Ĉi tiu libr'o est'as el'ŝut'it'a el la ret'ej'o de Sezon'o'j
https://esperant'o-ond'o.ru/Libr'o'j/Libr'o'j.php
Kompil'is Aleksander Korĵenkov
Traduk'is el la rus'a: Grigorij Arosev, Aleksander Korĵenkov
Redakt'is Wolfgang Kirschstein, Aleksander Korĵenkov
En'paĝ'ig'is Aleksander Korĵenkov
Korekt'is Halina Gorecka
Sur la kovr'o'paĝ'o est'as portret'o de Fjodor Dostojevskij, pentr'it'a de Vasilij Perov en 1872.
Ĝi est'as bit'libr'o (elektron'ik'a libr'o) el'don'it'a laŭ la norm'o'j pdf kaj epub.
Oni ne rajt'as plen'e aŭ part'e publik'ig'i ĝi'n paper'e aŭ elektron'ik'e sen la permes'o de la traduk'int'o'j.
Dostojevskij, Fjodor Miĥajloviĉ
Kvin rakont'o'j / Traduk'is el la rus'a Grigorij Arosev, Aleksander Korĵenkov. Kompil'is Aleksander Korĵenkov; Antaŭ'parol'o kaj not'o'j de Aleksander Korĵenkov. — Kaliningrado: Sezon'o'j, 2021. — 55 p. — (Virtual'a Bibliotek'o de Sezon'o'j; №19).
© Traduk'o en Esperant'o, la traduk'int'o'j 2002–2005, 2021.
© Elektron'ik'a el'don'o, Sezon'o'j 2021.
© Antaŭ'parol'o kaj not'o'j, Aleksander Korĵenkov 2021.
Ĉi tiu et'a kolekt'o aper'is kiel bit'libr'o la 11an de novembr'o 2021, ekzakt'e je la du'cent'a nask'iĝ'dat're'ven'o de Fjodor Miĥajloviĉ Dostojevskij (Фёдор Михайлович Достоевский, 1821–1881). Ĉar ni publik'ig'is en ni'a virtual'a bibliotek'o broŝur'o'n pri li'a'j viv'o, verk'o'j kaj lingv'aĵ'o (ĝi est'as sen'pag'e el'ŝut'ebl'a ĉe https://esperant'o-ond'o.ru/Libr'o'j/Libr'o'j.php), ĉi tiu en'konduk'o est'as tre konciz'a.
Kiel dir'as la titol'o, ĉi tiu volum'et'o en'hav'as kvin rakont'o'j'n de Dostojevskij. Tem'as preciz'e pri rakont'o'j, pli ĝust'e: mi-rakont'o'j. Ili est'as pluk'it'a'j el du ne'long'a'j period'o'j, inter kiu'j est'as preskaŭ tri jar'dek'o'j.
Honest'a ŝtel'ist'o kaj Nov'jar'a bal'o kaj nupt'o, aper'int'a'j en 1848, kvazaŭ daŭr'ig'as la Peterburgajn felieton'o'j'n, kiu'j'n la jun'a Dostojevskij aper'ig'is en la ĵurnal'o Sankt-Peterburgskije Vedomosti en 1847, traf'e bild'ig'ant'e reprezent'ant'o'j'n de mal'sam'a'j soci'a'j tavol'o'j de la tiam'a Ruslanda ĉef'urb'o: eks'a soldat'o, marĝen'ul'o, riĉ'ul'o, guvern'ist'in'a fil'o k. s.
La tri ceter'a'j rakont'o'j est'is publik'ig'it'a'j en La tag'libr'o de verk'ist'o, unik'a Ruslanda gazet'o, en kiu aper'is divers'ĝenr'a'j verk'o'j de nur unu aŭtor'o. Inter li'a'j soci'a'j, histori'a'j, filozofi'a'j kaj moral'a'j artikol'o'j, polemik'aĵ'o'j kaj komentari'o'j est'is ankaŭ novel'o'j kaj rakont'o'j, kutim'e ilustr'ant'a'j la tem'o'j'n, kiu'j'n li trakt'is en La tag'libr'o en la koncern'a monat'o. Knab'o ĉe Krist'a abi'o (januar'o 1876) trov'iĝ'as inter Knab'o kun man'et'o (mal'long'a not'o pri almoz'ant'a'j infan'o'j) kaj ampleks'a raport'o pri la vizit'ad'o de “koloni'o” por krim'int'a'j infan'o'j; La kamp'ul'o Marej (februar'o 1876) sekv'as la tekst'o'n Pri la am'o al la popol'o; kaj La sonĝ'o de rid'ind'a hom'o (april'o 1877), laŭ Miĥail Baĥtin, est'as “preskaŭ plen'a enciklopedi'o de la ĉef'a'j tem'o'j de Dostojevskij”.
Ĉi tiu'j rakont'o'j pli fru'e aper'is en libr'o'j de Sezon'o'j kaj en La Ond'o de Esperant'o. Ĉe la redakt'ad'o de la nun'a kolekt'o est'is korekt'it'a'j kelk'a'j mis'tajp'o'j kaj traduk'erar'o'j.
Kvin rakont'o'j kaj ali'a'j bit'libr'o'j de Sezon'o'j est'as el'ŝut'ebl'a'j ĉe
https://esperant'o-ond'o.ru/Libr'o'j/Libr'o'j.php
Aleksander Korĵenkov
Foj'e maten'e, kiam mi jam tut'e pret'is por ir'i en la ofic'ej'o'n, al mi ven'is Agrafena, mi'a kuir'ist'in'o, lav'ist'in'o kaj hejm'mastr'in'o, kaj, por mi'a mir'o, ek'konversaci'is kun mi.
Ĝis nun ŝi est'is tiel silent'em'a, simpl'a vir'in'o, ke, krom ĉiu'tag'a'j du vort'o'j pri kio'n prepar'i por la tag'manĝ'o, ŝi dum la last'a'j ses jar'o'j dir'is preskaŭ neni'o'n. Almenaŭ mi neni'o'n pli aŭd'is de ŝi.
— Jen mi, sinjor'o, al vi, — ŝi subit'e komenc'is, — vi lu'ig'u la ĉel'o'n.
— Kiu'n ĉel'o'n?
— Tiu'n, kiu est'as apud la kuir'ej'o. Est'as klar'e kiu'n.
— Por kio?
— Por kio? Por tio, ke oni ja en'las'as loĝ'ant'o'j'n! Est'as klar'e, por kio.
— Sed kiu lu'os ĝi'n?
— Kiu lu'os! Loĝ'ant'o lu'os. Est'as klar'e kiu.
— Sed tie, mi'a patri'nj'o, eĉ lit'o'n ne ebl'as star'ig'i; est'os tro mal'vast'e. Kiu tie loĝ'os?
— Por kio tie loĝ'i! Tie lok'o est'os nur por dorm'i; kaj li loĝ'os ĉe fenestr'o.
— Kiu fenestr'o?
— Est'as klar'e kiu, vi ja sci'as! Ĉe tiu, kiu est'as en la antaŭ'ĉambr'o. Li tie sid'os, kudr'os aŭ far'os i'o'n ali'a'n. Ver'ŝajn'e, li ankaŭ sur seĝ'o sid'os. Li hav'as seĝ'o'n, ankaŭ tabl'o'n; li ĉio'n hav'as.
— Kiu do li est'as?
— Li est'as bon'a, viv'spert'a hom'o. Mi por li kuir'os. Kaj pro la loĝ'ad'o kaj manĝ'ad'o mi pren'os nur po tri arĝent'a'j'n rubl'o'j'n monat'e…
Fin'fin'e mi, post long'a'j pen'o'j, ek'sci'is, ke iu ne'jun'a vir'o persvad'is aŭ iel konsent'ig'is Agrafenan en'las'i li'n en la kuir'ej'o'n kiel lu'ant'o'n kaj manĝ'ant'o'n. Kio en'ir'is la kap'o'n de Agrafena, tio nepr'e okaz'u; mi sci'is, ke ali'e ŝi ne las'os mi'n en trankvil'o. Kiam io ne konven'as al ŝi'a'j ide'o'j, ŝi tuj iĝ'as medit'ad'ant'a, fal'as en profund'a'n melankoli'o'n, kaj tiu stat'o daŭr'as du aŭ tri semajn'o'j'n. Tiu'temp'e manĝ'aĵ'o est'as fuŝ'at'a, tol'aĵ'o mank'as, plank'o'j ne est'as lav'at'a'j — do okaz'as plur'a'j mal'agrabl'aĵ'o'j. Mi jam de'long'e rimark'is, ke tiu sen'vort'a vir'in'o ne kapabl'is pren'i decid'o'n, fiks'iĝ'i ĉe iu si'a propr'a pens'o. Sed kiam en ŝi'a febl'a mens'o hazard'e form'iĝ'is io simil'a al ide'o aŭ entrepren'et'o, tiam rifuz'i la real'ig'o'n signif'as por kelk'a temp'o moral'e mort'ig'i ŝi'n. Kaj tial, plej ŝat'ant'e mi'a'n trankvil'o'n, mi tuj jes'is.
— Ĉu li hav'as almenaŭ iu'n dokument'o'n, pasport'o'n aŭ i'o'n ajn?
— Cert'e! Est'as klar'e ke jes. Bon'a, viv'spert'a hom'o; li promes'is pag'i tri rubl'o'j'n.
Sekv'a'tag'e en mi'a modest'a fraŭl'a apartament'o aper'is la nov'a loĝ'ant'o, tamen mi ne bedaŭr'is, sed est'is eĉ kontent'a en la anim'o. Ĝeneral'e mi loĝ'as izol'it'e, tut'e ermit'e. Mi preskaŭ ne hav'as kon'at'o'j'n kaj mal'oft'e for'las'as la hejm'o'n. Loĝ'int'e dek jar'o'j'n kvazaŭ urogal'o, mi cert'e kutim'iĝ'is al la izol'ec'o. Sed dek aŭ dek kvin jar'o'j kaj ebl'e eĉ pli da sam'a izol'ec'o, kun la sam'a Agrafena, en la sam'a fraŭl'a apartament'o, est'as cert'e sufiĉ'e velk'a perspektiv'o! Kaj tial en la nun'a situaci'o krom'a kviet'a hom'o est'as beat'o de l’ ĉiel'o!
Agrafena ne tromp'is: mi'a loĝ'ant'o est'is viv'spert'ul'o. Laŭ la pasport'o evident'iĝ'is ke li est'as eks'soldat'o, tio'n mi konstat'is unu'a'vid'e eĉ ne rigard'ant'e la pasport'o'n, laŭ la vizaĝ'o. Oni facil'e re'kon'as tio'n. Mi'a loĝ'ant'o Astafij Ivanoviĉ est'is tre bon'a hom'o por li'a'j kon'at'o'j. Ni ek'kun'viv'is bon'e. Sed plej bon'e est'is ke Astafij Ivanoviĉ foj'foj'e sci'is rakont'i histori'o'j'n kaj okaz'aĵ'o'j'n el si'a propr'a viv'o. Ĉe la ĉiam'a enu'ec'o de mi'a rutin'a viv'o tia rakont'ant'o est'is ver'a trezor'o. Foj'e li rakont'is iu'n el tia'j histori'o'j. Ĝi cert'a'grad'e impres'is mi'n. Sed jen pro kio li rakont'is ĝi'n.
Foj'e mi rest'is sol'a en la apartament'o; Astafij kaj Agrafena ir'is por si'a'j afer'o'j. Subit'e mi aŭd'is en ali'a ĉambr'o ke iu en'ir'is, kaj ŝajn'is al mi, ke ven'is fremd'ul'o. Mi el'ir'is. En la antaŭ'ĉambr'o ver'e est'is fremd'a ne'alt'a vir'o, nur en surtut'o malgraŭ la mal'varm'a aŭtun'a temp'o.
— Kio'n vi bezon'as?
— Ofic'ist'o'n Aleksandrov; ĉu li loĝ'as ĉi tie?
— Mank'as tiu; adiaŭ, kar'ul'o.
— Sed ja la kort'ist'o dir'is ke ĉi tie, — dir'is la vizit'ant'o, si'n'gard'e direkt'iĝ'ant'e al la pord'o.
— For, for, kar'ul'o; for'ir'u.
Sekv'a'tag'e post la tag'manĝ'o, kiam Astafij Ivanoviĉ al'mezur'is sur mi la surtut'o'n, kiu'n li est'is re'far'ant'a, iu de'nov'e en'ir'is la antaŭ'ĉambr'o'n. Mi mal'ferm'et'is la pord'o'n. La hieraŭ'a sinjor'o antaŭ mi'a'j okul'o'j trankvil'e pren'is de la vest'o'hok'o mi'a'n bekeŝ'o'n, ŝov'is ĝi'n sub la brak'o'n kaj for'kur'is el la apartament'o. Agrafena la tut'a'n temp'o'n gap'is li'n, mal'ferm'int'e la buŝ'o'n pro mir'o, kaj neni'o'n pli'a'n far'is por defend'i la mantel'o'n. Astafij Ivanoviĉ kur'is post la fripon'o kaj post dek minut'o'j re'ven'is anhel'ant'e kun la mal'plen'a'j man'o'j. La vir'o sen'spur'e mal'aper'is!
— Nu, fiask'o, Astafij Ivanoviĉ. Est'as bon'e, ke la uniform'a'n palt'o'n ni konserv'is! Ali'kaz'e li tre embaras'us mi'n, fripon'o!
Sed Astafij Ivanoviĉ est'is tiom konstern'it'a de ĉio ĉi, ke mi eĉ forges'is pri la ŝtel'aĵ'o, rigard'ant'e li'n. Li ne pov'is re'konsci'iĝ'i. Ĉiu'minut'e li est'is las'ant'a la far'at'a'n labor'o'n, ĉiu'minut'e komenc'is de'nov'e rakont'i la afer'o'n, kiel ĉio okaz'is, kie li star'is, kiel antaŭ li'a'j okul'o'j, du paŝ'o'j'n for, oni de'met'is la bekeŝ'o'n, kaj ĉio aranĝ'iĝ'is tiel, ke eĉ ne ebl'is kapt'i. Post'e li de'nov'e re'sid'iĝ'is labor'i; kaj de'nov'e ĉes'is, kaj mi vid'is, ke li fin'e ir'is al la kort'ist'o rakont'i kaj riproĉ'et'i li'n, pro tio ke li permes'as tia'j'n afer'o'j'n en si'a kort'o. Post'e li re'ven'is kaj komenc'is insult'i Agrafenan. Post'e li re'sid'iĝ'is labor'i kaj ankoraŭ long'e murmur'is i'o'n du'on'voĉ'e, ke jen kiel ĉio okaz'is, kiel li ĉi tie star'is kaj mi tie, kaj jen antaŭ la okul'o'j, du paŝ'o'j'n for, oni de'met'is la bekeŝ'o'n kaj tiel plu. Mal'long'e dir'ant'e, malgraŭ si'a ag'em'o Astafij Ivanoviĉ est'is klopod'em'a kaj pedant'a.
— Tromp'it'a'j est'as mi kun vi, Astafij Ivanoviĉ! — mi dir'is al li vesper'e, don'ant'e al li glas'o'n da te'o, kaj dezir'ant'e pro la enu'o de'nov'e el'vok'i la rakont'o'n pri la perd'it'a bekeŝ'o, kiu far'iĝ'is tre komik'a pro la oft'a ripet'ad'o kaj profund'a sincer'ec'o de la rakont'ant'o.
— Tromp'it'a'j, sinjor'o! Ja est'as ver'e domaĝ'e, malic'o atak'as mi'n, kvankam ne mi'a vest'o mal'aper'is. Laŭ mi ne est'as pli aĉ'a kanajl'o ol ŝtel'ist'o. Iu ja pren'as i'o'n sen pag'o, sed tiu ŝtel'as vi'a'n labor'o'n, vi'a'n ŝvit'o'n verŝ'it'a'n dum la labor'o, vi'a'n temp'o'n… Pu, abomen'aĵ'o! Mi eĉ ne vol'as parol'i, malic'o strangol'as mi'n. Ĉu vi, sinjor'o, ver'e ne bedaŭr'as vi'a'n hav'aĵ'o'n?
— Jes, prav'e, Astafij Ivanoviĉ; prefer'e io for'brul'u, sed ne akir'iĝ'u al ŝtel'ist'o, mi ne dezir'as.
— Kio'n dezir'i! Cert'e, ŝtel'ist'o'j est'as divers'a'j: okaz'is foj'e al mi, sinjor'o, traf'i honest'a'n ŝtel'ist'o'n!
— Honest'a'n? Ĉu ŝtel'ist'o pov'as est'i honest'a, Astafij Ivanoviĉ?
— Vi prav'as, sinjor'o! Ŝtel'ist'o ne pov'as est'i honest'a, ne ebl'as tio. Mi nur vol'is dir'i ke, ŝajn'e, tiu hom'o est'is honest'a, sed ŝtel'is. Mi ver'e kompat'is li'n.
— Sed kiel tio okaz'is, Astafij Ivanoviĉ?
— Tio okaz'is, sinjor'o, antaŭ proksim'um'e du jar'o'j. Tiam mi est'is dev'ig'it'a preskaŭ unu jar'o'n viv'i sen ofic'o; sed kiam mi ankoraŭ labor'is en antaŭ'a lok'o, al mi proksim'iĝ'is tut'e pere'int'a hom'o. Ni kon'at'iĝ'is simpl'e en sen'luks'a manĝ'ej'o. Tiu ebri'ul'o, volupt'ul'o kaj parazit'o antaŭ'e hav'is iu'n ofic'o'n, sed pro la ebri'a viv'o oni jam de'long'e eks'ig'is li'n. Tut'e ne'ind'a! Li est'is vest'it'a per Di'o-sci'as-kio! Iu'foj'e mi pens'is, ke li ne sur'hav'as ĉemiz'o'n sub la palt'o; li for'diboĉ'is ĉio'n hav'at'a'n. Sed li ne est'is sen'brid'a, li'a karakter'o est'is kviet'a, tre tener'a, bon'kor'a; li neni'o'n pet'is, pro ĉio li rimors'is: nu mi mem foj'e vid'is ke li vol'as drink'i, kaj mem regal'is li'n per glas'et'o. Nu, iel ni proksim'iĝ'is, ali'vort'e li kor'e lig'iĝ'is al mi… Por mi ja tut'e egal'as. Sed kia hom'o li est'is! Li est'is apud'e kvazaŭ hund'o, vi ir'as tie'n — li post vi; sed ni ja inter'vid'iĝ'is nur unu'foj'e, jen kia mal'fort'ul'o! Unu'e li pet'is en'las'i li'n por tra'nokt'o — do mi en'las'is; mi rimark'is ke li'a pasport'o est'as en ord'o kaj ke la hom'o est'as ne'mal'bon'a! Sekv'a'tag'e mi de'nov'e en'las'is li'n por tra'nokt'o, li ven'is ankaŭ je la tri'a tag'o, la tut'a'n tag'o'n li sid'is ĉe la fenestr'o; de'nov'e rest'is por la nokt'o. Nu, mi pens'is, jen li al'trud'iĝ'is al mi: mi li'n trink'ig'u, kaj nutr'u, kaj eĉ en'las'u por tra'nokt'o — tamen mi est'as mal'riĉ'a, sed al'don'e parazit'o al'trud'as si'n. Pli fru'e li, sam'kiel mi'n, vizit'ad'is iu'n ofic'ist'o'n, lig'iĝ'is al li, ili kun'e drink'ad'is; sed la ofic'ist'o iĝ'is drink'ul'o kaj mort'is pro la mal'feliĉ'o. Li'a nom'o est'is Emelja — Emilian'o Iljiĉ. Mi long'e pens'is, kio'n mi far'u kun li? For'pel'i li'n est'us hont'ind'e, mi kompat'is li'n: li est'is tre mizer'a, pere'ant'a hom'o, je Di'o! Kaj silent'em'a li est'is, neni'o'n pet'is, nur sid'is kaj kvazaŭ hund'o rigard'is al la okul'o'j. Tiel la ebri'a viv'o fuŝ'as la hom'o'n! Jen mi ek'hav'is ide'o'n: mi dir'u al li, ke ir'u vi for, Emilĉjo; vi hav'as neniu'n kial'o'n rest'i ĉe mi, vi mis'traf'is; mi mem baldaŭ hav'os neni'o'n por manĝ'et'i, do kiel mi pov'os nutr'i vi'n ĉe mi? Mi sid'is, pens'is — kio'n li far'us se mi dir'us tio'n al li? Nu mi imag'is kiel long'e li rigard'us al mi aŭd'int'e mi'a'n parol'o'n, long'e sid'us kompren'ant'e neniu'n vort'o'n, kiam li post'e diven'us, li star'iĝ'us de sur la fenestr'o'bret'o, pren'us si'a'n sak'et'o'n — mi nun kvazaŭ vid'as tiu'n kvadrat'it'a'n, ruĝ'a'n, tru'it'a'n sak'et'o'n, en kiu'n li met'is Di'o-sci'as-kio'n kaj kiu'n konstant'e port'is kun si — ord'ig'us si'a'n palt'o'n ke ĝi solid'e aspekt'u kaj est'u varm'a, kaj ke la tru'o'j ne est'u vid'ebl'a'j: li est'is delikat'a! Post'e li mal'ferm'us la pord'o'n kaj el'ir'us al la ŝtup'ar'o larm'et'ant'e. Nu, kial li tut'e pere'u?.. Mi kompat'is li'n! Sed post'e mi pens'is pri mi'a stat'o! Do atend'u, Emilĉjo, mi pens'is, vi ne'long'e festen'os ĉe mi; jen mi baldaŭ trans'lok'iĝ'os, kaj vi ne re'trov'os mi'n. Do, sinjor'o, mi trans'lok'iĝ'is. Tiam bien'ul'o Aleksandro Filimonoviĉ (nun li est'as mort'int'a, fart'u li bon'e en la ĉiel'o'j) dir'is: “Mi tre kontent'as pri vi, Astafij, kiam ni ĉiu'j re'ven'os el la vilaĝ'o, ni ne forges'os vi'n kaj de'nov'e dung'os”. Mi est'is ĉef'serv'ist'o ĉe ili, — tre bon'kor'a est'is la bien'ul'o, sed li mort'is en tiu jar'o. Do post li'a for'vetur'o mi kolekt'is mi'a'j'n aĵ'o'j'n, la tut'a'n hav'at'a'n mon'o'n, decid'is viv'i trankvil'e kaj trans'lok'iĝ'is al old'ul'in'o, lu'int'e ĉe ŝi ĉambr'o'part'o'n. Ŝi efektiv'e apenaŭ hav'is liber'a'n lok'o'n. Antaŭ'e ŝi ie serv'is kiel vart'ist'in'o, sed tiam ŝi loĝ'is apart'e, ricev'ant'e pensi'o'n. Nu, mi pens'is, nun adiaŭ, kar'a Emelja, vi ne re'trov'os mi'n! Sed kio, sinjor'o, okaz'is? Vesper'e mi re'ven'is (mi vizit'is kon'at'o'n) kaj tuj vid'is Emeljan, kiu sid'is sur mi'a kest'o, kaj li'a kvadrat'it'a sak'et'o est'is apud li, li sid'is en si'a palt'o atend'ant'e mi'n… Kaj pro enu'o li eĉ pren'is religi'a'n libr'o'n de la old'ul'in'o kaj ten'is ĝi'n renvers'e. Tamen li trov'is mi'n! Mi tut'e sen'esper'iĝ'is. Nu, mi pens'is, kio'n far'i, kial mi de'komenc'e ne for'pel'is li'n? Kaj mi rekt'e demand'is: “Ĉu vi kun'port'is la pasport'o'n, Emelja?”
Tiam mi, sinjor'o, sid'iĝ'is kaj komenc'is medit'i: ĉu li, vagabond'o, mult'a'n damaĝ'o'n kaŭz'os al mi? Kaj rezult'is laŭ la medit'o, ke la damaĝ'o est'os ne'grand'a. Manĝ'i li bezon'as, mi pens'is. Nu, pan'pec'o maten'e, kaj por ke est'u pli bon'gust'e neces'os aĉet'i cep'o'n. Tag'mez'e sam'e neces'os don'i al li pan'o'n kaj cep'o'n; kaj vesper'manĝ'i sam'e per cep'o kaj kvas'o, kaj pan'o, se li dezir'os pan'o'n. Kaj se hazard'e aper'os brasik'sup'o, ni ambaŭ est'os tut'sat'a'j. Mi mem ne mult'e manĝ'as, kaj est'as kon'at'e ke la drink'ul'o neni'o'n manĝ'as: li bezon'as nur ebri'ig'a'n alkohol'aĵ'o'n. Li ni'n ruin'ig'os pro drink'ad'o, mi pens'is, sed tuj, sinjor'o, ali'a afer'o ven'is en mi'a'n kap'o'n, kaj mi iĝ'is obsed'it'a tiel, ke se Emelja for'ir'us, mi ne ĝoj'us pri la viv'o… Mi do decid'is tiam far'iĝ'i li'a patr'o-bon'far'ul'o. Mi pens'is, ke mi sav'os li'n de la malic'a pere'o, kaj forges'ig'os al li la drink'ad'o'n! Do bon'e, mi pens'is, Emelja, rest'u ĉe mi, sed reg'u vi'n, obe'u la ordon'o'n!
Do mi decid'is komenc'e kutim'ig'i li'n al iu labor'o, sed ne tuj; unu'e li ripoz'u iom'et'e, kaj mi inter'temp'e pri'pens'u kaj serĉ'u, al kio Emelja pov'os est'i kapabl'a. Ĉar por ĉiu afer'o, sinjor'o, antaŭ ĉio est'as bezon'at'a hom'a kapabl'o. Kaj mi komenc'is kaŝ'e observ'i li'n. Mi konstat'is: sen'esper'a hom'o vi est'as, Emilĉjo! Mi komenc'is per afabl'a'j vort'o'j: tiel kaj ĉi tiel, Emilian'o Iljiĉ, atent'u vi'n, iel ord'ig'u vi'n.
— Sufiĉ'as diboĉ'i! Rigard'u, vi est'as ĉifon'e vest'it'a, vi'a palt'o, pardon'u, kribr'il'o'n simil'as; tio est'as mal'bon'a! Ŝajn'e temp'as jam ĉes'i!
Mi'a Emilĉjo sid'is kaj aŭskult'is mi'n, mal'lev'int'e la kap'o'n. Nu, sinjor'o! Li ating'is tio'n, ke si'a'n lang'o'n for'diboĉ'is, eĉ unu konven'a'n vort'o'n ne pov'is dir'i. Vi demand'as pri trab'o'j, sed li respond'as pri fab'o'j! Li aŭskult'is, long'e aŭskult'is, kaj post'e suspir'is.
— Kial vi suspir'as, mi demand'is, Emilian'o Iljiĉ?
— Simpl'e, neni'o grav'a, Astafij Ivanoviĉ, ne zorg'u. Hodiaŭ du vir'in'o'j, Astafij Ivanoviĉ, batal'is sur'strat'e, unu hazard'e fal'ig'is la korb'o'n kun oksikok'o'j de la ali'a.
— Kio do?
— Kaj la ali'a pro tio intenc'e fal'ig'is ŝi'a'n korb'o'n kun oksikok'o'j kaj komenc'is tret'i ĝi'n pied'e.
— Sed kio do, Emilian'o Iljiĉ?
— Neni'o, Astafij Ivanoviĉ, mi nur simpl'e.
“Neni'o, nur simpl'e. Ho! mi pens'is, Emilĉjo, Emilĉjeto! For'diboĉ'is kaj prodig'is vi la kap'o'n!..”
— Ankoraŭ iu sinjor'o perd'is mon'bilet'o'n sur trotuar'o en Goroĥovaja, pli ĝust'e en Sadovaja. Kaj iu vir'o rimark'is kaj dir'is: “Mi'a bon'ŝanc'o”; sed ali'a vir'o rimark'is kaj dir'is: “Ne, la mi'a! Mi antaŭ vi rimark'is…”
— Nu, Emilian'o Iljiĉ.
— Kaj la vir'o'j ek'batal'is, Astafij Ivanoviĉ. Sed polic'an'o ven'is, pren'is la mon'o'n, re'don'is ĝi'n al la sinjor'o, kaj minac'is en'karcer'ig'i ambaŭ vir'o'j'n.
— Sed kio do? Kio edif'a est'as en tio, Emilĉjo?
— Neni'o. La popol'o rid'is, Astafij Ivanoviĉ.
— Aĥ, Emilĉjeto! La popol'o! Vi vend'is la propr'a'n anim'o'n kontraŭ kupr'a groŝ'o. Aŭd'u, Emilian'o Iljiĉ, kio'n mi dir'os al vi.
— Kio'n, Astafij Ivanoviĉ?
— Pren'u iu'n labor'o'n, ver'e, pren'u. Cent'a'n foj'o'n mi dir'as al vi, pren'u, kompat'u vi'n!
— Kio'n mi pren'u, Astafij Ivanoviĉ? Mi ja ne sci'as kio'n mi pren'os, ja neni'u dung'os mi'n, Astafij Ivanoviĉ.
— Pro tio do oni vi'n for'pel'e mal'dung'is, Emelja, drink'ant'a hom'o vi est'as!
— Ankoraŭ bufed'ist'o Vlas hodiaŭ est'is vok'it'a al la polic'ej'o, Astafij Ivanoviĉ.
— Por kio li est'is vok'it'a, Emilĉjeto?
— Mi ne sci'as por kio, Astafij Ivanoviĉ. Ver'ŝajn'e est'is neces'e, kaj oni li'n vok'is…
“Aĥ! mi pens'is, pere'is ni ambaŭ, Emilĉjeto! Pro ni'a'j pek'o'j Di'o ni'n pun'as!” Nu kio'n far'i kun tia hom'o, sinjor'o!”
Sed la knab'o est'is ruz'a, ver'e! Li komenc'e aŭskult'is mi'n kaj post'e tio evident'e ted'is al li; se li est'is rimark'ant'a ke mi koler'iĝ'is, li est'is pren'ant'a la palt'o'n kaj for'glit'is sen'spur'e! Tag'e li ie vag'aĉ'is, vesper'e re'ven'is ebri'et'a. Nur Di'o sci'as, kiu drink'ig'is li'n, de kie li pren'is mon'o'n; ne mi kulp'is pri tio!
— Ne, mi dir'is, Emilian'o Iljiĉ, vi ne rest'os viv'a! Sufiĉ'as drink'i, kompren'u, sufiĉ'as! Sekv'a'foj'e kiam vi re'ven'os ebri'a, vi dorm'os sur la ŝtup'ar'o! Mi ne en'las'os vi'n!
Aŭskult'int'e la ordon'o'n, mi'a Emelja sid'is hejm'e dum unu tag'o, dum la du'a; sed je la tri'a tag'o li de'nov'e for'glit'is. Mi long'e atend'is — li ne re'ven'is! Mi konfes'as, ke mi jam ek'tim'is kaj ek'kompat'is li'n. Kio'n mi far'is al li? Mi tim'ig'is li'n. Kie'n do li ir'is, mal'feliĉ'ul'o? Li pere'os ver'ŝajn'e, mi'a Di'o! Ven'is la nokt'o — li ne aper'is. Maten'e mi el'ir'is en la vestibl'o'n kaj ek'vid'is li'n dorm'i en la vestibl'o. Li met'is la kap'o'n sur ŝtup'et'o'n kaj kuŝ'is tut'e rigid'a pro frost'o.
— Kio okaz'is al vi, Emelja? Di'o gard'u vi'n! Kie vi est'is?
— Sed vi, Astafij Ivanoviĉ, hieraŭ koler'is, ĉagren'iĝ'is kaj promes'is kuŝ'ig'i mi'n dorm'i en la koridor'o, mi do ne kuraĝ'is en'ir'i, Astafij Ivanoviĉ, kaj kuŝ'iĝ'is ĉi tie…
Kaj malic'o kaj kompat'o ek'reg'is mi'n!
— Vi, Emilian'o, pren'u iu'n ali'a'n ofic'o'n. Kial gard'i la ŝtup'ar'o'n?
— Sed kiu'n ali'a'n deĵor'o'n, Astafij Ivanoviĉ?
— Ekzempl'e vi, pere'int'a anim'o, mi dir'is (tia malic'o ek'reg'is mi'n!), lern'u, ekzempl'e, tajlor'art'o'n. Jen kia est'as vi'a palt'o! Krom ke ĝi est'as tru'it'a, vi bala'as per ĝi la ŝtup'ar'o'n! Almenaŭ pren'u kudr'il'o'n kaj flik'u la tru'o'j'n, ke est'u konven'e. Aĥ, ebri'ul'o vi est'as!
Do, sinjor'o! Li pren'is kudr'il'o'n, mi dir'is tio'n mok'e sed li ek'tim'is kaj pren'is, de'met'is la palt'o'n kaj komenc'is ŝov'i faden'o'n en la tru'et'o'n de la kudr'il'o. Mi rigard'is al li; nu la afer'o est'as kutim'a, la okul'o'j plen'iĝ'is per pus'o, ruĝ'iĝ'is; la brak'o'j trem'as, ĉio est'as van'a! Li ŝov'is, ŝov'is — ne en'ir'as la faden'o; li kaj palpebr'um'is, kaj saliv'um'is ĝi'n, kaj tord'is en'man'e — sed ne! Li ĵet'is ĝi'n kaj rigard'is al mi…
— Nu, Emelja, vi komplez'is mi'n! Se tio okaz'us publik'e, mi for'hak'us vi'a'n kap'o'n! Ja mi al vi, simpl'a hom'o, mok'e, rikan'e dir'is… Ir'u, Di'o gard'u vi'n! Simpl'e sid'u kaj ne far'u hont'ind'aĵ'o'j'n, ne dorm'u sur la ŝtup'ar'o, ne hont'ig'u mi'n!
— Sed kio'n do mi far'u, Astafij Ivanoviĉ, ja mi mem sci'as ke mi ĉiam est'as ebri'et'a kaj taŭg'as por neni'o!.. Mi nur vi'n, mi'a'n bo'n… Bon-far'ul'o'n van'e ĉagren'as…
Ĉi tiam li'a'j blu'a'j lip'o'j sku'iĝ'is, ek'flu'is larm'et'o sur la blank'a vang'o, kaj ek'trem'is ĉi larm'et'o sur li'a ne'komb'it'a barb'et'o, kaj mi'a Emilian'o subit'e el'las'is tut'a'n polm'o'n da larm'o'j… Ho Di'o! Tio kvazaŭ tranĉ'is mi'a'n kor'o'n.
“Aĥ vi, sent'em'a hom'o, mi eĉ ne imag'is tio'n! Kiu sci'us, kiu diven'us tio'n?.. Ne, mi pens'is, Emelja, mi for'las'os vi'n tut'e, pere'u kvazaŭ ĉifon'et'o!..”
Nu, sinjor'o, ne neces'as long'e rakont'i! Tiu sen'signif'a mizer'a afer'o ne merit'as rakont'o'n, kaj vi, sinjor'o, eĉ du groŝ'o'j'n ne don'us por ĝi; sed mi mult'o'n don'us, se mi hav'us mult'o'n, por ke ĉio ĉi ne okaz'u! Mi hav'is, sinjor'o, rajd'pantalon'o'n, for'brul'u tiu bon'a kaj plaĉ'aspekt'a blu'a kvadrat'it'a pantalon'o; ĝi'n mend'is bien'ul'o ven'int'a ĉi tie'n, sed post'e li rifuz'is dir'int'e ke la pantalon'o est'as mal'larĝ'a; do ĝi rest'is ĉe mi. Mi pens'is — valor'a aĵ'o! En bazar'o de brokant'aĵ'o'j oni don'os ebl'e kvin rubl'o'j'n — sed se ne don'os, mi el ĝi du pantalon'o'j'n produkt'os por la peterburgaj sinjor'o'j, kaj eĉ iom rest'os por mi'a veŝt'o. Por mal'riĉ'ul'o ĉio est'as bon'a! Emilĉjeto tiam hav'is sever'a'n, trist'a'n temp'o'n. Mi rimark'is, ke li ne drink'is unu tag'o'n, ne drink'is la du'a'n, la tri'a'n tag'o'n ne en'buŝ'ig'is drink'aĵ'o'n, li ek'somnol'is, aspekt'is tre kompat'ind'e kaj sid'is mal'gaj'iĝ'int'e. Nu, mi pens'is, aŭ vi rimed'o'j'n ne hav'as, kar'ul'o, aŭ vi mem ek'ir'is la Di'a'n voj'o'n, obe'is la raci'o'n kaj dir'is al si: “Ne plu!” Jen, sinjor'o, okaz'is jen'e: tiu tag'o est'is fest'a. Mi ir'is al la preĝ'ej'o; post la re'ven'o mi konstat'is ke mi'a Emelja sid'as ĉe la fenestr'o ebri'et'a kaj balanc'iĝ'as. Hm! Mi pens'is, tiel do vi far'as, kar'ul'o! Kaj pro io mi mal'ferm'is la kest'o'n. Mi ek'vid'is, ke la pantalon'o ne est'as tie!.. Mi rigard'is tie'n kaj re'e'n, sed ĝi mal'aper'is! Nu, kiam mi tra'fos'is ĉio'n kaj konstat'is ke ĝi mank'as, io skrap'is mi'a'n kor'o'n! Mi impet'is al la old'ul'in'o, unu'e mi blasfem'et'is ŝi'n, mi kulp'as, sed mi tut'e ne suspekt'is Emeljan, kvankam la krim'o'n pruv'is ke li sid'is ebri'a! “Ne, mi'a old'ul'in'o dir'is, Di'o gard'u vi'n, kavalir'o, por kio mi bezon'as la pantalon'o'n, ĉu mi sur'vest'u ĝi'n? Mi mem antaŭ ne'long'e perd'is jup'o'n pro iu an'o de la vir'a genr'o… Nu do, mi nek sci'as nek imag'as”, ŝi dir'is. — “Kiu est'is ĉi tie, kiu ven'is?” — “Ja neni'u, ŝi dir'is, kavalir'o, neni'u ven'is; mi ĉiam est'is ĉi tie. Emilian'o Iljiĉ el'ir'is, sed post'e re'ven'is; jen li sid'as! Pri'demand'u li'n”. — “Ĉu vi pren'is, Emelja, pro iu bezon'o, mi'a'n nov'a'n rajd'pantalon'o'n, ĉu vi memor'as — ni plan'is ĝi'n por la bien'ul'o?” — “Ne, li dir'is, Astafij Ivanoviĉ, mi ja ne pren'is ĝi'n”.
Kia okaz'aĵ'o! Mi re'komenc'is serĉ'i, serĉ'is-serĉ'ad'is — neni'e! Kaj Emelja sid'as kaj ŝancel'iĝ'as. Mi sid'is, sinjor'o, rekt'e antaŭ li, kaŭr'e super la kest'o, kaj subit'e mi fiks'is la rigard'o'n al li… Ah ha! — mi pens'is, kaj mi'a kor'o ek'flam'is en la brust'o; mi eĉ ruĝ'iĝ'is. Subit'e ankaŭ Emelja rigard'is al mi.
— Ne, Astafij Ivanoviĉ, mi pantalon'o'n vi'a'n… jen, vi ebl'e pens'as ke mi do, sed mi ne pren'is ĝi'n.
— Sed kie'n ĝi mal'aper'is, Emilian'o Iljiĉ?
— Ne, li dir'is, Astafij Ivanoviĉ, mi tut'e ne vid'is.
— Sed, Emilian'o Iljiĉ, ĉu ĝi spit'e al ĉio mal'aper'is mem?
— Ebl'e ĝi mem mal'aper'is, Astafij Ivanoviĉ.
Mi aŭskult'is li'n, star'iĝ'is, ven'is al la fenestr'o, lum'ig'is la lamp'o'n kaj ek'labor'is. Mi est'is ripar'ant'a veŝt'o'n por ofic'ist'o loĝ'int'a sub ni. Kaj en la brust'o ĉio brul'is kaj jelp'is. Do est'us pli facil'e se mi met'us en la forn'o'n mi'a'n tut'a'n vest'ar'o'n. Evident'e Emelja ek'sent'is ke malic'o kapt'is mi'a'n kor'o'n. Se oni kaŭz'is mal'bon'o'n, sinjor'o, oni de for'e sent'as minac'o'n, kvazaŭ bird'o fulm'o'tondr'o'n.
— Kaj jen, Astafij Ivanoviĉ, — Emilĉjeto komenc'is (dum li'a voĉ'et'o trem'is), — hodiaŭ Antip Proĥoroviĉ, help'kurac'ist'o, edz'iĝ'is kun la vidv'in'o de la ĵus mort'int'a fiakr'ist'o…
Mi do rigard'is al li, kaj evident'e malic'e rigard'is… Emelja kompren'is. Mi ek'vid'is, ke li star'iĝ'is, ven'is al la lit'o kaj komenc'is i'o'n palp'serĉ'i apud ĝi. Mi atend'is — li long'e okup'iĝ'is daŭr'e murmur'ant'e: “Ne kaj ne, kie'n ĝi, fripon'aĵ'o, mal'aper'is!” Mi atend'is kio okaz'os; ek'vid'is kiel Emelja ramp'is kaŭr'e sub la lit'o'n. Mi ne el'ten'is.
— Kial vi, Emilian'o Iljiĉ, kaŭr'e ramp'as?
— Ebl'e tie est'as la pantalon'o, Astafij Ivanoviĉ. Por rigard'i, ĉu ĝi fal'is i'e'n tie.
— Kial vi, sinjor'o (pro domaĝ'o mi al'parol'is li'n respekt'e), kial vi, sinjor'o, zorg'as pri tia mal'riĉ'a simpl'a hom'o kia mi est'as; por kio la genu'o'j'n van'e vund'i!
— Sed ja, Astafij Ivanoviĉ, mi neni'o'n… Ĝi ebl'e iel trov'iĝ'os, se serĉ'i.
— Hm… mi dir'is; aŭskult'u, Emilian'o Iljiĉ!
— Kio, li dir'is, Astafij Ivanoviĉ?
— Ĉu ebl'e vi, mi dir'is, simpl'e ŝtel'is ĝi'n de mi, dank'int'e mi'n pro mi'a gast'am'o kiel ŝtel'ist'o kaj fripon'o? — do mi, sinjor'o, tiel flam'iĝ'is, ke li komenc'is ramp'i sur'plank'e antaŭ mi.
— Ne, Astafij Ivanoviĉ…
Kaj li en la sam'a stat'o rest'is sub la lit'o vizaĝ-al-plank'e. Li long'e kuŝ'is, post'e li el'ramp'is. Mi rigard'is: tut'e pal'a hom'o, kvazaŭ lit'tuk'o. Li star'iĝ'is, sid'iĝ'is apud mi ĉe la fenestr'o, kaj tiel sid'is ĉirkaŭ dek minut'o'j'n.
— Ne, li dir'is, Astafij Ivanoviĉ, — kaj subit'e li star'iĝ'is kaj proksim'iĝ'is al mi, mi memor'as li'n bon'eg'e, horor'a kvazaŭ pek'o. — Ne, Astafij Ivanoviĉ, mi ne bon'vol'is pren'i vi'a'n pantalon'o'n.
Li tut'korp'e trem'is, pik'ant'e si'a'n brust'o'n per trem'ant'a fingr'o, kaj li'a voĉ'o vibr'is tiel, ke mi mem timid'iĝ'is kaj kvazaŭ glu'iĝ'is al la fenestr'o.
— Nu, mi dir'is, Emilian'o Iljiĉ, bon'vol'u pardon'i mi'n, se mi, stult'ul'o, van'e riproĉ'is vi'n. Kaj la pantalon'o evident'e pere'is; sed ni ne pere'os sen ĝi. Ni hav'as la brak'o'j'n dank’ al Di'o, ni ne komenc'os ŝtel'i… Kaj ne almoz'pet'os de fremd'a mal'riĉ'a hom'o; ni per'labor'os pan'o'n…
Emelja aŭskult'is mi'n, iom star'is antaŭ mi kaj sid'iĝ'is. Tiel li sid'is la tut'a'n vesper'o'n, ne mov'iĝ'et'is; mi jam en'lit'iĝ'is, sed Emelja plu sid'is sur la sam'a lok'o. Nur maten'e mi vid'is ke li kuŝ'as sur ne'kovr'it'a plank'o, kurb'iĝ'int'e en si'a palt'o; li tro humil'iĝ'is kaj ne ven'is en la lit'o'n. Nu, sinjor'o, mi mal'ŝat'is li'n de tiam, kaj dum la unu'a'j tag'o'j mi abomen'is li'n. Okaz'is tiel, kvazaŭ mi'a propr'a fil'o pri'ŝtel'us kaj plej profund'e ofend'us mi'n. Aĥ, mi pens'is, Emelja, Emelja! Sed Emelja, sinjor'o, dum ĉirkaŭ du semajn'o'j sen'halt'e drink'is. Do li tut'e best'iĝ'is, drink'ant'e pli mult'e ol li pov'us. Maten'e li est'is for'ir'ant'a, profund'e nokt'e — re'ven'ant'a, kaj dum du semajn'o'j mi neniu'n vort'o'n aŭd'is de li. Ver'ŝajn'e la ĉagren'o tortur'is li'n mem, aŭ li vol'is ia'manier'e pere'ig'i si'n. Sed fin'e, sufiĉ'e, li ĉes'is drink'i, evident'e li ĉio'n for'diboĉ'is kaj de'nov'e sid'iĝ'is ĉe la fenestr'o. Mi memor'as li'n sid'i kaj silent'i dum tri diurn'o'j; subit'e mi vid'is ke li plor'is! Do li sid'is, sinjor'o, plor'eg'is! Kvazaŭ put'o, kvazaŭ li ne aŭd'us mem kiel li fal'ig'as la larm'o'j'n. Ja est'as mal'facil'e, sinjor'o, vid'i kiel adolt'a hom'o plor'as, des pli se pro ĉagren'o-mal'ben'o plor'as tia old'ul'o kia Emelja.
— Kio okaz'is al vi, Emelja? — mi dir'is.
Li tut'a sku'iĝ'is. Li tremeris. Ja mi unu'a'foj'e post tiam al'parol'is li'n.
— Neni'o… Astafij Ivanoviĉ.
— Di'o gard'u vi'n, Emelja, ĉio mal'aper'u. Kial vi sid'as kiel strig'o? — mi kompat'is li'n.
— Simpl'e, Astafij Ivanoviĉ, mi neni'o'n. Mi vol'as pren'i iu'n labor'o'n, Astafij Ivanoviĉ.
— Kia'n do labor'o'n, Emilian'o Iljiĉ?
— Ne grav'as, iu'n ajn. Ebl'e mi trov'os iu'n posten'o'n, kiel est'is antaŭ'e; mi jam ir'is al Fedosej Ivanoviĉ por pet'i… Ne est'as bon'e ke mi ofend'as vi'n, Astafij Ivanoviĉ. Kiam mi, Astafij Ivanoviĉ, ebl'e trov'os la labor'o'n, mi re'pag'os al vi ĉio'n kaj pro ĉiu'j vi'a'j manĝ'o'j kompens'os vi'n.
— Sufiĉ'as, Emelja, sufiĉ'as; nu, est'is pek'o — sed ĝi pas'is! Diabl'o pren'u ĝi'n! Ni viv'u kiel antaŭ'e!
— Ne, Astafij Ivanoviĉ, vi ebl'e ankoraŭ pri tio, sed mi ne bon'vol'is pren'i vi'a'n pantalon'o'n…
— Nu, kiel vi vol'as; Di'o gard'u vi'n, Emilĉjeto!
— Ne, Astafij Ivanoviĉ. Mi, evident'e, ne plu est'os vi'a loĝ'ant'o. Pardon'u mi'n, Astafij Ivanoviĉ.
— Di'o gard'u vi'n, mi dir'is, kiu vi'n, Emilian'o Iljiĉ, ofend'as kaj for'pel'as el la hejm'o, ĉu mi?
— Ne, ne est'as dec'e por mi loĝ'i ĉe vi, Astafij Ivanoviĉ… Prefer'e mi ir'u…
Do li tre ofend'iĝ'is kaj ĉiam ripet'ad'is la sam'o'n. Mi rigard'is al li, kaj li ver'e star'iĝ'is kaj met'is sur la ŝultr'o'j'n la palt'o'n.
— Tamen kie'n vi, Emilian'o Iljiĉ! Aŭd'u la voĉ'o'n de l’ prudent'o. Kio'n vi far'os? Kie'n vi ir'os?
— Ne, tamen adiaŭ, Astafij Ivanoviĉ, ne ten'u mi'n (li de'nov'e plor'ĝem'is); mi prefer'e ir'u, Astafij Ivanoviĉ. Vi jam ne est'as la sam'a.
— Ĉu ne la sam'a? La sam'a! Vi est'as kiel et'a, mal'saĝ'a infan'o, vi pere'os mem'star'e, Emilian'o Iljiĉ.
— Ne, Astafij Ivanoviĉ, nun vi, kiam vi for'ir'as, las'as la kest'o'n ŝlos'it'a, kaj mi, Astafij Ivanoviĉ, vid'as kaj plor'as… ne, vi tamen prefer'e las'u mi'n, Astafij Ivanoviĉ, kaj pardon'u mi'n pro ĉio, per kio mi ofend'is vi'n dum ni'a kun'viv'ad'o.
Kio do, sinjor'o? Do li for'ir'is! Mi atend'is unu tag'o'n, pens'ant'e ke li re'ven'os vesper'e — sed ne! La du'a'n tag'o'n li for'est'is, la tri'a'n ne ven'is! Mi ek'tim'is, angor'o turn'ad'is mi'n; mi nek trink'is, nek manĝ'is, nek dorm'is. Li tut'e sen'trankvil'ig'is mi'n! Je la kvar'a tag'o mi ek'ir'is, ĉiu'j'n drink'ej'o'j'n mi vizit'is, demand'ant'e — sed mal'aper'is Emilĉjeto! “Ĉu li perd'is si'a'n brav'a'n kap'o'n? — mi pens'is. — Ebl'e li ebri'et'a jam mort'aĉ'is ĉe iu bar'il'o, kaj nun kuŝ'as simil'e al putr'a trab'o”. Mi re'ven'is hejm'e'n nek viv'a nek mort'a. Ankaŭ sekv'a'tag'e mi decid'is serĉ'i. Kaj mi damn'is mi'n mem, pro tio ke mi permes'is al la stult'a hom'o propr'a'vol'e for'ir'i de mi. Sed ĉe la maten'iĝ'o de la kvin'a tag'o (ĝi est'is fest'a) mi aŭd'is, ke la pord'o knar'as. Mi vid'is, ke en'ir'is Emelja, mem blu'a kun la har'o'j kot'kovr'it'a'j, kvazaŭ li dorm'us sur'strat'e. Li mal'dik'iĝ'is kiel verg'o; li de'met'is la palt'o'n, sid'iĝ'is apud mi sur la kest'o'n, ek'rigard'is al mi. Mi ek'ĝoj'is, sed eĉ pli ol antaŭ'e angor'o al'glu'iĝ'is al mi'a anim'o. Jen tiel, sinjor'o, okaz'as: se mi simil'e pek'us, mi tut'e sincer'e prefer'e mort'aĉ'us ie kiel hund'o, sed ne re'ven'us. Sed Emelja re'ven'is! Nu, natur'e, est'as pez'e vid'i hom'o'n en tia stat'o. Mi komenc'is li'n pri'zorg'i, kares'i, konsol'i. “Nu, mi dir'is, Emilĉjeto, mi ĝoj'as ke vi re'ven'is. Se vi iom mal'fru'us, mi ankaŭ hodiaŭ ir'us serĉ'i vi'n tra drink'ej'o'j. Ĉu vi manĝ'is?”
— Manĝ'is, Astafij Ivanoviĉ.
— Ĉu vi ver'e manĝ'is? Jen, kar'ul'o, rest'is iom da hieraŭ'a brasik'sup'o; ĝi est'is kuir'it'a kun bov'aĵ'o, sed ne kun neni'o; kaj jen cep'o kun pan'o. Manĝ'u, ĝi ne mal'util'as por la san'o.
Mi don'is al li manĝ'aĵ'o'n kaj tuj konstat'is ke li ebl'e dum tri tag'o'j neni'o'n manĝ'is, — tia apetit'o vid'iĝ'is! Do la mal'sat'o pel'is li'n al mi. Rigard'ant'e al li, kar'ul'o, mi sent'is kompat'o'n. Nu, mi pens'is, mi kur'u al drink'ej'o kaj port'u al li iom por drink'i por konsol'i la anim'o'n, kaj ni fin'u, sufiĉ'as! Mi ne plu hav'as malic'o'n kontraŭ vi, Emilĉjeto! Mi al'port'is vodk'o'n. Jen, mi dir'is, Emilian'o Iljiĉ, ni trink'u je la fest'o. Ĉu vi vol'as trink'i? Ĝi est'as bon'a!
Li etend'is la man'o'n, tre avid'e etend'is, eĉ preskaŭ pren'is la glas'et'o'n, sed halt'is, iom atend'is, post'e pren'is, ek'port'is ĝi'n al la buŝ'o, kaj iom da vodk'o verŝ'iĝ'is sur li'a'n manik'o'n; fin'e li proksim'ig'is ĝi'n al la buŝ'o, sed tuj re'met'is sur la tabl'o'n.
— Kio, Emilĉjeto?
— Neni'o, mi jen… Astafij Ivanoviĉ.
— Ĉu vi ne trink'os?
— Ja mi, Astafij Ivanoviĉ, jam tiel… Mi ne plu drink'os, Astafij Ivanoviĉ.
— Do ĉu vi en'tut'e intenc'as ĉes'i drink'i, Emilĉjeto, aŭ nur hodiaŭ ne drink'os?
Li silent'is. Post unu minut'o li met'is man'o'n sur la kap'o'n.
— Kio okaz'is, ĉu vi mal'san'as, Emelja?
— Jes, mi mal'bon'e fart'as, Astafij Ivanoviĉ.
Mi kuŝ'ig'is li'n en la lit'o'n. Mi konstat'is ke li ver'e mal'bon'e fart'is: la kap'o varm'eg'is, kaj li'n mem sku'eg'is febr'o. Mi sid'is apud li tag'e, sed vesper'e li ek'fart'is mal'pli bon'e. Mi miks'is por li kvas'o'n kun ole'o kaj cep'o, al'ŝut'is pan'o'n. “Nu, — mi dir'is, — manĝ'u la miks'aĵ'o'n, ebl'e vi pli'bon'iĝ'os!” Li kap'ne'as. “Ne, li dir'as, mi hodiaŭ ne plu manĝ'os, Astafij Ivanoviĉ”. Mi prepar'is te'o'n por li, tro klopod'ig'is la old'ul'in'o'n, sed li ne pli'bon'iĝ'is. Nu, mi pens'is, aĉ'e! Je la tri'a maten'o mi ir'is al doktor'o. Tie loĝ'is mi'a kon'at'o kurac'ist'o Kostopravov. Li kurac'is mi'n antaŭ'e, kiam mi serv'is ĉe famili'o Bosomjagin. La kurac'ist'o ven'is kaj dir'is: “Ne, tre mal'bon'e. Eĉ van'e vi invit'is mi'n. Sed ebl'e don'u al li pulvor'o'j'n”. Nu, la pulvor'o'j'n mi ne don'is; pens'ant'e ke la kurac'ist'o blag'is; sed inter'temp'e jam la kvin'a tag'o al'ven'is.
Li kuŝ'is, sinjor'o, antaŭ mi, mort'ant'e. Mi sid'is ĉe la fenestr'o'bret'o, labor'ant'e. La old'ul'in'o hejt'is la forn'o'n. Ĉiu'j silent'is. La kor'o, sinjor'o, dolor'is mi'n pro li, feĉ'ul'o, kvazaŭ mi sepult'us propr'a'n fil'o'n. Mi sci'is ke tiu'temp'e Emelja rigard'is al mi; mi de la maten'o rimark'is ke li kolekt'as la fort'o'j'n, vol'as i'o'n dir'i, sed, evident'e, ne kuraĝ'as. Fin'fin'e mi rigard'is al li kaj vid'is, ke grand'a angor'o est'is en la okul'o'j de la povr'ul'o; li ne for'met'is la rigard'o'n de mi, sed kiam mi rigard'is al li, li tuj mal'lev'is la okul'o'j'n.
— Astafij Ivanoviĉ!
— Kio, Emilĉjeto?
— Sed se, ekzempl'e, mi'a'n palt'o'n port'i al bazar'o de brokant'aĵ'o'j, ĉu oni mult'o'n pag'us por ĝi, Astafij Ivanoviĉ?
— Nu, mi dir'is, oni ne sci'as, ĉu oni pag'us mult'e. Ebl'e oni eĉ tri rubl'o'j'n pag'us per mon'bilet'o'j, Emilian'o Iljiĉ.
Sed se efektiv'e port'i ĝi'n, oni neni'o'n pag'us, nur mok'us pro la prov'o vend'i tiu'n sen'taŭg'aĵ'o'n. Mi dir'is tio'n al li, Di'a hom'o, nur konsol'e.
— Sed mi pens'as, Astafij Ivanoviĉ, ke oni pag'us por ĝi tri rubl'o'j'n arĝent'e, ja ĝi est'as drap'a, Astafij Ivanoviĉ. Ĉu pov'as drap'aĵ'o kost'i tri rubl'o'j'n bilet'e?
— Mi ne sci'as, Emilian'o Iljiĉ; sed se vi vol'as port'i, cert'e neces'os komenc'e pet'i tri rubl'o'j'n.
Emelja iom silent'is, kaj post'e de'nov'e vok'is mi'n:
— Astafij Ivanoviĉ!
— Kio, Emilĉjeto?
— Kiam mi mort'os, vend'u la palt'o'n, sed ne en'tomb'ig'u mi'n en ĝi. Mi simpl'e kuŝ'os; sed ĝi est'as valor'a, ĝi pov'os taŭg'i al vi.
Tiam mi'a kor'o ne'esprim'ebl'e dolor'is mi'n. Mi rimark'is ke la antaŭ'mort'a angor'o proksim'iĝ'as al li. Ni de'nov'e ek'silent'is. Tiel pas'is ĉirkaŭ unu hor'o. Mi rigard'is al li de'nov'e: li daŭr'e rigard'as al mi, sed kiam mi renkont'iĝ'is kun li'a'j okul'o'j, li de'nov'e mal'lev'is la rigard'o'n.
— Ĉu vi vol'as, mi dir'is, trink'i akv'o'n, Emilian'o Iljiĉ?
— Don'u, Di'o gard'u vi'n, Astafij Ivanoviĉ.
Mi don'is al li akv'o'n. Li trink'is.
— Mi dank'as, li dir'is, Astafij Ivanoviĉ.
— Kio'n ankoraŭ vi bezon'as, Emilĉjeto?
— Ne, Astafij Ivanoviĉ, mi neni'o'n bezon'as; sed mi jen…
— Kio?
— Jen…
— Kio jen, Emilĉjeto?
— La pantalon'o… jen… ja mi pren'is ĝi'n tiam… Astafij Ivanoviĉ…
— Di'o pardon'u vi'n, Emilĉjeto, povr'ul'o vi est'as! For'pas'u en pac'o… — Mi'a spir'o halt'is kaj ek'flu'is larm'o'j el la okul'o'j; mi for'turn'iĝ'is por unu minut'o.
— Astafij Ivanoviĉ…
Mi vid'is, ke Emelja vol'is i'o'n dir'i; li lev'iĝ'is, pen'is, mov'is la lip'o'j'n… Subit'e li ruĝ'iĝ'is, rigard'is al mi… mi vid'is, ke li de'nov'e pal'iĝ'is, pal'iĝ'is, mal'lev'iĝ'is por moment'o, klin'is la kap'o'n mal'antaŭ'e'n, re'spir'is, kaj tuj for'las'is tiu'n ĉi mond'o'n.
Traduk'is Grigorij Arosev
Antaŭ kelk'a'j tag'o'j mi vid'is nupt'o'n… sed ne! Prefer'e mi rakont'u al vi pri nov'jar'a bal'o por infan'o'j. La nupt'o est'is bon'a; mi tre ŝat'is ĝi'n, sed la ali'a event'o est'is pli bon'a. Mi ne sci'as, kial, rigard'ant'e al ĉi tiu nupt'o, mi re'memor'is la nov'jar'a'n bal'o'n. Tio okaz'is jen'e. Ĝust'e antaŭ kvin jar'o'j, sojl'e de la nov'jar'fest'o, oni invit'is mi'n al infan'a bal'o. La invit'int'o est'is kon'at'a entrepren'ist'o kun bon'a'j kontakt'o'j kaj intrig'o'j en la soci'o, kaj oni pov'us pens'i, ke ĉi tiu infan'a bal'o est'is pretekst'o por ke la ge'patr'o'j amas'iĝ'u kaj pri'parol'u iu'j'n interes'a'j'n afer'o'j'n en manier'o sen'kulp'a, hazard'a, sen'intenc'a. Mi est'is flank'a hom'o; mi tut'e ne hav'is interes'a'j'n afer'o'j'n, kaj tial mi pas'ig'is la vesper'o'n sufiĉ'e sen'de'pend'e. Tie est'is ankoraŭ unu sinjor'o, kiu ŝajn'e hav'is nek famili'o'n, nek parenc'o'j'n, kaj kiu, simil'e al mi, hazard'e traf'is al la fest'o de la famili'a feliĉ'o… Mi tuj rimark'is li'n. Li est'is alt'a, magr'a vir'o, tre serioz'a, tre dec'e vest'it'a. Sed est'is vid'ebl'e, ke li'n tut'e ne interes'is la ĝoj'o'j kaj la famili'a feliĉ'o; kiam li ir'is en iu'n angul'o'n, li tuj ĉes'is rid'et'i kaj kun'ŝov'is si'a'j'n dens'a'j'n nigr'a'j'n brov'o'j'n. En la bal'o li est'is kon'at'a kun neni'u, krom la mastr'o. Est'is vid'ebl'e, ke li terur'e enu'as, sed li kuraĝ'e el'ten'is ĝis la fin'o la rol'o'n de tut'e distr'it'a kaj feliĉ'a hom'o. Post'e mi ek'sci'is, ke tiu sinjor'o ven'is el provinc'o, li hav'is iu'n grav'a'n, kap'romp'a'n afer'o'n en la ĉef'urb'o kaj al'port'is al ni'a mastr'o leter'o'n kun rekomend'o, kaj la mastr'o protekt'is li'n tut'e ne con amor'e kaj invit'is li'n al si'a infan'a bal'o pro ĝentil'ec'o. Kart'lud'o ne okaz'is, oni ne propon'is al li cigar'o'n, neni'u al'parol'is li'n por konversaci'o, ebl'e de mal'proksim'e ek'kon'int'e la bird'o'n laŭ la plum'o'j, kaj pro tio ĉi tiu sinjor'o est'is dev'ig'it'a dum la tut'a vesper'o man'kares'ad'i si'a'j'n vang'o'har'o'j'n nur por iel okup'i si'a'j'n man'o'j'n. Li'a'j vang'o'har'o'j est'is efektiv'e tre bon'a'j. Sed li tiel persist'e kares'is ili'n, ke, rigard'ant'e al li, oni efektiv'e pov'us pens'i, ke unu'e en la mond'o aper'is nur la vang'o'har'o'j, kaj post'e est'is trov'it'a ĉi tiu sinjor'o por kares'i ili'n.
Krom ĉi tiu figur'ant'o, laŭ la pri'skrib'it'a manier'o part'o'pren'ant'a la famili'a'n feliĉ'o'n de la mastr'o, kiu hav'is kvin sat'a'j'n fil'o'j'n, al mi plaĉ'is ankoraŭ unu sinjor'o. Sed li est'is tut'e ali'spec'a. Li est'is grav'a person'o. Li est'is nom'at'a Julian'o Mastakoviĉ. Oni pov'is tuj rimark'i, ke li est'as honor'a gast'o, kaj ke li hav'as al la mastr'o la sam'a'n rilat'o'n, kia'n la mastr'o hav'is al la sinjor'o, kares'ant'a si'a'j'n vang'o'har'o'j'n. La ge'mastr'o'j est'is dir'ant'a'j al li amas'o'n da kompliment'o'j, zorg'is pri li, trink'ig'is li'n, dorlot'is li'n, konduk'is al li gast'o'j'n por prezent'i ili'n, sed li'n mem ili konduk'is al neni'u. Mi rimark'is, ke en la okul'o'j de la mastr'o bril'et'is larm'o'j, kiam Julian'o Mastakoviĉ laŭd'is la vesper'o'n, dir'ant'e ke li mal'oft'e pas'ig'as la temp'o'n tiel agrabl'e. La ĉe'est'o de tiom grav'a person'o ial tim'ig'is mi'n kaj, sat'rigard'int'e la infan'o'j'n, mi ir'is en mal'grand'a'n salon'o'n, kiu est'is tut'e sen'hom'a, kaj sid'iĝ'is en la mastr'in'a flor'laŭb'o, kiu okup'is preskaŭ du'on'o'n de la ĉambr'o.
Ĉiu'j infan'o'j est'is ne'kred'ebl'e ĉarm'a'j kaj, malgraŭ admon'o'j de la guvern'ist'in'o'j kaj patr'tin'o'j, ili tut'e ne dezir'is simil'i plen'kresk'ul'o'j'n. Ili tuj dis'pren'is ĉiu'j'n objekt'o'j'n de la abi'o, neni'u bombon'o rest'is sur ĝi, kaj ili sukces'is romp'i du'on'o'n da lud'il'o'j antaŭ ek'sci'i, al kiu el ili tiu'j est'is destin'it'a'j. Precip'e bon'a est'is bukl'a knab'o kun nigr'a'j okul'o'j, kiu tre vol'is paf'i mi'n per si'a lign'a fusil'o. Sed plej grand'a'n atent'o'n al si al'tir'is li'a frat'in'o, ebl'e dek'unu'jar'a, ĉarm'a kiel Amor'o, silent'em'a, medit'em'a, pal'a, kun grand'a'j medit'em'a'j okul'o'j, kiu'j iom el'star'is. Infan'o'j iel ofend'is ŝi'n, kaj pro tio ŝi for'ir'is en la salon'et'o'n, en kiu mi sid'is, kaj en ĝi'a angul'o ŝi ek'lud'is kun si'a pup'o. Gast'o'j respekt'o'plen'e montr'is ŝi'a'n patr'o'n, riĉ'a'n licencohavanton, kaj iu'j flustr'is, ke li jam depon'is tri'cent mil rubl'o'j'n kiel ŝi'a'n dot'o'n. Mi turn'is mi'n por vid'i, kiu'j sci'vol'as pri tiu cirkonstanc'o, kaj mi'a rigard'o renkont'is Julian'o'n Mastakoviĉ, kiu, kun'plekt'int'e la man'o'j'n post si'a dors'o kaj iom flank'e'n'klin'int'e si'a'n kap'o'n, kun tre grand'a atent'o aŭskult'is la babil'ad'o'n de tiu'j sinjor'o'j. Post'e mi'n mir'ig'is la inĝeni'ec'o de la ge'mastr'o'j ĉe la dis'don'ad'o de la donac'o'j al la infan'o'j. La knab'in'o, kiu jam hav'is tri'cent'mil'rubl'a'n dot'o'n, ricev'is tre luks'a'n pup'o'n. Sekv'is donac'o'j, kies prez'o'j mal'kresk'is laŭ la mal'kresk'o de la rang'o'j de la ge'patr'o'j de tiu'j feliĉ'a'j infan'o'j. Fin'fin'e, la last'a infan'o, knab'o ĉirkaŭ dek'jar'a, kun lentug'o'j, magr'a, et'a, ruf'har'a, ricev'is nur libr'o'n kun novel'o'j, rakont'ant'a'j pri la majest'ec'o de l’ natur'o, pri la kor'tuŝ'a'j larm'o'j kaj simil'a'j tem'o'j, sen bild'o'j kaj eĉ sen vinjet'o'j.
Li est'is fil'o de mal'riĉ'a vidv'in'o, la guvern'ist'in'o de la infan'o'j de la ge'mastr'o'j; li est'is tre tim'ig'it'a kaj ne'societ'em'a knab'o. Li sur'hav'is jak'o'n el mizer'a nanken'o. Ricev'int'e si'a'n libr'o'n, li long'e paŝ'is apud la ali'a'j lud'il'o'j; li terur'e dezir'is lud'i kun ali'a'j infan'o'j, sed li ne kuraĝ'is; est'is vid'ebl'e, ke li jam sent'is kaj kompren'is si'a'n stat'o'n. Mi tre ŝat'as observ'i infan'o'j'n. Tre interes'a en ili est'as la unu'a mem'star'a ag'o en la viv'o. Mi rimark'is ke la ruf'har'a'n knab'o'n tiel tent'is la riĉ'a'j lud'il'o'j de ali'a'j infan'o'j, precip'e teatr'o en kiu li nepr'e vol'is hav'i iu'n rol'o'n, ke li decid'is est'i servil'a. Li rid'et'is kaj flat'is al ali'a'j infan'o'j, li donac'is si'a'n pom'o'n al puf'vang'a knab'o, kiu hav'is tut'a'n sak'o'n da dolĉ'aĵ'o'j, kaj eĉ decid'iĝ'is promen'ig'i sur si'a dors'o iu'n infan'o'n, por ke oni ne for'pel'u li'n de la teatr'o. Sed post unu minut'o iu petol'ul'o sent'ebl'e draŝ'is li'n. La knab'o ne kuraĝ'is ek'plor'i. Sed aper'is la guvern'ist'in'o, li'a patr'in'o, kaj ordon'is al li ne ĝen'i la lud'o'j'n de ali'a'j infan'o'j. La knab'o ven'is en la salon'et'o'n, en kiu est'is la knab'in'o. Ŝi al'las'is li'n al si, kaj ili tre fervor'e komenc'is vest'i la riĉ'a'n pup'o'n.
Jam dum du'on'a hor'o mi sid'is en la heder'a laŭb'o kaj preskaŭ ek'dorm'is, aŭskult'ant'e la ne'laŭt'a'n inter'parol'ad'o'n de la ruf'har'a knab'et'o kaj de la bel'ul'in'o kun la tri'cent'mil'rubl'a dot'o, kiu'j okup'iĝ'is pri la pup'o. Subit'e en la ĉambr'o'n ven'is Julian'o Mastakoviĉ. Li uz'is skandal'a'n scen'o'n de kverel'o inter infan'o'j kaj ne'rimark'it'e for'las'is la salon'o'n. Mi rimark'is, ke unu minut'o'n antaŭ la for'ir'o li tre varm'e inter'parol'is pri avantaĝ'o'j de iu ofic'o super iu ali'a kun la ĵus kon'at'ig'it'a pa'ĉj'o de la est'ont'a riĉ'a fianĉ'in'o. Nun li star'is medit'ant'e kaj kvazaŭ kalkul'ant'e i'o'n per si'a'j fingr'o'j.
Li flustr'is:
— Tri'cent… tri'cent. Dek unu… dek du… dek tri kaj tiel plu. Dek ses — do kvin jar'o'j! Probabl'e, kvar cent'on'o'j — do, dek du, kvin'foj'e — do, ses'dek, kaj je tiu'j ses'dek… nu, probabl'e, sum'e post kvin jar'o'j est'os kvar'cent! Ho! jes… Sed li, fripon'o, ja depon'is ne je kvar cent'on'o'j! Ebl'e li pren'as ok aŭ dek el ĉiu cent'o. Do, kvin'cent, probabl'e, kvin'cent mil, cert'e ne mal'pli ol ĉi tiom; nu, kaj krom'aĵ'o'n por vest'aĵ'o'j, hm…
Li ĉes'is medit'i, mung'is kaj jam vol'is for'las'i la ĉambr'o'n, sed subit'e rigard'is al la knab'in'o kaj halt'is. Li ne vid'is mi'n pro la pot'o'j kun kresk'aĵ'o'j. Al mi ŝajn'is, ke li est'as tre emoci'it'a. Ebl'e pro efik'o de la kalkul'ad'o, ebl'e pro io ali'a, li est'is frot'ant'a al si la man'o'j'n kaj ne pov'is trankvil'e star'i. Ĉi tiu emoci'o kresk'is nec plus ultr'a, kiam li halt'is kaj ĵet'is la du'a'n, rezolut'a'n rigard'o'n al la est'ont'a fianĉ'in'o. Li preskaŭ ek'ir'is al ŝi, sed komenc'e ĉirkaŭ'rigard'is. Post'e li pied'pint'e, kvazaŭ sent'ant'e si'n kulp'a, ek'ir'is al la infan'o. Li ven'is kun rid'et'o, klin'is si'n kaj kis'is ŝi'a'n kap'o'n. Ne atend'int'e atak'o'n, ŝi kri'et'is pro tim'o.
— Sed kio'n vi far'as ĉi tie, kar'a infan'o? — li flustr'e demand'is, ĉirkaŭ'rigard'ant'e kaj man'kares'ant'e la vang'o'n de la knab'in'o.
— Ni lud'as…
— Ha? Ĉu kun li? — Julian'o Mastakoviĉ mal'aprob'e rigard'is la knab'o'n.
— Sed vi, kar'ul'et'o, prefer'e ir'u en la salon'o'n, — li dir'is al la knab'o.
La knab'o silent'is kaj gap'is al li per si'a'j larĝ'e mal'ferm'it'a'j okul'o'j. Julian'o Mastakoviĉ de'nov'e ĉirkaŭ'rigard'is kaj de'nov'e klin'is si'n al la knab'in'o.
— Kio ĝi est'as, kar'a infan'o, ĉu pup'et'o? — li demand'is.
— Pup'et'o, — la knab'in'o respond'is paŭt'ant'e kaj iom timid'e.
— Pup'et'o… Ĉu vi sci'as, kar'a infan'o, el kio est'as far'it'a vi'a pup'et'o?
— Mi ne sci'as… — la knab'in'o respond'is flustr'e kaj tut'e klin'is si'a'n kap'o'n.
— El ĉifon'et'o'j, mi'a kar'a. Knab'o, prefer'e ir'u en la salon'o'n al vi'a'j sam'aĝ'ul'o'j, — dir'is Julian'o Mastakoviĉ, sever'e rigard'ant'e li'n. La du ge'knab'o'j sulk'is si'a'j'n frunt'o'j'n kaj kapt'is unu la ali'a'n. Ili ne vol'is dis'iĝ'i.
— Ĉu vi sci'as, kial oni donac'is al vi la pup'o'n? — demand'is Julian'o Mastakoviĉ, parol'ant'e ĉiam mal'pli laŭt'e.
— Mi ne sci'as.
— Ĉar vi dum la tut'a semajn'o est'is ĉarm'a kaj bon'kondut'a infan'o.
Tre emoci'it'a Julian'o Mastakoviĉ ĉirkaŭ'rigard'is kaj, eĉ pli mal'laŭt'e, demand'is per ne'aŭd'ebl'a voĉ'o, preskaŭ tut'e mal'aper'int'a pro la emoci'iĝ'o kaj sen'pacienc'o:
— Ĉu vi am'os mi'n, kar'a knab'in'o, kiam mi ven'os gast'e al vi'a'j ge'patr'o'j?
Dir'int'e tio'n, Julian'o Mastakoviĉ vol'is ankoraŭ'foj'e kis'i la ĉarm'a'n knab'in'o'n, sed la ruf'har'a knab'o, vid'ant'e ke ŝi jam est'as plor'ont'a, kapt'is ŝi'a'j'n man'o'j'n kaj ek'plor'et'is pro grand'a kun'sent'o al ŝi. Julian'o Mastakoviĉ mal'ŝerc'e koler'iĝ'is.
— For, for de ĉi tie, for! — li dir'is al la knab'o. — For en la salon'o'n! For tie'n, al vi'a'j sam'aĝ'ul'o'j!
— Ne, ne neces'as, ne neces'as! Vi ir'u for! — dir'is la knab'in'o, — las'u li'n, las'u li'n! — ŝi parol'is, preskaŭ ek'plor'int'e.
Iu bru'is ĉe la pord'o. Julian'o Mastakoviĉ tuj lev'is si'a'n impon'a'n korp'o'n kaj ek'tim'is. Sed la ruf'har'a knab'o ek'tim'is pli fort'e ol Julian'o Mastakoviĉ, li for'las'is la knab'in'o'n kaj sen'bru'e, apog'ant'e si'n al la mur'o, ir'is el la salon'et'o al la manĝ'ej'o. Por evit'i suspekt'o'j'n, ankaŭ Julian'o Mastakoviĉ ir'is en la manĝ'ej'o'n. Li est'is ruĝ'a kiel kankr'o kaj, rigard'int'e al spegul'o, li preskaŭ konfuz'iĝ'is vid'ant'e si'n mem. Ebl'e li ĉagren'iĝ'is pro si'a'j ard'o kaj sen'pacienc'o. Ebl'e li'n komenc'e tiel konstern'is, tent'is kaj inspir'is la per'fingr'a kalkul'ad'o, ke li, malgraŭ si'a'j impon'ec'o kaj grav'ec'o, decid'is ag'i kiel infan'o kaj rekt'e abordis si'a'n objekt'o'n, kvankam tiu objekt'o pov'os est'i ver'a objekt'o ne pli fru'e ol post kvin jar'o'j. Mi ir'is post la respekt'ind'a sinjor'o en la manĝ'ej'o'n kaj ek'vid'is strang'a'n scen'o'n. Julian'o Mastakoviĉ, tut'e ruĝ'a pro la ĉagren'o kaj malic'o, est'is tim'ig'ant'a la ruf'har'a'n knab'o'n, kiu, for'ir'ant'e laŭ'ebl'e mal'proksim'e'n de li, pro la tim'o ne sci'is kie li kaŝ'u si'n.
— For! Kio'n vi far'as ĉi tie, for, sen'taŭg'ul'o, for! Vi ĉi tie ŝtel'as frukt'o'j'n, ĉu? Ĉu vi ĉi tie ŝtel'as frukt'o'j'n? For, sen'taŭg'ul'o, for, naz'muk'ul'o, for, ir'u for al vi'a'j sam'aĝ'ul'o'j!
La tim'ig'it'a knab'o decid'is uz'i aŭdac'a'n rimed'o'n kaj ramp'is sub la tabl'o'n. Sed li'a persekut'ant'o, ekstrem'e ard'iĝ'int'a, el'poŝ'ig'is si'a'n long'a'n batist'a'n naz'tuk'o'n kaj komenc'is per ĝi el'pel'i el sub la tabl'o la knab'o'n, tut'e perd'int'a'n si'a'n voĉ'o'n. Neces'as dir'i, ke Julian'o Mastakoviĉ est'is iom korpulent'a. Li est'is vir'o sat-aspekt'a, ruĝ'vang'a, dik'et'a, kun ventr'o, kun dik'a'j femur'o'j, glob'form'a kiel nuks'o, do tia, kia'n oni nom'as fortik'ul'o. Li terur'e ŝvit'is, ruĝ'iĝ'is kaj sibl'is. Fin'fin'e li preskaŭ furioz'iĝ'is, ĉar tre grand'a est'is li'a indign'o aŭ (kiu sci'as?) ĵaluz'o. Mi plen'voĉ'e ek'rid'is. Julian'o Mastakoviĉ retro'rigard'is kaj tut'e konfuz'iĝ'is malgraŭ si'a grav'ec'o. Ĉi tiam el la kontraŭ'a pord'o ven'is la mastr'o. La knab'o el'ramp'is el sub la tabl'o kaj komenc'is viŝ'i si'a'j'n genu'o'j'n kaj kubut'o'j'n. Julian'o Mastakoviĉ rapid'e proksim'ig'is al si'a naz'o la naz'tuk'o'n, kies ekstrem'o'n li ten'is en si'a man'o.
La mastr'o iom embaras'it'e rigard'is al ni'a tri'op'o sed, kiel hom'o kon'ant'a la viv'o'n kaj vid'ant'a ĝi'n el serioz'a punkt'o, tuj uz'is tio'n, ke li renkont'is si'a'n gast'o'n vid-al-vid'e.
— Jen ĉi tiu knab'o, sinjor'o, — li dir'is, indik'int'e la ruf'ul'et'o'n, — pri kiu mi hav'is la honor'o'n pet'i vi'n…
— Ha? — respond'is Julian'o Mastakoviĉ, ankoraŭ ne tut'e re'trov'int'e si'a'n si'n'reg'o'n.
— La fil'o de la guvern'ist'in'o de mi'a'j infan'o'j, — la mastr'o daŭr'ig'is per pet'ant'a voĉ'ton'o, — kompat'ind'a vir'in'o, vidv'in'o de honest'a ofic'ist'o; kaj do… Julian'o Mastakoviĉ, se ebl'e…
— Aĥ, ne, ne, — tuj kri'is Julian'o Mastakoviĉ, — ne, pardon'u mi'n, Filip'o Aleksejeviĉ, tut'e ne est'as ebl'e. Mi jam inform'iĝ'is; mank'as vak'a ofic'o, kaj se ĝi aper'us, por ĝi jam est'us dek kandidat'o'j, kiu'j hav'us pli da rajt'o al ĝi ol li… Tre bedaŭr'ind'e, tre bedaŭr'ind'e…
— Jes, sinjor'o, bedaŭr'ind'e, — ripet'is la mastr'o, — modest'a kaj kviet'a knab'o…
— Mi rimark'as, ke li est'as tre petol'em'a, — respond'is Julian'o Mastakoviĉ, histeri'e kurb'ig'int'e si'a'n buŝ'o'n, — ir'u, knab'o, ne star'u, ir'u al vi'a'j sam'aĝ'ul'o'j! — li dir'is al la infan'o.
Sed li, ŝajn'e, ne pov'is el'ten'i kaj rigard'is al mi per unu okul'o. Ankaŭ mi ne pov'is el'ten'i kaj komenc'is rid'eg'i rekt'e al li'a vizaĝ'o. Julian'o Mastakoviĉ tuj for'turn'is si'n kaj sufiĉ'e aŭd'ebl'e por mi demand'is la mastr'o'n: kiu est'as tiu strang'a jun'a vir'o? Ili komenc'is inter'flustr'i kaj for'ir'is el la ĉambr'o. Post'e mi vid'is, ke, aŭskult'ant'e la mastr'o'n, Julian'o Mastakoviĉ ne'kred'em'e balanc'is la kap'o'n.
Sat'rid'int'e, mi re'ven'is en la salon'o'n. Tie la eminent'a vir'o, ĉirkaŭ kiu star'is la patr'o'j, patr'in'o'j kaj ge'mastr'o'j, varm'e rakont'is i'o'n al dam'o, al kiu oni ĵus konduk'is li'n. La dam'o ten'is je la man'o la knab'in'o'n, kun kiu antaŭ dek minut'o'j Julian'o Mastakoviĉ hav'is la scen'o'n en la salon'et'o. Nun li est'is dis'ŝut'ant'a laŭd'a'j'n kaj admir'a'j'n vort'o'j'n pri la bel'ec'o, talent'o, graci'ec'o kaj bon'eduk'it'ec'o de la ĉarm'a infan'o. Est'is rimark'ebl'e, ke li flat'is la patr'in'o'n. La patr'in'o aŭskult'is li'n preskaŭ kun larm'o'j de admir'o. La lip'o'j de la patr'o rid'et'is. La mastr'o ĝoj'is pro la torent'o de la komun'a ĝoj'o. Eĉ ĉiu'j gast'o'j kun'sent'is, eĉ la infan'a'j lud'o'j est'is ĉes'ig'it'a'j por ne ĝen'i la konversaci'o'n. La tut'a aer'o est'is satur'it'a de respekt'eg'o. Post'e mi aŭd'is, kiel la profund'e kor'tuŝ'it'a pa'nj'o de la interes'a knab'in'o per rafin'it'a'j esprim'o'j pet'is, ke Julian'o Mastakoviĉ far'u al ŝi special'a'n donac'o'n kaj honor'u ili'a'n hejm'o'n per si'a valor'eg'a amik'ec'o. Mi aŭd'is, kiel Julian'o Mastakoviĉ kun mal'fals'a rav'o akcept'is la invit'o'n, kaj kiel post'e la gast'o'j, dec'e dis'ir'int'a'j divers-flank'e'n, ŝut'is unu al ali'a'j kor'tuŝ'a'j'n laŭd'o'j'n al la licencohavanto, ties edz'in'o kaj fil'in'o kaj precip'e al Julian'o Mastakoviĉ.
— Ĉu ĉi tiu sinjor'o est'as edz'iĝ'int'a, — mi demand'is preskaŭ laŭt'voĉ'e tiu'n mi'a'n kon'at'o'n, kiu star'is plej proksim'e al Julian'o Mastakoviĉ.
Julian'o Mastakoviĉ ĵet'is al mi si'a'n esplor'a'n kaj malic'a'n rigard'o'n.
— Ne! — respond'is al mi mi'a kon'at'o, ĝis la fund'o de si'a kor'o aflikt'it'a pro mi'a mal'lert'a demand'o, kiu'n mi intenc'e far'is…
Antaŭ ne'long'e mi ir'is preter la preĝ'ej'o ***; la mult'ec'o de la hom'o'j kaj vetur'il'o'j mir'ig'is mi'n. Ĉiu'j ĉirkaŭ'e parol'is pri nupt'o. La tag'o est'is mal'seren'a. Ekpluvetis, kaj mi post la amas'o ven'is en la preĝ'ej'o'n kaj ek'vid'is la fianĉ'o'n. Li est'is mal'grand'a, glob'form'a, sat-aspekt'a hom'et'o, kun ventr'o, tre pomp'e vest'it'a. Li kur'is, klopod'is kaj ordon'is. Post'e oni ek'parol'is, ke la fianĉ'in'o est'as al'vetur'ig'it'a. Mi penetr'is tra la amas'o antaŭ'e'n kaj ek'vid'is mir'ind'a'n bel'ul'in'o'n, kiu viv'is ebl'e si'a'n unu'a'n jun'aĝ'a'n printemp'o'n. Sed la bel'ul'in'o est'is pal'a kaj trist'a. Ŝi distr'it'e rigard'is; al mi eĉ ŝajn'is, ke ŝi'a'j okul'o'j est'is ruĝ'a'j pro antaŭ'ne'long'a'j larm'o'j. La klasik'e regul'a'j trajt'o'j de ŝi'a vizaĝ'o al'don'is i'o'n grav'a'n kaj solen'a'n al ŝi'a bel'ec'o. Sed tra tiu'j regul'ec'o, grav'ec'o kaj trist'o ankoraŭ radi'is la antaŭ'a infan'a, ĉast'a aspekt'o; sent'iĝ'is io mal'fals'e naiv'a, ne'stabil'iĝ'int'a, jun'a, kio ŝajn'is sen pet'o'j preĝ'i por si mem pri indulg'o.
Oni parol'is, ke ŝi ĵus iĝ'is dek'ses'jar'a. Atent'e rigard'int'e la fianĉ'o'n, mi re'kon'is Julian'o'n Mastakoviĉ, kiu'n mi ne vid'is ĝust'e kvin jar'o'j'n. Mi rigard'is al ŝi… Mi'a Di'o! Mi komenc'is puŝ'i mi'n tra la amas'o por laŭ'ebl'e rapid'e for'las'i la preĝ'ej'o'n. En la amas'o oni parol'is, ke la fianĉ'in'o est'as riĉ'a, ke ŝi hav'as kvin'cent'mil'rubl'a'n dot'o'n… kaj iu'n sum'o'n por vest'aĵ'o'j…
“Tamen la kalkul'ad'o est'is bon'a!” — mi pens'is, pen'e tra'puŝ'int'e mi'n al la strat'o…
Traduk'is Aleksander Korĵenkov
Sed mi est'as roman'ist'o kaj, ŝajn'e, mi mem verk'is unu “histori'o'n”. Kial mi skrib'as “ŝajn'e”? Ja mi mem cert'e sci'as, ke mi verk'is ĝi'n, tamen mi plu vizi'as, ke tio iam okaz'is ie, ĝust'e tio okaz'is ĵus antaŭ Krist'nask'a Fest'o, en iu urb'eg'o dum terur'a frost'o.
Mi vizi'as, ke en kel'etaĝ'o est'is knab'o, tut'e et'a, nur ses'jar'a aŭ eĉ pli jun'a. La knab'o vek'iĝ'is maten'e en la humid'a kaj mal'varm'a kel'o. Li est'is vest'it'a per iu kitel'o kaj trem'is. Li'a spir'o flug'is el la buŝ'o kiel blank'a vapor'o, kaj li, sid'ant'e en angul'o sur kest'eg'o, pro enu'o intenc'e el'blov'is tiu'n vapor'o'n kaj amuz'iĝ'is, rigard'ant'e kiel ĝi el'flug'as. Sed li tre mal'sat'is. Ek'de la maten'o li kelk'foj'e ven'is al la tabul'lit'o, kie li'a mal'san'a patr'in'o kuŝ'is sur kresp'e mal'dik'a kovr'il'o kun iu sak'o sub la kap'o anstataŭ kap'kusen'o. Kiel ŝi ven'is tie'n? Ver'ŝajn'e ŝi ven'is kun si'a fil'o el iu urb'o kaj subit'e ek'mal'san'is. La lu'ig'ant'in'o'n polic'an'o'j arest'is antaŭ du tag'o'j; ĉiu'j loĝ'ant'o'j dis'ir'is, ja est'is fest'a temp'o, kaj nur unu meti'ist'o jam dum tut'a tag'nokt'o kuŝ'is ebri'eg'a, ne ĝis'atend'int'e la fest'o'n. En ali'a angul'o de la ĉambr'o ĝem'is pro reŭmat'ism'o ok'dek'jar'a mal'jun'ul'in'o, iam loĝ'int'a kiel vart'ist'in'o ĉe iu kaj nun mort'ant'a sol'ec'e, ĝem'ant'e, grumbl'ant'e kaj murmur'ant'e al la knab'o, kiu jam tim'is proksim'iĝ'i al ŝi'a angul'o. Li trov'is akv'o'n ie en la vestibl'o kaj trink'is, sed pan'pec'o'n li neni'e trov'is, kaj ebl'e jam la dek'a'n foj'o'n li ven'is vek'i si'a'n pa'nj'o'n. Fin'fin'e li tre ek'tim'is en la mal'lum'o: jam de'long'e vesper'iĝ'is, sed oni ne lum'ig'is la ĉambr'o'n. Palp'int'e la vizaĝ'o'n de si'a pa'nj'o, li mir'is ke ŝi tut'e ne mov'iĝ'as kaj iĝ'is mal'varm'a kiel la mur'o. “Tre mal'varm'e est'as ĉi tie”, — li pens'is, iom star'is, hazard'e las'int'e si'a'n man'o'n sur la ŝultr'o de la mort'int'in'o, post'e blov'is sur si'a'j'n fingr'et'o'j'n por varm'ig'i ili'n, kaj subit'e, palp'e trov'int'e sur la tabul'lit'o si'a'n el'uz'it'a'n kasked'o'n, li mal'rapid'e, palp'e ek'ir'is el la kel'o. Li ir'us pli fru'e, sed li tim'is grand'a'n hund'o'n supr'e sur la ŝtup'ar'o, kiu la tut'a'n tag'o'n hurl'is ĉe najbar'a pord'o. Sed la hund'o jam ne est'is, kaj li subit'e el'ir'is sur la strat'o'n.
Di'o, kia urb'o! Ankoraŭ neniam li vid'is i'o'n simil'a'n. Tie, de kie li ven'is, nokt'e est'as nigr'a mal'lum'o kun nur unu lantern'o en la tut'a strat'o. La ŝutr'o'j de la mal'alt'a'j dom'aĉ'o'j est'as rigl'it'a'j; jam ĉe la krepusk'iĝ'o neni'u est'as sur'strat'e, ĉiu'j en'ferm'as si'n en si'a'j hejm'o'j, kaj nur hurl'as tut'a'j greg'o'j da hund'o'j, cent'o'j kaj mil'o'j da hund'o'j, kiu'j hurl'as kaj boj'as la tut'a'n nokt'o'n. Tamen tie est'is tiel varm'e kaj oni don'is al li manĝ'i, sed ĉi tie — ho, Di'o, se li pov'us manĝ'i! Kaj kiel ĉi tie ĉio tondr'e frap'as. Kia'j lum'o'j kaj hom'o'j, ĉeval'o'j kaj ĉar'o'j, kaj frost'o, frost'o! Frost'a vapor'o flok'e ir'as de lac'ig'it'a'j ĉeval'o'j, el ili'a'j varm'e spirant'a'j muzel'o'j; huf'o'j tint'as sur pavim'o'j tra la mal'kompakt'a neĝ'o, kaj ĉiu'j tiel puŝ'as, kaj, ho Di'o, li tiel mal'sat'as, li dezir'as manĝ'i almenaŭ pec'et'o'n da io, kaj subit'e tre ek'dolor'is li'n la fingr'et'o'j. Preter'ir'ant'a polic'an'o for'turn'is si'n por ne rimark'i la knab'o'n.
Jen ali'a strat'o, — ho, kiel larĝ'a! Ĉi tie oni cert'e dis'prem'os li'n; kiel ĉiu'j kri'as, kur'as kaj vetur'as, kaj kia lum'o, kia lum'o! Sed kio ĝi est'as? Ho, kia grand'a vitr'o, trans la vitr'o est'as ĉambr'o, kaj en la ĉambr'o star'as arb'o alt'a ĝis la plafon'o. Ĝi est'as Krist'nask'a abi'o, kaj sur la abi'o est'as mult'a'j fajr'o'j, or'a'j paper'et'o'j kaj pom'o'j, kaj ĉirkaŭ'e est'as pup'et'o'j, et'a'j ĉeval'o'j; kaj en la ĉambr'o kur'as infan'o'j, bel'e vest'it'a'j, pur'a'j, ili rid'as kaj lud'as, kaj manĝ'as, kaj trink'as i'o'n. Jen knab'in'o ek'danc'is kun knab'o — kia ĉarm'a knab'in'o! Jen muzik'o, aŭd'ebl'a eĉ trans la vitr'o. La knab'o rigard'as, mir'as, jam rid'as, sed li'a'j pied'fingr'et'o'j dolor'as li'n, kaj la man'fingr'et'o'j tut'e ruĝ'iĝ'is, ne plu fleks'iĝ'as, kaj dolor'as li'n mov'i ili'n. Li subit'e re'memor'is si'a'j'n dolor'a'j'n fingr'et'o'j'n, ek'plor'is kaj for'kur'is antaŭ'e'n, kaj jen li de'nov'e vid'as trans ali'a vitr'o ĉambr'o'n, ankaŭ tie est'as arb'o'j, sed sur la tabl'o'j est'as ĉi'a'j kuk'o'j — migdal'a'j, ruĝ'a'j, flav'a'j, kaj kvar riĉ'a'j sinjor'in'o'j tie sid'as, kaj al ĉiu al'ven'int'o ili don'as kuk'o'j'n, kaj la pord'o ĉiu'minut'e mal'ferm'iĝ'as, mult'a'j sinjor'o'j ven'as al ili de la strat'o. La knab'o kaŝ'e proksim'iĝ'is, subit'e mal'ferm'is la pord'o'n kaj en'ir'is. Ho, kiel ili kri'is kaj sving'is la man'o'j'n al li! Unu el la sinjor'in'o'j rapid'e ven'is al li, ŝov'is unu kopek'o'n en li'a'n man'o'n kaj mem mal'ferm'is al li la strat'pord'o'n. Li tre ek'tim'is! Sed la mon'er'o tuj el'fal'is kaj ek'tint'is sur la ŝtup'o'j, kaj li ne pov'is fleks'i si'a'j'n ruĝ'a'j'n fingr'et'o'j'n por re'ten'i ĝi'n. La knab'o el'kur'is kaj ĉiam pli rapid'e ek'ir'is, mem ne sci'ant'e kie'n. Li de'nov'e vol'is ek'plor'i, sed li ek'tim'is kaj plu kur'is, plu kur'is spirant'e varm'o'n sur la man'et'o'j'n. Kaj ĉagren'o prem'is li'n, ĉar li subit'e sent'is sol'ec'o'n kaj terur'o'n, sed subit'e, ho Di'o! Kio est'as nun? Hom'o'j star'as amas'e kaj mir'as: en fenestr'o post vitr'o tri et'a'j pup'o'j, bel'e vest'it'a'j per ruĝ'a'j kaj verd'a'j rob'et'o'j, est'as tut'e kiel viv'ant'o'j! Iu mal'jun'ul'et'o sid'as, kvazaŭ lud'ant'e grand'a'n violon'o'n, du ali'a'j apud'e star'as, lud'ant'e et'a'j'n violon'o'j'n, takt'e klin'as si'a'j'n kap'o'j'n kaj rigard'as unu la ali'a'n, kaj ili'a'j lip'o'j mov'iĝ'as, ja ili parol'as, ver'e parol'as, sed pro la vitr'o neni'o aŭd'ebl'as. Komenc'e la knab'o pens'is, ke ili est'as viv'a'j, kaj fin'e diven'int'e, ke ili est'as pup'o'j, li subit'e ek'rid'is. Neniam li vid'is tia'j'n pup'o'j'n kaj ne sci'is, ke tia'j pup'o'j ekzist'as! Li ja dezir'is plor'i, sed tre rid'ind'a'j est'is la pup'o'j. Subit'e al li ŝajn'is, ke iu de mal'antaŭ'e kapt'is li'a'n kitel'o'n: grand'a malic'a knab'o, kiu star'is apud'e, subit'e bat'eg'is li'a'n kap'o'n, for'ŝir'is li'a'n kasked'o'n, kaj de mal'supr'e pied'bat'is li'n. La knab'o fal'is sur'ter'e'n, oni ek'kri'is, li konstern'iĝ'is, salt'star'iĝ'is kaj rapid'e ek'kur'is, kaj subit'e en'kur'is i'e'n tra pord'eg'o en fremd'a'n kort'o'n, kaj sid'iĝ'is post lign'o'stak'o: “Ĉi tie oni ne trov'os mi'n, kaj krom'e est'as mal'lum'e”.
Li sid'iĝ'is kaj kun'prem'iĝ'is, ne pov'ant'e re'kapt'i la spir'o'n pro la tim'o, kaj subit'e, tut'e subit'e, li ek'fart'is tre bon'e: li'a'j man'et'o'j kaj pied'et'o'j subit'e ĉes'is dolor'i li'n, kaj iĝ'is varm'e, tiel varm'e, kiel sur la forn'o; li tut'korp'e trem'is unu foj'o'n: ho, li ja preskaŭ ek'dorm'is! Tre bon'e est'us ek'dorm'i ĉi tie. “Mi iom sid'os ĉi tie kaj ir'os de'nov'e vid'i la pup'et'o'j'n, — pens'is la knab'o kaj rid'et'is, re'memor'int'e ili'n, — tut'e kiel viv'ant'o'j!..” Kaj subit'e al li ŝajn'is, ke li'a pa'nj'o ek'kant'is super li. “Pa'nj'o, mi dorm'as, aĥ, kiel bon'e est'as dorm'i ĉi tie!”
— Knab'o, ven'u al mi'a abi'o, — mal'fort'a voĉ'o subit'e flustr'is super li.
Unu'e li pens'is, ke tiu est'as li'a pa'nj'o, tamen est'is ne ŝi. Kiu do li'n vok'is? Li ne vid'is tiu'n, sed iu klin'iĝ'is al li kaj brak'um'is li'n en la mal'lum'o, kaj la knab'o don'is al tiu si'a'n man'o'n kaj… kaj subit'e, — ho, kia lum'o! Ho, kia abi'o! Eĉ ne abi'o, li ankoraŭ neniam vid'is tia'j'n arb'o'j'n! Kie li nun est'as: ĉio bril'as, ĉio radi'as kaj ĉie ĉirkaŭ li est'as pup'et'o'j — sed ne, ili ĉiu'j est'as knab'o'j kaj knab'in'o'j, tamen tre hel'a'j; ĉiu'j danc'as ĉirkaŭ li, flug'as, ĉiu'j kis'as li'n, lev'as li'n, port'as li'n kun si, ankaŭ li mem flug'as, kaj jen li vid'as: li'a pa'nj'o rigard'as al li kaj gaj'e rid'as.
— Pa'nj'o! Pa'nj'o! Aĥ, pa'nj'o, kiel bon'e est'as ĉi tie! — la knab'o kri'as al ŝi kaj de'nov'e inter'kis'iĝ'as kun la infan'o'j kaj vol'as rapid'e rakont'i al ili pri la trans'vitr'a'j pup'et'o'j. — Knab'o'j, kiu'j vi est'as? Knab'in'o'j, kiu'j vi est'as? — li demand'as rid'ant'e, kun am'o al ili.
— Ĝi est'as “Krist'a abi'o”, — ili respond'as al li. — Ĉe Krist'o en ĉi tiu tag'o ĉiam est'as abi'o por la et'a'j infan'o'j, kiu'j tie ne hav'as si'a'n abi'o'n…
Kaj li ek'sci'is, ke ĉi tiu'j ge'knab'o'j est'is infan'o'j sam'e kiel li, sed iu'j frost'mort'is en korb'o'j, en kiu'j oni met'is ili'n sur ŝtup'ar'o'j ĉe pord'o'j de peterburgaj ofic'ist'o'j; ali'a'j sufok'iĝ'is ĉe finn'in'o'j, al kiu'j ili est'is don'it'a'j el orf'ej'o'j por nutr'ad'o; tri'a'j mort'is ĉe sek'iĝ'int'a'j mam'o'j de si'a'j patr'in'o'j dum la mal'sat'o ĉe Volg'o, kvar'a'j sufok'iĝ'is pro haladz'o en tri'a'klas'a'j vagon'o'j; sed nun ili ĉiu'j est'as ĉi tie, ili ĉiu'j nun est'as kiel anĝel'o'j, ĉiu'j est'as ĉe Krist'o, kaj Krist'o mem est'as inter ili kaj etend'as al ili si'a'j'n man'o'j'n kaj ben'as ili'n kaj ili'a'j'n pek'int'a'j'n patr'in'o'j'n… Kaj ĉiu'j patr'in'o'j de tiu'j infan'o'j ĉi tie star'as flank'e kaj plor'as; ĉiu re'kon'as si'a'n knab'o'n aŭ si'a'n knab'in'o'n, kaj tiu'j al'flug'as al ili kaj kis'as ili'n, viŝ'as ili'a'j'n larm'o'j'n per si'a'j man'et'o'j kaj pet'eg'as ili'n ne plor'i, ĉar ili tre bon'e fart'as ĉi tie
Kaj ĉe maten'iĝ'o kort'ist'o'j trov'is en la kort'o la et'a'n kadavr'o'n de en'kur'int'a knab'et'o, frost'mort'int'a post la lign'o'stak'o. Est'is trov'it'a ankaŭ li'a pa'nj'o… Ŝi mort'is pli fru'e ol li; ambaŭ renkont'iĝ'is en la Ĉiel'a Regn'o de Sinjor'o Di'o.
Por kio mi verk'is ĉi tiu'n histori'o'n, kiu tut'e mal'taŭg'as por ordinar'a raci'a tag'libr'o, des pli por tiu de verk'ist'o? Ja mi promes'is rakont'i precip'e pri real'a'j event'o'j! Sed tem'as ĝust'e pri tio, ke al mi ŝajn'as, kaj mi vizi'as, ke ĉio ĉi pov'us okaz'i real'e — pli ĝust'e, tio kio okaz'is en la kel'o kaj post la lign'o'stak'o, sed pri la bal'o ĉe Krist'a abi'o mi ne sci'as, kiel mi dir'u al vi, ĉu tio pov'is okaz'i, aŭ ne. Mi ja est'as roman'ist'o ĝust'e por el'pens'i.
Traduk'is Aleksander Korĵenkov
Sed mi pens'as, ke ĉi tiu'j'n professions de foi est'as tre enu'e leg'i, kaj tial mi rakont'u anekdot'o'n, eĉ ne anekdot'o'n, sed nur tre mal'nov'a'n re'memor'o'n, kiu'n mi ial vol'as rakont'i ĝust'e ĉi tie kaj nun, fin'e de ni'a trakt'aĵ'o pri la popol'o. Tiam mi hav'is nur naŭ jar'o'j'n… sed ne, mi prefer'e komenc'u de la temp'o, kiam mi hav'is du'dek naŭ jar'o'j'n.
Est'is la du'a tag'o de la Pask'a Semajn'o. En la aer'o est'is varm'o, la ĉiel'o est'is blu'a, la sun'o est'is alt'a, “varm'a”, hel'a, sed mi'a anim'o est'is tre mal'ĝoj'a. Mi vag'is sen'cel'e post la barak'o'j, mi rigard'is kaj kalkul'is la palis'o'j'n en la fortik'a prizon'a palis'ar'o, sed mi eĉ ne vol'is kalkul'i ili'n, kvankam tio est'is kutim'a por mi. Jam la du'a'n tag'o'n en la prizon'o “est'is fest'o”; oni ne konduk'is la bagn'ul'o'j'n al labor'o'j, tre mult'a'j est'is ebri'a'j, en ĉiu'j angul'o'j ĉiu'minut'e komenc'iĝ'is insult'o'j kaj kverel'o'j. Son'is abomen'a'j, fi'a'j kanzon'o'j; okaz'is diboĉ'a'j kart'lud'o'j sub la tabul'lit'o'j; sur tabul'lit'o'j jam kuŝ'is kelk'a'j bagn'ul'o'j, du'on'mort'e draŝ'it'a'j de si'a'j kamarad'o'j pro tro'a batal'em'o, kovr'it'a'j per ŝaf'pelt'a'j palt'o'j, ĝis re'viv'iĝ'o kaj re'konsci'iĝ'o; jam kelk'foj'e tranĉ'il'o'j est'is pren'it'a'j — ĉio ĉi, dum la du fest'a'j tag'o'j, el'turment'is kaj mal'san'ig'is mi'n. Mi neniam pov'is sen abomen'o el'port'i la ebri'a'n popol'a'n diboĉ'ad'o'n, precip'e en ĉi tiu lok'o. En ĉi tiu'j tag'o'j eĉ estr'o'j ne ven'is en la prizon'o'n, ne far'is pri'serĉ'ad'o'n, ne serĉ'is drink'aĵ'o'n, kompren'ant'e, ke unu foj'o'n en la jar'o oni dev'as permes'i fest'ad'o'n eĉ al tiu'j marĝen'ul'o'j, kaj ke sen tio est'us eĉ pli mal'bon'e. Fin'fin'e en mi'a kor'o ek'flam'is malic'o. Mi hazard'e renkont'iĝ'is kun la pol'o M-cki, politik'a arest'it'o; li ĵet'is al mi si'a'n sombr'a'n rigard'o'n, li'a'j okul'o'j fulm'is, kaj li'a'j lip'o'j ek'rem'is: “Je haïs ces brigands!” — li mal'laŭt'e dir'is, grinc'ig'ant'e si'a'j'n dent'o'j'n, kaj preter'ir'is mi'n. Mi re'ven'is en mi'a'n barak'o'n, kvankam antaŭ kvar'on'a hor'o mi for'kur'is el ĝi, kiel frenez'ul'o, kiam ses fort'a'j vir'o'j sam'temp'e ĵet'is si'n sur la ebri'a'n tatar'o'n Gazin por brid'i li'n kaj komenc'is li'n bat'i; ili bat'is li'n absurd'e sen'kompat'e, eĉ kamel'o'n oni pov'us mort'ig'i per tia bat'ad'o; sed ili sci'is, ke ĉi tiu'n Heraklon oni ne pov'as facil'e mort'ig'i, do ili bat'is li'n sen tim'i pri li'a viv'o. Re'ven'int'e, mi rimark'is ke fin'e de la barak'o, sur angul'a tabul'lit'o, sub ŝaf'pelt'a palt'o, sen'konsci'e kuŝ'as Gazin, preskaŭ ne montr'ant'a viv'sign'o'j'n; ĉiu'j sen'vort'e preter'ir'is li'n. Kvankam ĉiu'j firm'e esper'is, ke morgaŭ maten'e li re'konsci'iĝ'os, “sed ja pro tia draŝ'ad'o ĉio pov'os okaz'i, kaj ebl'e la hom'o mort'os”. Mi ven'is al mi'a lok'o, apud fenestr'o kun metal'a krad'o, kaj kuŝ'iĝ'is sur la dors'o'n, met'int'e la man'o'j'n sub la kap'o'n kaj ferm'int'e la okul'o'j'n. Mi ŝat'is tiel kuŝ'ad'i: ja oni ne kroĉ'iĝ'as al la dorm'ant'o, kaj en tia stat'o ebl'as rev'i kaj pens'i. Sed mi ne pov'is rev'i; mi'a kor'o bat'is mal'trankvil'e, kaj en mi'a'j orel'o'j re'son'is la vort'o'j de M-cki: “Je haïs ces brigands!” Ceter'e, kial mi pri'skrib'u tiam'a'j'n impres'o'j'n? Ankaŭ nun mi foj'e sonĝ'as tiu'n temp'o'n, kaj mi ne hav'as pli turment'a'j'n sonĝ'o'j'n. Ebl'e oni rimark'os, ke ĝis hodiaŭ mi preskaŭ neniam parol'is publik'e pri mi'a viv'o dum la bagn'ad'o; antaŭ dek kvin jar'o'j mi verk'is “Notic'o'j'n el la dom'o de mort'o”, uz'ant'e el'pens'it'a'n rakont'ant'o'n, krim'ul'o'n, kondamn'it'a'n pro kvazaŭ'a murd'o de si'a edz'in'o. Mi pov'as al'don'i, ke de tiam tre mult'a'j pens'as kaj eĉ nun asert'as, ke mi mem est'is send'it'a al bagn'ad'o pro murd'o de mi'a edz'in'o.
Iom post iom mi efektiv'e forges'is ĉio'n real'a'n kaj ne'rimark'ebl'e sink'is en re'memor'o'j'n. Dum mi'a tut'a kvar'jar'a bagn'ad'o mi sen'ĉes'e re'memor'is mi'a'n tut'a'n pas'int'ec'o'n kaj, ŝajn'e, de'nov'e re'viv'is mi'a'n viv'o'n en re'memor'o'j. Tiu'j re'memor'o'j aper'is mem, mal'oft'e mi el'vok'is ili'n propr'a'vol'e. Ili kutim'e komenc'iĝ'is de iu punkt'o, strek'et'o, foj'e ne'rimark'ebl'a, kaj post'e iom post iom ili kresk'is ĝis komplet'a bild'o, ĝis fort'a kaj komplet'a impres'o. Mi analiz'is tiu'j'n impres'o'j'n, mi don'is nov'a'j'n detal'o'j'n al ĉio de'long'e pas'int'a kaj, ĉef'e, mi sen'ĉes'e korekt'is la pas'int'ec'o'n, kaj tio est'is mi'a sol'a tiu'temp'a amuz'iĝ'o. Tiu'foj'e en mi'a memor'o ial subit'e aper'is ordinar'a moment'o el mi'a fru'a infan'aĝ'o, kiam mi hav'is nur naŭ jar'o'j'n — tiu'n moment'o'n, ŝajn'e, mi tut'e forges'is; sed tiam mi precip'e ŝat'is re'memor'o'j'n de mi'a fru'a infan'aĝ'o. En mi'a memor'o aper'is aŭgust'o en ni'a vilaĝ'o. Tiu tag'o est'is sek'a kaj sun'a, sed iom mal'varm'a kaj vent'a; la somer'o proksim'iĝ'is al la fin'o, kaj neces'is baldaŭ vetur'i al Moskvo por de'nov'e enu'i tie la tut'a'n vintr'o'n dum franc'a'j lecion'o'j, kaj mi tre bedaŭr'is pro la for'vetur'o el la vilaĝ'o. Mi ir'is post la draŝ'ej'o'n, post'e mal'supr'e'n al la ravin'o kaj supr'e'n'ir'is al Losk — ĉi tiel ni nom'is la dens'a'n arbust'ar'o'n inter la ravin'o kaj post'a bosk'o. Mi do ven'is al la plej dens'a'j arbust'o'j kaj aŭd'is, ke proksim'e, post tri'dek paŝ'o'j, sur kamp'et'o, plug'as sol'a kamp'ul'o. Mi sci'as, ke li direkt'iĝ'as supr'e'n kaj li'a ĉeval'o pez'e tir'as la plug'il'o'n, kaj al mi kelk'foj'e ven'as li'a instig'a kri'o: “Hoto! Hot!” Mi kon'as preskaŭ ĉiu'j'n ni'a'j'n servut'ul'o'j'n, sed mi ne sci'as, kiu el ili nun plug'as; kaj tio ne interes'as mi'n, mi est'as plen'e absorb'it'a de mi'a afer'o. Ankaŭ mi labor'as: mi est'is de'romp'ant'a jugland'a'n verg'o'n por bat'i per ĝi ran'o'j'n. Jugland'a'j verg'o'j est'as tre bel'a'j, sed tre romp'iĝ'em'a'j, mult'e mal'pli fortik'a'j ol la betul'a'j. Interes'as mi'n ankaŭ muŝ'et'o'j kaj skarab'o'j, mi kolekt'as ili'n, kelk'a'j el ili est'as tre bel'a'j. Mi ŝat'as ankaŭ mal'grand'a'j'n, rapid'a'j'n ruĝ'a'j'n-flav'a'j'n lacert'o'j'n kun nigr'a'j makul'et'o'j, sed serpent'o'j'n mi tim'as. Tamen serpent'o'j est'as mult'e mal'pli oft'a'j ol lacert'o'j. Ĉi tie ne est'as mult'a'j fung'o'j; por pluk'i fung'o'j'n neces'as ir'i al la betul'ar'o, kaj mi est'as ir'ont'a tie'n. En mi'a viv'o mi neni'o'n ŝat'is pli ol la arb'ar'o'n kun fung'o'j kaj ber'o'j, kun insekt'o'j kaj bird'et'o'j, erinac'o'j kaj sciur'o'j, kun mi'a ŝat'at'a humid'a odor'o de putr'int'a'j foli'o'j. Eĉ nun, kiam mi skrib'as ĉi tio'n, mi sent'as la odor'o'n de ni'a vilaĝ'a betul'ar'o: tia'j impres'o'j rest'as por la tut'a viv'o. Subit'e, tra profund'a silent'o, mi tre klar'e aŭd'is kri'o'n: “Lup'o kur'as!” Mi ek'kri'is kaj, terur'e tim'ig'it'e, plen'voĉ'e kri'eg'ant'e, el'kur'is sur la kamp'et'o'n, rekt'e al la plug'ant'a kamp'ul'o.
Li est'is ni'a servut'ul'o Marej. Mi ne sci'as, ĉu tiu nom'o est'as real'a, sed ĉiu'j nom'is li'n Marej. Li est'is proksim'um'e kvin'dek'jar'a, fort'a, sufiĉ'e alt'a, kun mult'e da griz'o en la grand'a brun'a barb'o. Mi kon'is li'n, sed ĝis nun mi preskaŭ neniam inter'parol'is kun li. Li eĉ halt'ig'is si'a'n et'a'n ĉeval'in'o'n, aŭd'int'e mi'a'n kri'o'n, kaj kiam mi al'kur'int'e kapt'is per unu man'o li'a'n plug'il'o'n, kaj per la ali'a li'a'n manik'o'n, li rimark'is mi'a'n tim'o'n.
— Lup'o kur'as! — mi kri'is, anhel'ant'e.
Li sku'e lev'is la kap'o'n kaj ne'vol'e ĉirkaŭ'rigard'is, por unu moment'o preskaŭ kred'ant'e mi'n.
— Kie est'as la lup'o?
— Iu kri'is… Iu ĵus kri'is: “Lup'o kur'as”… — mi balbut'is.
— Ne dir'u, ne dir'u, neni'u lup'o, tio nur ŝajn'is al vi; vid'u! Neni'u lup'o ĉi tie pov'as est'i! — li balbut'is, kuraĝ'ig'ant'e mi'n. Sed mi tut'korp'e trem'is kaj pli fort'e kroĉ'is per mi'a man'o li'a'n sen'kol'um'a'n kaftan'o'n kaj, ver'ŝajn'e, mi est'is tre pal'a. Li rigard'is al mi kun mal'kviet'a rid'et'o, evident'e tim'ant'e kaj alarm'it'e pro mi.
— Aj, aj! Vid'u, kiel vi ek'tim'is! — li balanc'is si'a'n kap'o'n. — Sufiĉ'as, kar'ul'o. Aj, et'ul'o!
Li etend'is si'a'n brak'o'n kaj subit'e man'kares'is mi'a'n vang'o'n.
— Nu, sufiĉ'as jam, Krist'o est'as kun vi, kruc'o'sign'u vi'n. — Sed mi ne kruc'o'sign'is mi'n; la angul'o'j de mi'a'j lip'o'j trem'et'is, kaj tio, ŝajn'e, precip'e mir'ig'is li'n. Li ne'rapid'e proksim'ig'is al mi si'a'n dik'a'n, ter'makul'it'a'n, nigr'a'ung'a'n fingr'o'n kaj delikat'e tuŝ'et'is mi'a'j'n salt'et'ant'a'j'n lip'o'j'n.
— Aj, vid'u ja, — li mien'is al mi per iom patr'in'ec'a kaj long'a rid'et'o, — Di'o, kio ja okaz'as, vid'u, aj, aj!
Mi fin'fin'e kompren'is, ke ĉi tie est'as neni'u lup'o kaj ke la kri'o “Lup'o kur'as” nur hant'is mi'n. Kvankam la kri'o est'is tre klar'a kaj bon'e aŭd'ebl'a, sed tia'j kri'o'j (ne nur pri lup'o'j) jam antaŭ'e unu aŭ du foj'o'j'n halucin'is mi'n, kaj mi sci'is tio'n. (Post la pas'o de mi'a infan'aĝ'o ĉes'is ankaŭ tia'j halucin'o'j.)
— Do, mi ir'os, — mi dir'is, demand'e kaj timid'e rigard'ant'e al li.
— Do, ir'u, kaj mi rigard'os, kiel vi ir'as. Ja mi ne don'os vi'n al lup'o! — li al'don'is, plu patr'in'ec'e rid'et'ant'e al mi, — Krist'o est'as kun vi, ir'u do, — li kruc'o'sign'is mi'n per si'a man'o kaj post'e kruc'o'sign'is si'n. Mi ek'ir'is, retro'rigard'ant'e je ĉiu dek'a paŝ'o. Dum mi ir'is, Marej plu star'is kun si'a ĉeval'in'et'o kaj rigard'is al mi, balanc'ant'e si'a'n kap'o'n, kiam mi retro'rigard'is. Mi konfes'as, ke mi iom hont'is antaŭ li pro mi'a tim'o, sed mi ir'is, ankoraŭ tre tim'ant'e la lup'o'n, ĝis kiam mi supr'e'n'ir'is al la rand'o de la ravin'o, kie est'is la plej proksim'a garb'ej'o; tie la tim'o tuj for'salt'is de mi, kaj de ie subit'e si'n ĵet'is al mi ni'a kort'hund'o Volĉok. Kun Volĉok mi tut'e re'kuraĝ'iĝ'is kaj last'foj'e re'turn'is mi'n al Marej; mi ne plu pov'is klar'e vid'i li'a'n vizaĝ'o'n, sed mi sent'is, ke li plu sam'e tener'e rid'et'as al mi kaj balanc'as si'a'n kap'o'n. Mi man'sving'is al li, ankaŭ li man'sving'is al mi kaj ir'ig'is si'a'n ĉeval'in'et'o'n.
— Hoto, hot! — de'nov'e aŭd'iĝ'is li'a mal'proksim'a kri'o, kaj la ĉeval'in'et'o de'nov'e ek'tir'is si'a'n plug'il'o'n.
Ĉio ĉi subit'e re'aper'is en mi'a memor'o tut'e sen'kaŭz'e, sed mir'ind'e preciz'e kaj detal'e. Mi subit'e re'konsci'iĝ'is kaj sid'iĝ'is sur mi'a lign'a lit'o kaj mi memor'as, ke sur mi'a vizaĝ'o ankoraŭ est'is dolĉ'a rid'et'o de la re'memor'o. Dum unu pli'a minut'o mi plu re'memor'is.
Tiam, re'ven'int'e hejm'e'n post la renkont'iĝ'o kun Marej, mi al neni'u rakont'is mi'a'n “aventur'o'n”. Ĉu ver'e est'is aventur'o? Ankaŭ li'n mi tiam tre baldaŭ forges'is. Renkont'iĝ'ant'e kun li post'e, mi neniam eĉ al'parol'is li'n, ne nur pri la lup'o, sed pri neni'o ali'a, sed nun, post du'dek jar'o'j, en Siberio mi subit'e re'memor'is tiu'n tut'a'n renkont'iĝ'o'n tre klar'e, ĝis la plej et'a detal'o. Do, ĝi kuŝ'is en mi'a anim'o ne'rimark'it'e, mem, sen mi'a dezir'o, kaj ĝi subit'e re'aper'is en mi'a memor'o en la plej neces'a moment'o; re'aper'is la tener'a kaj patr'in'ec'a rid'et'o de la mal'riĉ'a servut'ul'o, li'a'j sign'o'j de kruc'o, li'a kap'o'balanc'ad'o, li'a “Vid'u, kiel vi ek'tim'is, et'ul'o!” kaj precip'e li'a dik'a ter'makul'it'a fingr'o, per kiu li tuŝ'is mi'a'j'n trem'et'ant'a'j'n lip'o'j'n delikat'e kaj kun timid'a tener'o. Sen'dub'e, ĉiu trankvil'ig'us tim'ig'it'a'n infan'o'n, sed tiam, dum ni'a sol'ec'a renkont'iĝ'o, okaz'is io kvazaŭ tut'e ali'a, kaj se mi est'us li'a propr'a fil'o, li ne pov'us rigard'i al mi per rigard'o, pli fort'e radi'ant'a je hel'a am'o. Sed ĉu iu dev'ig'is li'n? Li est'is ni'a propr'a servut'ul'o, kaj mi est'is por li sinjor'id'o; neni'u ek'sci'us, kiel li kares'is mi'n kaj neni'u rekompenc'us li'n pro tio. Ĉu ebl'e li tre am'is mal'grand'a'j'n infan'o'j'n? Tia'j hom'o'j ekzist'as. La renkont'iĝ'o est'is sol'ec'a, en sen'hom'a kamp'o, kaj ebl'e nur Di'o vid'is de supr'e, per kiel profund'a kaj hel'a hom'a sent'o kaj per kiel delikat'a, preskaŭ vir'in'ec'a tener'o pov'as est'i plen'ig'it'a la kor'o de krud'a, best'e mal'kler'a rus'a servut'a kamp'ul'o, tiam ankoraŭ nek esperant'a, nek aspir'ant'a si'a'n liber'iĝ'o'n. Dir'u, ĉu ne pri tio pens'is Konstantin Aksakov, parol'ant'e pri la alt'a kler'nivel'o de ni'a popol'o?
Mi memor'as, ke for'las'int'e mi'a'n lign'a'n lit'o'n kaj ĉirkaŭ'rigard'int'e, mi subit'e sent'is, ke mi pov'as rigard'i al tiu'j mal'feliĉ'ul'o'j per tut'e ali'a'j okul'o'j, kaj ke subit'e, pro iu mirakl'o, el mi'a kor'o tut'e mal'aper'is ĉia mal'am'o kaj malic'o. Mi ek'ir'is, atent'e rigard'ant'e la renkont'at'a'j'n vizaĝ'o'j'n. Jen por'etern'e ekzil'it'a kamp'ul'o kun la raz'it'a kap'o, kun brul'stamp'o'j sur la vizaĝ'o kaj ebri'a, li sibl'e kri'aĉ'as si'a'n drink'ul'a'n kant'o'n, sed ebl'e li est'as la sam'a kiel Marej, mi ja ne pov'as en'rigard'i en li'a'n kor'o'n.
Je la sam'a vesper'o mi ankoraŭ'foj'e renkont'iĝ'is kun M-cki. Kompat'ind'a! Ja li cert'e ne pov'us hav'i re'memor'o'n pri iu ajn Marej, kaj li ne pov'us rilat'i al tiu'j hom'o'j ali'manier'e ol: “Je haïs ces brigands!” Ne, tiam la pol'o'j pli sufer'is ol ni.
Traduk'is Aleksander Korĵenkov
Mi est'as rid'ind'a hom'o. Nun oni nom'as mi'n frenez'a. Tio est'us promoci'o de mi'a rang'o, se mi ne plu rest'us por ili sam'e rid'ind'a kiel antaŭ'e. Sed nun mi ne plu koler'as kontraŭ ili, nun mi trov'as ili'n ĉarm'a'j, eĉ kiam ili rid'as pri mi — ĉi tiam ili est'as precip'e ĉarm'a'j. Ankaŭ mi ŝat'us rid'i kun ili — ebl'e ne pri mi mem, sed ĉar mi am'as ili'n — se por mi ne est'us tiel mal'gaj'e rigard'i al ili. Mal'gaj'e, ĉar ili ne sci'as la ver'o'n, sed mi sci'as la ver'o'n. Ho, kiel pez'e est'as sol'e sci'i la ver'o'n! Sed ili ne kompren'os tio'n. Ne, ili ne kompren'os.
Sed antaŭ'e mi tre angor'is pro tio, ke mi ŝajn'is rid'ind'a. Mi ne ŝajn'is, mi est'is rid'ind'a. Mi ĉiam est'is rid'ind'a, kaj mi sci'as tio'n, ebl'e, ek'de mi'a nask'iĝ'o. Ebl'e mi jam en la sep'jar'a aĝ'o sci'is, ke mi est'as rid'ind'a. Post'e mi stud'is en la lern'ej'o, post'e en la universitat'o, sed kio do? Ju pli mi stud'is, des pli mi lern'is, ke mi est'as rid'ind'a. La tut'a universitat'a scienc'o, laŭ mi'a profund'iĝ'o en ĝi, por mi fin'e ekzist'is kvazaŭ nur por pruv'i kaj klar'ig'i al mi, ke mi est'as rid'ind'a. En la viv'o ĉio okaz'is simil'e kiel en la scienc'o. Ĉiu'jar'e kresk'is kaj fort'iĝ'is en mi la sam'a konsci'o pri mi'a ĉiu'aspekt'a rid'ind'ec'o. Ĉiu'j ĉiam rid'is pri mi. Sed neni'u el ili sci'is aŭ diven'is, ke inter ĉiu'j ter'an'o'j ĝust'e mi plej bon'e sci'as tio'n, ke mi est'as rid'ind'a; kaj mi'n plej ofend'is ĝust'e tio, ke ili ne sci'is tio'n; sed pri tio mi mem kulp'is: mi ĉiam est'is tiel orgojl'a, ke mi neniam vol'is konfes'i tio'n al iu. Mi'a orgojl'o kresk'is dum jar'o'j, kaj al mi ŝajn'as, ke, se mi almenaŭ foj'e konfes'us al iu mi'a'n rid'ind'ec'o'n, mi tuj, en la sam'a vesper'o, frakas'us mi'a'n kap'o'n per revolver'a paf'o. Ho, kiel mi sufer'is dum mi'a adolesk'ant'ec'o, ke mi foj'e ne el'ten'os kaj subit'e mem konfes'os tio'n al mi'a'j kamarad'o'j. Sed far'iĝ'int'e jun'a vir'o, mi ial iĝ'is iom'et'e pli trankvil'a, kvankam mi en ĉiu nov'a jar'o pli bon'e kon'is tiu'n mi'a'n terur'a'n ec'o'n. Ĝust'e ial — ĉar mi ĝis nun ne sukces'as trov'i la kial'o'n. Ebl'e ĉar en mi'a viv'o kresk'eg'is terur'a angor'o pro cert'a cirkonstanc'o, kiu ja est'as eg'e pli super'a ol mi mem: nom'e — mi'n kapt'is la konvink'o pri tio, ke ĉie en ĉi tiu mond'o neni'o grav'as. Mi tre de'long'e antaŭ'sent'is tio'n, sed mi plen'e konvink'iĝ'is iel tut'e subit'e en la last'a jar'o. Mi subit'e ek'sent'is, ke por mi tut'e ne grav'as, ĉu la mond'o ekzist'as, aŭ tut'e neni'o ie ekzist'as. Mi ek'aŭd'is kaj ek'sent'is per mi'a tut'a mem'o, ke dum mi'a viv'o neni'o ekzist'is. Komenc'e al mi ŝajn'is, ke tamen antaŭ'e ja mult'o ekzist'is, sed post'e mi kompren'is, ke ankaŭ antaŭ'e neni'o ekzist'is, sed nur ŝajn'is ekzist'i. Iom post iom mi konvink'iĝ'is, ke ankaŭ post'e neniam io ekzist'os. Tiam mi subit'e ĉes'is koler'i kontraŭ hom'o'j kaj preskaŭ ĉes'is rimark'i ili'n. Ver'e, tio evident'iĝ'is eĉ en plej bagatel'a'j afer'o'j: ekzempl'e, ir'ant'e sur strat'o, mi kun'puŝ'iĝ'is kun hom'o'j. Tio okaz'is ne pro mi'a en'pens'iĝ'o: pri kio mi pov'us pens'i? ja mi tut'e ĉes'is pens'i, kaj por mi ĉio est'is ne'grav'a. Est'us bon'e, se mi solv'us iu'j'n problem'o'j'n, sed mi solv'is neniu'n, kaj ili est'is mult'a'j. Sed por mi ĉio iĝ'is mal'grav'a, kaj ĉiu'j mi'a'j problem'o'j tut'e for'iĝ'is.
Kaj jam post tio mi ek'kon'is la ver'o'n. La ver'o'n mi ek'kon'is en la pas'int'a novembr'o, pli preciz'e, la tri'a'n de novembr'o, kaj de tiu temp'o mi memor'as ĉiu'n moment'o'n de mi'a viv'o. Tio okaz'is en plej sombr'a vesper'o, kiu'n oni pov'as imag'i. Tiam mi est'is re'ven'ant'a hejm'e'n post la dek'a hor'o, kaj mi memor'as, ke mi pens'is, ke ne pov'as est'i pli sombr'a temp'o. Eĉ en la aspekt'o fizik'a. Dum la tut'a tag'o pluv'is; mi memor'as, ke la pluv'o est'is tre mal'varm'a kaj sombr'a, eĉ iel minac'a, evident'e mal'amik'a al la hom'o'j; sed subit'e post la dek'a hor'o ĝi ĉes'is, kaj iĝ'is terur'e mal'sek'e — pli mal'sek'e kaj pli mal'varm'e ol dum la pluv'o; iu vapor'o lev'iĝ'is de ĉio, de ĉiu pavim'er'o kaj el ĉiu flank'strat'et'o, se oni rigard'is al ĝi'a plej'a intern'o de for'e, de la strat'o. Mi subit'e pens'is, ke est'us pli agrabl'e, se ĉiu'j gas'lantern'o'j esting'iĝ'us, ja kun la gas'o la kor'o pli mal'gaj'as, ĉar la gas'o ĉio'n ĉi lum'ig'as. Tiu'tag'e mi preskaŭ ne manĝ'is kaj de la vesper'iĝ'o mi gast'is ĉe kon'at'a inĝenier'o, ĉe kiu est'is ankoraŭ du amik'o'j. Mi ĉiam silent'is kaj, ŝajn'e, mi ted'is ili'n. Ili inter'parol'is pri io provok'a kaj eĉ ne'atend'it'e ekscit'iĝ'is. Tamen mi vid'is, ke por ili neni'o grav'as, kaj ili ekscit'iĝ'is nur ŝajn'e. Tio'n mi subit'e dir'is al ili: “Sinjor'o'j, ja por vi ĉio ne grav'as”. Ili ne ofend'iĝ'is, kaj ĉiu'j rid'is pri mi. Tio okaz'is, ĉar mi parol'is tut'e ne riproĉ'ant'e ili'n, sed nur tial, ke por mi neni'o est'is grav'a. Ili ek'vid'is, ke por mi ĉio tut'e ne grav'as, kaj ili gaj'iĝ'is.
Ek'pens'int'e sur'strat'e pri la gas'o, mi rigard'is al la ĉiel'o. La ĉiel'o est'is terur'e mal'hel'a, sed oni pov'is klar'e vid'i dis'ŝir'it'a'j'n nub'o'j'n kaj sen'fund'a'j'n nigr'a'j'n makul'o'j'n inter ili. En unu el tiu'j makul'o'j mi subit'e rimark'is et'a'n stel'o'n kaj komenc'is atent'e rigard'i al ĝi. Mi menci'as tio'n, ĉar la stel'o sugest'is al mi ide'o'n: mi decid'is mort'ig'i mi'n tiu'nokt'e. Mi firm'e decid'is tio'n jam antaŭ du monat'o'j, kaj, malgraŭ mi'a mal'riĉ'ec'o, mi aĉet'is bon'eg'a'n revolver'o'n kaj je la sam'a tag'o mi ŝarg'is ĝi'n. Sed pas'is jam du monat'o'j, kaj ĝi plu kuŝ'is en la kest'o; sed por mi ĉio est'is tiel ne'grav'a, ke mi fin'fin'e ek'vol'is kapt'i minut'o'n, dum kiu por mi ĉio est'os ne tiel mal'grav'a — mi ne sci'as, kial mi ek'vol'is tio'n. Do, dum tiu'j du monat'o'j mi ĉiu'nokt'e, re'ven'ant'e hejm'e'n, pens'is, ke mi mort'paf'os mi'n. Mi ĉiam atend'is tiu'n minut'o'n. Kaj nun la stel'o sugest'is al mi la ide'o'n, kaj mi decid'is ke tio nepr'e okaz'os jam ĉi-nokt'e. Sed mi ne sci'as, kial la stel'o sugest'is la ide'o'n. Do, kiam mi rigard'is al la ĉiel'o, mi'a'n kubut'o'n subit'e kapt'is et'a knab'in'o. La strat'o est'is jam mal'plen'a, kaj preskaŭ neni'u hom'o est'is vid'ebl'a. Mal'proksim'e fiakr'ist'o dorm'is sur droŝk'o. La knab'in'o est'is ebl'e ok'jar'a, ŝi sur'hav'is nur kap'tuk'o'n kaj rob'et'o'n, ŝi est'is tut'e mal'sek'a, sed mi precip'e bon'e memor'fiks'is ŝi'a'j'n mal'sek'a'j'n ŝir'it'a'j'n ŝu'o'j'n, kiu'j'n mi ankaŭ nun memor'as. Ili apart'e al'tir'is mi'a'j'n okul'o'j'n. Ŝi subit'e komenc'is tir'i mi'a'n kubut'o'n kaj vok'i mi'n. Ŝi ne plor'is, sed iel abrupt'e kri'is iu'j'n vort'o'j'n, kiu'j'n ŝi ne pov'is bon'e prononc'i, ĉar ŝi febr'e trem'et'is. Ŝi est'is pro io terur'it'a kaj desper'e kri'is: “Pa'nj'o! Pa'nj'o!” Mi turn'is al ŝi mi'a'n vizaĝ'o'n, sed dir'is neni'o'n kaj plu ir'is, sed ŝi kur'is kaj tir'is mi'n, kaj en ŝi'a voĉ'o aper'is son'o, kiu signif'as plen'a'n desper'o'n ĉe tre tim'ig'it'a'j infan'o'j. Mi kon'as tiu'n son'o'n. Kvankam ŝi parol'is konfuz'e, mi kompren'is, ke ŝi'a patr'in'o ie est'as mort'ant'a aŭ io mis'a okaz'is al ili, kaj ŝi kur'is por vok'i iu'n aŭ trov'i i'o'n por help'i la patr'in'o'n. Sed mi ne sekv'is ŝi'n kaj, mal'e, subit'e ek'vol'is for'pel'i ŝi'n. Komenc'e mi dir'is al ŝi, ke ŝi trov'u polic'an'o'n. Sed ŝi subit'e kun'met'is si'a'j'n man'et'o'j'n kaj, plor'singult'ant'e kaj anhel'ant'e, plu kur'is apud'e sen for'las'i mi'n. Jen ĉi tiam mi kri'is al ŝi kaj stamf'is. Ŝi kri'is nur: “Sinjor'o, sinjor'o!..” — sed subit'e for'las'is mi'n kaj sag'e trans'kur'is la strat'o'n: tie aper'is iu pas'ant'o, kaj ŝi, ver'ŝajn'e, impet'is de mi al li.
Mi ven'is supr'e'n al mi'a kvin'a etaĝ'o. Mi loĝ'as en unu el lu'ĉambr'o'j de apartament'o. Mi'a ĉambr'o est'as et'a kaj mal'riĉ'a, kun du'on'rond'a fenestr'o, kia'j est'as en mansard'o'j. En mi'a ĉambr'o est'as vaks'tol'a sof'o, tabl'o sur kiu kuŝ'as libr'o'j, du seĝ'o'j kaj komfort'a fotel'o, mal'nov'a sed alt'dors'a. Mi sid'iĝ'is, brul'ig'is la kandel'o'n kaj en'pens'iĝ'is. Post la mur'o, en la apud'a ĉambr'o daŭr'is diboĉ'ad'o. Ĝi komenc'iĝ'is antaŭ'hieraŭ. Tie loĝ'is eks'iĝ'int'a kapitan'o, li hav'is gast'o'j'n — ses'op'o'n da feĉ'ul'o'j; ili trink'is vodk'o'n kaj kart'lud'is per mal'nov'a'j kart'o'j. La antaŭ'a'n nokt'o'n tie okaz'is batal'o; mi sci'as ke du el ili tir'ad'is si'n reciprok'e je la har'o'j. La lu'ig'ant'in'o vol'is plend'i, sed ŝi terur'e tim'as la kapitan'o'n. Krom'e ĉi tie loĝ'as nur mal'alt'a kaj magr'a oficir'edz'in'o, ven'int'a de ie kun tri et'a'j infan'o'j, kiu'j ek'mal'san'is jam en ni'a loĝ'ej'o. Ŝi kaj ŝi'a'j infan'o'j terur'e tim'as la kapitan'o'n, kaj dum tut'a'j nokt'o'j ili trem'as kaj kruc'o'sign'as si'n, kaj la plej jun'a infan'o pro la tim'o jam hav'is epilepsi'a'n ikt'o'n. Mi cert'e sci'as, ke la kapitan'o en la Nev'a avenu'o foj'e halt'ig'as pas'ant'o'j'n kaj pet'as almoz'o'n. Neni'u dung'as li'n, sed est'as strang'e (ĝust'e tial mi rakont'as tio'n), ke la kapitan'o dum la tut'a monat'o, post kiam li ek'loĝ'is ĉi tie, ne vek'is mi'a'n mal'ŝat'o'n. Mem'kompren'ebl'e, mi de la komenc'o evit'is kon'at'iĝ'i kun li, kaj li mem tuj ek'enu'us pro mi jam dum ni'a unu'a renkont'iĝ'o. Sed malgraŭ ili'a kri'ad'o post la mur'o, kaj malgraŭ ili'a mult'ec'o, mi tut'e ne atent'as ili'n. La tut'a'n nokt'o'n mi sid'as kaj, tut'e sincer'e, mi eĉ ne aŭd'as ili'n — ĉi tiom forges'as ili'n. Ja mi dum la tut'a last'a jar'o ĉiu'nokt'e ne dorm'as ĝis la maten'iĝ'o. La tut'a'n nokt'o'n mi sid'as ĉe la tabl'o sur la fotel'o, far'ant'e neni'o'n. Mi leg'as libr'o'j'n nur tag'e. La kandel'o plen'e for'brul'as dum unu nokt'o. Do, mi sen'bru'e sid'iĝ'is ĉe la tabl'o, el'kest'ig'is la revolver'o'n kaj met'is ĝi'n antaŭ mi'n. Mi memor'as, ke met'int'e ĝi'n, mi demand'is mi'n: “Ĉu jes?”, kaj tut'e jes'e respond'is al mi mem: “Jes”, tio signif'as: mi mort'paf'u mi'n. Mi sci'is, ke tiu'nokt'e mi cert'e mort'paf'os mi'n, sed mi ne sci'is, kiom da temp'o mi sid'os ĉe la tabl'o antaŭ tio. Mi ja cert'e mort'paf'us mi'n, se mi ne renkont'us la knab'in'o'n.
Kompren'u, ke kvankam neni'o grav'is por mi, sed mi, ekzempl'e, sent'is dolor'o'n. Se iu bat'us mi'n, mi sent'us dolor'o'n. Sam'e pri la moral'a aspekt'o: se okaz'us io tre kor'tuŝ'a, mi sent'us kompat'o'n, sam'e kiel iam, kiam por mi en la viv'o ankoraŭ ne ĉio mal'grav'is. Kaj tiu'vesper'e mi sent'is kompat'o'n: kaj mi ja nepr'e help'us la infan'o'n. Sed kial mi ne help'is la knab'in'o'n? Nur pro jen'a ide'o aper'int'a tiam: kiam ŝi tir'is kaj vok'is mi'n, antaŭ mi subit'e aper'is demand'o, kiu'n mi ne pov'is solv'i. La demand'o est'is bagatel'a, sed mi koler'iĝ'is. Mi koler'iĝ'is pro jen'a konklud'o: ja mi jam decid'is mort'paf'i mi'n ĉi-nokt'e, sekv'e nun por mi ĉio en la mond'o dev'us est'i eĉ pli mal'grav'a ol iam ajn. Sed pro kio mi sent'is, ke por mi ne ĉio mal'grav'as kaj ke mi kompat'as la knab'in'o'n? Mi memor'as, ke mi ŝi'n tre kompat'is; eĉ ĝis tre strang'a dolor'o, tut'e ne'kred'ebl'a en mi'a situaci'o. Kred'u, ke mi ne pov'as bon'e klar'ig'i tiu'n mi'a'n moment'a'n sent'o'n, sed la sent'o daŭr'is ankaŭ hejm'e, kiam mi jam sid'iĝ'is ĉe la tabl'o, kaj mi est'is tiel agac'it'a, kiel mi jam de'long'e ne est'is. Argument'o sekv'ig'is argument'o'n. Est'is klar'e, ke se mi est'as hom'o, sed ankoraŭ ne nul'o, kaj dum mi ne iĝ'is nul'o, do mi viv'as kaj sekv'e mi pov'as sufer'i, koler'i kaj hont'i pro mi'a'j ag'o'j. En ord'o. Sed ĉar mi mort'ig'os mi'n, ekzempl'e, post du hor'o'j, kial mi'n dev'as koncern'i la knab'in'o, la hont'o kaj ĉio ceter'a en la mond'o? Ja mi trans'form'iĝ'os al nul'o, al la absolut'a nul'o. Ĉu ver'e la konsci'o pri tio, ke mi tuj tut'e ĉes'os ekzist'i, kaj sekv'e neni'o plu ekzist'os, ne pov'as hav'i eĉ plej et'a'n influ'o'n je mi'a kompat'o pri la knab'in'o kaj je hont'o pro la far'it'a fi'aĵ'o? Ja mi stamf'is kaj sovaĝ'e kri'is al la mal'feliĉ'a infan'o ĝust'e pro tio, ke “jen mi ne nur mal'hav'as kompat'o'n, sed mi eĉ rajt'as far'i mal'hom'ec'a'n fi'aĵ'o'n nun, ĉar post du hor'o'j ĉio esting'iĝ'os”. Ĉu vi kred'as, ke pro tio mi kri'is? Mi nun preskaŭ cert'as pri tio. Tiam mi klar'e sent'is, ke la viv'o kaj la mond'o nun kvazaŭ de'pend'as de mi. Ebl'as dir'i ankaŭ jen'e: la mond'o nun est'as far'it'a kvazaŭ nur por mi. mi mort'paf'os mi'n, kaj la mond'o ne plu ekzist'os, almenaŭ por mi. Krom'e, ja ebl'e post mi'a mort'o ver'e neni'o kaj neni'u ekzist'os, kaj la tut'a mond'o post la esting'iĝ'o de mi'a mens'o tuj esting'iĝ'os kiel fantom'o, kiel aparten'aĵ'o de nur mi'a konsci'o, kaj mal'aper'os, ĉar ebl'e la tut'a mond'o kaj ĉiu'j hom'o'j — est'as nur mi mem. Mi memor'as, ke, sid'ant'e kaj rezon'ant'e, mi turn'is tiu'j'n nov'a'j'n demand'o'j'n, kiu'j inund'is mi'n, en tut'e ali'a'n flank'o'n kaj el'pens'is i'o'n tut'e nov'a'n. Ekzempl'e, al mi subit'e prezent'iĝ'is jen'a strang'a ide'o: se mi antaŭ'e viv'us sur la lun'o aŭ sur Mars'o kaj far'us tie la plej hont'ind'a'n kaj mal'honest'a'n ag'o'n, kiu'n oni pov'as imag'i, kaj est'us tie pro ĝi pun'it'a kaj mal'honor'ig'it'a en manier'o, kiu'n oni pov'as sent'i kaj imag'i ebl'e nur foj'e en sonĝ'o, en koŝmar'o, kaj se mi post'e ven'us sur la ter'o'n kaj konserv'us la memor'o'n pri tio, kio'n mi far'is sur la ali'a planed'o, kaj krom'e sci'us, ke mi neniel kaj neniam re'ven'us tie'n — ĉu por mi, rigard'ant'a de l’ ter'o al la lun'o, ĉio est'us mal'grav'a? Ĉu mi sent'us aŭ ne sent'us hont'o'n pro la far'it'a ag'o? La demand'o'j est'is van'a'j kaj super'flu'a'j, ĉar la revolver'o jam kuŝ'is antaŭ mi, kaj mi per mi'a tut'a mem'o sci'is, ke tio cert'e okaz'os, sed ili ard'ig'is mi'n, kaj mi est'is furioz'a. Mi ja nun kvazaŭ ne pov'us mort'i, sen antaŭ'e solv'i i'o'n. Resum'e, la knab'in'o sav'is mi'n, ĉar per tiu'j demand'o'j mi prokrast'is la paf'o'n. En la ĉambr'o de la kapitan'o ĉio komenc'is kviet'iĝ'i: ili jam fin'is si'a'n kart'lud'o'n kaj prepar'iĝ'is al dorm'o, kaj inter'temp'e ili grumbl'is kaj pigr'e inter'ĵet'is last'a'j'n insult'o'j'n. Ĝust'e ĉi tiam mi subit'e ek'dorm'is sur la ĉe'tabl'a fotel'o, kio al mi neniam okaz'is pli fru'e. Mi tut'e ne rimark'is, kiel mi ek'dorm'is. Est'as kon'at'e, ke sonĝ'o'j est'as tre strang'a fenomen'o: iu afer'o prezent'iĝ'as terur'e klar'e, kun juvel'ist'e preciz'a polur'it'ec'o de la detal'o'j, sed oni salt'as trans ali'a'n afer'o'n, kvazaŭ tut'e ne rimark'ant'e ĝi'n, ekzempl'e, trans spac'o'n kaj temp'o'n. Ŝajn'as, ke sonĝ'o'j'n direkt'as ne la raci'o, sed la dezir'o, ne la kap'o, sed la kor'o, kvankam mi'a raci'o en sonĝ'o'j foj'e aranĝ'is inĝeni'a'j'n afer'o'j'n! Ja mi'a raci'o en sonĝ'o'j spert'as ne'kompren'ebl'a'j'n trans'form'iĝ'o'j'n. Ekzempl'e, mi'a frat'o mort'is antaŭ kvin jar'o'j. De temp'o al temp'o mi vid'as li'n en sonĝ'o: li part'o'pren'as mi'a'j'n afer'o'j'n, ni kun'e far'as i'o'n, tamen mi ja sci'as kaj memor'as dum la tut'a daŭr'o de l’ sonĝ'o, ke mi'a frat'o est'as mort'int'a kaj en'tomb'ig'it'a. Kial do mi ne mir'as, ke li, kvankam li est'as mort'int'a, tamen est'as apud mi kaj klopod'as pri io kun'e kun mi? Kial mi'a raci'o facil'e permes'as ĉi tio'n? Sed sufiĉ'e! Mi rakont'u mi'a'n sonĝ'o'n. Jes, tiam mi hav'is ĉi tiu'n sonĝ'o'n, mi'a'n sonĝ'o'n de la tri'a de novembr'o. Nun oni mok'as mi'n, dir'ant'e, ke ĝi est'is nur sonĝ'o. Sed ĉu ver'e grav'as, ke ĝi est'is sonĝ'o aŭ ne, ja ĉi tiu sonĝ'o anonc'is al mi la Ver'o'n? Ja ek'sci'int'e unu'foj'e la ver'o'n kaj ek'vid'int'e ĝi'n, oni sci'as ke ĝi est'as la ver'o, kaj ke ali'a ver'o ne est'as kaj ne pov'as est'i, nek en la viv'o nek en la sonĝ'o. Jes, ĝi est'is sonĝ'o, mi konsent'as, sed la viv'o'n, kiu'n vi tiel alt'e taks'as, mi vol'is esting'i per suicid'o, kaj mi'a sonĝ'o, — ho, mi'a sonĝ'o revelaci'is al mi nov'a'n, grandioz'a'n, re'nov'ig'it'a'n, fort'a'n viv'o'n!
Aŭskult'u.
Mi dir'is, ke mi ek'dorm'is ne'rimark'int'e tio'n, kvazaŭ plu rezon'ant'e pri la sam'a tem'o. Subit'e mi sonĝ'is, ke mi pren'as la revolver'o'n kaj, sid'ant'e, al'met'as ĝi'n rekt'e al mi'a kor'o — al la kor'o, sed ne al la kap'o; kvankam antaŭ'e mi decid'is paf'i nepr'e al la kap'o, konkret'e al la dekstr'a tempi'o. Al'met'int'e ĝi'n al la brust'o, mi atend'is unu aŭ du sekund'o'j'n, antaŭ mi la kandel'o, la tabl'o kaj la mur'o subit'e ek'mov'iĝ'is kaj ŝancel'iĝ'is. Mi rapid'e paf'is.
En sonĝ'o vi foj'e fal'as de alt'o, aŭ oni vi'n tranĉ'as aŭ bat'as, sed vi neniam sent'as dolor'o'n, krom se vi efektiv'e iel kontuz'as vi'n en la lit'o kaj pro tio sent'as dolor'o'n kaj preskaŭ nepr'e vek'iĝ'as pro la dolor'o. Sam'e est'is en mi'a sonĝ'o: mi ne sent'is dolor'o'n, sed mi vid'is, ke sam'temp'e kun mi'a paf'o ĉio en mi sku'iĝ'is, kaj ĉio tuj esting'iĝ'is, kaj ĉirkaŭ mi ĉio iĝ'is terur'e nigr'a. Mi iĝ'is kvazaŭ blind'a kaj mut'a, kaj jen mi kuŝ'as sur io mal'mol'a, etend'iĝ'int'e, kun la vizaĝ'o supr'e'n, vid'ant'e neni'o'n kaj ne pov'ant'e eĉ mov'et'iĝ'i. Ĉiu'j ĉirkaŭ mi paŝ'as kaj kri'as, la kapitan'o raŭk'as, la mastr'in'o jelp'as, — subit'e sekv'as paŭz'o, kaj jen oni jam port'as mi'n en ferm'it'a ĉerk'o. Mi sent'as la ŝancel'iĝ'ad'o'n de mi'a ĉerk'o kaj rezon'as pri tio, kaj subit'e mi'n unu'a'foj'e konstern'as jen'a pens'o: mi ja mort'is, tut'e mort'is, mi sci'as tio'n kaj ne dub'as, mi ne vid'as kaj ne mov'iĝ'as, tamen mi sent'as kaj rezon'as. Sed mi baldaŭ pac'iĝ'as kun tio kaj, laŭ mi'a kutim'o, sam'e kiel en sonĝ'o'j, akcept'as la real'ec'o'n sen'kontest'e.
Jen oni en'ter'ig'as mi'n. Ĉiu'j for'ir'as, kaj mi rest'as sol'a, absolut'e sol'a. Mi ne mov'iĝ'as. Ĉiam, kiam mi antaŭ'e dum la viv'o imag'is mi'a'n sepult'o'n en tomb'o, kun la tomb'o mi asoci'is nur la sent'o'n pri mal'sek'ec'o kaj mal'varm'o. Ankaŭ nun mi sent'is, ke mi tre frost'as, precip'e fin'e de la pied'pint'o'j, sed mi sent'is neni'o'n ali'a'n.
Mi kuŝ'is kaj — tre strang'e — mi atend'is neni'o'n, sen'kontest'e akcept'ant'e, ke mort'int'o neni'o'n atend'u. Sed est'is mal'sek'e. Mi ne sci'as, kiom da temp'o pas'is — unu hor'o, aŭ kelk'a'j tag'o'j, aŭ mult'a'j tag'o'j. Sed subit'e sur mi'a'n ferm'it'a'n mal'dekstr'a'n okul'o'n fal'is akv'o'gut'o, lik'int'a tra la ĉerk'o'kovr'il'o, post unu minut'o la du'a gut'o fal'is, post pli'a minut'o la tri'a gut'o, kaj tiel plu, kaj tiel plu, ĉiam post unu minut'o. Grand'a indign'o ek'brul'is en mi'a kor'o, kaj mi subit'e sent'is en ĝi fizik'a'n dolor'o'n: “Ja ĝi est'as mi'a vund'o, — mi pens'is, — pro la paf'o, tie est'as la kugl'o…” Sed gut'o'j plu fal'is ĉiu'minut'e rekt'e sur mi'a'n ferm'it'a'n okul'o'n. Kaj mi subit'e al'vok'is — ne voĉ'e, ĉar mi est'is sen'mov'a, sed per mi'a tut'a mem'o — al la mastr'o de ĉio, kio okaz'is al mi:
— Kiu ajn vi est'as, sed se vi est'as kaj se ekzist'as io pli raci'a ol tio, kio nun okaz'as, permes'u al ĝi ekzist'i ankaŭ ĉi tie. Se vi venĝ'as pro mi'a mal'prudent'a suicid'o per sen'form'ec'o kaj absurd'ec'o de mi'a plu'a est'ad'o, sci'u, ke neni'u sufer'o, iam ajn send'ot'a al mi, est'os kompar'ebl'a kun tiu mal'estim'o, kiu'n mi silent'e sent'os eĉ dum milion'o'j da jar'o'j de mi'a martir'ad'o!..
Mi al'vok'is kaj silent'iĝ'is. Preskaŭ unu minut'o'n daŭr'is profund'a silent'o, kaj eĉ pli'a gut'o fal'is, sed mi sci'is, mi sen'fin'e kaj firm'eg'e sci'is kaj kred'is, ke tuj ĉio nepr'e ŝanĝ'iĝ'os. Kaj jen subit'e mi'a tomb'o mal'ferm'iĝ'is. Mi ne sci'as, kiel ĝi est'is mal'ferm'it'a kaj la ter'o est'is el'fos'it'a, sed iu mal'hel'a kaj ne'kon'at'a est'ul'o pren'is mi'n, kaj ni ven'is en la spac'o'n. Mi subit'e mal'blind'iĝ'is: la nokt'o est'is profund'a, kaj neniam, ankoraŭ neniam ekzist'is tia mal'lum'o! Ni rapid'e flug'is en la spac'o jam mal'proksim'e de la ter'o. Mi demand'is pri neni'o tiu'n, kiu port'is mi'n, mi atend'is kaj est'is fier'a. Mi cert'ig'is mi'n, ke mi ne tim'as, kaj rigid'iĝ'is pro admir'o ĉe la pens'o pri tio, ke mi ne tim'as. Mi ne memor'as, nek pov'as imag'i, kiom long'e ni flug'is: ĉio okaz'is tiel, kiel ĉiam en sonĝ'o, kiam oni salt'as trans spac'o kaj temp'o kaj trans la leĝ'o'j de l’ natur'o kaj raci'o kaj halt'as nur ĉe la punkt'o'j, pri kiu'j rev'as la kor'o. Mi memor'as, ke en la mal'lum'o mi subit'e vid'is stel'o'n. “Ĉu Sirius'o?” — mi subit'e demand'is, ne re'ten'int'e mi'n, kvankam mi ne dezir'is demand'i pri io ajn. — “Ne, ĝi est'as la stel'o, kiu'n vi, re'ven'ant'e hejm'e'n, vid'is inter la nub'o'j”, — respond'is al mi la est'ul'o, kiu port'is mi'n. Mi sci'is, ke ĝi hav'is kvazaŭ hom'a'n vizaĝ'o'n. Est'as strang'e, ke mi ne am'is ĉi tiu'n est'ul'o'n kaj eĉ sent'is grand'a'n abomen'o'n. Mi atend'is absolut'a'n ne'ekzist'o'n kaj por tio paf'is al mi'a kor'o. Kaj nun mi est'is en la man'o'j de est'ul'o, cert'e ne hom'a, sed kiu ja est'as kaj ekzist'as: “Kaj, sekv'e, ankaŭ post la mort'o est'as viv'o!” — mi pens'is kun strang'a sonĝ'a frivol'ec'o, sed la esenc'o de mi'a kor'o rest'is kun mi tre profund'e: “Kaj se neces'as de'nov'e est'i, — mi pens'is, — kaj de'nov'e viv'i laŭ ies sen'kompat'a vol'o, mi ne dezir'as, ke oni mi'n venk'u kaj humil'ig'u!” — “Vi sci'as, ke mi tim'as vi'n, kaj pro tio vi mal'estim'as mi'n”, — mi subit'e dir'is al mi'a kun'vojaĝ'ant'o, ne re'ten'int'e la humil'ig'a'n demand'o'n, kiu en'hav'is konfes'o'n, kaj sent'is en mi'a kor'o mi'a'n humil'iĝ'o'n, kvazaŭ pik'o'n de pingl'o. Li ne respond'is mi'a'n demand'o'n, sed mi subit'e sent'is, ke mi ne est'as mal'estim'at'a, nek pri'rid'at'a, nek eĉ kompat'at'a, kaj ke ni'a voj'o hav'as ne'kon'at'a'n kaj mister'a'n cel'o'n, kiu koncern'as nur mi'n. Tim'o kresk'is en mi'a kor'o. Io sen'vort'e, sed turment'e est'is komunik'at'a al mi de mi'a silent'a kun'vojaĝ'ant'o, kaj ĝi iel tra'penetr'is mi'n. Ni flug'eg'is en mal'lum'a'j kaj ne'kon'at'a'j spac'o'j. Mi jam de'long'e ĉes'is vid'i la kon'at'a'j'n stel'ar'o'j'n. Mi sci'is, ke en la ĉiel'o est'as stel'o'j, kies radi'o'j ven'as al la ter'o nur post mil'o'j kaj milion'o'j da jar'o'j. Ebl'e ni jam flug'is tie. Mi atend'is i'o'n en terur'a angor'o, el'turment'int'a mi'a'n kor'o'n. Sed subit'e iu kon'at'a kaj ekstrem'e log'a sent'o sku'eg'is mi'n: mi subit'e ek'vid'is ni'a'n sun'o'n! Mi sci'is, ke ĝi ne pov'as est'i ni'a sun'o, gener'int'a ni'a'n ter'o'n, kaj ke ni est'as je infinit'a distanc'o de ni'a sun'o, sed mi iel re'kon'is per mi'a tut'a mem'o, ke ĉi tiu sun'o est'as tut'e sam'a kiel la ni'a, ke ĝi est'as ĝi'a ripet'aĵ'o kaj sozi'o. Dolĉ'a kaj log'a sent'o ekstaz'e ek'son'is en mi'a anim'o: la origin'a fort'o de la lum'o, la sam'a lum'o kiu nask'is mi'n, re'eĥ'is en mi'a kor'o kaj re'viv'ig'is ĝi'n, kaj mi unu'a'foj'e post mi'a tomb'o re'sent'is la viv'o'n, la antaŭ'a'n viv'o'n.
— Sed se ĝi est'as la sun'o, se ĝi est'as la tut'e sam'a sun'o, kiel la ni'a, kie est'as la ter'o? — mi kri'is. Kaj mi'a kun'vojaĝ'ant'o montr'is al mi astr'o'n, kiu smerald'e bril'is en la mal'lum'o. Ni rapid'eg'e flug'is rekt'e al ĝi.
— Ĉu en la univers'o est'as ebl'a'j tia'j ripet'aĵ'o'j, ĉu ver'e tia est'as la leĝ'o de l’ natur'o?.. Kaj se tie est'as la ter'o, ĉu ĝi est'as la sam'a, kiel la ni'a… tut'e sam'a, mal'feliĉ'a, kompat'ind'a, sed kar'a kaj ĉiam am'at'a, kaj, sam'e kiel la ni'a, nask'ant'a la sam'a'n turment'a'n am'o'n al si eĉ en si'a'j plej mal'dank'a'j id'o'j?.. — mi kri'is, sku'iĝ'ant'e pro la ne'brid'ebl'a, ekstaz'a am'o al tiu antaŭ'a, kar'a ter'o, kiu'n mi for'las'is. La imag'o de l’ mal'feliĉ'a knab'in'o, kiu'n mi ofend'is, por moment'o aper'is antaŭ mi.
— Vi vid'os ĉio'n, — mi'a kun'vojaĝ'ant'o respond'is, kaj en li'a'j vort'o'j son'is trist'o.
Sed ni rapid'e proksim'iĝ'is al la planed'o. Ĝi kresk'is antaŭ mi'a'j okul'o'j, mi jam vid'is la ocean'o'j'n, la kontur'o'j'n de Eŭrop'o, kaj subit'e strang'a sent'o de iu grand'a kaj sankt'a ĵaluz'o ek'flam'is en mi'a kor'o: “Kial kaj por kio pov'as ekzist'i tia ripet'aĵ'o? Mi am'as kaj pov'as am'i nur tiu'n ter'o'n, kiu'n mi for'las'is, sur kiu rest'is ŝpruc'o'j de mi'a sang'o, kiam mi, sen'dank'ul'o, esting'is mi'a'n viv'o'n per paf'o al mi'a kor'o. Sed neniam, tut'e neniam mi ĉes'is am'i tiu'n ter'o'n, kaj eĉ tiu'nokt'e adiaŭ'ant'e ĝi'n, mi ebl'e am'is ĝi'n eĉ pli sufer'e ol iam ajn. Ĉu sur tiu nov'a ter'o est'as sufer'o? Sur ni'a ter'o ni pov'as mal'fals'e am'i nur kun sufer'o kaj nur per sufer'o! Ni ne pov'as am'i ali'a'manier'e, ni ne kon'as ali'a'n am'o'n. Mi dezir'as sufer'o'j'n por am'i. Mi dezir'as, mi soif'as ĉi-minut'e kis'i, verŝ'ant'e larm'o'j'n, nur tiu'n ter'o'n, kiu'n mi for'las'is, kaj mi ne vol'as, mi ne akcept'as viv'i sur iu ali'a ter'o!..”
Sed mi'a kun'vojaĝ'ant'o jam for'las'is mi'n. Mi subit'e, preskaŭ tut'e ne'rimark'it'e de mi mem, ek'star'is sur tiu ali'a ter'o en la hel'a lum'o de sun'a tag'o, bel'eg'a kiel la paradiz'o. Mi star'is, ŝajn'e, sur unu el la insul'o'j, kiu'j en ni'a ter'o form'as Grek'a'n Arkipelag'o'n, aŭ sur bord'o de la kontinent'o apud tiu arkipelag'o. Ho, ĉio est'is tut'e sam'a, kiel ĉe ni, sed, ŝajn'e, de ĉie radi'is iu fest'o kaj grand'a, sankt'a triumf'o, fin'fin'e ating'it'a. La tener'a smerald'a mar'o soft'e plaŭd'is ĉe la bord'o kaj kis'is ĝi'n kun am'o klar'a, vid'ebl'a, preskaŭ konsci'a. Alt'a'j bel'eg'a'j arb'o'j star'is en si'a plen'a luks'o de si'a'j flor'o'j, kaj mi cert'as, ke ili'a'j ne'nombr'ebl'a'j foli'et'o'j salut'is mi'n per mal'laŭt'a, tener'a susur'ad'o, kvazaŭ parol'ant'e iu'j'n am'a'j'n vort'o'j'n. En la mol'a herb'o flam'is hel'a'j arom'a'j flor'o'j. Grup'o'j da bird'o'j flirt'et'is en la aer'o kaj, ne tim'ant'e mi'n, sid'iĝ'is sur mi'a'j'n ŝultr'o'j'n kaj brak'o'j'n kaj gaj'e frap'et'is mi'n per si'a'j ĉarm'a'j, trem'et'ant'a'j flug'il'et'o'j. Fin'fin'e mi ek'vid'is kaj ek'kon'is la hom'o'j'n de ĉi tiu feliĉ'a ter'o. Ili mem ven'is al mi, ili ĉirkaŭ'is mi'n, ili kis'is mi'n. Infan'o'j de l’ sun'o, infan'o'j de si'a propr'a sun'o — ho, kiel bel'eg'a'j ili est'is! Sur ni'a ter'o mi neniam vid'is tia'n bel'ec'o'n en la hom'o. Ebl'e nur en ni'a'j infan'o'j, dum ili'a'j plej fru'a'j jar'o'j, oni pov'us trov'i mal'proksim'a'n kaj mal'fort'a'n re'bril'o'n de tiu bel'ec'o. En la okul'o'j de tiu'j feliĉ'a'j hom'o'j est'is klar'a bril'o. Ili'a'j vizaĝ'o'j radi'is saĝ'o'n kaj konsci'o'n, kiu ating'is jam perfekt'a'n trankvil'ec'o'n, sed tiu'j vizaĝ'o'j est'is gaj'a'j; en la vort'o'j kaj voĉ'o'j de tiu'j hom'o'j son'is infan'a ĝoj'o. Ho, mi tuj, je la unu'a rigard'o al ili'a'j vizaĝ'o'j, kompren'is ĉio'n — ĉio'n! Ĝi est'is la ter'o, ne profan'it'a per la pek'a fal'o; sur ĝi viv'is ne'pek'int'a'j hom'o'j; ili viv'is en tiu paradiz'o, en kiu, laŭ la legend'o'j de la tut'a hom'ar'o, viv'is ankaŭ ni'a'j pek'int'a'j pra'ge'patr'o'j, kun jen'a diferenc'o: ĉi tie la tut'a ter'o est'is la sam'a paradiz'o. Ĉi tiu'j hom'o'j, ĝoj'e rid'ant'e, proksim'iĝ'is al mi kaj kares'is mi'n; ili konduk'is mi'n al si, kaj ĉiu el ili vol'is trankvil'ig'i mi'n. Ho, ili demand'is mi'n pri neni'o, sed al mi ŝajn'is, ke ili iel jam sci'is ĉio'n, kaj ili vol'is rapid'e for'pel'i la sufer'o'n de mi'a vizaĝ'o.
Kompren'u: mi ripet'as, ke ebl'e ĝi est'is nur sonĝ'o! Sed la sent'o de la am'o de tiu'j sen'kulp'a'j kaj bel'eg'a'j hom'o'j por ĉiam rest'is en mi, kaj mi sent'as, ke ankaŭ nun ili'a am'o de tie flu'as al mi. Mi mem vid'is ili'n, mi ek'kon'is ili'n kaj konvink'iĝ'is, mi am'is ili'n, post'e mi sufer'is pro ili. Ho, eĉ tiam mi tuj kompren'is, ke mi neniam pov'os plen'e kompren'i ili'n. Por mi, modern'a rus'a progres'em'ul'o kaj abomen'a peterburg'an'o, est'is ne'kompren'ebl'e, ekzempl'e, kial ili, sci'ant'e tre mult'o'n, ne hav'as ni'a'n scienc'o'n. Sed baldaŭ mi kompren'is, ke ili'a'j sci'o'j est'is nutr'at'a'j kaj komplet'ig'at'a'j per ali'a'j font'o'j ol en ni'a ter'o, kaj ke ankaŭ ili'a'j aspir'o'j est'is tut'e ali'a'j.
Ili dezir'is neni'o'n kaj est'is trankvil'a'j; ili ne aspir'is kon'i la viv'o'n tiel, kiel ni aspir'as kon'i ĝi'n, ĉar ili'a viv'o est'is plen'a. Sed ili'a'j sci'o'j est'is pli profund'a'j kaj pli alt'a'j ol ni'a scienc'o; ĉar ni'a scienc'o cel'as klar'ig'i, kio est'as la viv'o, ĝi mem streb'as kompren'i ĝi'n por instru'i la ali'a'j'n viv'i; sed ili eĉ sen scienc'o sci'is, kiel ili dev'as viv'i. Mi kompren'is tio'n, sed mi ne pov'is kompren'i ili'a'j'n sci'o'j'n. Ili montr'is al mi si'a'j'n arb'o'j'n, kaj mi ne pov'is kompren'i tiu'n grad'o'n de la am'o, kun kiu ili rigard'is la arb'o'j'n, kvazaŭ inter'parol'ant'e kun kre'aĵ'o'j simil'a'j al ili mem. Sci'u, ke mi ebl'e ne erar'us, se mi dir'us, ke ili ja inter'parol'is kun la arb'o'j! Jes, ili trov'is ili'a'n lingv'o'n kaj mi cert'as, ke la arb'o'j kompren'is ili'n. Simil'e ili koncept'is la tut'a'n natur'o'n kaj la best'o'j'n, kiu'j pac'e kun'viv'is kun ili, ne atak'is ili'n kaj am'is ili'n, venk'it'e de ili'a am'o. Montr'ant'e al mi stel'o'j'n, ili parol'is al mi pri ili i'o'n, kio'n mi ne pov'is kompren'i; sed mi est'as cert'a, ke ili iel kontakt'is la ĉiel'a'j'n stel'o'j'n, ne nur per si'a'j pens'o'j, sed per iu viv'a manier'o. Ho, tiu'j hom'o'j eĉ ne streb'is, ke mi kompren'u ili'n, ili sen tio am'is mi'n; tamen mi ja sci'is, ke ankaŭ ili neniam kompren'os mi'n, kaj pro tio mi preskaŭ ne rakont'is al ili pri ni'a ter'o. Mi nur kis'is en ili'a ĉe'est'o la ter'o'n, sur kiu ili viv'is, kaj sen'vort'e ador'is ili'n; kaj ili vid'is tio'n kaj las'is mi'n ador'i ili'n, ne hont'ant'e pro tio, ke mi ador'as ili'n, ĉar ili mem mult'e am'is. Ili ne sufer'is pro mi, eĉ kiam mi plor'ant'e kis'is ili'a'j'n pied'o'j'n, ĉar ili ĝoj'e sci'is en si'a'j kor'o'j, ke ili respond'os al mi per fort'a am'o. Foj'foj'e mi mir'ig'it'e demand'is mi'n: kiel ili sukces'is neniam ofend'i mi'n kaj eĉ unu foj'o'n ne vek'is ĵaluz'o'n kaj envi'o'n en tia hom'o, kia mi est'as? Mi mult'foj'e demand'is mi'n: kial mi, fanfaron'em'a kaj mensog'em'a, sukces'is ne parol'i al ili pri mi'a'j kon'o'j, pri kiu'j ili cert'e eĉ ne hav'is ide'o'n, kial mi ne dezir'is mir'ig'i ili'n per mi'a'j kon'o'j, almenaŭ pro la am'o al ili? Ili est'is vigl'a'j kaj gaj'a'j kiel infan'o'j. Ili vag'is en si'a'j bel'eg'a'j bosk'o'j kaj arb'ar'o'j, ili kant'is si'a'j'n bel'eg'a'j'n kant'o'j'n, ili manĝ'is mal'pez'a'j'n manĝ'aĵ'o'j'n: frukt'o'j'n de si'a'j arb'o'j, miel'o'n de si'a'j arb'ar'o'j kaj lakt'o'n de la best'o'j, kiu'j am'is ili'n. Por si'a'j manĝ'aĵ'o'j kaj vest'o'j ili labor'is mal'mult'e kaj sen'pen'e. Ili hav'is am'o'n kaj nask'is infan'o'j'n, sed mi neniam rimark'is ĉe ili la impet'o'j'n de tiu kruel'a volupt'o, kiu kapt'as preskaŭ ĉiu'j'n sur ni'a ter'o, ĉiu'n kaj ĉi'a'n hom'o'n, kaj kiu est'as la sol'a font'o de preskaŭ ĉiu'j pek'o'j de ni'a hom'ar'o. Ili ĝoj'is pri si'a'j nask'iĝ'ant'a'j infan'o'j, kiel pri nov'a'j part'o'pren'ant'o'j en ili'a beat'ec'o. Ili neniam hav'is kverel'o'j'n kaj ĵaluz'o'n; kaj ili eĉ ne kompren'is la signif'o'n de tiu'j noci'o'j. Ili'a'j infan'o'j est'is ĉies infan'o'j, ĉar ili konsist'ig'is unu famili'o'n. Ili preskaŭ ne mal'san'is, kvankam ili hav'is mort'o'n; sed ili'a'j mal'jun'ul'o'j mort'is kviet'e, kvazaŭ ek'dorm'ant'e, ĉirkaŭ'it'a'j de hom'o'j kiu'j adiaŭ'is ili'n, ben'ant'e ili'n, rid'et'ant'e al ili, kaj mem ricev'ant'e ili'a'j'n hel'a'j'n rid'et'o'j'n. Dum tio mi ne vid'is funebr'o'n kaj larm'o'j'n, kaj vid'is nur la am'o'n, kiu kresk'is preskaŭ ĝis ekstaz'o, sed ekstaz'o kviet'a, plen'a, kontempl'a. Oni pov'us pens'i, ke ili kontakt'iĝ'is kun si'a'j mort'int'o'j eĉ post ties mort'o, kaj ke la mort'o ne romp'is ili'a'n sur'ter'a'n unu'ec'o'n. Ili apenaŭ kompren'is mi'n, kiam mi demand'is ili'n pri la etern'a viv'o, sed ili evident'e tiel sen'pruv'e kred'is ĝi'n, ke ili eĉ ne vid'is en ĝi i'o'n demand'end'a'n. Ili ne hav'is templ'o'j'n, sed ili hav'is iu'n real'a'n, viv'ec'a'n kaj sen'ĉes'a'n unu'ec'o'n kun la Tut'o de l’ Univers'o; ili ne hav'is religi'o'n, tamen ili firm'e sci'is, ke kiam ili'a sur'ter'a ĝoj'o ating'os la lim'o'j'n de l’ natur'o de la ter'o, tiam ili, viv'ant'a'j kaj mort'int'a'j, ek'hav'os ankoraŭ pli proksim'a'n kaj vast'a'n lig'o'n kun la Tut'o de l’ Univers'o. Ili atend'is tiu'n moment'o'n ĝoj'e, sed ne hast'e, ne sufer'ant'e pro ĝi, sed kvazaŭ jam hav'ant'e ĝi'n en la antaŭ'sent'o'j de si'a'j kor'o'j, pri kiu'j ili inter'parol'is unu kun la ali'a'j. Vesper'e, prepar'ant'e si'n al la dorm'o, ili ŝat'is kant'i en harmoni'a'j kaj melodi'a'j korus'o'j. En tiu'j kant'o'j ili esprim'is ĉiu'j'n impres'o'j'n, kiu'j'n la for'pas'ant'a tag'o don'is al ili, ili glor'is ĝi'n kaj adiaŭ'is ĝi'n. Ili glor'is la natur'o'n, la ter'o'n, la mar'o'n kaj la arb'ar'o'j'n. Ili ŝat'is kre'i kant'o'j'n pri la ali'a'j hom'o'j, kaj kiel infan'o'j laŭd'is si'n reciprok'e. Ĉi tiu'j kant'o'j est'is tre simpl'a'j, sed ili flu'is el la kor'o kaj penetr'is en la kor'o'j'n. Sed ne nur en la kant'o'j, ja, ŝajn'e, ankaŭ en si'a tut'a viv'o, ili okup'iĝ'is nur pri reciprok'a admir'ad'o. Tio est'is ĉiom'a, ĝeneral'a reciprok'a en'am'iĝ'o. Kelk'a'j'n kant'o'j'n, solen'a'j'n kaj ekstaz'a'j'n, mi preskaŭ tut'e ne kompren'is. Kompren'ant'e la vort'o'j'n, mi neniam pov'is penetr'i en ili'a'n tut'a'n signif'o'n. Ĝi rest'is kvazaŭ ne'kompren'ebl'a por mi'a mens'o, sed mi'a kor'o sen'konsci'e est'is kvazaŭ ĉiam pli kaj pli satur'at'a per ĝi. Mi oft'e parol'is al ili, ke mi ĉio'n ĉi jam de'long'e antaŭ'sent'is; ke ĉi tiu'j'n tut'a'j'n ĝoj'o'n kaj glor'o'n ankoraŭ sur ni'a ter'o mi sent'is kiel log'ant'a'n sopir'o'n, kiu iam trans'form'iĝ'is en ne'toler'ebl'a'n angor'o'n; ke mi antaŭ'sent'is ili'n ĉiu'j'n kaj ili'a'n glor'o'n en la sonĝ'o'j de mi'a kor'o kaj en la rev'o'j de mi'a mens'o; kaj ke sur ni'a ter'o mi oft'e ne pov'is sen'larm'e rigard'i al la sub'ir'ant'a sun'o… Mi rakont'is, ke en mi'a mal'am'o al la hom'o'j de ni'a ter'o ĉiam est'is sopir'o: kial mi ne pov'as mal'am'i ili'n, ne am'ant'e ili'n, kial mi ne pov'as ne pardon'i ili'n; kaj en mi'a am'o al ili est'is sopir'o: kial mi ne pov'as am'i ili'n, ne mal'am'ant'e ili'n? Ili aŭskult'is mi'n, kaj mi vid'is, ke ili ne pov'as imag'i, pri kio mi parol'is, sed mi ne bedaŭr'is mi'a'j'n vort'o'j'n: mi sci'is, ke ili kompren'as la fort'o'n de mi'a sopir'o pri tiu'j, kiu'j'n mi for'las'is. Jes, kiam ili rigard'is al mi per si'a'j dolĉ'a'j am'plen'a'j rigard'o'j, kiam mi sent'is, ke en ili'a ĉe'est'o ankaŭ mi'a kor'o iĝ'is sam'e pur'a kaj sincer'a, kiel ili'a'j kor'o'j, mi ne bedaŭr'is, ke mi ne kompren'as ili'n. Pro la sent'o de la plen'ec'o de l’ viv'o mi'a spir'o halt'is, kaj mi sen'vort'e preĝ'is por ili.
Ho, nun ĉiu'j mal'kaŝ'e rid'as kaj cert'ig'as mi'n, ke ankaŭ en sonĝ'o oni ne pov'as vid'i tiu'j'n detal'o'j'n, kiu'j'n mi nun pri'skrib'as, kaj ke en mi'a sonĝ'o mi vid'is aŭ sent'is nur la impres'o'n, kiu'n en delir'o nask'is mi'a kor'o, kaj ke la detal'o'j'n mi verk'is post la vek'iĝ'o. Kaj kiam mi konfes'is al ili, ke ebl'e ja tiel okaz'is — ho, kiel ili pri'rid'is mi'n mal'kaŝ'e kaj kiel mi plezur'ig'is ili'n! Ho, jes, cert'e, mi est'is venk'it'a nur per la impres'o de tiu sonĝ'o, kaj nur ĝi rest'is en mi'a ĝis'sang'e vund'it'a kor'o: sed la konkret'a'j imag'o'j kaj form'o'j de mi'a sonĝ'o, ĝust'e tiu'j, kiu'j'n mi ja vid'is en la sonĝ'o, est'is tiel plen'e harmoni'a'j, tiel fascin'a'j kaj bel'eg'a'j, kaj tiel ver'simil'a'j, ke mi post la vek'iĝ'o cert'e ne kapabl'is trans'don'i ili'n per ni'a'j mal'fort'a'j vort'o'j, kaj ili post'e iom mal'klar'iĝ'is en mi'a mens'o, kaj mi ebl'e efektiv'e dev'is post'e verk'i sen'konsci'e la detal'o'j'n kaj, cert'e, mi mis'prezent'is ili'n, precip'e pro mi'a pasi'a dezir'o almenaŭ iu'form'e rapid'e kon'ig'i ili'n. Tamen kiel mi ne kred'u, ke ĉio ĉi est'is? Est'is ebl'e eĉ mil'obl'e pli bon'a, pli hel'a kaj pli gaj'a ol mi rakont'as? Jes, sonĝ'o, sed ĉio ĉi ne pov'us ne est'i. Bon'e, mi dir'u al vi sekret'o'n: ĉio ĉi ebl'e est'is tut'e ne sonĝ'o! Ĉar ja krom'e okaz'is io tia, io tiel terur'e real'a, kio ne pov'us est'i sonĝ'it'a. Ebl'e mi'a'n sonĝ'o'n ver'e nask'is mi'a kor'o, sed ĉu mi'a kor'o kapabl'us sol'e nask'i la terur'a'n ver'o'n, kiu post'e okaz'is al mi? Kiel mi pov'us sol'a ĝi'n el'pens'i aŭ el'rev'i per mi'a kor'o? Ĉu mi'a mizer'a kor'o kaj mi'a kapric'a, bagatel'a mens'o pov'us alt'iĝ'i ĝis tiel revelaci'a ver'o? Ho, juĝ'u mem: mi ĝis nun kaŝ'is, sed nun mi fin'e rakont'u ankaŭ ĉi tiu'n ver'o'n. Tem'as pri tio, ke mi… mi korupt'is ili'n ĉiu'j'n!
Jes, jes, ja fin'e mi korupt'is ili'n ĉiu'j'n! Mi ne sci'as, mi ne klar'e memor'as, kiel tio okaz'is. La sonĝ'o salt'eg'is trans jar'mil'o'j kaj las'is al mi nur la impres'o'n de la tut'o. Mi nur sci'as, ke est'is mi, kiu fal'ig'is ili'n en la pek'o'n. Kiel malign'a triĥin'o, kiel atom'o de pest'o infekt'as tut'a'j'n regn'o'j'n, tiel ankaŭ mi infekt'is per mi mem tiu'n tut'a'n feliĉ'a'n ter'o'n, kiu antaŭ mi est'is sen'pek'a. Ili lern'is mensog'i kaj ek'am'is mensog'o'n kaj ek'kon'is la bel'ec'o'n de mensog'o. Ho, tio ebl'e komenc'iĝ'is sen'intenc'e, per ŝerc'o, per koket'ad'o, per am'lud'o, ebl'e ĝust'e per atom'o, sed la atom'o de mensog'o penetr'is en ili'a'j'n kor'o'j'n kaj ek'plaĉ'is al ili. Post'e rapid'e nask'iĝ'is volupt'o, volupt'o gener'is ĵaluz'o'n, ĵaluz'o gener'is kruel'ec'o'n… Ho, mi ne sci'as kiam, mi ne memor'as, sed baldaŭ, tre baldaŭ ŝpruc'is la unu'a sang'o: ili mir'is kaj terur'iĝ'is, kaj komenc'is dis'iĝ'i kaj apart'iĝ'i. Form'iĝ'is unu'iĝ'o'j, sed ili jam direkt'iĝ'is kontraŭ ali'a'j. Komenc'iĝ'is riproĉ'o'j kaj akuz'o'j. Ili ek'kon'is pudor'o'n kaj far'is ĝi'n virt'o. Nask'iĝ'is koncept'o pri honor'o, kaj en ĉiu unu'iĝ'o est'is lev'it'a si'a propr'a standard'o. Ili komenc'is turment'i best'o'j'n, kaj tiu'j for'ir'is de ili en arb'ar'o'j'n kaj iĝ'is ili'a'j mal'amik'o'j. Komenc'iĝ'is batal'ad'o por dis'iĝ'o, por apart'iĝ'o, por person'iĝ'o, por la mi'a kaj la vi'a. Ili komenc'is parol'i divers'lingv'e. Ili ek'kon'is mal'ĝoj'o'n kaj ek'am'is ĝi'n; ili ek'soif'is sufer'ad'o'n kaj parol'is, ke la Ver'o est'as ating'ebl'a nur per sufer'ad'o. Kaj tiam ili ek'hav'is scienc'o'n. Kiam ili iĝ'is malic'a'j, ili komenc'is parol'i pri frat'ec'o kaj human'ec'o kaj kompren'is tiu'j'n noci'o'j'n. Kiam ili iĝ'is krim'em'a'j, ili invent'is just'ec'o'n kaj verk'is por si volum'o'j'n da kod'o'j por konserv'i la just'ec'o'n, kaj por sekur'ig'i la kod'o'j'n ili star'ig'is gilotin'o'n. Ili nur iom'et'e memor'is tio'n, kio'n ili perd'is, kaj eĉ ne vol'is kred'i, ke iam ili est'is sen'pek'a'j kaj feliĉ'a'j. Ili pri'rid'is eĉ la ebl'ec'o'n de si'a antaŭ'a feliĉ'o kaj nom'is ĝi'n rev'o. Ili eĉ ne pov'is imag'i ĝi'n en form'o'j kaj figur'o'j, sed — tre strang'e kaj mir'ind'e — perd'int'e ĉi'a'n kred'o'n pri la est'int'a feliĉ'o kaj nom'int'e ĝi'n fabel'o, ili tiel ek'dezir'is est'i de'nov'e sen'pek'a'j kaj feliĉ'a'j, ke ili fal'is antaŭ si'a kor'a dezir'o, kiel infan'o'j, konsekr'is si'a'n dezir'o'n, konstru'is templ'o'j'n kaj komenc'is preĝ'i al si'a propr'a ide'o, al si'a propr'a “dezir'o”, sam'temp'e kred'ant'e ĝi'n ne'plen'um'ebl'a kaj ne'real'ig'ebl'a, sed kun larm'o'j ador'ant'e kaj kult'ant'e ĝi'n. Kaj tamen, se ili hazard'e ricev'us ŝanc'o'n re'ven'i al si'a perd'it'a sen'pek'a kaj feliĉ'a stat'o, kaj se iu subit'e montr'us ĝi'n al ili de'nov'e kaj demand'us: ĉu ili vol'as re'ven'i al ĝi? — ili ver'ŝajn'e rifuz'us. Ili respond'is al mi: “Jes, ni est'as mensog'em'a'j, malic'a'j kaj mal'just'a'j, ni sci'as tio'n kaj plor'as pro tio, ni turment'as ni'n pro tio, ni tortur'as kaj pun'as ni'n ebl'e eĉ pli ol tiu mizerikord'a Juĝ'ist'o, kiu juĝ'os ni'n kaj kies nom'o'n ni ne sci'as. Sed ni hav'as scienc'o'n, kaj per ĝi ni re'trov'os la ver'o'n, sed tiam ni jam konsci'e akcept'os ĝi'n. La sci'ad'o est'as pli super'a ol la sent'o, la konsci'o de la viv'o est'as pli super'a ol la viv'o. La scienc'o don'os al ni la saĝ'o'n, la saĝ'o formul'os la leĝ'o'j'n, kaj la sci'ad'o de la leĝ'o'j de l’ feliĉ'o est'as pli super'a ol la feliĉ'o”. Tiel ili parol'is, kaj post tiu'j vort'o'j ĉiu ek'am'is si'n pli ol la ali'a'j'n, kaj ne pov'us okaz'i ali'manier'e. Ĉiu tre ĵaluz'e ek'rilat'is al si'a ego'o kaj ĉiu'fort'e pen'is humil'ig'i kaj mal'alt'ig'i la ego'o'n de la ali'a'j, kaj por tio ili ofer'is si'a'j'n viv'o'j'n. Aper'is sklav'ec'o, aper'is eĉ liber'vol'a sklav'ec'o: mal'fort'ul'o'j volont'e obe'is fort'ul'o'j'n, kondiĉ'e ke tiu'j help'u al ili prem'i tiu'j'n, kiu'j est'as eĉ pli mal'fort'a'j ol ili. Aper'is just'ul'o'j, kiu'j plor'ant'e ven'is al tiu'j hom'o'j kaj parol'is al ili pri ili'a orgojl'o, pri la perd'o de la mezur'o'sent'o kaj de la harmoni'o, pri la perd'o de la hont'o. Sed oni mok'is aŭ ŝton'um'is ili'n. Sankt'a sang'o flu'is sur la ŝtup'ar'o'j de templ'o'j. Sed komenc'is aper'i hom'o'j, kiu'j komenc'is el'pens'i: kiel ĉiu'j de'nov'e re'unu'iĝ'u tiel, ke ĉiu ne ĉes'u am'i si'n mem pli ol ĉiu'j'n ceter'a'j'n kaj sam'temp'e mal'help'u neniu'j'n, kaj ke ĉiu'j kun'e en tiu manier'o viv'u kvazaŭ en konkord'a soci'o. Grand'a'j milit'o'j okaz'is pro tiu ide'o. Ĉiu'j milit'ant'o'j tiu'temp'e firm'e kred'is, ke scienc'o, saĝ'o kaj instinkt'o de mem'konserv'ad'o fin'fin'e dev'ig'os la hom'o'j'n unu'iĝ'i en soci'o konkord'a kaj raci'a, kaj tial dum'e, por rapid'ig'i la afer'o'n, la “saĝ'eg'a'j” pen'is laŭ'ebl'e rapid'e eksterm'i ĉiu'j'n “ne'saĝ'eg'a'j'n” kaj ne kompren'ant'a'j'n ili'a'n ide'o'n, por ke tiu'j ne mal'help'u la triumf'o'n de la ide'o. Sed la instinkt'o de mem'konserv'ad'o rapid'e mal'fort'iĝ'is, aper'is hom'o'j ambici'a'j kaj volupt'am'a'j, kiu'j rekt'e postul'is ĉio'n aŭ neni'o'n. Por akir'i ĉio'n est'is uz'at'a krim'o, kaj okaz'e de fiask'o — suicid'o. Aper'is religi'o'j, kult'ant'a'j ne'ekzist'ad'o'n kaj mem'detru'o'n cel'e al etern'a pac'o en neni'ec'o. Fin'fin'e tiu'j hom'o'j lac'iĝ'is pro la sen'senc'a labor'o, kaj sufer'o vid'iĝ'is en ĉies vizaĝ'o, kaj tiu'j hom'o'j proklam'is, ke sufer'o est'as bel'ec'o, ĉar nur en sufer'o ebl'as pens'ad'o. Ili glor'ig'is sufer'o'n en si'a'j kant'o'j. Mi ir'ad'is inter ili, tord'ant'e mi'a'j'n brak'o'j'n, kaj pri'plor'is ili'n, sed mi am'is ili'n ebl'e eĉ pli fort'e ol antaŭ'e, kiam en ili'a'j vizaĝ'o'j mank'is sufer'o kaj kiam ili est'is sen'pek'a'j kaj bel'eg'a'j. Mi ek'am'is ili'a'n ter'o'n, kiu'n ili mal'sankt'ig'is, eĉ pli fort'e ol kiam ĝi est'is paradiz'o, nur pro tio, ke sur ĝi aper'is mal'feliĉ'o. Ve, mi ĉiam am'is mal'feliĉ'o'n kaj trist'o'n, sed nur por mi, por mi mem, kaj nun mi plor'is pri ili, ĉar mi kompat'is ili'n. Mi etend'is al ili mi'a'j'n brak'o'j'n, desper'e akuz'ant'e, kondamn'ant'e kaj mal'estim'ant'e mi'n. Mi parol'is al ili, ke ĉio okaz'is pro mi, nur pro mi, kaj ke mi al'port'is al ili la korupt'o'n, la mal'san'o'j'n kaj la mensog'o'n! Mi pet'eg'is ili'n kruc'um'i mi'n, mi instru'is al ili, kiel ili konstru'u la kruc'o'n. Mi ne pov'is, mi ne hav'is fort'o'j'n por mort'ig'i mi'n, sed mi dezir'is akcept'i de ili turment'o'j'n, mi soif'is turment'o'j'n, mi soif'is ke en tiu'j turment'o'j est'u verŝ'it'a mi'a tut'a sang'o ĝis la last'a gut'o. Sed ili nur pri'rid'is mi'n kaj fin'e ili taks'is mi'n frenez'a profet'o. Ili sen'kulp'ig'is mi'n, ili parol'is, ke ili ricev'is nur tio'n, kio'n ili mem dezir'is, kaj ke ĉio okaz'int'a ne pov'us ne okaz'i. Fin'fin'e, ili anonc'is al mi, ke mi iĝ'as danĝer'a por ili, kaj ke ili met'os mi'n en frenez'ul'ej'o'n, se mi ne silent'iĝ'os. Tiam aflikt'o tiel fort'e ven'is en mi'a'n anim'o'n, ke mi'a kor'o kun'prem'iĝ'is, kaj mi sent'is, ke mi mort'os, kaj tiam… jes, ĝust'e tiam mi vek'iĝ'is.
Est'is jam maten'o; kvankam ankoraŭ ĉio mal'lum'is, sed est'is ĉirkaŭ la ses'a hor'o. Mi vek'iĝ'is sur la sam'a fotel'o, mi'a kandel'o plen'e for'brul'is, ĉe la kapitan'o ĉiu'j dorm'is, kaj reg'is silent'o tre ne'kutim'a en ni'a loĝ'ej'o. Unu'e mi tuj salt'e star'iĝ'is ekstrem'e mir'ig'it'a; ankoraŭ neniam al mi okaz'is io simil'a, eĉ en bagatel'o'j kaj detal'o'j: ekzempl'e, mi antaŭ'e neniam ek'dorm'is sur mi'a fotel'o. Dum mi star'is, re'konsci'iĝ'ant'e — mi subit'e ek'vid'is mi'a'n pret'ig'it'a'n kaj ŝarg'it'a'n revolver'o'n, sed mi tuj for'puŝ'is ĝi'n de mi! Ho, nun mi vol'is viv'i, nur viv'i! Mi lev'is la brak'o'j'n kaj al'vok'is la etern'a'n ver'o'n; pli ĝust'e: mi ne al'vok'is, sed ek'plor'is; ekstaz'o, ne'mezur'ebl'a ekstaz'o kapt'is mi'n la tut'a'n. Jes, mi vol'is viv'i kaj predik'i! Pri predik'ad'o mi decid'is tiu'minut'e kaj, cert'e, por la tut'a viv'o! Mi predik'os, mi vol'as predik'i. Kio'n? La ver'o'n, ĉar mi vid'is ĝi'n, mi vid'is ĝi'n propr'a'okul'e, mi vid'is ĝi'n en ĝi'a tut'a glor'o!
Kaj de tiam mi predik'as! Krom'e — mi am'as ĉiu'j'n, kiu'j rid'as pri mi, mi am'as ili'n pli ol ĉiu'j'n ceter'a'j'n. Mi ne pov'as kaj ne kapabl'as klar'ig'i la kial'o'j'n, sed ja est'as tiel. Ili dir'as, ke mi jam nun erar'as, kaj kio est'os post'e, se jam nun mi erar'as? Tut'e ĝust'e kaj ver'e: mi erar'as, kaj ebl'e post'e est'os pli mal'bon'e. Kaj mi cert'e kelk'foj'e erar'os antaŭ ol mi trov'os, kiel mi predik'u, per kiu'j vort'o'j kaj far'o'j, ĉar est'as tre mal'facil'e plen'um'i tio'n. Mi ja ankaŭ nun vid'as tio'n klar'eg'e, sed atent'u: kiu'j ne erar'as? Tamen inter'temp'e ja ĉiu'j ir'as al la sam'a cel'o, almenaŭ ĉiu'j streb'as al ĝi, de saĝ'ul'o ĝis plej aĉ'a rab'ist'o, sed per divers'a'j voj'o'j. Ĉi tiu ver'aĵ'o est'as mal'nov'a, sed nov'a en ĝi est'as tio, ke mi ne pov'os grav'e erar'i. Ĉar mi vid'is la ver'o'n, mi vid'is kaj sci'as, ke la hom'o'j pov'as est'i bel'eg'a'j kaj feliĉ'a'j, sen perd'i la kapabl'o'n viv'i sur la ter'o. Mi ne vol'as kaj ne pov'as kred'i, ke la mal'bon'o est'as normal'a hom'a stat'o. Sed ili ĉiu'j ja rid'as nur pri tiu mi'a kred'o. Sed ĉu mi pov'as ne kred'i? Ja mi vid'is la ver'o'n — mi ne invent'is ĝi'n per mi'a mens'o, sed vid'is, ja mi vid'is ĝi'n, kaj ĝi'a viv'a imag'o por ĉiam plen'ig'is mi'a'n anim'o'n. Mi vid'is ĝi'n tiel plen'a kaj sen'mank'a, ke mi ne pov'as kred'i, ke la hom'o'j pov'as ne hav'i ĝi'n. Kiel do mi pov'os erar'i? Ja mi cert'e, eĉ kelk'foj'e, devi'os kaj ebl'e mi parol'os per fremd'a'j vort'o'j, sed ne long'e: la viv'a imag'o de tio, kio'n mi vid'is, ĉiam est'os kun mi, kaj ĝi ĉiam korekt'os kaj direkt'os mi'n. Ho, mi est'as vigl'a kaj freŝ'a, mi ir'as, mi ir'os, ebl'e eĉ dum mil jar'o'j. Sci'u, ke mi komenc'e vol'is kaŝ'i, ke mi korupt'is ili'n ĉiu'j'n, sed tio est'is erar'o — jen mi'a unu'a erar'o! Sed la ver'o flustr'is al mi, ke mi mensog'as, ĝi mi'n sav'is kaj re'direkt'is. Sed mi ne sci'as, kiel neces'as aranĝ'i la paradiz'o'n, ĉar mi ne kapabl'as klar'ig'i tio'n per vort'o'j. Post mi'a sonĝ'o mi perd'is la vort'o'j'n — almenaŭ ĉiu'j'n ĉef'a'j'n vort'o'j'n, la plej neces'a'j'n. Sed ne grav'as: mi ir'os kaj ĉiam parol'os sen'lac'e, ĉar mi ja vid'is propr'a'okul'e, kvankam mi ne kapabl'as rakont'i tio'n, kio'n mi vid'is. Sed ĝust'e tio'n la pri'rid'ant'o'j ne kompren'as: “Vi vid'is sonĝ'o'n, delir'o'n, halucin'o'n”. Aĥ! Ĉu tio est'as tro saĝ'a? Kaj ili tre fier'as! Ĉu sonĝ'o? Kio est'as sonĝ'o? Ĉu ni'a viv'o ne est'as sonĝ'o? Mi eĉ pli dir'os: mi konsent'as, ke ĉi tio ebl'e neniam real'iĝ'os, kaj la paradiz'o neniam est'os (ja ĉi tio'n mi kompren'as!), — tamen mi predik'ad'os. Ceter'e, ja est'as tre facil'e: ĉio aranĝ'iĝ'us dum unu tag'o, dum unu hor'o! Ĉef'e — am'u la ali'a'j'n kiel vi'n mem; tio est'as la ĉef'a, kaj tio est'as ĉio, neni'o pli'a est'as neces'a: kaj ĉio tuj aranĝ'iĝ'os. Ceter'e, tio est'as nur la mal'nov'a ver'o, kiu'n oni bilion'foj'e ripet'is kaj leg'is, sed ĝi ne en'viv'iĝ'is! “La konsci'o de la viv'o est'as pli super'a ol la viv'o, la sci'ad'o de la leĝ'o'j de l’ feliĉ'o est'as pli super'a ol la feliĉ'o” — jen kontraŭ tio neces'as batal'i. Kaj mi batal'os. Se nur ĉiu'j ek'dezir'os, ĉio tuj aranĝ'iĝ'os.
Sed tiu'n et'a'n knab'in'o'n mi trov'is… Kaj mi ir'os! Mi ir'os!
Traduk'is Aleksander Korĵenkov
Honest'a ŝtel'ist'o (Честный вор) aper'is kun'e kun Eks'soldat'o en Oteĉestvennyje zapiski (1848. №4). En 1860 Dostojevskij kun'ig'is ambaŭ rakont'o'j'n kaj el'don'is ili'n sub la komun'a titol'o Honest'a ŝtel'ist'o. La traduk'o de G. Arosev unu'e aper'is en Blank'a'j nokt'o'j (p. 235–250) post'e en Rus'a novel'ar'o (p. 186–199).
… mi pren'os nur po tri arĝent'a'j'n rubl'o'j'n monat'e. Tiu'temp'e unu arĝent'a rubl'o kost'is preskaŭ kvar rubl'o'j'n mon'bilet'e.
Emelja (Емеля). Kares'a deriv'aĵ'o de Emilian'o (Емельян), la rus'a form'o de Emilĉjo. Dostojevskij unu'a'foj'e menci'is Emilian'o'n Iljiĉ en Mal'riĉ'a'j hom'o'j (1848), vid'u p. 62 de la Esperant'a traduk'o en Blank'a'j nokt'o'j.
Nov'jar'a bal'o kaj nupt'o (Ёлка и свадьба) aper'is en Oteĉestvennyje zapiski (1848. №9). Dostojevskij redakt'is la tekst'o'n por la libr'o'form'a'j el'don'o'j en 1860 kaj 1866. La traduk'o de A. Korĵenkov aper'is en Rus'a novel'ar'o (p. 200–206).
Nov'jar'a bal'o por infan'o'j. Rus'e ĉi tiu bal'o nom'iĝ'as simpl'e “ёлка”, t. e. abi'o.
Julian'o Mastakoviĉ. En si'a felieton'o La Peterburga kronik'o Dostojevskij skrib'is: “… mi'a bon'a kon'at'o, eks'a bon'dezir'ant'o kaj eĉ iom'et'e mi'a protekt'int'o, Julian'o Mastakoviĉ intenc'as edz'iĝ'i” (Sankt-Peterburgskije Vedomosti, 27 apr 1847). En ĉi tiu tekst'o li menci'as ankaŭ la nom'o'n de la fianĉ'in'o — Glafira Petrovna. Pli detal'e Julian'o Mastakoviĉ est'as pri'skrib'it'a en La mal'fort'a kor'o (1848).
Licencohavanto (Откупщик). Entrepren'ist'o, aĉet'int'a ŝtat'a'n licenc'o'n, kutim'e tem'is pri licenc'o por vend'ad'o de alkohol'aĵ'o'j.
Nec plus ultr'a. Plej alt'grad'e, ekstrem'e (lat.).
Abordi. Dostojevskij uz'as la verb'o'n “абордировать”, kiu de'ven'as el la franc'lingv'a “aborder” (en mar'arme'o: proksim'iĝ'i tuŝ'distanc'e al ali'a ŝip'o por kaper'i ĝi'n), en la senc'o “atak'i”.
Knab'o ĉe Krist'a abi'o (Мальчик у Христа на ёлке) aper'is en 1876 kiel part'o de la januar'a el'don'o de La tag'libr'o de verk'ist'o. La traduk'o de A. Korĵenkov aper'is en La Ond'o de Esperant'o, 2004. №1.
Sed mi est'as roman'ist'o… Antaŭ'e en ĉi tiu ĉapitr'o Dostojevskij skrib'is pri si'a intenc'o verk'i roman'o'n pri rus'a'j infan'o'j kaj pri ili'a'j ge'patr'o'j.
… sur la forn'o. En la tradici'a rus'a dom'o sur la forn'o est'as kuŝ'ej'o.
La kamp'ul'o Marej (Мужик Марей) aper'is en La tag'libr'o de verk'ist'o (februar'o 1876). La Esperant'a traduk'o de A. Korĵenkov unu'e aper'is en La Ond'o de Esperant'o, 2003, №4, post'e en la broŝur'o Fjodor Dostojevskij en Esperant'o.
Professions de foi. 1. Simbol'o'j de la kred'o, kred'konfes'o'j; 2. Mond'koncept'o'j (fr.).
… naŭ jar'o'j'n … du'dek naŭ jar'o'j'n. Unu'a'foj'e Dostojevskij ven'is al la vilaĝ'o Darovoje printemp'e 1832, kiam li hav'is ne naŭ, sed dek jar'o'j'n. La pri'skrib'it'a event'o en la bagn'ej'o okaz'is la 9an de april'o 1851, la du'a'n tag'o'n de la Pask'a semajn'o.
M-cki. La pol'a'n revoluci'ul'o'n Aleksander Mireckij (1822–?) Dostojevskij pri'skrib'is en la 8a ĉapitr'o Kamarad'o'j de la du'a part'o de Notic'o'j el la dom'o de mort'o. Post kvin'jar'a bagn'ad'o Mireckij est'is liber'ig'it'a la 17an de novembr'o 1851, do ses monat'o'j'n post la pri'skrib'it'a tag'o.
Je haïs ces brigands! Mi abomen'as ĉi tiu'j'n bandit'o'j'n! (fr.).
… el'pens'it'a'n rakont'ant'o'n. Notic'o'j el la dom'o de mort'o est'is el'don'it'a'j en 1860–62 kiel post'e'um'a kajer'o de Aleksandr Petroviĉ Gorjanĉikov.
… tre mult'a'j pens'as kaj eĉ nun firm'e kred'as, ke mi est'is send'it'a al bagn'ad'o pro murd'o de mi'a edz'in'o. Anna Dostojevskaja re'memor'is, ke, kvankam antaŭ ili'a kon'at'iĝ'o ŝi sci'is, ke li est'is kondamn'it'a pro politik'a krim'o, ŝi plur'foj'e aŭd'is en si'a jun'aĝ'o, ke Dostojevskij murd'is si'a'n edz'in'o'n. Ŝi asert'is, ke ĉi tiu absurd'a oni'dir'o est'is kon'at'a ankaŭ en la rus'a komun'um'o en Dresdeno, kie la ge'edz'o'j Dostojevskij loĝ'is en 1869–71.
Marej. Mark Jefremov, kamp'ul'o el Darovoje.
Aksakov, Konstantin Sergejeviĉ (1817–1860). Rus'a poet'o, kritik'ist'o, dramaturg'o, histori'ist'o, teori'ist'o de “slav'o'fil'ism'o”. Tem'as pri li'a ese'o Pri la modern'a hom'o el la artikol'ar'o Frat'a help'o, kompil'it'a kaj el'don'it'a de la Slav'a Komitat'o kun bon'far'a cel'o (por help'i la Balkanajn slav'o'j'n en tiu'temp'a milit'o). La vort'o'j'n de Aksakov pri la kler'ec'o de la rus'a popol'o Dostojevskij trakt'is en la antaŭ'a ĉapitr'o de la Tag'libr'o.
La sonĝ'o de rid'ind'a hom'o (Сон смешного человека) aper'is en La tag'libr'o de verk'ist'o (april'o 1877). La traduk'o de A. Korĵenkov aper'is en Rus'a novel'ar'o (p. 207–222).
Frenez'a profet'o. Tem'as pri “juródivyj” (юродивый) — asket'e viv'ant'a vir'o kun profet'a'j kapabl'o'j. Plur'a'j el ili ŝajn'ig'is si'n frenez'ul'o'j por profet'i sen'pun'e. La popol'o alt'e aprec'is ili'n. Kelk'a'j el ili est'is re'kon'it'a'j de la rus'ortodoks'a eklezi'o. Vid'u, ekzempl'e, tiu'n person'o'n en Boriso Godunov (verk'it'a en 1825, publik'ig'it'a en 1831) de A. Puŝkin, kiu sen'tim'e parol'as al la car'o. Ali'a'j traduk'o'prov'o'j en Esperant'o: idiot'ul'o, preĝ'ej'a idiot'o, simpl'ul'o, ŝajn'frenez'ul'o, sankt'a stult'ul'o, di'a stult'ul'o, mal'saĝ'ul'o pro Krist'o.
Font'o'j
Dostojevskij, Fjodor Miĥajloviĉ. Blank'a'j nokt'o'j / Trad. el la rus'a Grigorij Arosev, Aleksej Birjulin, Aleksander Korĵenkov; Antaŭpar., koment. Aleksander Korĵenkov. — Kaliningrado: Sezon'o'j, 2002. — 448 p. — (Seri'o Rus'a literatur'o, Vol. 8).
Korĵenkov, Aleksander. Fjodor Dostojevskij en Esperant'o. — Kaliningrado: Sezon'o'j, 2005. — 19 p. — (Seri'o Sed ne el katedr'o; №2).
Korĵenkov, Aleksander. Fjodor Dostojevskij en Esperant'o. — Kaliningrado: Sezon'o'j, 2011. — 33 p. — (Virtual'a Bibliotek'o de Sezon'o'j; №8). — [Ampleks'ig'it'a bit'libr'a el'don'o: pdf, ePub).
Rus'a novel'ar'o. Volum'o 1. La 19a jar'cent'o / Komp. Aleksander Korĵenkov, Nikolai Lozgaĉev; Trad. el la rus'a Grigorij Arosev, Aleksej Birjulin, Halina Gorecka, Anton'i Grabowski, Vladimir Jurganov, Aleksander Korĵenkov, Nikolai Lozgaĉev, Valentin Melnikov, Ilsia Novikova, Sergio Pokrovskij, Dement'i Staritsky, Tatjana Vŝivceva, Vladimir Vyĉegĵanin; Antaŭpar. Halina Gorecka; Koment. Aleksander Korĵenkov. — Kaliningrado: Sezon'o'j, 2003. — 400 p. — (Seri'o Rus'a literatur'o; Vol. 9).
Aleksander Korĵenkov
№1. Aleksandr Puŝkin. La pik'a dam'o. Traduk'is Aleksander Korĵenkov. Kaliningrado: Sezon'o'j, 2010. 30 paĝ'o'j.
№2. Ant'o'n Ĉeĥov. Sved'a alumet'o. Traduk'is Aleksander Korĵenkov. Kaliningrado: Sezon'o'j, 2010. 24 paĝ'o'j.
№3. Edgar Allan Po'e. La fal'o de la dom'o Usher. Traduk'is Edmund Grimley Evans. Kaliningrado: Sezon'o'j, 2010. 24 paĝ'o'j.
№4. Fjodor Dostojevskij. Blank'a'j nokt'o'j. Traduk'is Grigorij Arosev. Kaliningrado: Sezon'o'j, 2010. 48 paĝ'o'j.
№5. Arthur Conan Doyle. La ĉas'hund'o de la Baskerviloj. Traduk'is William Auld. Kaliningrado: Sezon'o'j, 2010. 168 paĝ'o'j.
№6. Harrison, Harry. Nask'iĝ'o de la Rust'imun'a Ŝtal'rat'o. Traduk'is Reinhard Fössmeier, Edmund Grimley Evans, Rob Helm, Konrad Hinsen, Pierre Jelenc, Jorge Llambías, Kevin Schoedel, Mark Weddell. Kaliningrado: Sezon'o'j, 2011. 195 paĝ'o'j.
№7. Nikol'a'j Gogol. Palt'o. Traduk'is Aleksander Korĵenkov. Kaliningrado: Sezon'o'j, 2011. 35 paĝ'o'j.
№8. Aleksander Korĵenkov. Fjodor Dostojevskij en Esperant'o. Kaliningrado: Sezon'o'j, 2011. 33 paĝ'o'j.
№9. Charles Dickens. La post'las'it'a'j paper'o'j de la Klub'o Pikvika. Ĉapitr'o'j 1–7. Traduk'is William Auld. Kaliningrado: Sezon'o'j, 2012. 121 paĝ'o'j.
№10. Aleksander Korĵenkov. Unu Ring'o ili'n Reg'as: John Ronald Reuel Tolkien en Esperant'o. Kaliningrado: Sezon'o'j, 2012. 22 paĝ'o'j.
№11. Georges Simenon. Maigret hezit'as. Traduk'is Daniel Luez. Kaliningrado: Sezon'o'j, 2012. 142 paĝ'o'j.
№12. Miĥail Lermontov. Princ'id'in'o Mary. Traduk'is Nikol'a'j Danovskij. Kaliningrado: Sezon'o'j, 2014. 86 paĝ'o'j.
№13. L. M. Zamenhof. Kongres'a'j parol'ad'o'j. Kaliningrado: Sezon'o'j, 2015. 64 paĝ'o'j.
№14. Aleksandr Saĥarov. Super'fort'a ambici'o. Kaliningrado: Sezon'o'j, 2017. 31 paĝ'o'j.
№15. Valeri'j Brjusov. Kvar novel'o'j. Traduk'is Grigorij Arosev, Aleksander Korĵenkov, Ilsia Novikova. Kaliningrado: Sezon'o'j, 2018. 33 paĝ'o'j.
№16. Orient'a Almanak'o. Traduk'it'a el la arab'a, armen'a, ĉeĉen'a, hebre'a, hind'a, ĥin'a, japan'a, kartvel'a, lezgina, sanskrit'a kaj tatar'a lingv'o'j. Kaliningrado: Sezon'o'j, 2018. 80 paĝ'o'j.
№17. El la rus'a poezi'o. Traduk'is Valentin Melnikov. Kaliningrado: Sezon'o'j, 2020. 90 paĝ'o'j.
№18. Miĥail Korotkov. Io dev'as okaz'i. Kaliningrado: Sezon'o'j, 2020. 117 paĝ'o'j.
№19. Fjodor Dostojevskij. Kvin rakont'o'j. Traduk'is Grigorij Arosev, Aleksander Korĵenkov. Kaliningrado: Sezon'o'j, 2021. 55 paĝ'o'j.
Ni'a el'ŝut'ej'o: https://esperant'o-ond'o.ru/Libr'o'j/Libr'o'j.php