Tra la strat'o'j rapid'ir'as kamion'et'o'j ŝarĝ'it'a'j per kalaŝnikov'o'j direkt'at'a'j al la ĉiel'o ; la klak'ad'o de mitral'o'j ek'son'as en la nokt'o... En sud'orient'a Sudano, Al-Qadarif don'as la impres'o'n ke ĝi est'as la rand'o de la mond'o. Ĉi tiu urb'o, en kiu mank'as baz'a infra'struktur'o, est'as la du'on'sekur'a rand'o de long'a stri'o da ter'o kie ĉi'a'j arm'it'a'j band'o'j cirkul'as malgraŭ la mult'a'j arme'a'j kontrol'punkt'o'j. Ĉe la tri'obl'a kun'iĝ'o de la land'lim'o'j de Sudano, Etiopio kaj Eritreo trov'iĝ'as la tri'angul'o de Fashaga, 250 kvadrat'a'j kilo'metr'o'j da fekund'a ter'o pri'disput'at'a de Ad'is-Abebo kaj Kartum'o. En ĉi tiu jam mal'stabil'a lok'o, dek'mil'o'j da civil'ul'o'j est'as trov'int'a'j rifuĝ'o'n ek'de la eksplod'o, je la 5-a de Novembr'o 2020, de la milit'o kiu ruin'ig'as Tigrajon, provinc'o de Etiopio. La antaŭ'a'n tag'o'n, la Popol'a Liber'ig'a Front'o de Tigrajo (PLFT) lanĉ'is si'n'sekv'a'j'n atak'o'j'n kontraŭ baz'o'j de la federaci'a arme'o, kio instig'is tuj'a'n respond'o'n de Ad'is-Abebo. La milit'o jam mort'ig'is mil'o'j'n da hom'o'j, inter ili ok membr'o'j'n de hom'help'a'j organiz'aĵ'o'j, laŭ la Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j [1]. Je la 9-a de Novembr'o, laŭ Amnesti'o Inter'naci'a, cent'o'j da hom'o'j est'is masakr'it'a'j en Mai-Kadr'a, ver'ŝajn'e de tigraja milici'o.

La Motwakil, kaduk'a hotel'o de dub'ind'a higien'o, est'as la hejm'o de ne'reg'ist'ar'a'j organiz'o'j (NRO-oj) mobiliz'it'a'j por respond'i al la viv'minac'a kriz'o. La hotel'o far'iĝ'is baz'o de operac'o'j por tigrajanoj (kurac'ist'o'j, inĝenier'o'j, fleg'ist'o'j, ktp.) kiu'j ven'is el Uson'o kaj Kanado por labor'i en la rifuĝ'int'ej'o'j kiu'j est'as rapid'e star'ig'it'a'j en Sudano, precip'e en la urb'o'j Al-Qadarif kaj Kassala. Ĉi tiu subit'a en'flu'o de fremd'a sub'ten'o rivel'as, ke ekzist'as mult'e'nombr'a tigrajana diaspor'o, struktur'it'a en ret'o'j kaj kun grav'a'j financ'a'j rimed'o'j.

Spektakl'a re'turn'iĝ'o de alianc'o'j

Sid'ant'e en unu el la larĝ'a'j led'a'j seĝ'o'j de la el'uz'it'a akcept'ej'o, vir'o iom pli ol 50-jar'aĝ'a, kun mal'trankvil'a mien'o, ĵongl'as per la maten'a'j telefon'vok'o'j dum lunĉ'o. S-ro Teklaw H., kiu en'konduk'as si'n kiel la gvid'ant'o'n de si'a "trib'o," ĵus al'ven'is de Ĉikago, kie li loĝ'as. Kun'e kun lok'a'j aŭtoritat'ul'o'j, li kun'ord'ig'as miriad'o'n da ne'formal'a'j sub'ten'ret'o'j. La ĉef'a defi'o est'as ricev'i pas'permes'o'j'n de la soldat'o'j kiu'j reg'as la al'ir'o'n al la rifuĝ'int'ej'o'j. Li'a em'o parol'i al ĵurnal'ist'o'j sugest'as, ke s-ro. H. ankaŭ lud'as kviet'a'n politik'a'n rol'o'n. "Ni'a plej mal'bon'a tim'o dum la pas'int'a'j 30 jar'o'j real'iĝ'is : est'i kapt'it'a'j inter mal'amik'a centr'a reg'ist'ar'o kaj la eritrea mal'amik'o", klar'ig'is ĉi tiu eks'a tigraja ribel'ul'o kies patr'in'o kaj frat'in'o'j est'as en la tend'ar'o Um Rakuba.

Ĉi tiu konflikt'o est'as efektiv'e la scen'ej'o de spektakl'a retro'ir'iĝ'o de milit'a'j alianc'o'j. Etiopio est'as sub'ten'at'a de si'a eks'a provinc'o Eritreo kiu far'iĝ'is sen'de'pend'a en 1993 post du'jar'a milit'o en kiu la PLFT, tiu'temp'e la reg'ant'a parti'o en Ad'is-Abebo, lud'is centr'a'n rol'o'n [2]. Tigrajanoj ankaŭ est'is en la avan'gard'o de la land'lim'a milit'o inter la du land'o'j inter 1998 kaj 2000 [3]. Uson'o, Sauda Arabi'o kaj la Unu'iĝ'int'a'j Arab'a'j Emir'land'o'j (UAE) dezir'is pac'ig'i la region'o'n de la Ruĝ'a Mar'o. Instig'it'e de ili, tial, en Juli'o 2018 la nov'e elekt'it'a etiopia ĉef'ministr'o Abiy Ahmed ating'is ne'atend'it'a'n pac'akord'o'n kun Asmer'o kiu re'star'ig'is diplomati'a'j'n rilat'o'j'n inter la mal'amik'a'j najbar'o'j post 20 jar'o'j da mal'varm'a milit'o. Retrospektiv'e, ĉi tiu re'pac'ig'o est'is avert'o por la PLFT [4]. Asmer'o nun est'as la milit'a alianc'ul'o de si'a eks'a mal'amik'o kontraŭ la tigrajanoj.

Dum kelk'a'j monat'o'j, Abiy ne'is ke eritre'an'o'j ĉe'est'as. Asmer'o fin'e agnosk'is la ver'o'n je la 18-a de April'o 2021 en leter'o al la Sekur'ec'a Konsili'o de UN [5]. Dum kelk'a temp'o, kulp'ig'a'j fot'o'j, send'it'a'j per la telefon'o'j de rifuĝ'int'o'j, montr'is eritreajn soldat'o'j'n krud'e kaŝ'vest'it'a'j'n en mal'nov'a'j etiopiaj uniform'o'j, sed ili'a akĉent'o mal'kaŝ'is ili'a'n de'ven'o'n. "De ekster'e, la ne'o'j de Etiopio est'is rid'ind'a'j. Sed mult'a'j sub'ten'ant'o'j de Ad'is-Abebo kred'is la propagand'o'n, kaj Abiy ne pov'is risk'i tro baldaŭ agnosk'i la pruv'aĵ'o'n", dir'as la soci'olog'o Roland Mart'a'n, fak'ul'o pri la Korn'o de Afrik'o. "Tio sekv'ig'us agnosk'i, ke unu el la cel'o'j de li'a milit'o, nom'e la re'star'ig'o de li'a suveren'ec'o sur Tigrajo, est'as simpl'e for'vend'it'a al la eritrea prezid'ant'o Issayas Afewerki." Tiu last'a gajn'is du'obl'a'n venk'o'n : lim'ig'ant'e la mal'stabil'ec'o'n sur si'a land'lim'o, li ankaŭ venĝ'as si'n kontraŭ la tigrajanoj, la ĉef'a'j respond'ec'ul'o'j de la hont'ig'a mal'venk'o de li'a land'o far'e de Etiopio en 2000.

Sub'prem'a reg'ant'a mal'pli'mult'o

La ĝeneral'a'j elekt'ad'o'j, unu'e okaz'ont'a'j en la fin'o de Aŭgust'o, est'is plu prokrast'it'a'j en la aŭtun'o de 2020, kio ek'brul'ig'is la incendi'o'n en Tigrajo. La centr'a ekzekutiv'a komitat'o kulp'ig'is la pandemi'o'n de Kovim-19 pri la unu'a prokrast'o, kaj loĝistik'a'j'n problem'o'j'n pri la du'a. En Septembr'o, Tigrajo mem organiz'is la elekt'ad'o'n. Tio est'is tuj kondamn'it'a de Ad'is-Abebo, kiu demisi'ig'is la ĵus elekt'it'a'j'n oficial'ul'o'j'n. La prokrast'o de la ĝeneral'a elekt'ad'o - fin'e okaz'ont'a je la 21-a de Juni'o 2021, krom en Tigrajo - est'is "milit'kaz'o" kiu re'brul'ig'is la ankoraŭ ard'a'j'n cindr'o'j'n. "Ĉiu'j vol'is batal'i. La milit'o est'is antaŭ'vid'ebl'a, kaj eĉ ne'evit'ebl'a" konfirm'as Roland Marchal. Efektiv'e, s-ro Abiy promes'is ĉes'ig'i la komplet'a'n domin'ad'o'n aplik'at'a'n al Etiopio de la tigrajaj elit'o'j ek'de la fal'o en 1991 de la Derg, la marks'ism'a-lenin'ism'a milit'ist'a reg'ist'ar'o de Mengistu Haile Mariam. La Parti'o de Prosper'o, fond'it'a de s-ro Abiy en 2019, sving'as la standard'o'n de patriot'ism'o kaj propagand'as la ide'o'n de medemer ("sinergi'o"), koncept'o difin'it'a per sen'en'hav'a retor'aĵ'o sur la oficial'a paĝ'o de la ĉef'ministr'o en Facebook : "Instig'o kun'labor'i por komun'a vizi'o de reciprok'e bon'efik'a cel'o, kiu konstru'as sur pas'int'a'j sukces'o'j dum ĝi klopod'as ĝust'ig'i erar'o'j'n por kre'i pli harmoni'a'n uni'o'n." Sed ĝi'a ĉef'a cel'o est'as likvid'i la sub'prem'a'n hered'aĵ'o'n de la PLFT, kiu reg'is la land'o'n de 1991 ĝis 2018.

"Mi apenaŭ interes'iĝ'as pri la politik'o kaj mi ne ŝat'as Abiy-on", dir'is Michael Hund'e, farmaci'a entrepren'ist'o en Ad'is-Abebo. "Sed laŭ mi, la PLFT-an'o'j est'as diabl'o'j. Ili super'sat'ig'is si'n dum la 27 jar'o'j kiam ili reg'is la land'o'n, kaj neniam prov'is evolu'ig'i ĝi'n por la bon'o de la etiop'o'j. Mi est'as en solidar'ec'o kun la sufer'ad'o de la tigrajanoj, sed se ili vol'as el'ir'i el tio, ili dev'os for'las'i la PLFT-on." Por kompren'i la de'ven'o'n de la akuz'o pri "tigraja privilegi'o", oni dev'as re'ven'i al 1991. Post si'a venk'a marŝ'o en Ad'is-Abebon kaj la fuĝ'o de Mengistu, la PLFT okup'is ĉiu'j'n alt'a'j'n posten'o'j'n de la ŝtat'o. La mal'star'ig'o de la struktur'o'j de la Derg ebl'ig'is, ke ĝi al'propr'ig'u al si 90 procent'o'j'n de la posten'o'j en la nov'a arme'o, kaj trans'pren'i la ekskluziv'a'n reg'ad'o'n de la sekret'a'j serv'o'j. "Ili instal'is tre dens'a'n sistem'o'n de kontrol'ad'o de la loĝ'ant'ar'o, sur'baz'e de la orwell-a princip'o de unu el kvin", klar'ig'is René Lefort, sen'de'pend'a esplor'ist'o kaj fak'ul'o pri Etiopio. Ĉiu parti'an'o respond'ec'is pri la kontrol'ad'o de la kvin famili'o'j plej proksim'a'j al si kaj, kompren'ebl'e, sci'ig'is ĉio'n al si'a super'ul'o. En iu'j lok'o'j, la proporci'o est'is tiom mal'alt'a kiom unu el tri laŭ Aregawi Berhe, fond'int'a membr'o de la PLFT antaŭ ol li mal'al'iĝ'is kaj viv'is en ekzil'o dum kelk'a'j jar'o'j.

Jen kiel la membr'o'j de la PLFT trans'form'is si'n en burokrat'ism'a'n elit'o'n. De la polic'a komisar'o al la ordinar'a'j respond'ec'ul'o'j pri soci'a'j kaj agrikultur'a'j afer'o'j en la sub'guberni'o, ĉiu'j civil'a'j, administraci'a'j kaj arme'a'j komand'o'ĉen'o'j konduk'is al tigrajano. Reg'ant'a, sub'prem'a, introspekt'em'a mal'pli'mult'o, la PLFT est'is la mastr'o de la plej'part'o de la etiopia ekonomi'o. Monopoligante la ĉef'a'j'n publik'a'j'n struktur'o'j'n, ĝi ekspluat'is la Fondus'o'n por la Rehabilit'ad'o de Tigrajo, konzern'o de 34 firma'o'j propriet'at'a'j de ĝi'a'j intern'a'j rond'o'j.

En la mez'a'j 2010-aj jar'o'j, la koler'o est'is kresk'ant'a ĉe la loĝ'ant'ar'o - eĉ en Tigrajo - kiu ne plu akcept'is la vast'a'n gvat'ad'o'n kaj korupt'o'n. Konsci'ant'a, ke ĝi'a reg'ad'o baldaŭ fin'iĝ'os, la veteran'ar'o de la PLFT al'vok'is favor'e al direkt'o'ŝanĝ'o ĉe si'a kongres'o en 2014. La Front'o tiam decid'is re'tir'iĝ'i al Tigrajo por re'star'ig'i tie bastion'o'n en la temp'o de elekt'ad'o'j. Komerc'ist'o'j kaj parti'a'j kadr'ul'o'j establ'is si'n kaj mult'e invest'is en Mekele, la region'a ĉef'urb'o. La elekt'iĝ'o de s-ro Abiy en 2018 mark'is la en'ir'o'n de la parti'o en la opozici'o'n. Tuj post kiam li est'is instal'it'a, la nov'a fort'ul'o de Ad'is-Abebo lanĉ'is vast'a'n el'pur'ig'o'n. La arme'o kaj la sekret'a'j serv'o'j est'is re'struktur'it'a'j ; 79 person'o'j (direktor'o'j de publik'a'j entrepren'o'j, arme'a'j oficir'o'j kaj komerc'ist'o'j) est'is arest'it'a'j pro korupt'o. S-ro Debretsion Gebremichael, vic'prezid'ant'o de la tigraja region'o, publik'e kondamn'is la star'ig'o'n de ia "ras'apart'ism'o" : "Ili est'us dev'int'a'j persekut'i unu individu'o'n," li plend'as. "Ili atak'is tut'a'n komun'um'o'n." Preter la potenc'o'lud'o'j, la ekstrem'a per'fort'o el'las'it'a kontraŭ la popol'o de Tigrajo ek'de Novembr'o ankaŭ pov'as est'i klar'ig'it'a de la dis'fal'o de la etn'a federal'ism'o establ'it'a de la konstituci'o kiu ek'valid'iĝ'is en 1995.

Je la 5-a de Novembr'o 2020, s-ro Abiy intenc'is lanĉ'i fulm'a'n milit'o'n, karakteriz'it'a'n kiel "sekur'ec'a'n operac'o'n". La rezult'o de la batal'ad'o est'is tut'e ne'antaŭ'vid'it'a de li. "Ni avert'is li'n," dir'as kun suspir'o sudana diplomat'o kiu dezir'as rest'i anonim'a. "Ni bon'e kon'as la PLFT-on ; ni eĉ help'is kre'i ĝi'n en 1975, mez'e de la sub'prem'ad'o de opozici'a'j mov'ad'o'j far'e de la milit'ist'a reĝim'o. Ni est'is pret'a'j, de'nov'e, organiz'i mediaci'o'n." Laŭ li, la fin'a telefon'vok'o inter la estr'o de la trans'ir'a reg'ist'ar'o en Kartum'o, s-ro Abdallah Hamdok, kaj li'a etiopia sam'rang'ul'o, daŭr'is nur tri minut'o'j'n. La sudana gvid'ant'o van'e prov'is klar'ig'i al s-ro Abiy, ke li'a ofensiv'o est'as destin'it'a mal'sukces'i, ĉar "eĉ se li sukces'e elimin'us la tigrajajn ribel'estr'o'j'n, la loĝ'ant'ar'o lev'iĝ'us por sub'ten'i la ribel'o'n." La diplomat'o lament'is : "Li aŭskult'as neniu'n".

Sed ankaŭ la tigrajaj kadr'ul'o'j ŝajn'e tro'taks'is si'a'j'n fort'o'j'n. Ili'a tro'a mem'fid'o est'as sen'dub'e atribu'ebl'a al la sukces'o de la surpriz'atak'o je la 4-a de Novembr'o, kiu evident'e est'is de'long'e plan'it'a. La PLFT al'propr'ig'is al si kelk'a'j'n el la pez'a'j ekip'aĵ'o'j de la Nord'a Komand'ej'o, la plej grand'a federaci'a divizi'o, posten'ig'it'a en Mekele. Karakteriz'ant'a si'n la "plej fort'a'n ter'arme'o'n en la Korn'o de Afrik'o", ili'a'j soldat'o'j rezist'is dum nur tri semajn'o'j antaŭ ol ili est'is dev'ig'it'a'j re'tir'iĝ'i al la periferi'o de la region'o kaj en Sudanon.

Abiy Ahmed, iom tro'fru'a Nobel-laŭreat'o

En Tigrajo, la milit'o est'as konduk'at'a mal'publik'e. La tele'komunik'ad'o est'is inter'romp'it'a jam ek'de la komenc'o ; la al'ir'o al la tigraja ĉef'urb'o est'is ne'ebl'a ĝis la fin'o de Maj'o. Ne'stabil'a trankvil'o nun reg'as en la urb'o, kiu est'as ĉirkaŭ'at'a de federaci'a'j soldat'o'j. Ali'a milit'o furioz'as : tiu por inform'o'j. Je la 28-a de Novembr'o, tuj post kiam li'a'j soldat'o'j re'kapt'is Mekele, s-ro Abiy asert'is ke la venk'o est'is ating'it'a "tut'e sen civil'ul'a'j viktim'o'j". Sed "eĉ ne unu tag'o pas'as sen nov'a per'fort'o, plej'part'e kontraŭ la loĝ'ant'ar'o", laŭ respond'ec'ul'o de UN. Hom'help'a'j operac'o'j est'as la objekt'o de konstant'a kontrol'ad'o, kaj la etiopia reg'ist'ar'o akuz'as, ke hom'help'a'j organiz'aĵ'o'j kaŝ'as la import'ad'o'n de arm'il'o'j kaj la al'ven'o'n de batal'ant'o'j.

En Juni'o, dek'o'j da vund'it'o'j en'ŝut'iĝ'is en la ĝeneral'a'n hospital'o'n de Gondar, la ĉef'urb'o de la Abiseni'a Imperi'o en la 17-a jar'cent'o. La mutil'it'o'j al'ven'is laŭ'ebl'e bon'e en mikro'bus'o'j, mal'oft'e sur brankard'o'j, kun pec'et'ig'it'a'j membr'o'j kaj sen'haŭt'ig'it'a'j vizaĝ'o'j. La milit'o est'as far'iĝ'int'a geril'o, kun si'n'sekv'a'j ond'o'j de mont'a'j batal'o'j, mitral'a paf'ad'o kaj la met'ad'o de min'o'j.

Gondar serv'as kiel arier'a baz'o por amhar'a'j milici'o'j kiu'j ven'is por help'i la federaci'a'n ter'arme'o'n, kaj la eĥ'o'j de milit'ad'o miks'iĝ'as kun tiu'j de la elekt'o'kampanj'o. La urb'o est'as ĉirkaŭ'at'a de civil'a'j kontrol'punkt'o'j, ĉe kiu'j gard'o'star'as infan'o'j port'ant'a'j t-ĉemiz'o'j'n de la Parti'o de Prosper'o. Milici'an'o'j svarm'as en la ĉirkaŭ'a kamp'ar'o. Ili al'propr'ig'is al si lern'ej'o'j'n kaj trans'form'is ili'n en mini'baz'o'j'n, dum la infan'o'j ankoraŭ ĉe'est'as klas'o'j'n. Arm'il'o'j kaj munici'o'j amas'iĝ'as apud skatol'o'j da kretoj sub la tol'markez'o'j. La sold'ul'o'j nepr'e laŭd'as tut'kor'e la reg'ist'ar'o'n front'e al la lern'ej'an'o'j.

Si'a'flank'e, la PLFT est'as mobiliz'ant'a si'a'j'n reprezent'ant'o'j'n en Afrik'o kaj la ceter'a mond'o por dis'vast'ig'i ĉi'a'j'n absurd'a'j'n oni'dir'o'j'n en soci'a'j ret'o'j : ekzempl'e, ke post la kulis'o'j, la UAE, kiu jam ĉe'est'as en Somali'o, tir'as la faden'o'j'n de la konflikt'o por cert'ig'i al si al'ir'o'n al la Ruĝ'a Mar'o. Ĉi tiu'n hipotez'o'n kontraŭ'dir'as la ferm'iĝ'o de la milit'a baz'o de la Emir'land'o en la eritrea urb'o Assab last'a'n Februar'o'n, ĉar ĝi ne plu est'as util'a por Abu-Dabio, kiu re'tir'iĝ'as de la konflikt'o en Jemeno.

La sever'ec'o de la viv'minac'a kriz'o rest'as mal'facil'e taks'ebl'a. Laŭ la Mond'a Nutr'o-Program'o, mal'sat'eg'o minac'as 350 000 hom'o'j'n. Al'don'e, la ne'nombr'ebl'a'j fi'trakt'o'j raport'it'a'j de tigrajanaj rifuĝ'int'o'j en Sudano indik'as la sistem'a'n kruel'ec'o'n de la atak'ant'o'j. Oni'dir'e, la atak'ant'o'j konstant'e prov'as sub'ig'i aŭtonom'a'n region'o'n kiu est'as protekt'it'a de la etn'o'federal'ism'o konserv'it'a en la konstituci'o. En publik'a komunik'aĵ'o je la 10-a de Mart'o, la uson'a ŝtat'sekretari'o pri ekster'land'a'j afer'o'j Antony Blink'e'n parol'is pri "etn'a el'pur'ig'o". Est'as ses milion'o'j da tigrajanoj el total'a loĝ'ant'ar'o de preskaŭ 112 milion'o'j da etiopi'an'o'j laŭ taks'o'j de la Mond'a Bank'o, ĉar mank'as last'a'temp'a cens'o [6].

En la sudana tend'ar'o Um Rakuba, oni tim'as ke milici'o'j trans'ir'os la land'lim'o'n "por fin'i la task'o'n". S-ro Ermias G., elektr'ist'o 40-iom jar'aĝ'a, sukces'is fuĝ'i tuj post kiam la unu'a'j eritreaj soldat'o'j al'ven'is. Li kred'as ke li est'is denunc'it'a de si'a'j najbar'o'j, amhar'o'j el Wolkait, fekund'a teritori'o per'fort'e al'lig'it'a al Tigrajo en 1991. Tie, tigrajanoj est'as sub'met'at'a'j al ĉi'a'j tim'ig'o'j, murd'o'j kaj dev'ig'it'a ekzil'o. Dek'mil'o'j da ili est'as per'fort'e de'lok'it'a'j, foj'e en aŭtobus'o'j, de amhar'a'j milici'o'j. "Ni est'as kurac'int'a'j vir'in'o'j'n kiu'j est'as mult'obl'e seks'per'fort'it'a'j, inter ili kelk'a'j graved'a'j de ses monat'o'j, kaj kiu'j fin'e nask'is si'a'n beb'o'n tro'fru'e sur voj'flank'o en la mez'o de varm'o'ond'o", dir'as respond'ec'ul'o de Kurac'ist'o'j sen land'lim'o'j. Ĉiu'tag'e en'ŝut'iĝ'as raport'o'j pri seks'a per'fort'o, evident'e kun'ord'ig'it'a. Hospital'o'j est'as regul'e pri'rab'at'a'j : "Kamion'o'j plen'a'j de kurac'a'j ekip'aĵ'o'j ek'ir'as al Eritreo. Eĉ pli mal'bon'e, post kiam ili est'as ripar'it'a'j de la hom'help'ist'o'j, la kurac'ej'o'j est'as dis'rab'it'a'j kaj min'o'j est'as ĉirkaŭ'e dis'ŝut'it'a'j", raport'as la reprezent'ant'o de MSF. La ne'reg'ist'ar'a organiz'o eĉ demand'as al si pri si'a ĉe'est'o : "Ni est'as preskaŭ ĉe la punkt'o de ne're'ven'o, kie ni demand'as ni'n, ĉu ni sponsor'as la milit'ant'o'j'n kaj ne ver'e help'as la viktim'o'j'n."

La masakr'o de cent'o'j da civil'ul'o'j en Aks'um fin'e de Novembr'o est'as dokument'it'a en detal'a'j raport'o'j de Amnesti'o Inter'naci'a kaj Hum'a'n Rights Watch [7]. La BBC rivel'is la fi'trakt'o'j'n far'it'a'j'n fin'e de Januar'o de la etiopia ter'arme'o en Mahbere Dego, sud'e de Aks'um : kvartal'o'j brul'ig'it'a'j, infan'o'j mort'paf'it'a'j de tut'e proksim'e, voj'flank'a'j ekzekut'o'j, pastr'o'j sodom'it'a'j en publik'a'j lok'o'j ...

Sed kio far'iĝ'is al s-ro Abiy, gajn'int'o en 2019 de la Pac'premi'o Nobel por la re'pac'ig'o kun Eritreo, kiu nun est'as inter'naci'e izol'it'a kaj kontest'at'a ĉe si ? En April'o 2018, ĉi tiu vigl'a 40-jar'aĝ'ul'o, simpl'a parlament'an'o, est'is elekt'it'a por gvid'i la reg'ant'a'n koalici'o'n, la Revoluci'a Demokrat'a Front'o de la Etiopia Popol'o (RDFEP), tiam super'reg'at'a de la PLFT, kaj por sukced'i la eks'iĝ'ont'a'n ĉef'ministr'o'n Hailemariam Dessalegn, el'pel'it'a de la oromaj amas'protest'o'j. Tiu'temp'e, li dispon'is mult'a'j'n avantaĝ'o'j'n. Fil'o de islam'an'a oroma patr'o kaj ortodoks'ul'a amhar'a patr'in'o, li kontent'ig'is ambaŭ komun'um'o'j'n kiam li ĉes'ig'is jar'dek'o'j'n da tigrajan hegemoni'o'n en la reg'ist'ar'o ; li est'as teknokrat'o estim'at'a de inter'naci'a'j financ'a'j instituci'o'j kaj gvid'is la revizi'o'n de la inter'ret'a'j serv'o'j de strategi'a inform'o de la arme'o ; ceter'e, kaj li kaj li'a edz'in'o - ambaŭ pentekost'ism'an'o'j - est'as par'o al'log'a al la amas'komunik'il'o'j kiu kombin'as jun'ec'o'n kun tradici'o'n.

Kun s-ro Abiy, Etiopio for'las'as la ŝtat'a'n inter'ven'ism'o'n kaj si'n turn'as al la ekonomi'a liberal'ism'o, antaŭ'kondiĉ'o por inter'trakt'i la re'struktur'ad'o'n de la mir'eg'ig'a ŝuld'o de la land'o : preskaŭ USD 28 miliard'o'j, kompar'e kun mal'net'a en'land'a produkt'o de proksim'um'e USD 96 miliard'o'j. Pro li'a liber'ig'o de mal'liber'ul'o'j de konscienc'o, oni rigard'is li'n kiel la standard'ist'o'n por hom'a'j rajt'o'j sur la kontinent'o. "Ni nom'is li'n la afrik'a Macron", dir'is uson'a diplomat'o kiu tiu'temp'e est'is posten'ig'it'a en Ad'is-Abebo. "Li ŝajn'is est'i karism'ec'a, favor'a al la negoc'ist'ar'o, ebl'a alianc'ul'o en la region'o, sur la sojl'o de la Sudano de Omar al-Baŝir, tiu'temp'e pari'o sur la inter'naci'a scen'ej'o, kaj de la Eritreo de Afewerki, la ĉas'gard'ist'o de la Emir'land'o'j." La miel'lun'a period'o ating'is si'a'n kulmin'o'n en la al'juĝ'o de la Nobel-Premi'o.

Mal'mult'a'j suspekt'is, ke la etiopia ĉef'ministr'o al'iĝ'os al la list'o de gvid'ant'o'j tro rapid'e sankt'ig'it'a'j de la prestiĝ'a sved'a fond'aĵ'o. Sed tiam, kiam li ricev'is si'a'n premi'o'n, li'a util'ig'o de la potenc'o jam driv'is en la direkt'o al nepotism'o kaj klient'ism'o, dum li si'n ŝirm'is mal'antaŭ la amas'komunik'il'a reputaci'o de prezid'ant'in'o Sahle-Work Zewde, unu el la mal'mult'a'j in'a'j ŝtat'estr'o'j en Afrik'o - eĉ se ŝi'a'j potenc'o'j nur est'is simbol'a'j. Dum la kancelierioj tut'kor'e laŭd'is li'n, kelk'a'j klar'vid'a'j observ'ant'o'j jam est'is avert'ant'a'j. "Est'is sufiĉ'e traduk'i li'a'j'n parol'ad'o'j'n, ne est'is neces'e simpl'e sci'ig'i li'a'j'n bel'a'j'n vort'o'j'n en la angl'a," sprit'e rimark'is iu afrik'a ambasador'o.

Tri jar'o'j'n post tio, kio'n la amas'komunik'il'o'j nom'is la "Etiopia Printemp'o," la horizont'o mal'lum'iĝ'as por Abiy. Etiopio, ĝis nun sub'ten'at'a de Uson'o, nun est'as la objekt'o de financ'a embarg'o de Vaŝington'o kaj Bruselo. Ĝi est'os lev'it'a sol'e sub tri kondiĉ'o'j : sen'de'pend'a hom'help'a al'ir'o al la region'o ; esplor'o'j pri la krim'o'j far'it'a'j ; kaj la re'tir'o de eritreaj kaj amhar'a'j soldat'o'j el Tigrajo. La Sekur'ec'a Konsili'o de UN ne est'as pov'int'a inter'konsent'i pri rezoluci'o tiu'cel'a, ĉar Rusio kaj Ĉini'o rigard'as la konflikt'o'n kiel intern'a'n afer'o'n.

Sen'signif'a pac'o kun Asmer'o

La ĉef'a'j projekt'o'j lanĉ'it'a'j de la reg'ist'ar'o de Abiy por al'log'i fremd'a'j'n invest'ant'o'j'n al la "nov'a labor'ej'o de la mond'o" est'as sufer'int'a'j la ekonomi'a'n mal'rapid'iĝ'o'n kaŭz'it'a'n de la pandemi'o de Kovim-19 en "negoc'a klimat'o" ne'cert'ig'it'a de politik'a'j el'pur'ig'o'j kaj etn'a'j-region'a'j streĉ'at'ec'o'j. Kvankam dek'du'o da industri'a'j kvartal'o'j kun impost'rabat'o'j est'as konstru'it'a'j sur la periferi'o de urb'o'j por gast'ig'i tekst'aĵ'a'j'n kaj farmaci'a'j'n fabrik'o'j'n el la tut'a mond'o, la pli'mult'o ankoraŭ ne est'as konekt'it'a'j al akv'o kaj elektr'o.

Konsider'e de si'a'j geografi'a situ'o kaj histori'o, "Etiopio pov'us asert'i si'n kiel esenc'a'n geo'strategi'a'n protagonist'o'n," dir'as uson'a diplomat'o. "Sed jen, ĝi koler'iĝ'as pri ĉiu'j si'a'j eks'a'j alianc'ul'o'j." Dum'e, s-ro Afeworki, sub'ten'at'a de la UAE, montr'as si'a'j'n region'a'j'n ambici'o'j'n. Ĉi tio est'as ĉiel'a donac'o por la eritrea diktator'o, kiu ne dev'is met'i si'a'n land'o'n sur la voj'o al demokrati'iĝ'o por eskap'i el diplomati'a izol'ec'o. Ad'is-Abebo ŝajn'e kontent'ig'as si'n per sen'signif'a pac'o kun si'a najbar'o. "Ili eĉ ne re'okup'is la haven'o'n de Assab sur la Ruĝ'a Mar'o, pom'o de mal'konkord'o inter Etiopio kaj Eritreo ek'de 1998, kvankam la re'mal'ferm'o de haven'urb'o konsist'ig'is la ĉef'a'n dividend'o'n de la pac'o", dir'as Roland Marchal mir'ig'it'e.

La ekvilibr'o de potenc'o en Tigrajo far'as per'milit'a'n solv'o'n ne'probabl'a. Sed s-ro Abiy tut'e mal'akcept'as inter'trakt'ad'o'j'n kun la PLFT, nov'e nom'it'a "teror'ist'a grup'o" de li'a reg'ist'ar'o kaj de la Konsili'o de Popol'a'j Reprezent'ant'o'j je la 6-a de maj'o 2021. Eventual'a definitiv'a solv'o nun koncern'as Sudanon. Diplomati'a'j font'o'j atest'as pri la ĉe'est'o de gvid'ant'o'j de la tigraja arme'o en Kartum'o. La aŭtoritat'ul'o'j zorg'em'e ne ne'as tio'n, ĉar ili ĝoj'as hav'i rimed'o'n por prem'i s-ro'n Abiy en la arbitraci'o de du'parti'a'j disput'o'j. Inter la motiv'o'j de konflikt'o inter la du land'o'j est'as la land'lim'a disput'o pri la tri'angul'o de Fashaga, sed ankaŭ, en la region'o Benishangul-Gumuz, la Akv'o'bar'aĵ'o de la Re'nask'iĝ'o, mamut'a konstru'projekt'o far'at'a de Ad'is-Abebo [8]. Sudano kaj Egipti'o riproĉ'as al si'a najbar'o sur la sud'a Nil'o pro tio, ke ĝi sen'konsult'e plen'ig'as la akv'o'rezerv'uj'o'n.

Est'as tre probabl'e, ke Tigrajo est'as traf'ot'a de la plen'a bat'fort'o de la tumult'a geopolitik'o de ĉi tiu region'o. La konflikt'o ver'ŝajn'e far'iĝ'os long'e'daŭr'a precip'e pro tio, ke Eritreo kaj Etiopio ŝajn'e kred'as, ke ten'i si'a'j'n soldat'o'j'n en ĉi tiu kern'a region'o serv'as al si'a'j interes'o'j. Kaj, si'a'flank'e, la tigrajaj batal'ant'o'j est'as adapt'iĝ'int'a'j al la geril'o.

Laura-Maï GAVERIAUX kaj Noé HOCHET-Bodi'n.

[1] ’Éthiopie : 350 000 personnes en proie à la famine, dont 30 000 enfants en dan'ger de mort au Tigré’, Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j, la 11-a de juni'o 2021, https://news.un.org

[2] Vid'u Claire Brisset, ’Fragil'e et renaissante Éthiopie’, Le Mond'e diplomatique, Januar'o 1993.

[3] Vid'u Je'a'n-Louis Peninou, ’Éthiopie-Érythrée : une paix en tromp'e-l’œil’, Le Mond'e diplomatique, juli'o 2000.

[4] Vid'u Gérard Prunier, ’Éthiopie-Érythrée, fi'n des hostilités’, Le Mond'e diplomatique, Novembr'o 2018.

[5] Leter'o de la ambasador'in'o de Eritreo al la UN, la 18-a de april'o 2021.

[6] Kp. la land'a'n inform'il'o'n de la Mond'a Bank'o, https://donnees.banquemondiale.org/...

[7] Kp. ekzempl'e ’Éthiopie. Le massacre par les troupes érythréennes de centaines de civils à Aksoum est susceptible de constituer un crime contre l’humanité’, Amnesty International, la 26-a de februar'o 2021, www.amnesty.org

[8] Vid'u Habib Ayeb, ’Kiu kapt'os la akv'o'n de Nil'o ?’, Le Mond'e diplomatique, juli'o 2013.

Dek jar'o'j de en'land'a milit'o
Kial la Siria reĝim'o trans'viv'is

La 26-an de maj'o 2021, la prezid'ant'o de Sirio Baŝar Al-Assad est'is elekt'it'a por kvar'a mandat'o per, laŭ la oficial'a'j rezult'o'j, 95,1% de la voĉ'o'j (88% en 2014) kaj balot'a part'o'pren'o de 76,4%. La balot'ad'o okaz'is nur en la region'o'j reg'at'a'j de la reĝim'o kaj ĝi'a'j alianc'an'o'j. Ĝi ne koncern'is Nord-orient'o'n (t.e. Kurd'a zon'o) nek provinc'o'n de Idleb, daŭr'e reg'at'a'n de ribel'ul'o'j sub'ten'at'a'j de Turki'o. Tamen la rezult'o de tiu balot'ad'o, en kiu part'o'pren'is du ali'a'j kandidat'o'j, ne est'as surpriz'a pro la super'reg'ad'o de la prezid'ant'o super si'a land'o, ĝi pli'fort'ig'as la bild'o'n de ne'ŝancel'ebl'a reg'ant'o, kiu'n li est'ig'is laŭ dek jar'o'j de en'land'a milit'o.

En mart'o 2011, en la sekv'o de la Arab'a'j ribel'o'j kaj post la for'ig'o de tri reg'ant'o'j en tiu region'o, la for'ir'o de la klan'o Al-Assad ŝajn'is tut'e cert'a. Krom la en'land'a prem'o far'it'a de la popol'a'j manifestaci'o'j en Deraa, Homs, Hama kaj Halep'o, la reĝim'o ŝajn'is ankaŭ sen'esper'a pro la inter'ven'em'o de la emir'land'o'j, de Turki'o kaj de la okcident'a'j potenc'land'o'j. Dum ĝi elekt'as sen'brid'a'n pun'prem'o'n, aper'as ĝihad'ism'a'j grup'o'j, foj'e inter'batal'ant'a'j. Kataro kaj Saud-Arabi'o elekt'as arm'i ĉiu si'a'j'n protekt'it'o'j'n [1]. Front'o Al-Nosra, sub'ten'at'a de Doha, oft'e konflikt'as kun islam'ism'a'j parti'o'j sub'ten'at'a'j de la Sauda reĝ'land'o, inter ili Ĵaiŝ Al-Islam kaj Ahrar Al-Ŝam. En Franci'o, malgraŭ mult'a'j kontraŭ'a'j opini'o'j de la diplomat'a'j serv'o'j [2], la reg'ist'ar'o'j de S-ro Nicolas Sarkozy, kaj post'e de S-ro François Hollande, elekt'as sever'eg'a'n politik'o'n, kiu efektiv'iĝ'is la 24-an de februar'o 2012 per la agnosk'o de la Naci'a Siria Koalici'o, kiel sol'a reprezent'ant'o de la Siria popol'o. Mal'pli decid'em'a en tiu dosier'o, ankaŭ la Uson'a prezid'ant'o Barack Obama postul'as la for'ir'o'n de S-ro Al-Assad.

Do, kiel klar'ig'i li'a'n trans'viv'o'n ? Kiel kompren'i la kapabl'ec'o'n rezist'i de la reĝim'o, malgraŭ la mult'a'j dizert'o'j el la arme'o, opon'ant'ar'o ekip'it'a kaj sub'ten'at'a de la grand'a'j potenc'land'o'j kaj la mal'fid'o de grand'a part'o de la loĝ'ant'ar'o ? Kvankam li profit'is decid'ig'a'n milit'a'n inter'ven'o'n de Rusio kaj Irano, kaj ankaŭ de la Libana Hizbulaho, li'a fort'ec'o trov'iĝ'as en la sokl'o star'ig'it'a de Hafez Al-Assad, kaj post'las'it'a al li'a fil'o Baŝar. La aer'arme'a general'o Hafez Al-Assad, kiu reg'is Sirion de 1970 ĝis si'a mort'o en 2000, al'ven'is kiel ŝtat'estr'o per puĉ'o, la tri'a de'post la ek'reg'ad'o de la parti'o Baas, en 1963. Mal'e al si'a'j antaŭ'ul'o'j, li sukces'is cert'ig'i long'daŭr'a'n lojal'ul'ar'o'n apog'ant'e si'n sur plur'a'j pilier'o'j.

Arme'a lojal'ec'o

La unu'a pilier'o, centr'a, est'as tiu de la Alaŭita komun'um'o. La ŝlos'il'a'j posten'o'j de la reg'ist'ar'o, de la arme'o, de la sekret'serv'o'j aŭ de la Baas parti'o est'as okup'it'a'j de membr'o'j de tiu branĉ'o de islam'o, konsider'at'a kiel herez'a de la ortodoks'a'j suna'ist'o'j [3]. La alaŭitoj, kiu'j est'as ĉirkaŭ 10% de la Siria loĝ'ant'ar'o (por 75% da suna'ist'o'j kaj 10% da krist'an'o'j), al'ven'is en reg'ad'o'n unu'a'foj'e per Hafez Al-Assad. Kvankam la decid'ant'a rond'o redukt'iĝ'is ĉirkaŭ la prezid'ant'a famili'o, kun ĉef'e li'a mal'pli'aĝ'a frat'o Maher, maĵor'a general'o komand'ant'a la 4-an blend'a'n divizi'o'n kaj ĉef'ag'ant'o de la pun'prem'o, trov'iĝ'as ankaŭ plur'a'j alaŭitaj eminent'ul'o'j en la ŝtat'pint'o. La direktor'o de la ofic'o pri naci'a sekur'ec'o, S-ro Al'i Mamluk [4] aŭ ministr'o pri naci'a defend'o, S-ro Al'i Abdallah Ajub, est'as proksim'a'j konsil'ant'o'j de S-ro Al-Assad. Kvankam li emerit'iĝ'is en 2019, la eks'ĉef'o de la inform'serv'o de la aer'arme'o S-ro Ĵam'il Hassan rest'as tre influ'a. Mal'e la famili'o Maĥluf, de la patr'in'o de la prezid'ant'o, ŝajn'as perd'i influ'o'n de'post la eks'ig'o de la riĉ'a afer'ist'o Ram'i Maĥluf, kuz'o de S-ro Al-Assad. Taks'it'a tro aŭtonom'a kaj tro influ'a pro si'a klient'ar'o, kiu'n li konstru'is dum jar'dek'o, S-ro Maĥluf ŝuld'as si'a'n fal'o'n al si'a rival'o Maher Al-Assad.

Malgraŭ ĝi'a'j intern'a'j konflikt'o'j, tiu "religi'a komun'um'o iĝ'int'a politik'a", kiel difin'is ĝi'n la soci'olog'o Michel Seurat [5], respond'as al tio, kio'n la Magreba histori'ist'o Ibn Ĥaldun difin'is, pri mez'epok'o, kiel assabija ( عصبية ) , tio est'as klan'a solidar'a grup'o, grav'a por la kompren'o de la reg'ad'o en la Arab'a'j mez'epok'a'j soci'o'j [6]. Laŭ li'a verk'o, plur'a'j moment'o'j de la histori'o vid'is tia'n assabija uz'i politik-religi'a'n predik'o'n (da’ŭa) por al'propr'ig'i reg'ad'o'n (mulk el-hukm).

Uz'ant'e tiu'n skem'o'n dum si'a pli'alt'iĝ'o, Hafez Al-Assad tiel sen'ĉes'e don'is precip'a'n grav'ec'o'n al si'a komun'um'o en'e de la ŝtat'o. Kompens'e, li'a'j fil'o'j kaj li elekt'is, dum la period'o'j de kontest'ad'o, kiel tiu de la ribel'o lanĉ'it'a de la Islam'a Fratraro en 1982, publik'e lig'i si'a'n sort'o'n al tiu de la alaŭitoj. Dum la last'a'j dek jar'o'j la reĝim'o klopod'is konvink'i tiu'j'n last'a'j'n, ke ili'a est'ont'ec'o de'pend'as de li'a plu'reg'ad'o, eĉ je la prez'o de mult'a'j hom'a'j mort'o'j inter ili. Ĝi ankaŭ persekut'is la mal'mult'a'j'n kontraŭ'a'j'n voĉ'o'j'n inter ili [7].

Tiu estrad'o de la land'o malgraŭ net'a demografi'a mal'pli'mult'o de la alaŭitoj, ankaŭ apog'is si'n sur alianc'o'j kun la urb'a'j burĝ'ar'o'j, komerc'a'j, ĉef'e suna'ism'a'j. Ebl'ig'ant'e ili'n pli'riĉ'iĝ'i kaj facil'ig'ant'e ge'edz'iĝ'o'j'n kun la membr'o'j de la klan'o, la famili'o Al-Assad sukces'is cert'ig'i la lojal'ec'o'n de plur'a'j ret'o'j de Siriaj elit'o'j. Tiel, la edz'iĝ'o de la prezid'ant'o kun S-in'o Asma Aĥras, membr'o de riĉ'a suna'ism'a famili'o, renkont'it'a en Londono, kontribu'is al la konstru'o de bild'o de mal'sekt'em'a reg'ant'o.

Du'a pilier'o de la reĝim'o post'las'it'a al S-ro Al-Assad de li'a patr'o : la parti'o Baas, kiel il'o por ideologi'a produkt'ad'o. Ĝi'a doktrin'o, kiu miks'as Arab'a'n naci'ism'o'n, social'ist'a'j'n influ'o'j'n kaj laik'ec'o'n, inspir'is la konstituci'o'n adopt'it'a'n en 1973. Histori'e centr'a en la politik'o'j de la Arab'a mond'o en la jar'o'j 1960-aj kaj 1970-aj, Baas est'is en Sirio la nepr'a pas'ej'o por ĉiu hom'o, kiu vol'is pli'alt'iĝ'i en reg'ad'o. Tiu parti'o tiel est'as precip'a dung'a kaj trejn'ad'a ret'o. Malgraŭ la mal'fort'iĝ'o de si'a lok'a en'radik'iĝ'o dum la du last'a'j jar'dek'o'j, ĝi konserv'as grav'a'n soci'a'n rol'o'n, kiel montr'as ĝi'a ĉie'est'ec'o en la profesi'a'j organiz'aĵ'o'j, la asoci'o'j, aŭ la universitat'o'j kaj lice'o'j. La pas'int'a'n 6-an de april'o, ja Baas organiz'is la diplom'ig'a'n ceremoni'o'n de la student'o'j en la universitat'o de Damasko.

Ek'de 2011 la parti'o obl'ig'is si'a'j'n streb'o'j'n por defend'i la reĝim'o'n. Kvankam ĝi est'is paf'cel'o ek'de la unu'a'j manifestaci'o'j, kun ĉef'e la incendi'o de ĝi'a sid'ej'o en Deraa en mart'o 2011, Baas sekv'as la prezid'ant'a'n lini'o'n kaj elekt'as la firm'a'n metod'o'n kontraŭ la opon'ant'o'j, kiu'j'n ĝi pri'skrib'as kiel teror'ist'o'j'n financ'at'a'j'n de fremd'land'o'j en si'n'sekv'a'j gazet'ar'a'j komunik'il'o'j kaj parol'ad'o'j far'it'a'j de si'a'j pro'parol'ant'o'j.

Ceter'e, la reĝim'o de ĉiam apog'as si'n sur la arme'a aparat'o. Membr'o'j de la prezid'ant'a klan'o hav'as monopol'o'n super iu'j arme'a'j trup'unu'o'j kaj inform'serv'o'j. Tiel, ja la reg'ad'o de la aer'arme'o far'e de Hafez Al-Assad ebl'ig'is li'a'n puĉ'o'n en 1970. Nun, la inform'serv'o'j (muĥabarat) hav'as viv'neces'a'n rol'o'n : kvin apart'a'j branĉ'o'j [8] form'as sekur'ec'a'n aparat'o'n ĉie'est'ant'a'n en la soci'o kaj est'as oft'e konkurenc'ig'it'a'j por cert'ig'i, ke neni'u el ili pren'as tro'a'n grav'ec'o'n. Kiam li post'sekv'is si'a'n patr'o'n en 2000, S-ro Al-Assad efektiv'ig'is komplet'a'n re'struktur'ig'o'n de tiu'j serv'o'j por garanti'i al si ili'a'n lojal'ec'o'n. De 2000 ĝis 2002, dek'o'j da konsili'an'o'j kaj arme'a'j alt'rang'ul'o'j est'is eks'ig'it'a'j, ĉar taks'it'a'j ne sufiĉ'e si'n'don'em'a'j al prezid'ant'o aŭ tro proksim'a'j al Rifaat Al-Assad [9] , kiu neniam kaŝ'is si'a'n dezir'o'n estr'i la land'o'n. Inter la eks'ig'it'o'j, S-ro Al'i Douba, ne'mov'ig'ebl'a direktor'o de la arme'a inform'serv'o de 1973 ĝis 2000. Tiu posten'o est'is post'e don'it'a al Assef Ŝaukat, edz'o de la pli'aĝ'a frat'in'o de la prezid'ant'o, kiu mort'os pro suicid'atenc'o en Damasko en 2012.

Fin'e, ali'a pilier'o sur kiu apog'as si'n la reĝim'o de S-ro Al-Assad est'as la ŝtat'o, kiu'n li al'propr'ig'is al si mem, tiel, ĉiu prov'o for'ir'ig'i la unu'a'n ŝajn'as atak'o'n kontraŭ la du'a. Tio klar'ig'as, kiel not'is Michel Seurat, kial la Siria ŝtat'o konstru'iĝ'is opon'ant'e la soci'o'n kaj hav'ant'e si'n'ten'o'n de sen'ĉes'a defend'ad'o kontraŭ ĉi last'a [10]. El tiu fenomen'o de'ven'as long'a tradici'o de pun'prem'a'j kaj per'fort'a'j rimed'o'j, kiu'j'n neni'u si'n'de'ten'o pli'mild'ig'as. Tio okaz'is en 1982 en Hama, kiam ribel'ant'a'j kvartal'o'j est'is bomb'it'a'j de la aer'arme'o. S-ro Al-Assad est'as ankaŭ akuz'it'a pri kemi'a'j atak'o'j en Gĥuta, ĉirkaŭ'urb'o de Damasko, en 2013, kaj en Ĥan Ŝeiĥun, en 2017. Okaz'aĵ'o'j inter ali'a'j, kiu'j indign'ig'is la "inter'naci'a'n komun'um'o'n" sen iel ajn mal'fort'ig'i la reĝim'o'n [11].

Pli ĝeneral'e, la Siria reĝim'o profit'is ankaŭ la dis'part'iĝ'o'n de la soci'o, pro la precip'a rol'o de la famili'a ĉel'o, de la kvartal'o'j, de la klan'o'j, de la komun'um'o'j kaj de la religi'a'j grup'o'j. Tiu dis'part'iĝ'o est'as obstakl'o por la aper'o de unu'iĝ'int'a opozici'o, kapabl'a feder'i. Pro politik'a-religi'a predik'o, la islam'ist'a'j grup'o'j, iu'j membr'o'j de la islam'a fratraro aŭ inspir'it'a de ili, ali'a'j pli proksim'a'j de radikal'a salaf'ism'o, eĉ ĝihad'ism'a'j, pov'is aper'i kiel solv'o kontraŭ la reĝim'o. Sed ili'a mal'venk'o sur la batal'a kamp'o, kaj ili'a for'log'ig'a bild'o ven'int'a de ili'a'j krim'ag'o'j, inter ali'a'j tiu'j de Organiz'o de la Islam'a Ŝtat'o (OIŜ), rezult'ig'is i'a'n marĝen'iĝ'o'n, sur kiu la reĝim'o sen'ĉes'e apog'as si'n.

Profit'i la rival'ec'o'n inter Rus'o'j kaj Iran'an'o'j

En la milit'a kamp'o, la Rusia inter'ven'o ebl'ig'is la reĝim'o'n super'reg'i la ĉiel'o'n kaj cel'i la mal'amik'a'j'n pozici'o'j'n en zon'o'j konsider'it'a'j kiel strategi'a'j. Komenc'it'a'j en la aŭtun'o 2015 tiu'j aer'operac'o'j unu'e cel'is la region'o'j'n proksim'a'j'n de la ĉef'urb'o kaj de la aks'o Damasko-Homs, antaŭ ol iom post iom pli'vast'iĝ'i kun la antaŭ'e'n'ir'o de la ŝtat'a'j trup'o'j. Sur la grund'o tiu'j trup'o'j est'is sub'ten'it'a'j de plur'a'j mil'o'j da Iranaj gard'ist'o'j de la revoluci'o - ĉef'e de ties elit'a trup'unu'o Al-Qods - , de Liban'an'o'j membr'o'j de Hizbulaho, aŭ de iu'j Palestin'an'o'j daŭr'e lojal'a'j al la reĝim'o. Pri Ĉini'o, ĝi ver'ŝajn'e send'is plur'a'j'n cent'o'j'n da trejn'ist'o'j en medicin'a kaj loĝistik'a kamp'o'j.

Inter'ŝanĝ'e Rusio, krom la akir'o de mar'baz'o en Tartus kaj aer'baz'o en Hmeimin, sub'skrib'is kun Damasko plur'a'j'n permes'il'o'j'n por ekspluat'i gas'o'n, petrol'o'n kaj sen'konkurenc'e fosf'at'a'j'n min'ej'o'j'n. Por Irano, la venk'o de S-ro Al-Assad ebl'ig'as cert'ig'i sekur'ig'it'a'n koridor'o'n ĝis Bejrut'o kaj Mediterane'a mar'o, sen forges'i facil'aĵ'o'j'n don'it'a'j'n al ĝi'a'j komerc'ist'o'j. Iran'an'o'j kaj Rus'o'j nun ĝu'as, inter'ŝanĝ'e de si'a'j milit'a'j streb'o'j, grand'a'n influ'o'n sur la decid'o'j de ŝtat'o, kiu komisi'as al ili la reg'ad'o'n de si'a'j land'lim'o'j. Front'e al tiu perd'o de suveren'ec'o pri ekster'a'j afer'o'j, Damasko prov'as gard'i reg'ad'o'n en'land'a'n lud'ant'e la pli'grand'iĝ'ant'a'n rival'ec'o'n inter Moskvo kaj Teherano. De'post 2019, la posten'o'j de la arme'a'j kaj inform'serv'a'j alt'rang'ul'o'j dis'part'iĝ'as inter la sub'ten'ant'o'j de Rusio kaj de Irano. Dum la arme'a stab'estr'o, general'o Salim Harba est'as por Rusio, Teherano hav'as per'ant'o'n kun S-ro Mohamed Mahala, konsil'ant'o pri sekur'ec'o de la prezid'ant'a palac'o, kaj kun general'o Ĵam'il Hassan, kiu hav'as bon'a'j'n rilat'o'j'n kun la islam'a respublik'o. Last'e, sed ne balast'e, per S-ro Maher Al-Assad Irano profit'as grav'a'n alianc'an'o'n en la proksim'ul'o'j de la prezid'ant'o.

Lert'a manovr'ant'o, tiel pri en'land'a'j afer'o'j kiel ekster'land'a'j, ĉi last'a, kiu atend'as la re'integr'iĝ'o'n de si'a land'o en la Arab'a Lig'o [12], ne dub'as la daŭr'ig'ebl'o'n de si'a reĝim'o. Por bon'e montr'i la dinasti'a'n ambici'o'n de si'a klan'o, li'a edz'in'o kaj li jam en'scen'ej'ig'is si'a'n pli'aĝ'a'n fil'o'n, kiu nom'iĝ'as Hafez Al-Assad ...

[1] Leg'u : Karim Émile Bitar, "Guerre par procuration en Syrie", Le Mond'e diplomatique, juni'o 2013.

[2] Christian Chesnot kaj Georges Malbrunot, Les chemins de Dam'as. Le dossier noir de la relation franc'o-syrienne, Robert Laffont, Parizo, 2014.

[3] Leg'u : Sabrina Mervin, Strang'a sort'o de la siriaj alaŭitoj, Le Mond'e diplomatique, januar'o 2013.

[4] Fakt'e, S-ro Al'i Mamluk est'as suna'ist'o el Damasko. Vid'u : https://archive.ph/20130219091447/h... TT.

[5] Michel Seurat, Syrie. L’État de barbarie, Presses universitaires de Franc'e, kol. « Proche-Orient », Parizo, 2012.

[6] Ibn Khaldoun, Discours sur l’histoire universelle. Al-Muqaddima, Sindbad, Parizo, 1997.

[7] Georges Malbrunot, "Syrie : des Alaouites se distancient du régime de Bachar el-Assad", Le Figar'o, Parizo, 4-a de april'o 2016.

[8] Arme'a sekur'ec'o, aer'sekur'ec'o, ĝeneral'a sekur'ec'o, direktor'ej'o pri sekur'ec'o (eks ŝtat'sekur'ec'o) kiu'j teori'e de'pend'as la la region'a estr'ar'o de la parti'o Baas, kaj politik'a sekur'ec'o por la opon'ant'o'j kaj fremd'a'j rezid'ant'o'j.

[9] Frat'o de Hafez Al-Assad kaj onkl'o de Baŝar Al-Assad, ekzil'it'a en Franci'o'n post puĉ'prepar'o en 1984. TT.

[10] Michel Seurat, Syrie. L’État de barbarie, jam cit'it'a verk'o.

[11] leg'u : Emmanuel Haddad, Mal'ver'ŝajn'a inter'naci'a justic'o en Sirio, Le Mond'e diplomatique, oktobr'o 2017.

[12] Leg'u : Adlene Mohammedi, "Syrie, retour feutré dans la "famille arab'e"", Le Mond'e diplomatique, juni'o 2020.

Ĉu hel'iĝ'o de la politik'a veter'o en Franc'uj'o ?

Ĉu La ven'ont'a'j dek monat'o'j de la franc'a politik'a viv'o okaz'os sub lavang'o da divers'a'j event'o'j kapabl'a'j nutr'i panik'o'n pri sekur'ec'o [1] kaj da dram'a'j ordon'o'j “bar'i” ekstrem'a'n dekstr'o'n sub'ten'at'a'n de tiu etos'o de tim'o ? Tia si'n'sekv'o ne est'as fatal'e nepr'a. La prezid'ant-elekt'o en 2022 ne est'as plu decid'it'a antaŭ'e. Ĝi'a'j du supoz'ebl'a'j fin-kandidat'o'j, s-in'o Marin'e Le Pen kaj s-ro Emmanuel Macron, efektiv'e mal'fort'iĝ'is en la ĵus okaz'int'a'j region'a'j balot'o'j. La gigant'a'j prognoz'a'j erar'o'j de la enket'ist'o'j dev'us instig'i mal'fid'o'n al ili'a'j antaŭ'vid'o'j en la ven'ont'a'j semajn'o'j.

Cert'e, la escept'e alt'a kvot'o de si'n'de'ten'o (66,72 el'cent'o'j ĉe la unu'a balot'o) signif'as kondamn'o'n al sam'e arbitr'a kiel ne'kompren'ebl'a teritori'a dis'tranĉ'ad'o (vid'u la artikol'o'n de Benoît Bréville). Sed la strik'o de la elekt'ant'o'j esprim'as ankaŭ la naŭz'iĝ'o'n pro politik'a kampanj'o kiu vad'is en la ŝlim'o de ekstrem'dekstr'a demagogi'o, kiu eĉ prov'is kred'ig'i ke la grand'a'j defi'o'j de la moment'o est'as la sekur'ec'o, la delikt'o'j kaj la en'migr'ad'o, tri kamp'o'j pri kiu'j ceter'e la region'o'j [pri kiu'j tem'is la last'a'j elekt'o'j -vl] ne kompetent'as. Spit'e al tiu kondiĉ'ad'o nutr'at'a de la komunik'il'o'j kaj kapabl'a puf'ig'i la vel'o'j'n de la Naci'a Kun'iĝ'o [“Rassemblement national”] por post'e fest'i ties kontraŭ'ul'o'n en la du'a balot'o printemp'e de la ven'ont'a jar'o, la parti'o de s-in'o Le Pen perd'as pli ol la du'on'o de si'a'j voĉ'o'j kompar'e kun la analog'a antaŭ'a (2.743.000 voĉ'o'j, kontraŭ 6.019.000 en Decembr'o de 2015). Tia rezult'o ne ver'e atest'as pri faŝist'a supr'e'n'ir'o en Franc'uj'o kapabl'a dev'ig'i ĉiu'n kun'iĝ'i, kvazaŭ tim'ant'a ŝaf'id'o, ĉirkaŭ la bon'a ŝaf'ist'o de la prezid'ant-palac'o.

La fiask'o – ĉu provizor'a ? – de la manovr'o imag'it'a de s-ro Macron est'as des pli grav'a ke plur'a'j el li'a'j grav'a'j ministr'o'j ne elekt'iĝ'is kaj ke la elekt'o'kvot'o de la parti'o'j, kiu'j sub'ten'as li'n (11 el'cent'o'j mez'um'e, do 3,66 el'cent'o'j de la en'skrib'int'a'j elekt'ant'o'j !) lim'as al humil'ig'o, des pli ke tem'as pri parti'o'j, kiu'j dispon'as pri la pli'mult'o de la seĝ'o'j en la Naci'a Asemble'o. Por prezid'ant'o, kiu ŝat'eg'as praktik'i la potenc'o'n tut'e sol'e – tiom ke li escept'okaz'e lev'as la pandemi'a'n el'ir-mal'permes'o'n por la spekt'ant'o'j de la du'on'fin'a lud'o de tenis'a turnir'o … –, la mal'aprob'o est'as dolor'a.

La kvot'o de si'n'de'ten'o kaj la fort'o de inert'o, kiu'n esprim'is la avantaĝ'o por ĉi'a'j ĝis'nun'a'j mandat'ul'o'j mal'ebl'ig'as tir'i ali'a'j'n instru'o'j'n el balot'o ceter'e karakteriz'it'a de provizor'a'j alianc'o'j sen'rilat'a'j kun la naci'a'j elekt'o'j. Do, ĉio rest'as far'end'a. Sed jam sol'e la ide'o, ne est'i anticip'e kondamn'it'a ĉiam elekt'i inter la mal'bon'o kaj la plej'mal'bon'o, ŝajn'as, spit'e al ĉio, est'i iom'a hel'iĝ'o de la politik'a veter'o.

Serge HALIMI.

[1] Laŭ la oficial'a'j statistik'o'j la nombr'o de hom'mort'ig'o'j en la last'a'j dek jar'o'j en Franc'uj'o vari'is inter 784 kaj 866 jar'e, do inter du kaj tri tag'e. Tio sufiĉ'as por konstant'e nutr'i inform-ĉen'o'j'n, al kiu'j mank'as katastrof'o'j kaj imag'pov'o.

La parti'o de MAO Zedong est'as 100-jar'a
Kio rest'as de la komun'ism'o en Ĉin'uj'o ?

Hieraŭ abomen'at'a'j, la kapital'ist'o'j est'as varm'e akcept'at'a'j en la Ĉin'a Komun'ist'a Parti'o. Kondiĉ'e ke ili respekt'u cert'a'j'n kondiĉ'o'j'n, kaj ke ili montr'u fidel'o'n al organiz'aĵ'o, kiu nun hav'as pli da kadr'ul'o'j ol da labor'ist'o'j.

Ĉu La Ĉin'a Komun'ist'a Parti'o (ĈKP), dum ĝi fest'as si'a'j'n 100 jar'o'j'n, far'iĝ'is kapital'ist'a ? Kvar'dek jar'o'j post la re'form'o'j de ekonomi'a liberal'ig'o lanĉ'it'a de Deng Xiaoping, pli ol 800 milion'o'j da hom'o'j el'ir'is el mal'riĉ'ec'o, kaj la ŝtat'a parti'o trov'iĝ'as nun ĉe'kap'e de la du'a plej grand'a ekonomi'o de la mond'o – aŭ eĉ la unu'a, se oni kalkul'as laŭ la respektiv'a aĉet'pov'o – kun 18 el'cent'o'j da tut'mond'a mal'net'a en'land'a produkt'o (MEP). La en'konduk'o de la merkat'ekonomi'o kaj la akcel'o de la kresk'o ir'is sam'paŝ'e kun eksponencial'a alt'iĝ'o de la mal'egal'ec'o'j : la Gini-koeficient'o, kiu mezur'as ĝi'a'n ampleks'o'n, kresk'is je dek kvin poent'o'j inter 1990 kaj 2015 (la last'a kon'at'a nombr'o). [1]

Tiu'j trans'form'ad'o'j favor'is la supr'e'n'ir'o'n de la privat'a sektor'o, sed la ŝtat'o konserv'as rekt'a'n kontrol'ad'o'n pri grand'a parti'o de la ekonomi'o – la publik'a sektor'o okup'as proksim'um'e 30 el'cent'o'j'n –, kaj far'as Ĉin'uj'o'n lern'ej'a ekzempl'o de ŝtat'kapital'ism'o. Ceter'e, la ĈKP sukces'is larĝ'e kun'ig'i la elit'o'j'n, kiu'j de'ven'is el tiu ĉi liberal'ig'it'a ekonomi'o. Kvankam la komun'ist'a ideologi'o jam ne struktur'as ĝi'a'n rekrut'ad'o'n, ĝi'a lenin'ism'a organiz'a form'o rest'as en la centr'o de la rilat'o inter la ŝtat'o kaj la kapital'o.

La Parti'o, kiu laŭ'membr'e ne ĉes'as kresk'i, tiom ke ĝi ating'is proksim'um'e 92 milion'o'j'n da membr'o'j (do 6,6 el'cent'o'j'n de la loĝ'ant'ar'o), [2] pli kaj pli trans'form'iĝ'is en organiz'aĵ'o'n de “blank-kol'um'ul'o'j”. Komenc'e de la 2000-aj jar'o'j, la tiam'a ŝtat'prezid'ant'o, s-ro JIANG Zemin, nul'ig'is la mal'permes'o'n rekrut'i entrepren'ist'o'j'n de la privat'a sektor'o, kiu'j ĝis tiam est'is vid'at'a'j kiel klas'a'j mal'amik'o'j, por ke la ĈKP ne reprezent'u nur la “revoluci'a'j'n” klas'o'j'n – labor'ist'o'j'n, kamp'ul'o'j'n kaj milit'ist'o'j'n –, sed ankaŭ la “progres'int'a'j'n produkt'iv'a'j'n fort'o'j'n” de la land'o.

La afer-ge'vir'o'j tiel selekt'it'a'j far'iĝ'as membr'o'j de la politik'a elit'o, kio garanti'as al ili ke ili'a'j entrepren'o'j est'u, almenaŭ part'e, protekt'at'a'j kontraŭ kadr'ul'o'j kun pred'a'j tendenc'o'j. Ili'a al'iĝ'o akcel'iĝ'is sub la prezid'ant'ec'o de s-ro XI Jinping (ek'de 2013), kun la cel'o form'i “grup'o'n de individu'o'j aparten'ant'a'j al la afer-mond'o kaj decid'int'a'j marŝ'i kun la Parti'o”. [3]

Rezult'o : La ĈKP rapid'e far'iĝ'is pli kaj pli elit'ism'a. En 2010, jam, la “profesi'ul'o'j kaj alt'e diplom'it'a'j entrepren-mastr'um'ant'o'j” est'is tie sam'nombr'a'j kun la kamp'ul'o'j kaj labor'ist'o'j. Dek jar'o'j'n post'e ili super'as ili'n, est'ant'e 50 el'cent'o'j de la membr'o'j, kontraŭ almenaŭ 35 el'cent'o'j da labor'ist'o'j kaj kamp'ul'o'j. [4]

Dum “ag'i por la komun'ism'o” est'is inter la precip'a'j kial'o'j por al'iĝ'i al la Parti'o dum la maoisma era'o (1949-1976), la aktual'a'j motiv'o'j est'as pli pragmat'a'j : tem'as unu'a'vic'e pri la cel'o facil'ig'i si'a'n profesi'a'n avanc'o'n. [5] Vid'ebl'as, tra la intern'a'j propon'at'a'j instru'ad'o'j, ke la Parti'o mem prezent'as si'n kiel entrepren-mastr'um'a struktur'o inspir'it'a de la nov'liberal'ism'o, kun la cel'o de efik'a mastr'um'ad'o de la loĝ'ant'ar'o kaj de la ekonomi'o. [6]

Tamen, la minimum'a grav'ec'o don'it'a al la komun'ism'a ideologi'o ne dub'ind'ig'as la nivel'o'n de fidel'o postulat'a al la membr'o'j, kiu'j dev'as montr'i “parti-spirit'o'n”. [7] Proksim'a de la entrepren-spirit'o, turn'it'a al la sukces'o de la organiz'aĵ'o mem per la kre'ad'o de sent'o de aparten'o, la Parti'o hav'as ankaŭ nuanc'o'n de naci'ism'o (vid'u la artikol'o'n de Je'a'n-Louis Rocca : La cent'jar'iĝ'o de naci-nivel'a organiz'aĵ'o – De MAO Zedong ĝis XI Jinping.]). La centr'a lok'o de la Parti'o en la nun'temp'a trans'form'ad'o de Ĉin'uj'o est'as tiel regul'e memor'ig'at'a al la membr'o'j, ĉu dum kurs'o'j, ĉu per'e de la “ruĝ'a turism'o”, sur la spur'o'j de ĝi'a revoluci'a histori'o.

Sub la aktual'a prezid'ant'o, la intern'a disciplin'o est'is ankaŭ fort'ig'it'a. Oni vol'as, per masiv'a kampanj'o kontraŭ korupt'o, garanti'i la moral'o'n kaj la lojal'ec'o'n de la gvid'ant'o'j sam'e kiel de la membr'o'j. Oni ne nur flank'e'n'ig'is ebl'a'j'n opon'ant'o'j'n kontraŭ la person'a potenc'o de s-ro XI, sed oni ankaŭ pli fort'e kontrol'as la kadr'ul'o'j'n kaj pli'fort'ig'is la batal'o'n kontraŭ la “kvar (mal'bon'a'j) profesi'a'j stil'o'j” formal'ism'o, burokrat'ism'o, hedonism'o kaj ekstravaganc'o. [8]

Fidel'o al la ĉef'o

Tiu ordon'o je lojal'ec'o kaj je profesi'a etik'o kongru'e kun la bild'o, kiu'n la ĈKP dezir'as send'i al la grand'a publik'o, valid'as por ĉiu'j membr'o'j, inkluziv'e de tiu'j el la privat'a sektor'o. Laŭ la direktiv'o'j, tiu'j dev'as rest'i fidel'a'j al la politik'a lini'o, sed ankaŭ “ord'ig'i si'a'j'n el'dir'o'j'n kaj si'a'j'n ag'o'j'n”, “kultur'i san'a'n viv'manier'o'n” kaj rest'i “modest'a'j kaj diskret'a'j”. [9] Tiu'j, kiu'j ne lud'as la lud'o'n, pov'as sent'i la konsekvenc'o'j'n. La karism'a Jack Ma, fond'int'o de la grup'o Alibaba, est'as pri tio perfekt'a ekzempl'o. Post kiam li publik'e kritik'is la akapar'o'n de la bank'a sektor'o far'e de la ŝtat'o, li far'iĝ'is la cel'o de atak'o organiz'it'a de la ŝtat'a'j-parti'a'j instanc'o'j. La en'bors'iĝ'o de li'a financ'a fili'o, Ant Group, est'is halt'ig'it'a fin'e de 2020, kaj la grup'o est'is dev'ig'at'a lim'ig'i si'a'j'n operaci'o'j'n. [>10]

Tiu ĉi afer'o spegul'as la intenc'o'n de la ĈKP prem'i si'a'j'n entrepren'ist'o'j'n por cert'ig'i ili'a'n fidel'o'n, sed ankaŭ por konserv'i cert'a'n grad'o'n da kontrol'o super la financ'a'j resurs'o'j kaj sur la teĥnik'ar'o'j de ili'a'j societ'o'j. Ant Group hav'as valor'a'j'n person'a'j'n kaj financ'a'j'n don'it'aĵ'o'j'n de milion'o'j da person'o'j, kiu'j uz'as ĝi'a'j'n pag'il'o'j'n kaj ĝi'a'j'n ret'a'j'n prunt'ej'o'j'n ; la ekvivalent'o de miliard'o'j da dolar'o'j cirkul'as ĉiu'tag'e sur ĝi'a'j platform'o'j.

La kresk'int'a kontrol'ad'o al la privat'a sektor'o kongru'as kun la hegemoni'a'j tendenc'o'j de la ĈKP, la trajt'o'j de la Xi-era'o. La ĉart'o de la Parti'o ceter'e est'is modif'it'a en la jar'o 2017 por emfaz'i ke “en la reg'ist'ar'o, la arme'o, la soci'o aŭ lern'ej'o – orient'e, okcident'e, sud'e kaj nord'e –, la Parti'o gvid'as ĉiu'front'e”. [11] En la entrepren'o'j tio montr'iĝ'as per alt'ig'o de la baz'a'j organiz'aĵ'o'j, la ĉel'o'j. En Mart'o 2012 la departement'o de la organiz'aĵ'o, task'it'a mastr'um'i si'a'j'n hom'a'j'n resurs'o'j'n, publik'ig'is direktiv'o'n, kiu al'vok'is “plen'e kovr'i” la privat'a'n sektor'o'n, kaj ek'de 2018 la societ'o'j en'skrib'it'a'j en la ĉin'a merkat'o dev'as mal'ferm'i ĉel'o'n de la Parti'o. Ek'de tiam, en 92 el'cent'o'j de la kvin'cent plej grand'a'j ĉin'a'j entrepren'o'j trov'iĝ'as ĉel'o. [12] Kvankam neni'a nombr'o est'is publik'ig'it'a, regul'a'j lik'aĵ'o'j montr'is tre grand'a'n ĉe'est'o'n de ĉel'o'j kaj de membr'o'j en ekster'land'a'j entrepren'o'j en Ĉin'uj'o. [13]

Tiu ĉe'est'o don'as al la ŝtat-parti'o influ-lev'il'o'n trans la larĝ'a'j'n part'o'j'n de la ekonomi'o, kiu'n ĝi posed'as. La disciplin-aparat'o de la ĈKP, kiu'n en'karn'ig'as la Komision'o pri disciplin'o kaj inspekt'ad'o, ebl'ig'as pun'i la membr'o'j'n, kiu'j ag'is kontraŭ ĝi'a regul'ar'o, marĝen'e de la jurisdikci'o. Ĝi'a'j pov'o'j kresk'is per la kampanj'o kontraŭ korupt'o. La sesi'o'j de kritik'o kaj mem'kritik'o, nom'at'a'j “kun'ven'o'j de demokrati'a viv'o”, est'is ĝis'dat'ig'it'a'j laŭ la okaz'a gust'o kaj ebl'ig'as el'trov'i la “korupt'a'j'n” aŭ “mal'lojal'a'j'n” kadr'ul'o'j'n. Tradici'a'j maoismaj praktik'o'j est'is tiel re'cikl'ig'it'a'j, por cert'ig'i jam ne la ideologi'a'n pur'ec'o'n de la kadr'ul'o'j kaj de la membr'o'j, sed ili'a'n fidel'o'n al la organiz'aĵ'o kaj al ties ĉef'o.

Struktur'o'j de super'rigard'o

Ĝis Nun, tiu'j ĉel'o'j lud'is nur tre du'a'rang'a'n rol'o'n en la entrepren'o'j : ili rekrut'is membr'o'j'n kaj organiz'is por ili staĝ'o'j'n aŭ soci'a'j'n kaj kultur'a'j'n aktiv'aĵ'o'j'n. Nun, cel'e al dis'volv'ad'o de “sistem'o de modern'a'j entrepren'o'j kun ĉin'a'j trajt'o'j”, direktiv'o'j postul'as al privat'a'j societ'o'j “al'iĝ'i al la princip'o, laŭ kiu la Parti'o posed'as decid'pov'o'n pri hom'a'j resurs'o'j”. Est'as tro fru'e por sci'i, kia'n form'o'n tio al'pren'os, sed, por s-ro YE Qing, vic'prezid'ant'o de la Ĉin'a Federaci'o de Industri'o kaj Komerc'o, gvid'at'a de la ĈKP, est'as klar'e ke tio implic'as sub'met'i la mastr'um'ad'o'n de la person'ar'o al la aŭtoritat'o de la Parti'o. [14]

Neces'os unu'e la konsent'o'n de la ĉel'o por dung'i aŭ mal'dung'i, por evit'i “ke la mastr'um'ant'o'j avanc'ig'as tiu'j'n, kiu'j'n ili vol'as”, preciz'ig'as s-ro Ye. Li ankaŭ rekomend'as star'ig'i en la societ'o'j struktur'o'n de super'rigard'o kaj de kontrol'procedur'o, sub la aŭtoritat'o de la Parti'o, por garanti'i ke la entrepren'o respekt'u la leĝ'o'n, sed ankaŭ por trakt'i la romp'o'j'n de la disciplin'o kaj la “mal'normal'a'j'n kondut'o'j'n” de la dung'it'o'j. La disciplin-aparat'o tiam etend'iĝ'us al ĉiu'j, eĉ al la ne'komun'ist'o'j.

Laŭ tiu'j ĉi nov'a'j direktiv'o'j, la rol'o gvid'i la ĉel'o'j'n dev'as oficial'e en'iĝ'i en la statut'o'j de la entrepren'o'j, kaj specif'a buĝet'o dev'os est'i rezerv'it'a por ili'a'j ag'ad'o'j. Tio signif'as, ke la postul'o'j de la ĈKP est'os jur'e fiks'it'a'j por ke ili far'iĝ'u dev'ig'a'j, kaj tio eĉ por tiu'j societ'o'j, kiu'j ne trov'iĝ'as sub ĝi'a rekt'a reg'ad'o. La funkci'ad'o de la privat'a sektor'o tiam pli kaj pli simil'us al tiu de la ŝtat'a'j entrepren'o'j.

Koncentr'it'a al si'a propr'a trans'viv'ad'o, kaj karakteriz'it'a de grand'a pragmat'ism'o, eĉ de ideologi'a mal'plen'o, la ĈKP hav'as do inter si'a'j membr'o'j kresk'ant'a'n nombr'o'n da kapital'ist'o'j kaj sam'temp'e ĉiam pli ĉe'est'os en la entrepren'o'j. Tiu ĉi mal'simetri'a alianc'o trov'iĝ'as ankaŭ ekster la naci'a'j land'lim'o'j : la projekt'o de la nov'a'j silk'o'voj'o'j (Belt and Road Initiative, Bri) akcel'as la inter'naci'iĝ'o'n de la ĉin'a'j entrepren'o'j, privat'a'j sam'e kiel publik'a'j, kiu'j kre'as ĉel'o'j'n de la Parti'o ekster'land'e por en'kadr'ig'i ili'a'j'n dung'it'o'j'n. Kvankam ĝi rezign'as pri la maoisma inter'naci'ism'o, la ĈKP nun eksport'as si'a'n organiz-manier'o'n kaj si'a'j'n disciplin'a'j'n instrument'o'j'n.

Jérôme DOYON.

[1] Sonali Jain/Chandra, Niny Khor, Ru'i Man'o, Johanna Schauer, Philippe Wingender kaj Juzhong Zhuang, “Inequality in China – Trends, drivers and policy remedies”, Inter'naci'a Mon-Fondus'o, Vaŝington'o, DC, 5-an de Juni'o 2018.

[2] N'is Grünberg, “Who is the CCP ? China’s Communist Party in infographics”, Mercator Institut'e for China Studies (Merics), Berlino, 16-an de Mart'o 2021.

[3] “Opini'o pri la fort'ig'o de la labor'o de la Unu'ec'a Front'o en la privat'a ekonomi'o de la nov'a era'o”, Ofic'ej'o de la ĈKP, Pekino, 15-an de Septembr'o 2020 (en la ĉin'a).

[4] N'is Grünberg, “Who is the CCP ?”, v.c.

[5] Bruce Dickson, “Who wants to be a communist ? Career incentives and mobilized loyalty in China”, The China Quarterly, vol. 217, Kambriĝo, Mart'o 2014.

[6] Vd Alessia Lo Port'o-Lefèbure, “Formation à l’américaine por dirigeants chinois”, Le Mond'e diplomatique, Januar'o 2021.

[7] Frank N. Pieke, “Party spirit : Producing a communist civil religi'o'n in contemporary China party spirit”, Journal of the Royal Anthropological Institut'e, vol. 24, n-ro 4, Londono, Decembr'o 2018.

[8] Kp “The end of the road for XI’s mass lin'e campaign : an assessment”, China Brief, vol. 14, n-ro20, Vaŝington'o, DC, Oktobr'o 2014.

[9] “Opini'o'n sur le renforcement du travail du Front uni …”, v.c.

[10] Vd Jordan Pouille, « Alibaba, ĉin'a epope'o », Le Mond'e diplomatique en Esperant'o, Mart'o 2021.

[11] Jud'e Blanchette, « Against atrophy : Party organisations in privat'e firms », Made in China Journal, vol. 4, n-ro 1, Acton (Aŭstrali'o), Janvier-Mart'o 2019.

[12] Neil Thomas, “Party committees in the privat'e sector : Rising presence, moderate prevalence », MacroPolo, 16-an Decembr 2020, https://macropolo.org.

[13] “Party insiders in the ranks : Communists infiltr'at'e Western consulates”, The Australian, Sidneo, 15-an Decembr'o 2020.

[14] Ye Qing, “Antaŭ'e'n'ig'i la kun'iĝ'o'n de la gvid'sistem'o de la Parti'o kaj de la mastr'um'a sistem'o de la privat'a'j entrepren'o'j”, China Business Times, Pekino, 17-an de Septembr'o 2020 (en la ĉin'a).

La cent'jar'iĝ'o de organiz'aĵ'o kun 92 milion'o'j da membr'o'j
De MAO Zedong ĝis XI Jinping, parti'o por la naci'a re'nov'iĝ'o

Mond'o dis'ig'as la Ĉin'a'n Komun'ist'a'n Parti'o'n kre'it'a'n de man'plen'o da membr'o'j la 23-an de Juli'o 1921 – antaŭ ol ek'gvid'at'a de MAO Zedong en 1934 – kaj tiu de s-ro XI Jinping, kies nombr'o de membr'o'j super'as la loĝ'ant'ar'o'n de German'uj'o. Ek'de si'a komenc'o la Parti'o montr'is ekster'ordinar'a'n fleks'iĝ'em'o'n kaj tamen ten'as konstant'a'n cel'o'n : re'trov'i la grand'ec'o'n de Ĉin'uj'o.

Laŭ Si'a konstituci'o, “la Popol'respublik'o Ĉin'uj'o est'as social'ism'a ŝtat'o (…) gvid'at'a de la labor'ist'a klas'o kaj baz'it'a sur la alianc'o de la labor'ist'o'j kaj kamp'ul'o'j”. Neni'u mir'as, ke la konstituci'o de land'o ne preciz'e kongru'as kun si'a real'o. Sed ĉi tie tem'as pri streĉ'angul'o [1]. Nun la ĉin'a soci'o prezent'as ĉiu'j'n trajt'o'j'n de vari'aĵ'o de kapital'ism'o : la labor'o est'as var'o, la konsum'soci'o serv'as kiel garanti'o de soci'a stabil'ec'o kaj kiel motor'o de kresk'o, la mal'egal'ec'o'j rigid'iĝ'is per meĥanism'o'j de soci'a re'produkt'ad'o baz'it'a'j sur mon'o, la ordinar'a kapital'o kaj la rest'ad'o inter si. Ironi'e, la esenc'a part'o de la popol'a'j klas'o'j konsist'as el tiu'j, kiu'j dev'us est'i la mastr'o'j : la kamp'ul'o'j kaj la labor'ist'o'j.

Tiu ĉi abism'o inter la rakont'o kaj la real'o est'as karakteriz'a por la histori'o de la Ĉin'a Komun'ist'a Parti'o (ĈKP). Ek'de si'a nask'iĝ'o, en Juli'o de 1921, tiu ĉi imag'as soci'o'n, kiu ne ekzist'as, por evolu'i, por ten'i si'n en la potenc'o, sed ankaŭ por trans'form'i la land'o'n. Fidel'a en tio al la revoluci'a'j ideal'o'j de la komenc'o de la 20-a jar'cent'o, ĝi sukces'is modern'ig'i ĝi'n, riĉ'ig'i part'o'n ne neglekt'ebl'a'n de la loĝ'ant'ar'o kaj fort'ig'i la naci'o'n. Cert'e ne neces'as serĉ'i ali'lok'e la kial'o'n de la popol'a sub'ten'o, kiu'n ĝi ĝu'as. La reg'ad'o de la ĵus'a pandemi'o Kovid-19 kontribu'is al la sent'o ke la ĈKP, malgraŭ si'a'j mank'o'j kaj erar'o'j, rest'as ne anstataŭ'ebl'a.

Por Ĉin'uj'o la komenc'o de la 20-a jar'cent'o est'is la epok'o de ĉi'a'j fiask'o'j. Fiask'o de la prov'o'j re'form'i la imperi'o'n sub la dinasti'o Qing (1644-1911) ; mal'sukces'o de la respublik'o proklam'it'a en 1912, viktim'o de la milit'sinjor'o'j ; mal'fort'o de la merkat'ekonomi'o. La plej mult'a'j ĉin'a'j naci'ist'o'j tiam konklud'is, ke nur fort'a ŝtat'o, domin'at'a de unu sol'a parti'o, pov'as modern'ig'i Ĉin'uj'o'n kaj ebl'ig'i al ĝi trud'iĝ'i kontraŭ la imperi'ism'a'j potenc'o'j.

La oktobr'a revoluci'o de 1917 en Ruslando nur fort'ig'is tiu'n konvink'o'n. La mikroskop'e mal'grand'a ĈKP hav'is avantaĝ'o'j'n kontraŭ si'a konkur'ant'o, la Kuomintang'o [2] : ĝi apog'is si'n sur teori'o (la marks'ism'o), sur model'o (la bolŝevism'o) kaj sur ŝtat'o (Sovet'uni'o). Sed ĝi ne hezit'is, kiam neces'is, romp'i kun si'a precip'a sub'ten'o (komenc'e de la 1950-aj jar'o'j), kun la model'o kaj eĉ kun la teori'o.

La aranĝ'o'j kun la teori'o komenc'iĝ'is ek'de la komenc'o. Unu'a mal'facil'aĵ'o : la ĈKP ne est'as la parti'o de la labor'ist'a klas'o. La mal'fort'ec'o de la industri'iĝ'o lim'ig'as la nombr'o'n de labor'ist'o'j, kiu est'is apenaŭ pli ol 0,5 el'cent'o de la loĝ'ant'ar'o en 1949. Tiu'j ĉi est'is nur 8 el'cent'o'j de la Parti'an'o'j en 1930. Preskaŭ ĉiu'j ĝi'a'j gvid'ant'o'j est'is kler'ul'o'j, de'ven'a'j el inter'a'j klas'o'j (bon'stat'a'j kamp'ul'o'j, provinc'a'j kler'ul'o'j, dung'it'o'j). [3] Kvankam okaz'is komun'a'j batal'o'j, nom'e komenc'e de la 1920-aj jar'o'j, la labor'ist'a klas'o ĉiam viv'is apart'e, apog'ant'e si'n sur si'a'j propr'a'j organiz'aĵ'o'j : sekret'a'j societ'o'j, ret'o'j de solidar'ec'o sur geografi'a baz'o, sindikat'o'j. [4] Post 1949, la industri'ig'o konduk'is al fort'a kresk'o de la nombr'o de labor'ist'o'j, kiu'j est'is preskaŭ 150 milion'o'j en 1995 (8 el'cent'o'j de la loĝ'ant'ar'o kaj iom pli ol 10 el'cent'o'j de la membr'o'j de la Parti'o).

La nov'a reĝim'o liver'is al part'o de ili tre avantaĝ'a'j'n viv- kaj labor-kondiĉ'o'j'n : dum'viv'a'n dung'o'n, social'a'n protekt'o'n, loĝ'ad'o'n, kolektiv'a'n konsum'ad'o'n. Tiu'j ĉi “dung'it'o'j kaj labor'ist'o'j” kun si'a posten'o, far'iĝ'int'e la montr'o'fenestr'o de la reĝim'o kaj instrument'o de ĝi'a politik'o de industri'ig'o, defend'is si'a'j'n klas'a'j'n interes'o'j'n, kelk'foj'e kontraŭ la Parti'o. En 1957 ekzempl'e mult'a'j kontraŭ'star'is la en'konduk'o'n de “scienc'a'j” labor'metod'o'j kaj al la reg'ad'o de et'a'j social'ist'a'j ĉef'o'j. Ili rekomend'is la egal'ism'o'n inter labor'ist'o'j [5] kaj, dum la Kultur'revoluci'o (1966-1976), postul'is la daŭr'ig'o'n de si'a'j materi'a'j privilegi'o'j kaj ties etend'o al la por'temp'a'j labor'ist'o'j. [6]

Du'a problem'o : La Parti'o konsider'is la kre'ad'o'n de nov'a soci'o kiel simpl'a'n rimed'o'n re'star'ig'i la naci'o'n kaj ĝi'a'n potenc'o'n. La analiz'o laŭ klas'a'j termin'o'j ne est'is esenc'e destin'it'a por konsci'ig'i pri la soci'a real'o, sed por mobiliz'i la loĝ'ant'ar'o'n. Tiel, la neces'o'j de naci'a unu'iĝ'o aŭ de la potenc'o'pren'o bezon'is la unu'ec'o'n kun ali'a'j fort'o'j, kiel dum la milit'o kontraŭ Japan'uj'o (1937-1945_, aŭ inter 1945 kaj la komenc'o de la 1950-aj jar'o'j. La naci'a burĝ'ar'o est'as ekzempl'e konsider'at'a kiel objektiv'a alianc'an'o, mal'favor'e al la patr'uj'for'vend'a burĝ'ar'o vend'it'a al ekster'land'an'o'j (aŭ burokrat'a burĝ'ar'o vend'it'a al la Kuomintang'o).

Sam'e, la kamp'ul'ar'o far'iĝ'is centr'a, ne pro teori'a, sed praktik'a kial'o. Ek'de 1927, la urb'a'j organiz'aĵ'o'j est'is detru'it'a'j de la Kuomintang'o. Kiam MAO Zedong ek'reg'is la ĈKP, en 1934, la prolet'ar'o est'is definitiv'e anstataŭ'it'a de la kamp'ul'ar'o kiel “revoluci'a klas'o”. Tamen, dum en la ĉin'a'j kamp'ar'o'j okaz'is fort'a'j soci'a'j mal'egal'ec'o'j, la mal'riĉ'a'j kaj sen'grund'a'j kamp'ul'o'j apenaŭ est'is revoluci'a'j. La ekonomi'a'j dev'ig'o'j ig'is ankaŭ apog'i si'n sur pli kler'a'j kaj pli vigl'a'j tavol'o'j, kiel la “mez'a kamp'ul'ar'o”. La kamp'ar'a re'form'o de 1950 pli'bon'ig'is la situaci'o'n de la kamp'ar'o'j kaj gajn'is la sub'ten'o'n de la loĝ'ant'o'j. Sed, tre rapid'e, ek'de la mez'o de la jar'dek'o, la kolektiv'ig'o trans'form'is la kamp'ul'o'j'n en klas'o'n ekspluat'at'a'n, kies aktiv'ec'o serv'is por financ'i la industri'ig'o'n kaj la konstru'ad'o'n de la social'ism'o.

Teori'o de la “tri reprezent'o'j”

Fin'e, la ĈKP est'is al'front'it'a al tri'a problem'o : ĉu por fort'ig'i la naci'o'n neces'as apog'i si'n sur la politik'o aŭ sur la ekonomi'o, ĉu sur la klas'batal'o aŭ sur la prosper'o ? Post deklar'i, en 1956, ke ĝi'a politik'o elimin'is la mal'amik'o'j'n de la social'ism'o, Mao taks'is, ke la klas'batal'o est'as daŭr'e neces'a. Inter'temp'e, kaj kiel en la plej mult'a'j social'ism'a'j land'o'j, ond'o de kritik'o'j tra'ir'is la reĝim'o'n. Tiu'j ne cel'is for'ig'i la Parti'o'n, sed batal'i kontraŭ ĝi'a'j aŭtoritat'ec'a'j devi'o'j kaj ĝi'a korupt'o, kaj ankaŭ plend'i kontraŭ la mal'alt'a viv'nivel'o. Por sufok'i tiu'j'n opon'ant'o'j'n, la ĈKP uz'is teori'o'n de klas'o'j baz'it'a'n jam ne sur la rilat'o kun la produkt'ad'rimed'o'j, sed sur la “valor'o'j”, do sur la si'n'ten'o al la potenc'o. Kvankam la burĝ'ar'o mal'aper'is, oni klar'ig'is, la “burĝ'a spirit'o” pov'as en'ŝtel'iĝ'i en ĉies kap'o'n. Dum la Kultur'revoluci'o, la asert'o'j de la Grand'a Stir'ist'o est'is aprior'e konsider'at'a'j revoluci'a'j, sen'de'pend'e de ili'a real'a de'ven'o. Tiu teori'o serv'is por elimin'i tiu'j'n, kiu'j pens'is, ke la solv'o de la land'a'j problem'o'j trov'iĝ'as en la ekonomi'a dis'volv'ad'o.

Ĉio de'nov'e renvers'iĝ'is fin'e de la 1970-aj jar'o'j, kaj antaŭ ĉio ek'de la 1990-aj jar'o'j. La plej mult'a'j for'ŝov'it'a'j membr'o'j de la gvid'a klas'o re'ven'is en la potenc'o'n kaj iom post iom met'is la kapital'ism'a'j'n meĥanism'o'j'n en la centr'o'n de la politik'a ekonomi'o. Por ili, nur nov'a soci'a kontrakt'o baz'it'a sur la promes'o de prosper'o pov'as garanti'i la re'star'ig'o'n de la ĉin'a potenc'o kaj la daŭr'ig'o'n de la Parti'o. La kontraŭ'part'o est'is la for'las'o de la klas'batal'o kiel metod'o de domin'ad'o. La labor'ist'o'j “mastr'o'j de la land'o” est'is anstataŭ'it'a'j de la migr'a'j kamp'ul'o'j, sen'rajt'a'j, dediĉ'it'a'j al la labor'o. En 2002, laŭ la teori'o de la “tri reprezent'o'j”, neces'is, krom la interes'o'j'n de la labor'ist'o'j kaj de la intelekt'ul'o'j, respekt'i tiu'j'n de la entrepren'ist'o'j, kiu'j kre'as kresk'o'n, dung'o'j'n, kaj do fort'ig'as la naci'a'n potenc'o'n. En Ĉin'uj'o daŭr'e social'ism'a, ili ne pov'as est'i ekspluat'ist'o'j (vid'u la artikol'o'n . komun'ism'o en Ĉin'uj'o). La land'o do est'as soci'o sen'klas'a, konsist'ant'a el “salajr'ul'o'j de mez'a en'spez'o”, kie ĉiu dev'as kontribu'i al la feliĉ'o kaj al la naci'a grand'ec'o. Cert'e, la Parti'o hav'as mal'amik'o'j'n, sed tiu'j est'as en'ver'e mal'amik'o'j de la naci'o. [7]

El tiu vid'punkt'o mal'facil'as analiz'i la itiner'o'n de la ĈKP per termin'o'j kiel “for'las'o”, eĉ “perfid'o” de la social'ism'a ideal'o. Ek'de la komenc'o la proklam'at'a social'ism'o ne est'is cel'o, sed rimed'o por unu'ig'i la land'o'n, konstru'i fort'a'n ekonomi'o'n kaj fort'a'n ŝtat'o'n, por re'met'i Ĉin'uj'o'n en la centr'o'n de la mond'a lud'o. La “social'ist'a elit'o” est'iĝ'is la nov'a gvid'a klas'o, kun'ig'ant'e ĉiu'j'n potenc'o'j'n.

“Mal'grand'a'n prosper'o'n” por ĉiu'j

Malgraŭ la mal'sukces'o'j kaj erar'vag'ad'o'j, Ĉin'uj'o far'iĝ'is ne nur ekonomi'a kaj milit'a potenc'o, sed ĝi ebl'ig'is al grand'a part'o de si'a loĝ'ant'ar'o kontent'ig'i si'a'n aspir'o'n en'ir'i la konsum'soci'o'n. Hodiaŭ la viv'esper'o'j kaj la viv'manier'o de la mez'a ĉin'o est'as apenaŭ ali'a'j ol tiu'j de la mez'a franc'o. Cert'e, la ĈKP klar'ig'as, strang'e help'at'a de la inter'naci'a'j komunik'il'o'j, ke la “ĉin'a'j valor'o'j” est'as kontraŭ'a'j al la “okcident'a'j valor'o'j”, sed ĝi apenaŭ montr'as tio'n. La “harmoni'a soci'o”aŭ la “ĉin'a rev'o” nur kombin'as referenc'o'j'n en'ver'e banal'a'j'n – fort'a ŝtat'o, sed administr'at'a per la leĝ'o, “bon'a reg'ad'o” laŭ la klasik'a mastr'um'ad'o (efik'a burokrati'o, antaŭ'mal'help'o de konflikt'o'j …) – kun la mal'nov'a ide'o, ankaŭ okcident'a, de kolektiv'a feliĉ'o. Koncern'e la “pens'ad'o'n de Xi Jinping”, ĝi ĉerp'as el la lenin'ism'o (“konserv'i la gvid'ad'o'n de la Parti'o pri ĉiu'j organiz'aĵ'o'j”), el la kler'ism'o (favor'i la scienc'o'n, “kre'i sort'o-komun'um'o'n por la hom'ar'o”), el la human'ist'a retor'ik'o (pli'bon'ig'i la viv'o'n kaj la bon'stat'o'n de la person'o'j), aŭ ankaŭ el la ide'o'j komun'a'j de ĉiu'j naci'o'j de hodiaŭ (viv'i en harmoni'o kun la natur'o”). [8]

Anstataŭ perfid'i, la ĈKP rest'as fidel'a al du princip'o'j. Unu'flank'e ĝi konserv'as la mit'o'n de sen'klas'a soci'o ; ali'flank'e ĝi rifuz'as for'las'i la ide'o'n de konfuz'o inter naci'o kaj Parti'o. Kompren'ebl'e, ne tem'as pri kre'ad'o de egal'ec'a soci'o, sed oni vol'as ebl'ig'i al la tut'a loĝ'ant'ar'o ating'i “mal'grand'a'n prosper'o'n”. Ne grav'as, ke la dis'ec'o inter la en'spez'o'j est'as abism'a'j, ek'de kiam ĉiu pov'as ating'i dec'a'n bon'stat'o'n kaj la mal'riĉ'ec'o mal'aper'as. Por grand'a part'o de la loĝ'ant'ar'o tiu cel'o prav'ig'as (en la moment'o) la super'reg'ad'o'n de la naci'a'j interes'o'j kaj de la unu'ec'o antaŭ ĉio ali'a.

Ekster la 1980-aj jar'o'j, dum kiu'j iu'j membr'o'j rekomend'is “human'ism'a'n social'ism'o'n” aŭ vari'a'j'n form'o'j'n de “popol'a” demokrati'o en la propr'a senc'o de la termin'o, la ĈKP neniam al'front'is ver'a'j'n alternativ'a'j'n propon'o'j'n. Ankoraŭ hodiaŭ, eĉ la plej kritik'em'a'j, mal'trankvil'iĝ'as pro la ferment'o'j de mal'stabil'ec'o, kiu'j'n la elekt'o'j en'ten'as ; [9] sen parol'i pri la politik'a konservativ'ism'o de grand'a part'o de la loĝ'ant'ar'o. “Por kio util'as voĉ'don'i ?” : tia ŝajn'as est'i la aktual'a mens'o'stat'o. Tiu konservativ'ism'o montr'iĝ'as ankaŭ en la konstant'ec'o de la politik'a person'ar'o. La hom'o'j ĉe la pint'o de la land'o de'ven'as el la sam'a medi'o kiel la revoluci'ul'o'j de la komenc'o de la reĝim'o : id'o'j kaj alianc'an'o'j de alt'a'j kadr'ul'o'j kaj membr'o'j de alt'a kvalifik'it'a'j profesi'a'j tavol'o'j. [10]

Tamen, se la soci'a kontrakt'o ne est'as plu respekt'at'a, se la loĝ'ant'ar'o ne hav'as plu la sent'o'n ke ĝi'a destin'o est'as lig'it'a kun tiu de la Parti'o kaj de la naci'o, la du'a jar'cent'o de la ĈKP pov'as rapid'e ĉes'i. Konserv'i la intern'a'n stabil'ec'o'n do implic'as nutr'i la kresk'o'n, kiu jam ne pov'as apog'i si'n sur la ekster'land'a'j'n kapital'o'j'n kaj la eksport'ad'o'j'n de mal'mult'e'kost'a'j produkt'o'j.

La Parti'o nun kalkul'as pri la intern'a postul'o, la invest'o'j ekster'land'e kaj la teĥnologi'a nov'kre'ad'o, ia ekonomi'a naci'ism'o, kiu konflikt'as (part'e) kun la interes'o'j de ali'a'j domin'ant'a'j potenc'o'j sur la inter'naci'a scen'ej'o. Post cent jar'o'j da ekzist'o, ĝi forĝ'is fort'a'n Ĉin'uj'o'n, sed, por konserv'i si'a'n stabil'ec'o'n, tiu ĉi ne hav'as ali'a'n elekt'o'n ol taŭz'i la interes'o'j'n akir'it'a'j'n en la nun'temp'a mond'o, kio'n montr'as la konflikt'o kun Uson'o. Ankaŭ tio far'as ĝi'n vund'ebl'a.

Je'a'n-Louis ROCCA.

Don'it'aĵ'o'j

23-an de Juli'o1921 : nask'iĝ'o de la Ĉin'a Komun'ist'a Parti'o (ĈKP).

91,94 milion'o'j da membr'o'j en 2019 – do 6,6 el'cent'o'j de la loĝ'ant'ar'o.

Nur 12,3 el'cent'o'j de la al'iĝ'pet'o'j est'as akcept'at'a'j ek'de la en'potenc'iĝ'o de s-ro XI Jinping, kontraŭ mez'um'e 14,5 el'cent'o'j inter 2002 kaj 2012 (dum la prezid'ant'ec'o de s-ro HU Jintao.

27,9 el'cent'o'j de la membr'o'j est'as vir'in'o'j (11,2 el'cent'o'j en 2000).

13,6 el'cent'o'j de la membr'o'j est'as mal'pli ol 30-jar'a'j ; 20,4 el'cent'o hav'as inter 31 kaj 40 jar'o'j'n ; 19,5 el'cent'o'j inter 41 kaj 50 jar'o'j ; 17,6 el'cent'o'j inter 51 kaj 60 jar'o'j ; 28,9 el'cent'o'j pli ol 60-jar'a'j.

50,7 el'cent'o'j far'is alt'a'j'n stud'o'j'n, kontraŭ 21,1 el'cent'o'j en 2000.

34,8 el'cent'o'j est'as labor'ist'o'j aŭ kamp'ul'o'j [precip'e kamp'ul'o'j, el kiu'j part'o est'as mingong (labor'ist'o'j-kamp'ul'o'j).] ; 26,7 el'cent'o'j teĥnik'ist'o'j aŭ kadr'ul'o'j ; 8,4 el'cent'o'j funkci'ul'o'j ; 7,7 el'cent'o'j student'o'j ; 20,3 el'cent'o'j pensi'ul'o'j.

7,4 el'cent'o'j de'ven'as el etn'a'j mal'pli'mult'o'j (4 el'cent'o'j en 2000) ; tiu'j est'as 9 el'cent'o'j de la tut'a loĝ'ant'ar'o.

Ĉiu'j ĉi don'it'aĵ'o'j est'as de 2019. Font'o'j : departement'o organiz'ad'o de la ĈKP ; N'is Grünberg, “Who is the CCP ? China’s Communist Party in infographics”, Mercator Institut'e for China Studies (Meerics), Berlino, 16-an de Mart'o 2021ö Neil Thomas, “Members only : Recruitment trends in the Chinese Communist Party”, MacroPolo, 15-an de Juli'o 2020, https://macropolo.org

[1] Ankaŭ nom'at'a spagat'o. -vl

[2] Fond'it'a en 1912, la Kuomintang'o, naci'ist'a parti'o, batal'is kontraŭ la komun'ist'o'j, post'e unu'iĝ'int'e kun ili, por batal'i kontraŭ la japan'a okup'ad'o, antaŭ ol al'front'i la ĈKP post la du'a mond'milit'o. Post si'a mal'venk'o la Kuomintang'o re'tir'is si'n al Tajvano kun si'a'j trup'o'j. Ĝi tie konserv'is sianpotencon per'fort'e, post'e per la urn'o'j, ĝis en Mart'o de 2000.

[3] James Pinckney Harrison, The Long March to Power : A History of the Chinese Communist Party, 1921-72, Praeger, Nov'jork'o, 1972.

[4] Gail Hershatter, The Workers of Tanjin, 1900-1949. Stanford University Press, Nov'jork'o, 1986.