Viktim'o de per'venen'a atenc'o, la Rus'a opon'ant'o Aleksej Navalnij trov'iĝ'as nun en prizon'o. Dum ili postul'as li'a'n liber'ig'o'n, la okcident'a'j diplomat'ar'o'j prepar'as decid'o'n de nov'a'j pun'o'j. Kvankam Kreml'o neniel intenc'as ced'i al inter'naci'a'j prem'o'j, kiu'j'n ĝi nom'as en'miks'iĝ'o'j, ĝi ekzamen'as la konsekvenc'o'j'n de tiu afer'o en la en'land'a'j afer'o'j.
de Hélène RICHARD"La hero'a batal'o de Navalnij ne est'as mal'simil'a al tiu de Gandhi, King, Mandela kaj Havel." Sam'ton'e kiel la okcident'a'j amas'komunik'il'o'j, la eks'ambasador'o de Uson'o en Rusio, S-ro Michael McFaul, ne tim'as emfaz'o'n, kiam li alud'as la kontraŭ'korupt'a'n aktiv'ul'o'n, kiu spit'as la Rus'a'n prezid'ant'o'n Vladimir Putin [1]. Kurac'it'a en Germanio post li'a super'viv'ad'o de la per'venen'a atenc'o en aviad'il'o super Siberio en aŭgust'o, S-ro Aleksej Navalnij rifuz'is por'ĉiam'a'n ekzil'o'n. Post si'a re'ven'o en la Rus'a'n teritori'o'n en januar'o, li ricev'is, kiel li aŭgur'is, en'prizon'ig'o'n de du kaj du'on'o jar'o'j. Tio est'as respekt'ind'a. Tamen li'a afer'o akir'is dis'trumpet'ad'o'n, pri kiu ne oft'e profit'as ali'a'j politik'a'j opon'ant'o'j.
Ek'de la inform'o de li'a arest'o, la okcident'a'j kancelari'o'j postul'is "tuj'a'n liber'ig'o'n" de la opon'ant'o kaj sving'is minac'o'n de kontraŭ'pun'o'j. En la Uson'a kongres'o, larĝ'a koalici'o de demokrat'o'j kaj respublik'an'o'j uz'is tiu'n pretekst'o'n por postul'i pli'fort'ig'o'n de la pun'o'j jam decid'it'a'j en 2019 kontraŭ la entrepren'o'j, kiu'j part'o'pren'as la konstru'ad'o'n de la gas'o'dukt'o NordStream 2, kiu dev'as ir'ig'i Rus'a'n gas'o'n en Germanion. Tia decid'o kontent'ig'us la Eŭrop'a'n parlament'o'n, kiu voĉ'don'is en januar'o ne'dev'ig'a'n rezoluci'o'n pet'ant'a'n de Eŭrop'a Uni'o, ke ĝi "tuj mal'ebl'ig'u la komplet'ig'o'n" de la gas'o'dukt'o - kontraŭ la opini'o de Berlino, sed konform'e al la dezir'o'j de Pollando kaj de la Balt'a'j ŝtat'o'j.
Si'a'flank'e, S-ro Navalnij mult'obl'ig'is si'a'j'n ekster'land'a'j'n rilat'o'j'n. La opon'ant'o vol'as, ke Eŭrop'a Uni'o pli'fort'ig'u kaj re'direkt'u la individu'a'j'n pun'o'j'n decid'it'a'j'n la 15-an de oktobr'o kontraŭ ses alt'rang'ul'o'j suspekt'at'a'j est'i ag'int'a'j por li'a venen'ig'o, inter kiu'j la vic'direktor'o de la prezid'ant'a administraci'o S-ro Sergej Kirienko. Li'a cel'o : efektiv'ig'i pun'decid'o'j'n kontraŭ eĉ pli alt'a'j nivel'o'j de la reg'ant'o'j kaj blok'i la hav'aĵ'o'j'n de oligark'o'j proksim'a'j de Kreml'o en Eŭrop'o kaj Uson'o. Li'a skip'o send'is al la Uson'a prezid'ant'o list'o'n de tri'dek kvin hom'o'j, kiu'j "far'is el balot'fals'ad'o naci'a'n politik'o'n, ŝtel'as publik'a'n mon'o'n, venen'as". Krom unu'a'rang'a'j politik'a'j fam'ul'o'j - kiel la pro'parol'ant'o de la reg'ist'ar'o, la urb'estr'o de Moskvo kaj la ĉef'ministr'o - li'a list'o en'hav'as afer'ist'o'j'n proksim'a'j'n de S-ro Putin aŭ fil'o'j'n de alt'rang'ul'o'j suspekt'it'a'j'n est'i ŝajn'respond'ant'o'j por defraŭd'o de publik'a mon'o.
Vaŝington'o ebl'e aŭd'os li'a'n vok'o'n. Ek'de 2012, Glob'al Magnitsky Act ebl'ig'as Uson'o'n pun'i korupt'a'j'n ag'o'j'n ĉie en la mond'o. Eŭrop'a Komision'o pas'int'a'n aŭtun'o'n aktiv'is por "Navalnij Act" laŭ la Uson'a model'o. Antaŭ la mal'em'o de iu'j membr'o'ŝtat'o'j, Bruselo decid'iĝ'is pri kompromis'o : la nov'a pun'reĝim'o decid'it'a la 7-an de decembr'o kaj efektiv'ig'it'a la 22-an de februar'o kontraŭ kvar alt'rang'ul'o'j, gard'as la unu'anim'a'n regul'o'n kaj lim'ig'as si'n al la ofend'o'j al hom'a'j rajt'o'j. "Ni esper'as, ke tiu nov'a reĝim'o pov'os est'ont'ec'e pli'vast'iĝ'i al la korupt'a'j ag'o'j", deklar'is la Litova ministr'o pri ekster'land'a'j afer'o'j, S-ro Lin'as Linkevičius.
Ĉu la politik'a grav'ec'o de S-ro Navalnij en li'a land'o merit'as tia'n inter'naci'a'n tumult'o'n ? Tia est'as almenaŭ la opini'o de Vaŝington'o, kiu mal'am'eg'as la reĝim'o'n de S-ro Putin, akuz'it'a'n mal'stabil'ig'i la demokrat'a'j'n land'o'j'n. En 2018, en la revu'o Foreign Affairs, S-ro Joseph Bid'e'n prezent'is Rusion kiel land'o'n reg'at'a'n de "komplot'ist'a'j eks'respond'ec'ul'o'j de sekret'serv'o kaj oligark'o'j". "Sen la strang'ul'ad'o de la civil'a soci'o, li opini'is, la ador'a'j aplaŭd'o'j kaj la popular'ec'a'j kurz'o'j ating'ant'a'j pint'o'j'n, kiu'j'n ĝu'as [la Rus'a'j reg'ant'o'j] facil'e las'us si'a'n lok'o'n al tempest'o de hu'ad'o kaj fajf'eg'o'j (...). La reĝim'o hav'as bild'o'n de ne'venk'ebl'ec'o, kiu kaŝ'as la mal'fort'ec'o'n de la sub'ten'o, kiu'n li pov'as hav'i, precip'e de la diplom'it'a'j urb'a'j jun'ul'o'j" [2].
Malgraŭ li'a mikroskop'a sekv'ant'ar'o en Rusio, la ŝak'a eks'mond'ĉampion'o Garri Kasparov dum'long'e hav'is la prestiĝ'o'n de "ĉef'a opon'ant'o" al S-ro Putin. S-ro Navalnij montr'iĝ'as kiel pli kred'ebl'a kandidat'o. Kiu daŭr'e memor'as, ke tiu eksbloganto manifestaci'is en Moskvo antaŭ dek'o'j da jun'ul'o'j kri'eg'ant'e "Rusio al Rus'o'j" kaj "Ni ĉes'u nutr'i Kaŭkazion" ? Tio okaz'is en 2007, kaj tiu diplom'it'o pri jur'o estr'is grup'et'ec'a'n parti'o'n, Narod ("La Popol'o"). Post tri jar'o'j kaj krom'voj'o tra la universitat'o Yale en New Hav'e'n (Uson'o), li kre'as ret'ej'o'n pri esplor'o'j kontraŭ'korupt'a'j : Rospil. Tiel met'ant'e la denunc'o'n de mal'bon'e akir'it'a'j hav'aĵ'o'j en la centr'o'n de si'a ag'ad'o, li for'las'as akr'eg'a'n naci'ism'o'n kaj log'as la simpati'o'n de la okcident'land'a'j amas'komunik'il'o'j, sen neniam for'ne'i si'a'j'n pas'int'a'j'n konvink'o'j'n [3]. Tiam iu'j ek'nom'as li'n "la Rus'a Juli'a'n Assange" [4]. Aprob'it'a por kandidat'iĝ'i en la municip'a balot'ad'o de Moskvo en 2013, li akir'as 27% de la voĉ'don'o'j, jen rimark'ind'a rezult'o en la situaci'o de Rusio. Kaj, kvankam oni rifuz'as registr'i li'a'n kandidat'iĝ'o'n por la prezid'ant'a balot'ad'o de 2018, li'a kampanj'o tamen mobiliz'as cent mil volont'ul'o'j'n kaj preskaŭ cent lok'a'j'n ofic'ej'o'j'n en la land'o [5].
For'pel'it'a de la politik'a aren'o tra la pord'o'n, S-ro Navalnij prov'as re'ven'i tra la fenestr'o'n. En 2018 li lanĉ'as al'vok'o'n por "sagac'a voĉ'don'o" : li pet'as de si'a'j sub'ten'ant'o'j, ke ili voĉ'don'u por la kandidat'o'j de la parlament'a opozici'o la plej kapabl'a'j venk'i Unu'ec'a'n Rusion. Li'a cel'o : erod'i la super'ec'o'n de la reg'ant'a parti'o uz'ant'e la permes'it'a'j'n parti'o'j'n kiel Troj'a'n ĉeval'o'n. Komun'ist'a Parti'o de Rus'a Federaci'o (KPRF) kaj Liberal-Demokrat'a Parti'o de Rusio (LDPR) est'as la ĉef'a'j profit'int'o'j de tiu strategi'o. En 2019 kaj 2020 plur'a'j kandidat'o'j sukces'e disting'iĝ'as dank'e al la help'o de la "sagac'a'j" voĉ'o'j en Moskvo, en Sankt-Peterburgo kaj en kelk'a'j provinc'a'j urb'o'j kiel Tambov (16 elekt'it'o'j el 18), Tomsk (19 el 27) aŭ Novosibirsk (13 el 50). Tiu kampanj'o ebl'ig'as S-ro'n Navalnij kompens'i si'a'n politik'a'n en'marĝen'ig'o'n.
Fakt'e, la al'vok'o por manifestaci'o'j lanĉ'it'a de la opon'ant'o post li'a arest'o kaj la publik'ig'o de li'a esplor'film'o La Palac'o de Putin - kiu'n spekt'is pli ol ĉiu kvar'a Rus'a plen'kresk'ul'o [6]- akir'is cert'a'n respond'o'n. Preskaŭ cent mil hom'o'j laŭ'taks'e manifestaci'is la 23-an de januar'o. La grav'ec'o de la mobiliz'ad'o egal'is tiu'n de iu'j tag'o'j de la mov'ad'o de 2011-2012 kontraŭ la fals'ad'o de balot'ad'o'j. Tio okaz'is malgraŭ pli fort'a kontraŭ'prem'o - antaŭ'gard'a'j arest'o'j, mal'permes'o'j manifestaci'i, amas'a'j arest'o'j kaj proces'o'j - sen forges'i arkt'a'n mal'varm'eg'o'n.
Tamen, S-ro Navalnij ne est'as serioz'a minac'o por la reĝim'o. De kiam li est'as en prizon'o, ne mal'oft'e iu'j kompar'as li'n al Nelson Mandela, unu el la plej fam'a'j politik'a'j prizon'ul'o'j en la histori'o - ekzempl'e British Broadcasting Corporation (BBC) kaj The Guardian, la 17-an de januar'o. Sed la situaci'o de S-ro Navalnij est'as mal'sam'a al tiu de la eks'reg'ant'o de Afrik'a Naci'a Kongres'o (Anc), kiu pov'is apog'i si'n sur organiz'aĵ'o hav'ant'a cent'o'n da mil'o'j da membr'o'j kaj gigant'a'n popular'ec'o'n en si'a land'o. Mal'e, la manifestaci'o'j de la pas'int'a januar'o est'is sen'fervor'e sekv'at'a'j de la Rus'o'j : 22 % de pozitiv'a'j opini'o'j, tio est'as ja mal'proksim'a de la 80%, ekzempl'e, kiu'n hav'is la Franc'a'j "flav'a'j veŝt'ul'o'j" en la komenc'o de si'a mov'ad'o [7]. Kaj ili'a nombr'o mal'kresk'is ek'de la du'a semajn'fin'o de ili'a protest'ad'o, dum la justic'a persekut'ad'o pli'akr'iĝ'is kontraŭ la plej kon'at'a'j aktiv'ul'o'j. De'post la fin'o de la somer'o, laŭ Centr'o Lev'ad'a, fam'a pro la sen'de'pend'ec'o de ĝi'a'j opini'sond'ad'o'j, la popular'ec'o de la opon'ant'o rest'as 20%, ja mal'antaŭ la 64% de pozitiv'a'j opini'o'j de la Rusia prezid'ant'o [8].
Kaj la sav'o ne ven'os de diplomati'o. Moskvo ŝajn'as al'kutim'iĝ'i al la pun'o'j, kaj interpret'as ĉiu'n fremd'a'n prem'o'n por akir'i la liber'ig'o'n de la opon'ant'o, kiel spec'o'n de en'miks'iĝ'o. S-ro Putin kompren'ig'is tio'n dum vizit'o en Moskvon de la Eŭrop'a diplomati'estr'o, S-ro Josep Borrell, for'pel'ant'e tri diplomat'o'j'n, pol'a'n, sved'a'n kaj german'a'n. Ministr'o pri ekster'land'a'j afer'o'j, S-ro Sergej Lavrov plu en'bat'is la najl'o'n minac'ant'e romp'i la diplomat'a'j'n rilat'o'j'n kun Eŭrop'a Uni'o "se pun'o'j kre'os risk'o'j'n por ni'a ekonomi'o cel'ant'e iu'j'n sektor'o'j'n, inkluziv'e en tikl'a'j sfer'o'j."
Kvankam Moskvo montr'as si'a'n mem'fid'o'n, almenaŭ du element'o'j pov'as mal'trankvil'ig'i Kreml'o'n. Unu'e la soci'ologi'a karakteriz'aĵ'o de la manifestaci'int'o'j. Dum, de'post 2014, la en'spez'o'j de la loĝ'ant'ar'o preskaŭ ĉiu'jar'e mal'kresk'as kaj la inflaci'o pri nutr'aĵ'a'j var'o'j kresk'eg'is en 2020 (+70% pri suker'o, +24% pri sun'flor'a ole'o [9]), la part'o'pren'o de la "urb'a post'industri'a prolet'ar'o" [10] kaj de la de'fal'iĝ'int'a'j diplom'it'o'j mal'facil'ig'as la respond'o'n de Kreml'o. Mult'a'j hom'o'j unu'a'foj'e part'o'pren'is la mobiliz'ad'o'n. Arest'it'a fin'e de januar'o dum manifestaci'o, S-ro Aleksej Gaskarov, sindikat'a aktiv'ul'o proksim'ul'o de S-ro Navalnij, dir'is al ni, ke li kun'okup'is si'a'n ĉel'o'n kun konstru'labor'ist'o, ripar'ist'o de klimat'iz'il'o'j, kaj butik'a vend'ist'o. "Unu hav'is mon'prunt'o'n, kiu'n li ne plu pov'is re'pag'i, ali'a est'is koler'ig'it'a ĉar li ne pov'is pag'i la kurac'ad'o'n de la patr'in'a kancer'o... La social'a'j motiv'o'j est'as evident'a karakter'o de la kontest'ad'o". Jam en 2018, mal'popular'a re'form'o de la pensi'o'j pli'kresk'ig'is la mal'fid'o'n de la loĝ'ant'ar'o al la reg'ant'o'j [11].
Ali'a kial'o de mal'trankvil'iĝ'o por Kreml'o : la flank'a'j efik'o'j de la afer'o Navalnij sur la parlament'a opozici'o laŭ'reputaci'e lojal'a al ĝi [12]. Dum la reg'ant'o de LDPR, S-ro Vladimir Jirinovski, ĉe televid'o'j skold'as S-ro'n Navalnij, "aĉet'it'a'n" de Uson'o, S-ro Sergej Furgal, eks'guberni'estr'o de la region'o Ĥabarovsk, de la sam'a parti'o, est'is ja elekt'it'a en 2018 dank'e al la "sagac'a'j voĉ'o'j". Dum li'a popular'ec'o est'is kresk'ant'a, li est'is en'prizon'ig'it'a, kaj tio okaz'ig'is sen'precedenc'a'j'n manifestaci'o'j'n la pas'int'a'n somer'o'n.
La mal'konkord'o est'as eĉ pli tikl'a en'e de KPRF, la unu'a opon'ant'a parti'o en la land'o (42 deput'it'o'j el 450 en la federaci'a Duma'o), kiu'n Kreml'o neniam sukces'is tut'e reg'i. Kvankam ĝi'a ĝeneral'a sekretari'o Gennadi Zjuganov, nom'is S-ro'n Navalnij ekster'land'a agent'o, plur'a'j komun'ist'a'j deput'it'o'j part'o'pren'is la manifestaci'o'j'n. Unu el ili, la popular'a Nikolai Bondarenko, el Samara, kiu hav'as 1,28 milion'o'j'n da abon'ant'o'j al si'a kanal'o de YouTube, eĉ est'is arest'it'a dum kelk'a'j hor'o'j. Kaj la afer'o ankoraŭ ne fin'iĝ'is, ĉar la deput'it'o est'os kandidat'o en la parlament'a balot'ad'o de la ven'ont'a septembr'o en la sam'a distrikt'o kiel S-ro Vjaĉeslav Volodin, prezid'ant'o de la federaci'a Duma'o. La mal'permes'o, en februar'o - oficial'e pro sanitar'a kial'o - de la tradici'a'j komun'ist'a'j manifestaci'o'j por celebr'i la kre'o'n de la Ruĝ'a Arme'o kontribu'is al radikal'iĝ'o de la mal'dekstr'a al'o de KRPF, kiu mal'trankvil'iĝ'as pri la sever'iĝ'ant'a'j lim'ig'o'j de la politik'a viv'o kaj de la uz'o de soci'a'j ret'o'j. La deput'it'o Aleksandr Smirnov, el la municip'a asemble'o de la urb'o Penza, ricev'is sep tag'o'j'n da arest'ad'o pro mal'respekt'o al la ordon'o de Kreml'o.
La en'prizon'ig'o de S-ro Navalnij perturb'as la Rus'a'n politik'a'n lud'o'n. La reg'ist'ar'o re'ag'as per krim'ig'o de la "ekster'sistem'a" opozici'o, kaj morgaŭ, ebl'e, per for'pel'o de tumult'em'a'j element'o'j de la laŭ'leĝ'a opozici'o. Se S-ro Putin intenc'as rest'i en reg'ad'o ĝis 2036, kiel ebl'ig'as la nov'a konstituci'o konfirm'it'a de popol'a balot'ad'o la pas'int'a'n somer'o'n, ne cert'as, ke pun'prem'o'j sufiĉ'os.
Hélène RICHARD
[1] Michael McFaul, "A Rus'si'a'n dissident is fighting for his life. Where is the Us ?", The Washington Post, 21-a de aŭgust'o 2020.
[2] Joseph R. Bid'e'n, Jr. kaj Michael Carpenter, "How to stand up to the Kremlin", Foreign Affairs, vol.97, n°1, Nov'jork'o, januar'o-fabruaro 2018.
[3] Marlene Laruelle, Rus'si'a'n Nationalism : Imaginaries, Doctrines, and Political Battlefields, Routledge, Nov'jork'o, 2019.
[4] Marie Jégo, "La Rus'si'e a son WikiLeaks à elle", Le Mond'e, 10-a de decembr'o 2010.
[5] Kampanj'a ret'ej'o, https://2018.navalny.com
[6] Centr'o Lev'ad'a, "The film "Palac'e of Putin"", 8-a de februar'o 2021, www.lev'ad'a.ru
[7] Centr'o Lev'ad'a, "January protests", 11-a de februar'o 2021.
[8] "Putin’s approval rating", Centr'o Lev'ad'a, januar'o 2021, www.lev'ad'a.ru
[9] Alain Barluet, "Rus'si'e : Vladimir Poutine fac'e à l’envolée des prix alimentaires", Le Figar'o, 17-a de septembr'o 2020.
[10] Alexander Baunov, "The new fac'e of Rus'si'a'n protest", Carnegie Moscow Center, 25-a de januar'o 2021, www.carnegie.ru
[11] Leg'u : Karin'e Clément, "La mal'social'a turn'o de Vladimir Putin", Le Mond'e diplomatique, novembr'o 2018.
[12] Arnaud Du'bien, "Quelques réflexions sur la situation politique en Rus'si'e", Observatoire franc'o-russe, 26-a de januar'o 2021, https://fr.obsfr.ru
La bon'a mezur'o ne plu en'spez'ig'as. La moder'a gazet'ar'o, kiu hieraŭ profit'is la reklam-en'spez'o'j'n, cel'is la amas'o'j'n kaj kaĵol'is ili'n ŝajn'ig'ant'e objektiv'ec'o'n. Tiu recept'o ŝanĝ'iĝ'as. Nun la komunik'il'o'j prosper'as per tio, ke ili nutr'as la kultur'a'j'n milit'o'j'n ĉe polus'ig'it'a'j kaj mobiliz'it'a'j publik'o'j. Por la bon'o aŭ por la mal'bon'o. Kaj sub la atent'a rigard'o, kelk'foj'e sekt'ec'a, de si'a propr'a leg'ant'ar'o.
Li aĉet'eg'as komunik'il'o'j'n kaj el'don'ej'o'j'n (Vivendi, Editis, Prism'a), avid'as la televid'o'n Europe 1, redukt'as person'ar'o'j'n kaj el'spez'o'j'n, sub'ten'as ĵurnal'ism'o'n de varb'aĉ'ad'o destin'it'a al la ekstrem'dekstr'ul'o'j (Cnews), furioz'ig'as teror'o'n en la redakt'ej'o'j – kaj minac'as tribunal'e persekut'i Le Mond'e diplomatique, kiu enket'as pri li'a'j ag'ad'o'j en Afrik'o : se neces'us person'ig'i la fi'aĵ'o'j'n de la komunik'il'a kapital'ism'o, la nom'o Vincent Balloré trud'iĝ'us tuj.
Abund'e koment'at'a en la gazet'ar'o, la brutal'ec'o de la breton'a miliard'ul'o tamen ne liver'as la plej bon'a'n indik'o'n de la mov'ad'o, kiu taŭz'as la ĵurnal'ism'a'n pejzaĝ'o'n de la 2020-aj jar'o'j. Ĉar la kresk'ant'a fort'o trov'iĝ'as nek en la inform'o pri la propriet'ul'o'j [1] nek en la telefon'libr'o de la anonc'pag'ant'o'j. Oni diven'as ĝi'n en la urĝ'o, per kiu la el'don-direkt'ej'o'j sen'kulp'ig'as si'n, kiam artikol'o mal'plaĉ'as al ili'a'j leg'ant'o'j. Tiu nov'a pilier'o de la gazet'ar'a ekonomi'o est'is long'temp'e konsider'at'a kiel la kvin'a rad'o de la komunik'il'a ĉar'o : la abon'ant'o'j. En la redakt'ej'o'j ili'a kresk'ant'a influ'o aŭd'ig'as la bru'kri'ad'o'j'n kaj dis'fend'iĝ'o'j'n de la soci'o'j. Tiu ĉi fenomen'o tiu ĉi moment'o koncern'as nur man'plen'o'n da titol'o'j. Sed ĝi indik'as baz'a'n mov'ad'o'n.
Cert'e, la privat'a al'propr'ig'o ĉiam re'miks'as la kart'o'j'n de la grand'a Monopoly de la komunik'ad'o. Sed ĝi ĉes'is sku'i sektor'o'n, kiu jam de'long'e est'as sub'met'it'a al si'a komerc'a logik'o – kaj al si'a entrepren'ist'a korset'o : dum la televid'o'j ĉiam pli avid'e vor'as la temp'o'n kaj la konversaci'o'j'n, la fort'o'j, kiu'j produkt'as inform'o'n, ĉiam pli mal'mult'iĝ'as. En Franc'uj'o la nombr'o de ĵurnal'ist'o'j mal'pli'iĝ'as laŭ moder'a ritm'o (- 6 el'cent'o'j inter 2008 kaj 2019), sed ĝi fal'is preskaŭ kvar'on'e en Uson'o. Tiu mez'um'a mal'kresk'o kaŝ'as mal'egal'ec'o'n : la uson'a'j redakt'ej'o'j for'ig'is 36000 dung'o'j'n en la pres'it'a gazet'ar'o, dum ili kre'is 10000 posten'o'j'n en la cifer'ec'a'j komunik'il'o'j. [2]
La long'e antaŭ'dir'it'a inform'ad-reĝim'o de du rapid'o'j – riĉ'a por la riĉ'ul'o'j, mal'riĉ'a por la mal'riĉ'ul'o'j – instal'iĝ'as sub ni'a'j okul'o'j. Ĝi reflekt'as la geografi'o'n de la eduk'a'j kaj kultur'a'j mal'egal'ec'o'j. La lok'a gazet'ar'o, kiu etend'as si'n mal'pli vigl'e cifer'ec'e pro la aĝ'o de ĝi'a kutim'a leg'ant'ar'o, mal'riĉ'iĝ'as, koncentr'iĝ'as aŭ, kiel en Uson'o, esting'iĝ'as : pli ol 2100 tag'gazet'o'j kaj semajn'ul'o'j tie mal'aper'is ek'de la jar'o 2004, do kvar'on'o de ĉiu'j, plej oft'e anstataŭ'it'a'j de parti'ec'a'j ret'ej'o'j, kies ĵurnal'ism'a si'n'ten'o, klasik'a form'o kaj teritori'a'j tem'o'j serv'as kiel ŝirm'il'o'j por dis'vast'ig'i komplez'a'j'n artikol'o'j'n financ'at'a'j'n de la interes'o'j lig'it'a'j kun la politik'a'j parti'o'j. [3] La viv'o de la lok'a gazet'ar'o baz'iĝ'is sur reklam'o kaj anonc'et'o'j, du resurs'o'j, kiu'j'n vor'is Facebook kaj Google, kiu'j si'a'vic'e ne produkt'as inform'o'j'n, sed rab'as ili'n el la gazet'o'j, kiu'j'n ili antaŭ'e sen'ig'is je anonc'pag'ant'o'j.
Proporci'e al la nombr'o de okul'par'o'j vid'ant'a'j la pres'it'a'n reklam'o'n, la prez'o de la reklam'o obe'as al tut'e ali'a regul'o en Inter'ret'o, kie la kvalit'o de la cel'difin'o anstataŭ'as la kvant'o'n de la tuŝ'at'a publik'o. Nu, tiu'kamp'e neni'u super'as la pred'ist'o'j'n de Silikon-val'o. Ili'a konkurenc'o trud'as al la ĝeneral'a gazet'ar'o vend'i si'a'j'n spac'o'j'n je for'vend'a'j prez'o'j : de la jar'o 2000 (kiam Google ek'reg'is ĝi'n) ĝis 2018, ĝi'a'j reklam-en'spez'o'j tri'on'iĝ'is. [4] La pandemi'o don'as al ili la last'a'n bat'o'n. En la du'a kvar'on'jar'o de 2020, la halt'ig'o de la ekonomi'o for'ig'is 20 el'cent'o'j'n de la en'spez'o'j per anonc'o'j de Le Mond'e [5] – kaj 44 el'cent'o'j'n de la New York Times (6-an de Aŭgust'o 2020).
Jen la tomb'o de la model'o de “du'obl'a merkat'o” invent'it'a en la jar'o 1836 de Émile de Girardin kiu, unu'flank'e, log'is la klient'o'n per mal'alt'a vend'o'prez'o kaj, ali'flank'e, vend'is la leg'ant'ar'o'n al la komerc'ist'o'j, kiu'j dezir'is ke ili'a reklam'o sukces'u. Tiu ekonomi'o implic'is du'obl'a'n de'pend'ec'o'n : el la anonc'pag'ant'o'j, se ĉio ir'is glat'e ; el la akci'ul'o'j, kiu'j'n oni pet'is kontribu'i en period'o “de magr'a'j bov'in'o'j”. Ĝi'a or'a epok'o est'is la 1960-aj kaj 1970-aj jar'o'j, post'e, pli furor'e, dum la “Internet-vezik'o”, kiu eksplod'is en 2000 : en la koridor'o'j de Libération, ĵurnal'o kiu tiam est'is plen'a de reklam'o'j, la el'don-direktor'o'j rid'et'e kluk'is, ke ili pov'us nun jam ne zorg'i pri vend'o'j. La gazet'o'j nom'at'a'j “sen'pag'a'j” en la jar'o 2002 konkret'ig'is tiu'n geni'a'n strategi'o'n – antaŭ ol mal'aper'i en la nigr'a tru'o de la cifer'ec'a ekonomi'o.
Dum La du'a du'on'o de la 20-a jar'cent'o la super'ec'o de la reklam-resurs'o trans'form'is la bild'o'n de la soci'a mond'o montr'at'a al la leg'ant'o'j : “La raport'ad'o pri la labor'mond'o mal'pli'iĝ'is kaj ŝanĝ'is si'a'n orient'iĝ'o'n, kiu pas'is de la potenc'o de la sindikat'o'j kiel instituci'o'j al la mal'agrabl'aĵ'o'j, kiu'j'n la strik'o'j trud'is al la konsum'ant'o”, observ'as Nicholas Leman'n, profesor'o pri ĵurnal'ism'o ĉe la universitat'o de Columbia. [6] La era'o de la reklam'o koincid'is kun sent'ebl'a alt'iĝ'o de la salajr'o, de la status'o kaj de la diplom'nivel'o de la gazet'ar'a'j salajr'ul'o'j. Ĝi fin'iĝ'as en etos'o de provizor'ec'o de la inform-produkt'ant'o'j, de mis'kredit'o de la komunik'il'o'j, de radikal'a mal'fid'o inter la mal'alt'a'j klas'o'j kaj la intelekt'ul'o'j. “Por la unu'a foj'o, mal'pli ol la du'on'o de la uson'an'o'j fid'as la tradici'a'j'n komunik'il'o'j'n”, last'a'n Januar'o'n lament'as konsil-societ'o. [7]
La surpriz'a elekt'o de s-ro Donald Trump en 2016 for'ig'is en la mens'o'j de la leg'ant'o'j de la New York Times la iluzi'o'n de merkat-soci'o pac'ig'it'a de la virt'o'j de eduk'ad'o kaj de konsum'ad'o. Aper'as nov'a model'o, pli bon'e adapt'it'a al la mank'o de reklam'o kaj al la real'aĵ'o'j de dis'romp'it'a soci'o : tiu de komunik'il'o'j ekstrem'e parti'ec'a'j, ĉu de amas'o'j aŭ de niĉ'o'j, se paper'a'j financ'at'a'j kiam ili hav'as solid'a'n baz'o'n de abon'ant'o'j.
La abon'ant'o : “Temp'o'j est'ont'a'j ! Vizi'o sublim'a !” La komunik'il'o'j trov'iĝ'as ekster la abism'o … Hieraŭ taks'it'a ekster ating'o kaj ekster la minac'o de la geni'o'j de Inter'ret'o, konvink'it'a'j ke la ret'a inform'o est'as aŭ sen'pag'a aŭ ne est'os, tiu fidel'a abon'ant'o dek kvin jar'o'j'n post'e est'as eg'e avid'at'a. Pag'end'a'j televid'o'j, film'et'a'j aŭ radi'a'j platform'o'j demonstr'is, ke, en epok'o de ĝeneral'a'j sen'pag'ec'o kaj pirat'ad'o, la uz'ant'o'j rest'as pret'a'j pag'i specif'a'n serv'o'n, se oni ne trov'as ĝi'n ali'lok'e.
En la trans'form'ad'o de sen'pag'a'j klient'o'j en pag'ant'a'j'n leg'ant'o'j'n triumf'as nur la plej potenc'a'j kaj plej special'iĝ'int'a'j gazet'o'j. Por tiu'j, kiu'j nask'iĝ'is en la epok'o de pres'ad'o, la ekonomi'a sukces'o pas'as tra la kresk'ant'a ŝpar'o de paper'o kaj de kost'o'j por pres'ad'o kaj distribu'ad'o. La vesper'gazet'o Le Mond'e komenc'e de tiu ĉi jar'o hav'as 360 000 cifer'ec'a'j'n abon'ant'o'j'n kaj cel'as milion'o'n por 2025, ĉe nur 100 000 por la paper'a el'don'o. La New York Times si'a'vic'e, post jar'dek'o da fort'a cifer'ec'iĝ'o, brust'o'ŝvel'e deklar'is : “Por la unu'a foj'o la en'spez'o'j el la cifer'ec'a el'don'o super'as tiu'j'n de la paper'a” (la 5-an de Novembr'o 2020). En tiu moment'o 4,7 milion'o'j da ekran'a'j abon'ant'o'j en'spez'ig'is apenaŭ pli ol la 831 000 abon'ant'o'j de la paper'a el'don'o : la cifer'ec'a san'o do trud'as do ĉia'flank'a'n cifer'ec'ig'o'n. Laŭ impres'a resum'o de ni'a epok'o, fabrik'ant'o'j de gazet'paper'o, kiel Norske Skog, trans'form'as si'a'j'n maŝin'o'j'n por produkt'i pak'karton'aĵ'o'j'n por Am'az'o'n [8] …
“Antaŭ Inter'ret'o, la New York Times, sam'e kiel ĉiu'j gazet'o'j, kontent'iĝ'is per serv'ad'o al si'a'j reklam'ist'o'j. Hodiaŭ, dum for'est'o de ali'a'j form'o'j de en'spez'o – reg'ist'ar'a'j subvenci'o'j, ne'profit'cel'a'j fond'aĵ'o'j –, decid'as la leg'ant'o, ĉu gazet'a titol'o viv'as aŭ mort'as, resum'as Ross Bark'a'n, ĵurnal'ist'o kaj membr'o de la mal'dekstr'a al'o de la Demokrat'a Parti'o. Kaj tio don'as nov'a'n potenc'o'n al la publik'o.” [9] Unu'a'vid'e la pes'il'o far'as salt'o'n al sen'de'pend'ec'o : ĉu la abon'ant'o'j ne postul'is la kiom ebl'e plej bon'a'n inform'o'n tie, kie la anonc'ist'o'j postul'as nur temp'o'n de dispon'ebl'a cerb'o ? La leg'ant'ar'o, antaŭ ne'long'e percept'at'a kiel mal'homogen'a kaj sen ebl'ec'o de prem'ad'o, mal'oft'e dispon'is pri influ'o al la el'don-lini'o. Difin'ant'e por si ident'ec'o'n, politik'a'n (en Franc'uj'o) aŭ lok'a'n (en Uson'o), ĉiu nask'iĝ'ant'a gazet'o unu'e elekt'is klient'ar'o'n kongru'a'n kun si'a mond'percept'o. La respond'ec'ul'o'j de la “alt'kvalit'a” gazet'ar'o si'a'vic'e far'is el si'a klient'ar'o la bild'o'n, kiu'n montr'is la korespond'aĵ'o'j de ili'a'j leg'ant'o'j : kler'e liberal'a, alergi'a'j al sekt'ism'o, interes'it'a de la komun'a'j afer'o'j kaj de la ir'ad'o de la mond'o, juĝ'ant'a nur laŭ la fakt'o'j lig'it'a'j kun argument'o'j ; do la figur'o de la “honest'ul'o”, por kiu la leg'ad'o de la ĵurnal'o est'is, laŭ la fam'a formul'o de Frederik'o Hegelo, “ia real'ism'a maten'a preĝ'ad'o”. La ĵurnal'ism'o invent'is al si popol'o'n de kred'ant'o'j, de kiu ĝi est'os la di'o.
Tiu iluzi'o dis'flu'is. Ĉia font'o de financ'ad'o en'ten'as risk'o'n de el'don-influ'o, kaj la abon-model'o ne est'as escept'o. La 1990-aj kaj 2000-aj jar'o'j est'is stamp'it'a'j de mal'konkord'o inter la kresk'ant'a soci'a polus'iĝ'o de la loĝ'ant'ar'o'j kaj la relativ'a homogen'ec'o de la domin'ant'a'j komunik'il'o'j. La libr'o'ten'ist'o'j de la gazet'ar'o pens'is, ke la part'o'j de la merkat'o akir'ebl'as en la centr'o, sam'e kiel ĉe la elekt'o'j. El la era'o de la brit'el'ir'o kaj de Trump, la ĵurnal'ist'a elit'o lern'is la jen'a'n instru'o'n : akr'ig'o de la politik'a'j – kaj antaŭ ĉio kultur'a'j – divid'o'j nutr'as la al'iĝ'o'n de klient'o'j, mobiliz'as la leg'ant'o'j'n kaj gener'as profit'o'n. “La entrepren'o'j antaŭ'e prov'is al'tir'i publik'o'n kiom ebl'e plej larĝ'a'n ; nun ili prov'as kapt'i kaj re'ten'i mult'a'j'n frakci'o'j'n de la leg'ant'ar'o, resum'is la uson'a ĵurnal'ist'o Matt Taibbi. Fund'e, tio signif'as ke la gazet'ar'o, kiu antaŭ ne'long'e sur'merkat'ig'is interpret'o'n de la real'o supoz'at'a'n akcept'ebl'a en la okul'o'j de larĝ'a spektr'o, nun vend'as la divid'o'n” [10] (vid'u ĉi-sub'e : "Kaj kio'n pri Le Mond'e diplomatique ?"). Anstataŭ serv'i al si'a'j “mal'nov'a'j” leg'ant'o'j, kiu'j ankoraŭ konsider'is la gazet'o'n kiel integr'a'n el'don'aĵ'o'n, la New York Times prov'as de'log'i “komun'um'o'j'n”, kiu en la soci'a'j ret'o'j ricev'as la lig'il'o'j'n al izol'it'a'j artikol'o'j, sen'de'pend'a'j de la ceter'a el'don'aĵ'o de la tag'o, sed kiu dens'e kongru'as kun ili'a'j atend'o'j. Pri ĉiu tem'o, kiu mobiliz'as ili'n, tiu'j mal'grand'a'j grup'o'j akcept'as ĉi'a'n mis'paŝ'o'n per ŝtorm'o de indign'a'j tvitoj.
Tiu ŝanĝ'o, de la inter'konsent'o sedativ'a al la dis'konsent'o lukr'a, oportun'e kongru'as kun la funkci'ad'o de la soci'a'j ret'o'j. Kio hieraŭ est'is propr'ec'o de Facebook kaj Twitter, la model'o de la amas'komunik'il'a eĥ'o'ĉambr'o, kiu sen'lac'e send'as al la uz'ant'o'j tio'n, kio'n ili vol'as leg'i kaj aŭd'i, nun etend'iĝ'as al la tradici'a'j komunik'il'o'j, kun la diferenc'o ke la leg'ant'o'j pag'as kontant'e por ricev'i la inform'o'j'n, kiu kares'as ili'n laŭ ili'a plaĉ'o. Des pli konvink'it'a'j, ke Twitter arbitraci'as la politik'a'n viv'o'n, kiu'n ili mem tie pas'ig'as dum signif'a part'o de si'a mal'dorm'a temp'o, la ĵurnal'ist'o'j volont'e konfuz'as la polemik'a'n aktiv'ec'o'n ĉiu'tag'e nutr'at'a'n de kelk'a'j cent'o'j da “tvitoj”, blank'ig'it'a'j sub la klav'ar'o, kun la atend'o'j de si'a'j cent'mil'o'j da abon'ant'o'j. Mult'a'j el'don-gvid'ant'o'j, traf'it'a'j de kelk'a'j fulm'o'tondr'o'j de cifer'ec'a indign'o, evit'as aper'ig'i i'o'n, kio ne plaĉ'as al la klak'ant'a'j aktiv'ul'o'j. “La ret'a ĵurnal'ism'o financ'at'a de la leg'ant'o'j favor'ig'as pli ideologi'a'n el'don-en'hav'o'n : artikol'o'j, kiu'j re'asert'as tio'n, kio'n ĝi'a publik'o kaj pens'as, anstataŭ ĝi'n kontraŭ'dir'i, skrib'as Leman'n. Tiel funkci'as la ĉen'o'j de kabl'a inform'ad'o”. [11]
Laŭ enket'o far'it'a fin'e de 2019 de la Pew Research Center, 93 el'cent'o'j de la person'o'j, kiu'j uz'as Fox News kiel precip'a'n font'o'n de politik'a inform'iĝ'o, deklar'as est'i respublik'an'o'j. Simetri'e, 95 el'cent'o'j de tiu'j, kiu'j elekt'as MSNBC, dir'as est'i demokrat'o'j ; sam'e kiel en la pres'it'a gazet'ar'o, 91 el'cent'o'j de la leg'ant'o'j de la New York Times. [12] Divid'it'a'j ambaŭ'flank'e de kultur'a barikad'o, du publik'o'j en'ferm'it'a'j en si'a'j respektiv'a'j eĥ'o'ĉambr'o'j arm'as si'a'j'n konvink'o'j'n, re'send'as ili'n ret'e kaj, ĉe la plej et'a devi'o, admon'as si'a'j'n favor'at'a'j'n komunik'il'o'j'n korekt'i la paf'lini'o'n aŭ for'ig'i la devi'ant'o'j'n.
Sed ĉu la salv'o'j de tvitoj, kiu'j struktur'as la ret'a'j'n polemik'o'j'n, ver'e influ'as la produkt'ad'o'n de inform'o'j ? Jes, larĝ'e, klar'ig'as enket'o aktual'e publik'ig'at'a. [13] La esplor'ist'o'j, sur'baz'e de seri'o da plur'a'j mil'o'j da “event'o'j” lanĉ'it'a'j en la soci'a'j ret'o'j kaj re'aper'ant'a'j en la tradici'a'j komunik'il'o'j, trov'as, ke la popular'ec'o de tem'o aper'int'a en Twitter – mezur'at'a laŭ la nombr'o da tvitoj, da re-tvitoj kaj da cit'aĵ'o'j kiu'j'n ĝi gener'as – determin'as la pri'trakt'ad'o'n, kiu'n la gazet'ar'o dediĉ'as al ĝi : “Alt'iĝ'o de 1 el'cent'o de la nombr'o de tvitoj kongru'as kun 8,9-el'cent'a alt'iĝ'o de la nombr'o da artikol'o'j.” Kaj la fenomen'o est'as eĉ pli evident'a en la gazet'o'j, kie la redakt'ist'o'j plej pasi'e aktiv'as en la 280-sign'a mesaĝ'ej'o.
Ĉar en tiu ĉi soci'a ret'o, oft'e narcis'ism'a, ne'diskut'ebl'a kaj imit'em'a, la ĵurnal'ist'o'j trov'is mond'o'n, kiu simil'as al la ili'a. “Twitter est'as fenestr'o al la aktual'ec'o de la mond'o, pro tio cert'a'j el la plej aktiv'a'j kont'o'j aparten'as al ĵurnal'ist'o'j”, trumpet'as paĝ'o dediĉ'it'a al la “bon'a'j praktik'o'j” de la grup'o fond'it'a de s-ro Jack Dorsey. [14] twitter.com]] Tio est'as la pur'a difin'o de la Larsen-efik'o : la plej bol'ant'a'j ĵurnal'ist'o'j en soci'a ret'o, kie stamf'as mult'a'j el ili'a'j koleg'o'j, re'aper'ig'as en si'a'j kolumn'o'j la eĥ'o'n de tiu elektron'ik'a medi'o. Pli kaj pli ekskluziv'e de'ven'a'j el la kler'a burĝ'ar'o – tiom ke pli ol la du'on'o de la redakt'ist'o'j de la New York Times kaj de la Wall Street Journal ven'as el la uson'a'j elit'a'j universitat'o'j – [15], la gazet'ist'o'j forges'as, ke Twitter mem al'tir'as pli diplom'it'a'n klient'ar'o'n, pli bon'stat'a'n, urb'an'a'n, jun'a'n kaj mal'dekstr'a'n ol la loĝ'ant'ar'o en la medi'o, de kiu ĝi viv'as. Kaj ke la “fenestr'o” est'as mem distord'it'a, ĉar la 10 el'cent'o'j da plej mult'vort'a'j “tvitistoj” produkt'as 80 el'cent'o'j'n de la tvitoj. [16] “Neces'as emfaz'i, ke la uz'ant'o'j de Twitter ne est'as reprezent'a'j de la ĝeneral'a loĝ'ant'ar'o de la gazet'ar'a'j leg'ant'o'j”, insist'as la aŭtor'o'j de la supr'e cit'it'a enket'o.
Sed est'as tiel agrabl'e kaj, por cert'a temp'o, tiel en'spez'ig'e pren'i si'a'n reflekt'aĵ'o'n kiel spegul'o'n de la mond'o …
Serge HALIMI kaj Pierre RIMBERT.
Montr'i kelk'a'j'n el la negativ'a'j sekv'o'j de la gazet'ar'a financ'ad'o per la abon'o'j hav'as i'o'n paradoks'a'n, dum la bon'a financ'a san'o de Le Mond'e diplomatique plej'part'e baz'iĝ'as sur la sub'ten'ad'o de ni'a'j 125 000 abon'ant'o'j. Kaj dum tiu'j ĉi neniam est'is tiom mult'nombr'a'j. Tri ŝild'o'j tamen mal'ebl'ig'as, ke la supr'e pri'skrib'it'a'j meĥanism'o'j de influ'ad'o produkt'u si'a'j'n efik'o'j'n en ni'a'j kolumn'o'j.
Unu'e la long'a format'o, la inter'naci'a pri'trakt'ad'o kaj la period'ec'o de la “Diplo” ĝeneral'e protekt'as ni'a'j'n leg'ant'o'j'n kontraŭ la rit'a'j impet'o'j, kiu'j svarm'as en la soci'a'j ret'o'j. Krom'e, ni'a monat'ul'o ne met'as si'n en la parti'a'n al'front'iĝ'o'n inter “progres'em'a'j liberal'ul'o'j” kaj “aŭtoritat'a'j popol'ist'o'j”, kiu nutr'as la polemik'a'n kaldron'o'n : ĝi mal'e ag'as por sen'vual'ig'i la komun'ec'o'j'n, kiu'j'n tiu kontraŭ'ec'o kaŝ'as. Fin'e, pri tem'o'j tiom debat'at'a'j en la last'a'j du'dek jar'o'j, ankaŭ inter ni, kiel la milit'o de Kosovo, la eŭrop'a integr'ad'o, la lok'o de la religi'o aŭ, pli last'a'temp'e, la mal'kresk'o, la kontraŭ'ant'a'j leg'ant'o'j – ĝis nun – montr'is si'a'n vid'punkt'o'n uz'ant'e la arm'il'o'j'n de la inform'it'a argument'ad'o en la 2-a paĝ'o de ĉiu numer'o. S. H. kaj P. R.
[1] Vd “Médias français : qui possède quoi ?”www.mond'e-diplomatique.fr/cartes/PPA.
[2] Elizabeth Grieco, “10 charts about America’s newsrooms”, Pew Research Center, 28-an de April'o 2020.
[3] The New York Times, 19-an de Oktobr'o 2020.
[4] Séries longues de la presse éditeur de 1985 à 2018 – presse d’information générale et politique française, nationale et locale, ministère de la culture,.
[5] La Lettre A, 30-an de Juli'o 2020.
[6] Nicholas Leman'n, “Can journalism be saved ?”, The New York Review of Books, 27-an de Februar'o 2020.
[7] [www.axios.com], 21-an de Januar'o 2021.
[8] L’Usine nouvelle, Antony, 17-an de Juni'o 2020 ; Les Affaires, Kebek'o, 30-an de Juni'o 2018.
[9] Ross Bark'a'n, “The gray zon'e lady”, The Baffler, Mart'o-April'o 2020, https://thebaffler.com.
[10] Matt Taibbi, “The post-objectivity er'a”, TK News, substack.com, 19-an de Septembr'o 2020.
[11] Nicholas Leman'n, “Can journalism be saved ?”, v.c.
[12] Elizabeth Grieco, “Americans’ main sources for political news vary by party and ag'e”, Pew Research Center, 1-an de April0 2020.
[13] Juli'a Cagé, Nicolas Hervé kaj Béatrice Mazoyer, “Social medi'a and newsroom production decisions”, Social Scienc'e Research Network, 20-an de Oktobr'o 2020 (antaŭ'publik'ig'aĵ'o).
[14] Jennifer Hollett, “How journalists can best engage with their audience”, Twitter, https://medi'a.
[15] Proporci'o pli alt'a en la Ĉambr'o de reprezent'ant'o'j, en la senat'o, de la federaci'a'j juĝ'ist'o'j aŭ … de la mastr'o'j de Fortun'e 500. Kp Zaid Jilani, “Graduates of elit'e universities domin'at'e the New York Times and Wall Street Journal, study finds”, The Intercept, 6-an de Maj'o 2018, https://theintercept.com.
[16] Stefan Wojcik kaj Adam Hughes, “Sizing up Twitter users”, Pew Research Center, 24-an de April'o 2019.
Per'e de la kolekt'o de la propr'a'j daten'o'j de ĝi'a'j klient'o'j, kaj ĝi'a idili'a rilat'o kun la ĉin'a reĝim'o, Alibaba far'iĝ'is potenc'a tut'mond'a rol'ant'o en elektron'ik'a komerc'o, inter'ret'a financ'o kaj san'zorg'o. Hodiaŭ, Pekino ek'konsci'as si'a'n de'pend'ec'o'n je ĉi tiu konzern'o kiu trem'ig'as la bank'o'j'n. La reg'ist'ar'o esper'as, ke la loĝ'ant'ar'o laŭ'paŝ'e si'n de'turn'os de la fond'int'o de la firma'o, s-ro Jack Ma.
de Jordan POUILLE"Ni ĉiu'j sci'as, ke kiam vi de'prunt'as 100 000 juan'o'j'n [proksim'um'e 13 000 eŭr'o'j'n], vi tim'eg'as la bank'o'n. Kiam vi de'prunt'as 10 milion'o'j'n da juan'o'j, vi kaj la bank'o tim'eg'as. Kiam vi de'prunt'as 1 miliard'o'n da juan'o'j, est'as vi kiu tim'eg'ig'as la bank'o'n." Je la 24-a de Oktobr'o 2020, ĉe la Bund Summit en Ŝanhajo, konferenc'o de la plej eminent'a'j bankier'o'j de la mond'o, s-ro Jack Ma, la fond'int'o de la ĉin'a gigant'o de inter'ret'a komerc'o Alibaba, el'dir'is tiu'n apenaŭ vual'it'a'n minac'o'n. Eks'iĝ'int'e kiel kompani'estr'o en Septembr'o 2019, s-ro Ma - kies ver'a nom'o est'as Ma Yun - tiel mem'fid'e komenc'is parol'ad'o'n pri la mal'nov'iĝ'int'ec'o de nun'a'j bank'a'j serv'o'j kaj pri la al'ven'o de grand'skal'a'j daten'o'j (big dat'a). Li tiam skiz'is "nov'a'n financ'a'n sistem'o'n en kiu nov'ig'ad'o kaj regul'ig'ad'o konkord'us" kaj al'vok'is favor'e al la "kre'o de cifer'ec'a valut'o". Kaj, kompren'ebl'e, li laŭd'is si'a'n propr'a'n kre'it'aĵ'o'n : Ant Group, la financ'a fak'o de Alibaba, kiu don'as prunt'aĵ'o'j'n al grand'eg'a nombr'o de individu'o'j kaj et'skal'a'j kaj mez'grand'a'j entrepren'o'j sen bank'a histori'o. "Dum la last'a'j 16 jar'o'j, Ant Group fokus'iĝ'is pri medi'protekt'ad'o, daŭr'ig'ebl'ec'o kaj financ'a inkluziv'ec'o. Se medi'protekt'a, daŭr'ig'ebl'a kaj inkluziv'ec'a financ'o montr'iĝ'os est'i erar'o, tio est'as erar'o kiu'n ni ankoraŭ far'os etern'e."
Ĉi tiu pasi'a deklam'o ne plaĉ'is al la ĉin'a vic'prezid'ant'o Wang Qishan nek al la prezid'ant'o de la Centr'a Bank'o Yi Gang, kiu'j ambaŭ parol'is ne'long'e antaŭ li. Post kelk'a'j tag'o'j, je la 2-a de novembr'o, la financ'a regul'ig'ist'o al'vok'is Ma al intervju'o. La sekv'int'a'n tag'o'n, la en'bors'ig'o de Ant Group en Ŝanhajo kaj Honkongo, event'o anonc'it'a kiel la plej grand'a iam ajn, est'is abrupt'e nul'ig'it'a. La sekv'int'a'n monat'o'n, esplor'o est'is komenc'it'a pri la komerc'a'j praktik'o'j de la firma'o, kiu'j est'is konsider'at'a'j monopol'ism'a'j. La plej fam'a miliard'ul'o de la land'o mal'aper'is dum 88 tag'o'j, est'ig'ant'e zorg'o'j'n ke li est'as arest'it'a aŭ est'as eskap'int'a ekster'land'e'n. Li re'aper'is por mal'long'a vide'o, hont'em'e parol'ant'e al instru'ist'o'j en kamp'ar'a'j lern'ej'o'j sub'ten'at'a'j de li'a fond'aĵ'o, kaj post'e est'is vid'it'a ĉe golf'ej'o sur la insul'o Hainan.
Kvankam 2020 fin'iĝ'is en fiask'o por s-ro Ma, la jar'o de la pandemi'o est'is prosper'a por Alibaba, li'a imperi'o de elektron'ik'a komerc'o - li rest'is konsil'ist'o al ĝi'a direktor'ar'o, kaj la du'a plej grand'a individu'a akci'ul'o, eĉ post kiam li vend'is 1,4% de si'a'j akci'o'j last'a'n juli'o'n kontraŭ la enorm'a sum'o de USD 8,2 miliard'o'j. Kun la sanitar'a kriz'o, inter'ret'a'j vend'o'j ek'kresk'is je 11% pas'int'jar'e, ating'ant'e kvar'on'o'n de po'detal'a'j vend'o'j de hejm'a'j var'o'j [1]. La stel'ul'o de la firma'o est'as Taobao, platform'o lanĉ'it'a en 2003 sur kiu'j et'skal'a'j kaj mez'grand'a'j entrepren'o'j kaj individu'o'j pov'as ofert'i si'a'j'n produkt'o'j'n [2]. En 2008, ĝi divid'iĝ'is kaj nask'is Taobao Mall, kiu far'iĝ'is TMall, dediĉ'it'a al la ĉef'a'j ĉin'a'j kaj inter'naci'a'j mark'o'j kaj ili'a'j licenc'it'a'j agentur'o'j. Ekzempl'e, la franc'a firma'o Lancôme don'is al ĝi la ekskluziv'a'n rajt'o'n je ĉiu'j si'a'j inter'ret'a'j vend'o'j de kosmetik'aĵ'o'j kaj luks'a'j var'o'j en Ĉini'o. Laŭ'paŝ'e al'don'it'a'j est'is la cifer'ec'a pag'il'o Alipay kaj la al'hejm'a liver'o'serv'o Cainiao, laŭ la manier'o de Am'az'o'n. Inter 2008 kaj 2018, Taobao kapt'is 80% de la ĉin'a merkat'o de inter'ret'a'j vend'o'j.
Unu el la fort'o'j de la firma'o est'as la proksim'ec'o propon'at'a inter la vend'ist'o kaj la klient'o. Ek'de la tag'o de si'a lanĉ'o, Taobao ebl'ig'as rekt'a'n diskut'ad'o'n inter la du antaŭ ĉiu transakci'o. La vast'a uz'o de la saĝ'telefon'o, kaj la masiv'a dis'vast'iĝ'o de la larĝ'kapacit'a telefon'ret'o, tre popular'ig'is el'send'flu'o'j'n de vide'o'j kaj, kun ili, komun'um'o'n de jun'a'j inter'ret'a'j influ'hav'ul'o'j, la wanghong, kiu'j ricev'as pag'et'o'j'n inter'ŝanĝ'e por viv'a kant'o aŭ danc'o. Taobao el'kor'e bon'ven'ig'as ili'n : ili far'iĝ'as la kolport'ist'o'j de la elektron'ik'a epok'o, konduk'ant'e tele'butik'um'ad'o'n en la 21-an jar'cent'o'n. La fundament'o de ĝi'a sukces'o est'as la "11.11" (Novembr'o la 11-a) aŭ "la Tag'o de la Ge'fraŭl'o'j" kre'it'a en 2009 de Alibaba, event'o kiu gener'as masiv'a'j'n vend'o'j'n en la daŭr'o de 24 hor'o'j - 583 000 transakci'o'j en sekund'o en 2020. Ĉi tiu tag'o de frenez'ec'o fest'as si'n'dev'ig'a'n aĉet'ad'o'n ĉe ge'jun'ul'o'j kiu'j etern'e serĉ'as distr'iĝ'o'n.
La estr'o de Alibaba ne est'as kontent'a nur kun si'a fam'a platform'o. Li est'as rapid'e konstru'ant'a vast'a'n konzern'o'n kiu etend'iĝ'as en la tradici'a'n komerc'o'n per ĉen'o'j da super'bazar'o'j, en al'hejm'a'n liver'ad'o'n, nub'a'n komput'ad'o'n kaj kin'o'n. Li propon'as sistem'o'n de gvid'ad'o kaj navig'ad'o laŭ la model'o de GPS, ret'ej'o'n de vide'o'j kiu simil'as tiu'n de YouTube, kaj li eĉ el'don'as unu el la plej grav'a'j angl'a'lingv'a'j gazet'o'j en Honkongo, la South China Morning Post.
Sam'temp'e, li engaĝ'is si'n en la financ'o, kre'ant'e Ant Financial, kiu far'iĝ'is Ant Group, ankaŭ baz'it'a en Hangĝoŭ'o (provinc'o Ĝeĝjango). Se ni kred'as la legend'o'n kiu'n li klopod'as konstru'i, s-ro Ma si'n lanĉ'is en ĉi tiu'n aventur'o'n por for'viŝ'i la ofend'o'n al kiu li est'is sub'met'it'a, kiel ĉiu'j nul'o'j al kiu'j oni sistem'e rifuz'as kredit'o'j'n. Ekzempl'e, ĉe la Forum'o pri la Mond'a Ekonomi'o en Davos en 2017, li rakont'is ke, kiam li komenc'is en 1995, li dev'is atend'i tri monat'o'j'n por ricev'i (ne'a'n) respond'o'n de bank'o al si'a pet'o por kredit'o. Tiu'temp'e, li dezir'is komenc'i kre'i ret'paĝ'o'j'n por komerc'a'j entrepren'o'j. Kvar jar'o'j'n post'e, kun dek sep partner'o'j, inter ili Joseph Tsai, jun'a kanada impost'a advokat'o tajvan'de'ven'a, li fond'is Alibaba.com kaj ricev'is USD 20 milion'o'j'n de Softbank en Japani'o. Ĝis 2014, ĝi'a total'a bors'a valor'o est'is USD 60 miliard'o'j, post la en'bors'ig'o en Nov'jork'o.
Ant, de kiu Alibaba hav'as akci'ar'o'n de 33%, kon'at'iĝ'is pro si'a aplik'aĵ'o Alipay, funkci'ant'a ek'de 2004. Ĉi tiu pag'il'o nun est'as uz'at'a por preskaŭ 56% de saĝ'telefon'a'j aĉet'o'j [3], mult'e pli ol WeChat Pay de la konkurenc'ant'a firma'o Tencent, en land'o kie nur unu kvin'on'o de la loĝ'ant'ar'o hav'as bank'a'n kart'o'n, laŭ daten'o'j de la Mond'a Bank'o en 2017. Eĉ en la plej mal'grand'a'j butik'o'j, klient'o'j oft'e pag'as telefon'e. Pli kaj pli da negoc'ist'o'j for'las'as mon'er'o'j'n kaj mon'bilet'o'j'n, kio pun'as la mal'jun'ul'o'j'n. Plur'foj'e, la centr'a bank'o esprim'is mal'trankvil'o'n pri tio. "Ne-bank'a'j instituci'o'j de pag'o dev'as ne varb'i al ĉi tiu koncept'o aŭ iel ajn diskriminaci'i kontraŭ kontant'a'j pag'o'j" ĝi dir'is je la 15-a de decembr'o, 2020 [4].
Ĉu tem'as pri butik'um'ad'o sur TMall aŭ Taobao, aŭ ĉef'manĝ'o en restoraci'o, aŭ trakt'ad'o en bel'ig'ej'o, Alipay em'as al'don'i special'a'j'n ofert'o'j'n kiel akcel'it'a aprob'o de kredit'o'j por konsum'ant'o'j far'e de la serv'o Huabei, fond'it'a en 2015. Tiu last'a ne send'as la mon'o'n rekt'e al la aĉet'ant'o, sed al la vend'ant'o. La klient'o tiam hav'as ĝis la 10-a de la sekv'ont'a monat'o por re'pag'i la mon'o'n. La interez'o kutim'e est'as nul'o, sed ĉi tiu serv'o instig'as al konstant'a konsum'ad'o, sen dev'i atend'i la ĉiu'monat'a'n salajr'o'n. Simil'a sistem'o, nom'at'a Jiebie, est'as ankaŭ propon'at'a al et'skal'a'j kaj mez'grand'a'j entrepren'o'j, de'long'e ignor'at'a'j de tradici'a'j bank'o'j.
Ĉi tiu'j kredit'o'j aŭ antaŭ'pag'o'j est'as don'at'a'j des pli facil'e ĉar ili est'as adapt'it'a'j al la bezon'o'j de la klient'o, sur'baz'e de ties kredit'o Sesame, aŭ kredit'o Zhima, laŭ model'o kiu tre simil'as la credit score de Uson'o [5]. Ĉi tio est'as poent'ar'o asign'it'a al ĉiu uz'ant'o de Alipay kiu dezir'as ricev'i ĝi'n, kaj est'as determin'it'a laŭ ties histori'o de aĉet'o'j. Miliard'o'j da daten'o'j est'as kolekt'at'a'j kaj analiz'at'a'j ĉiu'tag'e por mal'ferm'i la pord'o'j'n de kredit'o al kiel ebl'e plej mult'e da hom'o'j. Ju pli alt'a la poent'ar'o, des pli alt'a la sum'o de la kredit'o kaj ju pli long'a la period'o de re'pag'o.
Sesame ankaŭ kun'port'as la garanti'o'n de al'iĝ'o al klub'o de virt'a'j konsum'ant'o'j de kiu'j hotel'a'j ĉen'o'j ne plu pet'as antaŭ'pag'o'n por rezerv'i ĉambr'o'n, al kiu'j restoraci'o'j prunt'e'don'as ekster'a'n bateri'o'n por saĝ'telefon'o dum la manĝ'o, por kiu'j bibliotek'o'j pli'ig'as la kvot'o'n de libr'o'j prunt'e'pren'ebl'a'j ... La list'o est'as sen'fin'a. Ali'flank'e, mal'bon'a kredit'ind'ec'o Sesame simil'as ekonomi'a'n ekzil'o'n.
Sed pli moder'a'n opini'o'n hav'as s-ro Brendan Zhang, eks'a kadr'ul'o ĉe Ant Sud'orient'a Azi'o en Singapur'o. "Mult'a'j fantazi'o'j est'as cirkul'int'a'j pri Zhima" li dir'as, rilat'e al la ripet'iĝ'ant'a'j akuz'o'j pri por'ec'o inter la kredit'ind'ec'o Sesame de s-ro Ma kaj la sistem'o de soci'a kredit'ind'ec'o per kiu la ĉin'a reg'ist'ar'o eksperiment'as ek'de 2014, kaj kiu al'juĝ'as aŭ re'tir'as poent'o'j'n al civit'an'o'j sur'baz'e de bon'a'j aŭ mal'bon'a'j far'o'j [6]. "Cert'e, neni'u ali'a land'o dezir'us propon'i al ĉin'a firma'o tiom da al'ir'o al daten'o'j. Sed, eĉ se la ĉin'a reg'ist'ar'o am'as la impres'o'n ke gi reg'as ĉio'n, efektiv'e ĝi hav'as nur teknik'a'n al'ir'o'n al mal'mult'o de ĉi tiu'j daten'o'j pri klient'o'j", li cert'ig'as.
Efektiv'e, la ĉin'a ŝtat'o est'as pasiv'e observ'int'a la lev'iĝ'o'n de Alibaba. "En vi'a land'o, oni vetur'ig'as aŭtomobil'o'j'n sur aŭt'o'voj'o nur post kiam la voj'o est'as pret'a kaj la trafik'lum'o'j est'as instal'it'a'j. Est'as mal'sam'e ĉi tie. La trafik'lum'o'j ven'as post'e. Jen ĝust'e kio okaz'is dum la ekonomi'a mal'ferm'o de la land'o", s-ro Zhang klar'ig'as. Oni eksperiment'as, oni las'as far'i kaj post'e... "Kompren'ebl'e, post kiam la regul'o'j ekzist'as, oni ne pov'as ignor'i ili'n."
Ĝust'e tio okaz'as kun la halt'ig'o de la vast'ig'o de Ant Group kaj ĝi'a nul'ig'it'a en'bors'ig'o. Jes, la koment'o'j de s-ro Ma, kiam li kondamn'is la "lombard'ej'a'n" pens'manier'o'n de la ĉin'a'j (publik'a'j) bank'ist'o'j kaj mal'konsil'is regul'ig'o'j'n, profund'e mal'kontent'ig'is la politik'a'n gvid'ant'ar'o'n, komenc'e kun ili'a ĉef'o, prezid'ant'o Xi Jinping. Sed tio ne est'as la ĉef'afer'o. Antaŭ ĉio tem'as pri la reg'o de la dis'don'ad'o de kredit'o kaj la kre'o de mon'o.
"Ĉi tiu last'a'temp'a suspend'o cel'as evit'i sistem'a'j'n risk'o'j'n" klar'ig'is eks'a ministr'o pri financ'o'j, s-ro Lou Jiwei, ĉe la China Wealth Management 50 Forum en Ŝenĵeno je la 20-a de decembr'o. "Se problem'o okaz'as kaj la reg'ist'ar'o ven'as al la sav'o, tiam impost'pag'ant'o'j perd'os mon'o'n. (...) Ni dev'as evit'i la scen'ar'o'n de "tro grand'a por mal'sukces'i" ["too big to fail", kiel en 2008 en Uson'o dum la kriz'o de alt'risk'a'j kredit'o'j] en la financ'a teknik'ar'o." La ĉin'a reg'ist'ar'o absolut'e ne konfid'os la administr'ad'o'n de privat'a'j ŝuld'o'j al kelk'et'a'j financ'a'j nov'entrepren'o'j. La eks-ministr'o est'as en taŭg'a pozici'o por sci'i kiel mult'e mal'bon'a'j kredit'o'j plag'as la komerc'a'j'n bank'o'j'n. En la somer'o de 2020, la bank'o en Baoshang, Intern'a Mongolio, bankrot'is post la amas'iĝ'o de ne're'pag'ebl'a'j ŝuld'o'j de'long'e ignor'it'a'j de Pekino.
Efektiv'e, "Ant est'as unu el la plej sistem'e grav'a'j financ'a'j instituci'o'j en la mond'o, kaj nun'moment'e ĝi apenaŭ est'as regul'ig'at'a", dir'as Felix Salm'o'n, financ'a fak'ul'o ĉe la uson'a ret'ej'o Axios. "Se teknologi'a firma'o ankaŭ est'as sistem'e grav'a financ'a instituci'o, ĝi dev'us est'i regul'ig'at'a tiel strikt'e kiel iu ajn ali'a gigant'o de financ'a'j serv'o'j" [7]. La emfaz'o don'it'a de la ĉin'a miliard'ul'o al la kre'o de cifer'ec'a valut'o, sen'de'pend'a de naci'a'j reg'ist'ar'o'j - kiel antaŭ li far'is en Uson'o la estr'o de Facebook kun la Diem (eks-Libr'a) - est'us dev'int'a pli'fort'ig'i zorg'o'j'n pri la kre'o de ne'reg'ebl'a gigant'o. Des pli, ĉar Ant Group pov'is facil'e al'log'i fremd'a'j'n invest'ant'o'j'n, precip'e singapur'a'n ŝtat'a'n invest'o'fondus'o'n kun 780 milion'o'j da dolar'o'j, kaj post tio la malajzi'a'n ŝtat'a'n invest'o'fondus'o'n kun 650 milion'o'j da dolar'o'j, la Ofic'ej'o'n de Pensi'a Invest'ad'o de Kanado kun 600 milion'o'j da dolar'o'j kaj fin'e la 500 milion'o'j'n de la uson'a'j fondus'o'j Silver Lak'e Management, Carlyle kaj Warburg Pincus, dum fin'a seri'o de financ'ad'o en 2018 [8]. Al'don'e, la Centr'a Bank'o de Ĉini'o komenc'as eksperiment'i per la kre'o de elektron'ik'a valut'o, uz'ebl'a per Alipay kaj WeChat Pay [9].
Kaj tial la verdikt'o est'is decid'it'a : ne'o al la en'bors'ig'o, almenaŭ provizor'e - mal'feliĉ'e por ĉiu'j ĉi instituci'o'j kaj ili'a profit'o el invest'o'j ; almenaŭ part'a mal'konstru'o de la "tro grand'a por daŭr'i" mamut'o ... Ebl'e s-ro Ma profit'os de ĉi tio por eskap'i el la dual'ec'o kiu'n li est'as daŭr'ig'int'a dum du'dek jar'o'j. Unu'flank'e, li prezent'as si'n kiel la modest'a'n instru'ist'o'n de la angl'a kiu trans'form'iĝ'is en altruism'a'n entrepren'ist'o'n, sam'kiel Le'i Feng - model'a ĉin'a civit'an'o de la epok'o de Mao Zedong - sed por la 21-a jar'cent'o. Ali'flank'e, ni el'trov'as narcis'ism'a'n komerc'ist'o'n kiu don'as lecion'o'j'n pri estrad'o al la grand'ul'o'j de la mond'o, risk'ant'e flank'e'n'puŝ'i prezid'ant'o'n Xi.
Ekzempl'e, en reklam'program'o el'send'it'a de la uson'a ĉen'o Cable News Network (CNN) en 2014, li fanfaron'is ke li dezir'as lev'i la provinc'o'n Guizhou el mal'riĉ'ec'o, al'log'ant'e uson'a'j'n cifer'ec'a'j'n firma'o'j'n al ĝi'a nov'a "Val'o de Grand'skal'a'j Daten'o'j". En Vuhan'o, li met'is li'a'n teknik'ar'o'n je la serv'o de la reg'ist'ar'o de la provinc'o Hubej'o por spur'i loĝ'ant'o'j'n sur'baz'e de ili'a'j inter'ag'o'j apud la centr'o de la pandemi'o Kovid-19. Taksi'a vetur'o, trajn'bilet'o, aĉet'o per Alipay ĉe iu lok'o, ĉiu'j don'is inform'o'j'n, kiu'j'n la algoritm'o'j de Alibaba sci'is interpret'i. Loĝ'ant'o'j je mal'alt'a risk'o de infekt'o ricev'is "verd'a'n" san'kod'o'n kaj pov'is ĉes'i si'n izol'i. En la daŭr'o de kelk'a'j monat'o'j, la procez'o dis'vast'iĝ'is tut'land'e'n. Unu'a'foj'e oni konstat'is tia'n evident'a'n lig'o'n inter la aŭtoritat'ul'o'j kaj Alibaba.
Paralel'e kun ĉi tiu fervor'a servut'ec'o, s-ro Ma don'as lekci'o'j'n. En januar'o 2017, li promes'is al Donald Trump ke li kre'os milion'o'n da labor'posten'o'j en Uson'o en la daŭr'o de kvin jar'o'j, sed post ok tag'o'j en Davos, li sever'e riproĉ'is li'n : "En tri'dek jar'o'j, IBM, Cisco, Microsoft gajn'is miliard'o'j'n, sub'kontrakt'ant'e si'a'n produkt'ad'o'n al Ĉini'o, kaj kie'n ir'is tiu mon'o ? Uson'o est'as konduk'int'a tre mult'e da milit'o'j. Kial tiom da mon'o ne est'is invest'it'a en ĝi'a'n infra'struktur'o'n ? Vi ne distribu'as la mon'o'n laŭ la ĝust'a manier'o kaj vi pag'as la prez'o'n por tio hodiaŭ. Tut'mond'iĝ'o est'as bon'a afer'o, sed ĝi dev'as est'i inkluziv'em'a." Grand'anim'e, li dir'is : "Kiel ĉin'o, mi est'as kontent'a pri tio, ke Xi Jinping akcept'as la respond'ec'o'n gvid'i la du'a'n plej grand'a'n ekonomi'o'n en la mond'o. Sed Ĉini'o dev'as pli mal'ferm'iĝ'i, kaj mi sent'as ke s-ro Xi pli mal'ferm'iĝ'os al la mond'o."
Antaŭ fascin'it'a aŭskult'ant'ar'o, s-ro Ma ankaŭ prezent'is si'a'n rimed'o'n por et'skal'a'j kaj mez'grand'a'j entrepren'o'j tut'mond'e, la Electronic World Trad'e Platform (Elektron'ik'a Platform'o por Tut'mond'a Komerc'ad'o - EWTP), kiu dev'us solv'i la mank'o'j'n de la Mond'a Organiz'aĵ'o pri Komerc'o, "koncept'it'a por la grand'a'j firma'o'j". Laŭ li, la cel'o est'as al'ir'i al "tut'mond'a harmoni'ig'o" de la regul'o'j de inter'ret'a komerc'o, simpl'ig'o de dogan'a'j procedur'o'j kaj evolu'ig'o de loĝistik'a'j infra'struktur'o'j. Ruando est'is la unu'a afrik'a land'o kiu adopt'is la EWTP-on. "Se ĉiu land'o sam'e far'us, kiel potenc'a Afrik'o pov'us est'i" ek'kri'is s-ro Ma ĉe la oficial'a lanĉ'o en Kigali, kun'e kun prezid'ant'o Paul Kagame [10].
Sed la pint'o de megalo'mani'o est'is ating'it'a je la 11-a de novembr'o 2017, kiam la miliard'ul'o en'ret'ig'is mal'long'a'n film'o'n kun la titol'o ’La Gard'ant'o de Batal'art'o'j’ (Gong Shou Da'o, vid'ebl'a en YouTube). La vide'o daŭr'as 22 minut'o'j'n, dum kio li al'front'as si'n'sekv'o'n de fam'a'j opon'ant'o'j, kiel la aktor'o'j Jet Li kaj Donnie Yen, kaj mongol'a lukt'ist'o. Ne'surpriz'e, s-ro Ma gajn'as la konkurs'o'n kaj fin'as per ekzerc'o'j de tajĝiĉuano. Laŭd'a'j slogan'o'j montr'iĝ'as ĉirkaŭ la hero'o : "Ne sekv'u iu'n doktrin'o'n, nur karm'o'n. Ne'venk'ebl'a kor'o. Sen rival'o ĝis la ĉiel'o mem ..."
Sed jam tiam la miliard'ul'o ne est'is la ikon'o kiu'n li kred'is ke li est'as. Li'a'j rival'o'j Tencent, JD.com kaj baldaŭ Pinduoduo jam ating'is aŭ est'is baldaŭ ating'ont'a la sam'a'n nivel'o'n kiel Alibaba kiu jam ne super'reg'as. Ĉe la kvin cent milion'o'j da ĉin'o'j de'pend'iĝ'int'a'j de et'kredit'o'j, mult'a'j ge'jun'ul'o'j absorb'iĝ'int'a'j en la nov'a ekonomi'o esprim'is si'a'n rankor'o'n en soci'a'j ret'o'j : ili sent'is si'n kapt'it'a'j de ĉi tiu konstant'a en'ŝuld'iĝ'o kiu mal'help'as, ke ili konserv'u sufiĉ'e da mon'o por far'iĝ'i dom'posed'ant'o'j, je ne'pag'ebl'a'j prez'o'j.
Kiam tem'as pri administr'ad'o, ĉi tiu idol'o de la amas'komunik'il'o'j fier'as pri tio, ke li ĉirkaŭ'ig'as si'n per ge'jun'ul'o'j, de kiu'j li tir'as energi'o'n kaj ide'o'j'n, dum li eksplik'as al ili lecion'o'j'n de si'n'ofer'o kaj sufer'o por ili'a'j est'ont'a'j karier'o'j. Je la 18-a de Oktobr'o 2017, li est'is invit'it'a de la Moskva Ŝtat'a Universitat'o, prestiĝ'a instituci'o de 40 000 student'o'j. Ĉi tiu vir'o jam ne est'as la mal'gras'ul'o en flav'a ĉemiz'o kiu parol'ad'is antaŭ ses jar'o'j ĉe Stanford University en Uson'o, kun la vest'o- kaj lingv'o'stil'o de Steve Jobs aŭ Bill Gates. Kun jak'o el mal'hel'e blu'a sved'led'o kaj blank'a ĉemiz'o kun Mao-kol'um'o, la Jack Ma de Moskvo est'is mem'fid'a : "Las'u, ke iu'j mal'trankvil'u pri la teknik'a revoluci'o. Mi ne plor'as, ĉar tio ne help'os mi'n. Est'as la rival'o'j kiu'j dev'us est'i dev'ig'it'a'j plor'i. Neni'o est'as sen'pag'a, neni'o est'as facil'a. Se vi dezir'as sukces'i, vi dev'as pag'i la prez'o'n. Mi pas'ig'is 867 hor'o'j'n en aviad'il'o'j pas'int'jar'e. Ĉe Alibaba, ni labor'as tag'e kaj nokt'e. Ni prov'as est'i unik'a'j, est'i mal'sam'a'j. Hodiaŭ est'as mal'facil'a, morgaŭ est'os eĉ pli mal'facil'a, post'morgaŭ est'os bel'a [11]."
"Unu tag'o ĉe Alibaba est'as tag'o de batal'o", plu dir'as iu patr'o kiu dezir'as, ke ni nom'u li'n per la pseŭdonim'o "Hong Cha" ("Nigr'a Te'o"). Li labor'is dum du jar'o'j ĉe la sid'ej'o de Cainiao, la loĝistik'a fili'o de la firma'o, en Hangzhou, urb'o kiu est'as far'iĝ'int'a tre al'log'a kaj kies loĝ'ant'ar'o dek'obl'iĝ'is en du'dek jar'o'j. "Kvankam la urb'o ne ating'as la art'ism'a'n nivel'o'n de Ŝanhajo, ĝi spir'as elektron'ik'a'n komerc'o'n, la nov'a'n ekonomi'o'n, sam'kiel s-ro Ma." La vir'o parol'as pri tag'o'j kiu'j konform'iĝ'as al la regul'o "9-9-6", publik'e formul'it'a iu'n tag'o'n de s-ro Ma : labor'i de la 9-a hor'o maten'e ĝis la 9-a vesper'e, 6 tag'o'j'n semajn'e. Post kiam oni est'as dung'it'a, la unu'a'j sep tag'o'j est'as tut'e dediĉ'at'a'j al la lern'ad'o de la valor'o'j de Alibaba.
"Hong Cha" asert'as ke, en la daŭr'o de du jar'o'j, li'a en'spez'o ating'is, mez'um'e, 257 000 eŭr'o'j'n ĉiu'jar'e, part'e el akci'o'j. Inter'ŝanĝ'e, laŭ li, la labor'posten'o'j est'as organiz'it'a'j tiel, ke ĉiu dung'it'o konkur'as kun ĉiu'j ali'a'j. "La struktur'o de Alibaba est'as tre centraliz'it'a. Ĝi hav'as dek mil labor'posten'o'j'n de tip'o P8 kiel mi'a en Ĉini'o, sed nur inter 300 kaj 400 P10-o'j'n, alt'rang'a'j'n kadr'ul'o'j'n. Mi'a super'ul'o, kiu est'as je tiu nivel'o, kontrol'is kvar team'o'j'n de P8 kaj promes'is promoci'i nur unu al P9. Nu, supr'e'n'ir'i al tiu rang'o signif'as salajr'o'pli'iĝ'o'n kaj du'obl'iĝ'o'n de la akci'ar'o. Mi las'os al vi imag'i la rival'ec'o'j'n..." Li ankaŭ menci'as la ĉiu'jar'a'j'n pri'taks'o'j'n, nom'at'a'j'n "3-6-1" : "oni klasifik'as 30% de la kadr'ul'o'j kiel kompetent'eg'a'j'n, 60% kiel kompetent'a'j'n, 10% kiel ne'kompetent'a'j'n. Post kiam vi est'as klasifik'it'a en la 10% dum du si'n'sekv'a'j jar'o'j, vi dev'as eks'iĝ'i de la firma'o."
Sed, sam'temp'e, oni dev'as stimul'i la spirit'o'n de la team'o ("teambuilding"), konsider'at'a'n kiel esenc'a'n. "Oni ar'ig'as ni'n dek'op'e, ni elekt'as hazard'a'j'n demand'o'j'n kaj ni dev'as respond'i al ili. Ĉi tiu'j est'as iom intim'a'j afer'o'j, ekzempl'e "kie vi kis'is vi'a'n kor'amik'in'o'n unu'a'foj'e ?" Mi supoz'is ke tio est'is part'o de la kultur'o de negoc'ist'o'j, kiel Alibaba antaŭ'e est'is." La firma'o hav'as afiŝ'ej'a'n sistem'o'n, inter'ret'a'n forum'o'n kie dung'it'o'j esprim'as si'n sub si'a'j ver'a'j nom'o'j. Ĉiu'j tem'o'j est'as diskut'at'a'j, neni'o est'as kontrol'at'a. "Ni oft'e leg'is afiŝ'o'j'n en kiu'j dung'it'o'j plend'as pri mal'just'a taks'o de si'a super'ul'o. Ĉi tio est'ig'as rimark'o'j'n, la ĝerm'o'n de kriz'o, kaj kutim'e ambaŭ part'o'pren'ant'o'j fin'e for'las'as la diskut'o'n. Dung'it'o'j ĝu'as leg'i ĉi tia'n polemik'o'n." Est'as ankaŭ en ĉi tiu forum'o ke s-ro Ma parol'as al ĉiu'j dung'it'o'j por re'bat'i ekster'a'j'n polemik'o'j'n aŭ kiam grav'a'j afer'o'j lev'iĝ'as. Fin'e, cert'ig'as "Hong Cha", "la ver'a'j sklav'o'j ankoraŭ est'as ĉe Pinduoduo [la mal'mult'e'kost'a konkurenc'ant'o de Taobao]. Ili labor'as 330 hor'o'j'n monat'e, ili re'ven'as hejm'e'n nur post kiam ili vesper'manĝ'is, tio est'as la regul'o."
En Eŭrop'o, kie Alibaba tut'fort'e dis'vast'iĝ'as, la firma'o dezir'as star'ig'i loĝistik'a'n platform'o'n apud la flug'haven'o de Lieĝ'o [12]. En Franci'o, la ĉin'a miliard'ul'o okup'iĝ'as pri projekt'o pli propr'a. En 2016, li aĉet'is la bien'o'n de la Château de Sours, eks'a etap'o por pilgrim'ant'o'j sur la voj'o al Santiag'o de Compostela, en Saint Quentin-de-Bar'o'n (Gironde). "Mi neniam aŭd'is pri ĉi tiu vir'o ĝis kiam ĉin'a'j turism'a'j aŭtobus'o'j pas'is tra la vilaĝ'o por prov'i moment'e ek'vid'i li'n", agnosk'is s-ro Jack Allais, la urb'estr'o de 2014 ĝis 2020. S-ro Ma ferm'is la vin'butik'o'n por for'ten'i vizit'ant'o'j'n, sen'avert'e instal'is kontraŭ'hajl'a'j'n kanon'o'j'n sur si'a'j du cent hektar'o'j da ter'o, en'konduk'is portugal'a'j'n kaj hispan'a'j'n vin'ber'vari'o'j'n, al'trud'is per'makul'tur'o'n, mal'permes'is pest'icid'o'j'n kaj nul'ig'is si'a'n Nom'o'n de Reg'at'a Origin'o (Appellation d’Origin'e Contrôlée - AOC), kio ĉagren'is iu'j'n najbar'a'j'n vin'ber'kultur'ist'o'j'n. Du'dek milion'o'j da eŭr'o'j jam est'as invest'it'a'j. Oni atend'as la unu'a'j'n botel'o'j'n da ĉi tiu nov'a vin'o en 2023, la tut'o est'as eksport'ot'a. Tut'e mank'as sentimental'ec'o : ĉi tie, kiel ali'lok'e, s-ro Ma intenc'as fal'ig'i la super'reg'a'n model'o'n, vid'as mal'proksim'e'n kaj el'spez'as sen kalkul'i la kost'o'n. Almenaŭ inter'temp'e ...
Jordan POUILLE
[1] ’Chine : les ventes au détail en lign'e en hausse de 10 % en 2020’, Xinhua, Pekino, la 3-a de Februar'o 2021.
[2] Vid'u Mart'in'e Bulard, ’Paysans chinois entre cueillette et Internet’, Le Mond'e Diplomatique, Novembr'o 2015.
[3] Cifer'o de la unu'a semestr'o de 2020, laŭ la pekina agent'ej'o IResearch.
[4] ’China central bank urges wider acceptance of cash as payments go digital’, Reuters, la 15-a de Decembr'o 2020.
[5] Vid'u Maxime Robin, ’Uson'o kaj la art'o el'tord'i mon'o'n el la malriculoj’, Le Mond'e Diplomatique, Septembr'o 2015.
[6] Vid'u René Raphaël kaj Ling Xi, ’Bon'a'j kaj mal'bon'a'j ĉin'o'j’, Le Mond'e Diplomatique, Januar'o 2019.
[7] Cit'it'a de William Pesek en ’Xi walks a tightrope by reining in Jack Ma’, Asia Times, Honkongo, la 9-a de Februar'o 2021.
[8] Jing Yang kaj Juli'e Steinberg, ’How a “surefire” bet on Ant Group has trapped glob'al investors’, The Wall Street Journal, Nov'jork'o, la 9-a de Februar'o 2021.
[9] Evelyn Cheng, ’China plans to hand out $1.5 million in a digital currency test du'ring the Lunar New Year’, CNBC, la 8-a de Februar'o 2021.
[10] Ristel Tchounand, ’E-commerce : avec eWTP Africa, Alibaba fait du Rwanda le premier pays d’Afrique de sa plate-form'e mondiale’, La Tribun'e Afrique, la 1-a de Novembr'o 2018, https://afrique.latribune.fr
[11] ’Jack Ma holds lecture at Moscow Stat'e University’, Ruptly, la 18-a de Oktobr'o 2017, en YouTube.
[12] Kp. precip'e Cédric Leterme kaj Sebastian Franc'o, ’La Belgique sur l’échiquier mondial d’Alibaba’, Mirador, la 1-a de Oktobr'o 2019, www.miradormultinationales.be