'pren'is manĝ'aĵ'o'n; ŝi est'is eg'e fortik'a hom'o.

Ŝi dir'is, ke est'as mal'ĝoj'ig'e, ke mi hav'is tia'n perd'o'n ĝust'e en tiu tag'o.

’Plej mal'ĝoj'ig'e est'is,’ mi dir'is, ’ke mi'a'j ge'patr'o'j ne mort'is unu tag'o'n pli fru'e, tiam la ge'edz'iĝ'o ne est'us okaz'int'a.’ ’Ĉu la sinjor'in'a moŝt'o ne est'as kontent'a pri si'a edz'in'ec'o?’ ŝi tiam demand'is.

,Jes,’ mi dir'is, ’nun mi est'as kontent'a. Mi ĉiam est'os kontent'a kaj obe'os la vol'o'n de mi'a'j kar'a'j ge'patr'o'j.’ Ŝi demand'is, ĉu est'is la vol'o de mi'a'j ge'patr'o'j, ke mi kaŭz'u hont'o'n al mi kaj ili kaj tromp'u mi'a'n edz'o'n. Mal'grand'a'n honor'o'n mi montr'is al mi'a'j ge'patr'o'j, kiam mi don'is okaz'o'n al ĉiu hom'o klaĉ'i pri mi.

Kaj ceter'e la fremd'a sinjor'in'o dev'us kompren'i, ke mi permes'as al neni'u insult'i la fil'in'o'n de mi'a'j ge'patr'o'j.

Ni du manĝ'is. La vir'o'j ĉirkaŭ ni sid'is silent'a'j kaj ne pov'is lev'i tranĉ'il'o'n kaj fork'o'n.

La mal'jun'ul'in'o rest'is unu tag'nokt'o'n por ripoz'i, post'e ŝi for'vetur'is.

Sed dum la tut'a temp'o mi ne pov'is kompren'i, ke ŝi est'as mi'a patr'in'o. Mi sci'is nur, ke mi'a patr'in'o mort'is.

Kiam ŝi est'is pret'a for'ir'i, Gösta Berling, kaj mi star'is apud ŝi sur la peron'o, kaj la vetur'il'o jam al'vetur'is, ŝi dir'is al mi: ’Unu tag'nokt'o'n mi est'is tie ĉi, sed vi ne salut'is mi'n kiel patr'in'o'n. Sur sol'ec'a'j voj'o'j mi vetur'is tie'n ĉi, du'dek mejl'o'j'n dum tri tag'o'j. Kaj de hont'o pro vi mi'a korp'o trem'as, kvazaŭ ĝi est'us bat'it'a per verg'o'j. Oni mal'akcept'u vi'n, kiel vi mal'akcept'is mi'n, oni for'ig'u vi'n, kiel vi for'ig'is mi'n! La voj'o est'u vi'a hejm'o, pajl'o'stak'o vi'a lit'o, karb'ig'stak'o vi'a kamen'o! Hont'o kaj mal'estim'o est'u vi'a rekompenc'o, ali'a'j bat'u vi'n, kiel mi bat'as vi'n!’ Kaj ŝi don'is al mi fort'a'n vang'o'frap'o'n.

Sed mi lev'is ŝi'n, port'is ŝi'n mal'supr'e'n kaj sid'ig'is ŝi'n en la vetur'il'o'n.

’Kiu est'as vi, kiu mal'ben'as mi'n?’ mi demand'is, ’kiu est'as vi, kiu bat'as mi'n? I'o'n tia'n mi toler'as de neni'u.’ Kaj mi re'don'is al ŝi la vang'o'frap'o'n.

En la sam'a moment'o la vetur'il'o for'vetur'is, sed tiam, Gösta Berling, mi sci'is, ke Margaret'a Celsing mort'is.

’Ŝi est'is bon'a kaj sen'kulp'a, sci'is pri neni'o mal'bon'a. La anĝel'o'j plor'is ĉe ŝi'a tomb'o. Se ŝi est'us viv'int'a, ŝi ja ne est'us bat'int'a si'a'n patr'in'o'n.” La almoz'ul'o ĉe la pord'o est'is aŭskult'int'a, kaj la vort'o'j por moment'o for'pren'is la son'o'n de la log'a susur'o de la etern'a'j arb'ar'o'j. Jen, tiu potenc'a sinjor'in'o montr'is si'n simil'a al li en pek'o, kiel frat'in'o en la kondamn'o, por don'i al li viv'kuraĝ'o'n! Tiel li lern'u, ke mal'ĝoj'o kaj kulp'o trov'iĝ'as ne nur ĉe li. Li lev'is si'n kaj ir'is al la major'in'o.

”Ĉu vi nun vol'as viv'i, Gösta Berling?” ŝi demand'is per voĉ'o, kiu'n plor'o sufok'is. ”Kial vi vol'as mort'i? Vi hav'is ebl'o'n far'iĝ'i bon'a pastr'o, sed neniam tiu Gösta Berling, kiu'n vi dron'ig'is en brand'o, est'is tiel bril'e sen'kulp'e blank'a, kiel tiu Margaret'a Celsing, kiu'n mi sufok'is per mal'am'o. Ĉu vi vol'as viv'i?” Gösta ek'genu'is antaŭ la major'in'o.

”Pardon'u!” li dir'is. ”Mi ne pov'as.” ”Mi est'as mal'jun'a vir'in'o, hard'it'a en mult'e da mal'ĝoj'o,” la major'in'o respond'is, ”kaj mi sid'as tie ĉi kaj nud'ig'as mi'a'n intern'o'n por almoz'ul'o, kiu'n mi trov'is du'on'e frost'iĝ'int'a'n en neĝ'amas'o ĉe la voj'rand'o. Tio est'as ĝust'a al mi. Ir'u kaj mort'ig'u vi'n, tiam vi almenaŭ ne pov'os rakont'i al iu pri mi'a frenez'aĵ'o.” ”Sinjor'in'o, mi ne est'as mem'mort'ig'ant'o, mi est'as mort'kondamn'it'o. Ne far'u mi'a'n batal'o'n tro mal'facil'a! Mi ne rajt'as viv'i. Mi'a korp'o reg'as mi'a'n anim'o'n, tial mi dev'as liber'ig'i la anim'o'n, las'i ĝi'n ir'i al Di'o.” ”Vi do kred'as, ke vi ven'os tie'n?” ”Adiaŭ, sinjor'in'o, kaj dank'o'n!” ”Adiaŭ, Gösta Berling!” La almoz'ul'o lev'is si'n kaj ir'is tren'paŝ'e kaj kun klin'it'a kap'o al la pord'o. Tiu vir'in'o mal'facil'ig'is por li la voj'o'n al la grand'a'j arb'ar'o'j.

Kiam li ven'is al la pord'o, li dev'e turn'is si'n. Tiam li renkont'is la rigard'o'n de la major'in'o. Ŝi sid'is silent'a kaj post'rigard'is li'n. Li neniam vid'is tia'n trans'form'iĝ'o'n en iu vizaĝ'o, kaj li rest'is kaj mir'rigid'e rigard'is ŝi'n. Ŝi, kiu ĵus est'is koler'a kaj minac'a, nun sid'is kiel en kviet'a revelaci'o, kaj ŝi'a'j okul'o'j lum'is de pardon'a, kompat'a am'o. Io intern'e de li, en li'a sovaĝ'a kor'o, romp'iĝ'is pro tiu rigard'o. Li klin'is la frunt'o'n al la pord'fost'o, etend'is la man'o'j'n supr'e'n kaj plor'is kor'ŝir'e.

La major'in'o ĵet'is la argil'pip'o'n en la kamen'o'n kaj ir'is al Gösta. Ŝi'a'j mov'o'j subit'e far'iĝ'is mol'a'j kiel tiu'j de patr'in'o.

”Nu, nu, mi'a knab'o!” Kaj ŝi sid'ig'is li'n apud si sur la benk'o'n ĉe la pord'o, kaj li plor'is kun la kap'o sur ŝi'a genu'o.

”Ĉu vi ankoraŭ vol'as mort'i?” Tiam li vol'is for'salt'i. Ŝi dev'is per'fort'e re'ten'i li'n.

”Nun mi dir'as al vi, ke vi pov'as far'i, kiel vi vol'as. Sed tio'n mi promes'as al vi, ke se vi vol'as viv'i, tiam mi pren'os al mi la fil'in'o'n de la pastr'o en Broby, kaj far'os hom'o'n el ŝi, tiam ŝi ja pov'os dank'i al Di'o, ke vi ŝtel'is ŝi'a'n farun'o'n. Nu, ĉu vi vol'as?” Li lev'is la kap'o'n kaj rigard'is rekt'e en ŝi'a'j'n okul'o'j'n.

”Ĉu serioz'e?” ”Est'as serioz'e, Gösta Berling.” Tiam li tord'is la man'o'j'n en mal'esper'o. Li vid'is antaŭ si la esplor'a'j'n okul'o'j'n, la kun'prem'it'a'j'n lip'o'j'n kaj la mal'dik'a'j'n man'et'o'j'n. Tiel la jun'a est'aĵ'o hav'os ŝirm'o'n kaj pri'zorg'o'n, la sign'o de sklav'ec'o est'os for'pren'at'a de ŝi'a korp'o, la mal'bon'o de ŝi'a anim'o. Jen bar'iĝ'is por li la voj'o al la etern'a'j arb'ar'o'j.

”Mi ne mort'ig'os mi'n tiel long'e, kiel ŝi est'os sub vi'a protekt'o,” li dir'is. ”Mi ja sci'is, ke vi dev'ig'os mi'n viv'i. Mi tuj sent'is, ke vi est'as tro fort'a por mi.” ”Gösta Berling!” ŝi dir'is solen'e. ”Mi batal'is pri vi kiel pri mi mem. Mi dir'is al Di'o: ’Se io de Margaret'a Celsing rest'as viv'ant'a en mi, tiam permes'u, ke ŝi aper'u kaj montr'u si'n, por ke tiu hom'o ne mort'ig'u si'n!’ Kaj li permes'is tio'n, kaj vi vid'is ŝi'n, kaj tial vi ne pov'is for'ir'i. Kaj ŝi flustr'is al mi, ke por la kompat'ind'a infan'o vi cert'e for'las'os vi'a'n intenc'o'n mort'i. Vi flug'as kuraĝ'e, vi sovaĝ'a'j bird'o'j, sed ni'a Sinjor'o sci'as pri la ret'o, kiu pov'as kapt'i vi'n.” ”Li est'as grand'a kaj mister'a Di'o,” Gösta Berling dir'is. ”Li mok'is mi'n kaj kondamn'is mi'n, sed li ne vol'as las'i mi'n mort'i. Okaz'u laŭ li'a vol'o!” De tiu tag'o Gösta Berling est'is kavalir'o en Ekeby. Du'foj'e li prov'is for'ir'i de tie kaj far'i al si propr'a'n voj'o'n por viv'ten'i si'n per propr'a labor'o. La unu'a'n foj'o'n la major'in'o donac'is al li bien'et'o'n proksim'e al Ekeby. Li trans'loĝ'iĝ'is tie'n kaj intenc'is viv'i kiel labor'ist'o. Tio sukces'is dum kelk'a temp'o, sed la sol'ec'o kaj la ĉiu'tag'a pen'o baldaŭ ted'is li'n, kaj li re'e far'iĝ'is kavalir'o. La du'a'n foj'o'n li far'iĝ'is guvern'ist'o en Borg por graf'o Henrik Dohna. Dum tiu temp'o li ek'am'is la jun'a'n Ebban Dohna, la frat'in'o'n de la graf'o, sed kiam ŝi mort'is, ĝust'e kiam li kred'is, ke li baldaŭ gajn'os ŝi'n, li for'las'is ĉiu'n pens'o'n pri ali'a okup'o ol tiu de kavalir'o en Ekeby. Ŝajn'is al li, ke por eks'ig'it'a pastr'o ĉiu'j voj'o'j al re'lev'iĝ'o est'as barit'a'j.

Unu'a Ĉapitr'o La pejzaĝ'o

La lag'o hav'as si'a'j'n font'o'j'n sufiĉ'e mal'proksim'e en la nord'o, kaj est'as bel'eg'a land'o por lag'o. La arb'ar'o kaj la mont'o'j neniam ĉes'as kolekt'i akv'o'n por ĝi, torent'o'j kaj river'et'o'j salt'as en ĝi'n dum la tut'a jar'o. Ĝi hav'as delikat'a'n, blank'a'n sabl'o'n, sur kiu ĝi pov'as etend'i si'n, ter'lang'o'j'n kaj insul'et'o'j'n ĝi pov'as rigard'i kaj re'spegul'i, niks'o kaj nimf'o liber'e mov'as si'n tie, kaj rapid'e ĝi kresk'as, far'iĝ'as grand'a kaj bel'a. Tie nord'e ĝi est'as gaj'a kaj afabl'a: oni vid'u ĝi'n en somer'a maten'o, kiam ĝi kuŝ'as nov'vek'iĝ'int'a sub nebul'a vual'o, kaj oni tuj rimark'as, kiel gaj'a ĝi est'as. Unu'e ĝi iom petol'as, tre, tre mal'rapid'e el'ramp'as el la mal'pez'a kovr'aĵ'o, tiel sorĉ'e bel'a, ke oni apenaŭ re'kon'as ĝi'n, sed post'e ĝi per unu mov'o for'tir'as la tut'a'n kovr'il'o'n kaj kuŝ'as tie nud'a kaj roz'a kaj bril'et'as en la maten'a lum'o.

Sed tiu lud'a viv'o ne kontent'ig'as la lag'o'n, ĝi en'prem'as si'n en mal'vast'a'n akv'o'kol'o'n, tra'breĉ'as kelk'a'j'n sabl'o'alt'aĵ'o'j'n sud'e kaj serĉ'as por si nov'a'n regn'o'n. Ĝi ankaŭ trov'as; ĝi far'iĝ'as pli grand'a kaj potenc'a, dev'as plen'ig'i sen'fund'a'j'n profund'aĵ'o'j'n kaj ornam'i bon'kultur'it'a'n region'o'n. Sed nun la akv'o far'iĝ'as pli mal'hel'a, la bord'o mal'pli vari'a, la vent'o'j pli akr'a'j, la tut'a karakter'o pli sever'a. Impon'a kaj bel'eg'a lag'o ĝi est'as. Mult'a'j ŝip'o'j kaj trunk'o'flos'o'j vetur'as tie, mal'fru'e ĝi ek'ĝu'as vintr'o'ripoz'o'n, plej oft'e nur post krist'nask'o. Oft'e ĝi est'as en grumbl'a humor'o, ĝi pov'as ŝaŭm'i blank'e pro koler'o kaj renvers'i vel'boat'o'j'n, sed ĝi ankaŭ pov'as kuŝ'i en rev'a kviet'o kaj re'spegul'i la ĉiel'o'n.

Sed pli mal'proksim'e'n en la mond'o la lag'o vol'as ir'i, kvankam la mont'o'j ŝajn'as pli kaj pli sever'a'j kaj la lok'o pli kaj pli mal'vast'iĝ'as, ju pli sud'e'n ĝi ven'as, tiel ke ĝi ankoraŭ'foj'e kiel mal'larĝ'a akv'o'kol'o dev'as ramp'i inter sabl'a'j bord'o'j. Post'e ĝi etend'as si'n la tri'a'n foj'o'n sed ne kun la sam'a'j bel'ec'o kaj dign'o kiel antaŭ'e.

La bord'o'j mal'alt'iĝ'as kaj far'iĝ'as unu'ton'a'j, pli mild'a'j vent'o'j ven'as, la lag'o fru'e ek'ripoz'as por la vintr'o. Ĝi ankoraŭ est'as bel'a, sed ĝi perd'is la jun'aĝ'a'n vigl'o'n kaj la vir'aĝ'a'n fort'o'n — ĝi est'as lag'o kiel ĉiu'j ali'a'j. Per du brak'o'j ĝi palp'e serĉ'as voj'o'n al Vener'n, kaj kiam tiu est'as trov'it'a, ĝi en mal'jun'aĝ'a kaduk'ec'o ĵet'as si'n mal'supr'e'n sur grand'a'j krut'aĵ'o'j kaj dum last'a, bru'a grand'far'o en'ir'as la ripoz'o'n.

Sam'e long'a kiel la lag'o est'as la eben'o; sed est'u cert'a, ke est'as mal'facil'e por ĝi ir'i antaŭ'e'n inter lag'o'j kaj mont'o'j, ek'de la kaldron'a val'o ĉe la plej nord'a punkt'o de la lag'o, kie ĝi unu'e kuraĝ'as etend'i si'n kaj post'e dum la tut'a voj'o, ĝis ĝi, venk'int'e, trankvil'e ek'kuŝ'as apud la bord'o de Vener'n. Kompren'ebl'e la eben'o prefer'us sekv'i la lag'o'bord'o'n laŭ ĝi'a tut'a long'o, sed la mont'o'j ĉiam kontraŭ'star'as. La mont'o'j est'as grand'eg'a'j mur'o'j el gnejs'o, kovr'it'a'j de arb'ar'o'j plen'a'j de ravin'o'j mal'facil'ig'a'j por vojaĝ'o, riĉ'a'j de musk'o kaj liken'o, en tiu'j mal'nov'a'j temp'o'j hejm'o por amas'o'j da ĉas'aĵ'o. Oft'e oni renkont'as akv'o'plen'a'n torf'ej'o'n aŭ lag'et'o'n kun mal'hel'a akv'o mez'e inter la long'a'j alt'aĵ'o'j. Tie kaj tie trov'iĝ'as karb'ig'ej'o aŭ lok'o sen'arb'a, kie oni pren'is trunk'o'j'n aŭ brul'lign'o'n, aŭ kultur'it'a ter'pec'o, kaj tuj atest'as, ke la mont'o'j toler'as ankaŭ labor'o'n. Sed ordinar'e ili kuŝ'as en sen'zorg'a kviet'o, dum ombr'o'j kaj hel'aĵ'o'j lud'as si'a'n etern'a'n lud'o'n sur ili'a'j dekliv'o'j.

Kaj la eben'o, kiu est'as pi'a kaj riĉ'a kaj ŝat'as labor'o'n, ĉiam milit'as kontraŭ tiu'j mont'o'j, tut'e amik'e ceter'e.

”Est'as ja tut'e sufiĉ'e,” la eben'o dir'as al la mont'o'j, ”ke vi star'ig'as vi'a'j'n mur'o'j'n ĉirkaŭ mi, ili sufiĉ'e protekt'as mi'n.” Sed la mont'o'j ne atent'as pri tia parol'o. Ili send'as long'a'j'n ĉen'o'j'n de alt'aĵ'o'j kaj nud'a'j alt'eben'o'j ĝis la lag'o. Ili star'ig'as bel'eg'a'j'n rigard'tur'o'j'n sur ĉiu ter'lang'o kaj efektiv'e tiel mal'oft'e for'las'as la bord'o'n, ke la eben'o nur en kelk'a'j lok'o'j pov'as rul'iĝ'i sur la mol'a sabl'o de la akv'o'rand'o. Sed plend'o ne hav'as senc'o'n.

”Ĝoj'u, ke ni star'as tie ĉi!” dir'as la mont'o'j. ”Pens'u pri la temp'o antaŭ krist'nask'o, kiam la mort'mal'varm'a'j nebul'o'j tag'o'n post tag'o ŝveb'as super Löven! Ni far'as bon'a'n serv'o'n en ni'a lok'o.” La eben'o plend'as pri tio, ke ĝi hav'as mal'grand'a'n lok'o'n kaj ne pov'as rigard'i mal'proksim'e'n.

”Vi est'as stult'a,” la mont'o'j respond'as, ”vi dev'us sent'i la blov'o'n tie ĉi apud la lag'o. Por el'ten'i i'o'n tia'n oni bezon'as almenaŭ ŝton'a'n dors'o'n kaj pice'a'n pelt'o'n. Ceter'e vi pov'as rigard'i ni'n kaj est'i kontent'a.” Jes, ĝust'e tio'n la eben'o far'as, rigard'as la mont'o'j'n. Ĝi bon'e kon'as ĉiu'j'n mister'a'j'n nuanc'o'j'n de hel'o kaj ombr'o, kiu'j mov'iĝ'as sur ili. Ĝi sci'as, kiel ili en tag'mez'a lum'o mal'alt'iĝ'as al la horizont'o, mal'alt'a'j kaj hel'e blu'et'a'j, kaj en maten'a kaj vesper'a lum'o lev'as si'n respekt'ind'e alt'a'j, klar'blu'a'j kiel la ĉiel'o en zenit'o. Kelk'foj'e la lum'o fal'as tiel akr'e sur ili'n, ke ili far'iĝ'as verd'a'j aŭ nigr'e'blu'a'j, kaj ĉiu unu'op'a pin'o, ĉiu voj'o kaj ravin'o est'as vid'ebl'a de mejl'o'long'a distanc'o.

Kelk'ie okaz'as ja, ke la mont'o'j ir'as flank'e'n, don'ant'e lok'o'n al la eben'o, por ke ĝi pov'u rigard'i la lag'o'n. Sed kiam ĝi ek'vid'as la lag'o'n, kiam ĝi koler'e sibl'as kaj sput'as kiel sovaĝ'a kat'o aŭ est'as kovr'it'a de la mal'varm'a fum'o, kiu de'ven'as de tio, ke la nimf'o okup'as si'n pri lav'ad'o aŭ bier'farad'o, tiam ĝi baldaŭ konsent'as al la mont'o'j kaj re'tir'as si'n en si'a'n mal'larĝ'a'n kapt'it'ej'o'n.

De la plej mal'nov'a temp'o la hom'o'j kultur'is la bel'eg'a'n eben'o'n, kaj tie far'iĝ'is riĉ'a region'o. Uzin'o'j kaj muel'ej'o'j est'iĝ'is ĉiu'lok'e, kie river'et'o kun si'a blank'ŝaŭm'a torent'o ĵet'as si'n mal'supr'e'n sur la bord'a dekliv'o. Sur la hel'a'j, sen'arb'a'j lok'o'j, kie la eben'o ven'as al la lag'o, oni konstru'is preĝ'ej'o'j'n kaj pastr'o'dom'o'j'n, sed ĉe la val'rand'o'j, mez'e sur la dekliv'o'j sur ŝton'plen'a ter'o, kie la gren'o ne bon'e kresk'as, tie kuŝ'as la dom'o'j de la kamp'ar'an'o'j, loĝ'ej'o'j de oficir'o'j kaj kelk'a'j grand'bien'o'j.

Tamen oni rimark'u, ke la region'o dum la 1820-aj jar'o'j tut'e ne est'is tiel kultur'it'a kiel nun. Est'is arb'ar'o, lag'o aŭ marĉ'o en mult'a'j lok'o'j, kiu'j nun est'as kultur'at'a'j. La hom'o'j ankaŭ ne est'is tre mult'nombr'a'j. Ili akir'is si'a'n viv'ten'o'n part'e per transport'ad'o aŭ per labor'o ĉe la mult'a'j uzin'o'j, part'e per labor'o en ali'a'j lok'o'j; la agrikultur'o ne pov'is nutr'i ili'n. En tiu temp'o la loĝ'ant'o'j de la eben'o vest'is si'n per hejm'e teks'it'a'j vest'o'j, manĝ'is aven'a'n pan'o'n kaj kontent'iĝ'is pri tag'a salajr'o de dek'du ŝiling'o'j 7 . La mizer'o est'is grand'a ĉe mult'a'j el ili, sed oft'e mild'ig'is ĝi'n gaj'a kaj agrabl'a humor'o kaj de'nask'a lert'ec'o kaj taŭg'ec'o.

Tiu'j tri, la long'a lag'o, la riĉ'a eben'o kaj la blu'a'j mont'o'j form'is la plej bel'a'n pejzaĝ'o'n, kiel ankoraŭ nun, sam'e la hom'o'j ankoraŭ nun'temp'e est'as fortik'a'j, kuraĝ'a'j kaj tre talent'a'j. Nun ili ankaŭ far'is bon'a'n progres'o'n kaj en bon'stat'o kaj en kler'iĝ'o.

Bon'e prosper'u por ili, kiu'j loĝ'as ĉe la long'a lag'o kaj la blu'a'j mont'o'j! Est'as kelk'a'j el ili'a'j memor'o'j, kiu'j'n mi nun pri'skrib'os.

Du'a Ĉapitr'o La krist'nask'a nokt'o

Sintram nom'iĝ'as li, kiu pren'as nur fripon'o'j'n kaj batal'em'ul'o'j'n kiel serv'ist'o'j'n kaj dung'as nur kverel'em'a'j'n, mensog'em'a'j'n serv'ist'in'o'j'n, li, kiu furioz'ig'as la hund'o'j'n pik'ant'e ili'a'j'n naz'o'j'n per pingl'o'j kaj viv'as feliĉ'a inter mal'am'ant'a'j hom'o'j kaj atak'em'a'j best'o'j.

Sintram nom'iĝ'as li, kies plej grand'a ĝoj'o est'as vest'i si'n laŭ la aspekt'o de la malic'a mal'amik'o, per korn'o'j kaj vost'o, ĉeval'a huf'o kaj vil'a haŭt'o por subit'e aper'i el mal'hel'a'j angul'o'j, el bak'forn'o aŭ brul'lign'ej'o por tim'ig'i infan'o'j'n kaj superstiĉ'a'j'n vir'in'o'j'n.

Sintram nom'iĝ'as li, kiu ĝoj'as kiam li pov'as ŝanĝ'i mal'nov'a'n amik'ec'o'n en nov'a'n mal'am'o'n kaj venen'i la kor'o'n per mensog'o.

Jen vid'u, unu rad'o mank'as kaj la tut'a supr'a part'o. Rest'as nur la vetur'ig'ist'a seĝ'o, la kusen'o est'as difekt'it'a, la rembur'a musk'o polv'as ĉirkaŭ ĝi, la led'o est'as ruĝ'a pro aĝ'o. Alt'a kiel dom'o est'as la mal'nov'a kaduk'aĵ'o. Apog'u, apog'u, ali'e ĝi fal'os! Hur'a! Hur'a! Est'as krist'nask'a nokt'o en la uzin'o de Ekeby.

Mal'antaŭ la silk'a'j kurten'o'j de la baldaken'a lit'o dorm'as la major'o kaj li'a edz'in'o, dorm'as kaj kred'as, ke la kavalir'a dom'o dorm'as. Serv'ist'o'j kaj serv'ist'in'o'j pov'as dorm'i, pez'a'j de kaĉ'o kaj mal'dolĉ'a krist'nask'a bier'o, sed ne la sinjor'o'j en la kavalir'a dom'o. Kiu pov'as kred'i, ke la kavalir'a dom'o dorm'as? Nud'krur'a'j forĝ'ist'o'j ne turn'as la fand'aĵ'o'j'n, fulg'a'j knab'o'j ne transport'as karb'ĉar'o'j'n, la grand'a martel'o pend'as kiel brak'o kun pugn'it'a man'o sub la tegment'o, la ambos'o est'as mal'plen'a, la forn'o'j ne mal'ferm'as si'a'j'n ruĝ'a'j'n faŭk'o'j'n por en'glut'i karb'o'n, la balg'o ne grinc'as. Est'as krist'nask'o. La forĝ'ej'o dorm'as.

Dorm'as, dorm'as! Ho, vi hom'id'o, ĉu dorm'as, kiam la kavalir'o'j mal'dorm'as! La long'a'j pren'il'o'j star'as sur la plank'o kun seb'o'kandel'o'j inter si'a'j makzel'o'j. El la du'dek'kvin'litr'a kaldron'o el bril'a kupr'o flagr'as la blu'a'j flam'o'j de la brul'punĉ'o alt'e'n al la mal'lum'o de la tegment'o. La korn'a lantern'o de Beerencreutz pend'as sur la stang'fer'a martel'o 8 . La flav'a punĉ'o bril'as kiel klar'a sun'o en la uj'o. Trov'iĝ'as tabl'o'j tie, trov'iĝ'as benk'o'j. La kavalir'o'j fest'as la krist'nask'a'n nokt'o'n en la forĝ'ej'o.

Est'as gaj'o kaj bru'o, muzik'o kaj kant'o. Sed la tumult'o de la nokt'o'mez'a fest'o vek'as neniu'n. La tut'a bru'o de la forĝ'ej'o mort'as en la potenc'a muĝ'o de la torent'o ekster'e.

Est'as gaj'o kaj bru'o. Imag'u, ke la major'in'o nun vid'us ili'n! Nu! Ŝi cert'e ek'sid'us inter ili kaj el'trink'us pokal'o'n. Brav'a vir'in'o ŝi est'as, ŝi ne for'kur'as pro tondr'a drink'o'kant'o aŭ parti'o de kamfio 9 . La plej riĉ'a sinjor'in'o en Verm'land'o, decid'manier'a kiel vir'o, fier'a kiel reĝ'in'o. Kant'ad'o'n ŝi am'as, la son'o'n de violon'o'j kaj korn'o'j. Vin'o'n kaj kart'lud'o'n ŝi ŝat'as kaj tabl'o'j'n, ĉirkaŭ'it'a'j'n de gaj'a'j gast'o'j. Ŝi vol'as vid'i konsum'ad'o'n en la proviz'ej'o'j, danc'o'n kaj gaj'o'n en ĉambr'o'j kaj salon'o'j kaj la kavalir'a'n dom'o'n plen'a de kavalir'o'j.

Vid'u ili'n ĉirkaŭ la tas'eg'o, kavalir'o'n apud kavalir'o. Dek'du ili est'as, dek'du vir'o'j. Ne est'as efemer'o'j nek dand'o'j, sed vir'o'j, kies fam'o mal'fru'e mort'os en Verm'land'o, kuraĝ'a'j vir'o'j, fort'a'j vir'o'j.

Ne est'as led'o'sek'a'j pergamen'o'j nek ferm'it'a'j mon'sak'et'o'j, est'as vir'o'j mal'riĉ'a'j, vir'o'j sen'zorg'a'j, kavalir'o'j la tut'a'n tag'o'n.

Ne est'as dorlot'it'a'j knab'o'j, nek dorm'em'a'j sinjor'o'j sur propr'a'j bien'o'j. Voj'ir'ant'a'j vir'o'j, gaj'a'j vir'o'j, kavalir'o'j de cent aventur'o'j.

Ekeby ne est'as plu la destin'it'a rifuĝ'ej'o de sen'hejm'a'j kavalir'o'j. Pensi'it'a'j oficir'o'j kaj mal'riĉ'a'j nobel'o'j ne ĉirkaŭ'vag'as plu en Verm'land'o en ŝancel'iĝ'ant'a'j vetur'ĉar'o'j. Sed la mort'int'o'j re'e ek'viv'u, ili re'lev'iĝ'u, la gaj'a'j, la sen'zorg'a'j, la etern'e jun'a'j! Ĉiu'j tiu'j fam'a'j vir'o'j sci'as lud'i unu aŭ plur'a'j'n instrument'o'j'n. Ĉiu'j est'as tiel plen'a'j de apart'ec'o'j kaj proverb'o'j, de kapric'o'j kaj kant'o'j kiel la formik'ej'o de formik'o'j, sed tamen ĉiu el ili hav'as si'a'n apart'a'n grand'a'n kvalit'o'n, si'a'n alt'e ŝat'at'a'n kavalir'a'n virt'o'n, kiu apart'ig'as li'n de ĉiu'j ali'a'j.

Kiel unu'a'n de tiu'j, kiu'j sid'as ĉirkaŭ la tas'eg'o, mi vol'as nom'i Beerencreutz, la kolonel'o'n kun la grand'a'j blank'a'j lip'har'o'j, kamfiludanton, Bellman-kant'ist'o'n 10 , kaj kun'e kun li li'a'n amik'o'n kaj milit'kamarad'o'n, la silent'em'a'n major'o'n, la grand'a'n urs'o'ĉas'ist'o'n Anders Fuchs, kaj kiel la tri'a'n en la rond'o la mal'grand'a'n Ruster, la tambur'ist'o'n, kiu long'e est'is serv'ist'o de la kolonel'o sed gajn'is kavalir'a'n rang'o'n pro si'a lert'o en ĝeneral'bas'o 11 kaj punĉ'prepar'o. Plu'e est'u menci'at'a la mal'jun'a sub'leŭtenant'o Rutger von Örneclou, vir'in'rav'ant'o, vest'it'a per buk'o'kravat'o kaj peruk'o, ornam'it'a per krisp'kol'um'o kaj ŝmink'it'a kiel vir'in'o. Li est'is unu el la plej eminent'a'j kavalir'o'j kaj sam'e Kristian Bergh, la fort'a kapitan'o, kiu est'is grand'a hero'o sed sam'e facil'e tromp'ebl'a kiel gigant'o en fabel'o. En akompan'o de tiu'j du oni oft'e vid'is la mal'grand'a'n, glob'rond'a'n sinjor'o'n Juli'us, sprit'a, gaj'a kaj tre talent'a hom'o: orator'o, pentr'ist'o, kanzon'kant'ist'o kaj anekdot'rakont'ant'o. Tre li ŝat'is aplik'i si'a'n ŝerc'o'n al la podagr'a sub'leŭtenant'o kaj la stult'a gigant'o.

Tie trov'iĝ'is ankaŭ la grand'a german'o Kevenhüller, el'trov'int'o de la mem'ir'ant'a vetur'il'o kaj la flug'maŝin'o, li, kies nom'o ankoraŭ re'son'as en la susur'ant'a'j arb'ar'o'j. Nobel'o li est'is laŭ de'ven'o kaj ankaŭ laŭ aspekt'o, kun grand'a'j, tord'it'a'j lip'har'o'j, pint'a barb'o, agl'o'naz'o kaj mal'larĝ'a'j, oblikv'a'j okul'o'j en ret'o de kruc'iĝ'ant'a'j sulk'et'o'j. Tie sid'is la grand'a milit'ist'o, kuz'o Kristoffer, kiu neniam el'ir'is el la kavalir'a dom'o, escept'e kiam oni pov'is atend'i urs'o'ĉas'o'n aŭ danĝer'a'n aventur'o'n, kaj apud li onkl'o Eberhard, la filozof'o, kiu ven'is al Ekeby ne por plezur'o kaj lud'o sed por pov'i fin'far'i, ne'ĝen'it'a de nutr'o'zorg'o'j, si'a'n grand'a'n verk'o'n pri la scienc'o de la scienc'o'j.

Fin'e mi nun menci'as la plej bon'a'j'n en la rond'o, la mild'a'n Lövenborg, la pi'a'n hom'o'n, kiu est'is tro bon'a por tiu ĉi mond'o kaj mal'mult'e kompren'is ĝi'a'j'n voj'o'j'n, kaj Lilliecrona, la grand'a'n muzik'ist'o'n, kiu hav'is bon'a'n hejm'o'n kaj ĉiam sopir'is tie'n, sed tamen rest'is en Ekeby, ĉar li'a anim'o bezon'is riĉ'ec'o'n kaj vari'o'n por el'ten'i la viv'o'n.

Tiu'j dek'unu jam las'is la jun'aĝ'o'n mal'antaŭ si, kaj plur'a'j en'ir'is en la mal'jun'aĝ'o'n, sed inter ili est'is unu, kiu ne hav'is pli ol tri'dek jar'o'j'n, kaj kies anim'a'j kaj korp'a'j fort'o'j ĉiu'j est'is ne'romp'it'a'j. Est'is Gösta Berling, la kavalir'o de la kavalir'o'j, kiu sol'a est'is pli grand'a orator'o, kant'ist'o, muzik'ist'o, ĉas'ist'o, drink'ant'o kaj lud'ant'o ol ĉiu'j ali'a'j. Li posed'is ĉiu'j'n kavalir'a'j'n virt'o'j'n. Kia'n vir'o'n la major'in'o far'is el li! Jen vid'u li'n, star'ant'a sur la tribun'o! La mal'lum'o mal'lev'iĝ'as de la nigr'a tegment'o kaj pend'as super li kiel pez'a'j feston'o'j.

Li'a hel'a kap'o bril'et'as en ĝi kiel tiu'j de la jun'a'j di'o'j, la jun'a'j lum'port'ant'o'j, kiu'j ord'ig'is la kaos'o'n. Svelt'a, bel'a kaj aventur'em'a li star'as tie. Sed li parol'as kun profund'a serioz'o.

”Kavalir'o'j kaj frat'o'j! Proksim'iĝ'as nokt'o'mez'o, baldaŭ la fest'o fin'iĝ'os, est'as temp'o tost'i por la dek'tri'a ĉe la tabl'o.” ”Frat'et'o Gösta!” kri'as sinjor'o Juli'us. ”Ne est'as tie ĉi iu dek'tri'a, ni est'as nur dek du.” ”En Ekeby ĉiu'jar'e mort'as unu vir'o,” Gösta daŭr'ig'as per pli kaj pli mal'gaj'a voĉ'o. ”Unu el la gast'o'j de la kavalir'a dom'o mort'as, mort'as unu el la gaj'a'j, la sen'zorg'a'j, la etern'e jun'a'j.

Kaj kio'n dir'i? Kavalir'o'j ne dev'as mal'jun'iĝ'i. Se ni'a'j trem'ant'a'j man'o'j ne pov'as lev'i la glas'o'j'n, se ni'a'j esting'iĝ'ant'a'j okul'o'j ne pov'as diferenc'ig'i la kart'o'j'n, kio'n tiam la viv'o signif'us por ni, kio'n ni signif'us por la viv'o? Dev'as mort'i unu el la dek'tri, kiu'j fest'as la krist'nask'a'n nokt'o'n en la forĝ'ej'o de Ekeby, sed ĉiu'jar'e ven'as iu nov'a por komplet'ig'i ni'a'n nombr'o'n. Iu vir'o, spert'a en la meti'o de la ĝoj'o, iu, kiu pov'as trakt'i violon'o'n kaj kart'o'j'n, dev'as ven'i por komplet'ig'i ni'a'n rond'o'n. Mal'jun'a'j papili'o'j dev'as sci'i mort'i, dum bril'as la somer'a sun'o. San'o'n por la dek'tri'a!” ”Sed Gösta, ni est'as nur dek du,” dir'as la kavalir'o'j kaj ne tuŝ'as si'a'j'n glas'o'j'n.

Gösta Berling, kiu'n ili nom'is la poet'o, kvankam li neniam skrib'is poezi'o'n, daŭr'ig'as en ne'tuŝ'it'a trankvil'o: ”Kavalir'o'j kaj frat'o'j! Ĉu vi forges'is, kiu'j vi est'as? Est'as vi, kiu'j konserv'as la ĝoj'o'n en Verm'land'o. Est'as vi, kiu'j lud'ig'as la arĉ'o'j'n, mov'ig'as la hom'o'j'n en danc'o, ig'as kant'o'n kaj muzik'o'n sonor'i tra la land'o. Vi sci'as ten'i vi'a'j'n kor'o'j'n for de la or'o, vi'a'j'n man'o'j'n de la labor'o. Se vi ne ekzist'us, tiam la danc'o mort'us, la somer'o mort'us, la roz'o'j mort'us, la kart'lud'o mort'us, la kant'o mort'us, kaj en tiu ĉi tut'a ben'it'a land'o ekzist'us neni'o krom fer'o kaj uzin'posed'ant'o'j. La ĝoj'o viv'os tiel long'e kiel vi. Dum ses jar'o'j mi fest'is la krist'nask'a'n nokt'o'n en la forĝ'ej'o de Ekeby, kaj neniam antaŭ'e iu rifuz'is tost'i por la dek'tri'a.” ”Sed Gösta,” ili kri'as, ”kiel ni pov'as tost'i por la dek'tri'a, kiam ni est'as nur dek du?” Profund'a mal'trankvil'o pentr'iĝ'is sur la vizaĝ'o de Gösta.

”Ĉu ni est'as nur dek du?” li dir'as. ”Kial? Ĉu ni mal'aper'os de la ter'o? Ĉu en la ven'ont'a jar'o ni est'os nur dek'unu, en la post'a nur dek? Ĉu ni'a nom'o trans'ir'os al la legend'o, ĉu ni'a rond'o neni'iĝ'os? Mi vok'as li'n, la dek'tri'a'n, ĉar mi ek'star'is por trink'i por li'a san'o. El la profund'o de la mar'o, el la intern'o de la ter'o, el la ĉiel'o, el la infer'o mi vok'as li'n, kiu komplet'ig'os la rond'o'n de la kavalir'o'j.” Tiam bru'as en la kamen'tub'o, mal'ferm'iĝ'as la pord'o de la fand'forn'o, ven'as la dek'tri'a.

Vil'a li ven'as, kun vost'o kaj ĉeval'a huf'o, kun korn'o'j kaj pint'a barb'o, kaj ek'vid'ant'e li'n la kavalir'o'j salt'e kaj kri'e ek'star'as.

Sed en ne'halt'ig'ebl'a ĝoj'o Gösta Berling kri'as: ”La dek'tri'a ven'is! San'o'n al la dek'tri'a!” Jen li do ven'is, la mal'nov'a mal'amik'o de la hom'o'j, ven'is al la mal'tim'ul'o'j, kiu'j ĝen'as la pac'o'n de la sankt'a nokt'o. Amik'o de sorĉ'ist'in'o'j vetur'ant'a'j al Blåkulla 12 , kiu sub'skrib'as si'a'n kontrakt'o'n per sang'o sur karb'o'nigr'a paper'o, li, kiu danc'is kun la graf'in'o en Ivarsnäs dum sep tag'o'j, kaj kiu'n sep pastr'o'j tiam ne pov'is for'pel'i, li ven'is.

Ŝtorm'rapid'e flug'as la pens'o'j tra la kap'o'j de la mal'jun'a'j aventur'ist'o'j, kiam ili ek'vid'as li'n. Ili demand'as si'n, pro kiu li ven'as en tiu ĉi nokt'o.

Mult'a'j el ili est'is pret'a'j for'kur'i en terur'o, sed baldaŭ ili kompren'is, ke la korn'ul'o ne ven'is por pren'i ili'n al si'a mal'hel'a regn'o, sed ĉar al'log'is la sonor'o de la pokal'o'j kaj la kant'o'j. Li vol'is ĝu'i la ĝoj'o'n de la hom'o'j en la sankt'a krist'nask'a nokt'o kaj for'met'i de si la reg'ŝarĝ'o'n dum tiu temp'o de ĝoj'o.

Ho, kavalir'o'j, kavalir'o'j, kiu el vi nun memor'as, ke est'as krist'nask'a nokt'o? Nun anĝel'o'j kant'as por la paŝt'ist'o'j sur la kamp'o'j. Nun la kuŝ'ant'a'j infan'o'j mal'trankvil'as pro tio, ke ili ebl'e ne vek'iĝ'os ĝis la bel'eg'a fru'maten'a solen'aĵ'o en la preĝ'ej'o.

Baldaŭ est'os temp'o brul'ig'i la kandel'o'j'n en la preĝ'ej'o de Bro, kaj mal'proksim'e en arb'ar'a hejm'o la jun'ul'o vesper'e pret'ig'is rezin'plen'a'n torĉ'o'n, per kiu li lum'os por si'a knab'in'o sur la voj'o al la preĝ'ej'o. En ĉiu'j hejm'o'j la mastr'in'o met'is branĉ'kandel'o'j'n en la fenestr'o'j'n, ili est'as pret'a'j por brul'ig'o, kiam la preĝ'ej'vizit'ant'o'j preter'ir'os. En la dorm'o la sakristi'an'o ek'kant'as la krist'nask'a'j'n psalm'o'j'n, kaj la mal'jun'a ĉef'paroĥ'estr'o en si'a lit'o esplor'as, ĉu li'a voĉ'o ankoraŭ sufiĉ'as por kant'i: ”Glor'o al Di'o en la super'a alt'o, sur la ter'o pac'o, inter hom'o'j Di'favor'o!” Ho, kavalir'o'j, pli bon'e est'us por vi en tiu ĉi nokt'o ripoz'i en vi'a'j lit'o'j ol inter'rilat'i kun la princ'o de mal'bon'o! Sed ili salut'as li'n per bon'ven'kri'o'j, sam'e kiel Gösta far'is.

Al li ili don'as la honor'a'n lok'o'n ĉe la tabl'o, kaj ili kun ĝoj'o vid'as li'n tie, kvazaŭ li'a mal'bel'a faŭn'vizaĝ'o port'us la dolĉ'a'j'n trajt'o'j'n de la am'at'in'o de ili'a jun'aĝ'o.

Beerencreutz invit'as li'n al kamfiludo, sinjor'o Juli'us kant'as por li si'a'j'n plej bon'a'j'n kanzon'o'j'n, kaj Örneclou parol'as kun li pri bel'a'j vir'in'o'j, tiu'j mir'ind'a'j est'aĵ'o'j, kiu'j dolĉ'ig'as la viv'o'n.

Plaĉ'as al li, la korn'port'ant'o, kiam li kun princ'a ten'iĝ'o klin'as si'n mal'antaŭ'e'n sur la vetur'ig'ist'a seĝ'o de la mal'nov'a kaleŝ'o kaj per best'ung'o'arm'it'a man'o lev'as la plen'a'n pokal'o'n al si'a rid'et'ant'a buŝ'o.

”Vi'a moŝt'o,” li dir'as, ”ni long'e atend'is vi'n tie ĉi en Ekeby, ĉar apenaŭ vi pov'as en'ir'i en ali'a'n paradiz'o'n. Tie ĉi oni viv'as sen sem'i aŭ ŝpin'i, kiel vi'a moŝt'o ebl'e jam sci'as. Tie ĉi rost'it'a'j paser'o'j flug'as en la buŝ'o'n, tie ĉi mal'dolĉ'a bier'o kaj dolĉ'a brand'o flu'as kiel river'et'o'j kaj torent'o'j. Tie ĉi est'as bon'a lok'o, rimark'u tio'n, vi'a moŝt'o! Ver'e ni kavalir'o'j atend'is vi'n, ĉar ni ne est'is tut'e plen'nombr'a'j antaŭ'e. Jen, est'as tiel, ke ni est'as iom pli, ol ni las'as la hom'o'j'n rimark'i, ni est'as la mal'nov'a dek'du'vir'a rond'o de la poezi'o, kiu ir'as tra la epok'o'j. Dek'du ni est'is, kiam ni estr'is la mond'o'n de la nub'o'kovr'it'a supr'o de Olimp'o, dek'du, kiam ni en form'o de bird'o'j loĝ'is en la verd'a kron'o de Ygdrasil 13 . Kie'n ajn ir'is la poezi'o, tie'n ni sekv'is. Ĉu ne sid'is dek'du vir'o'j ĉirkaŭ la rond'a tabl'o de reĝ'o Artur'o, ĉu ne ir'is dek'du paladin'o'j 14 en la arme'o de Karlo la Grand'a? Unu el ni iam est'is Tor 15 , ali'a Jupiter'o, tio'n cert'e ĉiu hom'o pov'as vid'i ankoraŭ nun. Cert'e oni iel percept'as la di'bril'o'n sub la ĉifon'o'j, la leon'a'n kol'har'ar'o'n sub la azen'a haŭt'o. La temp'o mal'bon'e trakt'is ni'n, sed kiam ni est'as tie ĉi, la forĝ'ej'o far'iĝ'as Olimp'o, la kavalir'a dom'o Valhal'o 16 .

Sed, vi'a moŝt'o, ni ne est'is plen'nombr'a'j. Oni ja sci'as, ke en la dek'du'vir'a rond'o de la poezi'o ĉiam dev'as trov'iĝ'i iu Lok'e 17 , iu Promete'o. Li mank'is al ni.

Vi'a moŝt'o, mi bon'ven'salut'as vi'n!” ”Jen, jen, jen!” dir'as la diabl'o. ”Kia'j bel'a'j vort'o'j, bel'a'j vort'o'j! Kaj mi, kiu ne hav'as temp'o'n respond'i! Okup'o'j, mi'a'j knab'o'j, okup'o'j. Dev'as tuj'tuj'e for'ir'i, ali'e mi volont'e est'us al vi'a dispon'o en kiu ajn rol'o. Dank'o'n por tiu ĉi vesper'o, mal'jun'a'j babil'ul'o'j! Ni re'e renkont'ig'os.” La kavalir'o'j demand'as, kie'n li intenc'as ir'i, kaj li respond'as, ke la nobl'a major'in'o, la estr'in'o de Ekeby, atend'as li'n por re'nov'ig'o de si'a kontrakt'o.

Sever'a kaj taŭg'a sinjor'in'o ŝi est'as, la major'in'o en Ekeby. Ŝi port'as unu kaj du'on'a'n hekto'litr'o'n da sekal'o sur si'a'j larĝ'a'j ŝultr'o'j. Ŝi akompan'as la fer'ŝton'a'n transport'o'n de la min'ej'a region'o sur la long'a voj'o al Ekeby. Kiel transport'ist'o ŝi dorm'as sur fojn'ej'a plank'o kun sak'o sub la kap'o. En la vintr'o ŝi pov'as gard'i karb'ig'stak'o'n, en la somer'o akompan'i flos'trunk'ar'o'n sud'e'n sur Löven. Aplomb'a sinjor'in'o ŝi est'as. Ŝi blasfem'as kiel strat'knab'o kaj kiel reĝ'o reg'as si'a'j'n sep uzin'o'j'n kaj la bien'o'j'n de la najbar'o'j, reg'as si'a'n propr'a'n paroĥ'o'n kaj la najbar'a'j'n, jes, la tut'a'n bel'a'n Verm'land'o'n. Sed por sen'hejm'a'j kavalir'o'j ŝi est'is kiel patr'in'o, kaj tial ili ferm'is si'a'j'n orel'o'j'n, kiam la kalumni'o flustr'is al ili, ke ŝi kontrakt'is kun la diabl'o.

Kaj li respond'as al ili, la nigr'ul'o, ke li donac'is al la major'in'o si'a'j'n sep uzin'o'j'n kontraŭ la promes'o, ke ŝi ĉiu'jar'e send'os al li unu anim'o'n.

Ho, kia terur'o tiam kun'prem'as la kor'o'j'n de la kavalir'o'j! Ili ja sci'is tio'n, sed li kompren'as nur nun.

En Ekeby ĉiu'jar'e mort'as unu vir'o, mort'as unu el la gast'o'j de la kavalir'a dom'o, mort'as unu el la gaj'a'j, la sen'zorg'a'j, la etern'e jun'a'j. Nu? Kavalir'o'j ne dev'as mal'jun'iĝ'i. Se ili'a'j trem'ant'a'j fingr'o'j ne pov'as lev'i la glas'o'n, ili'a'j esting'iĝ'ant'a'j okul'o'j ne disting'i la kart'o'j'n, kio'n tiam la viv'o signif'as por ili, kaj kio'n ili signif'as por la viv'o? Papili'o'j dev'as sci'i mort'i, kiam la sun'o ankoraŭ bril'as.

Ve al tiu vir'in'o! Tial ŝi mult'foj'e don'is al ili bon'a'n manĝ'aĵ'o'n, tial ŝi las'is ili'n trink'i la mal'dolĉ'a'n bier'o'n kaj la dolĉ'a'n brand'o'n, pro tio ke ili de la drink'salon'o'j kaj lud'o'tabl'o'j en Ekelby ebri'ir'u al la reĝ'o de la kondamn'o, unu ĉiu'jar'e, unu en ĉiu for'pas'ant'a jar'o.

Ve al tiu vir'in'o, tiu sorĉ'ist'in'o! Fort'a'j, bril'a'j vir'o'j ven'is al Ekeby, ven'is tie'n por pere'i. Ĉar ŝi pere'ig'is ili'n tie. Ili'a'j cerb'o'j est'is kiel fung'o'j. Ili'a'j pulm'o'j kiel sek'a cindr'o, kaj mal'lum'o est'is en ili'a spirit'o, kiam ili ek'kuŝ'is sur la mort'lit'o, pret'a'j por la long'a vojaĝ'o, sen esper'o, sen anim'o, sen virt'o.

Ve al tiu vir'in'o! Tia'j mort'is tiu'j, kiu'j est'is pli bon'a'j vir'o'j ol ili, kaj tia'j ili mort'os.

”Reĝ'o de la kondamn'o!” ili kri'as. ”Kun tiu sorĉ'ist'in'o vi neniam plu far'os sang'o'skrib'it'a'n kontrakt'o'n; ŝi dev'as mort'i.” Kristian Bergh, la fort'a kapitan'o, jam met'is la plej pez'a'n martel'eg'o'n de la forĝ'ej'o sur la ŝultr'o'n. Ĝis la ten'il'o li en'ig'os ĝi'n en la kap'o'n de la sorĉ'ist'in'o. Ŝi ne ofer'os anim'o'j'n plu.

”Kaj jen vi, korn'ul'o, vi'n ni met'os sur la ambos'o'n kaj funkci'ig'os la stang'fer'a'n martel'o'n. Per pren'il'o'j ni ten'os vi'n sub la martel'bat'o'j, por ke vi ne ir'u plu ĉas'i kavalir'anim'o'j'n.” Mal'kuraĝ'a li est'as, la nigr'a sinjor'o, tio'n oni de'long'e sci'as, kaj la parol'o pri la stang'fer'a martel'o ne plaĉ'as al li. Li vok'as al Kristian Bergh re'ven'i kaj komenc'as inter'trakt'i kun la kavalir'o'j.

”Pren'u la sep uzin'o'j'n en tiu ĉi jar'o, pren'u ili'n vi mem, kavalir'o'j, kaj don'u la major'in'o'n al mi!” ”Ĉu vi opini'as, ke ni est'as sam'e perfid'a'j kiel ŝi?” kri'as sinjor'o Juli'us. ”Ekebyn kaj ĉiu'j'n uzin'o'j'n ni vol'as hav'i, sed pri la major'in'o vi mem zorg'u.” ”Kio'n Gösta dir'as, kio'n Gösta dir'as?” demand'as la mild'a Lövenborg. ”Gösta Berling dev'as parol'i! Je tiel grav'a decid'o ni dev'as aŭd'i li'a'n opini'o'n.” ”Ĉio tio est'as frenez'o,” Gösta Berling dir'as. ”Kavalir'o'j, ne las'u li'n tromp'i vi'n! Kio est'as ni kompar'e al la major'in'o? Al ni'a'j anim'o'j okaz'u kio ajn, sed kun mi'a vol'o ni ne far'iĝ'os sen'dank'a'j aĉ'ul'o'j kaj kondut'os kiel fripon'o'j kaj perfid'ant'o'j. Dum tro mult'a'j jar'o'j la major'in'o nutr'is mi'n, mi ne pov'as perfid'i ŝi'n.” ”Nu, ir'u al la infer'o, Gösta, se plaĉ'as al vi. Ni prefer'e vol'as mem reg'i en Ekeby.” ”Ĉu vi do est'as tut'e frenez'a'j, aŭ ĉu vi for'drink'is vi'a'n prudent'o'n? Ĉu vi imag'as, ke tio est'as ver'o? Ĉu vi kred'as, ke li est'as la diabl'o? Ĉu vi ne vid'as, ke ĉio est'as diabl'a mensog'o?” ”Jen, jen, jen,” la nigr'a sinjor'o dir'as, ”tiu ne rimark'as, ke li jam komenc'as matur'iĝ'i, kaj tamen li est'is en Ekeby dum sep jar'o'j. Li ne rimark'as si'a'n propr'a'n stat'o'n.” ”Ferm'u la buŝ'o'n! Mi ja mem help'is en'ig'i vi'n en la forn'o'n tie.” ”Ĉu tio far'as iu'n diferenc'o'n, ĉu mi ne pov'as est'i sam'e bon'a diabl'o kiel iu ali'a! Est'u cert'a, Gösta Berling, ke vi est'as kapt'it'a. Ver'e vi jam far'iĝ'is mir'ind'a sub la trakt'ad'o de la major'in'o.” ”Est'as ŝi, kiu sav'is mi'n,” Gösta dir'as. ”Kio mi est'us sen ŝi?” ”Jen, jen, ĉu ŝi ne hav'as si'a'n propr'a'n intenc'o'n re'ten'ant'e vi'n en Ekeby? Vi pov'as log'i mult'a'j'n en la kapt'il'o'n; vi hav'as grand'a'j'n talent'o'j'n. Iu'n foj'o'n vi prov'is for'iĝ'i de ŝi, ig'is ŝi'n donac'i al vi bien'et'o'n, vi far'iĝ'is labor'ist'o, vol'is manĝ'i vi'a'n propr'a'n pan'o'n. Ĉiu'tag'e ŝi preter'ir'is la bien'et'o'n en societ'o de bel'a'j knab'in'o'j. Iu'n foj'o'n Marianne Sinclaire kun'est'is; tiam vi ĵet'is la fos'il'o'n kaj la led'a'n antaŭ'tuk'o'n, Gösta Belling, kaj re'e far'iĝ'is kavalir'o.” ”La voj'o preter'ir'is tie, azen'o.” ”Jes, jes ja, la voj'o preter'ir'is tie. Post'e vi ven'is al Borg, est'is guvern'ist'o tie por Henrik Dohna kaj preskaŭ far'iĝ'is bo'fil'o de graf'in'o Märta. Kiu kaŭz'is, ke la jun'a Ebba Dohna ek'sci'is, ke vi est'as eks'ig'it'a pastr'o, kaj pro tio rifuz'is vi'n? Est'is la major'in'o, Gösta Berling. Ŝi vol'is re'ven'ig'i vi'n.” ”Ĉu grav'aĵ'o?” Gösta dir'as. ”Ebba Dohna mort'is tuj post'e.

Mi tamen ne est'us gajn'int'a ŝi'n.” Jen la nigr'a sinjor'o ven'is tut'e proksim'e al li kaj sibl'is rekt'e en li'a'n vizaĝ'o'n: ”Jes, ŝi mort'is. Mort'ig'is si'n pro vi, sed tio'n neni'u ĝis nun dir'is al vi?” ”Vi ne est'as mal'bon'a diabl'o,” Gösta dir'as.

”La major'in'o ĉio'n aranĝ'as, mi asert'as. Ŝi vol'is re'ven'ig'i vi'n al la kavalir'a dom'o.” Gösta ek'rid'is.

”Vi ne est'as mal'bon'a diabl'o,” li kri'as sovaĝ'e. ”Kial ni ne far'u kontrakt'o'n kun vi? Cert'e vi pov'os hav'ig'i al ni la sep uzin'o'j'n, se vi tio'n dezir'as.” ”Bon'e, ke vi ne plu kontraŭ'star'as la feliĉ'o'n!” La kavalir'o'j komenc'is spir'i pli facil'e. Tiel ili nun de'pend'is de Gösta, ke ili neni'o'n pov'is far'i sen li. Se li est'us rifuz'int'a far'i kontrakt'o'n, ĝi ne est'us far'at'a. Kaj tamen est'is grand'a afer'o por sen'hav'a'j kavalir'o'j ek'reg'i sep uzin'o'j'n.

”Nun rimark'u tio'n,” Gösta dir'as, ”ke ni pren'as la sep uzin'o'j'n por sav'i ni'a'j'n anim'o'j'n, sed ne por far'iĝ'i uzin'posed'ant'o'j, kiu'j kalkul'as mon'o'n kaj pes'as fer'o'n. Ni ne far'iĝ'os ferm'it'a'j mon'sak'et'o'j aŭ led'o'sek'a'j pergamen'o'j, kavalir'o'j ni est'as kaj rest'os.” ”Vort'o'j de la saĝ'o mem,” murmur'as la nigr'a sinjor'o.

”Tial, se vi vol'as don'i al ni la sep uzin'o'j'n por unu jar'o, ni akcept'os ili'n, sed rimark'u: se ni dum tiu temp'o far'os i'o'n, kio ne est'os kavalir'ec'a, se ni far'os i'o'n prudent'a'n, util'a'n aŭ vir'in'aĉ'a'n, tiam vi pov'os pren'i ni'n ĉiu'j'n dek'du, kiam la jar'o fin'iĝ'os, kaj don'i la uzin'o'j'n al kiu vi vol'as.” La diabl'o rav'it'e frot'as la man'o'j'n.

”Sed se ni ĉiam kondut'os kiel ver'a'j kavalir'o'j,” Gös ta daŭr'ig'as, ”tiam vi neniam plu rajt'os far'i kontrakt'o'n pri Ekeby, kaj neniu'n rekompenc'o'n vi ricev'os por tiu jar'o nek de ni nek de la major'in'o.” ”Est'as krud'e,” la diabl'o dir'as. ”Ho, kar'a Gösta, tamen mi dev'us ricev'i unu anim'o'n, nur unu anim'et'o'n. Tamen mi pov'us ricev'i la major'in'o'n, kial vi ŝpar'as la major'in'o'n?” ”Mi ne komerc'as tia'j'n var'o'j'n,” Gösta tondr'as, ”sed se vi vol'as hav'i iu'n, vi pov'os pren'i la mal'jun'a'n Sintram en Fors, li est'as matur'a, tio'n mi pov'as asert'i.” ”Jen, jen, jen, jam son'as pli bon'e,” la nigr'a sinjor'o dir'as eĉ sen palpebr'um'i. ”La kavalir'o'j aŭ Sintram, ili est'as egal'valor'a'j. Est'os bon'a jar'o.” Post'e oni skrib'as la kontrakt'o'n per sang'o el la mal'grand'fingr'o de Gösta Berling sur la nigr'a paper'o de la diabl'o kaj per li'a anser'a plum'o.

Sed kiam tio est'as far'it'a, la kavalir'o'j jubil'as. Nun ĉio agrabl'a en la mond'o aparten'os al ili dum tut'a jar'o, kaj post'e oni cert'e trov'os iu'n el'ir'o'n.

Ili for'met'as la seĝ'o'j'n, far'as rond'o'n ĉirkaŭ la punĉ'kaldron'o, kiu star'as mez'e sur la nigr'a plank'o, kaj ĉirkaŭ'salt'as en sovaĝ'a danc'o. Mez'e en la rond'o danc'as la diabl'o per alt'a'j salt'o'j, kaj fin'e li ek'kuŝ'as apud la kaldron'o, klin'as ĝi'n kaj trink'as.

Tiam Beerencreutz ek'kuŝ'as apud li kaj sam'e Gösta Berling, kaj ĉiu'j ali'a'j, unu post la ali'a, ek'kuŝ'as en rond'o ĉirkaŭ la kaldron'o, kiu'n oni klin'as de buŝ'o al buŝ'o. Fin'e puŝ'o fal'ig'as ĝi'n kaj la kuŝ'ant'a'j est'as super'verŝ'at'a'j per la varm'eg'a, glu'ec'a trink'aĵ'o.

La diabl'o est'as for, kiam ili kun blasfem'o'j lev'as si'n, sed li'a'j or'a'j promes'o'j ŝveb'as kiel bril'a'j kron'o'j super la kap'o'j de la kavalir'o'j.

Tri'a Ĉapitr'o La krist'nask'o'tag'a tag'manĝ'o

Tiam ŝi sid'as kiel mastr'in'o ĉe tabl'o aranĝ'it'a por kvin'dek gast'o'j. Ŝi sid'as tie en bril'o kaj glor'o; la mal'long'a pelt'o, la stri'kolor'a lan'jup'o kaj la argil'pip'o ne akompan'as ŝi'n tie'n. Silk'o susur'as sur ŝi, or'o pez'as sur ŝi'a'j nud'a'j brak'o'j, perl'o'j kovr'as ŝi'a'n blank'a'n kol'o'n.

Sed kie est'as la kavalir'o'j, kie est'as tiu'j, kiu'j sur la nigr'a plank'o de la forĝ'ej'o el polur'it'a kupr'o'kaldron'o trink'is por la san'o de la nov'a'j estr'o'j de Ekeby? En la angul'o ĉe la kahel'a forn'o la kavalir'o'j sid'as ĉe apart'a tabl'o; tiu'n ĉi tag'o'n ne est'as lok'o por ili ĉe la grand'a tabl'o. Al ili la manĝ'aĵ'o ven'as mal'fru'e, da vin'o mal'mult'e, la bel'a'j vir'in'o'j ne send'as si'a'j'n rigard'o'j'n tie'n: neni'u aŭskult'as al la ŝerc'o de Gösta.

Sed la kavalir'o'j est'as kiel mal'sovaĝ'ig'it'a'j ĉeval'id'o'j, kiel sat'a'j rab'o'best'o'j. La nokt'o don'is nur unu hor'o'n da dorm'o, post'e ili vetur'is al la fru'maten'a di'serv'o, lum'it'a'j de torĉ'o'j kaj stel'o'j. Ili vid'is la krist'nask'a'j'n kandel'o'j'n, aŭskult'is la krist'nask'a'j'n psalm'o'j'n, ili'a'j vizaĝ'o'j aspekt'is kiel tiu'j de rid'et'ant'a'j infan'o'j. Ili forges'is la nokt'o'n en la forĝ'ej'o, kiel oni forges'as mal'agrabl'a'n sonĝ'o'n.

Grand'a kaj potenc'a est'as la major'in'o en Ekeby. Kiu kuraĝ'as lev'i si'a'n brak'o'n por bat'i ŝi'n, mov'i si'a'n lang'o'n por akuz'i ŝi'n? Cert'e ne mal'riĉ'a'j kavalir'o'j, kiu'j dum mult'a'j jar'o'j manĝ'is ŝi'a'n pan'o'n kaj dorm'is sub ŝi'a tegment'o. Ŝi sid'ig'as ili'n, kie ŝi vol'as, ŝi ferm'as si'a'n pord'o'n por ili, kiam ŝi vol'as, kaj ili eĉ ne kapabl'as for'kur'i de ŝi'a potenc'o. Di'o kompat'u ili'a'j'n anim'o'j'n! En ali'a lok'o ol Ekeby ili ne pov'as viv'i.

Ĉe la grand'a tabl'o oni est'as gaj'a: radi'as la bel'a'j okul'o'j de Marianne Sinclaire, sonor'as la ne'laŭt'a rid'o de la gaj'a graf'in'o Dohna.

Sed ĉe la kavalir'o'j est'as mal'gaj'e. Ĉu ne est'us dec'e, ke tiu'j, kiu'j pro la major'in'o ir'os en la infer'o'n, rajt'us sid'i ĉe la sam'a tabl'o kiel ŝi'a'j ali'a'j gast'o'j? Kia abomen'a aranĝ'o met'i tiu'n tabl'o'n en la forn'angul'o'n! Ĉu kavalir'o'j ne ind'as kun'est'i kun alt'rang'ul'o'j! La major'in'o fier'as pro tio, ke ŝi sid'as inter la graf'o en Borg kaj la ĉef'paroĥ'estr'o en Bro. La kavalir'o'j profund'e klin'as si'a'j'n kap'o'j'n kiel for'pel'it'a'j infan'o'j. Dum'e re'vek'iĝ'as ĉe ili la pens'o'j de la nokt'o.

Kiel tim'em'a'j gast'o'j ven'as la gaj'a'j sprit'aĵ'o'j kaj la rid'ig'a'j mensog'o'j al la tabl'o en la forn'angul'o. Tie la koler'o kaj la promes'o'j de la pas'int'a nokt'o ek'viv'as en la cerb'o'j. Sinjor'o Juli'us ja pov'as kred'ig'i al la fort'a kapitan'o, Kristian Bergh, ke la rost'it'a'j tetra'o'j, kiu'j'n oni nun don'as ĉe la grand'a tabl'o, ne sufiĉ'os al ĉiu'j gast'o'j, sed tio ne vek'as ĝoj'o'n.

”Ili ne pov'as sufiĉ'i,” li dir'as, ”mi sci'as, kiom ili aĉet'is. Sed ili ne embaras'iĝ'is pro tio, kapitan'o Kristian, ili rost'is kornik'o'j'n por ni ĉe la mal'grand'a tabl'o.” Sed nur mal'fort'a rid'et'o lud'as sur la lip'o'j sub la sever'a'j lip'har'o'j de kolonel'o Beerencreutz, kaj Gösta la tut'a'n tag'o'n aspekt'as, kvazaŭ li vol'us mort'bat'i iu'n.

Sed kapitan'o Kristian est'as koler'a. Ĉu li ne dediĉ'is, tut'viv'a'n mal'am'o'n al la kornik'o'j, tiu'j malic'a'j grak'ul'o'j? Tiel akr'e li mal'am'is ili'n, ke li aŭtun'e sur'met'is vir'in'a'n vest'o'n, lig'is tuk'o'n sur la kap'o kaj ig'is si'n rid'ind'a por ĉiu hom'o nur por pov'i proksim'iĝ'i al ili je paf'distanc'o, kiam ili manĝ'is gren'o'n sur la kamp'o'j.

Li serĉ'is ili'n printemp'e dum la am'danc'o sur la nud'a'j kamp'o'j kaj mort'ig'is ili'n. Li serĉ'is ili'a'j'n nest'o'j'n en la somer'o, kaj el'ĵet'is la kri'ant'a'j'n, sen'plum'a'j'n id'o'j'n aŭ frakas'is la du'on'kov'it'a'j'n ov'o'j'n.

”Ĉu vi kred'as, ke mi ne re'kon'as ili'n? ” li tondr'as al la serv'ist'o. ”Ĉu mi bezon'as aŭd'i ili'a'n grak'o'n por re'kon'i ili'n? Fi al la diabl'o, don'i kornik'o'j'n al Kristian Bergh! Fi al la diabl'o!” Kaj li pren'as la tetra'o'j'n unu post la ali'a kaj ĵet'as ili'n sur la mur'o'n.

”Fi al la diabl'o,” li dum'e kri'as, tiel ke la tut'a ĉambr'o trem'as, ”don'i kornik'o'j'n al Kristian Bergh! Fi al la diabl'o!” Kaj sam'e kiel li kutim'is frakas'i sen'fort'a'j'n kornik'id'o'j'n kontraŭ rok'o'j'n, li nun ĵet'as unu tetra'o'n post ali'a kontraŭ la mur'o'n.

Saŭc'o kaj gras'o ŝpruc'as ĉirkaŭ li, la frakas'it'a'j bird'o'j re'puŝ'iĝ'as sur la plank'o'n.

Tiam la koler'a voĉ'o de la major'in'o ating'as la orel'o'j'n de la kavalir'o'j.

Sed ili ne kuraĝ'as atak'i li'n. Li tamen est'as Kristian Bergh, la fort'a kapitan'o.

”El'ig'u li'n!” Li aŭd'as la vort'o'j'n, kaj terur'a en si'a koler'o li nun turn'as si'n al la major'in'o, kiel urs'o turn'as si'n de fal'int'a mal'amik'o al nov'a atak'ant'o. Li ir'as al la huf'o'fer'form'a tabl'o. Pez'e son'as la paŝ'o'j de la gigant'o sur la plank'o. Li halt'as rekt'e antaŭ ŝi kun la tabl'o inter ili.

Sed li est'as furioz'a, terur'as li'a sulk'it'a frunt'o, li'a pugn'it'a, krud'a man'o. Li ja est'as gigant'e grand'a, gigant'e fort'a. Gast'o'j kaj serv'ist'o'j tim'as kaj ne kuraĝ'as tuŝ'i li'n. Kiu kuraĝ'as tuŝ'i li'n nun, kiam la koler'o for'pren'is li'a'n prudent'o'n? Li star'as kontraŭ la major'in'o kaj man'minac'as ŝi'n.

”Mi pren'is la kornik'o'n kaj ĵet'is ĝi'n sur la mur'o'n. Ĉu mi ne ag'is ĝust'e?” ”El'ir'u, kapitan'o!” ”Silent'u, vir'in'aĉ'o! Don'i kornik'o'j'n al Kristian Bergh! Se mi ĝust'e ag'us, mi pren'us vi'n kaj vi'a'j'n sep infer'a'j'n ...” ”Mil diabl'o'j, Kristian Bergh, ne blasfem'u! Tie ĉi nur mi blasfem'as.” ”Ĉu vi opini'as, ke mi tim'as vi'n, sorĉ'ist'in'o? Ĉu vi opini'as, ke mi ne sci'as, kiel vi ricev'is vi'a'j'n sep uzin'o'j'n?” ”Silent'u, kapitan'o!” ”Kiam Altringer mort'is, li don'is ili'n al vi'a edz'o, pro tio ke vi est'is li'a am'at'in'o.” ”Ĉu vi vol'as silent'i!” ”Ĉar vi est'is tiel fidel'a edz'in'o, Margaret'a Samzelius. Kaj la major'o akcept'is la sep uzin'o'j'n kaj las'is al vi estr'i ili'n kaj ŝajn'ig'is, ke li sci'as neni'o'n. Kaj la satan'o aranĝ'is ĉio'n; sed nun ven'os fin'o por vi.” La major'in'o ek'sid'as, ŝi est'as pal'a kaj trem'as. Post'e ŝi konfirm'as per ne'laŭt'a, strang'a voĉ'o: ”Jes, nun ven'os fin'o por mi, kaj tio'n vi kaŭz'as, Kristian Bergh.” Je tiu ton'o kapitan'o Kristian ek'trem'as, li'a'j trajt'o'j tord'iĝ'as, kaj larm'o'j de angor'o aper'as en li'a'j okul'o'j.

”Mi est'as ebri'a,” li dir'as, ”mi ne sci'as, kio'n mi dir'as, mi neni'o'n dir'is. Hund'o kaj sklav'o, hund'o kaj sklav'o kaj neni'o pli mi est'is por ŝi dum kvar'dek jar'o'j. Ŝi est'as Margaret'a Celsing, kiu'n mi serv'is dum mi'a tut'a viv'o, mi dir'as neni'o'n mal'bon'a'n pri ŝi. Ĉu mi pov'us dir'i i'o'n mal'bon'a'n pri la bel'a Margaret'a Celsing? Mi est'as hund'o, kiu gard'as ŝi'a'n pord'o'n, sklav'o, kiu port'as ŝi'a'j'n ŝarĝ'o'j'n. Ŝi pied'frap'u mi'n, ŝi bat'u mi'n! Vi ja vid'as, ke mi silent'as kaj toler'as. Mi am'is ŝi'n dum kvin'dek jar'o'j.

Kiel mi pov'is dir'i i'o'n mal'bon'a'n pri ŝi?” Kaj mir'ind'e est'as vid'i, kiel li ek'genu'as antaŭ ŝi kaj pet'as pardon'o'n. Kaj ĉar ŝi sid'as sur la ali'a flank'o de la tabl'o, li sur'genu'e ir'as ĉirkaŭ la tabl'o'n, ĝis li ating'as ŝi'n. Tiam li klin'as si'n kaj kis'as ŝi'a'n jup'rand'o'n, kaj li'a'j larm'o'j fal'as sur la plank'o'n.

Sed ne mal'proksim'e de la major'in'o sid'as mal'grand'a, fort'a vir'o. Li hav'as krisp'a'j'n har'o'j'n, mal'grand'a'j'n, oblikv'a'j'n okul'o'j'n kaj el'star'ant'a'n sub'a'n makzel'o'n. Li simil'as al urs'o. Mal'mult'vort'a hom'o li est'as, kiu prefer'e ir'as si'a'j'n propr'a'j'n, silent'a'j'n voj'o'j'n kaj las'as la mond'o'n zorg'i pri si mem. Li est'as major'o Samzelius.

Li lev'as si'n, kiam li aŭd'as la akuz'a'j'n vort'o'j'n de kapitan'o Kristian, kaj lev'as si'n la major'in'o kaj ĉiu'j kvin'dek gast'o'j. La vir'in'o'j tim'e plor'as pro tio, kio nun ven'os, la vir'o'j star'as sen'kuraĝ'a'j, kaj ĉe la pied'o'j de la major'in'o kuŝ'as kapitan'o Kristian, kis'ant'e ŝi'a'n jup'rand'o'n, dum li'a'j larm'o'j fal'as sur la plank'o'n.

La larĝ'a'j, har'a'j man'o'j de la major'o mal'rapid'e pugn'iĝ'as, lev'iĝ'as li'a brak'o.

Sed la vir'in'o parol'as kiel unu'a. En ŝi'a voĉ'o est'as obtuz'a ton'o, kiu ne est'as ŝi'a ordinar'a.

”Vi ŝtel'is mi'n,” ŝi dir'as. ”Vi ven'is kiel rab'ist'o kaj pren'is mi'n. Hejm'e ili dev'ig'is mi'n per frap'o'j kaj bat'o'j, per mal'sat'o kaj krud'a'j vort'o'j far'iĝ'i vi'a edz'in'o. Mi ag'is al vi, kiel vi merit'as.” La larĝ'a man'o de la major'o pugn'iĝ'is. La major'edz'in'o ir'as paŝ'o'n mal'antaŭ'e'n. Post'e ŝi parol'as: ”Viv'ant'a angil'o tord'as si'n sub la tranĉ'il'o, dev'ig'it'a edz'in'o pren'as am'ant'o'n. Ĉu vi nun bat'os mi'n pro tio, kio okaz'is antaŭ du'dek jar'o'j? Kial vi ne bat'is mi'n tiam? Ĉu vi ne memor'as, kiel li loĝ'is en Ekeby kaj ni en Sjö? Ĉu vi ne memor'as, kiel li help'is ni'n en ni'a mal'riĉ'ec'o? Ni vetur'is en li'a'j vetur'il'o'j, trink'is li'a'n vin'o'n. Ĉu ni kaŝ'is i'o'n por vi? Ĉu li'a'j serv'ist'o'j ne est'is vi'a'j? Ĉu li'a or'o ne pez'is en vi'a poŝ'o? Ĉu vi ne akcept'is la sep uzin'o'j'n? Tiam vi silent'is kaj akcept'is, sed tiam vi est'us dev'int'a ek'bat'i, Bernt Samzelius, tiam vi est'us dev'int'a ek'bat'i.” La vir'o for'turn'as si'n de ŝi kaj rigard'as la ĉe'est'ant'o'j'n. En ili'a'j vizaĝ'o'j li leg'as, ke ili prav'ig'as ŝi'n, ke ĉiu'j kred'as, ke li akcept'is hav'o'n kaj donac'o'n por si'a silent'o.

”Bon'e, ke vi nun sci'as,” ŝi inter'romp'as per atak'e son'ant'a voĉ'o. ”Mi tim'is, ke vi mort'os sen ek'sci'i tio'n. Bon'e, ke vi sci'as tio'n nun, por ke mi pov'u parol'i liber'e kun vi, kiu est'is mi'a mastr'o kaj gard'ist'o. Sci'u nun, ke mi tamen aparten'is al li, de kiu vi ŝtel'is mi'n! Ili nun ek'sci'u tio'n, ĉiu'j kiu'j kalumni'is mi'n!” Est'as la mal'nov'a am'o, kiu jubil'as en ŝi'a voĉ'o kaj bril'as el ŝi'a'j okul'o'j. Ŝi'a edz'o star'as antaŭ ŝi kun lev'it'a pugn'o. Terur'o'n kaj mal'estim'o'n ŝi leg'as en la kvin'dek vizaĝ'o'j antaŭ si. Ŝi sent'as, ke est'as la last'a hor'o de ŝi'a potenc'o. Sed tamen ŝi ne pov'as ne ĝoj'i, kiam ŝi pov'as liber'e parol'i pri la plej dolĉ'a memor'o de si'a viv'o.

”Li est'is vir'o, bril'a vir'o. Kia'n rajt'o'n vi hav'is star'ig'i vi'n inter ni'n? Neniam mi vid'is li'a'n egal'ul'o'n. Feliĉ'o'n li don'is al mi, hav'o'n li don'is al mi. Ben'it'a est'u li'a memor'o!” Tiam la major'o mal'lev'as la lev'it'a'n brak'o'n sen bat'i. — Nun li sci'as, kiel li pun'os ŝi'n.

Nun ja ĉio plen'um'iĝ'as, kio'n antaŭ'dir'is la nigr'ul'o. Jen ili vid'as la sekv'o'j'n de tio, ke ne re'nov'iĝ'is la kontrakt'o de la major'in'o. Kaj se tio est'as ver'a, tiam est'as ver'a ankaŭ tio, ke ŝi dum du'dek jar'o'j send'is kavalir'o'j'n al la infer'o, kaj ke ankaŭ ili mem est'is elekt'it'a'j por tiu vojaĝ'o. Ho, tiu sorĉ'ist'in'o! ”For'ir'u!” daŭr'ig'as la major'o. ”Pet'u pri vi'a pan'o sur la voj'o! Vi ne hav'os ĝoj'o'n de li'a mon'o, vi ne loĝ'os en li'a'j bien'o'j. Fin'iĝ'is la major'in'o en Ekeby. Mi mort'bat'os vi'n tiu'n tag'o'n, kiam vi re'e met'os vi'a'n pied'o'n en mi'a'n dom'o'n.” ”Ĉu vi for'pel'as mi'n el mi'a hejm'o?” ”Vi ne hav'as hejm'o'n. Ekeby aparten'as al mi.” Sent'o de mal'fort'o ek'reg'as la major'in'o'n. Ŝi re'tir'as si'n ĝis la pord'o, kaj li sekv'as ŝi'n tut'e apud'e.

”Vi, kiu est'is la mal'feliĉ'o de mi'a viv'o,” ŝi plend'as, ”ĉu vi nun hav'as fort'o'n far'i al mi ankaŭ tio'n?” ”For, for!” Ŝi apog'as si'n al la pord'fost'o, fald'as la man'o'j'n kaj ten'as ili'n antaŭ la vizaĝ'o. Ŝi pens'as pri si'a patr'in'o kaj murmur'as por si mem: ”Oni mal'akcept'u vi'n, kiel vi mal'akcept'is mi'n, la voj'o est'u vi'a hejm'o, fojn'stak'o vi'a lit'o! Do tamen tio okaz'os. Okaz'os!” Est'is la bon'a, mal'jun'a ĉef'paroĥ'estr'o en Bro kaj la leĝ'ist'o en Munkerud, ili nun ir'is al major'o Samzelius kaj prov'is trankvil'ig'i li'n. Ili dir'is al li, ke est'us plej bon'e por li ne atent'i pri tiu'j mal'nov'a'j histori'o'j, las'i ĉio'n est'i tia, kia ĝi est'as, forges'i kaj pardon'i.

Li for'sku'as la mild'a'j'n man'o'j'n de si'a ŝultr'o. Est'is terur'e proksim'iĝ'i al li sam'e kiel ĵus al Kristian Bergh.

”Ne est'as mal'nov'a histori'o,” li kri'as. ”Mi neni'o'n sci'is ĝis hodiaŭ. Mi antaŭ'e ne pov'is pun'i la adult'ul'in'o'n.” Je tiu vort'o la major'in'o lev'as si'a'n kap'o'n kaj re'pren'as si'a'n mal'nov'a'n kuraĝ'o'n.

”Prefer'e vi for'ir'u ol mi. Ĉu vi kred'as, ke mi ced'os al vi?” ŝi dir'as. Kaj ŝi paŝ'as antaŭ'e'n de la pord'o.

La major'o ne respond'as, sed li gard'as ĉiu'n ŝi'a'n mov'o'n, pret'a ek'bat'i, se li ne pov'os liber'iĝ'i de ŝi ali'manier'e.

”Help'u mi'n, bon'a'j sinjor'o'j,” ŝi kri'as, ”lig'u tiu'n ĉi vir'o'n kaj el'ig'u li'n, ĝis li'a prudent'o re'ven'os! Memor'u, kiu est'as mi, kaj kiu est'as li! Pens'u pri tio, antaŭ ol mi dev'os ced'i al li! Mi estr'as ĉiu'n far'o'n de Ekeby, sed li sid'as la tut'a'n tag'o'n ĉe la urs'o'kav'o, nutr'ant'e la urs'o'j'n. Help'u mi'n, bon'a'j amik'o'j kaj najbar'o'j! Tie ĉi est'os mizer'o sen'lim'a, se mi ne est'os plu. La kamp'ar'an'o hak'as mi'a'n arb'ar'o'n kaj transport'as mi'a'n krud'fer'o'n kaj tiel akir'as si'a'n viv'ten'o'n. La karb'ig'ist'o akir'as si'a'n pan'o'n hav'ig'ant'e karb'o'n al mi, la flos'ist'o la si'a'n konduk'ant'e mi'a'j'n trunk'o'j'n. Est'as mi, kiu dis'don'as la riĉ'ig'a'n labor'o'n. Forĝ'ist'o'j, meti'ist'o'j kaj ĉarpent'ist'o'j viv'ten'as si'n serv'ant'e mi'n. Ĉu vi kred'as, ke tiu hom'o pov'as daŭr'ig'i mi'a'n labor'o'n? Mi dir'as al vi, se vi for'pel'os mi'n, tiam vi en'las'os mal'sat'o'n.” Mult'a'j man'o'j lev'iĝ'as por help'i la major'in'o'n, re'e mild'a'j man'o'j persvad'e met'iĝ'as sur la ŝultr'o'n de la major'o.

”Ne,” li dir'as, ”for de mi! Kiu vol'as defend'i la adult'ul'in'o'n? Mi dir'as al vi, se ŝi ne for'ir'os liber'vol'e, tiam mi pren'os ŝi'n sur mi'a'j'n brak'o'j'n kaj port'os ŝi'n al mi'a'j urs'o'j.” Je tiu'j vort'o'j mal'lev'iĝ'as la lev'it'a'j man'o'j.

Tiam, en si'a ekstrem'a sen'help'ec'o, la major'in'o turn'as si'n al la kavalir'o'j.

”Ĉu ankaŭ vi, kavalir'o'j, permes'os, ke mi est'u for'pel'at'a el mi'a hejm'o? Ĉu mi las'is vi'n sent'i frost'o'n en la neĝ'o dum la vintr'o: ĉu mi rifuz'is al vi mal'dolĉ'a'n bier'o'n kaj dolĉ'a'n brand'o'n? Ĉu mi pren'is rekompenc'o'n aŭ labor'o'n de vi pro tio, ke mi don'is al vi nutr'aĵ'o'n kaj vest'o'j'n? Ĉu vi ne lud'is ĉe mi'a'j pied'o'j, sekur'a'j kiel infan'o'j apud la patr'in'o? Ĉu la danc'o ne bru'is en mi'a'j salon'o'j? Ĉu plezur'o'j kaj rid'o'j ne est'is por vi ĉiu'tag'a pan'o? Kavalir'o'j, ne permes'u al tiu ĉi vir'o, kiu est'is la mal'feliĉ'o de mi'a viv'o, for'pel'i mi'n el mi'a hejm'o! Ne las'u mi'n far'iĝ'i almoz'ul'in'o sur la voj'o.” Je tiu'j vort'o'j Gösta Berling ŝtel'ir'is al bel'a, mal'hel'har'a knab'in'o, kiu est'is sid'int'a ĉe la grand'a tabl'o.

”Vi oft'e est'is en Borg, antaŭ kvin jar'o'j, Anna,” li dir'as. ”Ĉu vi sci'as, ĉu est'is la major'in'o, kiu dir'is al Ebba Dohna, ke mi est'as eks'ig'it'a pastr'o?” ”Help'u la major'in'o'n, Gösta!” est'as la sol'a respond'o de la knab'in'o.

”Vi ja kompren'as, ke mi unu'e vol'as ek'sci'i, ĉu ŝi ig'is mi'n mort'ig'ant'o.” ”Ho, Gösta, kio'n vi pens'as? Help'u ŝi'n, Gösta!” ”Mi vid'as, ke vi ne vol'as respond'i. Do Sintram cert'e dir'is la ver'o'n.” Kaj Gösta re'ir'as al la kavalir'o'j. Li ne lev'as eĉ unu fingr'o'n por help'i la major'in'o'n.

Ho, se la major'in'o ne est'us met'int'a la kavalir'o'j'n al apart'a tabl'o en la forn'angul'o! Nun re'vek'iĝ'is en ili'a'j cerb'o'j la pens'o'j de la nokt'o, nun flam'as sur ili'a'j vizaĝ'o'j koler'o, kiu ne est'as mal'pli fort'a ol tiu de la major'o.

Ĉu ĉio, kio'n ili vid'as, ne konfirm'as la vizi'o'j'n de la nokt'o? ”Oni rimark'as, ke ŝi'a kontrakt'o ne est'as re'nov'ig'it'a,” iu murmur'as.

”Ver'e est'as ni, kiu dev'us for'pel'i vi'n.” ”Azen'o'j!” kri'as al la kavalir'o'j la mal'jun'a, sen'vort'a onkl'o Eberhard. ”Ĉu vi ne kompren'as, ke est'is Sintram?” ”Ni ja kompren'as, ni ja kompren'as,” Juli'us respond'as, ”sed ĉu ne est'as egal'e? Ĉu tamen ne pov'as est'i ver'e? Ĉu Sintram ne plen'um'as la komisi'o'j'n de la diabl'o? Ĉu ne est'as klar'a rilat'o inter ili?” ”Vi ir'u kaj help'u ŝi'n, Eberhard!” ili mok'as. ”Vi ja ne kred'as pri la infer'o. Ir'u!” Kaj Gösta Berling rest'as sur'lok'e, sen'vort'a kaj sen'mov'a.

Ne, de tiu minac'a, murmur'ant'a kaj batal'ant'a kavalir'ar'o la major'in'o ne ricev'os iu'n help'o'n.

Tiam ŝi re'e ir'as al la pord'o kaj lev'as la fald'it'a'j'n man'o'j'n al la okul'o'j.

”Oni mal'akcept'u vi'n, kiel vi mal'akcept'is mi'n!” ŝi kri'as al si mem en si'a amar'a mal'ĝoj'o. ”La voj'o est'u vi'a hejm'o, fojn'stak'o vi'a lit'o!” Ŝi met'as unu man'o'n sur la serur'o'n, sed la ali'a'n ŝi etend'as supr'e'n.

”Rimark'u tio'n, vi, kiu'j nun las'as mi'n fal'i! Rimark'u, ke vi'a hor'o baldaŭ ven'os! Vi dis'iĝ'os, kaj vi'a lok'o est'os sol'ec'a. Kiel vi pov'os star'i, kiam mi ne apog'os vi'n? Vi, Melchior Sinclaire, kiu hav'as pez'a'n man'o'n kaj las'as vi'a'n edz'in'o'n sent'i ĝi'n, gard'u vi'n! Vi, pastr'o en Broby, nun la juĝ'o'tag'o ven'os. Kapitan'edz'in'o Uggla, zorg'u pri vi'a dom'o, mal'riĉ'ec'o ven'os! Vi jun'a'j, bel'a'j vir'in'o'j, Elisabet Dohna, Marianne Sinclaire, Anna Stjärnhök, ne kred'u, ke mi est'as la sol'a, kiu dev'as for'las'i la hejm'o'n. Kaj gard'u vi'n, kavalir'o'j! Jen est'os ŝtorm'o en la land'o! Ĝi for'bala'os vi'n de la ter'o, vi'a temp'o jam pas'is, ver'e ĝi pas'is. Mi ne plend'as pro mi mem sed pro vi, ĉar la ŝtorm'o atak'os vi'n, kaj kiu pov'os star'i, kiam mi fal'is? Kaj mi'a kor'o ĝem'as pro la mal'riĉ'a'j hom'o'j. Kiu don'os al ili labor'o'n, kiam mi est'os for?” Jen la major'in'o mal'ferm'as la pord'o'n, sed tiam kapitan'o Kristian lev'as la kap'o'n kaj dir'as: ”Kiel long'e mi kuŝ'u tie ĉi ĉe vi'a'j pied'o'j, Margaret'a Celsing? Ĉu vi ne vol'as pardon'i mi'n, por ke mi lev'iĝ'u por batal'i por vi?” Tiam la major'in'o fort'e batal'as kontraŭ si, sed ŝi vid'as, ke se ŝi pardon'os li'n, tiam li ek'star'os por batal'i kontraŭ ŝi'a edz'o, kaj la vir'o, kiu fidel'e am'is ŝi'n dum kvar'dek jar'o'j, far'iĝ'os murd'int'o.

”Ĉu mi eĉ dev'as pardon'i?” ŝi dir'as. ”Ĉu vi ne kulp'as pri mi'a tut'a mal'feliĉ'o, Kristian Bergh? Ir'u al la kavalir'o'j, kaj ĝoj'u pro vi'a far'o!” La major'in'o for'ir'is. Ŝi ir'is trankvil'e, kaj post'las'is terur'o'n.

Ŝi fal'is, sed sen grand'ec'o ŝi ne est'is eĉ en si'a fal'o. Ŝi ne rezign'is en mal'fort'ul'a dolor'o, sed ankoraŭ en la mal'jun'aĝ'o jubil'is pro la am'o de si'a jun'aĝ'o. Ŝi ne mal'alt'ig'is si'n al plend'o kaj ne'ind'a plor'o, kiam ŝi for'las'is ĉio'n, ŝi ne tim'is ĉirkaŭ'vag'i en la land'o kiu'n almoz'ul'a'j sak'o kaj baston'o. Ŝi kompat'is nur la mal'riĉ'a'j'n kamp'ar'an'o'j'n kaj la gaj'a'j'n, sen'zorg'a'j'n hom'o'j'n sur la bord'o de Löven, la mal'riĉ'a'j'n kavalir'o'j'n, ĉiu'j'n, kiu'j'n ŝi protekt'is kaj apog'is.

Ŝi est'is for'las'it'a de ĉiu'j, kaj tamen ŝi hav'is fort'o'n for'ig'i de si si'a'n last'a'n amik'o'n, por ke li ne far'iĝ'u murd'int'o.

Ŝi est'is rimark'ind'a vir'in'o, grand'a en fort'o kaj ag'em'o. Ni ne baldaŭ vid'os ŝi'a'n egal'ul'in'o'n.

La post'a'n tag'o'n major'o Samzelius for'ir'is de Ekeby kaj trans'loĝ'iĝ'is al si'a propr'a bien'o Sjö, kiu kuŝ'as tut'e proksim'e al la grand'a uzin'o.

En la testament'o de Altringer, per kiu la major'o ricev'is la uzin'o'j'n, est'is klar'e dir'it'e, ke li ne rajt'as vend'i aŭ donac'i iu'n el ili, sed post li'a mort'o ili hered'e trans'ir'u al li'a edz'in'o aŭ ŝi'a'j hered'ant'o'j. Ĉar li do ne pov'is detru'i la mal'am'at'a'n hered'aĵ'o'n, li met'is la kavalir'o'j'n kiel ĝi'a'j'n estr'o'j'n, kred'ant'e ke li tia'manier'e far'as la plej grand'a'n mal'util'o'n al Ekeby kaj al la ses ali'a'j uzin'o'j.

Ĉar neni'u en la land'o dub'is pri tio, ke Sintram est'as komisi'it'a de la diabl'o, kaj ĉar ĉio, kio'n li promes'is al la kavalir'o'j, tiel bril'e plen'um'iĝ'is, ili est'is tut'e cert'a'j, ke la kontrakt'o est'os plen'um'at'a tut'e laŭ'liter'e. Kaj ili est'is tut'e firm'a'j en si'a decid'o ne far'i i'o'n prudent'a'n, util'a'n aŭ vir'in'aĉ'a'n dum la jar'o. Ili ankaŭ est'is plen'e konvink'it'a'j, ke la major'in'o est'as malic'a sorĉ'ist'in'o, kiu vol'is pere'ig'i ili'n.

La mal'jun'a onkl'o Eberhard, la filozof'o, mok'is ili'n pri ili'a opini'o, sed kiu atent'is pri tia hom'o, kiu est'is tiel obstin'a en si'a ne'kred'o, ke se li kuŝ'us mez'e en la infer'a'j flam'o'j kaj vid'us ĉiu'j'n diabl'o'j'n rikan'i al li, li tamen asert'us, ke ili ne ekzist'as, pro tio ke ili ne pov'as ekzist'i. Ĉar onkl'o Eberhard est'is grand'a filozof'o.

Gösta Berling dir'is al neni'u, kio'n li kred'as. Cert'e est'as, ke ŝajn'is al li, ke li ŝuld'as mal'mult'a'n dank'o'n al la major'in'o pro tio, ke ŝi far'is li'n kavalir'o en Ekeby; pli bon'e ŝajn'is nun al li est'i mort'int'a ol ĉiam pens'i pri tio, ke li kaŭz'is la mem'mort'ig'o'n de Ebba Dohna. Li ne lev'is si'a'n man'o'n por venĝ'i al la major'in'o sed ankaŭ ne por help'i ŝi'n. Li ne hav'is fort'o'n far'i tio'n. Sed la kavalir'o'j ven'is en grand'a'n potenc'o'n kaj glor'o'n.

Est'is krist'nask'a temp'o kun fest'o'j kaj plezur'o'j, la kor'o'j de la kavalir'o'j est'is plen'a'j de jubil'o, kaj se iu mal'ĝoj'o pez'is sur la anim'o de Gösta Berling, li ĉiu'okaz'e ne port'is ĝi'n sur la vizaĝ'o aŭ sur la lip'o'j.

Kvar'a Ĉapitr'o Gösta Berling, la poet'o

En tiu temp'o, kaj tio okaz'is antaŭ preskaŭ ses'dek jar'o'j, loĝ'is en Borg jun'a graf'o Dohna. Li est'is nov'edz'iĝ'int'a kaj hav'is jun'a'n, bel'a'n graf'in'o'n. Cert'e est'os gaj'e en la mal'nov'a graf'a dom'o.

Invit'o ven'is ankaŭ al Ekeby, sed trov'iĝ'is, ke Gösta Berling, kiu'n ili nom'is ”la poet'o”, la sol'a el ĉiu'j, kiu'j tiu'jar'e fest'is krist'nask'o'n tie, hav'is em'o'n vetur'i al la bal'o.

Borg kaj Ekeby ambaŭ kuŝ'as ĉe la long'a lag'o Löven sed sur kontraŭ'a'j bord'o'j. Borg kuŝ'is en la paroĥ'o Svartsjö, Ekeby en Bro. Kiam oni ne pov'as vetur'i sur la lag'o, est'as kelk'mejl'a vetur'o de Ekeby al Borg.

Por tiu fest'o la mal'jun'a'j sinjor'o'j ekip'is la mal'riĉ'a'n Göstan Berling, kvazaŭ li est'us fil'o de reĝ'o kaj dev'us reprezent'i la glor'o'n de reĝ'a regn'o.

La frak'o kun la bril'a'j buton'o'j est'is nov'a, la krisp'kol'um'o est'is rigid'a, kaj la lak'ŝu'o'j bril'is. Li port'is pelt'o'n de plej alt'kvalit'a kastor'o kaj zibel'a'n ĉap'o'n sur si'a'j hel'a'j friz'it'a'j har'o'j. Ili stern'is urs'o'haŭt'o'n kun ung'o'j el arĝent'o sur li'a vet'sled'o 18 kaj dispon'ig'is al li por la vetur'o la nigr'a'n Do'n Juan'o'n, la fier'o'n de la stal'o.

Li fajf'e vok'is si'a'n blank'a'n Tankredon kaj pren'is la plekt'it'a'n konduk'rimen'o'n. Jubil'ant'e li for'vetur'is, ĉirkaŭ'it'a de la bril'o de riĉ'o kaj pomp'o, li, kiu tamen sufiĉ'e bril'is per la bel'ec'o de si'a korp'o kaj la lud'ant'a geni'o de si'a spirit'o.

Li vetur'is fru'e en la antaŭ'tag'mez'o. Est'is dimanĉ'o, kaj li aŭd'is psalm'kant'ad'o'n el la preĝ'ej'o en Bro, kiam li preter'vetur'is tie. Post'e li sekv'is la sol'ec'a'n arb'ar'a'n voj'o'n, kiu konduk'as al Berga, kie kapitan'o Uggla tiam loĝ'is. Tie li intenc'is rest'i dum la tag'manĝ'o.

Berga ne est'is hejm'o de riĉ'a hom'o. La mal'sat'o kon'is la voj'o'n al la herb'aĵ'teg'it'a kapitan'a loĝ'ej'o, sed ĝi est'is akcept'at'a per ŝerc'o, amuz'it'a per kant'o kaj lud'o kiel ali'a'j gast'o'j kaj kiel ili ne'volont'e for'ir'is.

Mal'jun'a fraŭl'in'o Ulrika Dillner, kiu super'rigard'is la mastr'um'aĵ'o'n kaj la teks'ad'o'n en Berga, star'is sur la peron'o kaj bon'ven'salut'is Göstan Berling. Ŝi riverenc'is por li, kaj la art'e'far'it'a'j har'bukl'o'j, kiu'j pend'is mal'supr'e'n sur ŝi'a brun'a vizaĝ'o kun la mil sulk'et'o'j, danc'is pro ĝoj'o. Ŝi konduk'is li'n en la salon'o'n, kaj post'e ŝi komenc'is rakont'i pri la hom'o'j de la bien'o kaj ili'a'j divers'a'j sort'o'j.

Mizer'o star'as antaŭ la pord'o, ŝi dir'is, sever'a temp'o reg'as en la bien'o Berga. Ili ne hav'as eĉ kren'o'n por la tag'manĝ'o por si'a pekl'it'a viand'o, sed Ferdinand kaj la knab'in'o'j jung'is Dis'a'n al sled'o kaj vetur'is al Munkerud por prunt'i.

La kapitan'o re'e est'as en la arb'ar'o kaj ver'ŝajn'e re'ven'os kun led'ec'a lepor'o, por kiu oni dev'os for'uz'i pli da buter'o dum la prepar'o, ol kiom ĝi mem valor'os. Tio'n li nom'as hav'ig'i manĝ'aĵ'o'n al la dom'o. Est'os tamen bon'e, se li ne ven'os kun aĉ'a vulp'o, la plej sen'valor'a best'o, kiu'n ni'a Sinjor'o kre'is, sen'util'a ĉu mort'int'a ĉu viv'a.

Kaj la kapitan'edz'in'o, nu, ŝi ankoraŭ ne el'lit'iĝ'is. Ŝi kuŝ'as leg'ant'e roman'o'j'n, kiel ŝi far'as ĉiu'j'n tag'o'j'n. Ŝi ja ne est'as kre'it'a por labor'i, tiu Di'a anĝel'o.

Ne, tio'n dev'as far'i tiu, kiu est'as mal'jun'a kaj griz'a kiel Ulrika Dillner. Pen'ad'i tag'e kaj nokt'e por kun'ten'i la mizer'aĵ'o'n oni dev'as. Kaj tio ne est'as ĉiam tre facil'a, est'as ver'o, ke ili dum tut'a vintr'o ne hav'is ali'a'n manĝ'aĵ'o'n ol urs'o'ŝink'o'n. Kaj grand'a'n rekompenc'o'n ŝi ne atend'as, ĝis nun ŝi ne vid'is iu'n, sed ver'ŝajn'e ili ankaŭ ne el'ig'os ŝi'n sur la voj'o'n, kiam ŝi ne pov'os plu far'i util'o'n por la nutr'aĵ'o. Ili eĉ rigard'as dom'mastr'in'o'n kiel hom'o'n en tiu ĉi dom'o, kaj iam ili cert'e don'os al mal'jun'a Ulrika honest'a'n en'ter'ig'o'n, se ili hav'os mon'o'n por aĉet'i ĉerk'o'n.

”Ĉar kiu sci'as, kio okaz'os?” ŝi dir'is, kaj viŝ'is si'a'j'n okul'o'j'n, kiu'j ĉiam est'is tre plor'em'a'j. ”Ni hav'as ŝuld'o'n al la malic'a uzin'posed'ant'o Sintram, kaj li pov'as pren'i ĉio'n de ni. Ferdinand ja fianĉ'iĝ'is kun la riĉ'a Anna Stjärnhök, sed ŝi ted'iĝ'os, ŝi ted'iĝ'os pri li. Kaj kio tiam okaz'os al ni kun ni'a'j tri bov'in'o'j kaj naŭ ĉeval'o'j, kun ni'a'j jun'a'j, gaj'a'j fraŭl'in'o'j, kiu'j vol'as vetur'i de bal'o al bal'o, kun ni'a'j sek'a'j kamp'o'j, kie neni'o kresk'as, kun ni'a afabl'a Ferdinand, kiu neniam far'iĝ'os ver'a vir'o? Kio okaz'os al tiu tut'a ben'it'a dom'o, kie prosper'as ĉio krom labor'o?” Sed ven'is tag'mez'o, kaj la dom'an'o'j kolekt'iĝ'is. La afabl'a Ferdinand, la mild'a fil'o de la dom'o, kaj la gaj'a'j fraŭl'in'o'j ven'is hejm'e'n kun la prunt'it'a kren'o. La kapitan'o ven'is, freŝ'ig'it'a de ban'o en glaci'tru'o sur la marĉ'o kaj de ĉas'o en la arb'ar'o. Li mal'ferm'is la fenestr'o'n por hav'ig'i aer'o'n kaj prem'is la man'o'n de Gösta per vir'a fort'o. Kaj la kapitan'edz'in'o ven'is, vest'it'a per silk'o, kun larĝ'a'j punt'o'j pend'ant'a'j mal'supr'e'n sur la blank'a'j'n man'o'j'n, kiu'j'n ŝi etend'is al Gösta por kis'i.

Ĉiu'j salut'is Göstan kun ĝoj'o, la ŝerc'o en'flug'is en la rond'o'n, gaj'e ili demand'is li'n: ”Kiel vi fart'as en Ekeby, kiel vi fart'as en la promes'it'a land'o?” ”Lakt'o kaj miel'o flu'as tie,” li tiam respond'is. ”Ni ĉerp'as fer'o'n el la mont'o'j kaj plen'ig'as ni'a'n kel'o'n per vin'o. Sur la kamp'o'j kresk'as or'o, per ĝi ni or'as la mizer'o'n de la viv'o, kaj ni'a'j'n arb'ar'o'j'n ni hak'as por konstru'i kegl'o'lud'ej'o'j'n kaj plezur'dom'o'j'n.” Sed la kapitan'edz'in'o suspir'is kaj rid'et'is je tiu respond'o, kaj ŝi'a'j lip'o'j mov'iĝ'is per unu sol'a vort'o: ”Poet'o!” ”Mult'a'j pek'o'j pez'as sur mi'a konscienc'o,” Gösta respond'is, sed mi neniam skrib'is eĉ unu lini'o'n da poezi'o.” ”Vi tamen est'as poet'o, Gösta, de tiu krom'nom'o vi ne liber'iĝ'os. Vi tra'viv'is pli mult'a'j'n poem'o'j'n, ol ali'a'j poet'o'j verk'is.” Post'e la kapitan'edz'in'o, mild'a kiel patr'in'o, parol'is pri li'a mal'bon'uz'it'a viv'o. ”Mi viv'as por vid'i vi'n far'iĝ'i vir'o,” ŝi dir'is.

Kaj sent'iĝ'is al li dolĉ'a la instig'o de tiu mild'a vir'in'o, kiu est'is tiel fidel'a amik'in'o, kaj kies grand'a, romantik'a kor'o flam'is pro am'o al grand'a'j ag'o'j.

Kiam ili fin'is la gaj'a'n manĝ'o'n, dum kiu ili ĝu'is kren'viand'o'n, brasik'o'n, gras'kuir'it'a'j'n kuk'o'j'n kaj krist'nask'a'n bier'o'n kaj Gösta vok'is rid'o'j'n kaj larm'o'j'n el ili'a'j okul'o'j per rakont'o'j pri la major'o kaj la major'in'o kaj la pastr'o de Broby, tiam aŭd'iĝ'is ĉeval'sonor'il'o'j sur la kort'o, kaj tuj post'e la malic'a Sintram en'ven'is al ili.

Li radi'is pro kontent'o, de la kalv'a kap'o ĝis la long'a'j, plat'a'j pied'o'j. Li sving'is si'a'j'n long'a'j'n brak'o'j'n, kaj la vizaĝ'o far'is grimac'o'j'n. Est'is facil'e kompren'i, ke li kun'port'as mal'bon'a'j'n nov'aĵ'o'j'n.

”Ĉu vi aŭd'is,” la malic'ul'o demand'is, ”ĉu vi aŭd'is, ke hodiaŭ en la preĝ'ej'o de Svartsjö est'is anonc'it'a la unu'a'n foj'o'n ge'edz'iĝ'o de Anna Stjärnhök kaj la riĉ'a Dahlberg? Ŝajn'e ŝi forges'is, ke ŝi est'is fianĉ'in'o de Ferdinand.” Ili ne aŭd'is eĉ unu vort'o'n pri tio. Ili konstern'iĝ'is kaj mal'ĝoj'is.

Jam ili imag'is la hejm'o'n detru'it'a por pag'i la ŝuld'o'n al la malic'ul'o: la am'at'a'j'n ĉeval'o'j'n vend'it'a'j kaj sam'e la el'uz'it'a'j'n mebl'o'j'n, kiu'j'n ili hered'is el la hejm'o de la kapitan'edz'in'o. Ili vid'is la fin'o'n de la gaj'a viv'o kun fest'o'j kaj vetur'o'j de bal'o al bal'o. La urs'o'ŝink'o re'e ven'os sur la tabl'o'n, kaj la jun'a'j dev'os serĉ'i labor'o'n ĉe ali'a'j hom'o'j.

La kapitan'edz'in'o kares'is si'a'n fil'o'n kaj sent'ig'is al li la konsol'o'n de neniam mal'fort'iĝ'ant'a am'o.

Tamen, Gösta Berling sid'is inter ili, kaj la ne'venk'ebl'a vir'o form'is mil plan'o'j'n en si'a kap'o.

Est'as la pastr'o'edz'in'o en Svartsjö, kiu aranĝ'is tio'n ĉi. Ŝi ek'reg'is la vol'o'n de Anna, nun, kiam tiu loĝ'as ĉe ŝi en la pastr'o'dom'o. Est'as ŝi, kiu persvad'is ŝi'n for'las'i Ferdinand'o'n por la mal'jun'a Dahlberg, sed ankoraŭ ili ne ge'edz'iĝ'is kaj ankaŭ ne ge'edz'iĝ'os. Mi nun vetur'os al Borg, kaj tie mi renkont'os Annan. Mi parol'os kun ŝi, mi for'ŝir'os ŝi'n de la pastr'o'famili'o, de la fianĉ'o. Mi kun'pren'os ŝi'n tie'n ĉi en la ven'ont'a nokt'o. Post'e la mal'jun'a Dahlberg ne hav'os iu'n ĝoj'o'n de ŝi.” Okaz'is tiel. Gösta vetur'is sol'a al Borg, sen akompan'o de iu el la gaj'a'j fraŭl'in'o'j, sed la hejm'e rest'ant'a'j sekv'is li'a'n vetur'o'n per varm'a bon'dezir'o. Kaj Sintram, kiu ĝoj'is, ke la mal'jun'a Dahlberg est'os tromp'it'a, decid'is rest'i en Berga por vid'i, kiam Gösta re'ven'os kun la mal'fidel'ul'in'o. En erupci'o de bon'vol'o li eĉ met'is ĉirkaŭ li'n si'a'n verd'a'n vetur'skarp'o'n, kiu est'is donac'o de mastr'in'o Ulrika.

Sed la kapitan'edz'in'o el'ven'is sur la peron'o'n kaj ten'is en la man'o tri libr'et'o'j'n, bind'it'a'j'n en ruĝ'a'j kovr'il'o'j.

”Pren'u ili'n,” ŝi dir'is al Gösta, kiu jam sid'is en la sled'o, ”pren'u ili'n, se vi mal'sukces'os! Est'as Corinne, Corinne de madame Stael. Mi ne vol'as, ke oni vend'u ĝi'n aŭkci'e.” ”Mi ne mal'sukces'os.” ”Ho, Gösta, Gösta,” ŝi dir'is kaj kares'is per la man'o li'a'n nud'a'n kap'o'n, ”plej fort'a kaj plej mal'fort'a inter hom'o'j! Kiel long'e vi memor'os, ke la sort'o de kelk'a'j mal'riĉ'a'j hom'o'j kuŝ'as en vi'a man'o?” Re'e Gösta flug'is antaŭ'e'n sur la ŝose'o, tir'at'a de la nigr'a Do'n Ju'a'n, sekv'at'a de la blank'a Tankred, kaj la jubil'o de la aventur'o plen'ig'is li'a'n anim'o'n. Li sent'is si'n kiel jun'a konker'ant'o: la spirit'o tuŝ'is li'n.

Li'a voj'o konduk'is li'n al la pastr'o'dom'o en Svartsjö. Li en'vetur'is sur la kort'o'n tie kaj demand'is, ĉu li ne pov'os vetur'ig'i Annan Stjärnhök al la bal'o. Oni dir'is ke jes. Bel'a, obstin'a knab'in'o ek'sid'is en la sled'o. Kiu ne ŝat'us vetur'i per la nigr'a Do'n Ju'a'n? La ge'jun'ul'o'j unu'e silent'is, sed post'e ŝi komenc'is inter'parol'i, spit'em'a kiel la tro'kuraĝ'o mem.

”Ĉu vi aŭd'is, kio'n la pastr'o hodiaŭ anonc'is en la preĝ'ej'o?” ”Ĉu li dir'is, ke vi est'as la plej bel'a knab'in'o inter Löven kaj la river'o Klarelven?” ”Vi est'as stult'a, tio'n la hom'o'j tamen cert'e sci'as. Li anonc'is ge'edz'iĝ'o'n de mi kaj la mal'jun'a Dahlberg.” ”Ver'e mi ne est'us permes'int'a al vi sid'i en la sled'o kaj mem ek'sid'int'a tie ĉi mal'antaŭ'e, se mi est'us sci'int'a tio'n. Ver'e mi tut'e ne est'us ŝat'int'a vetur'ig'i vi'n.” Kaj la fier'a hered'ant'in'o respond'is: ”Cert'e mi al'ven'us sen Gösta Berling.” ”Tamen est'as mal'feliĉ'e, Anna,” Gösta dir'is medit'e, ”ke vi'a'j ge'patr'o'j ne viv'as. Nun vi est'as tia, kia vi est'as, kaj neni'u pov'as postul'i propr'a'n konsider'o'n de vi.” ”Est'as pli mal'feliĉ'e, ke vi ne dir'is tio'n pli fru'e, tiam iu ali'a est'us vetur'ig'int'a mi'n.” ”La pastr'o'edz'in'o pens'as kiel mi, ke vi bezon'as iu'n, kiu pov'as est'i por vi anstataŭ patr'o, ali'e ŝi ne pov'us met'i vi'n por tir'i par'e kun'e kun tia mal'jun'a ĉeval'aĉ'o.” ”La pastr'o'edz'in'o ne decid'is tio'n!” ”Ho, grand'a surpriz'o, ĉu vi mem elekt'is tiel bel'a'n vir'o'n?” ”Li ne pren'as mi'n pro la mon'o.” ”Ne, la mal'jun'ul'o'j post'kur'as nur blu'a'j'n okul'o'j'n kaj ruĝ'a'j'n vang'o'j'n, kaj terur'e agrabl'a'j ili est'as, kiam ili far'as tio'n.” ”Ho, Gösta, ĉu vi ne hont'as?” ”Sed nun memor'u, ke vi ne lud'u plu kun la jun'a'j vir'o'j! Fin'iĝ'is danc'ad'o kaj lud'o. Vi'a lok'o est'as en la sof'angul'o, aŭ ĉu vi intenc'as lud'i viraon 19 kun la mal'jun'a Dahlberg?” Ili post'e silent'is, ĝis ili vetur'is supr'e'n sur la krut'a'j dekliv'o'j ĉe Borg.

”Dank'o'n pro la vetur'o! Cert'e mi ne baldaŭ vetur'os kun Gösta Berling.” ”Dank'o'n pro la promes'o! Mi kon'as mult'a'j'n, kiu'j pent'as, ke ili vetur'is kun vi al fest'o.” Ne tre bon'humor'a la spit'em'a bel'ul'in'o de la region'o en'ir'is en la bal'salon'o'n kaj rigard'is la kolekt'iĝ'int'a'j'n gast'o'j'n.

Kiel unu'a'n el ĉiu'j ŝi ek'vid'is la mal'grand'a'n, kalv'a'n Dahlberg, apud la long'a, svelt'a, hel'bukl'a Gösta Berling. Ŝi sent'is em'o'n for'pel'i ili'n ambaŭ el la ĉambr'o.

Ŝi'a fianĉ'o ven'is por invit'i ŝi'n al danc'o, sed ŝi renkont'is li'n per frakas'a mir'o.

”Ĉu vi danc'os? Tio'n vi ne kutim'as far'i!” Knab'in'o'j ven'is por gratul'i ŝi'n.

”Ne hipokrit'u, knab'in'o'j! Vi ne kred'u, ke iu pov'as ek'am'i la mal'jun'a'n Dahlberg. Sed li est'as riĉ'a, kaj mi est'as riĉ'a, kaj tial bon'e konven'as.” La mal'jun'a'j sinjor'in'o'j al'ir'is al ŝi, prem'is ŝi'a'n blank'a'n man'o'n kaj parol'is pri la plej grand'a feliĉ'o de la viv'o.

”Gratul'u la pastr'o'edz'in'o'n!” ŝi tiam dir'is. ”Ŝi pli ĝoj'as pro tio ol mi.” Sed tie star'is Gösta Berling, la gaj'a kavalir'o, salut'at'a per jubil'o pro si'a freŝ'a rid'et'o kaj si'a'j bel'a'j vort'o'j, kiu'j kribr'is or'polv'o'n sur la griz'a'n teks'aĵ'o'n de la viv'o. Neniam antaŭ'e ŝi vid'is li'n tia, kia li est'is en tiu ĉi vesper'o. Li ne est'is for'ig'it'o, eks'ig'it'o, sen'hejm'a arleken'o, ne, li est'is reĝ'o inter vir'o'j, de'nask'iĝ'a reĝ'o.

Li kaj la ali'a'j jun'a'j vir'o'j far'is konspir'o'n kontraŭ ŝi. Ŝi pri'pens'u, kiel mal'bon'e ŝi ag'is, kiam ŝi for'don'is si'n kun si'a bel'a vizaĝ'o kaj si'a grand'a riĉ'o al mal'jun'a vir'o. Kaj ili las'is ŝi'n sid'i dum dek danc'o'j.

Je la dek'unu'a danc'o ven'is vir'o, la plej sen'signif'a el sen'signif'a'j vir'o'j, kompat'ind'ul'o, kun kiu neni'u ali'a vol'is danc'i, kaj invit'is ŝi'n.

”La kuk'o'j fin'iĝ'is, ni met'u nigr'a'n pan'o'n sur la tabl'o'n,” ŝi dir'is.

Ili lud'is pun'lud'o'n. Hel'bukl'a'j knab'in'o'j kun'met'is si'a'j'n kap'o'j'n kaj juĝ'is ŝi'n kis'i tiu'n, kiu'n ŝi plej ŝat'as. Kaj kun rid'et'ant'a'j buŝ'o'j ili atend'is, ke ili vid'os la fier'a'n bel'ul'in'o'n kis'i la mal'jun'a'n Dahlberg.

Sed ŝi ek'star'is, bel'aspekt'a en si'a koler'o, kaj dir'is: ”Ĉu mi ne egal'e rajt'as don'i vang'o'frap'o'n al tiu, kiu'n mi mal'plej ŝat'as?” En la post'a moment'o la vang'o de Gösta brul'is sub ŝi'a firm'a man'o. Li far'iĝ'is flam'e ruĝ'a, sed li trankvil'ig'is si'n, kapt'is ŝi'a'n man'o'n, ten'is ĝi'n firm'e dum sekund'o kaj flustr'is: ”Renkont'u mi'n post du'on'hor'o en la ruĝ'a salon'o en la mal'supr'a etaĝ'o!” Li'a'j blu'a'j okul'o'j radi'is sur ŝi'n kaj kapt'is ŝi'n per magi'a'j katen'o'j. Ŝi sent'is, ke ŝi dev'as obe'i.

”Kiom koncern'as vi'n, kun kiu mi edz'in'iĝ'as?” Li ankoraŭ ne hav'is mild'a'j'n vort'o'j'n sur la lang'o, ankaŭ ne ŝajn'is al li prudent'e tuj ek'parol'i pri Ferdinand.

”Ne ŝajn'is al mi tro sever'a pun'o, ke vi dev'is sid'i dum dek danc'o'j. Sed vi vol'as hav'i rajt'o'n sen'pun'e romp'i ĵur'o'j'n kaj promes'o'j'n. Se pli bon'a vir'o ol mi el'dir'us la juĝ'o'n, ĝi pov'us far'iĝ'i pli sever'a.” ”Kio'n mi do far'is al vi kaj ĉiu'j ali'a'j, ĉar vi ne las'as mi'n en trankvil'o? Vi persekut'as mi'n pro la mon'o. Mi ĵet'os ĝi'n en Löven, kaj post'e kiu ajn laŭ'plaĉ'e pov'os el'ig'i ĝi'n.” Ŝi met'is la man'o'j'n antaŭ la okul'o'j'n kaj plor'is pro koler'o.

Tiam la kor'o de la poet'o tuŝ'iĝ'is. Li hont'is pro si'a sever'o. Li parol'is en kares'a ton'o.

”Ho, infan'o, infan'o, pardon'u mi'n! Pardon'u la mal'riĉ'a'n Göstan Berling! Neni'u pri'atent'as, kio'n dir'as aŭ far'as tia kompat'ind'ul'o, tio'n vi ja sci'as. Neni'u plor'as pro li'a koler'o, sam'e bon'e oni pov'us plor'i pro pik'et'o de kul'o. Est'is frenez'e, sed mi vol'is kontraŭ'star'i tio'n, ke ni'a plej bel'a kaj riĉ'a jun'ul'in'o edz'in'iĝ'os kun tiu mal'jun'ul'o. Kaj jen mi nur mal'gaj'ig'is vi'n.” Li ek'sid'is apud ŝi sur la sof'o. Mild'e li met'is si'a'n brak'o'n ĉirkaŭ ŝi'a'n tali'o'n por apog'i kaj re'bon'ig'i per kares'a kompat'em'o.

Ŝi prem'is si'n al li, met'is si'a'j'n brak'o'j'n ĉirkaŭ li'a'n kol'o'n kaj plor'is, kun si'a bel'a kap'o klin'it'a al li'a ŝultr'o.

Ho, poet'o, plej fort'a kaj plej mal'fort'a inter hom'o'j! Ĉirkaŭ vi'a kol'o tiu'j blank'a'j brak'o'j ja ne dev'us kuŝ'i! ”Se mi nur est'us sci'int'a pri tio,” ŝi flustr'is, ”neniam mi tiam est'us akcept'int'a la mal'jun'ul'o'n. Mi rigard'is vi'n hodiaŭ vesper'e, neni'u est'as kiel vi.” Sed Gösta el'prem'is inter si'a'j pal'a'j lip'o'j: ”Ferdinand.” Ŝi silent'ig'is li'n per kis'o.

”Li est'as neni'o, neni'u est'as io krom vi. Al vi mi est'os fidel'a.” ”Mi est'as Gösta Berling,” li dir'is mal'gaj'e, ”kun mi vi ne pov'os edz'in'iĝ'i.” ”Vi est'as tiu, kiu'n mi am'as, la plej eminent'a el vir'o'j vi est'as. Vi ne bezon'as far'i i'o'n, ne bezon'as est'i io. Vi est'as de'nask'iĝ'a reĝ'o.” Tiam bol'is la sang'o de la poet'o. Ŝi est'is bel'a kaj dolĉ'a en si'a am'o. Li ĉirkaŭ'brak'is ŝi'n.

Permes'u al mi vetur'ig'i vi'n al Ekeby nun'nokt'e. Tie mi sci'os defend'i vi'n, ĝis ni pov'os fest'i edz'iĝ'o'n.” Ven'is muĝ'a vetur'o en la nokt'o. Obe'ant'e la ordon'o'n de am'o ili las'is Do'n Juan'o'n for'port'i ili'n. Ŝajn'is, kvazaŭ la grinc'o sub la glit'il'o'j est'us la plend'o de la tromp'it'o'j. Kiom ili atent'is pri tio? Ŝi pend'is ĉirkaŭ li'a kol'o, kaj li klin'is si'n kaj flustr'is en ŝi'a'n orel'o'n: ”Ĉu iu feliĉ'o est'as kompar'ebl'a al la dolĉ'o de ŝtel'it'a ĝoj'o?” Kiom grav'is la anonc'ad'o pri edz'iĝ'o. Ili hav'is am'o'n. Kaj la koler'o de la hom'o'j! Gösta Berling kred'is pri la sort'o, la sort'o dev'ig'is ili'n: kontraŭ la sort'o neni'u pov'as batal'i.

Se la stel'o'j est'us edz'iĝ'a'j kandel'o'j, brul'ig'it'a'j por ŝi'a edz'in'iĝ'o, se la sonor'il'o'j de Do'n Ju'a'n est'us preĝ'ej'a'j sonor'il'o'j, kiu'j vok'us la hom'o'j'n por rigard'i ŝi'a'n edz'in'iĝ'o'n kun la mal'jun'a Dahlberg, tiam ŝi tamen dev'u for'kur'i kun Gösta Berling. Tiel potenc'a est'as la sort'o.

Rest'is du kvar'on'mejl'o'j ĝis Berga kaj post'e du kvar'on'mejl'o'j ĝis Ekeby. La voj'o ir'is laŭ rand'o de arb'ar'o. Dekstr'e kuŝ'is mal'hel'a'j mont'o'j, mal'dekstr'e long'a, blank'a val'o.

Tiam Tankred al'kur'eg'is. Ĝi tiel kur'is, ke ĝi ŝajn'is etend'iĝ'i laŭ la ter'o. Hurl'ant'e pro terur'o ĝi salt'is en la sled'o'n kaj ek'kuŝ'is ĉe la pied'o'j de Anna.

Ili vid'is long'a'n, griz'a'n lini'o'n mov'iĝ'i antaŭ'e'n laŭ la stang'bar'il'o. Est'is almenaŭ dek'du'o da lup'o'j.

Anna ne ek'tim'is. La tag'o est'is riĉ'e ben'it'a per aventur'o'j, kaj la nokt'o promes'is far'iĝ'i simil'a. Tio est'is viv'o, rapid'eg'i antaŭ'e'n sur fajr'er'e bril'ant'a neĝ'o, spit'ant'e rab'o'best'o'j'n kaj hom'o'j'n.

Gösta ek'blasfem'is, streĉ'is si'n antaŭ'e'n kaj don'is al Do'n Ju'a'n fort'a'n frap'o'n per la vip'o.

”Ili intenc'as traf'i ni'n tie, kie la voj'o kurb'iĝ'as.” Do'n Ju'a'n kur'is, vet'kur'ant'e kun la rab'o'best'o'j de la arb'ar'o, kaj Tankred hurl'is pro furioz'o kaj tim'o. Ili ating'is la voj'kurb'iĝ'o'n sam'temp'e kun la lup'o'j, kaj Gösta for'pel'is la unu'a'n per la vip'o.

”Ho, Do'n Ju'a'n, mi'a knab'o, kiel facil'e vi for'kur'us de dek du lup'o'j, se vi ne dev'us tren'i ni'n!” Ili lig'is la verd'a'n vetur'skarp'o'n mal'antaŭ si. Ĝi tim'ig'is la lup'o'j'n, kaj dum temp'et'o ili rest'is iom for. Sed kiam ili venk'is si'a'n tim'o'n, unu el ili kur'is al la sled'o kun pend'ant'a lang'o kaj mal'ferm'it'a faŭk'o. Tiam Gösta pren'is Corinne de madame Stael kaj ĵet'is ĝi'n en ĝi'a'n faŭk'o'n.

Re'e ili pov'is iom pli liber'e spir'i, dum la lup'o'j dis'ŝir'is tiu'n kapt'aĵ'o'n, sed jen ili re'e ek'sent'is la tir'o'j'n, kiam la lup'o'j mord'is la verd'a'n skarp'o'n, kaj aŭd'is ili'a'n rapid'a'n spir'o'n. Ili sci'is, ke ili ne renkont'os iu'n hom'a'n loĝ'ej'o'n antaŭ Berga, sed pli mal'facil'e ol mort'i ŝajn'is al Gösta renkont'i tiu'j'n, kiu'j'n li tromp'is. Li ankaŭ kompren'is, ke la ĉeval'o lac'iĝ'os, kaj kio tiam okaz'os al ili? Tiam ili ek'vid'is la dom'o'n de Berga ĉe la arb'ar'a rand'o. Kandel'o'j lum'is en la fenestr'o'j. Gösta ja sci'is por kiu.

Tamen, nun la lup'o'j for'kur'is, tim'ant'e la proksim'ec'o'n de hom'o'j, kaj Gösta preter'vetur'is Bergan. Li tamen ating'is nur tiu'n lok'o'n, kie la voj'o re'e profund'iĝ'as en la arb'ar'o'n, kiam li ek'vid'is mal'hel'a'n grup'o'n antaŭ si: la lup'o'j atend'is li'n.

”Ni re'ir'u al la pastr'o'dom'o kaj dir'u, ke ni far'is plezur'vetur'o'n en la stel'lum'o! Tio ĉi ne est'as ebl'a.” Ili re'turn'is si'n, sed en la post'a moment'o la lup'o'j ĉirkaŭ'is la sled'o'n. Griz'a'j figur'o'j vid'et'iĝ'is preter'kur'e, blank'a'j dent'o'j bril'is en vast'a'j faŭk'o'j, kaj la ard'a'j okul'o'j lum'is. Ili hurl'is pro mal'sat'o kaj sang'soif'o. La bril'a'j dent'o'j est'is pret'a'j ek'mord'i mol'a'n hom'viand'o'n. La lup'o'j salt'is sur Do'n Juan'o'n kaj ek'pend'is ĉe la jung'il'ar'o. Anna demand'is si'n, ĉu la best'o'j tut'e for'manĝ'os ili'n, aŭ ĉu io rest'os, tiel ke la hom'o'j la ven'ont'a'n maten'o'n trov'os dis'ŝir'it'a'j'n membr'o'j'n sur la tret'it'a, sang'a neĝ'o.

”Nun tem'as pri ni'a'j viv'o'j,” ŝi dir'is, klin'is si'n kaj ek'pren'is la nuk'o'n de Tankred.

”Las'u, tio neniel util'os! Ne pro la hund'o la lup'o'j atak'as en tiu ĉi nokt'o.” Je tio li en'vetur'is sur la kort'o'n de Berga, sed la lup'o'j ĉas'is li'n ĝis la ŝtup'ar'o. Li dev'is defend'i si'n per la vip'o.

”Anna”, li dir'is, kiam ili halt'is ĉe la ŝtup'ar'o, ”Di'o ne vol'is tio'n. Far'u vi'a'n rol'o'n, se vi est'as tia vir'in'o, kia mi opini'as vi'n, far'u vi'a'n rol'o'n!” En la dom'o ili aŭd'is la sonor'il'o'j'n kaj el'ven'is.

”Li hav'as ŝi'n,” ili kri'is, ”li hav'as ŝi'n! Viv'u Gösta Berling!” Kaj la ven'int'o'j est'is tir'at'a'j el ĉirkaŭ'brak'o en ĉirkaŭ'brak'o'n.

Oni ne far'is mult'a'j'n demand'o'j'n. Est'is mal'fru'e en la nokt'o, la vetur'ant'o'j est'is anim'sku'it'a'j de si'a danĝer'a vetur'o kaj bezon'is ripoz'o'n. Sufiĉ'is ja, ke Anna al'ven'is.

Ĉio est'is bon'a. Nur Corinne kaj la verd'a skarp'o, la ŝat'at'a donac'o de mastr'in'o Ulrika, est'is detru'it'a'j.

La tut'a dom'o dorm'is. Tiam Gösta lev'iĝ'is, vest'is si'n kaj ŝtel'e el'ir'is. Tut'e ne'rimark'it'e li pren'is Do'n Juan'o'n el la stal'o, met'is li'n antaŭ la sled'o'n kaj intenc'is for'vetur'i. Tiam Anna Stjärnhök ven'is el la dom'o.

”Mi aŭd'is vi'n el'ir'i,” ŝi dir'is. ”Tiam ankaŭ mi el'lit'iĝ'is. Mi est'as pret'a kun'vetur'i kun vi.” Li ir'is al ŝi kaj pren'is ŝi'a'n man'o'n.

”Ĉu vi ankoraŭ ne kompren'as? Tio ne pov'as okaz'i. Di'o ne vol'as tio'n. Aŭskult'u nun, kaj prov'u kompren'i! Mi est'is tie ĉi tag'mez'e kaj vid'is ili'a'n ĝem'o'n pro vi'a mal'fidel'o. Tiam mi vetur'is al Borg por re'ven'ig'i vi'n al Ferdinand. Sed mi ĉiam est'is aĉ'ul'o kaj neniam far'iĝ'os io ali'a. Mi perfid'is li'n kaj re'ten'is vi'n por mi. Tie ĉi trov'iĝ'as mal'jun'a vir'in'o, kiu kred'as, ke mi far'iĝ'os vir'o. Ŝi'n mi perfid'is. Kaj ali'a mal'jun'a kompat'ind'ul'in'o vol'as viv'i tie ĉi en mal'varm'o kaj mal'sat'o nur por iam mort'i inter amik'o'j, sed mi est'is pret'a las'i la malic'a'n Sintram pren'i ŝi'a'n hejm'o'n. Vi est'is bel'a kaj la pek'o dolĉ'a. Gösta Berling est'as tre facil'e log'ebl'a. Ho, kia mal'fort'ul'o mi est'as! — Mi sci'as, kiel ili am'as si'a'n hejm'o'n, tiu'j ĉi hom'o'j, sed — tamen mi ĵus est'is pret'a las'i ĝi'n por detru'o. Mi forges'is ĉio'n pro vi, vi est'is tiel dolĉ'a en vi'a am'o. Sed nun, Anna, nun kiam mi vid'is ili'a'n ĝoj'o'n, mi ne vol'as re'ten'i vi'n por mi, ne, mi ne vol'as. Vi est'as tiu, kiu pov'us far'i hom'o'n el mi, sed mi ne rajt'as re'ten'i vi'n. Ho, mi'a am'at'a! Li en la ĉiel'o lud'as kun ni'a vol'o. Est'as temp'o por ni obe'i al la pun'ant'a man'o. Dir'u, ke vi de tiu ĉi tag'o vol'as port'i vi'a'n ŝarĝ'o'n. Ĉiu'j en tiu ĉi dom'o fid'as al vi! Dir'u, ke vi vol'as rest'i ĉe ili kaj est'i por ili help'o kaj apog'o! Se vi am'as ili'n, se vi vol'as facil'ig'i mi'a'n profund'a'n mal'ĝoj'o'n, tiam promes'u tio'n al mi! Mi'a am'at'a, ĉu vi'a kor'o est'as tiel grand'a, ke ĝi pov'as venk'i si'n mem kaj rid'et'i je tio?” Ekstaz'e ŝi akcept'is la ordon'o'n de rezign'o.

”Mi far'os, kiel vi vol'as: ofer'os mi'n kaj rid'et'os je tio.” ”Kaj ne mal'am'os mi'a'j'n mal'riĉ'a'j'n amik'o'j'n?” Ŝi rid'et'is melankoli'e.

”Tiel long'e, ke mi am'os vi'n, mi am'os ili'n.” ”Nur nun mi sci'as, kia vir'in'o vi est'as. Est'as kor'pez'e for'vetur'i de vi.” ”Adiaŭ, Gösta! Di'o est'u kun vi! Mi'a am'o ne log'os vi'n al pek'o.” Ŝi turn'is si'n por en'ir'i. Li sekv'is ŝi'n.

”Ĉu vi baldaŭ forges'os mi'n?” ”Nun vetur'u, Gösta! Ni est'as nur hom'o'j.” Li ĵet'is si'n sur la sled'o'n, sed tiam ŝi re'ven'is.

”Ĉu vi ne pens'as pri la lup'o'j?” ”ĜĜuste pri ili mi pens'as, sed ili far'is si'a'n labor'o'n. Pri mi ili ne okup'os si'n plu en tiu ĉi nokt'o.” Ankoraŭ'foj'e li etend'is al ŝi la brak'o'j'n, sed Do'n Ju'a'n mal'pacienc'iĝ'is kaj ek'trot'is. Li ne kapt'is la konduk'rimen'o'j'n. Li sid'is turn'it'a mal'antaŭ'e'n kaj rigard'is al la dom'o. Jen li klin'is si'n al la sled'a dors'apog'il'o kaj plor'is kiel sen'esper'ul'o.

”Mi posed'is la feliĉ'o'n kaj for'pel'is ĝi'n de mi. Mi mem for'pel'is ĝi'n. Kial mi ne re'ten'is ŝi'n?” Ho, Gösta Berling, plej fort'a kaj plej mal'fort'a inter hom'o'j!

Kvin'a Ĉapitr'o La cachucha Batal'ĉeval'o, batal'ĉeval'o!

Sed en la ĉambr'o aŭd'iĝ'as la violon'o de Lilliecrona. Li lud'as la cachuchan 20 en la krepusk'iĝ'o. Re'e kaj re'e li lud'as ĝi'n.

Tranĉ'u la kord'o'j'n, romp'u la arĉ'o'n! Kial li lud'as tiu'n mal'ben'it'a'n danc'o'n! Kial li lud'as ĝi'n, kiam Örneclou, la sub'leŭtenant'o, ĝust'e kuŝ'as mal'san'a en podagr'a'j dolor'o'j tiel sufer'ig'a'j, ke li ne pov'as mov'i si'n el la lit'o? Ne, for'tir'u de li la violon'o'n kaj ĵet'u ĝi'n kontraŭ la mur'o'n, se li ne vol'as fin'i! Ĉu la cachucha est'as por ni, majstr'o? Ĉu oni danc'u ĝi'n sur la fleks'iĝ'ant'a'j plank'tabul'o'j de la kavalir'a dom'o, inter mal'larĝ'a'j mur'o'j; fulg'ig'it'a'j de fum'o kaj gras'a'j de mal'pur'aĵ'o, sub tiu mal'alt'a plafon'o? Ve al vi, ĉar vi tiel lud'as! Ĉu la cachucha est'as por ni, por ni kavalir'o'j? Ekster'e muĝ'as la neĝ'o'vent'o. Ĉu vi intenc'as instru'i la flok'o'j'n danc'i laŭ'takt'e, ĉu vi lud'as por la facil'pied'a'j infan'o'j de la kirl'iĝ'ant'a neĝ'o? Vir'in'a'j korp'o'j, kiu'j trem'as pro la puls'o'bat'o'j de la bol'ant'a sang'o, mal'grand'a'j fulg'a'j man'o'j, kiu'j for'met'is la pot'o'n por pren'i la kastanjet'o'j'n, nud'a'j pied'o'j sub supr'e'n'fald'it'a'j jup'o'j, kort'o pavim'it'a per marmor'a'j pec'et'o'j, kaŭr'ant'a'j cigan'o'j kun sak'fajf'il'o kaj tamburin'o, maŭr'a'j 21 arkad'o'j, lun'lum'o kaj nigr'a'j okul'o'j, ĉu tio trov'iĝ'as tie ĉi, majstr'o? Se ne, la violon'o ripoz'u! La kavalir'o'j sek'ig'as si'a'j'n mal'sek'a'j'n vest'o'j'n ĉe la fajr'o. Ĉu ili danc'u en alt'a'j bot'o'j kun fer'garn'it'a'j kalkan'um'o'j kaj col'o'dik'a'j pland'o'j? Tra uln'o'profund'a neĝ'o ili vad'is la tut'a'n tag'o'n por ating'i la urs'o'kuŝ'ej'o'n. Ĉu vi kred'as, ke ili danc'os en mal'sek'a'j, vapor'ant'a'j drap'a'j vest'o'j, kun la long'har'a urs'o kiel kun'danc'ant'o? Vesper'a ĉiel'o bril'ant'a de stel'o'j, ruĝ'a'j roz'o'j en mal'hel'a vir'in'a har'ar'o, trem'ig'a dolĉ'o en la vesper'a aer'o, ne'instru'it'a plastik'o en la mov'o'j, am'o, kiu lev'as si'n el la ter'o, pluv'e fal'as de la ĉiel'o, ŝveb'ant'a en la aer'o, ĉu tio trov'iĝ'as tie ĉi, majstr'o? Se ne, kial ig'i ni'n sopir'i al tia'j afer'o'j? Plej kruel'a inter hom'o'j, ĉu vi vok'as lig'it'a'n batal'ĉeval'o'n al batal'o? Rutger von Örneclou kuŝ'as en si'a lit'o, katen'it'a de podagr'a'j dolor'o'j. Ne sufer'ig'u li'n per amar'o de dolĉ'a'j memor'o'j, majstr'o! Ankaŭ li iam port'is sombreron 22 kaj mult'kolor'a'n har'ret'o'n, ankaŭ li posed'is velur'a'n jak'o'n kaj ponard'ornam'it'a'n zon'o'n. Ne sufer'ig'u la mal'jun'a'n Örneclou, majstr'o! Sed Lilliecrona lud'as la cachuchan, ĉiam la cachuchan, kaj Örneclou sufer'as kiel am'ant'o, kiam tiu vid'as hirund'o'n ŝveb'i al la mal'proksim'a lok'o, kie loĝ'as la am'at'in'o, kiel cerv'o, kiam ĉas'ant'a hund'ar'o pel'as ĝi'n antaŭ'e'n preter freŝ'ig'a font'o.

”Sub'leŭtenant'o, ĉu vi memor'as pri Rosalie von Berger?” Fort'a blasfem'o ven'as de Örneclou.

”Ŝi est'is mal'pez'a kiel kandel'a flam'o. Ŝi bril'is kaj danc'is kiel la diamant'o en la pint'o de la arĉ'o. Cert'e vi memor'as ŝi'n de la teatr'o en Karlstad. Ni vid'is ŝi'n, kiam ni est'is jun'a'j, ĉu vi memor'as?” Ĉu la sub'leŭtenant'o memor'as! Ŝi est'is mal'grand'a kaj vigl'eg'a. Fajr'o'mov'iĝ'o ŝi est'is. Ŝi sci'is danc'i la cachuchan. Ŝi instru'is ĉiu'j'n jun'sinjor'o'j'n en Karlstad danc'i la cachuchan kaj frap'i kastanjet'o'j'n. En bal'o ĉe la guberni'estr'o la sub'leŭtenant'o kaj fraŭl'in'o von Berger danc'is pas de deux 23 , kostum'it'a'j kiel hispan'o'j, kaj li danc'is tiel kiel oni danc'as sub fig'arb'o'j kaj platan'o'j, kiel hispan'o, ver'a hispan'o.

Kia'n kavalir'o'n Verm'land'o perd'is, kiam la podagr'o rigid'ig'is li'a'j'n krur'o'j'n kaj grand'a'j tuber'o'j el'kresk'is super la artik'o'j! Kia kavalir'o li est'is, tiel svelt'a, tiel bel'a, tiel ĝentil'a! La bel'a'n Örneclou nom'is li'n tiu'j jun'a'j knab'in'o'j, kiu'j pov'is mort'ig'e mal'pac'iĝ'i pri danc'o kun li.

Jen Lilliecrona re'e komenc'as la cachuchan, ĉiam la cachuchan, kaj Örneclou est'as re'konduk'at'a al mal'nov'a'j temp'o'j.

Tie star'as li, kaj tie star'as ŝi, Rosalie von Berger. Ĵus ili est'is sol'a'j en la tualet'a ĉambr'o. Ŝi est'is hispan'in'o, li hispan'o. Li rajt'is kis'i ŝi'n, sed si'n'gard'e, ĉar ŝi tim'is li'a'j'n nigr'ig'it'a'j'n lip'har'o'j'n. Jen ili danc'as. Ho, kiel oni danc'as sub fig'arb'o'j kaj platan'o'j! Ŝi re'tir'as si'n, li sekv'as, li kuraĝ'iĝ'as, ŝi fier'iĝ'as, li ofend'iĝ'as, ŝi re'pac'iĝ'em'as. Kiam li fin'e ek'genu'as kaj akcept'as ŝi'n per etend'it'a'j brak'o'j, suspir'o tra'flug'as la bal'salon'o'n, suspir'o de entuziasm'o.

ĜĜuste je tiu ĉi arĉ'mov'o li klin'is si'n tiel, etend'is la brak'o'j'n tiel kaj met'is la pied'o'n antaŭ'e'n por ŝveb'i sur la pied'pint'o'j.

Li ne sci'as, kia'manier'e okaz'is, sed li'a pied'o est'as ekster la lit'rand'o, li star'as, li klin'as si'n, li lev'as la brak'o'j'n, frap'as per la fingr'o'j kaj vol'as ŝveb'i antaŭ'e'n sam'e kiel iam, kiam li port'is tiel mal'larĝ'a'j'n lak'ŝu'o'j'n, ke li dev'is for'tond'i la ŝtrump'o'pied'o'n.

”Brav'e, Örneclou! Brav'e Lilliecrona, lud'u viv'o'n en li'a'n korp'o'n!” La pied'o perfid'as li'n; li ne pov'as lev'iĝ'i sur la pied'pint'o'j. Li frap'as per unu krur'o kelk'foj'e, sed li ne pov'as, li re'fal'as sur la lit'o'n.

Ebl'e ankaŭ señorita? Nur sub la platan'o'j de Granad'a la cachuchan danc'as etern'e jun'a'j gitanas 24 . Etern'e jun'a'j, kiel est'as la roz'o'j, pro tio ke ĉiu printemp'o al'port'as nov'a'j'n.

Instru'u ni'n, ke kvankam ni en la kavalir'a dom'o ricev'is inert'a'j'n korp'o'j'n kaj rigid'a'j'n artik'o'j'n, ni tamen en la sent'o'j rest'as la sam'a'j, ĉiam hispan'o'j! Batal'ĉeval'o, batal'ĉeval'o! Dir'u, ke vi am'as la trumpet'a'n son'o'n, kiu log'as vi'n al galop'o, eĉ se la fer'a lig'ĉen'o vund'as vi'a'n pied'o'n ĝis'sang'e!

Ses'a Ĉapitr'o La bal'o en Ekeby

Ho, vir'in'o'j de temp'o'j pas'int'a'j, jen est'as rakont'o, kiel ankoraŭ unu el vi don'is si'a'n am'o'n al Gösta Berling.

Kia fest'o tiam est'is! Mal'jun'a'j vir'o'j kaj vir'in'o'j kvazaŭ re'jun'iĝ'is, rid'et'is kaj ĝoj'is, kiam ili nur parol'is pri ĝi.

La major'in'o vag'is en la land'o kun almoz'ul'a'j sak'o kaj baston'o, kaj la major'o loĝ'is en Sjö. Li ne pov'is eĉ part'o'pren'i la fest'o'n, ĉar en Sjö variol'o aper'is, kaj li vol'is evit'i dis'vast'ig'o'n de la infekt'aĵ'o.

Kiom da ĝu'o ampleks'is tiu'j dolĉ'a'j dek du hor'o'j, ek'de la klak'o de la unu'a vin'botel'o ĉe la tag'manĝ'a tabl'o ĝis la last'a arĉ'mov'o, kiam la nokt'o'mez'o jam antaŭ long'e pas'is! Ili mal'aper'is en la abism'o de la temp'o, tiu'j florum'it'a'j hor'o'j, sorĉ'it'a'j de plej fajr'a vin'o, de plej frand'a manĝ'aĵ'o, de plej bel'a muzik'o, de plej sprit'a'j teatr'aĵ'o'j, de plej okul'rav'a'j scen'bild'o'j. Ili mal'aper'is, ebri'a'j de plej ebri'ig'a danc'o. Kie ekzist'is tiel glat'a'j plank'o'j, tiel ĝentil'a'j kavalir'o'j, tiel bel'a'j vir'in'o'j? Ho, vir'in'o'j de temp'o'j pas'int'a'j, bon'e vi kompren'is don'i bril'o'n al fest'o. Torent'o'j de fajr'o, de sprit'o kaj jun'ec'a fort'o tra'flu'is ĉiu'n, kiu proksim'iĝ'is al vi. Valor'is la kost'o'n for'don'i si'a'n or'o'n por la vaks'a'j kandel'o'j, kiu'j pri'lum'is vi'a'n bel'ec'o'n, por la vin'o, kiu nask'is gaj'ec'o'n en vi'a'j kor'o'j, valor'is la pen'o'n neni'ig'i la ŝu'pland'o'j'n per danc'o kaj ĝis paraliz'iĝ'o mov'i la brak'o'n, kiu ten'is la arĉ'o'n.

Ho, vir'in'o'j de temp'o'j pas'int'a'j, est'is vi, kiu'j posed'is la ŝlos'il'o'n de la pord'o al la paradiz'o.

En la salon'o'j de Ekeby svarm'as la plej dolĉ'a'j el vi'a dolĉ'a ar'o. Tie est'as la jun'a graf'in'o Dohna, gaj'a kiel bird'o kaj soif'a pri lud'o kaj danc'o, kiel dec'as por ŝi'a'j du'dek jar'o'j, tie est'as la bel'a'j fil'in'o'j de la leĝ'ist'o en Munkerud kaj la gaj'a'j fraŭl'in'o'j de Berga, tie est'as Anna Stjärnhök, mil'foj'e pli bel'a ol antaŭ'e en la mild'a melankoli'o, kiu reg'as ŝi'n de tiu nokt'o, kiam la lup'o'j ĉas'is ŝi'n, tie est'as ankoraŭ mult'a'j, kiu'j ankoraŭ ne est'as sed baldaŭ est'os forges'it'a'j, kaj tie est'as ankaŭ la bel'a Marianne Sinclaire.

Ŝi, la fam'a, kiu bril'is ĉe la kort'eg'o de la reĝ'o kaj en la graf'a'j kastel'o'j, la reĝ'in'o de bel'ec'o, kiu tra'vetur'is la land'o'n kaj ĉie est'is ador'e akcept'at'a, ŝi, kiu flam'ig'is la fajr'er'o'n de am'o, kie ajn ŝi montr'is si'n, ŝi honor'is la fest'o'n de la kavalir'o'j per si'a ĉe'est'o.

Alt'e radi'is tiu'temp'e la glor'o de Verm'land'o, port'at'a de mult'a'j fier'a'j nom'o'j. Pro mult'o la gaj'a'j infan'o'j de la bel'a land'o pov'is fier'i, sed kiam ili menci'is si'a'j'n glor'ul'o'j'n, ili neniam preter'las'is menci'i pri Marianne Sinclaire.

Oni parol'is pri graf'a'j kron'o'j, kiu'j ŝveb'is super ŝi'a kap'o, pri milion'o'j, kiu'j'n oni met'is antaŭ ŝi'a'j'n pied'o'j'n, pri milit'ist'a'j glav'o'j kaj poet'a'j laŭr'o'j, kies bril'o log'is ŝi'n.

La plej eminent'a'j hom'o'j de tiu temp'o ĝoj'is pro inter'parol'o kun ŝi. Ŝi ne verk'is mem, sed re'ek'viv'is en kant'o'j mult'a'j el ŝi'a'j ide'o'j, kiu'j'n ŝi met'is en la anim'o'j'n de si'a'j poet'a'j amik'o'j.

En Verm'land'o, la urs'o'land'o, ŝi mal'oft'e loĝ'is. Ŝi pas'ig'is si'a'n viv'o'n dum ĉiam'a'j vojaĝ'o'j. Ŝi'a patr'o, la riĉ'a Melchior Sinclaire, kun'e kun si'a edz'in'o rest'is hejm'e en Björne kaj las'is Marianne vetur'i al si'a'j alt'rang'a'j ge'amik'o'j en la grand'a'j urb'o'j aŭ la potenc'a'j grand'bien'o'j. Li'a plezur'o est'is rakont'i pri la mon'o, kiu'n ŝi detru'is, kaj la du ge'mal'jun'ul'o'j viv'is feliĉ'a'j en la bril'o de la radi'a ekzist'o de Marianne. Ŝi'a viv'o est'is viv'o de plezur'o'j kaj ador'o. La aer'o ĉirkaŭ ŝi est'is am'o, am'o est'is ŝi'a'j kandel'o kaj lantern'o, am'o ŝi'a ĉiu'tag'a pan'o.

Oft'e ŝi mem am'is, oft'e, oft'e, sed neniam tia plezur'fajr'o daŭr'is sufiĉ'e long'e por forĝ'i la katen'o'j'n, kiu'j lig'as por la tut'a viv'o.

”Mi atend'as ĝi'n, la fort'a'n konker'ant'o'n,” ŝi kutim'is dir'i pri la am'o. ”Ĝis nun ĝi ne trans'grimp'is rempar'o'j'n aŭ trans'naĝ'is kastel'fos'o'j'n. Obe'em'a ĝi ven'is, sen sovaĝ'o en rigard'o kaj mal'prudent'o en kor'o. Mi atend'as la potenc'ul'o'n, kiu konduk'os mi'n for de mi mem. Tiel fort'a mi vol'us sci'i la am'o'n en mi, ke mi dev'us tim'i pro ĝi; nun mi sent'is nur tiu'n am'o'n, pri kiu mi'a prudent'o rid'et'as.” Ŝi'a ĉe'est'o don'is fajr'o'n al la parol'o, viv'o'n al la vin'o. Ŝi'a ard'ant'a anim'o rapid'ig'is la arĉ'o'j'n, kaj la danc'ant'o'j ŝveb'is en pli dolĉ'a sent'ebri'o ol antaŭ'e sur tiu'j plank'tabul'o'j, kiu'j'n tuŝ'is ŝi'a mal'dik'a pied'o. Ŝi radi'is en la scen'bild'o'j, ŝi don'is sprit'o'n al la komedi'o'j, ŝi'a'j bel'a'j lip'o'j Silent'u, tio ne est'is ŝi'a kulp'o, neniel ŝi intenc'is! Kulp'is la balkon'o, la lun'lum'o, la punt'vual'o, la kavalir'a kostum'o kaj la kant'o. La kompat'ind'a'j jun'a'j hom'o'j est'is sen'kulp'a'j.

Ĉio tio, kio al'port'is tiom da mal'feliĉ'o, tamen est'is far'it'a en grand'a bon'intenc'o. Sinjor'o Juli'us, kiu kompren'is ĉio'n, aranĝ'is scen'bild'o'n special'e por ke Marianne bril'u en plen'a glor'o.

En la teatr'o, aranĝ'it'a en la grand'a salon'o de Ekeby, sid'is la cent gast'o'j kaj vid'is sur la scen'ej'o la flav'a'n lun'o'n de Hispan'uj'o mov'iĝ'i sur mal'hel'a nokt'a ĉiel'o. Iu Do'n Ju'a'n ven'is ŝtel'ir'e sur strat'o en Sevilla kaj halt'is sub heder'o'kovr'it'a balkon'o. Li est'is vest'it'a kiel monaĥ'o, tamen oni vid'is brod'it'a'n man'um'o'n iom el'star'i sub la manik'o kaj bril'a'n spad'pint'o'n sub la rand'o de la kapot'o.

Kiam li ek'silent'is, Marianne el'ven'is sur la balkon'o'n, vest'it'a per nigr'a velur'o kaj punt'vual'o. Ŝi klin'is si'n super la krad'aĵ'o kaj kant'is mal'rapid'e kaj ironi'e:

Li ne atent'is pri la avert'o de la bel'ul'in'o, tut'e mal'e grimp'is supr'e'n laŭ unu el la balkon'a'j kolon'o'j, sving'is si'n trans la balustrad'o'n kaj laŭ la program'o de sinjor'o Juli'us, ek'genu'is antaŭ la pied'o'j de la bel'a Marianne.

Am'em'e ŝi rid'et'is al li, etend'ant'e si'a'n man'o'n al li por kis'i, kaj dum la du jun'a'j hom'o'j rigard'is unu la ali'a'n, kapt'it'a'j de am'o, la kurten'o fal'is.

Kaj antaŭ ŝi genu'is Gösta Berling, kun vizaĝ'o mol'esprim'a kiel tiu de poet'o kaj kuraĝ'a kiel tiu de milit'estr'o, kun profund'a'j okul'o'j, kiu'j bril'et'is de petol'em'o kaj sprit'o, kiu'j pet'is kaj trud'is. Graci'a kaj fortik'a li est'is, fajr'a kaj rav'a.

Dum la kurten'o lev'iĝ'ad'is kaj fal'ad'is la du ge'jun'ul'o'j ĉiam rest'is en la sam'a pozici'o. La okul'o'j de Gösta kapt'e ten'is la bel'a'n Marianne, ili pet'is, ili trud'is.

Jen fin'iĝ'is la aplaŭd'o'j, la kurten'o rest'is sen'mov'a, neni'u vid'is ili'n.

Tiam la bel'a Marianne klin'is si'n kaj kis'is la bel'a'n Göstan Berling. Ŝi ne sci'is kial, ŝi dev'is. Li lev'is la brak'o'j'n kaj met'is ili'n ĉirkaŭ ŝi'a'n kap'o'n kaj tiel fiks'ten'is ŝi'n. Re'e kaj re'e ŝi kis'is li'n.

Sed la tut'a'n kulp'o'n hav'is la balkon'o, la lun'lum'o, la punt'vual'o, la kavalir'kostum'o, la kant'o kaj la aplaŭd'o'j, la kompat'ind'a'j jun'a'j hom'o'j est'is sen'kulp'a'j. Tio'n ili ja ne vol'is. Ŝi ja ne for'ŝov'is graf'kron'o'j'n, kiu'j ŝveb'is super ŝi'a vert'o, kaj preter'pas'is milion'o'j'n, kiu'j kuŝ'is antaŭ ŝi'a'j pied'o'j, pro sopir'o al Gösta Berling, kaj li ja ne forges'is ankoraŭ Annan Stjärnhök. Ne, ili est'is sen'kulp'a'j, neni'u el ili vol'is tio'n.

La mild'a Lövenborg, li kun larm'o en la okul'o kaj rid'et'o sur la lip'o'j, est'is kurten'lev'ant'o tiu'n tag'o'n. Distr'it'a de mult'a'j mal'ĝoj'a'j memor'o'j li mal'mult'o'n rimark'is de la afer'o'j de tiu ĉi mond'o kaj neniam lern'is pri'zorg'i ili'n bon'e. Kiam li nun ek'vid'is, ke Gösta kaj Marianne pren'is nov'a'n pozici'o'n, li kred'is, ke ankaŭ tio aparten'as al la scen'bild'o, kaj jen li komenc'is tir'i la kurten'a'n ŝnur'o'n.

La jun'a'j sur la balkon'o rimark'is neni'o'n, ĝis tondr'a'j aplaŭd'o'j re'e salut'is ili'n.

Marianne ek'mov'is si'n kaj vol'is for'kur'i, sed Gösta re'ten'is ŝi'n, flustr'ant'e: ”Rest'u, ili kred'as, ke tio ĉi aparten'as al la scen'bild'o!” Li sent'is, kiel ŝi'a korp'o trem'as pro frost'o'sent'o, kaj kiel la ard'o de la kis'o'j esting'iĝ'as sur ŝi'a'j lip'o'j.

”Ne tim'u!” li flustr'is. ”Bel'a'j lip'o'j rajt'as kis'i.” Ili dev'is rest'i, dum la kurten'o lev'iĝ'ad'is kaj fal'ad'is, kaj ĉiu'foj'e, kiam la cent par'o'j da okul'o'j vid'is ili'n, sam'e mult'e da man'o'j tondr'ig'is sku'ant'a'n aplaŭd'o'n.

Ĉar est'as bel'e vid'i du bel'a'j'n, jun'a'j'n hom'o'j'n prezent'i la feliĉ'o'n de am'o. Neni'u pov'is kred'i, ke tiu'j kis'o'j est'as io ali'a ol teatr'a ŝajn'o, neni'u suspekt'is, ke la señora trem'as pro hont'o kaj la kavalir'o pro mal'trankvil'o. Neni'u pov'is kred'i, ke ĉio ne aparten'as al la scen'bild'o.

”Fi, fraŭl'in'o Marianne!” li dir'is grimac'e kaj gest'is per la man'o'j. ”Kis'i Göstan Berling, fi!” Marianne dev'is rid'i.

”Ĉiu sci'as ja, ke Gösta Berling est'as ne'kontraŭ'star'ebl'a. Mi'a kulp'o ne est'as pli grand'a ol tiu de ali'a'j.” Kaj ili tut'e pac'e inter'konsent'is konserv'i trankvil'a'n mien'o'n, por ke neni'u suspekt'u la ver'o'n.

”Ĉu mi pov'as est'i cert'a, ke oni ne ek'sci'os la ver'o'n, sinjor'o Gösta?” ŝi demand'is, kiam ili est'is en'ir'ont'a'j al la publik'o.

”Vi pov'as, fraŭl'in'o Marianne. La kavalir'o'j pov'as silent'i, pri ili mi pov'as garanti'i.” Ŝi mal'lev'is la palpebr'o'j'n. Strang'a rid'et'o lud'is sur ŝi'a'j lip'o'j.

”Se oni tamen ek'sci'os la ver'o'n, kio'n hom'o'j tiam kred'os pri mi, sinjor'o Gösta?” ”Ili kred'os neni'o'n, ili sci'os, ke tio ĉi signif'as neni'o'n. Ili pens'os, ke la rol'o kapt'is ni'n kaj ni daŭr'ig'is la lud'o'n.” Ankoraŭ unu demand'o ŝtel'e aper'is sub la mal'lev'it'a'j palpebr'o'j, sub la al'pren'it'a rid'et'o.

”Sed vi mem, sinjor'o Gösta? Kio'n vi pens'as pri la afer'o?” ”Mi pens'as, ke vi am'as mi'n, fraŭl'in'o Marianne,” li ŝerc'is.

”Ne kred'u i'o'n tia'n!” ŝi rid'et'is. ”Tiam mi dev'us tra'pik'i vi'n per tiu ĉi hispan'a ponard'o por montr'i, ke vi est'as mal'prav'a.”.

”Mult'e'kost'a'j est'as vir'in'a'j kis'o'j,” Gösta dir'is. ”Ĉu kost'as la viv'o'n est'i kis'at'a de fraŭl'in'o Marianne?” Tiam rigard'o ek'flam'is al li el la okul'o'j de Marianne, tiel akr'a, ke ĝi sent'iĝ'is kiel puŝ'o.

”Mi vol'us vid'i vi'n mort'int'a, Gösta Berling, mort'int'a, mort'int'a!” Tiu'j vort'o'j ard'ig'is mal'nov'a'n sopir'o'n en la sang'o de la poet'o.

”Ho,” li dir'is, ”se tiu'j vort'o'j est'us pli ol vort'o'j, se ili est'us sag'o'j sibl'e flug'ant'a'j el mal'hel'a arbust'ar'o, se ili est'us ponard'o aŭ venen'o kaj hav'us pov'o'n detru'i tiu'n ĉi aĉ'a'n korp'o'n kaj don'i liber'ec'o'n al mi'a anim'o!” Ŝi re'e est'is trankvil'a kaj rid'et'is.

”Infan'aĵ'o'j!” ŝi dir'is kaj pren'is li'a'n brak'o'n por ir'i al la gast'o'j.

Ili ankoraŭ port'is si'a'j'n kostum'o'j'n, kaj ili'a'j triumf'o'j re'aper'is, kiam ili montr'is si'n ekster la scen'ej'o. Ĉiu'j laŭd'is ili'n. Neni'u suspekt'is i'o'n.

Li'a kor'o dolor'is pro la rigard'o de Marianne, kvazaŭ vund'us ĝi'n akr'a ŝtal'o. Li ja kompren'is la senc'o'n de ŝi'a'j vort'o'j.

Est'is hont'ind'e am'i li'n, est'is hont'ind'e est'i am'at'a de li, hont'o pli terur'a ol mort'o.

Li ja sci'is. Tiu'j bel'a'j okul'o'j, tiu'j ruĝ'a'j vang'o'j ne flam'is por li. Ne por li ŝveb'is tiu'j mal'pez'a'j pied'o'j, sonor'is tiu'j ne'laŭt'a'j rid'o'j. Jes, danc'i kun li, am'ind'um'i kun li ili pov'is, sed neni'u el ili sincer'e dezir'is far'iĝ'i la li'a.

La poet'o ir'is en la fum'ĉambr'o'n al la mal'jun'a'j sinjor'o'j kaj ek'sid'is ĉe unu el la lud'tabl'o'j. Okaz'e li pren'is lok'o'n ĉe la sam'a tabl'o, kie sid'is la potenc'a posed'ant'o de Björne lud'ant'e ordinar'a'n hazard'lud'o'n altern'e kun ”pol'a lud'o” kaj kolekt'is antaŭ si grand'a'n amas'o'n da kupr'a'j kaj arĝent'a'j mon'er'o'j.

Tem'is jam pri alt'a'j sum'o'j. Nun Gösta ankoraŭ pli'vigl'ig'is la lud'o'n. Oni el'pren'is la verd'a'j'n bank'bilet'o'j'n, kaj ĉiam kresk'is la mon'amas'o antaŭ la potenc'a Melchior Sinclaire.

Sed ankaŭ antaŭ Gösta kolekt'iĝ'is kaj mon'er'o'j kaj mon'bilet'o'j, kaj baldaŭ li est'is la sol'a, kiu persist'is en la batal'o kontraŭ la grand'a uzin'posed'ant'o de Björne. Baldaŭ eĉ la grand'a mon'amas'o trans'ir'is de Melchior Sinclaire al Gösta Berling.

”Gösta, mi'a knab'o!” la uzin'posed'ant'o rid'e kri'is, kiam li jam for'lud'is ĉio'n, kio trov'iĝ'is en mon'uj'o kaj mon'bilet'uj'o.

”Kiel ni nun far'u? Mi est'as sen'mon'a, kaj mi neniam lud'as per prunt'it'a mon'o, tio'n mi promes'is al mi'a patr'in'o.” Li tamen trov'is solv'o'n. Li for'lud'is la horloĝ'o'n kaj la kastor'a'n pelt'o'n kaj ĝust'e vol'is ek'lud'i pri si'a'j ĉeval'o kaj sled'o, kiam Sintram halt'ig'is li'n.

”En'met'u i'o'n, kio don'os gajn'o'n!” la malic'a uzin'posed'ant'o de Fors konsil'is al li. ”Met'u i'o'n, kio pov'as romp'i la mal'bon'ŝanc'o'n!” ”Diabl'o sci'as, kio'n mi tiam el'trov'u!” ”Lud'u pri vi'a plej ruĝ'a kor'sang'o, frat'o Melchior, lud'u pri vi'a fil'in'o!” ”Tio'n vi sen'danĝer'e pov'os far'i,” Gösta dir'is kun rid'o. ”Tiu gajn'o neniam ven'os al mi.” Ankaŭ la potenc'a Melchior pov'is nur rid'i. Li apenaŭ toler'is, ke oni menci'as la hom'o'n de Marianne ĉe la lud'tabl'o'j, sed tio ĉi est'is tiel frenez'e rid'ind'a, ke li ne pov'is koler'iĝ'i. For'lud'i Marianne al Gösta, jes, tio'n li ja pov'is risk'i.

”Tio est'as,” li klar'ig'is, ”se vi pov'os ricev'i ŝi'a'n jes'o'n, Gösta, tiam mi met'os sur tiu'n ĉi kart'o'n mi'a'n ben'o'n al la ge'edz'iĝ'o.” Gösta en'met'is si'a'n tut'a'n gajn'o'n, kaj la lud'o komenc'iĝ'is. Li gajn'is, kaj sinjor'o Sinclaire ĉes'is lud'i. Li vid'is, ke li ne pov'as batal'i kontraŭ la mal'bon'ŝanc'o.

La nokt'a'j hor'o'j pas'is, jam est'is post nokt'o'mez'o. La vang'o'j de la bel'a'j vir'in'o'j komenc'is pal'iĝ'i, la bukl'a'j har'o'j rekt'iĝ'is, la rob'a'j krisp'garn'aĵ'o'j ĉif'iĝ'is. La mal'jun'a'j sinjor'in'o'j lev'is si'n el la sof'angul'o'j kaj dir'is, ke ĉar la fest'o daŭr'is jam dum dek du hor'o'j, pov'as est'i temp'o ir'i hejm'e'n.

Kaj la bel'a fest'o dev'us fin'iĝ'i, sed tiam Lilliecrona pren'is la violon'o'n kaj ek'lud'is la last'a'n polk'o'n. La ĉeval'o'j star'is antaŭ la pord'o, la mal'jun'a'j sinjor'in'o'j vest'is si'n per pelt'o'j kaj kuf'ĉapel'o'j, la mal'jun'a'j sinjor'o'j sur'met'is la vetur'skarp'o'j'n kaj buton'is la super'bot'o'j'n.

Sed la jun'a'j ne pov'is for'ŝir'i si'n de la danc'o. Oni danc'is en super'vest'o'j, danc'is kvar'o-polk'o'n, kur'polk'o'n, rondpolskon, est'is furioz'a danc'ad'o. Kiam kavalir'o for'las'is si'a'n sinjor'in'o'n, tuj ven'is ali'a kaj kun'tir'is ŝi'n.

Li vol'is for'danc'i la mal'ĝoj'o'n kaj humil'ig'o'n, li vol'is re'en'ig'i trem'ig'a'n viv'ĝoj'o'n en la sang'o'n, li vol'is est'i gaj'a, li kiel la ali'a'j.

Kaj li danc'is tiel, ke la mur'o'j de la ĉambr'o rond'ir'is kaj li'a'j pens'o'j delir'is.

Jen, kiu'n sinjor'in'o'n li al'tir'is el la mez'o de la svarm'o? Ŝi est'is mal'pez'a kaj graci'a, kaj li sent'is, ke torent'o'j de fajr'o flu'as inter li kaj ŝi. Ho, Marianne! Kiam Gösta danc'is kun Marianne, Sintram jam sid'is en si'a sled'o sur la kort'o, kaj apud li star'is Melchior Sinclaire.

La grand'a uzin'posed'ant'o est'is mal'pacienc'a pro la atend'o por Marianne. Li frap'mov'is si'a'j'n grand'a'j'n super'bot'o'j'n en la neĝ'o kaj frap'is per la brak'o'j, ĉar est'is sever'a mal'varm'o.

”Ebl'e est'is mal'saĝ'e, Sinclaire, for'lud'i Marianne al Gösta,” Sintram dir'is.

”Kio'n?” Sintram ord'ig'is la konduk'rimen'o'j'n kaj lev'is la vip'o'n, antaŭ ol li respond'is: ”Tiu kis'ad'o ne aparten'is al la scen'bild'o.” La potenc'a uzin'posed'ant'o lev'is la brak'o'n por mort'ig'a bat'o, sed Sintram jam est'is for. Li for'vetur'is, vip'is la ĉeval'o'n en sovaĝ'a'n rapid'o'n kaj ne kuraĝ'is rigard'i mal'antaŭ'e'n, ĉar Melchior Sinclaire hav'is pez'a'n man'o'n kaj mal'long'a'n pacienc'o'n.

La uzin'posed'ant'o de Björne ir'is en la danc'salon'o'n por serĉ'i si'a'n fil'in'o'n kaj tiam vid'is, ke Gösta kaj Marianne danc'as kun'e.

Sovaĝ'a kaj furioz'a aspekt'is la last'a polk'o. Iu'j par'o'j est'is pal'a'j, ali'a'j flam'e ruĝ'a'j, la polv'o ŝveb'is kiel fum'o en la salon'o, la konsum'it'a'j vaks'kandel'o'j ard'is en la ing'o'j, kaj mez'e en la fantom'ec'a detru'iĝ'o ili flug'is antaŭ'e'n, Gösta kaj Marianne, reĝ'a'j en si'a ne'venk'it'a fort'o, en sen'makul'a bel'ec'o, feliĉ'a'j en la si'n'don'o al la bel'eg'a mov'iĝ'o.

Melchior Sinclaire rigard'is ili'n dum temp'et'o; sed jen li for'ir'is sen ĝen'i la danc'ad'o'n de Marianne. Li bru'e ferm'is la pord'o'n, pied'bru'is terur'e sur la ŝtup'ar'o kaj tuj ek'sid'is en la sled'o, kie li'a edz'in'o jam atend'is, kaj vetur'is hejm'e'n.

Kiam Marianne ĉes'is danc'i kaj demand'is pri si'a'j ge'patr'o'j, ili jam est'is for.

Ek'sci'ant'e pri tio ŝi tamen ne montr'is iu'n surpriz'o'n. Ŝi silent'e vest'is si'n kaj ir'is sur la kort'o'n. La sinjor'in'o'j en la vest'ĉambr'o kred'is, ke ŝi vetur'as per propr'a sled'o.

Sed en si'a'j mal'dik'a'j silk'a'j ŝu'o'j ŝi rapid'is antaŭ'e'n sur la voj'o sen parol'i al iu pri si'a mizer'o. En la mal'lum'o neni'u re'kon'is ŝi'n, kiam ŝi ir'is apud la voj'rand'o, neni'u pov'is kred'i, ke tiu mal'fru'hor'a ir'ant'in'o, kiu'n la preter'flug'ant'a'j sled'o'j pel'is flank'e'n en la alt'a'j'n neĝ'amas'o'j'n, est'as la bel'a Marianne.

Kiam ŝi est'is sekur'a mez'e sur la voj'o, ŝi komenc'is kur'i. Ŝi kur'is tiel long'e, kiel ŝi pov'is, post'e ŝi ir'is, post'e re'e kur'is. Terur'a, turment'a angor'o pel'is ŝi'n.

Maksimum'e ne pov'as est'i pli ol kvar'on'a mejl'o de Ekeby al Björne. Marianne baldaŭ est'is hejm'e, sed ŝi preskaŭ kred'is, ke ŝi ir'is erar'e. Ĉiu'j pord'o'j est'is ferm'it'a'j, kiam ŝi ating'is la dom'o'n, ĉiu'j kandel'o'j esting'it'a'j. Ŝi demand'is si'n, ĉu ŝi'a'j ge'patr'o'j ne ven'is ankoraŭ.

Ŝi al'ir'is kaj far'is kelk'a'j'n pez'a'j'n frap'o'j'n sur la en'ir'a'n pord'o'n. Ŝi pren'is la ans'o'n kaj sku'is tiel, ke bru'is en la tut'a dom'o.

Neni'u ven'is por mal'ferm'i, sed kiam ŝi las'is la fer'o'n, kiu'n ŝi kapt'is per nud'a'j man'o'j, la frost'fiks'it'a haŭt'o for'ŝir'iĝ'is de la man'o.

La grand'a uzin'posed'ant'o Melchior Sinclaire vetur'is hejm'e'n por ferm'i la pord'o'j'n de Björne por si'a sol'a infan'o.

Li est'is ebri'a pro mult'a trink'ad'o, sovaĝ'a pro koler'o. Li mal'am'is si'a'n fil'in'o'n, pro tio ke ŝi ŝat'is Göstan Berling. Li en'ferm'is la ge'serv'ist'o'j'n en la kuir'ej'o kaj si'a'n edz'in'o'n en la dorm'ĉambr'o. Per fort'a'j ĵur'o'j li promes'is al ili, ke li kripl'ig'os tiu'n, kiu prov'os en'las'i Marianne. Ili sci'is, ke li ne romp'os la promes'o'n.

Neniam iu vid'is li'n tiel koler'a. Pli grand'a dolor'o neniam traf'is li'n. Se la fil'in'o ven'us antaŭ li'a'j okul'o'j, li ebl'e mort'ig'us ŝi'n.

Ornam'aĵ'o'j'n el or'o, vest'o'j'n el silk'o li don'is al ŝi, bon'a'j'n manier'o'j'n kaj libr'a'n kler'o'n li instru'ig'is al ŝi. Ŝi est'is li'a fier'o, li'a glor'o. Li fier'is pro ŝi, kvazaŭ ŝi port'us kron'o'n. Ho, li'a reĝ'in'o, li'a di'in'o, li'a ador'at'o, bel'a, fier'a Marianne! Ĉu li rifuz'is i'o'n al ŝi? Ĉu li ne kvazaŭ konsider'is si'n tro simpl'a por est'i ŝi'a patr'o? Ho, Marianne, Marianne! Ĉu li ne mal'am'u ŝi'n, kiam ŝi en'am'ig'is al Gösta Berling kaj kis'is li'n? Ĉu li ne mal'akcept'u ŝi'n, ferm'u si'a'n pord'o'n por si, kiam ŝi vol'as mal'honor'i si'a'n super'ec'o'n per am'o al tia vir'o? Ŝi rest'u en Ekeby, ŝi kur'u al la najbar'o'j por pet'i tra'nokt'ej'o'n, ŝi dorm'u en la neĝ'amas'o'j! Est'as egal'e, ŝi jam est'as tren'it'a en la kot'o, la bel'a Marianne. Ŝi'a bril'o est'as for. La bril'o de li'a viv'o est'as for.

Li kuŝ'as en si'a lit'o kaj aŭd'as, kiel ŝi frap'as sur la vestibl'a pord'o. Ĉu tio koncern'as li'n? Li dorm'as. Ekster'e star'as tiu, kiu vol'as edz'in'iĝ'i kun eks'ig'it'a pastr'o, li ne hav'as hejm'o'n por iu tia. Se li est'us am'int'a ŝi'n mal'pli, se li est'us mal'pli fier'int'a pro ŝi, tiam li ebl'e pov'us en'las'i ŝi'n.

Jes, si'a'n ben'o'n li ne pov'os rifuz'i al ili. Ĝi'n li for'lud'is. Sed si'a'n pord'o'n li ne mal'ferm'os por ŝi. Ho, Marianne! La bel'a, jun'a vir'in'o ankoraŭ star'is antaŭ la pord'o de la hejm'o. Jen ŝi sku'is la serur'o'n en sen'pov'a koler'o, jen ŝi ek'genu'is, fald'is si'a'j'n vund'it'a'j'n man'o'j'n kaj pet'is pri pardon'o.

Ho, ĉu tio ne est'is terur'a? Angor'o kapt'as mi'n, kiam mi rakont'as tio'n. Ŝi ven'is de bal'o, kies reĝ'in'o ŝi est'is. Ŝi est'is fier'a, riĉ'a, feliĉ'a, kaj en unu moment'o ŝi ĵet'iĝ'is en tia'n abism'o'n de mizer'o. El'ferm'it'a de si'a hejm'o, viktim'o de la frost'o, ne mok'it'a, ne bat'it'a, ne mal'ben'it'a, nur el'ferm'it'a per mal'varm'a ne'fleks'ebl'a sen'sent'ec'o.

Mi pens'as pri la frost'a, stel'klar'a nokt'o, kiu volb'is si'n ĉirkaŭ ŝi, la grand'a, vast'a nokt'o, kun la mal'plen'a'j, dezert'a'j neĝ'o'kamp'o'j kaj la silent'a'j arb'ar'o'j ĉio dorm'is, ĉio ripoz'is en sen'dolor'a dorm'o, nur unu viv'ant'a punkt'o trov'iĝ'is en tiu dorm'ant'a blank'aĵ'o. Ĉio mal'ĝoj'a, angor'a kaj terur'a, kio ali'temp'e est'as divid'it'a en ĉiu'j lok'o'j de la mond'o, ramp'is antaŭ'e'n al tiu sol'a punkt'o. Ho, Di'o, sufer'i sol'a mez'e en dorm'ant'a, glaci'iĝ'int'a mond'o! La unu'a'n foj'o'n en ŝi'a viv'o renkont'is ŝi'n mal'kompat'o kaj krud'ec'o. Ŝi'a patr'in'o ne for'las'is si'a'n lit'o'n por sav'i ŝi'n. Mal'jun'a'j, fidel'a'j ge'serv'ist'o'j, kiu'j gvid'is ŝi'a'j'n unu'a'j'n paŝ'o'j'n, aŭd'is ŝi'n sed ne mov'is eĉ pied'o'n por ŝi. Pro kia krim'o ŝi do est'is pun'at'a? Kie ŝi pov'us esper'i kompat'o'n se ne ĉe tiu ĉi pord'o? Se ŝi est'us murd'int'a, ŝi tamen est'us frap'int'a ĝi'n, kred'ant'e ke la hom'o'j en la dom'o pardon'os ŝi'n. Se ŝi fal'int'e est'us la plej aĉ'a el est'aĵ'o'j, ven'us detru'it'a kaj en ĉifon'o'j, jen, tamen ŝi konfid'e ir'us al tiu ĉi pord'o kaj atend'us am'o'plen'a'n bon'ven'o'n. Tiu ĉi pord'o est'is la en'ir'ej'o al ŝi'a hejm'o. Mal'antaŭ ĝi ŝi pov'us renkont'i nur am'o'n.

Ĉu ŝi'a patr'o ne sufer'ig'is ŝi'n jam sufiĉ'e long'e? Ĉu ili ne mal'ferm'os baldaŭ? ”Patr'o, patr'o!” ŝi vok'is. ”En'las'u mi'n! Mi frost'as, mi tim'as.

Est'as terur'e tie ĉi ekster'e!” ”Patr'in'o, patr'in'o, vi, kiu ir'is tiom da paŝ'o'j por serv'i mi'n! Vi, kiu mal'dorm'is tiom da nokt'o'j pro mi, kial vi nun dorm'as? Patr'in'o, patr'in'o, mal'dorm'u ankoraŭ tiu'n sol'a'n nokt'o'n, kaj mi neniam plu mal'ĝoj'ig'os vi'n!” Ŝi vok'as kaj post'e sen'spir'e silent'as por aŭskult'i respond'o'n.

Tiam ŝi angor'e tord'as la man'o'j'n, sed ŝi'a'j okul'o'j ne posed'as larm'o'j'n.

La long'a, mal'lum'a dom'o kun si'a'j ferm'it'a'j pord'o'j kaj sen'lum'a'j fenestr'o'j kuŝ'is tim'ig'e sen'mov'a en la nokt'o. Kio nun far'iĝ'os el ŝi, la sen'hejm'ul'in'o? Brul'mark'it'a kaj mal'honor'it'a ŝi est'os ĉiam, kiam la ter'a ĉiel'o ankoraŭ volb'os si'n super ŝi. Kaj ŝi'a patr'o mem prem'is la ruĝ'a'n fer'o'n al ŝi'a ŝultr'o.

”Patr'o,” ŝi kri'as ankoraŭ'foj'e, ”kio far'iĝ'os el mi? La hom'o'j opini'os ĉio'n mal'bon'a'n pri mi.” Ŝi plor'is kaj turment'iĝ'is, ŝi'a korp'o est'is rigid'a pro frost'o.

Ve, ke tia mizer'o pov'as ven'i al tiu, kiu ĵus star'is tiel alt'e! Ke oni tiel facil'e pov'as trans'iĝ'i en plej profund'a'n mizer'o'n! Ĉu ni ne dev'as tim'i la viv'o'n? Kiu vel'as per sekur'a boat'o? Ĉirkaŭ ni mal'ĝoj'o ond'as kiel ŝaŭm'ant'a mar'o, jen, mal'sat'a'j ond'o'j lek'as la flank'o'j'n de la ŝip'o, jen, ili al'kur'as por salt'i en la ŝip'o'n! Ho, neni'u fiks'a punkt'o, neni'u firm'a, ter'o, neni'u sekur'a boat'o est'as vid'ebl'a en la tut'a vast'o, nur ne'kon'at'a ĉiel'o super ocean'o de mal'ĝoj'o! Sed silent'u! Fin'e, fin'e! Facil'a'j paŝ'o'j son'as en la vestibl'o.

”Jes, mi'a infan'o.” ”Ĉu mi nun rajt'as en'ir'i?” ”Patr'o ne vol'as permes'i al vi en'ven'i.” ”Mi kur'is en la neĝ'o en mi'a'j mal'dik'a'j ŝu'o'j de Ekeby kaj tie'n ĉi. Mi star'is tie ĉi dum unu hor'o kaj frap'is kaj vok'is. Mi frost'mort'os tie ĉi. Kial vi for'vetur'is de mi?” ”Infan'o mi'a, infan'o mi'a, kial vi kis'is Göstan Berling?” ”Sed dir'u do al patr'o, ke tio ne signif'as am'i li'n. Est'is lud'o.

Ĉu li imag'as, ke mi vol'as hav'i Göstan?” ”Ir'u al la dom'o de la ter'labor'estr'o, Marianne, kaj pet'u permes'o'n rest'i tie dum tiu ĉi nokt'o! Patr'o est'as ebri'a. Oni ne pov'as parol'i kun li. Li ten'is mi'n kiel kapt'it'o'n tie supr'e. Mi ŝtel'e for'ir'is, kiam mi kred'is, ke li dorm'as. Li mort'bat'os vi'n, se vi en'ven'os!” ”Patr'in'o, patr'in'o, ĉu mi ir'u al fremd'ul'o'j, kvankam mi hav'as hejm'o'n? Ĉu vi est'as sam'e krud'a kiel patr'o? Kiel vi pov'as permes'i tio'n, ke mi est'u el'ferm'it'a? Mi ek'kuŝ'os en la neĝ'o tie ĉi ekster'e, se vi ne en'las'os mi'n.” Tiam la patr'in'o de Marianne met'is si'a'n man'o'n sur la serur'o'n por mal'ferm'i, sed en la sam'a moment'o aŭd'iĝ'is pez'a'j paŝ'o'j sur la al'supr'a ŝtup'ar'o, kaj sever'a voĉ'o vok'is ŝi'n.

Marianne aŭskult'is; ŝi'a patr'in'o rapid'is for, la sever'a voĉ'o insult'is ŝi'n kaj jen Marianne aŭd'is i'o'n terur'a'n. Ŝi pov'is aŭd'i ĉiu'n son'o'n en la silent'a dom'o.

Ŝi aŭd'is la bru'o'n de frap'o, de baston'a frap'o aŭ vang'o'frap'o, post'e mal'fort'a'n bru'et'o'n kaj re'e frap'o'n.

Li bat'is ŝi'a'n patr'in'o'n, la terur'a! La hero'statur'a Melohior Sinclaire bat'is si'a'n edz'in'o'n! Kaj pal'a pro terur'o Marianne ĵet'is si'n sur la sojl'o'n kaj tord'iĝ'is en angor'o. Nun ŝi plor'is, kaj ŝi'a'j larm'o'j glaci'iĝ'is sur la sojl'o de la hejm'o.

Kompat'o'n, indulg'o'n! Mal'ferm'u, mal'ferm'u, por ke ŝi pov'u klin'i si'a'n propr'a'n dors'o'n sub la bat'o'j! Ho, ke li pov'is bat'i la patr'in'o'n, bat'i ŝi'n pro tio, ke ŝi ne vol'is vid'i si'a'n fil'in'o'n mort'int'a en la neĝ'o la ven'ont'a'n tag'o'n, pro tio, ke ŝi vol'is konsol'i si'a'n infan'o'n! Grand'a mal'honor'o tiu'n nokt'o'n traf'is Marianne. Ŝi rev'is est'i reĝ'in'o, kaj jen ŝi kuŝ'is tie preskaŭ kiel vip'it'a sklav'in'o.

Sed ŝi lev'is si'n en glaci'a koler'o. Ankoraŭ'foj'e ŝi frap'is la pord'o'n per si'a sang'a man'o kaj kri'is: ”Aŭskult'u, kio'n mi dir'as al vi, vi, kiu bat'as patr'in'o'n! Vi plor'os, Melchior Sinclaire, plor'os!” Post tio la bel'a Marianne ir'is por ripoz'i en la neĝ'o. Ŝi de'met'is la pelt'o'n kaj kuŝ'is en si'a nigr'a velur'a rob'o, facil'e disting'ebl'a kontraŭ la blank'a neĝ'o. Ŝi imag'is, kiel ŝi'a patr'o el'ven'os la ven'ont'a'n tag'o'n por si'a fru'maten'a promen'o kaj trov'os ŝi'n tie. Ŝi dezir'is nur ke li mem trov'u ŝi'n.

Ho, mort'o, pal'a amik'o! Ĉu est'as sam'e ver'e kiel konsol'e, ke mi neniel pov'os evit'i renkont'o'n kun vi? Ankaŭ al mi, la plej inert'a de la ter'a'j labor'ist'o'j, vi ven'os, de'pren'os la el'uz'it'a'n led'ŝu'o'n de mi'a pied'o, for'tir'os la kirl'il'o'n kaj la farun'uj'o'n el mi'a man'o, de'met'os la labor'vest'o'j'n de mi'a korp'o. Per mild'a per'fort'o vi etend'os mi'n sur punt'ornam'it'a kuŝ'ej'o, per ĝis'pied'a'j, drapir'it'a'j tol'vest'o'j vi ornam'os mi'n. Mi'a'j pied'o'j ne bezon'os ŝu'o'j'n plu, sed mi'a'j'n man'o'j'n oni vest'os per neĝ'o'blank'a'j gant'o'j, kiu'j'n labor'o neniam mal'pur'ig'os. Sankt'ig'it'a de vi por la dolĉ'a ripoz'o, mi dorm'os mil'jar'a'n dorm'o'n. Ho, liber'ig'ant'o! La plej inert'a el la ter'a'j labor'ist'o'j mi est'as, kaj kun trem'o de plezur'o mi rev'as pri la moment'o, kiam mi est'os pren'at'a en vi'a'n regn'o'n.

Pal'a amik'o, liber'e uz'u kontraŭ mi vi'a'n fort'o'n, sed mi dir'as al vi: pli mal'facil'a est'is por vi la batal'o kontraŭ la vir'in'o'j de temp'o'j pas'int'a'j. La fort'o'j de la viv'o est'is potenc'a'j en ili'a'j svelt'a'j korp'o'j, neni'u frost'o pov'is mal'varm'ig'i ili'a'n ard'ant'a'n sang'o'n.

Vi met'is la bel'a'n Marianne sur vi'a'n kuŝ'ej'o'n, ho, mort'o, kaj vi sid'is apud ŝi kiel mal'jun'a vart'ist'in'o sid'as apud la lul'il'o por dorm'ig'i la infan'o'n. Vi fidel'a, mal'jun'a vart'ist'in'o, kiu sci'as, kio est'as bon'a por la hom'id'o'j, kiel tio dev'as incit'i vi'n, ke lud'kamarad'o'j ven'as, kiu'j bru'e kaj petol'e vek'as vi'a'n dorm'ig'it'a'n infan'o'n! Kiel vi dev'is ek'koler'i, kiam la kavalir'o'j lev'is la bel'a'n Marianne el la kuŝ'ej'o, kiam vir'o met'is ŝi'n al si'a brust'o kaj varm'a'j larm'o'j fal'is el li'a'j okul'o'j sur ŝi'a'n vizaĝ'o'n! En Ekeby ĉiu'j kandel'o'j est'is esting'it'a'j kaj ĉiu'j gast'o'j for'vetur'int'a'j. La kavalir'o'j star'is sol'a'j en la kavalir'a dom'o ĉirkaŭ la last'a, du'on'e el'trink'it'a tas'eg'o.

Tiam Gösta tint'e tuŝ'is la rand'o'n de la tas'eg'o kaj far'is parol'ad'o'n por vi, vir'in'o'j de temp'o'j pas'int'a'j. Parol'i pri vi, li dir'is, est'as kiel parol'i pri la regn'o ĉiel'a, nur bel'ec'o vi est'is, nur lum'o. Etern'e jun'a'j, etern'e bel'a'j vi est'is kaj mild'a'j kiel okul'o'j de patr'in'o, kiam ŝi rigard'as si'a'n infan'o'n. Mol'a'j kiel sciur'id'o'j vi pend'is ĉirkaŭ la kol'o de la vir'o. Neniam vi'a voĉ'o trem'is pro koler'o, neniam sulk'iĝ'is vi'a frunt'o, vi'a mol'a man'o neniam far'iĝ'is krud'a kaj mal'mol'a. Dolĉ'a'j sankt'ul'in'o'j vi est'is, ornam'it'a'j statu'o'j en la templ'o de la hejm'o. La vir'o'j genu'is antaŭ vi'a'j pied'o'j, ofer'ant'e al vi incens'o'n kaj preĝ'o'j'n. Per'e de vi la am'o plen'um'is si'a'j'n mirakl'o'j'n, sur vi'a'n frunt'o'n la poezi'o fiks'is or'bril'a'n aŭreol'o'n.

Kaj la kavalir'o'j ek'salt'is, ekstaz'a'j de vin'o, ekstaz'a'j de li'a'j vort'o'j, kun la sang'o ŝaŭm'ant'a en fest'a ĝoj'o. La mal'jun'a onkl'o Eberhard kaj la mal'diligent'a kuz'o Kristoffer ne for'ir'is de la lud'o. En flug'a rapid'o la kavalir'o'j jung'is ĉeval'o'j'n al la sled'o'j kaj rapid'is for en la mal'varm'a nokt'o por ankoraŭ'foj'e honor'i tiu'j'n, kiu'j'n oni ne pov'is sufiĉ'e honor'i, por kant'i serenad'o'n al ĉiu el tiu'j, kiu'j posed'is la ruĝ'a'j'n vang'o'j'n kaj la klar'a'j'n okul'o'j'n, kiu'j ĵus bril'is en la vast'a'j salon'o'j de Ekeby.

Ho, vir'in'o'j de temp'o'j pas'int'a'j, cert'e plaĉ'is al vi, kiam vi en'ir'is la ĉiel'o'n de bel'a'j sonĝ'o'j, ke vek'is vi'n serenad'o de la plej fidel'a'j el vi'a'j kavalir'o'j! Cert'e plaĉ'is al vi, kiel plaĉ'as al en'dorm'iĝ'int'a anim'o, ke vek'as ĝi'n la dolĉ'a muzik'o de la ĉiel'o.

Sed la kavalir'o'j ne ating'is mal'proksim'e'n dum tiu pi'a vetur'o, ĉar jam kiam ili ven'is al Björne, ili trov'is la bel'a'n Marianne kuŝ'ant'a en la neĝ'o, tuj apud la pord'o de la hejm'o.

Vid'ant'e ŝi'n tie ili ek'tim'is kaj koler'is. Est'is kvazaŭ trov'i ador'at'a'n sankt'ul'bild'o'n kuŝ'i detru'it'a kaj pri'rab'it'a antaŭ preĝ'ej'a pord'o.

Gösta sku'is si'a'n pugn'it'a'n man'o'n al la mal'hel'a dom'o. ”Infan'o'j de mal'am'o,” li kri'is, ”hajl'o'pluv'o'j, nord'a'j vent'o'j, detru'ant'o'j de la paradiz'o de Di'o!” Beerencreutz lum'ig'is si'a'n korn'lantern'o'n kaj lum'is sur la blu'pal'a'n vizaĝ'o'n. Tiam la kavalir'o'j ek'vid'is la vund'it'a'j'n man'o'j'n de Marianne kaj la larm'o'j'n, kiu'j glaci'iĝ'is sur ŝi'a'j okul'har'o'j, kaj ili ĝem'is kiel vir'in'o'j, ĉar ŝi est'is ja ne nur sankt'ul'bild'o sed bel'a vir'in'o, kiu don'is ĝoj'o'n al mal'jun'a'j kor'o'j.

”Jen ŝi kuŝ'as, mi'a fianĉ'in'o,” li dir'is. ”Ŝi don'is al mi la fianĉ'in'a'n kis'o'n antaŭ kelk'a'j hor'o'j, kaj ŝi'a patr'o promes'is al mi si'a'n ben'o'n. Ŝi atend'as, ke mi ven'u por divid'i kun ŝi ŝi'a'n blank'a'n kuŝ'ej'o'n.” Kaj Gösta lev'is la sen'viv'ul'in'o'n sur fort'a'j brak'o'j.

”Hejm'e'n al Ekeby kun ŝi!” li kri'is. ”Nun ŝi est'as mi'a. En la neĝ'o mi trov'is ŝi'n, neni'u pren'os ŝi'n de mi. Ni ne vek'u ili'n en la dom'o. Kio'n ŝi pov'us far'i mal'antaŭ tiu'j pord'o'j, sur kiu'j ŝi frap'is si'a'n man'o'n ĝis'sang'e.” Oni las'is li'n far'i, kiel li vol'is. Li met'is Marianne en la unu'a'n sled'o'n kaj ek'sid'is apud ŝi. Beerencreutz star'ig'is si'n mal'antaŭ'e kaj pren'is la konduk'rimen'o'j'n.

La frost'o paraliz'is ŝi'a'j'n membr'o'j'n, sed la sovaĝ'a mal'trankvil'a kor'o ankoraŭ bat'is. Ŝi eĉ ne perd'is la konsci'o'n, ŝi sci'is ĉio'n pri la kavalir'o'j kaj kiel ili trov'is ŝi'n, sed ŝi ne pov'is mov'i si'n. Tial ŝi kuŝ'is rigid'a en la sled'o, dum Gösta frot'is ŝi'n per neĝ'o kaj jen plor'is jen kis'is, kaj ŝi sent'is anim'plen'ig'a'n dezir'o'n pov'i tiom lev'i almenaŭ unu brak'o'n, ke ŝi pov'u re'don'i kares'o'n al li.

Ŝi memor'is ĉio'n. Ŝi kuŝ'is rigid'a kaj sen'mov'a sed pens'is klar'e kiel neniam antaŭ'e. Ĉu ŝi am'as Göstan Berling? Jes. Ĉu est'is nur kapric'o de tiu ĉi vesper'o? Ne, tio ekzist'is long'e, dum mult'a'j jar'o'j.

Ŝi kompar'is si'n kun li kaj la ali'a'j hom'o'j en Verm'land'o. Ili ĉiu'j est'is ne'komplik'it'a'j kiel infan'o'j. Ili sekv'is ĉiu'n inklin'o'n, kiu kapt'is ili'n. Ili viv'is nur la ekster'a'n viv'o'n, neniam esplor'is la profund'o'j'n de si'a anim'o. Sed ŝi far'iĝ'is tia, kia oni far'iĝ'as per inter'rilat'o kun mult'a'j hom'o'j; ŝi neniam pov'is tut'e dediĉ'i si'n al io. Se ŝi am'is, kio'n ajn ŝi far'is, ŝi'a du'on'a part'o kvazaŭ rigard'is tio'n kun frost'a, rikan'a rid'o. Ŝi sopir'is al pasi'o, kiu pov'us for'tir'i ŝi'n en sen'pri'pens'a furioz'o. Kaj jen li al'ven'is, la potenc'a.

Kiam ŝi kis'is Göstan Berling sur la balkon'o, tiam ŝi la unu'a'n foj'o'n forges'is si'n mem.

Kaj jen la pasi'o re'e kapt'is ŝi'n, ŝi'a kor'o tiel labor'is, ke ŝi aŭd'is ĝi'a'j'n bat'o'j'n. Ĉu ŝi ne pov'os baldaŭ estr'i si'a'j'n membr'o'j'n? Ŝi sent'is furioz'a'n ĝoj'o'n pro la for'pel'o el la hejm'o. Nun ŝi sen'hezit'e don'os si'n al Gösta. Kiel stult'a ŝi est'is, dum kiom da jar'o'j ŝi brid'is si'a'n am'o'n! Ho, dolĉ'e, dolĉ'e est'as ced'i al la am'o. Sed ĉu ŝi do neniam liber'iĝ'os el tiu'j glaci'a'j katen'o'j? Ŝi est'is glaci'o en si'a intern'o kaj fajr'o ekster'e, nun est'as mal'e, fajr'anim'o en glaci'korp'o.

Jen Gösta ek'sent'as, kiel du brak'o'j en mal'fort'a, sen'pov'a prem'o met'as si'n ĉirkaŭ li'a'n kol'o'n.

Apenaŭ li sent'is la prem'o'n, sed Marianne opini'is, ke ŝi per sufok'a ĉirkaŭ'brak'o don'is voj'o'n al la kun'prem'it'a pasi'o en si'a intern'o.

Sed kiam Beerencreutz vid'is tio'n, li las'is la ĉeval'o'n kur'i laŭ'plaĉ'e sur la kon'at'a voj'o. Li lev'is la rigard'o'n kaj persist'e kaj sen'ĉes'e rigard'is al la Plejad'o'j.

Sep'a Ĉapitr'o La mal'nov'a'j vetur'il'o'j

Ili en'lit'iĝ'is kaj ili ek'dorm'is, sed la sort'o ne permes'is al ili trankvil'e kaj sen'ĝen'e dorm'i ĝis la tag'mez'o, kiel ebl'e mi kaj vi, kar'a'j ge'leg'ant'o'j, pov'us far'i, se ni mal'dorm'us ĝis la kvar'a kaj ni'a'j membr'o'j dolor'us pro lac'iĝ'o.

Oni nom'e ne forges'u, ke en tiu temp'o la mal'jun'a major'in'o ĉirkaŭ'vag'is en la land'o kun almoz'ul'a sak'o kaj baston'o, kaj ke ŝi neniam atent'is pri la komfort'o de iu el'ĉerp'it'a kompat'ind'ul'o, kiam ŝi entrepren'is i'o'n grav'a'n. Nun ŝi ankoraŭ mal'pli pov'is far'i tio'n, ĉar ŝi decid'is for'pel'i la kavalir'o'j'n de Ekeby en tiu nokt'o.

Pas'int'a est'is la temp'o, kiam ŝi sid'is en bril'o kaj glor'o en Ekeby kaj sem'is ĝoj'o'n sur la ter'o'n, kiel Di'o sem'as stel'o'j'n sur la ĉiel'o'n. Kaj dum ŝi sen'hejm'a vag'is tra la land'o, la potenc'o kaj glor'o de la grand'a bien'o est'is don'it'a en la man'o'j'n de la kavalir'o'j por gard'o, kiel la vent'o gard'as la cindr'o'n, kiel la printemp'a sun'o gard'as la neĝ'o'n.

Kelk'iam okaz'is, ke la kavalir'o'j el'vetur'is ses aŭ ok'op'e sur long'a sled'o kun jung'it'ar'o, sonor'il'ar'o kaj plekt'it'a'j konduk'rimen'o'j. Se ili tiam renkont'is la major'in'o'n, kiu ir'is kiel almoz'ul'in'o, ili ne mal'lev'is la okul'o'j'n.

Pugn'it'a'j'n man'o'j'n la bru'ant'a ar'o etend'is al ŝi. Per subit'a mov'o de la sled'o ili dev'ig'is ŝi'n rifuĝ'i en la neĝ'amas'o'j'n ĉe la voj'rand'o, kaj major'o Fuchs, la urs'o'mort'ig'ant'o, ĉiam kraĉ'is tri'foj'e por for'ig'i ĉiu'n mal'bon'a'n efik'o'n de renkont'o kun vir'in'o.

Ili hav'is neniu'n indulg'o'n por ŝi. Ir'ant'e laŭ la voj'o ŝi ŝajn'is al ili malic'a kiel sorĉ'ist'in'o. Se akcident'o traf'us ŝi'n, ili ne mal'ĝoj'us pli mult'e ol tiu, kiu en la pask'a vesper'o paf'as per paf'il'o ŝarĝ'it'a per latun'a'j agraf'o'j, mal'ĝoj'as pro tio, ke li okaz'e traf'as preter'flug'ant'a'n sorĉ'ist'in'o'n.

Est'is anim'sav'a afer'o por la kompat'ind'a'j kavalir'o'j persekut'i la major'in'o'n. La hom'o'j oft'e est'is kruel'a'j kaj turment'is unu la ali'a'n en grand'a krud'ec'o, kiam ili tim'is pri si'a'j anim'o'j.

Kiam la kavalir'o'j mal'fru'e en la nokt'o'j ŝancel'iĝ'is de la drink'tabl'o'j al la fenestr'o'j por rigard'i, ĉu la nokt'o est'as kviet'a kaj stel'klar'a, ili oft'e rimark'is mal'hel'a'n ombr'o'n, kiu glit'is trans la kort'o'n. Ili kompren'is, ke la major'in'o ven'is por vid'i si'a'n am'at'a'n hejm'o'n, sed tiam la kavalir'a dom'o est'is sku'at'a de la mok'rid'o de la mal'jun'a'j pek'ul'o'j, kaj mok'vort'o'j flug'is al ŝi tra la mal'ferm'it'a'j fenestr'o'j.

Ver'e, sen'sent'ec'o kaj arogant'ec'o komenc'is invad'i la kor'o'j'n de la mal'riĉ'a'j aventur'ist'o'j. Mal'am'o'n Sintram plant'is en ili'n.

Ili'a'j anim'o'j ne est'us en pli grand'a danĝer'o, se la major'in'o rest'us en Ekeby. Pli mult'a'j mort'as dum la for'kur'o ol dum la batal'o.

Se ŝi hav'us la potenc'o'n, ŝi pun'us ili'n per verg'o kiel fripon'ec'a'j'n bub'o'j'n kaj post'e de'nov'e montr'us al ili bon'vol'o'n kaj help'em'o'n.

Sed nun ŝi tim'is pro la am'at'a bien'o, kiu est'is don'it'a en la man'o'j'n de la kavalir'o'j por gard'o, kiel la lup'o'j gard'as la ŝaf'o'j'n, kiel la gru'o'j gard'as la printemp'a'n gren'o'n.

Cert'e ekzist'as mult'a'j, kiu'j sufer'is pro la sam'a mal'ĝoj'o. Ŝi ne est'is la sol'a, kiu vid'is detru'o'n ruin'ig'i am'at'a'n hejm'o'n, kiu sent'is, kiel est'as, kiam bon'fleg'it'a'j bien'o'j sen'pri'zorg'iĝ'as. Ili vid'is la hejm'o'n de la jun'aĝ'o rigard'i ili'n kiel vund'it'a best'o.

Mult'a'j sent'as si'n kiel krim'ul'o'j, kiam ili vid'as la arb'o'j'n tie veget'i sub liken'o'j kaj la sabl'o'voj'et'o'j'n kovr'it'a'j de herb'o'tuf'o'j.

Ili vol'us ek'genu'i sur tiu'j kamp'o'j, kiu'j iam fier'is pro riĉ'a'j rikolt'o'j, por pet'i al ili, ne akuz'i ili'n pro la hont'o, kiu traf'is ili'n.

Kaj ili turn'as si'n for de la mal'jun'a'j, kompat'ind'a'j ĉeval'o'j, las'ant'e al pli arog'a'j hom'o'j renkont'i ili'a'j'n rigard'o'j'n. Li ne kuraĝ'as star'i ĉe la bar'il'pord'o por rigard'i la brut'ar'o'n, kiu ven'as de la paŝt'ej'o. Neni'u pec'o de la ter'o tiel mal'ŝat'ig'as vizit'ant'o'n, kiel ne'pri'zorg'it'a hejm'o.

Ho, mi pet'as vi'n, vi'n ĉiu'j'n, kiu'j fleg'as kamp'o'j'n, herb'ej'o'j'n, park'o'j'n kaj la am'at'a'j'n, ĝoj'o'don'a'j'n flor ĝarden'o'j'n, fleg'u ili'n bon'e! fleg'u ili'n en am'o, en labor'o! Ne est'as bon'e, ke la natur'o mal'ĝoj'as pro la hom'o'j.

Kiam mi pri'pens'as, kiom tiu fier'a Ekeby sufer'is sub la reg'ad'o de la kavalir'o'j, tiam mi dezir'as, ke la intenc'o de la major'in'o est'u ating'int'a si'a'n cel'o'n, kaj ke Ekeby est'u pren'it'a for de la kavalir'o'j.

Nur unu cel'o'n ŝi hav'is: liber'ig'i si'a'n hejm'o'n de tiu'j frenez'ul'o'j, tiu'j akrid'o'j, tiu'j sovaĝ'a'j rab'ist'o'j, post kies invad'o herb'o ne kresk'is.

Kiam ŝi vag'is tra la land'o kaj viv'is per almoz'o'j, ŝi ĉiam pens'is pri si'a patr'in'o, kaj firm'iĝ'is en ŝi'a kor'o tiu pens'o, ke ŝi ne pov'os ating'i re'bon'iĝ'o'n, antaŭ ol la patr'in'o for'pren'os de ŝi la mal'ben'o'n.

Neni'u ankoraŭ inform'is pri mort'o de la mal'jun'ul'in'o, do ŝi ver'ŝajn'e ankoraŭ viv'as ĉe la uzin'o nord'e en la arb'ar'o'j de Elvdalen. Naŭ'dek'jar'a ŝi ankoraŭ viv'as en sen'ĉes'a labor'o, gard'ant'e lakt'o'pelv'o'j'n en la somer'o, karb'ig'ej'o'j'n en la vintr'o, labor'ant'e ĝis la mort'o kaj sopir'ant'e al tiu tag'o, kiam ŝi fin'plen'um'is la task'o'n de si'a viv'o.

Kaj la major'in'o pens'is, ke la mal'jun'ul'in'o dev'as viv'i tiel long'e por pov'i for'pren'i la mal'ben'o'n de ŝi'a ekzist'o. Cert'e ne rajt'us mort'i tiu patr'in'o, kiu ven'ig'is tia'n mizer'o'n al si'a infan'o.

Jen la major'in'o vol'is ir'i al la mal'jun'ul'in'o, por ke ili ambaŭ ek'hav'u trankvil'o'n. Ŝi vol'is ir'i tra la mal'hel'a'j arb'ar'o'j laŭ la long'a river'o al si'a infan'aĝ'a hejm'o. Antaŭ tio ŝi cert'e ne trov'os ripoz'o'n. Mult'a'j est'is, kiu'j dum tiu'j tag'o'j propon'is al ŝi varm'a'n hejm'o'n kaj donac'o'j'n de fidel'a amik'ec'o, sed ŝi rest'is neni'e. Sever'a kaj koler'a ŝi ir'is de bien'o al bien'o, kaj la mal'ben'o prem'is ŝi'n.

Ŝi ir'os al si'a patr'in'o, sed unu'e ŝi vol'is zorg'i pri la am'at'a bien'o. Ŝi ne vol'is for'ir'i las'ant'e ĝi'n en la man'o'j de facil'anim'a'j mal'ŝpar'ul'o'j, mal'taŭg'a'j drink'hero'o'j mal'zorg'em'a'j dis'ig'ant'o'j de la donac'o'j de Di'o.

Ĉu ŝi pov'us for'ir'i por re'ven'i kaj trov'i si'a'n hered'aĵ'o'n detru'it'a, si'a'j'n martel'o'j'n silent'a'j, si'a'j'n ĉeval'o'j'n mal'gras'a'j, si'a'j'n ge'serv'ist'o'j'n dis'ig'it'a'j? Ho ne, ankoraŭ'foj'e ŝi lev'os si'n plen'fort'e por for'pel'i la kavalir'o'j'n.

Bon'e ŝi kompren'is, ke ŝi'a edz'o kun plezur'o vid'as, ke ŝi'a hered'aĵ'o est'as detru'at'a. Sed ŝi kon'is li'n sufiĉ'e por sci'i, ke se ŝi nur for'pel'os li'a'j'n akrid'o'j'n, tiam li est'os tro inert'a por ven'ig'i nov'a'j'n. Se la kavalir'o'j nur est'us for, tiam ŝi'a'j mal'nov'a'j ter'labor'estr'o kaj administr'ant'o pri'zorg'us la far'o'n de Ekeby laŭ mal'nov'a kutim'o.

Kaj tial ŝi'a mal'hel'a ombr'o dum mult'a'j nokt'o'j glit'is antaŭ'e'n sur la nigr'a'j uzin'a'j voj'o'j. Ŝtel'ir'e ŝi vizit'is la dom'et'o'j'n de la farm'et'ist'o'j, ŝi flustr'is kun la muel'ist'o kaj li'a'j help'ant'o'j en la sub'a etaĝ'o de la grand'a muel'ej'o, ŝi inter'konsil'iĝ'is kun la forĝ'ist'o'j en la mal'lum'a karb'dom'o.

Kaj ili ĉiu'j ĵur'is help'o'n al ŝi. La glor'o kaj potenc'o de la grand'a uzin'o ne rest'os plu en la man'o'j de mal'zorg'em'a'j kavalir'o'j por est'i gard'at'a, kiel la vent'o gard'as la cindr'o'n, kiel la lup'o la ŝaf'ar'o'n.

Kaj en tiu ĉi nokt'o, kiam la gaj'a'j sinjor'o'j danc'is, lud'is kaj drink'is, ĝis ili en mort'lac'a dorm'o ek'kuŝ'is sur si'a'j lit'o'j, en tiu ĉi nokt'o ili dev'as est'i for'pel'at'a'j. Ŝi las'is ili'n fier'i, la sen'zorg'ul'o'j'n. En sever'humor'a atend'o ŝi sid'is en la forĝ'ej'o kaj atend'is la fin'o'n de la bal'o. Ŝi atend'is ankoraŭ pli long'e, ĝis la kavalir'o'j re'ven'is de si'a nokt'a vetur'o, ŝi sid'is en silent'a atend'o,ĝis oni inform'is al ŝi, ke la last'a kandel'flam'o est'as esting'it'a en la fenestr'o'j de la kavalir'a dom'o kaj la grand'a dom'o dorm'as.

La major'in'o ordon'is, ke ĉiu'j hom'o'j de la uzin'o kolekt'iĝ'u apud la kavalir'a dom'o; ŝi mem ir'is antaŭ'e supr'e'n al la kort'o. Tie ŝi ir'is al la grand'a dom'o, frap'is kaj est'is en'las'at'a. Renkont'is ŝi'n la jun'a fil'in'o de la pastr'o en Broby, kiu'n ŝi eduk'is je taŭg'a serv'ist'in'o.

”Mi'a sinjor'in'o est'u kor'e bon'ven'a!” la serv'ist'in'o dir'is kaj kis'is ŝi'a'n man'o'n.

”Esting'u la kandel'o'n!” la major'in'o dir'is. ”Ĉu vi kred'as, ke mi ne pov'as ir'i tie ĉi sen lum'o?” Kaj jen ŝi komenc'is rond'ir'o'n tra la silent'a dom'o. Ŝi ir'is de la kel'o ĝis la sub'tegment'ej'o kaj adiaŭ'is. Per ŝtel'a'j paŝ'o'j ili ir'is el ĉambr'o en ĉambr'o'n.

La major'in'o parol'is kun si'a'j memor'o'j. La serv'ist'in'o nek suspir'is nek plor'singult'is, sed larm'o post larm'o sen'ĉes'e flu'is el ŝi'a'j okul'o'j, dum ŝi sekv'is si'a'n mastr'in'o'n. La major'in'o mal'ferm'ig'is por si la tol'ŝrank'o'n kaj la arĝent'o'ŝrank'o'n kaj kares'is per la man'o la bel'a'j'n damaskajn tuk'o'j'n kaj la bon'eg'a'j'n argentokruĉojn. Kares'e ŝi man'tuŝ'is la grand'a'n amas'o'n da mol'anas'a'j kusen'eg'o'j en la proviz'ej'o. Ĉiu'j'n il'o'j'n, teks'il'o'j'n, ŝpin'il'o'j'n kaj faden'volv'il'o'j'n ŝi palp'is. Esplor'e ŝi met'is la man'o'n en la spic'o'kest'o'n kaj tuŝ'is la vic'o'j'n da seb'kandel'o'j, kiu'j pend'is sur stang'o'j sub la plafon'o.

”La kandel'o'j jam sek'iĝ'is,” ŝi dir'is. ”Oni pov'as for'pren'i kaj en'met'i ili'n.” Mal'supr'e en la kel'o ŝi est'is, si'n'gard'e lev'et'is la barel'o'j'n kun mal'fort'a bier'o kaj palp'e tuŝ'is la vic'o'j'n da vin'botel'o'j.

Ŝi est'is en la manĝ'o'proviz'ej'o kaj la kuir'ej'o, ŝi ĉio'n tuŝ'is, ĉio'n esplor'is. Ŝi etend'is si'a'n man'o'n kaj adiaŭ'is si'a'n tut'a'n dom'o'n.

Fin'e ŝi ir'is en la ĉambr'o'j'n. En la manĝ'o'salon'o ŝi palp'is la tabul'o'j'n de la grand'a fald'o'tabl'o.

Ŝi ir'is tra ĉiu'j ĉambr'o'j. Ŝi trov'is la long'a'j'n, larĝ'a'j'n sof'o'j'n en ili'a'j lok'o'j, ŝi met'is si'a'n man'o'n sur la mal'varm'et'a'j'n tabul'o'j'n de la marmor'a'j tabl'o'j, kiu'j, apog'it'a'j de or'it'a'j grif'o'j, sub'ten'is spegul'o'j'n, kiu'j hav'is fris'o'n el danc'ant'a'j di'in'o'j.

”Tiu ĉi dom'o est'as riĉ'a,” ŝi dir'is. ”Mir'ind'a vir'o est'is tiu, kiu don'is ĉio'n tio'n al mi por estr'i.” En la salon'o, kie la danc'o ĵus kirl'iĝ'is, la rigid'o'dors'a'j apog'seĝ'o'j jam star'is en pedant'a ord'o laŭ la mur'o'j.

Tie est'is karb'o'nigr'a mal'lum'o. La major'in'o man'palp'is kaj traf'is la vizaĝ'o'n de la serv'ist'in'o.

”Ĉu vi plor'as?” ŝi demand'is, ĉar ŝi sent'is, ke la man'o mal'sek'iĝ'as de larm'o'j.

”Mi'a sinjor'in'o,” ŝi kri'is, ”mi'a sinjor'in'o, ili detru'os ĉio'n. Kial mi'a sinjor'in'o for'ir'as de ni kaj permes'as al la kavalir'o'j detru'i vi'a'n dom'o'n?” Tiam la major'in'o ek'tir'is la kurten'a'n ŝnur'o'n kaj montr'is ekster'e'n al la kort'o.

”Ĉu mi instru'is al vi plor'i kaj plend'i?” ŝi demand'is. ”Rigard'u ekster'e'n! La kort'o est'as plen'a de hom'o'j, morgaŭ ne rest'os eĉ unu kavalir'o en Ekeby.” ”Ĉu mi'a sinjor'in'o do re'ven'os?” la serv'ist'in'o demand'is.

”Mi'a temp'o ankoraŭ ne ven'is,” la major'in'o dir'is. ”La voj'o est'as mi'a hejm'o, fojn'stak'o mi'a lit'o. Sed vi gard'u Ekebyn al mi, knab'in'o, dum mi est'os for.” Kaj ili plu'ir'is. Neni'u el ili pens'is aŭ sci'is pri tio, ke Marianne dorm'as ĝust'e en tiu ĉambr'o.

Ceter'e ŝi ne dorm'is. Ŝi est'is plen'e mal'dorm'a, aŭd'is kaj kompren'is ĉio'n.

”Vi mir'ind'a, kiu lev'is mi'n super mi'n mem!” ŝi dir'is. ”En abism'o de mizer'o mi kuŝ'is, kaj vi trans'form'is ĝi'n en paradiz'o'n. Sur la fer'a ans'o de la ferm'it'a pord'o fiks'iĝ'is mi'a'j man'o'j kaj vund'iĝ'is, sur la sojl'o de mi'a hejm'o kuŝ'as mi'a'j larm'o'j, el kiu'j la frost'o form'is perl'o'j'n de glaci'o. La frost'o de koler'o glaci'ig'is mi'a'n kor'o'n, kiam mi aŭd'is la bat'o'j'n sur la dors'o de mi'a patr'in'o. En la mal'varm'a neĝ'o mi vol'is for'dorm'i mi'a'n koler'o'n, sed vi ven'is. Ho, am'o, infan'o de fajr'o, al hom'o frost'iĝ'int'a pro mult'a mal'varm'o vi ven'is. Se mi kompar'as mi'a'n mizer'o'n kun tiu mir'ind'aĵ'o, kiu'n mi per tio gajn'is, ĝi ŝajn'as al mi neniom'a. Liber'ig'it'a mi est'as de ĉiu'j lig'o'j, patr'o'n mi ne hav'as, nek patr'in'o'n, nek hejm'o'n. La hom'o'j opini'os ĉio'n mal'bon'a'n pri mi kaj for'turn'os si'n de mi. Bon'e, ĉar tiel plaĉ'is al vi, ho am'o, ĉar kial mi star'u pli alt'e ol mi'a am'at'o? Man-en-man'e ni ir'os en la mond'o'n. Mal'riĉ'a est'as la fianĉ'in'o de Gösta Berling.

En la neĝ'amas'o'j li trov'is ŝi'n. Do ni kun'e aranĝ'u ni'a'n nest'o'n, ne en alt'a'j salon'o'j sed en farm'et'ist'a dom'o ĉe la rand'o de la arb'ar'o! Mi help'os li'n gard'i la karb'ig'stak'o'n, mi help'os li'n met'i kapt'maŝ'o'j'n por urogal'o'j kaj lepor'o'j, mi kuir'os li'a'n manĝ'aĵ'o'n kaj flik'os li'a'j'n vest'o'j'n. Ho, mi'a am'at'o, mi mal'ĝoj'os kaj sopir'os, kiam mi sid'os sol'a ĉe la arb'ar'a rand'o kaj atend'os vi'n, ĉu vi kred'as tio'n? Tio'n mi far'os, tio'n mi far'os, sed ne pro la tag'o'j de riĉ'ec'o, nur pro vi, nur pro vi mi atend'e rigard'os kaj sopir'os, al vi'a'j paŝ'o'j sur la arb'ar'a voj'et'o, al vi'a gaj'a kant'o, kiam vi ven'os kun la hak'il'o sur la dors'o. Ho, mi'a am'at'o, mi'a am'at'o! Dum mi'a tut'a viv'o mi pov'us sid'i kaj atend'i vi'n.” Tiel ŝi kuŝ'is verk'ant'e himn'o'j'n al la ĉio'n'reg'ant'a di'o de la kor'o kaj tut'e ne ferm'is si'a'j'n okul'o'j'n por dorm'o, kiam la major'in'o en'ven'is.

Ankoraŭ'foj'e ŝi dev'is sur'met'i la nigr'a'n velur'a'n rob'o'n kaj la mal'dik'a'j'n bal'ŝu'o'j'n. Ŝi vind'is la kovr'il'o'n ĉirkaŭ si'n kiel ŝal'o'n kaj ankoraŭ'foj'e rapid'is ekster'e'n en la terur'a'n nokt'o'n.

Kviet'a, stel'klar'a kaj mord'e mal'varm'a la februar'a nokt'o kuŝ'is super la ter'o; est'is, kvazaŭ ĝi neniam vol'us fin'iĝ'i. Kaj la mal'lum'o kaj frost'o, kiu'j'n tiu long'a nokt'o dis'vast'ig'is, rest'is sur la ter'o long'e, long'e post la lev'iĝ'o de la sun'o, long'e post la akv'iĝ'o de tiu'j neĝ'amas'o'j, kiu'j'n la bel'a Marianne tra'vad'is.

Marianne for'rapid'is de Ekeby por hav'ig'i help'o'n. Ŝi ne pov'is toler'i la for'pel'o'n de tiu'j hom'o'j, kiu'j lev'is ŝi'n el la neĝ'o kaj mal'ferm'is si'a'j'n kor'o'j'n kaj hejm'o'n por ŝi. Ŝi vol'is ir'i al Sjö, al major'o Samzelius. Est'is urĝ'e. Nur post unu hor'o ŝi pov'os re'ven'i.

Kiam la major'in'o adiaŭ'is si'a'n hejm'o'n, ŝi ir'is sur la kort'o'n, kie la hom'o'j atend'is ŝi'n, kaj la batal'o pri la kavalir'a dom'o komenc'iĝ'is.

La major'in'o star'ig'as la hom'o'j'n ĉirkaŭ la alt'a, mal'larĝ'a dom'o, kies supr'a etaĝ'o est'as la fam'a hejm'o de la kavalir'o'j. La kavalir'o'j dorm'as tie supr'e en la grand'a ĉambr'o kun la kalk'it'a'j mur'o'j, la ruĝ'pentr'it'a'j kest'o'j kaj la grand'a, fald'o'tabl'o, kie la kamfiokartoj naĝ'as en el'verŝ'it'a brand'o, kaj kun larĝ'a'j lit'o'j kovr'it'a'j de flav'kvadrat'a'j kurten'o'j. Ho, la sen'zorg'ul'o'j! Kaj en la stal'o la kavalir'ĉeval'o'j star'as antaŭ plen'a manĝ'uj'o kaj sonĝ'as pri la vetur'o'j de si'a jun'aĝ'o. En la tag'o'j de ripoz'o est'as dolĉ'e sonĝ'i pri la sovaĝ'a'j far'o'j de jun'aĝ'o, pri foir'vojaĝ'o'j, kiam ili tag'e kaj nokt'e dev'is star'i ekster'e, pri vet'vetur'o de la fru'maten'a krist'nask'a di'serv'o, pri prov'vetur'o antaŭ ĉeval'inter'ŝanĝ'o, kiam ebri'a'j sinjor'o'j kun la konduk'rimen'o lev'it'a por bat'o streĉ'is si'n el la vetur'il'o super ili'a'j'n dors'o'j'n kaj kri'aĉ'is blasfem'o'j'n en ili'a'j'n orel'o'j'n. Dolĉ'e est'as al ili sonĝ'i, kiam ili sci'as, ke ili neniam plu for'las'os la plen'a'j'n manĝ'uj'o'j'n, la varm'a'j'n stal'fak'o'j'n de Ekeby. Ho, la sen'zorg'ul'o'j! En terur'a mal'nov'a vetur'il'ej'o, kie'n oni kutim'e met'is difekt'it'a'j'n kaleŝ'o'j'n kaj eks'ig'it'a'j'n sled'o'j'n, ekzist'as mir'ind'a kolekt'o de mal'nov'a'j vetur'il'o'j. Tie star'as verd'pentr'it'a'j fojn'vetur'il'o'j kaj ali'a'j kun baston'far'it'a'j supr'o'part'o'j, pentr'it'a'j ruĝ'e kaj flav'e. Tie star'is la unu'a kariol'o de Verm'land'o, gajn'it'a kiel milit'kapt'aĵ'o de Beerencreutz en la jar'o 1814. Tie star'as ĉiu'j imag'ebl'a'j spec'o'j de unu'ĉeval'a'j ĉar'o'j, kabriolet'o'j kun mol'mov'a'j risort'o'j kaj vetur'ĉar'o'j, strang'a'j turment'il'o'j kun la sid'tabul'o kuŝ'ant'a sur lign'a'j risort'o'j. Tie ekzist'as ĉiu'j mort'ig'a'j ”kaf'rost'il'o'j”, ”unu'kaj'du'on'lok'ul'o'j” kaj la ”perdrik'o'j” 25 , kiu'j'n oni pri'kant'is en la temp'o de la ŝose'o'j. Kaj tie trov'iĝ'as la long'a sled'o, kiu hav'as lok'o'n por dek'du kavalir'o'j, la kovr'il'sled'o de la frost'sent'em'a kuz'o Kristoffer kaj la famili'a sled'o de Örneclou kun tine'mord'it'a urs'o'fel'o kaj frot'it'a blazon'o sur la ŝirm'il'o.

Mult'a'j est'as la kavalir'o'j, kiu'j viv'is kaj mort'is en Ekeby. Ili'a'j nom'o'j est'as forges'it'a'j sur la ter'o, kaj ili ne hav'as lok'o'n plu en la kor'o'j de la hom'o'j, sed la major'in'o konserv'is la vetur'il'o'j'n, per kiu'j ili ven'is al la bien'o. Ŝi kolekt'is ĉiu'j'n en la mal'nov'a vetur'il'ej'o.

Nit'o'j kaj najl'o'j las'as si'a'n pren'o'n en la kaduk'a lign'o, la farb'o de'fal'as en long'a'j flok'o'j, la rembur'aĵ'o en la kusen'o'j el'iĝ'as tra tru'o'j, kiu'j'n far'is la tine'o'j.

”Las'u ni'n ripoz'i, las'u ni'n dis'fal'i!” la mal'jun'a'j vetur'il'o'j dir'as. ”Ni sufiĉ'e long'e sku'iĝ'is sur la voj'o'j, sufiĉ'e da mal'sek'o ni en'sorb'is dum la pluv'o'j. Las'u ni'n ripoz'i! Long'a temp'o pas'is, de kiam ni vetur'ig'is la jun'a'j'n sinjor'o'j'n al ili'a unu'a bal'o, de kiam ni est'is nov'e pentr'it'a'j kaj bril'is en la dolĉ'a'j aventur'o'j de sled'ar'a plezur'vetur'o, de kiam ni sur ŝlim'a'j printemp'a'j voj'o'j port'is la gaj'a'j'n hero'o'j'n al la mil'lit'ekzerc'a kamp'o Trolssnäs.

Ili dorm'as, la plej mult'a'j el ili, kaj la last'a'j kaj plej bon'a'j intenc'as neniam plu for'las'i Ekebyn, neniam plu.” Kaj jen fend'iĝ'as la led'o de la krur'kovr'aĵ'o, mal'fiks'iĝ'as la rad'ring'o'j, putr'as rad'radi'o'j kaj aks'ing'o'j. La mal'nov'a'j vetur'il'o'j ne atent'as pri viv'o, ili vol'as mort'i.

La polv'o jam kuŝ'as sur ili kiel ĉerk'o'kovr'il'o, kaj sub ĝi'a protekt'o ili ced'as al la influ'o de mal'jun'ec'o. En ne'sku'ebl'a mal'diligent'o ili star'as tie kaj detru'iĝ'as. Neni'u tuŝ'as ili'n, kaj tamen ili dis'fal'as. Unu'foj'e en la jar'o mal'ferm'iĝ'as la pord'o, se ven'as iu nov'a kamarad'o, kiu decid'e vol'as rest'i en Ekeby, kaj kiam la pord'o est'as ferm'it'a, tiam lac'iĝ'o, dorm'o, detru'iĝ'o kaj kaduk'it'ec'o tuj kapt'as ankaŭ tiu'n. Rat'o'j, lign'o'rod'ul'o'j, tine'o'j, anobi'o'j kaj kiel ili ĉiu'j nom'iĝ'as, tiu'j rab'avid'ul'o'j, atak'as ĝi'n, kaj ĝi rust'as kaj for'putr'as en sen'sonĝ'a, dolĉ'a mal'trankvil'o.

Sed jen en la februar'a nokt'o la major'in'o mal'ferm'as la pord'o'n de la vetur'il'ej'o.

Kaj lum'at'e de lantern'o'j kaj torĉ'o'j ŝi el'serĉ'ig'as la vetur'il'o'j'n, kiu'j aparten'as al la nun'a'j kavalir'o'j de Ekeby: la mal'nov'a'n kariol'o'n de Beerencreutz, la blazon'ornam'it'a'n sled'o'n de Örneclou kaj la mal'larĝ'a'n kovr'il'sled'o'n, kiu protekt'is kuz'o'n Kristoffer.

Ŝi ne atent'as, ĉu est'as vetur'il'o'j por somer'o aŭ vintr'o, ŝi atent'as nur, ke ĉiu ricev'u la si'a'n.

Kaj en la stal'o oni vek'as ĉiu'j'n mal'jun'a'j'n kavalir'ĉeval'o'j'n, kiu'j ĵus sonĝ'is antaŭ plen'a'j manĝ'uj'o'j.

Re'e vi spert'os la krut'a'j'n dekliv'o'j'n kaj la mucid'a'n fojn'o'n en la dom'aĉ'o'j de la gast'ej'o'j, pik'il'vip'o'n de ebri'a'j ĉeval'komerc'ist'o'j kaj furioz'a'j'n vet'vetur'o'j'n sur nov'glaci'o tiel glit'ig'a, ke sur'ir'o trem'ig'as vi'n.

Nun la mal'nov'a'j vetur'il'o'j ricev'as si'a'n ĝust'a'n aspekt'o'n, kiam oni jung'as la mal'grand'a'j'n griz'a'j'n norveg'ul'o'j'n 26 al alt'a fantom'ec'a kabriolet'o aŭ la alt'krur'a'j'n, ost'ec'a'j'n kavaleri'a'j'n ĉeval'o'j'n al mal'alt'a'j vet'sled'o'j. La mal'jun'a'j best'o'j grimac'as kaj snuf'as, kiam oni met'as la brid'fer'o'j'n en ili'a'j'n sen'dent'a'j'n buŝ'o'j'n, kaj la mal'nov'a'j vetur'il'o'j grinc'as kaj knar'as. Oni el'tir'as por pri'rigard'o kompat'ind'a'n kaduk'ec'o'n, kiu dev'us hav'i permes'o'n trankvil'e dorm'i ĝis la last'a temp'o de la mond'o; montr'iĝ'as rigid'a'j pied'artik'o'j, lam'a'j antaŭ'krur'o'j, spat'o kaj laring'a kataro.

La stal'serv'ist'o'j tamen sukces'as jung'i la tir'ant'o'j'n al la vetur'il'o'j. Post'e ili ir'as al la major'in'o kaj demand'as, per kiu Gösta Berling vetur'u, ĉar, kiel ĉiu hom'o sci'as, li ven'is al Ekeby vetur'ant'e en la karb'o'sled'o de la major'in'o.

”Jung'u Do'n Juan'o'n al ni'a plej bon'a vet'sled'o,” la major'in'o dir'as, ”kaj stern'u la urs'o'fel'o'n kun arĝent'a'j ung'o'j sur ĝi!” Kiam la serv'ist'o grumbl'as, ŝi daŭr'ig'as: ”Ne trov'iĝ'as ĉeval'o en mi'a stal'o, kiu'n mi ne for'don'us por liber'iĝ'i de tiu vir'o, memor'u tio'n!” Jen, nun la vetur'il'o'j est'as vek'it'a'j kaj sam'e la ĉeval'o'j, sed la kavalir'o'j ankoraŭ dorm'as.

Jen est'as temp'o konduk'i ili'n ekster'e'n en la vintr'o'nokt'o'n, sed est'as pli danĝer'a far'o atak'i ili'n en ili'a'j lit'o'j ol el'konduk'i rigid'krur'a'j'n ĉeval'o'j'n kaj kaduk'a'j'n mal'nov'a'j'n vetur'il'o'j'n. Ili est'as kuraĝ'a'j, fort'a'j, terur'a'j vir'o'j, hard'it'a'j en cent aventur'o'j.

Ili est'as pret'a'j defend'i si'n ĝis'mort'e, ne est'as facil'a afer'o kontraŭ ili'a vol'o konduk'i ili'n el ili'a'j lit'o'j mal'supr'e'n en la vetur'il'o'j'n, kiu'j for'port'os ili'n.

La major'in'o ordon'as brul'ig'i pajl'o'stak'o'n, kiu kuŝ'as tiel proksim'e al la dom'o, ke la lum'o de la flam'o'j dev'as ating'i la kavalir'o'j'n, kie ili dorm'as.

”La pajl'o'stak'o aparten'as al mi, tut'a Ekeby aparten'as al mi,” ŝi dir'as.

Kaj kiam la pajl'o'stak'o hel'e flam'as, ŝi kri'as: ”Nun vek'u ili'n!” Sed la kavalir'o'j dorm'as mal'antaŭ bon'e ferm'it'a'j pord'o'j. La tut'a hom'amas'o ekster'e komenc'as kri'i la terur'a'j'n, tim'ig'a'j'n vort'o'j'n: ”Fajr'o, fajr'o!” Sed la kavalir'o'j dorm'as.

La pez'a martel'eg'o de la majstr'o'forĝ'ist'o tondr'as kontraŭ la en'ir'a'n pord'o'n, sed la kavalir'o'j dorm'as.

Fort'e prem'it'a neĝ'o'bul'o frakas'as la vitr'o'n kaj flug'as en la ĉambr'o'n, re'puŝ'at'a de la lit'a'j kurten'o'j, sed la kavalir'o'j dorm'as.

Ili sonĝ'as, ke bel'a knab'in'o ĵet'as al ili naz'tuk'o'n, ili sonĝ'as pri aplaŭd'o'j post mal'lev'it'a kurten'o, ili sonĝ'as pri gaj'a'j rid'o'j kaj surd'ig'a bru'o de nokt'o'mez'a'j fest'o'j.

Por vek'i ili'n est'us bezon'at'a kanon'paf'o ĉe ili'a'j orel'o'j, mar'o da glaci'mal'varm'a akv'o.

Ili salut'klin'is si'n, danc'is, muzik'is, aktor'is kaj lud'is. Pez'a'j de vin'o, kun el'ĉerp'it'a'j fort'o'j, ili dorm'as dorm'o'n, kiu est'as profund'a kiel tiu de la mort'o.

Jen, se tio signif'us, ke la kavalir'o'j jam est'as ekster'e por hav'ig'i help'o'n? Jen, se tio signif'us, ke ili mal'dorm'as kun la fingr'o sur la ĉan'o, gard'ant'e mal'antaŭ la fenestr'o aŭ la pord'o, pret'a'j fal'ig'i la unu'a'n, kiu en'ir'os? Tiu'j vir'o'j est'as ruz'a'j, batal'pov'a'j, i'o'n dev'as signif'i ili'a silent'o. Kiu pov'as kred'i pri ili, ke ili las'os surpriz'i si'n kiel urs'o en ĝi'a tra'vintr'ej'o? Re'e kaj re'e la hom'o'j kri'eg'as ”fajr'o”, sed neni'o efik'as.

Ĉar ĉiu'j tim'as, la major'in'o mem kapt'as hak'il'o'n kaj tra'breĉ'as la ekster'a'n pord'o'n.

Post'e ŝi sol'a kur'as supr'e'n sur la ŝtup'ar'o, ek'tir'e mal'ferm'as la pord'o'n de la kavalir'a ĉambr'o kaj kri'as al'intern'e: ”Fajr'o!” Tio est'as voĉ'o, kiu pli facil'e ol la kri'aĉ'o de la hom'amas'o trov'as atent'o'n en la orel'o'j de la kavalir'o'j. Kutim'iĝ'int'a'j obe'i al tiu voĉ'o dek du vir'o'j en la sam'a moment'o salt'as el la lit'o'j, vid'as la fajr'o'lum'o'n, kapt'as la vest'o'j'n kaj mal'supr'e'n'kur'as la ŝtup'ar'o'n sur la kort'o'n.

Sed en la pord'o star'as la grand'a majstr'o'forĝ'ist'o kaj du man'firm'a'j muel'ist'a'j help'ant'o'j, kaj grand'a mal'honor'o tiam traf'as la kavalir'o'j'n. Laŭ ili'a al'ven'o oni kapt'as ili'n, ĵet'as ili'n sur la ter'o'n kaj lig'as al ili la pied'o'j'n. Post'e oni sen plu'a'j klar'ig'o'j for'port'as ili'n, ĉiu'n al la vetur'il'o, kiu est'as decid'it'a por li.

Neni'u sav'iĝ'as, ĉiu'j est'as kapt'it'a'j: Beerencreutz, la sever'a kolonel'o, est'is lig'it'a kaj for'konduk'it'a, sam'e Kristian Bergh, la fort'a kapitan'o, kaj onkl'o Eberhard, la filozof'o.

Ankaŭ la ne'venk'ebl'a, terur'a Gösta Berling est'is kapt'it'a. La major'in'o sukces'is. Ŝi tamen est'as pli grand'a ol ĉiu'j kavalir'o'j.

Kompat'ind'a'j ili aspekt'as, kiam ili sid'as kun lig'it'a'j membr'o'j en la mal'nov'a'j, mal'bel'a'j vetur'il'o'j. Tie est'as klin'it'a'j kap'o'j kaj koler'a'j rigard'o'j, kaj la kort'o trem'as pro blasfem'o'j kaj furioz'a'j erupci'o'j de sen'pov'a koler'o.

”Ĵur'u,” ŝi dir'as, ”ke vi neniam re'ven'os al Ekeby.” ”Silent'u, sorĉ'ist'in'o!” ”Ĵur'u,” ŝi dir'as, ”ali'e mi re'ĵet'os vi'n en la kavalir'a'n dom'o'n, lig'it'a kiel vi est'as, kaj tie vi mort'brul'os, ĉar tiu'n ĉi nokt'o'n mi brul'ig'os la kavalir'a'n dom'o'n, sci'u tio'n.” ”Tio'n vi ne kuraĝ'as.” ”Ne kuraĝ'as! Ĉu Ekeby ne aparten'as al mi? Ho, fripon'o! Ĉu vi kred'as ke mi ne memor'as, kiel vi kraĉ'is al mi sur la ŝose'o! Ĉu vi ne kred'as, ke mi ĵus hav'is em'o'n brul'ig'i tie ĉi kaj las'i vi'n ĉiu'j'n mort'brul'i intern'e? Ĉu vi lev'is vi'a'n man'o'n por defend'i mi'n, kiam oni for'pel'is mi'n de mi'a hejm'o? Ne, ĵur'u!” Kaj la major'in'o star'as tie tiel tim'ig'a, kvankam ŝi ebl'e ne est'as tiel koler'a, kiel ŝi ŝajn'ig'as, kaj tiom da hak'il'arm'it'a'j vir'o'j star'as ĉirkaŭ ŝi, ke ili dev'as ĵur'i, por ke ne okaz'u iu grand'a mal'feliĉ'o.

La major'in'o al'port'ig'as ili'a'j'n vest'o'j'n kaj kest'o'j'n el la kavalir'a dom'o kaj ordon'as for'pren'i la man'lig'o'j'n. Post'e oni met'as la konduk'rimen'o'j'n en ili'a'j'n man'o'j'n.

La major'o ne est'is maten'dorm'em'a hom'o, li est'is vest'it'a kiam ŝi ven'is. Ŝi traf'is li'n sur la kort'o, li ĵus don'is maten'manĝ'o'n al si'a'j urs'o'j.

Li mal'mult'e respond'is al ŝi'a'j vort'o'j. Li nur en'ir'is al la urs'o'j, met'is buŝ'rimen'o'j'n sur ili'n kaj rapid'is al Ekeby.

Marianne sekv'is li'n je distanc'o. Ŝi preskaŭ fal'is pro lac'iĝ'o, sed jen ŝi ek'vid'is klar'a'n fajr'o'lum'o'n sur la ĉiel'o kaj preskaŭ mort'is pro tim'o.

Kia nokt'o do est'as tiu ĉi? Vir'o bat'as si'a'n edz'in'o'n kaj las'as si'a'n infan'o'n frost'mort'i ekster si'a pord'o. Ĉu vir'in'o nun intenc'as brulmomigi si'a'j'n mal'amik'o'j'n, ĉu la major'o intenc'as ig'i la urs'o'j'n atak'i li'a'j'n propr'a'j'n hom'o'j'n? Ŝi venk'is si'a'n lac'o'n, preter'pas'is la major'o'n kaj furioz'rapid'e kur'is al Ekeby.

Ŝi gajn'is grand'a'n antaŭ'ec'o'n. Fin'e ven'int'e sur la kort'o'n ŝi far'is voj'o'n al si tra la hom'amas'o. Kiam ŝi star'is mez'e en la rond'o, antaŭ la vizaĝ'o de la major'in'o, ŝi kri'is laŭ'pov'e laŭt'e: ”La major'o, la major'o ven'as kun la urs'o'j!” Est'iĝ'is konfuz'o inter la hom'o'j, ĉiu'j rigard'o'j serĉ'is tiu'j'n de la major'in'o.

”For'kur'u!” tiu kri'is ankoraŭ pli insist'e. ”For, pro Di'o! Mi ne sci'as, kio'n la major'o intenc'as, sed li hav'as la urs'o'j'n kun si.” Ĉiu'j star'is sen'mov'a'j kun la okul'o'j direkt'it'a'j al la major'in'o.

”Mi dank'as vi'n pro la help'o, infan'o'j,” tiu trankvil'e dir'is al la hom'o'j. ”Ĉio, kio okaz'is tiu'n ĉi nokt'o'n, est'is tiel aranĝ'it'a, ke neniu'n el vi pov'os traf'i mal'feliĉ'o aŭ jur'a proces'o pro tio. Nun ir'u hejm'e'n! Mi ne vol'as, ke iu el mi'a'j hom'o'j mort'iĝ'u aŭ est'u mort'ig'at'a. For'ir'u!” La hom'o'j tamen rest'is.

Neniam ven'u tag'o, kiam vi sen'pov'a dev'os rigard'i detru'o'n de vi'a hejm'o! Ĉiam vi est'u estr'o de vi'a'j lang'o kaj man'o, kiam koler'o plen'ig'as la anim'o'n!” ”Kar'a'j infan'o'j, ven'u nun, ven'u!” ŝi daŭr'ig'is kaj turn'is si'n al la hom'o'j. ”Di'o protekt'u Ekebyn, mi dev'as ir'i al mi'a patr'in'o. Ho, Marianne, kiam vi re'e prudent'iĝ'os, kiam Ekeby est'os detru'it'a kaj la land'o ĝem'os pro mizer'o, tiam pri'pens'u, kio'n vi far'is tiu'n ĉi nokt'o'n, kaj zorg'u pri la hom'o'j!” Post tio ŝi for'ir'is, sekv'at'a de la hom'o'j.

Kiam la major'o ven'is sur la kort'o'n, li tie trov'is neni'o'n viv'a'n krom Marianne kaj long'a'n vic'o'n da ĉeval'o'j kun vetur'il'o'j kaj vetur'ant'o'j, long'a'n mizer'a'n vic'o'n, en kiu la ĉeval'o'j ne est'is pli mizer'a'j ol la vetur'il'o'j, la vetur'il'o'j ne pli mizer'a'j ol la posed'ant'o'j.

Ŝi rimark'is, ke ili kun'prem'as la lip'o'j'n kaj rigard'as for. Ili hont'is kiel neniam antaŭ'e. Pli grand'a mal'honor'o neniam traf'is ili'n.

”Ne est'is pli bon'e por mi, kiam mi antaŭ kelk'a'j hor'o'j genu'is sur la peron'o de Björne,” Marianne dir'is.

Kaj jen, kar'a leg'ant'o, kio plu okaz'is en tiu nokt'o, kiel la mal'nov'a'j vetur'il'o'j ven'is en la ej'o'n, la ĉeval'o'j en la stal'o'n kaj la kavalir'o'j en la kavalir'a'n dom'o'n, tio'n mi ne prov'os rakont'i. La maten'a lum'o komenc'is montr'i si'n super la orient'a'j mont'o'j, kaj la tag'o ven'is kun klar'ec'o kaj trankvil'o. Kiel pli trankvil'a'j est'as la hel'a'j, sun'lum'a'j tag'o'j ol la mal'hel'a'j nokt'o'j, sub kies protekt'a flug'il'o la rab'o'best'o'j ĉas'as kaj la guf'o'j ulul'as.

Nur tio'n mi vol'as dir'i, ke kiam la kavalir'o'j re'e en'ven'is kaj en la last'a tas'eg'o trov'is kelk'a'j'n gut'o'j'n por verŝ'i en si'a'j'n glas'o'j'n, tiam subit'a ekstaz'o ek'kapt'is ili'n.

Ŝi est'as vir'in'o sen egal'ul'in'o! Ĉu ili pov'us dezir'i i'o'n pli bon'a'n ol serv'i ŝi'n, ador'i ŝi'n? Ĉu ne est'as dolor'e, ke la diabl'o ek'hav'is potenc'o'n super ŝi kaj ke ŝi'a tut'a pen'ad'o cel'as send'i la anim'o'j'n de la kavalir'o'j al la infer'o?

Ok'a Ĉapitr'o La grand'a urs'o sur la mont'o Gurlita

Tie loĝ'as la lup'o'j, kiu'j nokt'e el'ven'as por ĉas'i la sled'o'n de kamp'ar'an'a famili'o, ĝis la edz'in'o dev'as pren'i la mal'grand'a'n infan'o'n, kiu sid'as sur ŝi'a genu'o, kaj ĵet'i ĝi'n al ili por sav'i la viv'o'j'n de ŝi kaj si'a edz'o.

Tie loĝ'as la link'o, kiu'n la hom'o'j nom'as göpa, ĉar est'as danĝer'e dir'i ĝi'a'n ĝust'a'n nom'o'n, almenaŭ en la arb'ar'o. Kiu parol'is pri ĝi dum la tag'o, tiu dev'as bon'e atent'i pri la pord'o'j kaj luk'o'j en la vesper'o, ĉar ali'e ĝi ven'os. Ĝi grimp'as rekt'e supr'e'n sur la mur'o de la ŝaf'dom'o, ĉar ĝi'a'j ung'o'j est'as fortik'a'j kiel ŝtal'najl'o'j, ĝi en'prem'as si'n tra plej mal'larĝ'a'j luk'o'j kaj atak'as la ŝaf'o'j'n. Göpa kapt'as ili'a'n kol'o'n kaj trink'as sang'o'n el la kol'vejn'o kaj murd'as kaj dis'ŝir'as, ĝis ĉiu ŝaf'o mort'is. Ĝi ne ĉes'as si'a'n furioz'a'n mort'o'danc'o'n inter la tim'ig'it'a'j best'o'j, kiam iu el ili ankoraŭ montr'as viv'sign'o'n.

Kaj maten'e la mastr'o trov'as ĉiu'j'n ŝaf'o'j'n mort'int'a'j kun ŝir'it'a'j gorĝ'o'j, ĉar gölpa las'as neni'o'n viv'a, kie ĝi atak'as.

Tie loĝ'as la guf'o, kiu ulul'as en la krepusk'o. Se oni tiam imit'as ĝi'n, ĝi susur'e al'rapid'as per larĝ'a'j flug'il'o'j kaj el'bek'as al oni la okul'o'j'n, ĉar ĝi ne est'as ver'a bird'o, spirit'o de mort'int'o ĝi est'as.

Kaj tie loĝ'as la plej terur'a el ĉiu'j, la urs'o, kiu hav'as fort'o'n de dek'du vir'o'j, kaj kiu, kiam ĝi far'iĝ'is frap'urs'o 27 est'as mort'ig'ebl'a nur per arĝent'a kugl'o. Ĉu io pov'as don'i al best'o pli da nimb'o de terur'o ol tio, ke ĝi est'as mort'ig'ebl'a nur per arĝent'a kugl'o? Kiu'j mister'a'j, terur'a'j fort'o'j loĝ'as en ĝi kaj hard'as ĝi'n kontraŭ ordinar'a plumb'o? Ĉu mir'ig'e, se infan'o en la lit'o dum mult'a'j hor'o'j mal'dorm'as, tim'trem'ant'e pro tiu mal'bon'a best'o, kiu'n protekt'as la mal'bon'a'j fort'o'j? Se oni renkont'as ĝi'n en la arb'ar'o, grand'a'n kaj alt'a'n kiel vag'ant'a rok'o, tiam oni ne kur'u nek defend'u si'n, sed ĵet'u si'n sur la ter'o'n kaj ŝajn'ig'u si'n mort'int'a. Mult'a'j mal'grand'a'j infan'o'j imag'e kuŝ'is sur la ter'o kun la urs'o super si. Per la pied'eg'o ĝi rul'is ili'n, ili sent'is ĝi'a'n varm'a'n, snuf'a'n spir'o'n sur si'a vizaĝ'o, sed ili kuŝ'is sen'mov'a'j, ĝis ĝi for'ir'is por far'i fos'o'n, en kiu li kaŝ'os ili'n. Tiam ili si'n'gard'e lev'iĝ'is kaj ŝtel'ir'is for, unu'e mal'rapid'e sed post'e per flug'a rapid'o.

Sed jen, jen, se la urs'o opini'us ili'n ne ver'e mort'int'a'j kaj moment'e ek'mord'us, aŭ se ĝi est'us tre mal'sat'a kaj vol'us tuj manĝ'i ili'n, aŭ se ĝi vid'us ili'n, kiam ili mov'iĝ'as kaj post'kur'us! Ho, Di'o! Sorĉ'ist'in'o est'as la terur'o. Ĝi sid'as en la krepusk'o de la arb'ar'o'j, form'as sorĉ'kant'o'j'n por la orel'o'j de la hom'o'j kaj plen'ig'as ili'a'j'n kor'o'j'n per terur'a'j pens'o'j. De tio ven'as paraliz'a tim'o, kiu pez'as sur la viv'o kaj kaŝ'as la bel'ec'o'n de rid'et'ant'a'j region'o'j. Malic'a est'as la natur'o, perfid'a kiel dorm'ant'a serpent'o, al neni'o oni pov'as fid'i. Jen kuŝ'as la lag'o Löven en rav'a bel'ec'o, sed ne fid'u ĝi'n! Ĝi atend'as rab'aĵ'o'n: ĉiu'jar'e ĝi dev'as ricev'i tribut'o'n de mort'int'o'j. Jen kuŝ'as la arb'ar'o, log'e kviet'a, sed ne fid'u ĝi'n! La arb'ar'o est'as plen'a de mal'sankt'a'j best'o'j, en kiu'j loĝ'as la anim'o'j de malic'a'j sorĉ'ist'in'o'j kaj murd'em'a'j fripon'o'j.

Ne fid'u la river'et'o'n kun la mol'a akv'o! Vad'i en ĝi post la sun'sub'ir'o don'as fort'a'n mal'san'o'n kaj mort'o'n. Ne fid'u la kukol'o'n, kiu kant'as tiel gaj'e en la printemp'o! Kiam proksim'iĝ'as aŭtun'o, ĝi far'iĝ'as akcipitr'o kun sever'a'j okul'o'j kaj terur'a'j ung'o'j! Ne fid'u la musk'o'n, nek la erik'o'n, nek la rok'plat'o'n: mal'bon'a est'as la natur'o, en ĝi loĝ'as ne'vid'ebl'a'j fort'o'j, kiu'j mal'am'as la hom'o'n. Ne ekzist'as lok'o, kie vi sekur'e pov'as met'i vi'a'n pied'o'n; mir'ig'e est'as, ke vi'a mal'fort'a gent'o pov'as sav'iĝ'i de tiom da persekut'o.

Sorĉ'ist'in'o est'as la terur'o. Ĉu ĝi ankoraŭ rest'as en la mal'lum'o de la verm'land'a'j arb'ar'o'j, kant'ant'e sorĉ'kant'o'j'n? Ĉu ĝi ankoraŭ ĵet'as ombr'o'n sur la bel'ec'o'n de rid'et'ant'a'j region'o'j, ĉu ĝi ankoraŭ paraliz'as la ĝoj'o'n pri la viv'o? Grand'a est'is ĝi'a potenc'o, tio'n sci'as mi, kiu hav'is ŝtal'o'n en la lul'il'o kaj karb'ard'aĵ'o'n en la ban'akv'o, tio'n sci'as mi, kiu sent'is ĝi'a'n fer'a'n man'o'n ĉirkaŭ mi'a kor'o.

Sed neni'u kred'u, ke mi nun vol'as rakont'i pri io tim'ig'a kaj terur'a. Mi vol'as rakont'i nur mal'nov'a'n histori'o'n pri la grand'a urs'o sur la mont'o Gurlita, kaj ĉiu rajt'as laŭ'plaĉ'e kred'i aŭ ne kred'i ĝi'n, kiel ja dev'as est'i rilat'e al ĉiu'j ver'a'j ĉas'rakont'o'j.

La grand'a urs'o hav'as si'a'n hejm'o'n sur tiu fortik'a mont'pint'o, kiu nom'iĝ'as Gurlita kaj krut'a kaj mal'facil'e sur'ir'ebl'a lev'as si'n sur la bord'o de supr'a Löven.

La radik'o'j de fal'int'a pin'o, inter kiu'j la musk'aĵ'o ankoraŭ pend'as, form'as mur'o'n kaj tegment'o'n de ĝi'a loĝ'ej'o, branĉ'o'j kaj branĉ'et'o'j protekt'as ĝi'n, la neĝ'o dens'ig'as la mur'o'j'n. Ĝi pov'as kuŝ'i en ĝi kaj dorm'i trankvil'e de somer'o ĝis somer'o.

Ĉu ĝi do est'as poet'o, sen'energi'a rev'ul'o, tiu vil'a reĝ'o de la arb'ar'o, tiu oblikv'okul'a rab'ist'o? Ĉu ĝi vol'as for'dorm'i la mal'agrabl'a'j'n nokt'o'j'n kaj sen'kolor'a'j'n tag'o'j'n de la mal'varm'a vintr'o, por ke vek'u ĝi'n bird'o'kant'o kaj plaŭd'ant'a'j river'et'o'j? Ĉu ĝi vol'as kuŝ'i tie kaj sonĝ'i pri ruĝ'iĝ'ant'a'j dekliv'o'j kun vakcini'o'j kaj pri formik'ej'o'j plen'a'j de brun'a'j frand'a'j est'aĵ'o'j, pri blank'a'j ŝaf'id'o'j past'iĝ'ant'a'j sur verd'a'j dekliv'o'j. Ĉu la feliĉ'ul'o vol'as evit'i la vintr'o'n de la viv'o? Ekster'e la kirl'o'neĝ'o sibl'as inter la pin'o'j, ekster'e vag'as lup'o kaj vulp'o, frenez'a'j pro mal'sat'o. Kial la urs'o sol'a rajt'as dorm'i? Ĝi lev'iĝ'u por sent'i, kiel la frost'o mord'as, kiel pez'e est'as vad'i en profund'a neĝ'o! Ĝi lev'ig'u! Ĝi far'is tiel varm'a'n kuŝ'ej'o'n por si. Ĝi simil'as la dorm'ant'a'n princ'in'o'n de la fabel'o. Kiel vek'is ŝi'n la am'o, tiel ĝi vol'as est'i vek'at'a de la printemp'o. De sun'radi'o, kiu penetr'as tra la branĉ'aĵ'o kaj varm'ig'as ĝi'a'n naz'o'n, ĝi vol'as est'i vek'at'a, de kelk'a'j gut'o'j de la degel'ant'a neĝ'o, kiu'j mal'sek'ig'as la fel'o'n. Ve al tiu, kiu tro fru'e ĝen'as ĝi'n! Se oni nur atent'us pri tio, kiel la reĝ'o de la arb'ar'o vol'as aranĝ'i si'a'n viv'o'n? Se svarm'o da plumb'er'o'j ne tut'e subit'e sibl'us tra la branĉ'aĵ'o kaj pik'us ĝi'a'n haŭt'o'n kiel koler'a'j kul'o'j! Ĝi subit'e aŭd'as kri'o'j'n, bru'o'n kaj paf'o'j'n. Ĝi sku'as la dorm'o'n el la membr'o'j kaj for'ŝov'as la branĉ'o'j'n por vid'i, kio okaz'as. Labor'o atend'as la mal'jun'a'n batal'ul'o'n. Ne est'as la printemp'o, kiu tumult'as kaj bru'as ekster la tra'vintr'ej'o, nek la vent'o, kiu fal'ig'as pice'o'j'n kaj kirl'as neĝ'o'n, sed est'as la kavalir'o'j, la kavalir'o'j de Ekeby.

Mal'nov'a'j kon'at'o'j de la arb'ar'a reĝ'o. Ĝi ja memor'is la nokt'o'n, kiam Fuchs kaj Beerencreutz sid'is embusk'e en bov'instal'o de kamp'ar'an'o en Nygård, kie oni atend'is ĝi'a'n vizit'o'n. Ili ĵus ek'dorm'is super si'a brand'o'botel'o, kiam ĝi ĵet'is si'n tra la herb'aĵ'a tegment'o, sed ili vek'iĝ'is, kiam ĝi vol'is lev'i la mort'ig'it'a'n bov'in'o'n el la stal'fak'o, kaj atak'is ĝi'n per paf'il'o kaj tranĉ'il'o. La bov'in'o'n ili pren'is de ĝi kaj unu okul'o'n, sed la viv'o'n ĝi sav'is.

Jes, ver'e la kavalir'o'j kaj ĝi est'as mal'nov'a'j kon'at'o'j. La reĝ'o de la arb'ar'o ja memor'is, kiel ili ali'a'n foj'o'n atak'is ĝi'n, kiam ĝi kaj ĝi'a reĝ'in'a moŝt'o ĵus ek'kuŝ'is por vintr'o'dorm'o en la mal'nov'a reĝ'o'kastel'o sur la mont'o Gurlita kaj hav'is id'o'j'n en la kuŝ'ej'o. Ĝi ja memor'is, kiel ili surpriz'e atak'is ili'n. Ĝi ja sukces'is for'kur'i, puŝ'ant'e ĉio'n bar'ant'a'n flank'e'n, sed ĝi dev'is lam'i dum la tut'a viv'o pro paf'o, kiu tiam traf'is ĝi'a'n femur'o'n. Kaj kiam ĝi nokt'e re'ven'is al la reĝ'a kastel'o, tiam la neĝ'o est'is ruĝ'a de la sang'o de la reĝ'in'a moŝt'o, kaj la reĝ'id'o'j est'is for'konduk'it'a'j al la eben'o por kresk'i tie kaj far'iĝ'i serv'ant'o'j kaj amik'o'j de la hom'o'j.

Jen, nun trem'as la ter'o, sku'iĝ'as la neĝ'o, kiu kovr'as la kuŝ'ej'o'n, jen ĝi tra'breĉ'as, la grand'a urs'o, la mal'jun'a kavalir'mal'amik'o. Atent'u, Fuchs, mal'jun'a urs'o'mort'ig'ant'o, atent'u, Beerencreutz, kolonel'o kaj kamfiludanto, atent'u, Gösta Berling, hero'o en cent aventur'o'j! Ve al ĉiu'j poet'o'j, ĉiu'j rev'ul'o'j, ĉiu'j am'hero'o'j. Jen, tie star'as Gösta Berling kun la fingr'o sur la ĉan'o, kaj la urs'o ven'as rekt'e al li. Kial li ne paf'as, pri kio li pens'as? Kial li ne tuj send'as kugl'o'n en la larĝ'a'n brust'o'n? Li star'as en ia ĝust'a lok'o por far'i tio'n. La ali'a'j ne pov'as paf'i preciz'e en la ĝust'a moment'o. Ĉu li kred'as, ke li star'as parad'e antaŭ la arb'ar'a majest'o? Gösta kompren'ebl'e rev'is pri la bel'a Marianne, kiu dum tiu'j ĉi tag'o'j kuŝ'is tre mal'san'a en Ekeby, mal'varm'um'int'a post la nokt'o, kiam ŝi dorm'is en la neĝ'o.

Li pens'as pri ŝi, kiu ankaŭ est'as viktim'o de tiu mal'ben'o de mal'lum'o, kiu kovr'as la ter'o'n, kaj li sent'as abomen'o'n pri si mem, ĉar li el'ir'is por persekut'i kaj mort'ig'i.

Kaj jen ven'as la grand'a urs'o rekt'e al li, kun unu okul'o blind'a pro puŝ'o de kavalir'a tranĉ'il'o, kun unu krur'o lam'a pro kugl'o el kavalir'a paf'il'o, grumbl'a kaj hirt'a, sol'a de kiam oni mort'ig'is ĝi'a'n edz'in'o'n kaj for'konduk'is ĝi'a'j'n infan'o'j'n. Kaj Gösta vid'as ĝi'n, kia ĝi est'as, kompat'ind'a, persekut'at'a best'o, de kiu li ne vol'as pren'i la viv'o'n, la last'a'n, kio rest'as, de kiam la hom'o'j pren'is de ĝi ĉio'n ali'a'n.

”Ĝi mort'ig'u mi'n, se ĝi vol'as,” Gösta pens'as, ”sed mi ne paf'os”.

Kaj dum la urs'o kur'as al li, li star'as tut'e sen'mov'a kvazaŭ parad'e, kaj kiam la arb'ar'a reĝ'o star'as rekt'e antaŭ li, li salut'lev'as la paf'il'o'n kaj far'as paŝ'o'n flank'e'n.

Tiam la urs'o daŭr'ig'as si'a'n voj'o'n, bon'e sci'ant'e, ke ĝi dev'as rapid'e uz'i la temp'o'n, kur'as en la arb'ar'o'n, far'as al si voj'o'n tra neĝ'amas'o'j alt'a'j kiel vir'o, rul'iĝ'as mal'supr'e'n sur krut'a'j dekliv'o'j kaj sen're'ven'e for'rapid'as, dum ĉiu'j, kiu'j star'is kun streĉ'it'a ĉan'o, atend'ant'e la paf'o'n de Gösta, mal'ŝarĝ'as si'a'j'n paf'il'o'j'n post ĝi.

Kiel ili pov'as postul'i, ke tiel feliĉ'a hom'o kiel li, far'u mal'bon'o'n al iu el la kre'it'aĵ'o'j de Di'o? La grand'a urs'o de Gurlita do ven'is kun la viv'o el tiu afer'o, kaj vek'it'a el la vintr'o'dorm'o ĝi est'as, tio'n la kamp'ar'an'o'j spert'as. Neni'u urs'o est'as pli lert'a ol ĝi dis'ŝir'i la tegment'o'j'n sur ili'a'j mazitaj, kel'simil'a'j bov'instal'o'j, neni'u pli ruz'e ol ĝi evit'as la prov'o'j'n kapt'i ĝi'n.

La hom'o'j ĉe supr'a Löven baldaŭ est'is tut'e sen'pov'a'j kontraŭ ĝi. Ili send'is pet'o'n post pet'o al la kavalir'o'j, ke ili ven'u tie'n por mort'ig'i la urs'o'n.

Dum la tut'a februar'o la kavalir'o'j tag'o'n post tag'o, nokt'o'n post nokt'o ir'as al supr'a Löven por trov'i la urs'o'n, sed ĝi sukces'as evit'i ili'n. Ĉu ĝi lern'is ruz'ec'o'n de la vulp'o kaj rapid'ec'o'n de la lup'o? Se ili posten'as ĉe unu dom'o, tiam ĝi atak'as ĉe la najbar'a, se ili serĉ'as ĝi'n en la arb'ar'o, tiam ĝi persekut'as la kamp'ar'an'o'n, kiu vetur'as sur la glaci'o. Ĝi far'iĝ'is la plej aŭdac'a el rab'ist'o'j: ĝi en'ramp'as en la proviz'ej'o'n kaj mal'plen'ig'as la miel'kruĉ'o'n de la mastr'in'o, ĝi mort'bat'as la ĉeval'o'n antaŭ la sled'o de la mastr'o.

Sed iom post iom oni kompren'as, kia urs'o tiu est'as, kaj kial Gösta Berling ne pov'is paf'i sur ĝi'n. Est'as tim'ig'e dir'i kaj terur'e kred'i tio'n, sed ne est'as ordinar'a urs'o. Neni'u pov'as imag'i, ke li fal'ig'os ĝi'n, se li ne hav'as arĝent'a'n kugl'o'n en la paf'il'o. Cert'e mort'ig'us ĝi'n kugl'o el arĝent'o kaj preĝ'ej'sonor'il'a metal'o, fand'it'a en la preĝ'ej'a tur'o en ĵaŭd'a vesper'o dum nov'lun'o, sen ke pastr'o aŭ sakristi'an'o aŭ iu ali'a hom'o sci'as pri tio, sed tia kugl'o ebl'e ne est'as facil'e hav'ebl'a.

En Ekeby trov'iĝ'as vir'o, kiu pli ol iu ali'a dev'as ĉagren'iĝ'i pro tio. Kiel oni facil'e pov'as kompren'i, tiu est'as Anders Fuchs, la urs'mort'ig'ant'o. Li perd'as kaj apetit'o'n kaj dorm'o'n pro la ĉagren'o, ke li ne pov'as fal'ig'i la grand'a'n urs'o'n sur Gurlita. Fin'e kompren'as ankaŭ li, ke oni pov'as mort'ig'i la urs'o'n nur per arĝent'a kugl'o.

La sever'a major'o Anders Fuchs ne est'is bel'a vir'o. Li hav'is pez'a'n, mal'graci'a'n korp'o'n kaj larĝ'a'n, ruĝ'a'n vizaĝ'o'n kun pend'ant'a'j sak'et'o'j sub la vang'o'j kaj mult'obl'a'n menton'o'n. Mal'mol'a'j kiel pork'har'o'j sid'is la nigr'a'j lip'har'o'j super li'a'j dik'a'j lip'o'j, kaj la nigr'a'j har'o'j star'is dens'a'j kaj mal'mol'a'j rekt'e supr'e'n sur li'a kap'o. Krom'e li est'is silent'em'a hom'o kaj manĝ'eg'ant'o. Li ne est'is tia vir'o, kia'n la vir'in'o'j renkont'as kun sun'a'j rid'et'o'j kaj etend'it'a'j brak'o'j, kaj li ankaŭ ne don'is mild'a'j'n rigard'o'j'n al ili. Oni ne kred'is, ke li iam trov'os vir'in'o'n, kiu'n li pov'os toler'i, kaj ĉio, kio aparten'as al am'o kaj am'ind'um'o, est'is mal'proksim'a de li.

Jen ven'as ĵaŭd'a vesper'o, kiam la lun'o est'as du fingr'o'j'n larĝ'a kaj rest'as super la horizont'o kelk'a'j'n hor'o'j'n post la sun'sub'ir'o. Tiam major'o Fuchs mal'aper'as de Ekeby sen dir'i, kie'n li intenc'as ir'i. Li hav'as fajr'o'ŝtal'o'n kaj kugl'o'fand'uj'o'n en la ĉas'sak'o kaj la paf'il'o'n sur la dors'o kaj ir'as supr'e'n al la preĝ'ej'o de Bro por vid'i, kio'n la bon'sort'o vol'as far'i por honest'a vir'o.

La preĝ'ej'o star'as sur la orient'a bord'o de la mal'larĝ'a akv'o'kol'o inter supr'a kaj mal'supr'a Löven, kaj major'o Fuchs dev'is trans'ir'i la Kol'pont'o'n por ating'i tie'n. Do li ir'as mal'supr'e'n al tiu, en pez'a'j pens'o'j, ne rigard'ant'e supr'e'n al la dekliv'o'j de Broby, kie la dom'o'j akr'e kontur'iĝ'as kontraŭ la klar'a vesper'ĉiel'o, nek al Gurlita, kiu lev'as si'a'n rond'a'n vert'o'n en la vesper'bril'o, li vid'as nur la ter'o'n kaj cerb'um'as pri tio, kiel li sen ies sci'o hav'ig'u al si la preĝ'ej'a'n ŝlos'il'o'n.

Kiam li ven'as sur la pont'o'n, li aŭd'as iu'n kri'i tiel terur'e, ke li dev'as lev'i la okul'o'j'n.

Tiu'temp'e la mal'grand'a german'o Faber est'is orgen'ist'o en Bro. Li est'is mal'dik'a vir'o, ne'signif'a kaj laŭ'pez'e kaj laŭ'valor'e. Kaj sakristi'an'o est'is J'a'n Larsson, taŭg'a ter'kultur'ist'o sed mal'riĉ'a, ĉar la pastr'o en Broby per ruz'o al'propr'ig'is li'a'n tut'a'n patr'a'n hered'aĵ'o'n, sum'o'n de kvin'cent taler'o'j 28 .

La sakristi'an'o vol'is edz'iĝ'i al la delikat'a fraŭl'in'o Faber, sed la orgen'ist'o ne vol'is permes'i tio'n, kaj tial tiu'j du ne est'is amik'o'j. Tiu'n ĉi vesper'o'n la sakristi'an'o renkont'is la orgen'ist'o'n sur Kol'pont'o kaj kur'is rekt'e sur li'n. Li kapt'as li'n je la brust'o kaj per rekt'a brak'o lev'as li'n trans la pont'bar'il'o'n kaj ĵur'as je ĉio sankt'a, ke li ĵet'os li'n en la akv'o'kol'o'n, se li ne don'os al li la delikat'a'n fraŭl'in'o'n. La mal'grand'a german'o tamen ne vol'as ced'i; li barakt'as kaj kri'as, kaj persist'e dir'as ne, kvankam li profund'e sub si vid'as la nigr'a'n sulk'o'n de sen'glaci'a akv'o torent'i inter blank'a'j bord'o'j.

”Ne, ne!” li kri'as. ”Ne, ne!” Kaj ne est'as cert'e, ĉu la sakristi'an'o en si'a koler'o ne las'us li'n flug'i en la mal'varm'a'n, nigr'a'n akv'o'n, se major'o Fuchs ne ven'us sur la pont'o'n ĝust'e en tiu moment'o. Jen la sakristi'an'o ek'tim'as, met'as Faberon sur firm'a'n ter'o'n kaj for'kur'as kiel ebl'e plej rapid'e.

La mal'grand'a Faber nun ĉirkaŭ'pren'as la kol'o'n de la major'o por dank'i li'n pro si'a viv'o, sed la major'o for'puŝ'as li'n kaj dir'as, ke ne valor'as dank'i pro tio. La major'o ne ŝat'as german'o'j'n, de kiam li est'is en milit'tend'ar'o en Putbus sur Rügen dum la pomerania milit'o.

Dum si'a tut'a viv'o li neniam est'is tiel proksim'a al mal'sat'mort'o kiel dum tiu temp'o.

La mal'grand'a Faber vol'as kur'i al la prokuror'o Scharling por akuz'i la sakristi'an'o'n pro murd'prov'o, sed la major'o sci'ig'as al li, ke tio ne valor'as la pen'o'n, ĉar en tiu ĉi land'o kost'as neniom mort'bat'i german'o'n.

Tiam la mal'grand'a Faber trankvil'iĝ'as kaj invit'as la major'o'n al si'a hejm'o por manĝ'i pork'aĵ'kolbas'o'n kaj trink'i mumon 29 .

La major'o akompan'as li'n, ĉar li pens'as, ke la orgen'ist'o cert'e hav'as preĝ'ej'a'n ŝlos'il'o'n hejm'e, kaj ili ir'as supr'e'n sur la alt'aĵ'o, kie star'as la preĝ'ej'o de Bro kun la dom'o'j de ĉef'paroĥ'estr'o, sakristi'an'o kaj orgen'ist'o ĉirkaŭ si.

”Pardon'u, pardon'u!” dir'as la mal'grand'a Faber, kiam li kaj la major'o en'paŝ'as en li'a'n hejm'o'n. ”Ne est'as tut'e en ord'o tie ĉi hodiaŭ. Ni labor'is, mi'a frat'in'o kaj mi. Ni buĉ'is kok'o'n.” ”Mil diabl'o'j!” dir'as la major'o.

La delikat'a fraŭl'in'o Faber tuj post'e en'ven'as kun rum'o en grand'a'j argil'a'j tas'o'j. Ĉiu sci'as ja, ke la major'o ne rigard'as vir'in'o'j'n kun mild'a'j okul'o'j, sed la fraŭl'in'o'n Faber li tamen dev'as rigard'i kun agrabl'a sent'o, kiam ŝi ven'as en kuf'o kun punt'a al'fiks'aĵ'o. La hel'a'j har'o'j kuŝ'is tiel glat'komb'it'a'j ĉirkaŭ la frunt'o, la hejm'teks'it'a rob'o est'is tiel bel'et'a kaj bril'e pur'a, ŝi'a'j man'o'j tiel zorg'em'a'j kaj fervor'a'j kaj ŝi'a vizaĝ'o tiel roz'a kaj rond'a, ke li ne pov'is ne pens'i, ke se li est'us vid'int'a tia'n vir'in'et'o'n antaŭ du'dek kvin jar'o'j, tiam li ne pov'us ne svat'i.

Kvankam tiel ruĝ'e'roz'a kaj man'lert'a, ŝi'a'j okul'o'j tamen est'as tut'e plor'mal'gaj'a'j. ĜĜuste tio don'as al li tiel mild'a'j'n pens'o'j'n pri ŝi.

Dum la vir'o'j manĝ'as kaj trink'as, ŝi ripet'e elkaj en'ir'as la ĉambr'o'n. Iu'n foj'o'n ŝi ven'as al si'a frat'o, genu'fleks'as kaj dir'as: ”Kiel ordon'as mi'a frat'o, ke ni met'u la bov'in'o'j'n en la remiz'o'n?” ”Met'u dek du mal'dekstr'e'n kaj dek unu dekstr'e'n, tiam ili ne korn'os unu la ali'a'n!” la mal'grand'a Faber dir'as.

Sed la kern'o de tio est'is, ke la orgen'ist'o hav'is nur du bov'in'o'j'n, sed li nom'is unu el ili ”dek unu” kaj la ali'a'n ”dek du” por ke son'u bon'e, kiam li parol'is pri ili.

Kaj jen Faber sci'ig'as al li, ke li re'konstru'ig'as si'a'n bov'instal'o'n, kaj tial la bov'in'o'j dev'as est'i ekster'e dum la tag'o kaj nokt'e star'i en la brul'lign'ej'o.

Fraŭl'in'o Faber elkaj en'ir'as la ĉambr'o'n; re'e ŝi ir'as al si'a frat'o, genu'fleks'as antaŭ li kaj dir'as, ke la ĉarpent'ist'o demand'is, kiel alt'a li far'u la bov'instal'o'n.

”Mezur'u laŭ la bov'in'o,” tiam dir'as orgen'ist'o Faber, ”mezur'u laŭ la bov'in'o!” Tio ŝajn'as al major'o Fuchs bon'a respond'o.

Subit'e la major'o komenc'as demand'i la orgen'ist'o'n, kial la okul'o'j de li'a frat'in'o est'as tiel ruĝ'a'j, kaj tiam li ek'sci'as, ke ŝi plor'as, ĉar li ne vol'as permes'i al ŝi edz'in'iĝ'i kun la sakristi'an'o, ŝuld'ig'it'a kaj sen'hered'a kiel li est'as.

Ĉio en'ig'as major'o'n Fuchs en pli kaj pli profund'a'j'n medit'o'j'n. Li mal'plen'ig'as kruĉ'o'n post kruĉ'o kaj manĝ'as kolbas'o'n post kolbas'o sen rimark'i tio'n. La kap'o de la mal'grand'a Faber dev'as turn'iĝ'i pro tia'j apetit'o kaj soif'o, sed ju pli la major'o manĝ'as kaj trink'as, des pli klar'a far'iĝ'as li'a cerb'o kaj des pli decid'em'a li'a anim'o.

Dum'e li send'is rigard'o'j'n al la grand'a ŝlos'il'o kun la krisp'a al'o, kiu pend'as sur buton'o apud la pord'o, kaj tuj kiam la mal'grand'a Faber, kiu dev'is akompan'i la major'o'n ĉe la kruĉ'o, met'as la kap'o'n sur la tabl'o'n kaj ek'ronk'as, major'o Fuchs kapt'as la ŝlos'il'o'n, sur'met'as la ĉap'o'n kaj rapid'as for.

Unu minut'o'n post'e li palp'ir'as supr'e'n sur la tur'ŝtup'ar'o'j lum'at'e de si'a mal'grand'a korn'lantern'o, kaj fin'e ven'as en la sonor'il'ej'o'n, kie la sonor'il'o'j pend'as kun vast'a'j faŭk'o'j super li.

Tie li unu'e per fajl'il'o de'skrap'as iom da sonor'il'metal'o kaj ĝuse vol'as pren'i kugl'o'fand'uj'o'n kaj fajr'o'pelv'o'n el la ĉas'sak'o, kiam li rimark'as, ke mank'as al li la plej grav'a: li ne kun'port'is arĝent'o'n. Por don'i fort'o'n al la kugl'o oni ja dev'as fand'i ĝi'n tie ĉi en la tur'o. Jen ĉio est'as pret'a: est'as ĵaŭd'a vesper'o kaj nov'lun'o, neni'u sci'as, ke li est'as tie ĉi, kaj jen li pov'as neni'o'n far'i! En la silent'o de la nokt'o li el'ig'as blasfem'o'n per tia emfaz'o, ke la sonor'il'o'j ton'as.

Tuj post'e li aŭd'as bru'et'o'n mal'supr'e en la preĝ'ej'o kaj kred'as percept'i paŝ'o'j'n sur la ŝtup'ar'o. Jes, ver'e, pez'a'j paŝ'o'j ven'as supr'e'n sur la ŝtup'ar'o.

Major'o Fuchs, kiu star'as tie supr'e kaj blasfem'as tiel, ke vibr'as la sonor'il'o'j, iom konstern'iĝ'as je tio. Li demand'as si'n, kiu ven'as help'i li'n pri la kugl'o'fand'ad'o. La paŝ'o'j ven'as pli kaj pli proksim'e'n. La ven'ant'o cert'e intenc'as ir'i en la sonor'il'ej'o'n.

La major'o kaŝ'ir'as mal'proksim'e'n inter trab'o'j'n kaj ĉevron'o'j'n kaj esting'as la lantern'o'n. Li ne preciz'e tim'as, sed la tut'a histori'o ja detru'iĝ'us, se iu ek'vid'us li'n. Kiam li ĝust'e kaŝ'is si'n, la nov'ven'ant'o montr'as si'a'n kap'o'n super la plank'o.

Li, kiu est'as preskaŭ frenez'a pro avar'o, hav'as la kutim'o'n kaŝ'i si'a'j'n trezor'o'j'n en la plej strang'a'j lok'o'j. Jen li ven'as kun pak'o da mon'bilet'o'j, kiu'n li vol'as kaŝ'i en la tur'ĉambr'o. Li ne sci'as, ke iu vid'as li'n. Li lev'as tabul'o'n de la plank'o kaj mal'supr'e'n'met'as la mon'o'n, kaj post'e li re'e for'ir'as.

Sed la major'o ne long'e pri'pens'as, li lev'as la sam'a'n tabul'o'n. Ho, kiom da mon'o! Pak'o apud pak'o da mon'bilet'o'j kaj inter ili brun'a'j led'sak'et'o'j, plen'a'j de arĝent'a'j mon'er'o'j. La major'o pren'as ĝust'e tiom da arĝent'o, kiom li bezon'as por kugl'o; la ceter'o'n li las'as.

Kiam li re'e ven'as sur la ter'o'n, li hav'as la arĝent'a'n kugl'o'n en la paf'il'o. Li demand'as al si, kio'n la bon'sort'o ankoraŭ intenc'as por li en tiu ĉi nokt'o. Kiel ĉiu sci'as, la ĵaŭd'a'j nokt'o'j est'as special'a'j nokt'o'j. Unu'e li ir'as al la dom'o de la orgen'ist'o. Jen, se tiu urs'o'kanajl'o sci'us, ke la bov'in'o'j de Faber star'as en aĉ'a remiz'o, preskaŭ rekt'e sub la ĉiel'o! Nu, ver'e li vid'as i'o'n nigr'a'n kaj grand'a'n ven'i trans la kamp'o'j'n al la brul'lign'ej'o, kaj tio dev'as est'i la urs'o.

Li met'as la paf'il'o'n al la vang'o kaj ĝust'e vol'as paf'i, sed li ŝanĝ'as intenc'o'n.

La plor'ruĝ'a'j okul'o'j de fraŭl'in'o Faber montr'as si'n por li en la mal'lum'o, li pens'as, ke li vol'as iom help'i ŝi'n kaj la sakristi'an'o'n, sed ver'e dolor'as al li ne pov'i mem mort'ig'i la grand'a'n urs'o'n de Gurlita. Post'e li mem dir'is, ke neni'o en la mond'o tiel dolor'is li'n, sed ĉar la fraŭl'in'o est'is tiel delikat'a kaj plaĉ'a vir'in'o, li dev'is i'o'n far'i por ŝi.

Li ir'as al la sakristi'an'a loĝ'ej'o, vek'as la sakristi'an'o'n, el'konduk'as li'n du'on'e vest'it'a'n du'on'e nud'a'n kaj dir'as, ke li paf'u sur la urs'o'n, kiu ŝtel'ir'as antaŭ la brul'lign'ej'o de Faber.

”Se vi paf'os tiu'n urs'o'n, li cert'e don'os al vi si'a'n frat'in'o'n,” li dir'as, ”ĉar tiam vi tuj far'iĝ'os honor'at'a vir'o. Tiu ne est'as ordinar'a urs'o, kaj la plej bon'a'j vir'o'j en la land'o rigard'us kiel grand'a'n honor'o'n fal'ig'i ĝi'n.” Kaj li met'as en li'a'n man'o'n si'a'n propr'a'n paf'il'o'n, ŝarĝ'it'a'n per kugl'o el arĝent'o kaj sonor'il'metal'o, fand'it'a en preĝ'ej'a tur'o en ĵaŭd'a vesper'o dum nov'lun'o, kaj li ne pov'as ne trem'i pro envi'o pro tio, ke iu ali'a ol li fal'ig'os la grand'a'n arb'ar'o'reĝ'o'n, la mal'jun'a'n urs'o'n de Gurlita.

La sakristi'an'o cel'as, Di'o help'u, cel'as kvazaŭ li intenc'us fal'ig'i la grand'a'n urs'o'n, ali'e nom'at'a'n la Karla vetur'il'o, kiu alt'e sur la ĉiel'o ir'as cirkl'e ĉirkaŭ la polus'a stel'o, sed ne urs'o'n ir'ant'a'n sur la plat'a ter'o, kaj la paf'o ek'son'as kun klak'o aŭd'ebl'a ĝis Gurlita.

Sed kiel ajn li cel'is, la urs'o fal'as. Est'as tiel, kiam oni paf'as per arĝent'a kugl'o. Oni traf'as la kor'o'n de la urs'o, eĉ se oni cel'as al la Karla vetur'il'o.

Tuj post'e hom'o'j el'kur'as el ĉiu'j najbar'a'j dom'o'j kaj demand'as, kio okaz'is, ĉar neniam paf'o tondr'is pli fort'e ol tiu kaj vek'is pli mult'e da dorm'ant'a'j eĥ'o'j, kaj oni tre laŭd'as la sakristi'an'o'n, ĉar la urs'o est'is ver'a plag'o.

La mal'grand'a Faber ankaŭ el'ven'as, sed nun major'o Fuehs kruel'e el'rev'iĝ'as. Jen star'as la sakristi'an'o kovr'it'a de honor'o, kaj krom'e li sav'is la bov'in'o'j'n de Faber, sed la mal'grand'a orgen'ist'o est'as nek kor'tuŝ'it'a nek dank'a. Li ne etend'as si'a'j'n brak'o'j'n al li kaj ne salut'as li'n kiel bo'frat'o'n kaj hero'o'n.

La major'o kun'tir'as si'a'j'n brov'o'j'n kaj frap'as per la pied'o en koler'o pro tia aĉ'ec'o. Li vol'as parol'i kaj klar'ig'i al la avar'a, mal'larĝ'kor'a vir'et'o, kia hero'aĵ'o est'as tio ĉi, sed tiam li komenc'as balbut'i, tiel ke li ne pov'as el'ig'i eĉ unu vort'o'n. Kaj pli kaj pli li koler'as je la pens'o, ke li tut'e sen'util'e rezign'is la honor'o'n fal'ig'i la grand'a'n urs'o'n.

Ho, est'as absolut'e ne'kompren'ebl'e por li, ke la far'int'o de tia hero'aĵ'o ne merit'us gajn'i la plej fier'a'n fianĉ'in'o'n! La sakristi'an'o kaj kelk'a'j jun'a'j vir'o'j vol'as sen'fel'ig'i la urs'o'n, ili ir'as al la akr'ig'ŝton'o kaj akr'ig'as la tranĉ'il'o'j'n, la ali'a'j en'ir'as kaj en'lit'iĝ'as, major'o Fuchs rest'as sol'a apud la mort'int'a urs'o.

Tiam li ankoraŭ'foj'e ir'as al la preĝ'ej'o, re'e met'as la preĝ'ej'a'n ŝlos'il'o'n en la serur'o'n, grimp'as supr'e'n sur mal'larĝ'a'j ŝtup'ar'o'j kaj oblikv'a'j ŝtup'et'ar'o'j, vek'as la dorm'ant'a'j'n kolomb'o'j'n kaj ankoraŭ'foj'e ating'as la tur'ĉambr'o'n.

Post'e, kiam oni sub la kontrol'o de la major'o sen'fel'ig'as la urs'o'n, oni trov'as inter li'a'j makzel'o'j mon'bilet'a'n pak'o'n kun kvin'cent taler'o'j. Ne est'as ebl'e klar'ig'i, kiel ĝi ven'is tie'n, sed tiu ĉi est'as ja strang'a urs'o, kaj ĉar la sakristi'an'o fal'ig'is la urs'o'n, la mon'o aparten'as al li, tio est'as ja klar'a afer'o.

Kiam tio kon'iĝ'is, tiam ankaŭ la mal'grand'a Faber kompren'as, kia'n glor'a'n hero'aĵ'o'n la sakristi'an'o plen'um'is, kaj li deklar'as, ke li est'os fier'a far'iĝ'i li'a bo'frat'o.

En la vendred'a vesper'o major'o Fuchs re'ir'as al Ekeby post part'o'pren'o en ĉas'regal'o en la sakristi'an'a dom'o kaj ge'fianĉ'iĝ'a festen'o en la orgen'ist'a dom'o. Kun pez'a kor'o li ir'as antaŭ'e'n sur la voj'o: neniu'n ĝoj'o'n li sent'as pro tio, ke li'a mal'amik'o fal'is, neniu'n ĝoj'o'n li sent'as pro la bon'eg'a urs'o'fel'o, kiu'n la sakristi'an'o donac'is al li.

Jen ebl'e mult'a'j kred'as, ke li mal'ĝoj'as pro tio, ke la delikat'a fraŭl'in'o aparten'os al iu ali'a. Ho ne, pro tio li ne mal'ĝoj'as.

Sed tio pez'as sur li'a kor'o, ke la mal'jun'a, unu'okul'a arb'ar'o'reĝ'o fal'is, kaj li mem ne paf'is la arĝent'a'n kugl'o'n kontraŭ ĝi'n.

Li ven'as en la kavalir'a'n dom'o'n, kie la kavalir'o'j sid'as ĉirkaŭ la fajr'o, kaj sen'vort'e ĵet'as la urs'o'fel'o'n mez'e inter ili'n. Neni'u kred'u, ke li rakont'is pri si'a ekskurs'o! Nur post tre, tre long'a temp'o oni sukces'is el'log'i el li la ver'o'n pri la afer'o. Li ankaŭ ne mal'kaŝ'is la kaŝ'ej'o'n de la pastr'o en Broby, kaj tiu ebl'e ne rimark'is la ŝtel'o'n.

”Est'as bel'a fel'o”, dir'as Beerencreurtz. ”Mi ŝat'us sci'i, kiel tiu ĉi knab'o ven'is el la vintr'o'ripoz'o, aŭ ebl'e vi paf'is ĝi'n en la tra'vintr'ej'o?” ”Ĝi est'is paf'it'a en Bro.” ”Nu, tiel grand'a kiel la Gurlitaurso ĝi tamen ne est'is,” dir'as Gösta, ”sed ĝi est'is rimark'ind'a best'o.” ”Se ĝi est'us unu'okul'a,” Kevenhüller dir'is, ”tiam mi kred'us, ke vi fal'ig'us la mal'jun'ul'o'n, tiel grand'a ĝi est'as, sed tiu ĉi ne hav'as vund'o'n aŭ puŝ'o'n ĉe la okul'o'j, kaj do ne pov'as est'i tiu.” Fuchs ek'blasfem'as pro si'a stult'ec'o, sed post'e li'a vizaĝ'o ek'radi'as tiel, ke li far'iĝ'as preskaŭ bel'a. La grand'a urs'o do tamen ne fal'is pro la paf'o de iu ali'a! ”Sinjor'o Di'o, kiel bon'a vi est'as!” li dir'as kaj fald'as la man'o'j'n.

NAÛA Ĉapitr'o La aŭkci'o en Björne

”Ĉu do est'is bal'o ĉiu'tag'e dum la tut'a daŭr'o de vi'a radi'a jun'aĝ'o?” ni demand'is ili'n. ”Ĉu la viv'o tiam est'is nur long'a aventur'o?”.

”Ĉu ĉiu'j jun'a'j sinjor'in'o'j en tiu temp'o est'is bel'a'j kaj am'ind'a'j, kaj ĉu ĉiu fest'o fin'iĝ'is per tio, ke Gösta Berling for'konduk'is unu el ili?” Tiam la mal'jun'a'j sku'is si'a'j'n respekt'ind'a'j'n kap'o'j'n kaj komenc'is rakont'i pri susur'o de ŝpin'il'o'j kaj bru'o de teks'il'o'j, pri kuir'ej'a'j okup'o'j, pri bat'ad'o de draŝ'il'o'j kaj la kant'o de la hak'il'o en la arb'ar'o'j; sed ne long'e daŭr'is, antaŭ ol ili re'e trov'iĝ'is sur la mal'nov'a voj'o. Tiam sled'o'j al'vetur'is al la vestibl'a ŝtup'ar'o, ĉeval'o'j rapid'is tra mal'hel'a'j arb'ar'o'j kun jun'a'j, gaj'a'j hom'o'j, la danc'o kirl'is, kaj violon'kord'o'j romp'iĝ'is. Kun tondr'o kaj krak'o muĝ'is la furioz'a pel'ĉas'o de la aventur'o'j ĉirkaŭ la long'a lag'o Löven. De mal'proksim'e oni aŭd'is ĝi'a'n bru'o'n. La arb'ar'o ŝancel'iĝ'is kaj fal'is, ĉiu'j fort'o'j de detru'o liber'iĝ'is; akcident'a fajr'o flam'is, la torent'o ruin'ig'is, la sovaĝ'a'j best'o'j ir'is mal'sat'a'j ĉirkaŭ la dom'o'j. Sub la huf'o'j de la ok'pied'a'j ĉeval'o'j 30 ĉiu kviet'a feliĉ'o polv'iĝ'is. Kie ajn la pel'ĉas'o preter'muĝ'is, tie la kor'o'j de la vir'o'j ek'flam'is pro sovaĝ'ec'o, kaj la vir'in'o'j dev'is pal'a'j pro terur'o for'kur'i de si'a'j hejm'o'j.

Kaj ni jun'a'j sid'is mir'ant'a'j, silent'a'j, terur'it'a'j kaj tamen plen'feliĉ'a'j. ”Kia'j hom'o'j!” ni pens'is. ”Neniam ni vid'os ili'a'j'n egal'ul'o'j'n.” ”Ĉu la hom'o'j de tiu temp'o neniam pens'is pri tio, kio'n ili far'is?” ni demand'is.

Sed ni pens'is, ni jun'a'j, pri la strang'a spirit'o de mem'observ'o, kiu jam ek'loĝ'is en ni'a'j anim'o'j. Ni pens'is pri tiu kun glaci'a'j okul'o'j kaj long'a'j, kurb'a'j fingr'o'j, kiu sid'as intern'e en la plej mal'lum'a angul'o de la anim'o kaj dis'ŝir'as ni'a'n est'aĵ'o'n, kiel mal'jun'a'j vir'in'o'j dis'ŝir'as pec'et'o'j'n de silk'o kaj lan'o.

Pec'o'n post pec'o la long'a'j, mal'mol'a'j, kurb'a'j fingr'o'j for'ŝir'is, ĝis ni'a tut'a mem'o kuŝ'is kiel ĉifon'amas'o, kaj tiel ni'a'j plej bon'a'j sent'o'j, ni'a'j plej origin'a'j pens'o'j, ĉio, kio'n ni dir'is kaj far'is, est'is ekzamen'at'a'j, esplor'at'a'j kaj dis'ŝir'at'a'j. La glaci'a'j okul'o'j rigard'is tio'n, kaj la sen'dent'a buŝ'o mokridiskaj flustr'is: ”Jen, est'as ĉifon'o'j, nur ĉifon'o'j.” Tamen est'is ja unu el la hom'o'j de tiu temp'o, kiu mal'ferm'is si'a'n anim'o'n por la spirit'o kun la glaci'a'j okul'o'j. Ĉe unu el ili ĝi sid'is, gard'ant'e apud la font'o de la ag'o'j, mok'rid'et'ant'e pri mal'bon'o kaj bon'o, kompren'ant'e ĉio'n, kondamn'ant'e neni'o'n, esplor'ant'e, serĉ'ant'e, dis'ŝir'ant'e, paraliz'ant'e per sen'ĉes'a mok'rid'o la mov'o'j'n de la kor'o kaj la fort'o'n de la pens'o.

Ŝi sent'is ĝi'a'j'n glaci'a'j'n okul'o'j'n kaj mok'rid'o'j'n sekv'i ĉiu'n ŝi'a'n paŝ'o'n, ĉiu'n ŝi'a'n vort'o'n. Ŝi'a viv'o far'iĝ'is dram'o, kie ĝi est'is la sol'a rigard'ant'o. Ŝi ne est'is hom'o plu, ŝi ne sufer'is, ne ĝoj'is, ne am'is, ŝi lud'is la rol'o'n de la bel'a Marianne Sinclaire, kaj la mem'observ'o sid'is kun rigid'rigard'a'j glaci'okul'o'j kaj diligent'a'j, dis'ŝir'ant'a'j fingr'o'j kaj vid'is ŝi'n aktor'i.

Ŝi est'is divid'it'a en du part'o'j. Pal'a, mal'plaĉ'a kaj mok'a sid'is unu du'on'o de ŝi'a mem'o kaj al'rigard'is, kiam ag'is la ali'a du'on'o, kaj neniam tiu strang'a spirit'o, kiu dis'ŝir'is ŝi'a'n est'aĵ'o'n, posed'is vort'o'n de kun'sent'o aŭ simpati'o.

Sed kie est'is la pal'a gard'ant'o ĉe la font'o de la ag'o'j en tiu nokt'o, kiam ŝi ek'kon'is la plen'a'n viv'o'n? Kie ĝi est'is, kiam ŝi, la bel'a Marianne, kis'is Göstan Berling antaŭ cent par'o'j da okul'o'j, kaj kiam ŝi koler'e ĵet'is si'n en la neĝ'o'n por mort'i? Tiam la glaci'okul'o'j est'is blind'ig'it'a'j, la mok'rid'o paraliz'it'a, ĉar la pasi'o ŝtorm'is tra ŝi'a anim'o. La muĝ'o de la furioz'a pel'ĉas'o de la aventur'o'j tondr'is en ŝi'a'j orel'o'j. Ŝi est'is tut'a hom'o dum tiu sol'a terur'a nokt'o.

Ho, di'o de si'n'mok'o, kiam Marianne per sen'fin'a pen'o sukces'is lev'i si'a'j'n ŝton'iĝ'int'a'j'n brak'o'j'n kaj met'i ili'n ĉirkaŭ la kol'o'n de Gösta, tiam vi, kiel la mal'jun'a Beerencreutz, dev'is for'turn'i vi'a'j'n okul'o'j'n de la ter'o kaj rigard'i la stel'o'j'n.

En tiu nokt'o vi hav'is neniu'n potenc'o'n. Mort'int'a vi est'is, dum ŝi verk'is si'a'j'n am'himn'o'j'n, mort'int'a, kiam ŝi rapid'is al Sjö por ven'ig'i la major'o'n, mort'int'a, kiam ŝi vid'is la flam'o'j'n kolor'i la ĉiel'o'n ruĝ'a super la arb'o'supr'o'j.

Jen ili ven'is, la fort'a'j ŝtorm'bird'o'j, la grif'o'j de dis'ŝir'a'j pasi'o'j.

Kun flug'il'o'j el fajr'o kaj ung'o'j el ŝtal'o ili susur'e ĵet'is si'n sur vi'n, spirit'o kun glaci'a'j okul'o'j, ili prem'is si'a'j'n ung'o'j'n en vi'a'n nuk'o'n kaj ĵet'is vi'n en ne'kon'at'a'n for'o'n. Mort'int'a kaj frakas'it'a vi est'is.

Sed ili jam flug'is plu'e'n, la fier'a'j, la potenc'a'j, kies voj'o'n neni'u pri'kak'ul'o sci'as kaj neni'u observ'ant'o sekv'is; kaj el la ne'kon'at'a'j profund'o'j la spirit'o de mem'observ'o re'lev'iĝ'is kaj ankoraŭ'foj'e ek'loĝ'is en la anim'o de la bel'a Marianne.

Kiam ŝi vizit'is la major'o'n en Sjö, variol'o infekt'is ŝi'n. La terur'a mal'san'o per si'a tut'a fort'o atak'is ŝi'n, kiu est'is tre'eg'e mal'varm'um'int'a kaj el'ĉerp'it'a. Ŝi est'is proksim'a al mort'o, sed en la fin'o de la monat'o ŝi tamen est'is re'san'iĝ'int'a. Mal'fort'a ŝi ankoraŭ est'is kaj tre mal'bel'ig'it'a. Neniam plu oni nom'os ŝi'n la bel'a Marianne.

Tio'n tamen neni'u sci'is krom Marianne kaj ŝi'a fleg'ist'in'o. Eĉ la kavalir'o'j ne sci'is pri tio. Mal'san'ul'a ĉambr'o, kie reg'is variol'o, ne est'is en'ir'ebl'a por kiu ajn.

Sed kiam la fort'o de mem'observ'o est'as pli grand'a ol dum la long'a'j hor'o'j de re'san'iĝ'o? Tiam ĝi rigid'e rigard'as kaj rigard'as per si'a'j glaci'a'j okul'o'j kaj dis'ŝir'as kaj dis'ŝir'as per si'a'j ost'ec'a'j, mal'mol'a'j fingr'o'j. Kaj se oni atent'e rigard'as, oni vid'as mal'antaŭ ĝi est'aĵ'o'n ankoraŭ pli flav'pal'a'n, kiu rigid'rigard'as, paraliz'as kaj mok'rid'as, kaj mal'antaŭ ĝi ankoraŭ unu kaj ankoraŭ unu, mok'rid'ant'e unu al la ali'a kaj al la tut'a mond'o.

Kaj dum Marianne kuŝ'is rigard'ant'e si'n mem per ĉiu'j rigid'a'j glaci'okul'o'j, mort'is en ŝi ĉiu'j origin'a'j sent'o'j.

Ŝi kuŝ'is tie kaj lud'is est'i mal'san'a, lud'is est'i mal'feliĉ'a, lud'is est'i en'am'iĝ'int'a, lud'is est'i venĝ'em'a.

Ŝi est'is ĉio tio, kaj tamen est'is rol'ad'o. Ĉio far'iĝ'is rol'ec'a kaj ne'real'a antaŭ la glaci'a'j okul'o'j, kiu'j observ'is ŝi'n, kaj kiu'j si'a'vic'e est'is observ'at'a'j de okul'par'o mal'antaŭ'e, kaj tiu'j'n okul'o'j'n observ'is ali'a'j en sen'fin'a perspektiv'o.

Ĉiu'j grand'a'j fort'o'j de la viv'o en'dorm'iĝ'is. Ŝi hav'is fort'o'n por ard'a mal'am'o kaj si'n'don'a am'o dum unu sol'a nokt'o, ne plu.

Ŝi eĉ ne sci'is, ĉu ŝi am'as Göstan Berling. Ŝi sopir'is vid'i li'n por prov'i, ĉu li pov'os liber'ig'i ŝi'n de ŝi'a mem'rigard'o.

Dum la mal'san'o reg'is, ŝi hav'is nur unu klar'a'n pens'o'n: ŝi pri'zorg'is, ke oni ne ek'sci'u pri ŝi'a mal'san'o. Ŝi ne vol'is vid'i si'a'j'n ge'patr'o'j'n, ne vol'is re'pac'iĝ'o'n kun si'a patr'o, kaj ŝi sci'is, ke li pent'os, se li ek'sci'os, kiel mal'san'a ŝi est'as. Tial ŝi ordon'is, ke ŝi'a'j ge'patr'o'j, kaj ĉiu'j hom'o'j ceter'e, ek'sci'u, ke la sufer'ig'a okul'mal'san'o, kiu ĉiam atak'is ŝi'n, kiam ŝi vizit'is la hejm'region'o'n, dev'ig'as ŝi'n rest'i en'dom'e mal'antaŭ mal'lev'it'a'j kurten'o'j. Ŝi mal'permes'is al si'a fleg'ist'in'o dir'i, kiel mal'san'a ŝi est'as, ŝi mal'permes'is al la kavalir'o'j ven'ig'i kurac'ist'o'n el Karlstad. Ver'e ŝi hav'as variol'o'n sed nur tre facil'e; en la hejm'apotek'o de Ekeby trov'iĝ'as sufiĉ'e da medikament'o'j por sav'i ŝi'a'n viv'o'n.

Ŝi neniam pens'is, ke ŝi mort'os, ŝi nur atend'is la tag'o'n de san'o por pov'i vetur'i al la pastr'o kun Gösta por anonc'ig'i ge'edz'iĝ'o'n.

Sed nun la mal'san'o kaj febr'o est'is for. Ŝi re'e est'is mal'varm'e prudent'a. Ŝajn'is al ŝi, ke ŝi est'as la sol'a prudent'a en tiu ĉi mond'o de frenez'ul'o'j. Ŝi nek mal'am'is nek am'is. Ŝi kompren'is si'a'n patr'o'n, ŝi kompren'is ili'n ĉiu'j'n. Kiu kompren'as, tiu ne mal'am'as.

Ŝi ek'sci'is, ke Melchior Sinclaire intenc'as far'i aŭkci'o'n en Björne kaj detru'i si'a'n tut'a'n posed'aĵ'o'n, por ke ŝi ne ricev'u hered'aĵ'o'n de li. Oni dir'is, ke li vol'as far'i la detru'o'n kiel ebl'e plej komplet'a: unu'e li vend'os mebl'o'j'n kaj hejm'aĵ'o'n, post'e brut'ar'o'n kaj il'o'j'n kaj fin'e la bien'o'n, kaj la mon'o'n li met'os en sak'o'n, kiu'n li mal'supr'e'n'ig'os en la profund'o'n de Löven. Dis'ig'o, mal'ord'o kaj detru'o est'os ŝi'a hered'aĵ'o. Marianne rid'et'is aprob'e, kiam ŝi aŭd'is tio'n: tia est'as li'a karakter'o, tiel li dev'as ag'i.

Strang'e ŝajn'is al ŝi, ke ŝi verk'is la grand'a'n am'himn'o'n. Ŝi rev'is pri karb'ig'ist'a kaban'o, ŝi kiel ali'a'j. Nun ŝajn'is strang'e al ŝi, ke ŝi iam hav'is rev'o'n. Ŝi sopir'is al la natur'o. Tiu ĉiam'a rol'ad'o ted'is ŝi'n. Neniam ŝi hav'is fort'a'n sent'o'n. Ŝi apenaŭ mal'ĝoj'is pro si'a perd'it'a bel'ec'o; sed la pens'o pri kompat'o de fremd'ul'o'j trem'ig'is ŝi'n.

Ho, sekund'o'n da forges'o pri si mem! Iu'n gest'o'n, iu'n vort'o'n, iu'n ag'o'n, kiu'j ne est'us el'pens'it'a'j! Iu'n tag'o'n, kiam la ĉambr'o'j est'is pur'ig'it'a'j de infekt'aĵ'o kaj ŝi kuŝ'is vest'it'a sur sof'o, ŝi las'is vok'i Göstan Berling. Oni respond'is, ke li vetur'is al la aŭkci'o en Björne.

La grand'a Melchior Sinclaire amas'ig'is la tut'a'n hav'aĵ'o'n de la dom'o en la grand'a salon'o. Tie kuŝ'is mil'o'j da objekt'o'j, met'it'a'j en amas'o'j'n, kiu'j ating'is la plafon'o'n.

Li ir'is mem tra la dom'o kiel anĝel'o de detru'o en la tag'o de la last'a juĝ'o kaj kun'port'is ĉio'n, kio'n li vol'is vend'i. La aparten'aĵ'o'j'n de la kuir'ej'o: la nigr'a'j'n pot'o'j'n, la lign'a'j'n seĝ'o'j'n, la stan'kruĉ'o'j'n, la kupr'o'pelv'o'j'n, ĉio'n tio'n li ne tuŝ'is, ĉar ĉe ili neni'o memor'ig'is pri Marianne; sed tio est'is la sol'a, kio sav'iĝ'is de li'a koler'o.

Ŝi'a pup'ŝrank'o star'is tie kaj ŝi'a libr'o'bret'ar'o, la mal'grand'a seĝ'o, kiu'n li far'ig'is por ŝi, ŝi'a'j ornam'aĵ'o'j kaj vest'o'j, ŝi'a'j sof'o kaj lit'o, ĉio dev'is mal'aper'i.

Kaj post'e li ir'is el ĉambr'o en ĉambr'o'n. Li al'tir'is ĉio'n, kio'n li trov'is mal'agrabl'a kaj port'is grand'a'j'n ŝarĝ'o'j'n mal'supr'e'n en la aŭkci'a'n ĉambr'o'n. Li laŭt'e spir'is sub la pez'o de sof'o'j kaj marmor'a'j tabul'o'j; sed li el'ten'is. Ĉio'n li amas'ig'is en terur'a'n miks'o'n. Li mal'ferm'is la ŝrank'o'j'n kaj el'pren'is la bon'eg'a'j'n famili'a'j'n arĝent'aĵ'o'j'n. For tio! Marianne tuŝ'is ili'n. Li plen'ig'is la brak'o'j'n per neĝ'o'blank'a damasko kaj glat'a'j tol'tuk'o'j kun man'larĝ'a tru'brod'aĵ'o, honest'a hejm'far'it'a labor'aĵ'o, la frukt'o'j de mult'jar'a pen'ad'o, kaj ĵet'is ĉio'n sur la amas'o'j'n. For tio! Marianne ne ind'as posed'i ĝi'n. Li ŝtorm'is tra la ĉambr'o'j kun amas'o'j da porcelan'o, kaj mal'mult'e atent'is, se li dek'du'op'e romp'is teler'o'j'n, li kapt'is la pur'porcelan'a'j'n tas'o'j'n, sur kiu'j la famili'a blazon'o est'is en'brul'ig'it'a. For! Kiu ajn uz'u ili'n! Li rul'is mont'o'j'n da lit'aĵ'o'j de la sub'tegment'ej'o: matrac'o'j kaj kusen'o'j tiel mol'a'j ke oni profund'iĝ'is en ili'n kiel en ond'o'n. For! Marianne dorm'is sur ili.

Li ĵet'is koler'a'j'n rigard'o'j'n al la mal'nov'a'j bon'e kon'at'a'j mebl'o'j. Ĉu ekzist'is tie seĝ'o, sur kiu ŝi ne sid'is iam, aŭ sof'o, kiu'n ŝi ne uz'is, pentr'aĵ'o, kiu'n ŝi ne rigard'is, aŭ lucern'o, kiu ne lum'is al ŝi, spegul'o, kiu ne iam re'don'is ŝi'a'j'n trajt'o'j'n? Minac'e li pugn'is la man'o'n kontraŭ tiu mond'o da memor'o'j! Volont'e li kur'us sur ili'n kun lev'it'a klab'o por frakas'i ĉio'n en er'o'j'n kaj split'o'j'n.

Tamen ŝajn'is al li ankoraŭ pli drast'a venĝ'o aŭkci'e for'ig'i ĉio'n. For al fremd'ul'o'j! For, por mal'pur'iĝ'i en farm'et'ist'a'j dom'et'o'j, por sen'pri'zorg'iĝ'i en la man'o'j de indiferent'a'j fremd'ul'o'j. Ĉu li ne kon'is ili'n, la puŝ'difekt'it'a'j'n aŭkci'a'j'n mebl'o'j'n de la kamp'ar'an'a'j dom'o'j, fal'int'a'j en mal'honor'o'n kiel li'a bel'a fil'in'o? For! Ili star'u kun el'ŝir'it'a rembur'aĵ'o kaj skrap'it'a or'it'aĵ'o, kun du'on'romp'it'a'j pied'o'j kaj makul'it'a'j tabul'o'j, sopir'ant'e al si'a antaŭ'a hejm'o! For al ĉiu'j angul'o'j de la ĉiel'o, tiel ke neni'u okul'o trov'u ili'n, neni'u man'o kolekt'u ili'n! Kiam la aŭkci'o komenc'iĝ'is, li est'is plen'ig'int'a la salon'o'n per ne'kred'ebl'a miks'aĵ'o de amas'ig'it'a'j hejm'aĵ'o'j.

Transvers'e en la ĉambr'o li met'is long'a'n tabul'stabl'o'n. Mal'antaŭ ĝi star'is la aŭkci'ist'o kaj far'is la anonc'o'j'n, tie sid'is la skrib'ist'o'j kaj not'is, kaj tie Melchior Sinclaire hav'is barel'o'n da brand'o. En la ali'a part'o de la ĉambr'o, en la vestibl'o kaj sur la kort'o trov'iĝ'is la aĉet'ant'o'j. Est'is mult'e da hom'o'j, mult'e da bru'o kaj gaj'o. La propon'o'j est'is oft'a'j kaj la aŭkci'o vigl'a. Sed apud la brand'o'barel'o, kun si'a tut'a posed'aĵ'o en sen'lim'a inter'miks'iĝ'o mal'antaŭ si, sid'is Melchior Sinclaire, du'on'ebri'a kaj du'on'frenez'a. La har'o'j star'is en krud'a'j tuf'o'j super li'a ruĝ'a vizaĝ'o, la okul'o'j rul'iĝ'is, sever'a'j kaj sang'o'plen'a'j. Li kri'is kaj rid'is, kvazaŭ li est'us en si'a plej bon'a humor'o, kaj ĉiu'n, kiu far'is bon'a'n propon'o'n, li vok'is al si kaj don'is al li brand'o'n.

Inter tiu'j, kiu'j vid'is li'n tie, est'is ankaŭ Gösta Berling, kiu kaŝ'em'e en'ir'is en la amas'o'n de aĉet'ant'o'j sed evit'is montr'i si'n al la okul'o'j de Melchior Sinclaire. Li far'iĝ'is pens'em'a je tiu vid'o, kaj li'a kor'o kun'prem'iĝ'is pro antaŭ'sent'o de mal'feliĉ'o.

Li tre mir'is, kie trov'iĝ'as la patr'in'o de Marianne dum ĉio tio. Kaj nun li ir'is, kontraŭ'vol'e sed pel'it'a de la sort'o, por serĉ'i sinjor'in'o'n Gustav'a Sinclaire.

Li dev'is ir'i tra mult'a'j pord'o'j, antaŭ ol li trov'is ŝi'n. La grand'a uzin'posed'ant'o hav'is mal'long'a'n pacienc'o'n kaj mal'mult'e ŝat'is ĝem'o'n kaj lament'o'n de vir'in'o'j. Ted'is li'n vid'i ŝi'a'j'n larm'o'j'n flu'i pro la sort'o, kiu'n renkont'is la trezor'o'j de ŝi'a hejm'o.

Li furioz'iĝ'is pro tio, ke ŝi pri'plor'as tol'aĵ'o'n kaj lit'aĵ'o'n, kiam est'as perd'it'a io, kio est'as pli valor'a, li'a bel'a fil'in'o, kaj jen li kun pugn'it'a man'o pel'is ŝi'n antaŭ si tra la dom'o en la kuir'ej'o'n kaj la manĝ'aĵ'proviz'ej'o'n.

Plu'e'n ŝi ne pov'is ir'i, kaj li kontent'iĝ'is vid'ant'e ŝi'n tie, kaŭr'ant'a'n mal'antaŭ la port'ebl'a ŝtup'ar'o, dum ŝi atend'is krud'a'j'n bat'o'j'n, ebl'e la mort'o'n. Li las'is ŝi'n rest'i tie sed la pord'o'n li ŝlos'is, kaj la ŝlos'il'o'n li met'is en si'a'n poŝ'o'n. Ŝi pov'os sid'i tie dum la aŭkci'o. Ŝi ja ne bezon'os mal'sat'i, kaj ŝi'a ĝem'ad'o ne turment'os li'a'j'n orel'o'j'n.

Tie ŝi sid'is kiel kapt'it'o en si'a propr'a proviz'ej'o ankoraŭ kiam Gösta ven'is tra la koridor'o inter la kuir'ej'o kaj la salon'o.

Tie li vid'is la vizaĝ'o'n de sinjor'in'o Gustav'a en fenestr'et'o, kiu sid'is plej alt'e sur la mur'o. Ŝi star'is sur la port'ebl'a ŝtup'ar'o kaj rigard'is el si'a mal'liber'ej'o.

”Vi'a edz'o?” ”Jes, mi pens'is, ke li ver'e mort'bat'os mi'n. Sed jen, Gösta, pren'u la ŝlos'il'o'n de la salon'a pord'o, ir'u en la kuir'ej'o'n kaj mal'ŝlos'u per ĝi la proviz'ej'a'n pord'o'n, por ke mi pov'u el'ir'i! Tiu ŝlos'il'o funkci'as tie ĉi.” Gösta obe'is, kaj post kelk'a'j minut'o'j la mal'grand'a vir'in'o star'is en la kuir'ej'o, kiu est'is tut'e sen'hom'a.

”Kial vi ne ig'is iu'n el la serv'ist'in'o'j mal'ferm'i per la salon'ŝlos'il'o?” Gösta dir'is.

”Ĉu vi imag'as, ke mi vol'us instru'i tiu'n sekret'o'n al ili? Tiam mi neniam pov'us est'i trankvil'a pri la proviz'ej'o. Ceter'e mi komenc'is ord'ig'i sur la supr'a'j bret'o'j. Ver'e est'is bezon'at'e. Mi ne kompren'as, kiel mi pov'is las'i ili'n tiel plen'iĝ'i de aĉ'aĵ'o.” ”Vi hav'as tiom por pri'zorg'i,” Gösta dir'is sen'kulp'ig'e.

”Jes, est'u cert'a. Se mi ne ĉe'est'as ĉie, nek teks'il'o nek ŝpin'il'o mov'iĝ'as laŭ ĝust'a takt'o. Kaj se ...” Ŝi ek'silent'is kaj viŝ'is larm'o'n el la okul'o.

”Di'o help'u, kiel mi parol'as!” ŝi dir'is. ”Ver'ŝajn'e mi ne hav'os i'o'n por pri'zorg'i plu. Li ja for'vend'as ĉio'n, kio'n ni hav'as.” ”Jes, est'as terur'e,” Gösta dir'is.

”Vi memor'as la grand'a'n spegul'o'n en la salon'o, Gösta. Ĝi est'is ne'ordinar'a, ĉar est'is unu'pec'a vitr'o en ĝi, ne kun'met'it'a, kaj la or'it'aĵ'o est'is tut'e sen'difekt'a. Mi ricev'is ĝi'n de mi'a patr'in'o, kaj nun li vol'as vend'i ĝi'n.” ”Li est'as frenez'a.” ”Tio'n vi rajt'as dir'i. Preskaŭ li est'as. Fin'iĝ'os tiel, ke ni dev'os almoz'pet'i sur la voj'o, ni kiel la major'in'o.” ”Tio tamen ne okaz'os,” Gösta respond'is.

”Tamen jes. Kiam la major'in'o for'ir'is de Ekeby, ŝi antaŭ'dir'is por ni mal'feliĉ'o'n, kaj nun ĝi ven'as. La major'in'o ne est'us permes'int'a tio'n okaz'i, ke li vend'as Björnen. Kaj jen pens'u, li'a propr'a porcelan'o, la pur'porcelan'a'j tas'o'j de li'a propr'a hejm'o, est'os vend'at'a'j. La major'in'o ne est'us permes'int'a tio'n.” ”Sed kio do est'as en li'a kap'o?” ”Ho, est'as nur tio, Gösta, ke Marianne ne re'ven'is. Li ir'is tie ĉi kaj atend'is kaj atend'is. Li ir'is tie'n kaj re'e'n en la ale'o la tut'a'j'n tag'o'j'n kaj atend'is ŝi'n. Cert'e li sopir'as ĝis frenez'iĝ'o; sed mi kuraĝ'as dir'i neni'o'n.” ”Marianne kred'as, ke li koler'as al ŝi.” ”Tio'n ŝi ne kred'as, Gösta. Ŝi ja kon'as li'n; sed ŝi est'as fier'a kaj ne vol'as far'i la unu'a'n paŝ'o'n. Ambaŭ est'as rigid'a'j kaj mal'mol'a'j, kaj ili ne tre sufer'as. Est'as mi, kiu'n la sufer'o traf'as.” ”Ver'ŝajn'e vi sci'as, ke Marianne edz'in'iĝ'os kun mi?” ”Ho, Gösta, tio'n ŝi neniam far'os. Tio'n ŝi dir'as nur por incit'i li'n. Ŝi est'as tro dorlot'it'a por edz'in'iĝ'i kun mal'riĉ'a vir'o kaj ankaŭ tro fier'a. Vetur'u hejm'e'n kaj dir'u al ŝi, ke ŝi perd'os si'a'n tut'a'n hered'aĵ'o'n, se ŝi ne ven'os hejm'e'n baldaŭ. Ho, ver'ŝajn'e li for'vend'os ĉio'n sen ricev'i i'o'n por ĝi.” Gösta preskaŭ ek'koler'is al ŝi. Jen ŝi sid'as sur kuir'ej'a tabl'o, kaj ŝi'a kor'o okup'iĝ'as nur pri ŝi'a'j spegul'o'j kaj ŝi'a porcelan'o.

”Vi dev'us hont'i!” li dir'is emfaz'e. ”Jen vi ĵet'as vi'a'n fil'in'o'n en la neĝ'o'n kaj post'e kred'as, ke nur pro malic'o ŝi ne ven'as hejm'e'n. Kaj vi kred'as, ke ŝi est'as tiel mal'bon'a, ke ŝi for'las'os tiu'n, kiu'n ŝi ŝat'as, nur pro tio, ke ŝi ali'e far'iĝ'os sen'hered'a!” ”Kar'a Gösta, ne ek'koler'u, ankaŭ vi! Mi ja ne sci'as, kio'n mi babil'as. Ver'e mi prov'is mal'ferm'i por Marianne, sed li kapt'is kaj for'konduk'is mi'n. Ili ĉiam dir'as ĉe ni, ke mi neni'o'n kompren'as. Mi ne est'as kontraŭ vi'a edz'iĝ'o kun Marianne, Gösta, se vi nur pov'os don'i feliĉ'o'n al ŝi. Ne est'as tre facil'e feliĉ'ig'i vir'in'o'n, Gösta.” Gösta rigard'is ŝi'n. Kiel li pov'is koler'e parol'i al tia hom'o kiel ŝi? Tim'ig'it'a kaj pel'it'a ŝi est'is, sed kun tiel bon'a kor'o.

”Ĉu vi ne koler'os, se mi demand'os vi'n?” ŝi dir'is. ”Mi sopir'is demand'i vi'n la tut'a'n temp'o'n. Imag'u, mi ne sci'as pli pri ŝi, ol ke ŝi viv'as! Neniu'n salut'o'n mi ricev'is de ŝi dum la tut'a temp'o, eĉ kiam mi send'is vest'o'j'n al ŝi, kaj mi pens'is, ke vi kaj ŝi ne vol'as sci'ig'i i'o'n al mi pri ŝi.” Gösta ne el'ten'is plu. Li est'is sovaĝ'a, li est'is furioz'a — kelk'iam Di'o dev'is send'i si'a'j'n lup'o'j'n al li por obe'ig'i li'n — sed est'is pli mal'facil'e por li toler'i la larm'o'j'n kaj ĝem'o'n de la mal'jun'ul'in'o ol la hurl'o'n de la lup'o'j. Li dir'is la ver'o'n al ŝi.

”Marianne est'is mal'san'a dum la tut'a temp'o,” li dir'is. ”Ŝi hav'is variol'o'n. Hodiaŭ ŝi vol'is el'lit'iĝ'i kaj kuŝ'i sur la sof'o. Mi ne vid'is ŝi'n de la unu'a nokt'o.” Per salt'o sinjor'in'o Gustav'a ating'is la plank'o'n. Ŝi las'is Göstan tie kaj sen iu plu'a vort'o kur'is al si'a edz'o.

La hom'o'j en la aŭkci'a ĉambr'o vid'is ŝi'n ven'i al li kaj fervor'e flustr'i i'o'n en li'a'n orel'o'n. Ili vid'is, kiel li'a vizaĝ'o ankoraŭ pli ruĝ'iĝ'is, kaj li'a man'o, kiu kuŝ'is sur la kran'o, turn'is tiu'n, tiel ke la brand'o flu'is sur la plank'o'n.

Ŝajn'is al ĉiu'j, ke sinjor'in'o Gustav'a al'port'is tiel grav'a'j'n nov'aĵ'o'j'n, ke la aŭkci'o tuj dev'as ĉes'i. La martel'o de la aŭkci'ist'o ne bat'is, la plum'o'j de la skrib'ist'o'j halt'is, aŭd'iĝ'is neniu'j nov'a'j propon'o'j.

”Nu”, li kri'is, ”ĉu mank'as interes'o?” Kaj la aŭkci'o re'e funkci'is kiel antaŭ'e.

Gösta rest'is sid'ant'a en la kuir'ej'o, kaj sinjor'in'o Gustav'a ven'is plor'ant'e al li.

”Ne efik'is,” ŝi dir'is. ”Mi pens'is, ke li ĉes'ig'os, kiam li ek'sci'os, ke Marianne est'is mal'san'a, sed li dir'as, ke ili daŭr'ig'u.

Cert'e li vol'as; sed nun li hont'as.” Gösta sku'is la ŝultr'o'j'n kaj sen plu'a'j vort'o'j li for'ir'is kun salut'o.

”Vi est'as majstr'o, Gösta. Di'o, kio'n vi sukces'as aranĝ'i.” ”Pli amuz'e est'os post moment'o,” Gösta flustr'is. ”La pastr'o de Broby ven'is kun sled'o plen'a de mon'o. Oni dir'as, ke li vol'as aĉet'i la tut'a'n Björnen kaj pag'i kontant'e. ĜĜuste tiam, Sintram, mi ŝat'us vid'i la grand'a'n uzin'posed'ant'o'n.” Sintram tir'is la kap'o'n mal'supr'e'n inter la ŝultr'o'j'n kaj long'e rid'is intern'e. Sed jen li ir'is en la aŭkci'a'n ĉambr'o'n kaj al Melchior Sinclaire.

”Se vi dezir'as brand'o'n, Sintram, tiam vi, diabl'o'j pren'u mi'n, dev'as unu'e far'i propon'o'n.” Sintram ir'is tut'e proksim'e'n al li.

”Vi hav'as bon'ŝanc'o'n nun kiel ĉiam,” li dir'is. ”Jen ven'is grand'ul'o al la dom'o kun la sled'o plen'a de mon'o. Li aĉet'os Björnen kaj ĉiu'j'n ekster'a'j'n kaj intern'a'j'n inventar'aĵ'o'j'n. Li inter'konsent'is kun mult'a'j hom'o'j, ke ili aĉet'u por li. Ŝajn'e li ne vol'as montr'i si'n ankoraŭ.” ”Vi ja pov'as dir'i, kiu li est'as, kaj mi don'os la brand'o'n rekompenc'e.” Sintram pren'is la brand'o'n kaj ir'is du paŝ'o'j'n mal'antaŭ'e'n antaŭ ol li respond'is.

”Laŭ'dir'e est'as la pastr'o de Broby, frat'o Melchior.” Melchior Sinclaire hav'is mult'a'j'n pli bon'a'j'n amik'o'j'n ol la pastr'o'n de Broby. Est'is jar'o'long'a mal'pac'o inter ili. Rakont'o'j dir'is, ke la grand'a uzin'posed'ant'o en mal'lum'a'j nokt'o'j embusk'is sur voj'o'j, kie la pastr'o vetur'is, kaj regal'is li'n per mult'e da honest'a verg'ad'o, la flat'aĉ'ul'o'n kaj kamp'ar'an'turment'ant'o'n.

Ver'e Sintram re'tir'is si'n kelk'a'j'n paŝ'o'j'n, tamen li ne sukces'is tut'e evit'i la koler'o'n de la grand'a vir'o. Brand'o'glas'o traf'is li'n inter la okul'o'j kaj la tut'a brand'o'barel'o li'a'j'n pied'o'j'n. Sed post'e ver'e sekv'is scen'o, kiu por long'a temp'o ĝoj'ig'is li'a'n kor'o'n.

”Ĉu la pastr'o de Broby vol'as hav'i mi'a'n bien'o'n?” Sinclaire tondr'is. ”Ĉu vi star'as tie ĉi kaj aĉet'as mi'a'j'n objekt'o'j'n por la pastr'o de Broby? Ho, vi dev'us hont'i! Vi dev'us hont'i!” Li kapt'is kandel'ing'o'n kaj ink'uj'o'n kaj ĵet'is ili'n en la hom'amas'o'n.

Blek'ant'e kiel sovaĝ'a best'o li pugn'is la man'o'n al la ĉirkaŭ'star'ant'o'j kaj ĵet'is kontraŭ ili'n kiu'n ajn ĵet'arm'il'o'n, kiu'n li trov'is.

Brand'o'glas'o'j kaj botel'o'j flug'is tra la ĉambr'o. Li est'is sen konsci'o en si'a koler'o.

”La aŭkci'o fin'ig'is,” li tondr'is. ”For! Neniam dum mi'a viv'o la pastr'o de Broby ricev'os Björnen. For! Mi instru'os al vi kiel aĉet'i por la pastr'o de Broby!” Li atak'is la aŭkci'ist'o'n kaj la skrib'ist'o'j'n. Ili for'kur'is. En la tumult'o ili renvers'is la stabl'o'n kaj kun ne'dir'ebl'a furioz'o la uzin'posed'ant'o atak'is la amas'o'n de pac'a'j hom'o'j.

Est'is for'kur'o kaj sovaĝ'a konfuz'iĝ'o. Du'cent hom'o'j prem'is si'n al la pord'o, for'kur'ant'e pro sol'a vir'o. Kaj li star'is sen'mov'a, tondr'ant'e: ”For!” li kri'is mal'ben'o'j'n post ili, kaj jen kaj jen ek'bat'is en la amas'o'n per seĝ'o, kiu'n li sving'is kiel klab'o'n.

Li persekut'is ili'n ĝis en la vestibl'o sed ne plu. Kiam la last'a fremd'ul'o for'las'is la ŝtup'ar'o'n, li re'ir'is en la salon'o'n kaj rigl'is la pord'o'n. Post'e li kun'tren'is matrac'o'n kaj kelk'a'j'n kusen'o'j'n, ek'kuŝ'is sur ili, ek'dorm'is mez'e en la detru'o kaj vek'iĝ'is nur la post'a'n tag'o'n.

Kiam Gösta ven'is hejm'e'n, li ek'sci'is, ke Marianne vol'as parol'i kun li. Tio bon'e konven'is. Li ĝust'e demand'is al si, kiel li pov'u ek'rilat'i al ŝi.

Kiam li ven'is en la krepusk'a'n ĉambr'o'n, kie ŝi kuŝ'is, li moment'e dev'is halt'i ĉe la pord'o. Li ne vid'is, kie ŝi est'as.

”Rest'u, kie vi est'as, Gösta!” Marianne tiam dir'is al li. Pov'as est'i danĝer'e ven'i proksim'e'n al mi.” Sed Gösta al'ven'is pas'ant'e la ŝtup'ar'o'n per du paŝ'o'j, trem'ant'a pro fervor'o kaj sopir'o. Kiom li atent'as pri la infekt'aĵ'o! Li vol'is ĝu'i la ĉiel'a'n feliĉ'o'n vid'i ŝi'n.

Ĉar ŝi est'is bel'a, li'a am'at'in'o. Neni'u posed'is tiel mol'a'j'n har'o'j'n, tiel klar'a'n, radi'a'n frunt'o'n. Ŝi'a tut'a vizaĝ'o est'is lud'o de bel'kurb'a'j lini'o'j.

Li pens'is pri la brov'o'j, akr'e kaj klar'e desegn'it'a'j kiel la miel'sign'o'j sur lili'o, pri la kuraĝ'a kurb'lini'o de la naz'o kaj pri la lip'o'j, mol'e kurb'a'j kiel rul'iĝ'ant'a'j ond'o'j, pri la long'a oval'o de la vang'o kaj la delikat'e bel'a form'o de la menton'o.

Li pens'is pri la hel'ruĝ'a kolor'o de la haŭt'o, pri la sorĉ'a impres'o de la nokt'o'nigr'a'j brov'o'j sub la hel'a har'ar'o, pri li'a blu'a'j iris'o'j, naĝ'ant'a'j en klar'a blank'o, kaj pri la lum'bril'et'o en la okul'angul'o.

Bel'eg'a ŝi est'as, li'a am'at'in'o. Li pens'is pri ŝi'a varm'a kor'o, kiu kaŝ'iĝ'as sub ŝi'a fier'a ekster'o. Ŝi hav'as fort'o'n por si'n'don'o kaj ofer'o, kaŝ'it'a'n sub la delikat'a haŭt'o kaj la fier'a'j vort'o'j.

Per du paŝ'o'j li ŝtorm'e pas'is la ŝtup'ar'o'n, kaj ŝi imag'as, ke li rest'os ĉe la pord'o. Li ŝtorm'is tra la ĉambr'o kaj ek'genu'is ĉe ŝi'a kap'o.

Li am'is ŝi'n. Cert'e li neniam ĉes'os am'i ŝi'n; sed li'a kor'o kutim'iĝ'is est'i tret'at'a.

Ho, kie li trov'os ŝi'n, tiu'n roz'o'n sen apog'o kaj radik'o'j, kiu'n li pov'os pren'i kaj nom'i la si'a? Eĉ ŝi, kiu'n li trov'is el'ĵet'it'a kaj du'on'e mort'int'a ĉe la voj'rand'o, ne rest'os ĉe li.

Kiam li'a am'o ek'son'ig'os si'a'n kant'o'n, tiel alt'a'n kaj pur'a'n, ke neni'u mal'bel'a ton'o aŭd'iĝ'os? Kiam la kastel'o de li'a feliĉ'o konstru'iĝ'os sur grund'o, al kiu neni'u ali'a kor'o mal'trankvil'e sopir'os? Li pri'pens'is, kiel li dir'u adiaŭ al ŝi.

”Est'as grand'a ĝem'o en vi'a hejm'o,” li dir'os. ”Mi'a kor'o est'as dis'ŝir'at'a je la pens'o pri tio. Vi dev'as vetur'i hejm'e'n kaj re'don'i la prudent'o'n al vi'a patr'o. Vi'a patr'in'o viv'as ĉiam en viv'o'danĝer'o. Vi dev'as ir'i hejm'e'n, mi'a am'at'a.” Jen, tia'j'n vort'o'j'n de rezign'o li hav'is sur la lip'o'j, sed li ne el'parol'is ili'n.

Li ek'genu'is ĉe ŝi'a kap'o kaj pren'is ŝi'a'n kap'o'n inter si'a'j man'o'j kaj kis'is ŝi'n; sed post'e li trov'is neniu'j'n vort'o'j'n. La kor'o komenc'is bat'i fort'eg'e, kvazaŭ ĝi vol'us krev'ig'i la brust'o'n.

Variol'o difekt'is la bel'a'n vizaĝ'o'n. La haŭt'o far'iĝ'is krud'a kaj cikatr'a. Neniam plu la ruĝ'a sang'o tra'bril'et'os sur la vang'o'j aŭ est'os vid'ebl'a'j la delikat'a'j blu'a'j vejn'o'j ĉe la tempi'o'j. La okul'o'j kuŝ'is mal'vigl'a'j sub ŝvel'int'a'j palpebr'o'j. La brov'o'j for'fal'is, kaj la emajl'o'bril'o de la okul'blank'o flav'iĝ'is.

Ĉio est'is difekt'it'a. La kuraĝ'a'j lini'o'j far'iĝ'is krud'a'j kaj pez'a'j.

Ne est'is mal'mult'a'j, kiu'j post'e mal'ĝoj'is pro la mal'aper'int'a bel'ec'o de Marianne Sinclaire. Ĉie en Verm'land'o la hom'o'j bedaŭr'is la perd'o'n de ŝi'a hel'a haŭt'o, ŝi'a'j fulm'a'j okul'o'j kaj blond'a'j har'o'j. Tie oni taks'as la bel'ec'o'n kiel neni'e ali'lok'e. La gaj'a popol'o mal'ĝoj'is, kvazaŭ la land'o est'us perd'int'a valor'a'n ŝton'o'n en si'a glor'kron'o, kvazaŭ est'iĝ'us makul'o sur la sun'a bril'vibr'o de la viv'o.

Sed la unu'a vir'o, kiu vid'is ŝi'n post la perd'o de ŝi'a bel'ec'o, ne dediĉ'is si'n al mal'ĝoj'o.

Ne'el'dir'ebl'a'j sent'o'j plen'ig'is li'a'n anim'o'n. Ju pli long'e li rigard'is ŝi'n, des pli varm'e far'iĝ'is en li. La am'o kresk'is kaj kresk'is kiel river'o en printemp'o. En ond'o'j de fajr'o ĝi flu'is el li'a kor'o, plen'ig'is li'a'n tut'a'n est'aĵ'o'n, ir'is en li'a'j'n okul'o'j'n kiel larm'o'j, suspir'is sur li'a'j lip'o'j, trem'is en li'a'j man'o'j, en li'a tut'a korp'o.

Ho, am'i ŝi'n, defend'i ŝi'n, kompens'i al ŝi, kompens'i! Est'i ŝi'a sklav'o, ŝi'a gard'spirit'o! Fort'a est'as la am'o, ricev'int'e la fajr'o'bapt'o'n de dolor'o. Li ne pov'is parol'i kun Marianne pri dis'iĝ'o kaj rezign'o. Li ne pov'is for'las'i ŝi'n. Li ŝuld'is al ŝi si'a'n viv'o'n. Li pov'us far'i mort'pek'o'j'n pro ŝi.

Li dir'is neniu'n prudent'a'n vort'o'n, nur plor'is kaj kis'is, ĝis la mal'jun'a fleg'ist'in'o trov'is, ke est'as temp'o el'konduk'i li'n.

Kiam li for'ir'is, Marianne pens'is pri li kaj li'a emoci'o. ”Est'as bon'e est'i tiel am'at'a,” ŝi pens'is.

Jes, est'is bon'e est'i am'at'a, sed kiel stat'is pri ŝi mem? Kio'n ŝi sent'is? Ho, neni'o'n, mal'pli ol neni'o'n.

Ĉu ĝi mort'is, ŝi'a am'o, aŭ kie'n ĝi fuĝ'is? Kie kaŝ'is si'n la infan'o de ŝi'a kor'o? Ĉu ĝi viv'as ankoraŭ, ĉu ĝi ramp'is en la plej mal'hel'a'j'n angul'o'j'n de la kor'o kaj sid'as tie, frost'ant'a sub la glaci'a'j okul'o'j, tim'ig'it'a de la pal'a'j mok'rid'o'j, du'on'e sufok'it'a sub la ost'ec'a'j fingr'o'j? ”Ho, mi'a am'o,” ŝi suspir'is, ”infan'o de mi'a kor'o! Ĉu vi viv'as, aŭ ĉu vi mort'is, mort'is kiel mi'a bel'ec'o?”

”Pri'zorg'u, ke re'e far'iĝ'os ord'o en la dom'o, Gustav'a!” li dir'is. ”Mi vetur'os por ven'ig'i Marianne hejm'e'n.” ”Jes, kar'a Melchior, est'u trankvil'a, far'iĝ'os ord'o tie ĉi,” ŝi respond'is.

Oni ne pov'is vid'i pli nobl'a'n kaj bon'vol'a'n mal'jun'a'n sinjor'o'n ol la uzin'posed'ant'o'n, kiam li sid'is en si'a sled'o kun mal'lev'it'a kovr'il'o, en si'a'j plej bon'a pelt'o kaj plej bon'a skarp'o.

Nun la har'ar'o kuŝ'is glat'komb'it'a sur la vert'o, la vizaĝ'o est'is pal'a, kaj la okul'o'j profund'iĝ'is en si'a'j'n kav'o'j'n.

Kaj sen'mezur'a est'is la bril'o, kiu de la klar'a ĉiel'o flu'is mal'supr'e'n sur la februar'a'n tag'o'n. La neĝ'o bri lis kiel okul'o'j de jun'a'j knab'in'o'j, kiam oni ek'lud'as la unu'a'n vals'o'n. La betul'o'j streĉ'is si'a'n delikat'a'n punt'aĵ'o'n de mal'dik'a'j, brun'ruĝ'a'j branĉ'et'o'j al la alt'o, kaj sur kelk'a'j el ili sid'is franĝ'o de bril'a'j glaci'pingl'et'o'j.

La tag'o est'is plen'a de bril'o kaj fest'a lum'vibr'o. La ĉeval'o'j danc'e lev'is la antaŭ'krur'o'j'n, kaj la vetur'ig'ist'o pro nur'a ĝoj'o dev'is klak'i per la vip'o.

La sled'o de la grand'a uzin'posed'ant'o post mal'long'a vetur'o halt'is antaŭ la grand'a peron'o de Ekeby.

”Ili ĉas'as la grand'a'n urs'o'n sur Gurlita.” ”Ĉiu'j?” ”Ĉiu'j. Kiu ne part'o'pren'as pro la urs'o, ver'ŝajn'e kun'ir'as pro la kun'port'it'a manĝ'aĵ'o.” La uzin'posed'ant'o rid'is tiel, ke e ̨is sur la silent'a kort'o. Li don'is al la lake'o taler'o'n pro la respond'o.

”Dir'u al mi'a fil'in'o, ke mi ven'is por vetur'ig'i ŝi'n hejm'e'n. Ŝi ne bezon'as tim'i mal'varm'o'n. Mi hav'as kovr'il'sled'o'n kaj lup'o'pelt'o'n por volv'i ĉirkaŭ ŝi'n.” ”Ĉu vi ne dezir'as en'ir'i?” ”Dank'o'n! Mi sid'as bon'e, kie mi sid'as.” La vir'o mal'aper'is, kaj la uzin'posed'ant'o komenc'is si'a'n atend'o'n.

Tiu'n tag'o'n li est'is en tiel radi'a humor'o, ke neni'o pov'is incit'i li'n. Li ja pens'is, ke li dev'os iom atend'i Marianne, ebl'e ŝi eĉ ne el'lit'iĝ'is. Dum'e li pov'as distr'i si'n rigard'ant'e ĉirkaŭ'e'n.

Sur la tegment'a rand'o pend'is long'a glaci'o, pri kiu la sun'lum'o hav'is grand'eg'a'n pen'o'n. Ĝi komenc'is de supr'e, degel'ig'is gut'o'n kaj post'e vol'is, ke tiu laŭ la glaci'o fal'u al la ter'o. Sed jam antaŭ la voj'mez'o ĝi re'e rigid'iĝ'is. La sun'lum'o ĉiam far'is nov'a'j'n prov'o'j'n kaj ĉiam mal'sukces'is. Sed fin'e iu kaper'ist'a sun'radi'et'o, kiu lum'is kaj fajr'er'is pro fervor'o, fiks'is si'n al la pint'o de la glaci'o, kaj jen ĝi ating'is si'a'n cel'o'n, gut'o fal'is sonor'e al la ter'o.

La uzin'posed'ant'o rigard'is kaj rid'is. ”Vi ne est'as mal'saĝ'a,” li dir'is al la sun'radi'o.

La kort'o est'is silent'a kaj sol'ec'a. Neni'u son'o aŭd'iĝ'is en la grand'a dom'o. Sed li ne mal'pacienc'iĝ'is. Li sci'is, ke vir'in'o'j bezon'as mult'a'n temp'o'n por pret'iĝ'i.

Li rigard'is la kolomb'ej'o'n. Est'is krad'o antaŭ la luk'o de la bird'o'j. Ili est'is en'ferm'it'a'j dum la vintr'o, por ke la akcipitr'o ne pren'u ĉiu'j'n. Jen kaj jen ven'is kolomb'o kaj el'met'is si'a'n blank'a'n kap'o'n inter la mas'o'j.

”Ĝi atend'as la printemp'o'n,” Melchior Sinclaire dir'is. ”Sedĝi dev'as pacienc'i ankoraŭ iom.” La kolomb'o ven'is tiel regul'e, ke li el'pren'is la horloĝ'o'n kaj kun tiu en la man'o li observ'is ĝi'n. Preciz'e ĉiu'n tri'a'n minut'o'n ĝi el'met'is la kap'o'n.

”Ne, amik'et'o,” li dir'is, ”ĉu vi imag'as, ke la printemp'o pret'iĝ'as dum tri minut'o'j? Vi dev'as lern'i atend'i.” Kaj mem li dev'is atend'i; sed temp'o ne mank'is.

La ĉeval'o'j unu'e skrap'is mal'pacienc'e en la neĝ'o, sed post'e far'iĝ'is dorm'em'a'j pro star'ad'o kaj okul'ĝen'a sun'lum'o. Ili kun'klin'is si'a'j'n kap'o'j'n kaj dorm'is.

La vetur'ig'ist'o sid'is rekt'a sur si'a seĝ'o kun vip'o kaj konduk'rimen'o'j en la man'o kaj la vizaĝ'o rekt'e al la sun'o kaj dorm'is, dorm'is tiel, ke li ronk'is.

Sed la uzin'posed'ant'o ne dorm'is. Li neniel pens'is pri dorm'o. Mal'oft'e li hav'is pli agrabl'a'j'n hor'o'j'n ol dum tiu gaj'a atend'o. Marianne est'is mal'san'a. Ŝi ne pov'is ven'i pli fru'e, sed nun ŝi ven'os. Ho, kompren'ebl'e ŝi ven'os. Kaj ĉio re'bon'iĝ'os.

Nun ŝi ja pov'as kompren'i, ke li ne koler'as al ŝi. Li ja ven'is mem kun du ĉeval'o'j kaj kovr'il'sled'o.

Sur la el'flug'ej'o de la abel'uj'o sid'is paru'o okup'it'a de ver'e satan'a ruz'aĵ'o. Ĝi vol'as hav'i tag'manĝ'o'n, kompren'ebl'e, kaj jen li ek'frap'is la el'flug'ej'o'n per si'a akr'a bek'o. Sed en la abel'uj'o la abel'o'j pend'as kiel grand'a, mal'hel'a sak'et'o. Ĉio est'as en sever'a ord'o, la proviz'ant'o'j divid'as la porci'o'j'n, la vin'ist'o kur'as de buŝ'o al buŝ'o kun nektar'o kaj ambrozi'o. La intern'e pend'ant'a'j dum sen'ĉes'a ramp'ad'o ŝanĝ'as lok'o'n kun la ekster'a'j, por ke varm'o kaj komfort'o est'u egal'e divid'it'a'j.

Ili aŭd'as la frap'o'n de la paru'o, kaj la tut'a abel'uj'o ek'zum'as pro sci'vol'o. Ĉu amik'o aŭ mal'amik'o? Ĉu danĝer'o pro la soci'o? La reĝ'in'o hav'as mal'bon'a'n konscienc'o'n. Ŝi ne pov'as trankvil'e atend'i. Ĉu est'as spirit'o'j de murd'it'a'j vir'abel'o'j, kiu'j fantom'as ekster'e? ”El'ir'u por esplor'i!” ŝi ordon'as al frat'in'o pord'ist'in'o.

Kaj tiu for'ir'as. Kun ”Viv'u la reĝ'in'o!” ŝi el'kur'as, kaj hej! jen la paru'o atak'as ŝi'n. Kun streĉ'it'a kol'o kaj la flug'il'o'j trem'ant'a'j pro fervor'o li kapt'as ŝi'n, frakas'as ŝi'n, manĝ'as ŝi'n, kaj neni'u port'as sci'ig'o'n pri si'a sort'o al la reg'ant'in'o. Sed la paru'o re'e frap'as, la reĝ'in'o daŭr'e send'as si'a'j'n pord'ist'in'o'j'n, kaj ili ĉiu'j mal'aper'as. Neni'u re'ven'as por sci'ig'i, kiu frap'is. Uf, est'as tim'ig'e en la mal'lum'a abel'uj'o! Venĝ'em'a'j spirit'o'j lud'as ekster'e. Se oni nur ne hav'us orel'o'j'n! Se oni nur pov'us venk'i la sci'vol'o'n! Se oni nur pov'us trankvil'e atend'i! La grand'a Melchior Sinclaire rid'is tiel, ke larm'o'j aper'is en la okul'o'j, pro la stult'a'j vir'in'o'j en la abel'uj'o kaj pro la vigl'a, flav'e'verd'a kanajl'o ekster'e.

Ne est'as mal'facil'e atend'i, kiam oni est'as tut'e cert'a pri si'a afer'o, kaj kiam tiel mult'e distr'as la pens'o'j'n.

Jen ven'as la grand'a gard'hund'o. Ĝi ŝtel'ir'as sur la ekstrem'o de la pied'pint'o'j, rigard'as la ter'o'n kaj sving'et'as la vost'o'n, kvazaŭ ĝi hav'us la plej indiferent'a'n intenc'o'n. Subit'e ĝi komenc'as fervor'e fos'i en la neĝ'o. Cert'e la mal'jun'a fripon'et'o kaŝ'is tie sen'permes'a'n akir'aĵ'o'n.

Sed ĝust'e kiam ĝi lev'as la kap'o'n por esplor'i, ĉu ĝi pov'as trankvil'e manĝ'i ĝi'n, ĝi tut'e konfuz'iĝ'as vid'ant'e du pig'o'j'n antaŭ si.

”Ŝtel'aĵ'kaŝ'ant'o!” la pig'o'j dir'as kaj aspekt'as kiel la konscienc'o mem. ”Ni est'as polic'ist'o'j. Don'u al ni la ŝtel'aĵ'o'n!” ”Ho, silent'u, fripon'o'j! Mi est'as la dom'estr'o.” ”Ver'e la ĝust'a!” ili mok'as.

La hund'o atak'as ili'n, kaj ili fuĝ'as per inert'a'j flug'il'bat'o'j. La hund'o post'kur'as, salt'as kaj boj'as. Dum ĝi ĉas'as unu el ili, la ali'a jam re'ven'as. Ŝi flug'as en la tru'o'n, ŝir'as la viand'o'pec'o'n sed ne hav'as fort'o'n por lev'i ĝi'n. La hund'o kapt'as la viand'o'n, ten'as ĝi'n inter la pied'o'j kaj mord'as. La pig'o'j ek'sid'as tuj antaŭ ĝi kaj dir'as malic'aĵ'o'j'n. Manĝ'ant'e ĝi koler'e rigard'as ili'n, kaj kiam la afer'o far'iĝ'as ne'toler'ebl'a, ĝi salt'e for'pel'as ili'n.

La sun'o komenc'is mal'alt'iĝ'i al la okcident'a'j mont'o'j. La grand'a uzin'posed'ant'o rigard'is si'a'n horloĝ'o'n. Est'is la tri'a. Kaj la edz'in'o pret'ig'is la tag'manĝ'o'n ĝis la dek'du'a! En tiu moment'o la lake'o el'ven'is kaj sci'ig'is, ke fraŭl'in'o Marianne dezir'as parol'i kun li.

La uzin'posed'ant'o met'is la lup'o'pelt'o'n sur la brak'o'n kaj en radi'a humor'o supr'e'n'ir'is la ŝtup'ar'o'n.

Kiam Marianne aŭd'is li'a'j'n pez'a'j'n paŝ'o'j'n sur la ŝtup'ar'o, ŝi ankoraŭ ne sci'is, ĉu ŝi kun'ir'os hejm'e'n aŭ ne. Ŝi sci'is nur, ke tiu long'a atend'o dev'as fin'iĝ'i.

Ŝi esper'is, ke la kavalir'o'j ven'os hejm'e'n; sed ili ne ven'is. Do ŝi mem far'u fin'o'n al ĉio tio. Ŝi ne el'ten'is plu.

Ŝi pens'is, ke li koler'e for'vetur'os post kvin'minut'a atend'o, aŭ ke li romp'os la pord'o'j'n aŭ prov'os brul'ig'i la dom'o'n.

Sed jen li sid'is trankvil'e rid'et'ant'e kaj nur atend'is. Ŝi nek am'is nek mal'am'is li'n. Sed est'is ĉe ŝi intern'a voĉ'o, kiu kvazaŭ avert'is ŝi'n ankoraŭ'foj'e sub'iĝ'i al li'a potenc'o. Kaj krom'e ŝi ne vol'is romp'i si'a'n promes'o'n al Gösta.

Se li nur ek'dorm'us, se li parol'us, se li est'us mal'trankvil'a, se li montr'us sign'o'n de hezit'o, se li ordon'us vetur'ig'i la sled'o'n en la ombr'o'n! Sed li est'is nur pacienc'o kaj firm'a cert'ec'o.

Ŝi'a kap'o dolor'is. Ĉiu nerv'o ŝir'iĝ'is. Ŝi ne pov'is est'i trankvil'a, kiam ŝi sci'is, ke li ankoraŭ sid'as tie. Est'is, kvazaŭ li'a vol'o tren'us ŝi'n lig'it'a mal'supr'e'n sur la ŝtup'ar'o'j.

Antaŭ li'a en'ir'o, ŝi ordon'is lev'i la kurten'o'j'n, kaj ŝi ek'kuŝ'is tiel, ke la vizaĝ'o est'is en plen'a lum'o.

Per tio ŝi cert'e intenc'is iel ekzamen'i li'n, sed Melchior Sinclaire est'is rimark'ind'a vir'o en tiu tag'o.

Vid'ant'e ŝi'n li ne far'is mov'o'n de aflikt'o, ne ek'kri'is. Est'is kvazaŭ li ne vid'us iu'n ŝanĝ'o'n ĉe ŝi. Ŝi sci'is, kiel li ador'is ŝi'a'n bel'a'n ekster'o'n. Sed li ne montr'is mal'ĝoj'o'n. Li estr'is si'a'n tut'a'n est'aĵ'o'n por ne ĉagren'i ŝi'n. Tio kapt'is ŝi'n. Ŝi komenc'is kompren'i, kial ŝi'a patr'in'o ankoraŭ am'as li'n.

”Mi volv'os la lup'o'pelt'o'n ĉirkaŭ vi'n, Marianne. Ĝi ne est'as mal'varm'a. Ĝi kuŝ'is sur mi'a'j genu'o'j dum la tut'a temp'o.” Tamen li ir'is al la fajr'o por varm'ig'i ĝi'n.

Post'e li help'is ŝi'n lev'iĝ'i de la sof'o, volv'is la lup'o'pelt'o'n ĉirkaŭ ŝi'n, met'is ŝal'o'n sur ŝi'a'n kap'o'n, met'is ĝi'a'j'n ekstrem'o'j'n sub la brak'o'j'n kaj nod'is sur la dors'o.

Ŝi las'is tio'n okaz'i. Ŝi est'is sen'vol'a. Est'is agrabl'e est'i protekt'at'a, est'is dolĉ'e ne bezon'i vol'i. Antaŭ ĉio bon'e por tiu, kiu est'is tiel dis'ŝir'it'a kiel ŝi, kiu ne posed'is pens'o'n nek sent'o'n, kiu'j est'is ŝi'a'j propr'a'j.

La grand'a uzin'posed'ant'o lev'is ŝi'n, port'is ŝi'n mal'supr'e'n al la sled'o, lev'is la kovr'il'o'n, met'is la fel'o'n sur ŝi'n kaj for'vetur'is de Ekeby.

Ŝi ferm'is la okul'o'j'n kaj suspir'is, part'e pro agrabl'a sent'o, part'e pro la for'las'o. Ŝi for'las'is la viv'o'n, la ver'a'n viv'o'n, sed pov'us ja est'i egal'e por ŝi, kiu ne pov'is viv'i, nur rol'ad'i.

Gösta en'ven'is, sed li nek salut'is nek parol'is. Li rest'is star'ant'a ĉe la pord'o kaj rigard'is al la plank'o kiel obstin'a bub'o.

”Sed, Gösta!” Marianne dir'is. Ŝi sid'is en si'a brak'seĝ'o kaj rigard'is li'n du'on'e amuz'it'a.

”Jes, tiel mi nom'iĝ'as.” ”Ven'u tie'n ĉi, ven'u tut'e apud mi'n, Gösta!” Li mal'rapid'e ir'is al ŝi, sed ne lev'is la okul'o'j'n.

”Ven'u pli proksim'e'n! Ek'genu'u tie ĉi!” ”Di'o mi'a, kiu'n senc'o'n hav'as tio ĉi?” li dir'is, sed li obe'is.

”Gösta, mi vol'as dir'i al vi, ke mi kred'as, ke est'is plej bon'e por mi re'ven'i hejm'e'n.” ”Ni esper'u, ke ili ne el'ĵet'os vi'n plu en la neĝ'o'n, fraŭl'in'o Marianne.” ”Ho, Gösta, ĉu vi ne am'as mi'n plu? Ĉu mi ŝajn'as al vi mal'bel'a?” Li mal'supr'e'n'tir'is ŝi'a'n kap'o'n kaj kis'is ŝi'n, sed aspekt'is sam'e mal'varm'a.

Ver'dir'e ŝi est'is amuz'it'a. Se plaĉ'as al li est'i ĵaluz'a al ŝi'a'j ge'patr'o'j, nu, kio'n far'i? Tio cert'e ĉes'os. Nun plaĉ'is al ŝi prov'i re'gajn'i li'n. Ŝi apenaŭ sci'is, kial ŝi vol'as re'ten'i li'n ĉe si, sed tio'n ŝi vol'is. Ŝi pens'is pri tio, ke li tamen unu sol'a'n foj'o'n sukces'is liber'ig'i ŝi'n de si mem. Cert'e li est'as la sol'a, kiu ankoraŭ unu foj'o'n pov'os far'i tio'n.

Kaj nun ŝi komenc'is parol'i, fervor'a por re'gajn'i li'n. Ŝi dir'is, ke ne est'is ŝi'a intenc'o for'las'i li'n por ĉiam, sed dum kelk'a temp'o ili dev'as ŝajn'e romp'i si'a'n inter'rilat'o'n. Li ja pov'is mem vid'i, ke ŝi'a patr'o star'is sur la sojl'o de frenez'iĝ'o, kaj ŝi'a patr'in'o viv'is en ĉiam'a viv'o'danĝer'o. Li ja dev'as kompren'i, ke ŝi nepr'e dev'is vetur'i hejm'e'n.

Tiam li'a koler'o eksplod'is en vort'o'j'n. Ŝi ne bezon'as ŝajn'ig'i. Li ne vol'as plu est'i ŝi'a lud'il'o. Ŝi for'las'is li'n tuj, kiam ŝi rajt'is vetur'i hejm'e'n, kaj li ne pov'as am'i ŝi'n plu. Kiam li antaŭ'hieraŭ re'ven'is de la ĉas'o kaj trov'is, ke ŝi est'as for sen iu ajn salut'o, sen iu ajn vort'o, tiam la sang'o frost'iĝ'is en li'a'j vejn'o'j; li preskaŭ mort'is pro sufer'o. Li ne pov'as am'i tiu'n, kiu far'is al li tiel grand'a'n dolor'o'n. Ceter'e ŝi neniam am'is li'n. Ŝi est'as koket'ul'in'o, kiu vol'is hav'i iu'n, kiu kis'is kaj kares'is ŝi'n ankaŭ tie ĉi en la hejm'region'o, tio est'is ĉio.

Ĉu li do kred'as, ke ŝi kutim'is permes'i al jun'sinjor'o'j kares'i ŝi'n? Jes, tio'n li kred'as. La vir'in'o'j ne est'as tiel sankt'a'j, kiel ili aspekt'as. Ego'ism'o kaj koket'ec'o de komenc'o ĝis fin'o! Ne, se ŝi nur sci'us, kiel li sent'is, kiam li re'ven'is de la ĉas'o! Est'is, kvazaŭ li vad'us en glaci'a akv'o. Neniam li venk'os tiu'n dolor'o'n. Ĝi akompan'os li'n tra la tut'a viv'o. Neniam plu li far'iĝ'os ver'a hom'o.

Ŝi prov'is klar'ig'i al li, kiel ĉio okaz'is. Ŝi prov'is atent'ig'i al li, ke ŝi ankoraŭ est'as fidel'a.

Nu, est'as egal'e, ĉar nun li ja ne am'as ŝi'n plu. Nun li jam kompren'as ŝi'n. Ŝi est'as ego'ist'a. Ŝi ne am'as li'n. Ŝi for'vetur'is sen salut'o al li.

Re'e kaj re'e li re'ven'is al tio. Ŝi preskaŭ ĝu'is la scen'o'n. Koler'iĝ'i ŝi ne pov'is. Ŝi tiel bon'e kompren'is li'a'n koler'o'n. Ŝi ankaŭ ne tim'is ver'a'n romp'o'n de ili'a inter'rilat'o. Fin'e ŝi tamen mal'trankvil'iĝ'is. Ĉu ver'e okaz'is ĉe li tia ŝanĝ'iĝ'o, ke li ne pov'as am'i ŝi'n plu? ”Gösta!” ŝi dir'is. ”Ĉu mi est'as ego'ist'a, kiam mi ir'is al Sjö por ven'ig'i la major'o'n? Mi memor'is ja, ke oni hav'as variol'o'n tie. Ankaŭ ne est'as facil'e ir'i ekster'e en mal'dik'a'j ŝu'o'j en frost'o kaj neĝ'o.” ”La am'o viv'as de am'o, sed ne de serv'o'j kaj bon'far'o'j,” Gösta dir'is.

”Vi do vol'as, ke de nun ni est'u fremd'ul'o'j unu al la ali'a, Gösta?” ”Mi vol'as tio'n.” ”Gösta Berling est'as tre mal'konstant'a.” ”Oni oft'e dir'as tio'n pri mi.” Li est'is mal'varm'a, ne'ebl'a varm'iĝ'i, kaj ver'e ŝi mem est'is ankoraŭ pli mal'varm'a. La mem'observ'o mok'rid'is al ŝi'a prov'o lud'i en'am'iĝ'int'a.

”Gösta!” ŝi dir'is, far'ant'e ankoraŭ unu klopod'o'n. ”Mi neniam laŭ'vol'e ag'is mal'just'e al vi, eĉ se pov'as ŝajn'i tiel. Mi pet'as vi'n: pardon'u mi'n!” ”Mi ne pov'as pardon'i vi'n.” Ŝi sci'is, ke se ŝi posed'us tut'ec'a'n sent'o'n, tiam ŝi re'gajn'us li'n. Kaj ŝi prov'is ŝajn'ig'i pasi'a. La glaci'a'j okul'o'j mok'is ŝi'n, sed tamen ŝi prov'is. Ŝi ne vol'is perd'i li'n.

”Ne for'ir'u, Gösta! Ne for'ir'u koler'a! Pens'u pri tio, kiel mal'bel'a mi far'iĝ'is! Neni'u pov'os am'i mi'n plu.” ”Nek mi far'os tio'n,” li dir'is. ”Vi dev'as kutim'iĝ'i al tio, ke vi'a kor'o est'as tret'at'a, vi kiel ali'a'j.” ”Gösta, mi neniam pov'is am'i iu'n krom vi'n. Pardon'u mi'n! Ne for'las'u mi'n! Vi est'as la sol'a, kiu pov'as liber'ig'i mi'n de mi mem.” Li for'ŝov'is ŝi'n de si.

”Vi ne dir'as la ver'o'n,” li dir'is kun glaci'a trankvil'o. ”Mi ne sci'as, kio'n vi vol'as de mi, sed mi vid'as, ke vi mensog'as. Kial vi vol'as re'ten'i mi'n? Vi est'as tiel riĉ'a, ke svat'ant'o'j ne mank'os al vi.” Post tio li for'ir'is.

Kaj kiam li nur ferm'is la pord'o'n, la sopir'o kaj la dolor'o en si'a tut'a majest'o en'ir'is la kor'o'n de Marianne.

Est'is la am'o, la infan'o de ŝi'a propr'a kor'o, kiu aper'is el la angul'o, kie'n la glaci'a'j okul'o'j for'pel'is ĝi'n. Ĝi ven'is, la sopir'e atend'it'a, nun kiam est'is tro mal'fru'e. Nun ĝi aper'is, serioz'a kaj ĉio'n'reg'ant'a, kaj sopir'o kaj dolor'o port'is la tren'aĵ'o'n de ĝi'a reĝ'o'mantel'o.

Kiam Marianne kun efektiv'a cert'ec'o pov'is dir'i al si mem, ke Gösta Berling for'las'is ŝi'n, ŝi sent'is eĉ korp'a'n dolor'o'n, tiel terur'a'n, ke ŝi preskaŭ sen'konsci'iĝ'is. Ŝi prem'is si'a'j'n man'o'j'n al la kor'o kaj dum hor'o'j sid'is en la sam'a lok'o, batal'ant'e kontraŭ sen'larm'a mal'ĝoj'o.

Kial ŝi'a patr'o ven'is kaj dis'ig'is ili'n? Ŝi'a am'o ja ne est'is mort'int'a. Dum si'a mal'fort'ec'o post la mal'san'o ŝi nur ne pov'is sent'i ĝi'a'n potenc'o'n.

Ho Di'o, ho Di'o, ke ŝi perd'is li'n! Ho Di'o, ke ŝi tiel mal'fru'e vek'iĝ'is! Ho, li est'is la sol'a, li est'is ia reg'ant'o de ŝi'a kor'o! De li ŝi pov'us ĉio'n toler'i. Krud'ec'o kaj koler'a'j vort'o'j de li vek'us ĉe ŝi nur humil'a'n am'o'n. Se li bat'us ŝi'n, ŝi kiel hund'o nur ramp'us al li por kis'i li'a'n man'o'n.

Ŝi kapt'is plum'o'n kaj paper'o'n kaj komenc'is skrib'i per terur'a fervor'o. Unu'e ŝi skrib'is pri si'a am'o kaj si'a sopir'o. Post'e ŝi pet'is, ne pri li'a am'o, nur pri li'a indulg'o. I'a'n poezi'o'n ŝi skrib'is.

Ŝi ne sci'is kio'n far'i por hav'ig'i al si facil'ig'o'n en tiu obtuz'a dolor'o.

Kiam ŝi fin'is, ŝi pens'is, ke se li vid'os tio'n, tiam li tamen kred'os, ke ŝi am'as li'n. Nu, kial ŝi ne send'u la skrib'aĵ'o'n al li.

La ven'ont'a'n tag'o'n ŝi send'os ĝi'n, kaj ŝi em'is kred'i, ke ĝi re'konduk'os li'n al ŝi.

En la post'a tag'o ŝi angor'e batal'is en si mem. Kio'n ŝi skrib'is, ŝajn'is al ŝi mizer'a kaj stult'a. Ĝi hav'is nek rim'o'j'n nek metr'o'n. Est'is nur proz'o. Ver'ŝajn'e li nur rid'os pri tia'j vers'o'j.

Ankaŭ vek'iĝ'is ŝi'a fier'o. Se li ne am'as ŝi'n plu, tiam est'as terur'a humil'ig'o almoz'pet'i pri li'a am'o.

Kelk'iam la prudent'o dir'is al ŝi, ke ŝi dev'as ĝoj'i, ĉar ŝi liber'iĝ'is de la inter'rilat'o kun Gösta kaj de la mal'agrabl'a'j cirkonstanc'o'j, kiu'j'n ĝi al'port'us.

La sufer'o de ŝi'a kor'o tamen est'is tiel fort'a, ke la sent'o'j fin'e reg'is. Tri tag'o'j'n post tiu, en kiu ŝi konsci'iĝ'is pri si'a am'o, ŝi en'met'is la vers'o'j'n kaj skrib'is la nom'o'n de Gösta Berling sur la kovr'aĵ'o. Ŝi tamen ne for'send'is ili'n. Antaŭ ol ŝi trov'is konven'a'n per'ant'o'n, ŝi aŭd'is afer'o'j'n pri Gösta, kiu'j kompren'ig'is al ŝi, ke est'as tro mal'fru'e re'gajn'i li'n.

Sed far'iĝ'is la mal'ĝoj'o de ŝi'a viv'o, ke ŝi ne send'is tiu'j'n vers'o'j'n, kiam ankoraŭ est'is temp'o, kiam ŝi ankoraŭ pov'us gajn'i li'n.

Ŝi'a tut'a dolor'o fiks'iĝ'is al tiu punkt'o: ”Se mi ne est'us atend'int'a tiel long'e, se mi ne est'us atend'int'a tiom da tag'o'j!” Tiu'j skrib'it'a'j vort'o'j est'us gajn'int'a'j al ŝi la feliĉ'o'n de la viv'o, almenaŭ la real'ec'o'n de la viv'o. Ŝi est'is konvink'it'a, ke ili re'konduk'us li'n al ŝi.

La sufer'o tamen far'is al ŝi la sam'a'n serv'o'n kiel la am'o. Ĝi far'is el ŝi tut'a'n hom'o'n, pov'ant'a'n tut'e don'i si'n al bon'o kiel al mal'bon'o. Bol'ant'a'j sent'o'j flu'is tra ŝi'a anim'o, kaj la glaci'a mal'varm'o de mem'observ'o ne bar'is ili'a'n voj'o'n. Kaj ŝi est'is, malgraŭ si'a mal'bel'ec'o, tre am'at'a.

Oni tamen dir'as, ke ŝi neniam forges'is Göstan Berling. Ŝi mal'ĝoj'is pri li tiel, kiel oni mal'ĝoj'as pro mal'bon'e uz'it'a viv'o.

Kaj ŝi'a'j kompat'ind'a'j vers'o'j, kiu'j en iu temp'o est'is tre mult'e legat'a'j, antaŭ long'e est'as forges'it'a'j. Tamen ili aspekt'as strang'e kor'tuŝ'a'j, kiel mi vid'as ili'n, skrib'it'a'j sur flav'iĝ'int'a paper'o, per pal'iĝ'int'a ink'o kaj dens'a, zorg'a man'skrib'o. La sopir'o de tut'a viv'o est'as lig'it'a al tiu'j mal'riĉ'a'j vort'o'j, kaj mi kopi'as ili'n kun cert'a mister'a tim'et'o, kvazaŭ est'us en ili sekret'a'j fort'o'j.

Mi pet'as vi'n leg'i ili'n kaj pens'i pri ili. Kiu sci'as, kiel ili est'us efik'int'a'j, se ili nur est'us send'it'a'j? Ili tamen est'as sufiĉ'e pasi'a'j por atest'i pri ver'a sent'o. Ebl'e ili est'us pov'int'a'j re'konduk'i li'n al ŝi.

Ili est'as sufiĉ'e kor'tuŝ'a'j, sufiĉ'e am'em'a'j en si'a mal'lert'a sen'form'ec'o. Neni'u pov'as dezir'i ili'n ali'manier'a'j. Neni'u pov'as vol'i, ke ili est'u lig'it'a'j per la katen'o'j de rim'o'j kaj metr'o, kaj tamen est'as melankoli'e pens'i, ke ĝust'e tiu ne'perfekt'ec'o mal'permes'is al ŝi send'i ili'n en ĝust'a temp'o.

Mi pet'as vi'n leg'i kaj am'i ili'n. Hom'o en grand'a mal'feliĉ'o skrib'is ili'n.

Infan'o, vi am'is, sed neniam plu
vi ĝu'os la feliĉ'o'n de am'o.

La ŝtorm'o de pasi'o sku'is vi'a'n anim'o'n.

Ĝoj'u, vi ja trov'is ripoz'o'n! Neniam plu vi alt'iĝ'os al feliĉ'o tur'alt'a.

Ĝoj'u, vi ja trov'is ripoz'o'n!
Neniam plu mal'lev'iĝ'os al profund'a dolor'o,
neniam plu!
Infan'o, vi am'is, sed neniam plu
flam'os fajr'o en vi'a anim'o.

Vi est'is kiel kamp'o de sek'a herb'o,
plen'ig'is vi'n fajr'o por mal'long'a sekund'o.

Pro pez'a'j fum'nub'o'j kaj flok'o'j de cindr'o
fuĝ'is kri'ant'e la bird'o'j de la ĉiel'o.

Sed ili re'ven'os! Vi ne brul'os plu,
ne pov'os brul'i plu.

Infan'o, vi am'is, sed neniam plu
vi aŭd'os la voĉ'o'n de am'o.

La fort'o'j de vi'a kor'o kiel lac'a'j infan'o'j,
sid'ant'a'j sur mal'mol'a benk'o de lern'ej'o,
sopir'as al liber'o kaj lud'o'j,
sed neni'u vok'as ili'n plu.

Ili sid'as kiel forges'it'a'j posten'ant'o'j;
neni'u vok'as ili'n plu.

Infan'o, la sol'a for'ir'is
kaj kun li li'a am'o kaj feliĉ'o de am'o.

Li, kiu'n vi tiel am'is, kvazaŭ instru'us li vi'n
per flug'il'o'j ŝveb'i en la vast'a aer'o.

Li, kiu'n vi tiel am'is, kvazaŭ li don'us al vi
la sol'a'n sekur'a'n lok'o'n en super'akv'it'a vilaĝ'o,
li for'ir'is, li, kiu sol'a kompren'is
mal'ferm'i la pord'o'n de vi'a kor'o.

Mi vol'as pet'i vi'n nur pri unu afer'o, mi'a am'at'o:
Neniam met'u sur mi'n la ŝarĝ'o'n de mal'am'o!
La plej mal'fort'a el ĉio mal'fort'a, ĉu tio ne est'as hom kor'o?
Kiel ĝi pov'us viv'i kun la vund'a pens'o,
ke ĝi don'as sufer'o'n al ali'a?
Ho, mi'a am'at'o, se vi vol'as mort'ig'i mi'n,
ne hav'ig'u ponard'o'n, ne aĉet'u venen'o'n aŭ ŝnur'o'n!
Sed nur sci'ig'u al mi, ke vi vol'as, ke mi mal'aper'u
de la verd'a'j herb'ej'o'j de la ter'o, de la regn'o'j de la viv'o.

Kaj mi mal'supr'e'n'ir'os en la tomb'o'n.

La viv'o'n de la viv'o vi don'is al mi. Am'o'n vi don'is.

Kaj vi'a'n donac'o'n vi re'pren'as. Ho, bon'e mi sci'as.

Sed ne trans'form'u ĝi'n en mal'am'o'n!
Mi tamen am'as la viv'o'n. Ho, memor'u tio'n!
Sed mi sci'as, ke mi mort'os sub la ŝarĝ'o de la mal'am'o.

Dek'a Ĉapitr'o La jun'a graf'in'o

Sed la jun'a graf'in'o est'as gaj'a kaj las'as si'a'n gaj'ec'o'n lum'i sur ĉio'n kaj ĉiu'j'n. Oni tre volont'e pardon'as al ŝi la long'a'n maten'dorm'o'n kaj la freŝ'a'n pan'o'n, ĉar ŝi mal'avar'e bon'far'as al la mal'riĉ'ul'o'j kaj est'as afabl'a al ĉiu hom'o.

La patr'o de la jun'a graf'in'o est'as sved'a nobel'o, kiu loĝ'is en Ital'uj'o dum si'a tut'a viv'o, re'ten'it'a tie de la bel'a land'o kaj de unu el la ĉarm'a'j fil'in'o'j de la bel'a land'o. Kiam graf'o Henrik Dohna vojaĝ'is en Ital'uj'o, li est'is akcept'it'a en la hejm'o de tiu nobel'o, kon'at'iĝ'is kun li'a'j fil'in'o'j, edz'iĝ'is kun unu el ili kaj kun'pren'is ŝi'n al Sved'land'o.

Ŝi, kiu ĉiam sci'is la sved'a'n lingv'o'n kaj est'is eduk'at'a am'i ĉio'n sved'a'n, bon'e en'hejm'iĝ'is en la urs'o'land'o. Ŝi tiel gaj'e sving'as si'n en la kur'danc'o de plezur'o'j, kiu kirl'iĝ'as ĉirkaŭ la long'a lag'o Löven, ke oni pov'us kred'i, ke ŝi ĉiam viv'is tie. Tamen ŝi mal'mult'e kompren'as, kio'n signif'as est'i graf'in'o. Trov'iĝ'as neni'u pomp'o, neni'u rigid'ec'o, neni'u afabl'aĉ'a dign'o ĉe tiu jun'a, gaj'a est'aĵ'o.

Plej mult'e ŝat'is la jun'a'n graf'in'o'n la mal'jun'a'j sinjor'o'j. Est'is mir'ind'e, kia'n sukces'o'n ŝi trov'is ĉe mal'jun'a'j sinjor'o'j. Kiam ili vid'is ŝi'n en bal'o, oni pov'is est'i cert'a, ke ĉiu'j, kaj la leĝ'ist'o en Munkerud kaj la ĉef'paroĥ'estr'o en Bro kaj Melchior Sinclaire kaj la kapitan'o en Berga, en plej profund'a konfidenc'o klar'ig'os al si'a'j edz'in'o'j, ke se ili est'us renkont'int'a'j la jun'a'n graf'in'o'n antaŭ kvar'dek aŭ tri'dek jar'o'j ”Nu, tiam ŝi ja ankoraŭ ne nask'iĝ'is,” dir'as la mal'jun'a'j sinjor'in'o'j.

Kaj kiam ili post'e renkont'iĝ'as, ili petol'incit'as la jun'a'n graf'in'o'n pro tio, ke ŝi for'pren'as de ili la kor'o'j'n de la mal'jun'a'j sinjor'o'j.

La mal'jun'a'j sinjor'in'o'j rigard'as ŝi'n kun cert'a tim'et'o. Ili tre bon'e memor'as la graf'in'o'n Märta. Sam'e gaj'a, bon'a kaj am'at'a ŝi est'is, kiam ŝi unu'e ven'is al Berga. Kaj el ŝi far'iĝ'is nur vant'a kaj plezur'avid'a koket'ul'in'o, kiu nun'temp'e pov'is pens'i pri neni'o ali'a ol si'a'j distr'o'j. ”Se ŝi nur hav'us edz'o'n, kiu pov'us labor'ig'i ŝi'n!” dir'as la mal'jun'a'j sinjor'in'o'j. ”Se ŝi nur pov'us teks'i!” Ĉar teks'ad'o konsol'as en ĉiu mal'ĝoj'o kaj absorb'as ĉiu'j'n interes'o'j'n, ĝi est'is la sav'o de mult'a'j vir'in'o'j.

La jun'a graf'in'o tre vol'as far'iĝ'i bon'a mastr'in'o. Ŝi ne sci'as i'o'n pli bon'a'n ol loĝ'i kiel feliĉ'a edz'in'o en bon'a hejm'o, kaj oft'e dum la grand'a'j regal'o'j ŝi ek'sid'as ĉe la mal'jun'ul'in'o'j.

”Henrik tre vol'as, ke mi lern'u far'iĝ'i taŭg'a mastr'in'o,” ŝi dir'as, ”kia est'as li'a patr'in'o. Instru'u al mi, kiel oni aranĝ'as teks'o'n!” Tiam la mal'jun'a'j far'as du'obl'a'n suspir'o'n: unu'e pro graf'o Henrik, kiu pov'as kred'i, ke li'a patr'in'o est'as taŭg'a mastr'in'o, kaj du'e pro la mal'facil'o kompren'ig'i al tiu jun'a, ne'instru'it'a est'aĵ'o tiel komplik'a'j'n afer'o'j'n. Oni bezon'as nur parol'i al ŝi pri pasmoj 32 kaj varp'maŝ'o'j, pri varp'altern'ig'il'o'j kaj vekt'o'j, pri unu'faden'aĵ'o kaj du'altern'ig'il'a teks'o, kaj tuj turn'iĝ'as ŝi'a kap'o, des pli, kiam oni komenc'as parol'i pri ”grajn'drelik'o”, ”anser'okul'o” kaj ”migr'ant'o.” 33 Ĉiu, kiu vid'as la jun'a'n graf'in'o'n, ne pov'as ne mir'i, kial ŝi edz'in'iĝ'is kun la stult'a graf'o Henrik.

Kompat'ind'a tiu, kiu est'as stult'a! Bedaŭr'ind'a li est'as, kie ajn li trov'iĝ'as. Kaj plej bedaŭr'ind'a est'as tiu, kiu est'as stult'a kaj loĝ'as en Verm'land'o.

Jam ekzist'as mult'a'j histori'o'j pri la stult'ec'o de graf'o Henrik, kaj tamen li hav'as nur du'dek kaj kelk'a'j'n jar'o'j'n. Oni rakont'as, kiel li konversaci'is kun Anna Stjärnhök dum sled'ar'a plezur'vetur'o antaŭ kelk'a'j jar'o'j.

”Vi babil'as, Henrik.” ”Vi est'as la plej bel'a en tut'a Verm'land'o.” ”Tut'e ne.” ”La plej bel'a en la sled'ar'o vi tamen est'as.” ”Ho, Henrik, ankaŭ ne.” ”Nu, sed tamen vi est'as la plej bel'a en tiu ĉi sled'o. Tio'n vi tamen ne pov'as ne'i.” Ne, tio'n ŝi ne pov'is.

Ĉar graf'o Henrik ne est'as bel'a. Li est'as sam'e mal'bel'a kiel stult'a. Oni kutim'as dir'i pri li, ke la kap'o, kiu sid'as sur li'a mal'dik'a kol'o, hered'iĝ'is en la famili'o dum kelk'cent jar'o'j. Pro tio la cerb'o est'as tiel el'uz'it'a ĉe la last'a hered'ant'o. ”Est'as ja klar'e, ke li ne hav'as propr'a'n kap'o'n,” oni dir'as. ”Li prunt'is tiu'n de si'a patr'o. Li ja ne kuraĝ'as klin'i ĝi'n. Li tim'as perd'i ĝi'n. Jam li ja hav'as flav'a'n haŭt'o'n kaj sulk'o'j'n sur la frunt'o. La kap'o cert'e est'is uz'at'a kaj de la patr'o kaj de la av'o. Se ne, kial la har'o'j est'as tiel mal'dens'a'j, la lip'o'j tiel sen'sang'a'j kaj la menton'o tiel pint'a?” Ĉiam li hav'as ĉirkaŭ si ŝerc'ant'o'j'n, kiu'j ig'as li'n dir'i stult'aĵ'o'j'n kaj post'e konserv'as ili'n, dis'vast'ig'as ili'n, pli'bon'ig'as ili'n.

Est'as feliĉ'e por li, ke li ne rimark'as i'o'n. Li est'as solen'a kaj dign'a en si'a kondut'o. Ĉu li pov'us imag'i, ke ali'a'j ne est'as simil'a'j? La dign'o far'iĝ'is part'o de li: li mov'as si'n laŭ'mezur'e, li ir'as rekt'a, li neniam turn'as la kap'o'n sen ke la tut'a korp'o sekv'as.

Antaŭ kelk'a'j jar'o'j li vizit'is la leĝ'ist'o'n en Munkerud. Li ven'is rajd'e, port'is alt'a'n ĉapel'o'n, flav'a'n pantalon'o'n kaj lak'bot'o'j'n kaj sid'is rigid'a kaj fier'a sur la sel'o. Dum la al'ven'o ĉio ir'is bon'e. Sed kiam li vol'is for'rajd'i, okaz'is, ke unu el la pend'ant'a'j branĉ'o'j en la betul'a ale'o for'puŝ'is li'a'n ĉapel'o'n. Li el'sel'iĝ'is, sur'met'is la ĉapel'o'n kaj re'e rajd'is antaŭ'e'n sub la sam'a arb'o. Re'e li'a ĉapel'o est'is for'puŝ'at'a. Tio ripet'iĝ'is kvar foj'o'j'n.

La leĝ'ist'o fin'e ir'is al li kaj dir'is: ”Ebl'e est'us pli bon'e rajd'i flank'e de la branĉ'o la ven'ont'a'n foj'o'n.” La kvin'a'n foj'o'n li sukces'is preter'pas'i la branĉ'o'n.

Sed tamen est'as tiel, ke la jun'a graf'in'o am'as li'n malgraŭ li'a mal'jun'ul'a kap'o. Ŝi ja ne sci'is, kiam ŝi vid'is li'n en Romo, ke li en si'a propr'a land'o port'as tia'n martir'kron'o'n de stult'ec'o. Tie li posed'is iu'n bril'o'n de jun'ec'o, kaj ili kun'iĝ'is dum ekstrem'e romantik'a'j cirkonstanc'o'j. Oni nur aŭd'u la graf'in'o'n rakont'i, kiel graf'o Henrik dev'is for'konduk'i ŝi'n. monaĥ'o'j kaj kardinal'o'j ek'koler'is pro tio, ke ŝi vol'as for'las'i la religi'o'n de si'a patr'in'o, al kiu ŝi antaŭ'e aparten'is, kaj far'iĝ'i protest'ant'o. La tut'a popol'aĉ'o est'is ribel'ant'a. La palac'o de ŝi'a patr'o est'is sieĝ'at'a.

Bandit'o'j persekut'is Henrik'o'n. La patr'in'o kaj la frat'in'o pet'is ŝi'n rezign'i pri la edz'in'iĝ'o. Sed ŝi'a patr'o ek'furioz'is pro tio, ke la ital'a aĉ'ul'ar'o vol'as mal'permes'i al li don'i si'a'n fil'in'o'n al kiu li vol'as. Li ordon'is al graf'o Henrik for'konduk'i ŝi'n. Kaj ĉar ne est'is ebl'e por ili est'i ge'edz'ig'it'a'j hejm'e, sen ke oni ek'sci'os tio'n, ŝi kaj Henrik ŝtel'ir'is sur apud'a'j strat'o'j kaj divers'a'j mal'lum'a'j voj'o'j al la sved'a konsul'ej'o. Kaj kiam ŝi tie ced'is si'a'n katolik'a'n kred'o'n kaj far'iĝ'is protest'ant'o, oni tuj ge'edz'ig'is ili'n kaj send'is ili'n nord'e'n en rapid'e konduk'at'a vetur'il'o. ”Ne est'is temp'o por anonc'i la ge'edz'iĝ'o'n, vi kompren'as. Tut'e ne est'is temp'o,” la jun'a graf'in'o kutim'as dir'i. ”Kaj est'is ja mal'gaj'e edz'in'iĝ'i en konsul'ej'o kaj ne en unu el la bel'a'j preĝ'ej'o'j, sed ali'e Henrik dev'us rezign'i pri mi. Tie sud'e ĉiu'j est'as tiel koler'em'a'j, kaj patr'o kaj patr'in'o kaj kardinal'o'j kaj monaĥ'o'j, ĉiu'j est'as koler'em'a'j. Pro tio ĉio dev'is okaz'i tiel sekret'e, kaj se la hom'o'j est'us vid'int'a'j ni'n ŝtel'ir'i de la hejm'o, ili cert'e est'us mort'bat'int'a'j ni'n ambaŭ nur por sav'i mi'a'n anim'o'n. Henrik kompren'ebl'e jam est'is sub la kondamn'o.” Sed la jun'a graf'in'o ŝat'as si'a'n edz'o'n ankaŭ post kiam ili ven'is al Borg kaj viv'as pli trankvil'a'n viv'o'n. Ŝi am'as ĉe li la bril'o'n de la mal'nov'a nom'o kaj de grand'far'a'j pra'patr'o'j. Ŝi ŝat'as vid'i, kiel ŝi'a ĉe'est'o mol'ig'as li'a'n rigid'ec'o'n, kaj aŭd'i, kiel li'a voĉ'o mol'iĝ'as, kiam ŝi parol'as kun li. Kaj krom'e li ŝat'as ŝi'n kaj dorlot'as ŝi'n, kaj fin'e ŝi ja est'as li'a edz'in'o. La jun'a graf'in'o ne pov'as imag'i, ke edz'in'iĝ'int'a vir'in'o ne ŝat'u si'a'n edz'o'n.

En cert'a manier'o li ankaŭ respond'as al ŝi'a ideal'o pri vir'ec'o. Li est'as just'a kaj ver'am'a. Li neniam romp'is promes'o'n. Ŝi rigard'as li'n kiel ver'a'n nobel'o'n.

Ankaŭ la jun'a graf'in'o al'ven'as, kiel ŝi ven'as ĉi'e'n, kie oni pov'as atend'i danc'o'n kaj gaj'ec'o'n.

Sed la jun'a vir'in'o ne est'as gaj'a, kiam ŝi ven'as. Est'as kvazaŭ ŝi hav'us antaŭ'sent'o'n, ke nun est'as ŝi'a vic'o est'i en'tir'at'a en la furioz'a'n pel'ĉas'o'n de aventur'o'j.

Sur'voj'e ŝi sid'is kaj rigard'is la sub'ir'ant'a'n sun'o'n. Ĝi sub'ir'is de sen'nub'a ĉiel'o kaj ne post'las'is or'rand'o'j'n sur mal'pez'a'j nub'et'o'j. Griz'pal'a krepusk'a aer'o, kiu'n tra'ĉas'is mal'varm'a'j vent'o'j, kovr'is la region'o'n.

La jun'a graf'in'o vid'is, kiel batal'is la tag'o kaj la nokt'o, kaj kiel ĉio viv'a ek'tim'is dum la batal'o de la potenc'ul'o'j. La ĉeval'o'j for'rapid'is kun la last'a ŝarĝ'o por ven'i sub tegment'o'n. La trunk'hak'ist'o'j rapid'is hejm'e'n de la arb'ar'o, la serv'ist'in'o'j el la bov'instal'o. La sovaĝ'a'j best'o'j hurl'is ĉe la rand'o de la arb'ar'o.

La lum'o esting'iĝ'is, pal'iĝ'is la kolor'o'j. Frost'o kaj mal'bel'o est'is ĉio, kio'n ŝi vid'is. Kio'n ŝi esper'is, kio'n ŝi am'is, kio'n ŝi far'is, ankaŭ tio ŝajn'is al ŝi kovr'ig'i per la griz'a, krepusk'a lum'o.

Est'is la hor'o de lac'iĝ'o, de mal'venk'o, de sen'pov'ec'o, por ŝi sam'e kiel por la tut'a natur'o.

Ŝi pens'is pri tio, ke ŝi'a kor'o, kiu nun en vigl'a gaj'ec'o ornam'is la ekzist'o'n per purpur'o kaj or'o, ke tiu kor'o ebl'e iam perd'os si'a'n fort'o'n don'i lum'o'n al ŝi'a mond'o.

”Ho, sen'pov'ec'o, sen'pov'ec'o de mi'a propr'a kor'o!” ŝi dir'is al si. ”Sufok'e griz'a di'in'o de la krepusk'o, iam vi est'os estr'in'o en mi'a anim'o. Tiam mi vid'os la viv'o'n mal'bel'a kaj griz'a, kiel ĝi ebl'e ankaŭ est'as, tiam mi'a'j har'o'j blank'iĝ'os, mi'a dors'o kurb'iĝ'os, mi'a cerb'o paraliz'iĝ'os.” En tiu moment'o la sled'o en'vetur'is sur la prokuror'a'n kort'o'n, kaj kiam la jun'a graf'in'o ĝust'e tiam lev'is la rigard'o'n, ŝi ek'vid'is krad'fenestr'o'n sur flank'dom'o kia'j sever'aspekt'a'n vizaĝ'o'n mal'antaŭ ĝi.

Tiu vizaĝ'o aparten'is al la major'in'o de Ekeby, kaj la jun'a vir'in'o sent'is, ke nun ŝi'a plezur'o est'as detru'it'a por tiu ĉi vesper'o.

Oni ja pov'as est'i gaj'a, kiam oni ne vid'as la mal'ĝoj'o'n, nur aŭd'as pri ĝi kiel gast'o en fremd'a land'o. Pli mal'facil'e est'as konserv'i la gaj'ec'o'n de la kor'o, kiam oni star'as rekt'e antaŭ la vizaĝ'o de nokt'o'nigr'a, sever'a mizer'o.

La graf'in'o sci'as ja, ke prokuror'o Scharling met'is la major'in'o'n en arest'ej'o'n, kaj ke ŝi est'os juĝ'e ekzamen'at'a pro la per'fort'aĵ'o, kiu'n ŝi plen'um'is en Ekeby la sam'a'n nokt'o'n, kiam okaz'is tie la grand'a bal'o. Sed ŝi tamen ne pens'is pri tio, ke ŝi trov'iĝ'as en arest'ej'o en la prokuror'a dom'o, tiel proksim'e al la bal'salon'o, ke oni de tie pov'as rigard'i en ŝi'a'n ĉambr'o'n, tiel proksim'e, ke ŝi nepr'e aŭd'os la danc'muzik'o'n kaj la gaj'a'n bru'o'n. Kaj jen la pens'o pri ŝi for'pren'as ĉiu'n ĝoj'o'n de la graf'in'o.

La jun'a graf'in'o danc'as ja kaj vals'o'n kaj kvadril'o'n. Ŝi part'o'pren'as kaj la menuet'o'n kaj la angleson 34 , sed post ĉiu danc'o ŝi ŝtel'ir'as al la fenestr'o kaj rigard'as al la flank'dom'o. Lum'as el la fenestr'o de la major'in'o, kaj ŝi pov'as vid'i, kiel tiu ir'as tie'n kaj re'e'n en si'a ĉambr'o. Ŝajn'as, ke ŝi neniam ripoz'as sed ĉiam ir'as.

La graf'in'o neniel ĝoj'as pro la danc'o. Ŝi nur pens'as pri la major'in'o, kiu ir'as tie'n kaj re'e'n en si'a mal'liber'ej'o kiel kapt'it'a sovaĝ'a best'o. Ŝi mir'as, ke ĉiu'j ali'a'j pov'as danc'i. Cert'e trov'iĝ'as tie mult'a'j, kiu'j est'as sam'e ekscit'it'a'j kiel ŝi, sci'ant'e ke la major'in'o est'as tiel proksim'e al ili, sed tamen neni'u montr'as tio'n. En Verm'land'o loĝ'as toler'em'a'j hom'o'j.

Sed post ĉiu el'rigard'o ŝi'a'j pied'o'j mov'iĝ'as pli pez'e en la danc'o, kaj la rid'o preskaŭ fiks'iĝ'as en ŝi'a gorĝ'o.

La edz'in'o de la prokuror'o observ'as ŝi'n, kiam ŝi viŝ'as la vapor'o'n de la fenestr'o por el'rigard'i, kaj ven'as al ŝi.

”Kia mizer'aĵ'o! Ho, kia mizer'aĵ'o est'as tio ĉi!” ŝi flustr'as al la graf'in'o.

”Ŝajn'as al mi preskaŭ ne'ebl'e danc'i tiu'n ĉi vesper'o'n,” la graf'in'o flustr'as respond'e.

”Ankaŭ ne est'as laŭ mi'a vol'o, ke ni hav'as bal'o'n tie ĉi, dum ŝi sid'as en'ferm'it'a tie,” sinjor'in'o Scharling respond'as. ”Ŝi est'is en Karlstad dum la tut'a temp'o post la arest'o. Nun la juĝ'a ekzamen'o kun ŝi baldaŭ okaz'os, kaj tial oni konduk'is ŝi'n tie'n ĉi hodiaŭ. Ni ja ne pov'is met'i ŝi'n en la aĉ'a'n arest'ej'o'n de la juĝ'o'dom'o, sed ni lok'is ŝi'n en la teks'o'ĉambr'o'n de la flank'dom'o. Ŝi rajt'us est'i en mi'a salon'o, graf'in'o, se ĉiu'j tiu'j hom'o'j ne ven'us ĝust'e hodiaŭ. Vi apenaŭ kon'as ŝi'n, sed ŝi est'is kiel patr'in'o kaj reĝ'in'o por ni ĉiu'j. Kio'n ŝi pens'as pri ni, kiu'j danc'as tie ĉi, dum ŝi est'as en tiel grand'a mizer'o? Bon'e est'as, ke plej mult'a'j ne sci'as, ke ŝi est'as tie.” ”Ŝi ne dev'us est'i arest'it'a,” la jun'a graf'in'o dir'as sever'e.

”Jes, tio est'as ver'a, graf'in'o, sed oni ne pov'is far'i i'o'n ali'a'n, por ke ne okaz'u ankoraŭ pli grand'a'j mal'feliĉ'o'j. Neni'u ja mal'permes'is al ŝi brul'ig'i si'a'j'n propr'a'j'n pajl'o'stak'o'j'n kaj for'pel'i la kavalir'o'j'n, sed la major'o ĉirkaŭ'ir'is por ĉas'i ŝi'n. Di'o sci'as, kio'n li est'us far'int'a, se ŝi ne est'us arest'it'a. Scharling sufer'is mult'a'n ĉagren'o'n, pro tio ke li arest'is la major'in'o'n. Eĉ en Karlstad ili est'is mal'kontent'a'j pri li, ĉar li ne mal'atent'is pri tio, kio okaz'is en Ekeby. Sed li far'is tio'n, kio'n li opini'is plej bon'a.

”Ho ne, graf'in'o, kondamn'it'a ŝi ne est'os. La major'in'o de Ekeby cert'e est'os sen'kulp'ig'it'a, sed tamen est'as tro mult'e por ŝi tio, kio'n ŝi tra'viv'is en tiu'j ĉi tag'o'j. Ebl'e ŝi frenez'iĝ'os. Vi pov'as imag'i, kiel pov'as tia fier'a sinjor'in'o toler'i, ke oni trakt'as ŝi'n kiel krim'ul'o'n? Mi kred'as, ke est'us plej bon'e, se ŝi ne est'us arest'it'a. Ebl'e ŝi est'us sav'int'a si'n per propr'a fort'o.” ”Do liber'ig'u ŝi'n!” la graf'in'o dir'as.

”Tio'n pov'as ja kiu ajn far'i escept'e la prokuror'o'n kaj li'a'n edz'in'o'n,” sinjor'in'o Scharling flustr'as. ”Ni ja dev'as gard'i ŝi'n.

Special'e en tiu ĉi nokt'o, kiam tiom da ŝi'a'j amik'o'j est'as tie ĉi, du vir'o'j sid'as posten'e ekster la pord'o, kaj est'as ferm'it'e, tiel ke neni'u pov'as en'ir'i al ŝi. Sed se iu el'pren'us ŝi'n, graf'in'o, tiam ni tre ĝoj'us, kaj Scharling kaj mi.” ”Ĉu mi ne rajt'as ir'i al ŝi?” la jun'a graf'in'o dir'as.

Sinjor'in'o Scharling fervor'e pren'as ŝi'a'n man'radik'o'n kaj el'konduk'as ŝi'n. En la vestibl'o ili sur'met'as ŝal'o'j'n kaj rapid'as trans la kort'o'n.

”Ne est'as cert'e, ke ŝi eĉ parol'os al ni,” la edz'in'o de la prokuror'o dir'as. ”Sed ŝi tamen vid'os, ke ni ne forges'is ŝi'n.” Ili ven'as en la unu'a'n ĉambr'o'n de la flank'dom'o, kie la du vir'o'j sid'as gard'ant'e ĉe la ferm'it'a pord'o, kaj sen mal'help'o en'ir'as al la major'in'o. Ŝi loĝ'as en grand'a ĉambr'o plen'a de teks'il'o'j kaj ali'a'j il'o'j. Efektiv'e oni uz'as ĝi'n kiel teks'ĉambr'o'n, sedĝi hav'as krad'o'n antaŭ la fenestr'o kaj fortik'a'j'n serur'o'j'n sur la pord'o, por ke oni en ekstrem'a okaz'o pov'u uz'i ĝi'n kiel arest'ej'o'n.

Ŝi far'as long'a'n ir'ad'o'n en tiu'j tag'o'j. Ŝi pov'as memor'i nur ke ŝi ir'as la du'dek mejl'o'j'n nord'e'n al si'a patr'in'o, kiu loĝ'as en la arb'ar'o'j de Elvdalen kaj atend'as ŝi'n. Ŝi neniam hav'as temp'o'n por ripoz'i. Ŝi dev'as ir'i. Sen'ĉes'a urĝ'o pel'as ŝi'n. Ŝi'a patr'in'o est'as pli ol naŭ'dek'jar'a. Baldaŭ ŝi mort'os.

Ŝi mezur'as la plank'o'n laŭ'uln'e, kaj nun ŝi kalkul'as la distanc'o'n, sum'ig'ant'e la uln'o'j'n en klaft'o'j'n kaj la klaft'o'j'n en du'on'mejl'o'j'n kaj mejl'o'j'n.

Pez'a kaj long'a ŝajn'as al ŝi la voj'o, sed tamen ŝi ne kuraĝ'as ripoz'i. Ŝi vad'as tra profund'a'j neĝ'amas'o'j. Ŝi aŭd'as super si la susur'o'n de la etern'a'j arb'ar'o'j, kiam ŝi ir'as. Ŝi paŭz'as en la dom'et'o de finn'o kaj en la branĉ'kaban'o de karb'ig'ist'o. Kelk'iam, kiam hom'o ne trov'iĝ'as dum mult'a'j mejl'o'j, ŝi dev'as romp'i branĉ'o'j'n por kuŝ'ej'o kaj ripoz'i sub la radik'o de fal'int'a pice'o.

Kaj fin'e ŝi ating'is la cel'o'n, fin'iĝ'is la du'dek mejl'o'j, la arb'ar'o mal'dens'iĝ'as, kaj ruĝ'a'j loĝ'o'dom'o'j star'as ĉirkaŭ neĝ'o'kovr'it'a kort'o. Klarälven flu'as en vic'o da torent'et'o'j, kaj la bon'e kon'at'a muĝ'o sci'ig'as al ŝi, ke ŝi est'as hejm'e.

Kaj ŝi'a patr'in'o, kiu ek'vid'as ŝi'n al'ven'i, almoz'pet'ant'a'n kiel ŝi vol'is, ven'as renkont'e al ŝi.

Kiam la major'in'o ating'is tio'n, ŝi ĉiam lev'as la okul'o'j'n, rigard'as ĉirkaŭ'e'n, vid'as la ferm'it'a'n pord'o'n kaj sci'as, kie ŝi est'as.

Tiam ŝi demand'as si'n, ĉu ŝi komenc'as frenez'iĝ'i, kaj ek'sid'as por pens'i kaj ripoz'i. Sed post temp'et'o ŝi re'e komenc'as, sum'ig'as uln'o'j'n kaj klaft'o'j'n en du'on'mejl'o'j'n kaj mejl'o'j'n, far'as mal'long'a'j'n paŭz'o'j'n en finn'a'j dom'et'o'j kaj dorm'as nek tag'e nek nokt'e, ĝis ŝi re'e fin'ir'is la du'dek mejl'o'j'n.

Kaj la du vir'in'o'j, kiu'j ven'is por vizit'i ŝi'n, rigard'as ŝi'n kun tim'o.

La jun'a graf'in'o post'e ĉiam memor'as ŝi'n, kia ŝi ir'is tie. Ŝi post'e oft'e vid'as ŝi'n en si'a'j sonĝ'o'j kaj vek'iĝ'as de la bild'o kun la okul'o'j plen'a'j de larm'o'j kaj ĝem'o sur la lip'o'j.

La mal'jun'ul'in'o est'as tim'ig'e ne'zorg'it'a, la har'ar'o ŝajn'as mal'dens'a, har'tuf'et'o'j el'star'as el la mal'dik'a plekt'o. La vizaĝ'o est'as mal'firm'a kaj mal'dik'a, la vest'o'j sen'ord'a'j kaj ĉifon'a'j. Sed sam'temp'e ŝi tiom konserv'as de la alt'e'star'ant'a, al ĉiu ordon'ant'a estr'in'o, ke ŝi vek'as ne nur kompat'o'n sed ankaŭ respekt'o'n.

Sed kio'n la graf'in'o klar'e memor'is, tio est'is la okul'o'j el'kav'iĝ'int'a'j, kun la rigard'o al'intern'e, ankoraŭ ne perd'int'a'j la lum'o'n de prudent'o sed preskaŭ pret'a'j esting'iĝ'i kaj kun fajr'er'o de sovaĝ'ec'o bril'et'ant'a en la profund'o, tiel ke oni terur'iĝ'is kaj tim'is, ke la mal'jun'ul'in'o en la post'a moment'o atak'os oni'n, kun la dent'o'j pret'a'j por ek'mord'o, la fingr'o'j por grat'ad'o.

Ili star'is tie sufiĉ'e long'e, kiam la major'in'o subit'e halt'as antaŭ la jun'a vir'in'o kaj sever'e rigard'as ŝi'n. La graf'in'o far'as paŝ'o'n mal'antaŭ'e'n kaj pren'as la brak'o'n de sinjor'in'o Scharling.

La trajt'o'j de la major'in'o tuj ek'hav'as viv'o'n kaj esprim'o'n, kaj ŝi rigard'as en la mond'o'n kun plen'a prudent'o.

”Ho ne, ho ne,” ŝi dir'as kaj rid'et'as, ”tiel mal'bon'e ankoraŭ ne est'as, mi'a kar'a jun'a sinjor'in'o.” Ŝi nun pet'as ili'n ek'sid'i kaj ankaŭ mem ek'sid'as. Ŝi pren'as mien'o'n de mal'nov'temp'a grandioz'o, kon'at'a de la grand'a'j regal'o'j en Ekeby kaj la reĝ'a'j bal'o'j en la guberni'estr'a sid'ej'o en Karlstad. Ili forges'as la ĉifon'o'j'n kaj la arest'ej'o'n kaj vid'as nur la plej fier'a'n kaj riĉ'a'n sinjor'in'o'n en Verm'land'o.

”Mi'a kar'a graf'in'o!” ŝi dir'as. ”Kio pov'as ig'i vir'i for'las'i la danc'o'n por vizit'i sol'a'n mal'jun'ul'in'o'n kiel mi'n? Cert'e vi est'as tre bon'a.” Graf'in'o Elisabet ne pov'as respond'i. Emoci'o sufok'as ŝi'a'n voĉ'o'n. Sinjor'in'o Scharling respond'as anstataŭ ŝi, ke ŝi ne pov'is danc'i, ĉar ŝi pens'is pri la major'in'o.

”Kar'a sinjor'in'o Scharling,” la major'in'o respond'as, ”ĉu mi nun ating'is tiu'n stat'o'n, ke mi ĝen'as la ĝoj'o'n de la jun'a'j hom'o'j? Vi ne plor'u pro mi, mi'a kar'a jun'a graf'in'o,” ŝi daŭr'ig'as.

”Mi est'as malic'a mal'jun'a vir'in'o, kiu merit'as mi'a'n sort'o'n. Vi ne opini'as, ke est'as just'e bat'i si'a'n patr'in'o'n?” ”Ne, sed ...” La major'in'o inter'romp'as ŝi'n kaj kares'e ŝov'as la krisp'a'n, hel'a'n har'ar'o'n supr'e'n de ŝi'a frunt'o.

”Infan'o, infan'o,” ŝi dir'is, ”kiel vi pov'is edz'in'iĝ'i kun la stult'a Henrik Dohna?” ”Sed mi am'as li'n.” ”Mi vid'as kiel est'as, mi vid'as kiel est'as,” la major'in'o dir'as.

”Bon'kondut'a infan'o kaj neni'o pli, plor'as kun la ĉagren'it'o'j kaj rid'as kun la gaj'ul'o'j. Kaj pov'as dir'i nur ’jes’ al la unu'a, kiu dir'as: ’Mi am'as vin’. Jes ja. Nun en'ir'u kaj danc'u, mi'a kar'a jun'a graf'in'o! Danc'u kaj est'u gaj'a! Ekzist'as neni'o mal'bon'a en vi.” ”Sed mi vol'as far'i i'o'n por vi.” ”Infan'o,” la major'in'o dir'as solen'e. ”En Ekeby loĝ'is mal'jun'a vir'in'o, kiu ten'is la vent'o'j'n de la ĉiel'o kapt'it'a'j. Nun ŝi est'as kapt'it'a, kaj la vent'o'j est'as liber'a'j. Ĉu strang'e, ke ŝtorm'o ir'as tra la land'o? Mi, kiu est'as mal'jun'a, vid'is ĝi'n antaŭ'e, graf'in'o. Mi kon'as ĝi'n. Mi sci'as, ke la muĝ'eg'ant'a ŝtorm'o de Di'o atak'os ni'n. Iamĝi flug'as tra la grand'a'j regn'o'j, iam tra la mal'grand'a'j forges'it'a'j lok'o'j. La ŝtorm'o de Di'o forges'as neniu'n. Ĝi atak'as kaj grand'a'j'n kaj mal'grand'a'j'n. Est'as grandioz'e vid'i, kiel al'ven'as la ŝtorm'o de Di'o.

Ŝtorm'o de Di'o, ben'it'a vent'eg'o de la Sinjor'o, blov'u tra la mond'o! Voĉ'o'j en la aer'o, voĉ'o'j en la akv'o, son'u kaj tim'ig'u! Ig'u muĝ'eg'ant'a la ŝtorm'o'n de Di'o! Ig'u terur'a la ŝtorm'o'n de Di'o! La ŝtorm'o'j flug'u tra la land'o, atak'u ŝancel'iĝ'ant'a'j'n mur'o'j'n, romp'u la serur'o'j'n, kiu'j rust'is, kaj la dom'o'j'n, kiu'j klin'iĝ'as fal'em'e! Angor'o kovr'os la land'o'n. La bird'a'j nest'et'o'j fal'os de si'a lok'o sur la branĉ'o. La akcipitr'a nest'o en la supr'o de la pin'o kun grand'a muĝ'o est'os ŝir'at'a ter'e'n, kaj ĝis en la guf'o'nest'o en la mont'o'fend'o! La vent'o sibl'os per si'a drak'lang'o.

Ŝajn'is al ni, ke ĉio est'as bon'a ĉe ni, sed ne est'is tiel. Cert'e la ŝtorm'o de Di'o est'as bezon'at'a. Mi kompren'as tio'n, kaj mi ne plend'as. Mi nur vol'us, ke mi pov'us ir'i al mi'a patr'in'o.” Subit'e fort'o mank'as al ŝi.

Mi dev'as ir'i. Nun ir'u, kaj gard'u vi'n kontraŭ tiu'j, kiu'j rajd'as sur la ŝtorm'nub'o'j!” Post tio ŝi re'e komenc'as ir'i. La trajt'o'j mal'firm'iĝ'as, la rigard'o turn'iĝ'as al'intern'e. La graf'in'o kaj sinjor'in'o Scharling dev'as for'las'i ŝi'n.

Kiam ili de'nov'e est'as ĉe la danc'ant'o'j, la jun'a graf'in'o tuj ir'as al Gösta Berling.

”La major'in'o salut'as vi'n, sinjor'o Berling,” ŝi dir'as. ”Ŝi atend'as, ke vi el'pren'os ŝi'n el ŝi'a mal'liber'ej'o.” ”Ŝi atend'u, graf'in'o.” ”Ho, help'u ŝi'n, sinjor'o Berling!” La rigard'o de Gösta mal'hel'iĝ'as. ”Ne,” li dir'as, ”kial mi help'u ŝi'n? Ĉu mi ŝuld'as dank'o'n al ŝi? Ĉio, kio'n ŝi far'is por mi, al'port'is al mi mal'bon'o'n.” ”Sed, sinjor'o Berling ...” ”Se ŝi ne est'us,” li dir'as koler'em'e, ”mi nun dorm'us nord'e sub la etern'a'j arb'ar'o'j. Ĉu mi ŝuld'as risk'i la viv'o'n por ŝi, pro tio ke ŝi far'is mi'n kavalir'o en Ekeby? Ĉu vi kred'as, ke tiu ofic'o don'as mult'a'n glor'o'n?” La jun'a graf'in'o turn'as si'n de li sen respond'i. Ŝi est'as koler'a.

Ŝi ir'as al si'a lok'o kun mal'dolĉ'a'j pens'o'j pri la kavalir'o'j. Tie'n ĉi ili ven'is kun korn'o'j kaj violon'o'j kaj intenc'as, ke la arĉ'o'j frot'u la kord'o'j'n, ĝis la arĉ'har'o'j est'os el'uz'it'a'j, sen pens'i pri tio, ke la gaj'a'j ton'o'j ating'os la aĉ'a'n ĉambr'o'n de la kapt'it'in'o. Tie'n ĉi ili ven'as por danc'i, ĝis la ŝu'pland'o'j polv'iĝ'os, kaj ne pens'as pri tio, ke ili'a mal'jun'a bon'far'ant'in'o pov'as vid'i ili'a'j'n ombr'o'j'n preter'danc'i mal'antaŭ la vapor'kovr'it'a'j vitr'o'j. Ho, kiel griz'a kaj mal'bel'a far'iĝ'is la mond'o! Ho, kia'n ombr'o'n la mizer'o kaj mal'mol'ec'o ĵet'is en la an'i mon de la jun'a graf'in'o! Post temp'et'o Gösta ven'as por invit'i ŝi'n al danc'o. Ŝi tuj rifuz'as.

”Ĉu vi ne vol'as danc'i kun mi, graf'in'o?” li demand'as kaj tre ruĝ'iĝ'as.

”Ni do ne ind'as tiu'n honor'o'n?” ”Ne est'as honor'o, sinjor'o Berling. Sed mi ne trov'as plezur'o'n en danc'o kun tiu'j, kiu'j forges'as ĉiu'j'n ordon'o'j'n de la dank'em'o.” Gösta jam turn'iĝ'is sur la kalkan'um'o.

Mult'a'j aŭd'as kaj vid'as tiu'n scen'o'n. Ĉiu'j prav'ig'as la graf'in'o'n. La sen'dank'ec'o kaj sen'kor'ec'o de la kavalir'o'j al la major'in'o vek'is ĝeneral'a'n incit'o'n.

Sed en tiu'j tag'o'j Gösta Berling est'as pli danĝer'a ol sovaĝ'a best'o en la arb'ar'o. Post kiam li ven'is de la ĉas'o kaj trov'is, ke Marianne est'as for, li'a kor'o est'is kiel dolor'a vund'o. Li sent'as em'o'n far'i al iu krud'a'n mal'just'o'n kaj dis'vast'ig'i en grand'a'j rond'o'j mal'ĝoj'o'n kaj sufer'o'n.

Se ŝi tiel vol'as, li dir'as al ŝi, tiam okaz'u kiel ŝi vol'as. Sed ŝi ne plend'u pri si'a propr'a rol'o. La jun'a graf'in'o ŝat'as est'i for'rabat'a. Ŝi plen'e kontent'iĝ'os. Li ne mal'ŝat'as aventur'o'n. Dum ok tag'o'j li est'is mal'feliĉ'a pro vir'in'o. Tiu temp'o pov'as sufiĉ'i.

Li vok'as Beerencreutzon, la kolonel'o'n, kaj Kristian'o'n Bergh, la fort'a'n kapitan'o'n, kaj la inert'a'n kuz'o'n Kristoffer, kiu neniam hezit'as antaŭ frenez'a aventur'o, kaj inter'konsil'iĝ'as kun ili pri tio, kiel oni venĝ'u la ofend'it'a'n honor'o'n de la kavalir'o'j.

Ven'as la fin'o de la fest'o. Long'a vic'o da sled'o'j vetur'as sur la kort'o'n. La sinjor'o'j sur'met'as la pelt'o'j'n. La sinjor'in'o'j serĉ'as si'a'j'n vest'o'j'n en la terur'a inter'miks'iĝ'o, de la vest'ĉambr'o.

La jun'a graf'in'o urĝ'as for'las'i tiu'n mal'ŝat'at'a'n bal'o'n. Ŝi pret'iĝ'as kiel unu'a el la vir'in'o'j. Kun rid'et'o ŝi star'as mez'e sur la plank'o kaj rigard'as la konfuz'o'n, kiam la pord'o mal'ferm'iĝ'as kaj Gösta Berling montr'iĝ'as sur la sojl'o.

Tamen neni'u vir'o rajt'as en'ir'i tiu'n ĉambr'o'n. Mal'jun'a'j sinjor'in'o'j star'as tie kun mal'dens'a'j har'o'j, for'met'int'e la ornam'ant'a'j'n ĉap'o'j'n. Kaj la jun'a'j supr'e'n'fald'is la jup'o'j'n sub la pelt'o'j, por ke la rigid'a'j krisp'garn'aĵ'o'j ne ĉif'iĝ'u dum la vetur'o.

Sed sen atent'o pri la halt'ig'a'j kri'o'j Gösta Berling kur'as al la graf'in'o kaj kapt'as ŝi'n.

Li lev'as ŝi'n sur si'a'j brak'o'j kaj kur'as el la ĉambr'o en la vestibl'o'n kaj de tie ekster'e'n sur la peron'o'n kun ŝi.

La kri'o'j de la surpriz'it'a'j vir'in'o'j ne pov'is halt'ig'i li'n. Kiam ili post'kur'as li'n, ili vid'as nur kiel li ĵet'as si'n en sled'o'n kun la graf'in'o sur la brak'o'j. Ili aŭd'as la vetur'ig'ist'o'n klak'i per la vip'o kaj vid'as la ĉeval'o'n ek'kur'i. Ili kon'as la vetur'ig'ist'o'n — est'as Beerencreutz. Ili kon'as la ĉeval'o'n — est'as Do'n Ju'a'n. Kaj en profund'a mal'trankvil'o pri la sort'o de la graf'in'o ili vok'as la vir'o'j'n.

Tiu'j ne for'uz'as temp'o'n per mult'a'j demand'o'j sed kur'as al la sled'o'j. Kun la graf'o kiel unu'a ili persekut'as la vir'in'rab'ant'o'n.

Ĉiu'n mal'ĝoj'o'n li forges'is, kaj ebri'a de la ekstaz'ig'a plezur'o de la aventur'o li per plen'a gorĝ'o kant'as kant'o'n pri am'o kaj roz'o'j.

Li fort'e prem'as ŝi'n al si, sed ŝi ne prov'as fuĝ'i. Ŝi'a vizaĝ'o kuŝ'as ĉe li'a brust'o, blank'a kaj rigid'a.

Ho, kio'n vir'o far'u, kiam li hav'as pal'a'n, kompat'ind'a'n vizaĝ'o'n tiel proksim'e al si, kiam li vid'as flank'e'n'ŝov'it'a'j la hel'a'j'n har'o'j'n, kiu'j ali'temp'e ombr'as la blank'a'n, radi'a'n frunt'o'n, kiam la palpebr'o'j pez'e ferm'iĝ'is super la petol'a bril'et'o de la griz'a'j okul'o'j? Kio'n vir'o far'u, kiam la ruĝ'a'j lip'o'j pal'iĝ'as sub li'a'j okul'o'j? Kis'i, kompren'ebl'e kis'i la pal'iĝ'ant'a'j'n lip'o'j'n, la ferm'it'a'j'n okul'o'j'n, la blank'a'n frunt'o'n.

Sed jen la jun'a vir'in'o vek'iĝ'as. Ŝi prov'as liber'iĝ'i. Ŝi est'as kiel streĉ'it'a risort'o. Per si'a tut'a fort'o li dev'as batal'i kontraŭ ŝi, por ke ŝi ne ĵet'u si'n el la sled'o. Fin'e li dev'ig'e lok'as ŝi'n, sub'ig'it'a'n kaj trem'ant'a'n, en angul'o'n de la sled'o.

”Jen!” Gösta tiam dir'as tut'e trankvil'e al Beerencreutz. ”La graf'in'o est'as la tri'a, kiu'n Do'n Ju'a'n kaj mi for'konduk'as en tiu ĉi vintr'o. La ali'a'j pend'is kis'ant'e ĉirkaŭ mi'a kol'o, sed tiu ĉi nek ŝat'as est'i kis'at'a de mi nek vol'as danc'i kun mi. Ĉu vi pov'as kompren'i la vir'in'o'j'n, Beerencreutz?” Sed kiam Gösta for'vetur'is de la dom'o, kiam la vir'in'o'j kri'is kaj la vir'o'j blasfem'is, kiam la sonor'il'ar'o'j sonor'is kaj la vip'o'j klak'is kaj ĉio est'is kri'ad'o kaj konfuz'o, tiam konstern'iĝ'is la vir'o'j, kiu'j gard'is la major'in'o'n.

”Kio okaz'as?” ili pens'is. ”Kial oni kri'as?” Subit'e la pord'o mal'ferm'iĝ'is, kaj voĉ'o kri'is al ili: ”Ŝi est'as for. Jen li for'vetur'as kun ŝi.” Kiel frenez'a'j ili kur'is ekster'e'n, sen pri'atent'i ĉu la major'in'o aŭ iu ali'a est'as for. Bon'ŝanc'o favor'is ili'n, tiel ke ili eĉ trov'is lok'o'n en for'rapid'ant'a sled'o. Kaj ili long'e vetur'is, antaŭ ol ili ek'sci'is, kiu'n oni persekut'as.

Sed Bergh kaj kuz'o Kristoffer en plen'a trankvil'o ir'is al la pord'o, romp'is la serur'o'n kaj mal'ferm'is por la major'in'o.

Ŝi el'ven'is. Ili star'is ambaŭ'flank'e de la pord'o, rekt'a'j kiel baston'o'j, kaj ne rigard'is ŝi'n.

”Vi hav'as ĉeval'o'n kaj sled'o'n tie ĉi ekster'e.” Tiam ŝi el'ir'is, ek'sid'is en la sled'o kaj for'vetur'is.

Do'n Ju'a'n rapid'as mal'supr'e'n sur la dekliv'o'j de Broby al la glaci'kovr'it'a surfac'o de Löven. La fier'a kur'ant'o flug'as antaŭ'e'n. Freŝ'ig'a, glaci'mal'varm'a aer'o preter'sibl'as la vang'o'j'n de la vetur'ant'o'j. Tint'as la sonor'il'o'j. Bril'as la lun'o kaj la stel'o'j. La neĝ'o kuŝ'as blu'blank'a kaj bril'as per propr'a lum'o.

Gösta sent'as poezi'a'j'n pens'o'j'n vek'iĝ'i en si. ”Beerencreutz,” li dir'as,” jen, tio ĉi est'as la viv'o. Kiel Do'n Ju'a'n for'rapid'as kun tiu ĉi jun'a vir'in'o, tiel la temp'o for'rapid'as kun la hom'o. Vi est'as la neces'o, kiu gvid'as la vetur'o'n. Mi est'as la dezir'o, kiu katen'as la vol'o'n. Kaj jen la sen'fort'a est'as tir'at'a pli kaj pli profund'e'n.” ”Ne babil'u!” Beerencreutz tondr'as. ”Jen ili persekut'as ni'n.” Kaj per sibl'ant'a'j vip'o'bat'o'j li instig'as Do'n Juan'o'n al pli kaj pli furioz'a rapid'o.

”Tie est'as la lup'o'j, tie ĉi la kapt'aĵ'o!” Gösta kri'as. ”Do'n Ju'a'n, knab'o mi'a, imag'u, ke vi est'as jun'a alk'o! Kur'u tra arbust'a'j dens'ej'o'j, vad'u tra marĉ'o'j, salt'u de la mont'o'dors'o en la klar'a'n lag'o'n; trans'naĝ'u ĝi'n kun kuraĝ'e lev'it'a kap'o, kaj mal'aper'u, mal'aper'u en la sav'ant'a krepusk'o de la pice'a arb'ar'o! Kur'u, Do'n Ju'a'n, mal'jun'a vir'in'rab'ant'o! Kur'u kiel jun'a alk'o!”Ĝoj'o plen'ig'as li'a'n sovaĝ'a'n kor'o'n dum la flug'ant'a vetur'o.

Jubil'a kant'o est'as al li la kri'o'j de la persekut'ant'o'j. Ĝoj'o plen'ig'as li'a'n sovaĝ'a'n kor'o'n, kiam li sent'as, ke la korp'o de la graf'in'o trem'as pro terur'o, kiam li aŭd'as ŝi'a'j'n dent'o'j'n klak'i.

Subit'e mal'fiks'iĝ'is la fer'a pren'o, per kiu li ten'is ŝi'n. Li ek'star'as en la sled'o kaj sving'as si'a'n ĉap'o'n.

”Mi est'as Gösta Berling,” li kri'as, ”sinjor'o de dek'mil kis'o'j kaj dek'tri'mil am'leter'o'j. Hur'a por Gösta Berling! Kapt'u li'n tiu, kiu pov'as!” Kaj en la post'a moment'o li flustr'as en la orel'o'n de la graf'in'o: ”Ĉu la rapid'o ne est'as bon'a? Ĉu la vetur'o ne est'as reĝ'a? Post Löven kuŝ'as Vener'n. Post Vener'n kuŝ'as la mar'o, ĉie sen'fin'a'j vast'o'j de klar'a, blu'nigr'a glaci'o, kaj post tio bril'a mond'o. Rul'iĝ'ant'a'j tondr'o'j en la frost'iĝ'ant'a glaci'o, akr'a'j kri'o'j mal'antaŭ ni, fal'stel'o'j en la alt'o kaj tint'ant'a'j sonor'il'o'j antaŭ ni! Antaŭ'e'n! Ĉiam antaŭ'e'n! Ĉu vi ŝat'as far'i tiu'n vetur'o'n, jun'a, bel'a sinjor'in'o?” Li las'is ŝi'n liber'a. Ŝi fort'e for'puŝ'as li'n de si.

”Mi est'as aĉ'ul'o, aĉ'ul'o! Kial vi incit'is mi'n? Vi tie star'is tiel fier'a kaj bel'a, kaj kred'is, ke kavalir'a man'o ne pov'os ating'i vi'n.

Ĉiel'o kaj ter'o am'as vi'n. Vi ne dev'us pli'grand'ig'i la ŝarĝ'o'n de tiu'j, kiu'j'n ĉiel'o kaj ter'o mal'estim'as.” Li al'tir'as ŝi'a'j'n man'o'j'n kaj met'as ili'n al si'a vizaĝ'o.

”Se vi nur sci'us,” li dir'as, ”kio'n signif'as sci'i, ke oni est'as for'puŝ'it'a! Oni ne konsider'as, kio'n oni far'as. Ne, ne konsider'as.” En la sam'a moment'o li rimark'as, ke ŝi hav'as neni'o'n sur la man'o'j. Li tiam el'tir'as el la poŝ'o par'o'n da grand'a'j led'a'j gant'o'j kaj met'as ili'n sur ŝi'a'j'n man'o'j'n.

Je tio li subit'e far'iĝ'is tut'e trankvil'a. Li ek'sid'as ord'e en la sled'o, kiel ebl'e plej mal'proksim'e de la jun'a graf'in'o.

”Ne tim'u, graf'in'o,” li dir'as. ”Ĉu vi ne vid'as, kie'n ni vetur'as? Vi ja pov'as kompren'i, ke ni ne kuraĝ'as far'i i'o'n mal'bon'a'n al vi.” Ŝi, kiu preskaŭ frenez'iĝ'is pro terur'o, vid'as nun, ke ili jam trans'vetur'is la lag'o'n, kaj ke Do'n Ju'a'n pen'as supr'e'n sur la krut'a'j dekliv'o'j de Borg.

Ili halt'ig'as la ĉeval'o'n antaŭ la peron'o de la graf'a dom'o, kaj la jun'a graf'in'o ir'as el la sled'o ĉe la pord'o de si'a propr'a hejm'o.

Sed kiam el'rapid'ant'a'j serv'ist'o'j ĉirkaŭ'as ŝi'n, ŝi re'ricev'as kuraĝ'o'n kaj ekvilibr'o'n.

”Tiu'j ĉi sinjor'o'j, kiu'j vetur'ig'is mi'n hejm'e'n, cert'e bon'vol'as en'ir'i por temp'et'o? La graf'o tuj ven'os.” ”Kiel vi dezir'as, graf'in'o,” Gösta Berling dir'as kaj tuj ir'as el la sled'o. Sen hezit'i eĉ moment'o'n Beerencreutz ĵet'as la konduk'rimen'o'j'n. La jun'a graf'in'o ir'as antaŭ ili kaj kun mal'bon'e kaŝ'it'a malic'a ĝoj'o konduk'as ili'n en la salon'o'n.

La graf'in'o atend'is, ke ili hezit'os antaŭ la propon'o atend'i ŝi'a'n edz'o'n.

Ili do ne sci'as, kiel sever'a kaj just'a hom'o li est'as. Ili ne tim'as la ekzamen'o'n, kiu'n li far'os kun ili, kiu'j per'fort'e kapt'is ŝi'n kaj dev'ig'is ŝi'n vetur'i kun ili. Ŝi vol'as aŭd'i li'n mal'permes'i al ili iam ajn plu met'i si'a'j'n pied'o'j'n en ŝi'a'n hejm'o'n.

Ŝi vol'as vid'i li'n vok'i la serv'ist'o'j'n por montr'i la kavalir'o'j'n kiel hom'o'j'n, kiu'j'n ili neniam plu en'las'u tra la pord'o'j de Borg.

Ŝi vol'as aŭd'i li'n esprim'i si'a'n mal'estim'o'n ne nur pro tio, kio'n ili far'is al ŝi, sed ankaŭ pro ili'a kondut'o al la mal'jun'a major'in'o, ili'a bon'far'ant'in'o.

Li, kiu est'as por ŝi nur am'em'o kaj mild'ec'o, li lev'os si'n en just'a sever'o kontraŭ ŝi'a'j persekut'ant'o'j. La am'o don'os fajr'o'n al li'a parol'o. Li, kiu protekt'is kaj gard'is ŝi'n kiel est'aĵ'o'n de pli delikat'a specimen'o ol ĉiu ali'a, li ne toler'os, ke krud'a'j vir'o'j atak'is ŝi'n kiel rab'o'bird'o'j la paser'o'n. Ŝi ard'is pro venĝ'avid'o.

Beerencreutz, la kolonel'o kun la dens'a'j, blank'a'j lip'har'o'j, tamen sen'tim'e ir'is en la salon'o'n kaj al la fajr'o, kiu ĉiam dev'is brul'i, kiam la graf'in'o ven'is hejm'e'n de festen'o.

Gösta rest'is en la mal'hel'o apud la pord'o kaj silent'e rigard'is la graf'in'o'n, dum la serv'ist'o'j liber'ig'is ŝi'n de la super'vest'o'j.

Kiam li tiel rigard'is la jun'a'n vir'in'o'n, li far'iĝ'is pli ĝoj'a, ol li est'is dum mult'a'j jar'o'j. Tio far'iĝ'is tut'e klar'a al li, tio est'is konvink'a kiel revelaci'o, kvankam li ne kompren'is, kiel li el'trov'is ĝi'n, ke ŝi port'as en si la plej bel'a'n anim'o'n.

Li tiel ĝoj'is, ke li ek'trov'is, ke tiom da pur'ec'o, pi'ec'o kaj sen'kulp'ec'o trov'iĝ'as plej intern'e en ŝi. Li preskaŭ ek'rid'is pri ŝi, ĉar ŝi aspekt'is tiel koler'a kaj star'is kun flam'ant'a'j vang'o'j kaj kun'tir'it'a'j brov'o'j.

Tiu flank'o de ŝi'a est'aĵ'o, kiu est'as turn'it'a al la ekster'a mond'o, neniam pov'os plen'e reprezent'i ŝi'a'n intern'o'n, li pens'is.

Sed de tiu moment'o Gösta Berling dev'is est'i ŝi'a serv'ant'o, kiel oni dev'as serv'i al ĉio bel'a kaj di'ec'a. Jes, li eĉ ne pov'is pent'i, ke li ĵus ag'is tiel per'fort'e al ŝi. Se ŝi ne tiel tim'us, se ŝi ne for'puŝ'us li'n tiel koler'em'e, se li ne percept'us, kiel ŝi'a tut'a est'aĵ'o trem'as pro li'a krud'ec'o, tiam li ne sci'us, kia bel'a kaj nobl'a anim'o loĝ'as en ŝi.

Li ne pov'is kred'i tio'n antaŭ'e. Ŝi est'is ja nur danc'em'o kaj gaj'ec'o. Kaj krom'e ŝi edz'in'iĝ'is al la stult'a graf'o Henrik.

Jes, li est'os ŝi'a sklav'o ĝis la mort'o: hund'o kaj sklav'o, kiel kutim'is dir'i kapitan'o Kristian, kaj neni'o pli.

Gösta Berling sid'is ĉe la pord'o kaj kun fald'it'a'j man'o'j far'is i'a'n di'serv'o'n. De tiu tag'o, kiam li unu'a'foj'e sent'is la fajr'o'lang'o'n de inspir'o flam'i super si, li ne spert'is tia'n sankt'ec'o'n en si'a anim'o. Li ne las'is ĝen'i si'n kvankam graf'o Dohna en'ven'is kun amas'o da hom'o'j, kiu'j blasfem'is kaj lament'is pro la pajac'aĵ'o de la kavalir'o'j.

Li las'is al Beerencreutz akcept'i la ŝtorm'o'n. Hard'it'a de mult'a'j aventur'o'j tiu en flegm'a trankvil'o star'is ĉe la fajr'o. Li supr'e'n'met'is la pied'o'n sur la kamen'krad'o'n, apog'is la kubut'o'n sur la genu'o kaj la menton'o'n sur la man'o kaj rigard'is la en'ŝtorm'ant'o'j'n.

”Signif'as, ke tiel long'e, ke trov'iĝ'as vir'in'o'j sur la ter'o, tiel long'e ankaŭ trov'iĝ'as idiot'o'j, kiu'j danc'as laŭ ili'a fajf'il'o.” La vizaĝ'o de la jun'a graf'o ruĝ'iĝ'is.

”Tio'n demand'as ankaŭ mi,” Beerencreutz mok'is. ”Mi demand'as, kio'n signif'as, ke la graf'in'o de Henrik Dohna ne vol'as danc'i kun Gösta Berling.” La graf'o turn'is si'n demand'e al si'a edz'in'o.

”Mi ne pov'is, Henrik,” ŝi dir'is. ”Mi ne pov'is danc'i kun li aŭ kun iu el ili. Mi pens'is pri la major'in'o, kiu'n ili las'is sufer'i en mal'liber'ej'o.” La mal'grand'a graf'o rekt'ig'is si'a'n rigid'a'n korp'o'n kaj streĉ'is supr'e'n si'a'n mal'jun'ul'a'n kap'o'n.

”Ni kavalir'o'j,” Beerencreutz dir'is, ”permes'as al neni'u mal'honor'i ni'n. Kiu ne vol'as danc'i kun ni, tiu dev'as vetur'i kun ni.

La graf'in'o ne sufer'is domaĝ'o'n, kaj per tio la afer'o pov'as est'i fin'it'a.” ”Ne!” la graf'o dir'is. ”Per tio ĝi ne pov'as est'i fin'it'a. Est'as mi, kiu respond'as pri la ag'o'j de mi'a edz'in'o. Nun mi demand'as, kial Gösta Berling ne turn'is si'n al mi por ricev'i kompens'o'n, kiam mi'a edz'in'o ofend'is li'n.” Beerencreutz rid'et'is.

”Oni ne pet'as permes'o'n de la vulp'o sen'fel'ig'i ĝi'n,” Beerencreutz dir'is.

”Oni dir'as pri mi, ke mi est'as just'a hom'o,” li dir'is. ”Mi pov'as juĝ'i mi'a'j'n serv'ist'o'j'n. Kial mi ne pov'us juĝ'i mi'a'n edz'in'o'n? La kavalir'o'j ne hav'as rajt'o'n juĝ'i ŝi'n. Mi nul'ig'as la pun'o'n, kiu'n ili far'is al ŝi. Ĝi neniam ekzist'is, ĉu vi kompren'as, sinjor'o'j. Ĝi neniam ekzist'is.” La graf'o el'kri'is la vort'o'j'n en plej alt'a falset'o. Beerencreutz send'is rapid'a'n rigard'o'n al la ĉe'est'ant'o'j. Eĉ ne unu el ili — Sintram, Daniel Bendix, Dahlberg kaj la ceter'a'j, kiu'j kun'ir'is en la dom'o'n — sub'rid'et'is pri tio, kiel li super'ruz'is la stult'a'n Henrik'o'n Dohna.

La jun'a graf'in'o ne tuj kompren'is. Kio'n oni rigard'u kiel neni'o'n? Ŝi'a angor'o, la krud'a'j pren'o'j de la kavalir'o'j sur ŝi'a delikat'a korp'o, la sovaĝ'a kant'o, la sovaĝ'a'j vort'o'j, la sovaĝ'a'j kis'o'j, ĉu ĉio tio ne okaz'is? Ĉu en tiu ĉi vesper'o do ekzist'as neni'o, super kio la griz'a krepusk'o'di'in'o ne reg'as.

”Sed, Henrik ...” ”Silent'u!” li dir'is. Kaj li rekt'ig'is si'n por far'i pun'parol'o'n al ŝi. ”Ve al vi, ĉar vi, kiu est'as vir'in'o, vol'is far'i vi'n juĝ'ant'o de vir'o'j!” li dir'as. ”Ve al vi, ĉar vi, kiu est'as mi'a edz'in'o, kuraĝ'as ofend'i iu'n, kies man'o'n mi volont'e prem'as! Kiom koncern'as vi'n, ke la kavalir'o'j met'is la major'in'o'n en arest'ej'o'n? Ĉu ili ne prav'as? Vi neniel pov'as kompren'i, kiel vir'o dev'as koler'i en la profund'o de si'a anim'o, kiam li ek'sci'as pri mal'fidel'o de vir'in'o'j. Ĉu vi mem intenc'as ir'i la mal'bon'a'n voj'o'n, ĉar vi defend'as tia'n vir'in'o'n?” ”Sed, Henrik ...” Ŝi ĝem'is kiel infan'o kaj etend'is la brak'o'j'n kvazaŭ por defend'i si'n kontraŭ la mal'bon'a'j vort'o'j. Ebl'e ŝi neniam antaŭ'e aŭd'is tiel mal'bon'a'j'n vort'o'j'n direkt'it'a'j al ŝi. Ŝi est'is tiel mal'fort'a inter tiu'j krud'a'j vir'o'j, kaj jen ŝi'a sol'a defend'ant'o turn'is si'n kontraŭ ŝi. Neniam plu ŝi'a kor'o hav'os fort'o'n ĵet'i lum'o'n sur la mond'o'n.

”Sed, Henrik, est'as ja vi, kiu dev'us defend'i mi'n!” Gösta Berling atent'is nun, kiam est'is tro mal'fru'e.

Ver'e li ne sci'is kio'n far'i. Li tre em'is help'i ŝi'n. Sed li ne kuraĝ'is star'ig'i si'n inter edz'o'n kaj edz'in'o'n.

”Jen!” Gösta dir'is. Kaj li far'is mizer'a'n prov'o'n for'ŝerc'i la afer'o'n. ”Ŝajn'as, ke vi far'is parol'ad'o'n, kaj mi ek'dorm'is. Kio'n vi dir'as, graf'o, ĉu ni ne vetur'u hejm'e'n nun, por ke vi pov'u en'lit'iĝ'i?” ”Gösta Berling, ĉar mi'a graf'in'o rifuz'is danc'i kun vi, mi ordon'as, ke ŝi kis'u vi'a'n man'o'n kaj pet'u vi'n pri pardon'o.” ”Kar'a graf'o Henrik,” Gösta dir'is rid'et'ant'e, ”ne dec'as por jun'a vir'in'o kis'i tiu'n ĉi man'o'n. Hieraŭ ĝi est'is ruĝ'a de sang'o de paf'it'a alk'o, last'nokt'e nigr'a de fulg'o post batal'o kontraŭ karb'ig'ist'o. Vi dir'is nobl'a'n kaj alt'anim'a'n juĝ'o'n. Tio sufiĉ'as.

”Ne ir'u!” li dir'is. ”Mi'a edz'in'o dev'as obe'i mi'n. Mi vol'as, ke mi'a edz'in'o sci'u la sekv'o'n de tro mem'decid'a ag'o.” Gösta rest'is ne sci'ant'e kio'n far'i. La graf'in'o star'is tut'e pal'a; sed ŝi ne mov'is si'n.

”Henrik, mi ne pov'as.” ”Vi pov'as,” la graf'o dir'is akr'e. ”Vi pov'as. Sed mi sci'as, kio'n vi vol'as. Vi vol'as dev'ig'i mi'n batal'i kontraŭ tiu vir'o, pro tio ke vi kapric'e ne ŝat'as li'n. Bon'e, se vi ne vol'as kompens'i li'n, mi far'os tio'n. Ĉiam plaĉ'as al vi, vir'in'o'j, se vir'o'j est'as mort'ig'at'a'j pro vi. Vi'a est'as la kulp'o, sed vi ne vol'as re'bon'ig'i ĝi'n. Sekv'e mi dev'as far'i tio'n. Mi duel'os, mi'a graf'in'o. Post kelk'a'j hor'o'j mi est'os sang'a kadavr'o.” Ŝi send'is al li long'a'n rigard'o'n. Kaj ŝi vid'is li'n tia, kia li est'is: stult'a, mal'kuraĝ'a, krev'ant'a pro fier'o kaj vant'ec'o, la plej mizer'a el hom'o'j.

”Vi ne far'u, graf'in'o! Ne, vi ne far'u. Vi est'as ja nur infan'o, mal'fort'a, sen'kulp'a infan'o, kaj vi kis'us mi'a'n man'o'n! Vi hav'as tiel pur'a'n, bel'a'n anim'o'n. Mi neniam plu proksim'iĝ'os al vi.

Ho, neniam plu! Mi port'as mort'o'n kaj detru'o'n al ĉio bon'a kaj sen'kulp'a. Vi ne tuŝ'u mi'n. Mi trem'as pro vi kiel fajr'o pro akv'o.

Mi pet'as vi'a'n pardon'o'n. Mi pet'as, permes'u al mi kis'i vi'a'n man'o'n!” Gösta ankoraŭ ten'is si'a'j'n man'o'j'n sur la dors'o. Li rigard'is la situaci'o'n. Li proksim'iĝ'is al la pord'o.

”Se vi ne akcept'as la kompens'o'n, kiu'n propon'as mi'a edz'in'o, tiam mi dev'os batal'i kontraŭ vi, Gösta Berling, kaj krom'e dev'os met'i sur ŝi'n ali'a'n pli mal'facil'a'n pun'o'n.” La graf'in'o sku'is la ŝultr'o'j'n. ”Li ja est'as frenez'a pro mal'kuraĝ'o,” ŝi flustr'is. ”Las'u tio'n okaz'i! Est'as sen'signif'e, ke mi humil'iĝ'os. Tio'n vi ja vol'is dum la tut'a temp'o.” ”Ĉu mi vol'is tio'n? Ĉu vi kred'as, ke mi vol'is tio'n? Nu, se mi ne hav'os man'o'j'n plu por kis'i, tiam vi tamen vid'os, ke mi ne vol'is tio'n,” li dir'is.

Li kur'is al la fajr'o kaj etend'is si'a'j'n man'o'j'n en ĝi'n. La flam'o'j en'volv'is ili'n, la haŭt'o krisp'ig'is, la ung'o'j krak'is. Sed en la sam'a sekund'o Beerencreutz kapt'is li'a'n nuk'o'n kaj sen'gard'e ĵet'is li'n for en la ĉambr'o'n. Li fal'et'is kontraŭ seĝ'o kaj sid'iĝ'is.

Li preskaŭ hont'is pro tiel stult'a far'o. Ĉu ŝi ne kred'os, ke li far'is tio'n nur fanfaron'e? Far'i tio'n en la hom'plen'a ĉambr'o dev'us ja aspekt'i kiel stult'a fanfaron'o. Ekzist'is ja neniom da danĝer'o.

Antaŭ ol li trov'is temp'o'n por lev'iĝ'i, la graf'in'o genu'is apud li. Ŝi pren'is la ruĝ'a'j'n, fulg'a'j'n man'o'j'n kaj rigard'is ili'n.

”Mi kis'os ili'n, kis'os ili'n,” ŝi dir'is, ”tuj kiam ili ne est'os tro sent'em'a'j kaj dolor'a'j!” kaj la larm'o'j flu'is el ŝi'a'j okul'o'j, dum ŝi vid'is la brul'vezik'o'j'n lev'iĝ'i sub la fajr'o'lek'it'a haŭt'o.

Tiel li far'iĝ'is por ŝi kiel revelaci'o de ne'kon'at'a grandioz'ec'o. Ke tiu'j afer'o'j ankoraŭ pov'as okaz'i sur la ter'o, ke io tia pov'as okaz'i por ŝi! Ho, kia vir'o tamen est'as tiu, kapabl'a far'i ĉio'n, grand'eg'a en bon'o kiel en mal'bon'o, vir'o de la grand'far'o'j, de la fort'a'j vort'o'j kaj la bril'a'j ag'o'j! Hero'o, hero'o, kre'it'a el ali'a ŝtof'o ol ali'a'j! Sklav'o de kapric'o, de moment'a dezir'o, sovaĝ'a kaj terur'a, sed posed'ant'o de furioz'a fort'o, evit'ant'a neni'o'n.

Ŝi est'is tre prem'it'a dum la tut'a vesper'o, vid'is neni'o'n krom mal'ĝoj'o, kruel'o kaj mal'kuraĝ'o. Nun ĉio est'is forges'it'a. La jun'a graf'in'o re'e ĝoj'is pri la viv'o. La di'in'o de la krepusk'o est'is venk'it'a. La jun'a graf'in'o vid'is lum'o'n kaj kolor'o'j'n bril'ig'i la mond'o'n.

Tie ili kri'is ve'o'n kaj mal'ben'o'n pri Gösta Berling. La mal'jun'a'j sinjor'o'j vol'is dorm'i, sed tio ne est'is ebl'a. Li ne las'is ili'n ricev'i trankvil'o'n. Ili antaŭ'tir'is la lit'kurten'o'j'n kia'j esting'is la kandel'o'j'n, sed est'is van'e. Li nur babil'is.

Nun li sci'ig'is al ili, kia anĝel'o est'as la jun'a graf'in'o, kaj kiel li ador'as ŝi'n. Li serv'os ŝi'n, ador'os ŝi'n. Nun li est'as kontent'a pri tio, ke ĉiu'j for'las'is li'n. Nun li pov'os dediĉ'i tut'a'n viv'o'n por serv'i ŝi'n. Kompren'ebl'e ŝi mal'estim'as li'n. Sed li est'os kontent'a kuŝ'i kiel hund'o ĉe ŝi'a'j pied'o'j.

Ĉu ili atent'is pri la insul'o Lagön en Löven? Ĉu ili vid'is, ĝi'n de sud'o, kie la mal'glat'a rok'o lev'iĝ'as krut'eg'e el la akv'o? Ĉu ili vid'is ĝi'n de nord'o, kie ĝi en ne'fort'a dekliv'ec'o mal'alt'iĝ'as al la lag'o, kaj kie la mal'larĝ'a'j sabl'o'dun'o'j, sur kiu'j kresk'as grand'a'j, bel'eg'a'j pice'o'j, serpent'as laŭ la akv'o'rand'o kaj form'as la plej mir'ind'a'j'n lag'et'o'j'n? Sur la krut'a rok'o'pint'o, kie ankoraŭ kuŝ'as rest'o'j de pirat'a kastel'o, li konstru'os palac'o'n al la jun'a graf'in'o, palac'o'n el marmor'o. Larĝ'a'j ŝtup'ar'o'j, ĉe kiu'j flag'ornam'it'a'j boat'o'j pov'os al'bord'iĝ'i, est'os hak'at'a'j en la mont'o al la lag'o.

Tie est'os radi'a'j salon'o'j kaj alt'a'j tur'o'j kun or'it'a'j pint'o'j. Tio est'os konven'a loĝ'ej'o por la jun'a graf'in'o. La mal'nov'a lign'a dom'aĉ'o sur la ter'lang'o de Borg eĉ ne ind'as, ke ŝi en'ir'us en ĝi'n.

Kiam li dum kelk'a temp'o elokvent'is, jen kaj jen ek'son'is ronk'o mal'antaŭ la flav'kvadrat'a'j kurten'o'j. Sed la plej mult'a'j blasfem'is kaj lament'is pri li kaj li'a'j mal'saĝ'aĵ'o'j.

”Hom'o'j,” li tiam solen'e dir'as, ”mi vid'as la verd'a'n ter'o'n kovr'it'a de hom'far'it'aĵ'o'j aŭ ruin'o'j de hom'far'it'aĵ'o'j. La piramid'o'j pez'as sur la ter'o, la babela tur'o tra'bor'is la ĉiel'o'n, la bel'a'j templ'o'j kaj la griz'a'j kastel'o'j lev'iĝ'is el la polv'o. Sed el ĉio konstru'it'a de hom'a'j man'o'j, kio ne fal'is aŭ fal'os? Ho, hom'o'j, ĵet'u la mason'il'o'n kaj la argil'form'uj'o'n! Stern'u la mason'ist'a'n antaŭ'tuk'o'n sur vi'a kap'o kaj ek'kuŝ'u por konstru'i la hel'a'j'n kastel'o'j'n de la rev'o'j! Kiom util'as al la spirit'o templ'o'j el ŝton'o kaj argil'o? Lern'u konstru'i neper'e ebl'a'j'n kastel'o'j'n el rev'o'j kaj vizi'o'j!” Post tio li rid'ant'e ir'is ripoz'i.

Kiam la graf'in'o post ne'long'e ek'sci'is, ke la major'in'o est'as liber'ig'it'a, ŝi far'is tag'manĝ'o'regal'o'n por la kavalir'o'j.

Dek'unu'a Ĉapitr'o Fantom'rakont'o'j

Kiam en vintr'a vesper'o ĉe la fenestr'o star'is infan'o, kiu aŭskult'is al la fabel'rakont'ant'in'o, al la labor'ist'o'j, al la mal'jun'a'j sinjor'o'j, tiam ĝi vid'is ne nub'o'j'n ĉe la rand'o de la ĉiel'o, sed la nub'o'j est'is kavalir'o'j, kiu'j en ŝancel'iĝ'a'j unu'ĉeval'a'j vetur'il'o'j flug'as antaŭ'e'n sur la firmament'o, la stel'o'j est'is la vaks'kandel'o'j, kiu'j'n oni lum'ig'as en la mal'nov'a graf'a dom'o sur la ter'lang'o de Borg, kaj la ŝpin'il'o, kiu zum'is en la apud'a ĉambr'o, est'as mov'ig'at'a de la mal'jun'a Ulrika Dillner. Ĉar la kap'o de la infan'o est'is plen'a de hom'o'j el mal'nov'a'j temp'o'j. Por ili ĝi viv'is, pri ili fantazi'is.

Sed se oni send'is tia'n infan'o'n, kies tut'a anim'o est'is satur'it'a de rakont'o'j, tra la mal'hel'a sub'tegment'ej'o al la proviz'ej'o por al'port'i lin'o'n aŭ biskvit'o'j'n, tiam la pied'et'o'j rapid'eg'is, tiam ĝi en flug'a rapid'o ven'is mal'supr'e'n sur la ŝtup'ar'o, tra la vestibl'o kaj en la kuir'ej'o'n. Ĉar tie supr'e en la mal'lum'o ĝi dev'is pens'i pri ĉiu'j mal'nov'a'j histori'o'j, kiu'j'n ĝi aŭd'is pri la malic'a uzin'posed'ant'o en Fors, pri tiu, kiu far'is inter'konsent'o'n kun la diabl'o.

La cindr'o de la malic'a Sintram de'long'e ripoz'as en la tomb'ej'o de Svartsjö, sed neni'u kred'as, ke li'a anim'o est'as vok'it'a al Di'o, kiel est'as skrib'it'e sur la tomb'o'ŝton'o.

Kiam li viv'is, li est'is unu el tiu'j, al kies hejm'o en long'a'j, pluv'a'j dimanĉ'post'tag'mez'o'j kelk'iam ven'is pez'a kaleŝ'o kun nigr'a'j ĉeval'o'j. Nigr'e'vest'it'a, elegant'a sinjor'o ir'as el la vetur'il'o kaj per kart'o'j kaj ĵet'kub'o help'as for'pel'i la inert'a'j'n hor'o'j'n, kiu'j pro si'a unu'form'ec'o mal'esper'ig'is la mastr'o'n de la dom'o.

La lud'o daŭr'as ĝis post nokt'o'mez'o, kaj kiam la fremd'ul'o for'vetur'as en la maten'iĝ'o, li ĉiam post'las'as iu'n mal'feliĉ'ig'a'n adiaŭ'donac'o'n.

Kiam Sintram viv'is sur la ter'o, li est'is unu el tiu'j, kies al'ven'o'n sci'ig'as spirit'o'j. Fantom'aĵ'o antaŭ'ir'as ili'n: ili'a'j vetur'il'o'j en'rul'iĝ'as sur la kort'o'n, ili'a'j vip'o'j klak'as, ili'a'j voĉ'o'j son'as sur la peron'o, la vestibl'a pord'o mal'ferm'iĝ'as kaj ferm'iĝ'as. Hund'o'j kaj hom'o'j vek'iĝ'as pro la bru'o, tiel fort'a ĝi est'as, sed tamen neni'u ven'as: est'as nur fantom'aĵ'o, kiu antaŭ'ir'as ili'n.

Uf, terur'a'j hom'o'j, kiu'j'n serĉ'as la mal'bon'a'j spirit'o'j! Kiu est'is tiu grand'a, nigr'a hund'o, kiu aper'is en Forsen la temp'o de Sintram? Ĝi hav'is terur'a'j'n fajr'er'ant'a'j'n okul'o'j'n kaj long'a'n, sang'o'gut'ant'a'n lang'o'n, kiu tre el'pend'is el la spir'eg'ant'a faŭk'o.

Iu'n tag'o'n, kiam la ter'labor'ist'o'j ĝust'e est'is en la kuir'ej'o por tag'manĝ'i, ĝi grat'is sur la pord'o, kaj ĉiu'j serv'ist'in'o'j kri'is pro terur'o, sed la plej grand'a kaj fort'a el la labor'ist'o'j kapt'is brul'ant'a'n ŝtip'o'n el la kamen'o kaj ĵet'is ĝi'n en la faŭk'o'n de la hund'o.

Tiam ĝi for'kur'is kun terur'a blek'eg'o, flam'o'j, kaj fum'o ŝpruc'is el ĝi'a buŝ'o, fajr'er'o'j kirl'iĝ'is ĉirkaŭ ĝi, kaj ĝi'a'j pied'spur'o'j sur la voj'o lum'is kiel fajr'o.

Kaj ĉu ne est'is terur'e, ke ĉiu'foj'e, kiam la uzin'posed'ant'o vetur'is hejm'e'n de vojaĝ'o, li'a'j ĉeval'o'j trans'form'iĝ'is? Li for'vetur'is kun ĉeval'o'j, sed ven'ant'e hejm'e'n en la nokt'o'j li ĉiam hav'is nigr'a'j'n vir'bov'o'j'n antaŭ la vetur'il'o. La hom'o'j loĝ'ant'a'j apud la ŝose'o vid'is la grand'a'j'n, nigr'a'j'n korn'o'j'n kontur'ig'i kontraŭ la nokt'a ĉiel'o, kiam li preter'vetur'is, kaj aŭd'is la blek'o'n de la brut'o'j kaj terur'iĝ'is pro long'a vic'o da fajr'er'o'j, kiu'j'n la fend'huf'o'j kaj la rad'o'j aper'ig'is el la sek'a gruz'o.

Jes, ver'e la pied'et'o'j dev'is rapid'i por tra'kur'i la grand'a'n, mal'lum'a'n sub'tegment'ej'o'n. Imag'u, ke aper'us el iu nigr'a angul'o io terur'a, tiu, kies nom'o'n oni ne pov'as dir'i. Kiu est'us sekur'a? Li montr'is si'n ne nur por mal'bon'ul'o'j. Ĉu Ulrika Dillner ne vid'is li'n? Kaj ŝi kaj Anna Stjärnhök pov'is rakont'i, ke ili vid'is li'n.

Amik'o'j, hom'id'o'j, vi, kiu'j danc'as, vi, kiu'j rid'as! Mi kor'e pet'as vi'n, danc'u si'n'gard'e, rid'u mild'e, ĉar pov'os kaŭz'i tiom da mal'feliĉ'o, se vi'a'j mal'dik'pland'a'j silk'ŝu'o'j tret'os sur sent'em'a'j'n kor'o'j'n anstataŭ sur mal'mol'a'j'n tabul'o'j'n, kaj vi'a gaj'a, arĝent'sonor'a rid'o pov'os pel'i anim'o'n en mal'esper'o'n.

Cert'e est'is tiel, ke la pied'o'j de la ge'jun'ul'o'j tro pez'e tret'is sur la mal'jun'a'n Ulrikan Dillner kaj la rid'o'j son'is tro mem'fid'e en ŝi'a'j orel'o'j, ĉar subit'e kapt'is si'n ne'kontraŭ'star'ebl'a sopir'o al la titol'o'j kaj dign'o'j de edz'in'iĝ'int'a vir'in'o. Ŝi fin'e dir'is jes al la long'a svat'ad'o de la malic'a Sintram, akompan'is li'n al Fors kiel li'a edz'in'o kaj viv'is dis'ig'it'a de la mal'nov'a'j amik'o'j en Berga, la mal'nov'a'j kar'a'j okup'o'j kaj la mal'nov'a mal'trankvil'o pro ĉiu'tag'a pan'o.

Tiu ge'edz'iĝ'o okaz'is rapid'e. Sintram svat'is ĉirkaŭ krist'nask'o, kaj en februar'o okaz'is la ge'edz'iĝ'a fest'o. Tiu'n jar'o'n Anna Stjärnhök loĝ'is en la hejm'o de kapitan'o Uggla. Ŝi bon'e anstataŭ'is la mal'jun'a'n Ulrikan, kaj tiu pov'is sen konscienc'a'j riproĉ'o'j el'ir'i por konker'i la titol'o'n de sinjor'in'o.

Sen konscienc'a'j riproĉ'o'j sed ne sen pent'o. Ŝi trans'loĝ'iĝ'is ne al bon'a lok'o: la grand'a'j, sen'hom'a'j ĉambr'o'j est'is plen'a'j de tim'ig'a terur'o. Kiam mal'hel'iĝ'is, ŝi tuj komenc'is tim'trem'i kaj terur'iĝ'i. Ŝi preskaŭ pere'is pro hejm'sopir'o.

La long'a'j dimanĉ'a'j post'tag'mez'o'j est'is pli mal'facil'a'j ol ĉio ali'a. Ili ŝajn'is neniam fin'iĝ'i, nek ili nek la long'a vic'o de turment'a'j pens'o'j, kiu'j tren'ig'is tra ŝi'a cerb'o.

Jen okaz'is iu'n tag'o'n en mart'o, kiam Sintram ne re'ven'is de la preĝ'ej'o al la tag'manĝ'o, ke ŝi ir'is en la salon'o'n en la supr'a etaĝ'o kaj ek'sid'is ĉe la pian'o. Ĝi est'is ŝi'a last'a konsol'o. La pian'o, kun flut'lud'ant'o kaj paŝt'ist'in'o pentr'it'a'j sur la blank'a kovr'il'o, est'is ŝi'a propr'a, hered'it'a el ŝi'a hejm'o. Al ĝi ŝi pov'is plend'i pri si'a mal'feliĉ'o, ĝi kompren'is ŝi'n.

Sed ĉu ne est'as kaj plor'ind'e kaj rid'ind'e? Ĉu vi sci'as, kio'n ŝi lud'as? Nur polk'o'n, kaj ŝi, kiu est'as tiel kor'fund'e ĉagren'it'a! Ŝi ne sci'pov'as i'o'n ali'a'n. Antaŭ ol ŝi'a'j fingr'o'j rigid'iĝ'is ĉirkaŭ kirl'il'o kaj viand'tranĉ'il'o, ŝi lern'is tiu'n sol'a'n polk'o'n. Ĝi rest'as en ŝi'a'j fingr'o'j, sed ŝi ne sci'as lud'i ali'a'n pec'o'n, nek funebr'a'n marŝ'o'n, nek pasi'a'n sonat'o'n, eĉ ne iu'n melankoli'a'n popol'kant'o'n, nur tiu'n polk'o'n.

Ĝi'n ŝi lud'as ĉiam, kiam ŝi hav'as i'o'n por konfid'i al la mal'nov'a pian'o. Ŝi lud'as ĝi'n kaj kiam ŝi vol'as plor'i kaj kiam ŝi vol'as rid'et'i. Kiam ŝi fest'is si'a'n edz'in'iĝ'o'n, ŝi lud'is ĝi'n, kiam ŝi la unu'a'n foj'o'n ven'is en si'a'n propr'a'n hejm'o'n, kaj sam'e nun.

La mal'nov'a'j kord'o'j ja kompren'as ŝi'n: ŝi est'as mal'feliĉ'a, mal'feliĉ'a.

Voj'ir'ant'o, kiu preter'pas'as kaj aŭd'as la polk'o'n, pov'us kred'i, ke la malic'a uzin'posed'ant'o far'as bal'o'n por najbar'o'j kaj parenc'o'j, tiel gaj'e ĝi son'as. Est'as tre'eg'e vigl'a kaj gaj'a melodi'o. En pas'int'a'j tag'o'j ŝi per ĝi for'lud'is la mal'sat'o'n de Berga kaj en'lud'is la gaj'ec'o'n. Kiam ĝi ek'son'is, ĉiu'j dev'is danc'i. Ĝi romp'is la lig'aĵ'o'n de reŭmat'ism'o ĉirkaŭ la artik'o'j kaj log'is ok'dek'jar'a'j'n kavalir'o'j'n sur la plank'o'n. La tut'a mond'o vol'us danc'i laŭ tiu polk'o, tiel gaj'e ĝi son'as — sed la mal'jun'a Ulrika plor'as.

Ŝi hav'as ĉirkaŭ si murmur'em'a'j'n kaj grumbl'em'a'j'n serv'ist'o'j'n kaj atak'em'a'j'n best'o'j'n. Ŝi sopir'as al afabl'a'j vizaĝ'o'j kaj rid'et'ant'a'j buŝ'o'j. Tiu'n ŝi'a'n sen'esper'a'n sopir'o'n la gaj'a polk'o dev'us interpret'i.

Ĉiu'j nom'as ŝi'n fraŭl'in'o Dillner. Jen, ŝi vol'as, ke la polk'melodi'o klar'ig'u ŝi'a'n pent'o'n pro la vant'ec'o, kiu ig'is ŝi'n ĉas'i la titol'o'n de sinjor'in'o.

La mal'jun'a Ulrika Dillner lud'as, kvazaŭ ŝi vol'us romp'i la kord'o'j'n. Est'as tiel mult'e por super'voĉ'i: ĝem'kri'o'j de mal'riĉ'a'j kamp'ar'an'o'j, mal'ben'o'j de el'turment'it'a'j farm'et'ist'o'j, mok'rid'o'j de obstin'a'j serv'ist'o'j kaj unu'e kaj last'e, la hont'o est'i edz'in'o de malic'a vir'o.

Je tiu'j ton'o'j Gösta Berling konduk'is la jun'a'n graf'in'o'n Dohna en la danc'o'n. Marianne Sinclaire kaj ŝi'a'j mult'a'j admir'ant'o'j danc'is laŭ ĝi, kaj la major'in'o en Ekeby mov'iĝ'is laŭ ĝi'a takt'o, kiam la bel'a Altringer ankoraŭ viv'is. Ŝi vid'as ili'n par'o'n post par'o preter'ŝveb'i, kun'lig'it'a'j'n de jun'ec'o kaj bel'ec'o. Flu'o de gaj'ec'o ir'is de ili al ŝi, de ŝi al ili. Est'is ŝi'a polk'o, kiu ard'ig'is ili'a'j'n vang'o'j'n, radi'ig'is ili'a'j'n okul'o'j'n. Nun ŝi est'as dis'ig'it'a de ĉio tio. Son'eg'u la polk'o — tiom da memor'o'j, tiom da dolĉ'a'j memor'o'j por super'voĉ'i! Ŝi lud'as por dorm'ig'i si'a'n angor'o'n. Ŝi'a kor'o vol'as krev'i pro terur'o, kiam ŝi vid'as la nigr'a'n hund'o'n, kiam ŝi aŭd'as la serv'ist'o'j'n flustr'i pri la nigr'a'j vir'bov'o'j. Re'e kaj re'e ŝi lud'as la polk'o'n por dorm'ig'i si'a'n angor'o'n.

Tiam ŝi rimark'as, ke ŝi'a edz'o ven'is hejm'e'n. Ŝi aŭd'as, ke li ven'as en la ĉambr'o'n kaj ek'sid'as en la balanc'o'seĝ'o. Ŝi tiel bon'e kon'as la balanc'iĝ'o'n, kiam la seĝ'o knar'as kontraŭ la plank'o, ke ŝi eĉ ne rigard'as mal'antaŭ si'n.

Dum ŝi lud'as, la balanc'iĝ'o daŭr'as. Jen ŝi ne aŭd'as plu la ton'o'j'n, nur la balanc'iĝ'o'n.

Kompat'ind'a mal'jun'a Ulrika, tiel el'turment'it'a, tiel sol'a, tiel sen'help'a, erar'ir'int'a en mal'amik'a land'o, sen amik'o al kiu ŝi pov'as plend'i, sen ali'a konsol'ant'o ol bru'ant'a pian'o, kiu respond'as al ŝi per polk'o! Son'as kiel rid'aĉ'o en funebr'a solen'o, kiel drink'o'kant'o en preĝ'ej'o.

Dum la seĝ'o'balanc'iĝ'o plu'daŭr'as, ŝi subit'e aŭd'as, kiel la pian'o rid'as pri ŝi'a plend'o, kaj ŝi ĉes'as mez'e en iu takt'o. Ŝi lev'as si'n kaj rigard'as al la seĝ'o.

Ne est'is ŝi'a edz'o, kiu sid'is en la seĝ'o, sed iu ali'a — tiu, kies nom'o'n infan'et'o'j ne kuraĝ'as dir'i, tiu, kiu tim'mort'ig'us ili'n, se ili renkont'us li'n en la sol'ec'a sub'tegment'ej'o.

Ĉu tiu, kies anim'o est'is satur'at'a per rakont'o'j, iam pov'os liber'ig'i si'n de ili'a potenc'o? La nokt'a vent'o hurl'as ekster'e, fig'arb'et'o 35 kaj oleandr'o vip'as la kolon'o'j'n de la balkon'o per si'a'j rigid'a'j foli'o'j, la ĉiel'o volb'iĝ'as nigr'a super la long'a'j mont'o'j.

Kaj mi, kiu sid'as sol'a en la nokt'o kaj skrib'as, kun lum'ig'it'a lamp'o kaj lev'it'a kurten'o, mi kiu nun est'as mal'jun'a kaj dev'us est'i prudent'a, mi sent'as tim'trem'et'o'j'n ramp'i supr'e'n laŭ la spin'o sam'e kiel kiam mi unu'a'foj'e aŭd'is tiu'n ĉi histori'o'n, kaj mi sen'ĉes'e dev'as lev'i la okul'o'j'n de la labor'o por esplor'i, ĉu iu ne en'ven'is kaj kaŝ'is si'n tie en la angul'o; mi dev'as ir'i sur la balkon'o'n por rigard'i, ĉu nigr'a kap'o ne lev'as si'n super la bar'il'o'n. Neniam ĝi for'las'as mi'n, tiu tim'o, kiu'n vek'as la mal'nov'a'j rakont'o'j, kiam la nokt'o est'as mal'lum'a kaj la sol'ec'o profund'a. Fin'e ĝi tiel super'reg'as mi'n, ke mi dev'as for'met'i la plum'o'n, ek'kuŝ'i en mi'a lit'o kaj tir'i la kovr'il'o'n super la okul'o'j'n.

Est'is la grand'a, sekret'a mir'o de mi'a infan'aĝ'o, ke Ulrika Dillner viv'is post tiu post'tag'mez'o. Mi ne est'us viv'int'a.

Feliĉ'o est'is, ke Anna Stjärnhök tuj post'e al'vetur'is al Fors kaj trov'is ŝi'n sur la salon'a plank'o kaj re'viv'ig'is ŝi'n. Sed pri mi tio ne est'us sukces'int'a. Mi jam est'us mort'int'a.

Mi dezir'as al vi, kar'a'j amik'o'j, ke vi ne bezon'u vid'i mal'jun'a'j'n okul'o'j'n plen'iĝ'i de larm'o'j.

Aŭ ke vi ne rest'u sen'konsil'a'j, kiam griz'a kap'o klin'as si'n al vi'a brust'o por ricev'i apog'o'n, kiam mal'jun'a'j man'o'j fald'iĝ'as ĉirkaŭ la vi'a'j en silent'a preĝ'o. Vi ne bezon'u vid'i la mal'jun'a'j'n prem'it'a'j de ĉagren'o, kiu'n vi ne pov'as mild'ig'i! Kiom signif'as la plend'o de la jun'a'j? Ili hav'as fort'o'n, ili hav'as esper'o'n. Sed kia mizer'o est'as, kiam la mal'jun'a'j hom'o'j plor'as, kia mal'esper'o, kiam tiu'j, kiu'j est'is la apog'o de vi'a'j jun'a'j tag'o'j, sub'iĝ'as en sen'pov'a'n plend'o'n!

Tie sid'is Anna Stjärnhök kaj aŭskult'is al mal'jun'a Ulrika, kaj ŝi ne vid'as el'ir'ej'o'n por ŝi.

Ŝi parol'is kaj parol'is, foj'e tre konfuz'e, kvazaŭ ŝi ne sci'us, kie ŝi trov'iĝ'as. La mil sulk'et'o'j, kiu'j tra'kur'is si'a'n vizaĝ'o'n, est'is du'obl'e pli profund'a'j ol ordinar'e, la art'e'far'it'a'j bukl'o'j, kiu'j pend'is super ŝi'a'j okul'o'j, rekt'iĝ'is pro la larm'o'j, kaj la tut'a long'a, mal'dik'a figur'o sku'iĝ'is pro plor'singult'o'j.

Fin'e Anna dev'is ĉes'ig'i la plend'o'n. Ŝi'a decid'o est'is pret'a. Ŝi vol'is re'konduk'i ŝi'n kun si al Berga. Ver'e ŝi est'is la edz'in'o de Sintram, sed en Fors ŝi ne pov'is rest'i. La uzin'posed'ant'o frenez'ig'us ŝi'n, se ŝi rest'us ĉe li. Anna Stjärnhök decid'is for'konduk'i la mal'jun'a'n Ulrikan.

Ho, kiel la kompat'ind'ul'in'o ĝoj'is kaj terur'iĝ'i pro tiu decid'o! Sed ŝi tut'e ne kuraĝ'os for'las'i si'a'j'n edz'o'n kaj hejm'o'n. Ebl'e li send'os la grand'a'n nigr'a'n hund'o'n post ŝi.

Sed Anna Stjärnhök venk'is ŝi'a'n kontraŭ'star'o'n part'e per ŝerc'o, part'e per minac'o, kaj post du'on'hor'o ŝi sid'is apud ŝi en la sled'o. Anna konduk'is mem, kaj la mal'jun'a Dis'a tir'is la sled'o'n. La voj'stat'o est'is aĉ'a, ĉar grand'a part'o de mart'o pas'is, sed bon'efik'is al la mal'jun'a Ulrika vetur'i en la kon'at'a sled'o per la kon'at'a ĉeval'o, kiu est'is fidel'a serv'ant'o en Berga almenaŭ sam'e long'e kiel ŝi.

Ĉar ŝi hav'is bon'a'n humor'o'n kaj kuraĝ'a'n anim'o'n, tiu mal'jun'a mastr'um'sklav'in'o, ŝi ĉes'is plor'i, kiam ili vetur'is preter Arvidstorp, ĉe Högberg ŝi jam rid'is, kaj kiam ili vetur'is preter Munkeby, ŝi rakont'ad'is, kiel est'is en ŝi'a jun'aĝ'o, kiam ŝi serv'is ĉe la graf'in'o en Svanaholm.

Ili nun vetur'is en la sol'ec'a'n, hom'mal'riĉ'a'n region'o'n nord'e de Munkeby, sur dekliv'a kaj ŝton'a voj'o. La voj'o serĉ'is ĉiu'j'n alt'aĵ'o'j'n, kiu'j'n ĝi iel pov'is ating'i, ramp'is al ili'a supr'o en mal'rapid'a kurb'iĝ'o, ĵet'is si'n mal'supr'e'n en krut'eg'a dekliv'o, sed rapid'is kiel ebl'e plej rekt'e trans la eben'a'n val'fund'o'n por tuj trov'i nov'a'n krut'aĵ'o'n por trans'grimp'i.

Ili ĝust'e vetur'is supr'e'n sur la dekliv'o de Vastratorp, kiam mal'jun'a Ulrika subit'e ek'silent'is kaj fort'e prem'is la brak'o'n de Anna. Ŝi tim'rigard'is grand'a'n, nigr'a'n hund'o'n ĉe la voj'rand'o.

”Vetur'u,” Ulrika dir'is, ”kiel ebl'e plej rapid'e! Nun Sintram ek'sci'os, ke mi for'vetur'is.” Anna prov'is for'rid'i ŝi'a'n tim'o'n, sed ŝi persist'is.

”Baldaŭ ni aŭd'os li'a'j'n sonor'il'o'j'n, cert'e. Ni aŭd'os ili'n antaŭ ol ni ating'os la supr'o'n de la plej proksim'a dekliv'o.” Kaj kiam Dis'a moment'e ripoz'is sur la supr'o de Elovsbacken, aŭd'iĝ'is sonor'il'a tint'o mal'supr'e de ili.

La mal'jun'a Ulrika tut'e frenez'iĝ'is pro tim'o. Ŝi trem'is, plor'singult'is kaj ĝem'is kiel ĵus en la salon'o en Fors. Anna vol'is pli'rapid'ig'i Dis'a'n, sed tiu nur turn'is la kap'o'n kaj rigard'is ŝi'n kun ne'dir'ebl'a mir'o. Ĉu ŝi kred'as, ke Dis'a forges'is, kiam est'as temp'o por kur'i kaj kiam por ir'i! Ĉu ŝi vol'as instru'i ĝi'n tir'i sled'o'n, instru'i ĝi'n, kiu de pli ol du'dek jar'o'j kon'as ĉiu'n ŝton'o'n, ĉiu'n pont'o'n, ĉiu'n bar'il'pord'o'n, ĉiu'n dekliv'o'n? Dum'e la sonor'il'a tint'o pli kaj pli proksim'iĝ'is.

”Est'as li, est'as li! Mi kon'as li'a'j'n sonor'il'o'j'n,” la mal'jun'a Ulrika ĝem'as.

La tint'o pli kaj pli proksim'iĝ'as. Foj'e ĝi est'as tiel ne'natur'e fort'a, ke Anna turn'as si'n por vid'i, ĉu la ĉeval'o de Sintram ne hav'as si'a'n kap'o'n tut'e ĉe ŝi'a sled'o, foj'e ĝi for'mort'as. Jen ili aŭd'as ĝi'n dekstr'e de la voj'o, jen mal'dekstr'e, sed ili ne vid'as vetur'ant'o'n. Est'as, kvazaŭ la sonor'il'a tint'o sol'a persekut'us ili'n.

Kiel est'as en la nokt'o, kiam oni vetur'as hejm'e'n de regal'o, tiel est'as ankaŭ nun. Tiu'j sonor'il'o'j tint'as en melodi'o'j, kant'as, parol'as, respond'as. La arb'ar'o re'son'as de ili'a bru'o.

Anna Stjärnhök preskaŭ sopir'as, ke la persekut'ant'o'j fin'e ven'u tiel proksim'e'n, ke ŝi pov'u vid'i Sintramon kaj li'a'n ruĝ'a'n ĉeval'o'n. Tiu terur'a sonor'il'a tint'o tim'ig'as ŝi'n.

Kaj tuj la sonor'il'o'j kapt'as la vort'o'n. ”Turment'as mi'n,” ili sonor'as. ”Turment'as mi'n, turment'as, turment'as, turment'as mi'n,” ili kant'as laŭ plej divers'a'j melodi'o'j.

En la mal'lum'o ŝi vid'is blank'a'j'n dent'o'j'n bril'i en vast'a'j flaŭkoj, ŝi pens'is, ke la sovaĝ'a'j best'o'j de la arb'ar'o dis'ŝir'os ŝi'a'n korp'o'n, sed tiam ŝi ne tim'is. Pli rav'a'n nokt'o'n ŝi neniam tra'viv'is.

Fort'a kaj bel'a est'is la ĉeval'o, kiu tir'is ŝi'n, fort'a kaj bel'a est'is la vir'o, kiu divid'is kun ŝi la plezur'o'n de la aventur'o.

Ho, tiu mal'jun'a ĉeval'o, tiu mal'jun'a, sen'fort'a, trem'ant'a vetur'kamarad'o! Ŝi sent'as si'n tiel sen'pov'a, ke ŝi vol'as plor'i. Ŝi ne pov'as for'iĝ'i de tiu terur'a, ekscit'a sonor'il'a tint'o.

Tiam ŝi halt'as kaj ir'as el la sled'o. Tio ĉi dev'as fin'iĝ'i. Kial ŝi fuĝ'u, kvazaŭ ŝi tim'us la malic'a'n, mal'estim'at'a'n fripon'o'n? Fin'e ŝi vid'as ĉeval'kap'o'n aper'i en la kresk'ant'a krepusk'o kaj post la kap'o ven'as tut'a ĉeval'o, tut'a sled'o, kaj en la sled'o sid'as Sintram.

Ŝi tamen rimark'as, ke ŝajn'as, kvazaŭ ili al'ven'us, ne laŭ la ŝose'o, tiu sled'o kaj tiu ĉeval'o kaj tiu uzin'posed'ant'o, sed prefer'e kvazaŭ ili kre'iĝ'us ĝust'e antaŭ ŝi'a'j okul'o'j kaj aper'us en la krepusk'o laŭ ili'a form'iĝ'o.

”Jen, jen,” li dir'as, ”kia bon'ŝanc'o por mi, kompat'ind'ul'o! Kar'a fraŭl'in'o Stjärnhök, permes'u al mi trans'lok'i mi'a'n vetur'kamarad'o'n en vi'a'n sled'o'n. Li dev'as ating'i Bergan en tiu ĉi vesper'o, kaj mi dev'as urĝ'e vetur'i hejm'e'n.” ”Kie vi hav'as vi'a'n vetur'kamarad'o'n?” Sintram lev'as la krur'kovr'il'o'n kaj montr'as al Anna vir'o'n, kiu kuŝ'as dorm'ant'e sur la sled'fund'o. ”Li est'as iel ebri'a,” li dir'as, ”sed ĉu tio grav'as? Cert'e li dorm'os. Ceter'e est'as kon'at'o, fraŭl'in'o Stjärnhök, est'as Gösta Berling.” Anna ek'trem'as.

”Jen, mi vol'as dir'i,” Sintram daŭr'ig'as, ”ke tiu, kiu for'las'as la am'at'o'n, tiu vend'as li'n al la diabl'o. Tia'manier'e mi ven'is sub li'a'j'n ung'o'j'n. Kompren'ebl'e oni opini'as, ke oni ag'as tre bon'e.

Rezign'i, tio est'as bon'a, kaj am'i, tio est'as mal'bon'a.” ”Kio'n vi vol'as dir'i? Pri kio vi parol'as?” Anna demand'is tut'e sku'it'a.

”Mi vol'as dir'i, fraŭl'in'o Anna, ke est'as mal'bon'e, ke vi permes'is al Gösta Berling for'vetur'i de vi.” ”Di'o vol'is tio'n.” ”Jes ja, tiel est'as, rezign'i est'as bon'e, sed am'i est'as mal'bon'e. La bon'a Di'o ne ŝat'as vid'i la hom'o'j'n feliĉ'a'j. Li send'as lup'o'j'n post ili. Sed jen, se ne est'us Di'o, kiu far'is tio'n, fraŭl'in'o Anna? Ĉu ne sam'e bon'e pov'us est'i mi, kiu vok'is mi'a'j'n griz'a'j'n ŝaf'id'o'j'n el la mont'o'j de Dovr'e por ĉas'i la jun'a'n vir'o'n kaj la jun'a'n vir'in'o'n? Jen, se est'us mi, kiu send'is la lup'o'j'n, ĉar mi ne vol'is perd'i unu el la mi'a'j! Imag'u, se ne est'us Di'o, kiu far'is tio'n!” ”Vi ne log'u mi'n al dub'o'j pri tiu afer'o,” Anna dir'as per mal'fort'a voĉ'o. ”Tiam mi est'us perd'it'a.” ”Jen rigard'u,” Sintram dir'as kaj klin'as si'n super la dorm'ant'a Gösta Berling, ”rigard'u li'a'n mal'grand'fingr'o'n! Tiu vund'et'o neniam san'iĝ'os. Tie ni pren'is sang'o'n, kiam li sub'skrib'is la kontrakt'o'n. Li est'as mi'a. Est'as special'a fort'o en sang'o. Li est'as mi'a, nur la am'o pov'os liber'ig'i li'n, sed se mi pov'os re'ten'i li'n, li far'iĝ'os delikat'a.” Anna Stjärnhök batal'ad'as por liber'iĝ'i de la sorĉ'o, kiu kapt'is ŝi'n. Ĉio tio est'as ja frenez'aĵ'o, frenez'aĵ'o. Neni'u pov'as for'ĵur'i si'a'n anim'o'n al la malic'a tent'ant'o. Sed ŝi ne pov'as reg'i si'a'j'n pens'o'j'n, la krepusk'o kuŝ'as tiel pez'e ĉirkaŭ ŝi, la arb'ar'o star'as tiel nigr'a kaj silent'a. Ŝi ne sukces'as evit'i la kor'prem'a'n terur'o'n de tiu moment'o.

”Ĉu vi opini'as,” la uzin'posed'ant'o daŭr'ig'as, ”ke ne rest'as ĉe li mult'e por detru'i? Ne kred'u tio'n. Ĉu li turment'is kamp'ar'an'o'j'n, ĉu li perfid'is mal'riĉ'a'j'n amik'o'j'n, ĉu li lud'is fals'e? Ĉu li est'is, fraŭl'in'o Anna, am'ant'o de edz'in'iĝ'int'a'j vir'in'o'j?” ”Mi kred'as, ke vi est'as la infer'ul'o mem!” ”Ni inter'ŝanĝ'u, fraŭl'in'o Anna! Vi pren'u Göstan Berling, pren'u li'n kaj edz'in'iĝ'u kun li! Re'ten'u li'n kaj don'u la mon'o'n al la hom'o'j en Berga! Mi ced'as li'n al vi, kaj vi sci'as, ke li est'as mi'a. Pens'u pri tio, ke ne est'is Di'o, kiu send'is la lup'o'j'n post vi antaŭ kelk'a'j nokt'o'j, kaj ni inter'ŝanĝ'u?” ”Kio'n vi vol'as hav'i rekompenc'e?” Sintram grimac'is.

”Kio'n mi vol'as hav'i? Ho, mi'n kontent'ig'as mal'mult'o. Mi vol'as hav'i nur tiu'n mal'jun'a'n vir'in'o'n en vi'a sled'o, fraŭl'in'o Anna.” ”Satan'o, tent'ant'o,” Anna kri'as, ”for'ir'u de mi! Ĉu mi perfid'u mal'nov'a'n amik'in'o'n kiu fid'as al mi! Ĉu mi trans'don'u ŝi'n al vi, por ke vi turment'u ŝi'n ĝis frenez'iĝ'o!” ”Jen, jen, jen, trankvil'o'n, fraŭl'in'o Anna! Pri'pens'u la afer'o'n! Tie ĉi est'as jun'a, ĉarm'a vir'o, kaj tie mal'jun'a el'ĉerp'it'a vir'in'aĉ'o. Unu el ili mi dev'as hav'i. Kiu'n vi vol'as permes'i al mi?” ”Ĉu vi opini'as, ke ni star'u tie ĉi por inter'ŝanĝ'i anim'o'j'n, kiel oni inter'ŝanĝ'as ĉeval'o'j'n en la foir'o de Broby?” ”ĜĜuste tiel ja. Sed se vi vol'as, ni aranĝ'u ali'manier'e. Ni pens'u pri la Stjärnhöka honor'o.” Je tio li komenc'as per laŭt'a voĉ'o vok'i si'a'n edz'in'o'n, kiu sid'as en la sled'o de Anna, kaj ne'dir'ebl'a terur'o kapt'as la jun'ul'in'o'n, kiam tiu obe'as la vok'o'n, ir'as el la sled'o kaj trem'ant'e kaj tim'ant'e ven'as al ili.

”Jen, jen, jen, kia obe'a edz'in'o!” Sintram dir'as. ”Ja ne est'as vi'a kulp'o, fraŭl'in'o Anna, ke ŝi ven'as, kiam ŝi'a edz'o vok'as. Jen mi lev'as Göstan el mi'a sled'o kaj las'as li'n tie ĉi. Las'as li'n por ĉiam, fraŭl'in'o Anna. Kiu vol'as, tiu pren'u li'n.” Li klin'as si'n por lev'i Göstan, sed tiam Anna klin'as si'n ĝis li'a vizaĝ'o, akr'e rigard'as li'n kaj sibl'as kiel incit'it'a best'o: ”En la nom'o de Di'o, vetur'u hejm'e'n! Ĉu vi ne sci'as, kiu sid'as en la balanc'o'seĝ'o en la salon'o kaj atend'as vi'n? Ĉu vi kuraĝ'as atend'ig'i tiu'n sinjor'o'n?” Vid'i kiel tiu'j vort'o'j efik'is al la malic'ul'o est'is por Anna preskaŭ la kulmin'o de la terur'aĵ'o'j de tiu tag'o. Li al'tir'as la konduk'rimen'o'j'n, turn'as kaj vetur'as hejm'e'n, pel'ant'e la ĉeval'o'n en kur'eg'o'n per vip'bat'o'j kaj sovaĝ'a'j kri'o'j. Mal'supr'e'n sur la terur'a dekliv'o pas'as la viv'o'danĝer'a vetur'o, dum long'a vic'o da fajr'er'o'j krak'as sub glit'il'o'j kaj huf'o'j en la mal'dik'a mart'a neĝ'o'kovr'aĵ'o.

Anna Stjärnhök kaj Ulrika Dillner star'as sol'a'j sur la voj'o, sed ili dir'as neni'o'n. Urika tim'trem'et'as pro la sovaĝ'a'j rigard'o'j de Anna, kaj tiu hav'as neni'o'n por dir'i al la mal'jun'a kompat'ind'ul'in'o, pro kiu ŝi rezign'is si'a'n am'at'o'n.

Ŝi vol'us plor'i, furioz'i, rul'iĝ'i sur la voj'o kaj ŝut'i neĝ'o'n kaj sabl'o'n sur si'a'n kap'o'n.

Antaŭ'e ŝi sent'is la dolĉ'o'n de rezign'o, nun ŝi sent'is ĝi'a'n mal'dolĉ'o'n. Kiom signif'is ofer'i si'a'n am'o'n kompar'e al tio, ofer'i la anim'o'n de la am'at'o! Ili vetur'is al Berga sam'e silent'e, sed kiam ili al'ven'is kaj la salon'a pord'o mal'ferm'iĝ'is, Anna Stjärnhök la unu'a'n kaj sol'a'n foj'o'n en si'a viv'o sven'is. Tie sid'is Sintram kaj Gösta Berling kaj inter'parol'is en plen'a trankvil'o. La varm'grog'a plet'o jam star'is antaŭ ili. Cert'e ili est'is tie jam unu hor'o'n.

Anna Stjärnhök sven'is, sed la mal'jun'a Ulrika star'is trankvil'a. Ŝi ja rimark'is, ke tiu est'is iom mister'a, kiu ĉas'is ili'n sur la ŝose'o.

Post'e kapitan'o Uggla kaj li'a edz'in'o aranĝ'is la afer'o'n tiel kun la uzin'posed'ant'o, ke la mal'jun'a Ulrika pov'is rest'i en Berga. Li ced'is en plen'a pac'em'o. Li tut'e ne vol'as frenez'ig'i ŝi'n, li dir'is.

Ili ja ne pov'as est'i io ali'a ol mensog'o kaj el'pens'aĵ'o'j. Sed la pent'o, kiu balanc'iĝ'as tie'n kaj re'e'n sur la kor'o, ĝis tiu ĝem'as kiel la plank'tabul'o'j sub la balanc'iĝ'ant'a seĝ'o en la salon'o de Sintram, sed la dub'o, kiu sonor'as por la orel'o'j, kiel la sonor'il'o'j tint'is por Anna Stjärnhök en la sol'ec'a arb'ar'o, kiam ili far'iĝ'os mensog'o kaj el'pens'aĵ'o? Ho, ke ili pov'u far'iĝ'i tio!

Dek'du'a Ĉapitr'o La histori'o de Ebba Dohna

Neni'u pov'as sci'i, kiel bel'a ĝi est'as, la lag'o de mil'a'j rev'o'j, antaŭ ol li de la ter'lang'o de Borg vid'is la maten'a'j'n nebul'o'j'n for'glit'i sur ĝi'a glat'a surfac'o, antaŭ ol li el la fenestr'o'j de la mal'grand'a blu'a kabinet'o, kie loĝ'as tiom da memor'o'j, vid'is ĝi'n re'spegul'i pal'ruĝ'a'n sun'sub'ir'o'n.

Sed tamen mi dir'as al vi: ne ir'u tie'n! Ĉar ebl'e tiam kapt'us vi'n dezir'o rest'i en la ĉagren'o'pez'a'j salon'o'j de la mal'nov'a grand'bien'o, ebl'e vi ig'us vi'n posed'ant'o de tiu bel'a ter'o, kaj se vi est'us jun'a, riĉ'a kaj feliĉ'a, vi, kiel mult'a'j ali'a'j, tie aranĝ'us vi'a'n hejm'o'n kun jun'a edz'in'o.

Ne, est'as pli bon'e ne vid'i la bel'a'n ter'lang'o'n, ĉar en Borg la feliĉ'o ne pov'as loĝ'i. Sci'u, kiom ajn riĉ'a, kiom ajn feliĉ'a est'u vi, kiu en'loĝ'iĝ'us tie'n, tiu'j mal'nov'a'j, larm'o'satur'it'a'j plank'o'j baldaŭ trink'us ankaŭ vi'a'j'n larm'o'j'n, kaj tiu'j mur'o'j, kiu'j pov'us re'don'i tiom da ĝem'o'j, kolekt'us ankaŭ vi'a'j'n suspir'o'j'n.

Mal'favor'a sort'o reg'as tiu'n bel'a'n bien'o'n. Est'as, kvazaŭ la mal'feliĉ'o est'us en'ter'ig'it'a tie sed ne trov'us ripoz'o'n en si'a tomb'o, sed ĉiam re'lev'iĝ'us el ĝi por angor'ig'i la viv'ant'o'j'n. Se mi est'us estr'o de Borg, tiam mi tra'serĉ'us la ter'o'n tie, kaj la ŝton'grund'o'n de la pice'a park'o kaj la kel'fund'o'n de la loĝ'o'dom'o kaj la frukt'o'don'a'n hum'o'n sur la kamp'o'j, ĝis mi trov'us la verm'o'rod'it'a'n kadavr'o'n de la sorĉ'ist'in'o, kaj tiam mi don'us al ĝi tomb'o'n en sankt'ig'it'a ter'o en la tomb'ej'o de Svartsjö. Kaj je la en'ter'ig'o mi ne mal'avar'us pri la pag'o al la sonor'ig'ist'o, sed la sonor'il'o'j son'us long'e kaj fort'e por ĝi, kaj al pastr'o kaj sakristi'an'o mi send'us riĉ'a'j'n donac'o'j'n, por ke ili per parol'o kaj kant'o por etern'e ripoz'ig'u ĝi'n.

Aŭ se tio ne help'us, mi en ŝtorm'a nokt'o proksim'ig'us fajr'o'n al la kurb'iĝ'ant'a'j lign'a'j mur'o'j kaj las'us ĝi'n detru'i ĉio'n, por ke hom'o'j ne est'u log'at'a'j plu loĝ'i en tiu hejm'o de mal'feliĉ'o.

Post'e neni'u rajt'us sur'paŝ'i tiu'n kondamn'it'a'n lok'o'n, nur al la nigr'a'j moned'o'j el la preĝ'ej'a tur'o mi permes'us far'i nov'konstru'aĵ'o'n en la grand'a kamen'tub'a mason'aĵ'o, kiu nigr'ig'it'a kaj tim'ig'a lev'us si'n sur la dezert'a grund'o.

Tamen mi cert'e angor'us, kiam mi vid'us la flam'o'j'n en'volv'i la tegment'o'n, kiam dik'a fum'o, ruĝ'iĝ'ant'a pro la fajr'o'lum'o kaj plen'a de fajr'er'o'j, rul'iĝ'is el la mal'nov'a graf'dom'o. En la krak'ad'o kaj susur'o mi kred'us aŭd'i la plend'o'n de sen'hejm'a'j memor'o'j, sur la blu'a'j supr'o'j de la flam'o'j mi kred'us vid'i ĝen'it'a'j'n spirit'o'j'n ŝveb'i. Mi pens'us pri tio, kiel bel'ig'as la ĉagren'o, kiel ornam'as la mal'feliĉ'o, kaj plor'us, kvazaŭ templ'o al mal'nov'a'j di'o'j est'us kondamn'it'a al detru'o.

Tamen, silent'u vi, kiu grak'as pri mal'feliĉ'o'j! Ankoraŭ Borg kuŝ'as bril'ant'a sur la alt'aĵ'o de la ter'lang'o, ŝirm'it'a de si'a park'o el grand'eg'a'j pice'o'j, kaj la neĝ'o'kovr'it'a'j kamp'o'j pli mal'supr'e bril'as en la pik'a sun'lum'o de la mart'a tag'o, ankoraŭ aŭd'iĝ'as inter ĝi'a'j mur'o'j la gaj'a rid'o de graf'in'o Elisabet.

Dimanĉ'e ŝi ir'as al la preĝ'ej'o de Svartsjö, kiu star'as proksim'e al Borg, kaj kolekt'as mal'grand'a'n tag'manĝ'a'n societ'o'n.

La famili'o de la leĝ'ist'o en Munkerud kutim'e akompan'as ŝi'n, sam'e tiu de la kapitan'o en Berga, de la help'pastr'o kaj la malic'a Sintram. Se Gösta Berling ven'as al Svartsjö, ir'ant'e sur la glaci'o de Löven, tiam ŝi invit'as ankaŭ li'n. Kial ŝi ne invit'u Göstan Berling? Ver'ŝajn'e ŝi ne sci'as, ke la kalumni'o komenc'as flustr'i pri tio, ke Gösta tiel oft'e ven'as al la orient'a bord'o por renkont'i ŝi'n.

Ebl'e li ven'as ankaŭ por drink'i kaj kart'lud'i ĉe Sintram, sed tio'n oni ne tre atent'as, ĉiu'j sci'as, ke li'a korp'o est'as el fer'o, sed est'as ali'a afer'o pri li'a kor'o. Apenaŭ iu kred'as, ke li pov'as sen en'am'iĝ'o vid'i par'o'n da bril'et'ant'a'j okul'o'j kaj hel'a'n har'ar'o'n, kiu krisp'iĝ'as ĉirkaŭ blank'a frunt'o.

La jun'a graf'in'o est'as bon'a al li. Tio neniel est'as ne'ordinar'a; ŝi est'as bon'a al ĉiu'j. Ŝi met'as ĉifon'a'j'n almoz'ul'id'o'j'n sur si'a'n genu'o'n, kaj kiam sur la ŝose'o ŝi preter'vetur'as mal'jun'a'n kompat'ind'ul'o'n, ŝi ig'as la vetur'ig'ist'o'n halt'ig'i kaj pren'as la mal'riĉ'a'n pied'ir'ant'o'n en si'a'n sled'o'n.

Gösta kutim'as sid'i en la mal'grand'a blu'a kabinet'o, kie oni hav'as la bel'eg'a'n vid'o'n al la lag'o, kaj leg'as poezi'o'n por ŝi. Ne pov'as est'i io mal'bon'a en tio. Li ne forges'as, ke ŝi est'as graf'in'o kaj li sen'hejm'a aventur'ul'o, kaj est'as bon'e por li inter'rilat'i kun iu, kiu ŝajn'as al li alt'a kaj sankt'a. Kun la sam'a sukces'o li pov'us en'am'iĝ'i al la reĝ'in'o de Ŝeba, kiu ornam'as la galeri'a'n barier'o'n en la preĝ'ej'o de Svartsjö, kiel al ŝi.

Li kontent'iĝ'as serv'i ŝi'n, kiel paĝi'o serv'as si'a'n alt'a'n estr'in'o'n, lig'i ŝi'a'j'n glit'ŝu'o'j'n, ten'i ŝi'a'n faden'ar'o'n, direkt'i ŝi'a'n sled'et'o'n. Ne pov'as est'i demand'o pri am'o inter ili, sed li est'as la ĝust'a vir'o por trov'i si'a'n feliĉ'o'n en romantik'a, sen'danĝer'a am'fantazi'o.

La jun'a graf'o est'as silent'a kaj serioz'a, kaj Gösta est'as gaj'a kiel bird'o. Li est'as tia kun'ul'o, kia'n la jun'a graf'in'o dezir'as.

Neni'u, kiu vid'as ŝi'n, pens'as, ke ŝi kaŝ'as en si mal'permes'it'a'n am'o'n. Pri danc'o ŝi pens'as, pri danc'o kaj gaj'o. Ŝi vol'us, ke la ter'o est'us tut'e glat'a, sen ŝton'o'j, sen mont'o'j kaj lag'o'j, tiel ke oni pov'us ĉie ir'i danc'ant'e. De la lul'il'o ĝis la tomb'ej'o ŝi vol'us danc'i antaŭ'e'n en mal'larĝ'a'j, mal'dik'pland'a'j silk'ŝu'o'j.

Kiam tiu'j gast'o'j ven'as al Borg por tag'manĝ'i, la sinjor'o'j post la manĝ'o kutim'as ir'i en la ĉambr'o'n de la graf'o por dorm'i kaj fum'i, kaj mal'jun'a'j sinjor'in'o'j profund'iĝ'as en la apog'seĝ'o'j'n de la salon'o kaj klin'as si'a'j'n respekt'ind'a'j'n kap'o'j'n al la alt'a dors'o, sed la graf'in'o kaj Anna Stjärnhök ir'as en la blu'a'n kabinet'o'n kaj inter'ŝanĝ'as sen'fin'a'j'n konfid'o'j'n.

Ili re'e sid'as tie la dimanĉ'o'n post tiu, kiam Anna Stjärnhök re'ven'ig'is Ulrikan Dillner al Berga.

Neni'u sur la ter'o est'as pli mal'feliĉ'a ol la jun'a knab'in'o. Ŝi'a tut'a gaj'ec'o est'as for, for est'as la gaj'a spit'em'o, per kiu ŝi kontraŭ'is ĉio'n kaj ĉiu'j'n, kiu'j vol'is tro proksim'ig'i al ŝi.

Ĉio, kio'n ŝi tra'viv'is sur la hejm'voj'o, por ŝi'a konsci'o mal'aper'is en la krepusk'o, el kiu ĝi sorĉ'e aper'is: neni'u klar'a impres'o rest'as al ŝi.

”Se ne est'us Di'o, kiu far'is tio'n,” ŝi flustr'as al si, ”se ne est'us Di'o, kiu send'is la lup'o'j'n?” Ŝi dezir'as sign'o'j'n, ŝi dezir'as mirakl'o'j'n. Ŝi esplor'e rigard'as ĉiel'o'n kaj ter'o'n. Sed ŝi ne vid'as fingr'o'n etend'i si'n el la ĉiel'o por montr'i ŝi'a'n voj'o'n. Kolon'o'j nub'a kaj fajr'a ne ir'as antaŭ ŝi.

Kiam ŝi nun sid'as kontraŭ la graf'in'o en la blu'a kabinet'o, ŝi'a'j rigard'o'j fal'as sur mal'grand'a'n buked'o'n de blu'a'j anemon'o'j, kiu'n la graf'in'o ten'as en si'a blank'a man'o. Kiel fulm'o frap'as ŝi'n, ke ŝi sci'as, kie tiu'j anemon'o'j kresk'is, kaj ŝi sci'as, kiu kolekt'is ili'n.

Ŝi ne bezon'as demand'i. Kie en la tut'a region'o kresk'as blu'anemon'o'j jam komenc'e de mart'o krom en la betul'a arb'ar'et'o, kiu star'as sur la bord'a dekliv'o ĉe Ekeby? Ŝi rigard'as la blu'a'j'n stel'et'o'j'n, tiu'j'n feliĉ'a'j'n, kiu'j posed'as la kor'o'j'n de ĉiu'j, tiu'j'n mal'grand'a'j'n profet'o'j'n, kiu'j, mem bel'a'j, ankaŭ est'as ĉirkaŭ'radi'it'a'j de ĉio bel'a, kio'n ili antaŭ'dir'as, ĉio bel'a, kio ven'os. Kiam ŝi rigard'as ili'n, ŝi'a anim'o iom post iom komenc'as re'son'i de koler'o, obtuz'e bru'a kiel la tondr'o, sen'konsci'ig'a kiel la fulm'o. ”Laŭ kiu rajt'o,” ŝi pens'as, ”la graf'in'o Dohna port'as tiu'n buked'o'n de blu'a'j anemon'o'j, kolekt'it'a'j sur la bord'voj'o ĉe Ekeby?” Ĉiu'j est'as tent'ant'o'j: Sintram, la graf'in'o, ĉiu'j hom'o'j vol'as log'i Göstan Berling al tio, kio est'as mal'bon'a, sed ŝi defend'os li'n, kontraŭ ĉio ŝi defend'os li'n. Tio'n ŝi far'os, eĉ se kost'os ŝi'a'n propr'a'n kor'sang'o'n.

Ŝi pens'as, ke ŝi dev'as vid'i tiu'j'n flor'o'j'n ŝir'it'a'j el la man'o de la graf'in'o kaj for'ĵet'it'a'j, tret'it'a'j, frakas'it'a'j, antaŭ ol ŝi ir'os el la blu'a kabinet'o.

Tio'n ŝi pens'as kaj ŝi komenc'as batal'o'n kontraŭ la blu'a'j stel'et'o'j. En la salon'o la mal'jun'a'j sinjor'in'o'j klin'as si'a'j'n respekt'ind'a'j'n kap'o'j'n al la seĝ'o'dors'o'j kaj suspekt'as neni'o'n, la sinjor'o'j en kviet'o kaj trankvil'o fum'as si'a'j'n pip'o'j'n en la ĉambr'o de la graf'o, ĉio est'as pac'o, nur en la blu'a kabinet'o furioz'as sovaĝ'a batal'o.

Kiel bon'e ili ag'as, tiu'j, kiu'j ten'as si'a'j'n man'o'j'n for de la glav'o, kiu'j kompren'as trankvil'e atend'i, kiu'j trankvil'ig'as si'a'j'n kor'o'j'n kaj las'as Di'o'n aranĝ'i! Ĉiam la mal'trankvil'a kor'o erar'as. Ĉiam mal'bon'o ig'as la mal'bon'o'n pli fort'a.

”Anna,” la graf'in'o dir'as, ”rakont'u histori'o'n!” ”Pri kio do?” ”Ho,” la graf'in'o dir'as kaj kares'as la buked'o'n per si'a blank'a man'o. ”Ĉu vi ne sci'as i'o'n pri am'o, i'o'n pri am'i?” ”Ne, mi sci'as neni'o'n pri am'o.” ”Kiel vi dir'as! Ĉu do ne ekzist'as tie ĉi lok'o, kiu nom'iĝ'as Ekeby, lok'o plen'a de kavalir'o'j?” ”Jes,” Anna dir'as, ”tie ĉi ekzist'as lok'o, kiu nom'iĝ'as Ekeby, kaj tie trov'iĝ'as vir'o'j, kiu'j el'suĉ'as la medol'o'n de la land'o, kiu'j ig'as ni'n ne'taŭg'a'j por serioz'a labor'o, kiu'j detru'as ni'a'n kresk'ant'a'n jun'ul'ar'o'n kaj de'log'as ni'a'j'n geni'ul'o'j'n. Ĉu vi vol'as aŭd'i pri ili, ĉu vi vol'as aŭd'i am'rakont'o'j'n pri ili?” ”Tio'n mi vol'as. Mi ŝat'as la kavalir'o'j'n.” Tiam parol'as Anna Stjärnhök, parol'as en mal'long'a'j strof'o'j kiel mal'nov'a himn'ar'o, ĉar ŝtorm'ant'a'j sent'o'j preskaŭ sufok'as ŝi'n. Kaŝ'it'a pasi'o trem'as sub ĉiu vort'o, kaj la graf'in'o dev'as aŭskult'i al si kaj tim'ig'it'a kaj interes'it'a.

”Kio est'as am'o de kavalir'o, kio est'as fidel'o de kavalir'o? Unu am'at'in'o'n hodiaŭ, ali'a'n morgaŭ, unu en orient'o, unu en okcident'o. Neni'o est'as por li tro alt'a, neni'o tro mal'alt'a: unu tag'o'n fil'in'o'n de graf'o, ali'a'n tag'o'n fil'in'o'n de almoz'ul'o. Neni'o sur la ter'o est'as tiel vast'a kiel li'a kor'o. Sed kompat'ind'a, kompat'ind'a tiu, kiu am'as kavalir'o'n! Ŝi dev'as serĉ'i li'n, kiam li kuŝ'as ebri'a ĉe la voj'rand'o. Ŝi dev'as silent'e rigard'i, kiam li ĉe la lud'tabl'o detru'as la hejm'o'n de ŝi'a'j infan'o'j. Ŝi dev'as toler'i, ke li am'ind'um'as kun ali'a'j vir'in'o'j. Ho, Elisabet, se kavalir'o pet'as honest'a'n vir'in'o'n pri danc'o, ŝi dev'us rifuz'i, kaj se li donac'as al ŝi flor'buked'o'n, ŝi dev'us ĵet'i la flor'o'j'n sur la ter'o'n kaj tret'i ili'n; se ŝi am'as li'n, ŝi dev'us prefer'e mort'i ol edz'in'iĝ'i kun li. Trov'iĝ'is inter la kavalir'o'j iu, kiu est'is eks'ig'it'a pastr'o.

Li perd'is la pastr'o'vest'o'n pro drink'ad'o. Li est'is ebri'a en la preĝ'ej'o. Li for'drink'is la komuni'a'n vin'o'n. Ĉu vi aŭd'is pri li?” ”Ne.” ”Tuj post li'a for'ig'o de la ofic'o, li vag'is en la land'o kiel almoz'ul'o. Li drink'is kiel frenez'ul'o. Li pov'is ŝtel'i por ricev'i brand'o'n.” ”Kiel li nom'iĝ'as?” ”Li ne trov'iĝ'as plu en Ekeby. — — La major'in'o en Ekeby ek'zorg'is pri li, don'is al li vest'o'j'n kaj persvad'is vi'a'n bo'patr'in'o'n, graf'in'o'n Dohna, far'i li'n guvern'ist'o por vi'a edz'o, la jun'a graf'o Henrik.” ”Eks'ig'it'a'n pastr'o'n!” ”Ho, li est'is jun'a, fort'a vir'o, kun bon'a'j sci'o'j. Est'is bon'a hom'o, se li nur las'us la drink'ad'o'n. Graf'in'o Märta ne est'is pedant'a. Amuz'is ŝi'n incit'i la ĉef'paroĥ'estr'o'n kaj la help'pastr'o'n. Tamen ŝi ordon'is, ke neni'u menci'u al ŝi'a'j infan'o'j, pri li'a pas'int'a viv'o. Tiam ŝi'a fil'o est'us perd'int'a la respekt'o'n al li, kaj ŝi'a fil'in'o ne est'us toler'int'a li'n, ĉar ŝi est'is sankt'ul'in'o.

Jen li ven'is tie'n ĉi al Borg. Li halt'is tuj intern'e de la pord'o, ek'sid'is sur la rand'o de la seĝ'o, silent'is ĉe la tabl'o kaj fuĝ'is en la park'o'n, kiam ven'is vizit'ant'o'j.

Sed tie ekster'e sur la sol'ec'a'j voj'o'j li oft'e renkont'is la jun'a'n Ebban Dohna. Ŝi ne am'is la tumult'a'j'n fest'o'j'n, kiu'j bru'is en la salon'o'j de Borg, post kiam la graf'in'o vidv'in'iĝ'is. Ŝi ne rigard'is la mond'o'n per spit'em'a'j okul'o'j. Ŝi est'is tiel mild'a, tiel timid'a. Kiam ŝi jam far'iĝ'is dek'sep'jar'a, ŝi ankoraŭ est'is delikat'a infan'o, sed ŝi tamen est'is tre bel'a kun si'a'j brun'a'j okul'o'j, kaj la et'a, delikat'a ruĝ'iĝ'o sur la vang'o'j. Ŝi'a mal'fort'a, svelt'a korp'o iom'et'e klin'iĝ'is antaŭ'e'n. Ŝi'a mal'larĝ'a man'o ŝtel'met'is si'n en la vi'a'n per tim'em'a prem'o. Ŝi'a buŝ'et'o est'is la plej silent'a el buŝ'o'j kaj la plej serioz'a. Ho, ŝi'a voĉ'o, ŝi'a dolĉ'a voĉ'et'o, kiu el'parol'is la vort'o'j'n mal'rapid'e kaj bon'e, sed kiu neniam sonor'is jun'ec'e freŝ'a, jun'ec'e varm'a, sed tren'iĝ'is en mal'fort'a'j akcent'o'j kiel la fin'akord'o'j de lac'a muzik'ist'o! Ŝi ne est'is kiel ali'a'j. Ŝi'a pied'o tuŝ'is la ter'o'n tiel mal'pez'e, tiel silent'e, kvazaŭ ŝi est'us nur tim'em'a fuĝ'int'o sur la ter'o. Ŝi ten'is si'a'j'n palpebr'o'j'n mal'lev'it'a'j por ne est'i ĝen'at'a en la rigard'ad'o de la bel'eg'ec'o de la intern'a'j vid'aĵ'o'j. Ŝi'a anim'o for'turn'is si'n de la ter'o, jam kiam ŝi est'is infan'o.

Kiam ŝi est'is mal'grand'a, ŝi'a patr'a av'in'o kutim'is rakont'i fabel'o'j'n al ŝi, kaj iu'n vesper'o'n ili ambaŭ sid'is ĉe la fajr'o, sed la fabel'o'j el'ĉerp'iĝ'is. Carsus kaj Moder'us kaj Lunkentus kaj La bel'a Melusina re'viv'iĝ'is kaj viv'is. Kiel la flam'o'j de la fajr'o ili mov'iĝ'is en viv'o kaj bril'o, sed nun la hero'o'j est'is mort'ig'it'a'j kaj la bel'a'j princ'in'o'j for'brul'int'a'j, ĝis la ven'ont'a fajr'o re'vek'os ili'n.

Sed ankoraŭ la man'o de la knab'in'et'o kuŝ'is sur la jup'o de la mal'jun'ul'in'o, kaj ŝi kares'et'is la silk'o'n, tiu'n amuz'a'n ŝtof'o'n, kiu pep'et'is kiel bird'et'o. Kaj tiu kares'o est'is ŝi'a pet'o, ĉar ŝi est'is el tiu'j infan'o'j, kiu'j ne pet'as per vort'o'j.

Tiam la mal'jun'ul'in'o tre trankvil'e komenc'is rakont'i pri infan'et'o en Jud'land'o, pri infan'et'o, kiu nask'iĝ'is por far'iĝ'i grand'a reĝ'o. La anĝel'o'j plen'ig'is la ter'o'n per glor'kant'o'j, kiam ĝi nask'iĝ'is. Reĝ'o'j de Orient'o ven'is, gvid'it'a'j de la stel'o de la ĉiel'o, kaj donac'is al ĝi or'o'n kaj oliban'o'n, kaj mal'jun'a'j vir'o'j kaj vir'in'o'j antaŭ'dir'is ĝi'a'n glor'o'n. Tiu infan'o kresk'is pli bel'a kaj saĝ'a ol ĉiu'j ali'a'j infan'o'j. Jam kiam ĝi est'is dek'du'jar'a, li'a saĝ'o est'is pli grand'a ol tiu de la ĉef'pastr'o'j kaj skrib'ist'o'j.

Jen la mal'jun'ul'in'o rakont'is al ŝi pri la plej bel'a, kio'n la ter'o vid'is, pri li'a viv'o de tiu infan'o, kiam ĝi est'is inter la hom'o'j, la mal'bon'a'j hom'o'j, kiu'j ne vol'is re'kon'i ĝi'n kiel si'a'n reĝ'o'n.

Ŝi rakont'is al ŝi, kiel la infan'o vir'iĝ'is, sed la mirakl'o'j ĉiam ĉirkaŭ'radi'is li'n.

Ĉio sur la ter'o serv'is kaj am'is li'n, escept'e la hom'o'j'n. La fiŝ'o'j las'is si'n kapt'i en li'a'j ret'o'j, la pan'o plen'ig'is li'a'j'n korb'o'j'n, la akv'o trans'form'iĝ'is en vin'o'n, kiam li tio'n dezir'is.

Sed la hom'o'j ne don'is or'a'n kron'o'n al la grand'a reĝ'o, nek bril'a'n tron'o'n. Li ne hav'is ĉirkaŭ si klin'iĝ'ant'a'j'n kort'eg'an'o'j'n.

Tamen li est'is tiel bon'a al ili, la grand'a reĝ'o. Li kurac'is ili'a'j'n mal'san'ul'o'j'n, re'don'is la vid'o'n al la blind'ul'o'j kaj re'viv'ig'is la mort'int'o'j'n.

’Sed’, dir'is la mal'jun'ul'in'o, la hom'o'j ne vol'is hav'i la bon'a'n reĝ'o'n kiel si'a'n estr'o'n.

Ili send'is si'a'j'n milit'ist'o'j'n kontraŭ li'n kaj mal'liber'ig'is li'n, ili mok'e vest'is li'n per kron'o kaj sceptr'o kaj ĝis'pied'a mantel'o kaj ig'is li'n ir'i al la ekzekut'a lok'o, port'ant'a pez'a'n kruc'o'n. Ho, mi'a infan'o, la bon'a reĝ'o am'is la alt'a'j'n mont'o'j'n. Nokt'e li kutim'is sur'ir'i ili'n por parol'i kun la loĝ'ant'o'j de la ĉiel'o, kaj li ŝat'is tag'e sid'i sur la mont'dekliv'o'j por parol'i al aŭskult'ant'a'j hom'o'j. Sed jen ili konduk'is li'n sur mont'o'n por kruc'um'i li'n. Ili frap'is najl'o'j'n tra li'a'j man'o'j kaj pied'o'j kaj pend'ig'is la bon'a'n reĝ'o'n sur kruc'o'n, kvazaŭ li est'us rab'ist'o kaj mal'bon'far'ant'o.

Kaj la hom'o'j mok'is li'n. Nur li'a patr'in'o kaj li'a'j amik'o'j plor'is, ĉar li dev'as mort'i, antaŭ ol li far'iĝ'is reĝ'o.

Ho, kiel la sen'viv'aĵ'o'j mal'ĝoj'is pro li'a mort'o! La sun'o perd'is si'a'n lum'o'n, la mont'o'j trem'is, la kurten'o en la templ'o dis'ŝir'iĝ'is kaj la tomb'o'j mal'ferm'iĝ'is por la mort'int'o'j, por ke ili el'ir'u por montr'i si'a'n mal'ĝoj'o'n.

Tiam la kap'o de la et'ul'in'o kuŝ'is sur la genu'o'j de la av'in'o, kaj ŝi tiel plor'is, ke la kor'o pov'us krev'i.

’Ne plor'u, et'ul'in'o, la bon'a reĝ'o re'lev'iĝ'is el si'a tomb'o kaj ir'is al si'a patr'o en la ĉiel'o.’ ’Av'in'o,’ plor'singult'is la kompat'ind'a infan'o, ’ĉu li do neniam ricev'is iu'n regn'o'n?’ ’Li sid'as ĉe la dekstr'a man'o de Di'o en la ĉiel'o.’ Sed tio ne konsol'is ŝi'n. Ŝi plor'is tiel sen'help'e kaj ne'halt'ig'ebl'e, kiel infan'o pov'as plor'i.

’Kial ili est'is tiel malic'a'j al li? Kial ili rajt'is est'i tiel malic'a'j al li?’ Tiu frakas'a mal'ĝoj'o preskaŭ tim'ig'is la mal'jun'ul'in'o'n.

’Dir'u, av'in'o, dir'u, ke vi ne rakont'is ĝust'e! Dir'u, ke ne fin'iĝ'is tiel! Dir'u, ke ili ne est'is tiel mal'bon'a'j al la bon'a reĝ'o! Dir'u, ke li ricev'is regn'o'n sur la ter'o!’ Ŝi met'is staj'n brak'o'j'n ĉirkaŭ la mal'jun'ul'in'o'n kaj pet'is ŝi'n kun ankoraŭ flu'ant'a'j larm'o'j.

’Infan'o, infan'o,’ ŝi'a av'in'o tiam dir'is por konsol'i ŝi'n, ’ekzist'as hom'o'j, kiu'j kred'as, ke li re'ven'os. Tiam li met'os la tut'a'n ter'o'n sub si'a'n potenc'o'n kaj reg'os ĝi'n. Far'iĝ'os bril'a reĝ'o'regn'o el la bel'a ter'o. Ĝi daŭr'os dum mil jar'o'j. Tiam la mal'bon'a'j best'o'j far'iĝ'os bon'a'j: infan'et'o'j lud'os ĉe la vipur'ej'o, kaj urs'o'j kaj bov'in'o'j paŝt'iĝ'os kun'e. Neni'u domaĝ'os aŭ detru'os plu la ali'a'n; el la lanc'o'j oni far'os falĉ'il'o'j'n, kaj el la glav'o'j oni forĝ'os plug'il'o'j'n. Kaj ĉio est'os lud'o kaj ĝoj'o, ĉar la bon'a'j posed'os la ter'o'n.’ Tiam la vizaĝ'o de la et'ul'in'o hel'iĝ'is sub la larm'o'j.

’Ĉu la bon'a reĝ'o tiam ricev'os tron'o'n, av'in'o?’ ’Tron'o'n el or'o.’ ’Kaj serv'ist'o'j'n kaj kort'eg'an'o'j'n kaj or'a'n kron'o'n?’ ’Li ricev'os tio'n.’ ’Ĉu li baldaŭ ven'os, av'in'o?’ ’Neni'u sci'as, kiam li ven'os.’ ’Ĉu mi tiam pov'os sid'i sur taburet'o ĉe li'a'j pied'o'j?’ ’Tio'n vi pov'os!’ ’Av'in'o, mi tiel ĝoj'as,’ la et'ul'in'o dir'is.

Vesper'o'n post vesper'o dum mult'a'j vintr'o'j tiu'j du sid'is ĉe la fajr'o kaj parol'is pri la bon'a reĝ'o kaj li'a regn'o. La et'ul'in'o rev'is pri la mil'jar'a regn'o tag'o'j'n kaj nokt'o'j'n. Ŝi neniam lac'iĝ'is ornam'i ĝi'n per ĉio bel'a, kio'n ŝi pov'is el'pens'i.

Est'as tiel pri mult'a'j el la silent'a'j infan'o'j, kiu'j ĉirkaŭ'as ni'n, ke ili intern'e port'as sekret'a'n rev'o'n, kiu'n ili ne kuraĝ'as menci'i. Loĝ'as ne'ordinar'a'j pens'o'j sub mult'a'j mol'a'j har'ar'o'j, la brun'a'j, mild'a'j okul'o'j vid'as ne'ordinar'a'j'n afer'o'j'n mal'antaŭ si'a'j mal'lev'it'a'j palpebr'o'j, mult'a'j bel'a'j fraŭl'in'o'j hav'as si'a'n am'at'o'n en la ĉiel'o. Mult'a'j roz'vang'ul'in'o'j vol'as frot'i per ole'o la pied'o'j'n de la bon'a reĝ'o kaj sek'ig'i ili'n per si'a har'ar'o.

Ebba Dohna ne kuraĝ'is menci'i tio'n por iu, sed post tiu vesper'o ŝi viv'is nur por la mil'jar'a regn'o de la Sinjor'o kaj por atend'i li'a'n al'ven'o'n.

Kiam la vesper'ruĝ'o mal'ferm'is la pord'o'n de la okcident'o, tiam ŝi demand'is si'n, ĉu li ne el'paŝ'os el ĝi, radi'ant'a de mild'a bril'vibr'o, sekv'at'a de milion'o'j da anĝel'o'j, kaj preter'paŝ'os ŝi'n kaj permes'os al ŝi tuŝ'i la rand'o'n de li'a mantel'o.

Ŝi ankaŭ ŝat'is pens'i pri la pi'a'j sinjor'in'o'j, kiu'j met'is vual'o'n sur si'a'n kap'o'n kaj neniam lev'is la rigard'o'j'n de la ter'o sed en'ferm'is si'n en la trankvil'o de la griz'a'j mon'a ̨inejoj en la mal'lum'o de la ĉel'et'o'j por pov'i ĉiam vid'i la radi'a'j'n vizi'o'j'n, kiu'j aper'as en la nokt'o de la anim'o.

Tia ŝi kresk'is, tia ŝi est'is, kiam ŝi kaj la nov'a guvern'ist'o renkont'iĝ'is sur la sol'ec'a'j voj'et'o'j de la park'o.

Mi ne vol'as dir'i pli da mal'bon'o pri li ol mi dev'as. Mi vol'as kred'i, ke li am'is tiu'n infan'o'n, kiu baldaŭ elekt'is li'n kiel gvid'ant'o'n dum sol'ec'a'j promen'o'j. Mi kred'as, ke li'a anim'o re'pren'is si'a'j'n flug'il'o'j'n, kiam li ir'is apud tiu silent'a knab'in'o, kiu neniam antaŭ'e konfid'is si'n al iu ali'a. Mi pens'as, ke li sent'is si'n kiel infan'o, bon'a, pi'a, virt'a.

Sed se li am'is ŝi'n, kial li ne pens'is pri tio, ke li ne pov'as don'i al ŝi pli mal'bon'a'n donac'o'n ol si'a'n am'o'n? Li, unu el la for'puŝ'it'o'j de tiu ĉi mond'o, kio'n li vol'is, kio'n li pens'is, kiam li ir'is apud la graf'o'fil'in'o? Kio'n pens'is la eks'ig'it'a pastr'o, kiam ŝi konfid'is al li si'a'j'n pi'a'j'n rev'o'j'n? Li, kiu est'is drink'ul'o kaj batal'ul'o kaj re'far'iĝ'os tio, kiam okaz'o ven'os, kio'n li vol'is apud ŝi, kiu rev'is pri am'at'o en la ĉiel'o? Kial li ne fuĝ'is mal'proksim'e'n de ŝi? Ĉu ne est'us pli bon'e por li, se li almoz'pet'ant'e kaj ŝtel'ant'e vag'us en la land'o, ol ke li ir'as tie en la silent'a'j konifer'a'j ale'o'j kaj re'e far'iĝ'as bon'a, pi'a kaj virt'a, kiam li tamen ne pov'is re'viv'i la viv'o'n, kiu'n li jam tra'pas'is, kaj kiam ne est'is evit'ebl'e, ke Ebba Dohna ek'am'os li'n? Ne kred'u, ke li aspekt'is kiel kompat'ind'a drink'eg'ul'o kun griz'pal'a'j vang'o'j kaj ruĝ'a'j okul'o'j! Li ankoraŭ est'is bril'a vir'o, bel'a kaj ne'romp'it'a anim'e kaj korp'e. Li hav'as ten'iĝ'o'n kiel reĝ'o kaj korp'o'n el fer'o, kiu'n eĉ la plej sovaĝ'a viv'o ne pov'as detru'i.” ”Ĉu li ankoraŭ viv'as?” la graf'in'o demand'is.

”Ne, ver'ŝajn'e li jam mort'is. Tio okaz'is antaŭ long'e.” Io en Anna Stjärnhök komenc'as tim'i pro tio, kio'n ŝi far'as.

Ŝi komenc'as pens'i, ke ŝi ne dir'os al la graf'in'o, kiu est'as tiu vir'o, pri kiu ŝi parol'as, kaj ŝi las'os ŝi'n kred'i, ke li mort'is.

”Tiu'temp'e li ankoraŭ est'is jun'a,” ŝi re'komenc'as si'a'n rakont'o'n. ”La ĝoj'o pri la viv'o re'lum'iĝ'is en li. La dot'o de bel'a'j vort'o'j est'is li'a, kaj tiu de fajr'a, facil'entuziasm'a kor'o.

Ven'is vesper'o, kiam li parol'is kun Ebba Dohna pri am'o. Ŝi ne respond'is. Ŝi dir'is al li nur tio'n, kio'n ŝi'a av'in'o rakont'is al ŝi en la vintr'a vesper'o, kaj pri'skrib'is por li la land'o'n de si'a'j rev'o'j. Post'e ŝi ig'is li'n far'i promes'o'n. Ŝi ig'is li'n ĵur'i, ke li far'iĝ'os unu el la sci'ig'ant'o'j de la vort'o'j de Di'o, unu el tiu'j, kiu'j prepar'os la voj'o'n de la Sinjor'o por pli'rapid'ig'i li'a'n al'ven'o'n.

Kio'n li pov'is far'i? Li est'is eks'ig'it'a pastr'o, kaj neni'u voj'o est'is por li tiel barit'a kiel tiu, kiu'n ŝi vol'is ke li sur'paŝ'u. Sed li ne kuraĝ'is dir'i al ŝi la ver'o'n. Li'a kor'o ne permes'is al li ĉagren'i tiu'n am'ind'a'n infan'o'n, kiu'n li am'is. Li promes'is ĉio'n, kio'n ŝi vol'is.

Pli da vort'o'j ne est'is bezon'at'a'j inter ili. Est'is klar'e, ke ŝi iam far'iĝ'os li'a edz'in'o. Ne est'is am'o kun kis'o'j kaj kares'o'j. Li apenaŭ kuraĝ'is proksim'iĝ'i al ŝi. Ŝi est'is sent'em'a kiel romp'iĝ'em'a flor'o. Sed kelk'foj'e ŝi'a'j brun'a'j okul'o'j lev'iĝ'is por serĉ'i la li'a'j'n. En lun'lum'a'j vesper'o'j, kiam ili sid'is sur la verand'o, ŝi prem'et'is si'n al li, kaj tiam li kis'is ŝi'a'j'n har'o'j'n, sen ke ŝi rimark'is tio'n.

Sed vi kompren'as, ke li'a pek'o est'is tio, ke li forges'is kaj la pas'int'a'n temp'o'n kaj la est'ont'a'n. Ke li est'as mal'riĉ'a kaj sen'rang'a, tio'n li sen'domaĝ'e pov'us forges'i, sed li tamen dev'us sci'i, ke iam ven'os tag'o, kiam en ŝi'a anim'o am'o lev'os si'n kontraŭ am'o, ter'o kontraŭ ĉiel'o, kaj tiam ŝi dev'os elekt'i inter li kaj la radi'a reg'ant'o de la mil'jar'a regn'o. Kaj ŝi ne est'is hom'o, kiu pov'us el'ten'i tia'n batal'o'n.

Pas'is unu somer'o, unu aŭtun'o, unu vintr'o. Kiam la printemp'o ven'is kaj la glaci'o degel'is, Ebba Dohna mal'san'iĝ'is. La frost'o el'ter'iĝ'is en la val'o'j, est'is glaci'o sur la dekliv'o'j, la lag'o'j est'is ne'sekur'a'j, sur la voj'o'j est'is ne'ebl'e vetur'i kaj per sled'o kaj per ĉar'o.

Tiam graf'in'o Dohna vol'is ven'ig'i kurac'ist'o'n el Karlstad. Pli proksim'e ne trov'iĝ'is. Sed van'e ŝi ordon'is. Nek per pet'o'j nek per minac'o'j ŝi sukces'is ig'i serv'ist'o'n vetur'i. Ŝi ek'genu'is antaŭ la vetur'ig'ist'o, sed li rifuz'is. Ŝi ricev'is kramf'o'n kaj konvulsi'o'j pro aflikt'o pro si'a fil'in'o. Graf'in'o Märta est'as sovaĝ'a kaj en mal'ĝoj'o kaj en ĝoj'o.

Ebba Dohna kuŝ'is kun pulm'inflam'o, kaj ŝi'a viv'o est'is en danĝer'o, sed kurac'ist'o ne est'is ven'ig'ebl'a.

Tiam la guvern'ist'o vetur'is al Karlstad. Far'i tiu'n vetur'o'n en tiu voj'stat'o est'is lud'o pri la viv'o, sed li far'is ĝi'n. Ĝi ir'is sur ond'iĝ'ant'a glaci'o kaj nuk'romp'a voj'glaci'o, foj'e li dev'is hak'i ŝtup'o'j'n en la glaci'o por la ĉeval'o, foj'e el'tir'i ĝi'n el la profund'a argil'o de la voj'o. Oni dir'is, ke la kurac'ist'o rifuz'is akompan'i li'n, sed kun pistol'o en la man'o li dev'ig'is li'n kun'vetur'i.

Kiam li re'ven'is, la graf'in'o est'is pret'a ĵet'i si'n antaŭ li'a'j'n pied'o'j'n. ’Pren'u ĉio'n!’ ŝi dir'is. ’Dir'u, kio'n vi dezir'as, kio'n vi postul'as, mi'a'n fil'in'o'n, mi'a'n bien'o'n, mi'a'n mon'o'n! ’Vi'a'n fil'in'o'n,’ la guvern'ist'o respond'is.” Anna Stjärnhök subit'e ek'silent'as.

”Jen pov'as sufiĉ'i,” Anna respond'as, ĉar ŝi est'as unu el tiu'j hom'o'j, kiu'j viv'as sub la angor'o kaj tim'o de la dub'o. Ŝi nun viv'is tiel dum tut'a semajn'o. Ŝi ne sci'as, kio'n ŝi vol'as. Tio, kio en unu moment'o ŝajn'as al ŝi prav'a, en la ali'a far'iĝ'as mal'prav'a. Nun ŝi dezir'as, ke ŝi tut'e ne est'us komenc'int'a tiu'n histori'o'n.

”Mi komenc'as kred'i, ke vi vol'as mok'i mi'n, Anna. Ĉu vi ne kompren'as, ke mi dev'as aŭd'i la fin'o'n de tiu histori'o?” ”Ja ne rest'as mult'e por rakont'i. — Ven'is la hor'o de batal'o por la jun'a Ebba Dohna. Am'o lev'is si'n kontraŭ am'o, ter'o kontraŭ ĉiel'o.

Graf'in'o Märta rakont'is al ŝi pri la mir'ind'a vetur'o, kiu'n la jun'a vir'o far'is por ŝi, kaj ŝi dir'is al ŝi, ke ŝi kiel rekompenc'o'n pro tio don'is al li ŝi'a'n man'o'n.

La jun'a fraŭl'in'o Ebba tiom re'san'iĝ'is, ke ŝi kuŝ'is vest'it'a sur sof'o. Ŝi est'is sen'fort'a kaj pal'a kaj ankoraŭ pli silent'a ol ordinar'e.

Kiam ŝi aŭd'is tiu'j'n vort'o'j'n, ŝi admon'e lev'is si'a'j'n brun'a'j'n okul'o'j'n al la patr'in'o kaj dir'is: ’Patr'in'o, ĉu vi don'is mi'n al eks'ig'it'a pastr'o, al iu, kiu perd'ig'is si'a'n rajt'o'n est'i serv'ist'o de Di'o, al vir'o, kiu est'is ŝtel'ant'o, almoz'ul'o?’ ’Sed, infan'o, kiu dir'is al vi tio'n? Mi kred'is, ke vi sci'as neni'o'n.’ ’Mi ek'sci'is tio'n. Mi aŭd'is vi'a'j'n gast'o'j'n parol'i pri li, la sam'a'n tag'o'n kiam mi mal'san'iĝ'is.’ ’Sed infan'o, pens'u pri tio, ke li sav'is vi'a'n viv'o'n!’ ’Mi pens'as pri tio, ke li tromp'is mi'n. Li est'us dev'int'a dir'i al mi, kiu li est'as.’ ’Li dir'as, ke vi am'as li'n.’ ’Mi am'is. Mi ne pov'as am'i tiu'n, kiu tromp'is mi'n.’ ’Kia'manier'e li tromp'is vi'n?’ ’Tio'n vi ne kompren'as, patr'in'o.’ Ŝi ne vol'is parol'i al si'a patr'in'o pri la mil'jar'a regn'o de si'a'j rev'o'j, por kies real'ig'o ŝi'a am'at'o dev'us help'i ŝi'n.

’Ebba,’ la graf'in'o dir'is, ’se vi am'as li'n, tiam vi ne atent'u pri tio, kia li est'is, sed edz'in'iĝ'u kun li. Edz'o de graf'in'o Dohna far'iĝ'as sufiĉ'e riĉ'a kaj potenc'a, por ke oni pardon'u li'a'j'n pek'o'j'n de jun'aĝ'o.’ ’Mi ne atent'as pri li'a'j pek'o'j de jun'aĝ'o, patr'in'o, est'as pro tio, ke li ne pov'os far'iĝ'i tio, kio'n mi vol'is, ke mi ne pov'os edz'in'iĝ'i kun li.

’Patr'in'o, se vi edz'in'ig'os mi'n kun li, vi dis'ig'os mi'n de Di'o.’ ’Mi decid'is feliĉ'ig'i vi'n,’ la graf'in'o dir'as. ’Mi est'as konvink'it'a, ke vi feliĉ'iĝ'os kun tiu vir'o. Vi jam ja sukces'is far'i sankt'ul'o'n el li. Mi decid'is ne atent'i pri la postul'o'j de de'ven'o kaj forges'i, ke li est'as mal'riĉ'a kaj mal'estim'at'a, por don'i al vi okaz'o'n re'bon'ig'i li'n. Mi sent'as, ke mi far'as tio'n, kio est'as ĝust'a.

Vi sci'as, ke mi mal'ŝat'as ĉiu'j'n mal'nov'a'j'n antaŭ'juĝ'o'j'n.’ Sed ĉio'n ĉi ŝi dir'as nur tial, ĉar ŝi ne toler'as, ke iu kontraŭ'as ŝi'a'n vol'o'n. Sed pov'as est'i, ke ŝi opini'is tio'n, kiam ŝi dir'is ĝi'n. Ne est'as facil'e kompren'i graf'in'o'n Märta.

La jun'ul'in'o long'e rest'is sur la sof'o, kiam la graf'in'o for'las'is ŝi'n. Ŝi tra'pas'is si'a'n lukt'o'n. Ter'o lev'is si'n kontraŭ ĉiel'o, am'o kontraŭ am'o, sed la am'o de ŝi'a infan'aĝ'o venk'is. Kie ŝi kuŝ'is, ĝust'e sur tiu ĉi sof'o, ŝi vid'is la okcident'a'n ĉiel'o'n ard'i de bel'eg'a sun'sub'ir'o. Ŝi pens'is, ke tio est'as salut'o de la bon'a reĝ'o, kaj ĉar ŝi ne pov'os rest'i fidel'a al li, se ŝi viv'os, ŝi decid'is mort'i. I'o'n ali'a'n ŝi ne pov'is far'i, ĉar ŝi'a patr'in'o vol'is, ke ŝi aparten'u al iu, kiu ne pov'os far'iĝ'i serv'ist'o de la bon'a reĝ'o.

Ŝi ir'is al la fenestr'o, mal'ferm'is ĝi'n kaj las'is la mal'varm'a'n, mal'sek'a'n aer'o'n de la krepusk'o tra'mal'varm'ig'i ŝi'a'n kompat'ind'a'n mal'fort'a'n korp'o'n.

Est'is facil'e por ŝi kaŭz'i al si mort'o'n. Ĝi est'us ne'evit'ebl'a, se la mal'san'o re'komenc'iĝ'is, kaj ĝi re'ven'is.

Neni'u krom mi sci'as, ke ŝi serĉ'is la mort'o'n, Elisabet. Mi trov'is ŝi'n ĉe la fenestr'o. Mi aŭd'is ŝi'a'j'n febr'o'fantazi'o'j'n. Ŝi ŝat'is hav'i mi'n apud si dum si'a'j last'a'j tag'o'j.

Est'is mi, kiu vid'is ŝi'n mort'i, kiu vid'is, kiel ŝi en vesper'a hor'o etend'is la brak'o'j'n al la ard'ant'a okcident'o kaj mort'is, rid'et'ant'a, kvazaŭ ŝi vid'us iu'n aper'i en la bril'vibr'o de la sun'sub'ir'o por renkont'i ŝi'n. Ankaŭ est'is mi, kiu dev'is trans'don'i ŝi'a'n last'a'n salut'o'n al tiu, kiu'n ŝi am'is. Mi pet'u li'n pardon'i, ke ŝi ne pov'is edz'in'iĝ'i al li. La bon'a reĝ'o ne permes'is tio'n.

Sed mi ne kuraĝ'is dir'i al tiu vir'o, ke li est'as ŝi'a mort'ig'int'o. Mi ne kuraĝ'is met'i sur li'a'j'n ŝultr'o'j'n la pez'o'n de tiu'j sufer'o'j. Kaj tamen, ĉu li, kiu mensog'e gajn'is ŝi'a'n am'o'n, ne est'is ŝi'a mort'ig'int'o? Ĉu li ne est'is, Elisabet?” Graf'in'o Dohna antaŭ long'e ĉes'is kares'i la blu'a'j'n flor'o'j'n.

”Anna, vi ankoraŭ mok'as mi'n. Vi dir'as, ke la histori'o est'as mal'nov'a, kaj ke la vir'o antaŭ long'e mort'is. Sed mi ja sci'as, ke Ebba Dohna mort'is antaŭ apenaŭ kvin jar'o'j, kaj vi ja dir'as, ke vi mem ĉe'est'is ĉio'n. Vi ne est'as tre aĝ'a. Jen dir'u, kiu est'as la vir'o?” Anna Stjärnhök komenc'is rid'i.

”Vi ja vol'is am'rakont'o'n. Jen vi aŭd'is iu'n, kiu kost'is al vi kaj larm'o'j'n kaj mal'trankvil'o'n.” ”Ĉu vi vol'as dir'i, ke vi mensog'is?” ”Neni'o krom el'pens'aĵ'o kaj mensog'o!” ”Vi est'as malic'a, Anna.” ”Pov'as est'i. Ankaŭ mi ne est'as tro feliĉ'a, mi pov'as dir'i. — Sed la sinjor'in'o'j vek'iĝ'is kaj la sinjor'o'j ven'is en la salon'o'n. Ni ir'u tie'n!” Sur la sojl'o halt'ig'as ŝi'n Gösta Berling, kiu serĉ'as la jun'a'j'n sinjor'in'o'j'n.

”Vi dev'as pacienc'i pri mi,” li dir'as rid'ant'e. ”Mi turment'os vi'n nur dum dek minut'o'j, sed nun vi dev'as aŭskult'i poezi'o'n.” Li rakont'as al ili, ke li en la last'a nokt'o sonĝ'is pli vigl'e ol ordinar'e, sonĝ'is, ke li skrib'as poezi'o'n. Li, kiu'n la hom'o'j nom'is ”la poet'o”, kvankam li sen'kulp'e port'is tiu'n krom'nom'o'n, tiam lev'iĝ'is mez'e en la nokt'o kaj du'on'e dorm'ant'a, du'on'e mal'dorm'ant'a komenc'is skrib'i. Maten'e li trov'is tut'a'n poem'o'n sur si'a skrib'tabl'o. Neniam li supoz'is i'o'n tia'n pri ŝi. Jen la sinjor'in'o'j aŭd'u ĝi'n.

Lev'iĝ'is la lun’, kaj ven'is plej dolĉ'a hor'o de la tag’.

El la klar'a, pal'blu'a, alt'a volb'a'j’
ĝi verŝ'is si'a'n lum'o'n sur verand'o'n kresk'aĵ'ornam'it'a'n,
ĉe kies pied'o trem'is en vaz’
flav'ruĝ'a lili’ kun kalk'o or'e stri'it'a.

Sur la larĝ'a'j ŝtup'o'j, en sent'o'vag’,
mal'jun'a'j kaj jun'a'j ni sid'is. Silent'o
unu'e reg'is, por ke kant'u la sent'o
mal'nov'a'j'n kork'ant'o'j'n en plej dolĉ'a hor'o de la tag’.

De rezed'a bed'o ating'as ni'n dolĉ'a odor’,
kaj el la dens'a, bosk'a mal'hel’,
ombr'o'j ŝtel'e sur bril'a'n, ros'kovr'it'a'n herb'o'n el'vag'as.

Tiel al la hel'a spac'o de ĉiel,
el la korp'a mal'lum’ sopir'as la anim’,
al lok’, kiu'n ĝi apenaŭ imag'as,
al la hel'a, pal'blu'a, alt'a for’,
el kies klar'o la stel’ apenaŭ pov'as lum'o'n send'i.

Ho, kiu pov'as si'n kontraŭ sent'o'lud’ defend'i
ĉe ombr'o'lud'o en nokt’, je rezed'a, mal'ĝoj'pez'a odor’? La last'a'j'n pal'a'j'n petal'o'j'n fal'ig'as silent'e roz’,
sen dev'ig'a ofer'o pro la vent'a petol’.

Tiel, ni pens'is, ni ni'a'n viv'o'n for'las'u,
en la spac'o'n for'iĝ'u kiel mort'ant'a sonor’,
kiel aŭtun'a'j foli'o'j al la neni'o for'pas'u.

Ĝen'as ni la natur'o'n en ĝi'a ripoz’,
pen'as plu'viv'i por ĝu'i ankoraŭ iom'et'e.

Viv'rekompenc’ est'as mort’.
Do ni ĝi'n for'las'u kviet'e
kiel la last'a'j'n petal'o'j'n fal'ig'as silent'e roz’.

Kun trem'ant'a'j flug'il'o'j vespert'o flug'is preter ni,
flug'is kaj re'e vid'iĝ'is en lum'o de la lun’.

Sed tiam lev'iĝ'is el la prem'it'a kor’ tiu demand'o,
ne'respond'it'a ĝis nun,
kiel mal'gaj'o pez'a,
mal'nov'a kiel dolor’:
”Ho, kiu'j'n voj'o'j'n ni ir'os,
pas'int'e de tie ĉi,
post la for'las'o de verd'a'j herb'ej'o'j sur'ter'e?”
Ĉu iu pov'as montr'i al anim'o voj'o'n?
Prefer'e li pov'as voj'o'n montr'i al vespert'o,
kiu ĵus flug'is preter ni.

Jen ŝi met'is sur mi'a'n ŝultr'o'n
si'a'n kap'o'n kun mol'a har'ar’,
ŝi, kiu am'is mi'n, kaj mal'laŭt'e flustr'is al mi:
”Ne kred'u, ke la anim'o'j'n for'a'j spac'o'j al'tir'as,
kiam mi mort'os,
ne kred'u, ke mi est'as for de vi!
En la anim'o'n de hom’ am'at'a
mi'a sen'hejm'a anim'o ir'os,
kaj mi ven'os kaj loĝ'os en vi.”
Ho angor'o! Krev'i vol'as kor'o mi'a.

Ĉu ŝi mort'os?
Ĉu est'as la last'a nokt'o ŝi'a?
Ĉu la last'a'n kis'o'n mi don'is al ŝi'a ond'ant'a har'ar’?
Jar'o'j de tiam pas'is.
Kaj jen mi sid'as foj'e
sur la kon'at'a lok'o en nokt'a silent’ kaj mal'lum’.

Sed trem'ig'as mi'n lun'o'lum'o sur verand'o kresk'aĵ ornam'it'a.

Kiel oft'e mi kis'is am'at'a'n mi'a'n,
sci'as sol'e la lun’,
ĝi, kies vibr'a bril'o kun la larm'o'j est'is miks'it'a,
kiu'j fal'is sur la har'o'j'n de mi'a am'at'in’.

Ve al dolor'a'j memor'o'j!
Est'as la sufer'o de mi'a anim'o,
ke ĝi est'as ŝi'a hejm'o.
Kiu'n pun'o'n atend'u kun tim'o tiu,
kiu tiel pur'a'n, sen'kulp'a'n anim'o'n kun'lig'is kun ŝi foj'e?

”Gösta,” Anna dir'as en ŝerc'a ton'o, dum ŝi'a gorĝ'o preskaŭ kun'prem'iĝ'as pro angor'o, ”oni dir'as pri vi, ke vi tra'viv'is pli da poem'o'j ol ali'a'j verk'is, kvankam ili far'is neni'o'n ali'a'n dum si'a tut'a viv'o, sed cert'e est'as pli bon'e, ke vi verk'as poezi'o'n laŭ vi'a manier'o. Tio ver'e est'is nokt'a labor'aĵ'o.” ”Vi ne est'as mild'a.” ”Ven'i al ni por laŭt'leg'i i'o'n tia'n pri mort'o kaj mizer'o! Ĉu vi ne hont'as!” Gösta ne aŭskult'as plu al ŝi. Li'a'j okul'o'j est'as direkt'it'a'j al la jun'a graf'in'o. Ŝi sid'as tut'e rigid'a, sen'mov'a kiel statu'o. Li tim'as, ke ŝi sven'os.

”Elisabet, tamen silent'u!” ”La pastr'o'drink'ul'o dev'as for el mi'a dom'o!” ”Anna, Anna,” Gösta demand'as, ”kio'n ŝi vol'as dir'i?” ”Est'as plej bon'e, ke vi for'ir'u, Gösta.” ”Kial mi for'ir'u? Kio'n signif'as ĉio tio?” ”Anna,” graf'in'o Elisabet dir'as, ”dir'u al li, dir'u al li!” ”Ne, graf'in'o, mem dir'u al li!” La graf'in'o kun'mord'as la dent'o'j'n kaj brid'as si'a'n emoci'o'n.

”Sinjor'o Berling,” ŝi dir'as kaj ir'as al li, ”vi hav'as mir'ind'a'n pov'o'n ig'i la hom'o'j'n forges'i, kiu vi est'as. Mi ek'sci'is tio'n nur hodiaŭ. Mi ĵus aŭd'is la rakont'o'n pri la mort'o de Ebba Dohna, kaj ke est'is la sci'ig'o, ke ŝi am'as ne'ind'ul'o'n, kiu mort'ig'is ŝi'n.

Vi'a poem'o kompren'ig'is al mi, ke tiu vir'o est'as vi. Mi ne pov'as kompren'i, kiel iu kun tiu'j pas'int'aĵ'o'j, kiu'j'n vi tra'viv'is, pov'as rajt'i montr'i si'n en akompan'o de honest'a vir'in'o. Mi ne pov'as kompren'i tio'n, sinjor'o Berling. Ĉu mi nun parol'as sufiĉ'e klar'e?” ”Jes, graf'in'o. Mi vol'as dir'i nur unu vort'o'n kiel defend'o'n.

Mi est'is konvink'it'a, la tut'a'n temp'o'n mi est'is konvink'it'a, ke vi sci'as ĉio'n pri mi. Mi neniam pen'is kaŝ'i i'o'n, sed ja ne pov'as est'i agrabl'e el'kri'i la mal'feliĉ'o'j'n de si'a viv'o sur la voj'o'j, precip'e mem far'ant'e tio'n.” Li for'ir'as.

Kaj en la sam'a moment'o graf'in'o Dohna met'as si'a'n mal'larĝ'a'n pied'o'n sur la mal'grand'a'n buked'o'n kun la blu'a'j stel'et'o'j.

”Vi far'is, kio'n mi vol'is,” Anna Stjärnhök mal'mol'e dir'as al la graf'in'o, ”sed jen ankaŭ fin'iĝ'is ni'a amik'ec'o. Ne kred'u, ke mi pov'as pardon'i, ke vi est'is kruel'a al li. Vi for'ig'is li'n, mok'is kaj ofend'is li'n, sed mi vol'us akompan'i li'n en mal'liber'ej'o'n, al mal'honor'a benk'o, se tiel est'us. Est'as mi, kiu gard'os li'n, protekt'os li'n. Vi far'is, kio'n mi vol'is, sed mi neniam pardon'os vi'n.” ”Sed Anna, Anna!” ”Ĉu vi kred'as, ke mi rakont'is tio'n al vi kun gaj'a humor'o? Ĉu mi ne sid'is tie ĉi kaj pec'o'n post pec'o ŝir'is la kor'o'n el mi'a brust'o?” ”Kial vi do far'is tio'n?” ”Kial? Tial, aŭd'u, ke mi ne vol'is — ne vol'is, ke li far'iĝ'u am'ant'o de edz'in'iĝ'int'a vir'in'o ...”

Dek'tri'a Ĉapitr'o Fraŭl'in'o Marie

Ne, ne mov'iĝ'u! Kia odor'o! Ver'dir'e, est'as abrotan'o kaj lavend'o, padus'o kaj siring'o kaj narcis'o. Est'as rav'o spert'i tio'n en griz'a aŭtun'a vesper'o mez'e en la urb'o. Kiam mi nur prezent'as al mi'a'j pens'o'j tiu'n ben'it'a'n ter'pec'et'o'n, tuj ek'zum'as kaj ek'odor'as ĉirkaŭ mi, kaj tut'e trankvil'e mi trans'lok'iĝ'as en kvar'angul'a'n roz'kvartal'et'o'n, plen'a de flor'o'j kaj ŝirm'at'a de ligustr'a heĝ'o. En la angul'o'j star'as siring'a'j laŭb'o'j kun mal'larĝ'a'j, lign'a'j benk'o'j, kaj ĉirkaŭ la flor'bed'o'j, kiu'j hav'as form'o'j'n de kor'o'j kaj stel'o'j, est'as mal'larĝ'a'j voj'et'o'j, sur'ŝut'it'a'j per blank'a lag'o'sabl'o. Sur tri flank'o'j de la roz'kvartal'o star'as la arb'ar'o. La sorp'arb'o kaj la padus'o, kiu'j est'as du'on'civiliz'it'a'j kaj hav'as bel'a'j'n flor'o'j'n, star'as plej proksim'e kaj miks'as si'a'n odor'o'n kun tiu de la siring'o'j. Mal'antaŭ ili star'as kelk'a'j vic'o'j da betul'o'j, kaj post'e komenc'iĝ'as la pice'a arb'ar'o, la ver'a arb'ar'o, silent'a kaj mal'hel'a, barb'a kaj pik'a.

La roz'kvartal'o'n, pri kiu mi nun pens'as, posed'is antaŭ ses'dek jar'o'j la mal'jun'a sinjor'in'o Moreus en Svartsjö, ŝi, kiu viv'ten'is si'n kudr'ant'e lit'kovr'il'o'j'n al la kamp'ar'an'o'j kaj prepar'ant'e ili'a'n regal'manĝ'aĵ'o'n.

Kar'a'j amik'o'j! Inter ĉio bon'a, kio'n mi dezir'as al vi, mi vol'as unu'e menci'i lit'kovr'il'a'n steb'stabl'o'n kaj du'e roz'kvartal'o'n.

Grand'a'n, ŝancel'iĝ'a'n, mal'nov'temp'a'n steb'stabl'o'n kun el'uz'it'a'j ŝraŭb'kanel'o'j kaj rand'puŝ'it'a'j dent'rad'o'j, mi dezir'as al vi, tia'n, ĉe kiu kvin, ses person'o'j pov'as sam'temp'e labor'i, kie oni vet'kudr'as kaj konkur'as far'i bel'a'j'n steb'er'o'j'n sur la sub'a flank'o, kie oni manĝ'as rost'it'a'j'n pom'o'j'n, babil'as, ”vetur'as al Grenland'o”, ”kaŝ'as la ring'o'n kun kondiĉ'o” 36 kaj tiel rid'as, ke la sciur'o'j en la arb'ar'o pro tim'o ek'fal'as sur la ter'o'n. Steb'stabl'o'n por la vintr'o, kar'a'j amik'o'j, roz'kvartal'o'n por la somer'o! Ne ĝarden'o'n, por kiu oni dev'as el'spez'i pli da mon'o ol la plezur'o valor'as, ne, roz'kvartal'o'n, kiel oni dir'is en pas'int'a'j temp'o'j! Tia'n vi dev'as hav'i, kia'n vi pov'as fleg'i per propr'a'j man'o'j.

Mal'grand'a'j roz'arb'et'o'j dev'as star'i sur la supr'o de la ter'alt'aĵ'et'o'j, kaj girland'o el miozot'o serpent'i ĉirkaŭ ili'a'j pied'o'j, tie dev'as kresk'i la grand'a, flirt'ant'a papav'o, kiu sem'as si'n mem, dev'as kresk'i ĉie, kaj sur la herb'o'rand'aĵ'o kaj sur la sabl'a voj'et'o, kaj tie dev'as trov'iĝ'i sun'brun'ig'it'a 38 herb'o'sof'o, sur kiu kresk'as akvilegi'o'j kaj imperi'estr'a'j kron'o'j 37 , kaj sur la sid'lok'o kaj sur la dors'apog'il'o.

Mal'jun'a sinjor'in'o Moreus en si'a temp'o posed'is mult'a'j'n afer'o'j'n. Ŝi posed'is tri gaj'a'j'n kaj diligent'a'j'n fil'in'o'j'n kaj dom'et'o'n ĉe la voj'rand'o. Ŝi hav'is ŝpar'it'a'n mon'et'o'n sur la kest'fund'o, rigid'a'j'n silk'a'j'n ŝal'o'j'n, rekt'dors'a'j'n apog'seĝ'o'j'n kaj sci'o'n pri mult'o, kio est'as util'a por tiu, kiu dev'as mem akir'i si'a'n pan'o'n.

Sed ŝi'a'j plej bon'a'j posed'aĵ'o'j est'is la steb'stabl'o, kiu don'is al ŝi labor'o'n dum la tut'a jar'o, kaj la roz'kvartal'o, kiu don'is al ŝi ĝoj'o'n, dum daŭr'is la somer'o.

Jen mi ankaŭ dir'u, ke en la dom'et'o de sinjor'in'o Moreus trov'iĝ'is lu'ant'o, mal'grand'a, sek'a fraŭl'in'o, ĉirkaŭ kvar'dek'jar'a, kiu loĝ'is en al'o'ĉambr'o en la sub'tegment'ej'o. Fraŭl'in'o Marie, kiel ŝi ĉiam est'is nom'at'a, hav'is propr'a'j'n opini'o'j'n pri mult'a'j afer'o'j, kiel facil'e ek'hav'as tiu, kiu oft'e sid'as sol'a kaj okup'ig'as la pens'o'j'n pri tio, kio'n la propr'a'j okul'o'j vid'is.

Fraŭl'in'o Marie kred'is, ke la am'o est'as la radik'o kaj kaŭz'o de ĉio mal'bon'a en tiu ĉi mond'o.

Antaŭ ol en'dorm'ig'i ŝi ĉiu'n vesper'o'n kutim'is fald'i si'a'j'n man'o'j'n kaj dir'i si'a'n vesper'preĝ'o'n. Preĝ'int'e Patroni'a'n kaj Di'o ben'u ni'n, ŝi ĉiam fin'is preĝ'ant'e al Di'o gard'i ŝi'n kontraŭ la am'o.

”Far'iĝ'us nur mizer'aĵ'o,” ŝi dir'is. ”Mi est'as mal'jun'a kaj mal'bel'a kaj mal'riĉ'a. Ne, ke mi nur pov'u evit'i en'am'iĝ'o'n!” Tag'o'n post tag'o ŝi sid'is en la mansard'o de la dom'et'o de sinjor'in'o Moreus kaj trik'is kurten'o'j'n kaj tuk'o'j'n en skvam'teknik'o 38 . Tiu'j'n ŝi post'e vend'is al kamp'ar'an'o'j kaj super'ul'o'j. Ŝi est'is trik'ant'a dom'et'o'n al ŝi.

Ĉar ŝi vol'is hav'i dom'et'o'n sur rigard'alt'aĵ'o rekt'e kontraŭ la preĝ'ej'o de Svartsjö, dom'et'o'n, kiu kuŝ'u alt'e sur dekliv'o, tiel ke oni de tie pov'u rigard'i liber'e kaj mal'proksim'e'n, tio est'is ŝi'a rev'o. Sed pri la am'o ŝi ne vol'is aŭd'i.

Kiam ŝi en somer'a'j vesper'o'j aŭd'is violon'o'n son'i ĉe voj'kruc'iĝ'o, kie la muzik'ist'o sid'is sur la bar'il'ŝtup'ar'o kaj la jun'a'j sving'iĝ'is en polkdanco, tiel ke la polv'o kirl'iĝ'is, tiam ŝi ir'is long'a'n ĉirkaŭ'voj'o'n tra la arb'ar'o por ne bezon'i aŭd'i kaj vid'i.

La post'krist'nask'a'n tag'o'n, kiam kvin, ses kamp'ar'an'a'j fianĉ'in'o'j ven'is por est'i vest'it'a'j de sinjor'in'o Moreus kaj ŝi'a'j fil'in'o'j, kiam ili est'is ornam'at'a'j per kron'o el mirt'o kaj alt'a'j kron'o'j el silk'o kaj vitr'a'j perl'o'j, per bril'a'j silk'o'skarp'o'j kaj brust'buked'o'j el hejm'e'far'it'a'j roz'o'j, kiam la jup'o'j est'is border'at'a'j per girland'o'j el taft'a'j flor'o'j, tiam ŝi rest'is en si'a ĉambr'o por ne vid'i, kiel oni ornam'as ili'n, honor'e al la am'o.

Kiam la frat'in'o'j Moreus sid'is ĉe la steb'stabl'o en vintr'o'vesper'o'j kaj la grand'a ĉambr'o mal'dekstr'e de la vestibl'o radi'is pro hejm'ec'o, kiam la pom'o'j sving'ig'is kaj ŝvit'is en la kamen'o, pend'ig'it'a'j antaŭ la flam'ant'a fajr'o, kiam la bel'a Gösta Berling aŭ la afabl'a Ferdinand, kiu'j ven'is por vizit'o, subit'e tir'is la faden'o'n el la kudr'il'o de la knab'in'o'j aŭ ig'is ili'n kudr'i ne'ĝust'e kaj la ĉambr'o re'son'is de gaj'o kaj babil'o kaj am'ind'um'o kaj prem'ant'a'j man'o'j renkont'iĝ'is sub la steb'stabl'o, tiam ŝi incit'it'e kun'rul'is la trik'aĵ'o'n kaj for'ir'is, ĉar ŝi mal'am'is la am'o'n kaj la voj'o'j'n de la am'o.

Sed la mal'bon'far'o'j'n de la am'o ŝi kon'is, kaj pri ili ŝi pov'is rakont'i. Ŝi mir'is, ke ĝi ankoraŭ kuraĝ'as montr'i si'n sur la ter'o, ke ne for'tim'ig'as ĝi'n de tie ĉi la ĝem'o'j de for'las'it'o'j kaj la mal'ben'o'j de tiu'j, kiu'j'n ĝi far'is krim'ul'o'j, la ve'kri'o'j de tiu'j, kiu'j'n ĝi lig'is per abomen'a'j katen'o'j. Ŝi mir'is, ke ĝi'a'j flug'il'o'j tiel facil'e kaj liber'e port'as ĝi'n, ke ĝi ne profund'iĝ'as en sen'nom'a'n abism'o'n, pez'ig'it'a de sufer'o kaj hont'o.

Neniam ŝi las'is log'i si'n al danc'o kaj kares'ad'o. La gitar'o de ŝi'a patr'in'o pend'is polv'a kaj sen'kord'a en la sub'tegment'ej'o. Neniam ŝi son'ig'is ĝi'n por pal'a'j am'kant'aĵ'o'j.

La roz'arb'et'o de ŝi'a patr'in'o star'is en la fenestr'o. Ŝi apenaŭ don'is al ĝi akv'o'n. Ŝi ne am'is la flor'o'j'n, tiu'j'n infan'o'j'n de am'o.

La foli'o'j pend'is polv'o'kovr'it'a'j. Arane'o'j lud'is inter la branĉ'et'o'j, kaj la burĝon'o'j neniam mal'ferm'iĝ'is.

Kaj mal'oft'e ŝi met'is si'a'n pied'o'n en la roz'kvartal'o'n de sinjor'in'o Moreus, kie papili'o'j flirt'is kaj bird'o'j kant'is, kie odor'ant'a'j flor'o'j send'is am'sci'ig'o'j'n al ŝveb'ant'a'j abel'o'j, kie ĉio parol'is pri la abomen'ul'o.

Jen ven'is temp'o, kiam la paroĥ'o Svartsjö met'is nov'a'n orgen'o'n en si'a'n preĝ'ej'o'n. Est'is en la somer'o antaŭ tiu jar'o, kiam la kavalir'o'j reg'is. Jun'a orgen'konstru'ist'o ven'is tie'n. Ankaŭ li far'iĝ'is lu'ant'o ĉe sinjor'in'o Moreus, kaj ankaŭ li ricev'is al'o'ĉambr'et'o'n en la sub'tegment'ej'o.

Jen li do konstru'is tiu'n orgen'o'n, kiu hav'as tiel strang'a'j'n ton'o'j'n, kies terur'a trombon'voĉ'o tiam kaj tiam ek'son'as mez'e en pac'a psalm'o — neni'u sci'as kial aŭ kiel — kaj plor'ig'as la infan'o'j'n en la preĝ'ej'o dum la krist'nask'a fru'maten'a di'serv'o.

Ke la jun'a orgen'konstru'ist'o est'is majstr'o en si'a meti'o, tio'n oni rajt'as pri'dub'i. Sed gaj'a ul'o li est'is, kun sun'bril'o en la okul'o'j. Li hav'is afabl'a'j'n vort'o'j'n por ĉiu hom'o, por riĉ'a kaj mal'riĉ'a, por mal'jun'a kaj jun'a. Baldaŭ li far'iĝ'is bon'a amik'o kun si'a'j lu'don'ant'o'j, ho, pli ol amik'o.

Kiam li vesper'e re'ven'is de la labor'o, li ten'is la faden'ar'o'n de sinjor'in'o Moreus kaj labor'is apud la jun'a'j knab'in'o'j en la roz'kvartal'o. Tiam li deklam'is ”Axel” kaj kant'is ”Fritiof” 39 .

Tiam li lev'is la faden'glob'o'n de fraŭl'in'o Marie, kiom ajn oft'e ŝi fal'perd'is ĝi'n, kaj eĉ funkci'ig'is ŝi'a'n mur'horloĝ'o'n.

Li fin'is neniu'n bal'o'n antaŭ ol li danc'is kun ĉiu'j, de la plej mal'jun'a sinjor'in'o ĝis la plej jun'a knab'in'o, kaj se kontraŭ'aĵ'o traf'is li'n, li ek'sid'is apud la unu'a vir'in'o, kiu'n li renkont'is, kaj far'is ŝi'n si'a konfid'ul'in'o. Jes, tio est'is vir'o, kia la vir'in'o'j kre'as li'n en si'a'j rev'o'j! Oni ne pov'as dir'i, ke li parol'is al iu pri am'o.

Sed kiam li jam loĝ'is kelk'a'j'n semajn'o'j'n en la al'o'ĉambr'et'o de sinjor'in'o Moreus, ĉiu'j knab'in'o'j en'am'iĝ'is al li, kaj ankaŭ la kompat'ind'a fraŭl'in'o Marie sci'is, ke ŝi van'e far'is si'a'j'n preĝ'o'j'n.

Est'is temp'o de mal'ĝoj'o kaj ĝoj'o. Larm'o'j fal'is sur la steb'stabl'o'n kaj for'ig'is la kret'strek'o'j'n. En la vesper'o'j oft'e sid'is pal'a rev'ant'in'o en la siring'a laŭb'o, kaj en la ĉambr'et'o de fraŭl'in'o Marie ek'son'is la nov'kord'it'a gitar'o akompan'e al pal'a'j am'kant'et'o'j, kiu'j'n ŝi lern'is de si'a patr'in'o.

La jun'a orgen'konstru'ist'o tamen est'is sam'e sen'zorg'a kaj gaj'a kaj ŝut'is rid'et'o'j'n kaj serv'o'j'n inter tiu'j sopir'ant'a'j vir'in'o'j, kiu'j disput'is pri li, kiam li est'is en la labor'o. Kaj fin'e ven'is la tag'o, kiam li dev'is for'vetur'i.

La vetur'il'o star'is antaŭ la pord'o. La valiz'o est'is al'lig'it'a mal'antaŭ'e sur la ĉar'o, kaj la jun'a vir'o dir'is adiaŭ. Li kis'is la man'o'n de sinjor'in'o Moreus kaj ĉirkaŭ'brak'is la plor'ant'a'j'n knab'in'o'j'n kaj kis'is ili'a'j'n vang'o'j'n. Li mem plor'is pro tio, ke li dev'as for'vetur'i, ĉar li hav'is sun'a'n somer'o'n en la griz'a dom'et'o.

Tiam ŝi ven'is mal'supr'e'n sur la sub'tegment'ej'a ŝtup'ar'o en si'a plej bon'a ornam'aĵ'o. La gitar'o pend'is ĉirkaŭ ŝi'a kol'o per larĝ'a, verd'a silk'ruband'o, kaj en la man'o ŝi ten'is buked'o'n da roz'o'j, ĉar en tiu ĉi jar'o flor'is la roz'arb'et'o de ŝi'a patr'in'o. Ŝi halt'is antaŭ la jun'a vir'o, tuŝ'is la kord'o'j'n kaj kant'is:

La am'o venĝ'is si'n al ŝi kaj rid'ind'ig'is ŝi'n al ĉiu hom'o. Sed ŝi neniam plu plend'is pri ĝi. Ŝi neniam plu for'met'is la gitar'o'n kaj neniam forges'is fleg'i la roz'arb'et'o'n de si'a patr'in'o.

Ŝi lern'is am'i la am'o'n kun ĝi'a tut'a dolor'o, ĝi'a'j larm'o'j, ĝi'a sopir'o.

Oni dir'as, ke kiam Gösta ferm'is post si la vestibl'a'n pord'o'n, li vid'is kelk'a'j'n sled'o'j'n al'vetur'i al Borg. Li send'is rigard'o'n al la sinjor'in'et'o, kiu sid'is en la unu'a sled'o. La hor'o est'is mal'gaj'a por li kaj far'iĝ'is ankoraŭ pli mal'gaj'a je tiu vid'o. Li rapid'is for, por ke li ne est'u re'kon'at'a, sed sub'sent'o'j pri mal'feliĉ'o plen'ig'is li'a'n anim'o'n. Ĉu la ĵus'a inter'parol'o al'sorĉ'is tiu'n vir'in'o'n? Ĉiam mal'feliĉ'o al'port'as nov'a'n mal'feliĉ'o'n.

Sed lake'o'j el'rapid'is, krur'kovr'aĵ'o'j est'is mal'buton'at'a'j, fel'o'j met'at'a'j flank'e'n. Kiu ven'is? Kiu est'is la mal'grand'a sinjor'in'o, kiu lev'is si'n en la sled'o? Ver'e est'is ŝi, Märta Dohna, la fam'a graf'in'o! Ŝi est'is la plej gaj'a kaj plej petol'frenez'a el vir'in'o'j. La gaj'o de la mond'o lev'is ŝi'n sur ŝi'a'n tron'o'n kaj far'is ŝi'n si'a reĝ'in'o.

Lud'o'j kaj rid'o'j est'is ŝi'a'j reg'at'o'j. Lud'o, danc'o kaj aventur'o'j far'iĝ'is ŝi'a part'o, kiam la sort'aĵ'o'j de la viv'o est'is dis'don'at'a'j.

Ŝi nun preskaŭ ating'is si'a'n kvin'dek'a'n jar'o'n, sed ŝi est'is unu el la saĝ'a'j, kiu'j ne kalkul'as la nombr'o'n de la jar'o'j. ”Kiu ne pov'as lev'i la pied'o'n en danc'o aŭ mov'i la buŝ'o'n en rid'o,” ŝi dir'is, ”tiu est'as mal'jun'a. Li sent'as la terur'a'n ŝarĝ'o'n de la jar'o'j, mi ne.” La ĝoj'o ne hav'is firm'a'n tron'o'n en la tag'o'j de ŝi'a jun'aĝ'o, sed la ŝanĝ'o'j kaj la ne'cert'ec'o nur pli'agrabl'ig'is ĝi'a'n gaj'a'n viv'o'n. La majest'o kun la papili'a'j flug'il'o'j unu tag'o'n far'is kaf'regal'o'n en la apartament'o de la kort'eg'an'in'o'j en la reĝ'a palac'o en Stokholmo, kaj la post'a'n tag'o'n en frak'o kun tuber'a baston'o ĝi danc'is en Parizo. Ĝi vizit'is la milit'tend'ar'o'n de Napoleono, ĝi vetur'is sur la milit'ŝip'ar'o de Nelson sur la blu'a Mediterane'o, ĝi ĉe'est'is kongres'o'n en Vieno, ĝi risk'is vizit'i bal'o'n en Bruselo en la nokt'o antaŭ fam'a batal'o.

Kaj kie ajn trov'iĝ'is la ĝoj'o, tie est'is ankaŭ Märta Dohna, ĝi'a elekt'it'a reĝ'in'o. Danc'ant'e, muzik'ant'e, ŝerc'ant'e graf'in'o Dohna rapid'is tra la mond'o. Kio'n ŝi ne vid'is, kio'n ŝi ne tra'viv'is? Danc'fal'ig'is tron'o'j'n, lud'is écarté 40 pri duk'land'o'j, per ŝerc'o kre'is detru'a'j'n milit'o'j'n! Gaj'o kaj petol'frenez'o ŝi'a viv'o est'is, kaj tia ĝi por ĉiam rest'os. Ŝi'a korp'o ne est'is tro mal'jun'a por la danc'o, ŝi'a kor'o ne por la am'o. Kiam lac'ig'is ŝi'n mask'o'bal'o'j kaj komedi'o'j, gaj'a'j histori'o'j kaj melankoli'a'j kant'o'j? Kiam la ĝoj'o kelk'iam est'is sen'hejm'a en mond'o trans'form'it'a en batal'kamp'o'n, ŝi por pli mal'pli long'a temp'o kutim'is vetur'i al la mal'nov'a graf'dom'o apud la long'a lag'o Löven. Sam'e ŝi vetur'is tie'n, kiam la duk'o'j kaj ili'a'j kort'eg'o'j far'iĝ'is tro mal'gaj'a'j por ŝi en la temp'o de la sankt'a alianc'o. Dum iu tia vizit'o ŝi far'is Göstan Berling guvern'ist'o por si'a fil'o. Ordinar'e plaĉ'is al ŝi tie. La ĝoj'o neniam hav'is pli bril'a'n regn'o'n. Tie trov'iĝ'is kant'o kaj muzik'o, aventur'em'a'j vir'o'j kaj bel'a'j, gaj'a'j vir'in'o'j. Tie ne mank'is al ŝi regal'o'j kaj bal'o'j, boat'vetur'o'j sur lun'lum'at'a'j lag'o'j, sled'vetur'o'j tra mal'hel'a'j arb'ar'o'j, ankaŭ ne mank'is kor'sku'a'j okaz'o'j kaj la mal'ĝoj'o kaj sufer'o de la am'o.

Sed post la mort'o de ŝi'a fil'in'o ŝi ĉes'ig'is si'a'j'n vizit'o'j'n al Borg. Ŝi ne vid'is ĝi'n dum kvin jar'o'j. Nun ŝi ven'is por vid'i, kiel ŝi'a bo'fil'in'o el'ten'as la viv'o'n inter pice'arb'ar'o'j, urs'o'j kaj neĝ'amas'o'j. Ŝi konsider'is kiel si'a'n dev'o'n vetur'i tie'n por esplor'i, ĉu la stult'a Henrik ne mort'turment'is ŝi'n per si'a ted'o. Jen ŝi vol'is est'i la mild'a anĝel'o de hejm'a pac'o. Sun'bril'o kaj feliĉ'o est'is pak'it'a'j en ŝi'a'j kvar'dek led'a'j valiz'o'j, gaj'o nom'iĝ'is ŝi'a ĉambr'ist'in'o, ŝerc'o ŝi'a vetur'ig'ist'o, lud'o ŝi'a akompan'ist'in'o.

Kaj kiam ŝi supr'e'n'kur'is sur la peron'o'n, renkont'is ŝi'n etend'it'a'j brak'o'j. Ŝi'a'j mal'nov'a'j ĉambr'o'j en la mal'supr'a etaĝ'o atend'is ŝi'n. Ŝi'a lake'o, ŝi'a'j akompan'ist'in'o kaj ĉambr'ist'in'o, ŝi'a'j kvar'dek led'a'j valiz'o'j, ŝi'a'j tri'dek ĉapel'skatol'o'j, ŝi'a'j neces'uj'o'j kaj ŝal'o'j kaj pelt'o'j, ĉio iom post iom ven'is en la dom'o'n. Ĉie est'is bru'o kaj tumult'o. Est'is bru'o de pord'o'j kaj kur'ad'o sur ŝtup'ar'o'j. Oni pov'is rimark'i, ke graf'in'o Märta al'ven'is.

La gitar'o kaj la memor'o'j tiel okup'is ŝi'n, ke ŝi ne rimark'is, ke vetur'il'o ven'as sur la voj'o kaj halt'as antaŭ la dom'et'o. En la vetur'il'o sid'is graf'in'o Märta, kaj amuz'is ŝi'n vid'i fraŭl'in'o'n Marie, kiu sid'is apud la fenestr'o kun la gitar'a ruband'o ĉirkaŭ la kol'o kaj kant'is mal'nov'a'j'n el'uz'it'a'j'n am'kant'aĵ'o'j'n, kun la okul'o'j turn'it'a'j al la ĉiel'o.

Fin'e la graf'in'o ir'is el la vetur'il'o kaj en la dom'et'o'n, kie la bon'a'j knab'in'o'j sid'is ĉirkaŭ la steb'stabl'o. Ŝi ne est'is fier'a: la vent'o de la revoluci'o susur'is super ŝi kaj blov'is freŝ'a'n aer'o'n en ŝi'a'j'n pulm'o'j'n.

Ne est'as mi'a kulp'o, ke mi est'as graf'in'o, ŝi kutim'is dir'i; sed ŝi tamen vol'is viv'i la viv'o'n laŭ si'a plaĉ'o. Est'is sam'e plezur'e al ŝi dum kamp'ar'an'a'j ge'edz'iĝ'a'j fest'o'j kiel dum kort'eg'a'j bal'o'j. Ŝi lud'is komedi'o'j'n por si'a'j serv'ist'in'o'j, kiam ali'a'j rigard'ant'o'j ne trov'iĝ'is, kaj ŝi kun'port'is plezur'o'n al ĉiu'j societ'o'j, kie ŝi montr'is si'n kun si'a bel'a vizaĝ'et'o kaj si'a ŝaŭm'ant'a viv'em'o.

Ŝi mend'is kovr'il'o'j'n de sinjor'in'o Moreus kaj laŭd'is la knab'in'o'j'n. Ŝi rigard'is la roz'kvartal'o'n kaj rakont'is pri si'a'j aventur'o'j dum la vojaĝ'o. Ŝi ĉiam hav'is aventur'o'j'n. Kaj fin'e ŝi risk'is supr'e'n'ir'i la sub'tegment'ej'a'n ŝtup'ar'o'n, kiu est'is terur'e krut'a kaj mal'larĝ'a, kaj vizit'is fraŭl'in'o'n Marie en ŝi'a al'o'ĉambr'o.

Tie ŝi las'is la nigr'a'j'n okul'o'j'n fulm'i sur la sol'a'n hom'et'o'n kaj la melodi'a'n voĉ'o'n kares'i ŝi'a'j'n orel'o'j'n.

Ŝi aĉet'is kurten'o'j'n de ŝi. Ŝi ne pov'is viv'i en Borg sen hav'i kurten'o'j'n en skvam'teknik'o antaŭ ĉiu'j si'a'j fenestr'o'j, kaj sur ĉiu'j tabl'o'j ŝi dev'is hav'i tuk'o'j'n de fraŭl'in'o Marie.

Post'e ŝi prunt'is ŝi'a'n gitar'o'n kaj kant'is al ŝi pri gaj'o kaj am'o. Kaj ŝi rakont'is histori'o'j'n al ŝi, tiel ke fraŭl'in'o Marie trov'is si'n trans'lok'it'a en la mez'o'n de la gaj'a, muĝ'ant'a mond'o.

Kaj la rid'o de la graf'in'o est'is tia muzik'o, ke la frost'ant'a'j bird'o'j en la roz'kvartal'o komenc'is kant'i, kiam ili aŭd'is ĝi'n, kaj ŝi'a vizaĝ'o, kiu apenaŭ est'is bel'a plu, ĉar la haŭt'o est'is difekt'it'a de ŝmink'o kaj ĉirkaŭ la buŝ'o est'is trajt'o'j de krud'a sens'a ĝu'em'o, ŝajn'is al fraŭl'in'o Marie tiel bel'a, ke ŝi mir'is, ke la spegul'et'o pov'as las'i ĝi'a'n bild'o'n mal'aper'i, kiam ĝi jam kapt'is ĝi'n per si'a bril'a surfac'o.

La kor'o de fraŭl'in'o Marie est'is mal'plen'a kiel la nest'o de la hirund'et'o'j en la krist'nask'a temp'o. Ŝi est'is liber'a, sed ŝi sopir'is al katen'o'j kiel en si'a mal'jun'aĝ'o liber'ig'it'a sklav'o.

Jen re'e komenc'iĝ'is por fraŭl'in'o Marie temp'o de mal'ĝoj'o kaj ĝoj'o, sed ne long'a, nur dum ok mal'long'a'j tag'o'j.

La graf'in'o sen'ĉes'e ven'ig'is ŝi'n al Borg. Ŝi lud'is komedi'o'n por ŝi kaj rakont'is pri si'a'j svat'ant'o'j, kaj fraŭl'in'o Marie tiel rid'is kiel neniam antaŭ'e. Ili far'iĝ'is la plej bon'a'j amik'o'j. La graf'in'o baldaŭ sci'is ĉio'n pri la jun'a orgen'konstru'ist'o kaj la adiaŭ'o. Kaj en la vesper'iĝ'o ŝi ig'is fraŭl'in'o'n Marie ek'sid'i sur la fenestr'a taburet'o en la blu'a kabinet'o. Tiam ŝi met'is la gitar'ruband'o'n ĉirkaŭ ŝi'a'n kol'o'n kaj ig'is ŝi'n kant'i am'kant'o'j'n.

Jen la graf'in'o sid'is kaj rigard'is kiel la sek'a, mal'dik'a figur'o kaj la mal'bel'a kap'et'o de la mal'jun'a fraŭl'in'o kontur'iĝ'is kontraŭ la ruĝ'a vesper'lum'o kaj ŝi dir'is, ke la kompat'ind'a fraŭl'in'o simil'as al sentimental'a kastel'fraŭl'in'o. Sed en ĉiu kant'o est'is parol'o pri am'em'a'j paŝt'ist'o'j kaj kruel'a'j paŝt'ist'in'o'j, kaj la voĉ'o de fraŭl'in'o Marie est'is la plej sen'son'a el ĉiu'j, kaj oni pov'as facil'e kompren'i, ke la graf'in'o trov'is plezur'o'n en tia komedi'o.

Jen far'iĝ'is fest'o en Borg, kompren'ebl'e, ĉar la patr'in'o de la graf'o ven'is hejm'e'n. Kaj kiel ordinar'e est'is gaj'e. Tamen la societ'o ne est'is grand'a. Nur paroĥ'an'o'j est'is invit'it'a'j.

La manĝ'o'salon'o est'is en la mal'supr'a etaĝ'o, kaj post la vesper'manĝ'o okaz'is, ke la gast'o'j ne re'ir'is supr'e'n sed ek'sid'is en la ĉambr'o'j de graf'in'o Märta, kiu'j kuŝ'is mal'antaŭ la manĝ'o'salon'o. Jen la graf'in'o kapt'is la gitar'o'n de fraŭl'in'o Marie kaj komenc'is kant'i por la societ'o. Ŝi est'is petol'a sinjor'in'o, graf'in'o Märta, kaj ŝi pov'is imit'i ĉiu'j'n hom'o'j'n. Jen ŝi ek'hav'is la ide'o'n imit'i fraŭl'in'o'n Marie. Ŝi turn'is la okul'o'j'n al la ĉiel'o kaj kant'is per et'a, kri'a infan'voĉ'o.

Sed la graf'in'o hav'is plezur'o'n, kaj la plej mult'a'j ne pov'is ne rid'i, kvankam ili opini'is, ke fraŭl'in'o Marie est'as kompat'ind'a.

La graf'in'o pren'is el kruĉ'o plen'man'o'n da sek'a'j roz'petal'o'j, ir'is kun tragik'a'j gest'o'j al fraŭl'in'o Marie kaj kant'is kun profund'a emoci'o:

”Vi est'as mal'bon'a vir'in'o, Märta Dohna,” ŝi dir'is. ”Neni'u honest'a vir'in'o dev'us inter'rilat'i kun vi.” Ankaŭ graf'in'o Märta ek'koler'is.

”For de tie ĉi, fraŭl'in'o!” ŝi dir'is. ”Vi'a'j frenez'aĵ'o'j jam sufiĉ'as.” ”Jes, mi for'ir'os,” fraŭl'in'o Marie dir'is, ”sed unu'e mi vol'as hav'i pag'o'n por mi'a'j tuk'o'j kaj kurten'o'j, kiu'j'n vi met'is tie'n ĉi.” ”Tiu'j mal'nov'a'j ĉifon'o'j!” la graf'in'o kri'is. ”Ĉu vi vol'as hav'i pag'o'n por tiu'j mal'nov'a'j ĉifon'o'j! Kun'pren'u ili'n! Mi ne vol'as vid'i ili'n plu! Tuj kun'pren'u ili'n!” Post'e la graf'in'o ĵet'is al ŝi la tuk'o'j'n kaj for'ŝir'is la kurten'o'j'n, ĉar nun ŝi est'is plen'e furioz'a.

La post'a'n tag'o'n la jun'a graf'in'o pet'is si'a'n bo'patr'in'o'n, ke ŝi re'pac'iĝ'u kun fraŭl'in'o Marie, sed la graf'in'o ne vol'is. Ŝi ted'iĝ'is pri ŝi.

Graf'in'o Elisabet tiam vetur'is al fraŭl'in'o Marie kaj aĉet'is de ŝi la tut'a'n proviz'o'n da kurten'o'j kaj met'is ili'n en la tut'a'n supr'a'n etaĝ'o'n. Pro tio fraŭl'in'o Marie sent'is si'n re'honor'it'a.

Graf'in'o Märta mult'e ŝerc'is kun si'a bo'fil'in'o pri ŝi'a am'o al skvam'trik'aĵ'o'j. Ŝi pov'is konserv'i ankaŭ si'a'n koler'o'n, konserv'i ĝi'n freŝ'a kaj nov'a dum jar'o'j. Ŝi est'is riĉ'e dot'it'a est'aĵ'o.

Dek'kvar'a Ĉapitr'o Kuz'o Kristoffer

En pas'int'a temp'o li aparten'is al tiu svarm'o, kiu en la sekv'ant'ar'o de la grand'a imperi'estr'o pel'ĉas'is tra Eŭrop'o, sed kiu'j'n nom'o'n kaj titol'o'n li port'is, neni'u kuraĝ'as dir'i nun'temp'e. En Verm'land'o oni sci'is nur, ke li part'o'pren'is la grand'a'j'n milit'o'j'n, ke li far'is hero'aĵ'o'j'n en la muĝ'a'j batal'o'j, kaj ke li post 1815 dev'is direkt'i si'a'n flug'o'n for de sen'dank'a patr'o'land'o. Li trov'is protekt'o'n ĉe la sved'a kron'princ'o, kaj tiu konsil'is al li mal'aper'i en la mal'proksim'a Verm'land'o. Tia est'is la temp'o, ke tiu, kies nom'o iam trem'ig'is la mond'o'n, dev'is ĝoj'i pro tio, ke neni'u kon'as li'a'n iam tim'at'a'n nom'o'n.

Je si'a honor'o li promes'is al la kron'princ'o ne for'las'i Verm'land'o'n kaj ne ne'bezon'at'e menci'i, kiu li est'as. Kaj jen li est'is send'it'a al Ekeby kun man'skrib'aĵ'o al la major'o de la kron'princ'o, kiu bon'e rekomend'is li'n. Tiam mal'ferm'iĝ'is por li la pord'o'j de la kavalir'a dom'o.

Komenc'e oni tre mir'is, kiu est'as la fam'ul'o, kiu kaŝ'as si'n sub li'a pren'it'a nom'o. Sed iom post iom li trans'form'iĝ'is en kavalir'o'n kaj verm'land'an'o'n. Ĉiu nom'is li'n kuz'o Kristoffer sen preciz'e sci'i, kiel li ricev'is tiu'n nom'o'n.

Sed ne est'as agrabl'e por rab'o'bird'o viv'i en kaĝ'o. Oni pov'as kompren'i, ke li'a viv'o iam est'is io ali'a ol salt'i de baston'et'o al baston'et'o kaj pren'i manĝ'aĵ'o'n el la man'o de si'a fleg'ant'o. La instig'o'j de batal'o kia'j viv'danĝer'o en pas'int'a temp'o brul'ig'is li'a'j'n puls'o'j'n. Al li la dorm'em'a pac'o est'as abomen'a.

Est'as ja ver'e, ke la ali'a'j kavalir'o'j ankaŭ ne est'is nur dom'bird'o'j, sed ĉe neni'u el ili la sang'o brul'is tiel ard'eg'e kiel ĉe kuz'o Kristoffer. Urs'o'ĉas'o est'is la sol'a, kio pov'is re'vigl'ig'i li'a'n inert'a'n viv'em'o'n, urs'o'ĉas'o aŭ vir'in'o, unu sol'a vir'in'o.

Li re'ek'viv'is, kiam li antaŭ dek jar'o'j la unu'a'n foj'o'n vid'is graf'in'o'n Märta, kiu jam tiam est'is vidv'in'o. Vir'in'o, sanĝiĝa kiel la milit'o, instig'a kiel la danĝer'o, vigl'eg'a, grandioz'a est'aĵ'o.

Kaj jen li sid'is tie kaj far'iĝ'is mal'jun'a kaj griz'a kaj ne pov'is pet'i ŝi'n far'iĝ'i li'a edz'in'o. Li nun ne vid'is ŝi'n dum kvin jar'o'j. Li velk'is kaj mort'is iom post iom, kiel kutim'e kapt'it'a'j agl'o'j. Per ĉiu jar'o li far'iĝ'is pli kaj pli sek'a kaj frost'sent'em'a. Li dev'is pli zorg'e kovr'i si'n per la pelt'o kaj pli proksim'iĝ'i al la fajr'o.

Ho, kuz'o Kristoffer, kuz'o Kristoffer, ĉu vi ne sci'as? Rid'et'ant'e ĝi al'ven'is, la log'a printemp'o.

La natur'o salt'et'e vek'iĝ'as el inert'a dorm'o, kaj en la blu'a alt'o papili'flug'il'a'j spirit'o'j mov'as si'n en vigl'a lud'o. Dens'e kiel la roz'o'j sur la sovaĝ'a arb'et'o bril'as ili'a'j vizaĝ'o'j inter la nub'et'o'j.

La ter'o, la grand'a patr'in'o, komenc'as viv'i. Vigl'eg'a kiel infan'o ĝi ir'as el la ban'o en la printemp'a alt'akv'o, el la duŝ'o en la printemp'a pluv'o. Ŝton'o'j kaj hum'o bril'et'as pro viv'em'o. ”En la rond'ir'o'n de la viv'o!” jubil'as eĉ la plej et'a er'o. ”Ni vetur'os kiel flug'il'o'j en klar'a aer'o. Ni bril'et'os en la ruĝ'iĝ'o sur la vang'o'j de jun'a'j knab'in'o'j.” La gaj'a'j spirit'o'j de la printemp'o kun aer'o kaj akv'o en'naĝ'as en la korp'o'j'n, salt'as kiel angil'o'j en la sang'o, vibr'ig'as la kor'o'n.

Ĉie est'as la sam'a son'o. Al kor'o'j kaj flor'o'j, al ĉio, kio pov'as sving'iĝ'i kaj vibr'i, la papili'flug'il'ul'o'j fiks'as si'n kaj dis'sonor'ig'as kvazaŭ per mil'o'j da sonor'il'eg'o'j: ”Viv'em'o kaj ĝoj'o, viv'em'o kaj ĝoj'o. Ĝi al'ven'is, la printemp'o rid'et'ant'a.” Sed kuz'o Kristoffer sid'as sen'mov'a kaj kompren'as neni'o'n.

Li apog'as la kap'o'n sur la rigid'a'j fingr'o'j kaj rev'as pri kugl'o'pluv'o kaj glor'o, kresk'int'a sur la kamp'o de milit'o. Por si'a intern'a rigard'o li sorĉ'aper'ig'as laŭr'o'j'n kaj roz'o'j'n, kiu'j por si'a flor'ad'o ne bezon'as la delikat'a'n bel'ec'o'n de la printemp'o.

Tamen li est'as kompat'ind'a, la sol'a, mal'jun'a en'nest'iĝ'int'o, kiu sid'as en la kavalir'a dom'o, sen popol'o, sen land'o, li, kiu neniam aŭd'as eĉ unu son'o'n de si'a hejm'land'a lingv'o, li, kiu hav'os sen'nom'a'n tomb'o'n en la tomb'ej'o de Bro. Ĉu est'as li'a kulp'o, ke li est'as agl'o kaj nask'iĝ'is por persekut'i kaj mort'ig'i.

Ho, kuz'o Kristoffer, sufiĉ'e long'e vi rev'is en la kavalir'a dom'o. Lev'iĝ'u kaj trink'u la ŝaŭm'ant'a'n vin'o'n de la viv'o en la alt'a'j kastel'o'j! Sci'u, kuz'o Kristoffer, ke en tiu ĉi tag'o ven'is leter'o al la major'o, reĝ'a leter'o kun la sigel'o de la Sved'a regn'o! Ĝi est'as adres'it'a al la major'o, sed la en'hav'o koncern'as vi'n. Mir'ind'e est'as vid'i vi'n, mal'jun'a rab'o'bird'o, kiam vi leg'as la leter'o'n.

La okul'o ek'bril'as kaj la kap'o lev'iĝ'as. Vi vid'as la pord'o'n de la kaĝ'o mal'ferm'it'a kaj la liber'a'n spac'o'n al'ir'ebl'a por vi'a'j sopir'ant'a'j flug'il'o'j.

Jen li el'tir'as la zorg'e konserv'it'a'n, or'ornam'it'a'n uniform'o'n kaj vest'as si'n per ĝi. Li prem'as la plum'ornam'it'a'n ĉapel'o'n sur la kap'o'n, kaj baldaŭ li flug'as for de Ekeby, rajd'ant'e sur si'a bon'eg'a blank'a rajd'ĉeval'o.

Li lev'as si'n sur la sel'o kaj ek'flug'as en galop'o. Flirt'as la pelt'sub'ŝtof'a dolmo 41 . Balanc'iĝ'as la plum'o de la ĉapel'o. Re'jun'iĝ'is la vir'o kiel la ter'o. Li vek'iĝ'is post long'a vintr'o. Ankoraŭ la mal'nov'a or'o pov'as bril'i. Fier'a vid'aĵ'o est'as la kuraĝ'a milit'ist'a vizaĝ'o sub la tri'angul'a ĉapel'o.

Rimark'ind'a est'as li'a rajd'o. Kie li rajd'as, ŝpruc'as river'et'o'j el la ter'o, el'dorm'iĝ'as anemon'o'j. La migr'o'bird'o'j kri'as kaj jubil'as ĉirkaŭ la liber'ig'it'a kapt'it'o. La tut'a natur'o part'o'pren'as li'a'n ĝoj'o'n.

Bril'a kiel triumf'ant'o li ven'as. La printemp'o mem rajd'as antaŭ'e sur ŝveb'ant'a nub'et'o. Mal'pez'a kaj aer'ec'a ĝi est'as, la hel'a spirit'o. Ĝi ten'as kurb'a'n korn'o'n antaŭ la buŝ'o kaj salt'et'as pro feliĉ'o, kiam ĝi mov'iĝ'as supr'e'n kaj mal'supr'e'n sur la sel'o. Kaj ĉirkaŭ kuz'o Kristoffer stab'o de mal'nov'a'j arm'il'kamarad'o'j dancig'as si'a'j'n ĉeval'o'j'n: jen est'as la feliĉ'o, kiu star'as sur la pied'pint'o'j en la pied'ing'o'j, jen la glor'o sur si'a bril'a kur'ul'o, kaj la am'o sur si'a ard'a arab'o. Rimark'ind'a est'as la rajd'o, rimark'ind'a la rajd'ant'o. La parol'sci'ant'a turd'o kri'as al li.

”Kuz'o Kristoffer, kuz'o Kristoffer! Kie'n vi rajd'as, kie'n vi rajd'as?” ”Al Borg por svat'i, al Borg por svat'i!” kuz'o Kristoffer respond'as.

”Ne ir'u al Borg, ne ir'u al Borg! Sen'edz'in'a vir'o est'as sen zorg’!” la turd'o post'kri'as al li.

Sed li ne aŭskult'as la avert'o'n. Supr'e'n kaj mal'supr'e'n sur dekliv'o'j li rajd'as, ĝis li fin'e al'ven'as. Li salt'as el la sel'o kaj est'as konduk'at'a al la graf'in'o.

Ĉio ir'as bon'e. Graf'in'o Märta est'as afabl'a al li. Kuz'o Kristoffer vid'as ja, ke ŝi ne rifuz'os port'i li'a'n bril'a'n nom'o'n aŭ reg'i en li'a kastel'o. Li sid'as prokrast'ant'e la ekstaz'a'n moment'o'n, kiam li montr'os al ŝi la reĝ'a'n leter'o'n. Li ĝu'as tiu'n atend'o'n.

Ŝi babil'as kaj distr'as li'n per mil histori'o'j. Li rid'as pro ĉio, admir'as ĉio'n. Sed ĉar ili sid'as en unu el la ĉambr'o'j, kie graf'in'o Elisabet pend'ig'is la kurten'o'j'n de fraŭl'in'o Marie, la graf'in'o komenc'as rakont'i ankaŭ la histori'o'n pri ili. Kaj ŝi tiel komik'ig'as ĝi'n, kiel ŝi nur pov'as.

”Jen,” ŝi fin'e dir'as,” jen, kiel malic'a mi est'as! Jen pend'as nun tiu'j kurten'o'j, por ke mi ĉiu'tag'e kaj ĉiu'hor'e pens'u pri mi'a pek'o. Est'as pent'o'far'o kiel neni'o ali'a. Ho, tiu terur'a skvam'trik'aĵ'o!” La grand'a milit'ist'o kuz'o Kristoffer rigard'as ŝi'n per brul'ig'a'j okul'o'j.

”Ankaŭ mi est'as mal'jun'a kaj mal'riĉ'a,” li dir'as, ”kaj dum dek jar'o'j mi sid'is en la kamen'angul'o kaj sopir'is al mi'a kar'a.

Ĉu vi'a graf'in'a moŝt'o rid'as ankaŭ pri tio?” ”Tio est'as ali'a afer'o!” la graf'in'o dir'as.

”Di'o pren'is de mi feliĉ'o'n kaj patr'o'land'o'n kaj dev'ig'is mi'n manĝ'i la pan'o'n de fremd'ul'o'j,” kuz'o Kristoffer dir'as serioz'e.

”Jen mi lern'is respekt'o'n al la mal'riĉ'ec'o.” ”Ankaŭ vi!” la graf'in'o kri'as kaj lev'as la man'o'j'n. ”Kiel virt'a'j est'as la hom'o'j! Ho, kiel virt'a'j ili far'iĝ'is!” ”Jes”, li dir'as, ”rimark'u tio'n, graf'in'o, se Di'o iam en la est'ont'ec'o re'don'us al mi riĉ'o'n kaj potenc'o'n, tiam mi pli bon'e uz'us ili'n ol divid'ant'e ili'n kun tia mond'ec'a sinjor'in'o, kun tia ŝmink'it'a, sen'kor'a pavian'in'o, kiu rid'ind'ig'as la mal'riĉ'ec'o'n.” ”En tio vi ag'as bon'e, kuz'o Kristoffer.” Kaj jen kuz'o Kristoffer marŝ'as el la ĉambr'o kaj rajd'as hejm'e'n al Ekeby. Sed la spirit'o'j ne akompan'as li'n, la turd'o ne kri'as al li, kaj li ne pov'as vid'i plu la rid'et'ant'a'n printemp'o'n.

Al Ekeby li ven'is, kiam oni est'is paf'ont'a la pask'o'paf'o'j'n kaj brul'ig'ont'a la pask'a'n sorĉ'ist'in'o'n. La pask'a sorĉ'ist'in'o est'as grand'a pup'o el pajl'o kun vizaĝ'o el ĉifon'o, sur kiu est'as desegn'it'a'j per karb'o okul'o'j, naz'o kaj buŝ'o. Ŝi sur'hav'as la el'uz'it'a'j'n vest'o'j'n de la distrikt'a pri'zorg'at'in'o. La long'ten'il'a forn'o'skrap'il'o kaj la bala'il'o star'as apud ŝi, kaj ĉirkaŭ ŝi'a kol'o pend'as la korn'o kun ŝmir'aĵ'o. Ŝi est'as tut'e pret'a por vetur'o al Blåkulla.

Major'o Fuchs ŝarg'as si'a'n paf'il'o'n kal mal'ŝarg'as rekt'e supr'e'n en la aer'o'n foj'o'n post foj'o. Oni brul'ig'as stak'o'n el sek'a branĉ'aĵ'o, la sorĉ'ist'in'o est'as ĵet'at'a tie'n kaj baldaŭ gaj'e brul'as.

Ver'e la kavalir'o'j laŭ mal'nov'a el'prov'it'a manier'o far'as ĉio'n por neni'ig'i la potenc'o'n de la mal'bon'o.

Kuz'o Kristoffer star'as kaj rigard'as kun mal'gaj'sever'a mien'o. Subit'e li ŝir'as la grand'a'n reĝ'a'n leter'o'n el la manik'a re'fald'aĵ'o kaj ĵet'as ĝi'n sur la fajr'o'n. Di'o sol'a sci'as, kio'n li pens'is.

Ebl'e ŝajn'is al li, ĉar tiu vir'in'o fin'fin'e konsist'as nur el ĉifon'o'j kaj pajl'o, ke do ne ekzist'as plu sur la ter'o io valor'a.

Li re'e ir'as en la kavalir'a'n dom'o'n, brul'ig'as la fajr'o'n kaj kaŝ'as la uniform'o'n. Re'e li ek'sid'as en la kamen'angul'o, kaj per ĉiu tag'o li far'iĝ'as pli kaj pli hirt'a kaj griz'a. Li mort'as iom post iom, kiel kutim'e kapt'it'a'j agl'o'j.

La aer'o est'as al'ir'ebl'a por li. Atend'as li'n la batal'kamp'o'j, la glor'o, la viv'o. Sed li ne plu hav'as fort'o'n etend'i si'a'j'n flug'il'o'j'n por flug'o.

Dek'kvin'a Ĉapitr'o La voj'o'j de la viv'o

Kial tiom da mal'ĝoj'o ir'as izol'e, ĝis ĝi erar'vag'as en la dezert'o, profund'iĝ'as en la marĉ'o aŭ fal'as sur la rok'o'j? Kie est'as la mal'grand'a'j flor'kolekt'ant'in'o'j, kie est'as la mal'grand'a'j fabel'princ'in'o'j, en kies spur'o'j kresk'as roz'o'j, kie est'as tiu'j, kiu'j dev'us ŝut'i flor'o'j'n sur la mal'facil'a'j'n voj'o'j'n? Jen Gösta Berling, la poet'o, decid'is edz'iĝ'i. Li nur serĉ'as fianĉ'in'o'n, kiu est'as sufiĉ'e mal'riĉ'a, sufiĉ'e sen'rang'a, sufiĉ'e mal'estim'at'a por est'i edz'in'o de frenez'a pastr'o.

Bel'a'j kaj nobl'a'j vir'in'o'j am'is li'n, sed ili ne lev'u si'n por konkur'i pri li'a man'o. La for'puŝ'it'o elekt'as inter for'puŝ'it'a'j.

Kiu'n li elekt'os, kiu'n li serĉ'os? Foj'e ven'as al Ekeby mal'riĉ'a knab'in'o el sol'ec'a arb'ar'vilaĝ'o mal'proksim'e inter la mont'o'j. Ŝi vend'as bala'il'o'j'n. En tiu vilaĝ'o, kie reg'as ĉiam mal'riĉ'ec'o kaj grand'a mizer'o, trov'iĝ'as mult'a'j, kiu'j ne hav'as plen'a'n prudent'o'n, kaj la knab'in'o kun la bala'il'o'j est'as unu el ili.

Sed bel'a ŝi est'as. Ŝi'a grand'a, nigr'a har'ar'o form'as tiel dik'a'j'n plekt'o'j'n, ke ili apenaŭ trov'as lok'o'n sur ŝi'a kap'o, ŝi'a'j vang'o'j est'as bel'e rond'a'j, la naz'o est'as rekt'a kaj proporci'e grand'a, la okul'o'j est'as blu'a'j. Ŝi aparten'as al melankoli'a, madon'simil'a tip'o de bel'ec'o, tia, kia'n oni ankoraŭ trov'as ĉe bel'a'j knab'in'o'j ĉe la bord'o'j de la long'a lag'o Löven.

Nu, jen Gösta Berling ja trov'is fianĉ'in'o'n! Du'on'frenez'a bala'il'knab'in'o far'iĝ'os konven'a edz'in'o al frenez'a pastr'o. Neni'o pov'as pli bon'e konven'i.

Li bezon'as nur vetur'i al Karlstad por hav'ig'i ring'o'j'n, kaj post'e oni re'e hav'os gaj'a'n tag'o'n ĉe la bord'o de Löven. Ankoraŭ'foj'e ili rid'u pri Gösta Berling, kiam li fianĉ'iĝ'os kun la bala'il'knab'in'o, kiam li fest'os edz'iĝ'o'n kun ŝi! Ili rid'u! Ĉu li iam aranĝ'is pli gaj'a'n petol'aĵ'o'n? Ĉu la for'puŝ'it'o ne dev'as ir'i la voj'o'n de for'puŝ'it'o, la voj'o'n de koler'o, la voj'o'n de mal'ĝoj'o, la voj'o'n de mal'feliĉ'o? Kiom grav'as, se li fal'os, se li pere'os? Ĉu iu pen'as halt'ig'i li'n? Ĉu iu etend'as al li apog'ant'a'n man'o'n aŭ freŝ'ig'a'n trink'aĵ'o'n? Kie est'as la mal'grand'a'j flor'kolekt'ant'in'o'j, la mal'grand'a'j fabel'princ'in'o'j, tiu'j kiu'j dev'us ŝut'i roz'o'j'n sur mal'facil'a'j'n voj'o'j'n? Ne, ne, la jun'a, mild'a graf'in'o en Borg ne ĝen'os la plan'o'j'n de Gösta Berling. Ŝi pens'os pri si'a reputaci'o, pri la koler'o de si'a edz'o kaj la mal'am'o de si'a bo'patr'in'o, ŝi ne far'os i'o'n por re'ten'i li'n.

Dum la long'a di'serv'o en la preĝ'ej'o de Svartsjö ŝi klin'os si'a'n kap'o'n, fald'os si'a'j'n man'o'j'n kaj preĝ'os por li. En sen'dorm'a'j nokt'o'j ŝi pov'os plor'i kaj angor'i pri li, sed ŝi ne hav'as flor'o'j'n por ŝut'i sur la voj'o'n de la for'puŝ'it'o, ne hav'as gut'o'n da akv'o por don'i al la soif'ant'o. Ŝi ne etend'as si'a'n man'o'n por re'konduk'i li'n de la rand'o de abism'o.

Gösta Berling ne pen'as kovr'i si'a'n elekt'it'in'o'n per silk'o kaj ornam'aĵ'o'j. Li las'as ŝi'n ir'i de dom'o al dom'o kun bala'il'o'j, kiel est'as ŝi'a kutim'o, sed kiam li est'os kolekt'int'a ĉiu'j'n eminent'a'j'n vir'o'j'n kaj vir'in'o'j'n al grand'a regal'o en Ekeby, li sci'ig'os si'a'n fianĉ'iĝ'o'n. Tiam li vok'os ŝi'n el la kuir'ej'o, kia ŝi ven'is de si'a'j long'a'j ir'o'j, kun polv'o kaj kot'o de la voj'o sur si'a'j vest'o'j, ebl'e ĉifon'a, ebl'e ne'komb'it'a, kun konfuz'it'a'j okul'o'j, kun torent'o da konfuz'a'j vort'o'j sur la lip'o'j. Kaj li demand'os la gast'o'j'n, ĉu li ne elekt'is konven'a'n fianĉ'in'o'n, ĉu la frenez'a pastr'o ne dev'as ĝoj'i pro tiel bel'a fianĉ'in'o, pro tiu mild'a madon'vizaĝ'o, pro tiu'j blu'a'j, rev'a'j okul'o'j.

Est'is li'a intenc'o, ke neni'u sci'u pri tio antaŭ'e, sed li ne sukces'is gard'i la sekret'o'n, kaj unu el tiu'j, kiu'j ek'sci'is ĝi'n, est'is la jun'a graf'in'o Dohna.

Sed kio'n ŝi pov'as far'i por halt'ig'i li'n? Est'as en la ge'fianĉ'iĝ'a tag'o, ven'is ĝi'a krepusk'a hor'o. La graf'in'o star'as apud la fenestr'o en la blu'a kabinet'o kaj rigard'as nord'e'n. Ŝi preskaŭ kred'as, ke ŝi pov'as vid'i Ekebyn, kvankam larm'o'j kaj nebul'aĵ'o'j kovr'as. Ŝi tre bon'e vid'as, kiel la grand'a, tri'etaĝ'a dom'o bril'as kun tri lum'ig'it'a'j fenestr'o'vic'o'j, ŝi imag'as, kiel oni verŝ'as ĉampan'o'n en la glas'o'j'n, kiel la tost'o son'as, kaj kiel Gösta Berling sci'ig'as si'a'n fianĉ'iĝ'o'n kun la bala'il'knab'in'o.

Se ŝi nun est'us proksim'e al li kaj delikat'e met'us la man'o'n sur li'a'n brak'o'n aŭ don'us al li nur amik'ec'a'n rigard'o'n, ĉu tiam li ne re'ven'us de la mal'bon'a voj'o de la for'puŝ'it'o'j? Se vort'o de ŝi ig'is li'n far'i tia'n sen'esper'aĵ'o'n, ĉu vort'o de ŝi do ne pov'us halt'ig'i li'n? Ŝi tim'trem'as pro la pek'o, kiu'n li far'os kontraŭ tiu kompat'ind'a, mizer'a infan'o. Ŝi tim'trem'as pro li'a pek'o kontraŭ la kompat'ind'a est'aĵ'o, kiu nun est'os log'at'a am'i li'n, ebl'e nur por la ŝerc'o de unu tag'o. Aŭ ebl'e ŝi — kaj ŝi ankoraŭ pli tim'trem'as pro la pek'o, kiu'n li far'as kontraŭ si mem — ŝi kiel prem'a ŝarĝ'o est'os lig'it'a al li'a viv'o kaj por ĉiam for'pren'os de li'a spirit'o la fort'o'n ating'i la alt'o'n.

Kaj fund'e la kulp'o est'as ŝi'a. Per vort'o de kondamn'o ŝi ĵet'is li'n sur la mal'bon'a'n voj'o'n. Ŝi, kiu ven'is por ben'i, por mild'ig'i, kial ŝi plekt'is ankoraŭ unu pik'il'o'n en la dorn'kron'o'n de la pek'int'o? Jes, jen ŝi sci'as, kio'n ŝi vol'as far'i. Ŝi jung'ig'os la nigr'a'j'n ĉeval'o'j'n al la sled'o kaj flug'os trans Löven, en'ŝtorm'os en la dom'o'n de Ekeby, halt'os antaŭ Gösta Berling kaj dir'os al li, ke ŝi ne mal'estim'as li'n, ke ŝi ne sci'is, kio'n ŝi dir'is, kiam ŝi for'pel'is li'n de si'a hejm'o ... Ne, i'o'n tia'n ŝi tamen ne pov'os far'i, ŝi hont'us kaj ne kuraĝ'us dir'i eĉ unu vort'o'n. Ŝi, kiu est'as edz'in'o, dev'as gard'i si'n. Est'iĝ'us tiom da kalumni'o, se ŝi far'us i'o'n tia'n.

Jen ŝi pens'as, ke tia vetur'o ne est'as ebl'a. En tiu ĉi jar'o ĉeval'o ne plu pov'as ir'i trans Löven. La glaci'o degel'as, jam ĝi mal'fiks'iĝ'is de la bord'o. Ĝi kuŝ'as por'ec'a, fend'iĝ'int'a, terur'a por la okul'o. Akv'o plaŭd'as supr'e'n kaj mal'supr'e'n tra ĝi, kelk'lok'e ĝi kolekt'iĝ'is en nigr'a'j'n akv'ej'o'j'n, ali'lok'e la glaci'o est'as bril'e blank'a. Plej mult'e ĝi tamen est'as griz'a, mal'pur'a de degel'ant'a neĝ'o, kaj la voj'o'j ir'as kiel long'a'j, nigr'a'j stri'o'j sur ĝi'a surfac'o.

Kiel ŝi pov'as pens'i pri vetur'o? La mal'jun'a graf'in'o Märta, ŝi'a bo'patr'in'o, neniam permes'us tio'n. La tut'a'n vesper'o'n ŝi dev'as sid'i apud ŝi en la salon'o kaj aŭskult'i tiu'j'n mal'nov'a'j'n kort'eg'histori'o'j'n, kiu'j est'as la plezur'o de la mal'jun'ul'in'o.

Vetur'i ŝi ne pov'as, serv'ist'o'j'n ŝi ne kuraĝ'as vok'i, sed ŝi'a angor'o pel'as ŝi'n el ŝi'a hejm'o. Ŝi dev'as.

Mal'facil'a'j est'as la voj'o'j, kiu'j'n la hom'o'j ir'as sur la ter'o: dezert'o'voj'o'j, marĉ'o'voj'o'j, rok'o'voj'o'j.

Sed tiu nokt'a voj'o trans degel'ant'a'n glaci'o'n, kun kio mi kompar'u ĝi'n? Ĉu ne est'as tiu voj'o, kiu'n la mal'grand'a'j flor'kolekt'ant'in'o'j mem dev'as ir'i, mal'firm'a, ond'ant'a, glit'ig'a, la voj'o de tiu'j, kiu'j vol'as san'ig'i frap'it'a'j'n vund'o'j'n, de tiu'j, kiu'j vol'as re'bon'ig'i, la voj'o de la mal'pez'a pied'o, de la rapid'a okul'o kaj de la kuraĝ'a, am'o'plen'a kor'o? Nokt'o'mez'o pas'is, kiam la graf'in'o ating'is la bord'o'n de Ekeby. Ŝi fal'is sur la glaci'o, ŝi salt'is trans larĝ'a'j'n fend'o'j'n, ŝi rapid'is trans lok'o'j'n, kie supr'e'n'iĝ'ant'a akv'o plen'ig'is la pied'spur'o'j'n, ŝi glit'is, ŝi ramp'is.

Est'is por ŝi pez'a ir'ad'o. Ŝi plor'is. Ŝi mal'sek'iĝ'is kaj lac'iĝ'is, kaj sur la vast'a glaci'o la mal'lum'o, la sol'ec'o kaj la mal'plen'ec'o terur'is la pens'o'j'n.

Jen fin'e ĉe Ekeby ŝi dev'is vad'i tra fut'o'profund'a akv'o por ating'i la bord'o'n. Kaj ven'int'e sur la bord'o'n ŝi hav'is kuraĝ'o'n nur por ek'sid'i sur ŝton'o kaj plor'i pro lac'o kaj sen'help'ec'o.

Mal'facil'a'j'n voj'o'j'n ir'as la hom'id'o'j, kaj la mal'grand'a'j flor'kolekt'ant'in'o'j foj'e tro'lac'iĝ'is apud si'a korb'o, ĝust'e kiam ili ating'is ties voj'o'n, kiu'n ili vol'as flor'ŝut'i.

Tia'j'n voj'o'j'n ŝi ne ir'is en si'a bel'a hejm'land'o. Sid'ant'e ĉe la rand'o de tiu tim'ig'a, terur'a lag'o, mal'sek'a, lac'a, mal'feliĉ'a kiel ŝi est'as, ŝi ver'e rajt'as pens'i pri la mild'a'j, flor'border'it'a'j voj'et'o'j de si'a sud'a patr'o'land'o.

Por ŝi ne est'as plu demand'o pri sud'o kaj nord'o. Ŝi star'as mez'e en la viv'o. Ŝi ne plor'as pro hejm'sopir'o. Plor'as la mal'grand'a flor'kolekt'ant'in'o, la mal'grand'a heroin'o, pro tio, ke ŝi est'as tiel lac'a, ke ŝi ne pov'os ating'i ties voj'o'n, kiu'n ŝi vol'as flor'ŝut'i. Ŝi plor'as pro tio, ke ŝi kred'as, ke ŝi ven'is tro mal'fru'e.

Tiam hom'o'j ven'as kur'ant'e laŭ la bord'o. Ili preter'rapid'as ŝi'n sen vid'i ŝi'n, sed ŝi aŭd'as ili'a'j'n vort'o'j'n: ”Se la dig'o fal'os, tiam pere'os la forĝ'ej'o,” unu dir'as. ”Kaj la muel'ej'o kun la meti'ej'o'j, kaj la loĝ'ej'o'j de la forĝ'ist'o'j,” al'don'as iu ali'a.

La akv'o'fal'o ĉe Ekeby est'as grand'a gnejs'ŝtup'ar'o, sur kiu la ond'o'j de la Björknäs-river'o kur'eg'as mal'supr'e'n. La rapid'o est'as kap'turn'a, ili salt'fal'as kaj kun'puŝ'iĝ'as. Ili koler'e lev'as si'n kaj ŝpruc'ig'as ŝaŭm'o'n unu sur la ali'a'n, re'e fal'as kontraŭ ŝton'o'n, kontraŭ trunk'o'n, kaj jen re'e lev'iĝ'as por de'nov'e fal'i, re'e kaj re'e dum ŝaŭm'ad'o, sibl'ad'o, hurl'ad'o.

Kaj jen tiu'j sovaĝ'a'j, ekscit'it'a'j ond'o'j, ebri'a'j pro printemp'a aer'o, sen'prudent'a'j pro la nov'gajn'it'a liber'o, atak'as la mal'nov'a'n ŝton'mur'o'n. Ŝir'ant'e kaj sibl'ant'e ili ven'as, ŝtorm'as alt'e'n al ĝi kaj post'e re'tir'as si'n, kvazaŭ ili puŝ'us si'a'j'n blank'bukl'a'j'n kap'o'j'n. Est'as milit'atak'o, sam'e taŭg'a kiel iu ajn, ili pren'as grand'a'j'n glaci'pec'o'j'n kiel ŝirm'tegment'o'j'n, ili pren'as trunk'o'j'n kiel mur'romp'il'o'j'n, ili prem'lev'as, ili dis'ig'as, muĝ'as kontraŭ tiu'n kompat'ind'a'n mur'o'n, ĝis subit'e ŝajn'as, kvazaŭ iu kri'us al ili atent'o'n. Tiam ili re'e kur'as, kaj ili'n sekv'as grand'a ŝton'o, kiu mal'fiks'iĝ'is de la dig'o kaj bru'e fal'as en la torent'o'n.

Ŝajn'as, ke tio konstern'as ili'n, ili star'as sen'mov'a'j, ili jubil'as, ili inter'konsil'iĝ'as ... kaj jen re'e al atak'o! Re'e ili est'as tie kun trunk'o'j kaj glaci'pec'o'j, mal'obe'em'a'j, sen'kompat'a'j, sovaĝ'a'j, frenez'a'j pro detru'em'o.

”Se la dig'o nur est'us for!” la ond'o'j dir'as, ”se la dig'o nur est'us for, tiam ven'us la vic'o de la forĝ'ej'o kaj la muel'ej'o.

Nun est'as la tag'o de liber'o ... for hom'o'j kaj hom'a'j far'it'aĵ'o'j! Ili fulg'ig'is ni'n per karb'o, polv'kovr'is ni'n per farun'o, met'is labor'jug'o'n sur ni'n kiel sur bov'o'j'n, ig'is ni'n rond'ir'i, en'ferm'is ni'n, halt'ig'is ni'n per dig'pord'o'j, dev'ig'is ni'n mov'i la pez'a'j'n rad'o'j'n, port'i la mal'graci'a'j'n trunk'o'j'n. Sed nun ni re'gajn'os la liber'o'n.

Ven'is la tag'o de liber'o! Aŭd'u tio'n, ond'o'j supr'e en la lag'o Bjorksjön, aŭd'u tio'n, frat'o'j kaj frat'in'o'j en marĉ'o'j kaj torf'ej'o'j, en mont'river'et'o kaj arb'ar'a river'o! Ven'u, ven'u! Salt'u en la Bjorksjö-river'o'n, ven'u kun nov'a'j fort'o'j, muĝ'eg'ant'a'j, sibl'ant'a'j, pret'a'j romp'i cent'jar'a'n sub'prem'o'n, ven'u! Fal'os la fortik'aĵ'o de tiran'ec'o. Mort'o'n al Ekeby!” Kaj ili ven'as — ond'o post ond'o mal'supr'e'n'salt'as la fal'o'n por puŝ'i si'a'n kap'o'n kontraŭ la dig'mur'o'n, por don'i si'a'n help'o'n al la grand'a labor'o. Ebri'a'j pro la nov'gajn'it'a liber'o de la printemp'o, mult'nombr'a'j, unu'anim'a'j ili ven'as kaj mal'fiks'as ŝton'o'n post ŝton'o, ter'pec'o'n post ter'pec'o de la ced'et'ant'a ond'romp'il'o.

Sed kial la hom'o'j sen kontraŭ'star'o las'as la sovaĝ'a'j'n ond'o'j'n furioz'i? Ĉu Ekeby est'as mort'int'a? Ne, hom'o'j trov'iĝ'as tie, konfuz'it'a, sen'konsil'a, sen'help'a ar'o da hom'o'j. Mal'hel'a est'as la nokt'o, ili ne vid'as unu la ali'a'n, ne vid'as si'a'n propr'a'n voj'o'n. Fort'eg'e muĝ'as la akv'o'fal'o, terur'a est'as la bru'eg'o de romp'iĝ'ant'a glaci'o kaj al'puŝ'ant'a'j trunk'o'j, ili ne aŭd'as si'a'n propr'a'n voĉ'o'n. La sovaĝ'a delir'o, kiu reg'as la muĝ'ant'a'j'n ond'o'j'n, plen'ig'as ankaŭ la cerb'o'j'n de la hom'o'j, rest'as ĉe ili neni'u pens'o, neniom da prudent'o.

Sonor'as la uzin'sonor'il'o. ”Aŭd'u tiu, kiu hav'as orel'o'j'n! Ni ĉe la forĝ'ej'o de Ekeby est'as pere'ant'a'j. La river'o atak'as ni'n. La dig'o trem'as, la forĝ'ej'o est'as en danĝer'o, la muel'ej'o est'as en danĝer'o kaj ni'a'j propr'a'j mizer'a'j loĝ'ej'o'j, am'at'a'j malgraŭ si'a mal'alt'ec'o.” La ond'o'j ebl'e kred'as, ke la sonor'ad'o vok'as ili'a'j'n amik'o'j'n, ĉar neni'u hom'o montr'as si'n. Sed en arb'ar'o'j kaj marĉ'o'j ek'reg'as urĝ'o. ”Send'u help'ant'o'j'n, send'u help'ant'o'j'n!” la sonor'il'o vok'as. ”Post cent'jar'a sklav'ec'o ni fin'e liber'ig'is ni'n. Ven'u, ven'u!” muĝ'as la ond'o'j. La bru'eg'ant'a akv'o'amas'o kaj la ton'ant'a uzin'sonor'il'o kant'as la mort'kant'o'n pri la tut'a'j glor'o kaj bril'o de Ekeby.

Kaj dum'e send'it'o post send'it'o ir'as al la grand'dom'o por ven'ig'i la kavalir'o'j'n.

Ĉu ili est'as en humor'o pens'i pri la forĝ'ej'o kaj muel'ej'o? La cent gast'o'j est'as kolekt'it'a'j en la grand'a'j salon'o'j de Ekeby. La bala'il'knab'in'o atend'as en la kuir'ej'o. Ven'is la streĉ'a moment'o de surpriz'o. La ĉampan'o perl'as en la glas'o'j. Juli'us lev'iĝ'as por far'i la fest'parol'o'n. Ĉiu'j mal'jun'a'j aventur'ul'o'j de Ekebyĝojas pro la ŝton'ig'a surpriz'o, kiu ek'reg'os la ĉe'est'ant'o'j'n.

Sur la glaci'o de Löven ir'as la jun'a graf'in'o Dohna terur'a'n, viv'o'danĝer'a'n voj'o'n por flustr'i vort'o'n de avert'o al Gösta Berling. Ĉe la akv'o'fal'o la ond'o'j kur'e atak'as la glor'o'n kaj potenc'o'n de Ekeby, sed en la vast'a'j salon'o'j reg'as nur ĝoj'o kaj streĉ'it'a atend'o, la vaks'kandel'o'j radi'as, kaj la vin'o flu'as. En'dom'e neni'u pens'as pri tio, kio okaz'as ekster'e en la mal'lum'a, ŝtorm'a printemp'o'nokt'o.

ĜĜuste nun ven'as la moment'o. Gösta lev'iĝ'as kaj el'ir'as por en'ven'ig'i la fianĉ'in'o'n. Li dev'as ir'i tra la vestibl'o, kaj ties grand'a'j pord'o'j star'as tut'e mal'ferm'it'a'j. Li halt'as, li el'rigard'as en la karb'o'nigr'a'n nokt'o'n ... Kaj li aŭd'as, li aŭd'as.

Li aŭd'as la sonor'il'o'n sonor'i, la torent'o'n muĝ'i. Li aŭd'as la bru'eg'o'n de romp'iĝ'ant'a glaci'o, la tumult'o'n de al'puŝ'ant'a'j trunk'o'j, la muĝ'a'n, mok'a'n, venk'o'jubil'a'n liber'kant'o'n de la ribel'a'j ond'o'j.

Tiam li el'kur'as en la nokt'o'n, forges'ant'e ĉio'n. Ili pov'as star'i tie intern'e kun lev'it'a'j glas'o'j kaj atend'i ĝis la last'a tag'o de la mond'o; nun ili ne interes'as li'n plu. La fianĉ'in'o pov'as atend'i, la parol'o de sinjor'o Juli'us pov'as mort'i sur li'a'j lip'o'j. La ring'o'j ne est'os inter'ŝanĝ'at'a'j en tiu ĉi nokt'o, konstern'o ne ek'reg'os la bril'a'n ĉe'est'ant'ar'o'n.

Nun ve al vi, ribel'a'j ond'o'j, nun ver'e vi dev'os batal'e gajn'i vi'a'n liber'o'n! Jen Gösta Berling ven'is al la akv'o'fal'o, la hom'o'j ek'hav'is gvid'ant'o'n, kuraĝ'o ek'bril'as en terur'it'a'j kor'o'j, defend'ant'o'j sur'ir'as la mur'o'j'n, jen komenc'iĝ'as grand'eg'a batal'o.

”Lum'o'n ni dev'as hav'i, lum'o'n antaŭ ĉio, tie ĉi ne sufiĉ'as la korn'lantern'o de la muel'ist'o. Jen tiu'j branĉ'amas'o'j, port'u ili'n sur la dekliv'o'n kaj brul'ig'u ili'n! Tio est'as labor'o por vir'in'o'j kaj infan'o'j. Nur rapid'e, met'u grand'a'n flam'ant'a'n branĉ'o'stak'o'n kaj brul'ig'u ĝi'n! Ĝi lum'os por ni'a labor'o, ĝi est'os vast'e vid'ebl'a kaj al'vok'os help'ant'o'j'n. Kaj neniam las'u ĝi'n esting'iĝ'i! Al'port'u pajl'o'n, branĉ'o'j'n, las'u klar'a'j'n flam'o'j'n lev'iĝ'i al la ĉiel'o! Jen, jen, vi plen'kresk'a'j vir'o'j, est'as labor'o por vi! Tie ĉi est'as trunk'o'j, tabul'eg'o'j, far'u defend'a'n dig'o'n, kiu'n ni pov'os mal'supr'e'n'ig'i antaŭ la romp'iĝ'ant'a mur'o. Rapid'e, rapid'e al labor'o, far'u ĝi'n fortik'a kaj firm'a! Pret'ig'u ŝton'o'j'n kaj sabl'o'sak'o'j'n, per kiu'j ni mal'supr'e'n'ig'os ĝi'n! Rapid'e, sving'u vi'a'j'n hak'il'o'j'n, son'ig'u la martel'o'j'n, ig'u la bor'il'o'n mord'i la lign'o'n, ig'u la seg'il'o'n grinc'i en la sek'a'j tabul'eg'o'j! Kaj kie est'as la bub'o'j? Tie'n ĉi, tie'n ĉi, sovaĝ'a'j sen'taŭg'ul'o'j! Hav'ig'u stang'o'j'n, hav'ig'u hok'stang'o'j'n kaj ven'u tie'n ĉi mez'e en la batal'tumult'o'n! Sur la dig'o'n, bub'o'j, inter ond'o'j'n, kiu'j ŝaŭm'as, sibl'as kaj ŝpruc'ig'as sur ni'n blank'a'n ŝaŭm'o'n! Kontraŭ'star'u, mal'fort'ig'u, re'bat'u tiu'j'n atak'o'j'n, pro kiu'j la mur'o'j fend'iĝ'as! For'puŝ'u trunk'o'j'n kaj glaci'pec'o'j'n, ek'kuŝ'u, se io ali'a ne help'as, kaj ten'u per vi'a'j man'o'j la mal'fiks'iĝ'ant'a'j'n ŝton'o'j'n! Ek'mord'u ili'n, kapt'u ili'n per ung'o'j el fer'o! Batal'u bub'o'j, sen'taŭg'ul'o'j, aŭdac'ul'o'j! Tie'n ĉi sur la mur'o'n! Ni batal'os pri ĉiu col'o da ter'o!” Gösta pren'as lok'o'n plej ekster'e sur la dig'o kaj star'as tie sur'ŝpruc'it'a de ŝaŭm'o, la ter'o trem'as sub li, la ond'o'j bru'eg'as kaj furioz'as, sed li'a sovaĝ'a kor'o ĝoj'as pro la danĝer'o, la mal'trankvil'o, la batal'o. Li rid'as, li dir'as gaj'a'j'n sprit'aĵ'o'j'n al la bub'o'j ĉirkaŭ si sur la dig'o, neniam li hav'is pli gaj'a'n nokt'o'n.

La sav'labor'o rapid'e progres'as, la fajr'o'j flam'as, bru'as la hak'il'o'j de la ĉarpent'ist'o'j, kaj la dig'o star'as.

Ankaŭ la ali'a'j kavalir'o'j kaj la cent gast'o'j ven'is al la akv'o'fal'o. Hom'o'j al'kur'as de proksim'e kaj mal'proksim'e, ĉiu'j labor'as: ĉe la fajr'o'j, ĉe la defend'a dig'o, ĉe la sabl'o'sak'o'j, sur la ced'et'ant'a, trem'ant'a ŝton'dig'o.

Jen, la ĉarpent'ist'o'j pret'ig'is la defend'a'n dig'o'n, oni mal'supr'e'n'ig'os ĝi'n antaŭ la ŝancel'iĝ'ant'a ond'romp'il'o. Ten'u ŝton'o'j'n kaj sabl'o'sak'o'j'n pret'a'j, hok'stang'o'j'n kaj ŝnur'eg'o'j'n, por ke ĝi ne for'ŝir'iĝ'u, por ke la venk'o aparten'u al la hom'o'j kaj la sub'ig'it'a'j ond'o'j re'ir'u al sklav'labor'o! Jen okaz'as, ĝust'e antaŭ la decid'a moment'o, ke Gösta ek'vid'as vir'in'o'n, kiu sid'as sur ŝton'o apud la river'bord'o. La flam'o'j de la branĉ'o'fajr'o pri'lum'as ŝi'n, kiam ŝi sid'as rigard'ant'e la ond'o'j'n. Li ne pov'is vid'i ŝi'n klar'e kaj bon'e tra nebul'aĵ'o kaj ŝaŭm'o, sed li'a'j rigard'o'j sen'ĉes'e est'as tir'at'a'j al ŝi. Re'e kaj re'e li dev'as rigard'i ŝi'n. Li sent'as, kvazaŭ tiu vir'in'o hav'us iu'n cert'a'n komunik'o'n ĝust'e por li.

Inter tiu'j cent'o'j da hom'o'j, kiu'j labor'as kaj est'as okup'it'a'j sur la river'bord'o, ŝi est'as la sol'a, kiu sid'as sen'mov'a, kaj al ŝi li'a'j rigard'o'j dev'as sen'ĉes'e turn'i si'n, li vid'as nur ŝi'n.

Ŝi sid'as tiel proksim'e al la akv'o, ke la ond'o'j tuŝ'as ŝi'a'j'n pied'o'j'n kaj la ŝaŭm'o asperg'iĝ'as sur ŝi'n. Cert'e ŝi est'as gut'ant'e mal'sek'a. Ŝi est'as mal'hel'e vest'it'a, kun nigr'a ŝal'o sur la kap'o, ŝi sid'as kaŭr'e, apog'ant'e la menton'o'n sur la man'o'j, kaj sen'ĉes'e rigard'as al li sur la ond'romp'il'o. Li sent'as, kiel tiu'j fiks'e rigard'ant'a'j okul'o'j tir'as kaj log'as, kvankam li ne pov'as disting'i eĉ si'a'n vizaĝ'o'n, li pens'as nur pri tiu vir'in'o, kiu sid'as ĉe la rand'o de la blank'a'j ond'o'j.

”Est'as la nimf'o de Löven, kiu supr'e'n'ir'is en la river'o'n por log'i mi'n en pere'o'n,” li pens'as. ”Ŝi sid'as tie kaj log'as kaj log'as, mi dev'as for'pel'i ŝi'n.” Ĉiu'j tiu'j ond'o'j kun blank'a'j kap'o'j ŝajn'as al li kiel la milit'ist'ar'o de la nigr'a vir'in'o. Est'as ŝi, kiu instig'as ili'n, ŝi kiu gvid'as ili'n kontraŭ li'n por atak'o.

Li for'las'as si'a'n lok'o'n sur la ekstrem'o de la ond'romp'il'o por for'pel'i la lag'nimf'o'n. En tiu moment'o de ekscit'o ŝajn'as al li, kvazaŭ la mal'bon'a'j fort'o'j de la profund'o batal'as kontraŭ li.

Li ne sci'is, kio'n li pens'as, kio'n li kred'as, sed li dev'is for'pel'i la nigr'ul'in'o'n de la ŝton'o sur la rand'o de la river'o.

Ho, Gösta, kial vi'a lok'o est'as mal'plen'a en la decid'a moment'o? Jen ili ven'as kun la defend'a dig'o, long'a vic'o da vir'o'j pren'as lok'o'n sur la ond'romp'il'o. Ili hav'as ŝnur'eg'o'j'n, ŝton'o'j'n kaj sabl'o'sak'o'j'n pret'a'j por pez'ig'i ĝi'n, re'ten'i ĝi'n, ili star'as pret'a'j, ili atend'as, aŭskult'as. Kie est'as la ordon'ant'o? Ĉu ne aŭd'iĝ'as la voĉ'o, kiu dev'as ordon'i kaj ord'ig'i? Ne, Gösta Berling ĉas'as la lag'nimf'o'n, li'a voĉ'o ne est'as aŭd'ebl'a, li'a'j ordon'o'j gvid'as neniu'n.

Tiam oni dev'as mal'supr'e'n'ig'i la defend'a'n dig'o'n sen li. La ond'o'j for'puŝ'iĝ'as, ĝi fal'as en la profund'o'n kaj ŝton'o'j kaj sabl'o'sak'o'j sekv'as ĝi'n. Sed kiel la labor'o plen'um'iĝ'is sen la gvid'ant'o? Neni'u pri'atent'o, neni'u ord'o. La ond'o'j re'e al'kur'as, kun re'nov'ig'it'a furioz'o ili atak'as tiu'n nov'a'n bar'o'n, ili komenc'as for'rul'i la sabl'o'sak'o'j'n, dis'ŝir'as la ŝnur'eg'o'j'n, mal'fiks'as la ŝton'o'j'n. Kaj ili sukces'as, ili sukces'as! Mok'ant'e, jubil'ant'e ili lev'as la tut'a'n dig'o'n sur fort'a'j ŝultr'o'j, tir'as kaj ŝir'as ĝi'n, kaj jen ili ek'reg'as ĝi'n. For'ig'u la aĉ'a'n defend'aĵ'o'n, ĝi ir'u mal'supr'e'n en Löven! Raj jen re'e antaŭ'e'n kontraŭ la ŝancel'iĝ'ant'a'n, sen'help'a'n ŝton'dig'o'n.

Sed Gösta Berling ĉas'as la lag'nimf'o'n. Ŝi vid'is li'n, kiam li ven'is kontraŭ ŝi'n, sving'ant'e hok'stang'o'n. Ŝi ek'tim'is. Ŝajn'as, kvazaŭ ŝi vol'us ĵet'i si'n en la akv'o'n, sed ŝi re'ten'as si'n kaj kur'as for de la bord'o.

Ŝi rapid'as inter la aln'et'o'j'n, implik'iĝ'as en la dens'a'j'n branĉ'et'o'j'n kaj halt'as.

Tiam Gösta ĵet'as la hok'stang'o'n, al'ir'as kaj met'as si'a'n man'o'n sur ŝi'a'n ŝultr'o'n.

”Las'u mi'n, sinjor'o Berling, las'u mi'n ir'i hejm'e'n!” Li tuj obe'as kaj for'turn'as si'n de ŝi.

Sed ĉar ŝi est'as ne nur alt'rang'a sinjor'in'o sed esenc'e bon'a vir'in'et'o, kiu ne pov'as el'ten'i la pens'o'n, ke ŝi mal'esper'ig'is iu'n, ĉar ŝi est'as mal'grand'a flor'kolekt'ant'in'o, kiu ĉiam hav'as sufiĉ'e da roz'o'j en si'a korb'o por ornam'i la plej sol'ec'a'n voj'o'n, ŝi tuj pent'as, post'ir'as li'n kaj pren'as li'a'n man'o'n.

”Mi ven'is,” ŝi dir'as balbut'e, ”mi ven'is por ... Ho, sinjor'o Berling, vi ja ne far'is tio'n? Dir'u, ke vi ne far'is tio'n! Mi tiel ek'tim'is, kiam vi post'kur'is mi'n, sed ĝust'e vi'n mi vol'is renkont'i. Mi vol'is pet'i vi'n, ke vi ne pens'u pri tio, kio'n mi dir'is last'foj'e, kaj ke vi ven'u al mi kiel ordinar'e.” ”Kiel vi ven'is tie'n ĉi, graf'in'o?” Ŝi rid'as nervoz'e. ”Mi ja sci'is, ke mi ven'os tro mal'fru'e, sed mi ne vol'is dir'i al iu, ke mi ir'os. Kaj ceter'e, vi kompren'as, oni ne pov'as vetur'i plu trans la lag'o'n.” ”Ĉu vi pied'ir'is trans la lag'o'n?” ”Jes ja, sed, sinjor'o Berling, jen dir'u al mi tio'n! Ĉu vi fianĉ'iĝ'is? Vi kompren'as: mi tiel vol'us, ke vi ne est'us far'int'a tio'n.

Est'as tiel mal'just'e, vi vid'as, kaj mi sent'is, kvazaŭ la tut'a kulp'o est'us mi'a. Vi ne dev'us tiom atent'i pri vort'o de mi. Mi est'as fremd'ul'in'o, kiu ne kon'as la kutim'o'n de la land'o. Est'as tiel sol'ec'e en Borg, kiam vi ne ven'as tie'n plu, sinjor'o Berling.” Ŝajn'as al Gösta Berling, kiam li star'as inter la mal'sek'a'j aln'et'o'j sur la marĉ'ec'a ter'o, kvazaŭ iu ĵet'us sur li'n tut'a'j'n plen'brak'o'j'n da roz'o'j. Li vad'as en roz'o'j ĝis'genu'e, ili lum'as en la mal'lum'o antaŭ li'a'j okul'o'j, avid'e li en'spir'as ili'a'n odor'o'n.

Li dev'as decid'i respond'i al ŝi por ĉes'ig'i ŝi'a'n angor'o'n, kvankam li sent'as tiel grand'a'n ĝoj'o'n pro ĝi. Ho, kiel varm'e far'iĝ'as en li'a intern'o kaj kiel hel'e, kiam li pens'as pri la voj'o, kiu'n ŝi ir'is, pri tio, kiel mal'sek'a ŝi est'as, kiel tra'frost'int'a, kiel ŝi cert'e angor'as, kiel plor'plen'e son'as ŝi'a voĉ'o! ”Ne,” li dir'as, ”mi ne fianĉ'iĝ'is.” Tiam ŝi ankoraŭ'foj'e kapt'as li'a'n man'o'n kaj kares'as ĝi'n. ”Mi tiel ĝoj'as, tiel ĝoj'as,” ŝi dir'as, kaj ŝi'a brust'o, kiu'n angor'o kun'prem'is, sku'iĝ'as de plor'singult'o'j.

Jen est'as sufiĉ'e da flor'o'j sur la voj'o de la poet'o. Ĉio mal'lum'a, mal'bon'a, mal'am'a for'degel'as el li'a kor'o.

”Kiel bon'a vi est'as, kiel bon'a vi est'as,” li dir'as. Tuj supr'e de ili la ond'o'j ir'as atak'e al la tut'a'j glor'o kaj bril'o de Ekeby. La hom'o'j ne hav'as gvid'ant'o'n plu, neni'u verŝ'as kuraĝ'o'n kaj esper'o'n en ili'a'j'n kor'o'j'n, jen fal'as la ond'romp'il'o, la ond'o'j kun'puŝ'ig'as super ĝi, kaj venk'o'cert'a'j ili kur'eg'as al la ter'lang'o, kie star'as la muel'ej'o kaj la forĝ'ej'o. Neni'u labor'as plu por kontraŭ'star'i la ond'o'j'n, ĉiu pens'as nur pri tio: sav'i si'a'j'n viv'o'n kaj mebl'ar'o'n.

Por la du jun'a'j hom'o'j ŝajn'as tut'e natur'e, ke Gösta akompan'os la graf'in'o'n hejm'e'n. Li ja ne pov'as las'i ŝi'n sol'a en la mal'lum'a nokt'o, ne las'i ŝi'n ankoraŭ'foj'e ir'i sol'a trans la degel'ant'a'n glaci'o'n. Ili ne pens'as eĉ pri tio, ke li est'as bezon'at'a ĉe la forĝ'ej'o, ili tiel feliĉ'as pro tio, ke ili re'e est'as ge'amik'o'j.

Est'as tre facil'e kred'i, ke tiu'j jun'a'j hom'o'j sent'as varm'a'n am'o'n unu por la ali'a, sed kiu pov'as cert'e sci'i tio'n? En romp'it'a'j kaj dis'a'j split'o'j la radi'a aventur'o de ili'a viv'o ating'is mi'n.

Mi ja sci'as neni'o'n, preskaŭ neni'o'n pri tio, kio loĝ'is plej intern'e en ili'a'j anim'o'j. Kio'n mi pov'as dir'i pri la motiv'o de ili'a'j ag'o'j? Mi sci'as nur tio'n, ke en tiu nokt'o jun'a, bel'a vir'in'o risk'is si'a'n viv'o'n, si'a'n honor'o'n, si'a'n reputaci'o'n, si'a'n san'o'n por re'konduk'i kompat'ind'a'n aĉ'ul'o'n sur ĝust'a'j'n voj'o'j'n. Mi sci'as nur tio'n, ke Gösta Berling en tiu nokt'o las'is fal'i la potenc'o'n kaj glor'o'n de la am'at'a bien'o por akompan'i ŝi'n, kiu por li venk'is tim'o'n pro mort'o, tim'o'n pro hont'o, tim'o'n pro pun'o.

Oft'e mi pens'e akompan'is ili'n trans la glaci'o'n en tiu terur'a nokt'o, kiu por ili tamen hav'is tiel bon'a'n fin'o'n. Mi ne kred'as, ke en ili'a'j anim'o'j ekzist'as io kaŝ'it'a kaj mal'permes'it'a, kio'n ili dev'as sub'prem'i ĝust'e tiam, kiam ili ir'as trans la glaci'o'n, gaj'a'j kaj babil'ant'e pri ĉio, kio okaz'is dum tiu temp'o de dis'iĝ'o.

Li re'e est'as ŝi'a sklav'o, ŝi'a paĝi'o, kiu genu'as antaŭ ŝi'a'j pied'o'j, kaj ŝi est'as li'a sinjor'in'o.

Ili est'as nur feliĉ'a'j, nur feliĉ'a'j. Neni'u el ili dir'as eĉ unu vort'o'n, kiu pov'us signif'i am'o'n.

Rid'ant'e ili plaŭd'ir'as tra la bord'akv'o. Ili rid'as, kiam ili trov'as la voj'o'n, kiam ili perd'as ĝi'n, kiam ili glit'as, kiam ili fal'as, kiam ili re'lev'as si'n, ĉiam ili rid'as.

Re'e la ben'it'a viv'o est'as gaj'a lud'o, kaj ili est'as infan'o'j, kiu'j est'is mal'ĝentil'a'j kaj kverel'is. Ho, kiel agrabl'e est'as re'pac'iĝ'i kaj de'nov'e komenc'i la lud'o'n! La oni'dir'o vag'is. Fin'e la rakont'o pri la promen'o de la graf'in'o ven'is al Anna Stjärnhök.

”Jen mi vid'as,” ŝi dir'is, ”ke Di'o hav'as ne nur unu kord'o'n por si'a ark'o. Mi ripoz'ig'u mi'a'n kor'o'n kaj rest'u, kie mi est'as bezon'at'a. Li pov'as sen mi'a help'o far'i vir'o'n el Gösta Berling.”

Dek'ses'a Ĉapitr'o Pent'o'far'o

La pent'o'far'ant'o dev'as port'i krud'a'n kapot'o'n kaj viv'i de ne'miks'it'a akv'o kaj sek'a pan'o, eĉ se li est'us reĝ'o. Li dev'as pied'ir'i kaj ne vetur'i. Li dev'as almoz'pet'i, ne posed'i. Li dev'as dorm'i inter kard'o'j. Li dev'as frot'i la mal'mol'a'j'n tomb'o'plat'o'j'n per genu'ad'o. Li dev'as sving'i la pik'il'a'n skurĝ'o'n sur si'a'n dors'o'n. Li ne pov'as sent'i dolĉ'o'n krom en sufer'o, feliĉ'o'n krom en mal'ĝoj'o.

Iam la jun'a graf'in'o Elisabet port'is la krud'a'n kapot'o'n kaj ir'is la dorn'a'j'n voj'o'j'n. Ŝi'a kor'o akuz'is ŝi'n pri pek'o. Ĝi sopir'is al sufer'o kiel lac'iĝ'int'o al varm'et'a ban'o. Kruel'a'n mal'bon'o'n ŝi ven'ig'is al si, dum ŝi jubil'ant'e mal'supr'e'n'ir'is en la nokt'o'n de sufer'o.

Ŝi'a edz'o, la jun'a graf'o kun la mal'jun'ul'a kap'o, ven'is hejm'e'n al Borg la maten'o'n post tiu nokt'o, kiam la printemp'a alt'akv'o detru'is la muel'ej'o'n kaj la forĝ'ej'o'n de Ekeby. Apenaŭ li al'ven'is, kiam graf'in'o Märta vok'is li'n al si kaj rakont'is por li strang'a'j'n afer'o'j'n.

”Vi'a edz'in'o est'is ekster'e last'nokt'e, Henrik. Ŝi est'is for dum mult'a'j hor'o'j. Ŝi ven'is hejm'e'n en akompan'o de vir'o. Mi aŭd'is, kiel li dir'is al ŝi bon'a'n nokt'o'n. Mi ankaŭ sci'as, kiu li est'as. Mi aŭd'is kaj kiam ŝi for'ir'is kaj kiam ŝi re'ven'is, kvankam tio cert'e ne est'is intenc'it'a. Ŝi tromp'as vi'n, Henrik. Ŝi tromp'as vi'n, la hipokrit'ul'in'o, kiu met'as kurten'o'j'n en skvam'trik'aĵ'o antaŭ ĉiu'j'n fenestr'o'j'n nur por far'i al mi mal'plaĉ'o'j'n. Ŝi neniam am'is vi'n, mi'a kompat'ind'a knab'o. Ŝi'a patr'o vol'is nur ke ŝi bon'e edz'in'iĝ'u. Ŝi pren'is vi'n por ricev'i viv'ten'o'n.” Tiel bon'e ŝi parol'is por si'a afer'o, ke graf'o Henrik furioz'iĝ'is.

Li vol'is aranĝ'i eks'edz'iĝ'o'n. Li vol'is send'i si'a'n edz'in'o'n hejm'e'n al ŝi'a patr'o.

”Ne, mi'a amik'o,” graf'in'o Märta dir'is, ”tiel ŝi est'us tut'e trans'don'at'a al la mal'bon'o. Ŝi est'as dorlot'it'a kaj mal'bon'e eduk'it'a. Sed las'u mi'n zorg'i pri ŝi, las'u mi'n re'konduk'i ŝi'n sur la voj'o'n de dev'o!” Kaj la graf'o ven'ig'is si'a'n graf'in'o'n por dir'i al ŝi, ke de nun ŝi dev'as obe'i al li'a patr'in'o.

Ho, kia scen'o nun sekv'is! Io pli kompat'ind'a cert'e neniam prezent'iĝ'is en tiu dom'o sankt'ig'it'a al la mal'ĝoj'o.

Mult'a'j'n mal'bon'a'j'n vort'o'j'n la jun'a vir'o aŭd'ig'is al la jun'a vir'in'o. Li etend'is si'a'j'n man'o'j'n al la ĉiel'o kaj akuz'is ĝi'n pro tio, ke ĝi permes'is al sen'hont'a vir'in'o tren'i li'a'n nom'o'n en la kot'o'n. Li sku'is si'a'n pugn'it'a'n man'o'n antaŭ si'a vizaĝ'o kaj demand'is ŝi'n, kiu'n pun'o'n ŝi opini'as kontent'ig'e grand'a por tia krim'o, kia est'as la ŝi'a.

Ŝi dir'is al li, ke ŝi jam ricev'is terur'a'n naz'katar'o'n, kaj ke tiu pun'o pov'as sufiĉ'i.

”Elisabet,” graf'in'o Märta dir'as, ”tio ĉi ne est'as afer'o'j por ŝerc'o.” ”Ni du,” la jun'a vir'in'o respond'as, ”neniam pov'is inter'konsent'iĝ'i pri la ĝust'a moment'o por ŝerc'o kaj serioz'ec'o.” ”Sed vi tamen dev'as kompren'i, Elisabet, ke neni'u respekt'ind'a vir'in'o for'las'as si'a'n hejm'o'n mez'e en la nokt'o por ĉirkaŭ'vag'i kun kon'at'a aventur'ul'o.” Tiam Elisabet Dohna kompren'is, ke ŝi'a bo'patr'in'o decid'is ŝi'a'n pere'o'n. Ŝi vid'is, ke ŝi dev'as batal'i ĝis'ekstrem'e, por ke tiu ne ven'ig'u al ŝi terur'a'n mal'feliĉ'o'n.

”Henrik,” ŝi pet'as, ”ne las'u vi'a'n patr'in'o'n star'ig'i si'n inter ni'n! Permes'u al mi rakont'i al vi, kiel ĉio okaz'is! Vi est'as just'a, vi ne juĝ'u mi'n sen aŭd'i mi'n. Permes'u al mi rakont'i ĉio'n por vi, kaj vi vid'os, ke mi ag'is nur tiel, kiel vi instru'is al mi.” La graf'o silent'e kap'jes'is, kaj la graf'in'o rakont'is, kiel okaz'is, ke ŝi pel'is Göstan Berling sur mal'bon'a'j'n voj'o'j'n. Ŝi rakont'is pri ĉio, kio okaz'is en la blu'a kabinet'o, kaj kiel ŝi'a konscienc'o instig'is ŝi'n ir'i por sav'i tiu'n, al kiu ŝi mal'just'e ag'is. ”Mi ja ne hav'is i'a'n rajt'o'n juĝ'i li'n,” ŝi dir'is, ”kaj mi'a edz'o instru'is al mi, ke neni'u ofer'o est'as tro grand'a, kiam oni vol'as re'bon'ig'i mal'bon'far'o'n. Ĉu ne, Henrik?” La graf'o turn'is si'n al si'a patr'in'o.

”Kio'n mi'a patr'in'o dir'as pri tio?” li demand'is. Li'a korp'et'o nun est'is tut'e rigid'a pro dign'o, kaj majest'a'j sulk'o'j kuŝ'is sur li'a alt'a mal'larĝ'a frunt'o.

”Mi dir'as,” la graf'in'o respond'is, ”ke Anna Stjärnhök est'as saĝ'a knab'in'o, kaj ke ŝi sci'is, kio'n ŝi far'as, kiam ŝi rakont'is tiu'n histori'o'n por Elisabet.” ”Plaĉ'as al mi'a patr'in'o mis'kompren'i mi'n,” la graf'o dir'is.

”Mi demand'as, kio'n mi'a patr'in'o pens'as pri tiu ĉi rakont'o. Ĉu graf'in'o Märta Dohna prov'is persvad'i si'a'n fil'in'o'n, mi'a'n frat'in'o'n, edz'in'iĝ'i kun eks'ig'it'a pastr'o?” Graf'in'o Märta silent'is dum moment'o. Ho, tiu Henrik, tiel stult'a, tiel stult'a! Jen li ja ĉas'as sur erar'a spur'o. Ŝi'a ĉas'hund'o persekut'as ja la ĉas'ist'o'n mem kaj las'as la lepor'o'n for'kur'i. Sed se Märta Dohna est'is sen'respond'a dum unu moment'o, pli ne est'is.

”Kar'a amik'o!” ŝi dir'is kun ŝultr'o'sku'o. ”Trov'iĝ'as kaŭz'o por las'i ripoz'i tiu'j'n mal'nov'a'j'n histori'o'j'n pri la mal'feliĉ'a vir'o, la sam'a kaŭz'o, pro kiu mi pet'as vi'n evit'i ĉi'a'n publik'a'n skandal'o'n. Nom'e est'as tre kred'ebl'e, ke li pere'is last'nokt'e.” Ŝi parol'is en mild'a, bedaŭr'a ton'o, sed ne est'is eĉ unu ver'a vort'o en tio, kio'n ŝi dir'is.

”Elisabet long'e dorm'is hodiaŭ kaj tial ne aŭd'is, ke oni jam send'is hom'o'j'n ĉirkaŭ la lag'o'n por demand'i pri sinjor'o Berling. Li ne re'ven'is al Ekeby, kaj oni tim'as, ke li dron'is. La glaci'o dis'pec'iĝ'is nun'maten'e. Jen, la ŝtorm'o split'is ĝi'n en mil pec'o'j'n.” Graf'in'o Elisabet rigard'is ekster'e'n. La lag'o est'is preskaŭ sen'glaci'a.

Ŝi mensog'is kaj hipokrit'is. Ŝi met'is sur si'n la blank'a'n mantel'o'n de sen'kulp'ec'o.

La sen'esper'ul'in'o ek'genu'is antaŭ si'a edz'o, kaj la konfes'o ven'is torent'e de ŝi'a'j lip'o'j.

”Kondamn'u mi'n, for'puŝ'u mi'n. Mi am'is li'n. Ne dub'u, ke mi am'is li'n! Mi ŝir'as mi'a'j'n har'o'j'n, mi ŝir'as mi'a'n vest'o'n pro mal'ĝoj'o. Nun, kiam li mort'is, mi atent'as pri neni'o. Mi ne vol'as sav'i mi'n. Vi ek'sci'os la tut'a'n ver'o'n. La am'o'n de mi'a kor'o mi pren'is de mi'a edz'o kaj donac'is al fremd'ul'o. Ho, mi kondamn'it'o, mi est'as unu el tiu'j, kiu'j'n log'is ne'permes'it'a am'o!” Vi jun'a sen'esper'ul'in'o, kuŝ'u antaŭ la pied'o'j de vi'a'j juĝ'ant'o'j kaj dir'u ĉio'n al ili! Bon'ven'o'n, martir'ec'o! Bon'ven'o'n mal'honor'o, bon'ven'o'n! Ho, kiel vi pov'os dev'ig'i la fulm'o'j'n de la ĉiel'o frap'i vi'a'n jun'a'n kap'o'n! Dir'u al vi'a edz'o, kiel vi terur'iĝ'is, kiam la pasi'o ek'reg'is vi'n, potenc'a kaj ne'kontraŭ'star'ebl'a, kiel vi tim'trem'is pro la aĉ'ec'o de vi'a kor'o! Prefer'e vi renkont'us la fantom'o'j'n de la tomb'ej'o ol la demon'o'j'n de vi'a propr'a anim'o.

Dir'u al ili, kiel vi, for'puŝ'it'a de la vizaĝ'o de Di'o sent'is vi'n ne'ind'a ir'i sur la surfac'o de la ter'o! En preĝ'o kaj larm'o'j vi batal'is. ”Ho Di'o, sav'u mi'n! Ho fil'o de Di'o, el'pel'ant'o de demon'o'j, sav'u mi'n!” vi preĝ'is.

Dir'u al ili, ke vi opini'is plej prudent'e kaŝ'i ĉio'n! Vi vol'is, ke neni'u ek'sci'u vi'a'n aĉ'ec'o'n. Vi kred'is, ke tia ag'ad'o plaĉ'as al Di'o.

Vi ankaŭ kred'is, ke vi ir'as la voj'o'j'n de Di'o, kiam vi vol'is sav'i la vir'o'n, kiu'n vi am'is. Li sci'is neni'o'n pri vi'a am'o. Li ne est'u kondamn'at'a pro vi. Ĉu vi sci'is, kio est'as just'a, kio mal'just'a? Di'o sol'a sci'is tio'n, kaj li kondamn'is vi'n. Li frap'is la idol'o'n de vi'a kor'o. Li gvid'is vi'n sur la grand'a'n, san'ig'a'n voj'o'n de pent'o'far'o ...

Dir'u al ili, ke vi sci'as, ke ne trov'iĝ'as sav'o en kaŝ'ad'o! La demon'o'j ŝat'as la mal'lum'o'n. La man'o'j de vi'a'j juĝ'ant'o'j ek'pren'u la skurĝ'o'n! La pun'o fal'os kiel mild'ig'a balzam'o sur la vund'o'j'n de pek'o. Vi'a kor'o sopir'as al sufer'o.

Dir'u ĉio'n tio'n al ili, dum vi genu'as sur la plank'o kaj tord'as la man'o'j'n en'sku'ant'a mal'ĝoj'o, parol'ant'e kun la sovaĝ'a'j akcent'o'j de mal'esper'o, salut'ant'e per akr'a rid'o la pens'o'n pri pun'o kaj mal'honor'o, ĝis vi'a edz'o kapt'os vi'n kaj lev'os vi'n de la plank'o! ”Kondut'u tiel, kiel dec'as por graf'in'o Dohna, aŭ mi dev'os pet'i mi'a'n patr'in'o'n pun'i vi'n kiel infan'o'n!” ”Far'u al mi, kio'n vi vol'as!” La graf'o el'dir'is la verdikt'o'n: ”Mi'a patr'in'o pet'is por vi. Tial vi rajt'os rest'i tie ĉi en mi'a hejm'o. Sed de nun est'as ŝi, kiu ordon'as, kaj vi, kiu obe'as.”

La mal'jun'a vir'in'o trans'form'iĝ'u en demon'o'n por pov'i sufiĉ'e turment'i la jun'a'n! Ŝi dank'as si'a'n bon'far'ant'in'o'n. Ankoraŭ la mal'bon'o ne mort'is en ŝi. Ĉas'u la dorm'em'ul'in'o'n el la lit'o je la kvar'a hor'o ĉiu'maten'e! Postul'u de la ne'kutim'iĝ'int'a labor'ist'in'o absurd'a'n labor'kvant'o'n ĉe la pen'ig'a drelik'a teks'o! Est'as bon'e. Ebl'e la pent'ul'in'o ne hav'as sufiĉ'e da fort'o por mem sving'i la skurĝ'o'n kun dezir'ind'a sever'ec'o.

Kiam ven'as la grand'a printemp'a lav'ad'o, graf'in'o Märta ig'as ŝi'n star'i ĉe la kuv'o en la lav'ej'o. Ŝi ven'as mem por kontrol'i ŝi'a'n labor'o'n. ”La akv'o est'as tro mal'varm'a en vi'a kuv'o,” ŝi dir'as kaj pren'as bol'ant'a'n akv'o'n el kaldron'o kaj vers'as sur ŝi'a'j'n nud'a'j'n brak'o'j'n.

Mal'varm'a est'as la tag'o, kiam la lav'ist'in'o'j dev'as fin'lav'i la vest'o'j'n ĉe la lag'o. Ŝtorm'et'o'j muĝ'as kaj kovr'as ili'n per neĝ'o'miks'it'a pluv'o. La jup'o'j de la lav'ist'in'o'j far'iĝ'as gut'ant'e mal'sek'a'j kaj pez'a'j kiel plumb'o. Pez'a est'as la labor'o per la bat'il'o.

Sed graf'in'o Elisabet ne plend'as. Laŭd'at'a est'u la bon'ec'o de Di'o! Kie est'as dolĉ'o por pent'o'far'ant'o krom en sufer'o? La pik'il'a'j nod'o'j de la skurĝ'o fal'as mol'e sur la dors'o'n de la pent'o'far'ant'o, kvazaŭ est'us roz'petal'o'j.

La jun'a vir'in'o baldaŭ ek'sci'as, ke Gösta Berling viv'as. La mal'jun'ul'in'o vol'is per mensog'o nur konfes'ig'i ŝi'n. Nu? Jen la voj'o de Di'o! Jen la reg'ad'o de Di'o! Tiel li log'is la pek'ul'in'o'n sur la voj'o'j'n de re'bon'iĝ'o.

Nur pri unu afer'o ŝi angor'as. Kio okaz'os al ŝi'a bo'patr'in'o, kies kor'o'n Di'o mal'mol'ig'is por ŝi'a bon'o. Ho, li juĝ'os ŝi'n mild'e. Ŝi dev'as est'i malic'a por help'i la pek'ul'in'o'n re'gajn'i la am'o'n de Di'o.

Ŝi ne sci'is, kiel oft'e anim'o, kiu spert'is ĉiu'n ali'a'n volupt'o'n, ek'trov'as si'a'n plezur'o'n en la kruel'o. Kiam al la mal'pacienc'a, mal'lum'a anim'o mank'as flat'o'j kaj kares'o'j, la ebri'o de la danc'o kaj la ekscit'o de la kart'lud'o, tiam ĝi ir'as en nigr'a'j'n profund'o'j'n kaj al'port'as la kruel'o'n. En turment'ad'o al best'o'j kaj hom'o'j ekzist'as ankoraŭ ĝoj'o por inert'iĝ'int'a'j sent'o'j.

La mal'jun'ul'in'o ne konsci'as pri ia mal'bon'o. Ŝi kred'as, ke ŝi nur pun'as mal'moral'a'n edz'in'o'n. En la nokt'o'j ŝi iam kuŝ'as sen'dorm'a kaj cerb'um'as pri nov'a'j turment'il'o'j.

Iu'n vesper'o'n ŝi ir'as tra la dom'o, kaj la graf'in'o lum'ig'as al ŝi per kandel'o. Ŝi port'as ĝi'n en la man'o sen ing'o.

”Kiam la kandel'o fin'iĝ'is, la ing'o brul'u,” graf'in'o Märta respond'as.

Kaj ili plu'ir'as, ĝis la fum'ant'a meĉ'o esting'ig'as sur la fajr'o'tuŝ'it'a man'o.

Sed tio est'as infan'aĵ'o'j. Ekzist'as turment'o'j por la anim'o, kiu'j super'as ĉiu'j'n sufer'o'j'n de la korp'o. Graf'in'o Märta invit'as gast'o'j'n kaj ig'as la mastr'in'o'n mem ir'i ĉe si'a propr'a tabl'o por serv'i ili'n.

Jen, tio est'as la grand'a tag'o de la pent'ul'in'o. Fremd'a'j hom'o'j vid'os ŝi'n en ŝi'a mal'honor'o. Ili vid'os, ke ŝi ne ind'as plu sid'i ĉe la tabl'o de si'a edz'o. Ho, kun kia mok'o ili'a'j okul'o'j frost'e rigard'os ŝi'n! Sed far'iĝ'as pli terur'e, tri'obl'e pli terur'e. Neni'u rigard'o renkont'as la ŝi'a'n. Ĉiu'j ĉe la tabl'o sid'as silent'a'j kaj mal'gaj'a'j, vir'o'j kaj vir'in'o'j sam'e anim'prem'it'a'j.

Sed ŝi kolekt'as ĉio'n tio'n kiel fajr'a'j'n karb'o'j'n por met'i sur si'a'n kap'o'n. Ĉu ŝi'a pek'o do est'as tiel terur'a? Ĉu est'as hont'ig'e trov'iĝ'i proksim'e al ŝi? Jen ven'as la tent'o: Anna Stjärnhök, kiu est'is ŝi'a amik'in'o, kaj la leĝ'ist'o en Munkerud, ties tabl'o'najbar'o, ĉirkaŭ'pren'as ŝi'n, kiam ŝi ven'as, for'tir'as de ŝi la rost'aĵ'plad'o'n, al'ŝov'as seĝ'o'n kaj ne vol'as las'i ŝi'n fuĝ'i.

”Ek'sid'u tie, infan'o, ek'sid'u!” la leĝ'ist'o dir'as. ”Vi ne far'is i'o'n mal'bon'a'n.” Kaj per unu vort'o ĉiu'j tag'manĝ'a'j gast'o'j deklar'as, ke se ŝi ne ek'sid'os ĉe la tabl'o, tiam ili dev'os for'ir'i. Ili ne est'as ekzekut'ist'a'j help'ant'o'j. Ili ne est'as serv'ant'o'j de Märta Dohna. Ili ne las'as tromp'i si'n tiel facil'e kiel ŝaf'kap'a'j graf'o'j.

”Ho, bon'a'j sinjor'o'j! Ho, am'at'a'j ge'amik'o'j! Ne est'u tiel kompat'a'j! Vi dev'ig'as mi'n mem el'kri'i mi'a'n pek'o'n. Est'as iu, kiu'n mi tro mult'e am'is.” ”Infan'o, vi ja ne sci'as, kio est'as pek'o. Vi ne kompren'as, kiel sen'kulp'a vi est'as. Gösta Berling ja eĉ ne sci'is, ke vi am'as li'n.

Jen re'pren'u vi'a'n lok'o'n en vi'a hejm'o! Vi far'is neni'o'n mal'bon'a'n.” Ili por temp'et'o sukces'as kuraĝ'ig'i ŝi'n kaj mem ili tuj far'iĝ'as gaj'a'j kiel infan'o'j. Rid'o kaj ŝerc'o son'as ĉirkaŭ la tabl'o.

La ekscit'iĝ'em'a'j, emoci'iĝ'em'a'j hom'o'j est'as tiel bon'a'j sed tamen ili est'as send'it'a'j de la diabl'o. Ili vol'as kred'ig'i al ŝi, ke ŝi est'as martir'o, kaj sen'kaŝ'e mok'as graf'in'o'n Märta, kvazaŭ ŝi est'us sorĉ'ist'in'o. Sed ili ne kompren'as la afer'o'n. Ili ja ne sci'as, kiel la anim'o sopir'as al pur'ec'o, ne sci'as, kiel la kor'o de la pent'o'far'ant'o dev'ig'as li'n nud'ig'i si'n por la ŝton'o'j de la voj'o'j kaj la ard'o de la sun'o.

Foj'e graf'in'o Märta dev'ig'as ŝi'n sid'i long'a'j'n tag'o'j'n ĉe la kudr'o'kadr'o, kaj tiam ŝi rakont'as al ŝi sen'fin'a'j'n histori'o'j'n pri Gösta Berling, tiu pastr'o kaj aventur'ul'o. Se ŝi'a memor'o ne sufiĉ'as, ŝi el'pens'as, aranĝ'as tiel, ke li'a nom'o dum la tut'a'j tag'o'j son'u en la orel'o'j de la jun'a vir'in'o. Tio'n ŝi plej tim'as. En tia'j tag'o'j ŝi vid'as, ke ŝi'a pent'o'far'o neniam fin'iĝ'os. Ŝi'a am'o ne vol'as mort'i. Ŝi kred'as, ke ŝi mort'os prefer'e ol ĝi. Ŝi'a'j korp'a'j fort'o'j komenc'as ced'i. Oft'e ŝi est'as tre mal'san'a.

”Sed kie rest'as vi'a hero'o?” la graf'in'o mok'e demand'as. ”Tag'o'n post tag'o mi atend'is, ke li al'ven'os kun la kavalir'o'j. Kial li ne atak'as Borgon, sur'tron'ir'as vi'n kaj ĵet'as mi'n kaj vi'a'n edz'o'n lig'it'a'j en la tur'o'n? Ĉu vi jam est'as forges'it'a?” Ŝi preskaŭ vol'us defend'i li'n kaj dir'i, ke ŝi mem mal'permes'is al li don'i al ŝi i'a'n help'o'n. Sed ne, pli bon'e est'as silent'i, silent'i kaj sufer'i.

Tag'o'n post tag'o pli kaj pli konsum'as ŝi'n la fajr'o de tro'ekscit'iĝ'o. Ŝi ĉiam hav'as febr'o'n kaj est'as tiel mal'fort'a, ke ŝi apenaŭ pov'as rest'i sur'pied'e. Ŝi vol'as nur mort'i. La potenc'a'j fort'o'j de la viv'o est'as sub'prem'it'a'j. La am'o kaj la ĝoj'o ne kuraĝ'as mov'iĝ'i. Ŝi ne tim'as plu la sufer'o'n.

Li leg'as nobel'ig'a'n dokument'o'n sur pergamen'o, ĉe kiu pend'as la sigel'o de la Sved'a regn'o, grand'eg'a, form'it'a en ruĝ'a vaks'o kaj konserv'at'a en form'it'a lign'a skatol'o. Li rigard'as mal'nov'a'j'n blazon'o'j'n kun lili'o'j sur blank'a fon'o kaj grif'o'j sur blu'a. Tio'n li kompren'as, kaj tio'n li facil'e deĉifr'as. Kaj re'e kaj re'e li leg'as mal'nov'a'j'n funebr'o'parol'o'j'n kaj person'aĵ'o'j'n pri la nobl'a'j graf'o'j Dohna, en kiu'j oni kompar'as ili'a'j'n far'aĵ'o'j'n kun tiu'j de hero'o'j de Izrael kaj tiu'j de la di'o'j de Hellas.

Jen, tiu'j mal'nov'a'j afer'o'j ĉiam ĝoj'ig'is li'n. Sed pri si'a jun'a edz'in'o li ne pens'as plu.

Graf'in'o Märta dir'is vort'o'n, kiu mort'ig'is ĉiu'n am'o'n en li: ”ŝi don'is si'n pro la mon'o.” Neni'u vir'o ja toler'as i'o'n tia'n. Ĝi esting'as la tut'a'n am'o'n. Est'is nun indiferent'e al li, kio okaz'as al la jun'a vir'in'o. Se li'a patr'in'o re'konduk'os ŝi'n sur la voj'o'n de dev'o, est'os bon'e. Graf'o Henrik tre admir'is si'a'n patr'in'o'n.

Tiu mizer'aĵ'o daŭr'is dum unu monat'o. Tamen la temp'o ja ne est'is tiel ŝtorm'a kaj tumult'a, kiel pov'as ŝajn'i, kiam oni kun'prem'as la okaz'o'j'n sur kelk'a'j'n skrib'it'a'j'n paĝ'o'j'n. Laŭ'dir'e graf'in'o Elisabet ĉiam est'is ekster'e trankvil'a. Nur tiu'n sol'a'n foj'o'n, kiam ŝi ek'sci'is pri la laŭ'dir'a mort'o de Gösta Berling, super'reg'is ŝi'n emoci'o. Sed tiel angor'ig'is ŝi'n tio, ke ŝi ne pov'is konserv'i si'a'n am'o'n al si'a edz'o, ke ver'ŝajn'e ŝi est'us las'int'a graf'in'o'n Märta mort'turment'i ŝi'n, se ŝi'a mal'jun'a dom'mastr'in'o ne est'us parol'int'a kun ŝi en iu vesper'o.

”Vi dev'as parol'i kun la graf'o,” ŝi dir'is. ”Di'o mi'a, vi ja est'as nur'a infan'o. Ebl'e vi mem ne sci'as, kio'n vi pov'as atend'i, sed mi ja vid'as, kiel stat'as.” Sed ĝust'e tio'n ŝi ne pov'is dir'i al si'a edz'o, dum li port'is tiel nigr'a'n suspekt'o'n al ŝi.

En tiu nokt'o ŝi silent'e vest'is si'n kaj el'ir'is. Ŝi port'is la kostum'o'n de ordinar'a kamp'ar'an'serv'ist'in'o kaj hav'is tuk'pak'aĵ'o'n en la man'o. Ŝi intenc'is for'kur'i de si'a hejm'o kaj neniam re'ven'i.

Ŝi ne for'ir'is por evit'i turment'o'j'n kaj sufer'o'j'n. Sed nun ŝi kred'is, ke Di'o don'is al ŝi sign'o'n, ke ŝi rajt'as for'ir'i, ke ŝi dev'as konserv'i la san'o'n kaj fort'o'n de si'a korp'o.

Ŝi ne ir'is okcident'e'n trans la lag'o'n, ĉar tie loĝ'is tiu, kiu'n ŝi tre am'is. Ankaŭ ŝi ne ir'is nord'e'n, ĉar tie loĝ'is mult'a'j el ŝi'a'j amik'o'j, kaj ne sud'e'n, ĉar tre, tre mal'proksim'e en la sud'o trov'iĝ'as la hejm'o de ŝi'a patr'o, kaj ŝi ne vol'is eĉ per unu paŝ'o proksim'iĝ'i al ĝi. Sed orient'e'n ŝi ir'is, ĉar ŝi sci'is, ke tie ŝi ne hav'as hejm'o'n, nek am'at'a'n amik'o'n, nek kon'at'a'n hom'o'n, nek help'o'n aŭ konsol'o'n.

Ŝi ne ir'is per facil'a'j paŝ'o'j, ĉar ŝi kred'is, ke ŝi ne re'pac'iĝ'is kun Di'o. Sed tamen ŝi ĝoj'is, ke ŝi de nun port'os la ŝarĝ'o'n de si'a pek'o inter fremd'ul'o'j. Ili'a'j indiferent'a'j okul'o'j tuŝ'os ŝi'n, dolĉ'e kiel ŝtal'o met'it'a sur ŝvel'int'a'n membr'o'n.

Ŝi intenc'is ir'i, ĝis ŝi trov'os mal'riĉ'a'n farm'et'o'n ĉe la rand'o de la arb'ar'o, kie neni'u pov'us kon'i ŝi'n. ”Okaz'is al mi, kiel vi vid'as, kaj mi'a'j ge'patr'o'j for'pel'is mi'n,” ŝi dir'os. ”Don'u al mi nutr'aĵ'o'n kaj tegment'o'n tie ĉi, ĝis mi pov'os mem akir'i mi'a'n pan'o'n! Mi ne est'as sen mon'o.” Tiel ŝi ir'is antaŭ'e'n tra la hel'a juni'a nokt'o, ĉar maj'o pas'is dum ŝi'a mal'facil'a sufer'o. Ho maj'o, la bel'a temp'o, kiam la betul'o'j miks'as si'a'n hel'a'n verd'o'n en la mal'hel'a'n de la pice'arb'o'j, kaj kiam la sud'vent'o re'ven'as de mal'proksim'e, satur'it'a de varm'o! Ebl'e mi ŝajn'as pli sen'dank'a ol ali'a'j, kiu'j ĝu'is vi'a'j'n donac'o'j'n, bel'a monat'o. Eĉ per unu vort'o mi ne laŭd'is vi'a'n bel'ec'o'n.

Ho, maj'o, kar'a, hel'a monat'o, ĉu vi iam observ'is infan'o'n, kiu sid'as sur la genu'o de si'a patr'in'o kaj aŭskult'as fabel'o'j'n? Kiam la infan'o aŭd'as pri kruel'a'j gigant'o'j kaj mal'dolĉ'a'j sufer'o'j de bel'a'j princ'in'o'j, ĝi ten'as la kap'o'n supr'e'n kaj la okul'o'j'n mal'ferm'it'a'j, sed se la patr'in'o komenc'as parol'i pri feliĉ'o kaj sun'lum'o, tiam la et'ul'o ferm'as si'a'j'n okul'o'j'n kaj trankvil'e en'dorm'iĝ'as kun la kap'o klin'it'a al ŝi'a brust'o.

Jen, vi bel'a monat'o, tia infan'o est'as ankaŭ mi. Ali'a'j aŭskult'u al parol'o pri flor'o'j kaj sun'lum'o, sed mi elekt'as por mi la nigr'a'j'n nokt'o'j'n, plen'a'j'n de vizi'o'j kaj aventur'o'j, por mi la sever'a'j'n sort'o'j'n, por mi la mal'ĝoj'o'plen'a'j'n pasi'o'j'n de sovaĝ'iĝ'int'a'j kor'o'j.

Dek'sep'a Ĉapitr'o La fer'o el Ekeby

Sed en Ekeby oni ne hav'is fer'o'n por send'i. En la aŭtun'o kelk'foj'e mank'is akv'o, dum la printemp'o la kavalir'o'j reg'is.

Dum ili'a temp'o fort'a, mal'dolĉ'a bier'o ŝaŭm'is mal'supr'e'n sur la larĝ'a gnejs'a ŝtup'ar'o de la Bjorksjö-akv'o'fal'o, kaj la long'a lag'o Löven ne est'is plen'a de akv'o sed de brand'o. Dum ili'a temp'o oni ne met'is krud'fer'o'n en la forĝ'ej'a'n fajr'uj'o'n, sed la forĝ'ist'o'j star'is en ĉemiz'o'j kaj lign'a'j pantofl'o'j antaŭ la fajr'o kaj turn'is kolos'a'j'n rost'aĵ'o'j'n sur long'a'j fer'stang'o'j, dum la help'ant'o'j per Iongaj ten'il'o'j ten'is farĉ'it'a'j'n kapon'o'j'n super la karb'ard'aĵ'o. En tiu'j tag'o'j oni danc'is sur la ter'o de la uzin'o. Oni dorm'is sur la rabot'stabl'o kaj kart'lud'is sur la ambos'o. En tiu'j tag'o'j oni ne forĝ'is fer'o'n.

Sed la printemp'o ven'is, kaj en la grand'komerc'a'j kontor'o'j en Gotenburgo oni komenc'is atend'i la fer'o'n de Ekeby. Oni rigard'is kontrakt'o'j'n, far'it'a'j'n kun la major'o kaj la major'in'o, kaj tie est'is inter'konsent'o pri mult'a'j cent'o'j da ŝip'funt'o'j. 42 Sed kiom la kavalir'o'j zorg'is pri la kontrakt'o de la major'in'o? Ili prosper'ig'is la ĝoj'o'n, la violon'lud'o'n kaj la regal'o'j'n. Ili zorg'is pri tio, ke la danc'o kirl'iĝ'u sur la ter'o de la uzin'o.

Fer'o ven'is el Stömne, fer'o el Sölje. La fer'o de Kymsberg trov'is voj'o'n tra la sol'ec'a'j region'o'j al Vener'n. De Uddeholm ĝi ven'is kaj de Munkfors kaj de ĉiu'j la mult'a'j uzin'o'j. Sed kie est'as la fer'o de Ekeby? Ĉu Ekeby ne est'as plu la unu'a el la uzin'o'j de Verm'land'o? Ĉu neni'u zorg'as pri la glor'o de la mal'nov'a bien'o? Ĝi est'as trans'don'it'a al la man'o'j de la kavalir'o'j kiel cindr'o al la vent'o.

Ili zorg'as pri la danc'o sur la ter'o de la uzin'o. Kio'n ali'a'n ili'a'j aĉ'a'j cerb'o'j pov'as pri'zorg'i? Sed torent'o'j kaj river'o'j, ŝip'o'j kaj barĝ'o'j, haven'o'j kaj kluz'o'j mir'as kaj demand'as: ”Ĉu ne ven'os la fer'o el Ekeby?” Kaj flustr'o'j kaj demand'o'j ir'as de arb'ar'o al lag'o, de mont'o al val'o: ”Ĉu ne ven'os la fer'o el Ekeby? Ĉu neniam plu ven'os fer'o el Ekeby?” Kaj profund'e en la arb'ar'o la karb'ig'stak'o komenc'as rid'i kaj la grand'a'j martel'kap'o'j en la mal'lum'a'j forĝ'ej'o'j ŝajn'as rikan'i, la min'o'j mal'ferm'eg'as si'a'j'n vast'a'j'n faŭk'o'j'n kaj rid'eg'as, la pupitr'o'j en la grand'komerc'a'j kontor'o'j, kie konserv'iĝ'as la kontrakt'o'j de la major'in'o, tord'iĝ'as pro rid'o. ”Ĉu vi aŭd'is kiel amuz'e? Oni ne hav'as fer'o'n en Ekeby, en la unu'a el la uzin'o'j de Verm'land'o oni ne hav'as fer'o'n.” Lev'iĝ'u, sen'zorg'ul'o'j, sen'hejm'ul'o'j! Ĉu vi toler'as, ke tia mal'honor'o traf'as Ekebyn? Ho, je vi'a am'o al la plej bel'a lok'o sur la ter'o de Di'o, je la cel'o de vi'a sopir'o sur mal'proksim'a'j voj'o'j, je tio, ke vi ne pov'as aŭd'i ĝi'a'n nom'o'n mal'proksim'e inter fremd'ul'o'j, sen ke vi'a okul'o ek'larm'as, lev'iĝ'u kavalir'o'j, sav'u la honor'o'n de Ekeby! Nu, sed se ripoz'is la martel'o'j de Ekeby, oni tamen labor'is en ni'a'j ses ali'a'j uzin'o'j? Tie dev'as trov'iĝ'i sufiĉ'e kaj pli ol sufiĉ'e da fer'o.

Jen Gösta Berling for'vetur'as por parol'i kun la administr'ant'o'j en la ses ali'a'j uzin'o'j.

Jen mi vol'as unu'e menci'i, ke li ne trov'is motiv'o'n vetur'i al Högfors, kiu kuŝ'as apud la Björksjö-river'o, iom supr'e de Ekeby. Ĝi kuŝ'as tro proksim'e al Ekeby, ĝi est'is preskaŭ sub la reg'ad'o de la kavalir'o'j.

Sed li vetur'is kelk'a'j'n mejl'o'j'n nord'e'n, ĝis li ven'is al Lötafors. Est'as bel'a lok'o, ne est'as dub'o pri tio. Supr'a Löven est'as stern'it'a antaŭ ĝi, kaj tuj mal'antaŭ ĝi est'as Gurlita kun krut'e lev'iĝ'ant'a supr'o kaj pec'o da sovaĝ'ec'o kaj romantik'o, kiu bon'e konven'as al mal'nov'a mont'o. Sed la forĝ'ej'o ne est'as tia, kia ĝi dev'us est'i: la mov'rad'o est'is difekt'it'a, kaj tia ĝi est'is dum la tut'a jar'o.

”Nu, sed kial oni ne ripar'is ĝi'n?” ”La lign'aĵ'ist'o, mi'a kar'a amik'o, kiu est'as la sol'a en la tut'a distrikt'o, kiu pov'as ripar'i ĝi'n, est'is okup'it'a ali'lok'e. Ni ne forĝ'is eĉ unu ŝip'funt'o'n.” ”Nu, kial vi ne ven'ig'is la lign'aĵ'ist'o'n?” ”Ven'ig'is! Ĉu ni ne send'is sci'ig'o'n por ven'ig'i li'n ĉiu'tag'e, sed li ja ne pov'is ven'i. Li konstru'is kegl'o'lud'ej'o'j'n kaj plezur'dom'et'o'j'n en Ekeby.” Tiam Gösta tuj kompren'as, kiel sukces'os al li tiu ĉi vojaĝ'o.

Li plu'vetur'as nord'e'n al Björnidet. Bel'a kaj bon'eg'a lok'o ankaŭ ĝi, kun situ'o, kiu konven'us por kastel'o. La grand'a loĝ'o'dom'o tron'as en du'on'cirkl'a val'o, kiu'n ĉirkaŭ'as sur tri flank'o'j grand'eg'a'j alt'aĵ'o'j kaj sur la kvar'a Löven, kiu tie hav'as si'a'n ekstrem'o'n. Kaj Gösta sci'as, ke ne ekzist'as pli bon'a lok'o por lun'lum'a'j promen'o'j kaj am'ind'um'o ol la bord'voj'o'j laŭ la river'o, preter la akv'o'fal'o kaj mal'supr'e'n al la forĝ'ej'o, kiu hav'as lok'o'n en grand'eg'a'j volb'ĉambr'o'j eksplod'far'it'a'j en la mont'o. Sed fer'o, ĉu tie ekzist'as fer'o? Ne, kompren'ebl'e ne. Oni ne hav'is karb'o'n, kaj el Ekeby oni ne sukces'is ricev'i mon'o'n por pag'i al karb'ig'ist'o'j kaj vetur'ig'ist'o'j. La tut'a uzin'a labor'o ripoz'is dum la vintr'o.

Jen Gösta re'vetur'as sud'e'n. Li ven'as al Hån, sur la orient'a bord'o de Löven, kaj al Lövstafors, mal'proksim'e en la arb'ar'o'j, sed li ne sukces'as pli bon'e tie. Neni'e oni hav'as fer'o'n, kaj ĉie ŝajn'as, ke la kavalir'o'j est'as kulp'a'j pri tio.

Gösta re'turn'as si'n at Ekeby, kaj la kavalir'o'j kun mal'gaj'a mien'o pri'rigard'as la kvin'dek ŝip'funt'o'j'n proksim'um'e, kiu'j trov'iĝ'as en la proviz'ej'o, kaj sur ili'a'j kap'o'j pez'as mal'ĝoj'o, ĉar ili aŭd'as, kiel la tut'a natur'o mok'rid'as al Ekeby, kaj ŝajn'as al ili, ke la ter'o trem'as pro plor'singult'o'j, ke la arb'o'j minac'as ili'n per koler'a'j gest'o'j, ke herb'o'j kaj flor'o'j plend'as pro tio, ke pas'is la glor'o de Ekeby.

Sed kiel tio est'as ebl'a? En Ekeby trov'iĝ'is ja nur kvin'dek ŝip'funt'o'j da fer'o, en la ses ali'a'j uzin'o'j neniom. Kiel est'as ebl'e, ke plen'ŝarĝ'it'a'j barĝ'o'j nun transport'os tia'n terur'a'n amas'o'n da fer'o al la pes'ej'o en Karlstad? Nu, pri tio oni demand'u la kavalir'o'j'n.

La kavalir'o'j est'as mem sur la pez'a'j, mal'bel'a'j ŝip'o'j, ili intenc'as mem akompan'i la fer'o'n de Ekeby al Gotenburgo.

Ordinar'a barĝ'ist'o, ordinar'a mort'ul'o ne rajt'as akompan'i la fer'o'n. La kavalir'o'j ven'is kun botel'o'j kaj manĝajkorboj, kun korn'o'j kaj violon'o'j, kun paf'il'o'j, fiŝ'faden'o'j kaj kamfiaj kart'o'j.

Ili far'os ĉio'n por si'a kar'a fer'o kaj ne for'las'os ĝi'n antaŭ ol ĝi kuŝ'os mal'ŝarĝ'it'a sur la kaj'o en Gotenburgo. Ili mem mal'ŝarĝ'os kaj ŝarĝ'os, mem pri'zorg'os vel'o'j'n kaj direkt'il'o'j'n. Ver'e ili est'as la ĝust'a'j por tia task'o. Ĉu ekzist'as sabl'o'rif'o en Klarälven aŭ rif'o en Vener'n, kiu'n ili ne kon'as? Ĉu ili'a'j man'o'j ne sam'e lert'e trakt'as direkt'il'o'j'n kaj puli'o'n kiel arĉ'o'n kaj konduk'rimen'o'n? La fer'o'n sur tiu'j barĝ'o'j ili am'as pli ol i'o'n ali'a'n en la mond'o. Ili gard'as ĝi'n kiel plej delikat'a'n vitr'o'n, ili stern'as kovr'il'eg'o'j'n sur ĝi. Eĉ pec'et'o de ĝi ne dev'as kuŝ'i ne'kovr'it'a. Est'as tiu'j pez'a'j, griz'a'j stang'o'j, kiu'j re'don'os al Ekeby ĝi'a'n honor'o'n.

Neni'u fremd'ul'o rajt'as rigard'i ili'n per indiferent'a'j okul'o'j. Ho Ekeby, land'o de ni'a sopir'o, bril'u vi'a glor'o! Neni'u el la kavalir'o'j rest'as hejm'e. Onkl'o Eberhard for'las'is si'a'n skrib'pupitr'o'n, kaj kuz'o Kristoffer el'ven'is el la kamen'angul'o. Eĉ la mild'a Lövenborg est'as tie. Neni'u pov'as for'est'i, kiam tem'as pri la honor'o de Ekeby.

Sed por Lövenborg ne est'as util'e vid'i Klarälven. Li ne vid'is ĝi'n dum tri'dek sep jar'o'j, li ne ir'is en boat'o'n dum sam'e long'a temp'o. Li mal'am'as la glat'a'j'n surfac'o'j'n de la lag'o'j kaj la griz'a'j'n river'o'j'n. Li est'as re'memor'ig'at'a pri tro mal'gaj'a'j afer'o'j, kiam li ven'as sur akv'o'n, kaj li kutim'as evit'i tio'n, sed hodiaŭ li ne pov'is rest'i hejm'e. Ankaŭ li dev'as kun'ir'i por sav'i la honor'o'n de Ekeby.

Nom'e est'is tiel, ke Lövenborg antaŭ tri'dek sep jar'o'j vid'is si'a'n fianĉ'in'o'n dron'i en Klarälven, kaj post tio li'a kompat'ind'a kap'o oft'e est'is en mal'ord'o.

Kiam li star'as tie kaj rigard'as la river'o'n, li'a mal'jun'a cerb'o pli kaj pli konfuz'iĝ'as. La griz'a river'o, kiu flu'as kun mult'a'j bril'et'ant'a'j ond'et'o'j, est'as grand'a serpent'o kun arĝent'a'j skvam'o'j, kiu embusk'as por kapt'aĵ'o. La flav'a'j, alt'a'j sabl'o'mur'o'j, tra kiu'j la river'o tranĉ'is si'a'n sulk'o'n, est'as la mur'o'j de fal'kapt'il'o, sur kies fund'o embusk'as la serpent'o, kaj la larĝ'a ŝose'o, kiu far'as tru'o'n tra la mur'o kaj tra profund'a sabl'o vad'as mal'supr'e'n al la pram'o, apud kiu la barĝ'o'j est'as lig'it'a'j, est'as ĝust'e la en'ir'ej'o al la terur'a mort'kavern'o.

La mal'jun'ul'et'o star'as kaj fiks'rigard'as per si'a'j blu'a'j okul'et'o'j. Li'a long'a, blank'a har'ar'o flirt'as pro ĉiu'j vent'o'j, kaj li'a'j vang'o'j, kiu'j plej oft'e flor'as en mild'a roz'kolor'o, est'as tut'e pal'a'j pro angor'o. Li sci'as tut'e cert'e, kvazaŭ iu est'as dir'int'a tio'n al li, ke baldaŭ hom'o ven'os sur tiu'n voj'o'n kaj ĵet'os si'n en la faŭk'o'n de la embusk'ant'a serpent'o.

Jen la kavalir'o'j intenc'as de'bord'iĝ'i kaj kapt'as la long'a'j'n stang'o'j'n por ir'ig'i la barĝ'o'j'n en la flu'sulk'o'n, sed tiam Lövenborg kri'as: ”Halt'u, mi dir'as, halt'u pro Di'o!” Ili ja kompren'as, ke li komenc'as konfuz'iĝ'i, ĉar li sent'as la barĝ'o'n ŝancel'iĝ'i sub ŝi, sed ili tamen nepr'e halt'ig'as la lev'it'a'j'n stang'o'j'n.

Kaj li, kiu vid'as, ke la river'o embusk'as por kapt'aĵ'o, kaj ke iu nepr'e ven'os por ĵet'i si'n en ĝi'n, li per avert'a gest'o montr'as supr'e'n al la voj'o, kvazaŭ li vid'us iu'n ven'i tie.

Ĉiu sci'as ja, ke la viv'o ŝat'as aranĝ'i tia'j'n renkont'o'j'n kiel tiu'n, kiu nun sekv'is. Kiu ankoraŭ pov'as mir'i pri io, tiu ja dev'as ek'mir'i pri tio, ke la kavalir'o'j est'is kun si'a'j barĝ'o'j ĉe la pram'lok'o ĉe Klarälven ĝust'e tiu'n maten'o'n, kiu sekv'is la nokt'o'n, kiam graf'in'o Elisabet ek'ir'is orient'e'n. Sed cert'e est'us pli mir'ig'e, se la jun'a vir'in'o ne trov'us i'a'n help'o'n en si'a mizer'o.

Jen okaz'is tiel, ke ŝi, ir'int'e la tut'a'n nokt'o'n, ven'is sur la voj'o'n, kiu konduk'is al la pram'o, ĝust'e kiam la kavalir'o'j intenc'is de'bord'iĝ'i, kaj ili rest'is rigard'ant'a'j ŝi'n, dum ŝi parol'is kun la pram'ist'o kaj li mal'fiks'is la boat'o'n. Ŝi est'is vest'it'a kiel kamp'ar'an'a serv'ist'in'o, kaj ili ne suspekt'is, kiu ŝi est'as. Sed tamen ili rigard'ad'is ŝi'n, ĉar est'is io kon'at'a ĉe ŝi. Dum ŝi star'is tie kaj parol'is kun la pram'ist'o, vid'iĝ'is polv'o'nub'o sur la ŝose'o, kaj en ĝi vid'et'iĝ'is grand'a, flav'a kaleŝ'o. Ŝi kompren'is, ke ĝi ven'as de Borg, ke oni serĉ'as ŝi'n, kaj ke ŝi nun est'os trov'it'a. Ŝi ne pov'is plu pens'i pri sav'iĝ'o per la boat'o de la pram'ist'o, kaj la barĝ'o'j de la kavalir'o'j est'is la sol'a kaŝ'ej'o, kiu'n ŝi vid'is. Ŝi kur'eg'is al ili sen vid'i, kiu'j hom'o'j trov'iĝ'as sur'ŝip'e. Kaj bon'e est'is, ke ŝi ne vid'is tio'n, ĉar ali'e ŝi ver'ŝajn'e prefer'us ĵet'i si'n sub la huf'o'j'n de la ĉeval'o'j ol serĉ'i rifuĝ'ej'o'n tie.

Kiam ŝi est'is sur'ŝip'e, ŝi kri'is nur: ”Kaŝ'u mi'n, kaŝ'u mi'n!” Kaj jen ŝi stumbl'is kaj fal'is sur la fer'ŝarĝ'o'n. Sed la kavalir'o'j pet'is ŝi'n est'i trankvil'a. Ili rapid'e de'bord'iĝ'is, tiel ke la pram'o ven'is en la flu'sulk'o'n kaj driv'is mal'supr'e'n al Karlstad, ĝust'e kiam la kaleŝ'o ating'is la pram'ej'o'n.

En la vetur'il'o sid'is graf'o Henrik kaj graf'in'o Märta. La graf'o al'kur'is por demand'i la pram'ist'o'n, ĉu li vid'is li'a'n graf'in'o'n.

Sed ĉar graf'o Henrik hont'et'is demand'i pri for'kur'int'a edz'in'o, li dir'is nur: ”Io perd'iĝ'is!” ”Aha,” la pram'ist'o dir'is.

”Io perd'iĝ'is. Mi demand'as, ĉu vi vid'is i'o'n.” ”Pri kio vi demand'as?” ”Nu, est'as egal'e, sed io perd'iĝ'is. Mi demand'as, ĉu vi rem'is iu'n trans la river'o'n hodiaŭ.” Tia'manier'e li tamen ek'sci'is neni'o'n, kaj graf'in'o Märta dev'is mem parol'i kun la vir'o. Post minut'o ŝi sci'is, ke la perd'it'in'o trov'iĝ'as sur unu el la inert'e for'glit'ant'a'j barĝ'o'j.

”Kiu'j hom'o'j est'as sur tiu'j barĝ'o'j?” ”Est'as ja la kavalir'o'j, kiel ni kutim'as dir'i.” ”Aha!” la graf'in'o dir'as. ”Nu, do vi'a edz'in'o est'as sub bon'a protekt'o, Henrik. Do ni pov'as sam'e bon'e tuj re'vetur'i hejm'e'n.”

Kred'ebl'e ŝi re'kon'is la kavalir'o'j'n nur tiam, kiam ŝi vid'is la flav'a'n kaleŝ'o'n mal'proksim'iĝ'i. Ŝi salt'e lev'iĝ'is. Est'is, kvazaŭ ŝi vol'us de'nov'e fuĝ'i, sed la plej proksim'e star'ant'a halt'ig'is ŝi'n, kaj kun ĝem'et'o ŝi re'fal'is sur la ŝarĝ'o'n.

La kavalir'o'j ne kuraĝ'is parol'i al ŝi aŭ far'i demand'o'j'n. Ŝi aspekt'is, kvazaŭ ŝi star'us sur la sojl'o de frenez'iĝ'o.

Respond'ec'o ver'e komenc'as pez'i sur la kap'o'j de la sen'zorg'ul'o'j. Jam tiu fer'o est'is pez'a ŝarĝ'o por ne'kutim'iĝ'int'a'j ŝultr'o'j, kaj jen ili krom'e gard'os jun'a'n, nobel'nask'it'a'n sinjor'in'o'n, kiu for'kur'is de si'a edz'o.

Kiam ili renkont'is tiu'n jun'a'n vir'in'o'n dum la fest'o'j de la vintr'o, iu kaj iu el ili ek'pens'is pri frat'in'et'o, kiu'n li iam am'is.

Kiam li lud'is kaj lukt'is kun tiu frat'in'o, li dev'is si'n'gard'e pren'i, kaj kiam li babil'is kun ŝi, li lern'is atent'i pri si mem por ne dir'i mal'bel'a'j'n vort'o'j'n. Se fremd'a knab'o tro sovaĝ'e ĉas'is ŝi'n dum la lud'o aŭ kant'is por ŝi mal'bel'a'j'n kant'o'j'n, tiam la frat'o kun sen'lim'a koler'o atak'is li'n kaj preskaŭ el'bat'is el li la viv'o'n, ĉar li'a jun'a frat'in'o dev'as neniam aŭd'i i'o'n mal'bon'a'n aŭ sufer'i mal'ĝoj'o'n aŭ renkont'iĝ'i kun malic'o kaj mal'am'o.

Graf'in'o Elisabet est'is la gaj'a frat'in'o de ili ĉiu'j. Kiam ŝi met'is si'a'j'n man'et'o'j'n en ili'a'j'n krud'a'j'n man'o'j'n, tiam est'is, kvazaŭ ŝi dir'us: ”Sent'u, kiel romp'iĝ'em'a mi est'as! Sed vi est'as mi'a grand'a frat'o, vi dev'as protekt'i mi'n kaj kontraŭ ali'a'j kaj kontraŭ vi mem.” Kaj ili est'is bon'kondut'a'j ĝentil'ul'o'j, kiam ili vid'is ŝi'n.

Nun la kavalir'o'j kun terur'o vid'is ŝi'n kaj ne bon'e re'kon'is ŝi'n. Ŝi est'is mizer'mark'it'a kaj mal'dik'a, la kol'o perd'is si'a'n rond'ec'o'n, la vizaĝ'o est'is diafan'a. Ver'ŝajn'e ŝi vund'is si'n dum la nokt'a ir'o, ĉar el vund'et'o ĉe la tempi'o tiam kaj tiam sang'o'gut'et'o el'penetr'is, kaj la krisp'a, hel'a har'ar'o, kiu mal'supr'e'n'pend'is sur la frunt'o, est'is glu'ec'a de la sang'o, ŝi'a rob'o est'is mal'pur'a post la long'a ir'o sur ros'mal'sek'a'j voj'o'j, kaj ŝi'a'j ŝu'o'j tre difekt'iĝ'is. La kavalir'o'j ek'hav'is i'a'n terur'a'n sent'o'n, ke ŝi est'as fremd'ul'in'o. Tiu graf'in'o Elisabet, kiu'n ili kon'is, ne hav'is tia'j'n sovaĝ'a'j'n, ard'a'j'n okul'o'j'n. Ili'a kompat'ind'a frat'in'o est'is pel'at'a preskaŭ en frenez'iĝ'o'n. Est'is, kvazaŭ anim'o ven'int'a mal'supr'e'n el ali'a'j region'o'j batal'as kun la ĝust'a anim'o pri la super'reg'o de tiu el'turment'it'a korp'o.

Di'o re'e vol'as ekzamen'i ŝi'n. Vid'u, ŝi star'as inter amik'o'j. Ĉu ŝi intenc'as for'las'i la voj'o'n de pent'o'far'ant'o? Ŝi lev'is si'n kaj kri'is, ke ŝi dev'as for'ir'i.

La kavalir'o'j prov'is trankvil'ig'i ŝi'n. Ili dir'is al ŝi, ke ŝi ne bezon'as tim'i. Ili protekt'os ŝi'n kontraŭ ĉiu persekut'o.

Ŝi pet'is, ke ŝi nur pov'u ir'i en la mal'grand'a'n boat'o'n, kiu sekv'is la barĝ'o'n, kaj rem'i al la bord'o por sol'a daŭr'ig'i si'a'n ir'o'n.

Sed ili ja ne pov'is las'i ŝi'n for'ir'i. Kio okaz'os al ŝi? Est'as pli bon'e, ke ŝi rest'as ĉe ili. Ili est'as nur mal'riĉ'a'j, mal'jun'a'j vir'o'j, sed cert'e ili trov'os iu'n rimed'o'n por help'i ŝi'n.

Sed ili ne pov'is konsent'i al ŝi'a pet'o. Ili vid'is ŝi'n tiel mizer'a'n kaj mal'fort'a'n, ke ili pens'is, ke ŝi mort'os sur la ŝose'o. Gösta Berling star'is iom for kaj rigard'is en la akv'o'n. Ebl'e la jun'a vir'in'o ne vol'as vid'i li'n. Li ne sci'is tio'n, sed li'a'j pens'o'j tamen lud'is kaj rid'et'is. ”Nun neni'u sci'as, kie trov'iĝ'as tiu jun'a vir'in'o”, li pens'is, ”nun ni pov'os tuj konduk'i ŝi'n al Ekeby. Ni ten'os ŝi'n kaŝ'it'a tie, ni kavalir'o'j, kaj ni est'os bon'a'j al ŝi. Ni'a reĝ'in'o, ni'a estr'in'o ŝi far'iĝ'os, sed neni'u ali'a ek'sci'os, ke ŝi est'as tie. Ni gard'os ŝi'n tre, tre bon'e. Ebl'e ŝi far'iĝ'us feliĉ'a inter ni, ĉiu'j la mal'jun'a'j zorg'us pri ŝi kiel pri fil'in'o.” Li neniam kuraĝ'is tut'e klar'ig'i al si, ĉu li am'as ŝi'n. Li ne pov'us sen pek'o posed'i ŝi'n, kaj li ne vol'as mal'supr'e'n'tir'i ŝi'n al io mal'alt'a kaj aĉ'a, tio'n li sci'is. Sed kaŝ'i ŝi'n en Ekeby kaj est'i bon'a al ŝi, post kiam ali'a'j est'is kruel'a'j, kaj las'i ŝi'n ĝu'i de ĉio bon'a, kio'n la viv'o posed'as, ho, kia'j rev'o'j, kia'j ĉiel'feliĉ'a'j rev'o'j! Sed li vek'iĝ'is el ili, ĉar la jun'a graf'in'o est'is en plen'a mal'esper'o, kaj ŝi'a'j vort'o'j hav'is la tranĉ'a'j'n akcent'o'j'n de mal'esper'o. Ŝi ek'genu'is mez'e inter la kavalir'o'j kaj pet'is ili'n, ke ŝi pov'u for'ir'i.

”Di'o ankoraŭ ne pardon'is mi'n,” ŝi kri'is. ”Las'u mi'n for'ir'i!” Gösta vid'is, ke neni'u el la ali'a'j pov'as obe'i ŝi'n, kaj li kompren'as, ke li dev'as far'i tio'n. Li, kiu am'as ŝi'n, dev'as far'i tio'n.

Li sent'is mal'facil'o'n dum la ir'o, kvazaŭ ĉiu membr'o de li'a korp'o kontraŭ'star'us li'a'n vol'o'n, sed li tren'is si'n al ŝi kaj dir'is, ke li vol'as konduk'i ŝi'n al la bord'o.

Ŝi tuj lev'is si'n. Li lev'is ŝi'n en la boat'o'n kaj rem'is ŝi'n al la orient'a bord'o. Li al'bord'iĝ'is ĉe mal'larĝ'a voj'et'o, kaj help'is ŝi'n el'ir'i el la boat'o.

”Kiam vi est'os en mizer'o, graf'in'o ...” Li ne pov'is parol'i, la voĉ'o perfid'is li'n, sed ŝi kompren'is li'n kaj respond'is: ”Mi sci'ig'os al vi, kiam mi bezon'os vi'n.” ”Mi vol'us protekt'i vi'n kontraŭ ĉio mal'bon'a,” li dir'is.

Ŝi etend'is al li si'a'n man'o'n por adiaŭ'o, kaj li ne pov'is dir'i i'o'n plu. Ŝi'a man'o kuŝ'is mal'varm'a kaj sen'fort'a en la li'a.

La graf'in'o est'is konsci'a nur pri tiu'j intern'a'j voĉ'o'j, kiu'j dev'ig'is ŝi'n for'ir'i al fremd'ul'o'j. Ver'ŝajn'e ŝi apenaŭ konsci'is, ke ŝi nun for'las'as ĝust'e tiu'n vir'o'n, kiu'n ŝi am'as.

Li las'is ŝi'n for'ir'i kaj rem'is re'turn'e al la kavalir'o'j. Kiam li ven'is sur la barĝ'o'n, li trem'is pro lac'iĝ'o kaj ŝajn'is el'ĉerp'it'a kaj sen'fort'a. Ŝajn'is al li, ke li far'is la plej pez'a'n labor'o'n de si'a tut'a viv'o.

Ankoraŭ kelk'a'j'n tag'o'j'n li konserv'is la kuraĝ'o'n, ĝis la honor'o de Ekeby est'is sav'it'a. Li konduk'is la fer'o'n al la pes'ej'o de Kanikenäset, post'e li'a'j fort'o kaj viv'em'o est'is el'ĉerp'it'a'j por long'a temp'o.

La kavalir'o'j ne rimark'is iu'n ŝanĝ'iĝ'o'n ĉe li, kiam ili ankoraŭ est'is sur'ŝip'e. Li streĉ'is ĉiu'n nerv'o'n por konserv'i la gaj'o'n kaj sen'zorg'ec'o'n, ĉar per gaj'o kaj sen'zorg'ec'o la honor'o de Ekeby est'os sav'at'a. Kiel la aŭdac'aĵ'o sukces'os por ili, se ili prov'os far'i ĝi'n kun ĉagren'it'a'j vizaĝ'o'j kaj sen'kuraĝ'a'j kor'o'j? Sed se est'as ver'e, kiel dir'as la fam'o, ke la kavalir'o'j tiu'n foj'o'n hav'is pli da sabl'o ol fer'o en la barĝ'o'j, se est'as ver'e, ke ili sen'ĉes'e port'is supr'e'n kaj mal'supr'e'n la sam'a'j'n stang'o'j'n ĉe la pes'ej'o de Kanikenäset, ĝis la mult'a'j cent'o'j da ŝip'funt'o'j est'is kontrol'pes'it'a'j; se est'as ver'e, ke tio pov'is okaz'i, ĉar la pes'mastr'o kaj li'a'j hom'o'j est'is tiel bon'e regal'at'a'j el la manĝ'aĵ'korb'o'j kaj botel'o'j kun'port'it'a'j de Ekeby, tiam oni pov'as kompren'i, ke ili est'is gaj'a'j sur la barĝ'o'j.

Kiu sci'as tio'n nun? Se est'is tiel, do est'as cert'e, ke Gösta Berling ne hav'is temp'o'n por mal'ĝoj'o. La ĝoj'o'n de aventur'o kaj danĝer'o li tamen neniel sent'is. Tuj kiam li kuraĝ'is far'i tio'n, li profund'iĝ'is en mal'esper'o'n.

”Ho, Ekeby, land'o de mi'a sopir'o,” li tiam kri'is al si, ”vi'a glor'o bril'u!”.

Kiam la kavalir'o'j ricev'is la kvitanc'o'n de la pes'mastr'o, ili tuj ŝarĝ'is si'a'n fer'o'n sur ŝip'o'n de Vener'n. Ali'e ŝip'ist'o'j ordinar'e zorg'is pri la transport'o al Gotenburgo, kaj kiam la verm'land'a'j uzin'o'j ricev'is de la pes'mastr'o la kvitanc'o'n pri plen'um'it'a liver'o, ili ĝeneral'e ne bezon'is zorg'i plu pri si'a fer'o. Sed la kavalir'o'j ne vol'is far'i si'a'n afer'o'n du'on'e, ili akompan'os la fer'o'n ĝis Gotenburgo.

Sur'voj'e tie'n renkont'is ili'n la mal'feliĉ'o. Ek'ŝtorm'is en la nokt'o, la ŝip'o far'iĝ'is ne'direkt'ebl'a, driv'is sur rif'o'n kaj sub'akv'iĝ'is kun si'a tut'a valor'a ŝarĝ'o. Korn'o'j, lud'kart'o'j kaj plen'a'j vin'botel'o'j tiam ir'is al la fund'o. Sed se oni ĝust'e rigard'as la afer'o'n, kiom grav'is, ke la fer'o perd'iĝ'is? La honor'o de Ekeby tamen est'is sav'it'a. La fer'o est'is kontrol'pes'it'a en la fer'pes'ej'o de Kanikenäset. Kaj ankaŭ ne grav'is, ke la major'o dev'is per sek'ton'a leter'o sci'ig'i al la grand'komerc'ist'o'j en la grand'a urb'o, ke li ne vol'as hav'i ili'a'n mon'o'n, ĉar ili ne ricev'is li'a'n fer'o'n.

Sed se haven'o'j kaj kluz'o'j, min'o'j kaj karb'ig'ej'o'j, ŝip'o'j kaj barĝ'o'j komenc'us flustr'i pri strang'a'j afer'o'j? Se tra la arb'ar'o'j ir'us obtuz'a susur'o pri tio, ke la tut'a vetur'o est'is tromp'o, se oni asert'us tra tut'a Verm'land'o, ke neniam trov'iĝ'is pli ol nur'a'j kvin'dek ŝip'funt'o'j sur la barĝ'o'j, kaj ke la ŝip'dron'o est'is aranĝ'it'a? Nu, aŭdac'a far'o est'as plen'um'it'a, ver'a kavalir'ruz'aĵ'o efektiv'ig'it'a. Tio ne makul'as la honor'o'n de la mal'nov'a bien'o.

Sed tio okaz'is antaŭ long'e. Pov'as ja est'i, ke la kavalir'o'j aĉet'is fer'o'n el ali'a lok'o, aŭ ke ili trov'is ĝi'n en antaŭ'e ne'kon'at'a'j proviz'ej'o'j. Neniam la ver'o evident'iĝ'os pri tiu afer'o. Almenaŭ la pes'mastr'o neniam vol'is aŭd'i pri tio, ke tromp'o est'is ebl'a, kaj li ja dev'us sci'i tio'n.

Kiam la kavalir'o'j ven'is hejm'e'n, renkont'is ili'n nov'aĵ'o'j. La edz'iĝ'o de graf'o Dohna est'os nul'ig'it'a. La graf'o send'is si'a'n intendant'o al Ital'uj'o por hav'ig'i pruv'o'j'n, ke la edz'iĝ'o ne est'is laŭ'leĝ'a. Dum la somer'o tiu ankaŭ re'ven'is kun kontent'ig'a'j inform'o'j. El kio tiu'j konsist'is, nu, tio'n mi ne cert'e sci'as. Oni dev'as si'n'gard'e tuŝ'i la mal'nov'a'j'n legend'o'j'n, ili simil'as al mal'nov'a'j roz'o'j: ili facil'e perd'as la petal'o'j'n, kiam oni tro proksim'iĝ'as al ili. La hom'o'j dir'as, ke la ge'edz'iĝ'o en Ital'uj'o ne est'is far'it'a de la ĝust'a pastr'o. Ankaŭ mi ne sci'as pli, sed tamen est'as ver'e, ke la tribunal'o en Bro deklar'is, ke la edz'iĝ'o de graf'o Dohna kun Elisabet von Thurn neniam est'is edz'iĝ'o.

Ver'ŝajn'e la jun'a vir'in'o sci'is neni'o'n pri tio. Ŝi viv'is inter kamp'ar'an'o'j en mal'proksim'a'j region'o'j, se ŝi viv'is.

Dek'ok'a Ĉapitr'o La hejm'o de Lilliecrona

Iu'n post'tag'mez'o'n li met'is la violon'o'n sub brak'o'n kaj for'ir'is de Ekeby. Li dir'is adiaŭ al neni'u, tamen est'is li'a intenc'o neniam re'ven'i. Li'n naŭz'is la viv'o tie, de kiam li vid'is graf'in'o'n Elisabet en ŝi'a mal'feliĉ'o. Sen ripoz'o li ir'is la tut'a'n vesper'o'n kaj la tut'a'n nokt'o'n, ĝis li fin'e en la fru'a sun'lev'iĝ'o ven'is al grand'bien'et'o, nom'at'a Lövdala, kiu aparten'is al li.

Est'is tiel fru'e, ke neni'u hom'o ankoraŭ vek'iĝ'is. Lilliecrona ek'sid'is sur la verd'a balanc'tabul'o antaŭ la loĝ'o'dom'o kaj rigard'is si'a'n bien'o'n. Di'o! Pli bel'a lok'o ne ekzist'is. La herb'tapiŝ'o antaŭ la dom'o kuŝ'is sur dekliv'et'a grund'o kaj est'is kovr'it'a de delikat'a, hel'verd'a herb'o. Egal'a herb'tapiŝ'o ne ekzist'is. La ŝaf'o'j rajt'is paŝt'iĝ'i sur ĝi kaj la infan'o'j rajt'is tumult'i tie dum si'a'j lud'o'j, sed tamen ĝi ĉiam est'is sam'e dens'a kaj verd'a. Falĉ'il'o neniam tuŝ'is ĝi'n, sed minimum'e unu'foj'e semajn'e la mastr'in'o for'bala'ig'is el la freŝ'a herb'o la split'o'j'n, velk'int'a'j'n trunk'et'o'j'n kaj sek'a'j'n foli'o'j'n. Li rigard'is la sabl'o'voj'et'o'n antaŭ la dom'o kaj subit'e al'tir'is la pied'o'j'n. Mal'fru'e en la vesper'o la infan'o'j rast'is ĝi'n figur'e, kaj li'a'j grand'a'j pied'o'j tre difekt'is la bel'a'n labor'o'n. Mir'ind'e, kiel ĉio kresk'as en tiu ĉi lok'o! La ses sorp'arb'o'j, kiu'j gard'as la kort'o'n, est'as alt'a'j kiel fag'o'j kaj vast'a'j kiel kverk'o'j mi'a'j'n arb'o'j'n oni cert'e neniam antaŭ'e vid'is. Ili est'as bel'a'j kun la dik'a'j trunk'o'j kovr'it'a'j de flav'a'j liken'o'j kaj grand'a'j, blank'a'j flor'ar'o'j el'iĝ'ant'a'j tie kaj tie el la mal'hel'a verd'aĵ'o. Li dev'as pens'i pri la ĉiel'o kaj ĝi'a'j stel'o'j. Est'as mir'ind'e, kiel la arb'o'j kresk'as en tiu bien'o. Tie star'as mal'jun'a salik'o, tiel dik'a, ke du vir'o'j ne pov'as ĉirkaŭ'brak'i ĝi'n. Ĝi nun est'as putr'et'a kaj kav'a intern'e, kaj la fulm'o for'pren'is ĝi'a'n supr'o'n, sed ĝi ne vol'as mort'i. Ĉiu'n printemp'o'n lev'iĝ'as el la romp'it'a ĉef'trunk'o fask'o da freŝ'a verd'aĵ'o por montr'i, ke ĝi ankoraŭ viv'as. Tiu padus'o ĉe la orient'a al'o far'iĝ'is tiel grand'a, ke ĝi pend'as super la tut'a dom'o. La tut'a herb'aĵ'a tegment'o est'as blank'a de ĝi'a'j fal'int'a'j petal'o'j, ĉar la padus'o'j jam fin'flor'is. Kaj la betul'o'j, kiu'j star'as ar'et'e tie kaj tie sur la kamp'o'j, cert'e hav'as si'a'n paradiz'o'n en li'a bien'o. Tie ili prezent'as tiom da kresk'manier'o'j, kvazaŭ ili vol'us imit'i ĉiu'j'n ali'a'j'n arb'o'j'n. Unu simil'as al tili'o, dens'a kaj foli'riĉ'a, kun vast'a volb'o super ŝi, ali'a star'as eben'a kaj piramid'simil'a kiel popl'o, kaj sur la tri'a la branĉ'o'j pend'as kiel sur plor'salik'o. Eĉ unu ne simil'as al ali'a, kaj bel'a'j ili ĉiu'j est'as.

Jen li lev'is si'n kaj ir'is ĉirkaŭ la dom'o. Tie kuŝ'is la ĝarden'o tiel mir'ind'e bel'a, ke li dev'is halt'i kaj profund'e spir'i. La pom'arb'o'j flor'is. Nu, tio'n li ja sci'is. Tio'n li vid'is ankaŭ en ĉiu'j ali'a'j grand'bien'o'j, sed est'is nur tio, ke ili en neni'u ali'a lok'o flor'is tiel, kiel en tiu ĉi bien'o, kie li vid'is ili'n flor'i, de kiam li est'is infan'o. Kun fald'it'a'j man'o'j kaj si'n'gard'a'j paŝ'o'j li ir'is tie'n kaj re'e'n sur la sabl'o'voj'et'o'j. La ter'o est'is blank'a, kaj la arb'o'j est'is blank'a'j, iu kaj iu kun nuanc'o de hel'ruĝ'o. I'o'n tiel bel'a'n li neniam vid'is. Li kon'is ĉiu'n arb'o'n tiel, kiel oni kon'as si'a'j'n ge'frat'o'j'n kaj lud'kamarad'o'j'n. La astrakan'arb'o'j est'is tut'e blank'a'j, sam'e la vintr'o'frukt'a'j arb'o'j. Sed la flor'o'j de la ”somer'o'rul'o'j” est'is hel'ruĝ'a'j kaj tiu'j de la paradiz'pom'o'j est'is preskaŭ ruĝ'a'j. Plej bel'a est'is la mal'jun'a ne'greft'it'a pom'arb'o, kies mal'grand'a'j'n, mal'dolĉ'a'j'n pom'o'j'n neni'u pov'is manĝ'i. Ĝi ne mal'avar'is pri flor'o'j, ĝi aspekt'is kiel grand'a neĝ'amas'o en la maten'a bril'o.

Ĉar atent'u ankaŭ tio'n, ke est'is fru'a maten'o! La ros'o bril'ig'is ĉiu'j'n foli'o'j'n, la polv'o est'is tut'e for'lav'it'a. Mal'antaŭ la arb'ar'kovr'it'a'j mont'o'j, tuj sub kiu'j kuŝ'is la bien'o, la unu'a'j sun'radi'o'j al'rapid'is. Est'is, kvazaŭ ili brul'ig'us la supr'o'j'n de la pice'o'j. Sur la jun'a'j, trifoli'a'j kamp'o'j, sur sekal'a'j kaj horde'a'j kamp'o'j kaj sur la ĵus el'ter'ig'int'a'j aven'ĝerm'o'j kuŝ'is la plej mal'pez'a nebul'o, la plej mal'dik'a bel'ec'vual'o, kaj la ombr'o'j est'is akr'a'j kiel en lun'lum'o.

Jen li star'is sen'mov'a kaj rigard'is la grand'a'j'n legom'bed'o'j'n inter la ĝarden'a'j voj'et'o'j. Li sci'as, ke la mastr'in'o kaj ŝi'a'j serv'ist'in'o'j hav'is si'a'n labor'o'n tie ĉi. Ili fos'is, rast'is kaj sterk'is, el'tir'is agropir'o'n kaj pri'labor'is la ter'o'n, ĝis ĝi far'iĝ'is delikat'a kaj mal'pez'a. Post kiam ili eben'ig'is la bed'o'n kaj preciz'ig'is la rand'o'j'n, ili pren'is ŝnur'o'j'n kaj mark'baston'o'j'n, kaj strek'is lini'o'j'n kaj kvadrat'o'j'n. Post'e ili tret'is ir'ej'o'j'n per et'a'j, amuz'a'j paŝ'o'j kaj sem'is kaj plant'is, ĝis ĉiu'j lini'o'j kaj kvadrat'o'j est'is plen'ig'it'a'j. Kaj la infan'o'j kun'est'is, kaj ili est'is nur feliĉ'o kaj fervor'o pro tio, ke ili rajt'as help'i, kvankam est'is por ili pez'a labor'o star'i kurb'a'j kaj etend'i la brak'o'j'n trans la larĝ'a'j'n bed'o'j'n. Kaj ne'kred'ebl'a'n util'o'n ili far'is, kiel ĉiu pov'as kompren'i.

Di'o ben'u ili'n, kiel kuraĝ'a'j ili star'as tie, kaj piz'o'j kaj fab'o'j kun si'a'j du dik'a'j kotiledon'o'j! Kaj kiel plen'vic'e kaj bon'ord'e ven'is kaj karot'o'j kaj rap'o'j! Plej amuz'a'j est'is la krisp'a'j petrosel'a'j foli'et'o'j, kiu'j lev'et'is la ter'tavol'o'n super ŝi kaj ankoraŭ lud'is kaŝ'lud'o'n kun la viv'o.

Kaj jen est'is bed'et'o, kie la strek'o'j ne est'is tut'e paralel'a'j, kaj kie la kvadrat'et'o'j ŝajn'is est'i specimen'ar'o de ĉio, kio est'as sem'ebl'a kaj plant'ebl'a. Est'is la bed'o de la infan'o'j.

Kaj Lilliecrona subit'e met'is la violon'o'n al la menton'o kaj komenc'is lud'i. La bird'o'j komenc'is kant'i en la grand'a arb'et'aĵ'o, kiu protekt'is la ĝarden'o'n kontraŭ la nord'vent'o, Ne est'is ebl'e por voĉ'hav'a est'aĵ'o silent'i, tiel bel'a est'is la maten'o. La arĉ'o mov'is si'n tut'e per si mem.

Lilliecrona ir'is tie'n kaj re'e'n sur la voj'et'o'j kaj lud'is. ”Ne”, li pens'is, ”pli bel'a lok'o ne ekzist'as.” Kio est'is Ekeby kompar'e al Lövdala! Li'a hejm'o est'is herb'aĵ'teg'it'a kaj nur unu'etaĝ'a! Ĝi kuŝ'is ĉe la rand'o de la arb'ar'o kun la mont'o super ŝi kaj la long'a val'o antaŭ ŝi. Ne est'is io rimark'ind'a ĉe ĝi: lag'o ne est'is tie, nek akv'o'fal'o, nek bord'herb'ej'o'j kaj park'o'j, sed tamen est'is bel'e. Ĝi est'is bel'a pro tio, ke est'is bon'a, pac'plen'a hejm'o.

Est'is facil'e vid'i tie. Ĉio, kio ali'lok'e kaŭz'is mal'dolĉ'o'n kaj mal'am'o'n, tie solv'iĝ'is per mild'o. Tiel dev'as est'i en hejm'o.

En la dom'o la mastr'in'o kuŝ'as dorm'ant'e en ĉambr'o al la ĝarden'a flank'o. Ŝi subit'e vek'iĝ'as kaj aŭskult'as, sed ŝi ne mov'as si'n. Ŝi kuŝ'as rid'et'ant'e kaj aŭskult'as. Jen la muzik'o proksim'iĝ'as, kaj fin'e ŝajn'as, ke la muzik'ist'o halt'is sub ŝi'a fenestr'o.

Ne la unu'a'n foj'o'n ŝi aŭd'is violon'muzik'o'n sub si'a fenestr'o. Li kutim'as ven'i tiel, ŝi'a edz'o, kiam ili far'is iu'n ne'ordinar'e sovaĝ'a'n petol'aĵ'o'n en Ekeby.

Li star'as tie kaj konfes'as kaj pet'as pri pardon'o. Li pri'skrib'as al ŝi la mal'lum'a'j'n fort'o'j'n, kiu'j for'log'as li'n de tio, kio'n li plej am'as: de ŝi kaj la infan'o'j. Sed li am'as ili'n. Ho, ver'e li am'as ili'n! Dum li lud'as, ŝi el'lit'iĝ'as kaj sur'met'as la vest'o'j'n sen klar'a konsci'o pri tio, kio'n ŝi far'as. Ŝi est'as tut'e absorb'it'a de li'a lud'o.

”Luks'o kaj bon'viv'o ne for'log'is mi'n,” li lud'as, ”nek am'o al ali'a'j vir'in'o'j, nek la glor'o, sed la log'a mult'ec'o de la viv'o: ĝi'a'n dolĉ'o'n, ĝi'a'n mal'dolĉ'o'n, ĝi'a'j'n riĉ'o'j'n mi dev'as sent'i ĉirkaŭ mi.

Sed nun mi hav'as sufiĉ'e de tio, nun mi est'as lac'a kaj kontent'a. Mi ne for'las'os plu mi'a'n hejm'o'n. Pardon'u mi'n, indulg'u mi'n.” Tiam ŝi for'tir'as la kurten'o'n kaj mal'ferm'as la fenestr'o'n, kaj li vid'as ŝi'a'n bel'a'n, bon'a'n vizaĝ'o'n.

Ŝi est'as bon'a, kaj ŝi est'as saĝ'a. Ŝi'a'j rigard'o'j, kiel tiu'j de la sun'o, fal'as ben'port'ant'e sur ĉio'n, kio'n ili renkont'as. Ŝi estr'as kaj ŝi fleg'as. Kie ŝi est'as, ĉio dev'as kresk'i kaj prosper'i. Ŝi port'as la feliĉ'o'n en si'a intern'o.

Li sving'as si'n sur la fenestr'o'tabul'o'n al ŝi kaj est'as feliĉ'a kiel jun'a am'ant'o.

Post'e li lev'as ŝi'n ekster'e'n en la ĝarden'o'n kaj port'as ŝi'n sub la pom'arb'o'j'n. Tie li klar'ig'as al ŝi, kiel bel'a ĉio est'as, kaj montr'as al ŝi la legom'bed'o'j'n kaj la plant'ej'o'n de la infan'o'j kaj la amuz'a'j'n petrosel'a'j'n foli'et'o'j'n.

Kiam la infan'o'j vek'iĝ'as, est'iĝ'as jubil'o kaj ekstaz'o pro la al'ven'o de patr'o. Ili tut'e okup'as li'n. Li dev'as vid'i ĉio'n nov'a'n kaj rimark'ind'a'n: la martel'et'o'n, kiu frap'as en la river'et'o, la bird'nest'o'n en la salik'o kaj la karas'id'o'j'n en la lag'et'o, kiu'j mil'op'e naĝ'as en la akv'o'supr'o.

Jen patr'o, patr'in'o kaj infan'o'j far'as long'a'n ir'o'n tra la kamp'o'j. Li dev'as vid'i kiel dens'a star'as la sekal'o, kiel kresk'as la trifoli'o, kaj kiel la ter'pom'o'j komenc'as el'ter'ig'i la ĉif'a'j'n foli'o'j'n.

Li dev'as vid'i la bov'in'o'j'n, kiam ili re'ven'as de la paŝt'o, salut'i la nov'ven'int'o'j'n en bov'id'fak'o'j kaj ŝaf'dom'o, serĉ'i ov'o'j'n kaj don'i suker'o'n al ĉiu'j ĉeval'o'j.

La infan'o'j persist'e sekv'as li'n la tut'a'n tag'o'n. Neniu'j leg'task'o'j, neni'u labor'o, nur ĉirkaŭ'vag'i kun patr'o! Vesper'e li lud'as polk'o'j'n por ili, kaj la tut'a'n tag'o'n li est'is por ili tiel bon'a kamarad'o kaj lud'frat'o, ke ili en'dorm'iĝ'as kun pi'a preĝ'o, ke patr'o ĉiam rest'u ĉe ili.

Ver'e li rest'as ok tut'a'j'n tag'o'j'n, kaj la tut'a'n temp'o'n li est'as gaj'a kiel knab'o. Li en'am'iĝ'is al ĉio hejm'e, al la edz'in'o kaj la infan'o'j kaj neniam pens'as pri Ekeby.

Sed jen ven'as maten'o, kiam li est'as for. Li ne el'ten'is plu, est'is tro mult'e da feliĉ'o por li. Ekeby est'is mil'obl'e pli mal'bon'a, sed ĝi kuŝ'is mez'e en la kirl'o de la okaz'o'j. Ho, kiom tie trov'iĝ'is pri kio rev'i kaj lud'i! Kiel li pov'us viv'i dis'ig'it'a de la grand'far'o'j de la kavalir'o'j kaj de la long'a lag'o Löven, kiu'n ĉirkaŭ'muĝ'is la sovaĝ'a pel'ĉas'o de aventur'o'j? En li'a bien'o ĉio ir'is en kutim'a trankvil'o. Ĉio prosper'is kaj kresk'is sub la fleg'o de la mild'a mastr'in'o. Ĉiu'j viv'is en trankvil'a feliĉ'o en tiu bien'o. Ĉio, kio ali'lok'e kaŭz'us mal'pac'iĝ'o'n kaj mal'dolĉ'o'n, tie preter'pas'is sen plend'o kaj dolor'o. Ĉio est'is, kiel dev'is est'i. Kaj se la estr'o de la dom'o sopir'as viv'i kiel kavalir'o en Ekeby, nu? Ĉu hav'as senc'o'n plend'i pri tio, ke la sun'o de la ĉiel'o ĉiu'vesper'e mal'aper'as en okcident'o kaj las'as la ter'o'n en mal'lum'o? Kio est'as ne'venk'ebl'a krom la humil'o? Kio est'as venk'o'cert'a krom la pacienc'o?

DEKNAÛA Ĉapitr'o La sorĉ'ist'in'o de Dovr'e

Ili'a'j ge'patr'o'j vid'is ŝi'n mal'jun'a, kiam ili est'is jun'a'j. Kaj ankoraŭ ŝi ne mort'is. Mi, kiu skrib'as, mem vid'is ŝi'n.

Potenc'a ŝi est'as. Ŝi, fil'in'o de sorĉ'pov'a'j finn'o'j, sub'iĝ'as al neni'u. Ŝi'a'j larĝ'a'j pied'o'j ne met'as mal'kuraĝ'a'j'n spur'o'j'n sur la gruz'o'n de la ŝose'o'j. Hajl'o'n ŝi pov'as al'vok'i, fulm'o'n ŝi pov'as direkt'i. Ŝi pov'as de'voj'ig'i greg'o'j'n kaj send'i lup'o'j'n sur la ŝaf'o'j'n. Mal'mult'e da bon'o ŝi pov'as kaŭz'i, sed mult'e da mal'bon'o. Plej bon'e bon'rilat'i kun ŝi. Se ŝi pet'us eĉ pri la sol'a kapr'in'o kaj tut'a kilo'gram'o da lan'o, nur don'u al ŝi! Ali'e mort'fal'os la ĉeval'o, brul'os la dom'o, ali'e infekt'iĝ'os la bov'in'o, mort'os la infan'o, ali'e tro'ŝpar'em'a mastr'in'o perd'os la prudent'o'n.

Bon'ven'a gast'o ŝi neniam est'as. Tamen plej bon'e renkont'i ŝi'n kun rid'et'ant'a buŝ'o. Kiu sci'as, por kies mal'bon'ŝanc'o ŝi vag'as tra la val'o? Ŝi ven'as ne nur por tiu cel'o plen'ig'i la almoz'o'sak'o'n. Mal'bon'sign'a'j super'natur'aĵ'o'j akompan'as ŝi'n: ”arvermo” 44 aper'as, vulp'o kaj guf'o hurl'as terur'e en la krepusk'o, ruĝ'a kaj nigr'a ”elmo” 45 , kiu ŝpruc'ig'as venen'o'n, ramp'as el la arb'ar'o ĝis la dom'sojl'o.

Tio dign'ig'as la anim'o'n. Valor'a'j run'o'j 46 est'as tranĉ'it'a'j sur ŝi'a baston'o. Por la tut'a or'o de la val'o ŝi ne vol'us vend'i ĝi'n. Sorĉ'kant'o'n ŝi pov'as kant'i, sorĉ'kuir'aĵ'o'n ŝi pov'as prepar'i, herb'o'sci'o'n ŝi hav'as, sorĉ'paf'o'n ŝi pov'as mal'ŝarg'i super akv'o'surfac'o, kaj ŝtorm'nod'o'j'n ŝi pov'as lig'i.

Se mi ja pov'us interpret'i la strang'a'j'n pens'o'j'n de mult'jar'cent'a cerb'o! Ven'int'e el la krepusk'o de la arb'ar'o'j kaj de la potenc'a'j mont'eg'o'j, kio'n ŝi pens'as pri la hom'o'j en la val'o'j?

Por ŝi, kiu kred'as al Tor, la gigant'mort'ig'ant'o, kaj al potenc'a'j finn'a'j di'o'j, la krist'an'o'j ŝajn'as kiel mal'sovaĝ'a'j dom'hund'o'j por griz'a lup'o. Ne'brid'ebl'a kiel la neĝ'o'ŝtorm'o, fort'a kiel la torent'o, ŝi neniam pov'as am'i la fil'o'j'n de la eben'region'o.

Tamen ŝi ĉiam re'ven'as de la mont'o'j por vid'i ili'a'j'n pigme'a'j'n manier'o'j'n. Pro terur'o ek'trem'as la hom'o'j, kiam ili vid'as ŝi'n, sed la fort'a fil'in'o de la sol'ec'ej'o ir'as sekur'a inter ili, protekt'it'a de la terur'o. La grand'far'o'j de ŝi'a gent'o ne est'as forges'it'a'j, nek la ŝi'a'j. Kiel la kat'o fid'as al si'a'j ung'o'j, tiel ŝi fid'as al la saĝ'o de si'a cerb'o kaj al la fort'o de di'inspir'it'a sorĉ'kant'o.

Neni'u reĝ'o est'as pli cert'a pri si'a potenc'o ol ŝi pri tiu regn'o de terur'o, kiu'n ŝi estr'as.

Tiel la sorĉ'ist'in'o de Dovr'e tra'migr'is mult'a'j'n vilaĝ'o'j'n. Jen ŝi ven'is al Borg kaj ne tim'as supr'e'n'ir'i al la graf'dom'o. En la kuir'ej'o'n ŝi mal'oft'e ir'as. Rekt'e supr'e'n sur la ŝtup'ar'o'j de la teras'o ŝi ven'as. Ŝi met'as si'a'j'n larĝ'a'j'n betul'ŝel'a'j'n ŝu'o'j'n sur flor'border'it'a'j'n gruz'voj'et'o'j'n sam'e trankvil'e kiel ir'ant'e sur mont'paŝt'ej'a'j voj'et'o'j.

Jen okaz'as, ke graf'in'o Märta ĝust'e el'ir'is sur la peron'o'n por rigard'i la pomp'o'n de la juni'a tag'o. Mal'supr'e sur la sabl'o'voj'et'o du serv'ist'in'o'j halt'is sur'voj'e al la manĝ'aĵ'proviz'ej'o. Ili ven'is de la fum'aĵ'bud'o, kie oni fum'aĵ'as la pork'viand'o'n, kaj port'as nov'fum'aĵ'it'a'j'n ŝink'o'j'n sur stang'o inter si. ”Ĉu vi'a graf'in'a moŝt'o bon'vol'as palp'i kaj flar'i?” la serv'ist'in'o'j dir'as. ”Ĉu la pork'viand'o est'as sufiĉ'e fum'aĵ'it'a?” Graf'in'o Märta, mastr'in'o en Borg en tiu temp'o, klin'as si'n trans la balustrad'o'n kaj rigard'as la viand'o'n, sed en la sam'a moment'o la finn'a mal'jun'ul'in'o met'as si'a'n man'o'n sur unu el la ŝink'o'j.

Vid'u tiu'n brun'a'n, bril'a'n pork'haŭt'o'n, tiu'n dik'a'n tavol'o'n da gras'o! Sent'u tiu'n freŝ'a'n juniper'a'n odor'o'n de la nov'fum'aĵ'it'a'j ŝink'o'j! Ho, manĝ'aĵ'o por pas'int'a'j di'o'j! La sorĉ'ist'in'o vol'as posed'i ĉio'n tio'n. Ŝi met'as si'a'n man'o'n sur la viand'o'n.

Ho, la fil'in'o de la mont'o'j ne kutim'iĝ'is almoz'i kaj pet'ad'i! Ĉu ne est'as ŝi'a favor'o, ke flor'o'j kresk'as kaj hom'o'j viv'as? Frost'o'n kaj detru'a'n ŝtorm'o'n kaj super'akv'eg'o'n, ĉio'n ŝi hav'as potenc'o'n send'i. Tial ne dec'as al ŝi pet'i kaj almoz'i. Ŝi met'as si'a'n man'o'n sur tio'n, kio'n ŝi dezir'as, kaj ĝi est'as ŝi'a.

”Don'u al mi la ŝink'o'n!” dir'as la sorĉ'ist'in'o de Dovr'e, rajd'ant'in'o de lup'o'j.

”Ŝi est'as frenez'a!” la graf'in'o kri'as. Kaj ŝi ordon'as al la serv'ist'in'o'j port'i la ŝink'o'j'n en la proviz'ej'o'n.

”Don'u al mi la brun'a'n ŝink'o'n!” ŝi ripet'as. ”Ali'e ir'os mal'bon'e por vi.” ”Prefer'e mi don'os ĝi'n al la pig'o'j ol al tia, kia vi est'as.” Tiam la mal'jun'ul'in'o ek'trem'as sub la ŝtorm'o de koler'o. Al la alt'o ŝi etend'as la run'skrib'it'a'n baston'o'n kaj sovaĝ'e sving'as ĝi'n. Ŝi'a'j lip'o'j el'puŝ'as strang'a'j'n vort'o'j'n. La har'o'j star'as rekt'e, la okul'o'j lum'as, la vizaĝ'o tord'iĝ'as.

Ŝi for'ir'as, murmur'ant'e mal'ben'o'j'n, sovaĝ'e sving'ant'e la baston'o'n. Ŝi ir'as re'turn'e hejm'e'n. Pli sud'e'n ŝi ne ir'as. Jen la fil'in'o de la sol'ec'ej'o plen'um'is tiu'n afer'o'n, por kiu ŝi for'las'is la mont'o'j'n.

Graf'in'o Märta rest'as sur la peron'o kaj rid'as pri ŝi'a sen'lim'a koler'o. Sed sur si'a'j lip'o'j la rid'o baldaŭ silent'iĝ'os, ĉar jen ili ven'as! Ŝi ne pov'as kred'i si'a'j'n okul'o'j'n. Ŝi pens'as, ke ŝi sonĝ'as, sed jen ili ven'as, la pig'o'j, kiu'j manĝ'os ŝi'n.

El park'o kaj ĝarden'o ili al'susur'as kontraŭ ŝi'n, du'dek'o'j da pig'o'j, kun streĉ'it'a'j ung'o'j kaj la bek'o'j etend'it'a'j por hak'i. Ili ven'as kri'aĉ'ant'e kaj rid'ant'e. Nigr'a'j kaj blank'a'j flug'il'o'j bril'as antaŭ ŝi'a'j okul'o'j. Kvazaŭ du'on'konsci'e ŝi vid'as mal'antaŭ tiu svarm'o ĉiu'j'n pig'o'j'n de la region'o al'proksim'iĝ'i, la tut'a ĉiel'o est'as plen'a de nigr'a'j kaj blank'a'j flug'il'o'j. La metal'kolor'o'j de la plum'o'j bril'as en la akr'a sun'o de la antaŭ'tag'mez'o. La kol'o'j hirt'iĝ'as kiel sur koler'a'j rab'o'bird'o'j. En pli kaj pli mal'vast'a'j cirkl'o'j la best'aĉ'o'j flug'as ĉirkaŭ la graf'in'o, cel'ant'e per bek'o'j kaj ung'o'j al ŝi'a'j vizaĝ'o kaj man'o'j. Tiam ŝi dev'as fuĝ'i en la vestibl'o'n kaj ferm'i la pord'o'n. Ŝi apog'as si'n al ĝi, spir'eg'ant'e pro angor'o, dum la pig'o'j rid'ant'e ĉirkaŭ'flug'as ekster'e.

Per tio ŝi ankaŭ est'is en'ferm'it'a for de la dolĉ'o kaj verd'aĵ'o de la somer'o kaj de la ĝoj'o de la viv'ad'o. Por ŝi ekzist'is post'e nur la ferm'it'a'j ĉambr'o'j kaj la mal'lev'it'a'j kurten'o'j, por ŝi mal'esper'o kaj angor'o, por ŝi konfuz'iĝ'o, proksim'a al frenez'iĝ'o.

Frenez'a pov'as ja ŝajn'i ankaŭ tiu ĉi rakont'o, sed tamen ĝi dev'as est'i ver'a. Cent'o'j da hom'o'j re'kon'os ĝi'n kaj atest'os, ke tia est'is la mal'nov'a legend'o.

La bird'o'j ek'sid'is sur la balustrad'o kaj la tegment'o. Ili sid'is, kvazaŭ ili nur atend'us, ke la graf'in'o montr'u si'n, por ke ili pov'u atak'i ŝi'n. Ili ek'loĝ'is en la park'o, kaj tie ili rest'is. Est'is ne'ebl'e for'pel'i ili'n de la bien'o. Far'iĝ'is nur pli terur'e, se oni paf'is. Anstataŭ unu fal'int'a dek nov'a'j al'flug'is. Kelk'iam grand'a'j ar'o'j dev'is ja for'flug'i por serĉ'i nutr'aĵ'o'n, sed fidel'a'j posten'ant'o'j ĉiam rest'is. Kaj se graf'in'o Märta montr'is si'n, se ŝi el'rigard'is tra fenestr'o aŭ nur por moment'o for'tir'is kurten'o'n, se ŝi prov'is el'ir'i sur la peron'o'n, tuj ili ven'is. La tut'a terur'a svarm'o ĵet'is si'n per muĝ'a'j flug'il'bat'o'j al la dom'o, kaj la graf'in'o fuĝ'is en si'a'n plej intern'a'n ĉambr'o'n.

Ŝi loĝ'is en la dorm'ĉambr'o mal'antaŭ la ruĝ'a salon'o. Oft'e mi aŭd'is pri'skrib'o'n pri la ĉambr'o, kia ĝi est'is dum tiu temp'o de terur'o, kiam la pig'o'j sieĝ'is Borgon. Pez'a'j kovr'il'o'j antaŭ pord'o'j kaj fenestr'o'j, dens'a'j tapiŝ'o'j sur la plank'o, ŝtel'ir'ant'a'j, flustr'ant'a'j hom'o'j.

En la kor'o de la graf'in'o loĝ'is pal'a terur'o. Ŝi'a'j har'o'j griz'iĝ'is. Ŝi'a vizaĝ'o ĉif'iĝ'is. En unu monat'o ŝi far'iĝ'is mal'jun'ul'in'o.

Ŝi ne pov'is hard'i la kor'o'n por dub'i pri la abomen'a sorĉ'o. Ŝi ek'salt'is el la nokt'a'j sonĝ'o'j kun alt'a'j kri'o'j, ke la pig'o'j manĝ'as ŝi'n. Ŝi plor'is tra la tut'a tag'o pro tiu sort'o, kiu'n ŝi ne pov'is evit'i. Kaŝ'iĝ'em'a antaŭ hom'o'j, tim'ant'e ke la bird'svarm'o sekv'os ĉiu'n en'ir'ant'o'n, ŝi plej'oft'e sid'is silent'a kun la man'o'j antaŭ la vizaĝ'o, balanc'iĝ'ant'e tie'n kaj re'e'n en si'a apog'seĝ'o, mal'bon'humor'a kaj anim'prem'it'a en la sufok'et'a aer'o, foj'e ek'salt'et'ant'e kun plend'a'j kri'o'j.

Pli mal'dolĉ'a est'is la viv'o de neni'u. Ĉu iu pov'as ne bedaŭr'i ŝi'n? Mi apenaŭ hav'as i'o'n pli por rakont'i pri ŝi nun, kaj tio, kio'n mi dir'is, ne est'is bon'a. Est'as, kvazaŭ mi'a konscienc'o riproĉ'us mi'n. Ŝi tamen est'is bon'kor'a kaj viv'o'ĝoj'a kiam ŝi est'is jun'a, kaj mult'a'j gaj'a'j histori'o'j pri ŝi ĝoj'ig'is mi'a'n kor'o'n, kvankam tie ĉi ne est'is la lok'o por rakont'i ili'n.

Sed est'as tiel, kvankam tiu kompat'ind'a migr'ant'in'o ne sci'is tiom, ke la anim'o est'as etern'a mal'sat'ant'o. De vant'o kaj lud'o ĝi ne pov'as viv'i. Se ĝi ne ricev'as ali'a'n nutr'aĵ'o'n, ĝi kiel sovaĝ'a best'o dis'ŝir'os unu'e ali'a'j'n kaj fin'e si'n mem.

Du'dek'a Ĉapitr'o Somer'mez'o

Est'is en la temp'o, kiam Sintram, la malic'a uzin'posed'ant'o en Fors, angor'is kaj mal'ĝoj'is. Incit'is li'n la venk'ir'o de la lum'o tra la hor'o'j de la tag'nokt'o kaj la mal'venk'o de la mal'lum'o. Li koler'is pro la foli'ornam'aĵ'o, kiu kovr'is la arb'o'j'n, kaj pro la mult'kolor'a tapiŝ'o, kiu vest'is la ter'o'n.

Ĉio vestiĝ'is per bel'ec'o. Ankaŭ la voj'o, kvankam tiel griz'a kaj polv'a, ricev'is si'a'n border'aĵ'o'n de flor'o'j: flav'a'j kaj viol'kolor'a'j arb'ar'a'j gerani'o'j, antrisk'o kaj korn'o'lotus'o.

Kiam la pomp'o de la somer'mez'a tag'o kuŝ'is sur la mont'o'j kaj la vibr'ant'a aer'o port'is la sonor'il'son'o'n de la preĝ'ej'o de Bro eĉ ĝis Fors, kiam la ne'vort'ig'ebl'a kviet'o de la fest'o'tag'o reg'is la land'o'n, tiam li lev'is si'n en koler'o. Ŝajn'is al li, kvazaŭ Di'o kaj hom'o'j kuraĝ'us forges'i, ke li ekzist'as, kaj li decid'is vetur'i al la preĝ'ej'o, ankaŭ li. Tiu'j, kiu'j jubil'is pro la somer'o, vid'os li'n, Sintram, la am'ant'o'n de mal'lum'o sen maten'o, de mort'o sen re'lev'iĝ'o, de vintr'o sen printemp'o.

Li sur'met'is lup'o'pelt'o'n kaj vil'a'j'n sen'fingr'a'j'n gant'o'j'n. Li jung'ig'is la ruĝ'a'n ĉeval'o'n al vet'sled'o kaj met'ig'is sonor'il'o'j'n sur la bril'a'n, konk'ornam'it'a'n jung'il'ar'o'n. Ekip'it'a, kvazaŭ reg'us tri'dek'grad'a mal'varm'o, li vetur'is al la preĝ'ej'o. Li kred'is, ke la grinc'o sub la glit'il'o'j de'pend'as de akr'a mal'varm'o. Li kred'is, ke la blank'a ŝaŭm'o sur la dors'ĉeval'o est'as prujn'o. Li sent'is neniu'n varm'o'n. Mal'varm'o el'radi'is de li kiel varm'o de la sun'o.

Grand'a'j, riĉ'a'j vilaĝ'o'j kuŝ'is laŭ li'a voj'o kaj kamp'o'j, super kiu'j flirt'is la alaŭd'o'j. Neniam mi aŭd'is alaŭd'o'j'n kant'i tiel kiel super tiu'j kamp'o'j. Oft'e mi demand'is mi'n, ĉu li sukces'is surd'ig'i si'n kontraŭ tiu'j cent'o'j da kant'ist'o'j.

Mult'o'n li dev'is preter'vetur'i sur la voj'o, kio incit'us li'n, se li send'us rigard'o'n al ĝi. Li vid'us du klin'iĝ'ant'a'j'n betul'o'j'n ĉe la pord'o de ĉiu dom'o, kaj tra mal'ferm'it'a'j fenestr'o'j li en'rigard'us en ĉambr'o'j'n, kies plafon'o'j kaj mur'o'j est'is vest'it'a'j per flor'o'j kaj verd'a'j branĉ'o'j. La plej mal'grand'a almoz'ul'in'et'o ir'is sur la ŝose'o kun siring'a grapol'o en la man'o, kaj ĉiu kamp'ar'an'a vir'in'o hav'is tut'a'n flor'kvast'et'o'n en'met'it'a en la naz'tuk'o.

Somer'mez'a'j stang'o'j kun velk'int'a'j flor'o'j kaj mal'freŝ'a'j flor'kron'o'j star'is sur la kort'o'j. Ĉirkaŭ ili la herb'o est'is tret'it'a, ĉar tie kirl'iĝ'is la gaj'a danc'o en la somer'a nokt'o.

Sur Löven inter'prem'iĝ'is la trunk'flos'o'j. La blank'a'j vel'et'o'j est'is his'it'a'j honor'e al la tag'o, kvankam vent'o ne plen'ig'is ili'n, kaj ĉiu mast'pint'o port'is verd'a'n flor'kron'o'n.

Sur la mult'a'j voj'o'j, kiu'j konduk'as al Bro, ven'is pied'ir'e la preĝ'ej'vizit'ant'o'j. La vir'in'o'j est'is precip'e bel'a'j en la hel'a'j, hejm'teks'it'a'j somer'rob'o'j, kiu'j'n oni pret'ig'is ĝust'e por tiu tag'o.

Kaj la hom'o'j ne ĉes'is ĝoj'i pro la fest'o'tag'a kviet'o kaj la ripoz'o de la ĉiu'tag'a labor'o, pro la dolĉ'a varm'o, pro la bon'promes'a rikolt'o kaj pro la frag'o'j, kiu'j komenc'is ruĝ'iĝ'i ĉe la voj'rand'o. Ili observ'is la kviet'o'n de la aer'o, la sen'nub'a'n ĉiel'o'n kaj la alaŭd'a'n kant'o'n kaj dir'is: ”Oni vid'as, ke la tag'o aparten'as al Ni'a Sinjor'o.” Jen Sintram ven'is. Li blasfem'is kaj sving'is la vip'o'n super la tir'eg'ant'a ĉeval'o. La sabl'o grinc'is mal'agrabl'e sub la glit'il'o'j, la akr'a sonor'ad'o de la sonor'il'o'j super'reg'is la son'o'n de la preĝ'ej'sonor'il'o'j. Sub la pelt'ĉap'o stern'iĝ'is koler'a'j sulk'o'j sur li'a frunt'o.

Tiam frost'o'trem'is la preĝ'ej'vizit'ant'o'j kaj opini'is, ke ili vid'as la infer'ul'o'n. Eĉ hodiaŭ dum la fest'o de la somer'o ili ne rajt'is forges'i la mal'bon'o'n kaj la mal'varm'o'n. Mal'dolĉ'a est'as la sort'o de la sur'ter'ul'o'j.

La hom'o'j, kiu'j star'is en la ombr'o de la preĝ'ej'a mur'o aŭ sid'is sur la ŝton'a bar'il'o kaj atend'is la komenc'o'n de la di'serv'o, vid'is li'n kun silent'a mir'o, kiam li ir'is supr'e'n al la preĝ'ej'a pord'o. Ĵus la bel'eg'a tag'o plen'ig'is ili'a'j'n kor'o'j'n per ĝoj'o pro tio, ke ili ir'as sur la voj'o'j de la ter'o kaj ĝu'as la dolĉ'o'n de la viv'o. Nun, kiam ili vid'is Sintramon, kapt'is ili'n sub'sent'o'j pri mister'a ven'ont'a mal'bon'o.

Sintram ir'is en la preĝ'ej'o'n kaj pren'is lok'o'n en si'a seĝ'o, ĵet'ant'e la gant'o'j'n sur la benk'o'n tiel, ke en la tut'a preĝ'ej'o aŭd'iĝ'is la bru'o de la lup'a'j ung'o'j, kiu'j est'is en'kudr'it'a'j en la fel'o. Kaj kelk'a'j vir'in'o'j, kiu'j jam pren'is lok'o'n sur la unu'a'j benk'o'j, sven'is, kiam ili vid'is la vil'a'n figur'o'n, kaj oni dev'is el'port'i ili'n.

Sed neni'u kuraĝ'is el'pel'i Sintramon. Li ĝen'is la pi'ec'o'n de la hom'o'j, sed oni tro tim'is li'n, por ke iu kuraĝ'u ordon'i al li for'las'i la preĝ'ej'o'n.

Van'e la mal'jun'a pastr'o parol'is pri la hel'a fest'o de la somer'o. Neni'u aŭskult'is li'n. La hom'o'j pens'is nur pri la mal'bon'o kaj la mal'varm'o kaj pri la mister'a mal'feliĉ'o, kiu'n la malic'a uzin'posed'ant'o antaŭ'sign'is al ili.

Kiam ĉio fin'ig'is, oni vid'is la malic'ul'o'n el'paŝ'i sur la krut'aĵ'o'n de la alt'aĵ'o, kie kuŝ'as la preĝ'ej'o de Bro. Li rigard'is mal'supr'e'n sur la akv'o'kol'o'n de Broby kaj sekv'is ĝi'n per la okul'o'j ĝis Löven, preter la ĉef'paroĥ'estr'a dom'o kaj la tri ter'lang'o'j de la okcident'a bord'o. Oni vid'is kiel li pugn'is la man'o'n kaj sku'is ĝi'n al la akv'o'kol'o kaj ĝi'a'j verd'ant'a'j bord'o'j. Post'e li'a'j rigard'o'j glit'is sud'e'n al mal'supr'a Löven ĝis la blu'a'j ter'lang'o'j, kiu'j ŝajn'as bar'i la lag'o'n. Kaj nord'e'n ili flug'is mejl'o'vast'e preter Gurlita al Björnidet, kie la lag'o fin'iĝ'as. Li rigard'is okcident'e'n kaj orient'e'n, kie la long'a'j mont'o'j border'as la val'o'n, kaj re'e li pugn'is la man'o'n. Kaj ĉiu sent'is, ke se li hav'us fask'o'n da fulm'o'j en si'a dekstr'a man'o, li en sovaĝ'a ĝoj'o dis'ĵet'us ili'n sur la kviet'a'n land'o'n kaj dis'vast'ig'us ĝem'o'n kaj mort'o'n tiel mal'proksim'e'n, kiel li pov'us. Ĉar tiel li kutim'ig'is si'a'n kor'o'n al mal'bon'o, ke li trov'is plezur'o'n nur en mal'feliĉ'o. Iom post iom li instru'is al si am'i ĉio'n mal'bel'a'n kaj aĉ'a'n. Li est'is pli frenez'a ol la plej furioz'a frenez'ul'o, sed tio'n neni'u kompren'is.

Post'e strang'a'j dir'o'j ir'is tra la land'o. Oni dir'is, ke kiam la pedel'o ven'is por ferm'i la preĝ'ej'o'n, romp'iĝ'is la al'o de la ŝlos'il'o, ĉar en la serur'o est'is en'met'it'a fort'e kun'fald'it'a paper'o. Li don'is ĝi'n al la ĉef'paroĥ'estr'o. Kiel oni pov'as kompren'i, tio est'is skrib'aĵ'o intenc'it'a por est'aĵ'o en la ali'a mond'o.

Oni flustr'is pri tio, kio est'is skrib'it'a tie. La ĉef'paroĥ'estr'o brul'ig'is la paper'o'n, sed la pedel'o rigard'is, kiam la diabl'aĵ'o brul'is. La liter'o'j bril'is klar'e ruĝ'a'j sur nigr'a fon'o. Li ne pov'is ne leg'i. Li leg'is, oni dir'is, ke la malic'ul'o vol'as dezert'ig'i la land'o'n tiel vast'e, kiel la preĝ'ej'tur'o de Bro est'as vid'ebl'a. Li vol'as vid'i, ke la arb'ar'o kaŝ'os la preĝ'ej'o'n. Li vol'as vid'i, ke urs'o kaj vulp'o loĝ'os en la hom'a'j loĝ'ej'o'j. La kamp'o'j kuŝ'os ne'kultur'it'a'j, kaj nek hund'o nek kok'o est'os aŭd'ebl'a'j en tiu'j region'o'j. La malic'ul'o vol'is serv'i si'a'n sinjor'o'n kaŭz'ant'e mal'bon'o'n al ĉiu hom'o. Tio est'is li'a promes'o.

Kaj la hom'o'j atend'is la est'ont'ec'o'n dum silent'a mal'esper'o, ĉar ili sci'is, ke la potenc'o de la malic'ul'o est'as grand'a, ke li mal'am'as ĉio'n viv'a'n, ke li vol'as vid'i la sovaĝ'ej'o'n invad'i la val'o'n, ke li volont'e pren'us pest'o'n, mal'sat'o'n aŭ milit'o'n en si'a'n serv'o'n por for'pel'i ĉiu'n, kiu am'as la bon'a'n, ĝoj'o'don'a'n labor'o'n.

Du'dek'unu'a Ĉapitr'o Sinjor'in'o Musica

Tial ili en iu juni'a vesper'o mal'ferm'ig'is la pord'o'j'n de la grand'a salon'o de Ekeby kaj las'is mal'ferm'i la fenestr'o'j'n. Oni en'las'is sun'o'n kaj aer'o'n, la grand'a'n, ruĝ'a'n sun'o'n de la mal'fru'a vesper'o, la mild'a'n, odor'ant'a'n aer'o'n de la freŝ'a tag'fin'o.

Oni for'pren'is la stri'it'a'j'n kovr'aĵ'o'j'n de la mebl'o'j, mal'ferm'is la pian'o'n kaj for'pren'is la ŝirm'vual'o'n ĉirkaŭ la veneciaj lucern'o'j. La or'a'j grif'o'j sub la blank'a'j tabul'o'j de la marmor'a'j tabl'o'j re'e bril'is al la lum'o. La blank'a'j di'in'o'j danc'is en la nigr'a en'kadr'aĵ'o super la spegul'o. La mult'form'a'j flor'o'j de la silk'a damasko bril'et'is en la vesper'ard'o. Oni kolekt'is kaj en'port'is roz'o'j'n. Ili'a odor'o plen'ig'is la tut'a'n ĉambr'o'n. Tie trov'iĝ'is roz'o'j sen kon'at'a'j nom'o'j, kiu'j el fremd'a'j land'o'j est'is port'it'a'j al Ekeby. Tie est'is la flav'a'j, en kies vejn'o'j la sang'o bril'et'is ruĝ'e kiel tiu de hom'o, kaj la krem'flav'a'j kun ŝir'it'a'j rand'o'j, kaj la hel'ruĝ'a'j kun la grand'a'j foli'o'j, kiu'j tuj ĉe la rand'o far'iĝ'as sen'kolor'a'j kiel akv'o, kaj la mal'hel'e ruĝ'a'j kun nigr'a'j ombr'o'j. Ili en'port'is ĉiu'j'n roz'o'j'n de Altringer, kiu'j ven'is el mal'proksim'a'j land'o'j por plezur'ig'i la okul'o'j'n de bel'a'j vir'in'o'j.

Oni en'port'as not'o'j'n kaj not'stabl'o'j'n, kom'o'j'n, arĉ'o'j'n kaj violon'o'j'n de ĉiu'j mezur'o'j, ĉar la bon'a sinjor'in'o Musica nun ek'reg'os en Ekeby kaj prov'os konsol'i Göstan Berling.

Sinjor'in'o Musica elekt'is la Oksford'simfoni'o'n de la afabl'a patr'o Haydn kaj ig'is la kavalir'o'j'n ekzerc'i ĝi'n. Sinjor'o Juli'us mov'as la takt'baston'o'n, kaj la ali'a'j trakt'as po unu instrument'o. Ĉiu'j kavalir'o'j pov'as lud'i. Ali'e ili ne est'us kavalir'o'j.

Kiam ĉio est'as pret'a, oni ven'ig'as Göstan. Li ankoraŭ est'as mal'fort'a kaj sen'kuraĝ'a, sed li ĝoj'as pro la pomp'a ĉambr'o kaj la bel'a muzik'o, kiu'n li baldaŭ aŭd'os. Ĉar oni ja sci'as, ke sinjor'in'o Musica est'as la plej bon'a akompan'o por tiu, kiu sent'as dolor'o'n kaj sufer'o'n. Ŝi est'as gaj'a kaj petol'a kiel infan'o. Ŝi est'as fajr'a kaj rav'a kiel jun'a vir'in'o. Ŝi est'as bon'a kaj saĝ'a kiel la mal'jun'a'j, kiu'j viv'is bon'a'n viv'o'n.

La mal'grand'a Ruster pren'as la afer'o'n serioz'e. Li leg'as not'o'j'n kun okul'vitr'o'j sur la naz'o, kis'as mild'a'j'n ton'o'j'n el la flut'o kaj las'as la fingr'o'j'n lud'i sur klap'o'j kaj tru'o'j. Onkl'o Eberhard sid'as kurb'a super la violonĉel'o, la peruk'o ŝov'iĝ'is sur la orel'o'n, la lip'o'j trem'as pro ekscit'iĝ'o. Bergh star'as fier'a kun si'a long'a fagot'o. Foj'e li mal'atent'as kaj las'as liber'a la tut'a'n fort'o'n de si'a'j pulm'o'j, sed tiam Juli'us per si'a takt'baston'o ek'bat'as sur li'a'n dik'a'n kap'o'n.

Bon'e ir'as, bril'e ir'as. El la sen'viv'a not'skrib'o ili el'sorĉ'as sinjor'in'o'n Musica mem. Dis'volv'u vi'a'n sorĉ'mantel'o'n, kar'a sinjor'in'o Musica, kaj gvid'u Göstan Berling al la land'o de ĝoj'o, kie li kutim'as viv'i! Ho, ke est'as Gösta Berling, kiu sid'as tie, pal'a kaj sen'kuraĝ'a, kaj kiu'n la mal'jun'a'j sinjor'o'j dev'as amuz'i, kvazaŭ li est'us infan'o! Nun est'os mal'mult'e da ĝoj'o en Verm'land'o.

Mi kompren'as, kial la mal'jun'ul'o'j am'is li'n. Mi sci'as, kiel long'a pov'as far'iĝ'i la vintr'o'vesper'o, kaj kiel mal'gaj'o pov'as ek'reg'i la anim'o'n mal'proksim'e en la sol'ec'a'j bien'o'j. Mi bon'e kompren'as, kiel oni sent'is, kiam li ven'is.

Imag'u dimanĉ'a'n post'tag'mez'o'n, kiam la labor'o ripoz'is kaj la pens'o'j est'is inert'a'j! Imag'u obstin'a'n nord'vent'o'n, kiu vip'is mal'varm'o'n en la ĉambr'o'n, mal'varm'o'n, kiu'n neni'u fajr'o pov'is mild'ig'i! Imag'u la sol'a'n seb'o'kandel'o'n, kiu'n oni sen'ĉes'e dev'is meĉ'tond'i! Imag'u la unu'ton'a'n psalm'kant'ad'o'n el la kuir'ej'o! Nu, kaj jen tint'as sonor'il'o'j, jen vigl'a'j pied'o'j frap'de'sku'as de si la neĝ'o'n sur la peron'o, jen Gösta Berling ven'as en la ĉambr'o'n. Li rid'as kaj ŝerc'as. Li est'as viv'o, li est'as varm'o. Li mal'ferm'as la pian'o'n, kaj li lud'as tiel, ke oni mir'as pri la mal'nov'a'j kord'o'j. Li pov'as kant'i ĉiu'j'n kanzon'o'j'n, lud'i ĉiu'j'n melodi'o'j'n. Li feliĉ'ig'as ĉiu'j'n dom'an'o'j'n. Neniam li frost'is, neniam li est'is lac'a. La mal'ĝoj'ant'o forges'is si'a'n mal'ĝoj'o'n, kiam li vid'is li'n. Ho, kiel bon'a'n kor'o'n li hav'is! Kiel kompat'a li est'is al la mal'fort'a'j kaj mal'riĉ'a'j! Kaj kia geni'ul'o li est'is! Jes, vi dev'us aŭd'i, kiel la mal'jun'a'j hom'o'j parol'is pri li.

Sed nun, ĝust'e dum ili lud'as, li ek'plor'as. Ŝajn'as al li, ke la viv'o, la tut'a viv'o est'as tiel mizer'a. Li klin'as la kap'o'n sur la man'o'j'n kaj plor'as. La kavalir'o'j terur'iĝ'as. Tio ne est'as la mild'a'j, san'ig'a'j larm'o'j, kiu'j'n sinjor'in'o Musica kutim'as el'vok'i. Li plor'singult'as kiel sen'esper'ul'o. Tut'e konfuz'it'a'j ili for'met'as la instrument'o'j'n.

La bon'a sinjor'in'o Musica, kiu am'as Göstan Berling, preskaŭ perd'as la kuraĝ'o'n, ankaŭ ŝi, sed jen ŝi memor'as, ke ŝi hav'as ankoraŭ unu grand'a'n batal'ul'o'n inter la kavalir'o'j.

Est'as la mild'a Lövenborg, li, kiu perd'is si'a'n fianĉ'in'o'n en la mal'pur'a river'o, kaj kiu est'as la sklav'o de Gösta Berling pli ol iu ali'a. Li ŝtel'ir'as al la pian'o. Li ir'as ĉirkaŭ ĝi, si'n'gard'e tuŝ'as ĝi'n kaj mol'man'e kares'as la klav'o'j'n.

Supr'e en la kavalir'a dom'o Lövenborg hav'as grand'a'n lign'a'n tabl'o'n, sur kiu li pentr'is klav'ar'o'n kaj met'is not'star'il'o'n.

Tie li pov'as sid'i dum hor'o'j kaj las'i la fingr'o'j'n glit'i trans la nigr'a'j'n kaj blank'a'j'n klav'o'j'n. Tie li ekzerc'as kaj gam'o'j'n kaj etud'o'j'n, kaj tie li lud'as si'a'n Beethoven. Li neniam lud'as i'o'n ali'a'n ol Beethoven. Sinjor'in'o Musica help'is li'n per special'a favor'o, tiel ke li pov'is kopi'i mult'a'j'n el la tri'dek ses sonat'o'j.

Sed la mal'jun'ul'o ne kuraĝ'as ek'frap'i ali'a'n instrument'o'n ol la lign'a'n tabl'o'n. Por la pian'o li sent'as estim'plen'a'n terur'o'n.

Ĝi log'as li'n, sed ĝi tim'ig'as li'n ankoraŭ pli. La bru'ant'a instrument'o, el kiu oni el'tondr'ig'is tiom da polk'o'j, est'as li'a sankt'ej'o. Li neniam kuraĝ'is tuŝ'i ĝi'n. Jen la mir'ind'a objekt'o kun la mult'a'j kord'o'j, kiu pov'us don'i viv'o'n al la kre'aĵ'o'j de la grand'a majstr'o! Li bezon'as nur met'i la orel'o'n al ĝi, kaj tuj li aŭd'as, kiel andant'o'j kaj skerc'o'j susur'as intern'e. Jes, la pian'o ver'e est'as la ĝust'a altar'o, kie oni dev'as ador'i sinjor'in'o'n Musica. Sed li neniam lud'is tia'n instrument'o'n. Mem li ja neniam tiel riĉ'iĝ'os, ke li pov'os aĉet'i iu'n, kaj sur tiu ĉi li neniam kuraĝ'is lud'i. La major'in'o ankaŭ ne tre em'is mal'ferm'i ĝi'n por li.

Li ja aŭd'is, kiel oni lud'is polk'o'j'n kaj vals'o'j'n kaj tint'ig'is Bellman-melodi'o'j'n sur ĝi. Sed sub tia mal'sankt'a muzik'o la bel'eg'a instrument'o pov'is ja nur ĝem'i kaj bru'i. Ne, se ven'us Beethoven, tiam ĝi aŭd'ig'us si'a'n ver'a'n, pur'a'n son'o'n.

Jen li pens'as, ke ven'is la temp'o por li kaj Beethoven. Li al'pren'os kuraĝ'o'n por tuŝ'i la sankt'ej'o'n kaj las'os si'a'n jun'a'n sinjor'o'n kaj mastr'o'n ĝoj'i pro la dorm'et'ant'a'j bel'son'o'j.

Li ek'sid'as kaj komenc'as lud'i. Li est'as tut'e ne'cert'a kaj ekscit'it'a, sed li tra'palp'as kelk'a'j'n takt'o'j'n, prov'as kapt'i la ĝust'a'n sonor'o'n, sulk'ig'as la frunt'o'n, de'nov'e prov'as kaj jen met'as la man'o'j'n antaŭ la vizaĝ'o'n kaj komenc'as plor'i.

Jes, kar'a sinjor'in'o Musica, est'as mal'dolĉ'e por li. La sankt'ej'o ja ne est'as sankt'ej'o. Ne kuŝ'as klar'a'j, pur'a'j ton'o'j dorm'ant'e en ĝi'a intern'o, ne ekzist'as obtuz'a, potenc'a tondr'o, ne potenc'e muĝ'ant'a uragan'o. Neni'o de la sen'fin'a bel'son'o, kiu tra'susur'is la aer'o'n de la paradiz'o, si'n'forges'e rest'is tie. Est'as mal'nov'a, bru'ant'a pian'o kaj neni'o pli.

Sed tiam sinjor'in'o Musica far'as sign'o'n al la mult'kompren'a kolonel'o. Li pren'as Rusteron kun si, kaj ili ir'as al la kavalir'a dom'o kaj al'port'as la tabl'o'n de Lövenborg, kie la klav'o'j est'as pentr'it'a'j.

”Jen, Lövenborg,” Beerencreutz dir'as, kiam ili re'ven'as, ”jen est'as vi'a pian'o! Nun lud'u por Gösta!” Tiam Lövenborg ĉes'as plor'i kaj ek'sid'as por lud'i Beethoven por si'a ĉagren'it'a jun'a amik'o. Nun li cert'e re'e ĝoj'iĝ'os.

En la kap'o de la mal'jun'ul'o sonor'as la plej bel'a'j ton'o'j. Li ne pov'as ne kred'i, ke Gösta ne aŭd'as kiel bel'e li lud'as. Cert'e Gösta rimark'as, kiel bon'e li lud'as tiu'n ĉi vesper'o'n. Mal'facil'aĵ'o'j ne ekzist'as plu por li. Li tut'e sen'ĝen'e far'as si'a'j'n ton'kur'o'j'n kaj tril'o'j'n. Li far'as la plej mal'facil'a'j'n tuŝ'o'j'n. Li dezir'us, ke la majstr'o mem pov'u aŭd'i li'n.

Ju pli long'e li lud'as, des pli li entuziasm'iĝ'as. Li aŭd'as ĉiu'n ton'o'n en super'ter'a fort'o.

”Mal'goj'o, mal'ĝoj'o,” li lud'as, ”kial mi ne am'u vi'n? Pro tio ke vi'a'j lip'o'j est'as mal'varm'a'j, vi'a'j vang'o'j velk'int'a'j, ĉar vi'a ĉirkaŭ'brak'o sufok'as, vi'a'j rigard'o'j ŝton'ig'as? Maj'ĝoj'o, mal'ĝoj'o, vi est'as unu el tiu'j fier'a'j, bel'a'j vir'in'o'j, kies am'o est'as mal'facil'e gajn'ebl'a, sed kiu brul'as pli fort'e ol tiu de ali'a'j. Vi for'puŝ'it'in'o, mi met'is vi'n al mi'a kor'o kaj am'is vi'n. Mi el'kares'is la frost'o'n el vi'a'j membr'o'j, kaj vi'a am'o plen'ig'is mi'n per ĉiel'feliĉ'o.

Ho, kiom mi sufer'is! Ho, kiom mi sopir'is, post kiam mi perd'is tiu'n, kiu'n mi unu'e am'is! Mal'lum'a nokt'o est'is intern'e de mi kaj ekster'e. En preĝ'ad'o'n mi profund'iĝ'is, en pez'a'j'n, ne'respond'it'a'j'n preĝ'o'j'n. La ĉiel'o est'is ferm'it'a por mi'a long'a atend'o. El la stel'sem'it'a spac'o ne ven'is iu dolĉ'a spirit'o por konsol'i mi'n.

Sed mi'a sopir'o dis'ŝir'is la vid'bar'a'n kurten'o'n. Vi ven'is, ŝveb'ant'e mal'supr'e'n al mi sur pont'o el lun'radi'o'j. Vi ven'is en lum'o, ho mi'a am'at'in'o, kaj kun rid'et'ant'a'j lip'o'j. Gaj'a'j spirit'o'j ĉirkaŭ'is vi'n. Ili port'is flor'kron'o'j'n el roz'o'j. Ili lud'is sur citr'o kaj flut'o. Est'is ĉiel'feliĉ'o vid'i vi'n.

Sed vi mal'aper'is, vi mal'aper'is! Kaj por mi ekzist'is neni'u lun'radi'a pont'o, kiam mi vol'is sekv'i vi'n. Sur la ter'o mi kuŝ'is, sen'flug'il'a, lig'it'a al la polv'o. Mi'a plend'o est'is kiel la hurl'o de sovaĝ'a best'o, kiel la surd'ig'a tondr'o de la ĉiel'o. Mi vol'is send'i la fulm'o'n kiel per'ant'o'n al vi. Mi mal'ben'is la verd'a'n ter'o'n.

La akcident'a fajr'o brul'ig'u la kresk'aĵ'o'j'n kaj la pest'o bat'u la hom'o'j'n! Mi vok'is la mort'o'n kaj infer'o'n. Mi pens'is, ke la sufer'o'j en etern'a fajr'o est'as dolĉ'o kompar'e al mi'a mizer'o.

Mal'ĝoj'o, mal'ĝoj'o! Tiam vi far'iĝ'is mi'a amik'in'o. Kial mi ne am'u vi'n, kiel oni am'as tiu'j'n fier'a'j'n, sever'a'j'n vir'in'o'j'n, kies am'o est'as mal'facil'e gajn'ebl'a sed brul'as pli fort'e ol tiu de ali'a'j?” Tiel li lud'is, la kompat'ind'a mistik'ul'o. Li sid'is tie, radi'ant'e de entuziasm'o kaj emoci'o, aŭd'ant'e la plej mir'ind'a'j'n ton'o'j'n, konvink'it'a pri tio, ke Gösta Berling ankaŭ dev'as aŭd'i ili'n kaj est'i konsol'at'a.

Gösta sid'is rigard'ant'e li'n. Komenc'e li est'is sever'a pro tiu arleken'aĵ'o, sed iom post iom li mild'iĝ'is. La mal'jun'ul'o est'is ne'kontraŭ'star'ebl'a, kiam li sid'is kaj ĝu'is si'a'n Beethoven.

Kaj Gösta komenc'is pens'i pri tio, kiel ankaŭ tiu vir'o, kiu nun est'is tiel mild'a kaj sen'zorg'a, iam est'is en profund'a sufer'o, kiel ankaŭ li perd'is la am'at'in'o'n. Kaj jen li sid'is tie, radi'e feliĉ'a ĉe si'a lign'a tabl'o. Pli mult'e do ne est'as bezon'at'a por la feliĉ'o de hom'o? Li sent'is si'n humil'ig'it'a. ”Kio, Gösta,” li dir'is al si, ”ĉu vi ne pov'as plu el'ten'i kaj toler'i? Vi, kiu'n hard'is mal'riĉ'o dum vi'a tut'a viv'o, vi, kiu aŭd'is ĉiu'n arb'o'n en la arb'ar'o, ĉiu'n tuf'o'n sur la herb'ej'o predik'i pri rezign'o kaj pacienc'o, vi, kiu eduk'iĝ'is en land'o, kie la vintr'o est'as sever'a kaj la somer'o mal'abund'a, ĉu vi forges'is la art'o'n el'ten'i? Ho, Gösta, vir'o dev'as port'i ĉio'n, kio'n don'as la viv'o, kun kuraĝ'o en la kor'o kaj rid'et'o sur la lip'o'j, ali'e li ne est'as vir'o.

Sopir'sufer'u kiom ajn, se vi perd'is vi'a'n am'at'in'o'n, la konscienc'riproĉ'o'j fos'u kaj ŝir'u en vi'a intern'o, sed montr'u vi'n kiel vir'o kaj verm'land'an'o. Vi'a rigard'o bril'u pro ĝoj'o, vi renkont'u vi'a'j'n amik'o'j'n kun gaj'a'j vort'o'j! Sever'a est'as la viv'o, sever'a est'as la natur'o. Sed kuraĝ'o'n kaj ĝoj'o'n tiu'j du est'ig'as kiel rekompenc'o'n pro si'a krud'ec'o, ali'e cert'e neni'u el'ten'us ili'n.

Kur'ag'o kaj ĝoj'o! Est'as, kvazaŭ tiu'j du est'us la unu'a'j dev'o'j de la viv'o. Vi perfid'is ili'n neniam antaŭ'e, ankaŭ nun ne far'os tio'n.

Ĉu vi est'as pli mal'fort'a ol Lövenborg, kiu sid'as tie apud si'a lign'a pian'o, ol ĉiu'j ali'a'j kavalir'o'j, la kuraĝ'a'j, la sen'zorg'a'j, la etern'e jun'a'j? Vi ja sci'as, ke neni'u el ili sukces'is evit'i la sufer'o'n.” Kaj Gösta rigard'as ili'n. Ho, kia aranĝ'o! Ili ĉiu'j sid'as tie profund'e serioz'a'j kaj aŭskult'as tiu'n muzik'o'n, kiu'n neni'u aŭd'as.

Subit'e gaj'a rid'o ek'tir'as Lövenborgon el li'a'j rev'o'j. Li lev'as la man'o'j'n de la klav'o'j kaj aŭskult'as kvazaŭ en ekstaz'o. Est'as la mal'nov'a rid'o de Gösta Berling, li'a bon'a, amik'ec'a, infekt'a rid'o. Tio est'as la plej dolĉ'a muzik'o, kiu'n la mal'jun'ul'o aŭd'is dum si'a tut'a viv'o.

”Jen vi re'e est'as san'a.” Tiel la bon'a sinjor'in'o Musica kurac'is la splen'o'n de Gösta Berling.

Du'dek'du'a Ĉapitr'o La pastr'o de Broby

La frenez'o etend'as si'a'j'n ung'eg'o'j'n al la mal'feliĉ'ul'o, sed tiam vi ven'as kun vi'a ĉio'pov'o, vi patron'o de la viv'o, kaj kiel la baston'o de la fort'a sankt'ul'o re'flor'as la sek'iĝ'int'a kor'o.

Neni'u est'as pli avar'a ol la pastr'o en Broby, neniu'n mal'bon'o kaj mal'kompat'o pli izol'as de la hom'o'j. Li'a'j ĉambr'o'j ne est'as hejt'it'a'j en la vintr'o, li sid'as sur ne'pentr'it'a lign'a benk'o, li vest'as si'n per ĉifon'o'j, nutr'as si'n per sek'a pan'o kaj furioz'as, kiam almoz'ul'o en'ir'as tra li'a pord'o. Li las'as la ĉeval'o'n mal'sat'i en la stal'o kaj vend'as la fojn'o'n, li'a'j bov'in'o'j rod'as la sek'a'n herb'o'n ĉe la voj'rand'o kaj la musk'o'n sur la mur'o de la dom'o.

Ĝis la ŝose'o oni aŭd'as la blek'ad'o'n de la mal'sat'a'j ŝaf'o'j. La kamp'ar'an'o'j donac'e ĵet'as al li manĝ'aĵ'o'n, kiu'n ili'a'j hund'o'j ne manĝ'as, vest'o'j'n, kiu'j'n ili'a'j mal'riĉ'ul'o'j ne akcept'as. Li etend'as si'a'n man'o'n por pet'i, li klin'as si'a'n dors'o'n por dank'i. Li pet'as almoz'o'j'n de la riĉ'ul'o, prunt'as al la mal'riĉ'ul'o'j. Se li vid'as mon'er'o'n, li'a kor'o dolor'as pro mal'trankvil'o, ĝis la mon'er'o trov'iĝ'as en li'a poŝ'o. Mal'feliĉ'a est'as tiu, kiu ne star'as pret'a antaŭ li en la pag'o'tag'o! Mal'fru'e li edz'iĝ'is, sed pli bon'e est'us, se li neniam est'us far'int'a tio'n. Turment'it'a kaj labor'el'ĉerp'it'a mort'is li'a edz'in'o.

Nun li'a fil'in'o serv'as ĉe fremd'ul'o'j. Li mal'jun'iĝ'as sed la aĝ'o ne don'as facil'ig'o'n en li'a pen'ad'o. La frenez'o de avar'o neniam for'las'as li'n.

Sed iu'n bel'a'n tag'o'n en la komenc'o de aŭgust'o ven'as supr'e'n sur la dekliv'o'j de Broby pez'a kaleŝ'o, tir'at'a de kvar ĉeval'o'j. Nobl'a mal'jun'a fraŭl'in'o al'vetur'as kun grand'a pomp'o, kun vetur'ig'ist'o kaj lake'o kaj ĉambr'ist'in'o. Ŝi ven'as por renkont'i la pastr'o'n de Broby. Li'n ŝi am'is en la tag'o'j de si'a jun'aĝ'o.

Ili am'is unu la ali'a'n, kiam li viv'is kiel guvern'ist'o en la bien'o de ŝi'a patr'o, sed la fier'a parenc'ar'o dis'ig'is ili'n. Kaj nun ŝi vetur'as supr'e'n sur la dekliv'o'j de Broby por vid'i li'n, antaŭ ol ŝi mort'os. Re'vid'i la am'at'o'n de la jun'aĝ'o est'as ĉio, kio'n la viv'o pov'as don'i al ŝi.

La nobl'a mal'grand'a fraŭl'in'o sid'as en la grand'a vetur'il'o kaj rev'as. Ŝi ne vetur'as sur la dekliv'o'j de Broby al mal'riĉ'a dom'et'o de sub'pastr'o. Ŝi vetur'as al la freŝ'a, dens'a laŭb'o en la park'o, kie atend'as la am'at'o. Ŝi vid'as li'n, li est'as jun'a, li sci'as kis'i, li sci'as am'i. Nun, kiam ŝi sci'as, ke ŝi vid'os li'n, li'a bild'o aper'as antaŭ ŝi mir'ind'e klar'a. Kiel bel'a li est'as, kiel bel'a! Li sci'as rev'i, li sci'as brul'i, li plen'ig'as ŝi'a'n anim'o'n per ekstaz'a fajr'o.

Nun ŝi est'as flav'e pal'a, velk'int'a kaj mal'jun'a. Ebl'e li ne re'kon'os ŝi'n, la ses'dek'jar'ul'in'o'n, sed ŝi ne ven'as por est'i vid'at'a, sed por vid'i, por vid'i la am'at'o'n de la jun'aĝ'o, kiu'n la atak'o'j de la temp'o ne difekt'is, kiu ankoraŭ est'as jun'a, bel'a, kor'varm'a.

Ŝi ven'as el tiel mal'proksim'a lok'o, ke ŝi ne aŭd'is eĉ unu vort'o'n pri la pastr'o de Broby.

Rad'bru'as la kaleŝ'o vetur'ant'e supr'e'n sur la dekliv'o'j, kaj sur la krut'aĵ'o la pastr'o'dom'o est'as vid'ebl'a.

”Pro la Di'a kompat'o,” ĝem'as almoz'ul'o ĉe la voj'rand'o, ”mon'er'o'n al mal'riĉ'a hom'o!” La nobl'a sinjor'in'o don'as al li arĝent'a'n mon'er'o'n kaj demand'as, ĉu la pastr'o'dom'o de Broby trov'iĝ'as proksim'e.

”La pastr'o'dom'o kuŝ'as tie,” li dir'as, ”sed la pastr'o ne est'as hejm'e, neni'u est'as hejm'e en la pastr'o'dom'o.” La delikat'a mal'grand'a fraŭl'in'o ŝajn'is tut'e for'pal'iĝ'i. La freŝ'a laŭb'o mal'aper'as, la am'at'o ne est'as tie. Kiel ŝi pov'is pens'i, ke ŝi nun, post kvar'dek'jar'a atend'o, re'trov'os li'n tie? Kio'n la fraŭl'in'a moŝt'o vol'as en la pastr'o'dom'o? La fraŭl'in'a moŝt'o ven'as por renkont'i la sub'pastr'o'n. Ŝi kon'is li'n en pas'int'a'j tag'o'j.

Kvar'dek jar'o'j kaj kvar'dek mejl'o'j dis'ig'is ili'n. Kaj dum ĉiu mejl'o, per kiu ŝi proksim'iĝ'is, ŝi for'vetur'is unu jar'o'n kun ĝi'a ŝarĝ'o da mal'ĝoj'o kaj memor'o'j, tiel ke ŝi nun al'vetur'ant'e al la pastr'o'dom'o re'e est'as du'dek'jar'ul'in'o, sen mal'ĝoj'o, sen memor'o'j.

La almoz'ul'o rigard'as ŝi'n, vid'as ŝi'n antaŭ si'a'j okul'o'j trans'form'iĝ'i de du'dek ĝis ses'dek jar'o'j, kaj re'e de ses'dek ĝis du'dek.

”La pastr'o re'ven'os post'tag'mez'e,” li dir'as. La fraŭl'in'a moŝt'o far'us plej bon'e, se ŝi vetur'us al la gast'ej'o de Broby kaj re'ven'us post'tag'mez'e. La almoz'ul'o asert'as, ke la sub'pastr'o tiam est'os hejm'e.

En la post'a moment'o la pez'a kaleŝ'o kun la velk'int'a sinjor'in'et'o rul'iĝ'as mal'supr'e'n sur la dekliv'o'j al la gast'ej'o, sed la almoz'ul'o star'as trem'ant'a kaj post'rigard'as ŝi'n. Ŝajn'as al li, ke li vol'us ek'genu'i por kis'i la rad'sulk'o'j'n.

Bel'vest'it'a, nov'raz'it'a kaj polur'it'a, en ŝu'o'j kun bril'a'j buk'o'j, kun silk'a'j ŝtrump'o'j, kun krisp'kol'um'o kaj man'um'o'j la pastr'o en Broby tag'mez'e en la sam'a tag'o star'as antaŭ la edz'in'o de la ĉef'paroĥ'estr'o en Bro.

”Ŝi est'as nobl'a fraŭl'in'o,” li dir'as, ”fil'in'o de graf'o, vi'a sinjor'in'a moŝt'o. Ĉu vi kred'as, ke mi, mal'riĉ'a hom'o, pov'as pet'i ŝi'n en'ir'i al mi? Mi'a'j plank'o'j est'as nigr'a'j, mi'a salon'o sen mebl'o'j, la manĝ'o'ĉambr'a plafon'o est'as verd'a de ŝim'o kaj mucid'o.

Help'u mi'n, sinjor'in'o! Pri'pens'u, ke ŝi est'as nobl'a fil'in'o de graf'o!” ”Sci'ig'u, ke vi for'vojaĝ'is!” ”Kar'a sinjor'in'o, ŝi vetur'is kvar'dek mejl'o'j'n por vid'i mi'n, mal'riĉ'a'n hom'o'n. Ŝi ja ne sci'as, kiel est'as ĉe mi. Mi ne hav'as lit'o'n, kie ŝi pov'as dorm'i. Mi ne hav'as lit'o'n por ŝi'a'j ge'serv'ist'o'j.” ”Nu, las'u ŝi'n re'vetur'i!” ”Sed kar'a sinjor'in'o! Ĉu vi ne kompren'as, kiel mi pens'as? Prefer'e mi for'don'us ĉio'n, kio'n mi posed'as, ĉio'n, kio'n mi per diligent'o kaj pen'o kolekt'is, ol ke ŝi for'vetur'u sen akcept'o sub mi'a tegment'o. Ŝi est'is du'dek'jar'a, kiam mi vid'is ŝi'n last'foj'e, kaj de tiam nun pas'is kvar'dek jar'o'j, pri'pens'u tio'n, sinjor'in'o! Help'u mi'n, por ke mi pov'u akcept'i ŝi'n! Jen est'as mon'o, se mon'o pov'os help'i, sed tie ĉi oni bezon'as pli ol mon'o'n.” Ho, Eros'o! La vir'in'o'j am'as vi'n. Prefer'e ili ir'as cent paŝ'o'j'n por vi ol unu por ali'a'j di'o'j.

En la ĉef'paroĥ'estr'a dom'o de Bro oni mal'plen'ig'as la ĉambr'o'j'n, mal'plen'ig'as la kuir'ej'o'n, mal'plen'ig'as la proviz'ej'o'n. Ĉe la ĉef'paroĥ'estr'a dom'o en Bro oni plen'ŝarĝ'as la labor'vetur'il'o'j'n kaj vetur'ig'as ili'n al la sub'pastr'a dom'o. Kiam la ĉefparo- ̨estro re'ven'os de la instru'ad'o al la konfirm'ot'o'j, li ir'os en mal'plen'a'j ĉambr'o'j, mal'ferm'et'os la kuir'ej'a'n pord'o'n por demand'i pri si'a tag'manĝ'o sed trov'os neniu'n tie. Nek tag'manĝ'o'n, nek sinjor'in'o'n, nek serv'ist'in'o'n! Kiu est'as kulp'a? Eros'o tiel vol'is, Eros'o, la ĉio'n'reg'ant'o.

Jen en la post'tag'mez'o la pez'a kaleŝ'o rad'bru'as vetur'ant'e supr'e'n sur la dekliv'o'j de Broby. Kaj la mal'grand'a fraŭl'in'o demand'is si'n, ĉu ne okaz'os nov'a mal'facil'aĵ'o, ĉu efektiv'e est'as ver'o, ke ŝi nun ir'as por renkont'i la sol'a'n ĝoj'o'n de si'a viv'o.

Jen la kaleŝ'o flank'e'n'vetur'as al la pastr'o'dom'o, sed en la pord'eg'a volb'o ĝi halt'as. La grand'a vetur'il'o est'as tro larĝ'a, la pord'eg'o tro mal'larĝ'a. La vetur'ig'ist'o klak'as per la vip'o, la ĉeval'o'j ek'tir'as, la lake'o blasfem'as, sed la post'a'j rad'o'j de la kaleŝ'o rest'as ne'mov'ebl'e fiks'it'a'j. La graf'o'fil'in'o ne pov'as en'vetur'i sur la kort'o'n de la am'at'o, sed jen ven'as iu, jen ven'as li! Li lev'as ŝi'n el la vetur'il'o, li port'as ŝi'n sur brak'o'j, kies fort'o est'as ne romp'it'a, ŝi est'as prem'at'a en ĉirkaŭ'brak'o sam'e varm'a kiel iam, antaŭ kvar'dek jar'o'j. Ŝi rigard'as el okul'o'j'n, kiu'j bril'as, kiel ili bril'is vid'int'e nur du'dek'kvin printemp'o'j'n.

Kapt'as ŝi'n ŝtorm'o de sent'o'j pli varm'a'j ol iam antaŭ'e. Ŝi memor'as, ke li iam port'is ŝi'n supr'e'n sur la ŝtup'ar'o al la teras'o. Ŝi kred'is, ke ŝi'a am'o viv'is dum ĉiu'j tiu'j jar'o'j, tamen ŝi forges'is, kio'n signif'as ĉirkaŭ'pren'o de fort'a'j brak'o'j, kio'n signif'as rigard'i en jun'a'j'n, radi'a'j'n okul'o'j'n.

Ŝi ne vid'as, ke li est'as mal'jun'a. Ŝi vid'as nur la okul'o'j'n, la okul'o'j'n.

Ŝi ne vid'as la nigr'a'j'n plank'o'j'n, la mucid'e verd'a'j'n plafon'o'j'n, ŝi vid'as nur li'a'j'n radi'a'j'n okul'o'j'n. En tiu moment'o la pastr'o de Broby est'as pomp'a vir'o, bel'a sinjor'o. Li bel'iĝ'as de la nur'a rigard'o al ŝi.

Ŝi aŭd'as li'a'n voĉ'o'n, li'a'n klar'a'n, fort'a'n voĉ'o'n, kares'e ĝi son'as. Tiel li parol'as nur al ŝi. Por kio li bezon'is mebl'o'j'n el la ĉef'paroĥ'estr'a hejm'o por si'a'j mal'plen'a'j ĉambr'o'j, por kio manĝ'aĵ'o'n, por kio serv'ist'o'j'n? La mal'jun'a fraŭl'in'o cert'e ne sent'us la mank'o'n de tio. Ŝi aŭd'as li'a'n voĉ'o'n kaj vid'as li'a'j'n okul'o'j'n.

Kiel graci'e li klin'as si'n, graci'e kaj fier'e, kvazaŭ ŝi est'us duk'in'o kaj li la feliĉ'a favor'at'o! Li uz'as la mult'a'j'n fraz'o'j'n de la mal'nov'a temp'o, kiam li parol'as al ŝi. Ŝi nur rid'as kaj est'as feliĉ'a.

En la vesper'o li propon'as al ŝi la brak'o'n, kaj ili promen'as en li'a mal'nov'a ne'pri'zorg'at'a ĝarden'o. Ŝi vid'as neni'o'n mal'bel'a'n aŭ ne'fleg'it'a'n. Sovaĝ'iĝ'int'a'j arbust'o'j far'iĝ'as tond'it'a'j heĝ'o'j, la fi'kresk'aĵ'o'j kuŝ'as kiel glat'a'j, bril'et'ant'a'j herb'o'tapiŝ'o'j, long'a'j ale'o'j ombr'as si'n, kaj en niĉ'o'j de krepusk'et'a verd'aĵ'o bril'as blank'a'j statu'o'j de jun'ec'o, de fidel'o, de esper'o, de am'o.

Ŝi sci'as, ke li edz'iĝ'is, sed ŝi ne memor'as tio'n. Kiel ŝi pov'us memor'i i'o'n tia'n? Ŝi hav'as du'dek jar'o'j'n, li du'dek kvin. Ver'e li est'as nur du'dek'kvin'jar'a, jun'a, kun ŝvel'ant'a'j fort'o'j. Ĉu est'as li, kiu far'iĝ'os la avar'a pastr'o de Broby, li, la rid'et'ant'a jun'ul'o? Foj'e susur'as ĉe li'a orel'o flustr'o pri mal'lum'a'j sort'o'j. Sed la ĝem'o'j de mal'riĉ'ul'o'j, la mal'ben'o'j de tromp'it'o'j, la pik'vort'o'j de mal'estim'o, la rid'ind'ig'a'j kant'o'j, la mok'o, tio ankoraŭ ne ekzist'as por li. En li'a kor'o flam'as nur pur'a kaj sen'kulp'a am'o.

Ne est'as ebl'e, ke la fier'a jun'ul'o iam am'os la or'o'n tiel, ke li ramp'e serĉ'os ĝi'n en la plej aĉ'a kot'o, pet'os ĝi'n de voj'ir'ant'o'j kaj sufer'os humil'ig'o'n, mal'ŝat'o'n, mal'varm'o'n kaj mal'sat'o'n por ek'hav'i ĝi'n? Ĉu li mal'sat'ig'os si'a'n infan'o'n, turment'os si'a'n edz'in'o'n pro la sam'a aĉ'a or'o? Ne est'as ebl'e. Tia li ne pov'as est'i. Li est'as bon'a hom'o kiel ĉiu'j ali'a'j. Li ne est'as monstr'o.

La am'at'in'o de li'a jun'aĝ'o ne ir'as apud mal'estim'at'a aĉ'ul'o, ne'ind'a por la ofic'o, kiu'n li kuraĝ'is akcept'i! Tio'n ŝi ne far'as.

Ho, Eros'o, ĉio'n'reg'ant'a di'o, ne en tiu ĉi vesper'o! En tiu ĉi vesper'o li ne est'as la pastr'o de Broby, nek morgaŭ nek post'morgaŭ.

La kaleŝ'o rul'iĝ'as mal'supr'e'n sur la dekliv'o'j de Broby tiel rapid'e, kiel ripoz'int'a'j ĉeval'o'j pov'as kur'i.

Kia rev'o, kia bel'eg'a rev'o! Dum tiu'j tri tag'o'j ne unu nub'et'o! Rid'et'ant'e ŝi re'vetur'is al si'a kastel'o kaj si'a'j memor'o'j. Ŝi post'e neniam aŭd'is li'a'n nom'o'n, ne far'is demand'o'j'n pri li. Ŝi vol'is re'rev'i tiu'n rev'o'n ĝis la fin'o de si'a viv'o.

En si'a sol'ec'a hejm'o sid'is la pastr'o de Broby kaj plor'is kiel sen'esper'ul'o. Ŝi re'jun'ig'is li'n. Ĉu li nun re'mal'jun'iĝ'os? Ĉu la mal'bon'a spirit'o re'ven'os, kaj li far'iĝ'os mal'ŝat'ind'a, mal'ŝat'ind'a, kia li antaŭ'e est'is?

Du'dek'tri'a Ĉapitr'o Sinjor'o Juli'us

Post'e sinjor'o Juli'us kun larm'o'j en la okul'o'j ir'is por dir'i adiaŭ al ĉiu'j bon'eg'aĵ'o'j de Ekeby. Por la last'a foj'o li kares'is la frot'it'a'j'n kegl'o'glob'o'j'n kia'j la rond'vang'a'j'n infan'o'j'n sur la uzin'a kort'o. Li ir'is al la laŭb'o'j en la ĝarden'o kaj la grot'o'j en la park'o. Li est'is en la stal'o'j por ĉeval'o'j kaj bov'in'o'j, kares'is la dors'o'j'n de la ĉeval'o'j, sku'is la korn'o'j'n de la atak'em'a vir'bov'o kaj las'is la bov'id'o'j'n lek'i li'a'j'n nud'a'j'n man'o'j'n. Fin'e li kun plor'ant'a'j okul'o'j ir'is al la loĝ'o'dom'o, kie atend'is li'n la adiaŭ'a maten'manĝ'o.

Ve al la ekzist'o! Kiel ĝi pov'as posed'i tiom da mal'lum'o! Est'is venen'o en la manĝ'aĵ'o, gal'o en la vin'o. La gorĝ'o'j de la kavalir'o'j sam'e kiel la li'a est'is kun'prem'it'a'j de emoci'o. La nebul'o de larm'o'j kovr'is la rigard'o'j'n. Plor'singult'o'j inter'romp'is la adiaŭ'a'j'n parol'o'j'n. Ve al la ekzist'o! De nun li'a viv'o est'os nur long'a sopir'o. Neniam li'a'j lip'o'j mov'iĝ'os por rid'o, la kanzon'o'j for'mort'os el li'a memor'o, kiel la flor'o'j mort'as sur aŭtun'a ter'o.

Li for'pal'iĝ'os, mal'fort'iĝ'os, velk'os kiel frost'mord'it'a roz'o, kiel soif'ant'a lili'o. Neniam plu la kavalir'o'j vid'os la kompat'ind'a'n Juli'us. Pez'a'j antaŭ'sent'o'j pas'is tra li'a anim'o, kiel ombr'o'j de ŝtorm'pel'at'a'j nub'o'j tra'pas'as ni'a'j'n nov'kultur'it'a'j'n kamp'o'j'n. Li vetur'os hejm'e'n por mort'i.

Flor'ant'a de san'o kaj bon'fart'o li nun star'is antaŭ ili. Neniam plu ili vid'os li'n tia. Neniam plu ili ŝerc'e demand'os li'n, kiam li last'foj'e vid'is si'a'j'n pied'pint'o'j'n, neniam plu ili dezir'os hav'i li'a'j'n vang'o'j'n kiel kegl'o'glob'o'j'n. La mal'bon'aĵ'o jam loĝ'as en hepat'o kaj pulm'o'j. Ĝi rod'is kaj konsum'is. Long'e li sent'is tio'n. Li'a'j tag'o'j est'is kalkul'it'a'j.

Ho, ke la kavalir'o'j de Ekeby tamen ten'u la mort'int'o'n en fidel'a memor'o! Ho, ke ili ne forges'u li'n! La dev'o vok'is li'n. Hejm'e sid'is li'a patr'in'o kaj atend'is li'n.

Dum dek'sep jar'o'j ŝi atend'is li'a'n hejm'ven'o'n el Ekeby. Nun ŝi skrib'is vok'leter'o'n, kaj li obe'os. Li sci'is, ke tio est'os li'a mort'o, sed li obe'os kiel bon'a fil'o.

Ho, la di'a'j regal'o'j! Ho, la dolĉ'a'j bord'herb'ej'o'j, la fier'a torent'o! Ho, la jubil'a'j aventur'o'j, la blank'a'j, glat'a'j danc'plank'o'j, la am'at'a kavalir'dom'o! Ho, violon'o'j kaj korn'o'j, ho, viv'o en feliĉ'o kaj ĝoj'o! Dis'iĝ'i de ĉio tio est'is mort'o.

Sinjor'o Juli'us ir'is en la kuir'ej'o'n por dir'i adiaŭ al la dom'an'o'j. Ĉiu'j'n, de la mastr'um'ant'in'o ĝis la distrikt'a pri'zorg'at'in'o, li ĉirkaŭ'brak'is kaj kis'is en super'reg'a emoci'o. La serv'ist'in'o'j plor'is kaj ĝem'is pro li'a sort'o. Ke tiel bon'a kaj gaj'a sinjor'o dev'as mort'i, ke ili neniam plu vid'os li'n! Sinjor'o Juli'us ordon'is, ke oni el'tir'u li'a'n vetur'il'o'n el la vetur'il'ej'o kaj pren'u li'a'n ĉeval'o'n el la stal'o.

La voĉ'o preskaŭ perfid'is sinjor'o'n Juli'us, kiam li far'is tiu'n ordon'o'n. La ĉar'o do ne putr'os en kviet'o en Ekeby, la mal'jun'a Kajsa do dev'os for'las'i la kon'at'a'n manĝ'uj'o'n. Li ne vol'is dir'i i'o'n mal'bon'a'n pri si'a patr'in'o, sed ŝi dev'us pens'i pri la ĉar'o kaj pri Kajsa, se ŝi ne pens'as pri li. Kiel ili pov'os el'ten'i la long'a'n vojaĝ'o'n? Plej mal'dolĉ'a tamen est'is la adiaŭ'o al la kavalir'o'j.

La mal'grand'a rond'a sinjor'o Juli'us, kre'it'a prefer'e por rul'iĝ'i ol por ir'i, sent'is si'n tragik'a ĝis la fingr'o'pint'o'j. Li memor'ig'is al si la grand'a'n aten'an'o'n, kiu trankvil'e el'trink'is la venen'pokal'o'n en rond'o de plor'ant'a'j disĉipl'o'j. Li memor'ig'is al si la mal'jun'a'n reĝ'o'n Gösta 48 , kiu antaŭ'dir'is al la sved'a popol'o, ke oni iam vol'os el'tir'i li'n el la ter'o.

Fin'e li kant'is si'a'n plej bon'a'n kanzon'o'n por ili. Li pens'is pri la cign'o, kiu mort'as kant'ant'e. Li vol'is, ke ili memor'u li'n tiel: reĝ'ec'a spirit'o, kiu ne mal'alt'iĝ'as al plend'o, sed for'ir'as port'at'a de bel'son'o.

Fin'e la last'a pokal'o est'is el'trink'it'a, la last'a kanzon'o kant'it'a, la last'a ĉirkaŭ'brak'o don'it'a. Oni sur'met'is al li mantel'o'n, kaj la vip'o'n li ten'is en la man'o. Neni'u okul'o ĉirkaŭ li est'is sek'a, li'a'j propr'a'j est'is tiel plen'a'j de la lev'iĝ'ant'a nebul'o de mal'ĝoj'o, ke li vid'is neni'o'n.

Tiam la kavalir'o'j kapt'is li'n kaj lev'is li'n sur la brak'o'j. La hura'kri'o'j tondr'is ĉirkaŭ li. Ili sid'ig'is li'n i'e'n, li ne vid'is kie'n.

Ver'e la kavalir'o'j plor'is kaj est'is kor'tuŝ'it'a'j de profund'a mal'ĝoj'o, tamen la mal'ĝoj'o ne sufok'is ĉe ili ĉiu'j'n gaj'a'j'n emoci'o'j'n de la kor'o. Unu el ili — ĉu est'is Gösta Berling, la poet'o, aŭ Beerencreutz, la kamfiludanta mal'jun'a milit'ist'o, aŭ la viv'lac'a kuz'o Kristoffer? — aranĝ'is tiel, ke oni ne bezon'is pren'i la mal'jun'a'n Kajsan el la stal'o nek la putr'ant'a'n ĉar'o'n el ĝi'a remiz'o. Sed oni jung'is grand'a'n, blank'makul'a'n bov'o'n al fojn'vetur'il'o, kaj met'int'e la ruĝ'a'n kest'o'n, la verd'a'n barel'et'o'n kaj la skulpt'it'a'n manĝajkeston sur ĝi, oni fin'e met'is sinjor'o'n Juli'us, kies okul'o'j est'is kovr'it'a'j de larm'o'j, ne sur la manĝ'aĵ'kest'o'n aŭ la vest'kest'o'n sed sur la dors'o'n de la blank'makul'a bov'o.

Jen, tia est'as la hom'o! Tro mal'fort'a por renkont'i la dolor'o'n en ĝi'a tut'a mal'dolĉ'o! La kavalir'o'j ja mal'ĝoj'is pri tiu amik'o, kiu for'ir'is por mort'i, tiu velk'ant'a lili'o, tiu mort'paf'it'a kant'cign'o. Tamen mild'iĝ'is la prem'o sur ili'a'j kor'o'j, kiam ili vid'is li'n for'ir'i rajd'ant'e sur la dors'o de la grand'a bov'o, dum li'a korp'o sku'iĝ'is pro plor'singult'o'j, dum li'a'j brak'o'j, etend'it'a'j por iu last'a ĉirkaŭ'brak'o, sen'esper'e fal'is mal'supr'e'n, kaj li'a'j okul'o'j serĉ'is just'o'n ĉe mal'mild'a ĉiel'o.

Sur la ŝose'o dis'iĝ'is la nebul'aĵ'o'j de sinjor'o Juli'us, kaj li rimark'is, ke li sid'as sur la ond'ant'a dors'o de best'o. Kaj oni dir'as, ke li tiam komenc'is cerb'um'i pri ĉio tio, kio pov'as okaz'i dum dek sep long'a'j jar'o'j. La mal'jun'a Kajsa vid'ebl'e ŝanĝ'iĝ'is.

Ĉu la aven'manĝ'o'j kaj la trifoli'kamp'o'j en Ekeby pov'is kaŭz'i i'o'n tia'n? Kaj li kri'is — mi ne sci'as, ĉu aŭd'is tio'n la ŝton'o'j ĉe la voj'o aŭ la bird'o'j en la arb'et'aĵ'o'j — sed ver'e est'as ke li kri'is: ”La diabl'o turment'u mi'n, ŝajn'as, ke vi ricev'is korn'o'j'n, Kajsa!” Post ankoraŭ iom da cerb'um'o li si'n'gard'e glit'ig'is si'n mal'supr'e'n de la bov'dors'o, ir'is en la fojn'vetur'il'o'n, ek'sid'is sur la manĝ'aĵ'kest'o kaj en pez'a'j pens'o'j plu'vetur'is.

Post temp'et'o, kiam li proksim'iĝ'is al Broby, li ek'aŭd'is takt'firm'a'n kant'o'n:

”Mi for'ir'as de la hejm'o de pek'o kaj vant'o,” sinjor'o Juli'us respond'is. ”Mi ne vol'as rest'i plu inter mal'diligent'ul'o'j kaj mal'bon'far'ant'o'j. Mi vetur'as hejm'e'n al mi'a patr'in'o.” ”Ho,” ili kri'is, ”tio ne est'as ver'a! Vi ne vol'as for'las'i Ekebyn!” ”Jes,” li dir'is kaj frap'is per la pugn'o sur la vest'kest'o'n. ”Kiel Lot fuĝ'is el Sodom kaj Gomora, tiel mi fuĝ'as el Ekeby. Nun ne trov'iĝ'as tie eĉ unu just'a hom'o. Sed kiam la ter'o fend'iĝ'os sub ili kaj la sulfur'a pluv'o torent'os el la ĉiel'o, tiam mi ĝoj'os pro la just'a juĝ'o de Di'o. Adiaŭ, knab'in'o'j, gard'u vi'n kontraŭ Ekeby!” Post tio li vol'is plu'vetur'i, sed tio neniel plaĉ'is al la gaj'a'j knab'in'o'j. Ili intenc'is supr'e'n'ir'i al la mont'o Dunderklatten por sur'grimp'i ĝi'n, sed la voj'o est'is long'a, kaj ili tre dezir'is vetur'i en la fojn'vetur'il'o de Juli'us ĝis la pied'o de la mont'o.

Feliĉ'a'j tiu'j, kiu'j pov'as ĝoj'i pri la sun'lum'o de la viv'o kaj ne bezon'as heder'o'n por ŝirm'i si'a'n vert'o'n! Post du minut'o'j la vol'o de la knab'in'o'j jam venk'is. Sinjor'o Juli'us turn'is kaj direkt'is supr'e'n al Dunderklatten. Rid'et'ant'a li sid'is sur la manĝ'aĵ'kest'o, dum la vetur'il'o plen'iĝ'is de knab'in'o'j. Laŭ la voj'o kresk'is lekant'o'j, kamomil'o'j kaj kukol'piz'o'j 49 . Foj'e la bov'o dev'is iom ripoz'i. Tiam la knab'in'o'j el'ir'is por kolekt'i flor'o'j'n.

Baldaŭ mult'kolor'a'j flor'kron'o'j pend'is ĉirkaŭ la kap'o de Juli'us kaj la korn'o'j de la bov'o.

Post'e ili renkont'is hel'a'j'n jun'betul'o'j'n kaj mal'hel'a'j'n aln'et'o'j'n. Tiam ili el'ir'is kaj romp'is branĉ'o'j'n por ornam'i la vetur'il'o'n. Baldaŭ ĝi aspekt'is kiel vetur'ant'a arb'ar'et'o. La tut'a'n tag'o'n reg'is plezur'o kaj lud'o.

Ju pli la tag'o pas'is, des pli mild'a kaj hel'a far'iĝ'is sinjor'o Juli'us. Li dis'don'is si'a'n manĝ'aĵ'proviz'o'n inter la knab'in'o'j kaj kant'is kanzon'o'j'n por ili. Kiam ili star'is sur la supr'o de Dunderklatten, kun la vast'a pejzaĝ'o kuŝ'ant'a sub ili tiel fier'a kaj bel'a, ke larm'o'j aper'is en ili'a'j okul'o'j pro ĝi'a bel'ec'o, tiam Juli'us sent'is la kor'o'n bat'i fort'e, la vort'o'j ŝtorm'is de li'a'j lip'o'j, kaj li parol'is pri si'a am'at'a land'o.

”Ho, Verm'land'o,” li dir'is, ”vi bel'a, vi bril'a! Oft'e, kiam mi vid'is vi'n sur kart'o antaŭ mi, mi demand'is mi'n, al kio vi simil'as, sed nun mi kompren'as, kio vi est'as. Vi est'as mal'jun'a, pi'a ermit'o, kiu sid'as sen'mov'a kaj rev'as, kun kruc'met'it'a'j krur'o'j kaj la man'o'j ripoz'ant'a'j sur la sin'o. Vi port'as pint'a'n ĉap'o'n mal'supr'e'n'tir'it'a'n al vi'a'j du'on'ferm'it'a'j okul'o'j. Vi est'as medit'ant'o, sankt'a rev'ant'o, kaj vi est'as tre bel'a. Vast'a'j arb'ar'o'j est'as vi'a vest'o. Long'a'j ruband'o'j el blu'a akv'o kaj paralel'a'j ĉen'o'j el blu'a'j alt'aĵ'o'j border'as ĝi'n. Vi est'as tiel simpl'a, ke la fremd'ul'o ne vid'as, kiel bel'a vi est'as. Vi est'as mal'riĉ'a, kiel la pi'ul'o'j dezir'as est'i. Vi sid'as sen'mov'a, dum la ond'o'j de Vener'n lav'as vi'a'j'n pied'o'j'n kaj vi'a'j'n kruc'met'it'a'j'n krur'o'j'n. Mal'dekstr'e vi hav'as vi'a'j'n erc'ej'o'j'n kaj min'o'j'n. Tie est'as vi'a bat'ant'a kor'o. Nord'e vi hav'as la mal'hel'a'j'n, bel'a'j'n region'o'j'n de la sol'ec'o kaj mister'o. Tie est'as vi'a rev'ant'a kap'o.

Kiam mi vid'as vi'n, vi gigant'simil'a, vi serioz'a, mi'a okul'o plen'iĝ'as de larm'o'j. Vi est'as sever'a en vi'a bel'ec'o, vi est'as medit'o, mal'riĉ'o, rezign'o, kaj tamen mi vid'as mez'e en vi'a sever'o la dolĉ'a'j'n trajt'o'j'n de mild'o. Mi vid'as vi'n kaj ador'as. Se mi nur rigard'as en la vast'a'n arb'ar'o'n, se tuŝ'as mi'n nur rand'o de vi'a vest'o, mi'a spirit'o san'iĝ'as. Hor'o'n post hor'o, jar'o'n post jar'o mi rigard'is vi'a'n sankt'a'n vizaĝ'o'n. Kiu'j'n enigm'o'j'n vi kaŝ'as sub mal'lev'it'a'j palpebr'o'j, di'ec'o de rezign'o? Ĉu vi solv'is la enigm'o'n de viv'o kaj mort'o, aŭ ĉu vi ankoraŭ cerb'um'as, vi sankt'a, gigant'simil'a? Por mi vi est'as fleg'ant'o de grand'a'j, serioz'a'j pens'o'j. Sed mi vid'as hom'o'j'n ramp'i sur vi kaj ĉirkaŭ vi, est'aĵ'o'j'n, kiu'j ŝajn'as neniam rimark'i la majest'o'n de serioz'o sur vi'a frunt'o. Ili vid'as nur la bel'ec'o'n de vi'a vizaĝ'o kaj vi'a'j membr'o'j, kaj ĝi rav'as ili'n tiel, ke ili forges'as ĉio'n.

Ve al mi, ve al ni ĉiu'j, infan'o'j de Verm'land'o! Bel'o'n, bel'o'n kaj neni'o'n ali'a'n ni postul'as de la viv'o. Ni, infan'o'j de rezign'o, de serioz'o, de mal'riĉ'o, lev'as ni'a'j'n man'o'j'n en unu sol'a long'a preĝ'o kaj pet'as nur pri tiu sol'a bon'o: bel'o. La viv'o est'u kiel roz'arb'et'o, flor'o de am'o, vin'o kaj plezur'o'j, kaj ĝi'a'j roz'o'j est'u akir'ebl'a'j por ĉiu hom'o! Jen, tio'n ni dezir'as, kaj ni'a land'o port'as la trajt'o'j'n de sever'o, serioz'o, rezign'o. Ni'a land'o est'as la etern'a simbol'o de la cerb'um'ad'o, sed ni hav'as neniu'j'n pens'o'j'n.

Ho, Verm'land'o, vi bel'a, vi bril'a!” Tiel li parol'is kun larm'o'j en la okul'o'j, kaj la voĉ'o trem'is pro emoci'o. La knab'in'o'j aŭskult'is li'n kun mir'o kaj ne sen emoci'o. Mal'mult'e ili kompren'is la profund'ec'o'n de tiu'j sent'o'j, kiu'j kaŝ'iĝ'is sub tiu surfac'o bril'et'ant'a pro ŝerc'o'j kaj rid'o'j.

Kiam vesper'iĝ'is kaj ili re'e ir'is en la vetur'il'o'n, la knab'in'o'j apenaŭ sci'is, kie'n sinjor'o Juli'us konduk'as ili'n, ĝis ili halt'is antaŭ la peron'o de Ekeby.

”Jen ni en'ir'u tie ĉi, knab'in'o'j, por danc'i iom,” sinjor'o Juli'us dir'is.

Kio'n dir'is la kavalir'o'j, kiam ili vid'is sinjor'o'n Juli'us re'ven'i kun velk'int'a flor'kron'o ĉirkaŭ la ĉapel'o kaj la vetur'il'o plen'a de knab'in'o'j? ”Ni ja pov'is supoz'i, ke knab'in'o'j for'tir'is li'n,” ili dir'is, ”ali'e li est'us re'ven'int'a al ni mult'a'j'n hor'o'j'n pli fru'e.” Ĉar la kavalir'o'j memor'is, ke tiu ĉi foj'o est'as ĝust'e la dek'sep'a, kiam sinjor'o Juli'us prov'as for'las'i Ekebyn, unu foj'o'n en ĉiu pas'ant'a jar'o. Nun sinjor'o Juli'us jam forges'is kaj tiu'n ĉi prov'o'n kaj ĉiu'j'n ali'a'j'n. Li'a konscienc'o re'e dorm'is si'a'n unu'jar'a'n dorm'o'n.

Li est'is grandioz'a vir'o, sinjor'o Juli'us. Li est'is mal'pez'a en la danc'o, vigl'a ĉe la lud'tabl'o. Plum'o'n, penik'o'n kaj arĉ'o'n li'a man'o sam'e lert'e trakt'is. Li hav'is facil'e tuŝ'ebl'a'n kor'o'n, bel'a'j'n vort'o'j'n sur la lang'o, la gorĝ'o'n plen'a de kanzon'o'j. Sed por kio util'us ĉio tio, se li ne posed'us konscienc'o'n, kiu sent'ig'as si'n nur unu'foj'e en la jar'o, simil'e al tiu'j efemer'o'j, kiu'j liber'ig'as si'n el la mal'gaj'a'j profund'o'j kaj pren'as flug'il'o'j'n por viv'i nur kelk'a'j'n hor'o'j'n en tag'lum'o kaj sun'bril'o?

Du'dek'kvar'a Ĉapitr'o La argil'a'j sankt'ul'o'j

Iam antaŭ tre long'e art'ist'o en Svartsjö rigard'is la ĉiel'o'n de somer'a tag'o kaj observ'is, kiel la nub'o'j vetur'is al la sun'o. Li vid'is la blank'a'j'n, bril'a'j'n nub'o'j'n, kiu'j maten'e star'as ĉe la horizont'o, tur'iĝ'i pli kaj pli alt'e'n, vid'is ĉiu'j'n atend'ant'a'j'n kolos'o'j'n vast'iĝ'i kaj lev'i si'n por ŝtorm'i al la alt'o. Ili supr'e'n'met'is vel'o'j'n kiel ŝip'o'j. Ili lev'is standard'o'j'n kiel milit'ist'o'j. Ili mov'iĝ'is por invad'i la tut'a'n ĉiel'o'n. Antaŭ la sun'o, la estr'in'o de la spac'o, ili trans'form'is si'n, tiu'j kresk'ant'a'j monstr'o'j, kaj al'pren'is sen'danĝer'a'n aspekt'o'n. Jen est'is avid'eg'a leon'o. Ĝi trans'form'is si'n en pudr'it'a'n sinjor'in'o'n. Jen est'is gigant'o kun sufok'a'j brak'o'j. Li ek'kuŝ'is kiel rev'ant'a sfinks'o. Kelk'a'j ornam'is si'a'n blank'a'n nud'ec'o'n per or'border'it'a'j mantel'o'j. Ali'a'j ŝut'is ruĝ'a'n ŝmink'o'n sur vang'o'j'n el neĝ'o. Jen est'is eben'o'j. Jen est'is arb'ar'o'j. Jen est'is mason'it'a'j kastel'o'j kun alt'a'j tur'o'j. La blank'a'j nub'o'j far'iĝ'is la estr'o'j de la somer'a ĉiel'o. Ili plen'ig'is la tut'a'n blu'a'n volb'o'n. Ili ating'is la sun'o'n kaj kovr'is ĝi'n.

”Ho, kiel bel'e,” la pi'a art'ist'o pens'is, ”se la sopir'ant'a'j anim'o'j pov'us grimp'i sur tiu'j'n tur'iĝ'ant'a'j'n mont'o'j'n, por ke tiu'j port'u ili'n pli kaj pli alt'e'n kiel ŝancel'iĝ'ant'a ŝip'o!” Kaj tuj li kompren'is, ke la blank'a'j nub'o'j de la somer'a tag'o est'as la vetur'il'o'j, sur kiu'j vetur'as la anim'o'j de la feliĉ'ul'o'j.

Li vid'is ili'n tie. Ili star'is sur la glit'ant'a'j amas'o'j kun lili'o'j en la man'o'j kaj or'kron'o'j sur la kap'o'j. La spac'o re'son'is de ili'a kant'o. Anĝel'o'j ŝveb'is mal'supr'e'n sur larĝ'a'j, fort'a'j flug'il'o'j, renkont'e al ili. Ho, kia amas'o da feliĉ'ul'o'j! Laŭ la dis'vast'iĝ'o de la nub'o'j pli kaj pli mult'a'j far'iĝ'is vid'ebl'a'j. Ili ripoz'is sur la nub'kuŝ'ej'o'j kiel nimf'o'j sur la lag'o. Ili ornam'is ili'n, kiel la lili'o'j ornam'as la herb'ej'o'n. Kia jubil'a alt'e'n'ir'o! Nub'o'j supr'e'n'rul'iĝ'is mal'antaŭ nub'o'j. Kaj ĉiu'j est'is plen'a'j de ĉiel'a'j milit'ist'ar'o'j kun arĝent'a'j kiras'o'j, de sen'mort'a'j kant'ist'o'j en purpur'border'it'a'j mantel'o'j.

Tiu art'ist'o post'e pentr'is la plafon'o'n en la preĝ'ej'o de Svartsjö. Tie li vol'is re'don'i la lev'iĝ'ant'a'j'n nub'o'j'n de la somer'tag'o, kiu'j port'is la feliĉ'ul'o'j'n en la bril'o'n de la ĉiel'o. La man'o, kiu konduk'is la penik'o'n, est'is fort'a, sed ankaŭ iom rigid'a, tiel ke la nub'o'j pli simil'is al la krisp'a'j bukl'o'j de allongeperuko 50 ol la kresk'ant'a'j mont'o'j el mol'a nebul'o. Kaj tiel, kiel la sankt'ul'o'j pren'is figur'o'n en la fantazi'o de la art'ist'o, li ne kapabl'is re'don'i ili'n, sed li laŭ hom'a manier'o vest'is ili'n per long'a'j, ruĝ'a'j kapot'o'j kaj rigid'a'j episkop'a'j ĉap'o'j aŭ per nigr'a'j kaftan'o'j kun rigid'a'j tub'kol'um'o'j. Li don'is al ili grand'a'j'n kap'o'j'n kaj mal'grand'a'j'n korp'o'j'n, kaj li proviz'is ili'n per naz'tuk'o'j kaj preĝ'o'libr'o'j. Latin'a'j sentenc'o'j flug'is el ili'a'j buŝ'o'j, kaj por tiu'j, kiu'j'n li opini'is plej eminent'a'j, li met'is firm'a'j'n lign'a'j'n seĝ'o'j'n sur la nub'dors'o'j'n, tiel ke ili komfort'e sid'ant'e pov'u vetur'i en la etern'ec'o'n.

Sed ĉiu ja sci'is, ke spirit'o'j kaj anĝel'o'j neniam montr'is si'n por la kompat'ind'a art'ist'o, kaj tial oni ne tre mir'is pro tio, ke li ne pov'is far'i ili'n super'ter'e bel'a'j. La pi'a pentr'aĵ'o de la bon'a majstr'o cert'e ŝajn'is al mult'a'j super'mezur'e dolĉ'a, kaj mult'e da sankt'a emoci'o ĝi vek'is. Cert'e ĝi ind'us la rigard'o'n ankaŭ de ni'a'j okul'o'j.

Sed dum la kavalir'a jar'o graf'o Dohna blank'pentr'ig'is la tut'a'n preĝ'ej'o'n. Tiam la plafon'pentr'aĵ'o detru'iĝ'is. Sam'e ĉiu'j argil'a'j sankt'ul'bild'o'j neni'iĝ'is.

Ho, tiu'j argil'a'j sankt'ul'o'j! Est'us pli bon'e por mi, se hom'a mizer'o pov'us tiel ĉagren'i mi'n, kiel far'is ili'a pere'o, se kruel'o de hom'o'j al hom'o'j pov'us plen'ig'i mi'n per tia mal'ŝat'o, kia'n mi sent'is pro ili.

Sed imag'u nur: tie trov'iĝ'is sankt'a Olof kun kron'o ĉirkaŭ la kask'o, hak'il'o en la man'o kaj genu'ant'a gigant'o sub la pied'o'j; trov'iĝ'is sur la katedr'o Judit en ruĝ'a bluz'o kaj blu'a jup'o, kun glav'o en unu man'o kaj sabl'o'horloĝ'o en la ali'a, anstataŭ la kap'o de la asiria milit'estr'o; trov'iĝ'is mister'a reĝ'in'o de Ŝeba en blu'a bluz'o kaj ruĝ'a jup'o, kun anser'pied'o sur unu krur'o kaj la man'o plen'a de sibil'a'j libr'o'j 51 ; trov'iĝ'is griz'a sankt'a Göran, kuŝ'ant'e sol'a sur benk'o en la absid'o, ĉar la ĉeval'o kaj la drak'o ambaŭ dis'frap'iĝ'is, tie trov'iĝ'is sankt'a Kristoffer kun la verd'ant'a baston'o kaj sankt'a Erik kun sceptr'o kaj hak'il'o, vest'it'a per ĝis'pied'a or'flor'a kapot'o.

Mult'a'j'n dimanĉ'o'j'n mi sid'is en la preĝ'ej'o de Svartsjö kaj ĉagren'iĝ'is pro tio, ke la bild'o'j est'as for, kaj sopir'is pri ili. Mi ne tre atent'us, se mank'us al ili naz'o aŭ pied'o'j, se la or'it'aĵ'o est'us pal'iĝ'int'a kaj la farb'o de'fal'int'a. Mi vid'us ili'n ĉirkaŭ'radi'it'a'j de la bril'vibr'o de la legend'o'j.

Laŭ'dir'e la afer'o ĉiam est'is, ke tiu'j sankt'ul'o'j perd'is si'a'j'n sceptr'o'j'n, orel'o'j'n aŭ man'o'j'n, kaj oni dev'is ripar'i kaj bon'ig'i ili'n. Tio ted'is la paroĥ'an'o'j'n kaj ili sopir'is liber'iĝ'i de ili. Sed la kamp'ar'an'o'j cert'e ne est'us far'int'a'j i'a'n domaĝ'o'n al la sankt'ul'o'j, se graf'o Dohna ne est'us. Est'is li, kiu for'pren'ig'is ili'n.

Mi mal'am'is li'n pro tio, kiel nur infan'o pov'as mal'am'i. Mi mal'am'is li'n, kiel la mal'sat'a almoz'ul'o mal'am'as la avar'a'n mastr'in'o'n, kiu rifuz'as al li pan'o'n. Mi mal'am'is li'n, kiel mal'riĉ'a fiŝ'ist'o mal'am'as difekt'em'a'n bub'o'n, kiu detru'is li'a'j'n ret'o'j'n kaj hak'is tru'o'n en li'a boat'o. Ĉu mi ne mal'sat'is kaj soif'is dum tiu'j long'a'j di'serv'o'j? Kaj li for'pren'is pan'o'n, per kiu mi'a anim'o pov'us viv'i. Ĉu mi ne sopir'is al la sen'fin'ec'o, al la ĉiel'o? Kaj li detru'is mi'a'n vetur'il'o'n kaj dis'ŝir'is la ret'o'n, per kiu mi pov'us kapt'i sankt'a'j'n vizi'o'j'n.

En la mond'o de la plen'kresk'ul'o'j ne trov'iĝ'as lok'o por ver'a mal'am'o. Kiel mi nun pov'us mal'am'i tiel mizer'a'n est'aĵ'o'n kiel tiu'n graf'o'n Dohna aŭ frenez'ul'o'n kiel Sintram aŭ sen'fort'iĝ'int'a'n mond'ec'a'n sinjor'in'o'n kiel graf'in'o'n Märta? Sed tiam mi est'is infan'o. Est'is ili'a feliĉ'o, ke ili antaŭ long'e mort'is.

Ebl'e la pastr'o star'is antaŭ'e en la preĝ'ej'o kaj parol'is pri pac'o kaj inter'pac'iĝ'em'o, sed al ni'a lok'o en la preĝ'ej'o li'a'j vort'o'j neniam est'is aŭd'ebl'a'j. Ho, se mi hav'us ili'n tie, la mal'nov'a'j'n argil'sankt'ul'o'j'n! Cert'e ili predik'us por mi tiel, ke mi pov'us kaj aŭd'i kaj kompren'i.

Sed jen mi sid'is plej oft'e kaj pens'is pri tio, kiel est'is, kiam oni for'rab'is kaj detru'is ili'n.

Kiam graf'o Dohna deklar'ig'is si'a'n edz'iĝ'o'n nul'ig'it'a anstataŭ serĉ'i si'a'n edz'in'o'n kaj leĝ'ig'i ĝi'n, tio vek'is incit'o'n ĉe ĉiu'j, ĉar oni sci'is, ke li'a edz'in'o for'las'is li'a'n hejm'o'n nur por ne est'i mort'turment'at'a. Ŝajn'is nun, kvazaŭ li vol'us re'gajn'i la favor'o'n de Di'o kaj la estim'o'n de hom'o'j per bon'a far'o, kaj jen li ripar'ig'is la preĝ'ej'o'n de Svartsjö. Li blank'pentr'ig'is la tut'a'n preĝ'ej'o'n kaj for'ig'is la plafon'pentr'aĵ'o'j'n. Li mem kaj li'a'j serv'ist'o'j port'is la bild'o'j'n en boat'o'n kaj mal'supr'e'n'ig'is ili'n en la profund'o'n de Löven.

Kiel li tamen kuraĝ'is met'i si'a'n man'o'n sur tiu'j'n potenc'ul'o'j'n de la Sinjor'o? Ho, ke la mal'bon'far'o pov'is okaz'i! Ĉu la man'o, kiu de'hak'is la kap'o'n de Holofern'o, ne ten'is glav'o'n plu? Ĉu la reĝ'in'o de Ŝeba forges'is ĉiu'n sekret'a'n sci'o'n, kiu vund'as pli danĝer'e ol venen'a sag'o? Sankt'a Olof, sankt'a Olof, mal'jun'a viking'o, sankt'a Göran, sankt'a Göran, mal'jun'a drak'mort'ig'ant'o, la bru'o de vi'a'j grand'far'o'j do mort'is, la aŭreol'o de mirakl'o'j esting'iĝ'is! Sed ver'ŝajn'e est'is tiel, ke la sankt'ul'o'j ne vol'is uz'i per'fort'o'n kontraŭ la detru'ant'o'j. Ĉar la kamp'ar'an'o'j de Svartsjö ne vol'is plu don'i farb'o'n por ili'a'j jak'o'j kaj or'aĵ'o'n por ili'a'j kron'o'j, ili permes'is, ke graf'o Dohna el'port'is ili'n kaj mal'supr'e'n'ig'is ili'n en la sen'fund'a'n profund'o'n de Löven. Ili ne vol'is star'i tie pli long'e mal'ornam'ant'e la dom'o'n de Di'o. Ho, la sen'help'ul'o'j, ĉu ili memor'is la temp'o'n, kiam oni dediĉ'is al ili preĝ'o'j'n kaj genu'fleks'o'j'n? Mi pens'is pri tiu boat'o kun ĝi'a ŝarĝ'o de sankt'ul'o'j, kiu en kviet'a somer'vesper'o glit'is antaŭ'e'n sur la surfac'o de Löven.

La rem'ant'a vir'o far'is mal'rapid'a'j'n rem'mov'o'j'n kaj send'is fuĝ'em'a'j'n rigard'o'j'n al la strang'a'j pasaĝer'o'j, kiu'j kuŝ'is en la pru'o kaj la poŭp'o, sed graf'o Dohna, kiu ankaŭ kun'est'is, ne tim'is, li pren'is ili'n unu post la ali'a per si'a'j plej'moŝt'a'j man'o'j kaj ĵet'is en la akv'o'n. Li'a frunt'o est'is seren'a, kaj li spir'is profund'e. Li sent'is si'n kiel batal'ant'o por la pur'a evangeli'a kred'o. Kaj neni'u mirakl'o okaz'is al la honor'o de la mal'nov'a'j sankt'ul'o'j. Silent'a'j kaj sen'kuraĝ'a'j ili mal'supr'e'n'iĝ'is en la pere'o'n.

Sed maten'e la post'a'n dimanĉ'o'n la preĝ'ej'o de Svartsjö star'is bril'e blank'a. Neniu'j bild'o'j ĝen'is plu la trankvil'o'n de la intern'a medit'ad'o. Nur per la okul'o'j de la spirit'o la pi'ul'o'j rigard'u la bril'o'n de la ĉiel'o kaj la vizaĝ'o'n de la sankt'ul'o'j. La preĝ'o'j de la hom'o'j sur propr'a'j fort'a'j flug'il'o'j ating'u la Plej'alt'ul'o'n. Ili ne al'kroĉ'u si'n plu al la vest'rand'o'j de la sankt'ul'o'j.

Ho, verd'a est'as la ter'o, la am'at'a loĝ'ej'o de la hom'o, blu'a est'as la ĉiel'o, la cel'o de li'a sopir'o. La mond'o radi'as de kolor'o'j. Kial la preĝ'ej'o est'as blank'a? Blank'a kiel la vintr'o, nud'a kiel la mal'riĉ'o, pal'a kiel la angor'o! Ĝi ne bril'et'as de prujn'o kiel vintr'a arb'ar'o. Ĝi ne radi'as en perl'o'j kaj punt'o'j kiel blank'a fianĉ'in'o. La preĝ'ej'o star'as en blank'a, frost'a kalk'kolor'o, sen iu bild'o, sen iu pentr'aĵ'o.

Tiu'n dimanĉ'o'n graf'o Dohna sid'is en la absid'o sur flor'ornam'it'a apog'seĝ'o por est'i vid'at'a kaj laŭd'at'a de ĉiu hom'o.

Nun oni honor'u li'n, kiu ripar'ig'is la mal'nov'a'j'n benk'o'j'n, detru'is la mal'ornam'a'j'n bild'o'j'n, met'ig'is nov'a'n vitr'o'n en ĉiu'j'n romp'it'a'j'n fenestr'o'j'n kaj pentr'ig'is la tut'a'n preĝ'ej'o'n per kalk'o. Tio'n li ver'dir'e rajt'is liber'e far'i. Se li vol'is mild'ig'i la koler'o'n de la Plej'potenc'ul'o, est'is ja bon'e, ke li ornam'is li'a'n templ'o'n laŭ si'a kompren'o. Sed kial li do pren'is laŭd'o'n pro tio? Li, kiu ven'is kun ne'pac'ig'it'a sever'o sur si'a konscienc'o, li ja pov'us ek'genu'i sur la mal'honor'a benk'et'o kaj pet'i si'a'j'n frat'o'j'n kaj frat'in'o'j'n en la preĝ'ej'o preĝ'i al Di'o, ke li toler'u li'n en si'a sankt'ej'o. Est'us pli bon'e por li, se li star'us tie kiel kompat'ind'a mal'bon'far'ant'o, ol ke li sid'us honor'at'a kaj ben'at'a antaŭ'e en la absid'o, pren'ant'e laŭd'o'n pro tio, ke li vol'as pac'iĝ'i kun Di'o.

Ho, graf'o, cert'e li est'us renkont'int'a vi'n ĉe la mal'honor'a benk'et'o. Li ne pov'is tromp'iĝ'i pro tio, ke la hom'o'j ne kuraĝ'is mal'laŭd'i vi'n. Li ankoraŭ est'as la sever'a Di'o, kiu ig'as ŝton'o'j'n parol'i, kiam hom'o'j silent'as.

Kiam la di'serv'o fin'iĝ'is kaj la last'a psalm'o est'is kant'it'a, neni'u for'las'is la preĝ'ej'o'n, sed la pastr'o sur'ir'is la katedr'o'n por far'i dank'parol'ad'o'n al la graf'o. Sed tio tamen ne est'is permes'it'a okaz'i.

Ĉar la pord'o'j mal'ferm'iĝ'is, kaj jen la mal'nov'a'j sankt'ul'o'j re'ven'is en la preĝ'ej'o'n, gut'ant'e de la akv'o de Löven, mal'pur'ig'it'a'j de verd'a ŝlim'o kaj brun'a kot'aĵ'o; ver'ŝajn'e ili ek'sci'is, ke tie ĉi oni laŭd'parol'os al li, kiu ĵet'is ili'n en la pere'o'n, kiu for'pel'is ili'n el la sankt'a dom'o de Di'o kaj mal'supr'e'n'ig'is ili'n en la mal'varm'a'j'n dis'solv'ant'a'j'n ond'o'j'n. La mal'nov'a'j sankt'ul'o'j vol'as hav'i parol'rajt'o'n.

Ili ne ŝat'as la unu'ton'a'n plaŭd'o'n de la ond'o'j. Ili kutim'iĝ'is al psalm'kant'ad'o kaj preĝ'o'j. Ili silent'is kaj las'is ĉio'n okaz'i, kiam ili ankoraŭ kred'is, ke tio don'os honor'o'n al Di'o. Sed tiel ne est'is. Jen graf'o Dohna sid'as en honor'o kaj glor'o antaŭ'e en la absid'o kaj vol'as est'i ador'at'a, kaj laŭd'at'a en la dom'o de Di'o.

I'o'n tia'n ili ne pov'as toler'i. Tial ili supr'e'n'ir'is el si'a mal'sek'a tomb'o kaj en'ir'as en la preĝ'ej'o'n, re'kon'ebl'a'j por ĉiu'j hom'o'j.

Jen ir'as sankt'a Olof, kun la kron'o ĉirkaŭ la ĉapel'o, kaj sankt'a Erik, kun la or'flor'o'j sur la kapot'o, kaj la griz'a sankt'a Goran kaj sankt'a Kristoffer, neniu'j pli: la reĝ'in'o de Ŝeba kaj Judit ne ven'is.

Sed kiam la hom'o'j trankvil'iĝ'is post si'a konstern'iĝ'o, aŭd'ebl'a flustr'o tra'ir'as la preĝ'ej'o'n.

”La kavalir'o'j!” Jes, est'as ja la kavalir'o'j. Kaj ili ir'as rekt'e al la graf'o sen dir'i unu vort'o'n kaj lev'as li'a'n seĝ'o'n sur si'a'j'n ŝultr'o'j'n kaj port'as li'n el la preĝ'ej'o kaj mal'supr'e'n met'as li'n ekster la preĝ'ej'o.

Ili tut'e simpl'e el'port'as graf'o'n Dohna el la dom'o de Di'o, kaj kiam tio est'as far'it'a, ili re'e for'ir'as, pren'ant'e la plej proksim'a'n voj'o'n al la lag'o.

Ili ne est'is ĝen'at'a'j kaj ankaŭ ne mal'ŝpar'is mult'a'n temp'o'n por klar'ig'i la senc'o'n de si'a far'o. Ĝi est'is sufiĉ'e klar'a: ”Ni, kavalir'o'j de Ekeby, hav'as ni'a'n propr'a'n pens'o'n. Graf'o Dohna ne ind'as laŭd'o'n en la dom'o de Di'o. Tial ni el'port'as li'n. Kiu ajn, kiu vol'as, pov'os re'transport'i li'n.” Sed oni ne en'port'is li'n. La laŭd'parol'ad'o de la pastr'o ne okaz'is. La hom'o'j el'ir'is el la preĝ'ej'o. Est'is neni'u tie, kiu pens'is i'o'n ali'a'n, ol ke la kavalir'o'j ag'is just'e.

Ili memor'ig'is al si la hel'a'n, jun'a'n graf'in'o'n, kiu est'is tiel kruel'e turment'at'a en Borg. Ili re'memor'ig'is al si tiu'n, kiu est'is tiel bon'a al mal'riĉ'a'j hom'o'j, kiu est'is tiel dolĉ'a por la okul'o'j, ke est'is konsol'o por ili rigard'i ŝi'n.

Est'is pek'o ven'i al la preĝ'ej'o kun sovaĝ'a'j petol'aĵ'o'j, sed kaj la pastr'o kaj la paroĥ'an'o'j sent'is, ke ili mem est'is pret'a'j far'i pli grand'a'n mok'aĵ'o'n al la Ĉio'n'sci'ant'o. Kaj ili hont'is antaŭ la sovaĝ'a'j mal'jun'a'j frenez'ul'o'j.

Sed post tiu tag'o graf'o Henrik ne pov'is sent'i hejm'ec'o'n en Borg. En mal'lum'a nokt'o komenc'e de aŭgust'o teg'it'a kaleŝ'o al'vetur'is tuj apud la grand'a'n peron'o'n. Ĉiu'j serv'ist'o'j star'ig'is si'n ĉirkaŭ ĝi kaj graf'in'o Märta el'ven'is, en'volv'it'a per ŝal'o'j kaj kun dens'a vual'o antaŭ la vizaĝ'o. La graf'o konduk'is ŝi'n, sed ŝi trem'is kaj tim'sku'iĝ'is. Nur per plej grand'a pen'o oni pov'is ig'i ŝi'n ir'i tra la vestibl'o kaj trans la peron'o'n.

Jen ŝi do ven'is en la vetur'il'o'n, la graf'o salt'is en ĝi'n post ŝi, la pord'o'j klak'ferm'iĝ'is, kaj la vetur'ig'ist'o ig'is la ĉeval'o'j'n mov'iĝ'i kvazaŭ tim'kur'e. Kiam la pig'o'j vek'iĝ'is la post'a'n maten'o'n, ŝi est'is for.

La graf'o post'e viv'is mal'proksim'e en la sud'o. Borg vend'iĝ'is kaj mult'foj'e ŝanĝ'is posed'ant'o'n. Ĉiu'j dev'as am'i ĝi'n. Cert'e est'as mal'mult'a'j, kiu'j posed'is ĝi'n kun feliĉ'o.

Du'dek'kvin'a Ĉapitr'o La migr'ant'o de Di'o

Tiam kapitan'o Lennart ankoraŭ ne sci'is, ke li est'os unu el la migr'ant'o'j de Di'o sur la ter'o. Li'a kor'o est'is plen'a de lum'ant'a ĝoj'o pro tio, ke li re'vid'os si'a'n hejm'o'n. Li tra'viv'is mal'lum'a'j'n sort'o'j'n, sed nun li est'as hejm'e, kaj nun ĉio bon'iĝ'os. Li ne sci'is, ke li far'iĝ'os unu el tiu'j, kiu'j ne pov'as ripoz'i sub propr'a tegment'o, ne varm'ig'i si'n ĉe propr'a forn'o.

La migr'ant'o de Di'o, kapitan'o Lennart, hav'is gaj'a'n humor'o'n. Ĉar li ne trov'is iu'n hom'o'n en la kuir'ej'o, li kondut'is tie, kvazaŭ li est'us petol'a bub'o. Rapid'e li far'is mis'rand'o'n en la teks'o kaj mal'ord'ig'is la ŝnur'o'n de la ŝpin'il'a rad'o. Li ĵet'is la kat'o'n sur la kap'o'n de la hund'o kaj rid'is tiel, ke son'is en la tut'a dom'o, kiam la du kamarad'o'j las'is la koler'o'n de la moment'o romp'i mal'nov'a'n amik'ec'o'n kaj atak'is unu la ali'a'n kun streĉ'it'a'j ung'o'j, koler'a'j okul'o'j kaj hirt'a'j har'o'j.

Jen en'ven'is la mastr'in'o, log'it'a de la bru'o. Ŝi halt'is sur la sojl'o kaj rigard'is la vir'o'n, kiu rid'is pri la batal'ant'a'j best'o'j. Ŝi bon'e kon'is li'n, sed kiam ŝi last'foj'e vid'is li'n, li sid'is sur la kapt'it'ĉar'o kaj port'is man'katen'o'j'n. Ŝi bon'e memor'is tio'n. Antaŭ kvin kaj du'on'a jar'o'j ŝtel'ist'o'j dum la vintr'a foir'o en Karlstad ŝtel'is la ornam'aĵ'o'j'n de la edz'in'o de la guberni'estr'o. Tiam perd'iĝ'is mult'a'j ring'o'j, brak'ring'o'j kaj buk'o'j, alt'e ŝat'at'a'j de la nobl'a sinjor'in'o, ĉar la plej'mult'o est'is hered'aĵ'o'j kaj donac'o'j.

Ili neniam re'trov'iĝ'is. Sed baldaŭ tra la land'o kur'is dir'o, ke kapitan'o Lennart en Helgesater est'as la ŝtel'int'o.

Ĉu li do ne est'is bon'a kaj honest'a hom'o, tiu kapitan'o Lennart? Li viv'is feliĉ'e kun si'a edz'in'o, kiu'n li konduk'is hejm'e'n nur antaŭ kelk'a'j jar'o'j, ĉar mal'fru'e li'a'j en'spez'o'j permes'is edz'iĝ'o'n. Ĉu li ne hav'is nun'temp'e bon'a'n viv'ten'o'n de si'a salajr'o kaj si'a oficir'bien'o 52 ? Kio pov'us instig'i tia'n hom'o'n ŝtel'i mal'nov'a'j'n brak'ring'o'j'n kaj ring'o'j'n? Kaj ankoraŭ pli strang'e ŝajn'is al ŝi, ke oni pov'as kred'i tia'n dir'o'n, tiel plen'e pruv'i ĝi'n, ke kapitan'o Lennart est'is eks'ig'it'a, perd'is si'a'n glav'orden'o'n 53 kaj est'is kondamn'it'a al kvin'jar'a pun'labor'o.

Mem li dir'is, ke li est'is en la foir'o sed for'vetur'is de tie, antaŭ ol li ek'aŭd'is pri la ŝtel'o. Sur la ŝose'o li trov'is mal'bel'a'n mal'nov'a'n buk'o'n, kiu'n li kun'pren'is hejm'e'n kaj don'is al la infan'o'j. Tiu buk'o tamen est'is el or'o kaj aparten'is al la ŝtel'it'a'j objekt'o'j. Ĝi kaŭz'is li'a'n mal'feliĉ'o'n. Sed efektiv'e Sintram est'is kulp'a pri ĉio. La malic'a uzin'posed'ant'o rol'is kiel akuz'ant'o kaj dir'is la kondamn'ig'a'n atest'o'n. Ŝajn'is, kvazaŭ li bezon'us for'ig'i kapitan'o'n Lennart, ĉar ne'long'e post tio komenc'iĝ'is proces'o kontraŭ li mem, ĉar mal'kaŝ'iĝ'is, ke li vend'is pulv'o'n al la norveg'o'j dum la milit'o en la jar'o 1814. Hom'o'j kred'is, ke li tim'is pro la atest'o, kiu'n kapitan'o Lennart pov'us don'i kontraŭ li. Nun oni mal'kondamn'is li'n pro mank'o de pruv'o.

La mastr'in'o ne pov'is sat'rigard'i la vir'o'n. Li'a'j har'o'j griz'iĝ'is kaj la dors'o kurb'iĝ'is, cert'e est'is mal'facil'e por li. Sed si'a'n afabl'a'n vizaĝ'o'n kaj si'a'n gaj'a'n humor'o'n li konserv'is. Li ankoraŭ est'is la sam'a kapitan'o Lennart, kiu konduk'is ŝi'n al la altar'o, kiam ŝi edz'in'iĝ'is, kaj danc'is dum ŝi'a edz'in'iĝ'a fest'o. Cert'e li dev'as ankoraŭ halt'i kaj parol'i kun ĉiu hom'o, kiu'n li renkont'as sur la voj'o kaj ĵet'i mon'er'o'n al ĉiu infan'o. Li ankoraŭ dir'os al ĉiu sulk'a mal'jun'ul'in'o, ke ŝi far'iĝ'as pli jun'a kaj bel'a per ĉiu tag'o, kaj li ankoraŭ'foj'e pov'us ek'star'i sur barel'o por lud'i violon'o'n por tiu'j, kiu'j danc'as ĉirkaŭ la somer'mez'a stang'o.

Ho Di'o mi'a, ja! ”Nu, pa'nj'o Kari'n,” li komenc'is, ”ĉu vi ne kuraĝ'as rigard'i mi'n?” Ver'dir'e li ven'is tie'n por ek'sci'i, kiel stat'as en li'a hejm'o kaj ĉu ili atend'as li'n. Ili ja pov'as sci'i, ke li tra'pas'is la pun'o'n je tiu ĉi temp'o.

La mastr'in'o don'is al li nur bon'a'j'n nov'aĵ'o'j'n. Li'a edz'in'o est'is brav'a kiel vir'o. Ŝi farm'is la bien'et'o'n de la nov'a hav'ant'o, kaj ĉio prosper'is al ŝi. La infan'o'j est'as san'a'j, kaj est'as ĝoj'o vid'i ili'n. Kaj kompren'ebl'e ili atend'as li'n. La kapitan'edz'in'o est'is sever'a sinjor'in'o, kiu neniam dir'is, kio'n ŝi pens'as, sed tiom la mastr'in'o sci'is, ke neni'u rajt'is manĝ'i per la kuler'o de kapitan'o Lennart aŭ sid'i sur li'a seĝ'o, dum li est'is for. Nun en la printemp'o neni'u tag'o pas'is, sen ke ŝi ir'is al la ŝton'o sur la supr'o de la dekliv'o'j de Broby kaj rigard'is mal'supr'e'n laŭ la voj'o por vid'i, ĉu li ven'as. Kaj nov'a'j'n vest'o'j'n ŝi far'is por li, hejm'teks'it'a'j'n vest'o'j'n, pri kiu'j ŝi mem far'is la plej mult'a'n labor'o'n. Jen, de tio oni pov'as sci'i, ke li est'as atend'at'a, kvankam ŝi neni'o'n dir'is.

”Ne, kapitan'o,” la mastr'in'o respond'is. ”neni'u kred'as tio'n.” Tiam kapitan'o Lennart ne rest'is plu en la dom'o, tiam li vol'is ir'i hejm'e'n.

La kavalir'o'j de Ekeby ĝust'e al'ven'is al la gast'ej'o. Sintram invit'is ili'n tie'n por fest'i si'a'n nask'iĝ'o'tag'o'n. Kaj la kavalir'o'j ne hezit'is eĉ moment'o'n prem'i la man'o'n de la pun'it'o kaj dezir'i al li bon'ven'o'n al la hejm'o. Ankaŭ Sintram far'is tio'n.

”Kar'a Lennart,” li dir'is,” vi est'u cert'a, ke Di'o hav'as i'a'n intenc'o'n per tio!” ”Hont'u, fripon'o!” kapitan'o Lennart kri'is. ”Ĉu vi kred'as, ke mi ne sci'as, ke ne est'is ni'a Sinjor'o, kiu sav'is vi'n de la eŝafod'o?” La ali'a'j rid'is. Sed Sintram neniel koler'iĝ'is. Li tut'e ne mal'ŝat'is, ke oni alud'as al li'a inter'konsent'o kun la infer'ul'o.

Nu, jen ili kun'pren'is Lennarton intern'e'n por el'trink'i kun li bon'ven'a'n glas'o'n. Post'e li ja pov'us tuj plu'ir'i. Sed tiam ir'is mal'bon'e por li. Li ne trink'is tia'j'n perfid'a'j'n aĵ'o'j'n dum kvin jar'o'j. Ebl'e li ne manĝ'is dum la tut'a tag'o, kaj li est'is el'ĉerp'it'a de si'a long'a ir'o. Sekv'e li'a kap'o turn'iĝ'is pro kelk'a'j glas'o'j.

Kiam la kavalir'o'j tiom regal'is li'n, ke li ne sci'is plu kio'n li far'as, ili dev'ig'is li'n trink'i glas'o'n post glas'o, kaj ili ne intenc'is i'o'n mal'bon'a'n per tio, est'is nur'a bon'intenc'o por li, kiu neni'o'n bon'a'n gust'um'is dum kvin jar'o'j.

Ali'e li est'is la plej sobr'a hom'o. Oni ja ankaŭ pov'as kompren'i, ke li ne intenc'is ebri'ig'i si'n, li ja vol'is ir'i hejm'e'n al la edz'in'o kaj la infan'o'j. Sed anstataŭ'e li rest'is kuŝ'ant'a sur la benk'o en la drink'ĉambr'o kaj en'dorm'iĝ'is tie.

Kiam li nun kuŝ'is tie, tent'e sen'konsci'a, Gösta pren'is karb'o'n kaj iom da vakcini'a suk'o kaj pentr'is li'n. Li don'is al li ver'a'n krim'ul'a'n fizionomi'o'n, li opini'is, ke tio bon'e konven'as por iu, kiu ven'as rekt'e el la mal'liber'ej'o. Li don'is al li nigr'a'n okul'o'n, far'is ruĝ'a'n strek'o'n sur la naz'o, ŝov'is la har'o'j'n sur la frunt'o'n en sen'ord'a'j'n tuf'aĵ'o'j'n kaj fulg'ig'is la tut'a'n vizaĝ'o'n. Ili rid'is pri tio dum iom da temp'o, kaj post'e Gösta vol'is for'lav'i ĝi'n.

”Las'u ĝi'n,” Sintram dir'is, ”por ke li vid'u ĝi'n, kiam li vek'iĝ'os! Tio amuz'os li'n.” Do oni las'is tio'n, kia ĝi est'is, kaj la kavalir'o'j ne pens'is plu pri kapitan'o Lennart. La festen'o daŭr'is la tut'a'n nokt'o'n. Ili for'ir'is en la tag'iĝ'o. Tiam cert'e est'is pli da vin'o ol da prudent'o en ili'a'j cerb'o'j.

Jen la demand'o est'is, kio'n ili far'u pri kapitan'o Lennart. ”Ni vetur'ig'os li'n al li'a hejm'o,” Sintram dir'is. ”Imag'u, kiel ĝoj'os li'a edz'in'o! Est'os plezur'o vid'i ŝi'a'n ĝoj'o'n. Mi kor'tuŝ'iĝ'as, kiam mi pens'as pri tio. Ni vetur'ig'u li'n hejm'e'n!” Tiu pens'o kor'tuŝ'is ili'n ĉiu'j'n. Sinjor'o Di'o, kiel ŝi ĝoj'os, la sever'a sinjor'in'o en Helgesäter! Ili sku'is viv'o'n en kapitan'o Lennart kaj lev'is li'n en unu el la vetur'il'o'j, kiu'j'n la dorm'em'a'j stal'serv'ist'o'j antaŭ long'e al'vetur'ig'is. Kaj jen la tut'a ar'o supr'e'n'vetur'is al Helgesäter. Kelk'a'j du'on'dorm'is kaj preskaŭ fal'is el la vetur'il'o, ali'a'j kant'is por ne ek'dorm'i. Ili ĉiu'j aspekt'is ne mult'e pli bon'a'j ol fripon'ar'o, inert'a'j kaj kun ŝvel'int'a'j vizaĝ'o'j. Ili tamen al'ven'is, las'is la ĉeval'o'j'n sur la mal'antaŭ'a kort'o kaj kun cert'a solen'ec'o marŝ'is al la peron'o. Beerencreutz kaj Juli'us konduk'is kapitan'o'n Lennart inter si.

”Vigl'iĝ'u, Lennart,” ili dir'is al li, ”vi ja est'as hejm'e. Ĉu vi ne vid'as, ke vi est'as hejm'e?” Li mal'ferm'is la okul'o'j'n kaj preskaŭ sobr'iĝ'is. Kor'tuŝ'is li'n, ke ili akompan'is li'n hejm'e'n.

”Amik'o'j,” li dir'is kaj halt'is por parol'i al ili ĉiu'j, ”mi demand'is al Di'o, amik'o'j, kial permes'iĝ'is, ke tiom da mal'bon'o traf'is mi'n.” ”Silent'u, Lennart, ne predik'u!” Beerencreutz tondr'as.

”Las'u li'n parol'i!” Sintram dir'as. ”Li parol'as bon'e.” ”Demand'is al li kaj ne kompren'is, nun kompren'as. Li vol'is montr'i al mi, kia'j'n amik'o'j'n mi hav'as. Amik'o'j, kiu'j akompan'as mi'n hejm'e'n por vid'i la ĝoj'o'n de mi kaj mi'a edz'in'o. Ĉar mi'a edz'in'o atend'as mi'n. Kio est'as kvin jar'o'j da mizer'o kompar'e al tio!” Jen mal'mol'a'j man'o'j tambur'is sur la pord'o. La kavalir'o'j ne hav'is temp'o'n aŭskult'i plu.

Intern'e ek'mov'iĝ'is. La serv'ist'in'o'j vek'iĝ'is kaj el'rigard'is. Ili rapid'e sur'met'is la vest'o'j'n sed ne kuraĝ'is mal'ferm'i al tiu ar'o da vir'o'j. Fin'e la rigl'il'o est'is for'tir'at'a. La kapitan'edz'in'o mem el'ven'is.

Est'is Beerencreutz, kiu respond'is: ”Ni ven'as kun vi'a edz'o.” Ili puŝ'is kapitan'o'n Lennart antaŭ'e'n, kaj ŝi vid'is li'n ŝancel'iĝ'i kontraŭ ŝi'n, ebri'a, kun krim'ul'a vizaĝ'o. Kaj mal'antaŭ li ŝi vid'is tiu'n tut'a'n ar'o'n de ebri'a'j, ŝancel'iĝ'ant'a'j vir'o'j.

”Vi for'ir'is kiel ŝtel'ist'o,” ŝi dir'is, ”kaj ven'as hejm'e'n kiel fripon'o!” Post tio ŝi intenc'is en'ir'i.

Li ne kompren'is. Li vol'is sekv'i ŝi'n, sed tiam ŝi puŝ'is li'n sur la brust'o'n.

”Ĉu vi kred'as, ke mi vol'as akcept'i tia'n hom'o'n kiel vi'n por estr'i super mi'a dom'o kaj mi'a'j infan'o'j?” La pord'o ferm'iĝ'is, kaj la rigl'il'o ŝov'iĝ'is en la serur'o'n.

Tiam la kavalir'o'j ne pov'is sub'prem'i rid'o'n. Li est'is tiel cert'a pri si'a edz'in'o, kaj jen ŝi ne vol'as vid'i li'n. Ŝajn'is al ili, ke est'as rid'ind'e.

Kiam kapitan'o Lennart aŭd'is ili'a'n rid'o'n, li post'kur'is ili'n kaj vol'is bat'i ili'n. Ili kur'is for, kaj salt'is en la vetur'il'o'j'n. Li sekv'is, sed en si'a fervor'o li stumbl'is sur ŝton'o kaj fal'is. Li re'lev'is si'n, sed ne persekut'is ili'n plu. Iu pens'o frap'is li'n en li'a konfuz'o. En tiu ĉi mond'o okaz'as neni'o sen la vol'o de Di'o, neni'o.

”Kie'n vi vol'as gvid'i mi'n?” li dir'is. ”Mi est'as plum'o ŝveb'ant'a laŭ la vent'o de vi'a spir'o. Mi est'as vi'a ĵet'pilk'o. Kie'n vi vol'as gvid'i mi'n? Kial vi ferm'as por mi la pord'o'j'n de mi'a hejm'o?” Li ir'is for de si'a hejm'o, kred'ant'e, ke tio est'as la vol'o de Di'o.

Kiam la sun'o lev'iĝ'is, li star'is sur la supr'o de la dekliv'o'j de Broby kaj rigard'is la val'o'n. Ho, ja ne sci'is tiam la kompat'ind'a'j hom'o'j en la val'o, ke proksim'iĝ'as ili'a sav'ant'o! Mal'riĉ'ul'o aŭ ĉagren'it'o ne plekt'is kron'o'j'n el mal'fru'e velk'ant'a vakcini'o por pend'ig'i super la pord'o de si'a dom'et'o. Oni ne met'is sur la sojl'o'j'n, kiu'j'n li baldaŭ trans'paŝ'os, foli'o'j'n de odor'ant'a lavend'o kaj flor'o'j'n de la kamp'o'rand'o. La patr'in'o'j ne lev'is si'a'j'n infan'o'j'n sur la brak'o'n, por ke ili vid'u li'n, kiam li ven'os. La intern'o de la kaban'o'j ne est'is pur'ig'it'a kaj ord'ig'it'a, kaj la nigr'a kamen'o ne kaŝ'it'a de odor'ant'a juniper'o. La vir'o'j ne labor'is kun fervor'a diligent'o sur la kamp'o'j, por ke li'a'j rigard'o'j ĝoj'u pro fleg'it'a'j kamp'o'j kaj bon'fos'it'a'j dren'fos'o'j.

Ho, kie li star'is, li'a'j angor'a'j okul'o'j vid'is, kiel la sek'o detru'is, kiel la rikolt'o'j est'as sek'difekt'it'a'j, kaj kiel la hom'o'j ŝajn'as apenaŭ zorg'i pri prepar'o de la ter'o por la rikolt'o de la ven'ont'a jar'o. Li rigard'is supr'e'n al la blu'a'j mont'o'j, kaj la akr'a sun'o de la maten'o montr'is al li la brun'e brul'ig'it'a'j region'o'j'n, kie furioz'is la arb'ar'fajr'o'j. Li vid'is, ke la betul'o'j ĉe la voj'rand'o est'as preskaŭ detru'it'a'j de sek'o. Mult'a'j mal'grand'a'j sign'o'j, la rekrement'a odor'o, kiu'n li sent'is, kiam li preter'ir'is bien'o'n, la fal'int'a'j bar'il'o'j, la mal'grand'a kvant'o da hejm'e'n'transport'it'a kaj hak'it'a lign'o, kompren'ig'is al li, ke la hom'o'j ne ĝust'e kondut'as, ke la mizer'o ven'is, kaj ke la hom'o'j serĉ'is konsil'o'n en inert'o kaj brand'o.

Sed ebl'e est'is bon'e por li, ke li vid'is tio'n. Ĉar li ne hav'is la favor'o'n vid'i verd'a'j'n rikolt'o'j'n ĝerm'i sur propr'a kamp'o, gard'i la esting'iĝ'o'n de la ard'ant'a'j karb'o'j en la propr'a fajr'uj'o, sent'i la mol'a'j'n man'et'o'j'n de si'a'j infan'o'j met'iĝ'i en li'a'j'n, hav'i pi'a'n edz'in'o'n kiel apog'o'n. Ebl'e est'is bon'e por li, sur kies anim'o pez'is profund'a dolor'o, ke ekzist'is ali'a'j, al kiu'j li pov'is don'i konsol'o'n en ili'a mal'riĉ'ec'o. Ebl'e est'is bon'e por li, ke est'is tiel amar'a temp'o, kiam la mal'fekund'ec'o de la natur'o sufer'ig'is la mal'riĉ'a'j'n hom'o'j'n per mank'o, kaj kiam la pli bon'sort'a'j far'is la si'a'n por detru'i ili'n.

Kapitan'o Lennart star'is tie sur la dekliv'o'j de Broby kaj komenc'is pens'i, ke Di'o ebl'e bezon'as li'n.

Est'as rimark'ind'e, ke la kavalir'o'j post'e neniel pov'is kompren'i, kia'manier'e ili kulp'as pri la mal'mol'ec'o de la kapitan'edz'in'o. Sintram silent'is. Tra la region'o ir'is mult'e da mal'laŭd'a parol'o pri la edz'in'o, kiu est'is tro fier'a por akcept'i tiel bon'a'n edz'o'n. Oni dir'is, ke ŝi tuj inter'romp'is ĉiu'n, kiu prov'is parol'i al ŝi pri la edz'o. Ŝi ne toler'is, ke oni menci'as li'a'n nom'o'n. Kapitan'o Lennart far'is neni'o'n por ŝanĝ'i ŝi'a'j'n pens'o'j'n.

Mal'jun'a kamp'ar'an'o kuŝ'as sur la mort'lit'o en la Högbergvilaĝo. Li ricev'is la sakrament'o'n, kaj la fort'o'j de li'a viv'o est'as el'uz'it'a'j, li dev'as mort'i.

Mal'trankvil'a kiel iu, kiu komenc'os long'a'n vojaĝ'o'n, li trans'lok'ig'as si'a'n lit'o'n el la kuir'ej'o al la ĉambr'o kaj el la ĉambr'o al la kuir'ej'o. Pro tio oni kompren'as, pli ol pro li'a'j pez'a'j stertor'o'j kaj la esting'iĝ'ant'a rigard'o, ke li'a hor'o ven'is.

Ĉirkaŭ li star'as li'a edz'in'o, li'a'j infan'o'j kaj serv'ist'o'j. Li est'is bon'sukces'a, riĉ'a, respekt'at'a. Li'a mort'lit'o ne est'as for'las'it'a.

La mal'jun'a vir'o parol'as pri si mem, kvazaŭ li star'us antaŭ la vizaĝ'o de Di'o, kaj la ĉirkaŭ'star'ant'o'j per oft'a'j suspir'o'j kaj konfirm'a'j vort'o'j atest'as, ke li'a parol'o est'as ver'a.

”Mi est'is diligent'a labor'ant'o kaj bon'a mastr'o,” li dir'as. ”Mi am'is mi'a'n edz'in'o'n kiel mi'a'n dekstr'a'n man'o'n. Mi ne las'is mi'a'j'n infan'o'j'n kresk'i sen eduk'o kaj pri'zorg'o. Mi ne drink'is.

Mi ne trans'lok'is lim'mark'o'j'n. Mi ne vip'is la ĉeval'o'j'n sur al'supr'a'j dekliv'o'j. Mi ne las'is la bov'in'o'j'n mal'sat'i en la vintr'o. Mi ne las'is la ŝaf'o'j'n sufer'i en ili'a lan'o en la somer'o.” Kaj ĉirkaŭ li la plor'ant'a'j ge'serv'ist'o'j ripet'as kiel en'o: ”Li est'is bon'a mastr'o. Ho, Sinjor'o Di'o! Li ne vip'is la ĉeval'o'n sur la dekliv'o'j, ne las'is la ŝaf'o'j'n ŝvit'i en ili'a lan'o en la somer'o.” Sed tra la pord'o ne'rimark'it'e ven'is mal'riĉ'a vir'o por pet'i pri manĝ'aĵ'o. Ankaŭ li aŭd'as la vort'o'j'n de la mort'ant'o, kiam li star'as silent'a ĉe la pord'o.

Kaj la mal'san'ul'o daŭr'ig'as: ”Mi fleg'hak'is arb'ar'o'n, mi dren'is herb'ej'o'j'n. Mi konduk'is la plug'il'o'n laŭ rekt'a'j sulk'o'j. Mi konstru'is la fojn'ej'o'n tri'obl'e pli grand'a por tri'obl'e pli grand'a rikolt'o ol en la temp'o de mi'a'j pra'patr'o'j. El bril'a'j taler'o'j mi far'ig'is tri arĝent'a'j'n pokal'o'j'n. Mi'a patr'o far'ig'is nur unu.” La vort'o'j de la mort'ant'o ating'as la aŭskult'ant'o'n ĉe la pord'o. Li aŭd'as li'n atest'i pri si, kvazaŭ li star'us antaŭ la tron'o de Di'o. Li aŭd'as infan'o'j'n kaj ge'serv'ist'o'j'n ripet'i: ”Li konduk'is la plug'il'o'n laŭ rekt'a'j sulk'o'j, tio'n li far'is.” ”Di'o don'os al mi bon'a'n ĉambr'o'n en si'a ĉiel'o,” dir'as la mal'jun'ul'o.

”Ni'a Sinjor'o bon'e akcept'os ni'a'n mastr'o'n,” dir'as la ge'serv'ist'o'j.

La vir'o ĉe la pord'o aŭd'as la vort'o'j'n, kaj terur'o plen'ig'as li'n, kiu dum kvin long'a'j jar'o'j est'is ĵet'pilk'o de Di'o, plum'o, ŝveb'ant'a laŭ la vent'o de li'a spir'o.

”Amik'o, amik'o!” li dir'as, kaj li'a man'o trem'as pro tim'o. ”Ĉu vi pri'pens'is, kiu est'as tiu Sinjor'o, antaŭ kies vizaĝ'o'n vi baldaŭ ir'os? Li est'as grand'a Di'o, terur'a Di'o. Mond'o'j est'as li'a'j kamp'o'j. La ŝtorm'o est'as li'a ĉeval'o. Vast'a'j ĉiel'o'j trem'as sub la pez'o de li'a pied'o. Kaj vi ek'star'as antaŭ li kaj dir'as: ’Mi far'is rekt'a'j'n sulk'o'j'n, mi sem'is sekal'o'n, mi hak'is arb'ar'o'n.’ Ĉu vi vol'as laŭd'i vi'n antaŭ li kaj kompar'i vi'n kun li? Vi ne sci'as, kiel potenc'a est'as tiu Sinjor'o, al kies regn'o vi vetur'os.” La okul'o'j de la mal'jun'ul'o vast'iĝ'as, li'a buŝ'o mov'iĝ'as pro terur'o, li'a'j stertor'o'j pez'iĝ'as.

”Ne paŝ'u antaŭ vi'a'n Di'o'n kun grand'a'j vort'o'j!” la migr'ant'o daŭr'ig'as. ”La potenc'ul'o'j sur la ter'o est'as kiel draŝ'it'a pajl'o en li'a proviz'ej'o. Li'a tag'labor'o est'as konstru'i sun'o'j'n. Li fos'is la mar'o'j'n kaj star'ig'is la mont'o'j'n. Li vest'is la ter'o'n per plant'o'j.

Li est'as labor'ant'o sen egal'ul'o, vi ne kompar'u vi'n kun li. Klin'u vi'n antaŭ li, for'ir'ant'a hom'anim'o! Kuŝ'u profund'e sur la polv'o antaŭ vi'a Sinjor'o, vi'a Di'o! La ŝtorm'o de Di'o furioz'as super vi. La koler'o de Di'o est'as super vi kiel detru'ant'a fulm'o.

Klin'u vi'n! Kiel infan'o kapt'u la rand'o'n de li'a mantel'o kaj pet'u pri protekt'o! Kuŝ'u profund'e sur la polv'o kaj preĝ'u pri indulg'o! Humil'ig'u vi'n, hom'anim'o, antaŭ vi'a kre'int'o!” La okul'o'j de la mal'san'ul'o est'as vast'e mal'ferm'it'a'j, li'a'j man'o'j fald'iĝ'as, sed li'a vizaĝ'o ek'radi'as kaj la stertor'o'j ĉes'as.

”Hom'anim'o, for'ir'ant'a hom'anim'o!” dir'as la vir'o. ”Sam'e cert'e kiel vi en vi'a last'a moment'o humil'e klin'is vi'n antaŭ Di'o, sam'e cert'e li met'os vi'n kiel infan'o'n sur si'a'n brak'o'n kaj port'os vi'n en la glor'o'n de si'a ĉiel'o!” La mal'jun'ul'o el'ig'as unu last'a'n suspir'o'n, kaj ĉio est'as fin'it'a.

Kapitan'o Lennart klin'as si'a'n kap'o'n kaj preĝ'as. Ĉiu'j en la ĉambr'o preĝ'as dum pez'a'j suspir'o'j.

Kiam ili lev'as la rigard'o'j'n, la mal'jun'a kamp'ar'an'o kuŝ'as en trankvil'a pac'o. Li'a'j okul'o'j ŝajn'as ankoraŭ lum'i de la re'bril'o de bel'eg'a'j vizi'o'j, li'a buŝ'o rid'as, li'a vizaĝ'o est'as bel'a. Li vid'is Di'o'n.

”Ho, vi grand'a, bel'a hom'anim'o,” pens'as tiu'j, kiu'j vid'as li'n, ”vi do dis'ŝir'is la katen'o'j'n de la polv'o! En vi'a last'a moment'o vi lev'is vi'n al vi'a kre'int'o. Vi humil'ig'is vi'n antaŭ li, kaj li lev'is vi'n kiel infan'o'n sur si'a'n brak'o'n.” ”Li vid'is Di'o'n,” la fil'o dir'as kaj ferm'as la okul'o'j'n de la mort'int'o.

”Li vid'is la ĉiel'o'n mal'ferm'it'a,” plor'singult'as la infan'o'j kaj ge'serv'ist'o'j.

La mal'jun'a mastr'in'o met'as si'a'n trem'ant'a'n man'o'n en tiu'n de kapitan'o Lennart.

”Vi help'is li'n tra'pas'i la plej mal'facil'a'n, kapitan'o.” Li star'as mut'ig'it'a. La dot'o de la fort'a'j vort'o'j kaj grand'a'j ag'o'j est'as don'it'a al li. Li ne sci'as kiel. Li trem'as kiel papili'o sur la rand'o de la krizalid'o, dum ĝi'a'j flug'il'o'j etend'as si'n en la sun'lum'o, bril'ant'a'j kiel sun'lum'o ankaŭ ili.

Kapitan'o Lennart iu'n tag'o'n ven'is al la mal'riĉ'a'j kamp'ar'an'o'j, kiu'j loĝ'is proksim'e al Gurlita. Inter ili la mizer'o est'is grand'a, la ter'pom'o'j el'ĉerp'iĝ'is, kaj la sekal'sem'ad'o, kiu dev'is okaz'i en la nud'brul'ig'it'a'j hak'it'ej'o'j, ne est'is ebl'a, ĉar oni ne hav'is sem'aĵ'o'n.

Tiam kapitan'o Lennart pren'is mal'grand'a'n plat'boat'o'n kaj rem'is oblikv'e trans la lag'o'n al Fors kaj pet'is Sintramon donac'i al la hom'o'j sekal'o'n kaj ter'pom'o'j'n. Sintram bon'e akcept'is li'n: li kun'pren'is li'n supr'e'n en grand'a'j'n bon'proviz'it'a'j'n gren'ĉambr'o'j'n kaj mal'supr'e'n en kel'o'j'n, kie ankoraŭ rest'is ter'pom'o'j de la pas'int'jar'a rikolt'o, kaj las'is li'n plen'ig'i ĉiu'j'n sak'o'j'n kaj sak'et'o'j'n, kiu'j'n li kun'port'is.

Sed kiam Sintram ek'vid'is la mal'grand'a'n boat'o'n, li trov'is, ke ĝi est'as tro mal'grand'a por tiel grand'a ŝarĝ'o. La malic'ul'o port'ig'is la sak'o'j'n en unu el si'a'j grand'a'j boat'o'j kaj ordon'is al si'a serv'ist'o, la fort'a Måns, rem'i ĝi'n trans la lag'o'n. Kapitan'o Lennart hav'is nur la mal'plen'a'n plat'boat'o'n por pri'zorg'i.

Li tamen post'iĝ'is post la fort'a Måns, ĉar tiu est'is majstr'a rem'ant'o kaj tre'eg'e fort'a. Kapitan'o Lennart ankaŭ sid'as rev'ant'a, dum li trans'vetur'as la bel'a'n lag'o'n, kaj li pens'as pri la strang'a'j sort'o'j de la mal'grand'a'j grajn'o'j. Nun oni dis'ĵet'os ili'n sur la nigr'a'n cindr'o'ter'o'n inter ŝton'o'j kaj arb'stump'o'j, sed ili cert'e ĝerm'os kaj radik'iĝ'os en la sovaĝ'ej'o. Li pens'as pri la mol'a'j, klar'verd'a'j trunk'et'o'j, kiu'j vest'os la ter'o'n, kaj pens'e li klin'as si'n kaj kares'as la mol'a'j'n supr'o'j'n. Kaj jen li pri'pens'as, kiel aŭtun'o kaj vintr'o sufer'ig'os la mal'fort'a'j'n, et'a'j'n kompat'ind'ul'o'j'n, kaj kiel ili tamen est'os freŝ'a'j kaj kuraĝ'a'j, kiam ven'os la printemp'o kaj ili pov'os komenc'i efektiv'e kresk'i. Li'a mal'jun'a soldat'a kor'o ĝoj'as je la pens'o pri la rigid'a'j tig'o'j, kiu'j star'os rekt'a'j kaj plur'aln'e alt'a'j kun pint'a'j spik'o'j en la supr'o'j.

Trem'os la plum'tuf'o'j de la pistil'o'j, la pulv'o de la stamen'o'j blov'iĝ'os ĝis la arb'o'supr'o'j, kaj tiel dum laŭ'vid'a'j batal'o kaj angor'o la spik'o'j plen'iĝ'os per mol'a, dolĉ'a kern'o. Kaj post'e, kiam la falĉ'il'o ir'os kaj la tig'o'j fal'os kaj la draŝ'il'o komenc'os tondr'i super ili, kiam la muel'il'o muel'os farun'o'n el la kern'o'j kaj oni bak'os pan'o'n el la farun'o, ho, kiom da mal'sat'o sat'ig'os tiam la gren'grajn'o'j antaŭ li en la boat'o! La serv'ist'o de Sintram al'bord'iĝ'is ĉe la boat'lok'o de la Gurlita-hom'o'j, kaj mult'a'j mal'sat'a'j hom'o'j ven'is al la boat'o. Tiam la vir'o dir'is, kiel li'a mastr'o ordon'is al li: ”La uzin'posed'ant'o jen send'as al vi malton kaj gren'o'n, kamp'ar'an'o'j. Li aŭd'is, ke vi ne hav'as brand'o'n.” Tiam la hom'o'j kvazaŭ frenez'iĝ'is. Ili kur'eg'is al la boat'o kaj salt'is en la akv'o'n por tir'i al si sak'et'o'j'n kaj sak'o'j'n, sed i'o'n tia'n ne intenc'is kapitan'o Lennart. Ankaŭ li nun al'ven'is, kaj li ek'koler'is, kiam li vid'is la kondut'o'n de la hom'o'j. Li vol'is hav'i la ter'pom'o'j'n por manĝ'aĵ'o kaj la sekal'o'n por sem'ad'o. Pet'i malton li eĉ ne pens'is.

”La sekal'o far'iĝ'u sabl'o en vi'a buŝ'o kaj la ter'pom'o'j ŝton'o'j en vi'a gorĝ'o!” li tiam kri'is, ĉar tre'eg'e koler'ig'is li'n, ke ili tir'is al si la gren'o'n.

En la sam'a moment'o aspekt'is, kvazaŭ kapitan'o Lennart far'is mirakl'o'n. Du vir'in'o'j, kiu'j batal'is pri sak'et'o, ŝir'is tru'o'n sur ĝi kaj trov'is nur sabl'o'n. La vir'o'j, kiu'j supr'e'n'lev'is la ter'pom'sak'o'j'n, sent'is kiel ili pez'as, kvazaŭ ili est'us plen'a'j de ŝton'o'j.

Ĉio est'is sabl'o kaj ŝton'o, nur sabl'o kaj ŝton'o. La hom'o'j star'is en silent'a terur'o pri tiu mirakl'o'vir'o de Di'o, kiu ven'is al ili. Por moment'o kapitan'o Lennart mem est'is frap'it'a de konstern'o. Nur la fort'a Måns rid'is.

”Vetur'u hejm'e'n, vir'o,” kapitan'o Lennart dir'is, ”antaŭ ol la kamp'ar'an'o'j kompren'os, ke neniam est'is io ali'a ol sabl'o en tiu'j ĉi sak'o'j! Mi tim'as, ke ili ali'e dron'ig'os vi'a'n boat'o'n.” ”Mi ja ne tim'as,” la vir'o dir'is.

”Tamen vetur'u!” kapitan'o Lennart dir'is per tiel ordon'a voĉ'o, ke li for'vetur'is.

Post'e kapitan'o Lennart sci'ig'is al la hom'o'j, ke Sintram tromp'is ili'n, sed iel ili ne pov'is ne kred'i, ke mirakl'o okaz'is. La fam'o pri tio baldaŭ dis'vast'iĝ'is, kaj ĉar la hom'a ŝat'o de mirakl'o'j est'as grand'a, oni ĝeneral'e kred'is, ke kapitan'o Lennart pov'as far'i mirakl'o'j'n. De tio li ricev'is grand'a'n influ'o'n inter la kamp'ar'an'o'j, kaj ili nom'is li'n la migr'ant'o de Di'o.

Du'dek'ses'a Ĉapitr'o La tomb'ej'o

Tiam ven'is Beerencreutz, la kolonel'o kun la blank'a'j lip'har'o'j, mal'alt'a, batal'ul'e fort'a kaj kun la kamfikartoj en la dors'poŝ'o, ir'is al la lag'bord'o kaj pren'is lok'o'n en plat'boat'o. Li'n akompan'is major'o Anders Fuchs, li'a mal'nov'a arm'il'kamarad'o, kaj la mal'grand'a Ruster, la flut'lud'ist'o, kiu est'is tambur'ist'o ĉe Verm'land'a fusil'ist'a regiment'o kaj dum mult'a'j jar'o'j akompan'is la kolonel'o'n kiel li'a amik'o kaj serv'ist'o.

Sur la ali'a flank'o de la lag'o kuŝ'as la tomb'ej'o, la ne'pri'zorg'it'a tomb'ej'o de la paroĥ'o Svartsjö, sur kiu mal'dens'e star'as oblikv'a'j, tint'ant'a'j fer'kruc'o'j, tuf'ec'a kiel neniam plug'it'a herb'ej'o, sur'kresk'it'a de kareks'o kaj stri'a hom'herb'o, kiu'n oni sem'is tie por memor'ig'i pri tio, ke nenies viv'o simil'as al tiu de ali'a sed diferenc'as kiel la foli'o'j de la herb'o. Tie ne ekzist'as gruz'it'a'j ir'ej'o'j, ne est'as ombr'ant'a'j arb'o'j krom la grand'a tili'o sur la forges'it'a tomb'o de mal'jun'a help'pastr'o. La ŝton'bar'il'o, krut'a kaj alt'a, en'kadr'as la mizer'a'n kamp'o'n. Mizer'a kaj mal'gaj'ig'a est'as la tomb'ej'o, mal'bel'a kiel la vizaĝ'o de avar'ul'o, velk'int'a pro la ve'kri'o'j de tiu'j, kies feliĉ'o'n li ŝtel'is. Kaj tamen ili est'as feliĉ'a'j, kiu'j ripoz'as tie intern'e, tiu'j, kiu'j'n oni met'is en sankt'ig'it'a'n ter'o'n dum psalm'o'son'o'j kaj preĝ'o'j. Acquilon, la hazard'lud'ant'o'n, kiu pas'int'jar'e mort'is en Ekeby, li'n oni dev'is en'ter'ig'i ekster la mur'o. Tiu vir'o, kiu iam est'is tiel fier'a kaj kavalir'a, la brav'a milit'ist'o, la kuraĝ'a ĉas'ant'o, la lud'ant'o, kiu ten'is la bon'ŝanc'o'n kapt'it'a, li fin'is per tio, ke li detru'is la hered'aĵ'o'n de si'a'j infan'o'j, ĉio'n, kio'n li mem akir'is, ĉio'n, kio'n li'a edz'in'o pri'zorg'is. Antaŭ mult'a'j jar'o'j li for'las'is edz'in'o'n kaj infan'o'j'n por viv'i la viv'o'n de kavalir'o en Ekeby. Iu'n vesper'o'n en la pas'int'a somer'o li for'lud'is la bien'o'n, kiu don'is al ili ili'a'n viv'ten'o'n. Prefer'e ol pag'i si'a'n ŝuld'o'n li paf'is si'n. Sed la kadavr'o'n de la mem'mort'ig'int'o oni en'ter'ig'is ekster la musk'o'kovr'it'a mur'o de la mizer'a tomb'ej'o.

Post li'a mort'o la kavalir'o'j est'is nur dek du; post li'a mort'o ven'is neni'u por pren'i la lok'o'n de la dek'tri'a, neni'u krom la nigr'ul'o, kiu la krist'nask'a'n vesper'o'n el'ramp'is el la fand'forn'o.

La kavalir'o'j trov'is li'a'n sort'o'n pli amar'a ol tiu'n de li'a'j antaŭ'ul'o'j. Ili ja sci'is, ke en ĉiu jar'o dev'as mort'i unu el ili. Kia mal'bon'o est'is en tio? Kavalir'o'j ne dev'as mal'jun'iĝ'i. Se ili'a'j mal'fort'a'j okul'o'j ne pov'as diferenc'ig'i la kart'o'j'n, se ili'a'j trem'ant'a'j man'o'j ne pov'as lev'i la glas'o'j'n, kio'n la viv'o tiam signif'as por ili, kio'n ili signif'as por la viv'o? Sed ripoz'i kiel hund'o ĉe la mur'o de la tomb'ej'o, kie la kovr'ant'a ter'o ne ripoz'as kviet'e, sed est'as tret'at'a de la past'iĝ'ant'a ŝaf'o, est'as vund'at'a de fos'il'o kaj plug'il'o, kie la ir'ant'o pas'as sen mal'rapid'ig'i si'a'j'n paŝ'o'j'n, kie la infan'o'j lud'as sen mal'laŭt'ig'i rid'o'n kaj ŝerc'o'n, ripoz'i tie, kie'n la son'o ne pov'os ating'i pro la bar'o de la ŝton'mur'o, kiam la juĝ'o'tag'a anĝel'o per si'a trombon'o vek'os la mort'int'o'j'n intern'e de ĝi — ho, ripoz'i tie! Jen Beerencreutz rem'as si'a'n boat'o'n trans Löven. En la vesper'o li vetur'as sur la lag'o de mi'a'j rev'o'j, ĉirkaŭ kies bord'o'j mi vid'is di'o'j'n ir'i, kaj el kies profund'o lev'ig'as mi'a sorĉ'kastel'o. Li preter'vetur'as la lagun'o'j'n de Lagön, kie la pice'o'j lev'as si'n rekt'e el la akv'o, kresk'ant'a'j sur mal'alt'a'j, cirkl'o'form'a'j sabl'o'dun'o'j, kaj kie la ruin'o'j de la detru'it'a pirat'a kastel'o ankoraŭ kuŝ'as sur la krut'a supr'o de la insul'pint'o. Li vetur'as sub la pice'park'o sur la ter'lang'o de Borg, kie la mal'jun'a pin'o sur dik'a'j radik'o'j ankoraŭ el'pend'as super la ravin'o, kie oni kapt'is grand'eg'a'n urs'o'n, kaj kie mal'nov'a'j ŝton'a'j kaj ter'a'j tomb'alt'aĵ'et'o'j atest'as pri la ag'o de la lok'o.

Li rem'as ĉirkaŭ la ter'lang'o, el'ir'as mal'supr'e de la tomb'ej'o, kaj post'e trans'ir'as falĉ'it'a'j'n kamp'o'j'n, kiu'j aparten'as al la graf'o en Borg, ir'as al la tomb'o de Acquilon.

Ven'int'e tie'n li klin'as si'n kaj frap'kares'as la ter'o'n, kiel oni kares'as la kovr'il'o'n, sub kiu ripoz'as mal'san'a amik'o. Post'e li el'pren'as kamfikartojn kaj ek'sid'as apud la tomb'o.

”Est'as tiel sol'ec'e por John Fredrik tie ĉi ekster'e. Cert'e li sopir'as al parti'o.” ”Pek'o kaj hont'o est'as, ke tia vir'o dev'as kuŝ'i tie ĉi ekster'e,” dir'as la grand'a urs'ĉas'ant'o Anders Fuchs kaj ek'sid'as apud li.

Sed la mal'grand'a Ruster, la flut'lud'ist'o, parol'as per emoci'it'a voĉ'o, dum larm'o'j sen'ĉes'e gut'as el li'a'j ruĝ'a'j okul'o'j.

”Escept'e de vi, kolonel'o, escept'e de vi, li est'is la plej eminent'a vir'o, kiu'n mi kon'is.” Jen tiu'j tri ind'a'j hom'o'j sid'as ĉirkaŭ la tomb'o kaj serioz'e kaj fervor'e dis'don'as la kart'o'j'n.

Jen ripoz'as la potenc'ul'o, pez'it'a de marmor'o. La funebr'a marŝ'o muĝ'as super li. Flag'o'j mal'lev'iĝ'as super la tomb'o. Mi vid'as la tomb'o'j'n de tiu'j, kiu'j'n oni mult'e am'is. Flor'o'j, mal'sek'a'j de larm'o'j, kares'it'a'j de kis'o'j, kuŝ'as mal'pez'e sur ili'a'j verd'a'j tapiŝ'o'j. Forges'it'a'j'n tomb'o'j'n mi vid'as, arog'a'j'n tomb'o'j'n, mensog'ant'a'j'n ripoz'ej'o'j'n kaj ali'a'j'n, kiu'j neni'o'n dir'as, sed neniam antaŭ'e mi vid'is, ke oni propon'is por la ĝoj'o de la tomb'a gast'o la nigr'e kaj blank'kvadrat'a'n kamfian arleken'o'n kun la arleken'sonor'il'o sur la ĉap'o.

”Ĉu mi ne sci'is tio'n! Mi instru'is al li lud'i. Jes, jen ni est'as mort'int'a'j, ni tri, kaj li sol'a est'as viv'a.” Post tio li kolekt'as la kart'o'j'n, lev'as si'n kaj re'ir'as al Ekeby, akompan'at'a de la ali'a'j.

Jen la mort'int'o tamen cert'e sci'is kaj sent'is, ke ne ĉiu'j forges'is li'n aŭ li'a'n for'las'it'a'n tomb'o'n. Strang'a'n honor'o'n sovaĝ'a'j kor'o'j don'as al tiu'j, kiu'j'n ili am'as, sed tiu, kiu kuŝ'as ekster la mur'o, li, kies korp'o ne rajt'is ricev'i trankvil'o'n en sankt'ig'it'a ter'o, li tamen pov'as ĝoj'i, ke ne ĉiu'j kondamn'as li'n.

Amik'o'j, hom'id'o'j, kiam mi mort'os, mi cert'e pov'os ripoz'i en la mez'o de la tomb'ej'o, en la tomb'o de mi'a'j ge'patr'o'j. Cert'e mi ne rab'is la viv'ten'o'n de la mi'a'j, ne lev'is mi'a'n man'o'n kontraŭ mi'a propr'a viv'o, sed cert'e mi ne gajn'is tia'n am'o'n, cert'e neni'u vol'as far'i por mi tio'n, kio'n la kavalir'o'j por tiu mal'bon'far'int'o. Cert'e ven'os neni'u, kiam la sun'o for'ir'os kaj est'iĝ'os sol'ec'e kaj mal'gaj'e en la lok'o'j de la mort'int'o'j, por met'i la mult'aspekt'a'j'n kart'o'j'n inter mi'a'j'n ost'a'j'n fingr'o'j'n.

Oni eĉ ne ven'os — kio'n mi pli ŝat'us, ĉar la kart'o'j mal'mult'e log'as mi'n — al la tomb'o kun violon'o kaj arĉ'o, por ke mi'a anim'o, kiu vag'as ĉirkaŭ la dis'solv'iĝ'ant'a cindr'o, est'u lul'at'a sur la flu'o de ton'o'j kiel cign'o sur ond'o'j bril'et'ant'a'j.

Du'dek'sep'a Ĉapitr'o Mal'nov'a'j popol'kant'o'j

Ĉirkaŭ ŝi est'is mal'ord'o. Grand'a'j led'valiz'o'j kaj fer'garn'it'a'j vetur'kest'o'j est'is tren'it'a'j en la ĉambr'o'n. Ŝi'a'j vest'o'j kovr'is seĝ'o'j'n kaj sof'o'j'n. El sub'tegment'ej'o'j kaj ŝrank'o'j kaj el la kest'o'j de la polur'it'a'j komod'o'j ĉio est'is el'pren'it'a, silk'o kaj tol'o bril'is, ornam'aĵ'o'j est'is el'met'it'a'j por polur'ad'o, ŝal'o'j kaj fel'aĵ'o'j est'is elekt'ot'a'j kaj ekzamen'ot'a'j.

Marianne ord'ig'is por long'a vojaĝ'o. Est'is ne'cert'e, ĉu ŝi iam ajn re'ven'os. Ŝi star'is ĉe turn'punkt'o en si'a viv'o kaj tial brul'ig'is amas'o'n da mal'nov'a'j leter'o'j kaj tag'libr'o'j. Ŝi vol'is, ke la memor'o'j de la pas'int'ec'o ne pez'u sur ŝi.

Kiam ŝi sid'as tie, ŝi jen ek'hav'as sub la man'o'j pak'o'n da mal'nov'a'j vers'o'j. Est'is kopi'o'j de mal'nov'a'j popol'kant'o'j, kiu'j'n ŝi'a patr'in'o kutim'is kant'i por ŝi, kiam ŝi est'is mal'grand'a. Ŝi mal'nod'is la ŝnur'et'o'n, kiu kun'ten'is ili'n, kaj komenc'is leg'i.

Leg'int'e dum iom da temp'o ŝi rid'et'is melankoli'e. Strang'a'n saĝ'o'n sci'ig'is al ŝi la mal'nov'a'j popol'kant'o'j: Ne fid'u la feliĉ'o'n, ne fid'u sign'o'j'n de feliĉ'o, ne fid'u al roz'o'j kaj rav'a'j foli'o'j! Ne fid'u la rid'o'n, ili dir'is. Jen la bel'a fraŭl'in'o Valborg vetur'as en or'it'a vetur'il'o, kaj ŝi'a'j lip'o'j rid'et'as, sed ŝi tiel mal'ĝoj'as, kvazaŭ huf'o'j kaj rad'o'j trans'ir'us la feliĉ'o'n de ŝi'a viv'o.

Ne fid'u la danc'o'n! ili dir'is. Mult'a'j pied'o'j facil'e ŝveb'as sur vaks'it'a plank'tabul'o, dum la mens'o est'as pez'a kiel plumb'o.

Gaj'a kaj vigl'eg'a est'is la mal'grand'a Kerstin en la danc'o, dum ŝi for'danc'is si'a'n jun'a'n viv'o'n.

Ne fid'u la ŝerc'o'n! ili dir'is. Mult'a'j ir'as al la tabl'o kun ŝerc'ant'a'j lip'o'j, dum ili vol'as mort'i pro mal'ĝoj'o. Jen sid'as la jun'a Adeline, kaj ŝerc'e las'as propon'i al ŝi la kor'o'n de duk'o Fröjdenborg, konvink'it'a, ke tiu'n vid'aĵ'o'n ŝi bezon'as por ricev'i fort'o'n por mort'i.

Ho, vi mal'nov'a'j popol'kant'o'j, al kio oni fid'u, al larm'o'j kaj mal'ĝoj'o? Facil'e oni dev'ig'as mal'ĝoj'plen'a'n buŝ'o'n rid'et'i, sed kiu est'as gaj'a, tiu ne pov'as plor'i. Al larm'o'j kaj suspir'o'j fid'as la mal'nov'a'j popol'kant'o'j, nur al mal'ĝoj'o kaj la sign'o'j de mal'ĝoj'o. La mal'ĝoj'o est'as la real'a, la daŭr'a, ĝi est'as la firm'a pra'rok'o sub la mal'firm'a sabl'o. Al la mal'ĝoj'o oni pov'as fid'i kaj al la sign'o'j de mal'ĝoj'o.

Sed la ĝoj'o est'as nur mal'ĝoj'o, kiu hipokrit'as. Sur la ter'o ver'dir'e ekzist'as neni'o krom mal'ĝoj'o.

”Ho, vi mal'gaj'a'j,” Marianne dir'is, ”kiel vi'a mal'nov'a saĝ'o fiask'as antaŭ la plen'o de la viv'o!” Ŝi ir'is al la fenestr'o kaj rigard'is en la ĝarden'o'n, kie ŝi'a'j ge'patr'o'j plezur'promen'is. Ili ir'is tie'n kaj re'e'n sur la larĝ'a'j voj'et'o'j kaj parol'is pri ĉio, kio'n ili'a'j okul'o'j renkont'is, pri la herb'o'j de la ter'o kaj la bird'o'j de la ĉiel'o.

”Jen,” Marianne dir'is, ”tie est'as kor'o, kiu suspir'as pro mal'ĝoj'o, dum ĝi neniam antaŭ'e est'is tiel feliĉ'a!” Kaj subit'e ŝi pens'is, ke ebl'e fin'fin'e ĉio kuŝ'as en la hom'o mem, ke mal'ĝoj'o kaj ĝoj'o de'pend'as nur de li'a'j divers'a'j manier'o'j rigard'i la afer'o'j'n. Ŝi demand'is si'n, ĉu est'is feliĉ'o aŭ mal'feliĉ'o, kiu traf'is ŝi'n en tiu jar'o. Ŝi mem apenaŭ sci'is tio'n.

Ŝi tra'viv'is amar'a'j'n temp'o'j'n. Ŝi'a anim'o est'is mal'san'a. Ŝi est'is klin'it'a al la ter'o sub si'a profund'a mal'honor'o. Ĉar kiam ŝi re'ven'is al si'a hejm'o, ŝi dir'is al si: ”Mi ne vol'as memor'i i'o'n mal'bon'a'n pri mi'a patr'o.” Sed tiel ne dir'is ŝi'a kor'o. ”Li far'is al mi tiel mort'ig'a'n mal'ĝoj'o'n,” ĝi dir'is, ”li dis'ig'is mi'n de tiu, kiu'n mi am'is, li mal'esper'ig'is mi'n, kiam li bat'is patr'in'o'n. Mi dezir'as neni'o'n mal'bon'a'n al li, sed mi tim'as li'n.” Kaj jen ŝi rimark'is, kiel ŝi dev'as dev'ig'i si'n rest'i sid'ant'a, kiam si'a patr'o ek'sid'is apud ŝi. Ŝi vol'is nur fuĝ'i de li. Ŝi prov'is kuraĝ'ig'i si'n, ŝi parol'is kun li kiel ordinar'e kaj est'is preskaŭ ĉiam en li'a akompan'o. Ŝi sukces'is reg'i si'n, sed ŝi sufer'is ne'dir'ebl'e. Fin'iĝ'is tiel, ke ŝi abomen'is ĉio'n ĉe li: li'a'n krud'a'n, fort'a'n voĉ'o'n, li'a'n pez'a'n ir'o'n, li'a'j'n grand'a'j'n man'o'j'n, la tut'a'n potenc'a'n batal'ul'figur'o'n. Ŝi dezir'is neni'o'n mal'bon'a'n al li, ŝi ne vol'is domaĝ'i li'n, sed ŝi ne pov'is plu proksim'iĝ'i al li sen ek'hav'i sent'o'n de tim'o kaj abomen'o. Ŝi'a sub'ig'it'a kor'o venĝ'is si'n. ”Vi ne permes'is al mi am'i,” ĝi dir'is, ”sed mi tamen est'as vi'a estr'o, fin'iĝ'os per tio, ke vi mal'am'os.” Kutim'iĝ'int'a, kiel ŝi est'is, observ'i ĉio'n, kio mov'iĝ'is en ŝi, ŝi klar'e rimark'is, kiel tiu abomen'o pli'profund'iĝ'is, kiel ĝi kresk'is kun ĉiu tag'o. Sam'temp'e est'is, kvazaŭ ŝi nun por'etern'e est'us lig'it'a al la hejm'o. Ŝi kompren'is, ke est'us plej bon'e, se ŝi for'vetur'us al ali'a'j hom'o'j, sed por tio ŝi ne hav'is decid'fort'o'n nun post la mal'san'o. Neniam ven'os mild'iĝ'o en ĉio ĉi. Ŝi est'os nur pli kaj pli turment'at'a, kaj iu'n tag'o'n ŝi'a si'n'reg'o ced'os, kaj ŝi erupci'os kontraŭ si'a patr'o kaj montr'os al li la amar'o'n de si'a kor'o, kaj jen ven'os mal'pac'iĝ'o kaj mal'feliĉ'o.

Tiel pas'is la printemp'o kaj la fru'somer'o. En juli'o ŝi fianĉ'in'iĝ'is kun baron'o Adri'a'n por ek'hav'i propr'a'n hejm'o'n.

En bel'a antaŭ'tag'mez'o baron'o Adri'a'n en'ŝtorm'is sur la kort'o'n, rajd'ant'e sur bon'eg'a ĉeval'o. Li'a husar'jak'o bril'is en la sun'o, li'a'j spron'o'j kaj sabr'o kaj portepe'o bril'et'is kaj radi'is, por ne parol'i pri li'a propr'a freŝ'a vizaĝ'o kaj li'a'j rid'et'ant'a'j okul'o'j.

Melchior Sinclair mem star'is sur la peron'o kaj akcept'is li'n, kiam li ven'is. Marianne sid'is ĉe la fenestr'o kaj kudr'is. Ŝi vid'is li'n ven'i kaj nun aŭd'is ĉiu'n vort'o'n, kiu'n li parol'is kun ŝi'a patr'o.

”Bon'a'n tag'o'n, kavalir'o Sun'lum'o!” kri'is la uzin'posed'ant'o al li. ”Diabl'e kiel bel'a vi est'as! Tamen ne far'as svat'ir'o'n?” ”Tamen, ĝust'e tio'n mi far'as,” li respond'is kaj rid'is.

”Ĉu vi ne hont'as, bub'o? Kio'n vi hav'as per kio nutr'i edz'in'o'n?” ”Neni'o'n. Se mi hav'us i'o'n, mi las'us la edz'iĝ'o'n al la diabl'o.” ”Ĉu vi tio'n dir'as, ĉu vi tio'n dir'as, kavalir'o Sun'lum'o. Sed tamen vi hav'is mon'o'n por hav'ig'i tiu'n bel'a'n jak'o'n.” ”Kredit'e.” ”Kaj la ĉeval'o, sur kiu vi rajd'as, ĝi valor'as mult'a'n mon'o'n, estim'at'a junkr'o. De kie vi ricev'is ĝi'n?” ”La ĉeval'o ne est'as mi'a.” Tio est'is pli ol la grand'a uzin'posed'ant'o pov'is kontraŭ'star'i. ”Di'o est'u kun vi, bub'o!” li dir'is. ”Cert'e vi bezon'as edz'in'o'n, kiu hav'as i'o'n. Do pren'u Marianne, se vi pov'os gajn'i ŝi'n!” Tia'manier'e ĉio est'is pret'a inter ili, antaŭ ol baron'o Adri'a'n eĉ salt'is de la ĉeval'o. Sed Melchior Sinclaire ja sci'is, kio'n li far'as, ĉar baron'o Adri'a'n est'is bon'a vir'o.

Post'e la svat'ant'o en'ven'is al Marianne kaj tuj al'ŝtorm'as kun si'a afer'o.

”Ho, Marianne, kar'a Marianne! Mi jam parol'is kun vi'a patr'o. Mi tiel dezir'as, ke vi far'iĝ'u mi'a edz'in'o. Dir'u, ke vi vol'as, Marianne.” Ŝi el'log'is la ver'o'n. La mal'jun'a baron'o, li'a patr'o, re'e las'is tromp'i si'n kaj aĉet'is kelk'a'j'n mal'plen'a'j'n min'o'j'n. La mal'jun'a baron'o aĉet'is min'o'j'n dum si'a tut'a viv'o, kaj neniam est'is io en ili. Li'a patr'in'o est'is mal'trankvil'a, mem li akir'is ŝuld'o'j'n, kaj jen li svat'as ŝi'n por tiel sav'i si'a'n famili'a'n hejm'o'n kaj si'a'n husar'jak'o'n.

Li'a hejm'o est'is la bien'o Hedeby, ĝi kuŝ'is sur la ali'a flank'o de la lag'o, preskaŭ rekt'e kontraŭ Björne. Ŝi bon'e kon'is li'n, ili est'is sam'aĝ'a'j kaj lud'ge'kamarad'o'j.

”Vi ver'e pov'as edz'in'iĝ'i kun mi, Marianne. Mi viv'as tiel aĉ'a'n viv'o'n. Mi dev'as rajd'i sur prunt'it'a'j ĉeval'o'j kaj ne pov'as pag'i mi'a'j'n tajlor'faktur'o'j'n. Tio ja ne ir'os en la daŭr'o. Mi dev'os eks'iĝ'i, kaj tiam mi paf'os mi'n.” ”Sed Adri'a'n, kia edz'ec'o tio est'us? Ni ja tut'e ne en'am'iĝ'is unu al la ali'a.” ”Nu, koncern'e am'o'n mi tut'e ne atent'as pri tiu rub'o,” li tiam deklar'is. ”Mi ŝat'as rajd'i bon'a'n ĉeval'o'n kaj ĉas'i, sed mi ne est'as kavalir'o, ja, mi est'as labor'ist'o. Se mi nur ricev'us mon'o'n, tiel ke mi pov'us trans'pren'i la bien'o'n kaj don'i trankvil'a'j'n tag'o'j'n al patr'in'o, tiam mi est'us kontent'a. Mi kaj plug'us kaj sem'us, ĉar mi ŝat'as labor'o'n.” Li rigard'is ŝi'n per si'a'j honest'a'j okul'o'j, kaj ŝi sci'is, ke li dir'as la ver'o'n kaj ke li est'as vir'o, al kiu oni pov'as fid'i. Ŝi fianĉ'in'iĝ'is al li, precip'e por pov'i for'las'i la hejm'o'n, sed ankaŭ ĉar ŝi ĉiam tre ŝat'is li'n.

Sed neniam ŝi forges'os tiu'n monat'o'n, kiu sekv'is la aŭgust'a'n vesper'o'n, kiam oni anonc'is ŝi'a'n fianĉ'in'iĝ'o'n, tiu'n tut'a'n frenez'a'n temp'o'n.

Baron'o Adri'a'n per ĉiu tag'o far'iĝ'is pli kaj pli mal'gaj'a kaj silent'a. Li ja ven'is al Björne tre oft'e, iam eĉ plur'foj'e dum unu tag'o, sed ŝi ne pov'is ne rimark'i, kiel prem'it'a li est'as. Kun'e kun ali'a'j li ankoraŭ pov'is ŝerc'i, sed en ŝi'a akompan'o li est'is ne'ebl'a: silent'o kaj ted'o la tut'a vir'o. Ŝi ja kompren'is, kio mov'iĝ'as en li. Ne est'is tiel facil'e, kiel li kred'is, edz'iĝ'i kun mal'bel'a vir'in'o. Jen li ne ŝat'as ŝi'n plu. Neni'u sci'is pli bon'e ol ŝi mem, kiel mal'bel'a ŝi est'as. Ŝi ja montr'is al li, ke ŝi ne dezir'as kares'o'j'n kaj am'pruv'o'j'n, sed tamen turment'is li'n pens'i pri ŝi kiel si'a edz'in'o, kaj pli'mal'facil'iĝ'is tag'o'n post tag'o. Kial li do tiel turment'iĝ'is? Kial li ne far'is fin'o'n? Ŝi far'is al li alud'o'j'n, kiu'j est'is sufiĉ'e klar'a'j. Mem ŝi pov'is neni'o'n far'i. Ŝi'a patr'o tut'e simpl'e deklar'is al ŝi, ke ŝi'a reputaci'o ne toler'as plu'a'j'n aventur'aĵ'o'j'n rilat'e al fianĉ'in'iĝ'o'j. Tiam ŝi mal'ŝat'is ili'n ambaŭ sam'e profund'e, kaj por sav'iĝ'i de tiu'j si'a'j sinjor'o'j ĉiu el'ir'ej'o ŝajn'is al ŝi akcept'ind'a.

Jen, nur kelk'a'j'n tag'o'j'n post la grand'a ge'fianĉ'iĝ'a fest'o, la ŝanĝ'iĝ'o ven'is subit'e kaj strang'e.

Sed en unu el la last'a'j tag'o'j de aŭgust'o okaz'is, ke du serv'ist'in'o'j, kiu'j port'is pez'a'n sitel'eg'o'n, stumbl'is sur la ŝton'o. Ili fal'is, tre difekt'is si'n, kaj la mal'ŝat'o kontraŭ la ŝton'o est'is grand'a.

Est'is ankoraŭ nur maten'manĝ'a temp'o. La uzin'posed'ant'o far'is si'a'n maten'promen'o'n, sed ĉar la labor'ist'o'j ĝust'e est'is hejm'e ĉe la dom'o inter la ok'a kaj naŭ'a, sinjor'in'o Gustav'a ordon'is, ke kelk'a'j vir'o'j ven'u por el'fos'i la grand'a'n ŝton'o'n.

Ili ankaŭ ven'is kun fer'a'j lev'il'o'j kaj fos'il'o'j, fos'is kaj lev'prem'is kaj fin'e el'ig'is la mal'nov'a'n pac'ĝen'ant'o'n el ĝi'a kav'o. Post'e ili for'port'is ĝi'n sur la mal'antaŭ'a'n kort'o'n. Est'is sufiĉ'e da labor'o por ses vir'o'j.

Tuj kiam la ŝton'o est'is el'pren'it'a, la uzin'posed'ant'o ven'is hejm'e'n kaj tuj li vid'is la aĉ'aĵ'o'n. Est'u cert'a, ke li ek'koler'is. Ne est'as la sam'a kort'o plu, ŝajn'is al li. Kiu kuraĝ'is for'port'i la ŝton'o'n? Aha, sinjor'in'o Gustav'a far'is la ordon'o'n. Nu, la vir'in'o'j ver'e ne hav'as kor'o'n en la korp'o ĉu li'a edz'in'o ne sci'is, ke li am'as tiu'n ŝton'o'n? Kaj jen li ir'is rekt'e al la ŝton'o, lev'is ĝi'n per vir'a fort'o kaj port'is ĝi'n trans la mal'antaŭ'a'n kort'o'n kaj la kort'o'n ĝis la lok'o, kie ĝi kuŝ'is, kaj tie li mal'supr'e'n'ĵet'is ĝi'n. Kaj tio est'is ŝton'o, kiu'n ses vir'o'j pen'e pov'is lev'i. Tiu far'o est'is tre'eg'e admir'at'a tra tut'a Verm'land'o.

Dum li port'is la ŝton'o'n trans la kort'o'n, Marianne star'is ĉe la fenestr'o en la manĝ'o'salon'o kaj rigard'is li'n. Neniam ŝi vid'is li'n tiel terur'a. Li est'as ŝi'a sinjor'o, tiu terur'ul'o kun la sen'lim'a fort'o, sen'raci'a, kapric'a sinjor'o, kiu neniam atent'as pri io ali'a ol si'a propr'a dezir'o.

Ili maten'manĝ'is, kaj ŝi star'is kun manĝ'o'tranĉ'il'o en la man'o. Impuls'e ŝi lev'is la tranĉ'il'o'n.

Sinjor'in'o Gustav'a ĉirkaŭ'pren'is ŝi'a'n man'radik'o'n. ”Marianne!” ”Kio est'as, patr'in'o?” ”Ho, Marianne, vi aspekt'is tiel strang'e. Mi ek'tim'is.” Marianne long'e rigard'is ŝi'n. Ŝi est'is mal'grand'a, sek'a hom'o, griz'har'a kaj sulk'a kvankam nur kvin'dek'jar'a. Ŝi am'is kiel hund'o, sen kalkul'i frap'o'j'n kaj bat'o'j'n. Plej oft'e ŝi est'is en bon'a humor'o, kaj tamen ŝi far'is mal'gaj'a'n impres'o'n. Ŝi est'is kiel ŝtorm'vip'it'a arb'o sur la mar'bord'o, ŝi neniam hav'is trankvil'o'n por kresk'i. Ŝi lern'is ir'i kaŝ'voj'o'j'n, mensog'is, kiam est'is bezon'at'e, kaj oft'e ŝajn'ig'is si'n pli stult'a ol ŝi est'is, por evit'i admon'o'j'n. En ĉio ŝi est'is la kre'aĵ'o de la edz'o.

Kial ĉio ne pov'as bon'iĝ'i nun, kiam vi ricev'is nov'a'n fianĉ'o'n?” ”Ho, patr'in'o! Mi ja ne kulp'as pri tio. Ĉu mi pov'as help'i, ke mi trem'as pro li? Ĉu vi do ne vid'as, kia li est'as? Kial mi ŝat'u li'n? Li est'as koler'em'a, mal'ĝentil'a, li turment'is vi'n, tiel ke vi tro fru'e mal'jun'iĝ'is. Kial li est'u ni'a sinjor'o? Li ja kondut'as kiel frenez'ul'o. Kial mi honor'u kaj estim'u li'n? Li ne est'as bon'a, li ne est'as kompat'a. Mi sci'as, ke li est'as fort'a. Li pov'as mort'bat'i ni'n kiam ajn. Li pov'as el'ĵet'i ni'n el la dom'o, kiam li vol'as. Ĉu pro tio mi am'u li'n?” Sed tiam sinjor'in'o Gustav'a tut'e ne est'is la sam'a kiel antaŭ'e. Ŝi ek'hav'is fort'o'n kaj kuraĝ'o'n kaj parol'is aplomblajn vort'o'j'n.

”Vi gard'u vi'n, Marianne. Ŝajn'as al mi, ke vi'a patr'o preskaŭ prav'is, kiam li el'ferm'is vi'n last'vintr'e. Vi vid'os, ke traf'os vi'n pun'o pro tio ĉi. Vi lern'u toler'i sen mal'am'i, Marianne, sufer'i sen venĝ'i.” ”Ho, patr'in'o, mi est'as tiel mal'feliĉ'a.” Tuj post'e ven'is la decid'o. El la vestibl'o ili aŭd'is la bru'o'n de pez'a fal'o.

Ili neniam ek'sci'is, ĉu Melchior Sinclaire star'is sur la vestibl'a ŝtup'ar'o kaj tra la ne'ferm'it'a salon'pord'o aŭskult'is la vort'o'j'n de Marianne, aŭ ĉu est'is nur la korp'a fort'o'streĉ'o, kiu kaŭz'is la apopleksi'o'n. Kiam ili el'ven'is, li kuŝ'is sven'int'a. Pri la kaŭz'o ili post'e neniam kuraĝ'is demand'i li'n. Li neniam rimark'ig'is, ke li aŭd'is i'o'n. Marianne neniam kuraĝ'is fin'i la pens'o'n, ke ŝi sen'intenc'e venĝ'is si'n. Sed la impres'o de la patr'o, kuŝ'ant'a tie sur la sam'a peron'o, kie ŝi iam ek'mal'am'is li'n, tuj for'pren'is la amar'o'n el ŝi'a kor'o.

Li baldaŭ re'konsci'iĝ'is, kaj rest'int'e en trankvil'o dum kelk'a'j tag'o'j, li re'e simil'is al si mem — kaj tamen tut'e ne simil'is.

Marianne vid'is la ge'patr'o'j'n kun'e tra'ir'i la ĝarden'o'n. Nun ĉiam est'is tiel. Li neniam el'ir'is sol'a, neniam plu for'vetur'is, plend'is pro vizit'ant'o'j kaj pro ĉio, kio dis'ig'is li'n de li'a edz'in'o.

La mal'jun'ec'o traf'is li'n. Li ne pov'is ig'i si'n skrib'i leter'o'n. Li'a edz'in'o dev'is far'i tio'n. Li neniam decid'is i'o'n mem'star'e, sed demand'is ŝi'n pri ĉio kaj las'is okaz'i, kiel ŝi decid'is. Kaj ĉiam li est'is mild'a kaj afabl'a. Li mem rimark'is la ŝanĝ'iĝ'o'n, kiu'n li tra'pas'is, kaj kiel feliĉ'a est'as li'a edz'in'o. ”Nun est'as bon'e por ŝi,” li iu'n tag'o'n dir'is al Marianne kaj montr'is al sinjor'in'o Gustav'a.

”Ho kar'a Melchior,” tiu tiam dir'is, ”tamen vi ja sci'as, ke mi prefer'us, ke vi re'san'iĝ'us.” Kaj cert'e ŝi dezir'is tio'n. Est'is ŝi'a plezur'o parol'i pri la grand'a uzin'posed'ant'o, kia li est'is en la tag'o'j de plen'fort'o. Ŝi rakont'is, kiel li el'ten'is ĝu'o'n kaj bru'o'n sam'e bon'e kiel iu el la kavalir'o'j de Ekeby, kiel li far'is komerc'o'j'n kaj gajn'is mult'e da mon'o, post'e kiam ŝi kred'is, ke li en si'a furioz'o sen'ig'os ili'n je hejm'o kaj grund'o. Sed Marianne sci'is, ke ŝi est'as feliĉ'a malgraŭ ĉiu'j plend'o'j. Est'i ĉio por tiu vir'o, tio ja sufiĉ'is por ŝi. Ili ambaŭ aspekt'is mal'jun'a'j, romp'it'a'j tro fru'e. Marianne kred'is, ke ŝi pov'as vid'i ili'a'n est'ont'a'n viv'o'n. Li iom post iom pli kaj pli mal'fort'iĝ'os, la apopleksi'a'j atak'o'j ven'os kaj far'os li'n pli kaj pli sen'help'a, kaj ŝi gard'os li'n, ĝis la mort'o dis'ig'os ili'n. Sed la fin'o pov'us ja est'i tre mal'proksim'a. Sinjor'in'o Gustav'a ĝu'os trankvil'a'n feliĉ'o'n ankoraŭ dum iom da temp'o, ŝajn'is al Marianne, ke dev'as far'iĝ'i tiel. La viv'o ŝuld'as al ŝi.

Ankaŭ por ŝi mem far'iĝ'is pli bon'e. Angor'ig'a mal'esper'o ne dev'ig'is ŝi'n edz'in'iĝ'i por ricev'i ali'a'n sinjor'o'n. Ŝi'a vund'it'a kor'o trankvil'iĝ'is. Iam la mal'am'o muĝ'is tie sam'e kiel la am'o, sed ŝi plu ne pens'is pri la sufer'o'j, kiu'j'n tio kost'is al ŝi. Ŝi dev'is konfes'i, ke ŝi est'as pli ver'a, pli riĉ'a, pli alt'a hom'o ol antaŭ'e. Kio'n ŝi do pov'us dezir'i ne'far'it'a el tio, kio okaz'is? Ĉu do est'as tiel, ke ĉiu sufer'o est'as io bon'a? Ĉu ĉio pov'as trans'form'iĝ'i en feliĉ'o'n? Ŝi komenc'is konsider'i bon'a ĉio'n, kio pov'us akcel'i ŝi'a'n evolu'o'n al pli alt'a grad'o de hom'ec'o. La mal'nov'a'j popol'kant'o'j ne prav'is. La mal'ĝoj'o ne est'is la sol'a daŭr'a. Nun ŝi for'vetur'os por trov'i iu'n lok'o'n, kie ŝi est'as bezon'at'a. Se ŝi'a patr'o est'us en si'a mal'nov'a humor'o, li neniam permes'us al ŝi romp'i la ge'fianĉ'iĝ'o'n. Jen sinjor'in'o Gustav'a per'is la afer'o'n. Marianne eĉ ricev'is permes'o'n don'i al baron'o Adri'a'n la mon'help'o'n, kiu'n li bezon'as.

Ankaŭ pri li ŝi pov'is pens'i kun ĝoj'o. Ŝi ja liber'iĝ'os de li. En si'a vigl'ec'o kaj viv'em'o li ĉiam re'memor'ig'is ŝi'n pri Gösta, jen ŝi re'e vid'os li'n gaj'a. Re'e li far'iĝ'os tiu rajd'ant'o de sun'lum'o, kiu en si'a bril'o ven'is al la dom'o de ŝi'a patr'o. Ŝi hav'ig'os al li ter'o'n, kie li pov'os plug'i kaj fos'i laŭ la dezir'o de si'a kor'o, kaj ŝi vid'os li'n konduk'i bel'a'n fianĉ'in'o'n al la altar'o.

Dum tia'j pens'o'j ŝi ek'sid'as kaj skrib'as por re'don'i al li la liber'o'n. Ŝi skrib'as mol'a'j'n, instig'a'j'n vort'o'j'n, prudent'o'n, en'volv'it'a'n per ŝerc'o, kaj tamen tiel, ke li dev'as kompren'i, kiel serioz'e ŝi pens'as.

”Mi'a kar'a kavalir'o Sun'lum'o,” ŝi pens'as, ”tio ĉi est'as la last'a foj'o.” Baron'o Adri'a'n post'e tuj ven'as rekt'e en ŝi'a'n ĉambr'o'n.

”Ne, Adri'a'n, ĉu vi en'ven'as tie'n ĉi?” kaj ŝi terur'it'e rigard'as ĉiu'j'n pak'objekt'o'j'n.

”Mi ĝust'e skrib'as al vi,” ŝi dir'as. ”Jen, vi ja pov'as tuj leg'i ĝi'n.” Li pren'as la leter'o'n, kaj ŝi sid'as kaj observ'as li'n, dum li leg'as. Ŝi sopir'as vid'i li'a'n vizaĝ'o'n ek'radi'i pro ĝoj'o.

Sed li ne leg'is mult'e, kiam li'a vizaĝ'o far'iĝ'as fajr'e ruĝ'a, li ĵet'as la leter'o'n sur la plank'o'n, tret'as ĝi'n kaj blasfem'as, ver'e uragan'e blasfem'as.

Tiam mal'fort'a trem'o tra'kur'as Marianne. Ŝi ne est'as nov'ul'in'o en la stud'o pri la am'o, tamen ŝi ne kompren'is tiu'n sen'spert'a'n bub'o'n, tiu'n grand'a'n infan'o'n.

”Adri'a'n, kar'a Adri'a'n!” ŝi dir'as. ”Kia'n komedi'o'n vi lud'is kun mi? Ven'u kaj dir'u al mi la ver'o'n!” Li ven'is kaj preskaŭ sufok'is ŝi'n per kares'o'j. Kompat'ind'a knab'o, kiel li sufer'is kaj sopir'is! Post temp'et'o ŝi el'rigard'is. Tie ir'is ankoraŭ sinjor'in'o Gustav'a kaj parol'is kun la grand'a uzin'posed'ant'o pri flor'o'j kaj bird'o'j, kaj tie ĉi ŝi sid'as kaj infan'babil'as pri am'o. ”La viv'o sent'ig'is al ni ambaŭ si'a'n krud'a'n serioz'ec'o'n,” ŝi pens'is kaj melankoli'e rid'et'is. ”Ĝi vol'as konsol'i ni'n, ni ambaŭ ricev'is grand'a'n infan'o'n, kun kiu ni pov'as lud'i.” Tamen est'is bon'e, ke ŝi pov'as est'i am'at'a. Est'is dolĉ'e aŭd'i li'n flustr'i pri la sorĉ'a fort'o kiu el'ir'as de ŝi, pri tio, kiel li hont'is pro tio, kio'n li dir'is dum ili'a unu'a inter'parol'o. Tiam li ne sci'is, kia'n potenc'o'n ŝi hav'as. Ho, neni'u vir'o pov'as proksim'iĝ'i al ŝi sen ek'am'i ŝi'n, sed ŝi tim'ig'is li'n; li sent'is si'n strang'e sub'ig'it'a.

Ŝi komenc'is kompren'i si'n mem kaj pens'is pri la vort'o'j de la mal'nov'a'j popol'kant'o'j pri la turt'o, tiu bird'o de sopir'o. Neniam ĝi trink'as klar'a'n akv'o'n, sed unu'e ĝi mal'pur'ig'as ĝi'n per si'a pied'o, por ke ĝi pli bon'e konven'u al ĝi'a mal'gaj'a anim'o.

Tiel ankaŭ ŝi ne ir'os al la font'o de la viv'o por trink'i klar'a'n, ne'miks'it'a'n feliĉ'o'n. Mal'klar'ig'it'a de melankoli'o, tiel la viv'o plej plaĉ'is al ŝi.

Du'dek'ok'a Ĉapitr'o La Mort'o-Liber'ig'ant'o

Mi'a pal'a amik'o, la Mort'o-Liber'ig'ant'o, hav'as kuraĝ'a'n kor'o'n. Li'a plezur'o est'as rajd'i tra la aer'o, port'at'a de ard'ant'a'j kanon'kugl'o'j. Li port'as la sibl'ant'a'n grenad'o'n sur la nuk'o kaj rid'as, kiam ĝi krev'as kaj la split'o'j dis'flug'as. Li ŝveb'as en la fantom'danc'o en la tomb'ej'o'j kaj ne tim'as la pest'hal'o'j'n de la mal'san'ul'ej'o'j, sed li hezit'as ĉe la sojl'o de la just'ul'o, ĉe la pord'o de la bon'ul'o. Ĉar li ne vol'as est'i salut'at'a de plor'o sed de silent'a ĝoj'o, li, kiu liber'ig'as la anim'o'j'n el la katen'o'j de sufer'o, kiu liber'ig'as la anim'o'j'n de la pez'a polv'o kaj las'as ili'n spert'i la liber'a'n, bel'a'n viv'o'n en la spac'o'j.

La mort'o ŝtel'ir'is en la mal'nov'a'n arb'ar'et'o'n mal'antaŭ la loĝ'o'dom'o, kie ankoraŭ hodiaŭ mal'dik'a'j, blank'trunk'a'j betul'o'j konkur'e serĉ'as la lum'o'n de la ĉiel'o por la mal'dens'a'j foli'fask'o'j en ili'a'j supr'o'j. En tiu arb'ar'et'o, kiu tiam est'is jun'a kaj plen'a de kovr'ant'a verd'aĵ'o, kaŝ'is si'n mi'a pal'a amik'o, dum reg'is la tag'o, sed en la nokt'o'j li star'is ĉe la rand'o de la arb'ar'o, blank'a kia'j pal'a, kun la falĉ'il'o bril'eg'ant'a en la lun'lum'o.

La mal'jun'a'j pov'as rakont'i, kiel am'ant'a'j par'o'j en pas'int'a temp'o serĉ'is ĝi'a'n kviet'o'n. Kaj ankoraŭ hodiaŭ, kiam mi preter'vetur'as la bien'o'n Berga, plend'ant'e pro la pen'ig'a'j dekliv'o'j kaj la sufok'a polv'o, mi sent'as plezur'o'n vid'ant'e tiu'n arb'ar'et'o'n, kun ĝi'a'j mal'dens'a'j blank'a'j trunk'o'j, kiu'j bril'as en la memor'o pri la am'o de jun'a'j, bel'a'j hom'o'j.

Sed tiam la mort'o star'is tie, kaj la best'o'j de la nokt'o vid'is li'n. Vesper'o'n post vesper'o la hom'o'j en Berga aŭd'is, kiel la vulp'o hurl'as por sci'ig'i li'a'n al'ven'o'n. La kolubr'o serpent'is sur la sabl'o'voj'o al la loĝ'dom'o. Ĝi ne pov'is parol'i, sed ili ja kompren'is, ke ĝi ven'as kiel antaŭ'ir'ant'o de la potenc'ul'o. Kaj sur la pom'arb'o antaŭ la fenestr'o de la kapitan'edz'in'o la strig'o aŭd'ig'is si'a'n kri'o'n. Ĉar ĉio en la natur'o sent'as la mort'o'n kaj tim'as.

Jen okaz'is, ke la leĝ'ist'a famili'o en Munkerud, kiu ĉe'est'is regal'o'n en la pastr'o'dom'o de Bro, preter'vetur'is Bergan ĉirkaŭ la du'a en la nokt'o kaj vid'is kandel'o'n brul'i en la fenestr'o de la gast'ĉambr'o. Klar'e ili vid'is la flav'a'n flam'o'n kaj la blank'a'n kandel'o'n, kaj post'e ili mir'e rakont'is pri la kandel'o, kiu brul'is en la somer'a nokt'o.

Tiam rid'is la gaj'a'j fraŭl'in'o'j en Berga kaj dir'is, ke la leĝ'ist'a famili'o hav'is vizi'o'n, ĉar la seb'o'kandel'o'j en ili'a hejm'o el'ĉerp'iĝ'is, fin'brul'ig'it'a'j jam en mart'o. Tiam ĵur'is la kapitan'o, ke dum tag'o'j kaj semajn'o'j neni'u loĝ'is en la gast'ĉambr'o. Sed la kapitan'edz'in'o silent'is kaj pal'iĝ'is, ĉar tiu blank'a kandel'o kun la klar'a flam'o kutim'is montr'i si'n, kiam iu'n el ŝi'a'j parenc'o'j liber'ig'os la mort'o, la Mort'o-Liber'ig'ant'o.

Ne'long'e post tio, iu'n tag'o'n en la radi'a aŭgust'o, Ferdinand ven'is hejm'e'n de la ter'mezur'ist'a ofic'o en la nord'a'j arb'ar'o'j. Li ven'is, pal'a kaj mal'san'a kaj kun iu ne'san'ig'ebl'a mal'bon'o loĝ'ant'a en la pulm'o'j, kaj kiam la kapitan'edz'in'o vid'is li'n, ŝi tuj sci'is, ke ŝi'a fil'o dev'os mort'i.

Li do for'ir'os, tiu bon'a fil'o, kiu neniam kaŭz'is eĉ unu ĉagren'o'n al si'a'j ge'patr'o'j. La jun'ul'o for'las'os la ĝoj'o'n kaj feliĉ'o'n de la ter'o kaj la bel'a'n am'at'a'n fianĉ'in'o'n, kiu atend'as li'n, kaj la riĉ'a'j'n bien'o'j'n, la tondr'ant'a'j'n martel'o'j'n, kiu'j ali'e far'iĝ'is li'a'j.

Kiam mi'a pal'a amik'o atend'is unu lun'daŭr'o'n, li fin'e pren'is kuraĝ'o'n kaj iu'n nokt'o'n ir'is al la loĝ'o'dom'o. Li pens'is pri tio, kiel mal'sat'o kaj mizer'o tie ĉi renkont'is gaj'a'j'n vizaĝ'o'j'n, kial oni do ne akcept'u ankaŭ li'n kun ĝoj'o? Li mal'rapid'e ven'is sur la sabl'o'voj'o, ĵet'ant'e mal'hel'a'n ombr'o'n sur la herb'tapiŝ'o'n, kie la ros'gut'o'j bril'is en la lun'radi'o'j.

Li ne ven'is kiel gaj'a rikolt'ant'o kun flor'o'j sur la ĉapel'o kaj la brak'o ĉirkaŭ la tali'o de si'a knab'in'o. Li ir'is klin'it'a kiel konsum'it'a mal'san'ul'o kaj kaŝ'is la falĉ'il'o'n en la fald'o'j de la mantel'o, dum strig'o'j kaj vespert'o'j flirt'is ĉirkaŭ li.

En tiu nokt'o la kapitan'edz'in'o, kiu kuŝ'is sen'dorm'a, aŭd'is frap'et'o'j'n sur la fenestr'o'tabul'o, kaj ŝi lev'is si'n en la lit'o kaj demand'is: ”Kiu frap'as?” Kaj la mal'jun'a'j dir'as, ke la mort'o respond'is al ŝi: ”Est'as la mort'o, kiu frap'as.” Tiam ŝi el'lit'iĝ'is, mal'ferm'is si'a'n fenestr'o'n kaj vid'is strig'o'j'n kaj vespert'o'j'n flirt'i en la lun'lum'o, sed la mort'o'n ŝi ne vid'is.

”Ven'u,” ŝi dir'is du'on'laŭt'e, ”amik'o kaj liber'ig'ant'o! Kial vi tiel long'e ne ven'is? Mi atend'is, mi vok'is. Ven'u kaj liber'ig'u mi'a'n fil'o'n!” Tiam la mort'o en'glit'is en la dom'o'n, ĝoj'a kiel kompat'ind'a eks'ig'it'a majest'o, kiu en la kaduk'ec'o de si'a mal'jun'aĝ'o re'ricev'as si'a'n kron'o'n, ĝoj'a kiel infan'o, kiam oni vok'as ĝi'n por lud'o.

La post'a'n tag'o'n la kapitan'edz'in'o ek'sid'is ĉe la mal'san'lit'o de si'a fil'o kaj parol'is kun li pri la feliĉ'o kaj la bel'a viv'o de la liber'ig'it'a'j anim'o'j.

”Ili labor'as,” ŝi dir'is, ”ili ag'as. Kia'j art'ist'o'j, mi'a fil'o, kia'j art'ist'o'j! Dir'u, kio vi vol'as far'iĝ'i, kiam vi ven'os inter ili'n! Unu el la skulpt'ist'o'j sen ĉiz'il'o'j, kiu'j kre'as roz'o'j'n kaj lili'o'j'n, unu el la majstr'o'j de la vesper'ruĝ'o. Kaj kiam la sun'o sub'iĝ'as plej bel'e, mi sid'os pens'ant'e: tio'n Ferdinand far'is.

Mi'a kar'a fil'o, imag'u kiom por vid'i, kiom por far'i! Imag'u ĉiu'j'n sem'o'j'n, kiu'j'n oni printemp'e dev'as vek'i al la viv'o, tiu'j'n ŝtorm'o'j'n, kiu'j'n oni dev'as direkt'i, tiu'j'n sonĝ'o'j'n, kiu'j'n oni dev'as el'send'i! Kaj imag'u tiu'j'n long'a'j'n vojaĝ'o'j'n en la spac'o de mond'o al mond'o! Memor'u mi'n, mi'a fil'o, kiam vi vid'os tiom da bel'o! Vi'a kompat'ind'a patr'in'o neniam vid'is i'o'n ali'a'n ol Verm'land'o'n.

Sed iu'n tag'o'n vi paŝ'os antaŭ ni'a'n Sinjor'o'n kia'j pet'os li'n, ke li don'u al vi unu el tiu'j mal'grand'a'j mond'o'j, kiu'j rul'iĝ'as en la spac'o, kaj li don'os ĝi'n al vi. Kiam vi ricev'os ĝi'n, ĝi est'os mal'varm'a kaj mal'hel'a, plen'a de abism'o'j kaj rok'o'j, kaj tie trov'iĝ'as nek flor'o'j nek best'o'j. Sed vi labor'os pri tiu stel'o, kiu'n Di'o don'is al vi. Vi konduk'os tie'n lum'o'n, varm'o'n kaj aer'o'n, vi hav'ig'os plant'o'j'n kaj najtingal'o'j'n kaj klar'okul'a'j'n gazel'o'j'n, vi ig'os torent'o'j'n salt'i en la abism'o'j'n, vi star'ig'os mont'o'j'n kaj pri'sem'os la eben'o'j'n per plej ruĝ'a'j roz'o'j. Kaj kiam mi mort'os, Ferdinand, kiam mi'a anim'o tim'os pro la long'a vojaĝ'o kaj tim'os for'las'i kon'at'a'j'n region'o'j'n, tiam vi sid'os atend'ant'e ekster la fenestr'o en vetur'il'o, al kiu est'os jung'it'a'j paradiz'bird'o'j, en glim'ant'a or'vetur'il'o, mi'a Ferdinand.

Kaj mi'a mizer'a, mal'trankvil'a anim'o est'os pren'at'a en vi'a'n vetur'il'o'n kaj sid'os apud vi, honor'at'a kiel reĝ'in'o. Post'e ni vetur'os tra la spac'o preter la bril'vibr'ant'a'j mond'o'j, kaj kiam ni pli'proksim'iĝ'os al tiu'j dom'o'j de la ĉiel'o kaj ili far'iĝ'os pli kaj pli bril'a'j, tiam mi, kiu ne kompren'os pli bon'e, demand'os: ’Ĉu ni ne halt'u tie aŭ tie?’ Sed vi rid'et'as silent'e por vi mem kaj instig'as la bird'o'j'n.

Fin'e ni ven'as al la plej mal'grand'a el la mond'o'j, sed la plej bel'a el ĉiu'j, kiu'j'n mi vid'is, kaj tie ni halt'as antaŭ or'bril'a kastel'o, kaj vi las'as mi'n en'ir'i en la etern'a'n hejm'o'n de ĝoj'o.

Tie la proviz'ej'o'j est'as plen'a'j kaj la libr'o'ŝrank'o'j. Tie ne star'as pice'arb'ar'o, kiel tie ĉi en Berga, kiu kaŝ'as la bel'a'n mond'o'n, sed mi el'rigard'as sur vast'a'j'n mar'o'j'n kaj sun'a'j'n eben'o'j'n, kaj mil jar'o'j est'as kiel unu tag'o.” Tiel mort'is Ferdinand, rav'it'a de hel'a'j vizi'o'j, rid'et'ant'e al la bril'o de la est'ont'ec'o.

Mi'a pal'a amik'o, la Mort'o-Liber'ig'ant'o, neniam tra'viv'is i'o'n tiel dolĉ'a'n. Ver'e trov'iĝ'is hom'o'j, kiu'j plor'is ĉe la mort'lit'o de Ferdinand Uggla, sed la mal'san'ul'o mem rid'is al la vir'o kun la falĉ'il'o, kiam tiu ek'sid'is sur la lit'rand'o, kaj li'a patr'in'o aŭskult'is la stertor'o'j'n kiel bel'a'n muzik'o'n. Ŝi tim'is, ke la mort'o ne pov'os plen'um'i si'a'n far'o'n, kaj kiam ĉio est'is fin'it'a, larm'o'j aper'is en ŝi'a'j okul'o'j, sed est'is larm'o'j de ĝoj'o, kiu'j fal'is sur la rigid'a'n vizaĝ'o'n de ŝi'a fil'o.

Neniam oni tiel honor'is mi'a'n pal'a'n amik'o'n kiel dum la en'ter'ig'o de Ferdinand Uggla. Se li kuraĝ'us montr'i si'n, li ven'us en plum'ornam'it'a biret'o kaj or'brod'it'a mantel'o kaj danc'us antaŭ'e'n sur la tomb'ej'a voj'o antaŭ la funebr'a procesi'o, sed jen la mal'jun'a sol'ul'o sid'is kaŭr'e sur la tomb'ej'a mur'o kun si'a mal'nov'a nigr'a mantel'o sur si kaj rigard'is la al'ven'o'n de la procesi'o.

Ho, tio est'is strang'a funebr'a procesi'o! Sun'o kaj hel'a'j nub'et'o'j gaj'ig'is la tag'o'n, long'a'j vic'o'j da palis'o'j kun sekal'garb'o'j ornam'is la kamp'o'j'n, la astrakan'o'j en la paroĥ'estr'a ĝarden'o bril'is diafan'a'j kaj klar'a'j, kaj en la roz'kvartal'o de la sakristi'an'a dom'o bril'is dali'o'j kaj student'diant'o'j.

Est'is strang'a funebr'a procesi'o, kiu ir'is inter la tili'o'j. Antaŭ la flor'ornam'it'a ĉerk'o ir'is bel'a'j infan'o'j kaj ŝut'is flor'o'j'n. Neniu'j funebr'a'j vest'o'j est'is vid'ebl'a'j, neni'u krep'o, neniu'j blank'a'j funebr'o'kol'um'o'j kun larĝ'a'j rand'o'j, ĉar la kapitan'edz'in'o vol'is, ke li, kiu mort'is en ĝoj'o, ne est'u konduk'at'a al la bon'a rifuĝ'ej'o de mal'gaj'a funebr'a procesi'o, sed de bril'a edz'iĝ'o'fest'a procesi'o.

Tuj post la ĉerk'o ir'is Anna Stjärnhök, la bel'a, radi'a fianĉ'in'o de la mort'int'o. Ŝi met'is la edz'in'iĝ'a'n kron'o'n sur si'a'n kap'o'n, sur'met'is la edz'in'iĝ'a'n vual'o'n kaj vest'is si'n per edz'in'iĝ'a tren'rob'o el blank'a, nuanc'iĝ'ant'a silk'o. Tiel ornam'it'a ŝi ir'is por est'i kun'lig'it'a kun la tomb'o, kun polv'iĝ'ant'a fianĉ'o.

Post ŝi ili ven'is du'op'e, alt'a'j, mal'jun'a'j sinjor'in'o'j kaj bel'statur'a'j vir'o'j. La impon'a'j bril'a'j sinjor'in'o'j ven'is kun fulm'radi'a'j buk'o'j kaj broĉ'o'j, kun lakt'o'blank'a'j perl'o'ĉen'o'j kaj brak'ring'o'j el or'o. La plum'o'j en ili'a'j turban'o'j lev'iĝ'is kun silk'o kaj punt'o'j alt'e super la kanon'bukl'o'j, kaj de ili'a'j ŝultr'o'j ŝveb'is la mal'dik'a'j silk'o'teks'it'a'j ŝal'o'j, kiu'j'n ili iam ricev'is kiel edz'in'iĝ'donac'o'n, mal'supr'e'n sur rob'o'j'n el mult'kolor'a silk'o. Kaj la vir'o'j ven'is en si'a plej bon'a ornam'aĵ'o, kun puf'iĝ'ant'a'j krisp'kol'um'o'j, en alt'kol'um'a'j frak'o'j kun or'it'a'j buton'o'j kaj en vest'o'j el rigid'a brokat'o aŭ riĉ'e brod'it'a velur'o. Est'is edz'iĝ'a procesi'o; tiel vol'is la kapitan'edz'in'o.

Mem ŝi ir'is tuj post Anna Stjärnhök, konduk'at'a de si'a edz'o. Se ŝi posed'us rob'o'n el bril'a brokat'o, ŝi port'us ĝi'n, se ŝi posed'us ornam'aĵ'o'j'n kaj bril'a'n turban'o'n, ŝi port'us ankaŭ ili'n por honor'i si'a'n fil'o'n en li'a fest'o'tag'o. Sed jen ŝi posed'is nur tiu'n nigr'a'n taft'rob'o'n kaj tiu'j'n flav'iĝ'int'a'j'n punt'o'j'n, kiu'j vid'is tiom da fest'o'j, kaj ŝi port'is ili'n ankaŭ dum tiu ĉi.

Kvankam la funebr'a'j gast'o'j ven'is kun bril'o kaj pomp'o, neni'u okul'o tamen est'is sek'a, kiam ili dum kviet'a sonor'ad'o ir'is al la tomb'o. Vir'o'j kaj vir'in'o'j plor'is, ne tiom pro la mort'int'o kiom pro si mem. Jen tie ir'as la fianĉ'in'o, tie oni port'as la fianĉ'o'n, jen ili mem ir'as, ornam'it'a'j por fest'o, kaj tamen — kiu ir'as sur la verd'a'j voj'o'j de la ter'o kaj ne sci'as, ke li est'as sen'protekt'a kontraŭ ĉagren'o, mal'ĝoj'o, mal'feliĉ'o, mort'o? Ili ir'is kaj plor'is je la pens'o, ke neni'o ter'a pov'as protekt'i ili'n.

La kapitan'edz'in'o ne plor'is, sed ŝi est'is la sol'a, kies okul'o'j est'is sek'a'j.

Kiam la preĝ'o'j est'is dir'it'a'j kaj la tomb'o plen'ŝut'it'a, ĉiu'j ir'is de tie al la vetur'il'o'j. Nur la kapitan'edz'in'o kaj Anna Stjärnhök rest'is ĉe la tomb'o por dir'i la last'a'n adiaŭ'o'n al la mort'int'o. La mal'jun'ul'in'o ek'sid'is sur la tomb'alt'aĵ'et'o, kaj Anna pren'is lok'o'n apud ŝi.

”Jen”, la kapitan'edz'in'o dir'is, ”mi dir'is al Di'o: ’Ig'u la Mort'o'n-Liber'ig'ant'o'n ven'i por for'konduk'i mi'a'n fil'o'n, ig'u li'n for'konduk'i tiu'n, kiu'n mi plej am'as, al la pac'o de la kviet'a'j dom'o'j, kaj neniu'j larm'o'j krom tiu'j pro ĝoj'o aper'os en mi'a'j okul'o'j. Kun edz'iĝ'a pomp'o mi vol'as akompan'i li'n al li'a tomb'o, kaj mi'a'n ruĝ'a'n roz'arb'et'o'n, la riĉ'flor'ant'a'n, kiu star'as ekster mi'a ĉambr'o'fenestr'o, mi trans'lok'os en la tomb'ej'o'n al li.’ Kaj jen est'as tiel: mi'a fil'o mort'is. Mi salut'is la mort'o'n kiel amik'o'n, nom'is li'n per la plej dolĉ'a'j nom'o'j, mi plor'is ĝoj'larm'o'j'n sur la rigid'a'n vizaĝ'o'n de mi'a fil'o, kaj aŭtun'e, kiam la foli'o'j de'fal'os, mi trans'lok'os tie'n ĉi mi'a'n ruĝ'a'n roz'arb'et'o'n. Sed ĉu sci'as vi, kiu jen sid'as apud mi, kial mi send'is tia'j'n preĝ'o'j'n al Di'o?” Ŝi demand'e rigard'as Annan Stjärnhök, sed la knab'in'o sid'is silent'a kaj pal'a apud ŝi. Ebl'e ŝi batal'is por silent'ig'i intern'a'j'n voĉ'o'j'n, kiu'j jam tie ĉi, sur la tomb'o de la mort'int'o, komenc'is flustr'i al ŝi, ke nun ŝi fin'e est'as liber'a.

Tiam la knab'in'o klin'iĝ'is kvazaŭ sub klab'o'bat'o. Ŝi ne respond'is eĉ unu vort'o'n.

”Anna Stjärnhök, vi iam est'is fier'a kaj obstin'a. Tiam vi lud'is kun mi'a fil'o, pren'is li'n kaj for'puŝ'is li'n. Nu? Li dev'is kontent'iĝ'i pri tio, li kiel ali'a'j. Kaj ebl'e li kaj ni ĉiu'j am'is vi'a'n mon'o'n tiom kiom vi'n mem. Sed vi re'ven'is, vi ven'is kun ben'o al ni'a hejm'o, vi est'is mild'a kaj pac'em'a, fort'a kaj bon'a, kiam vi re'ven'is. Vi fleg'is ni'n per am'o, vi feliĉ'ig'is ni'n, Anna Stjärnhök, kaj ni mal'riĉ'a'j hom'o'j kuŝ'is antaŭ vi'a'j pied'o'j.

Kaj tamen, tamen mi dezir'is, ke vi ne est'us ven'int'a. Tiam mi ne est'us dev'int'a preĝ'i al Di'o mal'long'ig'i la viv'o'n de mi'a fil'o. Je krist'nask'o li est'us el'ten'int'a perd'i vi'n, sed post kiam li ek'kon'is vi'n, kia vi nun est'as, li ne est'us hav'int'a fort'o'n por tio.

Sci'u tio'n, Anna Stjärnhök, kiu hodiaŭ sur'pren'is vi'a'n edz'in'iĝ'a'n vest'o'n por akompan'i mi'a'n fil'o'n, se li viv'us, vi neniam rajt'us akompan'i li'n en tiu vest'o al la preĝ'ej'o de Bro, ĉar vi ne am'is li'n.

Mi vid'is tio'n: vi ven'is nur pro kompat'o, ĉar vi vol'is mild'ig'i ni'a'n krud'a'n sort'o'n. Vi ne am'is li'n. Ĉu vi kred'as, ke mi ne kon'as la am'o'n, ke mi ne vid'as ĝi'n, kie ĝi ekzist'as, kaj ne kompren'as, kiam ĝi for'est'as? Tiam mi pens'is: Di'o pren'u la viv'o'n de mi'a fil'o, antaŭ ol mal'ferm'iĝ'os li'a'j okul'o'j! Ho, se vi est'us am'int'a li'n! Ho, se vi neniam est'us ven'int'a al ni por dolĉ'ig'i ni'a'n viv'o'n, ĉar vi ne am'is li'n. Mi sci'is mi'a'n dev'o'n. Se li ne est'us mort'int'a, mi est'us dev'int'a dir'i al li, ke vi ne am'as li'n, kaj ke vi vol'as edz'in'iĝ'i kun li, ĉar vi est'as la kompat'o mem. Mi est'us dev'int'a ig'i li'n liber'ig'i vi'n, kaj post'e la feliĉ'o de li'a viv'o est'us detru'it'a. Vid'u, tial mi preĝ'is al Di'o, ke li pov'u mort'i, por ke mi ne bezon'u ĝen'i la mal'trankvil'o'n de li'a kor'o. Kaj mi ĝoj'is pro li'a'j kav'iĝ'ant'a'j vang'o'j, ĝoj'is pro li'a stertor'a spir'o, tim'is, ke la mort'o ne plen'um'os si'a'n task'o'n.” Ŝi silent'is kaj atend'is respond'o'n, sed Anna Stjärnhök ankoraŭ ne pov'is parol'i, ŝi ankoraŭ aŭskult'is al mult'a'j voĉ'o'j en la profund'o de la anim'o.

Tiam la kapitan'edz'in'o mal'esper'e dir'is: ”Ho, kiel feliĉ'a'j est'as tiu'j, kiu'j pov'as funebr'i pri si'a'j mort'int'o'j, kiu'j pov'as plor'i torent'o'j'n da larm'o'j! Mi dev'as star'i kun sek'a'j okul'o'j ĉe la tomb'o de mi'a fil'o, mi dev'as ĝoj'i pro li'a mort'o. Kiel mal'feliĉ'a mi est'as!” Tiam Anna Stjärnhök fort'e prem'is la man'o'j'n al si'a brust'o.

Ŝi memor'is tiu'n vintr'o'nokt'o'n, kiam ŝi ĵur'is je si'a jun'a am'o est'i apog'o kaj konsol'o al tiu'j mal'riĉ'a'j hom'o'j, kaj ŝi angor'is.

Ĉu ĉio do est'is van'a, ĉu ŝi'a ofer'o est'is unu el tiu'j, kiu'j'n Di'o ne akcept'as? Ĉu ĉio trans'form'iĝ'os en mal'ben'o'n? Sed se ŝi ofer'us ĉio'n, ĉu Di'o tiam ne vol'us don'i si'a'n ben'o'n al la far'it'aĵ'o kaj las'i ŝi'n far'iĝ'i feliĉ'don'ant'in'o, apog'o, help'o por hom'o'j? ”Kio neces'as, por ke vi funebr'u pri vi'a fil'o?” ŝi demand'is.

”Neces'as, ke mi ne plu kred'os la atest'o'n de mi'a'j mal'jun'a'j okul'o'j. Se mi kred'us, ke vi am'as mi'a'n fil'o'n, tiam mi funebr'us pri li'a mort'o.” Tiam la knab'in'o lev'is si'n kun la okul'o'j ard'ant'a'j pro ekstaz'o. Ŝi for'ŝir'is la edz'in'iĝ'a'n vual'o'n kaj stern'is ĝi'n sur la tomb'o, ŝi for'ŝir'is la flor'kron'o'n kaj la kron'o'n kaj met'is ili'n apud ĝi'n.

”Jen vid'u, kiel mi am'as li'n!” ŝi dir'is. ”Mi don'as al li mi'a'j'n kron'o'n kaj vual'o'n. Mi kun'lig'as mi'n kun li. Neniam mi aparten'os al iu ali'a.” Tiam lev'is si'n ankaŭ la kapitan'edz'in'o. Ŝi iom'et'e star'is silent'a, ŝi'a tut'a korp'o sku'iĝ'is, kaj la vizaĝ'o spasm'e mov'iĝ'is, sed fin'e ven'is la larm'o'j, la funebr'a'j larm'o'j.

Sed mi'a pal'a amik'o, la Mort'o-Liber'ig'ant'o, ek'trem'is, kiam li vid'is tiu'j'n larm'o'j'n. Ankaŭ tie ĉi oni do ne salut'is li'n kun'ĝoj'o, eĉ tie ĉi oni ne kor'e ĝoj'is pro li.

Li tir'is la kapuĉ'o'n profund'e sur la vizaĝ'o'n, mal'rapid'e glit'is de la tomb'ej'a mur'o kaj mal'aper'is inter la garb'o'palis'o'j de la kamp'o'j.

DUDEKNAÛA Ĉapitr'o La sek'o

Mi vol'us, ke ĝi volont'e pardon'u, ke ĝi pro mi est'as vund'at'a de plug'il'o kaj erp'il'o, kaj ke ĝi volont'e mal'ferm'u si'n por mi'a mort'int'a korp'o. Kaj mi vol'us, ke la ond'o, kies klar'a'n spegul'o'n dis'bat'as mi'a'j rem'il'o'j, hav'u kun mi la sam'a'n pacienc'o'n, kiu'n patr'in'o hav'as kun vigl'a infan'o, kiam ĝi grimp'as sur ŝi'a'j'n genu'o'j'n sen atent'i pri la ne'ĉif'it'a silk'o de la fest'vest'o. Kun la klar'a aer'o, kiu vibr'as super la blu'a'j mont'o'j, mi vol'us est'i amik'o kaj kun la bril'a sun'o kaj la bel'a'j stel'o'j. Ĉar oft'e ŝajn'as al mi, kvazaŭ la sen'viv'a'j aĵ'o'j sent'us kaj sufer'us kun la viv'a'j. La bar'o inter ili kaj ni ne est'as tiel grand'a, kiel la hom'o'j kred'as.

Kiu part'o de la ter'a polv'o ne part'o'pren'is la rond'ir'o'n de la viv'o? Ĉu la ŝveb'ant'a polv'o de la voj'o ne est'is kares'at'a kiel mol'a har'ar'o, am'at'a kiel bon'a'j, bon'far'a'j man'o'j? Ĉu la akv'o en la rad'sulk'o ne flu'is iam kiel sang'o tra bat'ant'a'j kor'o'j? La spirit'o de la viv'o ankoraŭ loĝ'as en la sen'viv'a'j aĵ'o'j. Kio'n ĝi percept'as, dorm'et'ant'e en sen'sonĝ'a ripoz'o? La voĉ'o'n de Di'o ĝi aŭd'as. Ĉu ĝi rimark'as ankaŭ tiu'n de la hom'o'j? Ho, infan'o de temp'o est'ant'a, ĉu vi ne vid'is tio'n? Kiam mal'pac'o kaj mal'am'o plen'ig'as la ter'o'n, tiam ankaŭ la sen'viv'a'j aĵ'o'j dev'as mult'e'sufer'i. Tiam la ond'o far'iĝ'as sovaĝ'a kaj rab'avid'a kiel rab'ist'o, tiam la kamp'o far'iĝ'as ne'don'em'a kiel avar'ul'o.

Sed ve al tiu, pro kiu la arb'ar'o suspir'as kaj la mont'o'j plor'as! Rimark'ind'a est'is tiu jar'o, kiam reg'is la kavalir'o'j, ŝajn'as al mi, kvazaŭ la mal'trankvil'o de la hom'o'j tiam ĝen'is la trankvil'o'n de la sen'viv'a'j aĵ'o'j. Kiel mi pri'skrib'u infekt'aĵ'o'n, kiu tiam dis'vast'iĝ'is tra la land'o? Ĉu oni ne pov'us kred'i, ke la kavalir'o'j est'is la di'o'j de la region'o, kaj ke ĉio est'is influ'at'a de ili'a spirit'o? La spirit'o de la aventur'o'j, de la sen'zorg'ec'o kaj sovaĝ'ec'o.

Se oni pov'us rakont'i ĉio'n, kio tiam okaz'is inter la hom'o'j sur la bord'o de Löven, tiam la tut'a mond'o mir'us. Ĉar tiam vek'iĝ'is mal'nov'a am'o, ek'ard'is nov'a. Tiam ek'flam'is mal'nov'a mal'am'o, kaj long'e ŝpar'it'a venĝ'o kapt'is si'a'n viktim'o'n. Tiam ĉiu'j vigl'is pro avid'o pri la dolĉ'o de la viv'o: danc'o'n kaj lud'o'n, kart'lud'o'n kaj drink'aĵ'o'n ili serĉ'is. Tiam mal'kaŝ'iĝ'is ĉio, kio kaŝ'as si'n plej intern'e en la anim'o.

De Ekeby tiu infekt'aĵ'o de mal'trankvil'o el'ir'is. Ĝi unu'e dis'vast'iĝ'is al la uzin'o'j kaj grand'bien'o'j kaj pel'is la hom'o'j'n al mal'feliĉ'o kaj pek'o. Ĝis tie ni pov'is iom sekv'i ĝi'n, ĉar la mal'jun'a'j konserv'is la memor'o'n pri la okaz'o'j en kelk'a'j el la grand'a'j bien'o'j, sed kiel ĝi plu'dis'vast'iĝ'is inter la hom'o'j, pri tio ni mal'mult'e sci'as. Tamen neni'u dub'u pri tio, ke la mal'trankvil'o de la temp'o ir'is de vilaĝ'o al vilaĝ'o, de kaban'o al kaban'o.

Kie trov'iĝ'is kaŝ'it'a mal'virt'o, ĝi ek'montr'is si'n, kie ekzist'is fend'et'o inter vir'o kaj vir'in'o, ĝi far'iĝ'is ravin'o, kie kaŝ'is si'n grand'a virt'o aŭ fort'a vol'o, ankaŭ tiu'j dev'is montr'i si'n. Ĉar ne ĉio est'is mal'bon'a, kio okaz'is, tamen la temp'o est'is tia, ke la bon'o efik'is sam'e detru'e kiel la mal'bon'o. Simil'is al la grand'a'j arb'o'fal'ig'o'j de la vent'o profund'e en la arb'ar'o, kie arb'o fal'as sur arb'o'n, pin'o kun'tir'as pin'o'n kaj ankaŭ la sub'arb'ar'o est'as ŝir'at'a ter'e'n de la fal'ant'a'j gigant'o'j.

Ne dub'u pri tio, ke la frenez'o ven'is al kamp'ar'an'o'j kaj serv'ist'o'j! Ĉie kor'o'j sovaĝ'iĝ'is kaj cerb'o'j konfuz'iĝ'is. Neniam la danc'o est'is tiel gaj'a sur la voj'kruc'iĝ'o, neniam oni tiel rapid'e el'trink'is la bier'barel'o'n, neniam oni ĵet'is tiom da gren'o en la brand'kaldron'o'n. Neniam la regal'o'j est'is tiel mult'a'j, neniam est'is pli mal'long'a voj'o inter la koler'a vort'o kaj la tranĉ'il'pik'o.

Sed la mal'trankvil'o est'is ne nur inter la hom'o'j. Ĝi dis'vast'iĝ'is al ĉio viv'a. Neniam lup'o kaj urs'o pli detru'e atak'is, neniam vulp'o kaj guf'o hurl'is pli tim'ig'e kaj rab'is pli sen'tim'e, neniam la ŝaf'o'j pli oft'e erar'ir'is en la arb'ar'o, neniam tiom da mal'san'o difekt'is la valor'a'n brut'ar'o'n.

Kiu vol'as vid'i la inter'rilat'o'n de la afer'o'j, tiu for'ir'u de la urb'o'j kaj loĝ'u en sol'ec'a kaban'o ĉe la rand'o de la arb'ar'o. Li gard'u la karb'ig'stak'o'n la tut'a'j'n nokt'o'j'n aŭ loĝ'u sur la long'a'j lag'o'j tag'e kaj nokt'e dum hel'a somer'a monat'o, dum la trunk'flos'o far'as si'a'n mal'rapid'a'n vetur'o'n al Vener'n, kaj li lern'os observ'i ĉiu'j'n sign'o'j'n en la natur'o kaj kompren'os, kiel la sen'viv'a'j aĵ'o'j de'pend'as de la viv'a'j. Li vid'os, ke la trankvil'o de la sen'viv'a'j aĵ'o'j est'as ĝen'at'a, kiam est'as mal'trankvil'o sur la ter'o.

La simpl'a'j hom'o'j sci'as tio'n. En tia'j temp'o'j la arb'ar'nimf'o esting'as la karb'ig'stak'o'n, la lag'nimf'o dis'bat'as la boat'o'n, la niks'o send'as mal'san'o'n, la kobold'o mal'sat'ig'as la bov'in'o'n. Kaj tiel est'is en tiu jar'o. Neniam la printemp'a flu'o est'is tiel detru'a. La muel'ej'o kaj la forĝ'ej'o de Ekeby ne est'is ĝi'a'j sol'a'j viktim'o'j. Mal'grand'a'j river'o'j, kiu'j antaŭ'e, kiam la printemp'o don'is al ili fort'o'n, maksimum'e pov'is for'port'i mal'plen'a'n fojn'ej'o'n, nun atak'is tut'a'j'n dom'o'j'n kaj for'lav'is ili'n. Neniam oni aŭd'is, ke la fulm'o'tondr'o tiel detru'is jam antaŭ somer'mez'o — post somer'mez'o oni ne plu aŭd'is ĝi'n. Tiam ven'is la sek'o.

Neni'u pluv'o ven'is, kiam daŭr'is ankoraŭ la long'a'j tag'o'j. De la mez'o de juni'o ĝis la komenc'o de septembr'o la distrikt'o Lövsjö ban'iĝ'is en sen'ĉes'a sun'lum'o.

La pluv'o rifuz'is fal'i, la ter'o rifuz'is nutr'i, la vent'o'j rifuz'is blov'i. Nur la sun'lum'o flu'is sur la ter'o'n. Ho, la bel'a sun'lum'o, la viv'don'a sun'lum'o, kiel mi pov'os rakont'i pri ĝi'a mal'bon'a far'o? La sun'lum'o simil'as am'o'n: kiu ne kon'as la krim'o'j'n, kiu'j'n ĝi far'is, kaj kiu pov'as rifuz'i pardon'i ĝi'n? La sun'lum'o simil'as al Gösta Berling: ĝi don'as ĝoj'o'n al ĉiu hom'o, tial ĉiu silent'as pri la mal'bon'o, kiu'n ĝi kaŭz'is.

Tia sek'o post somer'mez'o ne est'us sam'e detru'a en ali'a'j region'o'j kiel en Verm'land'o. Sed tie la printemp'o ven'is mal'fru'e. La herb'o ne est'is alt'a kaj ne pov'is fin'kresk'i. La sekal'o est'is sen nutr'aĵ'o, ĝust'e kiam ĝi dev'is kolekt'i manĝ'aĵ'o'n en la spik'o'j'n. La printemp'a gren'o, el kiu oni tiu'temp'e bak'is la plej mult'a'n pan'o'n, port'is mal'dik'a'j'n kvast'et'o'j'n sur kvar'on'uln'a'j trunk'et'o'j. La mal'fru'e sem'it'a'j rap'o'j ne pov'is ĝerm'i, eĉ la ter'pom'o'j ne pov'is suĉ'i nutr'aĵ'o'n el tiu ŝton'iĝ'int'a ter'o.

Dum tia'j jar'o'j oni komenc'as angor'i en la arb'ar'a'j kaban'o'j, kaj de la mont'o'j la terur'o ir'as al la pli trankvil'a'j hom'o'j sur la eben'o.

Kaj ĉiu frap'as si'a'n brust'o'n kaj dir'as: ”Ĉu est'as mi? Ho, patr'in'o, ho, natur'o, ĉu est'as mi? Ĉu pro terur'o pro mi la pluv'o ten'as si'n for? Ĉu pro koler'o al mi la sever'a ter'o sek'iĝ'as kaj mal'mol'iĝ'as? Kaj tiu etern'a sun'lum'o, ĉu ĝi en si'a mild'o ĉiu'tag'e flu'as de sen'nub'a ĉiel'o por amas'ig'i sur si'a'n kap'o'n la fajr'a'j'n karb'o'j'n? Aŭ, se ne est'as mi, kiu do est'as, kiu'n la man'o de Di'o serĉ'as?” Dum la sekal'grajn'o'j for'velk'as en la mal'grand'a'j spik'o'j, dum la ter'pom'o'j ne pov'as kolekt'i nutr'aĵ'o'n el la ter'o, dum la brut'o'j kun ruĝ'a'j okul'o'j kaj spir'eg'ant'a'j pro varm'eg'o kun'prem'as si'n ĉe la el'sek'iĝ'ant'a'j font'o'j, dum tim'o pri la est'ont'ec'o kun'prem'as la kor'o'j'n, ir'as strang'a parol'o tra la region'o.

”Tia plag'o ne okaz'as sen'kaŭz'e,” la hom'o'j dir'as. ”Kiu est'as, kiu'n la man'o de Di'o serĉ'as?” Est'is dimanĉ'o en aŭgust'o. La di'serv'o est'is fin'it'a. La hom'o'j ir'is grup'e sur la sun'varm'eg'a'j voj'o'j. Ĉirkaŭ si ili vid'is brun'ig'it'a'j'n arb'ar'o'j'n kaj detru'it'a'j'n rikolt'o'j'n. La sekal'o est'is met'it'a sur palis'o'j por sek'iĝ'i, sed ili star'is mal'dens'e kun mal'dik'a'j garb'o'j. Tiu'j, kiu'j hav'is hak'it'ej'o'j'n por brul'ig'i, hav'is bon'a'n kaj facil'a'n labor'o'n en tiu jar'o, sed mult'foj'e ankaŭ okaz'is, ke ili brul'ig'is la sek'a'n arb'ar'o'n. Kaj kio'n indulg'is la arb'ar'fajr'o, tio'n pren'is la insekt'o'j: la konifer'arb'ar'o perd'is la pingl'o'j'n kaj star'is nud'a, kiel foli'arb'ar'o en la vintr'o, la foli'o'j de la betul'o'j pend'is dis ŝir'it'a'j kun nud'a'j nerv'o'j kaj detru'it'a'j foli'plat'o'j.

Al la pez'humor'a'j grup'o'j ne mank'is parol'tem'o'j. Est'is tie mult'a'j, kiu'j pov'is rakont'i, kiel mal'facil'e est'is dum la mizer'jar'o'j mil ok'cent ok kaj naŭ kaj dum la mal'varm'a vintr'o mil ok'cent dek du, kiam la paser'o'j frost'mort'is. La mal'sat'o ne est'is fremd'a al ili, ili ja pli fru'e renkont'is ĝi'a'n sever'a'n vizaĝ'o'n. Ili sci'is, kiel oni prepar'as pin'ŝel'o'n por pan'o, kaj kiel oni pov'as kutim'ig'i la bov'in'o'j'n manĝ'i musk'o'n.

Est'is vir'in'o, kiu far'is prov'o'n kun nov'a spec'o de pan'o el vakcini'o'j kaj horde'farun'o. Ŝi kun'port'is specimen'o'n de ĝi kaj ig'is la hom'o'j'n gust'um'i. Ŝi fier'is pro la el'trov'aĵ'o.

Sed super ili ĉiu'j ŝveb'is la sam'a demand'o, ĝi rigard'is el ĉiu'j okul'o'j, ĝi'n flustr'is ĉiu'j lip'o'j: ”Kiu est'as, ho Sinjor'o, kiu'n vi'a man'o serĉ'as?” ”Di'o de sever'o, kiu rifuz'is al vi ofer'o'j'n de preĝ'o'j kaj bon'a'j ag'o'j, ĉar vi for'pren'as de ni ni'a'n mizer'a'n pan'o'n?” Iu vir'o el la mal'gaj'a'j grup'o'j, kiu'j ir'is okcident'e'n trans la pont'o'n de Sund kaj pen'is supr'e'n sur la dekliv'o de Broby, halt'is por moment'o ĉe la voj'o, kiu konduk'is supr'e'n al la loĝ'ej'o de la avar'a pastr'o de Broby. Li lev'is sek'a'n lign'o'split'o'n de la voj'o kaj ĵet'is ĝi'n sur la pastr'o'dom'a'n voj'o'n.

”Sek'a'j kiel tiu split'o est'is la preĝ'o'j, kiu'j'n li don'is al ni'a Sinjor'o,” la vir'o dir'is.

Ankaŭ tiu halt'is, kiu ir'is plej proksim'e al li. Li lev'is sek'a'n branĉ'et'o'n kaj ĵet'is ĝi'n tie'n, kie fal'is la split'o.

La tri'a en la grup'o sekv'is don'it'a'n ekzempl'o'n. ”Kiel la sek'o li est'is. Split'o'j kaj herb'trunk'et'o'j est'as ĉio, kio'n li las'is ni'n re'ten'i.” La kvar'a dir'is: ”Ni re'don'as al li, kio'n li don'is al ni.” Kaj la kvin'a: ”Por etern'a mal'honor'o mi ĵet'as tio'n ĉi al li. Li sek'iĝ'u kaj sen'fort'iĝ'u, kiel tiu ĉi branĉ'et'o sek'iĝ'is!” ”Sek'a furaĝ'o al la sek'pastr'o,” la ses'a dir'is.

Hom'o'j, kiu'j post'ven'as, vid'as kio'n ili far'as kaj aŭd'as kio'n ili dir'as. Jen ili ricev'as mult'a'j'n respond'o'j'n al si'a long'a demand'ad'o.

”Don'u al li, kio'n li merit'as! Li kaŭz'is al ni la sek'o'n,” oni dir'as en la grup'o'j.

Kaj ĉiu halt'as, ĉiu dir'as si'a'n vort'o'n kaj ĵet'as si'a'n branĉ'o'n, antaŭ ol li plu'ir'as.

En la angul'o inter la voj'o'j kuŝ'is baldaŭ amas'et'o el ŝtip'et'o'j kaj sek'trunk'et'o'j: la mal'honor'a amas'et'o al la pastr'o de Broby.

Tio est'is la tut'a venĝ'o de la hom'o'j. Neni'u lev'is si'a'n man'o'n kontraŭ la pastr'o aŭ dir'is al li mal'bon'a'n vort'o'n. Sen'esper'a'j kor'o'j de'ŝarĝ'is part'o'n de si'a ŝarĝ'o ĵet'ant'e sek'a'n branĉ'et'o'n sur tiu'n amas'et'o'n. Ili ne venĝ'is mem. Ili nur sign'is la kulp'ul'o'n antaŭ la Di'o de venĝ'o.

Est'u kompat'a, Sinjor'o, kaj las'u li'n sol'a sufer'i. Ni sign'as li'n per hont'o kaj mal'honor'o. Ni ne est'as unu'anim'a'j kun li.” Tre rapid'e far'iĝ'is kutim'o, ke ĉiu, kiu preter'ir'is la pastr'o'dom'o'n, ĵet'is sek'a'n branĉ'et'o'n sur la mal'honor'a'n amas'et'o'n.

”Di'o kaj hom'o'j vid'u tio'n!” ĉiu ir'ant'o pens'is. ”Ankaŭ mi mal'estim'as li'n, kiu al'tir'is al ni la koler'o'n de Di'o.” La mal'jun'a avar'ul'o baldaŭ rimark'is la amas'et'o'n ĉe la voj'rand'o. Li for'port'ig'is ĝi'n. Kelk'a'j dir'is, ke li hejt'is si'a'n kuir'ej'a'n forn'o'n per ĝi. La post'a'n tag'o'n sur la sam'a lok'o jam kolekt'iĝ'is nov'a amas'et'o, kaj kiam li for'port'ig'is tiu'n, tuj nov'a est'is kun'ĵet'at'a.

La sek'a'j branĉ'et'o'j kuŝ'is tie kaj parol'is: ”Mal'honor'o, mal'honor'o al la pastr'o de Broiby!” Est'is varm'eg'a'j, sek'a'j tag'o'j de la ”putr'ig'monat'o”. Pez'a de fum'o, satur'it'a de brul'odor'o, la aer'o kuŝ'is super la region'o, por en'spir'o simil'a al prem'ant'a mal'esper'o. La pens'o'j kirl'iĝ'is en varm'ig'it'a'j cerb'o'j. La pastr'o de Broby far'iĝ'is la demon'o de sek'o. Ŝajn'is al la kamp'ar'an'o'j, ke la mal'jun'a avar'ul'o sid'as gard'ant'e la font'o'j'n de la ĉiel'o.

Baldaŭ la intenc'o de la hom'o'j klar'iĝ'is al la pastr'o de Broby. Li kompren'is, ke ili sign'as li'n kiel la kaŭz'o'n de la mal'feliĉ'o. En koler'o pro li Di'o las'as la ter'o'n soif'i. La ŝip'an'o'j, kiu'j est'as en danĝer'o sur la sen'voj'a mar'o, lotas inter si. Li est'as la vir'o, kiu'n oni el'ĵet'os. Li prov'is rid'i pri ili kaj ili'a'j branĉ'et'o'j, sed kiam la afer'o daŭr'is unu semajn'o'n, li ne rid'is plu. Ho, kia infan'aĵ'o! Kiel tiu'j sek'a'j ŝtip'et'o'j pov'us domaĝ'i li'n? Li kompren'is, ke mult'jar'a mal'am'o serĉ'is okaz'o'n por esprim'i si'n. Nu! Li ne kutim'iĝ'is al am'o.

Tio ne mild'ig'is li'n. Ebl'e li dezir'is re'bon'iĝ'i, post la vizit'o de la mal'jun'a fraŭl'in'o. Nun li ne pov'is. Li ne ŝat'is est'i dev'ig'at'a al re'bon'ig'o.

Sed iom post iom tiu amas'et'o far'iĝ'is tro potenc'a por li. Li ĉiam dev'is pens'i pri ĝi, kaj la pens'o, kiu'n ĉiu'j hav'is, radik'iĝ'is ankaŭ en li. Tio est'is la plej terur'a atest'ad'o, tiu ĵet'ad'o de la sek'a'j branĉ'et'o'j. Li observ'is tiu'n amas'et'o'n, kalkul'is la branĉ'o'j'n, kiu'j ĉiu'tag'e est'is al'don'at'a'j. La pens'o pri ĝi vast'iĝ'is kaj super'reg'is ĉiu'j'n ali'a'j'n pens'o'j'n. Tiu amas'et'o detru'is li'n.

Per ĉiu tag'o li dev'is pli kaj pli prav'ig'i la hom'o'j'n. Li ne zorg'is pri si mem kaj far'iĝ'is kaduk'mal'jun'a dum kelk'a'j semajn'o'j.

Li ek'hav'is konscienc'riproĉ'o'j'n kaj sufer'o'j'n de mal'jun'aĝ'o. Sed est'is, kvazaŭ ĉio de'pend'us de tiu amas'et'o. Est'is, kvazaŭ la konscienc'riproĉ'o'j silent'us kaj la pez'o de mal'jun'aĝ'o for'iĝ'us de li, se la amas'et'o nur ĉes'us kresk'i.

Fin'e li sid'is tie kaj gard'is la tut'a'j'n tag'o'j'n. Sed la hom'o'j est'is sen'kompat'a'j, nokt'e kelk'a'j nov'a'j branĉ'et'o'j est'is al'ĵet'at'a'j.

”Ho, mi sid'as tie ĉi kaj palp'as. Mi far'as proksim'um'e neni'o'n.” ”Vi dev'us ir'i hejm'e'n kaj ne sid'i tie ĉi en la voj'polv'o.” ”Tamen cert'e est'as plej bon'e, ke mi sid'as tie ĉi.” Tiam Gösta Berling ek'sid'as apud li.

”Tamen est'as el'ten'ebl'e tie ĉi, kie trov'iĝ'as hom'o'j,” la pastr'o respond'as. ”Est'as pli mal'facil'e tie nord'e.” Gösta ja kompren'as, kio'n li alud'as. Li kon'as tiu'j'n paroĥ'o'j'n en nord'a Verm'land'o, kie kelk'foj'e ne ekzist'as eĉ loĝ'ej'o por la pastr'o, la grand'a'j'n arb'ar'paroĥ'o'j'n, kie la finn'o'j loĝ'as en ”fum'kaban'o'j” 55 , la mal'riĉ'a'j'n region'o'j'n kun kelk'a'j hom'o'j sur ĉiu mejl'o, kie la pastr'o est'as la sol'a sinjor'o de la paroĥ'o. La pastr'o de Broby est'is en tia paroĥ'o dum pli ol du'dek jar'o'j.

”Tie'n oni send'as ni'n, kiam ni est'as jun'a'j,” Gösta dir'as. ”Ne est'as ebl'e el'ten'i la viv'o'n tie. Kaj jen oni detru'iĝ'as por la tut'a est'ont'ec'o. Est'as mult'a'j, kiu'j pere'is tie nord'e.” ”Est'as,” la pastr'o de Broby dir'as. ”La sol'ec'o detru'as oni'n.” ”Oni al'ven'as,” Gösta dir'as, ”fervor'a kaj ard'a, parol'as kaj admon'as, kaj pens'as, ke ĉio baldaŭ bon'iĝ'os, ke la hom'o'j baldaŭ ir'os sur pli bon'a'j voj'o'j.” ”ĜĜuste tiel, jes.” ”Sed baldaŭ oni rimark'as, ke vort'o'j ne help'as. La mal'riĉ'o bar'as. La mal'riĉ'o bar'as ĉiu'n pli'bon'iĝ'o'n.” ”La mal'riĉ'o,” la pastr'o ripet'as. ”La mal'riĉ'o detru'is mi'a'n viv'o'n.”

”La jun'a pastr'o ven'as tie'n,” Gösta klar'ig'as, ”mal'riĉ'a kiel ĉiu'j ali'a'j. Li dir'as al la drink'ul'o: ’Ne drink'u!’” ”Tiam la drink'ul'o respond'as,” la pastr'o en'ŝov'as: ” ’Do don'u al mi tio'n, kio est'as pli bon'a ol brand'o. La brand'o est'as pelt'o en la vintr'o, freŝ'o en la somer'o. La brand'o est'as varm'a ĉambr'o kaj mol'a lit'o. Don'u al mi tio'n, kaj mi ne drink'os plu!’” ”Kaj jen,” Gösta daŭr'ig'as, ”la pastr'o dir'as al la ŝtel'int'o: ’Ne ŝtel'u!’ kaj al la malic'ul'o: ’Ne bat'u vi'a'n edz'in'o'n!’ kaj al la superstiĉ'ul'o: ’Kred'u al Di'o sed ne al la diabl'o kaj la monstr'o'j!’ Sed tiam la ŝtel'int'o respond'as: ’Don'u al mi pan'o'n!’ kaj la malic'ul'o dir'as: ’Riĉ'ig'u ni'n, kaj ni ne kverel'os!’ kaj la superstiĉ'ul'o: ’Instru'u al mi i'o'n pli bon'a'n!’ Sed kiu pov'as help'i ili'n sen mon'o?” ”Est'as ver'e, ver'e en ĉiu vort'o!” la mal'jun'ul'o konfirm'as. ”Al Di'o ili kred'is, ankoraŭ pli al la diabl'o, plej tamen al la monstr'o'j en la mont'o'j kaj al la kobold'o en la gren'ej'o. Ĉiu'n gren'o'n oni detru'is en la brand'kaldron'o. Neni'u pov'is vid'i fin'o'n de la mizer'o. En la plej mult'a'j el la griz'a'j dom'et'o'j reg'is mizer'o.

Kaŝ'it'a ĉagren'o mal'dolĉ'ig'is la lang'o'j'n de la vir'in'o'j. Mank'o de hejm'ec'o pel'is la edz'o'n al drink'ad'o. Kamp'o'j'n kaj brut'o'j'n ili ne pov'is pri'zorg'i. Ili tim'is la super'ul'o'n kaj rid'ind'ig'is la pastr'o'n. Kio'n far'i pri ili? Kio'n mi dir'is al ili de la katedr'o, ili ne kompren'is. Kio'n mi vol'is instru'i al ili, ili ne kred'is. Kaj neni'u kun kiu inter'konsil'iĝ'i, neni'u, kiu pov'is help'i mi'n konserv'i la kuraĝ'o'n!” ”Ekzist'as hom'o'j, kiu'j el'ten'is,” Gösta dir'as. ”La favor'o de Di'o est'is tiel grand'a super kelk'a'j, ke ili re'ven'is de tia viv'o ne kiel romp'it'a'j hom'o'j. Ili'a'j fort'o'j sufiĉ'is; ili el'ten'is la sol'ec'o'n, la mal'riĉ'o'n, la sen'esper'ec'o'n. Ili far'is la et'a'n bon'o'n, kiu'n ili pov'is, kaj ne mal'esper'is. Tia'j vir'o'j ĉiam ekzist'is kaj ankoraŭ ekzist'as. Mi vol'as salut'i ili'n kiel hero'o'j'n. Mi vol'as honor'i ili'n dum mi'a tut'a viv'o. Mi ne est'us el'ten'int'a.” ”Mi ne pov'is,” la pastr'o al'don'as.

”La pastr'o tie nord'e pens'as,” Gösta dir'as medit'e, ”ke li vol'as far'iĝ'i riĉ'a hom'o, super'mezur'e riĉ'a hom'o. Neni'u mal'riĉ'ul'o pov'as kontraŭ'batal'i la mal'bon'o'n. Kaj jen li komenc'as kolekt'i.” ”Se li ne kolekt'us, li drink'us,” la mal'jun'ul'o respond'as, ”li vid'as tiom da mizer'o.” ”Aŭ far'iĝ'us inert'a kaj mal'diligent'a kaj perd'us ĉiu'n fort'o'n.

Est'as danĝer'e ven'i tie'n por tiu, kiu ne nask'iĝ'is tie.” ”Li dev'as mal'mol'ig'i si'n por kolekt'i. Unu'e li ŝajn'ig'as tio'n, post'e far'iĝ'as kutim'o.” ”Li dev'as est'i mal'mol'a kaj al si mem kaj al ali'a'j,” Gösta daŭr'ig'as. ”Est'as mal'facil'e kolekt'i. Li dev'as toler'i mal'am'o'n kaj mal'estim'o'n, li dev'as frost'i kaj mal'sat'i kaj sen'sent'ig'i si'a'n kor'o'n: ŝajn'as ke li preskaŭ forges'is, kial li komenc'is ŝpar'i.” La pastr'o de Broby ne'firm'e rigard'is li'n. Li demand'is si'n, ĉu Gösta sid'as tie kaj mok'as li'n. Sed Gösta est'is nur fervor'o kaj serioz'o. Est'is, kvazaŭ li parol'us pri propr'a afer'o.

”Sed Di'o protekt'as li'n,” Gösta daŭr'ig'as. ”Li re'vek'as ĉe li la pens'o'j'n de li'a jun'aĝ'o, kiam li sufiĉ'e kolekt'is. Li don'as sign'o'n al la pastr'o, kiam la popol'o de Di'o bezon'as li'n.” ”Sed se la pastr'o ne obe'as la sign'o'n, Gösta Berling?” ”Li ne pov'as kontraŭ'star'i ĝi'n,” Gösta dir'as kaj gaj'e rid'et'as.

”Log'as li'n tiel dolĉ'e la pens'o pri la varm'a'j dom'et'o'j, por kies konstru'o li help'os la mal'riĉ'ul'o'j'n.” La pastr'o rigard'as mal'supr'e'n sur la et'a'j'n konstru'aĵ'o'j'n, kiu'j'n li star'ig'is el la ŝtip'et'o'j de la mal'honor'a amas'et'o. Ju pli long'e li parol'as kun Gösta, des pli li konvink'iĝ'as, ke tiu prav'as. Li ĉiam hav'is tiu'n pens'o'n iam far'i bon'o'n, kiam li est'os kolekt'int'a sufiĉ'e. Li al'kroĉ'as si'n al tio: kompren'ebl'e li hav'is tiu'n pens'o'n.

”Li hont'as. Mult'a'j pov'us kred'i, ke li pro tim'o pro la hom'o'j far'as tio'n, kio'n li ĉiam intenc'is far'i.” ”Li ne pov'as toler'i est'i dev'ig'at'a, tiel est'as.” ”Li tamen pov'as help'i kaŝ'e. Mult'e da help'o est'as bezon'at'a nun'jar'e. Li pov'as hav'ig'i iu'n, kiu dis'don'as li'a'j'n donac'o'j'n.

Mi kompren'as la senc'o'n de ĉio!” Gösta dir'as kaj li'a'j okul'o'j radi'as. ”Nun'jar'e mil'o'j ricev'os si'a'n pan'o'n de tiu, kiu'n ili kovr'as per mal'ben'o'j.” ”Tiel est'os, Gösta.” Ekstaz'o ek'reg'is tiu'j'n du, kiu'j tiel mal'mult'e pov'is plen'um'i la viv'task'o'n, kiu'n ili elekt'is. Ek'reg'is ili'n la dezir'o de ili'a jun'ul'aĝ'o serv'i al Di'o kaj hom'o'j. Ili ĝu'eg'is la bon'far'o'j'n, kiu'j'n ili plen'um'os. Gösta est'os la help'ant'o de la pastr'o.

”Nun ni unu'e hav'ig'os pan'o'n,” la pastr'o dir'as. ”Ni hav'ig'os instru'ist'o'j'n. Ni ven'ig'os ter'mezur'ist'o'j'n, kiu'j divid'os la ter'o'n 56 .

Post'e ni instru'ig'os al la hom'o'j kultur'i la kamp'o'j'n kaj fleg'i la brut'o'j'n.” ”Ni konstru'os nov'a'n voj'o'n kaj pret'ig'os nov'a'j'n kamp'o'j'n.” ”Ni konstru'os kluz'o'j'n ĉe la torent'o'j de Berg, tiel ke est'os rekt'a voj'o inter Löven kaj Vener'n.”

”La tut'a riĉ'aĵ'o, kiu trov'iĝ'as en la arb'ar'o, don'os du'obl'a'n ben'o'n, kiam voj'o est'as mal'ferm'it'a al la mar'o.” ”Ben'o'j pez'os sur vi'a kap'o!” Gösta dir'as.

La pastr'o lev'as la rigard'o'n. Ili leg'as en la okul'o'j unu de la ali'a la sam'a'n flam'ant'a'n entuziasm'o'n.

Sed en la sam'a moment'o la rigard'o'j de ambaŭ tir'iĝ'as al la mal'honor'a amas'et'o.

”Gösta,” la mal'jun'ul'o dir'as,” por ĉio tio est'us bezon'at'a la fort'o de san'a vir'o, sed mi est'as mort'ant'a. Vi vid'as, kio mort'ig'as mi'n.” ”For'ig'u ĝi'n!” ”Kiel, Gösta Berling?” Gösta ir'as tut'e apud li'n kaj akr'e rigard'as en li'a'j'n okul'o'j'n.

”Preĝ'u al Di'o pri pluv'o!” li dir'as. ”Vi predik'os la ven'ont'a'n dimanĉ'o'n. Tiam preĝ'u al Di'o pri pluv'o!” La mal'jun'a pastr'o klin'iĝ'as pro terur'o.

”Se tio ĉi est'as serioz'a, se vi ne est'as tiu, kiu ven'ig'is la sek'o'n al la land'o, se vi vol'is serv'i al la Plej'alt'ul'o per vi'a mal'mol'ec'o, tiam preĝ'u al Di'o pri pluv'o! Tio est'os la sign'o. Per tio ni ek'sci'os, ĉu Di'o vol'as, kio'n ni vol'as.” Kiam Gösta mal'supr'e'n'vetur'is sur la dekliv'o'j de Broby, li mir'is pri si mem kaj pri la entuziasm'o, kiu kapt'is li'n. Sed tio tamen pov'os far'iĝ'i bel'a viv'o. Jes, sed ne por li. Tie nord'e ili ne vol'is hav'i li'a'j'n serv'o'j'n.

Li preĝ'is, kiel preĝ'as sen'esper'a hom'o, per mal'mult'a'j vort'o'j, sen ver'a pens'kun'lig'o.

”Se est'as mi'a pek'o, kiu kaŭz'is vi'a'n koler'o'n, pun'u nur mi'n! Se ekzist'as kompat'o ĉe vi, Di'o de kompat'o, las'u pluv'o'n fal'i! For'pren'u de mi la mal'honor'o'n! Las'u pluv'o'n fal'i pro mi'a preĝ'o. Las'u pluv'o'n fal'i sur la kamp'o'n de la mal'riĉ'ul'o! Don'u pan'o'n al vi'a popol'o!” La tag'o est'is varm'eg'a, reg'is ne'el'ten'ebl'a sufok'aĵ'o. La paroĥ'an'o'j sid'is kvazaŭ en du'on'konsci'o, sed je tiu'j balbut'a'j son'o'j, je tiu raŭk'a mal'esper'o ĉiu vek'iĝ'is.

”Se ankoraŭ trov'iĝ'as por mi voj'o al re'lev'iĝ'o, don'u pluv'o'n ...” Li ek'silent'is. La pord'o'j star'is mal'ferm'it'a'j. Jen fort'a vent'puŝ'o al'kur'is. Ĝi ven'is laŭ la ter'o, kirl'iĝ'is al la preĝ'ej'o kaj en'ĵet'is tie'n polv'nub'et'o'n, plen'a'n de ŝtip'et'o'j kaj sek'trunk'et'o'j. La pastr'o ne pov'is daŭr'ig'i. Ŝancel'iĝ'e li mal'supr'e'n'ir'is de la katedr'o.

La hom'o'j ek'trem'is. Ĉu tio est'as respond'o? Sed la vent'puŝ'o est'is nur la antaŭ'kur'ant'o de la fulm'o'tondr'o. Ĝi al'ven'is kun ne'vid'it'a rapid'o. Kiam la psalm'o est'is kant'it'a kaj la pastr'o star'is antaŭ la altar'o, la fulm'o'j jam flam'is, kaj la tondr'o ek'krak'eg'is, en'glut'ant'e la son'o'n de li'a voĉ'o. Kiam la orgen'ist'o ek'lud'is la el'ir'a'n psalm'o'n, la unu'a'j pluv'gut'o'j jam tambur'is sur la verd'a'j'n fenestr'o'vitr'o'j'n, kaj ĉiu'j hom'o'j el'kur'is por rigard'i la pluv'o'n. Sed rigard'ad'o ne sufiĉ'is por ili: kelk'a'j plor'is, ali'a'j rid'is, dum ili las'is la torent'a'n fulm'o'tondr'a'n pluv'o'n fal'i sur si'n. Ho, kiel grand'a est'is ili'a mizer'o! Kiel ili est'is mal'feliĉ'a'j! Sed Di'o est'as bon'a. Di'o las'as pluv'o'n fal'i. Kia ĝoj'o, kia ĝoj'o! La pastr'o de Broby est'is la sol'a, kiu ne el'ven'is en la pluv'o'n.

Li genu'is ĉe la altar'o kaj ne lev'is si'n. La ĝoj'o est'is tro fort'a por li. Li mort'is pro ĝoj'o.

Tri'dek'a Ĉapitr'o La patr'in'o de la infan'o

Ŝi est'is sufiĉ'e ruz'a por ven'i al la dom'o nud'pied'a, kun la ŝu'o'j sub la brak'o, ŝi hav'is krud'a'j'n man'o'j'n, ŝi parol'is la lingv'o'n de la region'o, kaj ŝi port'is la vest'o'j'n de kamp'ar'a vir'in'o.

La mastr'o opini'is, ke ŝi ŝajn'as mal'fort'a, kaj ne mult'e atend'is de ŝi'a labor'kapabl'o. Sed ie la kompat'ind'ul'in'o ja dev'as est'i. Kaj tial oni las'is ŝi'n rest'i.

Est'is io ĉe ŝi, kio ig'is ĉiu'j'n en la bien'o est'i afabl'a'j al ŝi. Ŝi ven'is al bon'a lok'o. La hom'o'j est'is serioz'a'j kaj silent'em'a'j. La mastr'in'o ŝat'is ŝi'n, de kiam ŝi el'trov'is, ke ŝi sci'as teks'i drelik'o'n. Ili prunt'is drelik'teks'il'o'n en la pastr'o'dom'o, kaj la patr'in'o de la infan'o sid'is ĉe la teks'il'o la tut'a'n somer'o'n.

Neni'u ek'hav'is la pens'o'n, ke ŝi bezon'as ripoz'o'n. Ŝi dev'is labor'i kiel kamp'ar'an'in'o la tut'a'n temp'o'n. Ŝi mem ankaŭ plej ŝat'is labor'i. Ŝi ne plu est'is mal'feliĉ'a. La viv'o inter la kamp'ar'an'o'j plaĉ'is al ŝi, kvankam ŝi dev'is mal'hav'i ĉiu'j'n komfort'aĵ'o'j'n, al kiu'j ŝi kutim'iĝ'is. Sed tie oni trakt'is ĉio'n simpl'e kaj trankvil'e. La pens'o'j de ĉiu'j turn'iĝ'is ĉirkaŭ la labor'o, kaj la tag'o'j pas'is tiel egal'a'j kaj unu'ton'a'j, ke oni erar'is pri ili kaj kred'is, ke oni est'as mez'e en la semajn'o, kiam ven'is la dimanĉ'o.

Iu'n tag'o'n en la fin'o de aŭgust'o est'is urĝ'o pri la aven'rikolt'o, kaj la patr'in'o de la infan'o ir'is sur la kamp'o'n por lig'i garb'o'j'n. Tiam ŝi tro'lac'ig'is si'n, kaj la infan'o nask'iĝ'is, sed tro fru'e.

Jen la mastr'in'o star'is en la grand'ĉambr'o kun la infan'o por varm'ig'i ĝi'n ĉe la fajr'o, ĉar la kompat'ind'ul'o frost'is en la aŭgust'a varm'o. La patr'in'o de la infan'o kuŝ'is en la mal'antaŭ'a ĉambr'et'o kaj aŭskult'is tio'n, kio'n oni dir'is pri la et'ul'o. Ŝi pov'is imag'i, kiel serv'ist'o'j kaj serv'ist'in'o'j al'paŝ'is por rigard'i li'n.

”Kia et'a kompat'ind'ul'o!” ili ĉiam dir'is, kaj post'e ĉiam kaj sen'escept'e son'is: ”Kompat'ind'a est'as vi, kiu ne hav'as patr'o'n!” Ili ne plend'is pri la kri'ad'o de la infan'o. Iel ili est'is konvink'it'a'j, ke infan'o'j dev'as kri'i, kaj, se oni konsider'as ĉio'n, la infan'o est'as bon'a laŭ si'a aĝ'o. Ŝajn'is, ke ĉio est'us bon'a, se ĝi nur hav'us patr'o'n.

La patr'in'o kuŝ'is aŭskult'ant'e kaj medit'ant'e. Subit'e la afer'o ŝajn'is al ŝi ne'kred'ebl'e grav'a. Kiel li pov'os tra'pas'i la viv'o'n, la kompat'ind'ul'o? Ŝi far'is si'a'j'n plan'o'j'n antaŭ'e. Ŝi rest'os en la kamp'ar'an'a dom'o la unu'a'n jar'o'n. Post'e ŝi lu'os ĉambr'et'o'n kaj akir'os si'a'n pan'o'n ĉe la teks'il'o. Ŝi intenc'is mem per'labor'i sufiĉ'e por nutr'i kaj vest'i la infan'o'n. Ŝi'a edz'o ja pov'os plu kred'i, ke ŝi est'as ne'ind'a por li. Ŝi pens'is, ke la infan'o ebl'e far'iĝ'os pli bon'a hom'o, se ŝi sol'a eduk'os li'n, ol se stult'a kaj fier'aĉ'a patr'o gvid'os li'n.

Sed nun, kiam la infan'o nask'iĝ'is, ŝi ne pov'is rigard'i la afer'o'n tiel. Nun ŝajn'is al ŝi, ke ŝi est'is ego'ism'a. ”La infan'o dev'as hav'i patr'o'n,” ŝi dir'is al si mem.

Se la et'ul'o ne est'us tiel mizer'a kompat'ind'ul'o, se li pov'us manĝ'i kaj dorm'i kiel ali'a'j infan'o'j, se la kap'o ne klin'iĝ'us sen'ĉes'e al unu ŝultr'o, kaj se li ne est'us tiel proksim'a al mort'o, kiam ven'is la kramf'atak'o'j, tiam la demand'o ne est'us tiel ne'mezur'ebl'e grav'a.

Ne est'is tre facil'e decid'iĝ'i, kaj ŝi dev'is tuj far'i decid'o'n. La infan'o hav'is tri tag'o'j'n, kaj la kamp'ar'an'o'j en Verm'land'o mal'oft'e prokrast'as pli long'e por konduk'i si'a'j'n infan'o'j'n al la bapt'o.

Sub kiu nom'o la et'ul'o jen est'os en'skrib'at'a en la preĝ'ej'a'n libr'o'n, kaj kio'n la pastr'o vol'os ek'sci'i pri la patr'in'o de la infan'o? Cert'e est'us mal'just'o al la infan'o en'skrib'i ĝi'n kiel sen'patr'a'n. Jen se tiu infan'o far'iĝ'us mal'fort'a kaj mal'san'ec'a vir'o, kiel ŝi tiam pov'us respond'i pri tio, ke ŝi for'pren'is de ĝi la avantaĝ'o'n de de'ven'o kaj riĉ'o? La patr'in'o de la infan'o ja rimark'is, ke ordinar'e est'as ĝoj'o kaj tumult'o, kiam infan'o ven'as en la mond'o'n. Nun ŝajn'is al ŝi, ke la viv'o dev'as est'i pez'a por la et'ul'o, kiu'n ĉiu'j kompat'as.

Ŝi vol'is vid'i li'n dorm'i sur silk'o kaj punt'o'j, kiel dec'as por fil'o de graf'o. Ŝi vol'is vid'i li'n ĉirkaŭ'it'a de ĝoj'o kaj fier'ec'o.

La patr'in'o de la infan'o komenc'is opini'i, ke ŝi ag'as tro mal'just'e al ĝi'a patr'o. Ĉu ŝi hav'as rajt'o'n ten'i ĝi'n por si sol'a? Ne pov'as est'i tiel. Tia'n alt'valor'a'n aĵ'et'o'n, kies valor'o'n hom'a kompren'o ne pov'as pri'taks'i, ĉu ŝi pov'as pren'i ĝi'n nur por si? Tio cert'e ne est'us just'a ag'o.

Sed ŝi ne em'is re'ir'i al si'a edz'o. Ŝi tim'is, ke tio est'us ŝi'a mort'o. Sed la et'ul'o est'is en pli grand'a danĝer'o ol ŝi. Li pov'us mort'i ĉiu'moment'e, kaj li ne est'is bapt'it'a.

Tio, kio for'pel'is ŝi'n de la hejm'o, la grand'a pek'o, kiu loĝ'is en ŝi'a kor'o, est'is for. Tut'e cert'e ŝi nun hav'is am'o'n por neni'u krom la et'ul'o. Ne est'is tro pez'a dev'o prov'i hav'ig'i al li li'a'n ĝust'a'n lok'o'n en la viv'o.

La patr'in'o de la infan'o vok'ig'is la mastr'o'n kaj la mastr'in'o'n kaj dir'is al ili ĉio'n. La vir'o vetur'is al Borg por dir'i al graf'o Dohna, ke li'a graf'in'o viv'as, kaj ke infan'o nask'iĝ'is.

La kamp'ar'an'o ven'is hejm'e'n mal'fru'e en la vesper'o. Li ne renkont'is la graf'o'n, ĉar tiu for'vojaĝ'is, sed li ir'is al la help'pastr'o en Svartsjö kaj parol'is kun li pri la afer'o.

Jen la graf'in'o ek'sci'is, ke oni deklar'is ŝi'a'n edz'in'ec'o'n ne'valid'a, kaj ke ŝi ne plu hav'as edz'o'n.

La help'pastr'o skrib'is afabl'a'n leter'o'n al ŝi kaj propon'is al ŝi hejm'o'n en si'a propr'a dom'o.

Ankaŭ oni send'is al ŝi leter'o'n, kiu ver'ŝajn'e ven'is al Borg kelk'a'j'n tag'o'j'n post ŝi'a for'kur'o, kaj kiu est'is de ŝi'a patr'o al graf'o Henrik. Kred'ebl'e ĝust'e tiu leter'o, en kiu la mal'jun'ul'o pet'is la graf'o'n rapid'ig'i la leĝ'ig'o'n, montr'is al la graf'o la plej facil'a'n manier'o'n liber'iĝ'i de si'a edz'in'o.

Oni pov'as kompren'i, ke koler'o pli ol mal'ĝoj'o ek'reg'is la patr'in'o'n de la infan'o, kiam ŝi aŭd'is la rakont'o'n de la kamp'ar'an'o.

La tut'a'n nokt'o'n la dorm'o ne ven'is al ŝi'a lit'o. ”La infan'o dev'as hav'i patr'o'n,” ŝi re'e kaj re'e pens'is.

La post'a'n maten'o'n la kamp'ar'an'o dev'is por ŝi vetur'i al Ekeby por ven'ig'i Göstan Berling.

Gösta far'is al la silent'em'a vir'o mult'a'j'n demand'o'j'n sed ek'sci'is neni'o'n. Jes, la graf'in'o est'is en li'a dom'o la tut'a'n somer'o'n. Ŝi est'is san'a kaj labor'is. Nun infan'o nask'iĝ'is. La infan'o est'as mal'fort'a, sed la patr'in'o baldaŭ re'e est'os san'a.

Gösta demand'is, ĉu la graf'in'o sci'as, ke la ge'edz'ec'o est'as nul'ig'it'a.

Kio'n ŝi vol'as de li? Kial ŝi ven'ig'as li'n? Li pens'is pri la somer'a viv'o ĉe la bord'o de Löven.

Per ŝerc'o kaj lud'o kaj plezur'vetur'o'j ili pas'ig'is la tag'o'j'n, kaj dum'e ŝi labor'is kaj sufer'is.

Neniam li imag'is ebl'ec'o'n re'vid'i ŝi'n. Ho, se li nur est'us pov'int'a esper'i! Tiam li est'us ir'ant'a al ŝi kiel pli bon'a hom'o. Al kio li nun pov'is re'rigard'i krom al la ordinar'a'j frenez'aĵ'o'j? Ĉirkaŭ la ok'a vesper'e li al'ven'is kaj tuj est'is konduk'at'a al la patr'in'o de la infan'o. Est'is krepusk'e en la ĉambr'o. Li pov'is apenaŭ vid'i ŝi'n, kie ŝi kuŝ'is. La mastr'in'o kaj la mastr'o ankaŭ en'ven'is.

Jen oni dev'as sci'i, ke ŝi, kies blank'a vizaĝ'o lum'is al li el la krepusk'o, ankoraŭ est'is la plej alt'a kaj pur'a, kio'n li sci'is, la plej bel'a anim'o, kiu vest'is si'n per ter'a polv'o. Kiam li nun re'e sent'is la ben'o'n de ŝi'a ĉe'est'o, li vol'us ek'genu'i por dank'i ŝi'n pro tio, ke ŝi de'nov'e aper'as al li, sed emoci'o tiel super'reg'is li'n, ke li pov'is neni'o'n dir'i aŭ far'i.

”Bon'a'n vesper'o'n, Gösta!” Ŝi etend'is al li si'a'n man'o'n, kiu ŝajn'e re'e far'iĝ'is mol'a kaj diafan'a. Ŝi kuŝ'is silent'a, dum li batal'is kontraŭ si'a emoci'o.

La patr'in'o de la infan'o ne est'is sku'at'a de fort'e ek'ŝtorm'ant'a'j sent'o'j, kiam ŝi vid'is Göstan. Nur tio mir'ig'is ŝi'n, ke li ŝajn'e plej atent'as pri ŝi, kvankam li ja dev'as kompren'i, ke nun tem'as nur pri la infan'o.

”Gösta,” ŝi dir'is mild'e, ”vi nun dev'as help'i mi'n, kiel vi iam promes'is. Vi sci'as, ke mi'a edz'o for'las'is mi'n, tiel ke mi'a infan'o ne hav'as patr'o'n.” ”Jes, graf'in'o, sed tio ja dev'as est'i ŝanĝ'ebl'a. Nun, kiam nask'iĝ'is infan'o, oni cert'e pov'as dev'ig'i la graf'o'n leĝ'ig'i la edz'ec'o'n. Est'u cert'a, ke mi help'os vi'n.” La graf'in'o rid'et'is. ”Ĉu vi kred'as, ke mi vol'as al'trud'i mi'n al graf'o Dohna?” La sang'o kur'is en la kap'o'n de Gösta. Kio'n ŝi do dezir'as? Kio'n ŝi postul'as de li? ”Ven'u tie'n ĉi, Gösta!” ŝi dir'is kaj re'e etend'is la man'o'n.” Vi ne koler'u al mi pro tio, kio'n mi nun dir'os, sed mi pens'is, ke vi, kiu est'as, kiu est'as ...” ”Eks'ig'it'a pastr'o, drink'eg'ul'o, kavalir'o, la murd'int'o de Ebba Dohna, mi sci'as la tut'a'n merit'list'o'n ,...” ”Ĉu vi jam koler'as, Gösta?” ”Mi plej ŝat'us, ke vi ne dir'us i'o'n plu.” Sed la patr'in'o de la infan'o daŭr'ig'is: ”Est'as mult'a'j, Gösta, kiu'j vol'is edz'in'iĝ'i kun vi pro am'o, sed pri mi ne est'as tiel. Se mi am'us vi'n, mi ne kuraĝ'us parol'i tiel, kiel mi nun parol'as. Por mi mem mi ne vol'us pet'i pri io tia, Gösta, sed vid'u, pro la infan'o mi pov'as far'i tio'n. Cert'e vi jam kompren'as, pri kio mi intenc'as pet'i vi'n. Cert'e est'as grand'a mal'honor'o por vi, ĉar mi est'as sen'edz'a vir'in'o, kiu hav'as infan'o'n. Mi ne pens'is pri tio, ke vi vol'as far'i tio'n, ĉar vi est'as pli mal'bon'a ol ali'a'j, sed jes! mi pens'is ankaŭ pri tio. Sed plej mult'e mi pens'is pri tio, ke vi ebl'e vol'as far'i tio'n, ĉar vi est'as bon'a, Gösta, ĉar vi est'as hero'o kaj pov'as ofer'i vi'n. Sed ebl'e mi tro mult'e postul'as. Ebl'e io tia ne est'as ebl'a por vir'o. Se vi tro mal'estim'as mi'n, se est'as tro abomen'e por vi est'i nom'at'a patr'o de infan'o de iu ali'a, jen nur dir'u tio'n! Mi ne koler'os. Mi ja kompren'as, ke mi postul'as tro mult'e, sed la infan'o est'as tiel mal'san'a, Gösta. Est'as tiel kruel'e, ke je ĝi'a bapt'o oni ne pov'os dir'i la nom'o'n de la edz'o de ĝi'a patr'in'o.” Li, kiu aŭskult'is ŝi'n, spert'is la sam'a'n sent'o'n, kiel en tiu printemp'a tag'o, kiam li dev'is sur'bord'ig'i ŝi'n kaj las'i ŝi'n al si'a sort'o. Nun li dev'as help'i al ŝi detru'i ŝi'a'n est'ont'ec'o'n, ŝi'a'n tut'a'n est'ont'ec'o'n. Li, kiu am'as ŝi'n, dev'as far'i tio'n.

La post'a'n tag'o'n li parol'is kun la ĉef'paroĥ'estr'o en Bro, ĉar Bro est'as ĉef'paroĥ'o de Svartsjö, kaj tie oni dev'as sci'ig'i pri edz'iĝ'o.

Li'a rakont'o tuŝ'is la bon'a'n, mal'jun'a'n ĉef'paroĥ'estr'o'n, kaj li promes'is zorg'i pri fianĉ'in'don'ant'o 57 kaj simil'a'j afer'o'j.

”Jen,” li dir'is, ”vi dev'as help'i ŝi'n, Gösta, tio'n vi dev'as. Ali'e ŝi pov'us frenez'iĝ'i. Ŝi kred'as, ke ŝi domaĝ'is al la infan'o per tio, ke ŝi for'pren'is ĝi'a'n pozici'o'n en la viv'o. Tiu vir'in'o hav'as tre'eg'e sent'em'a'n konscienc'o'n.” ”Sed mi sci'as, ke mi mal'feliĉ'ig'os ŝi'n,” Gösta dir'is.

”Tio'n vi tut'e ne rajt'as far'i, Gösta. Nun vi dev'as far'iĝ'i raci'a vir'o, kiam vi dev'os zorg'i pri edz'in'o kaj infan'o.” Ĉiu'okaz'e la paroĥ'estr'o vol'as ir'i al Svartsjö por parol'i kun la help'pastr'o kaj la leĝ'ist'o. Ĉio fin'iĝ'is tiel, ke la post'a'n dimanĉ'o'n, la unu'a'n de septembr'o, est'is anonc'at'a en Svartsjö ge'edz'iĝ'o de Gösta Berling kaj Elisabet von Thurn.

Post'e oni plej si'n'gard'e konduk'is la patr'in'o'n de la infan'o al Ekeby, kaj tie oni bapt'is la infan'o'n.

La ĉef'paroĥ'estr'o tiam parol'is kun ŝi kaj dir'is, ke ŝi ankoraŭ pov'as nul'ig'i si'a'n decid'o'n edz'in'iĝ'i kun tia vir'o, kia Gösta Berling. Ŝi ja unu'e dev'us skrib'i al si'a patr'o.

”Mi ne pov'as pent'i,” ŝi dir'is. ”Imag'u, se mi'a infan'o mort'us antaŭ ol ricev'i patr'o'n!” Kiam la tri'a anonc'o'tag'o ven'is, la patr'in'o de la infan'o jam plur'a'j'n tag'o'j'n est'is san'a kaj sur'pied'e. Post'tag'mez'e la ĉef'paroĥ'estr'o ven'is al Ekeby kaj edz'in'ig'is ŝi'n al Gösta Berling.

Sed neni'u pens'is pri tio, ke tio est'as edz'iĝ'o'fest'o. Gast'o'j ne est'is invit'it'a'j. Oni nur hav'ig'is patr'o'n al la infan'o, neni'o'n pli.

La patr'in'o de la infan'o radi'is en kviet'a ĝoj'o, kvazaŭ ŝi ating'is grand'a'n cel'o'n en la viv'o. La fianĉ'o est'is ĉagren'it'a. Li pens'is pri tio, ke ŝi detru'as si'a'n est'ont'ec'o'n per edz'in'iĝ'o kun li.

Kelk'a'j'n tag'o'j'n post'e la patr'o kaj la patr'in'o funebr'is. La infan'o mort'is dum kramf'atak'o.

Al mult'a'j ŝajn'is, ke la patr'in'o de la infan'o ne mal'ĝoj'is tiel fort'e kaj profund'e, kiel oni atend'is. Est'is bril'o de triumf'o sur ŝi. Est'is, kvazaŭ ŝi jubil'is pro tio, ke ŝi pov'is detru'i si'a'n tut'a'n est'ont'ec'o'n por la infan'o. Kiam la et'ul'o ven'os al la anĝel'o'j, li tamen memor'os, ke li sur la ter'o hav'is patr'in'o'n, kiu am'is li'n.

Ali'a grav'a afer'o okaz'is ĝust'e tiam, kiu ankaŭ kaŭz'is, ke oni mal'mult'e parol'is pri la edz'iĝ'o de Gösta.

Okaz'is, ke akcident'o traf'is major'o'n Samzelius. Li far'iĝ'is pli kaj pli strang'a kaj hom'evit'em'a. Li plej oft'e kun'est'is kun best'o'j kaj kolekt'is tut'a'n ar'et'o'n da best'o'j en Sjö.

Li ankaŭ est'is danĝer'a, ĉar li ĉiam port'is si'a'n ŝarg'it'a'n paf'il'o'n kaj foj'o'n post foj'o mal'ŝarg'is ĝi'n sen tro atent'i, kie'n li cel'as. Iu'n tag'o'n mord'is li'n mal'sovaĝ'a urs'o, kiu'n li ne'vol'e paf'vund'is. La vund'it'a best'o atak'is li'n, kiam li star'is tuj ekster la krad'o, kaj sukces'is fort'eg'e mord'i li'a'n brak'o'n. Post'e la best'o tra'breĉ'is kaj kur'is al la arb'ar'o.

La major'o dev'is rest'i en la lit'o kaj mort'is pro tiu vund'o, sed nur tuj antaŭ krist'nask'o. Se la major'in'o est'us sci'int'a, ke li est'as mal'san'a, ŝi est'us pov'int'a re'pren'i la potenc'o'n super Ekeby. Sed la kavalir'o'j sci'is ja, ke ŝi ne re'ven'os, antaŭ ol ili'a jar'o fin'iĝ'os.

Tri'dek'unu'a Ĉapitr'o Amor vincit omnia

Tie intern'e, kie la polv'o kuŝ'as dik'a kaj kvazaŭ kaŝ'as ĝi'n de ĉiu hom'a okul'o, star'as kest'o, inkrust'it'a per perlamot'o en la plej riĉ'a mozaik'o. Se oni for'skrap'as de ĝi la polv'o'n, ĝi ŝajn'as lum'i kaj bril'et'i kiel rok'mur'o en fabel'o. La kest'o est'as ŝlos'it'a, kaj la ŝlos'il'o trov'iĝ'as sub bon'a gard'o; uz'i ĝi'n oni ne rajt'as.

Neni'u mort'ul'o rajt'as ĵet'i rigard'o'n en la kest'o'n. Neni'u sci'as, kio est'as en ĝi. Nur kiam la dek'naŭ'a jar'cent'o ating'os si'a'n fin'o'n, oni rajt'os met'i la ŝlos'il'o'n en la serur'o'n, lev'i la kovr'il'o'n, kaj hom'o'j pov'os rigard'i la trezor'o'j'n, kiu'j'n ĝi gard'is.

Sur la latun'a lad'et'o de la kovr'il'o est'as sur'skrib'o: ”Labor vincit omnia 58 ”. Sed ali'a sur'skrib'o pli konven'us al ĝi. ”Amor vincit omnia” dev'us est'i skrib'it'e tie. Ankaŭ la mal'nov'a kest'o en la rub'ĉambr'o sub la galeri'a ŝtup'ar'o est'as atest'o pri la potenc'o de la am'o.

Ho, Eros'o, ĉio'n'reg'ant'a di'o! Vi, ho am'o, est'as ver'dir'e etern'a. Mal'nov'a'j est'as la hom'o'j sur la ter'o, sed vi akompan'is ili'n tra la temp'o'j.

Kie est'as la di'o'j de la orient'o, la fort'a'j hero'o'j, kiu'j port'is la fulm'o'n kiel arm'il'o'n, tiu'j, kiu'j sur la bord'o'j de la sankt'a'j river'o'j akcept'is ofer'o'j'n el miel'o kaj lakt'o? Mort'int'a'j ili est'as.

Mort'is Bel, la fort'a milit'ist'o, kaj Thot, la akcipitr'o'kap'a batal'ul'o. Mort'is la bril'a'j, kiu'j ripoz'is sur la nub'kuŝ'ej'o'j de Olimp'o, sam'e la grand'far'ul'o'j, kiu'j loĝ'is en la mur'ĉirkaŭ'it'a Valhal'o.

Mort'is ĉiu'j di'o'j de la antikv'an'o'j krom Eros'o, Eros'o, la ĉio'n'reg'ant'o.

Li'a kre'aĵ'o est'as ĉio, kio'n vi vid'as. Li konserv'as la generaci'o'j'n. Rimark'u li'n ĉie! Kie vi pov'as ir'i, kie vi ne trov'as la spur'o'n de la pied'o de la nud'ul'o? Kio'n vi'a orel'o percept'is, en kio la susur'o de li'a'j flug'il'o'j ne est'is la gvid'ton'o? Li loĝ'as en la kor'o'j de la hom'o'j, kaj en la dorm'et'ant'a sem'o. Rimark'u kun tim'et'o de admir'o li'a'n ĉe'est'o'n en la sen'viv'a'j aĵ'o'j! Kio ekzist'as, kio ne sopir'as kaj est'as log'at'a? Kio ekzist'as, kio pov'as evit'i li'a'n potenc'o'n? Fal'os ĉiu'j di'o'j de la venĝ'o, ĉiu'j potenc'o'j de fort'o kaj per'fort'o. Vi, ho am'o, est'as la ver'dir'e etern'a.

Ho, Eberhard, kial vi ne vag'as en la natur'o dum la last'a'j tag'o'j de la mal'aper'ant'a somer'o kiel la ali'a'j kavalir'o'j! Neni'u, tio'n vi sci'as, sen'pun'e ador'as la di'in'o'n de saĝ'o. Klin'it'a est'as vi'a dors'o je ses'dek kaj kelk'a'j jar'o'j, la har'ar'o, kiu kovr'as vi'a'n vert'o'n, ne est'as vi'a propr'a, la sulk'o'j inter'prem'iĝ'as sur vi'a frunt'o, kiu volb'as si'n super en'profund'iĝ'int'a'j okul'kav'o'j, kaj la detru'o de la mal'jun'aĝ'o desegn'iĝ'as en la mil fald'et'o'j ĉirkaŭ vi'a mal'plen'a buŝ'o.

Ho, Eberhard, kial vi ne vag'as en la natur'o? La mort'o nur des pli rapid'e dis'ig'os vi'n de vi'a skrib'pupitr'o, ĉar vi ne las'is la viv'o'n for'log'i vi'n de tie.

El la sen'nombr'a'j kest'o'j de la pupitr'o li el'pren'as flav'iĝ'int'a'j'n, plen'skrib'it'a'j'n foli'pak'o'j'n, ĉiu'j'n divers'a'j'n part'o'j'n de li'a grand'a verk'o, tiu verk'o, kiu port'os la nom'o'n de Eberhard Berggren tra la temp'o'j. Sed ĝust'e kiam li met'is pak'o'n sur pak'o'n kaj rigard'as ili'n en silent'a rav'iĝ'o, la pord'o mal'ferm'iĝ'as, kaj la jun'a graf'in'o en'ven'as.

Jen ŝi est'as, la jun'a estr'in'o de la mal'jun'a'j sinjor'o'j! Ŝi, kiu'n ili pli serv'as kaj ador'as, ol la ge'av'o'j serv'as kaj ador'as la unu'a'n nep'o'n. Jen est'as ŝi, kiu'n ili trov'is en mal'riĉ'o kaj mal'san'o, kaj al kiu ili nun donac'is la tut'a'n bru'aĵ'o'n de la mond'o, kiel la reĝ'o en la fabel'o far'is al la mal'riĉ'a bel'ul'in'o, kiu'n li trov'is en la arb'ar'o. Por ŝi korn'o'j kaj violon'o'j nun son'as en Ekeby. Por ŝi ĉio mov'iĝ'as, spir'as kaj labor'as en la grand'a bien'o.

Nun ŝi est'as san'a, kvankam ankoraŭ tre mal'fort'a. La sol'ec'o en la grand'a dom'o far'iĝ'as long'a por ŝi, kaj ĉar ŝi sci'as, ke la kavalir'o'j est'as for, ŝi vol'as vid'i, kiel aspekt'as en la kavalir'dom'o tiu fam'a ĉambr'o.

Jen ŝi do kviet'e en'ven'as kaj rigard'as la stuk'it'a'j'n mur'o'j'n kaj la flav'kvadrat'a'j'n lit'kurten'o'j'n, sed ŝi ĝen'iĝ'as, kiam ŝi rimark'as, ke la ĉambr'o ne est'as sen'hom'a.

Onkl'o Eberhard solen'e ir'as al ŝi kaj konduk'as ŝi'n al la grand'a amas'o de skrib'it'a paper'o.

”Jen, graf'in'o!” li dir'as. ”Nun mi'a labor'o est'as pret'a. Nun tio, kio'n mi skrib'is, ir'os en la mond'o'n. Nun grand'a'j afer'o'j okaz'os.” ”Kio okaz'os, onkl'o Eberhard?” ”Ho, graf'in'o, ĝi al'flug'os kiel fulm'o, fulm'o kiu lum'ig'as kaj mort'ig'as. De kiam Moseo el'tir'is li'n el la fulm'o'tondr'a'j nub'o'j de Sin'a'j kaj met'is li'n sur la ferm'o'plat'o'n en la plej'intern'o de la migr'o'templ'o, de tiam li sid'is sekur'a, la mal'jun'a Jehova, sed jen la hom'o'j ek'vid'os, kio li est'as: imag'aĵ'o, neni'aĵ'o, vapor'aĵ'o, la mort'nask'it'a fet'o de ni'a propr'a cerb'o. Li mal'alt'iĝ'os al neni'o,” la mal'jun'ul'o dir'is kaj met'is si'a'n sulk'et'a'n man'o'n sur la amas'o'n de foli'pak'o'j. ”Tie ĉi est'as skrib'it'e, kaj kiam la hom'o'j leg'os tio'n, ili dev'os kred'i. Ili ek'salt'os kaj vid'os si'a'n propr'a'n stult'o'n, ili uz'os la kruc'o'j'n kiel brul'lign'o'n, la preĝ'ej'o'j'n kiel gren'ej'o'j'n, kaj la pastr'o'j plug'os la ter'o'n.” ”Ho, onkl'o Eberhard,” la graf'in'o dir'as kun et'a trem'o. ”Ĉu vi est'as tiel terur'a hom'o? Ĉu tie est'as skrib'it'a'j tiel terur'a'j afer'o'j?” ”Terur'a'j!” la mal'jun'ul'o ripet'as. ”Est'as ja la ver'o. Sed ni simil'as knab'et'o'j'n, kiu'j kaŝ'as si'a'j'n vizaĝ'o'j'n en la jup'fald'o'j de vir'in'o, tuj kiam ili renkont'as fremd'ul'o'n. Ni kutim'iĝ'is kaŝ'i ni'n de la ver'o, la etern'e fremd'a. Sed nun ĝi ven'os kaj loĝ'os inter ni, nun ĝi est'os kon'at'a de ĉiu'j.” ”De ĉiu'j?” ”Ne nur de la filozof'o'j, sed de ĉiu'j, vi kompren'as, graf'in'o, de ĉiu'j.” ”Kaj Jehova mort'os?” ”Li kaj ĉiu'j anĝel'o'j, ĉiu'j sankt'ul'o'j, ĉiu'j diabl'o'j, ĉiu'j mensog'o'j.” ”Kiu tiam reg'os la mond'o'n?” ”Ĉu vi kred'as, ke iu reg'is ĝi'n antaŭ'e? Ĉu vi kred'as al tiu providenc'o, kiu atent'is pri paser'o'j kaj kap'har'o'j? Neni'u reg'is ĝi'n, neni'u reg'os ĝi'n.” ”Sed ni, ni hom'o'j, kio tiam far'iĝ'os el ni?” ”La sam'o, kio ni est'is — polv'o. Kiu fin'brul'is, ne pov'as brul'i plu, li mort'is. Lign'o ni est'as, kiu'n ĉirkaŭ'flagr'as la flam'o'j de la viv'o. La fajr'er'o de viv'o flug'as de unu al ali'a. Oni est'as brul'ig'at'a, flam'as kaj esting'iĝ'as. Tio est'as la viv'o.” ”Ho, onkl'o Eberhard, ĉu do ne ekzist'as spirit'a viv'o?” ”Neni'u.” ”Neni'o trans la tomb'o?” ”Neni'o.” ”Neni'u bon'o, neni'u mal'bon'o, neni'u cel'o, neni'u esper'o?” ”Neni'u.” La jun'a vir'in'o pas'as al la fenestr'o. Ŝi el'rigard'as sur la flav'iĝ'int'a'j'n foli'o'j'n de la aŭtun'o, sur dali'o'j'n kaj aster'o'j'n, kiu'j kun pez'a'j kap'o'j pend'as sur tig'o'j romp'it'a'j de la aŭtun'a vent'o. Ŝi vid'as la nigr'a'j'n ond'o'j'n de Löven, la mal'hel'a'n ŝtorm'ĉiel'o'n de la aŭtun'o, kaj por temp'et'o ŝi trans'don'as si'n al ne'ad'o.

”Onkl'o Eberhard,” ŝi dir'as, ”kiel la mond'o est'as griz'a kaj mal'bel'a, kiel ĉio est'as sen'util'a! Mi vol'as ek'kuŝ'i por mort'i.” Sed tiam ŝi aŭd'as kvazaŭ ĝem'o'n en si'a anim'o. La grand'a'j fort'o'j de la viv'o kaj la bol'ant'a'j sent'o'j laŭt'e kri'as pri la feliĉ'o de viv'ad'o.

”Ĉu do ekzist'as neni'o,” ŝi dir'as, ”kio pov'as don'i bel'o'n al la viv'o, post kiam vi for'pren'is de mi Di'o'n kaj sen'mort'ec'o'n?” ”La labor'o,” la mal'jun'ul'o respond'as.

Sed ŝi re'e el'rigard'as kaj sent'o de mal'sat'o al tiu mizer'a saĝ'o ŝtel'kapt'as ŝi'n. La ne'el'trov'ebl'a lev'as si'n antaŭ ŝi, ŝi sent'as, ke la spirit'o loĝ'as en ĉio, ŝi sent'as la potenc'o'n, kiu kuŝ'as katen'it'a en ŝajn'e sen'viv'a materi'o, sed kiu pov'as dis'volv'i mil'aspekt'e nuanc'iĝ'ant'a'n viv'o'n. Kun sven'ant'a pens'o ŝi serĉ'as nom'o'n por la ĉe'est'o de la spirit'o de Di'o en la natur'o.

”Ho, onkl'o Eberhard,” ŝi dir'as, ”kio est'as la labor'o? Ĉu est'as di'o? Ĉu ĝi per si mem posed'as cel'o'n? Dir'u i'o'n ali'a'n!” ”Mi sci'as neni'o'n ali'a'n,” la mal'jun'ul'o respond'as. Jen ŝi ek'trov'is la nom'o'n, kiu'n ŝi serĉ'is, mizer'a'n, oft'e makul'it'a'n nom'o'n.

”Onkl'o Eberhard, kial vi ne menci'as la am'o'n?” Tiam rid'et'o glit'as ĉirkaŭ la mal'plen'a buŝ'o, kie la mil sulk'et'o'j kruc'iĝ'as.

”Tie ĉi,” la filozof'o dir'as kaj per pugn'it'a man'o frap'as sur la pez'a'n pak'o'n, ”tie ĉi ĉiu'j di'o'j est'as murd'at'a'j, kaj mi ne forges'is Eros'o'n. Kio est'as la am'o krom sopir'o de la karn'o? Kial ĝi star'as pli alt'e ol ali'a'j postul'o'j de la korp'o? Di'ig'u la mal'sat'o'n! Di'ig'u la lac'o'n! Ili est'as sam'e ind'a'j. Fin'iĝ'u la mal'saĝ'aĵ'o'j! La ver'o viv'u!” Tiam la jun'a graf'in'o klin'as si'a'n kap'o'n. Ne est'as tiel, tio ne est'as ver'a, sed ŝi ne pov'as disput'i.

”Vi'a'j vort'o'j vund'is mi'a'n anim'o'n,” ŝi dir'as, ”sed ankoraŭ mi ne kred'as vi'n. La di'o'j'n de venĝ'o kaj per'fort'o vi pov'os mort'ig'i, ne pli.” Sed la mal'jun'ul'o pren'as ŝi'a'n man'o'n, met'as ĝi'n sur la libr'o'n kaj respond'as en la fanatik'ec'o de mal'kred'o.

”Leg'int'e tio'n ĉi vi dev'os kred'i.” ”Do ĝi neniam ven'u antaŭ mi'a'j'n okul'o'j'n!” ŝi dir'as. ”Ĉar se mi kred'os tio'n, mi ne pov'os viv'i.” Kaj en profund'a ĉagren'o ŝi for'ir'as de la filozof'o.

Tiu'j mal'nov'a'j foli'pak'o'j, plen'ig'it'a'j per blasfem'a skrib'o, ankoraŭ ne est'as ekzamen'it'a'j de la mond'o. La nom'o de onkl'o Eberhard ankoraŭ ne ating'is la alt'o'j'n de la fam'o.

Li'a grand'a verk'o kuŝ'as kaŝ'it'a en kest'o en la rub'ĉambr'o sub la galeri'a ŝtup'ar'o en la preĝ'ej'o de Svartsjö. Nur je la fin'o de la jar'cent'o ĝi vid'os la tag'lum'o'n.

Sed kial li far'is tio'n? Ĉu li tim'is, ke li ne pruv'is si'a'n asert'o'n? Ĉu li tim'is persekut'o'n? Mal'mult'e vi kon'as onkl'o'n Eberhard.

Jen kompren'u: la ver'o'n li am'is, ne propr'a'n glor'o'n. Tial li ofer'is la last'a'n, ne la unu'a'n, por ke patr'e am'at'a infan'o pov'u mort'i en la kred'o al tio, kio'n ŝi am'is.

Tri'dek'du'a Ĉapitr'o La knab'in'o el Nygård

Kiel iu pov'us kon'i ĝi'n? Pied'o de hom'o neniam sur'paŝ'is ĝi'n, lang'o de hom'o neniam don'is nom'o'n al ĝi. Neni'u voj'et'o konduk'as al la kaŝ'it'a lok'o. Rok'o'j tur'iĝ'as ĉirkaŭ ĝi, pied'kapt'ant'a'j juniper'o'j gard'as ĝi'n, vent'fal'ig'it'a'j arb'o'j ĉirkaŭ'bar'as ĝi'n, la paŝt'ist'o ne trov'as ĝi'n, la lup'o mal'ŝat'as ĝi'n. Est'as la plej sol'ec'a lok'o de la arb'ar'o, kaj jen mil'o'j da hom'o'j serĉ'as ĝi'n.

Kia sen'fin'a procesi'o de serĉ'ant'o'j! Ili plen'ig'us la preĝ'ej'o'n de Bro, ne nur tiu'n de Bro, sed tiu'j'n de Lövvik kaj Svartsjö.

Ho, kia sen'fin'a procesi'o de serĉ'ant'o'j! Infan'o'j de super'ul'o'j, kiu'j ne rajt'as akompan'i la ir'ant'ar'o'n, star'as ĉe la voj'rand'o aŭ pend'as sur la bar'il'pord'o'j, kie la grand'a ir'ant'ar'o preter'marŝ'is. La et'ul'o'j ne kred'is, ke tiu ĉi mond'o hav'as lok'o'n por tiom da hom'o'j, tia sen'fin'a ar'o. Kiam ili est'os grand'a'j, ili memor'os tiu'n long'a'n, ond'ant'a'n flu'o'n de hom'o'j. Ili'a'j okul'o'j plen'iĝ'os per larm'o'j je la nur'a memor'o pri ili'a mir'eg'o, kiam ili vid'is tiu'n sen'fin'a'n procesi'o'n ir'i an taŭ'e'n sur voj'o'j, kie ordinar'e dum tut'a'j tag'o'j est'is vid'ebl'a'j nur kelk'a'j unu'op'a'j ir'ant'o'j, kelk'a'j almoz'ul'a'j grup'o'j aŭ la ĉar'o de iu kamp'ar'an'o.

Ĉiu'j, kiu'j loĝ'as ĉe la voj'o, ek'salt'as kaj demand'as: ”Ĉu mal'feliĉ'o traf'is la land'o'n? Ĉu la mal'amik'o atak'as ni'n? Kie'n vi ir'as, ir'ant'o'j? Kie'n?” ”Ni serĉ'as,” ili respond'as. ”Ni serĉ'is dum du tag'o'j. Ni serĉ'os ankaŭ hodiaŭ, post'e ni ne el'ten'os plu. Ni tra'serĉ'os la arb'ar'o'n de Björne kaj la pin'kovr'it'a'j'n alt'aĵ'o'j'n okcident'e de Ekeby.” La ir'ant'o'j unu'e ek'marŝ'is de Nygård, mal'riĉ'a region'o inter la orient'a'j mont'o'j. La bel'a knab'in'o kun la pez'a, nigr'a har'ar'o kaj la ruĝ'a'j vang'o'j est'as mal'aper'int'a dum ok tag'o'j. La bala'il'knab'in'o, kiu'n Gösta Berling vol'is pren'i kiel fianĉ'in'o'n, erar'ir'is en la grand'a'j arb'ar'o'j. Dum ok tag'o'j neni'u vid'is ŝi'n.

Jen la hom'o'j el Nygård ek'ir'is por tra'serĉ'i la arb'ar'o'n. Kaj ĉiu hom'o, kiu'n ili renkont'is, kun'ir'is por serĉ'i. El ĉiu dom'et'o ven'is hom'o'j por al'iĝ'i al la ir'ant'ar'o.

Oft'e okaz'as, ke iu nov'ven'int'o demand'as: ”Vir'o'j el Nygård, kio kaŭz'is tio'n ĉi? Kial vi permes'as al la bel'a knab'in'o ir'i sol'a sur fremd'a'j voj'et'o'j? La arb'ar'o est'as profund'a, kaj Di'o pren'is ŝi'a'n prudent'o'n.” ”Neni'u ĝen'as ŝi'n,” ili tiam respond'as, ”ŝi ĝen'as neniu'n. Ŝi ir'as sekur'a kiel infan'o. Kiu ir'as pli sekur'a ol tiu, kiu'n Di'o dev'as mem gard'i? Antaŭ'e ŝi ĉiam re'ven'is.” Tiel la serĉ'ant'ar'o ir'is tra la orient'a'j arb'ar'o'j, kiu'j dis'ig'as Nygård de la eben'o. Nun en la tri'a tag'o ĝi preter'ir'as la preĝ'ej'o'n de Bro supr'e'n al la arb'ar'o'j okcident'e de Ekeby.

”Kio'n vi vol'as? Kio'n vi serĉ'as?” ”Ni serĉ'as la blu'okul'a'n, mal'hel'har'a'n knab'in'o'n. Ŝi ek'kuŝ'is en la arb'ar'o por mort'i. Ŝi est'is for dum ok tag'o'j.” ”Kial ŝi ek'kuŝ'is en la arb'ar'o por mort'i? Ĉu ŝi est'is mal'sat'a? Ĉu ŝi est'is mal'feliĉ'a?” ”Mizer'o'n ŝi ne sufer'is, sed la mal'feliĉ'o traf'is ŝi'n last'printemp'e. Ŝi vid'is la frenez'a'n pastr'o'n, Göstan Berling, kaj am'is li'n dum mult'a'j jar'o'j. Ŝi ne kompren'is pli bon'e. Di'o pren'is ŝi'a'n prudent'o'n.” ”Ver'e Di'o for'pren'is de ŝi la prudent'o'n, vir'o'j el Nygård.” ”Last'printemp'e ven'is la mal'feliĉ'o. Antaŭ'e li neniam rigard'is al ŝi. Tiam li dir'is al ŝi, ke ŝi est'os li'a fianĉ'in'o. Est'is nur ŝerc'e, li re'e las'is ŝi'n for'ir'i, sed ŝi ne pov'is konsol'iĝ'i. Ŝi ĉiam re'ven'is al Ekeby. Ŝi sekv'is li'a'j'n spur'o'j'n, kie ajn li ir'is. Li ted'iĝ'is pro ŝi. Kiam ŝi last'foj'e est'is tie, ili ig'is si'a'j'n hund'o'j'n atak'i ŝi'n. De tiam neni'u vid'is ŝi'n.” Ĉiu kun'ir'u, ĉiu kun'ir'u! Tem'as pri viv'o de hom'o. Iu hom'o ek'kuŝ'is en la arb'ar'o por mort'i. Ebl'e ŝi jam mort'is? Ankaŭ pov'as est'i, ke ŝi ankoraŭ erar'ir'as tie sen trov'i la last'a'n voj'o'n? La arb'ar'o est'as grand'a, kaj ŝi'a prudent'o est'as ĉe Di'o.

Akompan'u la serĉ'ant'ar'o'n, akompan'u ĝi'n! Las'u la aven'o'n pend'i sur la palis'o'j, ĝis la mal'dik'a kern'o fal'as el la gren'kvast'o, las'u la ter'pom'o'j'n putr'i en la ter'o, liber'ig'u la ĉeval'o'j'n, por ke ili ne mort'soif'u en la stal'o, las'u la pord'o'n de la bov'instal'o mal'ferm'it'a, por ke la bov'in'o'j pov'u ir'i sub tegment'o'n en la nokt'o, las'u la infan'o'j'n kun'ir'i, ĉar la infan'o'j aparten'as al Di'o! Di'o est'as kun la et'ul'o'j, li gvid'as ili'a'j'n paŝ'o'j'n. Ili help'os, kiam vir'a saĝ'o est'os tromp'at'a.

Ven'u ĉiu'j, vir'o'j kaj vir'in'o'j kaj infan'o'j! Kiu kuraĝ'as rest'i hejm'e? Kiu sci'as, ĉu Di'o ne intenc'as util'ig'i ĝust'e li'n? Ven'u ĉiu'j, kiu'j bezon'as kompat'o'n, por ke vi'a anim'o iam ne vag'u sen'help'e tra selraj lok'o'j, serĉ'ant'e ripoz'o'n sed ne trov'ant'e! Ven'u! Di'o pren'is ŝi'a'n prudent'o'n, kaj la arb'ar'o est'as grand'a.

Kiu kon'as voj'o'n al la lok'o, kie la pice'o'j star'as plej dens'e kaj la musk'o kuŝ'as plej mol'e? Ĉu est'as io mal'hel'a tie tuj sub la rok'mur'o? Nur la pingl'o'stak'o de la brun'a'j formik'o'j. Nur tio, laŭd'o'n al tiu, kiu gvid'as la paŝ'o'j'n de la frenez'ul'o'j! Ho, kia procesi'o! Ne fest'ornam'it'a procesi'o, kiu salut'as la venk'int'o'n, kiu ŝut'as flor'o'j'n sur li'a'n voj'o'n kaj plen'ig'as li'a'n orel'o'n per jubil'kri'o'j, ne pilgrim'a procesi'o kun psalm'kant'o kaj sibl'ant'a'j skurĝ'o'bat'o'j sur'voj'e al la sankt'a'j tomb'o'j, ne procesi'o de el'migr'ant'o'j sur knar'ant'a'j ŝarĝ'o'vetur'il'o'j, serĉ'ant'e nov'a'n hejm'o'n por sen'hav'ul'o'j, ne arme'o kun tambur'o'j kaj arm'il'o'j, nur kamp'ar'an'o'j en labor'vest'o el drap'o kun mult'uz'it'a'j led'a'j antaŭ'tuk'o'j, nur ili'a'j edz'in'o'j kun la ŝtrump'trik'aĵ'o en la man'o kaj la infan'o'j sur'dors'e aŭ tren'ig'ant'a'j ĉe la jup'o.

Est'as grand'e vid'i hom'o'j'n unu'ec'iĝ'i pri grand'a'j cel'o'j. Ili el'ir'u por salut'i si'a'j'n bon'far'ant'o'j'n, por laŭd'i si'a'n Di'o'n, por serĉ'i ter'o'n, por defend'i si'a'n land'o'n, ili ir'u! Sed tiu'j'n ĉi el'pel'is nek mal'sat'o nek am'o al Di'o nek mal'pac'o. Ili'a klopod'o est'as sen'util'a, ili'a pen'o sen rekompenc'o. Ili ir'as nur por trov'i frenez'ul'o'n. Kiom da ŝvit'gut'o'j, kiom da paŝ'o'j, kiom da angor'o, kiom da preĝ'o'j kost'as ĉio tio, kaj tamen la rekompenc'o est'os nur re'trov'o de kompat'ind'a erar'int'o, kies prudent'o est'as ĉe Di'o.

Ho, ĉu oni ne dev'as am'i tiu'j'n hom'o'j'n? Ĉu tiu, kiu star'is ĉe la voj'rand'o kaj vid'is ili'n preter'ir'i, ne ek'hav'as larm'o'j'n en la okul'o'j, kiam li en si'a'j pens'o'j re'vid'as ili'n, vir'o'j'n kun sever'a'j trajt'o'j kaj mal'mol'a'j man'o'j, vir'in'o'j'n kun fru'e sulk'iĝ'int'a'j frunt'o'j kaj la lac'a'j'n infan'o'j'n, kiu'j'n Di'o gvid'os al la ĝust'a lok'o? Ĝi plen'ig'as la ŝose'o'n, tiu procesi'o de ĉagren'it'a'j serĉ'ant'o'j.

Per serioz'a'j okul'o'j ili mezur'as la arb'ar'o'n, mal'gaj'a'j ili ir'as antaŭ'e'n, ĉar ili sci'as, ke ili pli ver'ŝajn'e serĉ'as mort'int'o'n ol viv'ant'o'n.

Tio nigr'a sub la rok'mur'o, ĉu tamen ne est'as la pingl'o'stak'o de la formik'o'j sed fal'int'a arb'o? Laŭd'o'n al la ĉiel'o, nur fal'int'a arb'o! Sed oni ja ne pov'as vid'i tre preciz'e, ĉar la pice'o'j star'as tiel dens'e.

Tiel long'a'j est'as la vic'o'j, ke la unu'a'j, la fort'a'j vir'o'j, ating'is la arb'ar'o'n okcident'e de Björne, kiam la last'a'j, la kripl'ul'o'j, la labor'romp'it'a'j mal'jun'ul'o'j, kaj la vir'in'o'j, kiu'j port'as si'a'j'n infan'et'o'j'n, apenaŭ preter'ir'is la preĝ'ej'o'n de Broby.

Kaj jen la tut'a serpent'ant'a ir'ant'ar'o mal'aper'as en la mal'hel'a arb'ar'o. La sun'o de la antaŭ'tag'mez'o lum'as por ili, kiam ili en'ir'as sub la pice'o'j'n — la sub'ir'ant'a sun'o de la vesper'o renkont'os la ar'o'j'n, kiam ili el'ir'os el la arb'ar'o.

Est'as la tri'a tag'o de ili'a serĉ'o: ili kutim'iĝ'is al tiu labor'o. Ili serĉ'as sub la krut'eg'a rok'mur'o, sur kiu la pied'o pov'as glit'i, sub vent'fal'ig'it'a'j arb'o'j, kie oni pov'as facil'e romp'i brak'o'n kaj krur'o'n, sub la branĉ'o'j de la dens'a'j pice'o'j, kiu'j pend'kuŝ'as sur mol'a musk'o kaj invit'as al ripoz'o.

La tra'vintr'ej'o'n de la urs'o, la tunel'o'n de la vulp'o, la profund'a'n loĝ'ej'o'n de la mel'o, la nigr'a'n fund'o'n de la karb'ig'stak'o, la ruĝ'a'n vakcini'a'n dekliv'o'n, la pice'o'n kun la blank'a'j pingl'o'j, la mont'o'n, kie la arb'ar'fajr'o furioz'is antaŭ unu monat'o, la ŝton'o'n, kiu'n ĵet'is la gigant'o: ĉio'n tio'n ili trov'is, sed ne la lok'o'n sub la rok'mur'o, kie kuŝ'as la nigr'aĵ'o. Neni'u est'is tie por esplor'i, ĉu est'as formik'stak'o aŭ arb'o'trunk'o aŭ hom'o. Ho, cert'e est'as hom'o, sed neni'u est'is tie por rigard'i.

La sun'o de la vesper'o vid'is ili'n sur la ali'a flank'o de la arb'ar'o, sed la jun'a vir'in'o, kies prudent'o'n Di'o pren'is, ne est'as trov'it'a. Kio'n ili nun far'u? Ĉu ili ankoraŭ'foj'e tra'serĉ'u la arb'ar'o'n? La arb'ar'o est'as danĝer'a en la mal'lum'o: tie trov'iĝ'as senfundlaj marĉ'o'j kaj krut'eg'a'j ravin'o'j. Kaj kio'n tiu'j pov'os trov'i post la mal'aper'o de la sun'o, kiu'j neni'o'n trov'is, dum ĝi lum'is! ”Ni ir'u al Ekeby!” iu el la ar'o kri'as.

”Ni ir'u al Ekeby!” ili ĉiu'j tiam kri'as. ”Ni ir'u al Ekeby!” ”Ni demand'u tiu'j'n kavalir'o'j'n, kial ili send'is la hund'o'j'n sur iu'n, kies prudent'o'n Di'o pren'is, kial ili mal'esper'ig'is frenez'ul'in'o'n! Ni'a'j kompat'ind'a'j, mal'sat'a'j infan'o'j plor'as, ni'a'j vest'o'j est'as ŝir'it'a'j, la gren'o pend'as sur la palis'o'j, ĝis la kern'o fal'as el la ŝel'o, la ter'pom'o'j putr'as en la ter'o, ni'a'j ĉeval'o'j ĉirkaŭ'kur'as sovaĝ'a'j, ni'a'j bov'in'o'j ne ricev'as pri'zorg'o'n, ni mem preskaŭ pere'as pro lac'o, kaj ĉio tio est'as ili'a kulp'o. Ni ir'u al Ekeby por ekzamen'i ili'n! Ni ir'u al Ekeby! En tiu ĉi jar'o de mal'ben'o ĉiu mal'bon'o traf'as ni'n kamp'ar'an'o'j'n. La man'o de Di'o est'as pez'a sur ni, mal'sat'o'n don'os al ni la vintr'o. Kiu est'as, kiu'n la man'o de Di'o serĉ'as? Ne est'is la pastr'o de Broby. Li'a'j preĝ'o'j ankoraŭ pov'is ating'i la orel'o'n de Di'o. Kiu do, se ne tiu'j kavalir'o'j! Ni ir'u al Ekeby! Ili detru'is la bien'o'n, ili pel'is la major'in'o'n sur la voj'o'n por almoz'pet'i. Est'as ili'a kulp'o, ke ni ne hav'as labor'o'n. Est'as ili'a kulp'o, ke ni mal'sat'as. La mizer'o est'as ili'a kre'aĵ'o. Ni ir'u al Ekeby!” Jen minac'mien'a'j, koler'a'j vir'o'j marŝ'as mal'supr'e'n al la grand'a bien'o Ekeby, mal'sat'a'j vir'in'o'j kun plor'ant'a'j infan'o'j sur la brak'o sekv'as ili'n, kaj fin'e ven'as la kripl'ul'o'j kaj la mal'jun'a'j labor'romp'it'o'j. Kaj la koler'o flu'as kiel kresk'ant'a river'o tra la vic'o'j, de la mal'jun'a'j al la vir'in'o'j, de la vir'in'o'j al la fort'a'j vir'o'j plej antaŭ'e en la ar'o.

Est'as la aŭtun'flu'o, kiu ven'as. Kavalir'o'j, ĉu vi memor'as la printemp'a'n flu'o'n? Jen nov'a'j ond'o'j flu'as mal'supr'e'n de la mont'o'j, jen nov'a atak'o traf'os la glor'o'n kaj bril'o'n de Ekeby.

Farm'et'ist'o, kiu plug'as sur kamp'o ĉe la rand'o de la arb'ar'o, aŭd'as la furioz'a'n kri'ad'o'n de la hom'o'j. Li de'jung'as unu el la ĉeval'o'j, salt'as sur ĝi'n kaj flug'e rajd'as al Ekeby. ”Mal'feliĉ'o ven'as,” li kri'as, ”la urs'o'j ven'as, la lup'o'j ven'as, la monstr'o'j ven'as por pren'i Ekebyn!” Li rajd'as ĉirkaŭ la tut'a dom'o, frenez'a pro tim'o. ”Ĉiu'j monstr'o'j en la arb'ar'o liber'iĝ'is!” li kri'as. ”La monstr'o'j ven'as por pren'i Ekebyn! Sav'u si'n kiu pov'as! La monstr'o'j ven'as por brul'ig'i la dom'o'n kaj mort'bat'i la kavalir'o'j'n!” Kaj mal'antaŭ li aŭd'iĝ'as la muĝ'o kaj tumult'o de la proksim'iĝ'ant'a hom'a ar'o. La aŭtun'a flu'o muĝ'as mal'supr'e'n al Ekeby.

Ĉu ĝi do sci'as, kio'n ĝi vol'as, tiu al'ŝtorm'ant'a torent'o da koler'o? Ĉu ĝi vol'as fajr'o'n, ĉu murd'o'n, ĉu rab'o'n? Ne est'as hom'o'j, kiu'j ven'as: est'as la monstr'o'j de la arb'ar'o, la sovaĝ'a'j best'o'j de la sen'hom'ej'o. Ni, mal'hel'a'j fort'o'j, kiu'j dev'as kaŝ'i ni'n sub la ter'o, ni est'as liber'a'j por unu sol'a ĉiel'feliĉ'a hor'o. La venĝ'o liber'ig'is ni'n.

Est'as la spirit'o'j de la mont'o'j, kiu'j romp'is fer'ŝton'o'n, est'as la spirit'o'j de la arb'ar'o, kiu'j fal'ig'is arb'o'j'n kaj gard'is karb'ig'stak'o'j'n, est'as la spirit'o'j de la kamp'o'j, kiu'j ig'is pan'o'n kresk'i: ili est'as liber'a'j, ili turn'as si'n al detru'ad'o. Mort'o'n al Ekeby, mort'o'n al la kavalir'o'j! Tie ĉi est'as, kie la brand'o flu'as torent'e. Tie ĉi la or'o kuŝ'as amas'ig'it'a en la kel'volb'o'j. Tie ĉi la proviz'ej'o'j est'as plen'a'j de gren'o kaj viand'o. Kial la infan'o'j de just'o dev'as mal'sat'i kaj mal'bon'far'ant'o'j hav'i sufiĉ'e? Sed nun vi'a temp'o fin'iĝ'is, la mezur'uj'o est'as plen'a, kavalir'o'j. Vi lili'o'j, kiu'j neniam ŝpin'is, vi bird'o'j, kiu'j neniam kolekt'is, la mezur'uj'o est'as plen'a. En la arb'ar'o kuŝ'as tiu, kiu kondamn'as vi'n; ni est'as ŝi'a'j send'it'o'j. Leĝ'ist'o'j kaj prokuror'o'j ne el'dir'as vi'a'n verdikt'o'n. Tiu, kiu kuŝ'as en la arb'ar'o, kondamn'is vi'n.

La kavalir'o'j star'as en la grand'a dom'o kaj vid'as la hom'o'j'n ven'i. Ili jam sci'as, pri kio ili est'as akuz'at'a'j. Tiu'n foj'o'n ili est'as sen'kulp'a'j. Se la kompat'ind'a knab'in'o ek'kuŝ'is en la arb'ar'o por mort'i, tio ne est'as pro tio, ke ili ig'is la hund'o'j'n atak'i ŝi'n — tio'n ili ne far'is — sed ĉar Gösta Berling antaŭ ok tag'o'j edz'iĝ'is kun graf'in'o Elisabet.

Sed kiom util'as parol'i kun tiu'j furioz'ul'o'j? Ili est'as lac'a'j, ili est'as mal'sat'a'j; la venĝ'o instig'as ili'n, la rab'avid'o log'as ili'n. Ili al'kur'as kun sovaĝ'a'j kri'o'j, kaj antaŭ ili rajd'as la farm'et'ist'o, kiu'n la terur'o frenez'ig'is.

”La urs'o'j ven'as, la lup'o'j ven'as, la monstr'o'j ven'as por pren'i Ekebyn!” La kavalir'o'j kaŝ'is la jun'a'n graf'in'o'n en si'a plej intern'a ĉambr'o. Lövenborg kaj onkl'o Eberhard sid'os tie por gard'i ŝi'n, la ceter'a'j el'ir'as kontraŭ la hom'o'j. Ili star'as sur la peron'o antaŭ la loĝ'o'dom'o, sen'arm'il'a'j, rid'et'ant'a'j, kiam la unu'a tumult'ant'a grup'o ating'as tie'n.

Kaj la hom'o'j halt'as antaŭ tiu ar'et'o de trankvil'a'j vir'o'j. Tie trov'iĝ'as hom'o'j, kiu'j en ard'a koler'o vol'us ĵet'i ili'n sur la ter'o'n kaj tret'i ili'n sub si'a'j fer'garn'it'a'j kalkan'um'o'j, kiel antaŭ kvin'dek jar'o'j la hom'o'j en la uzin'o Sund far'is al si'a'j administr'ant'o'j de la uzin'o kaj de la bien'o. Sed ili atend'is ferm'it'a'j'n pord'o'j'n, decid'e lev'it'a'j'n arm'il'o'j'n, ili atend'is kontraŭ'star'o'n kaj batal'o'n.

”Kar'a'j amik'o'j,” la kavalir'o'j dir'as, ”kar'a'j amik'o'j, vi est'as lac'a'j kaj mal'sat'a'j, permes'u al ni don'i al vi pec'o'n da manĝ'aĵ'o, kaj unu'e gust'um'i glut'o'n de la propr'a, hejm'far'it'a brand'o de Ekeby!” La nom'o'j ne vol'as aŭskult'i tia'n parol'o'n; ili kri'as kaj minac'as. Sed la kavalir'o'j ne ek'koler'as.

”Atend'u nur,” ili dir'as, ”atend'u nur unu sekund'o'n! Jen, Ekeby est'as mal'ferm'it'a. La kel'pord'o est'as mal'ferm'it'a, la proviz'ej'o est'as mal'ferm'it'a, la lakt'o'ĉambr'o est'as mal'ferm'it'a. Vi'a'j vir'in'o'j fal'as pro lac'o, la infan'o'j kri'as. Las'u ni'n unu'e hav'ig'i al ili manĝ'aĵ'o'n! Post'e vi pov'os mort'ig'i ni'n. Ni ne for'kur'os. Sed ni'a sub'tegment'ej'o est'as plen'a de pom'o'j. Las'u ni'n ir'i por al'port'i pom'o'j'n al la infan'o'j.”

Oni brul'ig'is dis'ig'it'a'j'n lign'o'stak'o'j'n, sur la tut'a kort'o flam'as ŝtip'ar'o apud ŝtip'ar'o. La hom'o'j sid'as tie grup'e, ĝu'ant'e varm'o'n kaj ripoz'o'n, dum ĉiu'j bon'a'j donac'o'j de la ter'o est'as ŝut'at'a'j sur ili'n.

Decid'em'a'j vir'o'j ir'is en la bov'instal'o'n kaj pren'is, kio'n oni bezon'is. Bov'id'o'j'n kaj ŝaf'o'j'n oni mort'ig'is kaj ankaŭ kelk'a'j'n grand'best'o'j'n. Per unu man'turn'o oni dis'pec'ig'is kaj rost'is la best'o'j'n. Tiu'j cent'o'j da mal'sat'ant'o'j en'glut'as la manĝ'aĵ'o'n. Best'o'n post best'o oni el'konduk'as kaj mort'ig'as. Ŝajn'as, kvazaŭ oni mal'plen'ig'us la tut'a'n bov'instal'o'n en unu nokt'o.

ĜĜuste en tiu'j tag'o'j oni hav'is la aŭtun'a'n bak'ad'o'n en Ekeby. Post kiam la jun'a graf'in'o ven'is tie'n, la en'dom'a'j okup'o'j re'e ek'mov'iĝ'is. Ŝajn'is, ke la jun'a vir'in'o ne memor'as eĉ dum unu moment'o, ke ŝi est'as la edz'in'o de Gösta Berling. Nek li nek ŝi atent'is pri tiu afer'o, sed sam'temp'e ŝi far'is si'n mastr'in'o en Ekeby. Kiel bon'a kaj taŭg'a vir'in'o ĉiam dev'as far'i, ŝi kun ard'a fervor'o prov'is for'ig'i la mal'ŝpar'o'n kaj la ne'zorg'em'o'n, kiu reg'is en la bien'o. Kaj oni obe'is ŝi'n. Est'is cert'a agrabl'o por la hom'o'j re'e hav'i mastr'in'o'n super si.

Sed kiom nun util'is, ke ŝi ig'is plen'ig'i la kuir'ej'a'n plafon'o'n per pan'o 59 , ke ŝi far'ig'is fromaĝ'o'n kaj buter'o'n kaj bier'o'n dum tiu monat'o de septembr'o, kiam ŝi est'is tie? Kiom util'is? El'port'u al la hom'o'j ĉio'n, kio trov'iĝ'as, por ke ili ne brul'ig'u Ekebyn kaj ne mort'ig'u la kavalir'o'j'n! El'port'u pan'o'n, buter'o'n, fromaĝ'o'n. El'port'u la barel'o'j'n de bier'o kaj mal'fort'a bier'o, el'port'u la ŝink'o'j'n el la proviz'ej'o, el'port'u la brand'barel'et'o'j'n, el'port'u la pom'o'j'n! Ĉu la tut'a riĉ'o de Ekeby sufiĉ'as por mild'ig'i la koler'o'n de la hom'o'j? Ni dev'as ĝoj'i, se ni pov'os for'ig'i ili'n, sen ke okaz'u iu nigr'a far'o.

Ĉio, kio okaz'as, tamen fin'fin'e est'as por ŝi, kiu nun est'as sinjor'in'o en Ekeby. La kavalir'o'j est'as kuraĝ'a'j kaj arm'il'taŭg'a'j vir'o'j; ili defend'us ŝi'n, se ili sekv'us si'a'n propr'a'n inklin'o'n. Ili prefer'us for'pel'i tiu'j'n rab'avid'a'j'n ar'o'j'n per kelk'a'j paf'o'j, se ne est'us pro ŝi, kiu est'as mild'a kaj delikat'a kaj pet'as por la hom'o'j.

Laŭ la pas'o de la nokt'o la ar'o'j pli'mild'iĝ'as. La varm'o, la ripoz'o, la manĝ'aĵ'o kaj la brand'o mild'ig'as ili'a'n terur'a'n ekscit'iĝ'o'n. Ili komenc'as ŝerc'i kaj rid'i. Ili ĉe'est'as la funebr'a'n regal'o'n de la knab'in'o el Nygård. ”Hont'o al tiu, kiu ne far'as si'a'n plej'bon'o'n en drink'ad'o kaj ŝerc'ad'o dum funebr'a regal'o! Tie oni bezon'as tio'n.” La infan'o'j atak'as tiu'j'n frukt'amas'o'j'n, kiu'j'n oni al'port'as al ili. Mal'riĉ'a'j farm'et'ist'a'j infan'o'j, kiu'j rigard'as ok'ci'kok'o'j'n kaj vakcini'o'j'n kiel frand'aĵ'o'j'n, atak'as diafan'a'j'n astrakan'o'j'n, kiu'j fand'iĝ'as en la buŝ'o, long'form'a'j'n, dolĉ'a'j'n paradiz'pom'o'j'n, flav'blank'a'j'n citron'pom'o'j'n, pir'o'j'n kun ruĝ'a'j vang'o'j kaj prun'o'j'n de ĉiu'j spec'o'j, flav'a'j'n, ruĝ'a'j'n kaj blu'a'j'n. Ho, neni'o est'as tro bon'a por la popol'o, kiam plaĉ'as al ĝi montr'i si'a'n potenc'o'n.

Ŝajn'as, kiam nokt'o'mez'o proksim'iĝ'as, ke la ar'o'j prepar'as si'n por for'ir'o. La kavalir'o'j ĉes'as al'port'i manĝ'aĵ'o'n kaj vin'o'n, el'tir'i kork'o'j'n kaj el'kran'i bier'o'n. Ili spir'as pli facil'e, en la sent'o ke la danĝer'o pas'is.

Sed ĝust'e tiam vid'iĝ'as kandel'o en unu el la fenestr'o'j de la grand'a dom'o. Ek'kri'as ĉiu'j, kiu'j vid'as ĝi'n. Est'as jun'a vir'in'o, kiu port'as la kandel'o'n.

Daŭr'is nur dum moment'o. La vid'aĵ'o mal'aper'as, sed la hom'o'j kred'as, ke ili re'kon'is la vir'in'o'n.

”Ŝi hav'is grand'a'n, nigr'a'n har'ar'o'n kaj ruĝ'a'j'n vang'o'j'n,” ili kri'as. ”Ŝi est'as tie ĉi. Ili kaŝ'as ŝi'n tie ĉi.” ”Ho, kavalir'o'j, ĉu vi hav'as ŝi'n tie ĉi? Ĉu vi hav'as tie ĉi en Ekeby ni'a'n infan'o'n, kies prudent'o'n Di'o pren'is? Sen'di'ul'o'j, kio'n vi far'as al ŝi? Jen vi las'as ni'n angor'i pro ŝi la tut'a'n semajn'o'n, serĉ'i ŝi'n tri tut'a'j'n tag'o'j'n! For vin'o kaj manĝ'aĵ'o! Ve al ni, ĉar ni akcept'is i'o'n el vi'a man'o! Jen unu'e el'ven'ig'u ŝi'n, post'e ni sci'os, kio'n far'i pri vi.” La mal'sovaĝ'ig'it'a sovaĝ'best'o blek'eg'as kaj hurl'as. Per kelk'a'j furioz'a'j salt'o'j ĝi ĵet'as si'n al Ekeby.

La hom'o'j est'as rapid'a'j, ankoraŭ pli rapid'a'j est'as la kavalir'o'j. Ili ek'salt'as kaj ŝlos'as la vestibl'a'n pord'o'n. Sed kio'n ili pov'as far'i kontraŭ tiu al'prem'ant'a ar'o? Pord'o post pord'o est'as per'fort'e mal'fermat'a. La kavalir'o'j'n oni ĵet'as flank'e'n: ili ne hav'as arm'il'o'j'n. Ili est'as en'prem'at'a'j en la dens'a'n ar'o'n, tiel ke ili ne pov'as mov'i si'n. La hom'o'j vol'as en'ir'i por trov'i la knab'in'o'n el Nygård.

En la plej intern'a ĉambr'o ili trov'as ŝi'n. Neni'u hav'as temp'o'n por rigard'i, ĉu ŝi est'as hel'a aŭ mal'hel'a. Ili lev'as ŝi'n kaj el'port'as ŝi'n. Ŝi ne tim'u, ili dir'as. Nur la kavalir'o'j'n ili vol'as ekzamen'i. Ili est'as tie ĉi por sav'i ŝi'n.

Sur la plej sol'ec'a lok'o en la arb'ar'o ne ripoz'as plu la kadavr'o de vir'in'o, kiu fal'is de la alt'a krut'aĵ'o supr'e kaj mort'is pro la fal'o. Infan'o trov'is ŝi'n. Serĉ'ant'o'j, kiu'j forges'is el'ir'i el la arb'ar'o, lev'is ŝi'n sur si'a'j'n ŝultr'o'j'n. Jen ili ven'as.

Pli bel'a ol en la viv'o ŝi est'as en la mort'o. Bel'a ŝi kuŝ'as kun si'a long'a, mal'hel'a har'ar'o. Bel'eg'a est'as la figur'o, de kiam etern'a kviet'o kuŝ'as sur ĝi.

Alt'e lev'it'a sur la ŝultr'o'j de la vir'o'j ŝi est'as port'at'a tra la hom'grup'o'j. Far'iĝ'as kviet'e kaj silent'e sur ŝi'a voj'o. Per klin'it'a'j kap'o'j ĉiu'j honor'as la majest'o'n de la mort'o.

”Ŝi ĵus mort'is,” la vir'o'j flustr'as. ”Cert'e ŝi ir'is en la arb'ar'o ĝis hodiaŭ. Ni kred'as, ke ŝi vol'is evit'i ni'n, kiu serĉ'is ŝi'n, kaj tiam fal'is de la krut'aĵ'o.” Sed se tiu ĉi est'as la knab'in'o el Nygård, kiu est'as do tiu, kiu'n oni el'port'is de Ekeby? La hom'o'j el la arb'ar'o renkont'as la hom'o'j'n el la dom'o. Ŝtip'ar'o'j flam'as ĉirkaŭ la tut'a kort'o. La hom'o'j pov'as vid'i ambaŭ vir'in'o'j'n kaj re'kon'as ili'n. Tiu ali'a est'as ja la jun'a graf'in'o de Borg.

”Ho, kio'n signif'as tio? Ĉu tio est'as nov'a mal'bon'far'o, kiu mal'kaŝ'iĝ'as al ni? Kial la jun'a graf'in'o est'as tie ĉi en Ekeby? Kial oni dir'is al ni, ke ŝi est'as tre mal'proksim'e aŭ mort'int'a? En la nom'o de la sankt'a just'o ni salt'os sur la kavalir'o'j'n kaj polv'ig'os ili'n sub ni'a'j fer'garn'it'a'j kalkan'um'o'j!” Tiam aŭd'iĝ'as vast'e son'ant'a voĉ'o. Gösta Berling sur'ir'is la balustrad'o'n de la peron'o kaj parol'as de tie.

”Aŭskult'u al mi, monstr'o'j, diabl'o'j! Ĉu vi kred'as, ke ne ekzist'as paf'il'o'j kaj pulv'o en Ekeby, frenez'ul'o'j? Ĉu vi kred'as, ke mi ne hav'is em'o'n mort'paf'i vi'n ĉiu'j'n kiel rabi'a'j'n hund'o'j'n? Sed ŝi, kiu star'as tie, pet'is por vi. Ho, se mi est'us sci'int'a, ke vi tuŝ'os ŝi'n, tiam mi est'us las'int'a neniu'n el vi en la viv'o! Pro kio vi tumult'as en tiu ĉi vesper'o kaj atak'as ni'n kiel rab'ist'o'j kaj minac'as ni'n per murd'o kaj brul'ig'o? Kiom koncern'as mi'n vi'a'j frenez'a'j knab'in'o'j? Ĉu mi sci'as, kie'n ili kur'as? Mi est'is tro bon'a al ŝi, tio est'as la afer'o. Mi est'us pov'int'a ig'i hund'o'j'n atak'i ŝi'n — tio est'us pli bon'a por ni ambaŭ — sed tio'n mi ne far'is. Mi ankaŭ ne promes'is edz'iĝ'i kun ŝi, tio'n mi neniam far'is. Memor'u tio'n! Sed jen mi dir'as al vi, ke vi las'u ŝi'n, kiu'n vi el'tir'is el la dom'o. Las'u ŝi'n, mi dir'as, kaj la man'o'j, kiu'j tuŝ'is ŝi'n, dolor'u en etern'a fajr'o! Ĉu vi ne kompren'as, ke ŝi est'as sam'e alt'e super vi, kiel la ĉiel'o est'as alt'e super la ter'o, ke ŝi est'as sam'e delikat'a, kiel vi est'as krud'a'j, sam'e bon'a, kiel vi est'as malic'a'j.

Jen mi dir'u al vi, kiu ŝi est'as. Unu'e ŝi est'as anĝel'o el la ĉiel'o, du'e est'as ŝi, kiu est'is edz'in'o de la graf'o en Borg. Sed ŝi'a bo'patr'in'o turment'is ŝi'n tag'e kaj nokt'e. Ŝi dev'is star'i ĉe la lag'o kaj lav'i vest'o'j'n kiel ordinar'a serv'ist'in'o, ŝi est'is tiel batat'a kaj turment'at'a, ke neni'u el vi'a'j vir'in'o'j pov'as hav'i pli mal'facil'a'n viv'o'n. Jes, ŝi preskaŭ vol'is salt'i en la river'o'n, ĉar oni el'turment'is la viv'o'n el ŝi. Mi ŝat'us sci'i, kiu el vi, kanajl'o'j, tiam ĉe'est'is por sav'i ŝi'a'n viv'o'n. Neni'u el vi est'is tie, sed ni kavalir'o'j, ni far'is tio'n. Jen, ni far'is tio'n.

Kaj kiam ŝi post'e nask'is infan'o'n for'e en kamp'ar'an'a dom'o kaj la graf'o send'is sci'ig'o'n al ŝi: ’Ni ge'edz'iĝ'is en fremd'a land'o, ni ne sekv'is leĝ'o'n kaj statut'o'j'n. Vi ne est'as mi'a edz'in'o, mi ne est'as vi'a edz'o. Mi ne zorg'as pri vi'a infan'o,’ jes, kiam est'is tiel kaj ŝi ne vol'is, ke la infan'o star'u kiel sen'patr'a en la preĝ'ej'a libr'o, tiam vi cert'e fier'us se ĝi est'us dir'int'a al unu el vi: ’Ven'u kaj edz'iĝ'u kun mi. Mi dev'as hav'i patr'o'n por la infan'o.’ Sed ŝi ne elekt'is iu'n el vi. Ŝi elekt'is Göstan Berling, la mal'riĉ'a'n pastr'o'n, kiu neniam plu rajt'os predik'i la vort'o'n de Di'o. Jes, tio'n mi dir'as al vi, kamp'ar'an'o'j, ke pli mal'facil'a'n afer'o'n mi neniam plen'um'is, ĉar mi est'is tiel ne'ind'a al ŝi, ke mi ne kuraĝ'is rigard'i en ŝi'a'j'n okul'o'j'n, sed mi ankaŭ ne kuraĝ'is rifuz'i, ĉar ŝi est'is en grand'a mal'esper'o.

Kaj nun vi laŭ'plaĉ'e kred'u kio'n ajn mal'bon'a'n pri ni kavalir'o'j, sed al ŝi ni far'is ĉio'n bon'a'n, kio'n ni pov'is. Kaj est'as ŝi'a merit'o, ke ni ne mort'paf'is vi'n ĉiu'j'n en tiu ĉi nokt'o. Sed jen mi dir'as al vi: liber'ig'u ŝi'n kaj for'ir'u, ĉar mi pens'as, ke ali'e la ter'o mal'ferm'iĝ'os por en'glut'i vi'n! Kaj kiam vi for'ir'os de tie ĉi, tiam pet'u Di'o'n pardon'i vi'n pro tio, ke vi tim'ig'is kaj ĉagren'is tiu'n, kiu est'as tiel bon'a kaj sen'kulp'a! Kaj jen mal'aper'u! Ni ne vol'as vid'i vi'n plu!” Long'e antaŭ ol li ĉes'is parol'i, tiu'j, kiu'j el'port'is la graf'in'o'n, mal'supr'e'n'met'is ŝi'n sur unu el la ŝton'a'j ŝtup'o'j, kaj nun grand'a kamp'ar'an'o medit'mien'e ven'is al ŝi kaj etend'is al ŝi si'a'n grand'a'n man'o'n.

”Dank'o'n kaj bon'a'n nokt'o'n!” li dir'is. ”Ni ne vol'is far'i al vi mal'bon'o'n, graf'in'o.” Post li ven'is ali'a kaj don'is al ŝi si'n'gard'a'n man'prem'o'n.

”Dank'o'n kaj bon'a'n nokt'o'n! Vi ne koler'u al ni!” Gösta mal'supr'e'n'salt'is kaj pren'is lok'o'n apud ŝi. Tiam ili pren'is ankaŭ li'a'n man'o'n.

Jen ili al'ven'is mal'rapid'a'j kaj mal'vigl'a'j, unu post la ali'a, por dir'i al ili bon'a'n nokt'o'n antaŭ ol for'ir'i. Ili re'e est'is sub'ig'it'a'j, re'e ili est'is hom'o'j, kiel ili est'is, kiam ili en la maten'o for'las'is si'a'j'n hejm'o'j'n, antaŭ ol mal'sat'o kaj venĝ'em'o trans'form'is ili'n en sovaĝ'a'j'n best'o'j'n. Ili rigard'is rekt'e al la vizaĝ'o de la graf'in'o, kaj Gösta rimark'is, kiel la sen'kulp'ec'o kaj pi'ec'o, kiu'j'n ili vid'is tie, aper'ig'is larm'o'j'n en la okul'o'j de mult'a'j. Est'is ĉe ili ĉiu'j silent'a ador'o al la plej nobl'a, kio'n ili iam vid'is. Est'is hom'o'j, kiu'j ĝoj'is pro tio, ke unu el ili hav'as tiel grand'a'n am'o'n al la bon'o.

Ĉiu'j ja ne pov'is prem'i ŝi'a'n man'o'n. Ili est'is ja tiel terur'e mult'a'j, kaj la jun'a graf'in'o est'is lac'a kaj mal'fort'a. Sed ĉiu'j tamen al'ir'is por vid'i ŝi'n, kaj ili pov'is prem'i la man'o'n de Gösta, li'a'j brak'o'j ja el'ten'is la sku'o'j'n.

Gösta star'is kiel en sonĝ'o. En li'a kor'o nask'iĝ'is en tiu vesper'o nov'a am'o.

”Ho, mi'a popol'o,” li pens'is, ”ho, mi'a popol'o, kiel mi am'as vi'n!” li sent'is, kiel li am'as tiu'n tut'a'n ar'o'n, kiu for'ir'is en la nokt'a mal'lum'o kun la mort'int'a knab'in'o en la komenc'o de la procesi'o, ĉiu'j'n tiu'j'n krud'a'j'n vest'o'j'n kaj mal'bon'odor'a'j'n ŝu'o'j'n, ĉiu'j'n tiu'j'n, kiu'j loĝ'is en la griz'a'j dom'et'o'j ĉe la rand'o de la arb'ar'o, ĉiu'j'n tiu'j'n, kiu'j ne sci'is mov'i plum'o'n kaj oft'e eĉ ne leg'i, ĉiu'j'n tiu'j'n, kiu'j ne kon'is la plen'o'n kaj riĉ'o'n de la viv'o, nur pen'ad'o'n por la ĉiu'tag'a pan'o.

Li am'is ili'n per dolor'a, ard'a mild'em'o, kiu aper'ig'is larm'o'j'n en li'a'j okul'o'j. Li ne sci'is, kio'n li vol'as far'i por ili, sed li am'is ili'n, ĉiu'n kaj ĉiu'j'n, kun ili'a'j mank'o'j kaj mal'virt'o'j kaj mal'fort'aĵ'o'j. Ho, Sinjor'o Di'o, se pov'us ven'i la tag'o, kiam ankaŭ li est'us am'at'a de li.” Li vek'iĝ'is el si'a rev'o; li'a edz'in'o met'is si'a'n man'o'n sur li'a'n brak'o'n. La hom'o'j est'is for. Ili est'is sol'a'j sur la peron'o.

”Ho, Gösta, Gösta, kiel vi pov'is?” Ŝi met'is la man'o'j'n antaŭ la vizaĝ'o'n kaj plor'is. ”Tio est'as ver'a, kio'n mi dir'is,” li dir'is. ”Mi neniam promes'is al la knab'in'o el Nygård edz'iĝ'i kun ŝi. ’Ven'u tie'n ĉi la ven'ont'a'n vendred'o'n, kaj vi hav'os plezur'o'n!’ tio est'is ĉio, kio'n mi dir'is al ŝi.

Mi ne pov'as help'i, ke ŝi ŝat'is mi'n.” ”Ho, ne est'is tio, sed kiel vi pov'is dir'i al la hom'o'j, ke mi est'as bon'a kaj pur'a? Gösta, Gösta, ĉu vi ne sci'as, ke mi am'is vi'n, kiam mi ankoraŭ ne hav'is rajt'o'n far'i tio'n? Mi hont'is antaŭ la hom'o'j, Gösta. Mi vol'is mort'i pro hont'o.” Kaj plor'singult'o'j sku'is ŝi'n.

”Ho, mi'a amik'in'o, mi'a am'at'a!” li dir'is kviet'e. ”Kiel feliĉ'a est'as vi, kiu est'as tiel bon'a! Kiel feliĉ'a est'as vi, kiu en vi'a intern'o hav'as tiel bel'a'n anim'o'n!”

Tri'dek'tri'a Ĉapitr'o Kevenhüller

Li vol'us fiks'i vent'muel'ej'a'j'n flug'il'o'j'n al la plej alt'a tur'o de la kastel'o, trans'form'i la kavalir'a'n salon'eg'o'n en forĝ'ej'o'n kaj la sinjor'in'a'n ĉambr'o'n en horloĝ'ist'a'n meti'ej'o'n. Li vol'us plen'ig'i la tut'a'n kastel'o'n per turn'iĝ'ant'a'j rad'o'j kaj labor'ant'a'j lev'il'o'j. Sed ĉar tio ne est'is ebl'a, li for'las'is la tut'a'n pomp'o'n kaj ir'is lern'i ĉe horloĝ'ist'o. Tie li lern'is ĉio'n lern'ebl'a'n, pri dent'rad'o'j, risort'o'j kaj pendol'o'j. Li lern'is far'i sun'horloĝ'o'j'n kaj stel'horloĝ'o'j'n, pend'horloĝ'o'j'n kun pep'ant'a'j kanarioj kaj korn'blov'ant'a'j paŝt'ist'o'j, sonor'il'ar'o'j'n, kies strang'a maŝin'ar'o plen'ig'is tut'a'n preĝ'ej'o'tur'o'n, kaj horloĝ'radar'o'j'n tiel mal'grand'a'j'n, ke oni pov'is en'met'i ili'n en medalion'o'n.

Ricev'int'e si'a'n majstr'o'diplom'o'n li met'is la tornistr'o'n sur la dors'o'n, pren'is la tuber'baston'o'n en si'a man'o kaj migr'is de lok'o al lok'o por stud'i ĉio'n, kio mov'iĝ'is per cilindr'o'j kaj rad'o'j.

Kevenhüller ne est'is ordinar'a horloĝ'ist'o, li vol'is far'iĝ'i grand'a invent'ist'o kaj mond'pli'bon'ig'ant'o.

Tra'migr'int'e mult'a'j'n land'o'j'n li ir'is ankaŭ al Verm'land'o por stud'i muel'ej'a'j'n rad'o'j'n kaj la lign'a'j'n mov'trans'ig'il'o'j'n de la min'o'j. En bel'a somer'a maten'o okaz'is, ke li trans'ir'is la plac'o'n en Karlstad. Sed en la sam'a bel'a maten'hor'o plaĉ'is al la arb'ar'nimf'o pli'long'ig'i si'a'n promen'o'n ĝis en la urb'o. Ankaŭ tiu alt'a sinjor'in'o ir'is trans la plac'o'n, sed de la kontraŭ'a flank'o, kaj jen ŝi renkont'iĝ'is kun Kevenhüller.

Tio est'is renkont'o por horloĝ'ist'o. Ŝi hav'is lum'a'j'n, verd'a'j'n okul'o'j'n, kaj dens'a'n, hel'a'n har'ar'o'n, kiu preskaŭ ating'is la ter'o'n; kaj ŝi est'is vest'it'a per verd'a, nuanc'iĝ'ant'a silk'o. Monstr'o kaj pagan'in'o ŝi est'is kaj pli bel'a ol ĉiu'j krist'an'a'j vir'in'o'j, kiu'j'n Kevenhüller iam vid'is. Li star'is kiel frenez'ul'o kaj rigard'is ŝi'n, kiam ŝi ven'is kontraŭ li'n.

Ŝi ven'is la rekt'a'n voj'o'n el la plej'intern'o de la arb'ar'o, kie la filik'o'j far'iĝ'as alt'a'j kiel arb'o'j, kie la gigant'a'j pin'o'j bar'as la sun'lum'o'n, tiel ke ĝi pov'as fal'i nur kiel or'a ŝut'aĵ'o sur la flav'a'n musk'o'n, kaj kie la line'o ramp'as sur liken'kovr'it'a'j ŝton'o'j.

Ver'e mi vol'us est'i sur la lok'o de Kevenhüller por pov'i rigard'i ŝi'n, kiam ŝi ven'is kun filik'foli'o'j kaj pice'pingl'o'j implik'it'a'j en la dens'a har'ar'o kaj kun nigr'a vipur'et'o ĉirkaŭ la kol'o. Imag'u ŝi'n, kun elast'a ir'o kiel sovaĝ'a best'o kaj kun'port'ant'e freŝ'a'n odor'o'n de rezin'o kaj frag'o'j, de line'o'j kaj musk'o! Kiel la hom'o'j cert'e gap'is al ŝi, kiam ŝi ek'hav'is la ide'o'n trans'ir'i la plac'o'n de Karlstad! Ĉeval'o'j cert'e tim'kur'is pro ŝi'a long'a har'ar'o, kiu flirt'is en la somer'a vent'o. La strat'bub'o'j post'kur'is ŝi'n. La vir'o'j fal'ig'is pes'il'o'n kaj viand'hak'il'o'n por pri'gap'i ŝi'n. La vir'in'o'j kri'ant'e kur'is al la episkop'o kaj la konsistori'o, por ke ili for'pel'u la satan'aĵ'o'j'n el la urb'o.

Sed ŝi ir'is trankvil'a kaj majest'a kaj nur rid'et'is al la tumult'o, je kio Kevenhüller vid'is ŝi'a'j'n pint'a'j'n rab'o'best'a'j'n dent'et'o'j'n bril'i mal'antaŭ la ruĝ'a'j lip'o'j.

Ŝi met'is mantel'o'n sur la dors'o'n, por ke neni'u rimark'u, kiu ŝi est'as, sed mal'feliĉ'e ŝi forges'is kaŝ'i la vost'o'n. Jen ĝi tren'iĝ'is sur la strat'ŝton'o'j.

Ankaŭ Kevenhüller vid'is la vost'o'n, sed dolor'is li'n, ke alt'rang'a sinjor'in'o el'met'as si'n al la mok'o de la urb'an'o'j, tial li klin'is si'n antaŭ la bel'ul'in'o kaj dir'is ĝentil'e: ”Ĉu ne plaĉ'as al vi'a moŝt'o lev'i la tren'aĵ'o'n?” La arb'ar'nimf'o kor'tuŝ'iĝ'is, ne mal'pli pro li'a bon'vol'o ol pro li'a ĝentil'ec'o. Ŝi halt'is rekt'e antaŭ li kaj rigard'is li'n, tiel ke ŝajn'is al li, ke lum'a'j fajr'er'o'j flug'as el ŝi'a'j okul'o'j en li'a'n kor'o'n.

”Rimark'u tio'n, Kevenhüller”, ŝi dir'is, ”de nun vi pov'os per vi'a'j du man'o'j far'i kiu'n ajn mir'ind'aĵ'o'n, kiu'n vi vol'as, sed nur unu de ĉiu spec'o.” Ŝi dir'is tiel, kaj ŝi pov'is plen'um'i si'a'n promes'o'n. Ĉar kiu ne sci'as, ke la verd'vest'it'a el la arb'ar'a'j dens'ej'o'j hav'as potenc'o'n donac'i geni'o'n kaj mir'ind'a'j'n fort'o'j'n al tiu'j, kiu'j akir'as ŝi'a'n favor'o'n? Kevenhüller rest'is en Karlstad kaj lu'is meti'ej'o'n tie. Li martel'is kaj labor'is tag'e kaj nokt'e. Post ok tag'o'j li est'is far'int'a mirakl'o'n. Est'is vetur'il'o, kiu ir'is per si mem. Ĝi ir'is supr'e'n kaj mal'supr'e'n, ir'is rapid'e kaj mal'rapid'e, est'is direkt'ebl'a kaj turn'ebl'a, halt'ig'ebl'a kaj ir'ig'ebl'a, tut'e kiel oni vol'is. Bon'eg'a vetur'il'o tio est'is.

Kevenhüller nun far'iĝ'is fam'a hom'o kaj ricev'is amik'o'j'n en la tut'a urb'o. Li est'is tiel fier'a pro si'a vetur'il'o, ke li vetur'is al Stokholmo por montr'i ĝi'n al la reĝ'o. Li ne bezon'is atend'i vetur'ĉeval'o'j'n aŭ kverel'i kun vetur'ig'ist'o'j. Li ne bezon'is sku'iĝ'i en ”perdrik'o” aŭ dorm'i sur lign'a'j benk'o'j en la halt'ej'o'j. Li vetur'is fier'e en si'a propr'a vetur'il'o kaj ating'is la cel'o'n post kelk'a'j hor'o'j.

Li vetur'is rekt'e al la kastel'o, kaj la reĝ'o el'ven'is kun kort'eg'an'in'o'j kaj kort'eg'an'o'j kaj rigard'is, kiam li vetur'is. Ili ne pov'is sufiĉ'e laŭd'i li'n.

Tiam la reĝ'o dir'is: ”Tiu'n vetur'il'o'n vi tamen pov'as don'i al mi, Kevenhüller.” Kaj kvankam li rifuz'is, la reĝ'o est'is persist'a kaj vol'is hav'i la vetur'il'o'n.

Tiam Kevenihüller vid'is, ke en la sekv'ant'ar'o de la reĝ'o star'as kort'eg'an'in'o kun hel'a har'ar'o kaj verd'a rob'o. Li ja re'kon'is ŝi'n, kaj li kompren'is, ke est'as ŝi, kiu konsil'is al la reĝ'o pet'i li'n pri li'a vetur'il'o. Sed li mal'esper'iĝ'is. Li ne pov'is toler'i, ke iu ali'a posed'u li'a'n vetur'il'o'n, kaj li ankaŭ ne kuraĝ'is daŭr'e rifuz'i al la reĝ'o. Tial li per tia rapid'o vetur'ig'is ĝi'n kontraŭ la kastel'mur'o'n, ke ĝi romp'iĝ'is en mil pec'o'j'n.

Re'ven'int'e al Karlstad li prov'is far'i nov'a'n vetur'il'o'n. Sed li ne pov'is. Tiam li terur'iĝ'is pro la donac'o, kiu'n la arb'ar'nimf'o don'is al li. Li for'las'is la mal'diligent'ul'a'n viv'o'n en la kastel'o de si'a patr'o por far'iĝ'i bon'far'ant'o al mult'a'j, ne por kre'i sorĉ'o'j'n, kiu'j'n nur unu pov'as uz'i. Kiom util'is al li, se li far'iĝ'us grand'a majstr'o, eĉ la plej grand'a el ĉiu'j majstr'o'j, sed ne pov'us mult'obl'ig'i si'a'j'n mirakl'o'j'n, tiel ke ili util'us al mil'o'j? Kaj la kler'a, mult'lert'a vir'o tiel sopir'is al trankvil'a, prudent'a labor'o, ke li far'iĝ'is ŝton'hak'ist'o kaj mason'ist'o. Dum tiu temp'o li konstru'is la grand'a'n ŝton'tur'o'n ĉe Okcident'a pont'o laŭ la model'o de la ĉef'tur'o en la kavalir'kastel'o de si'a patr'o, kaj cert'e li'a intenc'o est'is konstru'i ankaŭ dom'o'j'n, portal'o'j'n, kastel'kort'o'j'n, rempar'o'j'n kaj pend'tur'o'j'n, tiel ke tut'a kavalir'kastel'o est'iĝ'os sur la bord'o de Klarälven.

Kaj en ĝi li efektiv'ig'os la rev'o'n de si'a infan'aĝ'o. Ĉio, kio nom'iĝ'as industri'o kaj meti'o, hav'os si'a'n hejm'o'n en la salon'eg'o'j de la kastel'o. Blank'a'j muel'ist'help'ant'o'j kaj nigr'a'j forĝ'ist'o'j, horloĝ'ist'o'j kun verd'a'j ŝirm'il'o'j antaŭ la lac'ig'it'a'j okul'o'j, farb'ist'o'j kun mal'hel'a'j man'o'j, teks'ist'o'j, torn'ist'o'j, fajl'ist'o'j, ĉiu'j hav'os si'a'j'n meti'ej'o'j'n en li'a kastel'o.

Kaj ĉio ir'is bon'e. El la ŝton'o'j, kiu'j'n li mem frakas'is, li per propr'a man'o mason'is si'a'n tur'o'n. Li fiks'is muel'ej'a'j'n flug'il'o'j'n al ĝi — ĉar la tur'o est'os muel'ej'o — kaj nun li vol'is komenc'i pri la forĝ'ej'o.

Iu'n tag'o'n li star'is kaj rigard'is, kiel la vent'o turn'as la mal'pez'a'j'n, fortik'a'j'n flug'il'o'j'n. Tiam li'a mal'nov'a sufer'o atak'is li'n.

Ŝajn'is al li, kvazaŭ la verd'vest'it'a re'e rigard'as li'n per si'a'j lum'a'j okul'o'j, ĝis li'a cerb'o re'e ek'ard'as. Li en'ferm'is si'n en si'a meti'ej'o, manĝ'is neni'o'n, ĝu'is neniu'n ripoz'o'n kaj labor'is sen'halt'e. Tiel li dum ok tag'o'j far'is nov'a'n mirakl'o'n.

Iu'n tag'o'n li ir'is sur la tegment'o'n de si'a tur'o kaj komenc'is fiks'i flug'il'o'j'n al si'a'j ŝultr'o'j.

Du strat'bub'o'j kaj unu gimnazi'an'o, kiu'j sid'is sur la pont'o'kest'o'j kaj fiŝ'is alburn'o'j, ek'vid'is li'n kaj son'ig'is kri'o'n, kiu est'is aŭd'ebl'a tra la tut'a urb'o. Ili ek'mov'is si'n, spir'eg'ant'e ili kur'is strat'o'n post strat'o, frap'is sur la pord'o'j kaj kri'is dum la kur'o: ”Kevenhüller flug'os! Kevenhüller flug'os!” Tiu star'is tut'e trankvil'e sur la tur'tegment'o kaj fiks'is al si la flug'il'o'j'n, kaj dum'e la hom'amas'o'j el'svarm'is el la mal'larĝ'a'j strat'o'j de la mal'nov'a Karlstad.

La serv'ist'in'o'j for'las'is la bol'ant'a'n pot'o'n kaj la ferment'ant'a'n farun'past'o'n. La mal'jun'ul'in'o'j fal'ig'is la ŝtrump'trik'aĵ'o'n, sur'met'is la okul'vitr'o'j'n kaj al'kur'is laŭ la strat'o. La konsil'ant'o'j kaj la urb'estr'o lev'iĝ'is de la juĝ'ist'a tabl'o. La rektor'o ĵet'is la gramatik'o'n en la angul'o'n, la lern'ant'o'j el'kur'is el la klas'ĉambr'o'j sen pet'i permes'o'n. La tut'a urb'o kur'is al Okcident'a pont'o.

Baldaŭ la pont'o est'is nigr'a de hom'o'j. La Sal'plac'o est'is plen'plen'a, kaj hom'o'j svarm'is sur la tut'a river'bord'o ĝis la episkop'a dom'o. Est'is pli grand'a inter'prem'iĝ'o ol en la foir'o de la Petr'o'tag'o, oni vid'is tie pli mult'e da rigard'em'ul'o'j, ol kiam la reĝ'o Gustav III vetur'is tra la urb'o, tir'at'a de ok ĉeval'o'j kaj kun tiel terur'a rapid'o, ke la vetur'il'o star'is sur du rad'o'j en la kurb'o'j.

Kevenhüller fin'e sur'hav'is la flug'il'o'j'n kaj ek'mov'is si'n. Li far'is kelk'a'j'n mov'o'j'n per ili, kaj jen li est'is en la liber'a aer'o. Li kuŝ'is naĝ'ant'e en la aer'mar'o alt'e super la ter'o.

Li en'spir'is la aer'o'n plen'pulm'e, ĝi est'is fort'ig'a kaj pur'a. Li'a brust'o pli'vast'iĝ'is, kaj la mal'nov'a kavalir'a sang'o komenc'is bol'i en li. Li kapriol'is kiel kolomb'o, ŝveb'is kiel akcipitr'o, li'a'j flug'il'o'j est'is rapid'a'j kiel tiu'j de la hirund'o, li direkt'is si'n firm'e kiel la falk'o. Kaj li rigard'is mal'supr'e'n sur la tut'a'n ter'lig'it'a'n amas'o'n, kiu rigard'is supr'e'n al li, kiu kuŝ'is naĝ'ant'e en la aer'o. Se li nur pov'us far'i par'o'n da simil'a'j flug'il'o'j al ĉiu el ili! Se li nur pov'us don'i potenc'o'n al ĉiu el ili lev'i si'n en tiu'n freŝ'a'n aer'o'n! Kia'j hom'o'j ili tiam far'iĝ'us! La memor'o pri la mizer'o de li'a viv'o ne for'las'is li'n eĉ en tiu moment'o de venk'o. Li ne pov'is ĝu'i nur por si'a propr'a part'o. Tiu arb'ar'nimf'o, se li nur pov'us traf'i ŝi'n! Tiam ek'vid'is li'a'j okul'o'j, kiu'j est'is preskaŭ blind'ig'it'a'j de la akr'a sun'lum'o kaj la bril'vibr'a aer'o, kiel io al'flug'as rekt'e al li.

Li vid'is grand'a'j'n flug'il'o'j'n, kiu'j tut'e simil'is li'a'j'n propr'a'j'n, mov'i si'n, kaj inter la flug'il'o'j naĝ'is hom'a korp'o. Flav'a'j har'o'j flirt'is, verd'a silk'o ond'is, sovaĝ'a'j okul'o'j lum'is. Jen ŝi est'as, jen ŝi est'as! Kevenhüller ne pri'pens'is. En furioz'a rapid'o li salt'is sur la monstr'o'n por kis'i ŝi'n aŭ bat'i ŝi'n — li ne sci'is kio'n — sed ĉiu'okaz'e por dev'ig'i ŝi'n for'pren'i la mal'ben'o'n de li'a ekzist'o. En tiu sovaĝ'a rapid'o perfid'is li'n trankvil'o kaj raci'o. Li ne vid'is, kie'n li direkt'as si'n, li rimark'is nur la flirt'ant'a'n har'ar'o'n kaj la sovaĝ'a'j'n okul'o'j'n. Li ven'is tut'e proksim'e al ŝi kaj etend'is la brak'o'j'n por kapt'i si'n. Tiam li'a'j flug'il'o'j implik'iĝ'is en ŝi'a'j'n, kaj tiu'j est'is pli fort'a'j. Li'a'j flug'il'o'j fend'iĝ'is kaj detru'iĝ'is, li sving'e turn'iĝ'is kaj ek'fal'is, li ne sci'is kie'n.

Kiam li re'konsci'iĝ'is, li kuŝ'is sur la tegment'o de si'a propr'a tur'o kun la frakas'it'a flug'maŝin'o apud si. Li flug'is rekt'e sur si'a'n propr'a'n muel'ej'o'n: la flug'il'o'j kapt'is li'n, rond'ir'is kun li du'foj'e kaj post'e ĵet'is li'n sur la tur'tegment'o'n.

Kevenhüller nun re'e est'is hom'o en mal'esper'o. Honest'a labor'o ted'is li'n, kaj la mirakl'o'manipul'o'j'n li ne kuraĝ'is uz'i. Se li far'us ankoraŭ iu'n mirakl'o'n kaj detru'us ĝi'n, tiam li'a kor'o tamen krev'us pro ĉagren'o. Kaj se li ne detru'us ĝi'n, li cert'e frenez'iĝ'us je la pens'o, ke li ne pov'os far'i util'o'n al ali'a'j per ĝi.

Li pren'is la sub'majstr'a'n tornistr'o'n kaj la tuber'baston'o'n, las'is la muel'ej'o'n star'i, kiel ĝi star'is, kaj decid'is ir'i por serĉ'i la arb'ar'nimf'o'n.

Li hav'ig'is al si ĉeval'o'n kaj vetur'il'o'n, ĉar li ne est'is plu tiel jun'a kaj facil'pied'a. Kaj oni rakont'as, ke kiam li ven'is al arb'ar'o, li el'ir'is el la vetur'il'o kaj ir'is tie kaj vok'is la verd'vest'it'a'n el la dens'ej'o'j.

”Arb'ar'nimf'o, arb'ar'nimf'o, est'as mi, Kevenhüller, Kevenhüller! Ven'u, ven'u!” Sed ŝi ne ven'is.

Dum tiu'j vojaĝ'o'j li ven'is al Ekeby, kelk'a'j'n jar'o'j'n antaŭ la for'pel'o de la major'in'o. Tie oni bon'e akcept'is li'n, kaj tie li rest'is. Kaj la ar'o en la kavalir'dom'o pli'nombr'iĝ'is per alt'a, fort'a kavalir'figur'o, vigl'a sinjor'o, kiu pov'is far'i si'a'n dev'o'n ĉe la bier'kruĉ'o kaj dum la ĉas'ir'o. La memor'o'j el li'a infan'aĝ'o re'ven'is: li permes'is, ke oni nom'as li'n graf'o, kaj li pli kaj pli ricev'is la aspekt'o'n de mal'jun'a german'a rab'o'baron'o, kun si'a grand'a agl'o'naz'o, si'a'j sever'a'j brov'o'j, si'a plen'barb'o, kiu est'is pint'a sub la menton'o kaj kuraĝ'e supr'e'n'tord'it'a super la lip'o'j.

Li tiam far'iĝ'is kavalir'o inter la kavalir'o'j kaj ne est'is pli bon'a ol iu ali'a en tiu ar'o, kiu'n, laŭ la kred'o de la hom'o'j, la major'in'o prepar'is por la malic'a mal'amik'o. Li'a'j har'o'j griz'iĝ'is, kaj li'a cerb'o dorm'is. Tiel mal'jun'a li est'is, ke li eĉ ne pov'is kred'i pri la grand'far'o'j de si'a jun'aĝ'o. Li ne est'is la vir'o kun la mirakl'o'fort'o'j. Ne est'is li, kiu far'is la mem'ir'ant'a'n vetur'il'o'n kaj la flug'maŝin'o'n. Ho, ne, fabel'o'j, fabel'o'j! Sed jen okaz'is, ke la major'in'o est'is for'pel'it'a de Ekeby, kaj la kavalir'o'j far'iĝ'is estr'o'j de la grand'a bien'o. Tiam komenc'iĝ'is tie viv'o, kiu neniam est'is pli terur'a. Ŝtorm'o flug'is tra la land'o: ĉiu mal'nov'a mal'saĝ'aĵ'o ek'flam'is en jun'ec'a vigl'o, ĉio mal'bon'a ek'mov'iĝ'is, ĉio bon'a tim'trem'is, la hom'o'j batal'is sur la ter'o kaj la spirit'o'j en la ĉiel'o. Lup'o'j ven'is de Dovr'e kun sorĉ'ist'in'o'j sur la dors'o, la natur'fort'o'j liber'iĝ'is, kaj la arb'ar'nimf'o ven'is al Ekeby.

La kavalir'o'j ne kon'is ŝi'n. Ili kred'is, ke ŝi est'as mal'riĉ'a kaj en'mizer'a vir'in'o, kiu'n kruel'a bo'patr'in'o pel'is en mal'esper'o'n.

Tial ili don'is al ŝi protekt'o'n, respekt'is ŝi'n kiel reĝ'in'o'n kaj am'is ŝi'n kiel infan'o'n.

Nur Kevenhüller vid'is, kiu ŝi est'as. Unu'e li ja est'is tromp'it'a kiel ĉiu'j ali'a'j. Sed iu'n tag'o'n ŝi port'is rob'o'n el verd'a, nuanc'iĝ'ant'a silk'o, kaj kiam ŝi sur'met'is ĝi'n, Kevenhüller re'kon'is ŝi'n.

Tie ŝi sid'is, du'on'kuŝ'ant'e sur silk'o, sur la plej bon'a sof'o en Ekeby, kaj ĉiu'j mal'jun'a'j vir'o'j rid'ind'ig'is si'n por serv'i al ŝi. Unu est'is kuir'ist'o, ali'a ĉambr'ist'o, unu est'is laŭt'leg'ant'o, unu kort'eg'a muzik'ist'o, unu ŝu'ist'o: ĉiu pren'is si'a'n okup'o'n.

Laŭ'dir'e ŝi est'as mal'san'a, la malic'a monstr'o, sed Kevenhüller bon'e kompren'is tiu'n mal'san'o'n. Ŝi kaŝ'rid'is pri ili ĉiu'j, tio'n ŝi far'is.

Li avert'is la kavalir'o'j'n pri ŝi. ”Vid'u la akr'a'j'n dent'et'o'j'n,” li dir'is, ”kaj la sovaĝ'a'j'n, lum'a'j'n okul'o'j'n! Ŝi est'as la arb'ar'nimf'o, ĉio mal'bon'a mov'ig'as en tiu terur'a temp'o. Mi dir'as al vi, ke ŝi est'as la arb'ar'nimf'o, ven'int'a tie'n ĉi por detru'i ni'n. Mi vid'is ŝi'n antaŭ'e.” Sed kiam Kevenhüller vid'is la arb'ar'nimf'o'n kaj re'kon'is ŝi'n, la labor'em'o tuj re'ven'is al li. Komenc'is brul'i kaj bol'i en li'a cerb'o, li'a'j fingr'o'j dolor'is pro em'o kurb'iĝ'i ĉirkaŭ martel'o'n kaj fajl'il'o'n, li ne pov'is lukt'i kontraŭ si mem. Kun amar'a kor'o li sur'met'is la labor'jak'o'n kaj en'ferm'is si'n en mal'nov'a forĝ'ej'o, kiu est'os li'a labor'ej'o.

Tiam kri'o flug'is de Ekeby tra tut'a Verm'land'o: ”Kevenhüller komenc'is labor'i!” Kaj oni sen'spir'e aŭskult'is al la martel'bat'o'j el la ferm'it'a labor'ej'o, al la rasp'ad'o de la fajl'o kaj la ĝem'ad'o de la balg'o.

La mond'o vid'os nov'a'n mirakl'o'n. Kio ĝi est'os? Ĉu li nun instru'os al ni ir'i sur la akv'o aŭ star'ig'os ŝtup'ar'o'n al la plejad'o'j? Neni'o est'as ne'ebl'a por tia vir'o. Ni'a'j propr'a'j okul'o'j vid'is, kiel flug'il'o'j port'is li'n tra la aer'o. Ni vid'is li'a'n vetur'il'o'n muĝ'i tra la strat'o'j. Li hav'as la dot'o'n de la arb'ar'nimf'o: neni'o est'as ne'ebl'a por li.

Iu'n nokt'o'n, la unu'a'n aŭ du'a'n en oktobr'o, la mirakl'o est'is pret'a. Li ven'is el la labor'ej'o kaj port'is ĝi'n en la man'o. Est'is rad'o, kiu sen'ĉes'e turn'iĝ'is. Kiam ĝi turn'iĝ'is, ĝi'a'j radi'o'j lum'is kiel fajr'o, kaj varm'o kaj lum'o el'ir'is de ĝi. Kevenhüller far'is sun'o'n. Kiam li ven'is el la labor'ej'o kun ĝi, la nokt'o far'iĝ'is tiel hel'a, ke la paser'o'j komenc'is pep'i kaj la nub'o'j maten'ruĝ'e ek'ard'is.

Est'is la plej bril'a invent'o. Sur la ter'o ne est'os plu mal'lum'o aŭ frost'o. Turn'iĝ'is en li'a kap'o, kiam li pens'is tio'n. La sun'o de la tag'o plu'e lev'iĝ'os kaj sub'ir'os, sed kiam ĝi mal'aper'os, mil'o'j kaj mil'o'j da li'a'j fajr'o'rad'o'j flam'os en la land'o, kaj la aer'o vibr'os pro varm'o kiel en la plej varm'eg'a somer'tag'o. Tiam oni pren'os matur'a'j'n rikolt'o'j'n sub la stel'ĉiel'o de la vintr'o'mez'o, frag'o'j kaj vakcini'o'j kovr'os la arb'ar'dekliv'o'j'n dum la tut'a jar'o, la glaci'o neniam katen'os la akv'o'n.

Kiam la invent'o nun est'is pret'a, ĝi kre'os nov'a'n ter'o'n. Li'a fajr'o'rad'o est'os la pelt'o de la mal'riĉ'ul'o'j kaj la sun'o de la min'ist'o'j. Ĝi don'os mov'fort'o'n al la fabrik'o'j, viv'o'n al la natur'o, nov'a'n riĉ'a'n kaj feliĉ'a'n ekzist'o'n al la hom'ar'o. Sed en la sam'a moment'o li bon'e sci'is, ke ĉio tio est'as rev'o'j, kaj ke la arb'ar'nimf'o neniam permes'os al li mult'obl'ig'i si'a'n fajr'o'rad'o'n. Kaj en si'a koler'o kaj venĝ'em'o li pens'is, ke li vol'as mort'ig'i ŝi'n, kaj tial li apenaŭ sci'is plu, kio'n li far'is.

Li ir'is al la loĝ'o'dom'o, kaj en la vestibl'o tuj sub la ŝtup'ar'o li star'ig'is la fajr'o'rad'o'n. Est'is li'a intenc'o, ke la dom'o ek'brul'u kaj la monstr'o mort'brul'u en ĝi.

Post'e li re'ir'is en si'a'n labor'ej'o'n kaj sid'is tie, silent'e aŭskult'ant'e.

Ek'son'is vok'o'j kaj kri'o'j sur la kort'o. Jen oni komenc'is rimark'i, ke grand'far'aĵ'o est'as plen'um'it'a.

Jes, kur'u, kri'u, sonor'ig'u! Jen ŝi tamen mort'brul'as, la arb'ar'nimf'o, kiu'n vi kuŝ'ig'is sur silk'o'n! Ĉu ŝi tord'iĝ'as en dolor'o'j, ĉu ŝi for'kur'as de la flam'o'j el ĉambr'o en ĉambr'o'n? Ho, kiel flam'os la verd'a silk'o, kiel lud'os la flam'o'j en la dens'a har'ar'o! Freŝ'a'n kuraĝ'o'n, flam'o'j, freŝ'a'n kuraĝ'o'n, kapt'u ŝi'n, brul'ig'u ŝi'n! Sorĉ'ist'in'o'j brul'as! Ne tim'u ŝi'a'j'n sorĉ'vort'o'j'n, flam'o'j! Las'u ŝi'n brul'i! Ekzist'as iu, kiu pro ŝi dev'is brul'i dum si'a tut'a viv'o.

Sonor'il'o'j son'is, vetur'il'o'j grinc'is, oni el'tir'is ŝpruc'ig'il'o'j'n, oni el'man'e-almane transport'is akv'o'n de la lag'o, hom'o'j al'kur'is el ĉiu'j vilaĝ'o'j. Est'is kri'ad'o kaj ĝem'o'j kaj ordon'o'j, est'is tegment'o'j, kiu'j fal'is, est'is la terur'a krak'et'ad'o kaj muĝ'o de la brul'eg'o. Sed Kevenhüller est'is ĝen'at'a de neni'o. Li sid'is sur la hak'ŝtip'o kaj frot'is la man'o'j'n.

Jen li aŭd'is krak'eg'o'n, kvazaŭ fal'us la ĉiel'o, kaj li jubil'ant'e ek'salt'is. ”Jen est'as far'it'e!” li dir'is. ”Nun ŝi ne pov'os sav'iĝ'i, nun ŝi est'as frakas'it'a sub la trab'o'j aŭ brul'ig'it'a de la flam'o'j.

Jen est'as far'it'e!” Kaj li pens'is pri la glor'o kaj potenc'o de Ekeby, kiu'n li dev'is ofer'i por for'ig'i ŝi'n el la mond'o. Pri la bril'a'j salon'o'j, kie log'is tiom da plezur'o, la ĉambr'o'j, en kiu'j re'son'is la ĝoj'o de la memor'o'j, la tabl'o'j, kiu'j fleks'iĝ'is sub frand'a'j manĝ'aĵ'o'j, la alt'valor'a'j mal'nov'a'j mebl'o'j, arĝent'o kaj porcelan'o, kiu'j'n oni ne pov'os plu re'trov'i.

Kaj jen li kri'e ek'salt'is. Li'a fajr'o'rad'o, li'a sun'o, la model'o, de kiu ĉio de'pend'as, ĉu li ne met'is ĝi'n sub la ŝtup'ar'o'n por est'ig'i la brul'eg'o'n? Kevenhüller rigard'is si'n mem, ŝton'ig'it'a pro terur'o.

”Ĉu mi est'as frenez'a?” li dir'is. ”Kiel mi pov'is far'i i'o'n tia'n?” En la sam'a moment'o mal'ferm'iĝ'is la bon'e ferm'it'a pord'o de la labor'ej'o, kaj la verd'vest'it'a en'paŝ'is.

La arb'ar'nimf'o star'is tie sur la sojl'o, rid'et'ant'a kaj bel'a. Ŝi'a verd'a rob'o ne hav'is difekt'o'n aŭ makul'o'n, brul'fum'o ne fiks'iĝ'is al ŝi'a dens'a har'ar'o. Ŝi est'is tia, kia li en si'a'j jun'a'j tag'o'j vid'is ŝi'n sur la plac'o en Karlstad, la sovaĝ'best'a vost'o tren'iĝ'is inter ŝi'a'j pied'o'j, kaj ŝi kun'port'is la sovaĝ'o'n kaj odor'o'n de la tut'a arb'ar'o.

Kevenhüller star'is kun lev'it'a martel'eg'o kaj intenc'is ĵet'i ĝi'n sur ŝi'a'n kap'o'n, sed jen li ek'vid'is, ke ŝi port'as li'a'n fajr'o'rad'o'n en la man'o.

Kevenhüller ek'genu'is antaŭ ŝi. ”Vi romp'is mi'a'n vetur'il'o'n, vi frakas'is mi'a'j'n flug'il'o'j'n, kaj vi detru'is mi'a'n viv'o'n. Kompat'u mi'n, indulg'u mi'n!” Ŝi grimp'is sur la rabot'stabl'o'n kaj ek'sid'is tie, ankoraŭ sam'e jun'a kaj petol'mien'a, kiel li unu'a'foj'e vid'is ŝi'n sur la plac'o de Karlstad.

”Mi kon'as vi'n, kaj mi ĉiam kon'is vi'n,” la kompat'ind'a vir'o dir'is, ”vi est'as la geni'o. Sed nun liber'ig'u mi'n! For'pren'u vi'a'n dot'o'n de mi! For'pren'u de mi la mirakl'o'talent'o'j'n! Las'u mi'n est'i ordinar'a hom'o! Kial vi persekut'as mi'n? Kial vi persekut'as mi'n?” ”Frenez'ul'o!” la arb'ar'nimf'o dir'is. ”Mi neniam vol'is i'o'n mal'bon'a'n al vi. Mi don'is al vi grand'a'n rekompenc'o'n, sed mi ankaŭ pov'as for'pren'i ĝi'n de vi, se ĝi ne plaĉ'as al vi. Sed bon'e pri'pens'u! Vi pent'os tio'n.” ”Ne, ne,” li dir'is, ”for'pren'u de mi la mirakl'o'talent'o'j'n!” ”Unu'e vi dev'as detru'i tiu'n ĉi,” ŝi dir'is kaj ĵet'is la fajr'o'rad'o'n sur la ter'o'n antaŭ li.

Li ne hezit'is. Li sving'is la martel'eg'o'n super la glim'ant'a fajr'o'rad'o, kiu est'is nur abomen'a sorĉ'o, ĉar li ne rajt'is uz'i ĝi'n por la util'o de mil'o'j. Fajr'er'o'j tra'flug'is la ĉambr'o'n, split'o'j kaj flam'o'j danc'is ĉirkaŭ li, kaj jen ankaŭ li'a last'a mirakl'o kuŝ'is frakas'it'a.

Kiam ŝi star'is en la pord'o por for'ir'i kaj la lum'o de la brul'eg'o sur'flu'is ŝi'n, li la last'a'n foj'o'n post'rigard'is ŝi'n.

Pli bel'a ol iam antaŭ'e ŝi ŝajn'is al li kaj ne malic'a plu, nur sever'a kaj fier'a.

”Frenez'ul'o!” ŝi dir'is. ”Ĉu mi iam mal'permes'is al vi las'i ali'a'j'n imit'i vi'a'j'n kre'aĵ'o'j'n? Ĉu mi vol'is i'o'n ali'a'n ol protekt'i la hom'o'n de geni'o de la meti'a labor'o?” Post tio ŝi for'ir'is. Kevenhüller est'is frenez'a dum kelk'a'j tag'o'j. Post'e li re'e far'iĝ'is ordinar'a hom'o.

Sed dum si'a frenez'o li brul'detru'is Ekebyn. Tamen neni'u hom'o difekt'iĝ'is. Malgraŭ tio est'is grand'a ĉagren'o por la kavalir'o'j, ke tiu gast'am'a hejm'o, kie ili ĝu'is tiom da bon'o, sufer'as tiom da domaĝ'o dum ili'a temp'o.

Ho, infan'o'j de temp'o est'ant'a, se vi aŭ mi est'us renkont'int'a la arb'ar'nimf'o'n sur la plac'o de Karlstad! Ĉu vi ne kred'as, ke mi ir'is en la arb'ar'o kaj vok'is: ”Arb'ar'nimf'o, arb'ar'nimf'o, est'as mi, Kevenhüller, Kevenhüller!” Sed kiu vid'as ŝi'n nun'temp'e? Kiu en ni'a'j tag'o'j plend'as pro tio, ke li ricev'is tro mult'e de ŝi'a'j donac'o'j?

Tri'dek'kvar'a Ĉapitr'o La foir'o de Broby

Serv'ist'o'j kaj labor'ist'o'j ricev'as si'a'n salajr'o'n kaj long'e inter'konsil'ig'as pri tio, kio'n ili aĉet'u en la foir'o. Hom'o'j de mal'proksim'e grup'et'e ir'as sur la voj'o kun tornistr'o sur'dors'e kaj baston'o en la man'o. Mult'a'j konduk'as si'a'j'n brut'o'j'n al la foir'o. Jun'a'j, obstin'a'j vir'bov'et'o'j kaj kapr'in'o'j, kiu'j star'as sen'mov'e kaj fiks'prem'as la antaŭ'krur'o'j'n al la ter'o, mult'e incit'as la posed'ant'o'n kaj tre gaj'ig'as la rigard'ant'o'n. La gast'ĉambr'o'j en la grand'bien'o'j est'as plen'a'j de kar'a'j gast'o'j: oni inter'ŝanĝ'as nov'aĵ'o'j'n kaj diskut'as la prez'o'j'n de brut'o'j kaj mebl'aĵ'o'j. La infan'o'j rev'as pri foir'donac'o'j kaj foir'mon'o.

Kaj en la unu'a foir'tag'o — kia svarm'ant'a ar'o tiam mov'iĝ'as supr'e'n sur la dekliv'o'j de Broby kaj sur la vast'a foir'kamp'o! Bud'o'j est'as star'ig'it'a'j, kie la komerc'ist'o'j de la urb'o'j el'met'is si'a'j'n var'o'j'n, dum dalekarlianoj kaj vestrogotianoj 61 amas'ig'is si'a'j'n komerc'aĵ'o'j'n sur sen'fin'a'j vic'o'j da tabul'o'j, super kiu'j flirt'as blank'a'j ŝtof'tegment'o'j. Da ŝnur'danc'ist'o'j, gurd'o'j kaj blind'a'j violon'ist'o'j ekzist'as tie sufiĉ'e, sam'e da antaŭ'dir'ist'o'j, bombon'vend'ant'o'j kaj brand'o'drink'ej'o'j. Post la bud'o'j star'as vic'e lign'a'j kaj argil'a'j vaz'o'j. Cep'o kaj kren'o, pom'o'j kaj pir'o'j est'as vend'at'a'j de la ĝarden'ist'o'j de la grand'a'j bien'o'j. Vast'a'j kvadrat'o'j de la ter'o est'as okup'it'a'j de ruĝ'brun'a'j kupr'a'j uj'o'j kun bril'a stan'o.

Tamen oni bon'e rimark'as en la foir'a viv'o, ke mizer'o reg'as en Svartsjö, Bro, Lövvik kaj la ali'a'j paroĥ'o'j de la distrikt'o Lövsjö: la komerc'o ir'as mal'bon'e ĉe bud'o'j kaj tabul'o'j. Plej grand'a vigl'o reg'as sur la brut'lok'o, ĉar mult'a'j dev'as vend'i kaj ĉeval'o'n kaj bov'in'o'n por pov'i tra'viv'i la vintr'o'n. Tie okaz'as ankaŭ la sovaĝ'a, interes'o'streĉ'a ĉeval'inter'ŝanĝ'o.

Est'as gaj'e en la foir'o de Broby. Se oni hav'as mon'o'n almenaŭ por kelk'a'j glut'o'j da brand'o, oni pov'as konserv'i la kuraĝ'o'n. Kaj ne est'as nur la brand'o, kiu kaŭz'as la ĝoj'o'n: kiam la hom'o'j el la sol'ec'a'j arb'ar'a'j hejm'o'j ven'as al la foir'kamp'o kun ĝi'a'j mov'iĝ'ant'a'j amas'o'j kaj aŭd'as la muĝ'o'n de la tut'a kri'ant'a, rid'ant'a ar'o, ili'a'j kap'o'j kvazaŭ turn'iĝ'as pro ĝoj'o, la muĝ'ant'a foir'a viv'o kvazaŭ sovaĝ'ig'as ili'n.

Kompren'ebl'e okaz'as mult'e da komerc'o inter tiom da hom'o'j, sed tio tamen apenaŭ est'as la ĉef'afer'o. La plej grav'a afer'o est'as kun'tir'i ar'o'n da parenc'o'j kaj amik'o'j al la ĉar'o'j por regal'i per ŝaf'viand'a hak'aĵ'o, buter'pan'o kaj brand'o aŭ persvad'i la knab'in'o'n akcept'i psalm'libr'o'n kaj silk'a'n kap'tuk'o'n aŭ el'serĉ'i foir'donac'o'j'n al la et'ul'o'j en la hejm'o.

Ĉiu'j hom'o'j, kiu'j ne dev'is rest'i hejm'e por pri'zorg'i dom'o'n kaj brut'o'j'n, ven'is al tiu ĉi foir'o de Broby. Tie est'as kavalir'o'j de Ekeby kaj arb'ar'bien'ul'o'j el Nygård, ĉeval'komerc'ist'o'j el Norveg'uj'o, finn'o'j el la nord'a'j arb'ar'o'j, fripon'o'j 62 de la ŝose'o.

Kelk'foj'e la tut'a muĝ'ant'a mar'o kolekt'iĝ'as en kirl'o'n, kiu vigl'e turn'iĝ'as ĉirkaŭ iu mez'punkt'o. Neni'u sci'as, kiu trov'iĝ'as plej intern'e, antaŭ ol kelk'a'j polic'ist'o'j tra'breĉ'as la amas'o'n por ĉes'ig'i batal'o'n aŭ star'ig'i renvers'it'a'n ĉar'o'n. Kaj en la post'a moment'o est'as nov'a amas'iĝ'o ĉirkaŭ iu komerc'ist'o kiu vort'batal'as kontraŭ sprit'a knab'in'o.

Jen, iom antaŭ la tag'mez'o, komenc'iĝ'as la grand'a batal'o. La kamp'ar'an'o'j ek'hav'is la ide'o'n, ke la vestrogotianoj uz'as tro mal'long'a'j'n uln'o'j'n, kaj ĉirkaŭ ili'a'j tabul'o'j est'iĝ'as unu'e kverel'o kaj tumult'o, post'e oni trans'ir'as al per'fort'aĵ'o'j. Ĉiu sci'as, ke por la plej mult'a'j, kiu'j en tiu'j tag'o'j vid'is neni'o'n krom mank'o kaj mizer'o, est'is kvazaŭ ĝoj'o pov'i ek'bat'i, kaj est'is preskaŭ egal'e, kiu'n aŭ kio'n oni traf'is. Kaj kiam la fort'ul'o'j kaj batal'em'ul'o'j vid'as, ke batal'o okaz'as, ili tuj al'kur'as de ĉiu'j flank'o'j. La kavalir'o'j ĝust'e intenc'as al'ir'i por far'i pac'o'n laŭ propr'a manier'o, kaj la dalekarlianoj al'rapid'as por help'i la vestrogotianojn.

La fort'a Måns el Fors fervor'e part'o'pren'as la lud'o'n. Ebri'a li est'as, kaj koler'a li est'as. Jen li fal'ig'is vestrogotianon kaj komenc'is verg'i li'n, sed je ties help'kri'o'j la sam'land'an'o'j al'kur'as kaj prov'as dev'ig'i la fort'a'n Måns las'i ili'a'n kamarad'o'n. Tiam la fort'a Måns fal'ig'as la ŝtof'pak'o'j'n de unu el la tabul'o'j kaj pren'as la tabul'o'n mem, unu uln'o'n larĝ'a kaj ok uln'o'j'n long'a kaj far'it'a el dik'a'j tabul'o'j, kaj komenc'as sving'i ĝi'n kiel si'a'n arm'il'o'n.

Li est'as terur'a vir'o, la fort'a Måns. Est'is li, kiu pied'bat'e romp'is mur'o'n en la arest'ej'o en Filipstad, li, kiu pov'is lev'i boat'o'n el la lag'o kaj port'i ĝi'n sur si'a'j ŝultr'o'j. Est'as klar'e, ke la tut'a hom'amas'o kaj ankaŭ la vestrogotianoj for'kur'as, kiam li komenc'as bat'i ĉirkaŭ si per la pez'a tabul'o. Sed Måns persekut'as ili'n, bat'ant'e ĉirkaŭ si per la pez'a tabul'o. Por li ne tem'as plu pri amik'o'j aŭ mal'amik'o'j, li nur serĉ'as iu'n por bat'i, kiam li nun ricev'is arm'il'o'n.

La hom'o'j en terur'o fuĝ'as de li. Vir'o'j kaj vir'in'o'j kri'as kaj kur'as. Sed kiel for'kur'o est'us ebl'a por la vir'in'o'j, el kiu'j mult'a'j ten'as si'a'j'n infan'o'j'n ĉe la man'o? Bud'o'j kaj ĉar'o'j bar'as ili'a'n voj'o'n, bov'o'j kaj bov'in'o'j, kiu'j sovaĝ'iĝ'as pro la tumult'o, mal'help'as ili'a'n for'kur'o'n.

En angul'o inter la bud'o'j grup'o da vir'in'o'j est'as en'prem'it'a kaj al ĝi la gigant'o al'ŝtorm'as. Ĉu vestrogotiano ne star'as mez'e en la ar'o? Li lev'as la tabul'o'n kaj las'as ĝi'n fal'i. En pal'a, frost'o'trem'a angor'o la vir'in'o'j renkont'as la atak'o'n, ek'kaŭr'ant'e sub la mort'ig'a bat'o.

Sed kiam la tabul'o fulm'e fal'as sur ili'n, ĝi'a fort'o est'as romp'at'a de la etend'it'a'j brak'o'j de iu vir'o. Unu vir'o ne ek'kaŭr'is; sed lev'is si'n super la amas'o'n, unu vir'o liber'vol'e renkont'is la bat'o'n por sav'i la mult'a'j'n. Vir'in'o'j kaj infan'o'j star'as ne'difekt'it'a'j. Unu vir'o romp'is la fort'eg'o'n de la bat'o, sed jen li kuŝ'as sen'konsci'a sur la ter'o.

La fort'a Måns ne lev'as si'a'n tabul'o'n por kur'i plu'e'n. Li renkont'is la rigard'o'n de la vir'o, ĝust'e kiam la tabul'o fal'is sur li'a'n vert'o'n, kaj ĝi paraliz'is li'n. Sen kontraŭ'star'o li las'is ili'n lig'i kaj for'konduk'i li'n.

Sed flug'rapid'e kur'as tra la foir'o la dir'o, ke fort'a Måns mort'bat'is kapitan'o'n Lennart. Oni dir'as, ke li, kiu est'is amik'o de la popol'o, mort'is por sav'i vir'in'o'j'n kaj sen'ŝirm'a'j'n infan'o'j'n.

Kaj silent'iĝ'as sur la vast'a'j kamp'o'j, kie la viv'o ĵus muĝ'is en si'a plej sovaĝ'a rapid'o: la komerc'o halt'as, la batal'o ĉes'as, la regal'o'j ĉe la manĝ'aĵ'kest'o'j fin'iĝ'as, la ŝnur'danc'ist'o'j van'e vok'as rigard'ant'o'j'n.

La amik'o de la popol'o mort'is, la popol'o funebr'as. Dum silent'a inter'prem'iĝ'o ĉiu'j kur'as al la lok'o, kie li fal'is. Li kuŝ'as etend'it'a sur la ter'o, tut'e sen'konsci'a, vund'o ne est'as vid'ebl'a, sed la krani'o ŝajn'as est'i plat'ig'it'a.

Kelk'a'j vir'o'j si'n'gard'e lev'as li'n sur la tabul'o'n, kiu'n la gigant'o fal'ig'is. Ili kred'as rimark'i, ke li ankoraŭ viv'as.

Ho, jes, vi bon'a'j vir'o'j, port'u li'n hejm'e'n! Lev'u li'n sur vi'a'j'n ŝultr'o'j'n kaj port'u li'n hejm'e'n! Li est'is lud'pilk'o de Di'o, li ŝveb'is kiel plum'o laŭ la vent'o de li'a spir'o. Nun port'u li'n hejm'e'n! La vund'it'a kap'o ripoz'is sur la mal'mol'a benk'o de la mal'liber'ej'o, sur la garb'o en la gren'ej'o. Nun las'u ĝi ven'i hejm'e'n por ripoz'i sur rembur'it'a kusen'o! Li sufer'is ne'merit'it'a'n hont'o'n kaj dolor'o'n, li est'is for'pel'it'a de si'a propr'a pord'o. Sen'hejm'a vag'ul'o li est'is, ir'ant'e la voj'o'j'n de Di'o, kie li pov'is trov'i ili'n, sed la land'o de li'a sopir'o est'is tiu hejm'o, kies pord'o'n Di'o ferm'is por li. Ebl'e li'a hejm'o est'as mal'ferm'it'a por tiu, kiu mort'is por sav'i vir'in'o'j'n kaj infan'o'j'n.

Nun li ne ven'as kiel krim'ul'o, konduk'at'a de ŝancel'iĝ'ant'a'j drink'frat'o'j: li'n akompan'as funebr'ant'a popol'o, en kies kaban'o'j li loĝ'is, dum li mild'ig'is ĝi'a'j'n sufer'o'j'n. Nun port'u li'n hejm'e'n! Kaj ili far'as tiel. Ses vir'o'j lev'as sur si'a'j'n ŝultr'o'j'n la tabul'o'n, sur kiu li kuŝ'as, kaj for'port'as li'n de la foir'kamp'o. Kie ili preter'ir'as, la hom'o'j paŝ'as flank'e'n kaj star'as sen'mov'a'j: la vir'o'j nud'ig'as si'a'j'n kap'o'j'n, la vir'in'o'j genu'fleks'as, kiel ili far'as en la preĝ'ej'o, kiam la nom'o de Di'o est'as dir'at'a. Mult'a'j plor'as kaj viŝ'as si'a'j'n okul'o'j'n, ali'a'j komenc'as parol'i pri tio, kia vir'o li est'is, tiel bon'a, tiel gaj'a, tiel facil'e solv'ant'a mal'facil'aĵ'o'j'n kaj tiel pi'a. Mir'ind'e est'as vid'i, kiel iu ali'a tre kviet'e al'ir'as kaj met'as si'a'n ŝultr'o'n sub la tabul'o'n, kiam iu el la port'ant'o'j lac'ig'is.

Jen kapitan'o Lennart est'as port'at'a ankaŭ preter tiu lok'o, kie star'as la kavalir'o'j.

”Mi dev'as kun'ir'i por kontrol'i, ke li bon'e ven'os hejm'e'n!” Beerencreutz dir'as kaj for'las'as si'a'n lok'o'n ĉe la voj'rand'o por kun'ir'i al Helgesäter. Mult'a'j sekv'as li'a'n ekzempl'o'n.

La foir'kamp'o kvazaŭ dezert'iĝ'as: la hom'o'j akompan'as kapitan'o'n Lennart al Helgesäter. Oni ja dev'as pri'zorg'i, ke li ven'u hejm'e'n. Oni las'as ĉio'n neces'a'n, kio'n oni dev'us aĉet'i, oni forges'as la foir'donac'o'j'n al la et'ul'o'j en la hejm'o, la aĉet'o de psalm'libr'o ne efektiv'iĝ'as, la silk'a tuk'o, kiu bril'is por la okul'o'j de la knab'in'o, rest'as sur la tabul'o. Ĉiu'j dev'as kun'ir'i por pri'zorg'i, ke kapitan'o Lennart ven'u hejm'e'n.

Kiam la procesi'o ven'as al Helgesäter, est'as silent'e kaj sol'ec'e tie. Re'e la man'o'j de la kolonel'o tambur'as sur la ferm'it'a en'ir'pord'o. Ĉiu'j serv'ist'o'j est'as en la foir'o, la kapitan'edz'in'o est'as sol'a hejm'e kaj gard'as la dom'o'n. Kaj ankaŭ nun est'as ŝi, kiu mal'ferm'as.

Kaj ŝi demand'as, kiel ŝi demand'is iam antaŭ'e: ”Kio'n vi vol'as?” Post kio la kolonel'o respond'as, kiel li respond'is iam antaŭ'e: ”Ni ven'as kun vi'a edz'o.” Ŝi rigard'as li'n, kie li star'as rekt'dors'a kaj sekur'mien'a kiel ĉiam. Ŝi rigard'as la port'ant'o'j'n mal'antaŭ li, kiu'j plor'as, kaj la tut'a'n hom'amas'o'n mal'antaŭ ili. Ŝi star'as tie sur la peron'o kaj rigard'as cent'o'j'n da plor'ant'a'j okul'o'j, kiu'j tim'et'e fiks'ig'as al ŝi.

Fin'e ŝi rigard'as la vir'o'n, kiu kuŝ'as etend'it'a sur la port'lit'o, kaj prem'as man'o'n al la kor'o.

Sen demand'i plu ŝi klin'as si'n, flank'e'n'tir'as la rigl'il'o'n, vast'e mal'ferm'as la vestibl'a'j'n pord'o'j'n kaj antaŭ la ali'a'j ir'as en la dorm'ĉambr'o'n.

La kolonel'o kaj la kapitan'edz'in'o help'as unu la ali'a'n el'tir'i la du'lok'a'n lit'o'n kaj sku'ord'ig'i la lanug'matrac'o'n, kaj jen kapitan'o Lennart re'e est'as kuŝ'ig'at'a sur mol'a'n lanug'o'n kaj blank'a'n tol'o'n.

”Ĉu est'as esper'o?” ”Ne, oni pov'as far'i neni'o'n.” Est'as silent'e dum temp'et'o, jen subit'a pens'o ek'reg'as ŝi'n.

”Ĉu ĉiu'j tiu'j plor'as pro li?” ”Jes.” ”Kio'n li do far'is?” ”Li'a last'a far'o est'is, ke li las'is la fort'a'n Måns mort'bat'i li'n por sav'i vir'in'o'j'n kaj infan'o'j'n de la mort'o.” Ŝi re'e sid'as silent'a dum temp'et'o kaj pens'as.

”Kia'n vizaĝ'o'n li hav'is, kolonel'o, kiam li ven'is hejm'e'n antaŭ du monat'o'j.” La kolonel'o ek'mov'iĝ'as. Nun li kompren'as, nur nun li kompren'as.

”Gösta ja pentr'is li'n!” ”Do pro kavalir'a petol'aĵ'o mi el'ferm'is li'n de li'a hejm'o. Kiel vi vol'as respond'i pri tio, kolonel'o?” Beerencreutz lev'is la larĝ'a'j'n ŝultr'o'j'n.

”Mi hav'as mult'e pri kio respond'i.” ”Sed mi opini'as, ke tio est'as la plej terur'a, kio'n vi far'is.” ”Mi ankaŭ neniam ir'is pli pez'a'n voj'o'n ol tiu'n al Helgesäter hodiaŭ. Ceter'e est'as ankoraŭ du, kiu'j kulp'as.” ”Kiu'j?” ”Sintram est'as unu, la ali'a est'as vi mem. Vi est'as sever'a vir'in'o. Mi sci'as, ke mult'a'j prov'is parol'i kun vi pri vi'a edz'o.” ”Est'as ver'e,” ŝi respond'as.

Li rakont'as ĉio'n, kio'n li pov'as memor'i, kaj ŝi aŭskult'as silent'e. Kapitan'o Lennart ankoraŭ kuŝ'as sen'konsci'a sur la lit'o.

La ĉambr'o est'as tut'e plen'a de plor'ant'a'j hom'o'j; neni'u vol'as el'ferm'i tiu'n ĉagren'it'a'n amas'o'n. Ĉiu'j pord'o'j est'as mal'ferm'it'a'j, ĉiu'j ĉambr'o'j, ŝtup'ar'o'j kaj vestibl'o'j est'as plen'a'j de silent'a'j, angor'ant'a'j hom'o'j, mal'proksim'e sur la kort'o ili star'as en dens'a'j grup'o'j.

Kiam la kolonel'o fin'is, la kapitan'edz'in'o laŭt'ig'as la voĉ'o'n kaj dir'as: ”Se trov'iĝ'as iu'j kavalir'o'j tie ĉi intern'e, mi pet'as ili'n for'ir'i.

Est'as mal'facil'e por mi vid'i ili'n, kiam mi sid'as ĉe la mort'lit'o de mi'a edz'o.” Sen plu'a vort'o la kolonel'o tiam lev'iĝ'as kaj for'ir'as. Tiel far'as ankaŭ Gösta Berling kaj kelk'a'j ali'a'j kavalir'o'j, kiu'j akompan'is kapitan'o'n Lennart. La hom'o'j tim'et'ant'e paŝ'as flank'e'n antaŭ la grup'et'o de humil'ig'it'a'j vir'o'j.

Kiam ili est'as for, la kapitan'edz'in'o dir'as: ”Ĉu iu el tiu'j, kiu'j vid'is mi'a'n edz'o'n dum tiu ĉi temp'o, vol'as dir'i al mi, kie li est'is, kaj kio'n li far'is?” Kaj jen la hom'o'j en la ĉambr'o komenc'as atest'i pri kapitan'o Lennart antaŭ li'a edz'in'o, kiu mal'prav'e mal'ŝat'is li'n kaj sever'e mal'mol'ig'is si'a'n kor'o'n antaŭ li. Jen ĝi re'e ek'son'as, la lingv'o de la mal'nov'a'j himn'o'j. Parol'as vir'o'j, kiu'j neniam leg'is libr'o'n krom la bibli'o. Per bild'a lingv'o el la libr'o de Ijob, per parol'turn'o'j el la tag'o'j de la patriark'o'j ili parol'as pri la migr'ant'o de Di'o, kiu ĉirkaŭ'vag'is help'ant'e la hom'o'j'n.

Long'e daŭr'as, antaŭ ol ili fin'parol'is. Dum ven'as la krepusk'o kaj la vesper'o, ili rest'as tie kaj parol'as: unu post la ali'a al'ir'as kaj rakont'as pri li al li'a edz'in'o, kiu ne vol'is aŭd'i li'a'n nom'o'n.

Tie trov'iĝ'as hom'o'j, kiu'j pov'as rakont'i, kiel li trov'is ili'n mal'san'a'j en la lit'o kaj kurac'is ili'n. Tie est'as furioz'a'j batal'em'ul'o'j, kiu'j'n li mal'sovaĝ'ig'is. Tie est'as ĉagren'it'o'j, kiu'j'n li konsol'is, drink'eg'ul'o'j, kiu'j'n li dev'ig'is al sobr'ec'o. Ĉiu, kiu est'is en ne'el'ten'ebl'a mizer'o, vok'ig'is la migr'ant'o'n de Di'o, kaj li pov'is help'i, almenaŭ li sukces'is vek'i esper'o'n kaj fid'o'n.

La tut'a'n vesper'o'n la lingv'o de la himn'o'j son'as en la ĉambr'o de la mal'san'ul'o.

Sur la kort'o star'as la dens'a'j grup'o'j kaj atend'as la fin'o'n. Ili sci'as, kio okaz'as intern'e. Tio, kio est'as laŭt'e dir'at'a ĉe la mort'lit'o, tio'n hom'o flustr'as al hom'o tie ĉi ekster'e. Kiu hav'as i'o'n por dir'i, tiu silent'e tra'prem'as si'n. ”Est'as iu, kiu pov'as atest'i,” oni dir'as kaj don'as lok'o'n al li. Kaj ili el'paŝ'as el la mal'lum'o, far'as si'a'n atest'parol'o'n kaj re'e profund'ig'as en la mal'lum'o'n.

”Kio'n ŝi nun dir'as?” la ekster'e star'ant'a'j demand'as, kiam iu el'ven'as. ”Kio'n ŝi dir'as, la sever'a sinjor'in'o en Helgesater?” ”Ŝi radi'as kiel reĝ'in'o. Ŝi rid'et'as kiel fianĉ'in'o. Ŝi met'is li'a'n apog'seĝ'o'n al la lit'o kaj met'is sur ĝi'n tiu'j'n vest'o'j'n, kiu'j'n ŝi mem teks'is por li.” Sed jen ĉiu'j ek'silent'as. Neni'u dir'as tio'n, ĉiu'j sam'temp'e sci'as tio'n: ”li mort'as.”.

Li vid'as la hejm'o'n, la hom'o'j'n, la edz'in'o'n, la infan'o'j'n, la vest'o'j'n, kaj rid'et'as. Sed li vek'iĝ'is nur por mort'i. Li far'as stertor'a'n spir'o'n, kaj li'a anim'o for'ir'as.

Tiam silent'iĝ'as la rakont'o'j, sed iu voĉ'o ek'kant'as mort'o'psalm'o'n. Ĉiu'j kun'kant'as, kaj port'at'a de cent'o'j da fort'a'j voĉ'o'j la kant'o lev'iĝ'as al la alt'o.

Tri'dek'kvin'a Ĉapitr'o La arb'ar'a bien'et'o

La paŝt'knab'o kaj la paŝt'knab'in'o lud'is kun'e en la arb'ar'o, konstru'is dom'o'j'n el plat'a'j ŝton'o'j, kolekt'is marĉ'a'j'n rubus'o'j'n 63 kaj far'is trumpet'o'j'n el aln'o'ŝel'o. Ambaŭ nask'iĝ'is en la arb'ar'o. La arb'ar'o est'is ili'a hejm'o kaj bien'o. Kun ĉio tie ili pac'e kun'viv'is, kiel oni pac'e kun'viv'as kun serv'ist'o'j kaj hejm'best'o'j.

La et'ul'o'j rigard'is link'o'n kaj vulp'o'n kiel si'a'j'n gard'hund'o'j'n, la gal'putor'o est'is ili'a kat'o, lepor'o kaj sciur'o est'is ili'a'j grand'brut'o'j, guf'o'j kaj tetr'o'j sid'is en ili'a bird'kaĝ'o, la pice'o'j est'is ili'a'j serv'ist'o'j kaj la jun'betul'o'j gast'o'j ĉe ili'a'j regal'o'j. Ili kon'is la kavern'o'n, kie la vipur'o'j kuŝ'is inter'plekt'it'a'j dum la vintr'o'ripoz'o, kaj kiam ili ban'is si'n, ili vid'is la hejm'serpent'o'n 64 naĝ'i tra la klar'a akv'o, sed ili tim'is nek serpent'o'n nek arb'ar'nimf'o'n, tiu'j aparten'is al la arb'ar'o, kaj ĝi est'is ili'a hejm'o. Tie neni'o pov'is tim'ig'i ili'n.

Tie'n konduk'is dekliv'a arb'ar'a voj'o, ĉirkaŭ'e star'is mont'o'j kaj kaŝ'is la sun'o'n, sen'fund'a marĉ'o kuŝ'is proksim'e kaj dum la tut'a jar'o el'send'is frost'mal'varm'a'n nebul'o'n. Al la eben'an'o'j tia loĝ'ej'o ŝajn'is mal'mult'e al'log'a.

La paŝt'knab'o kaj la paŝt'knab'in'o iam ge'edz'iĝ'os, loĝ'os en tiu arb'ar'a bien'et'o kaj viv'os per la labor'o de si'a'j man'o'j. Sed antaŭ la ge'edz'iĝ'o la mal'feliĉ'o de milit'o ven'is al la land'o, kaj la knab'o soldat'iĝ'is. Li re'ven'is hejm'e'n sen vund'o aŭ difekt'it'a membr'o, sed tiu vojaĝ'o don'is al li post'e'sign'o'j'n por la tut'a viv'o. Tro mult'e li vid'is de la mal'bon'o en la mond'o kaj de la kruel'a'j ag'o'j de hom'o'j al hom'o'j. Li ne pov'is vid'i plu la bon'o'n.

Unu'e neni'u vid'is i'a'n ŝanĝ'ig'o'n ĉe li. Kun'e kun la am'at'in'o de si'a infan'aĝ'o li ir'is al la pastr'o por anonc'ig'i la ge'edz'iĝ'o'n.

La arb'ar'a bien'et'o supr'e de Ekeby far'iĝ'is ili'a hejm'o, kiel ili antaŭ long'e decid'is, sed en tiu hejm'o ne reg'is hejm'ec'o.

La edz'in'o rigard'is la edz'o'n kiel fremd'ul'o'n. De kiam li ven'is el la milit'o, ŝi ne pov'is re'kon'i li'n. Li rid'is krud'e kaj parol'is mal'mult'e. Ŝi tim'is li'n.

Li ne incit'is iu'n aŭ far'is domaĝ'o'n, kaj li est'is diligent'a labor'ist'o. Tamen oni mal'mult'e ŝat'is li'n, ĉar li kred'is mal'bon'o'n pri ĉiu. Mem li sent'is si'n kiel abomen'a fremd'ul'o. Nun la best'o'j de la arb'ar'o est'is li'a'j mal'amik'o'j. La mont'o, kiu kaŝ'is la sun'o'n, kaj la marĉ'o, kiu send'is nebul'o'n, est'is li'a'j mal'amik'o'j.

La arb'ar'o far'iĝ'as terur'a loĝ'ej'o por tiu, kiu port'as en si mal'bon'a'j'n pens'o'j'n.

Hel'a'j'n memor'o'j'n akir'u tiu, kiu vol'as viv'i en sol'ec'ej'o'j! Ali'e li vid'os nur murd'o'n kaj sub'prem'o'n inter kresk'aĵ'o'j kaj best'o'j, kiel li antaŭ'e vid'is tio'n inter hom'o'j. Li atend'os mal'bon'o'n de ĉio, kio'n li renkont'os.

J'a'n Hök, la soldat'o, ne pov'is mem klar'ig'i, kio mank'as al li, sed li rimark'is, ke neni'o ir'as bon'e por li. Mal'mult'e da pac'o don'is la hejm'o. La fil'o'j, kiu'j kresk'is tie, far'iĝ'is fort'a'j sed sovaĝ'a'j. Hard'it'a'j kaj kuraĝ'a'j vir'o'j ili est'is, sed ankaŭ ili viv'is en mal'pac'o kun ĉiu hom'o.

En si'a mal'ĝoj'o la edz'in'o ek'hav'is em'o'n esplor'i la sekret'o'j'n de la sol'ec'ej'o. En marĉ'o'j kaj dens'ej'o'j ŝi kolekt'is san'ig'a'j'n plant'o'j'n. La ec'o'j'n de la sub'ter'ul'o'j ŝi pri'medit'is, kaj ŝi sci'is, kia'j ofer'o'j plaĉ'as al ili. Ŝi pov'is kurac'i mal'san'o'n kaj don'i bon'a'j'n konsil'o'j'n al tiu'j, kiu'j hav'is am'ĉagren'o'n. Ŝi fam'iĝ'is pro sorĉ'o'sci'o kaj oni evit'is ŝi'n, kvankam ŝi far'is grand'a'n util'o'n al la hom'o'j.

”De kiam vi est'is en la milit'o,” ŝi dir'is, ”vi est'as kvazaŭ ali'a hom'o. Kio'n oni far'is al vi tie?” Tiam li ek'salt'is kaj preskaŭ bat'is ŝi'n, kaj sam'e okaz'is ĉiu'foj'e, kiam ŝi parol'is pri la milit'o. Tiam kapt'is li'n frenez'a koler'o. De neni'u li toler'is aŭd'i la vort'o'n milit'o, kaj baldaŭ kon'iĝ'is, ke li ne pov'as el'ten'i parol'o'n pri ĝi. Do la hom'o'j evit'is tiu'n parol'tem'o'n.

Sed neni'u el li'a'j milit'kamarad'o'j pov'is rakont'i, ke li far'is pli da mal'bon'o ol iu ali'a. Li batal'is kiel bon'a soldat'o. Est'is nur tio, ke ĉio terur'a, kio'n li vid'is, tiel tim'ig'is li'n, ke li post'e pov'is vid'i neni'o'n krom mal'bon'o. De la milit'o li de'ven'ig'is si'a'n tut'a'n ĉagren'o'n. Li pens'is, ke la tut'a natur'o mal'am'as li'n, ĉar li part'o'pren'is en tia'j afer'o'j. Tiu'j, kiu'j pli mult'e sci'as, pov'as konsol'i si'n per tio, ke ili batal'is por patr'uj'o kaj glor'o. Kiom li sci'is pri tia'j afer'o'j? Li sent'is nur ke ĉio mal'am'as li'n, ĉar li el'verŝ'is sang'o'n kaj difekt'is.

En la temp'o, kiam la major'in'o est'is for'pel'at'a de Ekeby, li loĝ'is sol'a en si'a dom'et'o. La edz'in'o mort'is, kaj la fil'o'j est'is for.

Dum la foir'temp'o'j la arb'ar'a bien'et'o tamen plen'iĝ'is de gast'o'j. La nigr'e'har'a'j, mal'hel'vizaĝ'a'j fripon'o'j gast'iĝ'is tie. Ili sent'as plej bon'a'n hejm'ec'o'n ĉe tiu, kiu'n la plej mult'a'j mal'ŝat'as.

Mal'grand'a'j, long'har'a'j ĉeval'o'j tiam grimp'is supr'e'n sur la arb'ar'a voj'o, tir'ant'e ĉar'o'j'n ŝarĝ'it'a'j'n per stan'ist'a'j il'o'j, per infan'o'j kaj ĉifon'bul'aĵ'o'j. La ĉar'o'j'n sekv'is fru'e mal'jun'iĝ'int'a'j vir'in'o'j, kun la vizaĝ'o'j ŝvel'int'a'j pro fum'ad'o kaj drink'ad'o, kaj vir'o'j kun pal'a'j akr'a'j vizaĝ'o'j kaj tenden'ec'a'j korp'o'j. Kiam la fripon'o'j ven'is al la arb'ar'a bien'et'o, far'iĝ'is tie gaj'a viv'o. Brand'o'n kaj kart'lud'o'n kaj laŭt'a'n ŝerc'ad'o'n ili kun'port'is. Pri ŝtel'o'j kaj ĉeval'inter'ŝanĝ'o'j kaj sang'a'j batal'o'j ili pov'is rakont'i.

Vendred'e komenc'iĝ'is la foir'o de Broby, kaj tiam kapitan'o Lennart est'is mort'ig'it'a. La fort'a Måns, kiu far'is la mort'ig'a'n bat'o'n, est'is fil'o de la mal'jun'ul'o en la arb'ar'a bien'et'o. Kiam la fripon'o'j en la dimanĉ'a post'tag'mez'o sid'is kun'e tie, ili pli oft'e ol ordinar'e don'is la brand'o'botel'o'n al la mal'jun'a J'a'n Hök kaj parol'is kun li pri mal'liber'ej'a viv'o kaj mal'liber'ul'manĝ'aĵ'o kaj juĝ'ekzamen'o'j, ĉar tia'j'n afer'o'j'n ili oft'e spert'is.

La mal'jun'ul'o sid'is sur la hak'ŝtip'o en la kamen'angul'o kaj mal'mult'e parol'is. Li'a'j grand'a'j, sen'bril'a'j okul'o'j rigard'is la sovaĝ'a'n ar'o'n, kiu plen'ig'is la ĉambr'o'n. La krepusk'o ven'is, sed la ken'fajr'o don'is lum'o'n. Ĉifon'o'j'n, mizer'o'n kaj sever'a'n mank'o'n ĝi pri'lum'is.

Est'is la jun'a graf'in'o Elisabet, kaj ŝi'n akompan'is la fil'in'o de la pastr'o en Broby. Mir'ig'a ŝi aspekt'is al la mal'jun'ul'o, kiam ŝi, am'ind'a kaj radi'a de mild'a bel'ec'o, paŝ'is en la lum'rond'o'n de la fajr'o. Ŝi rakont'is al ili, ke oni ne vid'is Göstan Berling en Ekeby post la mort'o de kapitan'o Lennart. Ŝi kaj ŝi'a serv'ist'in'o ir'is en la arb'ar'o'n kaj serĉ'is li'n la tut'a'n post'tag'mez'o'n. Nun ŝi vid'as, ke tie ĉi trov'iĝ'as vir'o'j, kiu'j mult'e migr'as kaj kon'as ĉiu'j'n voj'et'o'j'n. Ĉu ili vid'is li'n? Ŝi en'ir'is por ripoz'i kaj demand'i, ĉu ili vid'is li'n.

Ili propon'is seĝ'o'n al ŝi. Ŝi ek'sid'is sur ĝi kaj rest'is silent'a dum temp'et'o. La tumult'o en la ĉambr'o jam silent'iĝ'is. Ĉiu'j rigard'is ŝi'n kaj mir'is pri ŝi. Jen ŝi ek'tim'is pro la silent'o, ek'mov'iĝ'is kaj serĉ'is indiferent'a'n parol'tem'o'n.

Ŝi turn'is si'n al la mal'jun'ul'o en la angul'o. ”Ŝajn'as al mi, ke mi aŭd'is, ke vi est'is soldat'o, patr'o,” ŝi dir'is. ”Rakont'u i'o'n el la milit'o!” Far'iĝ'is ankoraŭ pli ŝton'ig'a silent'o. La mal'jun'ul'o sid'is, kvazaŭ li ne aŭd'is.

”Tre plezur'us al mi pri'milit'a rakont'o de iu, kiu mem part'o'pren'is,” la graf'in'o daŭr'ig'is, sed ŝi tuj inter'romp'is si'n, ĉar la fil'in'o de la pastr'o en Broby sku'is la kap'o'n al ŝi. Ŝajn'e ŝi parol'is ne'dec'a'j'n vort'o'j'n. Ĉiu'j ĉe'est'ant'o'j rigard'is ŝi'n, kvazaŭ ŝi pek'us kontraŭ la plej simpl'a leĝ'o de dec'o. Subit'e iu fripon'edz'in'o son'ig'is si'a'n akr'a'n voĉ'o'n kaj demand'is: ”Cert'e est'as vi, kiu est'is graf'in'o en Borg.” ”Tio est'is io ali'a ol kur'i en la arb'ar'o por serĉ'i la frenez'a'n pastr'o'n. Fi, kia inter'ŝanĝ'o!” La graf'in'o lev'is si'n kaj dir'is adiaŭ. Ŝi ripoz'is sufiĉ'e. La vir'in'o, kiu parol'is, akompan'is ŝi'n tra la pord'o.

”Vi kompren'as, graf'in'o,” ŝi dir'is, ”mi dev'is i'o'n dir'i, ĉar oni ne pov'as parol'i kun la mal'jun'ul'o pri milit'o. Li ne toler'as aŭd'i tiu'n vort'o'n. Mi hav'is nur bon'a'n intenc'o'n.” Graf'in'o Elisabet rapid'is for, sed baldaŭ ŝi halt'is. Ŝi vid'is la minac'a'n arb'ar'o'n, la kaŝ'ant'a'n mont'o'n kaj la vapor'ant'a'n marĉ'o'n. Cert'e est'as terur'e loĝ'i tie ĉi por tiu, kies anim'o est'as plen'a de mal'bon'a'j memor'o'j. Ŝi sent'is kompat'o'n al la mal'jun'ul'o, kiu sid'is tie kun la mal'hel'a'j fripon'o'j kiel akompan'ant'o'j.

”Anna Lis'a,” ŝi dir'is, ”ni re'ir'u! Ili est'is bon'a'j al ni tie, sed mi kondut'is mal'bon'e. Mi vol'as parol'i kun la mal'jun'ul'o pri pli gaj'a'j afer'o'j.” Kaj feliĉ'a pro tio, ke ŝi trov'is iu'n por konsol'i, ŝi re'e ir'is en la dom'et'o'n.

”Est'as tiel,” ŝi dir'is, ”ke mi kred'as, ke Gösta Berling vag'as tie ĉi en la arb'ar'o kaj intenc'as pren'i si'a'n viv'o'n. Tial est'as grav'e, ke oni baldaŭ trov'u li'n kaj mal'ebl'ig'u tio'n al li. Mi kaj Anna Lis'a kred'is kelk'foj'e, ke ni vid'as li'n, sed li mal'aper'is. Li est'as proksim'e al la mont'o, kie la knab'in'o el Nygård fal'mort'is. Jen mi ek'pens'is, ke mi ja ne bezon'os ir'i ĝis Ekeby por hav'ig'i help'o'n. Tie ĉi sid'as ja mult'a'j vigl'a'j vir'o'j, kiu'j pov'os facil'e kapt'i li'n.” ”Ek'ir'u, vir'o'j,” kri'is la fripon'edz'in'o. ”Ĉar la graf'in'o ne konsider'as si'n tro alt'a pet'i la arb'ar'an'o'j'n pri serv'o, vi dev'as tuj ir'i.” La vir'o'j tuj lev'iĝ'is kaj for'ir'is por serĉ'i.

La mal'jun'a J'a'n Hök sid'is sen'mov'a kaj rigard'is antaŭ si'n kun sen'bril'a'j okul'o'j. Tim'ig'e mal'gaj'a kaj sever'a li sid'is tie. La jun'a sinjor'in'o ne trov'is vort'o'n por dir'i al li. Tiam ŝi vid'is, ke infan'o kuŝ'as mal'san'a sur la pajl'o, kaj rimark'is, ke vir'in'o hav'as dolor'o'n en la man'o. Tuj ŝi komenc'is fleg'i la mal'san'a'j'n.

Baldaŭ ŝi est'is bon'a amik'in'o kun la babil'ant'a'j vir'in'o'j kaj ig'is ili'n montr'i al ŝi la plej mal'grand'a'j'n infan'o'j'n.

La vir'o'j re'ven'is post unu hor'o. Ili konduk'is Göstan Berling lig'it'a en la ĉambr'o'n. Antaŭ la fajr'o ili mal'supr'e'n'met'is li'n sur la plank'o'n. Li'a vest'o est'is ŝir'it'a kaj mal'pur'a, la vizaĝ'o mal'dik'a kaj la okul'o'j sovaĝ'a'j. Terur'a est'is li'a viv'o dum tiu'j tag'o'j: li kuŝ'is sur la mal'sek'a ter'o, li prem'is la vizaĝ'o'n kaj la man'o'j'n en la musk'o'n, tren'is si'n trans plat'rok'o'j'n, penetr'is tra la plej bar'a'j dens'ej'o'j. Liber'vol'e li ne sekv'is la vir'o'j'n, sed ili super'fort'is kaj lig'is li'n.

Kiam li'a edz'in'o re'vid'is li'n tia, ŝi ek'koler'is. Ŝi ne liber'ig'is li'a'j'n lig'it'a'j'n membr'o'j'n sed las'is li'n rest'i kuŝ'ant'a sur la plank'o. Mal'estim'e ŝi for'turn'is si'n de li.

”Ĉu mi do ne est'as vi'a edz'in'o? Ĉu mi ne rajt'as atend'i, ke vi ven'as al mi kun vi'a ĉagren'o? Kun amar'a tim'o mi atend'is vi'n dum tiu'j ĉi du tag'o'j.” ”Mi ja kaŭz'is la mal'feliĉ'o'n de kapitan'o Lennart. Kiel mi kuraĝ'us montr'i mi'n al vi? Kiel mi pov'us?” ”Mal'oft'e vi est'is tim'em'a, Gösta.” ”La sol'a serv'o, kiu'n mi pov'as far'i al vi, Elisabet, est'as liber'ig'i vi'n de mi.” Ne'dir'ebl'a mal'estim'o fulm'is al li el sub si'a'j kun tir'it'a'j brov'o'j.

”Vi vol'as far'i mi'n edz'in'o de si'n'mort'ig'int'o!” Li'a'j trajt'o'j tord'iĝ'is.

”Elisabet, ni ir'u en la silent'a'n arb'ar'o'n por inter'parol'i!” ”Kial tiu'j ĉi hom'o'j ne pov'us aŭskult'i ni'n?” ŝi dir'is, parol'ant'e kun akr'a akcent'o. ”Ĉu ni est'as pli bon'a'j ol iu el ili? Ĉu iu el ili kaŭz'is pli da ĉagren'o kaj domaĝ'o ol ni? Ili est'as la infan'o'j de la arb'ar'o kaj de la voj'o, ĉiu hom'o mal'am'as ili'n. Las'u ili'n aŭd'i, ke pek'o kaj ĉagren'o trov'iĝ'as ankaŭ ĉe la estr'o de Ekeby, ĉe Gösta Berling, kiu'n ĉiu'j am'as! Ĉu vi kred'as, ke vi'a edz'in'o konsider'as vi'n pli bon'a ol iu el ili aŭ ĉu vi kred'as tio'n?” Li pen'e lev'is si'n sur la kubut'o kaj rigard'is ŝi'n kun ek'flam'ant'a spit'o. ”Mi ne est'as tiel aĉ'a, kiel vi kred'as.” Tiam ŝi aŭd'is la histori'o'n de tiu'j du tag'o'j. La unu'a'n tag'nokt'o'n Gösta vag'is en la arb'ar'o, pel'at'a de konscienc'a'j riproĉ'o'j. Li ne pov'is el'ten'i renkont'o'n kun hom'a rigard'o. Sed li ne pens'is pri mort'o. Li intenc'is ir'i al mal'proksim'a land'o.

Dimanĉ'e li tamen mal'supr'e'n'ir'is de la alt'aĵ'o'j kaj ir'is al la preĝ'ej'o de Bro. Ankoraŭ'foj'e li vol'is vid'i la popol'o'n: la mal'riĉ'a'n, mal'sat'a'n popol'o'n de Lövsjö, pri kiu li rev'is, ke li serv'os al ĝi, kiam li sid'is ĉe la mal'honor'a amas'et'o de la pastr'o en Broby, kaj kiu'n li ek'am'is, kiam li vid'is ĝi'n en la nokt'o for'ir'i kun la mort'int'a knab'in'o el Nygård.

La di'serv'o jam komenc'iĝ'is, kiam li en'ir'is la preĝ'ej'o'n. Li ŝtel'ir'is sur galeri'o'n kaj rigard'is mal'supr'e'n sur la hom'o'j'n.

Kruel'a'j sufer'o'j tiam atak'is li'n. Li vol'us parol'i al ili, konsol'i ili'n en ili'a'j mal'riĉ'o kaj mal'esper'o. Se li nur rajt'us parol'i en la dom'o de Di'o, tiam li posed'us, kvankam tiel sen'esper'a, vort'o'j'n de esper'o kaj sav'o por ĉiu'j.

Tiam li for'las'is la preĝ'ej'o'n, ir'is en la sakristi'o'n kaj skrib'is tiu'n sci'ig'o'n, kiu'n li'a edz'in'o jam kon'is. Li promes'is, ke oni re'e komenc'os labor'i en Ekeby kaj tie dis'don'os gren'o'n al tiu'j, kiu'j plej bezon'as. Li esper'is, ke li'a edz'in'o kaj la kavalir'o'j plen'um'os li'a'j'n promes'o'j'n, kiam li est'os for.

El'ven'int'e li vid'is ĉerk'o'n antaŭ la komun'um'a kun'ven'ej'o. Ĝi est'is krud'a, rapid'e far'it'a, sed ornam'it'a per nigr'a krep'o kaj kron'o'j el vakcini'o. Li kompren'is, ke est'as tiu de kapitan'o Lennart. Ver'ŝajn'e la hom'o'j pet'is la kapitan'edz'in'o'n rapid'ig'i la en'ter'ig'o'n, por ke la grand'a amas'o da foir'vizit'ant'o'j pov'u ĉe'est'i la en'ter'ig'o'n.

Li star'is kaj rigard'is la ĉerk'o'n, kiam pez'a man'o met'iĝ'is sur li'a'n ŝultr'o'n. Sintram al'ven'is al li.

”Gösta,” li dir'is, ”se vi vol'as far'i ver'a'n petol'aĵ'o'n al iu hom'o, tiam mort'u! Ne ekzist'as io pli fripon'e ruz'a ol mort'i, neni'o, kio tiel tromp'as honest'a'n hom'o'n, kiu neni'o'n suspekt'as.

Mort'u, mi dir'as!” Terur'it'e Gösta aŭskult'is la vort'o'j'n de la malic'ul'o. Tiu plend'is pri mal'sukces'o de bon'e el'pens'it'a'j plan'o'j. Li vol'is vid'i sen'hom'a'n region'o'n sur la bord'o de Löven. Tial li far'is la kavalir'o'j'n estr'o'j de la region'o, tial li ig'is la pastr'o'n de Broby mal'riĉ'ig'i la hom'o'j'n, tial li ven'ig'is la sek'o'n kaj la mal'sat'o'n. En la foir'o de Broby okaz'os la decid'a batal'o. Incit'it'a'j de mal'feliĉ'o'j la hom'o'j tie dediĉ'os si'n al murd'o kaj ŝtel'o. Post'e okaz'os proces'o'j, kiu'j mal'riĉ'ig'os ili'n. Mal'sat'o, ribel'o kaj ĉi'a'j mal'feliĉ'o'j efik'os detru'e. Fin'e la land'o far'iĝ'os tiel abomen'a kaj mal'am'at'a, ke neni'u pov'os loĝ'i tie, kaj ĉio tio est'os la kre'aĵ'o de Sintram. Tio est'os li'a ĝoj'o kaj fier'o, ĉar li est'is malic'a. Li ŝat'is sen'hom'a'j'n region'o'j'n kaj ne'kultur'it'a'n ter'o'n. Sed tiu, kiu kompren'is mort'i en la ĝust'a moment'o, detru'is ĉio'n por li.

”Tio plaĉ'us al mi, Gösta, ĉar mi est'as malic'a. Mi est'as la frap'urs'o sur la mont'o, mi est'as la neĝ'o'ŝtorm'o sur la eben'o, mi ŝat'us murd'i kaj persekut'i. For, mi dir'as, for hom'o'j kaj hom'a'j kre'aĵ'o'j! Mi ne ŝat'as ili'n. Mi pov'as las'i ili'n kur'i inter mi'a'j ung'o'j kaj far'i si'a'j'n kapr'o'salt'o'j'n — ankaŭ tio pov'as plezur'ig'i dum temp'et'o — sed nun mi sat'iĝ'is pri lud'o, Gösta, nun mi vol'as ek'hak'i, nun mi vol'as mort'ig'i kaj detru'i.” Li est'is frenez'a, tut'e frenez'a. Antaŭ long'e li ŝerc'e komenc'is tiu'j'n infer'okup'o'j'n, kaj nun la malic'o super'reg'is li'n, nun li kred'is, ke li est'as spirit'o el la infer'o. Li nutr'is kaj fleg'is la mal'bon'o'n en si, tiel ke ĝi pren'is la potenc'o'n super li'a anim'o.

Li est'is furioz'a, la malic'a uzin'posed'ant'o, kaj en si'a koler'o li komenc'is ŝir'tir'i la kron'o'j'n kaj la krep'o'n de la ĉerk'o, sed tiam Gösta kri'is: ”Ne tuŝ'u la ĉerk'o'n!” ”Jen, jen, jen, ĉu mi ne tuŝ'u ĝi'n! Jes, mi ĵet'os mi'a'n amik'o'n Lennart sur la ter'o'n kaj dis'ĵet'os li'a'j'n kron'o'j'n. Ĉu vi ne vid'as, kio'n li far'is al mi? Ĉu vi ne vid'as per kiu bel'a, griz'a kaleŝ'o mi vetur'as?” Kaj tiam Gösta vid'is, ke du kapt'it'vetur'il'o'j kun prokuror'o kaj polic'ist'o'j star'is atend'ant'e ekster la tomb'ej'a mur'o.

”Jen, jen, jen, ĉu mi ne send'u i'a'n dank'o'n al la kapitan'edz'in'o en Helgesäter pro tio, ke ŝi hieraŭ ek'sid'is por leg'i mal'nov'a'j'n paper'o'j'n por trov'i pruv'o'n kontraŭ mi en tiu pulv'afer'o, vi sci'as? Ĉu mi ne kompren'ig'u al ŝi, ke ŝi prefer'e okup'u si'n pri bier'farad'o kaj bak'ad'o ol send'i prokuror'o'n kaj polic'ist'o'j'n por arest'i mi'n? Ĉu mi ne hav'u iu'n rekompenc'o'n por la larm'o'j, kiu'j'n mi plor'is por kor'tuŝ'i prokuror'o'n Scharling, por ke li permes'u al mi ir'i tie'n ĉi por dir'i preĝ'o'n ĉe la ĉerk'o de la bon'a amik'o?” Kaj re'e li komenc'is ŝir'tir'i la krep'o'n.

Iom mi tamen pov'os far'i, antaŭ ol ven'os la prokuror'o. Batal'u kontraŭ mi, se vi tio'n vol'as! Est'us gaj'a vid'aĵ'o tie ĉi antaŭ la preĝ'ej'o. Ni batal'u inter flor'kron'o'j kaj ĉerk'o'tuk'o'j!” ”Mi vol'as aĉet'i trankvil'o'n al la mort'int'o por kiu ajn prez'o.

Pren'u mi'a'n viv'o'n, pren'u ĉio'n!” ”Vi far'as grand'a'n promes'o'n, mi'a knab'o.” ”Vi pov'as ekzamen'i mi'n.” ”Nu, do mort'ig'u vi'n!” ”Tio'n mi pov'os far'i, sed unu'e la ĉerk'o dev'as trov'iĝ'i sekur'e sub la ter'o.” Tiel far'iĝ'is. Gösta ĵur'is al Sintram, ke li ne ekzist'os plu dek du hor'o'j'n post la en'ter'ig'o de kapitan'o Lennart. ”Do mi sci'as, ke vi neniam pov'os far'iĝ'i bon'a vir'o,” li dir'is.

Est'is facil'e por Gösta Berling promes'i tio'n. Li ĝoj'is, ke li pov'as liber'ig'i si'a'n edz'in'o'n. La konscienc'a'j riproĉ'o'j turment'is li'n ĝis mort'lac'o. La sol'a, kio tim'ig'is li'n, est'is tio, ke li promes'is al la major'in'o ne mort'i, kiam la fil'in'o de la pastr'o en Broby ankoraŭ est'as serv'ist'in'o en Ekeby. Sed Sintram dir'is, ke nun oni ne pov'as rigard'i ŝi'n kiel serv'ist'in'o'n, kiam ŝi hered'is la riĉ'aĵ'o'j'n de si'a patr'o. Gösta kontraŭ'dir'is, ke la pastr'o tiel bon'e kaŝ'is si'a'n hav'aĵ'o'n, ke neni'u pov'is trov'i li'a'j'n trezor'o'j'n. Tiam Sintram rid'et'is kaj dir'is, ke ili est'as kaŝ'it'a'j inter la kolomb'o'nest'o'j en la preĝ'ej'a tur'o de Broby. Post tio li for'ir'is.

Post'e Gösta re'e ir'is al la arb'ar'o. Ŝajn'is al li plej bon'e mort'i en tiu lok'o, kie la knab'in'o el Nygård fal'mort'is. Tie li vag'is la tut'a'n post'tag'mez'o'n. Li vid'is si'a'n edz'in'o'n en la arb'ar'o, tial li ne hav'is fort'o'n tuj mort'ig'i si'n.

Tio'n li rakont'is al si'a edz'in'o, dum li kuŝ'is lig'it'a sur la plank'o en la arb'ar'a bien'et'o.

”Ho,” ŝi mal'gaj'e dir'is, kiam li fin'is, ”kiel bon'e mi kon'as tio'n! Hero'a'j gest'o'j, hero'a bril'o! Ĉiam pret'a met'i la man'o'j'n en la fajr'o'n, Gösta, ĉiam pret'a for'ĵet'i vi'n mem! Kiel grand'a tio iam ŝajn'is al mi! Kiel mi nun laŭd'as trankvil'o'n kaj konsider'em'o'n! Kiom vi util'is al la mort'int'o per tia promes'o! Jen, se Sintram est'us pov'int'a renvers'i la ĉerk'o'n kaj for'ŝir'i la krep'o'n? Cert'e oni est'us re'lev'int'a ĝi'n, cert'e trov'iĝ'is nov'a krep'o, nov'a'j flor'kron'o'j. Se vi est'us met'int'a vi'a'n man'o'n sur la ĉerk'o'n de la bon'a vir'o, tie antaŭ la okul'o'j de Sintram, kaj ĵur'int'a, ke vi viv'os por help'i tiu'n ĉi mal'riĉ'a'n popol'o'n, kiu'n li vol'is detru'i, tio'n mi nun laŭd'us. Se vi est'us pens'int'a, kiam vi vid'is la hom'o'j'n en la preĝ'ej'o: ’Mi vol'as help'i ili'n, mi vol'as uz'i ĉiu'j'n fort'o'j'n por help'i ili'n,’ kaj ne est'us met'int'a tiu'n ŝarĝ'o'n sur vi'a'n mal'fort'a'n edz'in'o'n kaj sur mal'jun'a'j'n vir'o'j'n kun ced'ant'a'j fort'o'j, tiam mi laŭd'us ankaŭ tio'n.” Gösta Berling dum temp'et'o kuŝ'is silent'a.

”Ni kavalir'o'j ne est'as liber'a'j vir'o'j,” li fin'e dir'is. ”Ni promes'is unu al la ali'a viv'i por la ĝoj'o, kaj nur por la ĝoj'o. Ve al ni ĉiu'j, se unu perfid'as.” ”Ve al vi,” la graf'in'o dir'is incit'it'e, ”ke vi est'as la plej mal'kuraĝ'a el la kavalir'o'j kaj la last'a, kiu vol'as re'bon'iĝ'i. Hieraŭ vesper'e ĉiu'j dek'unu sid'is en la kavalir'dom'o, kaj mal'gaj'a'j ili est'is. Vi est'is for, kapitan'o Lennart est'is for, la bril'o kaj glor'o de Ekeby est'is for. La plet'o'n kun varm'grog'o ili ne tuŝ'is, al mi ili ne vol'is montr'i si'n. Tiam Anna Lis'a, kiu star'as tie ĉi, supr'e'n'ir'is al ili. Vi sci'as, ke ŝi est'as fervor'a vir'in'et'o, kiu dum jar'o'j ĝis mal'esper'iĝ'o batal'is kontraŭ mal'pri'zorg'o kaj mal'ŝpar'o.

’Hodiaŭ mi re'e est'is hejm'e por serĉ'i la mon'o'n de patr'o,’ ŝi dir'is al la kavalir'o'j, ’sed mi pov'is neni'o'n trov'i. Ĉiu'j ŝuld'atest'o'j est'as tra'strek'it'a'j, kaj la kest'o'j kaj ŝrank'o'j est'as mal'plen'a'j.’ ’Vi est'as bedaŭr'ind'a, Anna Lis'a,’ opini'is Beerencreutz.

’Kiam la major'in'o for'ir'is de Ekeby,’ daŭr'ig'is la fil'in'o de la pastr'o en Broby, ’ŝi pet'is mi'n zorg'i pri ŝi'a dom'o. Kaj se mi est'us trov'int'a la mon'o'n de la patr'o, mi re'konstru'us Ekebyn.

Sed kiam mi trov'is neni'o'n ali'a'n por pren'i hejm'e, mi kun'pren'is la mal'honor'a'n amas'et'o'n de patr'o, ĉar grand'a mal'honor'o atend'os mi'n, kiam mi'a mastr'in'o re'ven'os kaj demand'os mi'n, kio'n mi far'is, el Ekeby.’ ’Ne tiel mal'ĝoj'u pro tio, pri kio vi ne kulp'as, Anna Lis'a!’ Beerencreutz dir'is.

’Sed mi kun'pren'is la mal'honor'a'n amas'et'o'n ne nur por mi,’ dir'is la fil'in'o de la pastr'o. ’Mi kun'pren'is de ĝi ankaŭ por la bon'a'j sinjor'o'j. Bon'vol'u, kar'a'j sinjor'o'j! Patr'o ja ne est'as la sol'a, kiu kaŭz'is hont'o'n kaj domaĝ'o'n en la mond'o.’ Kaj ŝi ir'is de unu al ali'a el ili kaj met'is kelk'a'j'n sek'a'j'n ŝtip'et'o'j'n antaŭ ĉiu'n. Kelk'a'j blasfem'is, sed la plej mult'a'j dir'is neni'o'n. Fin'e Beerencreutz dir'is kun la trankvil'o de alt'a sinjor'o: ’Est'as bon'e. Mi dank'as vi'n. Vi pov'as ir'i nun.’ Kiam ŝi est'is for, li frap'is la tabl'o'n per la pugn'o, tiel ke la glas'o'j salt'is.

’De ĉi tiu moment'o,’ li dir'is, ’absolut'e sobr'a! I'o'n tia'n la brand'o ankoraŭ'foj'e ne kaŭz'os al mi.’ Post'e li lev'is si'n kaj el'ir'is.

La ali'a'j iom post iom sekv'is li'n. Ĉu vi sci'as, kie'n ili ir'is, Gösta? Nu, al la river'o, al la ter'lang'o, kie star'is la muel'ej'o kaj la forĝ'ej'o de Ekeby, kaj tie ili komenc'is labor'i. Ili komenc'is tren'i trunk'o'j'n kaj ŝton'o'j'n kaj ord'ig'i la lok'o'n. La mal'jun'a'j hav'is mal'facil'a'n temp'o'n. Ĉagren'o traf'is plur'a'j'n el ili. Nun ili ne pov'as plu el'ten'i la mal'honor'o'n, ke ili detru'is Ekebyn. Mi ja sci'as, ke vi kavalir'o'j hont'as pro labor'o, sed nun la ali'a'j pren'is sur si'n tiu'n hont'o'n. Ankoraŭ pli Gösta, ili intenc'as send'i Annan Lis'a'n al la major'in'o por re'ven'ig'i ŝi'n. Sed vi, kio'n far'as vi?” Li trov'is ankoraŭ unu respond'o'n al ŝi.

”Kio'n vi postul'as de mi, de eks'ig'it'a pastr'o? Mi est'as for'puŝ'it'a de hom'o'j, abomen'a al Di'o.” ”Ankaŭ mi est'is en la preĝ'ej'o de Broby hodiaŭ, Gösta. Mi hav'as salut'o'j'n al vi de du vir'in'o'j. ’Dir'u al Gösta,’ dir'is Marianne Sinclaire, ’ke vir'in'o ne vol'as hont'i pro tiu, kiu'n ŝi am'is!’ ’Dir'u al Gösta,’ dir'is Anna Stjärnhök, ’ke nun stat'as bon'e por mi. Mi reg'as mem mi'a'j'n bien'o'j'n. La hom'o'j dir'as pri mi, ke mi est'os du'a major'in'o. Mi ne pens'as pri am'o, nur pri labor'o.

Sed ni ĉiu'j mal'ĝoj'as pro Gösta. Ni fid'as al li kaj preĝ'as al Di'o por li — sed kiam, kiam li far'iĝ'os vir'o?’ ” ”Jen vid'u, ĉu vi est'as for'puŝ'it'a de la hom'o'j?” la graf'in'o daŭr'ig'is. ”Tro mult'e da am'o renkont'is vi'n, tio est'as vi'a mal'feliĉ'o. Vir'in'o'j kaj vir'o'j am'is vi'n. Se vi nur ŝerc'is kaj rid'is, se vi nur kant'is kaj lud'is, ili pardon'is al vi ĉio'n. Kio plaĉ'is al vi far'i, tio est'is por ili bon'a. Kaj vi kuraĝ'as nom'i vi'n for'puŝ'it'a! Aŭ ĉu vi est'as abomen'a al Di'o? Kial vi ne rest'is kaj vid'is la en'ter'ig'o'n de kapitan'o Lennart? Ĉar li mort'is en foir'tag'o, la fam'o pri li est'is vast'e dis'port'at'a. Post la di'serv'o mil'o'j da hom'o'j ven'is al la preĝ'ej'o. La tomb'ej'o kaj la mur'o kaj la kamp'o'j ĉirkaŭ'e est'is kovr'it'a'j de hom'o'j. La funebr'a procesi'o ord'ig'is si'n antaŭ la komun'um'a kun'ven'ej'o. Oni atend'is nur la mal'jun'a'n ĉef'paroĥ'estr'o'n. Li est'is mal'san'a kaj ne predik'is. Sed li promes'is ven'i al la en'ter'ig'o de kapitan'o Lennart. Kaj jen li ven'is, kun klin'it'a kap'o kaj rev'ant'e si'a'j'n propr'a'j'n rev'o'j'n, kiel li kutim'as nun en si'a mal'jun'aĝ'o, kaj pren'is lok'o'n en la komenc'o de la funebr'a procesi'o. Neni'o'n ne'ordinar'a'n li rimark'is. Li ir'is en mult'a'j funebr'a'j procesi'o'j, la mal'jun'ul'o. Li ir'is antaŭ'e'n sur la kon'at'a voj'o kaj ne lev'is la rigard'o'n. Li dir'is la preĝ'o'j'n kaj ĵet'is ter'o'n sur la ĉerk'o'n kaj ankoraŭ ne rimark'is i'o'n. Sed jen la sakristi'an'o ek'kant'is psalm'o'n. Mi ne kuraĝ'is atend'i, ke la krud'a voĉ'o, kiu ĉiam ordinar'e kant'is sol'a, pov'os vek'i la ĉef'par'on'estr'o'n el li'a'j rev'o'j.

Sed oni ne las'is la sakristi'an'o'n kant'i sol'a. Cent'o'j kaj cent'o'j da voĉ'o'j komenc'is kun'kant'i. Vir'o'j, vir'in'o'j kaj infan'o'j kant'is. Tiam la ĉef'paroĥ'estr'o vek'iĝ'is el si'a'j rev'o'j. Li glit'mov'is la man'o'n super la okul'o'j kaj pas'is sur la apud'tomb'a'n ter'amas'et'o'n por vid'i. Neniam li vid'is tia'n amas'o'n da funebr'ant'o'j. La vir'o'j port'is la mal'nov'a'j'n mult'uz'it'a'j'n funebr'o'ĉapel'o'j'n. La vir'in'o'j hav'is la blank'a'j'n antaŭ'tuk'o'j'n kun la larĝ'a'j rand'o'j. Ĉiu'j kant'is, ĉiu'j hav'is larm'o'j'n en la okul'o'j — ĉiu'j funebr'is.

Tiam la mal'jun'a ĉef'paroĥ'estr'o komenc'is trem'i kaj angor'i. Kio'n li dir'u al tiu'j hom'o'j, kiu'j funebr'as? Est'is neces'e, ke li dir'u al ili konsol'a'n vort'o'n.

’Mi vid'as, ke la hom'o'j'n traf'is mal'ĝoj'o,’ li dir'is, ’kaj la mal'ĝoj'o est'as pli pez'a por tiu, kiu long'e ir'os sur la voj'o de la ter'o, ol por mi, kiu baldaŭ for'ir'os.’ Li ek'silent'is terur'it'e. Li'a voĉ'o est'is tro mal'fort'a, kaj li hezit'is pri la vort'elekt'o.

Sed baldaŭ li re'e komenc'is. Li'a voĉ'o re'ricev'is la fort'o'n de li'a jun'aĝ'o, kaj li'a'j okul'o'j radi'is.

Li far'is bel'eg'a'n parol'o'n al ni, Gösta. Unu'e li rakont'is tio'n, kio'n li sci'is, pri la migr'ant'o de Di'o. Post'e li memor'ig'is al ni, ke neni'u ekster'a bril'o aŭ grand'a talent'o ig'is tiu'n vir'o'n tiel honor'at'a, kiel li nun est'as, sed nur tio, ke li ĉiam ir'is la voj'o'j'n de Di'o. Kaj nun li pet'is ni'n pro Di'o kaj Krist'o ag'i sam'e. Ĉiu am'u la ali'a'n kaj help'u li'n. Ĉiu kred'u bon'o'n pri la ali'a. Ĉiu ag'u kiel tiu bon'a kapitan'o Lennart, ĉar por tio ne est'as bezon'at'a grand'a talent'o, nur pi'a anim'o. Kaj li interpret'is al ni ĉio'n, kio okaz'is en tiu ĉi jar'o. Li dir'is, ke tio est'is prepar'o por tiu temp'o de am'o kaj feliĉ'o, kiu nun cert'e ven'os. En tiu ĉi jar'o li oft'e vid'is hom'a'n bon'ec'o'n aper'i en dis'a'j radi'o'j. Nun ĝi aper'os kiel tut'a bril'a sun'o.

Kaj ŝajn'is al ni ĉiu'j, ke ni aŭd'as profet'o'n parol'i. Ĉiu'j vol'is am'i unu la ali'a'n. Ĉiu'j vol'is est'i bon'a'j. Li lev'is si'a'j'n okul'o'j'n kaj man'o'j'n kaj dir'is pac'o'n al la region'o. ’En la nom'o de Di'o,’ li dir'is, ’la mal'trankvil'o ĉes'u! Pac'o loĝ'u en vi'a'j kor'o'j kaj en la tut'a natur'o! La sen'viv'a'j aĵ'o'j, la best'o'j kaj la kresk'aĵ'o'j sent'u trankvil'o'n kaj ĉes'u domaĝ'i!’ Kaj est'is, kvazaŭ sankt'a trankvil'o mal'supr'e'n'iĝ'us sur la region'o'n. Est'is, kvazaŭ la alt'aĵ'o'j radi'us kaj la val'o'j rid'et'us kaj la aŭtun'a'j nebul'o'j vestiĝ'us per roz'kolor'o.

’Ne est'as la vol'o de Di'o, ke vi nun pere'u. Di'o elekt'os iu'n, kiu sat'ig'os la mal'sat'ant'o'j'n kaj gvid'os vi'n sur li'a'j'n voj'o'j'n.’ Tiam ni ĉiu'j pens'is pri vi, Gösta. Ni sci'is, ke la ĉef'paroĥ'estr'o parol'as pri vi. La hom'o'j, kiu'j aŭd'is vi'a'n sci'ig'o'n, ir'is hejm'e'n parol'ant'e pri vi. Kaj vi ir'is tie ĉi en la arb'ar'o kaj vol'is mort'i! La popol'o atend'as vi'n, Gösta. Ĉie ili nun sid'as en la kaban'o'j kaj dir'as, ke ĉio far'iĝ'os bon'a, kiam la frenez'a pastr'o en Ekeby nun vol'as help'i ili'n. Vi est'as ili'a hero'o, Gösta. La hero'o de ĉiu'j vi est'as.

Jes, Gösta, est'as cert'e, ke la mal'jun'ul'o parol'is pri vi, kaj ebl'e tio pov'as instig'i vi'n plu'viv'i. Sed mi, kiu est'as vi'a edz'in'o, mi dir'as al vi, ke vi tut'e simpl'e far'u vi'a'n dev'o'n. Vi ne rev'u, ke vi est'as send'it'a de Di'o. Ver'ŝajn'e ĉiu est'as, vi kompren'as.

Vi labor'u sen hero'a'j gest'o'j, vi ne bril'u kaj mir'ig'u, vi far'u tiel, ke vi'a nom'o ne tro oft'e son'u sur la lip'o'j de la popol'o. Tamen bon'e pri'pens'u antaŭ ol romp'i vi'a'n promes'o'n al Sintram! Vi nun hav'ig'is al vi i'a'n rajt'o'n mort'i, kaj de nun la viv'o ver'ŝajn'e ne don'os mult'e da agrabl'o al vi. En iu temp'o mi dezir'is ir'i hejm'e'n al la sud'o, Gösta. Al mi, pek'o'ŝarĝ'it'a, ŝajn'is tro grand'a feliĉ'o est'i vi'a edz'in'o kaj akompan'i vi'n tra la viv'o. Sed nun mi rest'os. Se vi kuraĝ'os viv'i, mi rest'os. Sed ne atend'u feliĉ'o'n de tio! Mi dev'ig'os vi'n ir'i la voj'o'n de pez'a'j dev'o'j. Neniam atend'u de mi vort'o'j'n de ĝoj'o kaj esper'o! Ĉiu'j'n ĉagren'o'n kaj mal'feliĉ'o'n, kiu'n ni ambaŭ kaŭz'is, mi star'ig'os posten'e ĉe ni'a hejm'o. Ĉu kor'o, kiu tiel sufer'is kiel la mi'a, pov'os am'i plu? Sen'larm'a kaj sen'ĝoj'a mi ir'os apud vi. Bon'e pri'pens'u, Gösta, antaŭ ol vi decid'os viv'i. Ni ir'os la voj'o'n de pent'o'far'o.” Ŝi ne atend'is por aŭd'i respond'o'n. Ŝi man'sign'is al la fil'in'o de la pastr'o kaj for'ir'is. Kiam ŝi ven'is en la arb'ar'o'n, ŝi komenc'is amar'e plor'i, kaj plor'is, ĝis ŝi ating'is Ekebyn. Ven'int'e tie'n ŝi memor'is, ke ŝi forges'is parol'i pri pli gaj'a'j afer'o'j ol milit'o kun J'a'n Hök, la soldat'o.

”Al Sinjor'o Di'o laŭd'o'n kaj glor'o'n!” la mal'jun'a soldat'o subit'e dir'is.

”Mal'bon'o, mal'bon'o ĉio est'is,” li dir'is. ”Ĉio, kio'n mi vid'is, post kiam mal'ferm'iĝ'is mi'a'j okul'o'j, est'is mal'bon'o. Mal'bon'a'j vir'o'j, mal'bon'a'j vir'in'o'j! Mal'am'o kaj koler'o en la natur'o! Sed ŝi est'as bon'a. Bon'a hom'o star'is en mi'a hejm'o. Kiam mi sid'os tie ĉi sol'a, mi memor'os ŝi'n. Ŝi est'os kun mi sur la arb'ar'a voj'o.” Li klin'is si'n al Gösta, mal'nod'is li'a'j'n lig'il'o'j'n kaj lev'is li'n.

”Abomen'a al Di'o,” li dir'is, ”ĝust'e tio est'as la afer'o. Sed nun vi ne est'as tia plu, kaj ankaŭ mi ne est'as, post kiam ŝi star'is en mi'a hejm'o. Ŝi est'as bon'a.” La post'a'n tag'o'n la mal'jun'a J'a'n Hök ven'is al prokuror'o Scharling. ”Mi vol'as pren'i mi'a'n kruc'o'n,” li dir'is. ”Mi est'is mal'bon'a vir'o, tial mi ricev'is mal'bon'a'j'n fil'o'j'n.” Kaj li pet'is, ke li pov'u ir'i en mal'liber'ej'o'n anstataŭ si'a fil'o, sed tio ja ne est'is ebl'a.

La plej bel'a el mal'nov'a'j histori'o'j est'as tiu, kiu pri'skrib'as, kiel li akompan'is si'a'n fil'o'n, ir'ant'e apud la kapt'it'ĉar'o; kiel li dorm'is ekster li'a mal'liber'ej'o, kiel li ne for'las'is li'n antaŭ ol li tra'pas'is si'a'n pun'o'n. Cert'e ankaŭ ĝi trov'os rakont'ant'o'n.

Tri'dek'ses'a Ĉapitr'o Margaret'a Celsing

La fil'in'o de la pastr'o en Broby, kiu de oktobr'o est'is ĉe ŝi ĉe la uzin'o en la arb'ar'o'j de Älvdalen, sid'is apud ŝi en la sled'o kaj em'is pli'rapid'ig'i la vetur'o'n, sed ŝi ne pov'is mal'help'i, ke la mal'jun'ul'in'o halt'ig'is la ĉeval'o'n kaj vok'is ĉiu'n pied'ir'ant'o'n al la sled'o por demand'i pri nov'aĵ'o'j.

”Por ni ir'as bon'e,” oni tiam respond'is al ŝi. ”Ven'os pli bon'a'j temp'o'j. La frenez'a pastr'o en Ekeby kaj li'a edz'in'o help'as ni'n ĉiu'j'n.” ”Bon'a temp'o ven'is,” dir'as iu ali'a. ”Sintram est'as for. La kavalir'o'j de Ekeby labor'as. La mon'o de la pastr'o en Broby est'as trov'it'a en la preĝ'ej'a tur'o de Bro. Est'as tiom, ke oni pov'as re'star'ig'i la glor'o'n kaj potenc'o'n de Ekeby per ĝi. Ĝi sufiĉ'as ankaŭ por hav'ig'i pan'o'n al la mal'sat'ant'o'j.” ”Ni'a mal'jun'a ĉef'paroĥ'estr'o vek'iĝ'is al nov'a viv'o kaj nov'a fort'o,” dir'as la tri'a. ”Ĉiu'n dimanĉ'o'n li parol'as kun ni pri la al'ven'o de la Di'a regn'o. Kiu pov'as pek'i plu? La reg'ad'o de la bon'o ven'as.” Kaj la major'in'o mal'rapid'e plu'vetur'is, demand'ant'e ĉiu'n, kiu'n ŝi renkont'is: ”Kiel ir'as por vi? Ĉu vi ne sufer'as pro mank'o en tiu ĉi region'o?” Kaj la febr'o'varm'o kaj la pik'a dolor'o en la brust'o mild'iĝ'is, kiam ili respond'is al ŝi: ”Tie ĉi trov'iĝ'as du bon'a'j, riĉ'a'j vir'in'o'j, Marianne Sinclaire kaj Anna Stjärnhök. Ili help'as Göstan Berling ir'i el dom'o en dom'o'n por pri'zorg'i, ke neni'u mal'sat'u. Kaj nun'temp'e neni'u ĵet'as gren'o'n en la brand'kaldron'o'n.” Est'is, kvazaŭ la major'in'o sid'us tie en la sled'o part'o'pren'ant'e long'a'n di'serv'o'n. Ŝi ven'is al sankt'a land'o. Ŝi vid'is mal'jun'a'j'n, sulk'iĝ'int'a'j'n vizaĝ'o'j'n seren'iĝ'i, kiam oni parol'is pri la temp'o'j, kiu'j ven'is. La mal'san'ul'o'j forges'is si'a'j'n dolor'o'j'n por laŭd'i la tag'o'n de ĝoj'o.

”Ni vol'as ĉiu'j est'i tia'j, kia est'is la bon'a kapitan'o Lennart,” ili dir'is. ”Ni vol'as ĉiu'j est'i bon'a'j. Ni vol'as kred'i bon'o'n pri ĉiu'j.

Ni ne vol'as domaĝ'i al iu. Tio pli'rapid'ig'os la al'ven'o'n de la Di'a regn'o.” Ŝi trov'is, ke la sam'a spirit'o kapt'is ĉiu'j'n. En la grand'bien'o'j oni sen'pag'e don'is manĝ'aĵ'o'n al tiu'j, kiu'j plej bezon'is. Kiu hav'is far'ot'a'n labor'o'n, tiu nun las'is far'i ĝi'n, kaj ĉiu'j uzin'o'j de la major'in'o plen'e funkci'is.

Neniam ŝi sent'is si'n pli san'a, ol kiam ŝi sid'is tie kaj las'is la mal'varm'a'n aer'o'n en'flu'i en si'a'n dolor'ant'a'n brust'o'n. Neniu'n bien'o'n ŝi pov'is preter'vetur'i sen halt'i kaj demand'i.

”Nun ĉio est'as bon'a,” tiam dir'is la dom'an'o'j. ”Grand'a mizer'o reg'is tie ĉi, sed la bon'a'j sinjor'o'j en Ekeby help'as ni'n. Vi mir'os pri ĉio, kio est'as far'it'a tie. Nun la muel'ej'o est'as preskaŭ pret'a, la forĝ'ej'o funkci'as, kaj la brul'int'a dom'o est'as re'konstru'it'a ĝis la tegment'o'dors'o.” Est'is la mizer'o kaj la kor'sku'a'j okaz'o'j, kiu'j ŝanĝ'is ili'n ĉiu'j'n.

Ho, cert'e daŭr'os nur dum mal'long'a temp'o! Sed tamen est'is bon'e re'ven'i al land'o, kie ili serv'as unu la ali'a'n, kaj kie ĉiu'j vol'as far'i bon'o'n. La major'in'o sent'is, ke ŝi pov'as pardon'i la kavalir'o'j'n, kaj ŝi dank'is Di'o'n pro tio.

”Anna Lis'a,” ŝi dir'is, ”mi, mal'jun'a hom'o, sid'as tie ĉi kaj kred'as, ke mi jam en'vetur'as en la ĉiel'o'n de la feliĉ'ul'o'j.” Kiam ŝi fin'e ating'is Ekebyn kaj la kavalir'o'j al'rapid'is por help'i ŝi'n ir'i el la sled'o, ili apenaŭ pov'is re'kon'i ŝi'n, ĉar ŝi est'is sam'e bon'a kaj mild'a kiel ili'a propr'a jun'a graf'in'o. La pli mal'jun'a'j, kiu'j vid'is ŝi'n jun'a, flustr'is unu al la ali'a: ”Ne est'as la major'in'o de Ekeby, est'as Margaret'a Celsing, kiu re'ven'as.” Grand'a est'is la ĝoj'o de la kavalir'o'j, kiam ili vid'is ŝi'n re'ven'i tiel bon'a kaj sen pens'o'j pri venĝ'o, sed ĝi baldaŭ trans'form'iĝ'is en mal'ĝoj'o'n, kiam ili trov'is, kiel mal'san'a ŝi est'as. Oni dev'is tuj port'i ŝi'n en la gast'ĉambr'o'n de la kontor'a flank'dom'o kaj en'lit'ig'i ŝi'n. Sed sur la sojl'o ŝi turn'is si'n kaj parol'is al ili.

”Est'is la ŝtorm'o de Di'o,” ŝi dir'is, ”la ŝtorm'o de Di'o. Nun mi sci'as, ke ĉio okaz'is por ni'a bon'o.” Post tio oni ferm'is la pord'o'n de la mal'san'ĉambr'o, kaj ili ne vid'is ŝi'n plu.

Tamen est'as tiom por dir'i al tiu, kiu est'as mort'ant'a. La vort'o'j inter'prem'iĝ'as sur la lang'o, kiam oni sci'as, ke en la apud'a ĉambr'o kuŝ'as tiu, kies orel'o baldaŭ est'os ferm'it'a por ĉiam.

”Ho, mi'a amik'o, mi'a amik'o,” oni vol'as dir'i, ”ĉu vi pov'as pardon'i? Ĉu vi pov'as kred'i, ke mi am'is vi'n, malgraŭ ĉio? Kiel tamen pov'is okaz'i, ke mi kaŭz'is al vi tiom da ĉagren'o, dum ni kun'e ir'is sur la ter'o? Ho, mi'a amik'o; dank'o'n pro ĉiu ĝoj'o, kiu'n vi don'is al mi!” Tio'n oni vol'us dir'i kaj mult'e, mult'e da ali'a'j vort'o'j.

Sed la major'in'o kuŝ'is en brul'a febr'o, kaj la vort'o'j de la kavalir'o'j ne pov'is ating'i ŝi'n. Ĉu ŝi do neniam ek'sci'os, kiel ili labor'is, kiel ili daŭr'ig'is ŝi'a'n ag'ad'o'n, kiel ili sav'is la glor'o'n kaj bril'o'n de Ekeby? Ĉu ŝi neniam ek'sci'os tio'n? Post ne'long'e la kavalir'o'j ir'is al la forĝ'ej'o. Tie ĉiu labor'o ĉes'is, sed ili ĵet'is nov'a'n karb'o'n kaj nov'a'n krud'fer'o'n en la forn'o'n kaj prepar'is fand'aĵ'o'n. Ili ne vok'is la forĝ'ist'o'j'n, kiu'j ir'is hejm'e'n por fest'i krist'nask'o'n, sed labor'is mem ĉe la fajr'uj'o.

Se la major'in'o viv'os nur ĝis la martel'o mov'iĝ'os, tiam ĝi parol'os al ŝi pri ili'a ag'ad'o.

Vesper'iĝ'is kaj nokt'iĝ'is dum la labor'o. Mult'a'j el ili pens'is pri tio, kiel strang'e est'as, ke nun ili re'e fest'as la krist'nask'a'n nokt'o'n en la forĝ'ej'o.

La mult'lert'a Kevenhüller, kiu est'is la konstru'mastr'o de la forĝ'ej'o kaj la muel'ej'o dum tiu urĝ'a temp'o, kaj Kristian Bergh, la fort'a kapitan'o, star'is ĉe la fajr'uj'o kaj pri'zorg'is la fand'aĵ'o'n.

Gösta kaj Juli'us transport'is karb'o'n. Kelk'a'j el la ali'a'j sid'is sur la ambos'o sub la lev'it'a martel'o, kaj ali'a'j pren'is lok'o'n sur karb'vetur'il'o'j aŭ amas'o'j da krud'fer'o. Lövenborg, la mal'jun'a mistik'ul'o, parol'is kun onkl'o Eberhard, la filozof'o, kiu sid'is apud li sur la ambos'o.

”Vi ja sci'as, ke ni pas'int'jar'e far'is vet'o'n. Jen ni neni'o'n far'is, kio ne est'is kavalir'manier'a, kaj tial li perd'is.” ”Vi, kiu kred'as al tia'j afer'o'j, cert'e sci'as, ke ni ankaŭ far'is mult'o'n, kio ne est'is kavalir'manier'a. Unu'e ni ne help'is la major'in'o'n, du'e ni komenc'is labor'i, tri'e ne est'is tut'e ĝust'e, ke Gösta ne mort'ig'is si'n, ĉar li promes'is tio'n.” ”Mi pens'is ankaŭ pri tio,” Lövenborg dir'is, ”sed mi opini'as, ke vi ne ĝust'e kompren'as la afer'o'n. Ag'i kun konsider'o pri propr'a'j, aĉ'a'j avantaĝ'o'j est'is mal'permes'it'e al ni, sed ne ag'i tiel, kiel postul'as la am'o, la honor'o aŭ ni'a etern'a feliĉ'o. Mi kred'as, ke Sintram perd'is.” ”Pov'as est'i, ke vi prav'as.” ”Mi vol'as dir'i al vi, ke mi sci'as tio'n. Mi aŭd'is li'a'j'n ĉeval'sonor'il'o'j'n la tut'a'n vesper'o'n, sed ne est'as ver'a'j sonor'il'o'j. Baldaŭ li al'ven'os.” Kaj la mal'grand'a mal'jun'ul'o rigard'is al la forĝ'ej'a pord'o, kiu est'is mal'ferm'it'a, kaj al la pec'o de blu'a ĉiel'o, ornam'it'a de dis'a'j stel'o'j, kiu est'is vid'ebl'a tra ĝi.

”Ĉu vi vid'as li'n?” li flustr'is. ”Jen li ŝtel'ir'e en'ven'as. Ĉu vi ne vid'as li'n en la pord'o?” ”Neni'o'n mi vid'as,” respond'is onkl'o Eberhard. ” Vi est'as dorm'em'a, jen la tut'a afer'o.” ”Mi vid'is li'n tiel klar'e kontraŭ la hel'a ĉiel'o. Li hav'is si'a'n long'a'n lup'o'pelt'o'n kaj pelt'o'ĉapel'o'n. Nun li est'as en la mal'lum'o tie, kaj mi ne pov'as vid'i li'n. Vid'u, nun li est'as ĉe la forn'o! Li star'as tuj apud Kristian Bergh, sed Kristian ŝajn'e ne vid'as li'n. Jen li klin'as si'n antaŭ'e'n kaj ĵet'as i'o'n en la fajr'o'n.

Ho, kiel malic'a li aspekt'as! Gard'u vi'n, amik'o'j, gard'u vi'n!” Kiam li dir'is tio'n, fajr'o'fask'o el'ĵet'iĝ'is el la forn'o kaj kovr'is la forĝ'ist'o'j'n kaj ili'a'j'n help'ant'o'j'n per skori'o kaj fajr'er'o'j. Tamen okaz'is neni'u domaĝ'o.

”Vi est'as tro frenez'a!” Eberhard dir'is. ”Tamen vi dev'us jam est'i kontent'a pri tia'j afer'o'j.” ”Tio'n oni ja pov'as pens'i kaj dezir'i, sed tio mal'mult'e help'as. Ĉu vi ne vid'as, kiel li star'as tie ĉe la fost'o kaj rikan'as al ni? Sed ver'dir'e ŝajn'as al mi, ke li mal'fiks'as la martel'o'n!” Li ek'salt'is kaj kun'tir'is Eben'hard'o'n. En la post'a moment'o la martel'o tondr'e fal'is sur la ambos'o'n. Est'is nur kramp'o, kiu mal'fiks'ig'is, sed Eberhard kaj Lövenborg last'moment'e evit'is la mort'o'n.

”Ĉu vi vid'as, ke li ne hav'as iu'n potenc'o'n super ni?” Lövenborg dir'is triumf'e. ”Sed oni vid'as, ke li vol'as venĝ'i si'n.” Kaj li vok'is Göstan Berling: ”Ir'u al la vir'in'o'j, Gösta! Ebl'e li montr'os si'n ankaŭ al ili. Ili ne tiel kutim'iĝ'is al tia'j afer'o'j kiel mi. Ili ver'ŝajn'e ek'tim'os. Kaj gard'u vi'n, Gösta, ĉar li tre mal'ŝat'as vi'n, kaj ebl'e li hav'as potenc'o'n super vi pro tiu promes'o. Ebl'e li hav'as.” Post'e oni ja ek'sci'is, ke Lövenborg prav'is, kaj ke Sintram mort'is en la krist'nask'a nokt'o. Kelk'a'j dir'is, ke li pend'ig'is si'n en la mal'liber'ej'o. Ali'a'j kred'is, ke la serv'ist'o'j de la just'o sekret'e ig'is mort'ig'i li'n, ĉar la proces'o ŝajn'is ir'i bon'e por li, kaj re'e liber'ig'i li'n por detru'o al la hom'o'j en Lövsjö ja ne est'is ebl'e.

Ekzist'is ali'a'j, kiu'j kred'is, ke mal'hel'a sinjor'o al'vetur'is en nigr'a vetur'il'o, tir'at'a de nigr'a'j ĉeval'o'j, kaj for'pren'is li'n el la mal'liber'ej'o. Kaj Lövenborg ne est'is la sol'a, kiu vid'is li'n en la krist'nask'a nokt'o. Ankaŭ en Fors li est'is vid'at'a kaj en la sonĝ'o'j de Ulrika Dillner. Mult'a'j rakont'is, ke li montr'is si'n al ili, ĝis Ulrika Dillner trans'lok'is li'a'n kadavr'o'n al la tomb'ej'o de Bro. Ŝi ankaŭ for'pel'is la mal'bon'a'j'n serv'ist'o'j'n de Fors kaj en'konduk'is tie bon'a'n reg'ad'o'n. Post tio fantom'o'j ne aper'as plu tie.

La mal'jun'a'j em'is kred'i, ke tiu pli'bon'iĝ'o de'pend'is de influ'o de mal'lum'a'j fort'o'j. Sintram kaj li'a'j amik'o'j pov'us hav'i avantaĝ'o'n de tio, ke la major'in'o leg'as tiu'n leter'o'n.

Est'is dokument'o skrib'it'a per sang'o sur nigr'a paper'o. La kavalir'o'j cert'e re'kon'us ĝi'n. Oni skrib'is ĝi'n la pas'int'a'n krist'nask'o'nokt'o'n en la forĝ'ej'o de Ekeby.

Kaj la major'in'o kuŝ'is tie leg'ant'e, ke ĉar ŝi est'is sorĉ'ist'in'o kaj send'is kavalir'anim'o'j'n al la infer'o, oni juĝ'is, ke ŝi perd'u Ekebyn. Tio'n kaj ali'a'n simil'a'n frenez'aĵ'o'n ŝi leg'is. Ŝi rigard'is dat'o'n kaj sub'skrib'o'j'n kaj trov'is la sekv'ant'a'n not'o'n apud la nom'o de Gösta: ”Ĉar la major'in'o uz'is mi'a'n mal'fort'o'n por for'log'i mi'n de honest'a labor'o kaj re'ten'i mi'n kiel kavalir'o'n en Ekeby, ĉar ŝi far'is mi'n murd'ant'o de Ebba Dohna, mal'kaŝ'ant'e al ŝi, ke mi est'as eks'ig'it'a pastr'o, mi sub'skrib'as.” La major'in'o mal'rapid'e fald'is la paper'o'n kaj met'is ĝi'n en la kovr'aĵ'o'n. Post'e ŝi kuŝ'is sen'mov'e kaj pri'pens'is, kio'n ŝi ek'sci'is. Kun amar'a dolor'o ŝi kompren'is, ke tiel pens'as la hom'o'j pri ŝi. Sorĉ'ist'in'o ŝi est'is por ĉiu'j tiu'j, kiu'j'n ŝi serv'is, al kiu'j ŝi don'is labor'o'n kaj pan'o'n. Tio est'is ŝi'a rekompenc'o, tia est'os la post'mort'a fam'o pri ŝi. Ili ne pov'as kred'i pli bon'e pri adult'ul'in'o.

Sed kiom ŝi atent'is sen'sci'ul'o'j'n? Ili tamen star'is mal'proksim'e de ŝi. Sed tiu'j mal'riĉ'a'j kavalir'o'j, kiu'j viv'is pro ŝi'a favor'o kaj bon'e kon'is ŝi'n, ankaŭ ili kred'is aŭ ŝajn'ig'is kred'i tio'n por hav'i pretekst'o'n pren'i por si Ekebyn. Rapid'e mov'iĝ'is ŝi'a'j pens'o'j. Sovaĝ'a koler'o kaj venĝ'em'o flam'is en ŝi'a febr'o'brul'a cerb'o. Ŝi ig'is la fil'in'o'n de la pastr'o en Broby, kiu kun'e kun graf'in'o Elisabet fleg'is ŝi'n, send'i sci'ig'o'n al Högfors por al'vok'i la administr'ant'o'j'n de la ter'o kaj de la uzin'o. Ŝi vol'is far'i si'a'n testament'o'n.

Re'e ŝi pens'is. Ŝi'a'j brov'o'j kun'tir'iĝ'is, la sufer'o terur'e tord'is ŝi'a'j'n trajt'o'j'n.

”Mi est'as pli mal'san'a ol iam antaŭ'e.” Re'e silent'iĝ'is, sed jen la major'in'o parol'is per mal'mol'a, rasp'a voĉ'o: ”Est'as strang'e pens'i, ke ankaŭ vi, graf'in'o, kiu'n ĉiu'j am'as, est'as adult'ul'in'o.” La jun'a vir'in'o ek'mov'iĝ'is.

”Jes, se ne ag'e, tamen pens'e kaj dezir'e, kaj en tio ne est'as diferenc'o. Mi, kiu kuŝ'as tie ĉi, sent'as, ke en tio ne est'as diferenc'o.” ”Tio'n mi sci'as.” ”Kaj tamen vi nun est'as feliĉ'a. Vi rajt'as sen'pek'e posed'i la am'at'o'n. La nigr'a fantom'o ne star'os inter vi, kiam vi renkont'iĝ'os. Vi rajt'as aparten'i unu al la ali'a antaŭ la hom'o'j, am'i unu la ali'a'n dum la hel'a tag'o, ir'i unu apud la ali'a tra la viv'o.” ”Ho, major'in'o, major'in'o!” ”Kiel vi kuraĝ'as rest'i ĉe li?” kri'as la mal'jun'ul'in'o kun kresk'ant'a koler'em'o. ”Pent'o'far'u, pent'o'far'u, kiam est'as temp'o! Vetur'u hejm'e'n al vi'a'j patr'o kaj patr'in'o, antaŭ ol ili ven'os por mal'ben'i vi'n. Ĉu vi kuraĝ'as rigard'i Göstan Berling kiel vi'a'n edz'o'n? For'vetur'u de li! Mi don'os al li Ekebyn. Mi don'os al li potenc'o'n kaj glor'o'n. Ĉu vi kuraĝ'as divid'i tio'n kun li? Ĉu vi kuraĝ'as akcept'i la feliĉ'o'n kaj glor'o'n? Mi kuraĝ'is tio'n. Ĉu vi memor'as, kiel ir'is por mi? Ĉu vi memor'as la krist'nask'a'n tag'manĝ'o'n en Ekeby? Ĉu vi memor'as la arest'ej'o'n en la prokuror'a dom'o?” ”Ho, major'in'o, ni pek'o'ŝarĝ'it'o'j ir'as tie ĉi unu apud la ali'a sen feliĉ'o. Mi est'as tie ĉi por gard'i, ke neni'u ĝoj'o ek'loĝ'u en ni'a hejm'o. Ĉu vi ne kred'as, ke mi sopir'as hejm'e'n? Ho, amar'e mi sopir'as al la protekt'o kaj apog'o de la hejm'o, sed mi neniam plu ĝu'os tio'n. Tie ĉi mi loĝ'os en tim'o kaj angor'o, sci'ant'e, ke ĉio, kio'n mi far'as, konduk'as al pek'o kaj ĉagren'o, sci'ant'e, ke per help'o al unu mi mal'help'as iu'n ali'a'n. Tro mal'fort'a kaj mal'prudent'a por la viv'o tie ĉi kaj tamen dev'ig'it'a viv'i ĝi'n, lig'it'a de etern'a pent'o'far'o.” ”Per tia'j pens'o'j ni kontent'ig'as ni'a'n kor'o'n!” la major'in'o dir'is. ”Sed tio est'as mal'fort'o. Vi ne vol'as for de li, tio est'as la sol'a kaŭz'o.” Antaŭ ol la graf'in'o trov'is temp'o'n por respond'i, Gösta Berling ven'is en la ĉambr'o'n.

”Tie'n ĉi, Gösta!” la major'in'o tuj dir'is, kaj si'a voĉ'o far'iĝ'is ankoraŭ pli akr'a kaj mal'mol'a. ”Al'ven'u, vi, kiu'n ĉiu'j en Lövsjö laŭd'as! Ven'u, vi, pri kiu oni post vi'a mort'o dir'os, ke vi sav'is la popol'o'n! Nun vi dev'as aŭd'i, kiel ir'is por vi'a mal'jun'a major'in'o, kiu'n vi las'is mal'estim'at'a kaj for'las'it'a vag'i tra la land'o.

Unu'e mi dir'us al vi, kio okaz'is printemp'e, kiam mi ven'is hejm'e'n al mi'a patr'in'o, ĉar vi dev'as kon'i la fin'o'n de tiu histori'o.

En mart'o mi pied'ir'e ven'is al la uzin'o en la arb'ar'o'j de Elvdalen. Mal'mult'e pli bon'a ol almoz'ul'in'o mi tiam aspekt'is. Oni sci'ig'is al mi, kiam mi al'ven'is, ke mi'a patr'in'o est'as en la lakt'o'ĉambr'o. Tie'n mi en'ir'is kaj long'e star'is silent'a ĉe la pord'o.

Ĉirkaŭ la ĉambr'o est'is long'a'j bret'o'j, kaj sur ili star'is bril'a'j kupr'o'pelv'o'j, plen'a'j de lakt'o. Kaj mi'a patr'in'o, kiu est'is pli ol naŭ'dek'jar'a, pren'is pelv'o'n post pelv'o kaj for'pren'is de ili la krem'o'n. Ŝi est'is sufiĉ'e vigl'a, la mal'jun'ul'in'o, sed mi rimark'is, kiel pen'ig'e est'as al ŝi rekt'ig'i la dors'o'n por ating'i la pelv'o'j'n.

Mi ne sci'is, ĉu ŝi vid'is mi'n, sed post temp'et'o ŝi parol'is al mi per strang'a, alt'e'ton'a voĉ'o.

’Jen okaz'is al vi, kiel mi vol'is!’ ŝi dir'is. Mi vol'is parol'i por pet'i al ŝi pardon'i mi'n, sed tio est'is sen rezult'o. Ŝi ne aŭd'is eĉ unu vort'o'n de tio: ŝi est'is surd'a kiel ŝton'o. Sed post moment'o ŝi re'e parol'is: ’Vi pov'as ven'i por help'i mi'n,’ ŝi dir'is.

Tiam mi al'ir'is kaj sen'krem'ig'is la lakt'o'n. Mi pren'is la pelv'o'j'n en ĝust'a sekv'o kaj met'is ĉio'n sur si'a'n lok'o'n, mal'supr'e'n'ig'is la krem'kuler'o'n tiom, kiom oni dev'as, kaj ŝi kontent'iĝ'is.

Al neni'u serv'ist'in'o ŝi konfid'is sen'krem'ig'i la lakt'o'n, sed mi ja sci'is de'long'e, kiel ŝi vol'as hav'i tio'n.

’Nun vi pov'as plen'um'i tiu'n ĉi labor'o'n,’ ŝi dir'is. Kaj per tio mi sci'is, ke ŝi pardon'is mi'n.

Kaj post'e subit'e est'is, kvazaŭ ŝi ne hav'us fort'o'n plu. Ŝi sid'is sen'mov'a en si'a apog'seĝ'o kaj dorm'is preskaŭ la tut'a'j'n tag'o'j'n. Post'e ŝi mort'is kelk'a'j'n semajn'o'j'n antaŭ krist'nask'o. Mi vol'us ven'i pli fru'e, Gösta, sed mi ne pov'is for'vetur'i de la mal'jun'ul'in'o.” La major'in'o ek'silent'is. Komenc'is far'iĝ'i mal'facil'e por ŝi spir'i, sed ŝi dev'ig'is si'n kaj daŭr'ig'is: ”Est'as ver'e, Gösta, ke mi ŝat'is hav'i vi'n tie ĉi en Ekeby. Vi est'as tia, ke ĉiu'j ĝoj'as est'i en vi'a akompan'o. Se vi est'us far'iĝ'int'a firm'kondut'a hom'o, mi est'us don'int'a al vi grand'a'n potenc'o'n. Mi'a esper'o ĉiam est'is, ke vi trov'os bon'a'n edz'in'o'n.

Unu'e mi kred'is, ke est'os Marianne Sinclaire, ĉar mi vid'is, ke ŝi am'as vi'n, jam kiam vi viv'is kiel hak'ist'o en la arb'ar'o. Post'e mi kred'is, ke est'os Ebba Dohna, kaj iu'n tag'o'n mi vetur'is al Borg kaj dir'is al ŝi, ke se ŝi edz'in'iĝ'os kun vi, mi las'os vi'n hered'i Ekebyn. Pardon'u mi'n, se mi ag'is mal'bon'e per tio.” Gösta genu'is apud la lit'o kun la frunt'o sur la lit'rand'o. Li el'ig'is pez'a'n ĝem'o'n.

”Jen dir'u al mi, Gösta, kiel vi intenc'as viv'i! Kiel vi viv'ten'os vi'a'n edz'in'o'n? Dir'u tio'n! Vi ja sci'as, ke mi ĉiam vol'is bon'o'n por vi.” Kaj Gösta rid'et'ant'e respond'is, dum li'a kor'o vol'is krev'i pro mal'ĝoj'o: ”En pas'int'a'j tag'o'j, kiam mi prov'is far'iĝ'i labor'ist'o tie ĉi en Ekeby, vi don'is al mi propr'a'n bien'et'o'n, kaj ĝi ankoraŭ est'as mi'a. Last'aŭtun'e mi ord'ig'is ĉio'n tie. Lövenborg help'is mi'n, kaj ni kretis la plafon'o'j'n kaj kovr'is la mur'o'j'n per paper'o kaj pentr'is ili'n. La intern'a'n, mal'grand'a'n ĉambr'o'n Lövenborg nom'as la kabinet'o de la graf'in'o, kaj en ĉiu'j najbar'a'j bien'o'j li serĉ'is mebl'o'j'n, kiu'j ven'is tie'n de la grand'bien'a'j aŭkci'o'j. Tiu'j'n li aĉet'is, kaj nun trov'iĝ'as tie alt'dors'a'j apog'seĝ'o'j kaj komod'o'j kun bril'a'j garn'aĵ'o'j. En la ekster'a, grand'a ĉambr'o star'as la teks'il'o de la jun'a edz'in'o kaj mi'a torn'stabl'o, ĉambr'aĵ'o'j kaj divers'a'j afer'o'j trov'iĝ'as tie, kaj tie Lövenborg kaj mi sid'is jam mult'a'j'n vesper'o'j'n kaj pri'parol'is, kiel la jun'a graf'in'o kaj mi viv'os en la dom'et'o. Sed mi'a edz'in'o nur nun ek'sci'as tio'n, major'in'o. Ni vol'is dir'i tio'n al ŝi, nur kiam ni dev'os for'las'i Ekebyn.” ”Daŭr'ig'u, Gösta!” ”Lövenborg ĉiam pri'parol'is, kiel neces'e est'os hav'i serv'ist'in'o'n. ’Somer'e est'as ben'it'e bel'e tie ĉi sur la betul'a ter'lang'o’, li kutim'is dir'i, ’sed vintr'e est'os tro sol'ec'e por la jun'a sinjor'in'o.

Vi dev'as hav'i serv'ist'in'o'n, Gösta.’ Kaj mi ja konsent'is kun li, sed mi ne sci'is, kiel mi hav'os mon'o'n por dung'i iu'n. Jen li iu'n tag'o'n al'port'is si'a'j'n not'o'j'n kaj si'a'n tabl'o'n kun la pentr'it'a'j klav'o'j kaj met'is ili'n en la dom'et'o'n. ’Cert'e est'as vi, Lövenborg, kiu est'os serv'ist'in'o’, mi tiam dir'is al li. Li respond'is, ke cert'e li est'os bezon'at'a. Ĉu mi vol'as, ke la jun'a graf'in'o prepar'os manĝ'aĵ'o'n kaj port'os lign'o'n kaj akv'o'n? Ne, mi ne vol'as, ke ŝi far'u i'o'n ajn, kiam mi ankoraŭ hav'as du brak'o'j'n por labor'o. Sed li tamen opini'is, ke est'os pli bon'e, se ni est'os du, por ke ŝi pov'u sid'i la tut'a'n tag'o'n en si'a sof'angul'o por far'i tambur'brod'aĵ'o'n. Neniel mi sci'as, li dir'is al mi, kiom da serv'o'j tia vir'in'et'o bezon'as.” ”Daŭr'ig'u!” la major'in'o dir'is. ”Tio mild'ig'as mi'a'j'n dolor'o'j'n.

Ĉu vi kred'is, ke vi'a jun'a graf'in'o vol'os loĝ'i en dom'et'o?” Li mir'is pro ŝi'a mok'plen'a ton'o, sed daŭr'ig'is.

”Ho, major'in'o, tio'n mi ne kuraĝ'is kred'i, sed est'us tiel agrabl'e, se ŝi vol'us. De tie ĉi est'as kvin'mejl'a voj'o al kurac'ist'o. Ŝi, kiu hav'as mal'pez'a'n man'o'n kaj kompat'a'n kor'o'n, hav'os sufiĉ'e da labor'o fleg'ant'e vund'o'j'n kaj mild'ig'ant'e febr'o'j'n. Kaj mi pens'as, ke ĉiu'j ĉagren'it'o'j trov'os voj'o'n al la bel'a sinjor'in'o en la dom'et'o. Est'as inter la mal'riĉ'ul'o'j tiom da ĉagren'o, kiu'n bon'a'j vort'o'j kaj amik'ec'a kor'o pov'as help'i.” ”Sed vi mem, Gösta Berling?” ”Mi hav'os mi'a'n labor'o'n ĉe la rabot'stabl'o kaj la torn'o'stabl'o, major'in'o. Mi de nun viv'os mi'a'n propr'a'n viv'o'n. Se mi'a edz'in'o ne vol'os akompan'i mi'n, do est'u tiel. Se oni nun propon'us al mi la tut'a'n riĉ'o'n de la mond'o, ĝi ne log'us mi'n. Mi vol'as viv'i mi'a'n propr'a'n viv'o'n. Nun mi est'os kaj rest'os mal'riĉ'a hom'o inter la kamp'ar'an'o'j kaj help'os ili'n per tio, kio'n mi pov'os. Ili bezon'as iu'n, kiu lud'as polk'o'j'n por ili dum edz'iĝ'o'fest'o'j kaj krist'nask'regal'o'j, ili bezon'as iu'n, kiu skrib'as la leter'o'j'n al la for'vetur'int'a'j fil'o'j, kaj tiu do est'os mi. Sed mal'riĉ'a mi dev'os est'i, major'in'o.” ”Est'os mal'gaj'a viv'o por vi, Gösta.” ”Ho ne, major'in'o, ne est'us, se ni nur est'us du, kiu'j help'us unu la ali'a'n. La riĉ'a'j kaj gaj'a'j cert'e ven'us al ni sam'e kiel la mal'riĉ'a'j. Cert'e est'us gaj'e en ni'a dom'et'o. La gast'o'j ne atent'us pri tio, ke la manĝ'aĵ'o est'us prepar'at'a antaŭ ili'a'j okul'o'j, nek ofend'iĝ'us, ĉar ili dev'is du'op'e manĝ'i de la sam'a teler'o.” ”Kaj kia'n util'o'n vi do far'us per tio, Gösta? Kiom da laŭd'o vi gajn'us?” ”Grand'a est'us mi'a laŭd'o, major'in'o, se la mal'riĉ'ul'o'j memor'us mi'n kelk'a'j'n jar'o'j'n post mi'a mort'o. Sufiĉ'e da util'o mi far'us, se mi plant'us kelk'a'j'n pom'arb'o'j'n ĉe la dom'o, se mi instru'us al la kamp'ar'an'a'j muzik'ist'o'j kelk'a'j'n el la melodi'o'j de la mal'nov'a'j majstr'o'j, kaj se mi instru'us al la paŝt'infan'o'j kelk'a'j'n bon'a'j'n kant'o'j'n por kant'i sur la arb'ar'a voj'et'o.

Kred'u mi'n, major'in'o, mi est'as la sam'a frenez'a Gösta Berling, kiu mi antaŭ'e est'is. Kamp'ar'an'a muzik'ist'o est'as ĉio, kio mi pov'os far'iĝ'i, sed tio sufiĉ'as. Mi hav'as mult'a'j'n pek'o'j'n por re'bon'ig'i. Plor'i kaj pent'i ne est'as por mi. Mi ĝoj'ig'os la mal'riĉ'ul'o'j'n, tio est'os mi'a pent'o'far'o.” ”Gösta,” la major'in'o dir'is, ”tio est'os tro mal'grand'a viv'o por hom'o, kun vi'a'j fort'o'j. Mi vol'as don'i al vi Ekebyn.” ”Ho, major'in'o,” li dir'is terur'it'e, ”ne riĉ'ig'u mi'n! Ne met'u tia'j'n dev'o'j'n sur mi'n! Ne dis'ig'u mi'n de la mal'riĉ'ul'o'j!” ”Mi vol'as don'i Ekebyn al vi kaj la kavalir'o'j,” la major'in'o ripet'is. ”Vi ja est'as virt'a vir'o, Gösta, kiu'n la hom'o'j ben'as. Mi dir'as kiel mi'a patr'in'o: ’Vi pov'as plen'um'i tiu'n ĉi labor'o'n’.” ”Ne, major'in'o, ni ne pov'as akcept'i tio'n. Ni, kiu'j kred'is mal'bon'o'n pri vi kaj kaŭz'is al vi tia'n ĉagren'o'n!” ”Mi vol'as don'i al vi Ekebyn, vi kompren'as.” Ŝi parol'is rasp'e kaj mal'mol'e sen iu ajn afabl'ec'o. Angor'o kapt'is li'n.

”Ne met'u tia'n tent'o'n antaŭ la mal'jun'ul'o'j'n, major'in'o! Tio ja re'e far'us el ili mal'diligent'ul'o'j'n kaj drink'ul'o'j'n. Di'o en la ĉiel'o, riĉ'a'j kavalir'o'j! Kio far'iĝ'us el ni?” ”Mi vol'as don'i al vi Ekebyn, Gösta, sed tiam vi dev'as promes'i, ke vi liber'ig'os vi'a'n edz'in'o'n. Vid'u, tia delikat'a vir'in'et'o ne est'as por vi. Ŝi tro mult'e sufer'is en tiu ĉi urs'o'land'o. Ŝi sopir'as re'ir'i al si'a hel'a hejm'land'o. Vi las'u ŝi'n for'ir'i. Tial mi don'os al vi Ekebyn.” Sed nun graf'in'o Elisabet ir'is al la major'in'o kaj ek'genu'is apud la lit'o.

”Mi ne sopir'as plu, major'in'o. Li, kiu est'as mi'a edz'o, solv'is la enigm'o'n kaj trov'is la viv'o'n, kiu'n mi pov'as viv'i. Mi ne bezon'os plu ir'i sever'a kaj mal'varm'a apud li kaj memor'ig'i li'n pri pent'o kaj pent'o'far'o. Mal'riĉ'o kaj mizer'o kaj fort'a labor'o plen'um'os tiu'n task'o'n. La voj'o'j'n, kiu'j konduk'as al mal'riĉ'ul'o'j kaj mal'san'ul'o'j, mi pov'os sen'pek'e ir'i. Mi ne tim'as plu la viv'o'n tie ĉi en la nord'o. Sed ne riĉ'ig'u li'n, major'in'o! Tiam mi ne kuraĝ'os rest'i.” La major'in'o lev'is si'n en la lit'o.

”Ĉiu'n feliĉ'o'n vi postul'as por vi,” ŝi kri'is kaj minac'is per pugn'it'a'j man'o'j, ”ĉiu'n feliĉ'o'n kaj ben'o'n! Ne, Ekeby aparten'u al la kavalir'o'j, por ke ili pere'u! Edz'o kaj edz'in'o dis'iĝ'u, tiel ke ili pere'os. Sorĉ'ist'in'o mi est'as, al mal'bon'o mi pel'os vi'n. Tia, kia est'as mi'a fam'o, ankaŭ mi mem dev'as est'i.” Ŝi kapt'is la leter'o'n kaj ĵet'is ĝi'n sur la vizaĝ'o'n de Gösta. La nigr'a paper'o flirt'e dis'fald'iĝ'is kaj fal'is al la plank'o. Gösta ja kon'is ĝi'n.

”Vi pek'is kontraŭ mi, Gösta. Vi mal'prav'e mal'ŝat'is tiu'n, kiu est'is por vi du'a patr'in'o. Ĉu vi kuraĝ'as rifuz'i akcept'i vi'a'n pun'o'n de mi? Vi dev'as akcept'i Ekebyn, kaj tio detru'os vi'n, ĉar vi est'as mal'fort'a. Vi dev'as send'i vi'a'n edz'in'o'n hejm'e'n, por ke neni'u pov'u sav'i vi'n. Kiam vi mort'os, vi'a nom'o est'os sam'e abomen'at'a kiel la mi'a. La post'mort'a fam'o pri Margaret'a Celsing est'os tiu de sorĉ'ist'in'o. La vi'a est'os tiu de mal'ŝpar'ul'o kaj kamp'ar'an'turment'ant'o.” Ŝi re'e ek'kuŝ'is sur la kusen'o'j, kaj ĉio silent'iĝ'is. Tra tiu silent'o ek'son'is obtuz'a bat'o, post'e ali'a kaj jen tri'a. La fer'stang'a martel'o komenc'is si'a'n tondr'a'n kant'o'n.

”Aŭd'u!” Gösta Berling tiam dir'is. ”Tiel son'as la post'mort'a fam'o pri Margaret'a Celsing! Tio ne est'as la frenez'a'j petol'aĵ'o'j de ebri'a'j kavalir'o'j. Tio est'as la venk'o'himn'o de la labor'o, kantat'a al la honor'o de bon'a mal'jun'a labor'ist'in'o. Ĉu vi aŭd'as, major'in'o, kio'n dir'as la martel'o? ’Dank'o'n,’ ĝi dir'as, ’dank'o'n pro bon'a labor'o, dank'o'n pro la pan'o, kiu'n vi don'is al la mal'riĉ'ul'o'j, dank'o'n pro voj'o'j, kiu'j'n vi konstru'is, dank'o'n pro kamp'o'j, kiu'j'n vi far'is el sovaĝ'a teren'o! Dank'o'n pro la ĝoj'o, kiu'n vi las'is reg'i en vi'a'j salon'o'j!’ ’Dank'o'n,’ ĝi dir'as, ’kaj dorm'u trankvil'e! Vi'a kre'aĵ'o viv'os kaj plu'daŭr'os. Vi'a bien'o ĉiam est'os hejm'o de la feliĉ'o'don'a labor'o.’ — ’Dank'o'n,’ ĝi dir'as, ’kaj ne kondamn'u ni'n, kiu'j erar'is! Vi, kiu komenc'as la vojaĝ'o'n al la region'o'j de la pac'o, pens'u mild'a'j'n pens'o'j'n pri ni, kiu'j ankoraŭ viv'as!’” Gösta ek'silent'is, sed la martel'o daŭr'ig'is si'a'n parol'o'n. Ĉiu'j voĉ'o'j, kiu'j parol'is bon'e kaj afabl'e al la major'in'o, miks'iĝ'is kun la martel'sonor'o. Iom post iom la streĉ'iĝ'o mal'aper'is el ŝi'a'j trajt'o'j. Ili mal'streĉ'ig'is, kaj est'is, kvazaŭ la ombr'o de la mort'o fal'us sur ŝi'n.

La fil'in'o de la pastr'o en Broby en'ven'is kaj sci'ig'is, ke la sinjor'o'j el Högfors al'ven'is. La major'in'o las'is ili'n for'ir'i. Ŝi ne vol'is far'i testament'o'n.

”Ho, Gösta Berling, hom'o de mult'a'j grand'far'o'j,” ŝi dir'is, ”do vi venk'is ankoraŭ'foj'e! Klin'u vi'n, por ke mi ben'u vi'n!” La febr'o re'ven'is kun du'obl'a fort'o. La stertor'o'j komenc'iĝ'is.

La korp'o tren'iĝ'is tra pez'a sufer'o, sed la anim'o baldaŭ ne sci'is pri tio. Ĝi komenc'is rigard'i en la ĉiel'o'j'n, kiu'j mal'ferm'iĝ'as por la mort'ant'o'j.

Tiel pas'is hor'o, kaj la mal'long'a agoni'o fin'iĝ'is. Ŝi kuŝ'is tie tiel pac'radi'a kaj bel'a, ke la ĉirkaŭ'star'ant'o'j profund'e kor'tuŝ'iĝ'is.

”Mi'a kar'a mal'jun'a major'in'o,” Gösta tiam dir'is,” tia mi vid'is vi'n iam antaŭ'e! Nun Margaret'a Celsing re'ven'is al la viv'o.

Post'e ili ek'sci'is, ke ŝi intenc'is don'i al ili Ekebyn, sed ke la testament'o ne est'is far'it'a. Tio'n ili rigard'is kiel grand'a'n honor'o'n kaj laŭd'is si'n pro tio dum si'a tut'a viv'o. Sed neni'u aŭd'is ili'n plend'i pro la riĉ'aĵ'o'j, kiu'j'n ili tiel perd'is.

Oni dir'as ankaŭ, ke tiu'n krist'nask'o'nokt'o'n Gösta Berling star'is apud si'a jun'a edz'in'o kaj far'is si'a'n last'a'n parol'ad'o'n al la kavalir'o'j. Li est'is ĉagren'it'a pro ili'a sort'o, ĉar nun ili ĉiu'j for'ir'os de Ekeby. La dolor'o'j de mal'jun'aĝ'o atend'as ili'n. Frost'a'n bon'ven'o'n renkont'os la mal'jun'ul'o ĉe la gast'ig'ont'a amik'o. La mal'riĉ'a kavalir'o, kiu est'os dev'ig'at'a serĉ'i hejm'o'n en la kamp'ar'an'a'j dom'o'j, ne hav'os gaj'a'j'n tag'o'j'n: dis'ig'it'a de amik'o'j kaj aventur'ul'o'j la sol'ul'o for'velk'os.

Kaj jen li parol'is al ili, la sen'zorg'ul'o'j, hard'it'a'j kontraŭ ĉiu'j ŝanĝ'iĝ'o'j de la bon'sort'o. Ankoraŭ'foj'e li nom'is ili'n mal'nov'a'j di'o'j kaj kavalir'o'j, kiu'j re'lev'iĝ'is por en'konduk'i la ĝoj'o'n en la fer'a'n land'o'n kaj la fer'a'n temp'o'n. Tamen li nun plend'is pri tio, ke la ĝarden'o, kie flirt'as la papili'flug'il'a ĝoj'o, plen'iĝ'as de detru'ant'a'j larv'o'j kaj ke ĝi'a'j frukt'o'j ŝrump'as.

Li ja sci'is, ke la ĝoj'o est'as bon'o por la infan'o'j de la ter'o,, kaj ke ĝi dev'as ekzist'i. Sed kiel pez'a enigm'o kuŝ'as ankoraŭ sur la ter'o la demand'o, kiel oni pov'u sam'temp'e est'i gaj'a kaj bon'a. La plej facil'a afer'o kaj tamen la plej mal'facil'a li nom'is tio'n. Ĝis nun ili ne sukces'is solv'i la enigm'o'n. Nun li vol'as kred'i, ke ili lern'is tio'n, ke ili ĉiu'j lern'is tio'n dum tiu ĉi jar'o de ĝoj'o kaj mizer'o, de feliĉ'o kaj ĉagren'o.

Vi kar'a'j mal'jun'a'j! En temp'o'j pas'int'a'j vi don'is al mi bon'a'j'n donac'o'j'n. Al tiu, kiu viv'is en grand'a sol'ec'o, vi port'is la unu'a'n sci'ig'o'n pri la pĉaj ŝanĝ'iĝ'o'j de la viv'o. En grand'eg'a'j Ragnarök-batal'o'j 65 mi vid'is vi'n lukt'i ĉirkaŭ la lag'o de mi'a'j infan'aĝ'a'j rev'o'j. Sed kiom mi don'is al vi? Ebl'e tamen far'os plezur'o'n al vi, ke vi'a'j nom'o'j re'e son'os kun'e kun tiu'j de la am'at'a'j bien'o'j? La tut'a bril'o, kiu aparten'is al vi'a viv'o, re'e fal'u sur la region'o'n, kie vi viv'is! Ankoraŭ rest'as Borg, ankoraŭ rest'as Björne, ankoraŭ Ekeby kuŝ'as apud Löven, bel'eg'e ĉirkaŭ'it'a de torent'o kaj lag'o, de park'o kaj rid'et'ant'a'j arb'ar'herb'ej'o'j, kaj kiam oni star'as sur la larĝ'a'j altan'o'j, la rakont'o'j svarm'as ĉirkaŭ oni kiel la abel'o'j de la somer'o.

Sed parol'ant'e pri abel'o'j, permes'u al mi rakont'i ankoraŭ unu mal'nov'a'n histori'o'n! La mal'grand'a Ruster, kiu kiel tambur'ist'o ir'is antaŭ la front'o de la sved'a arme'o, kiam ĝi 1813 en'ir'is German'uj'o'n, post'e neniam lac'iĝ'is rakont'i histori'o'j'n pri la mir'ind'a land'o en la sud'o. La hom'o'j tie est'is alt'a'j kiel preĝ'ej'a'j tur'o'j, la hirund'o'j est'is grand'a'j kiel agl'o'j, la abel'o'j kiel anser'o'j.

”Nu, sed la abel'uj'o'j do?” ”La abel'ul'o'j est'is kiel ni'a'j ordinar'a'j abel'uj'o'j.” ”Kiel la abel'o'j do pov'is en'ir'i en ili'n?” ”Jes, tio est'is por ili mal'facil'a afer'o,” dir'is la mal'grand'a Ruster.

Kar'a'j leg'ant'o'j, ĉu mi ne dev'as dir'i la sam'o'n? Jen la gigant'a'j abel'o'j de la fantazi'o svarm'is ĉirkaŭ ni dum tag'o'j kaj jar'o'j, sed kiel ili pov'u en'ir'i en la abel'uj'o'n de la real'ec'o, tio ver'e est'as por ili mal'facil'a afer'o.

Rimark'ig'o'j Vort'o'j mal'facil'e kompren'ebl'a'j por ne'sved'o'j est'as klar'ig'it'a'j per not'o'j. Nom'o'j'n, esprim'o'j'n kaj menci'o'j'n pri histori'a'j okaz'o'j, kiu'j est'as pli ĝeneral'e kon'at'a'j, mi ne klar'ig'is. Kelk'a'j mal'mult'a'j sved'a'j vort'o'j est'as uz'it'a'j. Kompren'ebl'e ili ne est'as propon'at'a'j kiel neolog'ism'o'j.

Por konserv'i cert'a'n nuanc'o'n de la original'o mi en unu punkt'o pek'is kontraŭ la gramatik'o. Nom'e mi ordinar'e nom'is la major'edz'in'o'n en Ekeby major'in'o. Tiu titol'o est'as ver'a karakteriz'o, kaj tial mi opini'as ĝi'n uz'ind'a.

Akuzativ'o'n ĉe nom'o'j mi aplik'is laŭ'ebl'e. Ie mi dev'is for'las'i ĝi'n por ne tro strang'ig'i la lingv'o'n.

Vort'o'j ne trov'ebl'a'j en Plen'a Vort'ar'o: Jubil'i: vigl'e montr'i ĝoj'eg'o'n, per kri'ad'o ktp. Uz'it'a ankaŭ pri la sent'o de ĝoj'eg'o.

Fin'e mi vol'as esprim'i mi'a'n kor'a'n dank'o'n al dro F. Szilágyi kaj sro B. Gerdman pro kontrol'o de la manuskript'o.

La traduk'int'o Propr'a'j Nom'o'j Ne est'as ebl'e per simpl'a akcent'o'sign'o kaj esperant'a'j liter'o'j re'don'i la akcent'o'n kaj prononc'o'n de ĉiu'j sved'a'j vort'o'j. Tial nur kelk'a'j'n ĝeneral'a'j'n rimark'ig'o'j'n.

U est'as sign'o de special'a sved'a son'o. Vi tamen pov'as el'parol'i ĝi'n laŭ esperant'a manier'o.

Jen la el'parol'o de kelk'a'j pli oft'a'j nom'o'j en la libr'o: Gösta Berling — Jösta Berling.

Antaŭ'parol'o