La fonto de tiu dokumento legeblas jene, kaj la ofteco-listo de radikoj jene.

  
  
The Project Gutenberg EBook of La liturgio de l’ foiro, by Jorge Camacho  
  
This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with  
almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or  
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included  
with this eBook or online at www.gutenberg.org  
  
** This is a COPYRIGHTED Project Gutenberg eBook, Details Below **  
**     Please follow the copyright guidelines in this file.     **  
  
Title: La liturgio de l’ foiro  
       (Elementoj por ekzegezo)  
  
Author: Jorge Camacho  
  
Release Date: December 9, 2007 [EBook #23586]  
  
Language: Esperanto  
  
Character set encoding: UTF-8  
  
*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK LA LITURGIO DE L’ FOIRO ***

La Liturgi'o de l’ Foir'o

(Element'o'j por Ekzegez'o)
kun Suplement'o

Jorge Camacho

unu'a publik'a el'don'o, mart'o 1999
kopi'rajt'o © ĉe la aŭtor'o kaj la el'don'ej'o
el'don'as Progres'em'a Esperant'o-Forum'o
Jakv'o Schram
Hof ter Bekestraat 49
Be-2018 Antverpeno
Belg'uj'o

Kar'a ________________,

Du gazet-el'don'ist'o'j esperant'uj'a'j afabl'e rekomend'is, ke mi ne aper'ig'u la ĉi-sekv'a'n tekst'o'n libr'et'o'form'e. Bon'vol'u do leg'i ĝi'n ne kiel artikol'o'n por la ĝeneral'a publik'o, sed estiel privat'a'n leter'o'n, kiu'n mi send'as al divers'a'j koleg'o'j kaj ge'amik'o'j.

La aŭtor'o.

Manifest'o de Raŭmo

1. Kriz'o de ident'ec'o

La sub'skrib'int'o'j konstat'is kontraŭ'dir'o'n en la si'n'ten'o de la esperant'ist'ar'o, kvazaŭ konflikt'o'n inter ide'a super'ego'o kaj ego'o: ni'a super'ego'o ig'as ni'n predik'i al la ali'a'j hom'o'j pri kelk'a'j mit'o'j — la du'a lingv'o por ĉiu; la angl'a lingv'o est'as ni'a mal'amik'o; UN dev'as adopt'i Esperant'o'n; ktp — kaj laŭd'eg'i la lingv'o'n eĉ ne'objektiv'e okaz'e de intervju'o; sam'temp'e, inter ni, ni ĝu'as kaj aplik'as Esperant'o'n laŭ tio kio ĝi efektiv'e est'as, sen'de'pend'e de la pra'cel'a'j slogan'o'j. Tio ja est'as kriz'o de ident'ec'o, kaj ni sent'as la neces'o'n motiv'i ni'a'n esperant'ist'ec'o'n per io pli koher'a.

2. Kritik'o de pra'cel'o'j

Ni kred'as ke:

a) la oficial'ig'o de Esperant'o est'as nek ver'ŝajn'a nek esenc'a dum la 80-aj jar'o'j — oni hav'u alternativ'a'j'n cel'o'j'n;

b) la fal'ig'o de la angl'a lingv'o est'as nek task'o nek zorg'o de la esperant'ist'o'j: fin'fin'e la angl'a rol'as nur kiel helplingv'o, analog'e al la franc'a si'a'temp'e (eĉ mal'pli grav'e ol iam la franc'a mem); Zamenhof neniam propon'is al la E-mov'ad'o kiel cel'o'n kontraŭ'star'i la franc'a'n, ĉar por Esperant'o li antaŭ'vid'is pli valor'a'n alternativ'a'n rol'o'n.

3. Ni'a'j cel'o'j

Ni cel'as dis'vast'ig'i Esperant'o'n por pli kaj pli, iom post iom real'ig'i pozitiv'a'j'n valor'o'j'n:

a) propedeŭtik'o por lingv'o'instru'ad'o;

b) kontakt'o'j inter ordinar'a'j hom'o'j;

c) kontakt'o'j sen'diskriminaci'a'j;

ĉ) nov'tip'a inter'naci'a kultur'o.

Lig'e kun la last'a valor'o, ni emfaz'as ke la serĉ'ad'o de propr'a ident'ec'o ig'is koncept'i esperant'ist'ec'o'n kvazaŭ la aparten'o'n al mem elekt'it'a diaspor'a lingv'a minoritat'o. La kresk'o de ni'a'j fort'o'j kaj la al'iĝ'o de nov'a'j hom'o'j est'as nepr'e kondiĉ'it'a'j de la konsci'iĝ'o pri tiu'j ĉi valor'o'j.

4. La kongres'o'j kiel voj'o al kresk'o

Inter'naci'a'j kongres'o'j kaj renkont'iĝ'o'j est'as esenc'a'j por la asimil'iĝ'o de hom'o'j al ni'a lingv'a komun'um'o: neces'as unu'flank'e kongres'i pli oft'e inter ni, kaj rezerv'i la kun'sid'ad'o'n de gvid'organ'o'j al apart'a'j funkci'ul'a'j kun'ven'o'j, laŭ la model'o de la TEJO-seminari'o en Strasburgo (juni'o 1980), kaj ali'flank'e neces'as fort'ig'i la uz'o'n de Esperant'o kiel labor'lingv'o en fak'a'j konferenc'o'j inter'naci'a'j, laŭ la model'o de la Freinet-instru'ist'o'j.

5. Ni posed'as form'o'n kaj en'hav'o'n

Ni kred'as ke la unu'a jar'cent'o de Esperant'o pruv'is la taŭg'ec'o'n de la lingv'o por esprim'i ĉio'n; mez'e de la 80-aj jar'o'j, komenc'e de la du'a jar'cent'o, ni dev'os ek'montr'i al la mond'o ke ni kapabl'as ankaŭ dir'i i'o'n — i'o'n kultur'e original'a'n kaj inter'naci'e valor'a'n.

La liturgi'o de l’ foir'o

(Element'o'j por ekzegez'o)

Est'as kon'at'e, ke amator'o, kiu unu'a'foj'e sur'ir'as scen'ej'o'n, tuj kred'as si'n geni'a. (Nu, geni'a li est'as ĉef'e kiam li prov'lud'as tut'e sol'a antaŭ la spegul'o en la ban'ĉambr'o). Kaj est'as mal'facil'e kompren'ig'i al tiu geni'ul'o, ke li ebl'e pov'us pli'bon'ig'i si'a'n lud'o'n, ke li'a aktor'ad'o ebl'e ne est'as tiel perfekt'a kiel li supoz'as . . .

Georges Lag'rang'e

En la komenc'o est'is la Manifest'o de Raŭmo. La somer'o'n de 1980, en la finn'a urb'o Rauma, proklam'iĝ'is la t.n. Manifest'o de Raŭmo kadr'e de la 36a Inter'naci'a Jun'ul'ar'a Kongres'o de TEJO. Ĉef'a'j aŭtor'o'j de la dokument'o ŝajn'e est'is la unu'a'j tri sub'skrib'int'o'j (precip'e la plej unu'a el ili): Jouko Lindstedt, Giorgio Silfer (pseŭdo'nom'o de Valeri'o Ar'i) kaj Amri Wandel. Ĝis la fin'o de tiu jar'o al'iĝ'is ĉ. 80 pli'a'j sub'skrib'ant'o'j. Unu el ili, la Kooperativ'o de Literatur'a Foir'o (LF-koop), sur la paĝ'o'j de la sam'nom'a revu'o, vid'is en la proklam'ad'o nask'iĝ'o'n de nov'tip'a esperant'ism'o, nom'e raŭm'ism'o, kiu'n LF ĝis nun prezent'as kiel si'a'n ideologi'o'n kaj program'o'n.

Dek sep jar'o'j'n post'e mal'mult'a'j konsent'as pri la signif'o de la vort'o raŭm'ism'o; nur ĝi'a etim'ologi'o rest'as klar'a. Blazi'o Vaha (naci-skrib'e: Balázs Wacha) protest'as, ke "neni'u objektiv'e stud'is la ’tut'a'n’ histori'o'n de la raŭm'ism'a'j diskut'o'j; Sojl'e, stud'o de Sándor Révész pri ĝi'a komenc'a etap'o, ne est'as aper'int'a" (VAHA, p. 27). Ald'o de’ Giorgi sam'e protest'as, ke "Silfer invent'is la Manifest'o'n de Raŭmo kaj kred'ig'as est'i trov'int'a sav'ig'a'n, mirakl'a'n panace'o'n por ni'a tut'a mov'ad'o" (de’ GIORGI, p. 26), sed surpriz'e al'don'as ke "ankaŭ mi ĉiam taks'is mi'n ia'spec'a raŭm'ist'o. Sed sen'bezon'e de manifest'o'j, de karism'a'j[*] kondotier'o'j". Kontrast'e, Lindstedt mem skrib'as: "En la jun'aĝ'o mi kun'verk'is la Manifest'o'n de Raŭmo, sed nun mi rimark'is, ke ne nur ekzist'as la tekst'o de la manifest'o, sed ankaŭ io, kio nom'iĝ'as ’raŭm'ism'o’ kaj hav'as entuziasm'a'j'n sub'ten'ant'o'j'n kaj konvink'it'a'j'n kontraŭ'ul'o'j'n. Io ŝanĝ'iĝ'is en mi'a'j verd'a'j okul'vitr'o'j: mi ne plu sent'is mi'n kiel ’raŭm'ist'o'n’, kio'n ajn tio signif'as" (LINDSTEDT, p. 329).

Oni atent'u la adjektiv'o'n ia'spec'a en la vort'o'j de De’ Giorgi. Ĝi paralel'as si'n'difin'o'j'n kiel ’ia'spec'a ekologi'ist'o’, ’ia'spec'a femin'ist'o’ aŭ ’ia'spec'a pac'ist'o’. La adjektiv'o fakt'e signif'as ali'spec'a, kaj implic'as la ekzist'o'n de du ism'o'j, unu ortodoks'a[1] (ĉi-kaz'e la raŭm'ism'o de LF), ali'a heterodoks'a (la raŭm'ism'o ia'spec'a). Simil'a'n ide'o'n skiz'as Nikolao Gudskov: "Do, ’raŭm'ism'o’ laŭ la spirit'o est'as ĉef'a viv'koncept'o por la esperant'ist'ar'o almenaŭ de la hodlera epok'o, almenaŭ implic'it'e, kaj en 1980 la banal'a ide'o est'is nur iom pli klar'e kaj mal'kaŝ'e vort'um'it'a" (GUDSKOV, p. 12).

Lindstedt eksplic'it'e de'tir'as si'n de la ortodoks'a variant'o, dum Vaha koncept'as raŭm'ism'o'n kiel tut'o'n pli vast'a'n. Claude Pir'o'n esprim'as si'n pli detal'e: "Pri mult'o en la spirit'o de la Raŭma Manifest'o mi plen'e konsent'as. Fakt'e, mi'a'j kritik'o'j, aŭ, ebl'e pli ĝust'e, la sent'o, ke mi situ'as ali'manier'e ol la aŭtor'o'j, rilat'as nur al la du unu'a'j punkt'o'j. Sed pri la tri last'a'j punkt'o'j mi sam'opini'as" (Pir'o'n 1994, p. 8). Bel'a konfuz'o, ĉu ne? Kiom da kap'o'j, kaj kiom da punkt'o'j, tiom da raŭm'ism'o'j! Nu, en tiu ĉi ese'o mi pri'trakt'os nur la raŭm'ism'o'n ortodoks'a'n (mi ne temp'as nek pacienc'us tra'leg'i kaj analiz'i tiom da material'o). Laŭ mi'a tez'o, ĝi'a'j nun'a'j defend'ant'o'j trans'substanc'ig'is la kvin punkt'o'j'n en ordon'o'j'n aŭ dogm'o'j'n kaj la manifest'o'n mem en dekalog'o'n. Por far'i klar'a'n disting'o'n dis'de ĉio ali'a kaj por uz'i preciz'a'n termin'o'n, en la ĉi-sekv'a tekst'o mi nom'as ĝi'n foir'ism'o, laŭ la nom'o de l’ kooperativ'o kaj la revu'o.

Kio est'as foir'ism'o? Ni leg'u unu'e, kiel ĝi'n difin'as foir'ist'o'j mem: "Ni sekv'as la Raŭm'an voj'o'n, kiu konduk'as al la atent'o pri la dialektik'a rilat'o inter ni'a mikro'soci'o kaj la makro'soci'o (prefer'e ol vart'i iu'n teori'a'n inter'naci'ec'o'n laŭ UN-skem'o'j) kaj paralel'e gvid'as al la valor'ig'o de la kultur'o (literatur'a, muzik'a, bild'a) kies radik'o'j ĉerp'as el la konstat'o ke esperant'ist'ec'o rol'as kvazaŭ la aparten'o al mem-elekt'it'a diaspor'a lingv'a minoritat'o" (SILFER 1994, p. 212). Sam'artikol'e Silfer al'don'as, ke "Esperant'o ne est'as inter'naci'a help'lingv'o, sed trans'naci'a kultur'lingv'o. Tio fakt'e est'as la kvintesenc'o de raŭm'ism'o rilat'e al la lingv'o". La lig'o'n inter ĉi koncept'o'j pri esperant'o kaj esperant'ist'ec'o ni trov'as pli evident'e en la du'a artikol'o de la statut'o de Esperant'a Pen-Centr'o, kiu deklar'as unu el si'a'j cel'o'j "firm'ig'i ĉe si'a'j membr'o'j la konsci'o'n pri aparten'o al unik'a komun'um'o, kvazaŭ al mem elekt'it'a diaspor'a lingv'a minoritat'o (Manifest'o de Raŭmo), kaj konsekvenc'e uz'i esperant'o'n ne kiel inter'naci'a'n help'lingv'o'n sed kiel trans'naci'a'n ĉef'lingv'o'n" (SILFER 1995, p. 23).

Ne'kon'ant'o'n de foir'ism'o unu'e surpriz'us ne la en'hav'o de la fraz'o'j, sed ili'a stil'o. Karakteriz'as ĝi'n apart'a lingv'aĵ'o facil'e re'kon'ebl'a post kelk'a'j leg'o'j: mikro'soci'o, makro'soci'o, diaspor'o, lingv'a minoritat'o, trans'naci'a ĉef'lingv'o. Preskaŭ ĉiu'j parad'as jam en la manifest'o, kun'e kun: ident'ec'o, super'ego'o, ego'o, pra'cel'o.

La par'o'n makro'soci'o / mikro'soci'o oni trov'as konstant'e en foir'ism'a'j tekst'o'j. Ĝi paŭs'as par'o'j'n kiel makro'kosm'o / mikrokosm'o aŭ makro'ekonomik'o / mikro'ekonomik'o. Mal'facil'as kompren'i la uz'o'n de ĉi scienc'a'j vort'komenc'o'j en manifest'o destin'it'a al la tut'a esperant'ist'ar'o, ĉef'e tial, ke ĉi-okaz'e ambaŭ prefiks'aĵ'o'j ne ver'e rol'as, sed nur impres'as kiel fak'vort'o'j. Makro'soci'o est'as cent'procent'a sinonim'o de soci'o; per mikro'soci'o oni laŭ'plaĉ'e kompren'u la esperant'ist'ar'o, la Mov'ad'o, la esperant'a komun'um'o aŭ Esperant'uj'o. Ĉi last'a'j kvar esprim'o'j difin'as la si'n'ten'o'n de la parol'ant'o rilat'e la esperant'ist'o'j'n kiel tut'o'n: ĉu ni est'as nur aŭ ĉef'e sam'lingv'a'j, sam'ide'a'j, sam'cel'a'j, sam'kultur'a'j aŭ kvazaŭ sam'land'a'j, ekzempl'e. Ĉu mikro'soci'o vol'as dir'i, ke ni est'as miniatur'o de la soci'o, ia spegul'a mini'soci'o[*] aŭ, tut'simpl'e, soci-et'o? Ŝajn'as al mi, ke, kun la signif'o soci'o en'e de la soci'o, ĝi sen'problem'e aplik'ebl'as al, ekzempl'e, komun'um'o de mormon'o'j aŭ de atest'ant'o'j de Jehovo en medi'o sen- aŭ ali-religi'a, ĉar tiu'j kred'o'j muld'as la soci'ec'o'n de grup'o ĝis plej et'a'j detal'o'j. Kontrast'e, ne son'as kred'ebl'e parol'i pri mikro'soci'o de esperant'ist'o'j, ŝak'lud'ist'o'j, violon'lud'em'ul'o'j aŭ sang'o'don'ant'o'j. En fraz'er'o kia ’la dialektik'a rilat'o inter ni'a mikro'soci'o kaj la makro'soci'o’, la foir'ism'a stil'o son'as pseŭdo'scienc'e.

Mi daŭr'e mir'as pro la popular'iĝ'o de trans'naci'a anstataŭ inter'naci'a kaj sen'naci'a, al kio ne mal'grav'e kontribu'is la ital'a Radikal'a Parti'o. Kio'n ĝi signif'as, kio'n nov'a'n ĝi kontribu'as — neni'u sci'as. Mi trov'is nur unu prov'o'n difin'i ĝi'n (LEYK 1987, p. 13), laŭ mi sen'sukces'a'n. Sam'e taŭg'us preter'naci'a kaj eĉ malgraŭ'naci'a, sed al ili mank'as la dezir'at'a grad'o de mod'ec'o.

Tem'as do nek pri sinonim'o'j (laŭ Piv, "vort'o hav'ant'a ĝust'e la sam'a'n senc'o'n kaj uz'at'ec'o'n kiel unu ali'a [vort'o]" aŭ "vort'o esprim'ant'a la sam'a'n ide'o'n kiel ali'a vort'o, sed ne uz'at'a en la sam'a ĉirkaŭ'tekst'o, kun la sam'a'j nuanc'o'j aŭ en ĉiu'j ties senc'o'j") nek pri eŭfemism'o'j ("uz'o de ne'preciz'a dir'manier'o por mild'ig'i la krud'ec'o'n de apart'a vort'o"), kiel kaz'e de la t.n. politik'e ĝust'a aŭ politik'e korekt'a[2] esprim'ad'o. La nov'a'j vort'o'j distord'as la pri'trakt'at'a'n koncept'o'n kaj ver'dir'e mild'ig'as nur la kompren'ebl'ec'o'n de la fraz'o. Ĉi-sekv'e mi nom'os ili'n, laŭ la nom'o de ili'a plej kon'at'a lanĉ'int'o kaj uz'ant'o, silfer'ism'o'j aŭ silferonimoj.

Silferonimoj tamen ne est'as sen'funkci'a'j. La decid'o de foir'ist'o'j bapt'i si'n raŭm'ism'o jam de'komenc'e montr'is la vol'o'n far'i disting'o'n dis'de ĉiu'j ali'a'j. Oft'e oni kompar'as la esperant'ist'ar'o'n kun sekt'o, ĉar de ekster'e mult'a'j mov'ad'a'j tradici'o'j aspekt'as tre suspekt'ind'e. Nun oni permes'u al mi nom'i foir'ism'o'n sekt'o, sed sekt'o en'e de Esperant'uj'o, el vid'punkt'o ne ekster'a, sed propr'a al esperant'ist'o'j mem. Mi cel'as ne tiu'j'n danĝer'a'j'n sekt'o'j'n kiu'j, per kidnap'ad'o[*] de infan'o'j aŭ cerb'o'lav'ad'o de si'a'j membr'o'j, regul'e plen'ig'as paĝ'o'j'n en la inter'naci'a ĵurnal'ar'o, sed la vort'o'n sekt'o en la du'a senc'o Piv'a. Mi ne parol'os pri skism'o, ĉar foir'ism'o ĝis nun nek sukces'is du'divid'i la esperant'ist'ar'o'n (kiel Id'o si'a'temp'e) nek nask'iĝ'is el frakci'o dis'iĝ'int'a, ekzempl'e, el'de UEA aŭ ali'a inter'naci'a organiz'o.

(Parentez'e: kiam, antaŭ du-tri jar'o'j, iu Thomas Hamilton mort'paf'is dek'kelk'o'n da infan'o'j en ili'a lern'ej'a gimnast'ej'o en Dunblane, Skot'uj'o, mi'a angl'a amik'o Matthew Per'ret prov'is incit'i mi'n dir'ant'e, ke Hamilton membr'is en la lok'a E-grup'o; tem'is pri blag'o, sed ja ver'ŝajn'a. Mi sam'e ne mir'us, se la an'o'j de la sekt'o Ĉiel'a Pord'o, mort'ig'int'a'j si'n pas'int'jar'e en Uson'o por al'iĝ'i al la komet'o Hal'e Bopp, est'int'us esperant'ist'o'j. Neces'as nur pacienc'i, ĝis frenez'ul'o el la verd'a tend'ar'o mort'ig'os si'n aŭ iu'n ali'a'n, grav'e kontribu'ant'e al la propagand'o de ni'a afer'o).

Fakt'e, la kompar'o kun religi'iĝ'ant'a'j sekt'o'j (ĉi-kaz'e en la unu'a senc'o Piv'a) montr'iĝ'as frukt'o'don'a analiz'il'o. Ni do plu metafor'u. Jen ni vid'as grup'o'n de mem'proklam'it'a'j herez'ul'o'j aŭ parol'ant'o'j de la ver'o. Ili dis'kon'ig'as manifest'o'n. Tuj sekv'e ili si'n re'bapt'as kaj sam'temp'e met'as disting'a'n bar'o'n per star'ig'o de ŝibolet'a lingv'aĵ'o. Per tio komenc'iĝ'as la instituci'iĝ'o de l’ deviaci'o. Si'a'n heterodoks'ec'o'n ili flirt'ig'os laŭ'bezon'e, kvankam praktik'e ĝi jam trans'form'iĝ'is en nov'a'n ortodoks'ec'o'n: nun herez'as la ceter'a'j.

Ni leg'u, kio'n dir'as Pir'o'n pri la manifest'o: "Unu el ĝi'a'j trajt'o'j, kiu jam okul'frap'is al mi je ĝi'a aper'o, kaj kiu'n mi fort'e re'sent'is re'leg'ant'e ĝi'n, est'as la vol'o de apart'ig'o, kiu esprim'iĝ'as en ĝi. Ĝi divid'as la esperant'ist'o'j'n en du grup'o'j'n: est'as ili, kaj est'as ni. Sub'kompren'at'e: ili est'as mal'prav'a'j, ni est'as prav'a'j; ili est'as fuŝ'ul'o'j, hom'o'j kun ideal'ism'a'j, ne'real'ism'a'j cel'o'j, ni dis'krev'ig'is la mit'o'j'n kaj objektiv'e vid'as; ili elekt'is ne'ĝust'a'n voj'o'n, la ĝust'a'n voj'o'n elekt'is ni. Tiu divid'o ŝajn'as al mi ne'ĝust'a. Ĝi met'as rigid'a'j'n lim'o'j'n en real'o divers'a, mov'iĝ'ant'a, fleks'ebl'a, kiu'n tia simpl'ism'o ne pov'as kapt'i. [. . .]. Fakt'e, mi supoz'as la psik'a'n meĥanism'o'n, kiu'n oni nom'as projekci'o. Tuj kiam oni divid'is komun'um'o'n en du part'o'j'n, ili kaj ni, tiu'j ’ili’ al'pren'as simpl'ism'e skiz'it'a'j'n fi'karakteriz'o'j'n, kiu'j aparten'as pli al la imag'o ol al la real'o. Ekzempl'e, mi neniam renkont'is esperant'ist'o'n, kiu favor'is ’fal'ig'o'n de la angl'a’, kiel dir'as la Manifest'o, aŭ kred'is je ebl'a oficial'ig'o de esperant'o en la 80aj, eĉ en la 90aj jar'o'j. Tia pri'skrib'o est'as karikatur'o koncern'e la part'o'n de la esperant'ist'ar'o, pri kiu mi hav'as spert'o'n" (Pir'o'n 1994, p. 1).

Mi cit'u ankoraŭ el la sam'a preleg'tekst'o (p. 2): "Fakt'e, est'as interes'e, ke la apart'ig'em'o, kiu laŭ mi karakteriz'as la Manifest'o'n, trov'iĝ'as sur tri nivel'o'j: en la hom'ar'o [. . .], en la esperant'ist'ar'o [. . .] kaj en la individu'a esperant'ist'o mem, kio aper'as en la unu'a punkt'o, titol'it'a Kriz'o de ident'ec'o. Tie la aŭtor'o'j not'as ĉe esperant'ist'o'j divid'o'n inter super'ego'o predik'em'a kaj mit-am'a, kaj ego'o, pro kiu, laŭ ili, ni simpl'e ĝu'as esperant'o'n inter ni". Post argument'ad'o el la vid'punkt'o de psikolog(i)o, Pir'o'n konklud'as: "La divid'o inter super'ego'o kaj ego'o do ŝajn'as al mi ne'ĝust'a, pli'a konkret'ig'o de ia, ver'ŝajn'e ne'konsci'a, bezon'o part'ig'i kaj apart'ig'i. Ceter'e, ebl'as bedaŭr'i la uz'o'n de fak'termin'o'j en ĝeneral'a tekst'o: oni pov'us dir'i la sam'o'n pli simpl'e kaj klar'e".

Rest'as tamen klar'a la funkci'o de silferonimoj: apart'ig'i, saliv'ig'e ĵongl'i per la lingv'o, kaj impon'i al laik'o'j. Ĉi patin'o el esprim'o'j literatur'a'j, grek'latin'a'j, mod'kultur'a'j kaj pseŭdo'scienc'a'j ig'as la manifest'o'n ne'tuŝ'ebl'a kaj, do, ne'refut'ebl'a. Silferonimoj hav'as kiel objekt'o'n ne i'o'n obscen'a'n aŭ hont'ind'a'n, nek i'o'n akcesor'a'n aŭ banal'a'n, sed preciz'e la komunaĵ'o'j'n kaj komun'ej'o'j'n de l’ esperant'ist'ar'o. La sistem'a renom'ad'o hav'as cel'o'n al'propr'ig'a'n aŭ, ali'vort'e, magi'a'n. Ni re'trov'as la batal'o'n ankaŭ en unu'op'a'j sintagm'o'j: anstataŭ ’la fin'a venk'o’, jen ’la Raŭma voj'o’. Tre interes'a montr'iĝ'as la anatem'o pra'cel'o. Okul'frap'e ĝi simil'as al la origin'a pek'o de Adamo kaj Eva, t.e. al la pra'pek'o. Tial, sen grand'a tro'ig'o, ni pov'as re'pren'i la komenc'a'n fraz'o'n de ĉi ese'o kaj re'verk'i ĝi'n laŭ la model'o de Lejzerowicz, por ke ni vid'u foir'ism'o'n kia ĝi si'n manifest'as:

"En la komenc'o la Sen'korp'a Mister'o kre'is Esperant'uj'o'n. Kaj Esperant'uj'o est'is sen'form'a kaj ĥaos'a, kaj mal'lum'o est'is en ĝi. Kaj la Sen'korp'a Mister'o dir'is: Est'u lum'o; kaj far'iĝ'is la Manifest'o de Raŭmo. Kaj la Spirit'o vid'is la Manifest'o'n, ke ĝi est'as bon'a; kaj la Spirit'o apart'ig'is Raŭm'ism'o'n de Pra'cel'ism'o. Kaj la Spirit'o nom'is Raŭm'ism'o'n Etern'a Tag'o, kaj Pra'cel'ism'o'n kaj Fin'venk'ism'o'n nom'is Nokt'o. Kaj est'is vesper'o, kaj est'is maten'o, unu tag'o."

Ne pro neni'o skrib'as Nikol'a Raŝiĉ[3], ke "tiu'j kiu'j predik'as fin'venk'ism'o'n fakt'e praktik'as raŭm'ism'o'n, dum la raŭm'ist'o'j asert'as ke ili fakt'e gvid'as al la ver'a venk'o"! (RAŜIĈ, p. 185). Kaj, kiel okaz'as al religi'iĝ'ant'a'j herez'o'j aŭ sekt'o'j, la ag'o'j de foir'ist'o'j oft'e ident'as la sam'a'j'n far'o'j'n, kiu'j'n ili kritik'as. Ekzempl'o: la konstant'a'j akuz'o'j ĉef'e kontraŭ UEA pri de'supr'ism'o[4] kaj piramid'ism'o. Per tio foir'ist'o cel'as, ke UEAn karakteriz'as piramid'a struktur'o, kie ĉiu'j decid'o'j ven'as de supr'e, de la unu- aŭ nurkelk-hom'a pint'o. Nu, sam'o dir'ebl'as rilat'e la renom'a'n Kooperativ'o'n de Literatur'a Foir'o: ĉio'n decid'as Giorgio Silfer kaj Perl'a Martinelli, malgraŭ la divers'a'j mask'o'j, posten'o'j kaj sub'skrib'o'j, malgraŭ la ofic'a karusel'o. La decid'o'j ven'as de supr'e, sed de mal'pli supr'e, tiel ke demagog'o kiel mi tuj ek'pens'as la vort'o'n de'mal'pli'supr'ism'o por epitet'i la ag'metod'o'j'n de la kooperativ'o. Tem'as pri piramid'et'a struktur'o kun plur'a'j pajl'o'hom'o'j, kiel nun Marco Picasso, sur'scen'ig'ant'a'j simpl'a'n fars'o'n: Silfer rol'as kiel sekretari'o de KCE, Martinelli ekzempl'e kiel redaktor'in'o de Herold'o, sed fin'fin'e la intrig'o redukt'iĝ'as al la kuir'ej'a'j plan'o'j de ge'edz'a par'o. Ili bon'ŝanc'as kalkul'i je la help'o de hom'o'j afabl'a'j kaj simpati'a'j kiel sinjor'o Ljubomir Trifonĉovski, ĉef'redaktor'o de LF, sed kiu nun'temp'e ag'as kiel efik'a, obe'em'a sbir'o; rilat'e mi'n kaj koleg'o'n Jouko Lindstedt (pri tio post'e), Ljubomir pruv'is si'n intelekt'e mal'honest'a[5] (kaj mi, sincer'e, ne kompren'as kial, ĉar ŝajn'as ke li ne de'pend'as de kooperativ'a salajr'o por si'n viv'ten'i). Prefer'e ni trans'ir'u al zoologi'a kompar'o: LF-koop hav'as polp'a'n struktur'o'n, kun tentakl'o'j obe'ant'a'j la unu'sol'a'n kap'o'n. Apart'e traf'a montr'iĝ'as ĉi-kun'tekst'e la Piv'a difin'o de ’cefalopod'o’: "Klas'o de molusk'o'j, kies kap'o est'as ĉirkaŭ'it'a de 8 aŭ 10 brak'o'j, kaj kiu'j pov'as plej'oft'e sekreci'i ink'o'simil'a'n likv'aĵ'o'n por si'n kaŝ'i".

Neni'o nov'a pri polp'o'j, neni'o nov'a ĉe Alp'o'j. Foir'ism'o instituci'iĝ'is jam de komenc'e. Aŭ, pli ĝust'e, ĝi est'is kaj rest'as produkt'o de instituci'o, produkt'o kre'it'a kun la cel'o plu'viv'i, plu'viv'ig'i si'n, kaj ekspansi'i. Ekspansi'em'o'n pruv'as la mov'o'j de l’ tentakl'o'j dum la last'a'j jar'o'j: Kultur'a Centr'o Esperant'ist'a, Inter'naci'a'j Flor'a'j Lud'o'j, [La] Kvin'petal'o, Svis'a Esperant'o-Societ'o, la Akademi'o, Herold'o . . . Ni vid'os post'e, ke tiu'cel'e LF-koop baz'as si'n sur la ideologi'o plej facil'e dis'vend'ebl'a ĉi-epok'e, nom'e naci'ism'o en si'a variant'o gent'ism'a (aŭ, kiel mod'as dir'i, etn'ism'a). Sed foir'ism'o en'dogm'iĝ'is (ne konfuz'u kun la Waringhien’a prononc'o de en'dorm'iĝ'is, almenaŭ en la film'o Angor'o'j), instituci'iĝ'is ankaŭ simbol'e. Ne nur ĝi'a lingv'aĵ'o, pletor'a je silferonimoj kaj eŭfemism'o'j, sed ankaŭ la kvin'petal'o, avatar'o de la tradici'a verd'a stel'o kun rond'ig'it'a'j pint'o'j, sam'temp'e eg'e simil'a (ĉu nur hazard'e?) al la alp'a sun'o aŭ verd'a ses'petal'o de Nord'a Lig'o, la parti'o de la profesi'a demagog'o Umberto Bossi de'postul'ant'a sen'de'pend'iĝ'o'n de t.n. Padanujo[6] dis'de la ital'a respublik'o.

Foir'ist'o'j kritik'as ankaŭ la fin'venk'ism'o'n de UEA-an'o'j kaj UEA-ist'o'j. Sed, kiel prav'e skrib'is Probal Daŝgupto, anstataŭ (t.e. en la lok'o de, en la rol'o de) la Fin'a Venk'o foir'ism'o kult'as si'a'j'n venk'o'j'n et'a'j'n (DAŜGUPTO, p. 11). Okup'as nun la altar'o'n la akcept'o de esperant'a sekci'o (Esperant'a Pen-Centr'o) far'e de Inter'naci'a Pen-Klub'o. En stil'o ident'a al tiu de UEA pri la konsult'a'j rilat'o'j kun kaj la rezoluci'o'j de Unesk'o, la oficial'a koop-gazet'o martel'ad'as la ide'o'n, ke por la unu'a foj'o en la histori'o de lo[*] hom'o[7] oni agnosk'as esperant'o'n literatur'a lingv'o. Ali'nom'e: la Pen'a venk'o. Kvazaŭ por montr'i, ke esperant'o est'as literatur'a esprim'il'o, nepr'us prezent'i ĉi (f)akt'o'n, apelaci'i al super'a'j instanc'o'j kaj aŭtoritat'o'j.

Plej freŝ'a'n ekzempl'o'n de ekspansi'ism'o, de lukt'o por pov'o kaj potenc'o, prezent'as la Forum'o por la Esperant'a Civit'o, en KCE, Ĉaŭdefon'o, de la 8a ĝis la 10a de aŭgust'o 1998. En la komenc'o est'is la vort'o, kaj jen ni trov'as civit'o. Tial, ke esperant'ist'ar'o, komun'um'o k.a. el'uz'iĝ'is, neces'is el'tir'i el la cerb'uj'o nov'a'n termin'o'n, kio dev'us implic'i nov'a'n koncept'o'n de esperant'ism'o: ne plu sent'i si'n mond'civit'an'o, sed an'o de propr'a kaj apart'a E-civit'o. (La neolog'ism'o ’*demo’, retroderivuta el ’demokrat'o’ kaj ’demografi'o’, ne taŭg'us pro la eventual'a slogan'o: Forum'o por la E-Demo!). Re'foj'e la kutim'a travesti'a fars'o: al la konferenc'o, kiu'n gast'ig'as Kultur'a Centr'o-Esperant'ist'a, al'iĝ'as KCE mem, la du kun'vok'int'o'j Esperant'a Pen-Centr'o (EPC) kaj Era-Radikal'a Asoci'o, kaj LF-koop, kiel klar'ig'as la tekst'o de la kun'vok'o (Redakci'o). Tiu ĉi inform'as, ke "la part'o'pren'o en la Forum'o implic'as neniu'n financ'a'n ŝarĝ'o'n aŭ moral'a'n engaĝ'o'n", t.e., ke ĝi liber'as, sed ke "sufiĉ'as akcept'i la propon'it'a'n kvintezon kaj send'i al'iĝ'o'n al KCE". La kvintezon (pli'a silfer'ism'o memor'ig'ant'a pri kvintesenc'o kaj sintez'o) propon'is, evident'e, LF-koop "por hav'i minimum'a'n komun'a'n denominator'o'n komenc'e de la Forum'o". Resum'o de la fars'o: Giorgio kaj Perl'a invit'as si'n mem kaj kelk'a'j'n ge'amik'o'j'n al parad'ej'o en Svis'uj'o; ankaŭ naiv'ul'o'j bon'ven'as, kondiĉ'e ke ili akcept'as la kvin tez'o'j'n, dogm'o'j'n aŭ aksiom'o'j'n de famili'o Ari-Martinelli. Bril'e, ĉu ne? Al'iĝ'ant'a "establ'o (societ'o, redakci'o, el'don'ej'o, kultur'centr'o ktp)" pov'as send'i deleg'it'o'n, tiel ke "nur la deleg'it'o'j rajt'os inter'ven'i kaj part'o'pren'i en eventual'a'j voĉ'don'o'j. La privat'ul'o'j hav'os la status'o'n de observ'ant'o'j, sed iu ajn deleg'it'o pov'os provizor'e rezign'i je inter'ven'o favor'e al iu ajn privat'ul'o". Kia grand-anim'ec'o, kia mal'avar'o! Sufiĉ'as pens'et'i, kiu'j establ'o'j send'os deleg'it'o'n al forum'o kun ĉi tia'j kun'vok'int'o'j kaj antaŭ'kondiĉ'o'j por kompren'i, ke la rezult'o re'spegul'os la sent'o'j'n de la esperant'ist'ar'o tiel fidel'e, kiel la last'a'j parlament'a'j elekt'o'j en Kubo, aŭ kiel si'a'temp'e referendum'o'j organiz'it'a'j de Hitlero.

Fin'e la invit'o dir'as, ke "la grand'a esper'o de la kun'vok'int'o'j est'as ke la Forum'o ne lanĉ'u (nur) nov'a'n proklam'o'n, sed ke ĝi interpret'u precip'e la bezon'o'j'n de ni'a parol'komun'um'o, sur'voj'e al pli alt'a ŝtup'o: tiu de (grand'part'e difin'ot'a) civit'o". Sur'baz'e de ĉio leg'it'a ĝis nun, ind'as re'produkt'i komplet'a la propon'at'a'n tekst'o'n, des pli ke iel tem'as pri reversi'o de la manifest'o de Raŭmo:

La kvintezo

1. La esperant'o-komun'um'o est'as diaspor'a lingv'a minoritat'o al kiu hom'o'j aparten'as pro liber'a elekt'o, aŭ pro liber'a konfirm'o kaz'e de de'nask'a'j esperant'ist'o'j.
2. La lingv'o'kon'o est'as la sol'a komun'a disting'il'o de la an'o'j de ĉi tiu komun'um'o. Ĉiu ali'a karakteriz'o (ras'a, religi'a, etn'a, klas'a, seks'a . . .) ne grav'as por difin'i la aparten'o'n al la komun'um'o.
3. Konsekvenc'e, laŭ la propr'a natur'o, la esperant'o-komun'um'o respekt'as ĉiu'n religi'a'n (ne)kred'o'n, ĉiu'n politik'a'n opini'o'n demokrat'e esprim'it'a'n kaj ĉiu'n kultur'a'n tradici'o'n.
4. Sed la esperant'o-komun'um'o ne pov'us evolu'i se ĝi konsist'us nur el dis'ig'it'a'j er'o'j, indiferent'a'j unu al la ali'a, konsider'ant'a'j nur la propr'a'j'n regul'o'j'n kaj kutim'o'j'n, engaĝ'it'a'j je nur'a kun'ekzist'ad'o. Civit'o ne est'as nur lingv'an'ar'o dot'it'a je individu'a'j rajt'o'j: ĝi est'as ankaŭ real'aĵ'o kun komun'a destin'o.
5. Ĉi tiu'n komun'a'n destin'o'n forĝ'is la jam 110-jar'a histori'o de la lingv'an'ar'o. Ĝi'n atest'as la original'a esperant'o-literatur'o kaj la komun'a'j kultur'a'j trajt'o'j. Ĝi'n firm'ig'as la oficial'a'j renkont'o'j de la lingv'an'ar'o mem, sub ĉiu form'o, de la kurs'o ĝis la kongres'o. Tiu'j renkont'o'j est'as esenc'a'j por la viv'o de ni'a civit'o, se ili don'as la ŝanc'o'n reciprok'e eduk'iĝ'i kaj integr'iĝ'i, lern'i viv'i kun'e kaj respekt'i unu la ali'a'n. Tiu'rilat'e, kultur'centr'o'j kaj E-dom'o'j hav'as apart'a'n signif'o'n kaj specif'a'n misi'o'n.

Jam nun mi anonc'u, ke mi ne sent'as mi'n an'o de iu tia civit'o, kio esper'ebl'e ne signif'as, ke oni prov'os sen'ig'i mi'n je mi'a'j dev'o'j kaj rajt'o'j en kontakt'o'j kun ali'a'j esperant'ist'o'j. La kvin tez'o'j cert'e merit'as amas'o'n da koment'o'j, sed unu'e ni al'ir'u ali'a'n flank'o'n de la afer'o. Se mi'a'j inform'o'j ne mal'ĝust'as, en unu el si'a'j kun'sid'o'j de 1996 aŭ 1997 EPC parol'is pri star'ig'o de ia centr'o, tegment'o aŭ simil'aĵ'o por la mond'a E-civit'o. Ĉu tia centr'o bezon'at'as? Mi tre dub'as. Ekster'mov'ad'e, UEA est'as re'kon'it'a kiel reprezent'ant'o de esperant'o kaj Esperant'uj'o, kaj en Esperant'uj'o mem pli'a centr'o nur signif'us pli da burokrat'ec'o. La cel'o de la projekt'o ŝajn'as est'i star'ig'i tron'o'n, kiu kontent'ig'u la moŝt'a'n moŝt'o'n Silfer. Inter la unu'a'j apog'ant'o'j de la projekt'o pov'us aper'i ne nur KCE, EPC, Er'a kaj LF-koop, sed ankaŭ Svis'a E-Societ'o (civit'an'in'o Martinelli tiam est'is ĝi'a prezid'ant'o) kaj eĉ la Akademi'o, se ĉi ties sekretari'in'o Perl'a sukces'os en la plan'o ankr'i ĝi'n en Svis'uj'o. Jen evident'a simptom'o de ekspansi'ism'o, kiu konkret'iĝ'as en insist'a'j prov'o'j de'pren'i de UEA suveren'ec'o'n super part'o de la esperant'ist'ar'o.

Nul hom'o'n murd'is Giorgio Silfer, almenaŭ laŭ mi'a sci'o. Tial ne just'us kompar'i li'n kun krim'ul'o'j kiel Mobutu aŭ Pinochet, rid'ind'e kaj plor'ind'e kroĉ'ant'a'j si'n al Direktor'a Tron'o (la vampir'esk'a Pinochet kiel dum'viv'a senat'an'o), kvankam radik'e tem'as pri simil'a fenomen'o: ego'centr'a delir'o. Jen difin'o: "Delir'o est'iĝ'as en person'o'j ne'kapabl'a'j akcept'i la ver'o'n pri si pro ne'sufiĉ'a mem'bild'o, kaj pov'ant'a'j far'i el'ten'ebl'a ĉi ne'sufiĉ'o'n nur kre'ant'e bild'o'n kiu ili'n ekzalt'u, glor'u kaj far'u toler'ebl'a'j antaŭ si. Tial por mult'a'j person'o'j delir'o est'as erar'o neces'a kiel manier'o plu'viv'i biografi'e, ĉar, se ili ne delir'us, ili est'us neni'o. Tial delir'ad'o kutim'e aper'as en la adolt'a aĝ'o, sed ĝi imag'e re'ir'as al adolesk'a'j rev'o'j kaj fantazi'o'j ne real'ig'it'a'j eĉ en grad'o plej minimum'a. Delir'ant'o aplik'as propr'a'n logik'o'n: tiu'n de raci'ec'ig'o de fantazitaj el'pens'o'j" (CASTILLA DEL Pin'o). Kin'a kompar'o ebl'e help'os. En 1941, Orson Welles portret'is megalo'mani'ul'o'n en la film'o Civit'an'o Kan'e. Ni, esperant'ist'o'j, baldaŭ hav'os la honor'o'n kaj plezur'o'n spekt'i Civit'an'o Silfer, aŭ, kiel dir'int'us Szathmári, Perfekt'a civit'an'o.

Mi'a'flank'e ne tem'as pri konflikt'o pro motiv'o'j nur'e kaj pur'e person'a'j. Ĉio'n dir'ind'a'n pri la person'o Giorgio Silfer mi jam sur'paper'ig'is artikol'e (CAMACHO 1994) kaj satir'e (CAMACHO 1993). Kelk'a'j re'memor'os la last'a'n aline'o'n de Ne'ferm'it'a leter'o al la gazet'ar'o (ALÒS), kiu "pet'as s-ro'j'n Giorgio Silfer kaj [Jorge Camacho] met'i la fin'a'n punkt'o'n al si'a jam tre daŭr'a kaj steril'a plum'batal'ad'o". Nu, mi volont'e far'us tio'n, se mi pov'us! Bedaŭr'ind'e LF ignor'is la tri'a'n punkt'o'n de la leter'o, pet'ant'a'n "ke ĉiu'j redakci'o'j respekt'u la princip'o'j'n de ĵurnal'ism'a etik'o, en'las'ant'e la esprim'o'n de ali'parti'a'j argument'o'j kaj replik'o'j". Ni tuj vid'os, kiel ĝi mis'trakt'is i.a. sinjor'o'n Jouko Lindstedt kaj nun prov'as ripet'i la artifik'o'n kontraŭ Gian Carlo Fighiera. Sam'kiel si'a'temp'e mi ricev'is help'o'n de koleg'o'j kaj amik'o'j, ĉi-foj'e mi ek'sent'is la bezon'o'n defend'i la atak'at'o'j'n, kio ver'dir'e ebl'as nur per el'montr'ad'o de la fundament'o'j de l’ spektakl'o, des pli ke la kvintezo anonc'as ŝtorm'o'j'n, tempest'o'j'n kaj burask'o'j'n.

La reĝisor'o'j de la ĉi-supr'e pri'skrib'it'a burlesk'aĵ'o, en si'a avid'o potenc'i kaj akapar'i atent'o'n, domaĝ'as neniu'n ajn. Karakteriz'as ili'n kolektiv'a, kooperativ'a paranoj'o: "Hom'o kun paranoj'a struktur'o est'as tiu, kiu mal'facil'e pardon'as aŭ neniam pardon'as plen'e; kiu long'e pes'as; kiu neniam forges'as i'o'n pardon'ebl'a'n; kiu arm'as si'n per fikci'a'j mal'amik'a'j far'o'j por post'e ne pardon'i ili'n" (CANETTI, p. 294). La religi'ec'o de foir'ism'o help'as ĉi-rilat'e. Ni komenc'as vid'i, ke tem'as ne pri mem'star'a pens'o'flu'o, sed pri surogat'o de ideologi'o solid'iĝ'int'a en dogm'o'j'n. La manifest'o (aŭ kateĥism'o) de Raŭmo cert'e en'hav'as ankaŭ bon'a'j'n ide'o'j'n, ver'dir'e ne tro original'a'j'n, tiel ke foj'e oni aŭd'as iu'n dir'i, ke Ju'a'n Régulo Pérez, Privat, Kab'e aŭ Zamenhof mem est'is raŭm'ist'o'j, antaŭ'montr'ant'o'j de la rekt'a voj'o, simpl'e ĉar ili ag'is saĝ'e, aktiv'is konkret'e, uz'is esperant'o'n estiel normal'a'n lingv'o'n. Ĉar la manifest'o far'iĝ'is relikv'o, la gvid'ant'o'j de la sekt'o uzurp'is la rajt'o'n interpret'i ĝi'n, la monopol'o'n opini'i dikt'e kaj verdikt'e. Se ie iu interpret'as ĝi'n deviaci'e, LF baldaŭ aper'ig'as re'bat'o'n por dir'i, ke la interpret'o ne ĝust'as, kiel si'a'temp'e Kreml'o, kies fosili'o'j decid'is, kiu interpret'o de marks'ism'o-lenin'ism'o prav'as, kaj la interpret'o'j kompren'ebl'e ŝanĝ'iĝ'is laŭ'bezon'e, kaj laŭ'sezon'e. Efektiv'e, jen Chiasso/Kiaso kiel mikro'soci'a post'e'ul'o de Kreml'o, la Blank'a Dom'o kaj Vatikan'o. Kiel pap'o'j kaj politburoanoj[*], ankaŭ la Giorgio la Unu'a est'as ne'erar'iv'a. En Literatur'a Foir'o kaj la nun'a Herold'o (kiu'n, respekt'e al Ad'a Fighiera Sikorska, oni dev'us renom'i Literatur'a Ftir'o pro ties parazit'a de'pend'o de LF) absolut'e mank'as mem'kritik'o. Eĉ simpl'a'j'n erar'o'j'n pri fakt'o'j oni ne korekt'as. Kiu aŭdac'as opini'i liber'e pri la manifest'o, la kooperativ'o aŭ la grafik'a aspekt'o de la revu'o, tiu pun'end'e pek'as.

La ekzempl'o'j abund'as. Fin'e de la tri'a aline'o de tiu ĉi tekst'o mi cit'is opini'o'n el artikol'o de Gudskov. En si'a respond'o al la artikol'o, Silfer unu'e adjektiv'as ĝi'n interes'a, sed fin'e al'don'as jen'a'n verdikt'o'n (SILFER 1995, p. 24): "La asert'o de Gudskov est'as intelekt'e mal'honest'a, ĝust'e ĉar mi estim'as li'n tro inteligent'a por supoz'i ke li skrib'as idiot'aĵ'o'n". Implic'it'e: la artikol'o est'as idiot'a, nur ŝajn'e inteligent'a, kaj krom'e mal'honest'a. Ali'vort'e, la konklud'a'n fraz'o'n konsist'ig'as fals'a kompliment'o tremp'it'a en venen'o kaj gal'o. Oni pov'us pens'i, ke ĉi manier'o refut'i ide'o'j'n kaj argument'o'j'n atak'ant'e ne ili'n sed ili'a'n aŭtor'o'n, la hom'o'n (t.n. argument'o ad hominem), est'us escept'aĵ'o en kultur'a kaj literatur'a revu'o, des pli en la organ'o de Esperant'a Pen-Centr'o! La jar'kolekt'o'j de LF bedaŭr'ind'e pruv'as la mal'o'n. Ni vid'u sufiĉ'e freŝ'a'n ekzempl'o'n, la proces'o'n kontraŭ Jouko Lindstedt, laŭ la tradici'o de la moskvaj proces'o'j. Omaĝ'e al Miĥail Bulgakov, mi prezent'os ĝi'n sub la form'o de tri'akt'a teatr'aĵ'et'o:

Jouko Lindstedt
(Religi'a dram'o)

Akt'o 1, scen'o 1: LF publik'ig'as la unu'a'n el seri'o de artikol'o'j de Lindstedt pri de'nask'ism'o. En ĝi li cit'as en'tem'a'n zamenhof'an tekst'o'n (el leter'o al Kofman je 1901.05.28), pri kiu li konklud'as, ke "ĉi tie Zamenhof evident'e kaj komplet'e mal'prav'as" (LINDSTEDT [1], p. 178). Scen'o 2: sur la sam'a paĝ'o la revu'o aper'ig'as kadr'it'a'n replik'o'n far'e de ’François Degoul, zamenhof'olog'o’ (tiel!), laŭ kiu "la cit'aĵ'o de koleg'o Lindstedt [. . .] est'as tro mal'komplet'a", ĉar "Zamenhof evident'e ne cel'is kvant'a'n sed kvalit'a'n kompar'o'n"; la kadr'o re-cit'as el la sam'a tekst'o, sed pli ampleks'e. Akt'o 2, scen'o 1: LF aper'ig'as en post'a numer'o la du'a'n artikol'o'n pri de'nask'ism'o (LINDSTEDT [2], p. 327-329). Scen'o 2: sam'numer'e ĝi'n sekv'as leter'o de la aŭtor'o al Ljubomir Trifonĉovski, ĉef'redaktor'o de LF, en kiu li eksplic'it'e kaj kun sub'strek'o "mal'permes'as aper'ig'i la du'a'n part'o'n" (t.e. tiu'n pres'it'a'n sur la tuj antaŭ'a'j paĝ'o'j kontraŭ la dezir'o de la aŭtor'o) kaj "tut'e ĉes'ig'as [si'a'n] kun'labor'o'n kun [la] revu'o" (LINDSTEDT [3], p. 330). Scen'o 3: sur la dekstr'a marĝen'o de p. 331, gras'liter'a not'o inform'as, ke "la apud'a'n leter'o'n prof. Lindstedt dis'send'is sam'temp'e per elektron'ik'a poŝt'o al mult'a'j adres'o'j, sen ajn'a avert'o al la redakci'o de LF, kaj kun du'a part'o tendenc'e modif'it'a". Scen'o 4: sur la sub'a dekstr'a angul'o de p. 330 LF pres'as leter'o'n de Silfer, (ankoraŭ'a) prezid'ant'o de LF-koop, al Lindstedt, kiu fin'iĝ'as jen'e: "Konklud'e: vi'a re'ag'o est'as mal'just'a en la ton'o kaj mal'prav'a en la en'hav'o". Akt'o 3 (aŭ Epilog'o): sur p. 334 de la sam'a numer'o, en Nov'jar'a salut'mesaĝ'o (de baldaŭ'a prezid'int'o), Silfer dediĉ'as du'on'o'n de la adiaŭ'o, post dek unu jar'o'j da gvid'ad'o de LF-koop, al kvin person'o'j, kiu'j "real'e sen'iluzi'ig'is [li'n] dum ĉi tiu'j dek unu jar'o'j" (SILFER 1997 [1]); li asert'as, ke "en almenaŭ tri, se ne kvar kaz'o'j, [li] kun'kulp'is erar'o'n pri super'taks'o de la koncern'at'a'j". Kvankam li alud'as ĉiu'j'n kvin per nom'o'j mit'ologi'a'j, Lindstedt ident'ig'ebl'as sen'problem'e. Ind'as re'produkt'i la fin'o'n de ĉi salut'mesaĝ'o: "La du'a est'as mi'a mal'nov'a amik'o Poluks'o. Mi'a fid'o en li trans'pont'is pli ol unu kriz'o'n li'a'n, lig'it'a'n inter'ali'e al la nombr'o du: du'numer'a redaktor'o, du'jar'a ĉef'redaktor'o, du'foj'a felieton'ist'o . . . Tiel ke fin'e mi dedukt'is, ke li'a'j kriz'o'j est'as period'a'j, ĝis la last'a, definitiv'a. Sed LF-koop ne rajt'as forges'i kio'n pozitiv'a'n li far'is. Kaj, sam'e kiel la ali'a'j kvar, Poluks'o rest'as en la histori'o de LF-koop kiel protagonist'o. Ili ĉiu'j merit'as si'a'n roz'o'n, eĉ se vent'o (ankaŭ ne facil'a . . .) for'blov'is la petal'o'j'n kaj nur dorn'o'j rest'as." Kurten'o.

Ĉu nur hazard'o, aŭ ĉu jen la ver'a signif'o de la kvin'petal'o? Kaj kia brav'aĵ'o — amik'o'n knokaŭt'i nom'ant'e li'n (mens'e aŭ psik'e) kriz'em'a. Post la fal'o de l’ kurten'o, kaj re'foj'e laŭ Bulgakov, la kap'o de Lindstedt rul'iĝ'as sur la plank'o. Mi sub'titol'is ĝi'n Religi'a dram'o laŭ la signif'o de la hispan'a auto sacramental, parenc'o de la inkvizici'a auto de fe, portugal'ec'e esperant'ig'it'a kiel aŭtodafe'o. Malgraŭ la stil'o de la last'a'j fraz'o'j, memor'ig'ant'a pri reklam'o de ranc'a franc'a parfum'o, la artikol'o odor'as la metod'o'j'n de Inkvizici'o. La unu'a paŝ'o: ekskomunik'i. La du'a: obe'i la deviz'o'n ’eksniulon pun'i’. Si'a'temp'e Giorgio kaj Perl'a prov'is pugn'i mi'n for de la esperant'a aren'o nom'ant'e mi'n antisemit'o. Tia akuz'o, inter parol'ant'o'j de lingv'o lanĉ'it'a de jud'o, est'as la plej proksim'a ekvivalent'o de fizik'a elimin'o. Ili'a plump'a kalumni'o sukces'is makul'i mi'a'n reputaci'o'n en la komenc'a'j monat'o'j, sed bon'ŝanc'e mi ricev'is firm'a'n apog'o'n de mult'a'j ge'koleg'o'j kaj ge'amik'o'j. Al Perl'a kaj Giorgio mi sincer'e rekomend'as leg'ad'o'n de la impon'a kaj polemik'a verk'o de Daniel Goldhagen (GOLDHAGEN), por ke ili almenaŭ est'u iom inform'it'a'j pri tio, kio'n ili skrib'as, kiam LF dediĉ'as si'n al insult'ad'o kaj pun'brul'ig'o'j.

Simil'e al la fetvo[*] kun la anatem'o al Salm'a'n Rushdie, LF aplik'as strategi'o'n traf'e pri'skrib'it'a'n de mi'a prefer'at'a verk'ist'o en la hispan'a lingv'o: "Oni nom'as li'n ’hund'o’ aŭ ’rat'o’ por anticip'i la figur'o'n, laŭ kiu oni iam pov'os draŝ'i li'n ĝis'mort'e" (SÁNCHEZ FERLOSIO 1993, p. 141). Last'a'temp'e iĝ'is cel'o de pli'a'j atak'o'j kaj atak'et'o'j hom'o'j kiel Georges Lag'rang'e (pro la decid'o de [La] Kvin'petal'o distanc'iĝ'i de la kooperativ'o: CONDE REY) kaj mi'a amik'o Gian Carlo Fighiera (pro ĉi ties interpret'o de la t.n. aĉet'o de Herold'o far'e de LF-koop: TRIFONĈOVSKI). Interes'e, ke unu'e la polp'o propr'ig'as al si la merit'o'j'n de ali'a'j, por ke post'e la ekskomunik'o prezent'u ĉi hom'o'j'n sen'merit'a'j kaj sen'valor'a'j. Tiam Rob'o-koop[8], hibrid'o el la ĉef'redaktor'o kaj martel'maŝin'o, komenc'as madz'i la kompat'ind'ul'o'n. Fakt'e, jam de monat'o'j mi cerb'um'as, kiel esperant'ig'i la hispan'a'n dir'o'n ¡Vivan las cadenas (y la Inquisición)! (laŭ'vort'e: ’Viv'u la katen'o'j kaj Inkvizici'o!’), kiu'n la madrida pleb'o kri'is al la fi'fam'a kaj fripon'a reĝ'o Fernand'o la Sep'a (1784-1833) agit'it'e de la markiz'o de Cabra kaj ĉi ties sbir'o'j. Jen provizor'a solv'o: Viv'u la Kooperativ'o! Viv'u Literatur'a Foir'o! Viv'u!

Sed ni re'ven'u al la afer'o Lindstedt. Kial foir'ist'o'j trov'as la zamenhof'an tekst'o'n tiel grav'a? Kaj ne nur ili: ankaŭ Reinhard Haupenthal ŝajn'as fascin'it'a de la sam'a fragment'o: "Kia'j saĝ'a'j vort'o'j! [. . .] Amar'a, desapont'ig'a kaj eĉ desper'ig'a konstat'o rest'as, ke la grand'eg'a pli'mult'o de la esperant'ist'o'j neniam konsekvenc'is. Ili hered'ig'is al infan'o'j la naci'o'n kaj la religi'o'n, sed ne la lingv'o'n, kvankam, laŭ mi'a profund'a konvink'o, tio est'as la sol'a garanti'o por ĝi'a natur'iĝ'o kaj trans'daŭr'o, se ne parol'i pri la real'ig'o de la sen'naci'ism'a ideal'o de [. . .] Lant'i" (HAUPENTHAL, p. 5). Nu, la pretend'o'j pri raŭm'ism'ec'o de Zamenhof respond'as al la sam'a bezon'o legitim'i si'a'j'n teori'o'j'n per re'kre'ad'o de mit'o'j, re'skrib'ad'o de la histori'o, re'formul'ad'o de la pas'int'aĵ'o: ĉio antaŭ'a kio bon'as, aparten'as al ni. Jen Manuel de Seabra: "Tuj post la inic'ad'o de Esperant'o unu'e Zamenhof verk'is, far'is literatur'o'n, en'profund'iĝ'is en la ĵus iniciat'it'a'n lingv'o'n. Ja Zamenhof mem est'is la unu'a raŭm'ist'o. Ĉar, fakt'e, kio'n vol'as la raŭm'ist'o'j? Ili vol'as en'profund'iĝ'i, kre'i ver'a'n, profund'a'n kultur'o'n per Esperant'o. Sed pro tio oni ne pov'as dir'i, ke ili ne est'as fin'venk'ist'o'j. Simpl'e, ili prefer'e pli pri'okup'iĝ'as pri kvalit'o ol pri kvant'o" (SEABRA, p. 27). Pli ol simpl'e, simpl'eg'e. Sed por tia rajd'ad'o ne neces'as la sel'o! Ke Zamenhof est'is la unu'a raŭm'ist'o, ke Jesuo est'is la unu'a komun'ist'o, kaj ke raŭm'ist'o'j okup'iĝ'as pli pri kvalit'o ol pri kvant'o, nu, ĉio'n ĉi ni jam de long'e sci'as! Nom'e, laŭ la vort'o'j de Pir'o'n, ke foir'ist'o'j ag'as prav'e kaj saĝ'e, dum pra'cel'ist'o'j mal'prav'as kaj stult'as.

Bedaŭr'ind'e ne nur Seabra ben'as foir'ism'o'n leĝer'e kaj facil-anim'e. En jun'ul'ar'a'j rond'o'j, kie cirkul'as man'plen'o da re'maĉ'it'a'j fraz'o'j kaj muel'it'a'j slogan'o'j, ankoraŭ est'as mod'e dir'i si'n raŭm'ist'o. En unu el si'a'j ceter'e rekomend'ind'a'j komiks'o'j[*] Arnau Torras skrib'as, ke LF est'as "oaz'o de kultur'o en dezert'o de pra'esperant'ism'o" (TORRAS I TUTUSAUS, p. 16), kvankam ver'dir'e li dev'int'us parol'i pri "kloak'o da cenzur'o en ocean'o'n (aŭ, modest'e, mar'et'o'n) de liber'pens'ism'o". Eĉ Aleksander Korĵenkov prezent'as en la revu'o La Ond'o de Esperant'o, kiu'n li redakt'as, artikol'o'n de Silfer, dir'ant'e, ke tiu ĉi "est'as plej'oft'e kon'at'a kiel la voĉ'o de la heterodoks'a opozici'o en Esperanti'o", kaj nom'ant'e li'n ’disident'o’! (SILFER 1997 [2]). Tamen la afer'o progres'as: en la 41a Inter'naci'a Seminari'o de German'a Esperant'o-Jun'ul'ar'o (Trab'e'n-Trarbach, 27.12.97- 03.01.98) mi prezent'is resum'o'n de tiu ĉi tekst'o en form'o de preleg'o titol'it'a Demagog'o'j en Esperant'uj'o kun varm'a akcept'o far'e de nombr'a kaj simpati'a publik'o. Sekv'is debat'o, kaj post'e divers'a'j hom'o'j ne'jun'a'j kaj jun'a'j, inter ili aktiv'ul'o'j de la E-jun'ul'ar'o'j german'a, ital'a kaj svis'a, ek'rakont'is al mi si'a'j'n spert'o'j'n kun la kiasa par'o.

Por facil'ig'i al spontan'a'j koop-apostol'o'j kaj akolit'o'j la task'o'n persvad'i skeptik'ul'o'j'n, mi propon'as pilol'a'n versi'o'n de la manifest'o, kiu'n mi nom'as

La silogism'o de Raŭmo

[El la esperant'ist'ar'o] nur raŭm'ist'o'j inteligent'as.
Nu, nur ni [special'e Giorgio kaj Perl'a] raŭm'ist'as.
Do, nur ni inteligent'as.

Tiel la civit'o ŝpar'os tun'o'j'n da paper'o! Sed foir'ism'a'n tekst'o'n oni ankaŭ kompar'u kun reklam'o pri burger'o'j[*] aŭ lav'pulvor'o. Kiel skrib'as la uson'a ese'ist'o Neil Postman (RAMONET, p. 73), "reklam'o de McDonalds, ekzempl'e, ne est'as seri'o de asert'o'j kontrol'ebl'a'j kaj logik'e prezent'it'a'j. Ĝi est'as en'scen'ig'o — aŭ, se oni tio'n prefer'as, mit'ologi'o — de tre bel'a'j person'o'j kiu'j vend'as, aĉet'as kaj manĝ'as burger'o'j'n kaj el'montr'as ekstaz'a'n feliĉ'o'n. [. . .] Reklam'o pov'as plaĉ'i aŭ ne plaĉ'i. Oni ne pov'as ĝi'n refut'i." Sufiĉ'as vid'ig'i sur televid'a ekran'o aktor'o'n kun blank'a kitel'o en fals'a laboratori'o por ke la publik'o ek'aĉet'u la sam'a'n mark'o'n de lav'pulvor'o, kiu'n li ten'as man'e. Kiel skrib'is unu el la apostol'o'j de raŭm'ism'o (LEYK 1985, p.17, 58), simpl'as la recept'o'j por far'i sukces'propagand'o'n, kaj LF ne'super'ebl'e aplik'as ili'n. Ĝust'e tiel log'as, tent'as foir'ism'o: per ĉant'ad'o de kantik'o, per bel'son'a'j sed puf'a'j, bluf'a'j logatom'o'j; per asert'o'j ne'refut'ebl'a'j, kiel en la film'o La lakt'a voj'o (Lu'is Buñuel, 1970). Kaj tamen ĉi aktor'ad'o sufiĉ'e lert'as, por ke Silfer parad'u kiel unu el ni'a'j plej grav'a'j verk'ist'o'j, esperant'olog'o'j, ideolog'o'j . . . kaj disident'o'j!

Mi jam dir'is, ke foir'ism'o est'as produkt'o de instituci'o, kaj montr'is ĝi'a'n simil'o'n kun religi'o. Laŭ la klasifik'o de sekt'o'j far'e de B. R. Wilson, laŭ kiu en la real'o ĉiu sekt'o kombin'as en si element'o'j'n de divers'a'j tip'o'j (DOBBELAERE), foir'ism'o simil'as al la sekt'o'tip'o'j konvert'a (vol'ant'a ŝanĝ'i la hom'o'n) kaj introvertit'a (re'tir'ant'a si'n de la mond'o), sed apenaŭ al la tip'o advent'ist'a aŭ revoluci'a, vol'ant'a ŝanĝ'i la mond'o'n: laŭ mi'a sci'o LF-koop neniam prov'is ŝanĝ'i la burokrat'ec'a'n UEA de intern'e, krom flank'a'j kaj dis'foj'a'j prov'o'j pri TEJO pro la interes'o uz'i la Inter'naci'a'j'n Jun'ul'ar'a'j'n Kongres'o'j'n kiel varb'ej'o'j'n.

Foir'ism'o, por rest'i atent'ind'a, dev'is fuĝ'i antaŭ'e'n, evolu'i, iĝ'i pli rigor'a kaj ekstrem'a en si'a'j postulat'o'j. La kvintezo montr'as ĝi'a'n imit'ad'o'n de politik'a parti'o, kun kvin'punkt'a program'o demokrat'e elekt'it'a. Sed la koop-parti'o, por iĝ'i sukces'a var'o, kiu'n ideologi'o'n dis'vend'u? Element'aĵ'o, kar'a Watson. La plej mod'a'n: naci'ism'o'n, gent'ism'o'n, etn'ism'o'n. Esperant'a'n naci'ism'o'n — kia oksimor'o! Mal'mir'ind'e, des pli ke amas'eg'o da aŭtor'o'j, plej last'e (el mi'a leg'punkt'o) J'o'n Juaristi (JUARISTI, p. 146, 225), difin'as naci'ism'o'n jen'e: politik'a religi'o, sekular'a religi'o. Aŭ Daniel Goldhagen: "[. . .] Pli'a ideologi'o (kaj ĝi'a'j sub'kuŝ'ant'a'j emoci'o'j), kiu ŝajn'as re'aper'i kaj mal'aper'i daŭr'e plu kaj plu est'as naci'ism'o" (GOLDHAGEN, p. 45). Ne strang'e, ke ĝi re'aper'as eĉ en Esperant'uj'o!

Vanu'is[*] la mild'ig'a ’kvazaŭ’ de la manifest'o. La unu'a tez'o dir'as tut'simpl'e, ke "la esperant'o komun'um'o est'as diaspor'a lingv'a minoritat'o". Est'as. La vort'o ’diaspor'o’ montr'as bild'o'n elekt'it'a'n kiel model'o'n. Kvankam pov'us tem'i ankaŭ pri la diaspor'o'j armen'a, cigan'a, kurd'a aŭ palestina, menci'o'j kaj alud'o'j en divers'a'j tekst'o'j indik'as rekt'a'n inspir'iĝ'o'n el la jud'a diaspor'o, ekzempl'e: "La Esperant'o-komun'um'o est'as soci'a fenomen'o kiu nur part'e koincid'as kun la Esperant'o-mov'ad'o'j, sam'e kiel la jud'a popol'o nur part'e ident'iĝ'as kun la cion'ism'a'j organiz'o'j" (SILFER 1985, p. 113); ankaŭ opon'ant'o pri ali'a'j tem'o'j sam-opini'as ĉi-punkt'e (TIŜLJAR 1985, p.136-137). Tamen nur inspir'o ne sufiĉ'as. Neces'as ankaŭ legitim'i la motiv'ar'o'n per cit'o'j, per ekzempl'o'j el aŭtoritat'a'j font'o'j. Kiel ni vid'is, proklam'ant'e la opini'o'n de Zamenhof mal'prav'a, Lindstedt pek'is. Sekv'e, neces'is al'vok'i pastr'o'n por ekzorc'i la herez'ul'o'n. Ĉar kio'n ali'a'n pov'us signif'i ’François Degoul, zamenhof'olog'o’? Unu'e mi mir'is, ke oni ne skrib'is ’Profesor'o Doktor'o pri Zamenhof'ologi'o’, kvankam pli amuz'a est'us (laŭ la stil'o de NAGATA Akiko) ’zamenhof'ik'ist'o’. Post'e mi ek'kompren'is, ke en ni'a lingv'uj'o nur zamenhof'olog'o pov'as lud'i la rol'o'n de pastr'o aŭ, pli ĝust'e, de mag'o, kies asert'o'j'n ne ebl'as refut'i.

Mi mem si'n'ten'as nek por nek kontraŭ de'nask'ism'o. La ekzist'o de de'nask'a'j esperant'ist'o'j nek ĝen'as nek entuziasm'ig'as mi'n. Last'a'temp'e mi ek'sci'is dank'e al Jouko Lindstedt kaj Renat'o Corsetti, ke du tri'on'o'j de la ge'patr'a'j par'o'j kun de'nask'ig'it'a'j fil'o'j konsist'as el vir'o kaj vir'in'o sam'lingv'a'j kaj sam'gent'a'j, kio, sincer'e, surpriz'is mi'n. Ne nur tial, ke tem'as pri zorg'e kaŝ'it'a fakt'o, ignor'at'a de ni'a'j mensog'em'a'j kaj tro'ig'em'a'j propagand'ist'o'j, sed ankaŭ ĉar mi bon'e kompren'is nur la de'nask'ism'o'n de la ali'a tri'on'o. Sed en la ret'a diskut'forum'o de de'nask'ig'int'o'j, De'nask-L, mi trov'is bon'a'n argument'o'n apog'e al la pli'mult'o: fru'a du'lingv'iĝ'o de infan'o est'as valor'aĵ'o en si mem. Ne tiom grav'as la lingv'o'j, ĉu esperant'o kaj la hungar'a, ĉu la galeg'a kaj sanskrit'o. Por foir'ist'o'j la valor'o kuŝ'as ali'lok'e: en la serĉ'ad'o de ident'ec'o. Sam'kiel "la hispan'a'n kultur'o'n fin'e de la [19a] jar'cent'o karakteriz'as indiĝen'ism'o, serĉ'ad'o de radik'o'j iber'a'j, kelt'a'j aŭ kelt-iber'a'j" (JUARISTI, p. 95), tiel diaspor'ism'o'n mark'as strang'a insist'o pri de'nask'ec'o. Ĉu la Forum'o por la E-Civit'o propon'os paŝ'i de de'nask'ism'o al nask'ism'o? Franc'o, Mus'sol'in'i kaj Le Pen ne hezit'is. Oni prov'u imag'i, kadr'e de la em'o al pseŭdo'kler'a'j slogan'o'j, al'vok'o'n kiel ’Kresk'ig'o de minoritat'o per instig'o de natalitat'o’ (subskributan de Esperant'a Le Pen-Centr'o).

Pri diaspor'ism'o, t.e. koncept'ad'o de la E-komun'um'o kiel dis'iĝ'int'a tra land'o'j loĝ'at'a'j de ne'esperant'ist'o'j (tia koncept'o, estiel metafor'o, kre'as en la mens'o mit'a'n bild'o'n kun konsekvenc'a'j trajt'o'j), mi pov'as ripet'i du argument'o'j'n el iam'a artikol'o (CAMACHO 1994, p. 27):

1. Kiel la jud'a, la armen'a aŭ la cigan'a diaspor'o'j, la esperant'a hav'us karakter'o'n de gent'o kaj, eĉ pli ol la jud'a, de mem-elekt'it'a gent'o. Esperant'ist'o sent'us si'n antaŭ ĉio esperant'ist'o (substantiv'e), kaj nur post'e (kaj do adjektiv'e) hispan'a, lapon'a aŭ japan'a. Ekster esperant'a medi'o esperant'ist'o sent'us si'n sol'a, inter fremd'ul'o'j; mal'e, en esperant'ist'a medi'o li sent'us si'n inter frat'o'j, kvazaŭ inter sang'o'frat'o'j. Streĉ'it'e ĝis ekstrem'o, evident'e ĉi manier'o koncept'i esperant'ec'o'n perfekt'e re'spegul'as la sam'ide'ec'o'n de mult'a'j mov'ad'an'o'j, kiu'j iĝ'is esperant'ist'o'j por mask'i la mank'o'n de rilat'o'j en si'a propr'a komun'um'o; tem'as pri hom'o'j kun komunik'a'j problem'o'j, kiu'j kun apert'a'j brak'o'j bon'ven'ig'as la fikci'o'n, ke por kelk'a'j semajn'o'j ebl'as est'i esperant'ist'o kaj nur esperant'ist'o. Resum'e: hom'o'j sen radik'o'j, skizofreni'a'j en si'a ĉiu'tag'a viv'o, por kiu'j esperant'o kaj esperant'ism'o iĝ'is la plej grav'a afer'o en la mond'o (pli ol milit'o'j, pli ol muzik'o, pli ol amor'o). Nu, tia mi ne est'as (aŭ almenaŭ tia mi ne vol'as est'i).
2. Kiel la gent'a'j diaspor'o'j, la esperant'a origin'us el pra'a dis'iĝ'o de popol'o. Ĝust'e tio'n signif'as la vort'o diaspor'o: dis'iĝ'o, dis'sem'iĝ'o, mal'kun'iĝ'o. Mi mem prefer'as koncept'i esperant'ec'o'n tiel, ke mi al'iĝ'as al la projekt'o, lingv'o kaj ide'o de Lazaro Zamenhof (part'e aŭ tut'e aŭ divers'grad'e, laŭ mi'a bon'trov'o), sam'e kiel mi pov'as al'iĝ'i (aktiv'e aŭ pasiv'e) al la ag'ad'o de Greenpeace, Amnesti'o Inter'naci'a, Inter'naci'a Pen-Klub'o aŭ Mens'a, kaj ne pro tio mi aŭtomat'e iĝ'us an'o de diaspor'o. Krom'e, la koncept'o diaspor'o mem implic'as streb'o'n al kun'iĝ'o, al re'kun'iĝ'o. Jen kial mi opini'as ĝi'n fund'e fin'venk'ism'a, jar'mil'ism'a, mesi'ism'a. Uz'ant'e kaj akcept'ant'e ĝi'n ni plen'e prav'ig'as tiu'j'n, kiu'j rigard'as ni'n sekt'o.

Mi nur al'don'us, ke diaspor'ism'o implic'as du elekt'it'ec'o'j'n. La unu'a, la esperant'ist'o'j kiel elekt'it'a popol'o, ig'as oni'n kred'i si'n elit'o kontrast'e kun ’la ekster'a mond'o’ (kio'n mi ŝerc'e nom'as ’la normal'ul'o'j’). La du'a, la esperant'ist'o'j kiel elekt'it'a famili'o, re'trov'iĝ'as en kant'o'j kiel Is kaj Sol'a, de la rok'band'o[*] Amplifik'i, model'o'j de himn'o por renkont'iĝ'de'pend'a'j hom'o'j sen'radik'a'j. Ambaŭ tip'o'j de elekt'it'ec'o signif'as izol'o'n, izol'iĝ'o'n. Tial, ke ne ebl'as ten'i si'n konstant'e ekster la fremd'a normal'a mond'o, oft'e rezult'as, ke esperant'ist'o'j kondut'as skizofreni'e. Jen palp'ebl'a kriz'o de ident'ec'o, ĉu ne?

Ali'flank'e naci'ism'o, pli ol serĉ'i ident'ec'o'n, kre'as ĝi'n: "[. . .] la popol'o'j aŭ la gent'a'j aŭ naci'a'j ident'ec'o'j ĉiam est'as invent'o'j aŭ mis'kre'aĵ'o'j fond'it'a'j sur histori'a legitim'o [. . .]" (SÁNCHEZ FERLOSIO 1992, p. 320). Naci'ism'o sen'kompromis'e aplik'as la jen'a'n hipotez'o'n, tre diskut'ebl'a'n kiam tem'as pri esperant'o (person'e mi prefer'as dir'i "mi parol'as esperant'o'n" al la esenc'ism'a "mi est'as esperant'ist'o"): "Ĉiu lingv'o hav'as du funkci'o'j'n: la komunik'a'n kaj la ident'ec'a'n. Ĝi est'as la ĉef'a kaj plej klar'a sign'o pri oni'a aparten'o al iu grup'o" (TIŜLJAR 1997). Kontrast'e kun UEA, uz'ant'a la melon'o'n (la jubile'a'n simbol'o'n), LF-koop ne evit'as la verd'a'n stel'o'n nek, almenaŭ provizor'e, la dik'liter'a'n frontispic'o'n de Herold'o. La kooperativ'a'j prov'o'j kre'i propr'a'n folklor'o'n ne montr'iĝ'is tre sukces'a'j: la grup'o Kajt'o viv'as for de ili'a sfer'o, kaj la rok'band'o'j Amplifik'i kaj Person'e rapid'e eskap'is en'kapt'iĝ'o'n. Kio'n dir'i pri teatr'o kaj kin-art'o? La bezon'o dispon'i indiĝen'a'n kin'histori'o'n ig'is LFn por'parol'i ĝis naŭz'o film'o'n mil'procent'e stult'a'n kaj sen'interes'a'n, Angor'o'j (Jacques-Louis Mahé, 1964; vd. FERNÁNDEZ).

Bedaŭr'ind'e por ili'a'j cel'o'j, la folklor'ig'ebl'a pase'o de ni esperant'ist'o'j tro magr'as. Prov'u ŝerc'i per literatur'a alud'o en renkont'iĝ'o aŭ kongres'o (MELNIKOV)! Sed tut'e ne grav'as: rest'as la futur'o. La futur'o'n ebl'as plug'i kaj tajl'i sen'problem'e kaj, jen la avantaĝ'o, sen'hast'e. Civit'o, laŭ la kvar'a tez'o, "est'as ankaŭ real'aĵ'o kun komun'a destin'o". Destin'o. Komun'a. Diabl'e! Ĉe nur'a aŭd'o de ambaŭ vort'o'j mi ek'trem'as. Ne pro neni'o. Kompar'u kun la galimati'a dir'o de José Antonio Prim'o de River'a, fond'int'o en 1933 de falang'ism'o, hispan'a versi'o de faŝism'o, ke Hispan'uj'o est'as "destin-unu'aĵ'o en lo universal'a" (una unidad de destin'o en lo universal). Pli bel'e son'as la fraz'o de la filozof'o José Or'teg'a y Gasset, ke patr'uj'o est'as "al'log'a projekt'o por kun'viv'o" (un proyecto sugest'iv'o de vid'a en común), sed kiel real'ig'i ĝi'n por komun'um'o sen'teritori'a, krom se Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j dispon'ig'us al la mond'a'j esperant'ist'o'j ter'pec'et'o'n sur kiu ek'konstru'i propr'a'j'n land'o'n kaj ŝtat'o'n? Ĉu tio'n cel'as la esprim'o "sur'voj'e al pli alt'a ŝtup'o: tiu de (grand'part'e difin'ot'a) civit'o" (kvin'a tez'o)? La civit'o kiel antaŭ'ŝtup'o de la esperant'a get'o[*]? Ne, klar'e ne. Tial Giorgio kaj Perl'a elekt'is redakt'o'n pli proksim'a'n al Prim'o, ol al Or'teg'a. Ĉar tem'as pri plan'o vol'e kaj dol'e ne'real'ig'ebl'a, ĥimer'a.

Re'foj'e ni star'as antaŭ la ĝemel'ec'o de religi'o kaj naci'ism'o: "Al lant'a amas'o respond'as for'a cel'o. Oni obstin'e avanc'as al'e al ne'mov'ebl'a cel'o, kaj dum'voj'e oni dev'as rest'i kun'a'j. La voj'o long'as, plen'as je ne'kon'at'a'j obstakl'o'j kaj je danĝer'o'j ĉie minac'a'j. [. . .] Tri'a'n form'o'n prezent'as la amas'o'j, kiu'j'n koncern'as cel'o ne'vid'ebl'a kaj ne'ating'ebl'a ĉi-viv'e. [. . .] La grand'a'j religi'o'j sukces'is majstr'i ĉi procez'o'n proksim'iĝ'i lant'e al la cel'o. [. . .] La trans'mond'o'n, mal'e, kun si'a'j beat'ul'o'j, ne pov'as traf'i tia'j katastrof'o'j. Ĝi viv'as nur el la kred'o, kaj nur en la kred'o ebl'as ating'i ĝi'n. La lant'a amas'o de krist'ism'o ek'dis'fal'is, kiam la kred'o je trans'mond'o komenc'is dis'er'iĝ'i" (CANETTI, p. 34-36).

Por ke la amas'et'o de raŭm'ist'o'j ne dis'fal'u, nepr'as eduk'i ili'n, kiel asert'as la kvin'a tez'o: "Tiu'j renkont'o'j est'as esenc'a'j por la viv'o de ni'a civit'o, se ili don'as la ŝanc'o'n reciprok'e eduk'iĝ'i kaj integr'iĝ'i". Ĉar tem'os pri civit'o sen urb'o, sen fizik'a ekzist'o, ali'vort'e pri virtual'a civit'o, neces'as dorlot'i ĝi'a'j'n konkret'iĝ'o'j'n: "Tiu'rilat'e, kultur'centr'o'j kaj E-dom'o'j hav'as apart'a'n signif'o'n kaj specif'a'n misi'o'n". Re'leg'int'e ĉi fraz'o'n mi mi'n demand'as, ĉu ĝi aplik'ebl'as ankaŭ al la Centr'a Ofic'ej'o de UEA, aŭ al kultur'ej'o'j ne'tentakl'um'it'a'j, nesilferumitaj. Kio'n signif'as en ĝi la adjektiv'o'j ’apart'a’ kaj ’specif'a’? Fin'e, la vort'o ’misi'o’ perfekt'e komplet'ig'as la pli fru'a'n ’destin'o’. Tem'as pri la liturgi'o de l’ foir'o. Kaj la kvintezon oni dev'as mantr'i . . .

Ĉio ĉi son'as absurd'e al normal'a'j hom'o'j, sed ne al ili. Antaŭ long'a temp'o Silfer skrib'is paĝ'o'n escept'e leg'ind'a'n, kiu'n laŭ'vort'e aper'ig'is numer'o de Herold'o de 1997 kun sub'skrib'o de neni'u ali'a ol (kia koincid'o!) Perl'a Martinelli. Jen la perl'o: "La Manifest'o ne rekt'e sugest'as, sed implic'as ali'a'n direkt'o'n, special'e por ne'neŭtral'a'j fak'a'j asoci'o'j, ekzempl'e la religi'a'j. Tial ke la esperant'ist'ec'o est'as koncept'it'a kiel ’aparten'o al mem elekt'it'a diaspor'a lingv'a minoritat'o’, ekzempl'e IKUE dev'us cel'i, ke la katolik'a eklezi'o agnosk'u al ĝi sam'a'n status'o'n kiu'n ĝi agnosk'is al ’Op'us De'i’: inter'naci'a grup'o kun propr'a episkop'o — la esperant'lingv'a'j krist'an'o'j ne dev'us de'pend'i de la lok'a hierarki'o, sed rekt'e de propr'a struktur'o" (SILFER 1985, p. 118). Ni jam vid'is, ke de proklam'o al proklam'o la ’kvazaŭ’ iĝ'as ’kiel’, t.e. ’malkvazaŭ’. Ni ankoraŭ ne hav'as verd'a'n episkop'o'n nek verd'a'n sindikat'o'n, kvankam la deklar'o'j de la esperant'a sekci'o de Inter'naci'a Pen-Klub'o, nom'e EPC, klar'e indik'as orient'iĝ'o'n ne nur laŭ'lingv'a'n, sed prefer'e gent'ism'a'n. Ebl'e iam foir'ist'o'j sopir'os al propr'a inic'a, teozofi'a kult'o (kiel vol'int'us por eŭsk'o'j F. Krutwig, iam'a ideolog'o de Et'a; vd. JUARISTI, p. 292) aŭ al propr'a, ident'ig'a lingv'o (koopük aŭ lofopük). Sed kial li/ŝi ne prezent'is kiel ekzempl'o'n la plej popular'a'j'n aktiv'ej'o'j'n de naci'ism'o? Ĉu imag'ebl'as io super'a al tut'mond'a futbal'team'o reprezent'ant'a Esperant'uj'o'n, fervor'e apog'at'a de ni'a'j verd'a'j huligan'o'j? Aŭ al propr'a, apart'a olimpik'a team'ar'o por part'o'pren'i disting'ebl'e en la Olimpi'a'j Lud'o'j . . .?

En la Forum'o de la E-Civit'o mi vid'as embri'et'o'n de surogat'a naci'o, de virtual'a ŝtat'o. Tem'as pri de'nask'e mort'a projekt'o, sed ĝi'a plur-akt'a prezent'ad'o (en teatr'a senc'o) al la publik'o pov'as damaĝ'i serioz'e la intern'a'n kaj ekster'a'n ag'ad'o'j'n de UEA. Cert'e UEA montr'iĝ'as, de jar'dek'o'j, burokrat'ec'a, ne tiom en la Centr'a Ofic'ej'o mem (por tut'mond'a asoci'o, la nombr'o de salajr'ul'o'j rid'ind'e mal'grand'as) kiel en la gvid-organ'o'j, konkret'e la komitat'o. Tio'n mi dir'as ne el propr'a spert'o, kvankam en 1987 mi hav'is la plezur'o'n el'ten'i kun'sid'o'j'n de la komitat'o de TEJO en Krakovo, long'a'j'n kaj pez'a'j'n kiel kaĉalot'a kolbas'o. Sed kia'n util'o'n hav'us atak'i UEAn de ekster'e, detru-cel'e? La spert'o pri NEM (Neŭtral'a Esperant'o-Mov'ad'o) dev'us sufiĉ'i. Oni prov'u re'form'i ĝi'n de intern'e. Ĉar neces'as nov'a'j ide'o'j, nov'a'j hom'o'j kiu'j si'n engaĝ'u perestrojk'i[*] la asoci'o'n, far'i ĝi'n pli vek'a kaj vigl'a.

Evident'e la solv'o ne trov'iĝ'as en Kiasa Park'o[9]. Raŭm'ism'o velk'is, foir'ism'o ŝton'as. Mod'as ornam'i hejm'o'j'n per fosili'o'j, kiu'j'n oni star'ig'as en la salon'o, apud la tele'o[*], sed Esperant'uj'o bezon'as freŝ'a'n limf'o'n. Kaj vi, leg'ant'o, probabl'e vi'n demand'as, tut'e prav'e: jes ja, sed kio'n tiu ĉi sinjor'o Camacho mem propon'as?

Nu, por komenc'i, ali'a'n kompar'o'n, metafor'o'n, bild'o'n pri ni. Eugene de Zilah prefer'as pens'i pri fraternitato, t.e. frat'o'soci'o (de ZILAH 1995). Mi, pri arĥipelag'o, insul'ar'o, lingv'a mikronezi'o. Insul'ar'o Esperant'o: ne ĉiam oni sci'as sur unu insul'o pri okaz'aĵ'o'j en ali'a. Ĉu verk'ist'o'j kiel Le'e'n Deij, Kris Long, István Nemere, Nicolino Rossi aŭ Manuel de Seabra iel re'ag'is ĉe la aŭtodafe'o kontraŭ ili'a koleg'o Lindstedt? Se io tia okaz'is, inform'o pri ĝi ne ating'is mi'a'n insul'o'n. (Mi'n tamen ŝok'as, sed ne plu surpriz'as, la obstin'a mut'ec'o de Esperant'a Pun-Centr'o . . .).

Ni form'as divers'gent'a'n grup'o'n, kies plej grav'a komun'a trajt'o est'as la divers'ec'o (kvankam laŭ aĝ'o'grup'o'j, laŭ'profesi'e kaj laŭ'klas'e tem'as pri komun'um'o sufiĉ'e homogen'a; vd. RAŜIĈ). Jen la plej difin'a trajt'o de la esperant'o-parol'ant'o'j: ni'a komun'a ne'gent'ec'o, t.e. ni'a ne'aparten'o, ne'kun'aparten'o al unu gent'o, popol'o aŭ naci'o. Fraz'o'j kiel "Ni esperant'ist'o'j fakt'e est'as etn'o [. . .] kaj ne neces'as tim'i dir'i tio'n mal'flustr'e" (GONĈAROV, p. 7), "La e-soci'o real'e ekzist'as kaj viv'as sur'baz'e de propr'a'j valor'o'j kaj tradici'o'j" aŭ "El la mov'ad'o ĝi relativ'e fru'e trans'form'iĝ'is al soci'o, lingv'a soci'o, lingv'a komun'um'o. Kaj stabil'iĝ'is kiel tia" (LEYK 1987, resp. p. 21, 11) ne pri'skrib'as la real'o'n, sed preskrib'as ĝi'n laŭ meĥanism'o, kiu'n angl'o'j nom'as wishful thinking — rev'pens'ad'o. La komun'a'j'n valor'o'j'n mi neni'e vid'as, eĉ ne pri la lingv'o mem, kaj mi'a'j'n sam’ide’an’o’j’n mi kalkul'us per la fingr'o'j de ambaŭ man'o'j. Ni esperant'ist'o'j konsist'ig'as mal'naci'o'n, mal'gent'o'n, mal'popol'o'n (jen kio plaĉ'as al mi!). Komun'e ni hav'as lingv'o'n nek hered'it'a'n nek hered'a'n. Esperant'o mem ne est'as ni'a komun'a lingv'o, kiel diaspor'ist'o'j supoz'as, sed ni'a komun'a inter'lingv'o. Sam'e pri ni'a kultur'o: inter'kultur'o. Inter'literatur'o. Kiam mi leg'as roman'o'n de Trevor Steele aŭ de Karolo Piĉ, poem'o'j'n de István Ertl aŭ de Mao Zifu, mi leg'as i'o'n esperant'a'n sed sam'temp'e resp. aŭstrali'a'n, ĉeĥ'a'n, hungar'a'n, ĥin'a'n (ĉin'o'j pardon'u ĉi moment'a'n pra'ism'o'n!); mi leg'as hajk'o'n original'e verk'it'a'n de japan'o ("Post uragan'o [. . .]", de TOMITA Tom'u, en Esperant'a antologi'o), sed mi leg'as ĝi'n sen'per'e, la original'o'n mem — sen-egal'a viv'o'spert'o! Kaj tiel plu. Sed oni imag'u person'o'n, E-patriot'o'n, kiu decid'us leg'i nur libr'o'j'n verk'it'a'j'n original'e en esperant'o: la horizont'o'j de tia hom'o rest'us ekstrem'e lim'ig'it'a'j, eĉ se inter'naci'e aŭ trans'naci'e lim'ig'it'a'j. Parenc'a'n ide'o'n formul'as ali'prefiks'e la redaktor'o de La Gazet'o: "Ni'a lingv'o est'as super'lingv'o hav'ant'a por histori'o kaj lingv'o'nivel'o'j, tio est'as por kultur'o, la histori'o'n kaj lingv'o'nivel'o'j'n, tio est'as la kultur'o'j'n, de si'a'j font'o'lingv'o'j" (de ZILAH 1997).

Esperant'a'n patriot'ism'o'n aŭ ŝovinism'o'n ni evit'u kiel virus'o'n. Est'as interes'e kaj tim'ig'e konstat'i, el kia'j naiv'a'j ide'o'j kaj tekst'o'j naci'ism'a'j ĝerm'is la voj'o konduk'ont'a jar'dek'o'j'n post'e al la eŭsk'a teror'ism'a organiz'o Et'a (JUARISTI), aŭ disting'i la gvid'a'n rol'o'n de l’ Memorand'o de la Serb'a Akademi'o de Scienc'o'j kaj Art'o'j, kun dat'o 24.09.1986 (SILBER, p. 29-35), al'konduk'e al la ankoraŭ ne fin'it'a jugoslav'a milit'o. Bon'ŝanc'e ni pok'as kaj ne amok'as, maksimum'e insult'as, adult'as kaj envult'as; sed kio'n pens'i pri la sekv'a aline'o, kun retor'ik'o inspir'it'a de Mars'o kaj Ares'o (SILFER 1997 [2])?: "Mi tim'as, ke tro rapid'e fal'os la konfid'o pri la fin'venk'ism'a'j struktur'o'j, kaj ek'est'os kriz'o de ident'ec'o ĉe la tradici'a esperant'ist'ar'o, antaŭ ol la raŭm'ism'a front'o est'os pret'a trans'pren'i pli vast'a'j'n respond'ec'o'j'n en la interes'o de la tut'a esperant'a civit'o."

Afekt'a tim'o . . . kaj gilotin'a'j eĥ'o'j. Mi fin'u per pli'a metafor'o: ni est'as kvar ran'o'j en marĉ'o, kvar ran'o'j kun nobl'a hobi'o. Tiu'senc'e oni pov'us pli traf'e kompar'i ni'n kun scienc'fikci'ul'o'j, kiu'j, sam'e kiel ni, el'don'as libr'o'j'n kaj revu'o'j'n, kongres'as kaj seminari'as, korespond'as, dediĉ'as sufiĉ'a'n atent'o'n al trup'o da divers'naci'a'j verk'ist'o'j kaj, fin'e, opini'as si'a'n okup'o'n la plej grav'a en la mond'o, am'e'n. Am'e'n.

Ikselo (Bruselo, Belg'uj'o), januar'o 1998

Not'o'j

[1]. En la unu'a senc'o Piv'a; por la du'a Gerrit Berveling propon'as ’ortodoksia’.

[2]. Malgraŭ Piv, ĉi tiu signif'o de ’korekt'a’ ne nepr'e evit'ind'as. Kiel klar'ig'as Bertilo Wennergren, tem'as pri a-vort'o'j (adjektiv'o'j) el ag'a'j radik'o'j, ricev'int'a'j ec'a'n signif'o'n simil'a'n sed ne ident'a'n al tiu de la respond'a'j ’it'a’-form'o'j. Tiel ni hav'as, apud ’korekt'a’, tut'a'n seri'o'n da parenc'a'j vort'o'j: apert'a (apert'i = mal'ferm'i), fals'a, fuŝ'a, kaŝ'a, komplik'a, vek'a.

[3]. Bedaŭr'ind'e mi ne sukces'as re'kre'i la super'sign'o'j'n de la kroat'a lingv'o per la ceter'e sufiĉ'e bon'a program'o Ĉapel'il'o 2.0.

[4]. Parentez'e, mi ĉiam suspekt'is, ke la vort'o de'supr'i ne nask'iĝ'is spontan'e el la lang'o'pint'o de s-ro Ajn'ul'o, ski'em'a sed ne'kon'at'a svis'a esperant'ist'o. Inter'temp'e mi traf'is ĝi'n en la antaŭ'parol'o de Henri Vatré al Humor'o'j, de 1969. Ĉu solv'o de la mister'o?

[5]. La kompliment'o'n intelekt'e mal'honest'a uz'is ja Silfer mem pri Gudskov (pri tio post'e).

[6]. Padanujo, aŭ Padanio, aŭ ebl'e eĉ Padlando, laŭ la nom'o de l’ river'o Pad'o.

[7]. En esperant'o la artikol'o foj'e serv'as por montr'i, ke adjektiv'o est'as substantiv'e uz'at'a. Oft'e oni sub'kompren'as substantiv'o'n (tamen ne ĉiam). Ekzempl'e, en la zamenhofa fraz'o "mi dev'is ofer'i la agrabl'a'n pro la util'a", oni pov'us sub'kompren'i la vort'o'j'n "afer'o", "(t)io", "ĉio", "um'o" post ambaŭ adjektiv'o'j, kvankam la signif'o de ĉi fraz'o ver'dir'e pli proksim'as al "mi dev'is ofer'i agrabl'o'n pro util'o". Kelk'a'j aŭtor'o'j imit'is la neŭtr'a'n artikol'o'n de latin'id'a'j lingv'o'j per plej baz'a'j element'o'j de esperant'o, jen'e: "la agrabl'a" fakt'e signif'as "la agrabl'a tio" aŭ "la agrabl'a ĉio", ali'vort'e "la agrabl'a o", ali-ord'e "la o agrabl'a", "l’ o agrabl'a". El tio ni ricev'us la fraz'o'n "mi dev'is ofer'i l’ on agrabl'a'n pro l’ o util'a". Sed, sam'kiel "la" est'as ia spec'o de sen'fin'aĵ'a, ne'mark'it'a, ne'deklinaci'ebl'a adjektiv'o (oni ne dir'as "mi vid'as *la'j'n dom'o'j'n"), pov'us ekzist'i konciz'a kvazaŭ'substantiv'a ekvivalent'o sen'deklinaci'a, nom'e "lo", kun jen'a rezult'o: "mi dev'is ofer'i lo agrabl'a'n pro lo util'a". Nu, sam'e "l’ o" kiel "lo" dis'foj'e aper'as en proz'a'j tekst'o'j de aŭtor'o'j, kiu'j bezon'as artikol'i aŭ ese'i en lingv'aĵ'o nuanc'o'plen'a, tre preciz'a. Ali'flank'e, foj'e oni uz'as singular'a'n substantiv'o'n (aŭ, kiel dir'as Bertilo Wennergren, unu'nombr'a'n o-vort'o'n) kun "la" ne pri cert'a kon'at'a individu'o, sed pri unu imag'at'a ekzempler'o, kiu simbol'as la tut'a spec'o'n, precip'e en filozofi'ec'a stil'o. Zamenhofa ekzempl'o: "kia'n profit'o'n hav'as la hom'o de ĉiu'j si'a'j labor'o'j, kiu'j'n li labor'as sub la sun'o?", kie "la hom'o" signif'as aŭ egal'as al "(ĉiu) hom'o", "(ĉiu'j) hom'o'j", "la hom'o'j", "la hom'ar'o". Sed fakt'e tem'as pri "la koncept'o ’hom'o’", "la abstrakt'o ’hom'o’", "la absolut'o ’hom'o’". Ali'vort'e: "l’ o hom'o" aŭ, konciz'e kaj sintez'e, "lo hom'o". Krom en filozofi'a'j tekst'o'j, tiu ĉi nuanc'o tre mal'oft'e est'as bezon'at'a, kvankam ĝi pov'as montr'iĝ'i util'a ankaŭ en unu-du fraz'o'j de long'a ali'ĝenr'a proz'aĵ'o.

[8]. Alud'o al la robot'a polic'ist'o ĉef'rol'a en la film'o Robokopo (Robocop, de Paul Verhoeven, 1987).

[9]. Pli'a kin'a alud'o, ĉi-foj'e al la film'o Ĵurasa Park'o (Jurassic Park, de Steven Spielberg, 1993; vd. en Kontakt'o, n-ro 136 (1993:4), p. 14), tem'ant'a i.a. pri tiran'o'saŭr'o'j[*].

Glos'o'j [*]

ĉsv	La ĉap'o de la sterk'o-verm'o, [Jorge Camacho], eld. La Kancer'klinik'o, 1995.
ek	Ekstrem'o'j, Miguel Fernández, Jorge Camacho, Gonçalo Neves, Liv'e'n Dek, eld. IEM, 1997.
ess	El la sonor'a'j sol'o'j, Miguel Fernández, eld. IEM, 1996.
lp	Leter'o el Palestino, [Jorge Camacho], eld. La Kancer'klinik'o, 1990.
mmi	La Majstr'o kaj Martinelli, [Jorge Camacho], eld. Iltis-El'don'ej'o, 1993.
mp	(Dek'lingv'a) Man'libr'o pri Politik'o, editor'is Stefan Maul, eld. Fel, 1994.
ng	Neolog'ism'a glos'ar'o, Henri Vatré, eld. Artur E. Iltis, 1989.
npv	Ne'piv'a'j vort'o'j, André Cherpillod, eld. la aŭtor'o, 1988.
s	Suplement'o de Piv, G. Waringhien k.a., eld. Sat, 1987.
tb	Tiran'o Banderas, Ramón M. del Valle-Inclán, trad. Fernand'o de Dieg'o, eld. HEF, 1993.
vsp	En varm'a, somer'a postmido, rakont'o de Aitor Ar'an'a, trad. Joxemari Sarasua, aper'int'a en La Kancer'klinik'o, n-ro 84, okt./nov./dec. 1997.

burger'o.	kuir'it'a pec'o da pist'it'a viand'o kun form'o de plat'a disk'o, kiu'n oni kutim'e met'as manĝ'o'cel'e en tranĉ'it'a'n pan'bul'o'n kun fromaĝ'o, cep'ring'o'j, spic'aĵ'o aŭ saŭc'o ktp: burger'ej'o, fiŝ'burger'o, fromaĝ'burger'o, furaĝ'burger'o (eŭfemism'e nom'at'a ’vegetar'a burger'o’); en [ĉsv, ek] mi uz'is la form'o'n ’hamburg'aĵ'o’.
eŭsk'o.	[ek, mmi] vask'o [el la eŭsk'a].
fetvo.	[npv] mufti'a decid'o.
get'o.	[lp, ng] gett'o, ghett'o.
karism'o.	[ng, s] apart'a kapabl'o influ'i hom'o'j'n, kiu'n grac'e ricev'as profet'o'j, mistkuloj k.s.; aŭtoritat'o baz'it'a sur super'natur'a'j dot'o'j de individu'o en la estrad'o de hom'grup'o; grand'a prestiĝ'o de escept'a person'o.
kased'o.	[s] son'bend'o: kased'il'o, poŝ'kased'il'o.
kidnap'i.	[tb] (tr.) for'kapt'i, for'rab'i person'o'n por ricev'i mon'o'n aŭ ali'a'n kompens'o'n kontraŭ ties liber'ig'o.
komiks'o.	[ek] plen'e ilustr'it'a rakont'o, felieton'a aŭ libr'o'form'a, konsist'ant'a el long'a seri'o da bild'o'j.
lo.	[vsp] ’la -o’, ’tio -a’; vd. not'o'n 7.
mini-.	[npv] prefiks'o signif'ant'a ’pli mal'long'a form'o de io’: mini'jup'o.
perestrojk'o.	[mp, ek] re'form'a politik'o aplik'it'a de kamarad'o Miĥail Gorbaĉov en Sovet-Uni'o fin'e de la ok'dek'a'j jar'o'j konsist'int'a en tra'konstru'o de la ŝtat'a struktur'o.
pol'it'buro'o.	mal'long'ig'o de ’politik'a buro'o’ (de la komun'ist'a parti'o), ĉef'a ŝtat'a gvid-organ'o en Sovet-Uni'o.
rok(muzik)o.	[[s]] vd. en [s] sub ’rokenrol'o’, sed prefer'e aĉet'u la last'a'n disk'o'n de Person'e.
tele'o.	[vsp] televid'il'o [familiar'e].
tiran'o'saŭr'o.	[ng, npv] fosili'a kretace'a reptili'o.
vanu'i.	[ĉsv, ek, ess, lp, mmi, ng, tb] (ntr.) mal'aper'i.

La aŭtor'o

Jorge CAMACHO (CORDÓN) [1 individu'a + 2 famili'a'j nom'o'j], nask'it'a en Zafra, Hispan'uj'o, en 1966. Ek'lern'is esperant'o'n en 1980. Plur'foj'e premi'it'a en la Bel'art'a'j Konkurs'o'j de UEA. Membr'o de la Akademi'o de Esperant'o de 1992. Premi'o Grabowski en 1992. Aŭtor'o de mult'a'j artikol'o'j kaj recenz'o'j. De 1995 labor'as en Bruselo kiel konferenc'a interpret'ist'o de Eŭrop'a Uni'o, el la lingv'o'j angl'a kaj finn'a al la hispan'a. Ĉef'a'j verk'o'j: (traduk'e) Astura buked'o, Leter'o el Palestino; (original'e) Sur la lini'o, Iber'e liber'e [**], La Majstr'o kaj Martinelli, La ĉap'o de la sterk'o-verm'o, Ekstrem'o'j [**]

[**] kun'aŭtor'e kun Liv'e'n Dek, Miguel Fernández kaj Gonçalo Neves.

Bibliografi'o

[kun pardon'pet'o al André Cherpillod (CHERPILLOD, p. 24), kiu prav'e fajf'as pri ĉi tia'j pedant'aĵ'o'j . . .]

ALÒS, Hèctor, AULD, William, BERVELING, Gerrit k.m.a.: Ne'ferm'it'a leter'o al la gazet'ar'o. En: Esperant'o 89. 1996: 1080, p. 74.
[CAMACHO, Jorge]: La Majstr'o kaj Martinelli. (Repr. de la eld. Budapest 1993.) Saarbrücken: Iltis-El'don'ej'o 1993. 30 p. (Iltis-Seri'o'j. I. Beletr'o original'a. 10).
[CAMACHO, Jorge]: Silferologiaj stud'o'j. En: La Kancer'klinik'o 17. 1994: 71, p. 24-27.
CANETTI, Eli'as: Mas'a y poder [Amas'o kaj potenc'o; original'a titol'o: Masse und Macht]. Madrid: Alianza Editorial - Muchnik Editores 1987. 496 p. (El libr'o de bolsillo. 931).
CASTILLA DEL Pin'o, Carlos: [artikol'o okaz'e de la prezent'o de li'a ese-libr'o El delirio, un error necesario [Delir'o - neces'a erar'o]]. En: El País 1998: 7560 (1998.01.24), p. 31.
CHERPILLOD, André: La aglutin'a'j lingv'o'j kaj Esperant'o. Courgenard: eld. la aŭtor'o 1988, 24 p.
CONDE REY, Marie-Franc'e, FELSZEGHY Judit, MARTINELLI Perl'a: Kie(n) la softvar'o? En: Literatur'a Foir'o 27. 1996: 168, p. 221-222.
DAŜGUPTO, Probal: Post la Arkadi'o'j (Recenz'a ese'o). En: Font'o 14. 1994: 163, p. 7-14.
DOBBELAERE, Karel: Sectes et nouveaux mouvements religieux [Sekt'o'j kaj nov'a'j religi'a'j mov'ad'o'j]. En: La Revu'e Nouvelle 1996: 11, p. 52-62.
FERNÁNDEZ, Miguel, [CAMACHO, Jorge] kaj VALÉN, Antonio: Langvor'o'j. En: La Gazet'o 8. 1993: 48, p. 24-25.
de’ GIORGI, Ald'o: Re'ag'e al LG 60. En: La Gazet'o 12. 1997: 68, p. 26.
GOLDHAGEN, Daniel Jonah: Hitler’s willing executioners [Hitleraj volont'a'j ekzekut'ist'o'j]. London: Little, Brown and Company 1996. 622 p.
GONĈAROV, Anatol'o: Esperant'a nostalgi'o - ĉuebla fenomen'o. En: La Gazet'o 12. 1997: 69, p. 6-7.
GUDSKOV, Nikolao: Kio ni est'as por la ekster'a mond'o? En: La Gazet'o 10. 1995: 59, p. 8-13.
HAUPENTHAL, Reinhard: Pens'o'j okaz'e de la cent-jar'a jubile'o de Esperant'o. Saarbrücken: Artur E. Iltis 1987. 16 p. (Jubile'a El'don-Seri'o. III. Esperant'ologi'o. 20).
JUARISTI, J'o'n: El bucle melancólico. Histori'as de nacionalistas vascos [La melankoli'a bukl'o. Histori'o'j de eŭsk'a'j naci'ist'o'j]. Madrid: Espasa Calpe 1997. 390 p.
Lag'rang'e, Georges: Demand'o'j, demand'o'j kaj respond'o'j. En: Literatur'a Foir'o 27. 1997: 164, p. 315-324.
LEJZEROWICZ, Izrael: El la "Verd'a Bibli'o". Kaj Babil'ad'o'j kun Horaĉo Serĉer. Budapest: Literatur'a Mond'o 1935. 104 p.
LEYK, Jerzy: De geo- al heliocentr'a sistem'o. En: Pol'a Esperant'ist'o 1982: n-ro 3/4, p. 3-25.
LEYK, Jerzy: Soci'ologi'a karakteriz'o de la esperant'o-mov'ad'o. En: Zamenhof. Mov'ad'o. Doktrin'o. Ryszard Kraŝko; Jerzy Leyk; Walter Zelazny. Varsovio: Esplor'kler'ig'a Centr'o de Pol'a Esperant'o-Asoci'o 1983. 124 p., p. 44-100.
LEYK, Jerzy: Estim'at'a Leg'ant'o. En: Strategi'a'j demand'o'j de la esperant'o-komun'um'o. Red. Czeslaw Biedulski. Varsovio: Pol'a Esperant'o-Asoci'o 1985. 146 p., p. 5-19.
LEYK, Jerzy: Esperant'o-komun'um'o: krom'rezult'o, instrument'o, ĉu subjekt'o? En: Strategi'a'j demand'o'j de la esperant'o-komun'um'o. Red. Czeslaw Biedulski. Varsovio: Pol'a Esperant'o-Asoci'o 1985. 146 p., p. 47-66.
LEYK, Jerzy: La esperant'a soci'o front'e al la ekster'a medi'o. En: Stud'o'j pri la inter'naci'a lingv'o. Red. Michel Duc Goninaz. Gent: AIMAV 1987. 156 p., p. 9-25.
LINDSTEDT, Jouko: Lingv'o'n famili'a'n, hered'a'n . . . En: Literatur'a Foir'o 27. 1996: 162, p. 178-180.
LINDSTEDT, Jouko: La rajt'o re'komenc'i. En: Literatur'a Foir'o 27. 1996: 164, p. 327-329.
LINDSTEDT, Jouko: [Leter'o al Ljubomir Trifonĉovski, ĉef'redaktor'o de LF]. En: Literatur'a Foir'o 27. 1997: 164, p. 330-331.
MELNIKOV, Aleksandr: Specif'ec'o de fon'a'j sci'o'j de la person'o'j uz'ant'a'j Esperant'o'n. En: Acta Interlinguistica. Red. Ryszard Rokicki. Varsovio: Akademickie Centrum Interlingwistyczne 1985. 188 p., p. 97-160.
Pir'o'n, Claude: La bon'a lingv'o. Vieno - Budapest: Pro Esperant'o - Hungar'a Esperant'o-Asoci'o 1989, 112 p.
Pir'o'n, Claude: Kie'n esperant'o? Ne'publik'ig'it'a tekst'o de preleg'o kased'e[*] send'it'a de la aŭtor'o al renkont'iĝ'o pri raŭm'ism'o okaz'int'a en Svis'uj'o komenc'e de septembr'o, 1994 (laŭ inform'o de la aŭtor'o en leter'o). Ttt-versi'o de la tekst'o leg'ebl'as ĉe la sekv'a ret-adres'o: <http://www.helsink'i.fi/~jslindst/pir'o'n_raumo.html>.
RAMONET, Ignacio: Pensamiento único y nuevos am'os del mundo [La unu'nur'a pens'ad'o kaj la nov'a'j mond'o'mastr'o'j]. En: Cómo n'os vend'e'n la mot'o [Kiel ili ni'n cerb'o'ŝtop'as]. Madrid: Icaria - Más Madera 1996. 104 p., p. 55-98.
RAŜIĈ, Nikol'a: La rond'o famili'a: Soci'ologi'a'j esplor'o'j en Esperanti'o. Pis'a: Edistudio 1994. 192 p.
[Redakci'o de Herold'o de Esperant'o: Perl'a Martinelli, Giorgio Silfer, Marco Picasso]: KCE gast'ig'os la Forum'o'n por la Esperant'o-Civit'o. En: Herold'o de esperant'o 73. 1997: 13 (1944), p. 1.
RÉVÉSZ, Sándor: Esperanti'o. En: Strategi'a'j demand'o'j de la esperant'o-komun'um'o. Red. Czeslaw Biedulski. Varsovio: Pol'a Esperant'o-Asoci'o 1985. 146 p., p. 93-110.
SÁNCHEZ FERLOSIO, Rafael: O Religión o Histori'a [Aŭ Religi'o aŭ Histori'o]. En: Ensayos y artículos. Volum'e'n II [Ese'o'j kaj artikol'o'j. Volum'o 2]. Barcelona: Ediciones Destin'o 1992. 803 p., p. 311-351.
SÁNCHEZ FERLOSIO, Rafael: Vendrán más años mal'os y n'os harán más ciegos [Plu ven'os mav'a'j jar'o'j kaj far'os ni'n pli blind'a'j]. Barcelona: Ediciones Destin'o 1993. 200 p.
de SEABRA, Manuel: Esperant'o: nun kaj est'ont'e. En: La Kancer'klinik'o 20. 1997: 81, p. 27-28.
SILBER, Laura, kaj LITTLE, Allan: The death of Yugoslavia [La mort'o de Jugoslav'uj'o]. London: Penguin Group and BBC Worldwide Ltd 1995. 400 p.
SILFER, Giorgio: Kia soci'a rol'o por la esperant'lingv'a intelekt'ul'o?. En: Strategi'a'j demand'o'j de la esperant'o-komun'um'o. Red. Czeslaw Biedulski. Varsovio: Pol'a Esperant'o-Asoci'o 1985. 146 p., p. 111-118.
SILFER, Giorgio: Pli ol esperant'ist'a period'aĵ'o. En: Esperant'o 87. 1994: 1065, p. 212.
SILFER, Giorgio: Piramid'ism'o kaj raŭm'ism'o. En: La Gazet'o 10. 1995: 60, p. 23-24.
SILFER, Giorgio: Nov'jar'a salut'mesaĝ'o (de baldaŭ'a prezid'int'o). En: Literatur'a Foir'o 27. 1997: 164, p. 334.
SILFER, Giorgio: Esperant'o: amas'produkt'o, kiu elit'ig'as si'a'n publik'o'n. En: La ond'o de Esperant'o 1997: 6 (37), p. 3.
TIŜLJAR, Zlatko: La rol'o de la Esperant'o-komun'um'o en la hom'ar'a progres'o. En: Strategi'a'j demand'o'j de la esperant'o-komun'um'o. Red. Czeslaw Biedulski. Varsovio: Pol'a Esperant'o-Asoci'o 1985. 146 p., p. 130-137.
TIŜLJAR, Zlatko: Ĉu ni konstru'os nov'a'n ŝtup'o'n? En: Esperant'o 90. 1997: 1091, p. 69.
TORRAS I TUTUSAUS, Arnau: Pli ol hom'o, esperant'ist'o! Zagreb: Sek (Student'a Esperant'o-Klub'o) 1996. 48 p.
TRIFONĈOVSKI, Ljubomir: [sen'titol'a redakci'a not'o]. En: Literatur'a Foir'o 27. 1997: 169, p. 266.
VAHA, Blazi'o: Defend'e raŭm'ism'o'n. En: La Gazet'o 12. 1997: 68, p. 27.
VATRÉ, Henri: Antaŭ'parol'o. En: Humor'o'j [de AULD, William]. La Lagun'a: J. Régulo 1969, 116 p. (Beletr'a'j Kajer'o'j. Stafet'o. 68).
de ZILAH, Eugène: Diaspor'o aŭ fraternitato? En: La Gazet'o 10. 1995: 59, p. 3-5.
de ZILAH, Eugène: La font'o'lingv'o-teori'o. En: La Gazet'o 12. 1997: 69, p. 3-4.

Fals'a'j nom'o'j — kia'j hom'o'j?

Nur dek kvar vers'o'j lic'us por verŝ'o de rankor'o.
(Timothy Bri'a'n Carr)

Leg'ont'o'j'n kaj leg'unt'o'j'n mi avert'as, ke ĉi-artikol'e mi trakt'os plur'a'j'n tem'o'j'n en mi'a kutim'a skandal'em'a stil'o. Se vi hav'as i'o'n ali'a'n por far'i, prefer'e turn'u la paĝ'o'j'n kaj ĝi'n ne leg'u.

Mi komenc'os parol'ant'e pri pseŭdo'nom'o'j. En Literatur'a Foir'o (n-ro 171, feb. 1998) leg'ebl'as "atent'ig'o" sub'skrib'it'a de Perl'a Ar'i Martinelli: "Si'a'temp'e en La Gazet'o [Jorge Camacho] fals'e atribu'is al mi la pseŭdonim'o'n Henriette Beaupaul".

Kio'n do mi skrib'is? En LG (n-ro 53, ju'n. 1994) aper'is mi'a ses'paĝ'a recenz'o (pri kiu mi tre kontent'as) Poet'in'o anim'e sen'naci'a, pri la poem'ar'o Mez'nokt'o metropol'a de Krys Ungar (nun Krys Bottrill). Tie mi menci'as ali'a'j'n pli fru'a'j'n recenz'o'j'n, inter ili tiu'n publik'ig'it'a'n en LF (n-ro 142, apr. 1993), pri kiu mi dir'as, ke ĝi'n verk'is "Henriette Beaupaul, pseŭdo'nom'o de Perl'a Ar'i Martinelli", kaj ke ĝi'a titol'o "Mez'nokt'o ne-tro-pol'a est'as sam'e absurd'a kaj vitriol'a kiel la en'hav'o de la recenz'o mem". Tem'is pri mi'a propr'a konklud'o sur'baz'e de la stil'o de l’ recenz'o, de la tiam'a LF-ĉef'redakt'a rol'o de Perl'a, kaj de inter'ŝanĝ'o de opini'o'j pri la tem'o kun Ungar. Mi sincer'e pens'is kaj plu pens'as, ke nur Martinelli pov'is dis'hak'i ŝi'a'n poem'libr'o'n kun tiom da gal'o kaj demagogi'o. Sed ebl'as, ke mi erar'is. Jen la problem'o de pseŭdo'nom'o'j, la ĉiam'a risk'o: ke oni pren'u vi'n por iu ali'a. Ĉiel ajn Martinelli ne rajt'as plend'i nun, kvar jar'o'j'n post'e, des pli ke, estiel ĉef'redakt'ant'o, ŝi mem decid'is pri aper'ig'o de la recenz'o kun pseŭdo'nom'a aŭtor-indik'o. Tiel long'e, ke ŝi ten'as sekret'a la nom'o'n de la pretend'at'e ver'a aŭtor(in)o, mi ne hav'as motiv'o'j'n por ek'supoz'i, ke tem'us pri iu ali'a ol ŝi. Parentez'e, laŭ la Piv'a difin'o de la vort'o "kalumni'o", mi trov'as ŝi'a'n recenz'o'n eminent'e kalumni'a, kio'n ceter'e konfirm'as la sonet'o "Al recenz'int'in'o", de Timothy Bri'a'n Carr, aper'ant'a en li'a ĵus el'don'it'a poem'ar'o (grand'part'e sonet'a) "Sur Parnas'o".

La atent'ig'o plu'as kaj fin'iĝ'as jen'e: "Last'a'temp'e Reinhard Haupenthal sam'e fals'e atribu'as al mi la pseŭdonim'o'n Paula Mährti. Kaj Haupenthalo kaj haupenthalidoj (ankaŭ Gonçalo Neves, ekzempl'e) kalumni'e mensog'as." Nu, tut'e ali'a star'as aŭ stat'as la afer'o pri La mant'o. Probal Daŝgupto nom'as ĝi'n ŝlos'il'roman'o (leg'u li'a'n leter'o'n fin'e de ĉi artikol'o). Kiam aper'is en Monat'o (dec. 1997) la recenz'o far'e de Gonçalo Neves mi mir'is: "est'as klar'e, ĉu ne?, ke la libr'o'n verk'is ne Martinelli, sed Ald'o de’ Giorgi!", mi pens'is tiam. Kaj mi em'is konsent'i kun la fraz'o de William Auld en leter'o al Monat'o (feb. 1998), ke Neves "el'uz'is tiom da lert'o por pruv'i mal'ver'o'n". Inter'temp'e la mantalo (kiel dir'us Karolo Piĉ) iĝ'is ni'a propr'a Clinton-Lewinsky-skandal'o. Publik'iĝ'is leter'o de Le'e'n Deij, pli'a de Auld (kiu parol'as pri "komplot'o" kontraŭ Martinelli kaj kiu post'e demisi'is je rubrik'redakt'a posten'o en Monat'o) kaj eĉ unu de De’ Giorgi, kie li ne'as, ke Martinelli aŭ li verk'int'us la libr'o'n. Tio'n ripet'as la el'don'int'o, Gersi Alfred'o Bays, en Font'o (n-ro 210, ju'n. 1998), al'don'ant'e la super'flu'a'n inform'o'n, ke ankaŭ mi ne verk'is ĝi'n (super'flu'a, ĉar sufiĉ'as kompar'i ajn'a'n aline'o'n el La mant'o kun specimen'o el mi'a'j rakont'o'j por konstat'i, ke mi ne kulp'us libr'o'n en tia "stil'o"). Ŝajn'as al mi, ke nek Bays nek la redakt'ej'o de Monat'o pek'is aktiv'e aŭ pasiv'e: tiel long'e, ke la aŭtor'o ne vol'as kon'ig'i si'a'n nom'o'n, ili mem ne hav'as dev'o'n far'i i'o'n tiu'rilat'e. Mi long'e suspekt'is, malgraŭ li'a'j dement'o'j, ke tem'as pri De’ Giorgi, kaj ver'dir'e est'us pli bon'e, se la aŭtor'o ajn de tiu neglekt'ind'a roman'o kuraĝ'us el'dir'i laŭt'e si'a'n nom'o'n. Mi tamen ripet'u, ke nek Monat'o nek Font'o merit'as pun'o'n en form'o de mal'abon'o, sed mal'e: revu'o'j'n, kiu'j aper'ig'as ĉies kaj ĉi'a'j'n kontribu'o'j'n sen'cenzur'e (en'e de cert'a'j lim'o'j, koncern'e ekzempl'e hom'a'j'n rajt'o'j'n) oni dev'as daŭr'e sub'ten'i.

Parentez'e, rilat'e la en'hav'o'n de La mant'o kaj la konform'ec'o'n de ĝi'a intrig'o al real'a'j okaz'int'aĵ'o'j, cert'e Martinelli, Silfer (kaj De’ Giorgi?) rajt'as plend'i pro la dolor'o aŭ mal'honor'ig'o kaŭz'it'a'j aŭ kaŭzutaj. Ali'flank'e tia plend'o mem haŭl'as ĉi vulgar'a'n kaj mis'gust'a'n roman'o'n el la regn'o de fikci'o en la marĉ'o'j'n kaj flu'sabl'o'j'n de replik'o'j kaj re'bat'o'j, reciprok'a'j akuz'o'j, rezoluci'o'j kaj kooperativ'a loĝistik'o.

Plu al la tem'o. Ke, en n-ro 207, Font'o decid'is re'pres'i la tut'a'n recenz'o'n de Neves, kred'ebl'e reklam'cel'e, nu, tio'n oni pov'as kompren'i. Mi tamen opini'as stult'aĵ'o la publik'ig'o'n de Leter'o de Dieter Wiesemann en n-ro 208, des pli ke tiu'n Wiesemann (sub'skrib'int'o'n de la antaŭ'parol'o al la libr'o) kon'as neni'u, kaj ke plej probabl'e ĝi est'as ekskluziv'a aŭ kun'divid'at'a pseŭdo'nom'o de Haupenthal (sam'kiel Artur E. Iltis kaj, mi hipotez'as, Annakris Szimkat).

Sed koncern'e la fam'a'n recenz'o'n, oni forges'as evident'a'j'n fakt'o'j'n. Nom'e, Neves perfekt'e sci'is, ke Martinelli ne verk'is la roman'o'n. Li sci'is ankaŭ, ke ĝeneral'e oni sci'as tio'n, kaj ke mult'a'j suspekt'as pri De’ Giorgi. Eĉ pli: Neves sci'is, ke oni sci'as, ke li sci'as ĉio'n ĉi. Fakt'e li ne nur sci'is, li antaŭ'vid'is aŭ atend'is, ke la publik'ig'o'n de la recenz'o sekv'os lavang'o da leter'o'j kontraŭ ĝi. Jen kial nun mi trov'as erar'a la asert'o'n de Auld, ĉar Neves "el'uz'is tiom da lert'o" tut'e ne por "pruv'i" mal'ver'o'n nek por "pruv'i" i'o'n ajn, sed por ekscit'i, stimul'i aŭ simpl'e distr'i literatur'em'ul'o'j'n, lert'e spegul'ant'e en la recenz'o la mal'lert'a'j'n truk'o'j'n de la roman'o. Efektiv'e, se La mant'o est'as fuŝ'a ŝlos'il'roman'o, la tekst'o de Neves pri ĝi klas'ebl'as kiel ŝlos'il'recenz'o plej eminent'a.

Se daŭr'ig'i pri pseŭdo'nom'o'j, en la montpelier'a UK konfirm'iĝ'is al mi (sed ĉu neces'is?) la ident'ec'o de Mev'a Mar'o'n, kaj Miguel Gutiérrez Adúriz apert'e prezent'is si'n jen propr'a'nom'e, jen kiel Liv'e'n Dek. Laŭ'dir'e Giorgio Silfer, pseŭdo'nom'o de Valeri'o Ar'i, baz'iĝ'as sur Fersil, tiu de Ferenc Szilágyi, kaj Lazaro Zamenhof mem plur'foj'e sub'skrib'is kript'e kaj anagram'e: Gamzefon, Hemza, Gofzamen, D-ro Esperant'o, N.N., Amik'o, Anna R., Unu'el, Hom'o Sum, Hom'ar'an'o, Aleksandro Naumann kaj Dr X (mi cit'as laŭ L. L. Zamenhof: dat'o'j, fakt'o'j, lok'o'j, de André Cherpillod)! Sed, ĝis oni pruv'os la ident'ec'o'n de, ekzempl'e, Waringhien kaj Varankin, mi hezit'us nom'i tia'n kutim'o'n "komun'a mor'o" de esperant'ist'o'j. Prefer'e oni far'u, kiel El'i Urbanová kaj Eugène de Zilah: sub'skrib'i propr'a'nom'e, por ke ne est'iĝ'u dub'o'j.

Kio ven'ig'as ni'n al pli'a fals'a nom'o: Nicolas Vanof. De kiam Kooperativ'o de Literatur'a Foir'o (LF-koop) alĥemi'is la sen'de'pend'a'n gazet'o'n Herold'o de Esperant'o en pamflet'o'n propr'a'n aper'is plur'a'j nov'a'j rubrik'o'j, inter ili La lorn'o de Nicolas Vanof. Ĉar, laŭ mi'a sci'o, sinjor'o'n kun tiu nom'o neni'u kon'as, mi rajt'as supoz'i, ke tem'as pri la redakt'ant'in'o Martinelli, sol'a aŭ en akompan'o de Silfer. En ne'long'a karier'o Vanof jam sukces'is publik'e insult'i la fil'in'o'n de Blazi'o Vaha, kaj en n-ro 1955 (jul. 1998), sub la titol'o Nom'o egal'a, sed esenc'o mal'a, li skrib'as jen'e: "Ekzist'as person'o'j, kiel Jorge Camacho, kiu'j opini'as ke, se iu lanĉ'as akuz'o'n ne don'ant'e pruv'o'j'n, la simpl'a mank'o de re'ag'o far'e de la akuz'it'o pruv'as la akuz'o'n mem. Li ne si'n defend'as, do li kulp'as! Tiu ĉi si'n'ten'o est'as kontraŭ'leĝ'a." Mir'ig'as mi'n la sen'hont'ec'o de tiu'j lini'o'j! Aŭ la sam'numer'a asert'o de la redakt'ant'o'j, ke "Kiu'j help'as ni'a'n labor'o'n, tiu'j help'as bril'ig'i la memor'o'n pri Te'o [Jung] kaj Ad'a [Fighiera Sikorska]. Dank'o'n al ili, la ver'a'j ge'amik'o'j de ni'a'j du ge'majstr'o'j." Ne kaj mil'foj'e ne, sinjor'in'o Martinelli! Kiurajte ŝi ne'as al mi, kaj eĉ al Gian Carlo Fighiera, horor'it'a de la metamorfoz'o'j sufer'it'a'j de Herold'o, la epitet'o'n "ver'a'j ge'amik'o'j" de Ad'a? Tia fraz'o est'as insult'o al la nom'o, la memor'o, la honor'o kaj la inteligent'o de Ad'a kaj Gian Carlo, kaj se Martinelli kaj Silfer est'us preciz'a'j kaj honest'a'j, ili dev'us re'bapt'i la for'aĉet'it'a'n gazet'o'n Hirud'o de Esperant'o.

Vanof pet'as pruv'o'j'n. Ĉu ajn'a'j'n pruv'o'j'n prezent'is LF en si'a'j atak'o'j kontraŭ i.a. Fighiera, Jouko Lindstedt, Georges Lag'rang'e aŭ mi mem? Neni'a'j'n. Sed pruv'kolekt'ist'o'j trov'os abund'o'n da ili en La liturgi'o de l’ foir'o. Tie mi asert'as kaj dokument'as i.a., ke foir'ism'o grad'e al'pren'as retor'ik'o'n surpriz'e simil'a'n al tiu de naci'ism'o, de gent'ism'o kaj eĉ de faŝism'o. Al fraz'o'j kiel "La esperant'o-komun'um'o est'as diaspor'a lingv'a minoritat'o" aŭ "Civit'o ne est'as nur lingv'an'ar'o dot'it'a je individu'a'j rajt'o'j: ĝi est'as ankaŭ real'aĵ'o kun komun'a destin'o", ĉerp'it'a'j el la "kvintezo", ili'a plej freŝ'a manifest'o (Herold'o, n-ro 1944, nov. 1997), foir'ist'o'j daŭr'e al'don'as sam'cel'a'j'n kaj sam'fel'a'j'n preciz'ig'o'j'n (LF, n-ro 173, ju'n. 1988): "Neces'as iu intern'a ide'o, kiu ne nepr'e est'as religi'o, ne nepr'e est'as ideologi'o, ne nepr'e est'as hierarki'a struktur'o sed — cert'e est'as komun'a'j mor'o'j. Kaj la mor'o'j implic'as komun'a'n kondut'kod'o'n (moral'o'n, fakt'e). Tio mank'as al la nun'a esperant'ist'ar'o por trans'ir'i de heterogen'a mov'ad'ar'o al koher'em'a civit'o." Nu, mi absolut'e ne bedaŭr'as la mank'o'n de komun'a'j moral'o aŭ mor'o'j; feliĉ'e, ke ni viv'as sen ili! Kaj kiu fakt'e bezon'as "intern'a'n ide'o'n" (sen-artikol'e) aŭ tia'n "trans'ir'o'n"? Kiu dezir'as kaj vol'as koher'i? Cert'e ne mi, kaj cert'e ne ankaŭ mult'a'j ali'a'j, ĉar ĝeneral'e oni saĝ'e fajf'as pri tiu'spec'a'j galimati'o'j.

Mi konfes'u, ke ĝoj'ig'is mi'n leg'i en Esperant'o (n-ro 1105, jul. 1998) tekst'o'j'n de du koleg'o'j akord'a'j'n kun mi'a'j tez'o'j en La liturgi'o de l’ foir'o. Unu'e, Mark Fettes, kiam li el'dir'as, ke "Fin'fin'e ni ne bezon'as Unesk'o'n por konstat'i ke Esperant'o funkci'as, aŭ Pen por konsci'i pri ĝi'a atent'ind'a literatur'o!"; post'e Lindstedt, en recenz'o pri Am'ind'a ("Bedaŭr'ind'e el tiu ĉi libr'o, cert'e bon'intenc'a, vi lern'as neni'o'n pri ver'a'j de'nask'ul'o'j aŭ ili'a'j ge'patr'o'j"), de Leendert C. Deij: "Mi'n person'e iom for'puŝ'is ankaŭ la prov'o don'i en la en'konduk'o kvazaŭ i'a'n ideologi'a'n en'hav'o'n al de'nask'ism'o, kiu ja ne est'as ide'a ism'o, sed nur soci'a fenomen'o." Lant'e, sed konstant'e, sen'vual'iĝ'as la fars'o.

Krom'e LF-koop’on karakteriz'as ankaŭ ali'a'j faŝism'a'j mor'o'j kaj manier'o'j: absolut'a mal'respekt'o al ĵurnal'ism'a etik'o, mask'it'a'j aŭtodafe'o'j, cenzur'ad'o kaj cenzur'em'o . . . Tial, kiam Brun'o Masala, Carlo Minnaja, Arnau Torras aŭ Daniele Vital'i mi'n demand'as, kial mi dediĉ'as tiom da vort'o'j, tiom da temp'o al la ag'o'j kaj dir'o'j de LF-koop, mi respond'as: ĉar mi kontraŭ'as ĉi'a'n manifest'iĝ'o'n de faŝism'o. Se mi ital'us, mi opon'us la ag'o'j'n kaj dir'o'j'n de Bossi kaj Berlusconi; se mi franc'us, tiu'j'n de Chirac kaj Le Pen; kiel hispan'o, tiu'j'n de, ekzempl'e, Francisco Álvarez Cascos (nelge demisi'ig'it'a vic'prezid'ant'o de la PP-reg'ist'ar'o) kaj Xabier Arzalluz (prezid'ant'o de PNV-E'a'j [laŭ la hispan'a, Eŭsk'a Naci'ism'a Parti'o; laŭ la eŭsk'a mem, io simil'a al Eŭsk'a Parti'o Sekv'ant'a la Ĉiel'estr'o'n kaj la Mal'nov'a'n Leĝ'o'n]), ĉi last'a — ne'super'ebl'a reĝ'o de ambici'o kaj ambigu'o. Ankaŭ en Esperant'uj'o ag'as hom'o'j ne'fid'ind'a'j; ĉu oni rest'u pasiv'a ĉe ili'a'j fi'far'o'j? Kiam, si'a'vic'e, mi demand'is de Minnaja, kial li insist'e kaj mal'objektiv'e defend'ad'as sinjor'in'o'n Martinelli (ĉu ŝi kaj Silfer ne sci'as defend'i si'n mem?), li respond'is: "Mi defend'as mi'a'j'n amik'o'j'n". Nu, rest'u klar'a, ke mi far'as sam'e.

Parentez'e, kaj inter'konsent'e kun Gonçalo Neves, mi mal'kaŝ'os nun la histori'o'n de ali'a (pseŭd'o)pseŭdo'nom'o. En juli'o de 1993, antaŭ la Universal'a Kongres'o en Valencio, Katalun'a E-Asoci'o decid'is okaz'ig'i kultur'a'n renkont'iĝ'o'n en Barcelono. Elekt'int'e kiel kun'organiz'ant'o'n LF-koop’on, ĝi vid'is iom post iom kiel la original'a plan'o trans'form'iĝ'is (pro de'supr'a'j instrukci'o'j) al foir'ec'a Inter'naci'a Literatur'a Forum'o. Ekzempl'e, el la list'o de iber'a'j verk'ist'o'j jam invit'it'a'j far'e de Ke'a, Perl'a Martinelli trud'is for'ig'o'n de mi'a nom'o. Nu, dum vizit'o mi'a al Lisbon'o semajn'o'j'n aŭ monat'o'j'n pli fru'e, Gonçalo Neves, tiam ankoraŭ en kun'labor'a'j rilat'o'j kun la kiasaj ge'pap'o'j, solidar'e kaj mal'avar'e propon'is, ke mi verk'u la tekst'o'n de la preleg'o, kiu'n li prezent'os si'a'nom'e en Barcelono. Dir'it'e, far'it'e. Ne dev'as mir'ig'i iu'n ajn, ke, en forum'o kun la rid'ind'e pretend'a titol'o La literatur'a kritik'o en esperant'o: inter estetik'a universal'o kaj poet'ik'a relativ'o, "ni'a" preleg'o konform'e titol'iĝ'is Literator'o'j kaj publik'o en Esperant'uj'o: ĉu konkub'e aŭ divorc'e?. De sur la podi'o Gonçalo prezent'is mi'a'n preleg'o'n en form'o leĝer'e modif'it'a (por ne vek'i tro facil'a'j'n suspekt'o'j'n) al publik'o, kie sid'is, krom Giorgio Silfer kaj mi, ankaŭ sufiĉ'e mult'a'j beletr'em'ul'o'j ricev'int'a'j de mi, post'kulis'e, kontraband'e, la unu'a'j'n privat-el'don'a'j'n ekzempler'o'j'n de La Majstr'o kaj Martinelli, ankoraŭ odor'a'j'n je freŝ'a ink'o. Ne pro neni'o la 5a, 6a kaj 7a ĉapitr'o'j de ĉi last'a libr'et'o nom'iĝ'as respektiv'e Estetik'a universal'o, En'konduk'o al literatur'a kritik'o kaj Poet'ik'a relativ'o (ĉu iam antaŭ'e ni'a beletr'o montr'iĝ'is sam'e, eĉ anticip'e, aktual'a?), kaj sam'kial'e sur p. 15/19 de mi'a satir'o Emèric Ország kaj Georg Silber trov'as en mi'a komput'il'o la sekv'a'n porn'a'n tekst'o'n: Lit-erotik'o kaj pub-lek'o en Esperant'uj'o: ĉu midz'e aŭ franze?. La ses jar'o'j pas'int'a'j inter'temp'e sukces'is erozi'i nek la memor'o'n pri la tiam'a kun'amuz'iĝ'o, iber'e liber'e tra la LF-karnaval'o, nek la sincer'a'n amik'ec'o'n, kiu mi'n lig'as al Gonçalo.

Sed evident'e ankaŭ mi kulp'as pri foj'foj'a tro'a subjektiv'ec'o. Kaj ebl'e tiom'a okup'iĝ'o pri manipul'ist'o'j kaj demagog'o'j part'e ankaŭ mi'n kontaĝ'is. Ekzempl'e, en 1994, en la artikol'o Silferologiaj stud'o'j (La Kancer'klinik'o, n-ro 71), mi skrib'is la vort'o'j'n "la el'pens'int'o de la neniam real'e ekzist'int'a rond'o La Patrol'o". En leter'o de 30.09.94 Minnaja respond'e rakont'is al mi la histori'o'n kaj konsist'o'n de tiu beletr'a grup'o kaj de ĝi'a'j rilat'o'j kun LF-koop. Minnaja prav'as, kaj mi pardon'pet'as. En mi'a em'o tro'ig'i mi erar'is. Mi fakt'e cel'is dir'i i'o'n simil'a'n al "neniam real'e ekzist'int'a tia, kia LF ĝi'n prezent'as", ĉar, laŭ mi'a kompren'o, LF-koop fagocit'is la nom'o'n La Patrol'o jam tre fru'e, kaj nun uz'as ĝi'n kiel legitim'il'o'n, kiel aŭtoritat'a'n mark'o'n, kiel epolet'o'n (ekzempl'e sur la kolofon'o de la revu'o), sam'kiel ĝi far'is si'a'temp'e pri Nord'a Prism'o. Ke LF-koop hered'is la mark'o'n La Patrol'o laŭ decid'o de la dis'solv'a kun'sid'o de la sam'nom'a grup'o ne mal'prav'ig'as la metafor'o'n "fagocit'i". Simil'e, ke ĝi aĉet'is de Fighiera Herold'o’n neniel dement'as la fakt'o'n, ke ĝi trans'form'is ĉi last'a'n en delir'a'n pamflet'o'n. Ali'vort'e, mi prefer'as la risk'o'n iom tro subjektiv'i, ol rest'i man'katen'it'a en la steril'a kaĝ'o de formal'ism'o. Mi'a verk'lingv'o est'as ja esperant'o, ne ia kreuta Idiot Neutral.

Ĉar mi ne vol'as rest'ig'i dub'a'j'n punkt'o'j'n sur la voj'o, oni permes'u al mi parentez'a'n preciz'ig'o'n pri la kovr'il'o de l’ satir'a novel'o La Majstr'o kaj Martinelli: ornam'as ĝi'n al-tem'a, tem'o'traf'a ("pertinenta") karikatur'o de Giancarlo Mangini, aper'int'a sen ajn'a indik'o pri kopi-rajt'o sur broŝur'et'o de Katalun'a Esperant'o-Asoci'o pri la foir'um'it'a'j (en la ekzekut'a senc'o de um) Inter'naci'a'j Flor'a'j Lud'o'j, kaj de tie el'tond'it'a por la unu'a privat'a el'don'et'o, kiu'n si'a'vic'e re'produkt'is Iltis fin'e de la sam'a jar'o 1993. Se tiel li lez'is kopi-rajt'o'n, Haupenthal dev'int'us inform'iĝ'i pli bon'e antaŭ ol simpl'e re'pres'i.

Pas'int'jar'e mi leg'is en la ret'o, ke Haupenthal akuz'is ĉe tribunal'o German'a'n E-Asoci'o'n pro mal'respekt'o de kopi-rajt'o. Mi forges'is la detal'o'j'n de ali'a kaz'o, sed en 1993 aŭ 1994 li sam'e akuz'is la paderborne ŝulcisman revu'o'n Special'a Cirkuler'o pro ne'rajt'ig'it'a re'pres'o en la n-ro 62 de recenz'o mi'a (Pacienc'o neces'as, tamen ne ind'as), jam publik'ig'it'a pli fru'e en la n-ro 1992/3 de Iltis-Forum'o. Li pet'is de mi leter'o'n konfirm'ant'a'n, ke la recenz'o'n mi verk'is por Iltis-Forum'o, kaj ke Special'a Cirkuler'o re'produkt'is ĝi'n sen mi'a permes'o. Mi sci'is, ke li uz'os ĉi leter'o'n por postul'i mon'kompens'o'n. Sed, ali'flank'e, li pet'is de mi nur "dir'i la ver'o'n". Nu, mi ne sci'is dir'i "ne". Kiel mi pov'int'us ne'i i'o'n tiel simpl'a'n al "mi'a el'don'ist'o"? Nur'a ne'o est'ig'us tuj'a'n konflikt'o'n. Mi do komplez'is li'n per la petit'a leter'o, ne imag'ant'e, ke la konflikt'o inter ni ne'evit'ebl'e okaz'os iam post'e.

Ebl'e tial, ke ne ĉiam mi protest'is pri ĉio protest'ind'a aŭ protest'end'a, mi ankaŭ neniam kap'is la (ceter'e idiot'a'n) "ide'o'n" postul'i de Auld, Fernández aŭ Minnaja, ke ili ĉes'ig'u si'a'n kun'labor'o'n kun LF, aŭ de Neves, ke li sam'e far'u rilat'e al la el'don'ej'o Iltis, des pli ke, dum ne est'iĝ'is person'a konflikt'o, oni pov'as sen'rimors'e plu ag'i, kiel se neni'o okaz'int'us. Nu, kiam en 1985 Haupenthal publik'ig'is recenz'o'n de Fernand'o de Dieg'o kontraŭ Mont'ar'a vilaĝ'o (traduk'o de angl'a'lingv'a roman'o de Chun Chan Yeh) sub la titol'o La degener'o de William Auld, mi traf'iĝ'is de mir'o, hont'o kaj indign'o — kaj silent'is. Katen'is mi'n du amik'ec'o'j: al Auld, la poet'o'frat'o kiu'n mi du'foj'e vizit'is en Dolar'o kaj kun kiu mi de'long'e ten'as korespond'a'n rilat'o'n, kaj al De Dieg'o, model'o lingv'a kaj stil'a, sen'lac'a stimul'ant'o de mi'a beletr'a karier'o. Antaŭ ne long'e mi leg'is la tiam'a'n recenz'o'n kaj ĝi'a'n daŭr'ig'o'n de 1987, sed tial, ke mi nek leg'is la roman'o'n nek kompar'is kun la angl'a original'o nek sent'as eĉ plej et'a'n em'o'n tio'n far'i, kaj ĉar mi daŭr'e trov'as mi'n lig'it'a je ambaŭ amik'ec'o'j, mi mal'pov'as dir'i opini'o'n pri la recenz'o mem. Evident'e Auld kaj ali'a'j angl'a'lingv'a'j esperant'ist'o'j hav'is plen'a'n rajt'o'n kontest'i la asert'o'j'n de De Dieg'o, sam'kiel ĉi tiu si'a'vic'e rajt'is, ne mal'pli evident'e, kritik'i la traduk'o'n de Auld, des pli se konsider'i ke li'a'n hispan'ig'o'n de la sam'a roman'o publik'ig'is la el'don'ej'o Caralt en 1963. Ĝis tiu punkt'o tem'int'us pri diskut'o inter fak'ul'o'j. Sed Haupenthal, elekt'int'e insult'a'n, ofend'a'n titol'o'n por la recenz'o sen antaŭ'e inform'i ĉi ties aŭtor'o'n ("Efektiv'e, la titol'o'n tiel formul'is la el'don'ist'o Artur E. Iltis", konfes'as not'o al ĝi'a du'a part'o), degrad'is ĝi'n al ne'leg'ind'a pamflet'o. La sekv'o'n ĉiu kon'as: leter'o'j, kontraŭ'leter'o'j, re'ag'o'j kaj anti're'ag'o'j, vortic'o de akuz'o'j kaj anatem'o'j kontraŭ unu kaj la ali'a flank'o'j, en ton'o ascend'e mal'harmoni'a, iom simil'e al la nun'a tempest'o pri La mant'o.

Dir'ant'e ĉio'n ĉi mi risk'as sen'iĝ'i je la amik'ec'o de Auld, de De Dieg'o aŭ eĉ de ambaŭ. Sed mi dev'as kvit'iĝ'i almenaŭ kun mi mem.

Kelk'a'j person'o'j jam sufiĉ'e kompromit'is si'a'n sen'de'pend'ec'o'n per tro rigor'a "neŭtral'ism'o". Ekzempl'o est'as István Nemere, prezid'ant'o (se mi ne mis'memor'as) de Esperant'a Pen-Centr'o, kaj kiu, en la fin'o de unu el si'a'j du preleg'o'j (ceter'e stupor'ig'e sen-ord'a'j, konfuz'a'j kaj ted'a'j) dum la Inter'naci'a Jun'ul'ar'a Kongres'o en Rijeko, respond'e al mi'a inkognit'a demand'o el la publik'o pri la atak'o'j kontraŭ ni'a'j verk'ist'o'j, dir'is simpl'e, ke li "sent'as neni'a'n solidar'ec'o'n" al ĉi tiu'j, kaj ke li opini'as ĉi afer'o'j'n "tempest'o en akv'o'glas'o, ne ind'a je plen'kresk'ul'o'j". Jen kio'n oni pov'as atend'i de la esperant'a Pen, fin'fin'e nur unu pli'a tentakl'o (kiel la bastard'a Herold'o) de la LF-polp'o, kaj kiu, malgraŭ si'a'j nom'o kaj statut'o, neniel reprezent'as la verk'ist'o'j'n en la lingv'o esperant'o (kurioz'e, ke pro simil'a'j kial'o'j Manuel de Seabra decid'is eks'iĝ'i el la katalun'a Pen). Bel'e, se tia'n rol'o'n plen'um'os iam glat'e Esperant'lingv'a Verk'ist'a Asoci'o, kiu almenaŭ labor'as, kvankam modest'e, ja demokrat'e!

Hodiaŭ mi decid'is parol'i klar'e kaj rekt'e, sen eŭfemism'o'j. Ven'as nun la vic'o al Haupenthal. Mi ripet'u pli'a'n foj'o'n, ke mi'a'n last'a'n leter'o'n al li mi send'is en la fin'o de 1994 aŭ komenc'e de 1995. De kiam ni ek'konflikt'is, mi ne plu respond'as al li'a'j send'aĵ'o'j. Ni jam vid'is, kiel mal'dign'e li kondut'is rilat'e al Auld, kaj antaŭ ne long'e Gerrit Berveling, en Re'ĝust'ig'o pri ne'kred'ebl'a insult'o (Font'o, n-ro 209, maj. 1998), prav'e deklar'is ne'akcept'ebl'a li'a'n rabi'a'n atak'o'n kontraŭ gej'o'j en recenz'o pri La aĵ'o'j kaj la sezon'o'j, de Ulrich Becker. Kiel si'a'temp'e pri la du-part'a recenz'o pri Mont'ar'a vilaĝ'o, ankaŭ nun UEA decid'is, ke ĝi'a libr'o'serv'o ne dis'vend'u la 16-paĝ'a'n paskvil'o'n de Haupenthal La debut'o de Paula Märthi, ĉar, kiel suflor'is al mi en Montpelier'o grav'a posten'ul'o de la asoci'o, ĝi est'as ĉiu'rilat'e ne'akcept'ind'e "sub'nivel'a". Mi ne konsent'as kun la surogat'a procedur'o, per kiu Martinelli sukces'is elizi'i li'n el la Akademi'o, sed sam'temp'e mi ĝoj'as, ke tie li ne plu ĝen'as. Mi ne ne'as, ke, kiel Silfer kaj Martinelli, ankaŭ Haupenthal hav'as merit'o'j'n: se escept'i kelk'a'j'n piĉ'ism'o'j'n k.s., mi admir'as la proz'o'n de li'a'j el'german'ig'o'j. Est'us ekstrem'e facil'e karikatur'i li'n per fizik'a kompar'o kun tiu aŭ ali'a best'o, sed mi de'ten'os mi'a'n plum'o'n de li'a'j rudiment'a'j insult'o'j kaj vitriol'a'j vort'lud'o'j, kiu'j'n li sen'dub'e taks'as sprit'a'j. Sed, ĉar vizaĝ'o oft'e spegul'as la anim'o'n (se en kor’ io sid'as, la vizaĝ'o perfid'as), mi menci'u, ke, post person'a renkont'iĝ'o kun li en 1988 aŭ 1989, mi ne pov'as forges'i la simil'ec'o'n kun la vinagr'a'j, ne'fid'ind'a'j, fripon'a'j rid'et'o'j de Bor'is Jelcin aŭ la ksenofob'o Le Pen: okul'o'j kun'prem'it'a'j al mal'larĝ'a'j sulk'o'j, muskol'o'j en afekt'o'streĉ'o, trem'et'o ĉe la lip'o'j. Kun Silfer li kun'divid'as la admir'o'n kaj ador'o'n al si'a person'ec'o. Ne surpriz'e do, ke antaŭ la fest'libr'o'j por André Albault kaj De Dieg'o plan'at'a'j de Iltis jam aper'is tiu por la 50a jar'iĝ'o de li mem: Menad'e bal püki bal, kies plej adekvat'a titol'o est'us ja Menad'e bal Haupen tal.

En Esperant'uj'o, kiel en la "normal'a" aŭ "ekster'a" mond'o (diabl'e, kia'j metafor'o'j!), oni renkont'as ĉi'a'j'n hom'tip'o'j'n, ankaŭ la ekstrem'o'j'n de la gam'o. Jen ni trov'as hom'o'j'n plen'kor'a'j'n kaj bon'kor'a'j'n, kiel Ad'a kaj Gian Carlo Fighiera aŭ William Auld, jen ge'sinjor'o'j'n sen'kor'a'j'n kaj rankor'a'j'n (kun pardon'pet'o al ran'o'j!), kies nom'o'j'n mi nun ne ripet'os. Al ĉi last'a'j, prevent'e ponard-atak'o'n, ne plu mi prezent'as la dors'o'n. Unu vort'o ili'n sen'mank'e difin'as: ne'fid'ind'a'j. El'montr'ad'o de ili'a'j fi'far'o'j est'as nepr'a kondiĉ'o por lim'ig'i kaj izol'i la infekt'o'n.

Mi dezir'as fin'i cit'ant'e la plen'a'n tekst'o'n de leter'o de 31.07.98, kiu'n Probal Daŝgupto send'is al Martinelli kun kopi'o al mi kaj kun eksplic'it'a permes'o ig'i ĝi'n publik'a (la menci'at'a'n dokument'ar'o'n mi nek vid'is nek ricev'is), kaj kiu model'e trakt'as plur'a'j'n el la antaŭ'a'j tem'o'j:

"Estim'at'a koleg'in'o,
"Tre kor'a'n dank'o'n pro vi'a zorg'e kun'met'it'a dokument'ar'o pri la ŝlos'il'roman'o. Mi hazard'e ĝi'n nek leg'is nek dispon'as. Sed vi si'a'temp'e — en la rol'o de redaktor'o de LF — far'is al mi plur'a'j'n komplez'o'j'n. Mi do sent'as dev'o'n ne simpl'e en'arkiv'ig'i vi'a'n zorg'e kun'met'it'a'n send'aĵ'o'n.
"Mi est'as konvink'it'a, ke inter la ’parti'o'j’ en tiu ĉi konflikt'o trov'as si'n plur'a'j, kiu'j ag'e kaj ne'ag'e kre'is profil'o'n kompromit'a'n por la nun'a uz'ant'ar'o de ni'a komun'a lingv'o. Inter la ag'o'j mi kalkul'as la tro're'ag'ad'o'n al ver'a'j aŭ imag'at'a'j stimul'o'j; sed mi kompren'as, ke tiu'n mi'a'n opini'o'n ali'a'j kiu'j pens'as pri la problem'o pov'as ne divid'i. Pri la kre'o de profil'o kompromit'a ebl'e ekzist'as pli da unu'anim'ec'o. Tamen, mi ne aparten'as al tiu nivel'o de parol'ant'o'j/verk'ant'o'j, kiu pov'as okaz'ig'i re'pac'ig'o'j'n, armistic'o'j'n, kaj simil'a'j'n ’fin'o'j'n’. Mi do mi'n lim'ig'as al tio, ke mi raport'as tiu'n mi'a'n konvink'iĝ'o'n al vi kaj al koleg'o Camacho (al kiu do ir'as kopi'o de ĉi tiu leter'o). Mi volont'e kun'leter'us al amas'o da ali'a'j, sed la rimed'o'j ne permes'as tio'n. Mi pov'us ret'i, sed tio lev'us la temperatur'o'n de la diskut'o. Se unu el vi sent'os bezon'o'n divid'i mi'a'j'n opini'o'j'n kun ali'a'j leg'ant'o'j, bon'vol'u, sed mi ne vol'as per tiu'j vort'o'j instig'i — mi simpl'e not'as mi'a'n anticip'a'n ne'protest'o'n pri tia decid'o far'e de unu el vi. Se mi mem ’cirkuler'us’, tio est'us iniciat'o, kaj mi opini'as ke ni bezon'as pli da silent'o'j kaj da si'n'de'ten'o'j por ke ni ating'u i'o'n pozitiv'a'n, ne pli da iniciat'o'j.
"Sinjor'in'o, vi'a tut'a dokument'ar'o kaj komentari'o kre'as la impres'o'n, ke vi kun mal'facil'o vi'n de'ten'as de la uz'o de la rimed'o'j, kiu'j'n dispon'ig'as la naci'a'j jur'a'j sistem'o'j. Inter'ali'e vi alud'as al la kial'o'j pro kiu'j oni (se mi bon'e kompren'as) ne aper'ig'as naci'lingv'a'n versi'o'n de Hetajr'o danc'as, kaj vi ŝajn'as bedaŭr'i la ne'sufiĉ'a'n kompren'o'n, far'e de esperant'ist'a'j individu'o'j kaj instanc'o'j, pri la jur'a atak'ebl'o de ŝolsilromanoj.
"La naci'a jur'o de Irano, lig'it'a tiu'naci'e al la islam'a religi'a tradici'o, trov'as akcept'ebl'a la decid'o'n de imam'o prov'i de'distanc'e mort'pun'i Salm'a'n Rushdie pro verk'o fikci'a. Se mi bon'e interpret'as vi'a'j'n dir'o'j'n kaj ne'dir'o'j'n, vi ne vol'us defend'i tiel ekstrem'a'n akcept'o'n de la tut'a gam'o da naci'a'j jur'a'j sistem'o'j kaj ili'a'j teorem'o'j. Vi vol'as, ke ni okup'u ni'n pri la pli ’universal'e’ akcept'ebl'a'j jur'o'j, kun provizor'a'j, kontest'ebl'a'j decid'o'j pri kriteri'o'j por tia universal'ec'o. Mi pov'as kompren'i, ke en vi'a'j sufer'o'j (kies real'ec'o'n kaj kun'sent'ind'ec'o'n cert'e neni'u ne'os) vi pov'as ne prioritat'ig'i la tro teori'a'n labor'o'n specif'i tia'j'n kriteri'o'j'n. Mi nur atent'ig'as vi'n pri disting'o'j, kiu'j'n vi ebl'e agnosk'as, kaj kiu'j ebl'e ne aspekt'os ekster'tem'a'j. Vi konsent'os, ke ekzist'as do jur'o'j kaj jur'o'j.
"La naci'a'j jur'sistem'o'j hered'as tradici'o'j'n de cenzur'ad'o, kiu'j flar'is ĉie i'o'n suspekt'ind'a'n, kaj don'is grand'a'n potenc'o'n al la pun'ant'ar'o'j (kaj per'e de ili al la pun-invit'a'j proces'ont'ar'o'j). Prov'o'j literatur'i inter'naci'e ne san'e kresk'as en medi'o, kiu tro pez'e hered'as tiu'j'n sistem'o'j'n. Oni vol'as konstru'i al si nov'a'j'n liber'o'j'n. En tiu konstru'ad'o pov'as okaz'i eksces'o'j. Pro tia'j kun'puŝ'iĝ'o'j ebl'e evolu'os mal'pez'a kod'o kiu est'os pli efik'e-universal'a, ol est'us naci'sistem'ar'a kun'greg'ig'o.
"Mi ne ted'os vi'n per (por mi person'e grav'eg'a'j) rakont'o'j pri bengal'a'j ŝlos'il'roman'o'j.
"Alt'estim'e, Probal Daŝgupto".

Kaj per tio mi fin'as. Ĉar, kiel admon'as mi'n Trevor Steele en leter'o, tro pens'i pri ĉi tem'o'j "mal'util'as al [mi'a] verk'ist'a evolu'o". San'o'n kaj poezi'o'n!

Bruselo, 20-21.08.1998 (revizi'it'a je 22-23.02.1999)

Al la buŝ'o de oni neni'u pov'as ordon'i

Baldaŭ aper'os nov'a kontraŭsilfera fi'libr'o de Camacho.
(Aleksander Korĵenkov?)

Pli ol unu jar'o jam pas'is post la "unu'a el'don'o" de La liturgi'o de l’ foir'o. Si'a'temp'e mi send'is la tekst'o'n al du gazet-el'don'ist'o'j, La Kancer'klinik'o, kiu ne pov'is en'ŝov'i ĝi'n en si'a'n el'don'program'o'n, kaj La Gazet'o, kiu unu'e pret'is kuir'i el ĝi special'a'n numer'o'n de la revu'o, sed kiu post'e mal'vol'is tio'n far'i, probabl'e pro tim'o al reprezali'o'j (jur'a'j aŭ vipur'a'j) aŭ pro mis'kompren'it'a'j neŭtral'ism'o, formal'ism'o kaj ĝentleman'ism'o. Nu, dum La Gazet'o dediĉ'ad'is si'a'j'n paĝ'o'j'n mal'avar'e al re'form'o'j kaj surogat'o'j de ni'a alphabeto, mi zorg'is pri ĝi'a aper'ig'o kiel privat'a leter'o ricev'ot'a de koleg'o'j kaj ge'amik'o'j. Laŭ la pas'o de la monat'o'j ven'is al mi mult'a'j kaj tre divers'a'j re'ag'o'j, ret- kaj paper-poŝt'e.

Ekzempl'e, mi trov'as nun tre konvink'a kaj pozitiv'a argument'o'n de Lindstedt favor'a'n al de'nask'ism'o sur'baz'e de evolu'o ne nur intelekt'a, sed ankaŭ moral'a kaj kultur'horizont'a, de la infan'o, kio bon'e sid'us sur p. 13.

Krom'e jen kaj jen ven'is al mi'a kap'o nov'a'j ide'o'j, kiel la konstat'o, ke la manifest'a insist'ad'o pri kriz'o de ident'ec'o en la esperant'ist'ar'o plus la de'tiam'a serĉ'ad'o de propr'a (kaj nov'a) ident'ec'o kun'e em'ig'as konklud'i pri ident'ec'a kriz'o ĝust'e ĉe raŭm'ist'o'j mem.

Kaj sen'dub'e la Manifest'o de Raŭmo prav'as pri unu punkt'o: ke esperant'ist'o'j mensog'is kaj mensog'as. Al si mem, kaj al la publik'o aŭ merkat'o. Sed ne hav'as senc'o'n anstataŭ'ig'i mensog'o'j'n per pli'a'j mensog'o'j, mit'o'j'n per mit'o'j, naiv'aĵ'o'j'n per mistifik'o'j. Unu'e neces'as kon'i kaj kompren'i si'n. Tial mi el'verk'is ĉi libr'et'o'n. Prav'e dir'as Hèctor Alòs, ke "est'as tiom da Leter'o'j el Palestino verk'end'a'j aŭ traduk'end'a'j pli fru'e ol pli'a denunc'o" kontraŭ la polp'a klik'o! Mi konsent'as. Fakt'e, nun, tag'o'j'n antaŭ mi'a re'ir'o al Madrido, mi pov'int'us las'i la tut'o'n dron'i en forges'o. Sed mi prefer'is kun'met'i ĉi heterogen'a'n material'o'n, fin'i la ĉapitr'o'n kaj turn'i la paĝ'o'n. Kaj dediĉ'i mi'n al pli grav'a'j afer'o'j.

Ĉar mi nek fort'as nek em'as nek temp'as entrepren'i enket'ad'o'n, aŭ re'verk'i mi'a'n tekst'o'n (tem'is ja pri Element'o'j por ekzegez'o, ne pri ia Plen'e Analiz'it'a Foir'ism'o), mi cit'os ĉi-sekv'e kun la permes'o de la aŭtor'o'j (kaj alfabet-ord'e laŭ la famili'a'j nom'o'j) nur kelk'a'j'n ilustr'a'j'n fragment'o'j'n el part'o de la ricev'it'a'j leter'o'j. Ni komenc'u per tiu de Ricardo-Felipe Albert Reyna:

"Malgraŭ temp'o'mank'o mi for'glut'is ’La liturgi'o'n de l’ foir'o’. Mi nur bedaŭr'as, ke du gazet-el'don'ist'o'j afabl'e cenzur'is ĝi'n. Nu, ĉiu sci'as (aŭ sci'u) si'a'j'n prioritat'o'j'n. Mi apog'as cent'procent'e vi'a'n tekst'o'n. Laŭ mi'a supr'aĵ'a kalkul'o ni marŝ'as al en'radik'iĝ'ant'a faŝism'o, tial mi bon'ven'ig'as vi'a'n prov'o'n sen'mask'ig'i la foir'ism'o'n estiel form'o'n de faŝism'o."

Mi nur al'don'u, koher'e kun la sub'strek'it'a'j vort'o'j komenc'e de ĉi artikol'o, ke, dum la sen'cenzur'a'n kaj skandal'em'a'n LKK mi daŭr'e apog'as kaj simpati'as, pri LG mi perd'is ĉi'a'n interes'o'n. Albert Reyna (kies ĵus antaŭ'a'j vort'o'j eĥ'as la deviz'o'n Kio'n vi far'as por evit'i tio'n? Ge'esperant'ist'o'j el la tut'a mond'o ag'u energi'e kontraŭ la inter'naci'a faŝism'o! — el hispan'a intern'milit'a afiŝ'o, kiu'n mi uz'as ekran'ŝirm'il'e) daŭr'ig'as:

"Vi ebl'e memor'as ke antaŭ plur'a'j jar'o'j mi fort'e sent'is mi'n for'a de esperant'aĵ'o'j ĉar (mi'a-dir'e) ’mi ne divid'as cel'o'j'n’. Nu, mi ĝoj'as nun leg'i vi'a'n tekst'o'n: ’Ni esperant'ist'o'j konsist'ig'as mal'naci'o'n, mal'gent'o'n, mal'popol'o'n (jen kio plac'as al mi!)’. Kaj — plej ĉef'e —, se Esperant'uj'o'n reg'as cenzur'o, mi dir'u klar'e, laŭt'e kaj elegant'e, ke Esperant'uj'o ne ekzist'as, kiel ne ekzist'as Fum'ant'uj'o, Filatel'uj'o nek mult'a'j ali'a'j Fikci'uj'o'j (inkluziv'e de la Kling'on'a Imperi'o)."

Kontrastre, Hèctor Alòs i Font skrib'as:

"Mi ekzempl'e konsider'as, ke la kvazaŭ'a kompar'o de (part'o de) la esperant'ist'ar'o al diaspor'a mal'pli'mult'o est'as riĉ'ig'a kaj pov'as montr'iĝ'i frukt'o'don'a: oni pov'as mult'o'n lern'i, ekzempl'e, de armen'o'j, kiel ili si'n organiz'as por viv'ten'i si'a'n kultur'o'n diaspor'e (de la simpl'a dis'vend'ad'o de libr'o'j kaj revu'o'j al la star'ig'o kaj vart'ad'o de stabil'a'j teatr'a'j aŭ muzik'a'j grup'o'j). [. . .] Ali'flank'e, mi ne plen'e konsent'as kun vi, ke esperant'o simpl'e est'as ’nobl'a hobi'o’ [. . .]. Mi tamen kred'as, ke ĉe ne mal'mult'a'j aktiv'a'j esperant'ist'o'j ni'a iom apart'a kun'viv'ad'o kaj inter'ag'ad'o kun hom'o'j el mult'a'j land'o'j, ĝeneral'e konsider'at'a'j ’ekzot'a'j’ ĉe ni, iom modl'is ni'a'n mond'percept'o'n."

Neni'o'n mi hav'as kontraŭ "kvazaŭ'a'j kompar'o'j" aŭ sen'pretend'a'j metafor'o'j, kaj mi ĝoj'us, se oni pov'us lern'i sam'e mult'e de la foir'ism'a demagogi'o, kiel de la real'a kultur'a ag'ad'o de armen'o'j (kiu'n mi, bedaŭr'ind'e, ne kon'as). Ceter'e, ebl'e iam mi entrepren'os la serioz'a'n instrospekton pri la motiv'o'j de mi'a esperant'um'ad'o, kiu'n propon'as al mi Hèctor. Sed mi tim'et'as, ke la konklud'o'j pov'us kabe'ig'i ĉu mi'n, ĉu ali'a'j'n . . .

Michel Duc Goninaz unu'e kritik'as la cit'it'a'n analiz'o'n far'e de Pir'o'n dir'ant'e, ke "se li ’neniam renkont'is esperant'ist'o'n, kiu favor'is "fal'ig'o'n de la angl'a"’, nu, probabl'e li ne renkont'is mult'a'j'n esperant'ist'o'j'n, almenaŭ ne ĉiu'j'n, almenaŭ ne mi'n (eĉ se la vort'o'n ’fal'ig'o’ mi konsider'as ne'adekvat'a)". Ali'flank'e, kiam tem'as pri la manifest-aŭtor'a'j apart'iĝ'em'o kaj pretend'o, ke nur ili prav'as, laŭ Duc Goninaz "Pir'o'n ne vid'is en la unu'a peragrafo la uz'o'n de ’ni’ (’ni'a super'ego'o . . .’ ktp), per kiu la aŭtor'o'j konsider'as si'n tut'e ne apart'ig'it'a'j de la averaĝ'a esperant'ist'ar'o, sed ja tre simil'a'j — eĉ se kun laŭd'ind'a mem'kritik'o". Kaj fin'e li prezent'as (pli'a'n!) pri'stud'ind'a'n vid'punkt'o'n:

"En la tiu'tem'a'j polemik'o'j oni tut'e forges'is la histori'a'n dimensi'o'n. La Manifest'o de Raŭmo hav'is kiel ĉef'a'n histori'a'n task'o'n (konsci'e aŭ ne'konsci'e flank'e de ties aŭtor'o'j — tio ne grav'as) forges'ig'i kaj, se ebl'e, for'viŝ'i la Deklaraci'o'n de Tyresö (1969). El tiu ĉi vid'punkt'o la ’Raŭm'ist'o'j’ de 1980 (ankaŭ simbol'a jar'o: en'tomb'ig'o de la jar'o'j ’70!) est'as la objektiv'a'j komplic'o'j de la plej tradici'a'j kaj ’pra'cel'a'j’ esperant'ist'o'j, kiu'j'n ili pretend'is kritik'i."

Preleg'int'e en Rijeko pri ĉi tem'o, okaz'e de la tie'a Inter'naci'a Jun'ul'ar'a Kongres'o en 1998, mi pet'is la publik'o'n pri koment'o'j kaj demand'o'j. Pli ol unu aŭskult'int'o dir'is, ke por li (mi em'us skrib'i "*gi" por ne pens'ig'i pri vir'ec'o) "raŭm'ism'o" signif'as "ĝu'i la (bon'a'n) etos'o'n", t.e. amuz'iĝ'i, distr'i si'n, amik'um'i kaj umikumi ktp. Nom'e, ne "labor'i por la mov'ad'o, si'n ofer'i, organiz'i. . .". Jen la ŝibolet'e kaj sezam'e mod'a vort'o en jun'ul'ar'a'j renkont'iĝ'o'j, en TEJO-rond'o'j: ne "intern'a ide'o" nek "frat'ec'o", sed "etos'o". Sufiĉ'as leg'i komiks'o'j'n de Arnau por tio'n konstat'i. Evident'e neni'u plu pret'as iĝ'i martir'o, aŭ lake'o, aŭ putin'o, de esperant'o — ankaŭ ne mi. Ĉiu vol'as ĝu'i la etos'o'n, la lingv'o'n, la viv'o'n, la hodiaŭ'o'n! Pas'is for la temp'o'j piramid'a'j . . . Sed, krom tio, la ekvaci'o "raŭm'ism'o = ĝu'i la etos'o'n" montr'as nur la ide'a'n magr'ec'o'n de la debat'o en Jun'ul'ar'uj'o. Simpl'ism'o (t.e. pens'ad'o per slogan'o'j kiel "komun'ism'o = ĉio por ĉiu'j" aŭ "krist'ism'o = etern'a feliĉ'o") facil'e akir'as adept'o'j'n ankaŭ en ni'a'j vic'o'j.

Mult'e pli nuanc'it'e argument'as Ald'o de’ Giorgi fin'e de ĉi aline'o (parentez'e: la bon'a stil'o de li'a'j leter'o'j ig'as mi'n pri'dub'i, ke ĝust'e li est'us la aŭtor'o de La mant'o; se ne li — do kiu?):

"Mem'kompren'ebl'e mi leg'is kun ĝu'o vi'a'n ’liturgi'o'n’, kiu est'as sen'dub'e tre dokt'a, detal'a kaj nepr'e interes'a soci'ologi'a stud'o pri problem'o, kiu merit'as atent'o'n, kaj kiu'n, bedaŭr'ind'e, la ĝeneral'a esperant'ist'ar'o, eĉ UEA, laŭ'ŝajn'e tut'e ne pren'as en konsider'o'n aŭ taks'as nur marĝen'a, mal'grav'a danĝer'o. [. . .] Mi dezir'as ankaŭ klar'ig'i kial mi iam skrib'is ke ebl'e mi est'as ’ia'spec'a’ raŭm'ist'o. Tia mi est'as en la senc'o ke mi tre bon'e mi'n sent'is en la esperant'ism'a mov'ad'o, kie mi kon'is amas'o'n da tre kar'a'j kaj interes'a'j hom'o'j, kie mi mult'o'n lern'is, kie mi pov'as vast'e aktiv'i kaj amik'e inter'rilat'i, malgraŭ tio ke neniam mi tro fid'is je iu, ia, iel'a, iam'a, iom'a ’fin'a venk'o’."

Bel'e kaj ekvilibr(ig)e koment'as Sten Johansson (kiu bon'vol'u indulg'i la pres-art'a'n modest'o'n de ĉi libr'et'o):

"Mi ŝat'us kompliment'i vi'n pro vi'a ’liturgi'a’ artikol'o, kiu'n mi trov'is tre sprit'a, eg'e malic'a kaj tre'eg'e amuz'a. Mi kompren'as ĝi'n kiel viv'a'n kaj traf'a'n esprim'o'n de vi'a'j sent'o'j. Kiel argument'ad'o ĝi iom mal'pli-efik'iĝ'as de la kompar'o'j kun Hitler, Pinochet ktp. Krom'e, oni kred'ebl'e pov'us trakt'i vi'a'n tekst'o'n simil'e kiel vi trakt'as tiu'j'n de Silfer, por el'serĉ'i ’kamaĉaĵojn’. Kaj ebl'us imput'i ankaŭ al vi divers'a'j'n psikologi'a'j'n motiv'o'j'n de la tre alt'a ’temperatur'o’ en vi'a artikol'o. Ekz. ĉu ne pov'us est'i reciprok'a projekci'o? (T.e. vi'a'n eventual'a'n sub'konsci'a'n ne'agnosk'it'a'n intern'a'n despot'ec'o'n vi projekci'us sur Silferon, kiu ja prezent'as tre taŭg'a'n projekci'a'n ekran'o'n . . .)."

Ne pov'as mank'i ekstrem'e konciz'a pri'juĝ'o far'e de Gonçalo Neves:

"Hieraŭ mi (fin'fin'e!) leg'is vi'a'n broŝur'o'n. Mi eg'e ŝat'as ĝi'n, kaj tut'e ne kompren'as kial iu'j mal'rekomend'is ĝi'a'n aper'ig'o'n. Ĝi est'as sobr'a, objektiv'a, vast'e dokument'it'a, kaj (kiel ĉiam) bel'stil'a, vort'suk'a kaj leksik-abund'a. [. . .] Tem'as do [. . .] pri dokument'o esperant'uj'ologi'a, kiu nepr'e merit'as dis'vast'ig'o'n, kaj tial mi eg'e rekomend'as ke vi klopod'u ĝi'n aper'ig'i."

Nek la sen'kompromis'e kritik'a voĉ'o de Joxemari Sarasua, kun kiu mi'n lig'as filipik'a korespond'ad'o pri naci'ism'o kaj politik'o:

"Ĝi vek'is ĉe mi kontraŭ'dir'a'j'n impres'o'j'n. Unu'flank'e mi tre ĝu'is vi'a'n skurĝ'o'n al la silfera rond'o — tuj parti'an'iĝ'int'e por vi sen'sci'e pri la kial'o, ebl'e pro osmoz'a empatio —, kaj ankaŭ vi'a'n erudici'a'n verv'o'n . . . Sed ali'flank'e ĝi post'las'is ĉe mi i'a'n sent'o'n de van'ec'o. Kompren'u mi'n: la tem'o mem est'as sen'signif'a, kaj mi domaĝ'as la temp'eg'o'n kiu'n vi perd'is dum ĝi'a verk'ad'o kaj kiu'n vi pov'int'us uz'i por verk'i vi'a'j'n ŝat'at'a'j'n [poem'o'j'n, novel'o'j'n ktp . . .]. Vi'a'j kritik'o'j al foir'ism'o son'as prav'e, kaj pov'as est'i, ke mi mem konsent'as kun ili. Sed, ĉu ver'e la afer'o tiom valor'as? Ĉu vi ne pens'as, ke foir'ist'o'j est'as elit'a sek'ter'o, mikro'minoritat'a merd'er'o en la flak'o de esperant'uj'o, kiu est'as si'a'vic'e pis'gut'o mez'e de la ocean'o? Ili nombr'as ja nur kvar kaj unu tambur'ist'o'n kiu bru'as . . .!, la ceter'a'j akolit'o'j aparten'as al la averaĝ'a hom'tip'o kiu'n vi renkont'is ekzempl'e en la last'a [kongres'o]. Ĉu ver'e ili est'as la avan'gard'o de ia naci'a front'o konker'unt'a i'a'n promes'it'a'n land'o'n? Ĉu vi iam serioz'e ek'pens'is pri risk'o de etn'iĝ'o de la esperant'ist'o'j, pri fond'iĝ'o de ia esperant'o-naci'o? Sub la egid'o ebl'e de prezident'o Silfer? Est'as grotesk'e . . . Vi banal'ig'as kaj distord'as naci'ism'o'n ĝis ekstrem'o'j de ne're'kon'ebl'o. Laŭ mi'a sci'o, etn'ism'o — aŭ gent'ism'o aŭ kia ajn vi vol'as nom'i ĝi'n — laŭ'mod'as ne last'a'temp'e sed de la fru'a dek-naŭ'a jar'cent'o, de kiam la german'a'j romantik'ul'o'j. [. . .] Ankaŭ vi kvazaŭ urin'us ekster la pis'uj'o'n . . .". Tamen post'e li ret-esprim'as si'n jen'e pri la ĵus'a'j koment'o'j: "Mi nur bedaŭr'as, ke ekster si'a kun'tekst'o ili aspekt'as pli negativ'e ol intenc'it'e: mi ja tre ŝat'is leg'i la libr'et'o'n." Dank'o'n, Joxemari!

Fin'e, eĉ Jakv'o Schram, el'don'ant'o de la libr'et'o, kiu'n vi nun leg'as, ĉe la komenc'o re'ag'is jen'e:

"Unu'flank'e mi admir'as la verk'o'n pro ĝi'a struktur'o, vort-uz'o, precip'e kiel vi mal'kaŝ'as la Silfer-komedi'o'n ktp, ali'flank'e mi hav'as demand'o'n: ĉu neces'as uz'i vi'a'n valor'a'n temp'o'n por skafandr'i [proviz'i per freŝ'a aer'o] organiz'o'n sen'signif'a'n? [. . .] Evident'as ke vi klopod'as mal'kaŝ'i la pap'a'j'n rev'o'j'n de Silfer. Sed sci'ant'e ke Literatur'a Foir'o direkt'as si'n al ’elit'a intelekt'ul'ar'o’ [. . .] mi mi'n demand'as, ĉu tiu grup'o ne est'as sufiĉ'e saĝ'a por funkci'ig'i si'a'j'n propr'a'j'n cerb'o'j'n kaj konstat'i ke Silfer nur rev'as pri simpl'a adept'ar'o."

Post'e, ŝanĝ'int'e (evident'e) la opini'o'n, li konfes'is: "La tut'a'n viv'o'n mi jam rev'as pri mi'a nom'o sur la nigr'a list'o de LF-koop". Dezir'o plen'um'it'a!

La paĝ'o'supr'a'n mot'o'n mi tir'is el la sekv'a sen'gang'a fraz'o de (mi supoz'as) Aleksander Korĵenkov en la artikol'o Rond'o ver'e "famili'a" (La Ond'o de Esperant'o, 1999:1): "Draŝ'a'n publik'a'n kritik'o'n [far'e] de la vidv'o de la antaŭ'a redaktor'in'o ricev'is Herold'o de Esperant'o, dum iberi'an'o'j Camacho kaj Neves daŭr'ig'is atak'i la nun'a'n redaktor'in'o'n Martinelli kaj precip'e la redaktor'in'edz'o'n Silfer (baldaŭ aper'os nov'a kontraŭsilfera fi'libr'o de Camacho)". La profet'it'a'n fi'libr'o'n jen vi hav'as! Kaj al rus'a'j koleg'o'j mi las'as la task'o'n ek'analiz'i la rus'a'n versi'o'n aŭ surogat'o'n de foir'ism'o, kiu'n Korĵenkov kaj K-io laŭ'dir'e kaj oni'dir'e prov'as establ'i en si'a vast'a land'o, kun sukces'o simil'a al tiu de kamarad'o Gorbaĉov en la balot-intenc'a'j sond'o'j. Strang'e, se, per reciprok'a imit'ad'o de mal'imit'ind'a'j kondut'o'j, Aleksander, Giorgio kaj Perl'a sukces'os fond'i rond'o'n famili'a'n tut'e propr'a'n, sen erar'int'a'j fil'o'j kaj fav'a'j ŝaf'o'j!

Ne'rekt'a'j re'ag'o'j kaj respond'o'j venad'is, ne'evit'ebl'e, de la kritik'at'o'j. En si'a kutim'a manier'o atak'i, per alud'o'j, per akuz'o'j svag'a'j kaj ambigu'a'j, kvazaŭ tem'us pri la seks'o de l’ anĝel'o'j, Silfer (en Bon'a'n maten'o'n, HdE 1962-1963, 31 dec. 1998, p. 1 kaj 8) parol'as pri "la nun'temp'a'j Niemojevskoj", laŭ la nom'o Niemojewski, aŭtor'o de artikol'o'j en Pol'a Esperant'ist'o en 1914 (!), kadr'e de "kampanj'o kiu al'pren'is klar'e kontraŭ'jud'a'n karakter'o'n". Kon'at'a metod'o: ĉiu'j'n kritik'a'j'n voĉ'o'j'n ili el'ĵet'as en la unu, sol'a'n kaj sam'a'n sak'o'n de antisemit'ism'o. Oportun'a stamp'il'o! Kritik'ant'o iĝ'as antisemit'o, "*anarkoidulo", person'o kiu "trov'as en esperant'o si'a'n psik'a'n rub'uj'o'n" ktp. Ĉu neces'as proklam'i, ke mi kun plezur'o, interes'o kaj admir'o spekt'as film'o'j'n kaj leg'as libr'o'j'n far'e de jud'a'j aŭtor'o'j? Ke ĉi-monat'e mi leg'is Se ĉi tio est'as hom'o, de Prim'o Lev'i? Sed ĉu dir'i ankaŭ, ke ĵus antaŭ'e okup'is mi'n Kultur'a antrop'ologi'o, de Marvin Harris, kaj La sen'mort'a sem'o, de Jordi Balló kaj Xavier Pérez, kaj tuj post'e (t.e. ĝust'e nun) Fundament'a'j mensog'o'j de la katolik'a eklezi'o, de Pep'e Rodríguez? Kiu'n tio koncern'as? De kiu do pet'i la nihil obstat (eklezi'a aprob'o, imprimatur'o)? Ĉu de la Kooperativ'o? Aŭ de la esperant'uj'a Pen-klub'o?

Ĉar ankaŭ ekster Esperant'uj'o trov'ebl'as interes'a'j leg'aĵ'o'j, taŭg'a'j por far'i kompar'o'j'n. Oni pov'as vid'i, ekzempl'e, ke la ag'ad'o de Esperant'a Pen-Centr'o hav'as mond'a'j'n precedent'o'j'n, kiel montr'as la perua verk'ist'o Mario Vargas Llosa en Carta a Kenzaburo Oé (Leter'o al K.O.; El País, 17.01.1999, p. 15): "Mi ne sci'is, ke, en la sep'dek'a'j jar'o'j, la japan'a Pen-klub'o rifuz'is protest'i kontraŭ la persekut'ad'o de la kore'a poet'o Kim Ji Ha. Dum mi'a tri-jar'a prezid'o de Inter'naci'a Pen-Klub'o mi trov'is, ke kelk'a'j Centr'o'j mal'observ'is si'a'n dev'o'n batal'i kontraŭ cenzur'o kaj kontraŭ politik'a molest'ad'o de verk'ist'o'j, nom'e la ekzist'o'kial'o'n mem de la instituci'o. La plej dolor'a kaz'o est'is tiu de l’ argentina roman'ist'o Antonio di Benedetto, viktim'o de la arme'a diktatur'o, por kies liber'ig'o kampanj'is Inter'naci'a Pen-Klub'o, kaj kiu'n eks'ig'is la bon'aer'a Pen pro ne'pag'o de kotiz'o'j. Tia'j ĉi skandal'a'j kaz'o'j est'is tamen ne la regul'o, sed escept'o."

Inter'temp'e, suplement'e, aper'is nov'a'j dokument'o'j. "Sed" — kiel kutim'is al'don'aĉ'i la sen'gust'a aŭtor(in)o de La mant'o — "tio en'ĉapitr'iĝ'os ven'ont'paĝ'e".

Bruselo, 01.03.1999

Inter'temp'e ni leg'is . . .

. . . en Herold'o de Esperant'o, n-ro 9-10 (1956-7), 10 septembr'o 1998, la sekv'a'j'n tekst'o'j'n, resp. sur p. 1, 4 kaj 5:

Pakt'o nigr'e sur blank'o

Kun'vok'is Esperant'a Pen-Centr'o kaj E-Radikal'a Asoci'o, organiz'is KCE, la du'tag'a'n Forum'o'n prezid'is ambasador'o György Nanovfszky. Al'iĝ'is 25 establ'o'j.
Post la inaŭgur'a parol'ad'o de Giorgio Silfer kaj raport'o de Giorgio Pagan'o, la deleg'it'o'j pri'trakt'is la divers'a'j'n demand'o'j'n, al kiu'j respond'as tri dokument'o'j: la Pakt'o kaj aplik'a'j rezoluci'o'j.
La Pakt'o por la Esperant'a Civit'o est'as inter'konsent'o kiu engaĝ'as la sub'skrib'int'o'j'n (post la ratif'o'j de la respektiv'a'j Asemble'o'j) al reciprok'a help'o, al la kre'o de komun'a kondut'kod'o per'e de arbitraci'a instanc'o (kies sid'ej'o est'os en Svis'land'o) kaj al ating'o de kelk'a'j cel'o'j per'e de Evolu'komision'o (Ek'o), kies sid'ej'o est'os en Romo. Prioritat'a'j cel'o'j est'as la agnosk'o pri ni'a lingv'o kaj ĝi'a komun'um'o far'e de la Bureau des langues moins répandues en Dublino, kaj la prepar'o de konstituci'a ĉart'o por la Esperant'a Civit'o. Provizor'a referenc'o por la arbitraci'a instanc'o (nom'at'a Kort'um'o) est'as la svis'a civil'a kod'o, kaj model'o por tiu konstituci'a ĉart'o est'as la sen'teritori'a'j civit'o'j (kiel la orden'o de la Maltaj Kavalir'o'j), korekt'it'a laŭ la federal'ism'a'j princip'o'j, anstataŭ central'ism'a hierarki'a aks'o. La Pakt'o'n la Forum'o aprob'is per 12 voĉ'o'j favor'a'j, 2 si'n'de'ten'a'j kaj 1 kontraŭ'a (la IFEF-deleg'it'o): ĉi last'a est'is tamen kandidat'o kiel vic'membr'o al Ek'o, kaj tie elekt'it'a.
La du'a Forum'o, kun'ig'ont'a ĉiu'j'n establ'o'j'n, kiu'j ratif'os la Pakt'o'n, invit'it'o'j'n kaj observ'ant'o'j'n, est'os kun'vok'it'a de Ek'o minimum'e post unu kaj maksimum'e post du jar'o'j.

Sekv'as nun la jam fam'a pakt'o (tekst'o konform'a al la original'o, krom unu korekt'o: "ne'apelaci'ebl'a'j" anstataŭ "neapelaceblaj" en la original'o):

La sub'skrib'int'o'j lanĉ'as la sekv'a'n propon'o'n de

Pakt'o por la Esperant'a Civit'o
1. Est'as difin'it'a la Pakt'o por la Esperant'a Civit'o. Ĝi engaĝ'as la sub'skrib'int'o'j'n de la Pakt'o nur se la suveren'a instanc'o (la ĝeneral'a Asemble'o) de la respektiv'a'j establ'o'j ratif'as ĝi'n.
2. Se la establ'o ne hav'as propr'a'n jur'a'n person'ec'o'n (ekz. redakci'o de gazet'o) neces'as la ratif'o de la kolektiv'o aŭ individu'o kun jur'a person'ec'o aŭ civil'a'j rajt'o'j kiu posed'as ĝi'n.
3. Al la Pakt'o ebl'as al'iĝ'i en kiu ajn moment'o, laŭ la procedur'o en la artikol'o'j 1 kaj 2. La al'iĝ'o ek'valid'as nur se la absolut'a pli'mult'o (du'on'o plus unu) de la jam al'iĝ'int'a'j aprob'as.
4. El la Pakt'o ebl'as re'tir'iĝ'i nur pro: a) pruv'it'a mal'fond'o de la establ'o; b) verdikt'o de la arbitraci'a instanc'o (Kort'um'o); c) nov'a'j artikol'o'j kaj amend'o'j en la Pakt'o, kiu'j ŝanĝ'us ĝi'a'n nun'a'n struktur'o'n kaj cel'ar'o'n.
5. La Pakt'o cel'as: a) firm'ig'i la rilat'o'j'n inter la pakt'int'o'j, favor'e al reciprok'a help'o kaj respekt'o; b) form'i la kern'o'n de la Esperant'a Civit'o; c) solv'i eventual'a'j'n konflikt'o'j'n per arbitraci'o.
6. La rimed'o'j por plen'um'i la cel'o'j'n de la Pakt'o est'as: a) la Evolu'komision'o (Ek'o); b) la Kort'um'o por la Esperant'a Civit'o (Kort'um'o).
7. La Evolu'komision'o (Ek'o) plen'um'os la sekv'a'j'n task'o'j'n: a) ĉiu'jar'e prepar'i raport'o'n pri la evolu'o de Esperanti'o; b) far'i propon'o'j'n, ankaŭ organiz'a'j'n, por la progres'o de E-io laŭ la Kvintezo; c) kun'vok'i, en'e de minimum'e unu kaj maksimum'e du jar'o'j, la sekv'a'n Forum'o'n por la Esperant'a Civit'o; d) legitim'i lok'a'j'n kaj fak'a'j'n konferenc'o'j'n en la spirit'o de la Esperant'a Civit'o; e) prepar'i la Konstituci'a'n Ĉart'o'n de E-io, cel'e al la struktur'ig'o de demokrat'a reprezent'ej'o de la Esperant'a Civit'o.
8. Ek'o konsist'as el kvin membr'o'j kaj tri vic'membr'o'j, elekt'it'a'j de la unu'a Forum'o por la Ea-Civit'o.
9. La sid'ej'o de Ek'o est'as en Romo. Ek'o'n financ'as liber'vol'e la pakt'int'o'j.
10. La Kort'um'o est'as la arbitraci'a instanc'o de la Pakt'o. Ĝi konsist'as el tri membr'o'j kaj du vic'membr'o'j, elekt'it'a'j de la pakt'int'o'j, kun du'jar'a mandat'o, inter la esperant'ist'o'j kon'at'a'j pro si'a honest'ec'o kaj ekvilibr'o.
11. La sid'ej'o de la Kort'um'o est'as en La Chaux-de-Fonds. La Kort'um'o'n financ'as la establ'o'j kaj hom'o'j kiu'j si'n turn'os al ĝi por arbitraci'o.
12. La verdikt'o'j de la Kort'um'o est'as ne'apelaci'ebl'a'j. Se iu ne est'as kontent'a pri la verdikt'o, tiu pov'as si'n turn'i al la kun'ven'o de la pakt'int'o'j (Forum'o por la Ea-Civit'o), kiu pov'as pet'i (je absolut'a pli'mult'o) la Kort'um'o'n re'ekzamen'i unu foj'o'n la kaz'o'n.
13. La Kort'um'o verk'os iom post iom komun'a'n kondut'kod'o'n, kiu est'os part'o de la re'nov'ig'ot'a Pakt'o. Provizor'a referenc'o por la Kort'um'o est'as la Svis'a Civil'a Kod'o.
14. Por ĉiu dokument'o, unu'a'vic'e por la intern'a regul'ar'o el'labor'ot'a de Ek'o, la ĉef'lingv'o est'as esperant'o.

Sekv'a'paĝ'e oni pov'as leg'i:

La Evolu'komision'o elekt'it'a kadr'e de la Unu'a Forum'o por la Esperant'a Civit'o: David Buhlmann, Judit Felszeghy, Daniela Giglioli, Marco Picasso, Ljubomir Trifonĉovski.

Nom'o'j grand'part'e jam kon'at'a'j . . . En la sam'a numer'o oni inform'as ankaŭ pri tio, ke en la montpelier'a UK mi al'ir'is la giĉet'o'n de Literatur'a Foir'o kaj Herold'o (leg'int'e ĉi-revu'a'n artikol'o'n pretend'ant'a'n dekret'i, kiu'j est'as la ver'a'j ge'amik'o'j de Ad'a Fighiera Sikorska) kaj al'kri'is ili'n (la LF-rond'o'n) "faŝist'o'j". Ne mensog'is la tiam'a deĵor'ant'in'o, Judit Felszeghy: mi tiel far'is kaj tio'n dir'is. Mi profit'as la okaz'o'n por ripet'i, ke: 1) pro ĝi'a retor'ik'o naci'ism'a, gent'ism'a, obsed'it'a pri ident'ec'o; 2) pro ĝi'a'j konstant'a'j mensog'ad'o, distord'ad'o de la ver'o kaj manipul'ad'o; kaj 3) pro ĝi'a'j prov'o'j silent'ig'i kritik'a'j'n voĉ'o'j'n intern'a'j'n kaj ekster'a'j'n — pro ĉio ĉi mi opini'as foir'ism'o'n la esperant'uj'a ekvivalent'o de la politik'a noci'o "faŝism'o", ekzempl'e laŭ la du'a Piv'a difin'o: "Ĉia reakci'a kontraŭ'marks'ism'a kaj naci'ism'a mov'ad'o". Tamen, konsider'ant'e ili'a'j'n fuŝ'ec'o'n kaj ne'profesi'ec'o'n ind'us en'konduk'i la neolog'ism'o'n "faŝuloj", el la latent'a radik'o "faŝa" (politik'e mal'ruĝ'a), simil'e al la vort'o "facha" en la hispan'a lingv'o.

Nu, ni daŭr'ig'u. Aleksander Korĵenkov afabl'e permes'is re'produkt'i intervju'o'n kun Silfer aper'int'a'n en numer'o1998:10 de La Ond'o de Esperant'o (Lod'e). Ne surpriz'u oni'n la silferaĵo, ke "raŭm'ism'o kondamn'as la prov'o'j'n de ortografi'a'j re'form'o'j"; la sam'o'n papag'is Martinelli en cirkuler'o al ret'e ating'ebl'a'j akademi'an'o'j (mi cit'as sen ŝi'a permes'o, ceter'e), kie ŝi prefer'is parol'i pri "raŭm'ism'e orient'it'a'j esperant'olog'o'j". Jen la intervju'o:

Forum'o por la Esperant'a Civit'o
"Kio ig'as popol'o ar'o'n da hom'o'j, tio est'as la re'memor'o pri la kun'a valor'a far'it'aĵ'o kaj la streb'o al kun'a far'ot'aĵ'o". Tiu ĉi aforism'o de J.E. Ren'a'n traf'e situ'is en la salon'o Humbert, urb'a bibliotek'o de La Chaux-de-Fonds (Svis'land'o), kie 9-11 aŭg. 1998 dis'volv'iĝ'is la unu'a forum'o por la Esperant'a Civit'o. Ni demand'as al Giorgio Silfer (GS), kiu inaŭgur'e parol'ad'is: kiu est'as la diferenc'o inter ĉi tiu forum'o kaj la strategi'a forum'o kun'vok'it'a de UEA en Montpeljero?
GS: Est'as plur'a'j diferenc'o'j. Unu'e, la forum'o de UEA daŭr'is du-tri hor'o'j'n, dum la ali'a du-tri tag'o'j'n: tio tuj vid'ebl'as el la kvant'o kaj kvalit'o de la respektiv'e aprob'it'a'j dokument'o'j. Du'e, la forum'o en UK est'is ferm'it'a al kelk'a'j: Er'a est'is rifuz'it'a, ekzempl'e; mal'e, en KCE ekzist'is neni'u rifuz'o — ĉiu est'is bon'ven'a. Tri'e, la forum'o en Franci'o trakt'is esenc'e unu demand'o'n: kiel kontribu'i al Kampanj'o 2000? En Svis'land'o est'is trakt'it'a'j plur'a'j, kaj tut'e ali'spec'a'j demand'o'j, ĉiu'kaz'e ne funkci'a'j al unu difin'it'a asoci'o. Kvar'e, la forum'o de UEA ne hav'as ver'a'j'n precedenc'o'j'n; mal'e, Ĉaŭdefon'o 1998 daŭr'ig'as la tradici'o'n de Raŭmo 1980, Varsovio 1984, Segedo 1988. Kvin'e, la forum'o de UEA ne start'is de komun'a denominator'o, dum en la Forum'o por la Esperant'a Civit'o tia ekzist'is: tem'as pri La Kvintezo, propon'it'a de LF-koop.
Lod'e: Ĝust'e La Kvintezo, kaj la vort'o Civit'o, don'as la impres'o'n ke la svis'a forum'o est'is tro antaŭ'kondiĉ'it'a . . .
GS: Se tiel est'us, ne al'iĝ'us tiom da establ'o'j (en'tut'e 25), kaj tiom divers'a'j: inter'naci'a'j fak'asoci'o'j (fer'voj'ist'a, scienc'ist'a), politik'a'j (IKEL, Er'a), land'a'j (hungar'a, katalun'a, svis'a), lok'a'j (el Bulgario), Akademi'o de Esperant'o, kultur'centr'o'j (KCE, Lesjoefors en Svedi'o, IIC en Italio), redakci'o'j ("Literatur'a Foir'o", "Herold'o de Esperant'o", "Kontakt'o", Radikal'a radi'o), el'don'ej'o'j (LF-koop), bibliotek'o'j, OSIEK, Esperant'a Pen, Sat . . . Neni'u sent'is si'n antaŭ'kondiĉ'it'a. La debat'o est'is vigl'a kaj liber'a, sub la tag'prezid'o de Gyoergy Nanovfszky, Perl'a Martinelli kaj Ljubomir Trifonĉovski. La dokument'o'j ne est'is aprob'it'a'j ĉiam unu'anim'e, pri la Pakt'o est'is si'n'de'ten'o'j kaj unu kontraŭ'a voĉ'o.
Lod'e: Kio'n dir'as la Pakt'o?
GS: La Pakt'o por la Esperant'a Civit'o est'as inter'konsent'o (ratif'ot'a de la asemble'o'j de la respektiv'a'j establ'o'j) cel'ant'a la star'ig'o'n de komun'a arbitraci'a instanc'o (la Kort'um'o), kiu difin'os ĝeneral'a'n kondut'kod'o'n, kaj de konstituci'a ĉart'o. Tiu'direkt'e labor'os kvin'op'a Evolu'komision'o, elekt'it'a de la Forum'o mem. La tut'o re'memor'ig'as pri Gruetli, kie en 1291, dank'e al la ĵur'o de tri kanton'o'j, ek'est'is la svis'a konfederaci'o.
Lod'e: Ĉu vi ne cel'as kre'i i'a'n spec'o'n de anti-UEA?
GS: Ne, kaj la plej evident'a pruv'o por tio est'as, ke ebl'as al'iĝ'i al la Pakt'o kaj sam'temp'e al la Strategi'a Forum'o intern'e de UEA. Tem'as pri pakt'o por, ne kontraŭ io. Mem'kompren'ebl'e, ĝi'n karakteriz'as cert'a koncept'o pri Esperanti'o. Est'as interes'e rimark'i, tiu'rilat'e, ke la soci'ologi'a model'o de diaspor'a lingv'a minoritat'o, inspir'it'a de raŭm'ism'o, evolu'is dank'e al la Forum'o. La Esperant'a Civit'o al'pren'os la konstituci'a'n model'o'n (korekt'it'a'n al federal'ism'a direkt'o) de ali'a'j sen'teritori'a'j civit'o'j, kiel la orden'o de la maltaj kavalir'o'j. Ali'flank'e, la Evolu'komision'o labor'os por ating'i agnosk'o'n far'e de la dublina Buro'o de la mal'pli dis'vast'ig'it'a'j lingv'o'j.
Lod'e: Ĉu do baldaŭ Esperanti'o hav'os propr'a'n futbal'team'o'n verd'e'stel'it'a'n?
GS: La pakt'int'o'j ne elekt'is la model'o'n de naci'ŝtat'o, sed de lingv'a kolektiv'o sen teritori'a lig'it'ec'o. Esperanti'o hav'as flag'o'n kaj himn'o'n, hav'is mon'unu'o'j'n, ebl'e hav'os poŝt'mark'o'j'n. Sed ne arme'o'n, nek futbal'team'o'n.
Lod'e: Ĉu la decid'o'j de Ĉaŭdefon'o hav'os apart'a'n efik'o'n intern'e de LF-koop?
GS: Laŭ mi jes. La kultur'politik'a dimensi'o far'iĝ'os mal'pli grav'a, kompar'e kun la produkt'a kaj administr'a. La epok'o de la "entrepren'o-parti'o" baldaŭ fin'iĝ'os. Sam'e kiel la Esperant'a Pen trans'pren'is de LF-koop la task'o'n demonstr'i la valor'o'n de esperant'o kiel art'a per'il'o, la Forum'o por la Esperant'a Civit'o pov'os trans'pren'i la task'o'n demonstr'i la valor'o'n de ni'a lingv'o kiel ident'ig'il'o.
Lod'e: Kiam de'nov'e kun'ven'os la Forum'o, kaj el kiu'j ĝi konsist'os?
GS: Iam inter aŭgust'o 1999 kaj aŭgust'o 2000, laŭ decid'o de la Evolu'komision'o (kies membr'o'j est'as David Buhlmann, Judit Felszeghy, Daniela Giglioli, Marco Picasso kaj Ljubomir Trifonĉovski, vic'membr'o'j Roman'o Bolognesi, Gyoergy Nanovfszky kaj Giorgio Silfer). Rajt'os al'iĝ'i nur la establ'o'j sub'skrib'int'a'j la Pakt'o'n: kompren'ebl'e ankaŭ ne part'o'pren'int'a'j en la unu'a Forum'o. Praktik'e, tem'os pri la Forum'o de la Pakt'int'o'j.
Lod'e: Kiu'n si'n'ten'o'n hav'os la Forum'o rilat'e al la lingv'o mem? Ĉu ĝi agnosk'os la aŭtoritat'o'n de la Akademi'o kiel "lingv'a kort'um'o"?
GS: Mi opini'as ke la si'n'ten'o est'os konservativ'e fundament'ism'a, tial ke ni kred'as esperant'o'n trans'naci'a kultur'lingv'o, kaj ne inter'naci'a help'lingv'o pli'bon'ig'ebl'a (kiel asert'as André Albault) por la "fin'a venk'o" . . . Raŭm'ism'o kondamn'as ekzempl'e la prov'o'j'n de ortografi'a'j re'form'o'j, kun kiu'j koket'as Iltis-an'o'j kaj kelk'a'j (eks)membr'o'j de la Akademi'o. Se la Akademi'o mem ne distanc'iĝ'os de ili, mi person'e kontraŭ'os asign'i al ĝi la rol'o'n de "lingv'a kort'um'o".
Lod'e: Al kiu, do?
GS: La decid'o aparten'os al la Forum'o de la Pakt'int'o'j, sed ĝi de'pend'os, mi emfaz'as, de la si'n'ten'o de la Akademi'o mem.
Lod'e: Kie aper'os la divers'a'j dokument'o'j de la Forum'o?
GS: Unu'a'vic'e en "Literatur'a Foir'o" kaj "Herold'o de Esperant'o", de kie ili est'os liber'e kopi'ebl'a'j.

Mi las'as al ali'a'j respond'i al ĉi kulmin'o de absurd'o. La ĉi-sekv'a artikol'o de Lindstedt publik'iĝ'is en numer'o 1998:11 de La Ond'o de Esperant'o, kaj tiu de Corsetti respond'as al iu ne'ident'a pra'versi'o de ĝi ret'e dis'send'it'a.

Jouko Lindstedt

Esperant'uj'o aparten'as al ĉiu'j

La intervju'o kun Giorgio Silfer en Lod'e 10/98 kaj la (kontraŭ)kongres'a numer'o 9-10/98 de Herold'o de Esperant'o raport'as pri la "Forum'o por la Esperant'a Civit'o", okaz'int'a en Svis'land'o kaj iniciat'it'a de LF-Koop. Oni pov'as konstat'i, ke la tiel nom'at'a'j raŭm'ist'o'j nun definitiv'e for'las'is la koncept'o'n de Esperant'o kiel ide'o kaj mov'ad'o streb'ant'a al pli just'a lingv'a ord'o en la mond'o: nun la ĉef'a cel'o est'as "ating'i agnosk'o'n far'e de la dublina Buro'o de la mapli dis'vast'ig'it'a'j lingv'o'j"! Sen'dub'e tia el'paŝ'o inspir'os la mond'a'n gazet'ar'o'n al sprit'a'j artikol'et'o'j pri tio, kiel la esperant'ist'o'j fin'e konfes'as si'a'n mal'venk'o'n. Ĉu Zamenhof dezir'is defend'i mal'grand'a'j'n lingv'o'j'n nur kre'ant'e unu pli'a'n?

Laŭ la analiz'o de Silfer en Herold'o, la spert'o'j en Pen-klub'o [!] montr'is, ke la mond'a lingv'o-problem'o ne est'as tia, kiel la esperant'ist'o'j kred'is. Li pled'as por pli vast'a uz'o de la hispan'a kaj arab'a kiel labor'lingv'o'j en inter'naci'a'j organiz'o'j. "Post'e, eventual'e, je individu'a nivel'o, ekzist'os ankaŭ la solv'o de la lingv'a problem'o per'e de alternativ'a komunik'il'o." Est'as interes'e, se ver'e tia est'as la nov'a lini'o de Hungar'a Esperant'o-Asoci'o aŭ Svis'a Esperant'o-Societ'o, kiu'j part'o'pren'is la Civit'o-Forum'o'n. Se ni iam pov'os ek'sci'i, kiu'j ver'e part'o'pren'is: la redaktor'o de Kontakt'o sci'ig'is al mi, ke la revu'o neniam al'iĝ'is nek part'o'pren'is, malgraŭ tia inform'o far'e de la civit'ul'o'j. La Akademi'o de Esperant'o al'iĝ'is per decid'o de la antaŭ'a gvid'a du'op'o (Bormann kaj Martinelli), sed la nov'a estr'ar'o elekt'it'a antaŭ ol la Civit'o-Forum'o okaz'is send'is neni'a'n oficial'a'n reprezent'ant'o'n al ĝi.

La Civit'o est'as prov'o de la raŭm'ist'o'j uzurp'i la koncept'o'n "Esperant'uj'o". La Pakt'o aprob'it'a en la Civit'o-Forum'o antaŭ'vid'as prepar'ad'o'n de "Konstituci'a Ĉart'o de Esperanti'o". Sed ĝi neniam est'os mi'a konstituci'o, tamen mi aparten'as al Esperant'uj'o. Almenaŭ ek'de la Bulonj'a Deklaraci'o est'as klar'e, ke ĉiu uz'ant'o de Esperant'o rajt'as si'n nom'i esperant'ist'o, oni bezon'as sub'iĝ'i al neni'a'j organiz'o'j.

Si'a'temp'e, la Manifest'o de Raŭmo (kiu'n mi kun'verk'is kun Silfer) cel'is deklar'i, ke ekzist'as ne nur la Esperant'o-mov'ad'o, sed ankaŭ la Esperant'o-komun'um'o. Ĝi ne est'is la unu'a, nek la last'a dokument'o de esperant'ist'o'j, kiu'j emfaz'as tio'n. La komun'um'o kaj la mov'ad'o (kies cel'o'j'n formul'as tre klar'e la Manifest'o de Prago) komplet'ig'as unu la ali'a'n. La mov'ad'o dev'as est'i organiz'it'a, la komun'um'o est'as ne'ferm'it'a, plur'centr'a, liber'a. Se oni komenc'as organiz'i la komun'um'o'n — eĉ se "federal'ism'e", eĉ se en la spirit'o de Grutli 1291, kiu'n supoz'ebl'e ĉiu barata, japan'a kaj brazila esperant'ist'o kon'as — se oni do pretend'as organiz'i la komun'um'o'n, oni nur kre'as du'a'n mov'ad'o'n. La komun'um'o rest'as ekster ĉi'a'j organiz'a'j prov'o'j. Tial la raŭm'ist'o'j perfid'is la Manifest'o'n de Raŭmo.

Silfer est'as lert'a propagand'ant'o: laŭ li la Montpeljera Strategi'a Forum'o de la Eperanto-Komun'um'o okaz'is "intern'e de UEA" (kio ne ver'as, ali'e ja ekzempl'e Sat ne al'iĝ'us!), dum la Civit'o-Forum'o est'is ideal'e mal'ferm'it'a al ĉiu'j. Tamen, oni ja pov'is facil'e antaŭ'vid'i, kia'j'n dokument'o'j'n la Civit'o-Forum'o akcept'os, ĉar la raŭm'ism'o jam de'long'e est'as nur tia, kia ĝi'n degn'as difin'i LF-Koop kaj Silfer mem.

Por don'i unu ekzempl'o'n: la Manifest'o de Raŭmo hav'as unu ĉapitr'et'o'n pri "La kongres'o'j kiel voj'o al kresk'o": "Inter'naci'a'j kongres'o'j kaj renkont'iĝ'o'j est'as esenc'a'j por la asimil'iĝ'o de hom'o'j al ni'a lingv'a komun'um'o: neces'as unu'flank'e kongres'i pli oft'e inter ni, kaj rezerv'i la kun'sid'ad'o'n de gvid'organ'o'j al apart'a'j funkci'ul'a'j kun'ven'o'j . . ." Est'as mal'facil'e akord'ig'i tio'n kun la kolos'a ĉikan'ad'o pri la ĉi-jar'a Universal'a Kongres'o en la raŭm'ism'a Herold'o, kie oni plend'as ĝust'e kaj preciz'e pro tiu asimil'a, komun'um-fort'ig'a rol'o de UK. Sed ali'lok'e en la gazet'o oni jam pov'as leg'i, ke Silfer ĝust'ig'is tiu'n part'o'n de la Manifest'o: ek'de nun ni parol'u pri la Esperant'o-centr'o'j kiel voj'o al kresk'o. Ĉu ĉio ĉi re'memor'ig'as vi'n pri cert'a'j ideologi'o'j kaj ili'a'j rajt'ig'it'a'j interpret'ist'o'j?

En la intervju'o de Lod'e, Silfer dir'as: "Raŭm'ism'o kondamn'as ekzempl'e la prov'o'j'n de ortografi'a'j re'form'o'j." Mi ne sub'ten'as ortografi'a'j'n re'form'o'j'n, sed cert'e ni neniel pens'is pri ili en Raŭmo en 1980! Sed ne est'as la unu'a foj'o, ke Silfer akapar'as la rajt'o'n interpret'i, kio'n la raŭm'ism'o "ekzempl'e" kondamn'as aŭ aprob'as. En Lod'e li postul'as, ke la Akademi'o de Esperant'o distanc'iĝ'u de cert'a'j re'form'em'ul'o'j, ali'e ĝi ne plu rajt'os est'i la "lingv'a kort'um'o" de la civit'ul'o'j. Mal'oft'e iu tiel arogant'e star'ig'as kondiĉ'o'j'n al la Akademi'o kiu, kompren'ebl'e, neniel bezon'as si'n esprim'i pri tio, kio'n far'as ekzempl'e ĝi'a'j eks'membr'o'j Albault aŭ Haupenthal. La Akademi'o ne ĉes'is apog'i la Fundament'o'n, kaj ĉiu esperant'ist'o ja pov'as facil'e kompar'i radikal'a'j'n re'form'prov'o'j'n kun la Fundament'o.

Mi ne tim'as por Esperant'uj'o: tia megalo'mani'a entrepren'o kiel la "Civit'o" nepr'e fiask'os. Sed mi bedaŭr'as ĉiu'j'n esperant'ist'o'j'n, kiu'j est'os mis'gvid'at'a'j de ĝi kaj dev'os per amar'a spert'o lern'i, ke en Esperant'uj'o trov'iĝ'as lert'a'j propagand'ist'o'j por mal'plen'a'j ide'o'j. La raŭm'ist'o'j ja neniam pov'us mem kresk'ig'i la komun'um'o'n: oni far'iĝ'as esperant'ist'o pro simpati'o al tiu'j ideal'o'j de tut'mond'a ident'ec'o kaj lingv'a egal'ec'o, al kiu'j la "Civit'o" turn'as si'a'n dors'o'n — oni ne esperant'ist'iĝ'as por aparten'i al sen'teritori'a lud'naci'o aŭ al nov'a Malta orden'o. Tial la raŭm'ism'o dev'as ĉiam parazit'i sur la serioz'a mov'ad'o.

Renat'o Corsetti

Ne tuŝ'u esperant'ist'o'j'n

Kiu dir'as ke suom'o'j est'as tre trankvil'a'j silent'ul'o'j? Jouko, vi rajt'as pet'i la honor'a'n civit'an'ec'o'n de Malto. Mi kaj [Jorge] Camacho, kompar'e kun vi, est'as ver'a'j nord'an'o'j. Ali'flank'e, pli bon'e ol mi aŭ [Jorge] vi elekt'as la tem'o'j'n, pri kiu'j vi eksplod'as. Tem'as pri princip'a'j tem'o'j.

Tio, kio'n Herold'o raport'is, est'os stud'at'a en lern'ej'o'j por ĵurnal'ist'o'j kiel tip'a ekzempl'o de lert'a mis'inform'ad'o. Kompren'ebl'e ĉiu revu'o rajt'as elekt'i si'a'n stil'o'n.

Kiam tem'as pri la Strategi'a Forum'o de la Esperant'o-komun'um'o, kies unu'a kun'sid'o okaz'is en Montpelier'o, mi pov'as nur dir'i ke en ĝi est'as lok'o por ĉiu'j (mi sub'strek'as: ĉiu'j) organiz'aĵ'o'j, centr'o'j, kooperativ'o'j ktp. de esperant'ist'o'j.

Mi re'far'as ĉi tie publik'e la invit'o'n, kiu est'is far'at'a al la unu'op'a'j organiz'aĵ'o'j. Se KCE, LF-Koop, Pen-Klub'o aŭ kiu ajn ali'a organiz'aĵ'o vol'as al'iĝ'i al tiu Forum'o, la pord'o'j est'as vast'e mal'ferm'it'a'j. La forum'o cel'as kun'lig'i ĉiu'j'n er'o'j'n de la esperant'lingv'a komun'um'o, por ke ili amik'e kaj sam'nivel'e kun'labor'u unu kun la ali'a. Ne est'as antaŭ'kondiĉ'o'j aŭ sub'skrib'end'a'j dokument'o'j.

Pri la ide'ar'o de sen'de'pend'a "kvazaŭ-ŝtat'o", mi ne hav'as i'o'n por al'don'i al tio, kio'n Jouko dir'is.

Mi vol'as iom korekt'i tio'n, kio'n Jouko dir'is: "Kiam oni komenc'is vid'i tio'n [la grav'ec'o'n de la komun'um'o] ankaŭ en UEA-rond'o'j — ne mal'plej pro la analiz'o'j de Humphrey Tonkin". Nu, kvankam Humphrey Tonkin hav'as mult'a'j'n merit'o'j'n, mi vol'as dir'i ke jam Hodler pens'is ĉef'e pri la komun'um'o, kiam li fond'is UEA’n.

Krom'e, kiam ven'as riproĉ'o'j al UEA, oft'e tiu'j riproĉ'o'j est'as de la spec'o: "Vi nur okup'iĝ'as pri administr'ad'o de la membr'o'j kaj serv'o'j al ili. Vi dediĉ'as tro mal'mult'a'n energi'o'n al dis'vast'ig'ad'o de Esperant'o".

"Kio mi'n ofend'as kvazaŭ person'e, eĉ se ne est'as person'a afer'o, est'as la prov'o de la ’civit'o’ uzurp'i la koncept'o'n ’Esperant'uj'o’ (kvankam en la mis'form'o ’Esperanti'o’)." Kaj mi al'don'as ke mi person'e est'as mult'e pli ofend'it'a, kiam oni klopod'as tromp'i simpl'a'j'n esperant'ist'o'j'n. Mi kon'as amas'o'n da simpl'anim'a'j esperant'ist'o'j, kiu'j ebl'e eĉ konfuz'as Sat kaj UEA, sed kiu'j dediĉ'as al la afer'o de Esperant'o si'a'n temp'o'n kaj mon'o'n, sen eĉ la esper'o est'i menci'at'a'j en la bulten'o de la lok'a klub'o. Kiam oni klopod'as tromp'i tiu'j'n si'n'don'em'a'j'n hom'o'j'n per distord'o de la fakt'o'j kaj per sving'ad'o de alt'e son'a'j koncept'o'j, por cel'o'j pri kiu'j mi ne vol'as parol'i, mi iĝ'as pli koler'a ol Jouko, ĉar tio simil'as al ŝtel'ad'o de bombon'o'j ĉe infan'o'j. Ne tuŝ'u esperant'ist'o'j'n. Se vi vol'as vi hav'as la tut'a'n ne'esperant'ist'a'n mond'o'n je dispon'o. Prov'u tie.

Claude Pir'o'n

[Pri "eminent'a'j" esperant'ist'o'j]

Ŝajn'e du'flank'a karakter'o est'as oft'a afer'o ĉe "eminent'a'j" esperant'ist'o'j. Mi ne hav'as special'a'n klar'ig'o'n pri la fenomen'o, sed mi konstat'as, ke la esperant'o-mond'o al'log'as hom'o'j'n (aŭ pli facil'e ol ali'a'j medi'o'j hav'ig'as ten'ebl'a'n lok'o'n al hom'o'j) kiu'j'n karakteriz'as tut'a seri'o da tip'a'j trajt'o'j:

+ ili hav'as pri si alt'a'n, se ne dir'i grandioz'a'n, opini'o'n;

+ ili em'as juĝ'i kaj kondamn'i;

+ ili ag'as, skrib'as, parol'as, kvazaŭ est'us evident'e, ke ili rajt'as juĝ'i kaj kondamn'i, kaj por tio kompetent'as (aŭ pli kompetent'as ol ĉiu ajn ali'a);

+ ili ne hav'as dub'o'j'n pri si'a prav'ec'o;

+ ili est'as afabl'a'j, amik'ec'a'j, kelk'foj'e eĉ ĉarm'a'j en inter'person'a'j rilat'o'j;

+ ili'a cerb'a funkci'ad'o est'as tip'a pri la mal'dekstr'a du'on'sfer'o, pli analiz'a ol sintez'a, pli teori'a ol praktik'a, pli "fakt'a" ol "etos'a", pli "pens'a" ol "sent'a" aŭ "intuici'a";

+ ili ne pov'as pri'trakt'i i'o'n, kio ne est'as net'e difin'ebl'a;

+ ili em'as konsider'i, ke ĉiu problem'o pov'as hav'i nur unu ĝust'a'n solv'o'n;

+ ili est'as ne tre toler'em'a'j (konsekvenc'o de la ĵus cit'it'a trajt'o en la sfer'o de inter'hom'a'j rilat'o'j);

+ ili evit'as person-al-person'a'n al'front'iĝ'o'n, sed tre oft'e dis'kon'ig'as si'a'j'n juĝ'o'j'n publik'e (ili neniam send'os al vi leter'o'n, sed ne hezit'os publik'ig'i artikol'o'n aŭ pamflet'o'n pri vi);

+ ili montr'iĝ'as ne'kapabl'a'j konsider'ad'i argument'o'n kontraŭ'a'n al ili'a star'punkt'o (ili re'bat'as antaŭ ol pri'pens'i, aŭ simpl'e ignor'as la fakt'o'n, ke iu ali'a mal'sam'opini'as);

+ ili pov'as parol'i rapid'e kaj verv'e, kaj rid'ig'i publik'o'n (oft'e per si'a ironi'o);

+ ili fakt'e ne el'port'as kritik'o'n (kvankam ili pov'as tio'n ŝajn'ig'i);

+ ili oft'e hav'as tre rigid'a'n, fort'a'n opini'o'n pri tre et'a, ne'grav'a detal'o;

+ ili hav'as rapid'a'n, akr'a'n inteligent'ec'o'n, kiu koncentr'iĝ'as unu'e aŭ nur sur la negativ'a'j aspekt'o'j de la koncern'a afer'o;

+ ili hav'as bon'eg'a'n memor'o'n, kaj sekv'e grand'a'n erudici'o'n, oft'e en tre divers'a'j kamp'o'j;

+ ili fascin'as, dum temp'o, part'o'n de la koncern'a publik'o, kiu pov'as por'temp'e sur'piedestal'ig'i ili'n: la piedestal'o'n ili vid'ebl'e (infan'ec'e) ĝu'as;

+ al mult'a'j ili don'as la impres'o'n, ke ili pli ŝat'as ide'o'j'n kaj abstrakt'aĵ'o'j'n (regul'o'j'n, princip'o'j'n . . .) ol hom'o'j'n;

+ ili est'as tre net'a'j, klar'lini'a'j kaj relativ'e rigid'a'j en la manier'o korp'e ten'i si'n aŭ si'n vest'i;

+ ili struktur'as rilat'ad'o'n al'pren'ant'e la rol'o'n de patr'o kaj prov'ant'e dev'ig'i la ali'ul'o'n rol'i kiel infan'o;

+ ili est'as pli ne'konsci'a'j pri si'a'j mal'fort'o'j aŭ rid'ind'a'j aspekt'o'j ol la pli'mult'o el la hom'o'j, kvazaŭ konstat'i i'o'n negativ'a'n pri si est'us ne'toler'ebl'e.

+ ili est'as vir'o'j;

+ plur'a'j el tiu'j, kiu'j'n mi person'e kon'a/is (ekzempl'e S., L., H., J.), kapabl'a/is parol'i admir'e pri si mem dum tut'a hor'o, ne rimark'ant'e, kiel strang'a tio aper'as al la ĉirkaŭ'ul'o'j.

Kial person'ec'o'j tiel struktur'it'a'j iom oft'as en Esperant'uj'o, est'as mal'facil'e dir'i. Ebl'e ĉar est'as medi'o sufiĉ'e mal'vast'a por ke est'u relativ'e facil'e eminent'i (mi publik'ig'is en esperant'o roman'o'j'n, kiu'j'n mi neniam pov'us publik'ig'i en lingv'o kun vast'a verk'ist'ar'o, kaj sekv'e kun fort'a konkurenc'o). Ebl'e ankaŭ ĉar est'as tiom da hom'o'j, kiu'j mal'bon'e reg'as la lingv'o'n, ke iu, kiu bon'eg'e reg'as ĝi'n, facil'e trov'as kontraŭ'ul'o'j'n ne'kapabl'a'j'n defend'i si'n.

Mi suspekt'as, ke tia'j hom'o'j hav'as en si fort'a'n agres'em'o'n, sed ne sent'as si'n fizik'e aŭ psik'e sufiĉ'e sekur'a'j por rekt'e atak'i. Por antaŭ'gard'i si'n kontraŭ eventual'a atak'o, ili hav'as rid'et'a'n, afabl'a'n si'n'ten'o'n. Ili prov'as evit'i la danĝer'o'n de al'front'ad'o per ĉarm'o al la amas'o kaj bat'o al la unu'op'ul'o. Al psikolog'o ili don'as la impres'o'n, ke ili kompens'as i'o'n ne'el'port'ebl'e vaku'a'n, aŭ negativ'a'n, fund'e de si. Kvazaŭ ili'a tut'a energi'o est'us dediĉ'it'a al la cel'o "mi ne vid'u, ke mi valor'as neni'o'n", al iu bezon'o pruv'i si'n pli alt'a ol la ali'a'j.

La struktur'iĝ'o de tia person'ec'o ver'ŝajn'e komenc'iĝ'is en la infan'ec'o, kiam la intelekt'o kapabl'as rezon'i nur per du termin'o'j: ’ĉio / nenio’, ’unu'a / last'a’. Por tia pens'o'sistem'o [***], la sol'a manier'o ne est'i last'ul'o (t.e. iu for'ĵet'ind'a, mok'ind'a), est'as eminent'i. Kaj por ating'i la supr'o'n, kaj pri tio ne dub'i, est'as util'e mal'alt'ig'i kiel ebl'e plej mult'e da ali'ul'o'j. Ĉiu kritik'o al iu ali'a do fort'ig'as la sent'o'n pri prav'ec'o kaj super'ec'o, kaj krom'e ĝi iom kontent'ig'as la agres'em'a'n bezon'o'n venĝ'i si'n kontraŭ hom'ar'o, kiu mal'help'is oni'n ĝu'i de'komenc'e sent'o'n pri plen'a sekur'ec'o. Sed ebl'e ĉio ĉi est'as nur la frukt'o de sen'baz'a cerb'um'ad'o. Fakt'e mi neniam hav'is okaz'o'n ver'e kontrol'i mi'a'j'n hipotez'o'j'n, ĉar mi'a'j rilat'o'j kun tia'j hom'o'j neniam ating'is la grad'o'n de konfidenc'ec'o, sen kiu oni ne ver'e kon'as la ali'a'n.

[***] Not'o:

Ebl'e la part'o pri la infan'ec'a du'termin'a pens'ad'o ne est'as sufiĉ'e dis'volv'it'a. Tial mi al'don'as pli'klar'ig'o'n. Ĝis la aĝ'o de proksim'um'e ses jar'o'j, la intelekt'o de infan'o ne pov'as funkci'i uz'ant'e pli ol du termin'o'j'n. Tiu mank'o bedaŭr'ind'e relativ'e oft'e plu re'trov'iĝ'as en plen'kresk'ul'o'j, en kamp'o'j, kie la intelekt'a funkci'ad'o ne pov'is ver'e matur'iĝ'i (kaj ni'a soci'o, inkluziv'e de la lern'ej'a instru'ad'o, ne ebl'ig'as al ĝi matur'iĝ'i en kamp'o'j kiel politik'o, metafizik'o, emoci'a kaj sent'a viv'o, hom'a'j rilat'o'j, ktp. La fakt'o, ke tiom da hom'o'j kompren'as, ke esperant'o cel'as anstataŭ'i la ali'a'j'n lingv'o'j'n font'as el tiu infan'ec'a pens'manier'o: la problem'o struktur'iĝ'as en du termin'o'j'n: naci'a'j lingv'o'j, inter'naci'a lingv'o; ne ebl'as lok'o por ambaŭ).

Karakteriz'o de tiu mens'a funkci'ad'o est'as, ke konstant'e aper'as simetri'o'j, kiu'j ne ekzist'as en la real'o. Unu el la plej tip'a'j est'as: "se li aŭ ŝi erar'as, mi prav'as" aŭ "se ŝi aŭ li est'as pli mal'alt'a, mi est'as pli alt'a".

Tia'j simetri'o'j est'as fuŝ'a'j per tio, ke mi tut'e ne ŝanĝ'iĝ'as pro tio, ke iu ali'a ŝanĝ'iĝ'is, ke okaz'is io al li, aŭ ke li el'montr'is iu'n mank'o'n. Kompren'ebl'e, se iu fal'is mal'alt'e'n, mi est'as pli alt'a — rilat'e al tiu. Sed tio ne signif'as ke objektiv'e kaj ĝeneral'e io ŝanĝ'iĝ'is en mi'a alt'ec'o. En la person'ec'a struktur'o, kiu'n mi pri'skrib'is pri eminent'ul'o'j, la objektiv'a funkci'ad'o ne en'cerb'iĝ'is, kaj la koncern'at'o'j plu funkci'as en mem'taks'ad'o kiel kvin'jar'ul'o'j. Ili do serĉ'as ĉi'a'j'n okaz'o'j'n montr'i la erar'o'j'n en la ali'a'j, ĉar tio don'as al ili sent'o'n pri alt'e'star'ec'o, kaj ili sopir'as al tiu sent'o, ili hav'as kvazaŭ ne'kontent'ig'ebl'a'n soif'o'n al ĝi, ver'ŝajn'e pro ne'konsci'a tre profund'a kaj vund'a sent'o pri mal'alt'ec'o, et'ec'o, neni'valor'o.

Ali'vort'e, iu matur'a koncern'e si'a'n mem'bild'o'n akcept'as si'n tia, kia li aŭ ŝi est'as, ĉu sen special'a dezir'o pli'bon'ig'i si'n, ĉu kun tia dezir'o, sed ŝi aŭ li ne bezon'as, por sent'i si'n akcept'ebl'a/akcept'ind'a, ke la ali'a'j (aŭ iu ali'a, sed en tiu du'termin'a pens'ad'o, "iu ali'a" kaj "ĉiu'j ali'a'j" est'as la sam'o) situ'u mal'supr'e.

Ebl'e mi perd'ig'is vi'a'n temp'o'n per ĉi tiu'j preciz'ig'o'j, se tiel, bon'vol'u pardon'i mi'n. Sed la kompren'o pri fals'a'j simetri'o'j ŝajn'as al mi tre grav'a por kompren'i la mens'a'n funkci'ad'o'n de la tip'o, kiu'n mi pri'skrib'is en mi'a antaŭ'a mesaĝ'o.

Last'sekund'a inform'o

Last'sekund'e mi ek'sci'is, ke Era-Radikal'a Asoci'o for'las'is la Forum'o'n por la Esperant'a Civit'o kaj ĉi ties Evolu-komision'o'n (Ek'o), laŭ ret'mesaĝ'o el la diskut'list'o de Er'a plu'send'it'a kun la titol'o Ili kverel'is. Ne'kred'ebl'e!!! kaj sub'skrib'it'a de Daniela Giglioli je 25.02.1999. Ju pli da divorc'o'j, des mal'pli da tentakl'o'j . . . La tri-epizod'a inform'o fin'iĝ'as jen'e: "Last'a epizod'o: la Vic'membr'o Silfer — tiu est'as kiu, eventual'e, dev'us anstataŭ'i efektiv'a'n Membr'o'n — sub'met'as voĉ'don'e al la efektiv'a'j membr'o'j de Ek'o si'a'n ’Ĉart'o'n pri konstituci'a monarki'o’ kaj propon'as si'n mem kiel ’Reĝ'o[n] de Ĉiu'j Esperanti'o'j’. Ĉar ni ne vol'as spekt'i tiu'n last'a'n antaŭ'vid'it'a'n epilog'o'n, Er'a for'las'as la Evolu-Komision'o'n kaj la Forum'o'n."

452 farenhejt'o'j

al Ljubomir Trifonĉovski
—Tiu'j, kiu'j kalumni'e
nom'as mi'n "Kultur'ministr'o
sen kultur'o kaj sen kler'o",
evident'e nur mensog'as,
mistifik'as kaj malic'as.
En la universitat'o,
patr'o-spron'e, mi sukces'e
kurs'is jur'o'n unu jar'o'n,
sed mi baldaŭ ek'decid'is
mi'a'j'n stud'o'j'n for'ofer'i
por la bon'o de l’ Parti'o.
Ĉar la Ord'o'n ni konserv'u,
hipotez'a'j'n mal'amik'o'j'n
de l’ Parti'o kaj Patr'uj'o
mi volont'e ekzekut'os
laŭ la leĝ'o'j, kiu'j'n dikt'as
ni'a Popol'estr'o kar'a.
Mi nur per'as la ordon'o'j'n
kaj dezir'o'j'n Popol'estr'a'j'n;
mi nur serv'as diligent'e
la bon'fart'o'n de l’ Reĝim'o,
ĉiu'tag'e kun pli firm'a'j
streb'o, ard'o, si'n'dediĉ'o.
La rezult'o'n, sen'kontest'e,
la Civit'o mem aklam'as.
Post la Venk'o, ten'as vigl'a
tiu'n ĉi Departement'o'n
disident'o'j plej obscen'a'j,
kritik'aĵ'o'j el'sark'ind'a'j,
manuskript'o'j por brul'ig'o.
La Real'o ĝi'n sankci'as:
ascend'unt'e unu ŝtup'o'n,
unu rang'o'n, unu grad'o'n
mi posten'us apud Li.

(La Kultur'ministr'o)

Ikselo, 21.09.1998

  
  
  
  
  
  
End of Project Gutenberg’s La liturgio de l’ foiro, by Jorge Camacho  
  
*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK LA LITURGIO DE L’ FOIRO ***  
  
***** This file should be named 23586-h.htm or 23586-h.zip *****  
This and all associated files of various formats will be found in:  
        http://www.gutenberg.org/2/3/5/8/23586/  
  
  
  
Updated editions will replace the previous one--the old editions will be  
renamed.  
  
Creating the works from public domain print editions means that no one  
owns a United States copyright in these works, so the Foundation (and  
you!) can copy and distribute it in the United States without permission  
and without paying copyright royalties. Special rules, set forth in the  
General Terms of Use part of this license, apply to copying and  
distributing Project Gutenberg-tm electronic works to protect the  
PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project Gutenberg is a  
registered trademark, and may not be used if you charge for the eBooks,  
unless you receive specific permission. If you do not charge anything  
for copies of this eBook, complying with the rules is very easy. You may  
use this eBook for nearly any purpose such as creation of derivative  
works, reports, performances and research. They may be modified and  
printed and given away--you may do practically ANYTHING with public  
domain eBooks. Redistribution is subject to the trademark license,  
especially commercial redistribution.  
  
  
  
*** START: FULL LICENSE ***  
  
THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE  
PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK  
  
To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free  
distribution of electronic works, by using or distributing this work  
(or any other work associated in any way with the phrase "Project  
Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project  
Gutenberg-tm License (available with this file or online at  
http://www.gutenberg.org/license).  
  
  
Section 1.  General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm  
electronic works  
  
1.A.  By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm  
electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to  
and accept all the terms of this license and intellectual property  
(trademark/copyright) agreement.  If you do not agree to abide by all  
the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy  
all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession.  
If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project  
Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the  
terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or  
entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.  
  
1.B.  "Project Gutenberg" is a registered trademark.  It may only be  
used on or associated in any way with an electronic work by people who  
agree to be bound by the terms of this agreement.  There are a few  
things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works  
even without complying with the full terms of this agreement.  See  
paragraph 1.C below.  There are a lot of things you can do with Project  
Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement  
and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic  
works.  See paragraph 1.E below.  
  
1.C.  The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation"  
or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project  
Gutenberg-tm electronic works.  Nearly all the individual works in the  
collection are in the public domain in the United States.  If an  
individual work is in the public domain in the United States and you are  
located in the United States, we do not claim a right to prevent you from  
copying, distributing, performing, displaying or creating derivative  
works based on the work as long as all references to Project Gutenberg  
are removed.  Of course, we hope that you will support the Project  
Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by  
freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of  
this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with  
the work.  You can easily comply with the terms of this agreement by  
keeping this work in the same format with its attached full Project  
Gutenberg-tm License when you share it without charge with others.  
This particular work is one of the few copyrighted individual works  
included with the permission of the copyright holder.  Information on  
the copyright owner for this particular work and the terms of use  
imposed by the copyright holder on this work are set forth at the  
beginning of this work.  
  
1.D.  The copyright laws of the place where you are located also govern  
what you can do with this work.  Copyright laws in most countries are in  
a constant state of change.  If you are outside the United States, check  
the laws of your country in addition to the terms of this agreement  
before downloading, copying, displaying, performing, distributing or  
creating derivative works based on this work or any other Project  
Gutenberg-tm work.  The Foundation makes no representations concerning  
the copyright status of any work in any country outside the United  
States.  
  
1.E.  Unless you have removed all references to Project Gutenberg:  
  
1.E.1.  The following sentence, with active links to, or other immediate  
access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently  
whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the  
phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project  
Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed,  
copied or distributed:  
  
This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with  
almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or  
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included  
with this eBook or online at www.gutenberg.org  
  
1.E.2.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived  
from the public domain (does not contain a notice indicating that it is  
posted with permission of the copyright holder), the work can be copied  
and distributed to anyone in the United States without paying any fees  
or charges.  If you are redistributing or providing access to a work  
with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the  
work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1  
through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the  
Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or  
1.E.9.  
  
1.E.3.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted  
with the permission of the copyright holder, your use and distribution  
must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional  
terms imposed by the copyright holder.  Additional terms will be linked  
to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the  
permission of the copyright holder found at the beginning of this work.  
  
1.E.4.  Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm  
License terms from this work, or any files containing a part of this  
work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.  
  
1.E.5.  Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this  
electronic work, or any part of this electronic work, without  
prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with  
active links or immediate access to the full terms of the Project  
Gutenberg-tm License.  
  
1.E.6.  You may convert to and distribute this work in any binary,  
compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any  
word processing or hypertext form.  However, if you provide access to or  
distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than  
"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version  
posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org),  
you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a  
copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon  
request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other  
form.  Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm  
License as specified in paragraph 1.E.1.  
  
1.E.7.  Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,  
performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works  
unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.  
  
1.E.8.  You may charge a reasonable fee for copies of or providing  
access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided  
that  
  
- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from  
     the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method  
     you already use to calculate your applicable taxes.  The fee is  
     owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he  
     has agreed to donate royalties under this paragraph to the  
     Project Gutenberg Literary Archive Foundation.  Royalty payments  
     must be paid within 60 days following each date on which you  
     prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax  
     returns.  Royalty payments should be clearly marked as such and  
     sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the  
     address specified in Section 4, "Information about donations to  
     the Project Gutenberg Literary Archive Foundation."  
  
- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies  
     you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he  
     does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm  
     License.  You must require such a user to return or  
     destroy all copies of the works possessed in a physical medium  
     and discontinue all use of and all access to other copies of  
     Project Gutenberg-tm works.  
  
- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any  
     money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the  
     electronic work is discovered and reported to you within 90 days  
     of receipt of the work.  
  
- You comply with all other terms of this agreement for free  
     distribution of Project Gutenberg-tm works.  
  
1.E.9.  If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm  
electronic work or group of works on different terms than are set  
forth in this agreement, you must obtain permission in writing from  
both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael  
Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark.  Contact the  
Foundation as set forth in Section 3 below.  
  
1.F.  
  
1.F.1.  Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable  
effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread  
public domain works in creating the Project Gutenberg-tm  
collection.  Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic  
works, and the medium on which they may be stored, may contain  
"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or  
corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual  
property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a  
computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by  
your equipment.  
  
1.F.2.  LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right  
of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project  
Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project  
Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project  
Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all  
liability to you for damages, costs and expenses, including legal  
fees.  YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT  
LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE  
PROVIDED IN PARAGRAPH F3.  YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE  
TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE  
LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR  
INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH  
DAMAGE.  
  
1.F.3.  LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a  
defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can  
receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a  
written explanation to the person you received the work from.  If you  
received the work on a physical medium, you must return the medium with  
your written explanation.  The person or entity that provided you with  
the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a  
refund.  If you received the work electronically, the person or entity  
providing it to you may choose to give you a second opportunity to  
receive the work electronically in lieu of a refund.  If the second copy  
is also defective, you may demand a refund in writing without further  
opportunities to fix the problem.  
  
1.F.4.  Except for the limited right of replacement or refund set forth  
in paragraph 1.F.3, this work is provided to you ’AS-IS,’ WITH NO OTHER  
WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO  
WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.  
  
1.F.5.  Some states do not allow disclaimers of certain implied  
warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages.  
If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the  
law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be  
interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by  
the applicable state law.  The invalidity or unenforceability of any  
provision of this agreement shall not void the remaining provisions.  
  
1.F.6.  INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the  
trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone  
providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance  
with this agreement, and any volunteers associated with the production,  
promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works,  
harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees,  
that arise directly or indirectly from any of the following which you do  
or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm  
work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any  
Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause.  
  
  
Section  2.  Information about the Mission of Project Gutenberg-tm  
  
Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of  
electronic works in formats readable by the widest variety of computers  
including obsolete, old, middle-aged and new computers.  It exists  
because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from  
people in all walks of life.  
  
Volunteers and financial support to provide volunteers with the  
assistance they need, is critical to reaching Project Gutenberg-tm’s  
goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will  
remain freely available for generations to come.  In 2001, the Project  
Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure  
and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations.  
To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation  
and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4  
and the Foundation web page at http://www.pglaf.org.  
  
  
Section 3.  Information about the Project Gutenberg Literary Archive  
Foundation  
  
The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit  
501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the  
state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal  
Revenue Service.  The Foundation’s EIN or federal tax identification  
number is 64-6221541.  Its 501(c)(3) letter is posted at  
http://pglaf.org/fundraising.  Contributions to the Project Gutenberg  
Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent  
permitted by U.S. federal laws and your state’s laws.  
  
The Foundation’s principal office is located at 4557 Melan Dr. S.  
Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered  
throughout numerous locations.  Its business office is located at  
809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email  
business@pglaf.org.  Email contact links and up to date contact  
information can be found at the Foundation’s web site and official  
page at http://pglaf.org  
  
For additional contact information:  
     Dr. Gregory B. Newby  
     Chief Executive and Director  
     gbnewby@pglaf.org  
  
Section 4.  Information about Donations to the Project Gutenberg  
Literary Archive Foundation  
  
Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide  
spread public support and donations to carry out its mission of  
increasing the number of public domain and licensed works that can be  
freely distributed in machine readable form accessible by the widest  
array of equipment including outdated equipment.  Many small donations  
($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt  
status with the IRS.  
  
The Foundation is committed to complying with the laws regulating  
charities and charitable donations in all 50 states of the United  
States.  Compliance requirements are not uniform and it takes a  
considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up  
with these requirements.  We do not solicit donations in locations  
where we have not received written confirmation of compliance.  To  
SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any  
particular state visit http://pglaf.org  
  
While we cannot and do not solicit contributions from states where we  
have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition  
against accepting unsolicited donations from donors in such states who  
approach us with offers to donate.  
  
International donations are gratefully accepted, but we cannot make  
any statements concerning tax treatment of donations received from  
outside the United States.  U.S. laws alone swamp our small staff.  
  
Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation  
methods and addresses.  Donations are accepted in a number of other  
ways including checks, online payments and credit card donations.  
To donate, please visit: http://pglaf.org/donate  
  
  
Section 5.  General Information About Project Gutenberg-tm electronic  
works.  
  
Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm  
concept of a library of electronic works that could be freely shared  
with anyone.  For thirty years, he produced and distributed Project  
Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support.  
  
Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed  
editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S.  
unless a copyright notice is included.  Thus, we do not necessarily  
keep eBooks in compliance with any particular paper edition.  
  
Each eBook is in a subdirectory of the same number as the eBook’s  
eBook number, often in several formats including plain vanilla ASCII,  
compressed (zipped), HTML and others.  
  
Corrected EDITIONS of our eBooks replace the old file and take over  
the old filename and etext number.  The replaced older file is renamed.  
VERSIONS based on separate sources are treated as new eBooks receiving  
new filenames and etext numbers.  
  
Most people start at our Web site which has the main PG search facility:  
  
http://www.gutenberg.org  
  
This Web site includes information about Project Gutenberg-tm,  
including how to make donations to the Project Gutenberg Literary  
Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to  
subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.  
  
EBooks posted prior to November 2003, with eBook numbers BELOW #10000,  
are filed in directories based on their release date.  If you want to  
download any of these eBooks directly, rather than using the regular  
search system you may utilize the following addresses and just  
download by the etext year.  
  
http://www.ibiblio.org/gutenberg/etext06  
  
    (Or /etext 05, 04, 03, 02, 01, 00, 99,  
     98, 97, 96, 95, 94, 93, 92, 92, 91 or 90)  
  
EBooks posted since November 2003, with etext numbers OVER #10000, are  
filed in a different way.  The year of a release date is no longer part  
of the directory path.  The path is based on the etext number (which is  
identical to the filename).  The path to the file is made up of single  
digits corresponding to all but the last digit in the filename.  For  
example an eBook of filename 10234 would be found at:  
  
http://www.gutenberg.org/1/0/2/3/10234  
  
or filename 24689 would be found at:  
http://www.gutenberg.org/2/4/6/8/24689  
  
An alternative method of locating eBooks:  
http://www.gutenberg.org/GUTINDEX.ALL  
  
*** END: FULL LICENSE ***