The Project Gutenberg EBook of Rakontoj, by Jakub Arbes This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this eBook or online at www.gutenberg.org Title: Rakontoj Author: Jakub Arbes Translator: Josef Grna Release Date: April 14, 2006 [EBook #18178] Language: Esperanto Character set encoding: UTF-8 *** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK RAKONTOJ *** Produced by William Walter Patterson, Miroslav Malovec 

El'don'ant'e tiu'n ĉi unu'a'n libr'o'n de esperant'a'j traduk'o'j el la ĉeĥ'a literatur'o mi varm'e dezir'as, ke la libr'o dis'flug'u baldaŭ tra la mond'o esperant'ist'a kaj help'u vast'ig'i inter la sam'ide'an'o'j la kon'o'j'n pri la ĉeĥ'a literatur'o, ĝis nun ankoraŭ mal'mult'e kon'at'a ekster la lim'o'j de mi'a patr'uj'o.

Al sinjor'o'j H. Bouška en Prah'a, Th. Čejka en Bystřice-Hostýn kaj Edm. Kolkop en Jevíčko mi esprim'as mi'a'n sincer'a'n dank'o'n por la korekt'o de tiu ĉi libr'o

La traduk'int'o.

En'hav'o

J. Arbes
El la viv'o de Mozart
La blank'a edz'in'iĝ'a vest'o
La unu'a nokt'o ĉe la mort'int'o
Modern'a Magdaleno

Jakub Arbes, unu el la plej glor'a'j verk'ist'o'j ĉeĥ'a'j, nask'iĝ'is en Smíchov¹ (leg'u: Smiĥov) 12an de Juni'o 1840. Fin'int'e la stud'ad'o'n en la teknik'a lern'ej'o de Prah'a, li far'iĝ'is redaktor'o de ĉef'a'j ĵurnal'o'j ĉeĥ'a'j (1866 ĝis 1877). De l' jar'o 1879 li viv'as sol'e por la literatur'o.

De tiu temp'o li verk'is seri'o'n da roman'o'j, romanedoj, novel'o'j kaj rakont'o'j, krom divers'a'j traduk'o'j kaj artikol'o'j por la politik'a'j ĵurnal'o'j. Tiu'j'n verk'o'j'n nun'temp'e el'don'as la firm'o J. Otto en Prah'a. La nombr'o da el'don'it'a'j volum'o'j ating'is jam la numer'o'n 25. Sufer'int'e mizer'o'n en si'a jun'aĝ'o, J. Arbes hav'is ĉiam la kor'o'n mal'ferm'it'a'n por la sufer'o'j kaj mizer'o'j de l' popol'o. Pro tio en si'a'j verk'o'j li solv'as problem'o'j'n social'a'j'n kaj batal'as kontraŭ la persekut'ant'o'j kaj prem'ant'o'j de l' mal'riĉ'ul'o'j, kontraŭ la neni'ig'ant'o'j de l' spirit'o kaj la korp'o.

Arbes skrib'is ĉiam pri la viv'o real'a kaj ankaŭ tie, kie la roman'o aŭ rakont'o est'as fond'it'a'j sur scen'o'j ŝajn'e mister'a'j kaj fantazi'a'j, oni pov'as ĉio'n natur'e klar'ig'i per la trankvil'a prudent'o. En si'a'j verk'o'j Arbes kun'ig'as filozof'o'n kun la filantrop'o kaj batal'ant'o por la rajt'o'j de l' hom'ar'o.

Sed la ĉef'a merit'o de Arbes rest'os por ĉiam tiu fakt'o, ke krom la social'a roman'o li kre'is ankaŭ tut'e original'a'n spec'o'n de l' bel'a literatur'o — si'a'j'n karakteriz'a'j'n romanedojn, kiu'j rezerv'is al li la unu'a'n lok'o'n inter la ĉeĥ'a'j verk'ist'o'j. La romanedoj: Newtonův mozek (La cerb'o de Newton), Svatý Xaverius (Sankt'a Ksaverio), Zázračná madonna (Mirakl'a madon'o), Prvni noc u mrtvoly (La unu'a nokt'o ĉe la mort'int'o), Akrobat'i (Akrobat'o'j), Sivooký démon (Griz'okul'a demon'o), Poslední dnové lidstva (La last'a'j tag'o'j de l' hom'ar'o), Vymírající hřbitov (El'mort'ant'a tomb'ej'o), Kandidáti existence (Kandidat'o'j de l' ekzist'o) est'as verk'o'j ver'e klasik'a'j, ver'a kaj daŭr'a monument'o por la tut'a est'ont'ec'o.

La ĉeĥ'a akademi'o por la art'o kaj scienc'o nom'is li'n honor'a membr'o; sed la plej bon'a rekompenc'o de Arbes est'as la ĝeneral'a estim'o kaj am'o, kiu'j'n li ĝu'as ĉe la tut'a ĉeĥ'a publik'o ne sol'e pro si'a'j merit'o'j literatur'a'j, sed ankaŭ pro si'a'j person'a'j ec'o'j, nobl'a'j pens'o kaj kor'o, liber'pens'a freŝ'a spirit'o kaj rekt'a, sincer'a karakter'o.

Silent'a somer'a vesper'o...

Sufok'a, sed bon'odor'a aer'o penetr'as tra mal'ferm'it'a'j fenestr'o'j en ter'etaĝ'a'n ĉambr'o'n, en kiu apud la fortepian'o sid'as pli ol tri'dek'jar'a vir'o de mal'grand'a, pli mult'e ŝvel'int'a, ol korpulent'a tali'o.

Dum du tag'o'j kaj du nokt'o'j li ne est'as el'ir'int'a el si'a labor'ĉambr'o. Laŭ si'a kutim'o li est'as labor'int'a kun streĉ'o de ĉiu'j si'a'j fort'o'j.

Van'e klopod'is la dom'mastr'o el'log'i li'n sub la liber'a'n ĉiel'o'n en la freŝ'a'n, san'ig'a'n aer'o'n en la ombr'o'plen'a'n ĝarden'o'n, kuŝ'ant'a'n laŭ'long'e la vin'ber'ej'o Bertramka antaŭ la fortik'aĵ'pord'eg'o de Oujezd en la silent'a valet'o inter la okcident'a dekliv'o de l' alt'aĵ'o Mrázovka kaj la orient'a dekliv'o de l' mont'et'o super la tomb'ej'o de Malá Stranal.

Tiam — en la antaŭ'last'a dek'jar'o de la dek'ok'a jar'cent'o — tiu'j lok'o'j est'is romantik'e dezert'a'j. Sur la Mrázovka, nun part'e kovr'it'a de l' amfiteatr'e dis'met'it'a'j dom'et'o'j de labor'ist'o'j, vast'iĝ'is tiam kamp'o'j; sur ĝi'a nord'a dekliv'o est'is vin'ber'ej'o, brik'far'ej'o kaj kelk'e da barak'o'j, kon'at'a'j jam de long'e sub la nom'o »Poslovina«.

La orient'a dekliv'o kaj la mal'supr'o de l' alt'aĵ'o super la tomb'ej'o est'is tut'e kovr'it'a'j de l' arb'o'j kaj arb'et'o'j, part'e frukt'a'j, part'e arb'ar'a'j. Ĉi tie est'is pli ombr'e, pli bon'odor'e, pli romantik'e ol nun; unu'vort'e la vin'ber'ej'o Bertramka kaj la ĝarden'o, vast'iĝ'ant'a part'e en la valet'o sur la mal'supr'o de l' alt'aĵ'o, part'e sur la alt'aĵ'o mem ĝis ĝi'a supr'o, est'is ĉarm'a angul'o, en kiu flank'e de l' ekscit'ant'a bru'o kaj muĝ'o grand'urb'a'j oni pov'is en kviet'a izol'ec'o trankvil'e viv'i, rev'i kaj post turment'o'j kaj lac'ig'a labor'o ripoz'i...

Sed la vir'o, kiu'n la tiam'a posed'ant'o de l' Bertramka est'is invit'int'a, por ke li ripoz'u en la ĉarm'a angul'o, ne kon'is ripoz'o'n.

Li'a spirit'o eĉ tie ĉi, kie ŝajn'e est'is neni'a impuls'o al la spirit'a labor'o, febr'e labor'is; li labor'is ja kun streĉ'ad'o de ĉiu'j fort'o'j ĝis la tut'a sen'fort'iĝ'o.

Li klopod'is pri la afer'o tre'eg'e grav'a, pri fin'ig'o de l' nov'a oper'o, kiu'n li ĵus kun grand'a entuziasm'o komenc'is kompon'i. La geni'a spirit'o hav'is kompren'o'n por neni'o, sol'e por melodi'o'j de si'a'j hero'o'j — ĉio ceter'a — eĉ la plej kar'a amuz'o, lud'o sur bilard'o, ced'is tut'e en mal'proksim'o'n...

Kaj dum du tag'o'j kaj du nokt'o'j li ne mov'iĝ'is el si'a labor'ĉambr'o.

La dom'mastr'o kaj la amik'o'j de la gast'o, kiu'j ven'is vizit'i la eminent'a'n gast'o'n, trov'is la pord'o'n de l' ĉambr'o ferm'it'a kaj ne kuraĝ'is inter'romp'i la kompon'ist'o'n...

Sed la ne'ating'ebl'a'j geni'ul'o'j est'as tamen ankaŭ mal'fort'a'j hom'o'j. Ili'a organism'o est'as venk'at'a de sam'a'j influ'o'j kiel tiu de l' hom'o'j tut'e ordinar'a'j — ili ankaŭ mal'san'iĝ'as kaj lac'iĝ'as, en ili'a viv'o ankaŭ okaz'as moment'o'j de l' tut'a lac'ec'o, anim'prem'it'ec'o kaj sen'esper'o.

Kaj simil'e ankaŭ Mozart, kiam loĝ'ant'e vizit'e ĉe si'a amik'o en Bertramka, verk'is si'a'n geni'a'n oper'o'n »Do'n Ju'a'n«.

Li'a sen'ekzempl'a, sen'fort'ig'ant'a labor'ec'o est'is jam mult'a'foj'e avert'it'a de l' moder'a lac'ec'o en la kre'ad'o; sed tio okaz'is neniam tiel ekstrem'e kiel tiu'n ĉi foj'o'n, kiam antaŭ'e sen'ĉes'e freŝ'a, ne'el'ĉerp'ebl'a font'o de l' fantazi'o ŝajn'is kvazaŭ subit'e el'ĉerp'it'a, dezert'a, sen'frukt'a...

Mozart est'is mort'e mal'ĝoj'a. Li'a spirit'o ŝajn'is vag'i en la nebul'o'j, la kor'o'n plen'ig'is ne'esprim'ebl'a prem'it'ec'o.

Kiel volont'e ankoraŭ nun li labor'us plu'e! Sed ĉio kun'iĝ'ad'is en ĥaos'o'n. Ĉiu'j, iam tiel liber'e kaj vigl'e el la anim'o flu'ant'a'j melodi'o'j kun'iĝ'ad'is en mal'preciz'a'n, mal'klar'a'n ĥaos'o'n — en tut'a'n disonanc'o'n...

Van'e li klopod'is aŭd'ig'i el la fortepian'o son'o'j'n inter'lig'it'a'j'n, harmoni'a'j'n; li'a'j fingr'o'j zigzag'e kur'ad'is sur la klav'o'j aŭd'ig'ant'e sol'e izol'it'a'j'n ton'o'j'n — ne inter'lig'it'a'j'n...

Kaj long'e, long'e li sid'is post'e kvazaŭ rigid'iĝ'int'a kun mal'lev'it'a kap'o al la brust'o.

Subit'e ek'son'is de mal'proksim'e unu'a'j akord'o'j de l' kant'o de najtingal'o... Neni'o plu ol kelk'e da ton'o'j — post'e de'nov'e silent'o.

Mozart lev'is la kap'o'n kaj ek'rigard'is tra la mal'ferm'it'a fenestr'o en la ombr'o'plen'a'n ĝarden'o'n.

La sun'o ĵus sub'ir'is; sang'a, sed jam pal'iĝ'ant'a sun'radi'ar'o super'verŝ'ad'is per magi'a lum'o la arb'o'j'n kaj arb'et'o'j'n, herb'ej'o'j'n kaj voj'et'o'j'n, kurb'iĝ'ant'a'j'n supr'e'n sur la krut'a dekliv'o...

Ĉirkaŭ'e reg'is profund'a silent'o. Mozart, kiu post la unu'a'j ton'o'j de l' kant'o najtingal'a moment'o'n aŭskult'is, mal'rapid'e star'iĝ'is kaj al'proksim'iĝ'int'e al la mal'ferm'it'a fenestr'o, rigard'is sen'pens'e en la ruĝ'et'a'n mal'plen'o'n.

Post'e li turn'is si'n mal'rapid'e — sen'pens'e mal'ferm'is la pord'o'n, sen'pens'e mal'supr'e'n'ir'is en la ĝarden'o'n kaj ir'is mal'rapid'e unu'e sur la voj'et'o'j sur'ŝut'it'a'j de la flav'a sabl'o, post'e sur la voj'et'o'j ĉiam mal'pli ir'ebl'a'j kaj ĉiam pli tord'o'lini'e ir'ant'a'j supr'e'n...

Kiu renkont'us li'n, tiu nepr'e dev'us pens'i, ke li vid'as viv'ant'a'n kadavr'o'n, hav'ant'a atent'o'n por neni'o ĉirkaŭ si.

Mal'rapid'e, ŝancel'iĝ'ant'e, kun la mal'lev'it'a'j okul'o'j al la ter'o, li ir'is sur la ne'ir'ebl'a'j voj'et'o'j ĉiam pli supr'e'n, ĝis li ating'is preskaŭ la supr'o'n de l' alt'aĵ'o, de kiu vid'iĝ'is bel'eg'a panoram'o de unu part'o de Prah'a.

Ĉi tie li halt'is, ne'vol'e lev'is la kap'o'n kaj ek'rigard'is la ĉarm'a'n pentr'aĵ'o'n de Prah'a dron'ant'a en la ruĝ'et'a, sed ĉiam pli pal'iĝ'ant'a lum'o.

Dum kelk'e da moment'o'j li rigard'is sen'pens'e la pentr'aĵ'o'n.

Sed subit'e li'a'n anim'o'n tra'kur'is pens'o mal'varm'a kaj akr'eg'a kiel ŝtal'o — pens'o neni'ig'ant'a...

En tiu anim'prem'it'ec'o kaj lac'ec'o li ek'pens'is, ke »Do'n Ju'a'n«, kiu'n li ĵus kompon'is, est'as destin'it'a por la prezent'ad'o en Prah'a — en la ĉarm'o'riĉ'a, antikv'a kaj glor'plen'a urb'o plen'a de spert'a'j muzik'a'j special'ist'o'j — en la urb'o, kiu en la pal'iĝ'ant'a'j re'bril'o'j de l' sub'ir'int'a sun'o ĵus en'sorĉ'is li'n...

Kaj unu'a'foj'e en li'a viv'o tra'kur'is li'a'n anim'o'n la pens'o, ke li kuraĝ'as i'o'n ne'ating'ebl'a'n, vol'ant'e si'a'n plej nov'a'n verk'o'n, dum kies efektiv'ig'ad'o ĉiu'j li'a'j spirit'a'j fort'o'j preskaŭ tut'e lac'iĝ'is, prezent'i por la pri'juĝ'o antaŭ ĉio al Prah'a. Ŝajn'is al li — kaj tio okaz'as oft'e al ĉiu just'e kre'ant'a geni'ul'o — ke li'a verk'o est'as mal'fort'a, ne'sufiĉ'e art'a fuŝ'verk'o — ke ĝi'a kre'int'o ne kompren'int'e la muzik'a'n spirit'o'n de l' ĉeĥ'a popol'o ne pov'as kaj ne dev'as prezent'i si'a'n verk'o'n al la special'ist'o'j kun tiel perfekt'a art'a gust'o, pro kiu la tiam'a'j Prah'a'an'o'j est'is tut'mond'e kon'at'a'j...

Kaj li sent'is si'n prem'it'a, ne'el'dir'ebl'e prem'it'a kaj mal'ĝoj'a.

De l' antaŭ'a spirit'a pen'ad'o la mal'fort'ig'it'a rigard'o vag'is sen'cel'e de lok'o al lok'o, li'a'j pied'o'j komenc'is trem'i kaj li dev'is sid'iĝ'i en la herb'o'n.

Apog'int'e la kap'o'n per la man'plat'o, li sid'is long'e en turment'a, dolor'a en'profund'iĝ'o... En li'a kap'o kruc'iĝ'is mil'o'j da pens'a'j fulm'o'j kaj la sen'esper'o en'ig'is si'a'j'n akr'a'j'n ung'eg'o'j'n en li'a'n anim'o'n...

Dum'e jam krepusk'iĝ'is; ĉirkaŭ'e reg'is profund'a silent'o.

Subit'e el mal'lum'a dens'aĵ'o de l' mal'supr'a part'o de l' ĝarden'o profund'e sub Mozart ek'son'is kant'o de l' najtingal'o.

Mozart lev'int'e la kap'o'n aŭskult'is.

Sed la sorĉ'plen'a kant'o de la plej glor'a plum'o'port'ant'o dolor'e kaj turment'e influ'is li'a'n ekscit'it'a'n anim'o'n. Ŝajn'is al li, ke ĝi grimac'as la mal'fort'a'j'n klopod'o'j'n hom'a'j'n, la kuraĝ'a'j'n klopod'o'j'n de ĉiu'j, kiu'j kuraĝ'as dezir'i pli mult'e, ol kio'n sopir'as kaj pen'as la hom'a mez'ec'o...

Sed, kio ĝi est'as?

Krom la kant'o de l' najtingal'o subit'e ek'son'is tra la vesper'a silent'o ali'a'j ton'o'j... Ili ek'son'is de l' ali'a flank'o — de la plej alt'a supr'o de l' alt'aĵ'o post Mozart...

Mozart aŭskult'as dum kelk'e da moment'o'j. La kant'o de l' najtingal'o ir'as de mal'supr'e — la ton'o'j de l' hom'a voĉ'o de supr'e...

Unu'e la ton'o'j de l' ambaŭ kun'iĝ'as — moment'o'n son'as kant'o de l' najtingal'o, post'e nur la pur'a'j, klar'a'j ton'o'j hom'a'j — arĝent'a, dolĉ'a voĉ'o knab'in'a...

Mozart salt'e lev'iĝ'int'e rigard'as ĉirkaŭ si. Sur la plej alt'a supr'o li vid'as mal'klar'a'n siluet'o'n de l' knab'in'a statur'o kaj laŭ la kontur'o'j li re'kon'as simpl'a'n knab'in'o'n vilaĝ'a'n, ir'ant'a sur la supr'o kaj — kant'ant'a —...

Li aŭskult'as pli atent'e.

La knab'in'o kant'as kor'tuŝ'ant'a'n, impres'plen'a'n kant'o'n popol'a'n... La son'o'j de l' arĝent'a voĉ'o ond'iĝ'as tra la silent'a aer'o kiel serioz'a'j demon'et'o'j dis'port'ant'a'j kor'tuŝ'o'n, dolor'o'n kaj mal'ĝoj'o'n en la hom'a'j'n kor'o'j'n...

La najtingal'o mal'supr'e kant'as ĉiam pli pasi'e. Period'e super'as ĝi'a'n kant'o'n la kant'o knab'in'a; kelk'a'j ton'o'j de ĝi'a voĉ'o ek'son'as ĝoj'eg'e — sed tiu kant'o ne log'as plu la atent'o'n de Mozart...

Li vid'as sol'e mal'klar'a'n, ĉiam pli mal'proksim'iĝ'ant'a'n siluet'o'n de l' ne'kon'at'a knab'in'o. Li aŭd'as sol'e ŝi'a'n voĉ'o'n, sol'e la sorĉ'o'plen'a'j'n ton'o'j'n de simpl'a sed tamen tiel poezi'a kant'o popol'a...

Subit'e ŝanĝ'iĝ'is la kor'tuŝ'ant'a, dolĉ'e elegi'a ton'o de l' kant'o en ton'o'n petol'a'n kaj la son'o'j de l' arĝent'a sonor'ant'a voĉ'o trem'et'as en silent'a aer'o vesper'a kiel petol'em'a'j demon'et'o'j dis'port'ant'a'j tra la mond'o brav'a'n gaj'ec'o'n en la hom'a'j'n kor'o'j'n...

Mozart star'as kvazaŭ en sonĝ'o.

En li'a anim'o komenc'as tag'iĝ'i — la kant'o knab'in'a efik'as kvazaŭ sorĉ'o...

Siluet'o de l' knab'in'o mal'proksim'iĝ'as pli kaj pli, ŝi'a kant'o mal'aper'as, ĝis fin'e mort'as...

Mozart star'as ankoraŭ sur la sam'a lok'o sen'mov'e kiel statu'o. Sed en li'a anim'o est'as lum'e — la anim'prem'it'ec'o, la sen'esper'o est'as tut'e for'pel'it'a'j.

Antaŭ li'a spirit'a rigard'o vid'iĝ'as klar'a, ĝoj'ig'a perspektiv'o; ĉar kie simpl'a'j knab'in'o'j kant'as tia'j'n kant'o'j'n, kia'n li ĵus aŭd'is, tie oni dev'as hav'i kompren'o'n por natur'a muzik'o, pri kiu li ĉiam rev'as — tie est'as ne'ebl'e, ke li'a verk'o —

Li ne fin'is la pens'o'n.

Re'freŝ'ig'it'a kiel neniam antaŭ'e li mal'supr'e'n'ir'is la alt'aĵ'o'n kaj pas'ig'int'e gaj'a'n vesper'o'n en la rond'o de l' amik'o'j, la du'a'n tag'o'n maten'e li de'nov'e daŭr'ig'is si'a'n labor'o'n...

La sufok'a lac'ec'o est'is pas'int'a. Freŝ'a, kiel en tag'o'j de la plej flu'a kaj liber'a kre'ad'o, labor'is nun Mozart kun la konfid'o je si'a'j fort'o'j, ĝis li fin'is »Do'n Juan'o'n«, la verk'o'n — sen'mort'a'n...

Unu'a'j radi'o'j de l' somer'a sun'o dis'flug'is tra dezert'a'j ankoraŭ strat'o'j de Wien.

Antaŭ unu mal'nov'a dom'o halt'is mal'rapid'a, en tiu temp'o — oni skrib'is 1791 — sufiĉ'e oportun'a vojaĝ'vetur'il'o.

La koĉer'o ne opini'is dec'e de'salt'i de si'a sid'lok'o: kelk'a'foj'e li sol'e krak'et'ig'is la vip'o'n, don'ant'e tia'manier'e sign'o'n al iu en la dom'o, ke li jam al'vetur'is kaj, atend'as.

Post ne'long'a temp'o mal'ferm'iĝ'is la dom'pord'o kaj dik'a kuir'ist'in'o komenc'is el'port'ad'i el la dom'o, ŝarĝ'ad'i sur la vetur'il'o'n kaj post ĝi'n kaj al'lig'ad'i ĉio'n, kio est'is neces'a por la grand'a vojaĝ'o — en Prah'a'n — nom'e: kofr'o'j'n, valiz'o'j'n, skatol'o'j'n, tuk'o'j'n kaj en'tut'e ĉiu'j'n ebl'a'j'n rekvizit'o'j'n por la vojaĝ'o, je kiu'j ĉiu, kiu antaŭ cent jar'o'j vol'is almenaŭ iom oportun'e vojaĝ'i, nepr'e dev'is est'i proviz'it'a.

La prepar'o'j daŭr'is preskaŭ la tut'a'n hor'o'n. Kiam ĉio est'is fin'it'a, el'ir'is el la dom'o vir'o ĉirkaŭ'e tri'dek kvin'jar'a konduk'ant'a ĉe la brak'o sinjor'in'o'n de la sam'a aĝ'o.

La vir'o est'as de korpulent'a, pli mal'grand'a ol mez'a tali'o, vest'it'a en oportun'a vojaĝ'vest'o de mal'hel'e cinam'a kolor'o, kia en tiu temp'o est'is en mod'o.

Iam bel'a vizaĝ'o li'a est'as ekstrem'e ŝvel'int'a kaj vid'ig'as lac'ec'o'n. La haŭt'kolor'o est'as flav'et'a, la okul'o sen'bril'a kiel post fort'a, long'e'daŭr'a spirit'a pen'ad'o kaj ekscit'ad'o, la lip'o'j blu'et'a'j — est'as vid'ebl'e, ke tiu vir'o mal'san'as jam de long'a temp'o, sed ĝis nun pen'as rezist'i la mal'san'o'n kun la streĉ'o de ĉiu'j si'a'j fort'o'j.

La sinjor'in'o ĉe li'a flank'o est'as vest'it'a laŭ la mal'nov'a mod'o en la vest'o ne tre elegant'a. Ŝi hav'as sur si long'a'n mantel'o'n, sur la kap'o pajl'a'n de la frunt'o kaj de la vizaĝ'o supr'e'n'iĝ'ant'a'n ĉapel'o'n kun divers'kolor'a'j ruband'o'j kaj flor'o'j.

Ŝi'a vizaĝ'o posed'as ankoraŭ post'e'sign'o'j'n de l' freŝ'a ĉarm'o. La vang'o'j est'as brun'e ruĝ'a'j, la mol'a'j lip'o'j rid'et'ant'a'j, la bril'a'j okul'o'j bon'anim'a'j kaj petol'em'e gaj'a'j.

La vir'o kaj la sinjor'in'o al'paŝ'is mal'rapid'e al la vetur'il'o. La vir'o per sen'bril'a rigard'o tra'kur'is la objekt'o'j'n sur la vetur'il'o kaj post ĝi, post'e si'n'gard'e kaj kun vid'ebl'a pen'ad'o help'at'a de la sinjor'in'o en'ir'is en la vetur'il'o'n.

La sinjor'in'o vol'is sekv'i li'a'n ekzempl'o'n; sed apenaŭ ŝi met'is unu pied'o'n sur la ŝtup'o'n de la vetur'il'o, ŝi sent'is, ke iu ek'tir'is mal'antaŭ'e ŝi'a'n jup'o'n.

Turn'int'e si'n ŝi ek'vid'is star'i post si ne'kon'at'a'n vir'o'n de mal'dik'a tali'o en nigr'a vest'o kaj kun sen'har'a, pli mal'afabl'a ol simpati'a vizaĝ'o.

"Ĉu vi dezir'as i'o'n, sinjor'o?" demand'is ŝi afabl'e, sed tamen iel el'dev'ig'e, ne'pov'ant'e kaŝ'i si'a'n ek'mir'o'n pro la ne'kutim'a kaj sam'temp'e ne'galant'a manier'o, per kiu la ne'kon'at'o turn'is al si ŝi'a'n atent'o'n.

"Mi pet'as pardon'o'n, estim'at'a sinjor'in'o," dir'is la ne'kon'at'o humil'e klin'ant'e. "La kaŭz'o de mi'a al'ven'o est'as la mend'it'a rekviem'o..."

La vir'o en la vetur'il'o aŭd'int'e la vort'o'n "rekviem'o" dir'it'a'n per kon'at'a voĉ'o el'rigard'is el la vetur'il'o.

"Mi tre pet'as, sinjor'o Mozart — kio okaz'os kun la rekviem'o?" turn'is si'n la nigr'e vest'it'a ne'kon'at'o al la glor'a kompon'ist'o.

"Ah — pardon'u!" respond'is Mozart. "Ĝis nun malgraŭ plej bon'a vol'o est'is al mi tut'e ne'ebl'e plen'um'i la promes'o'n."

"Sed vi for'vetur'as nun en Prah'a'n," inter'met'is kun moder'a riproĉ'o la ne'kon'at'o, "kaj neni'u sci'as, kiam vi re'ven'os. Ĉu est'as ne'ebl'e prokrast'i la vojaĝ'o'n je temp'o pli mal'fru'a, ĝis la rekviem'o est'os fin'it'a?"

"Ne, ne, est'as ne'ebl'e," sen'kulp'ig'as si'n Mozart.."La glor'a bohem'a nobel'ar'o honor'is mi'n per la mend'o, kiu'n mi pov'as nek rifuz'i, nek prokrast'i. Oni postul'is mi'n, ke mi verk'u por la fest'o de l' kron'ad'o de l' imperi'estr'o Leopold'o serioz'a'n oper'o'n »La Clemenza di Tit'o«. Vi mem dev'as konfes'i, ke la mend'o'n tiel honor'a'n kiel profit'a'n est'as ne'ebl'e rifuz'i nek prokrast'i. Kaj tial mi pet'as, dir'u al vi'a sinjor'o ne'kon'at'a al mi kaj grand'anim'a favor'ant'o de l' art'o, ke li sen'kulp'ig'u mi'n. Kiam mi est'os re'ven'int'a el Prah'a, mi sen'prokrast'e komenc'os la verk'o'n, se vol'as kaj pov'as vi'a nobl'a sinjor'o tiel long'e atend'i."

La ne'kon'at'a send'it'o de l' ne'kon'at'a mend'int'o est'is tut'e kontent'a je tiu cert'ig'o; li promes'is, ke li bon'e komunik'os ĉio'n kaj al'don'is, ke li'a sinjor'o atend'os pacienc'e, ĝis Mozart re'ven'os el Prah'a kaj pov'os komenc'i la promes'it'a'n labor'o'n.

Per tio la neces'eg'a afer'o est'is por moment'o fin'it'a.

La send'it'o for'iĝ'is.

La edz'in'o de Mozart en'ir'is en la vetur'il'o'n kaj sid'iĝ'is kontraŭ si'a edz'o. Post kelk'a'j moment'o'j ek'mov'is si'n la vetur'il'o cel'ant'e la centr'o'n de l' urb'o por tra'pas'i la urb'o'n, de'flank'iĝ'i en la strat'o de Leopold'o en la strat'o'n de Tábor kaj plu'e ir'i al Prah'a.

Tuj post la unu'a ek'sku'o de la vetur'il'o ek'parol'is la edz'in'o de Mozart, dir'ant'e:

"Domaĝ'e, kar'a Wolfgang, ke pro amas'iĝ'o de ne'prokrast'ebl'a'j labor'o'j est'is al vi ne'ebl'e kompon'i la mend'it'a'n rekviem'o'n. La honorari'o est'as ver'e grand'a kaj la mend'int'o ebl'e mend'us ankoraŭ nov'a'n verk'o'n..."

"Neni'o okaz'is, kar'a Konstanci'o," inter'met'as Mozart; "mi pen'os ja baldaŭ plen'um'i la promes'o'n kaj ni vid'os post'e, kio okaz'os..."

"Sed kred'u al mi," daŭr'ig'is la edz'in'o, "ke ĝis hodiaŭ neni'o tiel long'e okup'is mi'a'n pens'o'n, kiel la mister'e mend'it'a rekviem'o. Tuj, kiam vi antaŭ ne'long'e sci'ig'is mi'n, ke per per'o de l' ne'kon'at'a send'it'o vi ricev'is anonim'a'n leter'o'n, ke vi kompon'u funebr'a'n mes'o'n por ne'kon'at'a favor'ant'o de l' art'o kaj kiam vi difin'is, kiam ĝi est'os fin'it'a kaj kia'n honorari'o'n vi dezir'as por ĝi, mi est'is konvink'it'a, ke la mend'int'o ne pov'as est'i tut'e simpl'a entuziasm'ul'o, sed nobl'a, potenc'a person'o, kiu interes'iĝ'as pri vi kaj precip'e pri vi'a art'o kaj est'as pret'a help'i ni'n en ni'a mal'favor'a, mal'ĝoj'a situaci'o. Kaj tial mi konsil'is al vi, ke vi akcept'u la propon'o'n kaj kiel ebl'e plej baldaŭ komenc'u labor'i..."

"Kaj mi obe'is, kar'ul'in'et'o, vi'a'n konsil'o'n," respond'is Mozart. "Mi skrib'is al la ne'kon'at'a favor'ant'o, ke mi volont'e far'os la labor'o'n por tiu kaj tiu honorari'o, sed ke mi ne pov'as preciz'e difin'i, kiam mi est'os fin'int'a ĝi'n kaj ke tial mi pet'as, ke li afabl'e komunik'u al mi, kie'n mi send'u la rekviem'o'n, kiam ĝi est'os fin'it'a. Post ne'long'e, kiel vi sci'as, al'ven'is de'nov'e la ne'kon'at'a send'it'o, al'port'is postul'it'a'n honorari'o'n kaj sam'temp'e promes'is al'port'i ankoraŭ sufiĉ'e grand'a'n al'don'o'n, kiam la verk'o est'os fin'it'a, ĉar, oni dir'is, mi est'is postul'int'a honorari'o'n ne'proporci'e mal'grand'a'n. Ceter'e la ne'kon'at'a mend'int'o tut'e las'is al mi, kiam mi vol'as fin'i la verk'o'n; li dir'is, ke mi labor'u tut'e sen'ĝen'e kaj laŭ mi'a kutim'o, kaj far'u al mi neni'a'n per'fort'o'n, kiel dec'as al la ver'a art'ist'o..."

"Kaj tial kred'u al mi, kar'a Wolfgang," inter'romp'is li'n la edz'in'o, "mi bedaŭr'as, ke part'e pro la amas'iĝ'o de ne'prokrast'ebl'a'j labor'o'j, part'e pro vi'a mal'san'o est'is al vi tut'e ne'ebl'e komenc'i sen'prokrast'e la mend'it'a'n verk'o'n. Mi hav'as strang'a'n antaŭ'sent'o'n. Sen'ĉes'e mi pens'as, okaz'os grav'a ŝanĝ'o en ni'a viv'o. Mi tim'as sol'e tio'n, ke vi ne lac'iĝ'u en vi'a fervor'o al la entrepren'ot'a labor'o..."

"Ah, pri tio, kar'ul'in'et'o, est'u tut'e sen'zorg'a! Kun apart'a plezur'o mi ĉiam stud'ad'is pli alt'a'n stil'o'n de la religi'a muzik'o kaj en la last'a temp'o oft'e mi ek'sent'is bezon'o'n prov'i tio'n ankoraŭ unu'foj'e. Tial est'as tut'e ne'ebl'e, ke mi lac'iĝ'us. Ceter'e mi pens'as sufiĉ'e oft'e pri la mend'it'a verk'o kaj ke mi ankoraŭ ne komenc'is ĝi'n, okaz'is, kiel vi sci'as, nur tial, ĉar mi dev'as ĉiu'j'n mi'a'j'n pens'o'j'n koncentr'ig'i al la kompon'ad'o de la »Tit'o« kaj la »Sorĉ'a flut'o« kaj ĉar pro la mal'san'o mi ne labor'as de ia temp'o laŭ mi'a kutim'o — sufiĉ'e rapid'e. Sed tuj, kiam mi re'ven'os el Prah'a kaj almenaŭ iom re'san'iĝ'os, antaŭ ĉio la mend'it'a rekviem'o ven'os sur mi'a'n tabl'o'n. Ceter'e — mi esper'as, ke dum la vojaĝ'o kaj en Prah'a mi pov'os labor'i pri la rekviem'o kaj ebl'e ĝi est'os fin'it'a pli fru'e, ol mi pens'as en ĉi tiu moment'o..."

"Est'us dezir'ind'e," respond'is la zorg'em'a edz'in'o; "ĉar mi dub'as, ke de'nov'e prezent'os si'n tiel profit'a mend'o kiel tiu ĉi. Kaj kred'u al mi, la vojaĝ'o en Prah'a'n ne est'as al mi tre kar'a..."

"Al mi ĝi ven'as ĝust'a'temp'e," komenc'is rakont'i Mozart. "De la moment'o, kiam mi ricev'is la invit'o'n de l' glor'a bohem'a nobel'ar'o, mi ĝoj'as kiel infan'o je la vojaĝ'o en Prah'a'n. Mi ek'sopir'is ja kvankam ne mult'a'j'n, sed kar'a'j'n amik'o'j'n en muzik'am'ant'a Prah'a, kie mi labor'is, kiel vi sci'as, ankaŭ pri mi'a »Do'n Ju'a'n« kaj kie oni just'e ŝat'as mi'n, kio'n mi pov'as dir'i pri ne'mult'a'j lok'o'j. La cent'tur'a Prah'a est'as al mi pli kar'a ol kiu ajn ali'a urb'o — tie oni sci'as kompren'i kaj ŝat'i la ver'a'n art'o'n... Ceter'e mi sent'as, ke mi nepr'e bezon'as kelk'tag'a'n ripoz'o'n. Mi est'as lac'a; mi bezon'os re'freŝ'ig'o'n kaj kred'u, ke neni'e mi re'san'iĝ'us tiel rapid'e kiel en la rond'o de mi'a'j amik'o'j kaj ador'ant'o'j de l' art'o en Prah'a..."

Tia'manier'e amuz'is Mozart kun si'a edz'in'o, kiam la balanc'iĝ'em'a vojaĝ'vetur'il'o bru'is sur la strat'o'j de Wien.

Post'e ili inter'parol'is pri ali'a tem'o; sed ĉiam de'nov'e ili re'ven'ad'is dum la inter'parol'o al la mister'a mend'o de l' funebr'a mes'o inter'ŝanĝ'ant'e si'a'j'n pens'o'j'n pri la mister'a mend'int'o...

Mozart, kiel oni sci'as, est'is unu el plej pasi'em'a'j labor'ant'o'j. Mil'o'j da pens'o'j sen'ĉes'e bol'is en li'a anim'o; li mem ne kon'is la ripoz'o'n. Muzik'o kaj labor'o est'is al li ĉio; li labor'ad'is dum tag'o'j kaj nokt'o'j kaj oft'e oni per'fort'e dev'is for'konduk'i li'n de la fortepian'o, li'a plej kar'a instrument'o.

Ne'long'e antaŭ la entrepren'it'a vojaĝ'o en Prah'a'n li labor'is long'a'n temp'o'n kun super'hom'a pen'ad'o kaj oni ne mir'u, ke li'a korp'a organism'o de la sen'ĉes'a spirit'a streĉ'ad'o est'is grav'e ek'sku'it'a.

Mozart atend'is, ke la vojaĝ'o en Prah'a'n re'freŝ'ig'os li'n; sed al la sen'ĉes'a labor'o li'a kutim'int'a spirit'o labor'is ankaŭ dum la vojaĝ'o. La nov'a oper'o »La Clemenza di Tit'o«, kiu ĵus okup'is li'n, matur'iĝ'is tiel dum tiu temp'o, ke post dek ok tag'o'j ĝi est'is fin'it'a.

En Prah'a est'is Mozart akcept'it'a de si'a'j amik'o'j kaj ador'ant'o'j kun grand'a entuziasm'o.

La pli'mult'o de li'a'j amik'o'j tuj ek'kon'is, ke li danĝer'e mal'san'as. Li'a sen'bril'a rigard'o, la lac'ec'o, eĉ prem'it'ec'o vid'iĝ'ant'a sur li'a ŝvel'int'a vizaĝ'o, dev'is frap'i eĉ la observ'ant'o'n plej supr'aĵ'a'n. Sed neni'u ek'pens'is, ke tio est'as komenc'o de la fin'o kaj ke la mal'san'o tiel baldaŭ mal'aper'ig'os la glor'a'n majstr'o'n.

Mozart neniam plend'is. Li kun'iĝ'ad'is kiel ali'foj'e kun si'a'j amik'o'j vizit'ant'e la plej kar'a'j'n el ili kaj akcept'ant'e vizit'o'j'n. Li labor'is, vizit'is koncert'o'j'n, estr'is ekzamen'o'j'n, amuz'is kaj sol'e al la plej intim'a'j amik'o'j konfes'is, ke koncern'e si'a'n san'o'n li dev'as period'e konsil'iĝ'i kun la kurac'ist'o.

Vesper'o'j'n pas'ig'is Mozart ordinar'e en la kaf'ej'o, kie li amuz'is kun si'a'j amik'o'j lud'ant'e bilard'o'n, kiu'n lud'o'n li tre ŝat'is.

Sed eĉ dum la lud'o li'a kre'em'a spirit'o ne mal'labor'is; ĝi labor'is ja kiel ordinar'e.

Iam, kiam Mozart est'is ŝajn'e tut'e en'profund'iĝ'int'a en la lud'o, aŭd'is li'n li'a'j amik'o'j murmur'i i'a'n melodi'o'n per »hm, hm, hm«. Tiu'n murmur'o'n li ripet'is kelk'foj'e kaj kiam lud'is li'a kontraŭ'ul'o, el'pren'is Mozart el la poŝ'o pec'o'n da paper'o, not'is i'o'n kaj lud'is plu'e, dum'e murmur'ant'e sen'ĉes'e si'a'n »hm, hm, hm«.

Al grand'a mir'o de si'a'j amik'o'j kondut'is Mozart tiel dum tri tag'o'j; post'e invit'is ili'n al si, sid'iĝ'is al la fortepian'o kaj lud'is la ĉarm'a'n kvin'lud'o'n el la unu'a akt'o de l' »Sorĉ'a flut'o«, kiu'n li kompon'is lud'ant'e bilard'o'n kaj kiu, kiel oni sci'as, komenc'iĝ'as per la nom'it'a'j interjekci'o'j »hm, hm, hm«, ĉar Papageno hav'as serur'o'n sur buŝ'o.

Sed Mozart kompon'is en Prah'a ne nur la »Sorĉ'a'n flut'o'n«, kiel est'is jam dir'it'e, sed ankaŭ la »Tit'o'n«. Krom tio oft'e li re'memor'ig'is si'n pri la mend'it'a rekviem'o, en unu vort'o li labor'is febr'e, kvazaŭ li sent'us, ke li dev'as rapid'i, se li vol'as fin'i ankoraŭ si'a'j'n du ĉef'a'j'n verk'o'j'n.

Post la kelk'semajn'a loĝ'ad'o en Prah'a li adiaŭ'is si'a'j'n amik'o'j'n kaj unu'a'foj'e en si'a viv'o ĉe la simil'a okaz'o — li plor'is. Sed nek li, nek kiu ajn el li'a'j amik'o'j ek'pens'is, ke Mozart last'a'n foj'o'n adiaŭ'as la kar'a'n Prah'a'n kaj re'ven'as Wien'on, por ke li vid'u ankoraŭ unu'foj'e si'a'n glor'o'n kaj sci'iĝ'int'e, ke post la mult'jar'a atend'ad'o kaj klopod'ad'o li ricev'is mon'a'n rekompenc'o'n — li mort'u.

Re'ven'int'e Wien'on li fin'is la »Sorĉ'a'n flut'o'n«. La uvertur'o kaj la marŝ'o de l' pastr'o'j je la komenc'o de la du'a akt'o est'is, se ne kompon'at'a'j, do almenaŭ skrib'at'a'j du tag'o'j'n antaŭ la prezent'ad'o de la oper'o.

»Tit'o« est'is fin'it'a antaŭ la »Sorĉ'a flut'o« kaj prezent'at'a 6an de Septembr'o; »Sorĉ'a flut'o« est'is unu'a'foj'e prezent'at'a 30an de Septembr'o.

De tiu tag'o hav'is Mozart neniu'n pli grav'a'n labor'o'n kaj nun la mend'it'a rekviem'o ekskluziv'e okup'is li'n.

La labor'o tiel interes'is li'n, kvazaŭ neni'o ali'a ekzist'us por li. Laŭ si'a kutim'o li labor'is de'nov'e dum tag'o'j kaj nokt'o'j kun la streĉ'o de ĉiu'j fort'o'j malgraŭ tio, ke li sent'is lac'iĝ'i la fort'o'j'n. Jam dum la skrib'ad'o de l' partitur'o² de l' »Sorĉ'a flut'o« period'e li'n atak'ant'a'j sven'o'j komenc'is al'venad'i pli oft'e; sed Mozart labor'is, streĉ'ant'e ĉiam pli si'a'j'n fort'o'j'n, sen ripoz'o, ne obe'ant'e konsil'o'j'n de l' kurac'ist'o, ke li ripoz'u kaj for'met'u la labor'o'n, ĝis li almenaŭ iom re'san'iĝ'os.

Mozart vid'ebl'e mal'fort'iĝ'ad'is, li'a spirit'o mal'lum'iĝ'ad'is. Anim'prem'it'ec'o kaj tim'em'o vid'iĝ'is sur li'a mal'san'e flav'et'a vizaĝ'o, precip'e en la sen'bril'a, period'e febr'e bril'ant'a okul'o. Ĝis tiam li mem opini'is, ke la mal'san'o est'as pas'ont'a; sed nun, kiam li far'iĝ'is por ĉio, kio antaŭ'e amuz'is li'n, apati'a kaj indiferent'a, nun; kiam la kre'em'o komenc'is lac'iĝ'i kaj la spirit'a labor'o postul'is ĉiam pli grand'a'n streĉ'ad'o'n de l' fort'o'j, kiu'j mank'is al li kaj mal'kresk'is ĉiam pli kaj pli, nun li ek'amik'iĝ'is kun la pens'o de l' fin'a, ne'de'turn'ebl'a mort'o.

La fidel'a kaj zorg'em'a edz'in'o van'e klopod'is dis'pel'i la mal'ĝoj'a'j'n pens'o'j'n; la melankoli'o kaj anim'prem'it'ec'o de Mozart ne est'is simpl'a simptom'o, sed natur'a sekv'o de l' danĝer'a mal'san'o.

Li pens'is plu pri neni'o nur pri la mort'o kaj la rekviem'o, kiu'n li ĉiam kompon'ad'is malgraŭ ĉiu'j avert'o'j de l' amik'o'j kaj la kurac'ist'o.

"Kred'u mi'n," li dir'is en unu bel'a post'tag'mez'o aŭtun'a, kiam li vetur'is en kaleŝ'o kun si'a edz'in'o Prateron³, "kred'u mi'n, kar'a Konstanci'o, ke mi verk'as la rekviem'o'n por mi."

Ĉe tiu'j vort'o'j larm'o'j el'salt'is el li'a'j okul'o'j kaj dolor'e plor'ant'e li al'don'is:

"Ne, ne — tio ne pov'as long'e daŭr'i: oni venen'is mi'n!"

Tiu'j vort'o'j kaj precip'e la strang'a manier'o, per kiu ili est'is dir'it'a'j, tre konstern'is la edz'in'o'n de Mozart.

Ŝi pen'is konsol'i si'a'n edz'o'n kaj konvink'i li'n, ke ĉio est'as sol'e la sekv'o de l' mal'san'e ekscit'it'a fantazi'o kaj ke ĉiu'j ĉi kaj simil'a'j pens'o'j de'nov'e for'las'os li'n, kiam li almenaŭ iom re'san'iĝ'os; sed Mozart plor'is mal'dolĉ'e kaj parol'is kelk'e da tut'e delir'a'j fraz'o'j, kiu'j atent'ig'is li'a'n edz'in'o'n pri la minac'ant'a danĝer'o.

Re'ven'int'e kun la edz'o hejm'e'n ŝi sen'prokrast'e ven'ig'is la kurac'ist'o'n, kiu konstat'is simptom'o'j'n de l' grav'a mal'san'o. Tiu'n ĉi foj'o'n la kurac'ist'o ne nur konsil'is, ke Mozart ĉes'u por iom da temp'o en la spirit'a labor'o, sed li nepr'e mal'permes'is al li, ke li okup'u si'n per kia ajn labor'o kaj for'las'u la ĉambr'o'n.

Mozart obe'is.

Li sent'is, ke per tiu ofer'o li ne pli'bon'ig'os daŭr'e si'a'n stat'o'n, sed la ordon'o de la kurac'ist'o est'is sever'a kaj ankaŭ motiv'it'a, tial oni pov'is neniel protest'i kontraŭ ĝi.

Sed tia'manier'e la melankoli'o kaj la anim'prem'it'ec'o de Mozart ne est'is neni'ig'it'a'j. La dev'ig'a rest'ad'o en la ferm'it'a ĉambr'o sen kia ajn spirit'a okup'o prem'is Mozart-on ankoraŭ pli mult'e kaŭz'ant'e en li'a anim'o dolor'a'n antaŭ'sent'o'n.

Dum'e ricev'ad'is Mozart ĝoj'ig'a'j'n raport'o'j'n pri la bril'a sukces'o, kun kiu est'is akcept'at'a ĉiu prezent'ad'o de la »Sorĉ'a flut'o«.

La oper'o ating'is sukces'o'n neniam aŭd'ebl'a'n. Ĝi est'is prezent'at'a sen'ĉes'e en la tut'e dis'vend'it'a teatr'o kaj ĉiu pli grav'a lok'o est'is bru'e aplaŭd'at'a.

Sed Mozart ne pov'is person'e ĉe'est'i la fest'ad'o'n de si'a plej bril'a triumf'o. Li est'is sol'a en si'a labor'ĉambr'o, okup'ant'e si'n sol'e en la spirit'o per la pas'ad'o de l' prezent'ad'o.

Sed kio'n neni'u atend'is ne escept'ant'e Mozart-on, tio okaz'is.

La kelk'tag'a dev'ig'a ripoz'o re'don'is al Mozart almenaŭ iom da fort'o'j. La 15an de Novembr'o li sent'is si'n tiel freŝ'a, ke li pov'is de'nov'e labor'i. Li verk'is mal'grand'a'n kant'o'n: »Laŭd'o de l' amik'ec'o« por la loĝi'o framason'a, kies an'o li est'is kaj la favor'a akcept'o de la verk'et'o tre ĝoj'is li'n.

Ne'rezist'ebl'e li sopir'is de'nov'e labor'i.

Li insist'e pet'is si'a'n edz'in'o'n, ke ŝi re'don'u al li la partitur'o'n de la for'met'it'a rekviem'o kaj la edz'in'o opini'ant'e, ke la danĝer'o pas'is, plen'um'is li'a'n pet'o'n. Sed apenaŭ Mozart komenc'is de'nov'e labor'i, apenaŭ li de'nov'e en'profund'iĝ'is en la labor'o'n kaj en la pens'o'j'n tiel serioz'a'j'n, ver'a'j'n kaj mal'ĝoj'a'j'n, kia'j sekv'as la kompon'ad'o'n de la rekviem'o, atak'is li'n de'nov'e la anim'a'j kaj korp'a'j dolor'o'j kun du'obl'a fort'ec'o.

Tiu'n ĉi foj'o'n, rakont'as la biografi'ist'o de Mozart, kies labor'o don'is material'o'n por tiu ĉi skiz'o, la batal'o ne daŭr'is long'e. En kvin tag'o'j fal'is Mozart en la lit'o'n, ne lev'iĝ'is plu de ĝi kaj sen'ĉes'e est'is okup'at'a de la prepar'o'j al si'a en'ter'ig'o.

Dum'e, kiam Mozart kun ŝvel'int'a'j man'o'j kaj pied'o'j, ne'pov'ant'e si'n mov'i, kuŝ'is en la mort'a lit'o, oni raport'is al li, ke li est'as elekt'it'a kapel'estr'o ĉe la katedral'a preĝ'ej'o de la sankt'a Stefano en Wien. Tiu'n ofic'o'n, kun kiu jam de long'e est'is kun'ig'it'a grand'a salajr'o kaj sam'temp'e ankoraŭ tiel grand'a'j flank'a'j en'spez'o'j, don'is al li la magistrat'o de Wien.

Baldaŭ direktor'o'j de l' mult'a'j teatr'o'j, al kiu'j la bril'a akcept'o de la »Sorĉ'a flut'o« mal'ferm'is la okul'o'j'n, komenc'is aspir'i la favor'o'n de la glor'a kompon'ist'o konkur'ant'e inter si kaj propon'ant'e sum'o'j'n, kiu'j'n Mozart mem postul'us por si'a'j labor'o'j. Sam'temp'e ricev'is Mozart el Breslau kaj Amsterdam skrib'a'j'n propon'o'j'n, ke li far'u por grand'a honorari'o period'a'j'n verk'o'j'n de divers'a'j spec'o'j.

Tiu ĉi ne'atend'it'a turn'o al pli bon'a stat'o instig'is Mozart-on al la memor'ind'a kaj sam'temp'e karakteriz'a el'dir'o.

"Ĵus nun," li dir'is, kiam oni komunik'is al li unu el plej ĝoj'ig'a'j nov'aĵ'o'j, "ĵus nun mi dev'as for'ir'i, kiam mi pov'us trankvil'e viv'i. Nun mi dev'as for'las'i mi'a'n art'o'n, kiam ne est'ant'e plu sklav'o de la mod'o kaj kapt'aĵ'o de la spekulaci'ist'o'j mi pov'us labor'i tut'e laŭ mi'a inklin'o, laŭ la dikt'o de mi'a sent'o, kiam mi pov'us verk'i liber'e kaj sen'de'pend'e tio'n, kio'n inspir'os al mi mi'a kor'o. Mi dev'as for'las'i la famili'o'n kaj mi'a'j'n bedaŭr'ind'a'j'n infan'o'j'n en la moment'o, kiam mi pov'us pli bon'e zorg'i pri ili'a fart'o. Ĉu mi ne antaŭ'dir'is, ke mi verk'as la rekviem'o'n por mi?"

La mal'san'o de Mozart mal'pli'bon'iĝ'is; la kurac'ist'o'j konstat'is brul'um'o'n de la cerb'o.

Mozart sufer'is grand'eg'a'j'n dolor'o'j'n. Malgraŭ tio li toler'is ili'n pacienc'e; bon'kor'ec'o'n kaj afabl'ec'o'n de si'a karakter'o li ne mal'konfes'is eĉ en la moment'o'j plej dolor'a'j.

Pri la last'a'j moment'o'j de Mozart konserv'iĝ'is mult'e'kost'a dokument'o de'ven'ant'a de la plum'o ne tre spert'a — de li'a bo'frat'in'o Sofio Haibel, kiu est'is kiel jun'a knab'in'o apud la lit'o de Mozart, kiam li batal'is kun la mort'o.

Sofio loĝ'is kun si'a patr'in'o en la distrikt'o Wieden ne mal'proksim'e de la dom'o, kie loĝ'is Mozart kaj oft'e vizit'is li'n mem aŭ kun'e kun si'a patr'in'o.

En la nom'it'a leter'o ŝi skrib'as:

"Kiam Mozart mal'san'iĝ'is, ni kudr'is al li nokt'a'n kamizol'o'n, kiu'n li pov'is de l' antaŭ'e pren'i sur si'n, ĉar pro la ŝvel'o li ne pov'is si'n turn'i. Kaj ĉar ni ne sci'is, ke li est'as danĝer'e mal'san'a, ni kudr'is ankaŭ al li long'a'n vat'it'a'n hejm'surtut'o'n (ŝtof'o'n kaj ĉio'n neces'a'n don'is al ni li'a bon'a edz'in'o, mi'a plej kar'a frat'in'o), por ke li re'san'iĝ'int'e est'u bon'e proviz'it'a.

Ni oft'e vizit'ad'is li'n kaj li hav'is grand'a'n ĝoj'o'n je la nov'a surtut'o.

Mi vizit'ad'is li'n ĉiu'tag'e.

Iam mi vizit'is li'n sabat'e kaj li dir'is al mi: »Nu, kar'a Sofio, dir'u al vi'a pa'nj'o, ke mi fart'as hodiaŭ sufiĉ'e bon'e kaj ke jam post ok tag'o'j mi al'ven'os gratul'i ŝi'n okaz'e de ŝi'a nom'tag'o.«

Kiu pov'us hav'i pli grand'a'n ĝoj'o'n ol mi'a patr'in'o, kiam mi pov'is al'port'i al ŝi tiel ĝoj'a'n sci'ig'o'n; ŝi neniam atend'is i'o'n simil'a'n. Tial mi rapid'is hejm'e'n kaj ankaŭ pro tio, ĉar ŝajn'is al mi, ke Mozart est'as gaj'a kaj vid'iĝ'as bon'e.

La sekv'ant'a'n tag'o'n est'is dimanĉ'o.

Mi est'is jun'a kaj mi konfes'as, ke ankaŭ vant'a — kaj mi tre am'is ornam'i mi'n. Sed bel'e vest'it'a mi ne am'is pied'ir'i de l' antaŭ'urb'o en la urb'o'n kaj por la vetur'ig'ad'o mi ne vol'is el'spez'i mon'o'n.

Tial mi dir'is al mi bon'a patr'in'o:

»Kar'a pa'nj'o! Hodiaŭ mi ne ir'os al Mozart. Li vid'iĝ'is hieraŭ tre bon'e, cert'e hodiaŭ li fart'as ankoraŭ pli bon'e kaj pro tio ne est'os mal'bon'e, se mi ven'os unu tag'o'n pli fru'e aŭ pli mal'fru'e.«

»Se est'as tiel,« respond'is la patr'in'o, »prepar'u tas'o'n da kaf'o kaj post'e mi dir'os al vi, kio'n vi far'u.«

La patr'in'o konsent'is las'i mi'n hejm'e; ŝi sci'is ja, ke mi dev'is ĉiam long'a'n temp'o'n pas'ig'i ĉe Mozart.

Mi for'ir'is en la kuir'ej'o'n. Ĉar est'is mal'lum'e, mi dev'is ek'brul'ig'i la kandel'o'n kaj ek'hejt'i la forn'o'n.

Sed mi tut'e ne pov'is forges'i Mozart-on. La kaf'o est'is prepar'it'a kaj la fajr'o ankoraŭ brul'is.

Nun mi nur rimark'is, kiel mi est'is mal'ŝpar'em'a, ĉar la kandel'o brul'is ankoraŭ. Mi rigard'as fiks'e ĝi'a'n lum'o'n kaj pens'as ĉe mi, ke mi ĝoj'e sci'us, kio'n far'as Mozart.

Kaj dum mi pens'as kaj rigard'as la lum'o'n, la kandel'o esting'iĝ'is, kvazaŭ ĝi est'us brul'int'a neniam; sur la long'a meĉ'o rest'is neni'u fajr'er'o. Kaj tamen la aer'o ne mov'iĝ'is — mi pov'as ĵur'i tio'n.

Mi ek'trem'is de la terur'o, kur'is al la patr'in'o kaj rakont'is ĉio'n al ŝi.

»Vest'u vi'n rapid'e,« dir'is la patr'in'o, »rapid'u al ili kaj tuj re'ven'u kun la raport'o, kiel li fart'as; sed ne rest'u tie long'e.«

Mi rapid'is per ĉiu'j fort'o'j; Di'o, kiel mi ek'tim'is, kiam mi'a frat'in'o du'on'e mal'esper'a sed tamen kun tiel trankvil'a mien'o ven'is al mi renkont'e kaj dir'is:

»Dank' al Di'o, kar'a Sofio, ke vi est'as ĉi tie. Hodiaŭ en la nokt'o li fart'is tiel mal'bon'e, ke mi pens'is, ke li ne ĝis'viv'os la hodiaŭ'a'n tag'o'n. Rest'u hodiaŭ ĉe ni; ĉar se li de'nov'e fart'os tiel, li mort'os en ĉi tiu nokt'o. Ir'u tamen al li, kio'n li far'as«. Mi pen'is ek'reg'i mi'n kaj ir'is al li'a lit'o. Ek'vid'int'e mi'n li ek'kri'is:

»Ah bon'e, kar'a Sofio, ke vi est'as ĉi tie. Vi dev'as ĉi tiu'n nokt'o'n pas'ig'i ĉe ni; vi dev'as vid'i mi'n mort'i.«

Mi pen'is rest'i trankvil'a kaj sen'kred'ig'i tio'n al li; sed li respond'is je ĉio:

»Mi sent'as jam mort'o'n sur la lang'o — kaj kiu help'os post'e mi'a'n kar'a'n Konstanci'o'n, se vi ne rest'os ĉi tie?«

»Sed, kar'a Mozart,« respond'is mi, »mi dev'as ir'i ankoraŭ al mi'a patr'in'o kaj sci'ig'i al ŝi vi'a'n dezir'o'n, ke mi rest'u hodiaŭ ĉe vi — ŝi pov'us ja pens'i, ke okaz'is al mi ia mal'feliĉ'o.«

»Jes, far'u tiel,« dir'is Mozart, »sed re'ven'u baldaŭ!«

Di'o, kio'n mi sent'is en tiu moment'o! La bedaŭr'ind'a frat'in'o el'ir'is kun mi kaj pro Di'o pet'is mi'n, ke mi halt'u en la paroĥ'ej'o ĉe la sankt'a Petro kaj pet'u, ke iu el la pastr'o'j kvazaŭ okaz'e al'ven'u al ili.

Mi far'is tiel, sed la pastr'o rifuz'is kaj nur post long'a'j klopod'o'j mi sukces'is konvink'i li'n, ke li ir'u —

Post'e mi kur'is al la patr'in'o, kiu mal'trankvil'e atend'is mi'n.

Est'is jam mal'lum'e.

Ŝi tre ek'tim'is! Mi dir'is al ŝi, ke ŝi far'os plej bon'e, se ŝi pas'ig'os la nokt'o'n ĉe la plej mal'jun'a fil'in'o — kaj ŝi obe'is.

Post'e de'nov'e per ĉiu'j fort'o'j mi rapid'is re'turn'e al mi'a bedaŭr'ind'a frat'in'o. Apud la lit'o de Mozart est'is Süssmayer (unu el la lern'ant'o'j de Mozart), sur la lit'o'tuk'o kuŝ'is la kon'at'a rekviem'o kaj Mozart klar'ig'is al Süssmayer, kiel li dezir'as hav'i la rekviem'o'n fin'it'a post si'a mort'o. Pli'e ordon'is Mozart al si'a edz'in'o, ke ŝi sekret'ig'u li'a'n mort'o'n ĝis tiam, kiam ŝi est'os sci'ig'int'a pri tio Albregtsberger-on, »ĉar tiu serv'o al li aparten'as antaŭ Di'o kaj mond'o«.

La kurac'ist'o Glosset est'is long'e serĉ'at'a kaj fin'e trov'it'a en la teatr'o. Sed li dev'is atend'i, ĝis la prezent'ad'o est'os fin'it'a; post'e li al'ven'is kaj ordon'is, ke oni ĉirkaŭ'volv'u la febr'e varm'a'n kap'o'n de Mozart per mal'varm'a'j ĉirkaŭ'vind'o'j, kiu'j tiel ekscit'is li'n, ke li sven'int'e ne re'konsci'iĝ'is plu, ĝis li mort'is.

Last'a'foj'e li vol'is ankoraŭ imit'i per la buŝ'o la tambur'o'j'n en si'a rekviem'o; mi aŭd'as tio'n ĝis hodiaŭ...

Post'e ven'is Müller el la art'ist'a kabinet'o kaj en'pres'is en gips'o'n li'a'n pal'a'n, mal'viv'a'n vizaĝ'o'n.

Li'a fidel'a edz'in'o tre'eg'e sufer'is. Ŝi ĵet'is si'n sur la genu'o'j'n kaj pet'is ĉio'pov'a'n Di'o'n pri la help'o. Kvankam mi insist'e pet'is ŝi'n, mi ne pov'is dis'ig'i ŝi'n de li.

Ŝi'a dolor'o est'is ankoraŭ pli grand'ig'it'a dum la sekv'ant'a tag'o, ĉar la hom'o'j amas'e preter'ir'ant'a'j laŭt'e plor'is kaj kri'is pro li.

Dum mi'a tut'a viv'o mi ne vid'is Mozart-on incit'it'a, des mal'pli koler'a.«"

Ĉi tie fin'as la simpl'a, karakteriz'a leter'o, kvankam skrib'it'a de plum'o primitiv'a kaj en'hav'ant'a en la original'o ar'o'n da sintaks'a'j, gramatik'a'j kaj ortografi'a'j erar'o'j, sed tamen pro si'a simpl'ec'o pli kar'a, pli elokvent'a.

Pli kred'ind'a'j dokument'o'j pri la last'a'j moment'o'j de Mozart ne ekzist'as.

Ankoraŭ unu foj'o'n ŝi ek'rigard'is atent'e la grand'a'n star'ant'a'n spegul'o'n, en kiu de l' kap'o ĝis la kalkan'o re'bril'is ŝi'a graci'a tali'o...

Per la dekstr'a man'et'o ŝi ord'ig'is kelk'e da mol'a'j blond'a'j bukl'o'j, kiu'j perfid'e el'iĝ'is el sub la mirt'a flor'kron'et'o, per la dekstr'a man'o iom lev'is la neĝ'o'blank'a'n elegant'a'n vest'o'n kun la long'a tren'aĵ'o — kaj post'e mal'rapid'e si'n turn'is...

Ŝi rigard'is la vizaĝ'o'n de l' fidel'a kun'ul'in'o, mult'e'jar'a amik'in'o, kiu help'is al ŝi ord'ig'i la tualet'o'n.

La or'a'j radi'o'j de l' maten'a sun'o somer'a, tra'iĝ'ant'e tra la dens'a'j kurten'o'j de l' elegant'a buduar'o, super'verŝ'as per la delikat'a lum'o la bel'kresk'a'n tali'o'n de l' blu'okul'a blond'ul'in'o.

La freŝ'a, rid'em'a vizaĝ'et'o kun la roz'kolor'a'j vang'et'o'j, purpur'a'j lip'et'o'j, hel'a, bel'e el'star'ant'a frunt'et'o, grek'a naz'o kaj ĉast'e mal'lev'it'a'j okul'o'j kun la long'a'j okul'har'o'j kaj dens'a'j brov'o'j en tiu moment'o vid'ig'as tiu'n spec'o'n de l' ne'esprim'ebl'a feliĉ'o, kiu tiel volont'e ĝoj'eg'e eksplod'us, kaj tamen neni'iĝ'as tim'em'e, kvazaŭ est'us ne'pardon'ebl'a pek'o vol'i est'i ne'super'ebl'e feliĉ'a...

Am'i kaj est'i am'at'a!

Sent'i, ke la plej dolĉ'a'j rev'o'j fin'e efektiv'iĝ'as — sci'i, ke post kelk'e da moment'o'j ni est'os por ĉiam kun'ig'it'a'j kun la est'aĵ'o, kiu est'is ni'a idol'o!

Kies kor'o ne est'us emoci'it'a? Sur kies vizaĝ'o ne vid'iĝ'us la re'bril'o de l' mal'oft'a sent'o de l' ne'super'ebl'a feliĉ'o?...

"Kiel vi est'as bel'a, kar'a Emili'o!" ek'kri'is la fidel'a kun'ul'in'o, rigard'ant'e la vizaĝ'o'n de l' ĉarm'a amik'in'o.

"Kaj kiel mi est'as feliĉ'a, Rozalio, mi'a kar'a, kar'a!" dir'is silent'e Emili'o, kvazaŭ ŝi tim'us, ke neni'u krom la fidel'a kun'ul'in'o aŭd'u tiu'j'n vort'o'j'n.

Kaj ŝi'a ĉast'e mal'lev'it'a rigard'o lev'iĝ'is.

La rigard'o'j de l' ambaŭ si'n renkont'is... En la klar'a'j, blu'a'j okul'o'j de Emili'o ek'bril'is du larm'o'j kaj rul'iĝ'is sur la roz'kolor'a'j vang'et'o'j al la ĉe'brust'o...

"Kiel mi envi'as al vi tiu'j'n larm'o'j'n!" dir'is post la moment'o la amik'in'o.

"Oh, ne, kar'a Rozalio!" respond'is rapid'e Emili'o. "Mi sci'as, ke vi ne envi'as mi'n, vi ne pov'as mi'n envi'i!"

"Kaj tamen mi envi'as!..."

"Est'as ne ebl'e! Vi est'is ja antaŭ du jar'o'j simil'e feliĉ'a kiel mi! Kaj ĉu vi ne est'as feliĉ'a ĝis nun?"

"La feliĉ'o est'as ŝanĝ'em'a..."

"Kaj pro tio, ĉar la feliĉ'o est'as ŝanĝ'em'a, ĉu vi pov'as — al iu envi'i la larm'o'j'n de l' ĝoj'o?"

"Mi ne envi'as la larm'o'j'n de l' ĝoj'o, sed la larm'o'j'n en'tut'e. Mi neniam plor'is de ĝoj'o kaj mi tim'as — se iam la feliĉ'o de'turn'os si'n de mi, ke mi ne pov'os plor'i, ke mi ne trov'os konsol'o'n en la larm'o'j..."

"Ĉu ebl'e turment'as vi'n ia sen'senc'a antaŭ'sent'o?"

"Kontraŭ'e! Al mi ŝajn'as, ke mi eĉ ne pov'as est'i mal'feliĉ'a!... Sed la mal'feliĉ'o ne demand'as, ĉu iu vol'as est'i plu'e feliĉ'a; ĝi ven'as mult'a'foj'e ne'atend'it'e kaj post'e est'as neces'e..."

"Ke la hom'o plor'u, ĉu ne ver'e?" inter'met'is Emili'o. "Kaj ĉu vi konjekt'as, ke mi sci'os post'e plor'i, ke mi mal'grand'ig'os per la larm'o'j mi'a'n dolor'o'n?..."

"Kiel nun sen'vol'e vi el'las'is larm'o'j'n de l' ĝoj'o, ĵus tiel si'a'temp'e la flu'o de larm'o'j mal'grand'ig'os vi'a'n dolor'o'n, sed mi bedaŭr'ind'a..."

Ŝi ne fin'is. Ŝi'a nigr'a okul'o ekster'ordinar'e ek'bril'is, kvazaŭ kiam la subit'a dolor'o konvulsi'e kun'prem'as la kor'o'n.

"Ah, vi est'as ja mal'saĝ'et'a, kar'a Ronjo," dir'is Emili'o post mal'long'a paŭz'o. "Sed dir'u, kio al'konduk'as vi'n al tiu'j ĉi pens'o'j?!"

"Vi'a fald'o'riĉ'a, neĝ'o'blank'a vest'o edz'in'iĝ'a..."

"Mi ne kompren'as!"

"Ankaŭ mi hav'is simil'a'n, ankaŭ mi dum la jar'o'j ŝpar'is por ĝi krejcer'o'n post krejcer'o, ankaŭ mi mem ĝi'n kudr'is, sed ankaŭ mi ĝi'n, kiel vi, gut'et'is per mi'a sang'o..."

"Per la sang'o? Per vi'a sang'o?" ripet'is Emili'o surpriz'it'e tra'rigard'ant'e si'a'n vest'o'n; sed tuj post'e ŝi ek'kri'is rapid'e kaj ĝoj'e:

"Ĉu vi ebl'e pens'as tiu'n ĉi mal'grand'eg'a'n makul'et'o'n ĉi tie, kiu'n mi kretis tiel perfekt'e, ke oni eĉ de proksim'e ne pov'as ĝi'n rimark'i?"

Dum'e ŝi montr'is per la ruĝ'et'a fingr'et'o la mal'grand'a'n, apenaŭ rimark'ebl'a'n makul'et'o'n sub si'a kor'o.

Rozalio mal'ĝoj'e jes'is per la kap'o.

Emili'o silent'is moment'o'n fiks'e rigard'ant'e la vizaĝ'o'n de l' amik'in'o, kiu en tiu moment'o vid'ig'is vid'ebl'a'n serioz'ec'o'n.

"Sed mi ne kompren'as," ŝi dir'is post'e trankvil'e kaj serioz'e, "en kia rilat'o pov'as est'i simil'a makul'et'o kun mi'a aŭ vi'a est'ont'a feliĉ'o!"

"Ĉu vi ankoraŭ ne aŭd'is, kio atend'as fianĉ'in'o'n, kiu kudr'ant'e si'a'n edz'in'iĝ'a'n vest'o'n, makul'et'as ĝi'n per si'a sang'o?" demand'is Rozalio en la ton'o serioz'e mister'a.

"Neniam! Sed mi ja ne makul'is ĝi'n! Mi nur pik'is mi'n iom per la kudr'il'o en la fingr'o'n kaj unu sol'a gut'o da sang'o fal'is sur la vest'o'n..."

"Kaj tiu ĉi sol'a gut'o est'os por vi tiel fatal'a kiel por mi, kar'a Emili'o," ek'parol'is Rozalio. "Ankaŭ mi per unu sol'a gut'o da mi'a sang'o makul'is mi'a'n edz'in'iĝ'a'n vest'o'n. Mi'n kaj ankaŭ vi'n pli aŭ mal'pli fru'e atend'as mal'feliĉ'o... Sed vi trov'os konsol'o'n en larm'o'j, sed mi bedaŭr'ind'a..."

De'nov'e ŝi ne fin'is; ŝajn'is, kvazaŭ ia turment'a antaŭ'sent'o est'us inter'romp'int'a subit'e ŝi'a'n parol'o'n.

Emili'o ne pov'is rezist'i i'a'n ekstr'a'n sent'o'n de l' mal'trankvil'ec'o.

"Tio ne pov'as est'i ver'a, anim'o kar'a!" ŝi dir'is post mal'long'a pri'pens'o. "Vi est'as tamen mal'saĝ'et'a, ĉar vi kred'as simil'a'j'n superstiĉ'o'j'n kaj antaŭ'juĝ'o'j'n..."

Rozalio ne'e ek'sku'is iom la kap'o'n kaj lev'int'e la ŝultr'o'j'n respond'is en la ton'o tut'e serioz'a:

"Strang'e! Mi sci'as, ke tio est'as simpl'a superstiĉ'o kaj tamen mi ne pov'as liber'ig'i mi'n de l' turment'a antaŭ'sent'o. Mi kon'as tiu'n ĉi superstiĉ'o'n de mi'a plej fru'a infan'ec'o, kaj pro tio kudr'ant'e mi'a'n edz'in'iĝ'a'n vest'o'n mi kudr'is ĝi'n si'n'gard'e kiel neniam antaŭ'e... Kaj tamen mi pik'is mi'n, kiel vi, kar'a Emili'o, tamen unu gut'o fal'is sur la vest'o'n... En tiu moment'o ek'reg'is mi'n tim'em'o sen'mezur'a kaj —"

"Sen'cel'a!" al'don'is Emili'o kun la pri'pens'o kaj cert'ec'o. "Ĉar ĉio tio pov'as est'i neni'o ali'a ol sekv'o de l' ek'flam'iĝ'int'a fantazi'o..."

"Tio pov'as est'i," daŭr'ig'is Rozalio; "sed tiu tim'em'o atak'as mi'n ĉiam, kiam mi re'memor'ig'as mi'n pri tiu fatal'a mal'feliĉ'o —"

Est'as cert'e, ke ambaŭ amik'in'o'j daŭr'ig'us la naiv'a'n, okaz'a'n kaj sen'cel'a'n inter'parol'o'n — sed iu subit'e mal'laŭt'e ek'frap'is la pord'o'n.

"Li al'ven'as, li al'ven'as!" ek'ĝoj'eg'is silent'e Emili'o per la trem'ant'a voĉ'o.

"Vol'u en'ir'i!" dir'is Rozalio.

La pord'o mal'ferm'iĝ'is, kaj sur la sojl'o aper'is jun'a, ĉarm'a vir'o en elegant'a bal'a vest'o.

Emili'o ĵet'is si'n en li'a'n ĉirkaŭ'pren'o'n...

Kio sekv'is, est'as pli simpl'a, ol kio'n ni ĵus rakont'is; proksim'um'e post du'on'hor'o genu'is Emili'o ĉe li'a flank'o antaŭ la altar'o...

Feliĉ'o!

Strang'a, tre strang'a vort'o! Kio'n la hom'o'j atend'as de ĝi!...

Kaj tamen ĝi esenc'e signif'as ne pli ol kontent'ec'o'n. Ĉio ceter'a est'as sol'e pas'ont'aĵ'o...

Emili'o est'is kontent'a — do ne'super'ebl'e feliĉ'a.

Ŝi dezir'is neni'o'n ali'a'n, ol ke ĉio rest'u tia, kia ĝi ĵus est'as: simpl'a, trankvil'a, agrabl'a sen anim'a'j uragan'o'j, sen dolor'o'j kaj turment'o'j...

Post la unu'a jar'o la feliĉ'a edzinjo far'iĝ'is ne'esprim'ebl'e feliĉ'a patr'in'o.

Kaj de'nov'e ŝi dezir'is neni'o'n plu, ol ke ĉio rest'u tia, kia ĵus est'is...

Sed la feliĉ'o est'as ŝanĝ'em'a. Ŝi ne de'pend'as de la hom'o, nek de li'a vol'o aŭ dezir'o —

Subit'e — mal'feliĉ'a okaz'o renvers'is ĉio'n en mal'o'n. En la fin'o de tri'a jar'o la am'at'a, eĉ ador'at'a edz'o mort'is.

Li pere'is kiel mil'o'j da ali'a'j hom'o'j de l' oft'a eĉ plej oft'a mal'feliĉ'o.

Re'ven'ant'e hejm'e'n unu foj'o'n post'tag'mez'e el la kontor'o, kie li est'is tiel diligent'a kaj konscienc'a labor'ant'o, kiel bon'eg'a koleg'o, li de'glit'is sur la glat'a pavim'o kaj romp'is al si la pied'o'n.

Komenc'e la mal'feliĉ'a okaz'o ŝanĝ'iĝ'is post'e en mal'feliĉ'o'n.

Dum kelk'e da tag'o'j li mal'san'et'is. Sed subit'e la mal'san'o ŝanĝ'iĝ'is danĝer'e kaj en tri tag'o'j fin'iĝ'is li'a viv'o.

La jun'a vidv'in'o preskaŭ mal'esper'is.

Unu'a'n foj'o'n en si'a viv'o ŝi ek'kon'is la ver'a'n mal'ĝoj'o'n kaj tuj post'e la mal'ĝoj'o'n de la plej terur'a, plej mal'esper'a spec'o.

Ŝi plor'is, ŝi plor'eg'is — ŝi ŝir'is al si la har'o'j'n... Sed neni'o help'is! La natur'o ĉe si'a'j plej oft'a'j far'o'j est'as ne'de'pet'ebl'a, sen'sent'a...

En la unu'a temp'o ŝajn'is al ŝi, ke la sen'mezur'a dolor'o est'os ne'toler'ebl'a, ke ŝi est'os dis'prem'it'a de ĝi... Sed la plej kar'a hered'aĵ'o de la edz'o, la du'jar'a blond'har'a anĝel'et'o — est'is ŝi'a apog'o en la moment'o'j de plej mal'dolĉ'a, plej brul'a dolor'o.

Hav'ant'e pri la grand'eg'a mal'feliĉ'o famili'a eĉ neni'a'n antaŭ'sent'o'n, la infan'o rest'is ne tuŝ'it'a de l' terur'a bat'o de la sort'o. Ĝi'a rid'em'a vizaĝ'et'o, kiam ĝi ek'rigard'is la patr'in'o'n konvulsi'e plor'eg'ant'a'n, mal'lum'iĝ'is sen'vol'e por moment'o, sed tuj en la proksim'a moment'o lud'is jam sur la roz'kolor'a'j lip'et'o'j la ne'esprim'ebl'e dolĉ'a ek'rid'o de l' sen'zorg'em'o kaj en la hel'a'j blu'a'j okul'et'o'j bril'is fajr'er'o'j de l' petol'em'o.

Unu'e al la patr'in'o est'is ne'el'dir'ebl'e mal'ĝoj'e kaj dolor'e. Ne kompren'ant'e la afer'o'n plej natur'a'n ŝi rigard'is si'a'n sol'e nask'it'o'n kun la mien'o de l' mal'dolĉ'o. Est'is al ŝi, kvazaŭ la propr'a infan'o mok'us ŝi'a'n dolor'o'n — kaj ŝi'a kor'o konvulsi'e kun'prem'iĝ'is...

Subit'e la ek'kompren'o tra'kur'is ŝi'a'n anim'o'n.

Rapid'e ŝi al'prem'is la infan'o'n al si'a ond'iĝ'ant'a brust'o kaj pasi'e kis'is ĝi'n...

Ŝi ek'kompren'is, ke ŝi ne dev'as mal'esper'i — ke ŝi dev'as viv'i por si'a infan'o...

Kaj de tiu ĉi moment'o est'is al ŝi pli liber'e...

Ŝi viv'is — ĝust'e ŝi mizer'viv'is, kiel sci'as mizer'viv'i sol'e la vidv'in'o'j.

La ne'grand'a ŝpar'aĵ'o kaj la mal'grand'a hered'aĵ'o de l' ge'patr'o'j, kiu'j mort'is dum ŝi'a fru'a infan'ec'o, komenc'e ebl'ig'is al ŝi la viv'o'n almenaŭ proporci'e el'ten'ebl'a'n. Sed la profit'o de l' man'labor'o, per kiu ŝi nutr'is si'n, ne sufiĉ'is — la ŝpar'aĵ'o mal'grand'iĝ'is kaj post la pas'o de du jar'o'j la mizer'o ek'frap'is la pord'o'n de l' mal'riĉ'a loĝ'ej'o...

Ĉio tiel simpl'a — tiel ordinar'a —

Ankaŭ nun kiel antaŭ'e ŝi streĉ'is ĉiu'j'n si'a'j'n fort'o'j'n; labor'ant'e dum tag'o'j kaj dum nokt'o'j kun la diligent'ec'o ne'lac'ig'ebl'a, ŝi sukces'is almenaŭ defend'i si'n kontraŭ la mort'o de mal'sat'o —

Oni ne mir'u pro tio, ke ŝi iom post iom vend'is ĉio'n, kio rest'is al ŝi el la temp'o de l' feliĉ'o: jen iu'n mal'grand'a'n juvel'o'n, jen iu'n pli bon'a'n vest'o'n aŭ part'o'n de l' mebl'ar'o, ĝis fin'e preskaŭ ĉio plej bon'a kaj plej valor'a est'is vend'it'a...

Kaj strang'e! Emili'o mal'far'is tio'n, kio'n ebl'e far'us ĉiu ali'a vir'in'o est'ant'e en simil'a situaci'o. La blank'a atlas'a edz'in'iĝ'a vest'o, kiu'n ĉiu ali'a vidv'in'o unu'e vend'us est'ant'e en mal'favor'a situaci'o, rest'is bon'e kaŝ'it'a en la kofr'o.

La bedaŭr'ind'ul'in'o oft'e re'memor'ig'is si'n pri ĝi kaj oft'e, precip'e en la unu'a temp'o de mal'facil'aĵ'o'j de l' viv'o ŝi ek'pens'is, ke ŝi pov'us ĝi'n pli bon'e vend'i ol kiu'n ajn ali'a'n or'a'n aŭ arĝent'a'n bagatel'o'n, sed kiam ajn ŝi mal'ferm'is la kofr'o'n kaj ek'rigard'is la zorg'e fald'it'a'n vest'o'n, est'is al ŝi ne'esprim'ebl'e mal'ĝoj'e kaj dolor'e.

Ŝajn'is al ŝi, ke en'tut'e est'as ne'ebl'e dis'iĝ'i de tiu ĉi memor'aĵ'o. Ŝi mal'oft'e uz'is tiu'n vest'o'n eĉ dum la temp'o de si'a feliĉ'o; ŝi pren'is ĝi'n sur si'n kelk'a'foj'e — je la okaz'o de kelk'e da mal'oft'a'j vizit'o'j, de kelk'e da bal'o'j, kiu'j'n ŝi ĉe'est'is kun si'a edz'o. De tiu temp'o ĝi kuŝ'is ne'tuŝ'it'e en la kofr'o — Fin'e, kiam neni'o plu est'is vend'ebl'a, ankaŭ la vend'o de tiu memor'aĵ'o neces'iĝ'is.

Est'is bel'eg'a somer'a maten'o, kiam la bedaŭr'ind'a vidv'in'o ne hav'ant'e rimed'o'j'n por prepar'i mal'riĉ'a'n tag'manĝ'o'n, re'memor'ig'is si'n pri la last'a memor'aĵ'o de l' antaŭ'a feliĉ'o.

Ŝancel'iĝ'e ŝi genu'is apud la kofr'o, mal'ferm'is ĝi'n kaj per la trem'ant'a man'o el'pren'is la vest'o'n. Dis'met'int'e ĝi'n sur la tabl'o antaŭ si, ŝi ek'rigard'is en'pens'it'e antaŭ si'n —

Ŝi est'is sol'a en la mal'riĉ'a ĉambr'et'o.

La infan'o, ŝi'a kar'ul'et'o, sid'is ekster'e en la kort'et'o lant'e kun la plen'man'o da sabl'o kaj kelk'e da ŝton'et'o'j.

La patr'in'o pov'is ĝi'n vid'i tra la fenestr'o; sed ŝi ne vid'is — ŝi rigard'is fiks'e antaŭ si'n, en'profund'iĝ'ant'e en re'memor'o'j'n.

Long'e ŝi star'is sen'mov'e. Ŝi'a'n mal'ĝoj'ig'it'a'n anim'o'n kur'ad'is re'memor'o'j; unu'e mal'dolĉ'a'j, dolor'a'j, pli post'e ĉiam pli klar'a'j kaj kar'a'j, ĝis ŝi re'memor'ig'is si'n pri la moment'o'j plej feliĉ'a'j...

Kaj ŝajn'is al ŝi, ke de'nov'e ŝi est'as tiel feliĉ'a kiel tiam, kiam ŝi kudr'is al si si'a'n edz'in'iĝ'a'n vest'o'n, ŝajn'is al ŝi, ke de'nov'e la dolĉ'a sopir'o trem'ig'as ŝi'a'n anim'o'n kaj ne'esprim'ebl'e feliĉ'a tim'em'o kun'prem'as ŝi'a'n kor'o'n... Sen'vol'e ŝi pren'is la vest'o'n de l' tabl'o.

Moment'o'n ŝi ten'is ĝi'n en la man'o — post'e, vid'ebl'e ne sci'ant'e kial — komenc'is vest'i si'n per ĝi.

Kvankam ŝi kondut'is dum tio iom mal'lert'e, sed tamen vest'is si'n sufiĉ'e rapid'e kaj lert'e.

Kaj de'nov'e ŝi rest'is ne'decid'it'e kaj en'profund'iĝ'int'a la pens'o'j sen'mov'e star'i, fiks'e rigard'ant'e la sen'fin'a'n mal'plen'o'n.

La feliĉ'a'j kaj dolĉ'a'j re'memor'o'j, kiu'j antaŭ la moment'o tra'kur'ad'is ŝi'a'n anim'o'n, don'is la lok'o'n al la re'memor'o'j pli mal'ĝoj'a'j kaj mal'dolĉ'a'j, eĉ dolor'a'j. Ŝi'a pal'a, zorg'o'plen'a, sed ĝis nun ankoraŭ ĉarm'a vizaĝ'o vid'ig'is melankoli'o'n.

Subit'e ŝi est'is inter'romp'it'a en la en'profund'iĝ'o.

En la kort'o ek'son'is mal'afabl'a, mal'agrabl'a voĉ'o de l' antikv'aĵ'ist'o — kaj tiu son'o nask'is en la anim'o de l' bedaŭr'ind'a vidv'in'o la plej mal'dolĉ'a'n re'son'o'n.

Rapid'e ŝi al'paŝ'is al la fenestr'o kaj far'is sign'o'n al la antikv'aĵ'ist'o. Ŝi'a rigard'o ek'flug'is ankaŭ al la infan'o kaj du larm'o'j ek'bril'is en ŝi'a'j bel'a'j okul'o'j.

Rapid'e ŝi de'viŝ'is ili'n — la antikv'aĵ'ist'o ĵus en'ir'is. Kaj de'nov'e ĉio tiel simpl'a, tiel ordinar'a — Per la trem'ant'a voĉ'o ŝi propon'is al la antikv'aĵ'ist'o, ke li aĉet'u la vest'o'n. Li volont'e konsent'is aĉet'i ĝi'n — tra'rigard'is la vest'o'n — ĉirkaŭ'ir'is la vir'in'o'n...

En tiu moment'o li ek'vid'is apud la kor'o mal'hel'a'n, antaŭ'e kret'it'a'n makul'o'n.

"Aj! Kio est'as ĉi tio?" li ek'kri'is montr'ant'e al la kor'o. "La makul'o..."

La jun'a vidv'in'o ek'trem'is...

Tiu fatal'a vort'o nur nun re'memor'ig'is ŝi'n — post tiom da jar'o'j — pri la strang'a profet'aĵ'o de l' amik'in'o, kiu jam de du jar'o'j est'is mort'int'a — kaj tiu re'memor'o hav'is efik'o'n kvazaŭ sen'konsci'ig'a'n.

Sen'vol'e ŝi met'is la man'o'n al la kor'o kaj kun la ek'kri'o de l' konstern'iĝ'o ek'ŝancel'iĝ'is.

La antikv'aĵ'ist'o rapid'is help'i ŝi'n.

"Mi pet'as, morgaŭ — se est'os ebl'e al vi, morgaŭ halt'u ĉi tie aŭ hodiaŭ post'tag'mez'e!" ŝi balbut'is inter'romp'e, ne sci'ant'e, kio'n far'i...

Ŝi'a vizaĝ'o brul'is, la kor'o rapid'e bat'is, la brust'o fort'e ond'iĝ'is.

La mal'jun'a antikv'aĵ'ist'o ŝancel'iĝ'is — eĉ pli, li propon'as rapid'i por help'o — ir'i por kurac'ist'o, por najbar'in'o.

"Ne, ne — mi dank'as!" balbut'as inter'romp'e la vir'in'o. "Mi pet'as nur morgaŭ — neni'o'n plu — ven'u morgaŭ!"

Ŝancel'iĝ'e la antikv'aĵ'ist'o for'ir'as.

Apenaŭ la antikv'aĵ'ist'o ferm'is post si la pord'o'n, fal'as la bedaŭr'ind'a vir'in'o kvazaŭ sen'konsci'e sur la seĝ'o'n.

La or'a'j radi'o'j de l' maten'a sun'o per roz'kolor'a lum'o super'verŝ'as la graci'a'n tali'o'n de l' blu'okul'a blond'ul'in'o en la neĝ'o'blank'a, hazard'e iom lev'it'a vest'o kun la long'a tren'aĵ'o.

Ankoraŭ antaŭ la moment'o la pal'a vizaĝ'o est'as ruĝ'a, la lip'o'j kvazaŭ brul'a'j, la okul'o — tiu profund'a blu'a okul'o radi'as ne'pri'skrib'ebl'a'n fajr'o'n el sub la long'a'j dens'a'j okul'har'o'j.

En tiu moment'o ŝi est'as tiel ĉarm'a kaj de'log'em'a, kiel tiam, kiam ŝi unu'a'foj'e pren'is sur si'n si'a'n edz'in'iĝ'a'n vest'o'n — sed ŝi'a anim'o est'as emoci'it'a, la kor'o kvazaŭ frakas'it'a...

Kaj long'e, long'e ŝi sid'as kvazaŭ sen'konsci'e kun la kap'o mal'lev'it'a al la brust'o — sol'e la brul'a'j lip'o'j period'e ek'trem'as, kvazaŭ ŝi vol'us i'o'n dir'i kaj la vort'o mort'us al ŝi sur la lip'o'j...

En tiu moment'o iu mal'laŭt'e ek'frap'is la pord'o'n. Ŝi ne aŭd'is — ŝi ne ek'parol'is.

La frap'ad'o est'is ripet'at'a — kaj kiam eĉ nun ŝi ne ek'parol'is, la pord'o mal'rapid'e mal'ferm'iĝ'is, kaj sur la sojl'o aper'is ĉirkaŭ'e tri'dek'jar'a, elegant'e vest'it'a vir'o de agrabl'a aspekt'o.

Li'a rigard'o ek'rond'is en la mal'riĉ'a, mizer'a ĉambr'et'o kaj fiks'is sur la blond'ul'in'o, sid'ant'a en luks'a bal'vest'o mez'e de plej mizer'a mebl'ar'o plej sorĉ'e lum'ig'it'a.

La impres'o de tiu hazard'a bild'o ĉe la jun'a vir'o est'is tiel fort'a, ke li sen'vol'e ced'is... Sed post la moment'o li far'is ankoraŭ unu'foj'e paŝ'o'n antaŭ'e'n kaj en la humil'a ton'o ek'dir'is i'o'n.

Nur nun la jun'a vidv'in'o lev'is la kap'o'n.

La rigard'o'j de l' ambaŭ si'n renkont'is.

La vidv'in'o lev'iĝ'is kun la streĉ'o de ĉiu'j fort'o'j. Lev'int'e iom la fald'o'riĉ'a'n vest'o'n ŝi vol'is ek'ir'i al la pord'o, sed ek'ŝancel'iĝ'is kaj ek'kapt'int'e la apog'il'o'n de l' seĝ'o halt'is.

La ne'kon'at'o ripet'is si'a'n demand'o'n.

Nur nun ŝi ek'kompren'is, ke li demand'as, ĉu iu loĝ'as en la dom'o...

Ŝi pen'e respond'is: "Ne, ne — li ne loĝ'as ĉi tie," kaj ŝi'a voĉ'o trem'is de ne'esprim'ebl'a sorĉ'o.

La ne'kon'at'o for'ir'is.

La bedaŭr'ind'a vidv'in'o fal'is de'nov'e sur la seĝ'o'n — kaj long'e, long'e ŝi rest'is en plej turment'a, plej dolor'a en'pens'iĝ'o...

Nur kiam ŝi'a infan'o, ŝi'a kar'ul'et'o re'ven'is — de'nov'e hel'iĝ'is ŝi'a vizaĝ'o...

Ŝi de'pren'is si'a'n edz'in'iĝ'a'n vest'o'n, met'is ĝi'n de'nov'e en la kofr'o'n — kaj est'is de'nov'e bedaŭr'ind'a, mal'riĉ'a vidv'in'o...

Ankoraŭ tiu'n sam'a'n post'tag'mez'o'n ŝi ricev'is leter'o'n kun la plej ordinar'a en'hav'o.

Ĝi est'is jen'a:

"Estim'at'a sinjor'in'o!

Pardon'u, mi pet'as, ke mi kuraĝ'as far'i la skrib'a'n klar'ig'o'n.

Serĉ'ant'e hodiaŭ en la dom'o, en kiu vi loĝ'as, mi'a'n iam'a'n amik'o'n, okaz'e mi renkont'is vi'n kaj — mi konfes'as sincer'e al vi, ke la impres'o de tiu renkont'o est'as neni'ig'ebl'a.

Sed pardon'u ankaŭ mi'a'n sincer'ec'o'n, se mi al'don'os, ke demand'int'e tuj pri vi'a situaci'o kaj sci'iĝ'int'e almenaŭ tio'n plej grav'a'n, mi kuraĝ'as pet'i vi'n pri la afabl'a respond'o — ĉu est'us ebl'a ia proksim'iĝ'o inter ni..."

Kun la plej grand'a ek'mir'o ŝi tra'leg'is la leter'o'n. Unu'e ŝajn'is al ŝi, ke iu ŝerc'as kun ŝi — sed pli post'e —

Ŝi prokrast'is la respond'o'n.

Kiam en la sekv'ant'a tag'o al'ven'is la antikv'aĵ'ist'o — ŝi ĝentil'e rifuz'is li'a'n propon'o'n kaj fin'e — post kelk'e da tag'o'j ŝi skrib'is je la leter'o respond'o'n — ne rifuz'ant'a'n...

Kaj post kelk'e da semajn'o'j ŝi genu'is en tiu sam'a neĝ'o'blank'a vest'o antaŭ la altar'o ĉe la flank'o de l' vir'o, kiu far'iĝ'is ŝi'a am'at'a edz'o kaj ekzempl'a patr'o de ŝi'a infan'o...

La aŭgust'a sun'o ĵus sub'ir'is...

La ĉiel'o super Petřín kaj Hradčany⁴ ek'brul'is je plej varm'a'j sang'a'j roz'o'j, kiam — ŝtel'ir'ant'e, kun la man'o'j kruc'it'a'j sur la brust'o kaj kun la okul'o'j ĉast'e mal'lev'it'a'j al la ter'o ŝi for'las'is la pord'o'n de l' monaĥ'ej'o.

Monaĥ'in'a rob'o de »kompat'em'a'j frat'in'o'j« kovr'as la korp'o'n, dens'a vual'o ĉirkaŭ'volv'as la vizaĝ'o'n. Sed la ŝtel'ir'ant'a'j paŝ'o'j tamen vid'ig'as elast'ec'o'n; kvankam la kap'o est'as mal'lev'it'a al la brust'o, tamen la rekt'a ten'iĝ'o de l' graci'a tali'o kaj period'e iu pli elast'a ek'mov'o atest'as, ke la monaĥ'in'o est'as jun'a.

Kun moder'a rapid'ec'o ŝi tra'ir'is dezert'a'n strat'o'n en la sen'per'a proksim'o de la monaĥ'ej'o kaj tra'ir'int'e post'e kelk'e da mal'larĝ'a'j, tord'o'lini'a'j, sed dum la vesper'o viv'o'plen'a'j strat'et'o'j, ŝi de'flank'is en la ĉef'a'n strat'o'n.

El la person'o'j, kiu'j renkont'as ŝi'n, unu'j si'n turn'as post ŝi, ali'a'j eĉ halt'as; sed la monaĥ'in'o atent'ant'e neniu'n kaj neni'o'n rapid'as plu'e'n — kaj pens'as sol'e pri la cel'o de si'a voj'ir'o.

Antaŭ kvar'on'o da hor'o la abat'in'o simpl'e kaj sek'e komunik'is al ŝi, ke en tiu kaj tiu dom'o, en la unu'a etaĝ'o, unu'a pord'o — iu mort'is, kaj ke la parenc'o'j dezir'as, ke iu el la monaĥ'in'o'j pas'ig'u preĝ'ant'e la nokt'o'n ĉe la mort'int'o.

Humil'e ek'mov'is la monaĥ'in'o jes'e la kap'o'n, vest'is si'n, kovr'is la vizaĝ'o'n per la vual'o kaj kon'ant'e la strat'o'n kaj la dom'o'n ŝi ek'ir'is.

Post du'dek minut'o'j ŝi est'is antaŭ la cel'o — en dezert'a flank'a strat'o antaŭ ekstrem'aĵ'a, mal'lum'a dom'o kun alt'a, kurb'iĝ'ant'a tegment'o. Per la fer'o sur'forĝ'it'a pord'eg'o kun antikv'a fer'a martel'o est'as tut'e mal'ferm'it'a; sed la mal'grand'a, mal'larĝ'a kort'o ĉirkaŭ'at'a de la alt'a'j apud'a'j konstru'aĵ'o'j est'as dezert'a, mal'afabl'a kaj en la ruĝ'et'a vesper'a du'on'lum'o preskaŭ fantom'a.

Mal'rapid'e ŝi tra'ir'is la pord'o'n.

En la kort'o ŝi ek'rigard'is ĉirkaŭ si kaj ek'vid'int'e dekstr'e lign'a'n, kaduk'a'n ŝtup'ar'o'n ŝi komenc'is mal'rapid'e supr'e'n'ir'i ĝi'n. Post kelk'e da sekund'o'j ŝi aper'is sur mal'nov'a lign'a balkon'o antaŭ la unu'a pord'o.

Moment'o'n ŝi halt'is, kvazaŭ ŝi vol'us ek'spir'i. Sed tuj post'e ŝi ek'pren'is la ans'o'n — la pord'o est'is ŝlos'it'a... Ŝi do ek'frap'is — mal'laŭt'e kaj si'n'gard'e, kvazaŭ ŝi tim'us inter'romp'i iu'n.

Post la moment'o ek'bru'et'is intern'e la rigl'il'o, la pord'o mal'ferm'iĝ'is kaj post ĝi aper'is dek'du'jar'a blond'har'a knab'in'o. Ek'vid'int'e la monaĥ'in'o'n ŝi ek'murmur'is i'o'n kvazaŭ salut'o'n kaj ced'is; la monaĥ'in'o en'ir'is post'e mal'kuraĝ'e kaj sen'bru'e kiel tim'em'a ombr'o...

Ŝi est'is en mal'plen'a vestibl'o kaj tra'pas'int'e ĝi'n ŝi en'ir'is post la knab'in'o en antaŭ'ĉambr'o'n, kiu est'is preskaŭ sen'mebl'a.

Proksim'e de la fenestr'o rigard'ant'a la kort'o'n star'as rond'a ne'kovr'it'a tabl'o; sur ĝi brul'as simpl'a petrol'a lamp'o. Apud la tabl'o sid'as tri vir'in'o'j.

Unu, sinjor'in'o ĉirkaŭ'e kvin'dek'jar'a kun akr'a'j, sed tamen ne mal'agrabl'a'j vizaĝ'trajt'o'j, hav'as okul'o'j'n sang'e ruĝ'a'j'n de la plor'ad'o; ŝi'a vizaĝ'o vid'ig'as mal'ĝoj'o'n. Sur la vizaĝ'o'j de du ali'a'j vid'iĝ'as tiu spec'o de l' kompat'o kaj mal'ĝoj'o, kiu ĉiu'moment'e pov'as ced'i al la indiferent'ec'o.

Kiam en'ir'is la monaĥ'in'o, ĉiu'j tri kvazaŭ post la komand'o lev'iĝ'is. La sinjor'in'o kun la ruĝ'a'j okul'o'j ir'is sen'parol'e kelk'e da paŝ'o'j renkont'e al la monaĥ'in'o, kiu halt'is apud la pord'o.

Preskaŭ ne'aŭd'ebl'e de'flu'is de la lip'o'j de l' monaĥ'in'o la kutim'a salut'o: "Est'u laŭd'at'a Jesuo Krist'o!" La vir'in'o'j re'salut'is. Tiu'j du dir'is la salut'o'n kun akcent'o akr'a, la sinjor'in'o kun la ruĝ'a'j okul'o'j re'salut'is inter'romp'e kaj post'e komenc'is singult'e plor'i.

La monaĥ'in'o star'as sen'decid'e apud la pord'o kun la okul'o'j mal'lev'it'a'j al la ter'o kaj kun la man'o'j kruc'it'a'j sur la brust'o.

Post mal'long'a moment'o la ĝem'ant'a sinjor'in'o si'n turn'is, al'ir'is al la kontraŭ'a pord'o konduk'ant'a al la apud'a ĉambr'o kaj mal'ferm'int'e ĝi'n ced'is iom flank'e'n, por ke la monaĥ'in'o pov'u oportun'e en'ir'i.

Sen'parol'e la monaĥ'in'o antaŭ'e'n'ir'is kaj trans'paŝ'int'e la sojl'o'n ŝi en'ir'is.

La pord'o sen'bru'e ferm'iĝ'is post ŝi.

Sen'vol'e ŝi rest'is star'i apud la pord'o kun la mal'lev'it'a'j okul'o'j. Ek'vent'um'is ŝi'n la tut'e ne'pri'skrib'ebl'a odor'o de brul'ant'a vaks'o, rezin'a lign'o, freŝ'a rosmaren'o kaj divers'a'j ali'a'j flor'o'j, kiu preskaŭ narkot'iz'as...

Ŝi est'is en vast'a, funebr'e ornam'it'a salon'o kun tri fenestr'o'j, tra kiu'j oni pov'as vid'i trans la strat'o'n kaj la ne'alt'a'n mur'o'n en la najbar'a'n ĝarden'o'n, kie ĵus oni vid'as sol'e mal'lum'a'j'n kontur'o'j'n de larĝ'branĉ'a'j arb'o'j.

Mez'e de la salon'o est'as katafalk'o, sur ĝi mal'ferm'it'a ĉerk'o kaj en ĝi la kadavr'o en blank'a vir'in'a vest'o.

Ambaŭ'flank'e de la ĉerk'o antaŭ'e mal'supr'e'n pend'int'a neĝ'o'blank'a long'a gaz'o est'as met'it'a sur la kadavr'o; tial de mal'proksim'e ŝajn'as, kvazaŭ ĝi est'us kovr'it'a per mal'dik'a tavol'o de ĵus fal'int'a neĝ'o.

Antaŭ la ĉerk'o est'as grup'o da ekzotik'a'j flor'o'j kun grand'a krucifiks'o en la mez'o; sur ambaŭ flank'o'j brul'as po ses grand'a'j vaks'kandel'o'j kun blank'a'j ruband'o'j, star'ant'a'j sur alt'a'j bronz'a'j kandel'ing'o'j kun piramid'form'a'j piedestal'o'j; sub la kandel'ing'o'j kuŝ'as dis'met'it'e mult'e da pli kaj mal'pli grand'a'j flor'kron'o'j kun blank'a'j ruband'o'j, antaŭ'e star'as nigr'e teg'it'a preĝ'benk'et'o kun la apog'pupitr'o — ĉio est'as tiel simpl'a, eĉ ordinar'a, kiel ĉiam en la funebr'a'j salon'o'j de pli riĉ'a'j famili'o'j.

Sed al ĉio ĉi la monaĥ'in'o dediĉ'is preskaŭ neni'a'n atent'o'n.

Ŝi'a rigard'o el sub la dens'a vual'o rond'ir'is moment'o'n tim'em'e en la salon'o, post'e halt'is fiks'e sur unu hazard'a punkt'o de la parget'a plank'o.

En la ĵus reg'ant'a flav'et'a du'on'lum'o, kiam la krepusk'o est'as venk'at'a de moder'e flagr'ant'a lum'o de l' vaks'kandel'o'j, ĉio en la salon'o posed'as i'a'n monaĥ'ej'e poezi'a'n aspekt'o'n — funebr'e mal'ĝoj'a'n, mal'afabl'a'n, preskaŭ frost'o'sent'ig'a'n.

Post moment'o la monaĥ'in'o lev'is la kap'o'n, kvazaŭ ia ne'atend'it'a pens'o est'us tra'kur'int'a ŝi'a'n anim'o'n kaj per unu ek'mov'o de la dekstr'a man'o lev'is la dens'a'n vual'o'n de la vizaĝ'o.

Ŝi est'as knab'in'o ĉirkaŭ'e du'dek kvin'jar'a kun ne'esprim'ebl'a mien'o de silent'a rezignaci'o en la pal'et'a, regul'e bel'a, preskaŭ infan'e agrabl'a kaj simpati'a vizaĝ'o.

La dens'a nigr'a har'ar'o est'as glat'e komb'it'a mal'antaŭ'e'n, pro tio la bel'e el'iĝ'ant'a alabastr'a frunt'et'o iel pli energi'e el'star'as; la glat'a'j vang'o'j apenaŭ tuŝ'it'a'j de facil'a nuanc'o de l' ruĝ'o; la mal'larĝ'a'j pli mal'dolĉ'e kaj dolor'e ol sever'e kun'prem'it'a'j, sed ĝis nun freŝ'a'j lip'o'j, la grek'a naz'o, la rond'a, sed tamen iel rezist'em'a menton'o kaj antaŭ ĉio la ekstrem'e dens'a'j kaj long'a'j okul'har'o'j, sub kiu'j kvazaŭ tra la dens'a vual'o lum'as bril'ant'a'j pupil'o'j de nigr'a'j, profund'a'j okul'o'j — ĉio hav'as ĵus aspekt'o'n de rigid'ec'o.

En tiu ĉarm'a kaj simpati'a vizaĝ'o ne mov'iĝ'is eĉ unu muskol'o dum kelk'e da sekund'o'j; ŝajn'is, kvazaŭ est'us star'ant'a ĉi tie statu'o el karar'a marmor'o.

Sed post moment'o ŝi de'nov'e ek'sving'is la dekstr'a'n man'o'n kaj de'nov'e mal'lev'int'e la vual'o'n ŝi far'is kelk'e da paŝ'o'j antaŭ'e'n ĝis la preĝ'benk'et'o antaŭ la katafalk'o, kie ŝi halt'is.

Moment'o'n ŝi star'is sen'mov'e, kvazaŭ en embaras'o'j, kio'n far'i.

Ŝi'a rigard'o kelk'a'foj'e lev'iĝ'is kaj trans'flug'is tim'em'e la mal'ferm'it'a'n ĉerk'o'n; sed pov'ant'e re'kon'i neni'o'n krom simpl'a'j kontur'o'j de la kadavr'o, ĝi ĉiam halt'is fiks'e sur unu hazard'a punkt'o de la pupitr'o.

Post kelk'e da minut'o'j la monaĥ'in'o fin'e mov'iĝ'is. Apog'int'e la dekstr'a'n man'o'n sur la pupitr'o, ŝi lev'is per la mal'dekstr'a man'o la jup'o'n kaj genu'is en la preĝ'benk'et'o, post'e ŝi far'is la sign'o'n de l' kruc'o, kun'met'is la man'o'j'n sur la pupitr'o kaj de'nov'e rest'is sen mov'o kiel statu'o...

En la salon'o reg'as profund'a, preskaŭ sankt'a silent'o. Sol'e period'e ek'krak'et'as iu vaks'kandel'o, sed tiel sen'bru'e, kvazaŭ est'us dis'krev'int'a aer'bul'o.

La monaĥ'in'o est'as en'profund'iĝ'int'a en la preĝ'o.

Unu'e ŝi preĝ'is mal'laŭt'e, ŝi'a'j lip'o'j mov'ad'is si'n apenaŭ rimark'ebl'e; sed post'e la lip'o'j rest'is sen mov'o ŝi preĝ'as en la anim'o...

Dum'e ekster'e preskaŭ tut'e nokt'iĝ'is; la funebr'a salon'o en la flav'et'a lum'o de l' vaks'kandel'o'j hav'as aspekt'o'n mal'pli frost'ig'a'n, sed tiom pli mal'ĝoj'a'n. Sed la monaĥ'in'o ne rimark'is tiu'n ŝanĝ'o'n, Kun la rigard'o fiks'it'a sur unu punkt'o de l' pupitr'o ŝi daŭr'ig'as la preĝ'o'j'n kun la tut'a ard'o de l' kred'ant'a anim'o, rifuĝ'ant'a en la pens'o'j ĉe la ne'kon'at'a ne'super'ebl'a est'aĵ'o kun la sincer'a kaj humil'a pet'o pri la pac'o kaj la sav'o de l' anim'o, kiu ĵus est'as for'las'int'a ĉi tiu'n mond'o'n.

Ŝi preĝ'as la preĝ'o'n por la mort'int'o'j. Ŝi preĝ'as ĝi'n unu'a'foj'e, du'a'foj'e, tri'a'foj'e — ŝi preĝ'as en la tomb'a silent'o kvar'on'o'n da hor'o — du'on'o'n da hor'o — tri kvar'on'o'j'n da hor'o — Subit'e ŝi est'as inter'romp'it'a.

La tomb'a silent'o est'as ĉes'ig'it'a de moder'a ek'bru'o en la antaŭ'ĉambr'o, tra kiu ŝi est'is en'ir'int'a ĉi tie'n, kvazaŭ iu est'us mal'ferm'int'a la pord'o'n de la vestibl'o kaj kvazaŭ la person'o'j en la antaŭ'ĉambr'o est'us bon'ven'int'a'j iu'n. Tuj post'e ek'son'is el la antaŭ'ĉambr'o mal'laŭt'ig'at'a, singult'a plor'ad'o, inter'romp'at'a sol'e de izol'it'a'j pli laŭt'e parol'at'a'j vort'o'j.

La monaĥ'in'o est'is inter'romp'it'a en la preĝ'ad'o sol'e dum kelk'e da sekund'o'j. Mal'lev'int'e la kap'o'n pli mal'supr'e'n al la brust'o ŝi daŭr'ig'is du'on'laŭt'e la preĝ'ad'o'n; sed malgraŭ tio ŝi ek'aŭd'is ne sol'e izol'it'a'j'n, pli laŭt'e parol'at'a'j'n vort'o'j'n, sed ankaŭ tut'a'j'n, kompren'ebl'e sol'e fragment'a'j'n fraz'o'j'n.

"— Ah, bedaŭr'ind'a infan'o!" est'is aŭd'at'a klar'a, sed iel pen'e mal'laŭt'ig'at'a sopran'o. "Kiu ek'pens'us tio'n?; Ankoraŭ hieraŭ maten'e mi — oh, tio est'as terur'a, terur'a —"

"— Nu, mi antaŭ'vid'is tio'n" — inter'met'is post la moment'o ali'a voĉ'o, ankaŭ klar'a, sed iom pli mal'alt'a. "Mi dir'is ja, ke —"

Paŭz'o — plor'ad'o kaj ĝem'ad'o iom pli mal'laŭt'a; sed la inter'parol'o est'as ankoraŭ pli mal'laŭt'ig'at'a, oni aŭd'as sol'e izol'it'a'j'n vort'o'j'n:

"Ah, tial, tial — mal'feliĉ'o — kiu pov'as antaŭ'vid'i tio'n — kaj tiel ne'atend'it'e —"

Kaj de'nov'e pli long'a paŭz'o — la plor'ad'o ŝanĝ'iĝ'as en plend'a'n, ŝir'at'a'n ĝem'ad'o'n.

Est'as neni'a dub'o, ke la inter'parol'o rilat'as la mort'int'o'n, antaŭ kiu ĵus preĝ'as la genu'ant'a monaĥ'in'o. La monaĥ'in'o kompren'as tio'n kaj sen'vol'e, eĉ kontraŭ ŝi'a vol'o al'trud'as al ŝi la demand'o'j: "Kiu mort'is? Kia'manier'e? Ĉu li est'is jun'a, mal'jun'a, mal'feliĉ'a?"...

Sed ŝi mem ne respond'as tiu'j'n demand'o'j'n, ŝi'a anim'o est'ant'e de neni'u vort'o inter'romp'at'a dum kelk'e da minut'o'j de'nov'e en'profund'iĝ'as ankoraŭ pli en la preĝ'o'n.

Subit'e est'is aŭd'at'a'j el la apud'a salon'o de'nov'e vort'o'j kaj tut'a'j fraz'o'j: tiu'n ĉi foj'o'n parol'as la ĝem'a voĉ'o, kred'ebl'e tiu, kiu antaŭ la moment'o ĝem'e plor'is...

"— Ah, mi rest'os ĉiam — sinjor'in'o — dank'a al vi... Mi ne pov'as, mi ne dev'as ĉi tie — Kie'n mi rifuĝ'us? — Ĉi tie mi'a kor'o — pro la dolor'o — Ne, ne — mil dank'o'j'n — ke mi pov'os ĉe vi la nokt'o'n — Oh, mi'a kor'o — kvazaŭ la ponard'o ĝi'n —"

Kaj la voĉ'o en'hav'as tiom da impres'plen'a kor'tuŝ'o, ke ankaŭ la monaĥ'in'o, ĝis nun pli mal'varm'a ol ekscit'it'a, ek'sent'as en la anim'o i'a'n simpati'o'n al la hom'o'j tut'e ne'kon'at'a'j al ŝi, kiu'j est'as traf'it'a'j de la mal'feliĉ'o.

Sen'vol'e en ŝi'a anim'o aper'as pens'o'j, kiu'j est'as en neni'a rilat'o kun la preĝ'o kaj trans'iĝ'as al la objekt'o, por kiu ŝi preĝ'as. Est'as al ŝi mol'e, preskaŭ elegi'e.

Ŝajn'as al ŝi, kvazaŭ ŝi'a kor'o komenc'us degel'i — kaj kontraŭ ŝi'a vol'o al'trud'as si'n al ŝi la pens'o'j tut'e mond'a'j...

Ŝi preĝ'as ankoraŭ; ŝi'a'j lip'o'j si'n mov'as kaj mal'laŭt'e parol'at'a'j vort'o'j est'as vort'o'j de la preĝ'o; sed ŝi'a spirit'o rond'as jam, kompren'ebl'e ankoraŭ mal'proksim'e kaj alt'e, super la objekt'o de la preĝ'o.

Jen ŝi ek'pens'as, ke ŝi genu'as antaŭ la kadavr'o de jun'a knab'in'o, jen de'nov'e, ke antaŭ la kadavr'o de mal'jun'a sinjor'in'o, kiu mort'is de la marasm'o; sed tuj de'nov'e laŭ la aŭd'it'a'j fragment'o'j ŝi opini'as, ke ĝi est'as vir'in'o en la plen'a, viv'a fort'o, kiu'n traf'is ia grand'a mal'feliĉ'o...

Foj'e ŝi eĉ lev'is la rigard'o'n kvazaŭ al'forĝ'it'a'n al unu punkt'o de la pupitr'o por rigard'i en la ĉerk'o'n; sed la ĉerk'o est'is tro alt'e sur la katafalk'o — ŝi vid'as neni'o'n krom la antaŭ'o de la ĉerk'o: or'it'a'j'n lign'a'j'n »ung'eg'o'j'n« kaj sur ambaŭ flank'o'j arĝent'a'j'n rond'o'j'n — kaj ŝi'a rigard'o fiks'as de'nov'e sur la sam'a punkt'o, sur kiu ĝi est'is antaŭ'e fiks'it'a...

Dum kelk'e da minut'o'j al'ven'as al la orel'o'j de l' monaĥ'in'o sol'e zum'ant'a muĝ'o, el kiu sol'e period'e pli laŭt'e ek'son'as iu pli akr'e akcent'ig'it'a silab'o; precip'e la interjekci'o'j »ah«, »oh«... En la antaŭ'ĉambr'o oni inter'parol'as pli sen'inter'romp'e ol antaŭ'e kaj ankaŭ kun la dolor'o almenaŭ proporci'e moder'ig'it'a.

Sed ĵus tiu ĉi muĝ'ant'a, mal'laŭt'ig'at'a inter'parol'o per si'a'j akcent'ig'it'a'j silab'o'j log'as ankoraŭ pli la atent'o'n de l' monaĥ'in'o.

Sen'vol'e ŝi aŭskult'as pli atent'e, ni dir'us pli sci'vol'e, se tiu nom'o ĝust'e esprim'us ŝi'a'n spirit'a'n stat'o'n...

Ŝi preĝ'as ankoraŭ; ŝi'a'j lip'o'j si'n mov'as kaj la mal'laŭt'e parol'at'a'j vort'o'j de la preĝ'o est'as aŭd'ebl'a'j: tamen ŝi'a orel'o est'as streĉ'it'a. Nun ĉiu klar'a fraz'o, ebl'e ankaŭ ĉiu vort'o nask'us en ŝi'a anim'o re'son'o'n kaj ebl'e ankaŭ imag'o'n hav'ant'a neni'o'n komun'a'n kun la preĝ'o, kiu'n ŝi ĵus dir'as.

Tamen en la antaŭ'ĉambr'o oni far'as kaj parol'as neni'o'n rimark'ind'a'n; la unu'ton'a muĝ'o fin'e lac'ig'as kaj la monaĥ'in'o de'nov'e en'profund'iĝ'as kun la tut'a pi'ec'o en si'a'n preĝ'o'n.

Subit'e ek'son'is el la antaŭ'ĉambr'o tiu ekstr'a, kon'at'a ek'bru'o, kiam kelk'e da person'o'j star'iĝ'as de la tabl'o kaj pret'iĝ'as por for'ir'i.

Izol'it'a'j fraz'o'j est'as parol'at'a'j pli laŭt'e; oni aŭd'as la vort'o'j'n: "Est'as neni'a help'o, ni dev'as... La nokt'o proksim'iĝ'as —"

Iu pren'is jam la ans'o'n de la pord'o konduk'ant'a al la salon'o kaj prem'is ĝi'n; sed la ans'o sol'e ek'bru'et'is kaj la pord'o iom mal'ferm'iĝ'is.

La monaĥ'in'o aŭd'is nun la parol'o'n tut'e klar'e.

"Mi dev'as, mi dev'as ankoraŭ unu'foj'e vid'i ŝi'n," parol'is la klar'a sopran'o. "Mi tiel am'is ŝi'n kaj ŝi — ah, ŝi est'is ekster'ordinar'a est'aĵ'o... Ŝi sol'e rid'is! Ankaŭ ŝi'a frunt'o kaj la menton'et'o rid'ad'is, kiam ek'son'is ŝi'a sonor'ant'a voĉ'o... Ŝi est'is ver'a kobold'o —"

"Sed tamen ŝi est'is period'e tiel mal'ĝoj'a, tiel melankoli'a!" inter'met'is la pli mal'mol'a voĉ'o iel admon'e. "Ŝi'a kondut'o ŝajn'is al mi ĉiam strang'a. Tiu'j subit'a'j ŝanĝ'o'j de l' gaj'ec'o en la melankoli'o'n aŭ de l' silent'em'o en la ĝoj'ant'a'n petol'em'o'n antaŭ'dir'ad'is neni'o'n bon'a'n. Mi est'is preskaŭ konvink'it'a, ke tiu'n bon'a'n anim'o'n turment'as io, kio'n ŝi kaŝ'as antaŭ la tut'a mond'o... Ĝis fin'e —"

"Oh, tiu bon'a, dolĉ'a anim'o!" ek'ĝem'is la plend'a voĉ'o neni'ig'ant'a eksplod'o'n de la plor'o.

"Kaj hieraŭ, kiam ŝi al'vetur'is kaj ĵet'int'e si'n al mi'a kol'o kis'ad'is mi'n kun la dolor'a plor'o, tiam kun'prem'iĝ'is mi'a kor'o de ne'kompren'ebl'a kompat'o... ,Ah, kar'a, kar'eg'a onkli'nj'o!" ŝi ĝem'is kares'ant'e mi'a'j'n vang'o'j'n. "Ne koler'u pro tio, ke mi al'vetur'as — mi al'vetur'as last'a'foj'e! Mi plu ne ted'os vi'n — neniam! — Ĉu vi kompren'as?... Post'morgaŭ maten'e al'vetur'os la patr'o kaj la patr'in'o kaj post'tag'mez'e ĉio laŭ la dezir'o de l' ge'patr'o'j est'os fin'it'a —"

La monaĥ'in'o aŭskult'is ĉiam pli atent'e. De tiu'j kun'el'ig'it'a'j kaj klar'e parol'at'a'j vort'o'j ŝi est'is tut'e inter'romp'it'a en la preĝ'ad'o. Sen'vol'e ŝi turn'is iom la kap'o'n al la pord'o; sed vid'ant'e tie neniu'n ŝi de'nov'e fiks'is la rigard'o'n sur la pupitr'o'n.

Dum'e la plend'a voĉ'o en la antaŭ'ĉambr'o daŭr'ig'is: "Kompren'ebl'e mi konjekt'is, ke ŝi parol'as pri si'a edz'in'iĝ'o kaj pro tio mi rid'is. Mi eĉ ne sonĝ'is pri tio, ke ŝi okup'as si'n pri tiel terur'a pens'o — kaj dum'e — Oh! Tio est'is terur'a moment'o, kiam mi en'ir'is hodiaŭ maten'e en la salon'o'n... Ŝi sid'is sur la kanap'o vest'it'a en si'a blank'a edz'in'iĝ'a vest'o, kiu'n ŝi est'is al'port'int'a... Ŝi sid'is apog'ant'e la kap'o'n per unu man'o, la du'a est'is prem'it'a al la kor'o. Ŝajn'is al mi, ke ŝi rigard'as mi'n — iel fiks'e, per kvazaŭ el'ig'it'a'j okul'o'j... »Pro Di'o, vi est'as jam vest'it'a!?« mi ek'kri'is de la pord'o. Ŝi ne respond'is. Mi al'ir'is rapid'e kelk'e da paŝ'o'j pli proksim'e'n kaj rest'is rigid'a. La el'ig'it'a'j okul'o'j est'is kvazaŭ vitr'a'j — la vest'o sang'makul'it'a sur unu flank'o... Mi ek'kri'is kaj al'salt'int'e al ŝi mi met'is la man'o'n sur ŝi'a'n frunt'o'n... Ĝi est'is jam mal'varm'a kiel la glaci'o..."

Kaj de'nov'e ek'son'is el la antaŭ'ĉambr'o la ĝem'a, post'e daŭr'a plor'o...

Dum kelk'e da minut'o'j la monaĥ'in'o aŭd'is neni'o'n krom tiu ĉi strang'a, per'fort'e mal'laŭt'ig'at'a plor'o... Antaŭ ŝi'a spirit'a rigard'o iom post iom el'salt'is, dank' al la vort'o'j, kiu'j'n ŝi ĵus aŭd'is, bild'o ĉiam pli klar'a, kvazaŭ el'star'ant'a el la nebul'o.

Nur nun ŝi kompren'is, por kiu ŝi ven'is preĝ'i: por bedaŭr'ind'a, tre'eg'e bedaŭr'ind'a est'aĵ'o, kiu mem'mort'ig'is si'n — por la jun'ul'in'o, ĝust'e por la fianĉ'in'o, kiu el la ne'kon'at'a'j kaŭz'o'j sol'e kelk'e da hor'o'j antaŭ si'a edz'in'iĝ'o per'fort'e fin'is si'a'n viv'o'n...

Kaj ŝi vid'is en la spirit'o graci'a'n kaj majest'a'n tali'o'n kun la mien'o de ne'esprim'ebl'a mal'dolĉ'o en la pal'a, bel'a vizaĝ'o. Ŝi vid'is la nigr'okul'a'n, nigr'a'har'a'n fianĉ'in'o'n kun nigr'a'j okul'har'o'j kaj glat'a'j vang'o'j, alabastr'a frunt'o, grek'a naz'o kaj mol'a'j ĉeriz'a'j lip'o'j... Ŝi vid'is statur'o'n kaj vizaĝ'o'n tut'e ne'kon'at'a'j'n — bild'o'n tut'e hazard'a'n...

Ŝi ek'trem'is, profund'e en si'a anim'o.

La frost'o tra'kur'is ŝi'a'j'n membr'o'j'n; sed tuj post'e ŝi sent'is, ke la sang'o ruĝ'ig'as ŝi'a'j'n vang'o'j'n...

Ŝi sent'is si'n prem'it'a kaj mal'ĝoj'a — kaj ebl'e ankaŭ la larm'o en'ŝtel'iĝ'is en ŝi'a'n okul'o'n, se ŝi pov'us daŭr'ig'i si'a'n medit'ad'o'n.

Sed tio ne okaz'is; post la moment'o ek'son'is el la antaŭ'ĉambr'o la sam'a per'fort'e mal'laŭt'ig'at'a, ĝem'a voĉ'o, kiu rakont'is antaŭ'e tiel simpl'e kaj tamen tiel kor'tuŝ'e.

"Kaj morgaŭ maten'e al'vetur'os la patr'o kaj la patr'in'o! Oh — kia'manier'e mi komunik'os tio'n al ili! La patr'o hav'as mal'mol'a'n kor'o'n, la patr'o rest'os mal'varm'a... Sed la patr'in'o ŝir'os si'a'j'n har'o'j'n, la patr'in'o am'is ja ŝi'n kiel pupil'o'n de si'a okul'o; la patr'in'o mal'esper'os..."

"Sed kiu est'as kulp'a je ĉio ĉi?" inter'met'is post'e tiu klar'a sopran'o, kiu'n la monaĥ'in'o est'is unu'e aŭd'int'a el la antaŭ'ĉambr'o.

"La fianĉ'o de'ven'as ja de riĉ'a kaj ord'em'a famili'o kaj en'tut'e est'as ĉarm'a kaj brav'a jun'ul'o..."

"Ver'e, ver'e," ek'ĝem'is respond'ant'e la plend'a voĉ'o kaj mal'laŭt'e al'don'is i'o'n, kio'n la monaĥ'in'o ne aŭd'is.

Post'e la person'o'j en la antaŭ'ĉambr'o rest'is silent'e dum kelk'e da minut'o'j kvazaŭ en embaras'o'j, kio'n far'i. Subit'e ek'son'is mal'laŭt'a muĝ'o kaj tuj post'e est'is aŭd'at'a mal'laŭt'ig'at'a voĉ'o, kiu ĝis nun ankoraŭ ne parol'is:

"Ah — ni ne inter'romp'os la estim'ind'a'n frat'in'o'n!⁵ Vol'u do en'ir'i!"

Kaj la man'o, kiu vid'ebl'e jam kelk'a'n temp'o'n est'is met'it'a sur la ans'o, mal'ferm'is tut'e la pord'o'n. Kaj mal'rapid'e, ŝtel'ir'ant'e, kvazaŭ tim'ant'e mal'pac'ig'i per la plej mal'grand'a ek'bru'o, en'ir'is la vir'in'o'j kaj la knab'in'o, kiu'n la monaĥ'in'o est'is jam vid'int'a, akompan'at'a'j de la sinjor'in'o en plej bon'a aĝ'o.

La monaĥ'in'o, kiu aŭskult'is atent'e kaj kun lev'it'a kap'o antaŭ la mal'ferm'o de la pord'o, aŭd'int'e la ek'knar'o'n la pord'o rapid'e mal'lev'is la kap'o'n kaj vol'is de'nov'e preĝ'i.

Sed est'is ne'ebl'e preĝ'i. Mal'laŭt'e la vort'o'j flu'ad'is de ŝi'a'j lip'o'j, sed la anim'o est'is ekscit'it'a...

Tra la kap'o kur'as strang'a'j imag'o'j kaj de l' strang'a mal'trankvil'o la kor'o kun'prem'iĝ'as kaj de'nov'e larĝ'iĝ'as...

Mal'rapid'e, silent'e, sur la pint'o'j al'proksim'iĝ'is la ir'int'a'j vir'in'o'j al la ĉerk'o kaj unu el ili du'on'e de'met'is blank'a'n gaz'o'n, per kiu la vizaĝ'o de la kadavr'o est'is kovr'it'a.

La monaĥ'in'o tamen ne lev'is si'a'j'n okul'o'j'n; sed ŝi sent'is, kio ĵus okaz'as...

Kaj tiu sam'a vizaĝ'o, kiu'n ŝi hav'is antaŭ la moment'o en si'a pens'o, el'salt'is nun tiel klar'e kaj plastik'e antaŭ ŝi'a spirit'a rigard'o, kvazaŭ ŝi efektiv'e rigard'us en la ĉerk'o'n.

Ŝajn'is al ŝi, ke ŝi vid'as ĉiu'n blu'a'n vejn'et'o'n en la pal'a vizaĝ'o, ke ŝi vid'as ankaŭ sub la long'a'j okul'har'o'j mal'fort'e bril'ant'a'n pupil'o'n...

Dum kelk'e da sekund'o'j reg'is en la salon'o profund'a silent'o. Neni'u mov'iĝ'is, neni'u ek'parol'is; ankaŭ la sinjor'in'o, kiu antaŭ'e sen'ĉes'e ĝem'is, rest'is sen'mov'e, kvazaŭ ŝi'a ne'mezur'ebl'a dolor'o subit'e est'us ŝton'iĝ'int'a.

"Kvazaŭ viv'a, kvazaŭ viv'a!" mal'laŭt'e dir'is fin'e apenaŭ aŭd'ebl'e la klar'a sopran'o. "Ah jes, jes, kvazaŭ viv'a — kaj tamen mal'viv'a!" ripet'is kaj al'don'is la ĝem'a voĉ'o, de'nov'e ek'plor'ant'a.

Kaj post la moment'o daŭr'ig'is tiu voĉ'o:

"Kaj tie'n ĉi — sur la vund'o'n en la kor'o — mi met'is laŭ ŝi'a dezir'o ŝi'a'n last'a'n leter'o'n, en kiu ŝi adiaŭ'as la patr'in'o'n, la patr'o'n, mi'n kaj la tut'a'n mond'o'n — la leter'o'n, en kiu ŝi pet'as de ni ĉiu'j pardon'o'n kaj dezir'as, ke ni met'u ŝi'n en la ĉerk'o'n en tiu sam'a edz'in'iĝ'a vest'o, en kiu ŝi mort'is kaj sur la vund'o'n en la kor'o ke ni met'u la last'a'n leter'o'n, en kiu ŝi adiaŭ'as ni'n..."

La monaĥ'in'o ĉes'ig'int'e la preĝ'ad'o'n aŭskult'as atent'e, eĉ avid'e.

Ĉiu el la last'a'j simpl'a'j kaj tamen tiel grav'a'j vort'o'j efik'as ŝi'n frost'e kaj tamen varm'eg'ig'ant'e ŝi'n. Ŝi ek'trem'is kaj tuj post'e ŝi sent'as, ke ŝi'a sang'o kur'as pli rapid'e el la kap'o al la kor'o kaj re'turn'e...

La pal'et'a'j vang'o'j sub la dens'a vual'o iom'et'e ruĝ'iĝ'is, la okul'o'j fiks'it'a'j sur la hazard'a punkt'o de l' pupitr'o mal'sek'iĝ'as... Sen'vol'e ŝi lev'as iom la kap'o'n...

En tiu moment'o unu el la vir'in'o'j apud la ĉerk'o ek'ĝem'is:

"Ah, Di'o, Di'o! Tio est'as terur'a!"

Kaj la ali'a ankaŭ mal'laŭt'e al'don'is:

"Kaj tamen est'as neni'a help'o — neni'a, neni'a help'o!" Kaj de'nov'e ek'reg'is la tomb'a silent'o, sol'e period'e inter'romp'at'a de l' singult'a ĝem'ad'o de la sinjor'in'o, kiu antaŭ'e pli long'e rakont'is.

"Kio'n far'i!" ek'parol'is post la moment'o la sinjor'in'o en plej bon'a aĝ'o, kiu'n la monaĥ'in'o ĝis nun ne est'is vid'int'a. "Ni dev'as for'las'i ŝi'n — ni dev'as las'i ŝi'n sol'a ĉi tie!"

La si'n'glut'e ĝem'ant'a sinjor'in'o de'nov'e daŭr'e kaj konvulsi'e ek'plor'is...

"Adiaŭ, adiaŭ — dorm'u dolĉ'e — anim'o kar'a — plej kar'a!" ŝi ĝem'is. Post'e ŝi klin'iĝ'is super la ĉerk'o, dum kelk'e da sekund'o'j fiks'e rigard'is la vizaĝ'o'n de l' kadavr'o, kaj klin'iĝ'int'e ankoraŭ pli ŝi kis'is ĝi'n sur la glaci'mal'varm'a'n frunt'o'n...

Rekt'iĝ'int'e, ankoraŭ moment'o'n ŝi rigard'is la kadavr'o'n.

La ceter'a'j — laŭ'vic'e — al'proksim'iĝ'int'e al la ĉerk'o, far'is sign'o'n de la kruc'o sur la frunt'o, la lip'o'j kaj la brust'o de la kadavr'o.

La monaĥ'in'o, hav'ant'e la kap'o'n iom lev'it'a'n, pov'is vid'i, kio ĵus okaz'is, sed ŝi vid'is neni'o'n — ŝi'a'j mal'sek'a'j okul'o'j est'is ne'de'turn'ebl'e fiks'it'a'j sur la antaŭ'o de la ĉerk'o.

La singult'e ĝem'ant'a sinjor'in'o, kiu star'is moment'o'n kvazaŭ ŝton'iĝ'int'a apud la ĉerk'o, subit'e klin'iĝ'is kaj ĵet'int'e la blank'a'n gaz'o'n sur la vizaĝ'o'n de la kadavr'o, de'turn'is si'n de la ĉerk'o.

Vid'int'e tio'n la ceter'a'j sekv'is ŝi'n. La jup'o'j frot'e ek'bru'et'is — kaj la vir'in'o'j de'nov'e tiel mal'laŭt'e, kiel ili est'is en'ir'int'a'j, for'las'is la salon'o'n.

La monaĥ'in'o rest'is sol'a.

En la unu'a moment'o ŝajn'is al ŝi, kvazaŭ ia ŝarĝ'o est'us de'fal'int'a de ŝi'a brust'o. Ŝi ek'rigard'is al la pord'o kaj vid'ant'e, ke ĝi est'as ferm'it'a, lev'is la kap'o'n ankoraŭ pli alt'e ol antaŭ la moment'o. Ŝi'a rigard'o tim'em'e kaj mal'kuraĝ'e rond'ir'is en la funebr'a salon'o.

Ĉio est'is ĉi tie ĵus tia kiel antaŭ'e, antaŭ ol la vir'in'o'j en'ir'is, sol'e kun tia diferenc'o, ke dum'e ekster'e tut'e nokt'iĝ'is, kaj pro tio ĉio en la salon'o en la flav'et'a lum'o de l' moder'e flagr'ant'a'j vaks'kandel'o'j hav'is aspekt'o'n pli klar'a'n kaj sam'temp'e mal'pli mal'ĝoj'a'n ol antaŭ'e, kiam la vesper'a du'on'lum'o en'penetr'ad'is ankoraŭ en la salon'o'n.

El la antaŭ'ĉambr'o ek'son'is ankoraŭ kelk'a'foj'e ĉi tie'n la rapid'a'j, sed mal'laŭt'ig'at'a'j mal'grand'a'j paŝ'o'j, akompan'at'a'j de ĥaos'a muĝ'o kaj bru'o, kiam kelk'e da person'o'j pret'iĝ'as por for'ir'i. Period'e est'is ankaŭ aŭd'at'a iu, ankaŭ mal'laŭt'ig'at'a vort'o aŭ fragment'a fraz'o; sed ĉio kun'iĝ'ad'is en ĥaos'o'n de muĝ'e krak'ant'a'j kaj frap'ant'a'j son'o'j.

Subit'e la mal'laŭt'ig'at'a bru'o kaj muĝ'o silent'iĝ'is; sed tuj post'e est'is aŭd'at'a'j paŝ'o'j de kelk'e da person'o'j, post'e ek'knar'o de la pord'o konduk'ant'a el la antaŭ'ĉambr'o al la vestibl'o — fin'e la muĝ'o mal'proksim'iĝ'as ĉiam pli kaj pli. Sed antaŭ ol ĝi tut'e ĉes'is, ankoraŭ unu'foj'e est'is aŭd'at'a'j la proksim'iĝ'ant'a'j paŝ'o'j... Apud la pord'o de la salon'o ili halt'is kaj iu met'int'e unu man'o'n sur la ans'o'n turn'is grinc'e la ŝlos'il'o'n en la serur'o.

La tra'penetr'ant'a ek'grinc'o tra'kur'is la anim'o'n de l' monaĥ'in'o kvazaŭ mal'dolĉ'a riproĉ'o; sed malgraŭ tio ŝi ne mov'iĝ'is, sed avid'e aŭskult'is...

Post la ek'grinc'o de la ŝlos'il'o est'is aŭd'at'a'j rapid'e mal'proksim'iĝ'ant'a'j paŝ'o'j, post'e pli mal'laŭt'a ferm'o de ali'a pord'o kaj de'nov'e, sed jam apenaŭ aŭd'ebl'a ek'grinc'o de la ŝlos'il'o, post'e ek'reg'is silent'o —

Ĉio'n ĉi, kio'n ni ĵus mal'long'e est'is skiz'int'a'j, aŭskult'is la monaĥ'in'o kun la ekster'ordinar'a atent'o. Ŝi ne preter'las'is eĉ la plej mal'fort'a'n, sol'e iom pli klar'a'n mem'star'a'n son'o'n — ŝi'a aŭd'sent'o est'is streĉ'it'a kaj pro tio ŝi'a atent'o iom de'turn'it'a de la objekt'o, kiu antaŭ'e ekscit'is ŝi'n.

La sekv'o est'is natur'a. En tiu'j kelk'a'j minut'o'j, dum kiu'j ŝi atent'is la muĝ'o'n kaj bru'o'n en la antaŭ'ĉambr'o, preskaŭ tut'e ŝi akir'is de'nov'e si'a'n anim'a'n trankvil'o'n. La vang'o'j hav'is la antaŭ'a'n pal'ec'o'n kaj la mal'sek'iĝ'int'a'j okul'o'j la antaŭ'a'n ard'e pi'a'n trankvil'o'n.

Dum kelk'e da minut'o'j ŝi rest'is sen'mov'e, kaj sam'temp'e ankaŭ sen pens'o'j kaj re'memor'o'j. Ŝajn'is al ŝi, kvazaŭ ŝi est'us preĝ'int'a en la preĝ'ej'o la last'a'n preĝ'o'n kaj ankoraŭ genu'as — est'ant'e en embaras'o'j, ĉu lev'iĝ'i aŭ ankoraŭ preĝ'i.

Ĉirkaŭ'e reg'is profund'a silent'o, sol'e period'e inter'romp'at'a de moder'a, apenaŭ aŭd'ebl'a ek'krak'o de iu vaks'kandel'o.

Sed tiu silent'o ŝajn'as nenial strang'a al la monaĥ'in'o. Turn'int'e la kap'o'n ŝi mal'lev'is ĝi'n kaj de'nov'e fiks'e rigard'is la pupitr'o'n antaŭ si kaj hav'ant'e ankoraŭ la man'o'j'n kun'met'it'a'j'n — ŝi de'nov'e komenc'is preĝ'i.

Ŝi preĝ'as en la anim'o la preĝ'o'n por la mort'int'o'j — la preĝ'o'n plej kon'at'a'n. Sed ŝi preĝ'as iel mekanik'e, ŝi pens'as pri la parol'at'a'j vort'o'j, sed la anim'o est'as iel indiferent'a...

Sed mal'rapid'e re'ven'as la antaŭ'a ard'o kaj fervor'o. Ŝi'a tut'a anim'o preĝ'as...

Ŝi preĝ'as kvar'on'o'n da hor'o, du'on'o'n da hor'o, tri kvar'on'o'j'n da hor'o, ne ĉes'ant'e preĝ'i eĉ unu moment'o'n kaj ne mal'streĉ'ant'e almenaŭ iom'et'e si'a'j'n pens'o'j'n... Subit'e ŝi est'is inter'romp'it'a en la preĝ'ad'o. De proksim'e, kred'ebl'e de la proksim'a preĝ'ej'tur'o ek'son'is surd'a son'o de la horloĝ'o.

La monaĥ'in'o ĉes'int'e en la preĝ'ad'o lev'is iom la kap'o'n kaj kalkul'as en la anim'o la surd'a'j'n unu'ton'a'j'n ek'bat'o'j'n.

Ek'bat'is la dek'unu'a.

La last'a son'o est'is trem'e son'int'a kaj ĉirkaŭ'e ek'reg'is de'nov'e profund'a silent'o.

La inter'romp'it'a monaĥ'in'o van'e pen'as en'profund'iĝ'i de'nov'e en la preĝ'o'n. Mal'laŭt'e ŝi parol'as la vort'o'j'n de la preĝ'o; sed dum'e ŝi'a anim'o medit'as, ĝis fin'e la medit'ad'o tut'e venk'as.

Ŝi medit'as pri la last'a'j afer'o'j de la hom'o — pri la mort'o, la mister'a, ĝis nun de neni'u solv'it'a enigm'o — pri la viv'o post'mort'a: pri la feliĉ'o de l' bon'ul'o'j kaj pi'ul'o'j, pri la tortur'o'j de l' mal'bon'ul'o'j kaj mal'pi'ul'o'j...

Ŝi medit'as moment'o'n pri la afer'o'j super'ter'a'j kaj de'nov'e re'ven'as al la »larm'a val'o« — al la turment'o'j kaj dolor'o'j ter'a'j, al la strang'a, tre strang'a miks'aĵ'o de ĝoj'a'j, mal'ĝoj'a'j kaj dolor'a'j moment'o'j, kiu'j est'as nom'at'a'j »viv'o«.

Unu'e la medit'ad'o hav'as karakter'o'n pli mal'pli mal'dolĉ'a'n — kvazaŭ kiam la fremd'a'j pens'o'j kaj fremd'a'j nekropsi'o'j fal'as en la anim'o'n... Antaŭ la spirit'a rigard'o de l' medit'ant'a monaĥ'in'o trem'et'as kvazaŭ en la nebul'o divers'a'j statur'o'j; jen pal'a vir'in'o en la ĉifon'o'j kaj kun la okul'o'j sang'e ruĝ'a'j de plor'o, jen kaduk'a mal'jun'ul'o ŝancel'ir'ant'a laŭ'long'e la mur'o, jen de'nov'e iu ĉarm'a statur'o en la reĝ'a vest'o kaj tuj de'nov'e io, kvazaŭ kripl'ig'it'a monstr'o ramp'ant'a en la polv'o kiel verm'o...

Post la moment'o la atmosfer'o ŝanĝ'iĝ'as.

La nebul'o, en kiu trem'et'is la statur'o'j, komenc'as hel'iĝ'i, kvazaŭ kiam ĝi for'kur'as antaŭ la el'ir'ant'a sun'o. La krepusk'o far'iĝ'as mal'rapid'e ruĝ'et'o... La ruĝ'et'a nebul'o dis'iĝ'as kaj antaŭ la spirit'a rigard'o de l' medit'ant'a, ĝust'e rev'em'e profund'iĝ'ant'a monaĥ'in'o star'as tut'e klar'a kaj plastik'a ĉarm'o'plen'a bild'o.

Lazur'a ĉiel'o ark'iĝ'as super la ĉarm'o'plen'a, paradiz'a ĝarden'o, plen'a de divers'a'j ne'kon'at'a'j flor'o'j kaj ankaŭ tia'j plej'part'e palm'a'j arb'o'j.

Dekstr'e kaj mal'dekstr'e est'as vid'at'a'j rok'o'j kaj post ili alt'aĵ'o'j kovr'it'a'j de l' arb'ar'o'j. Tie ĉi kaj tie de la rok'o'j salt'as torent'o'j — sub la rok'o'j larĝ'iĝ'as verd'a'j herb'ej'o'j, tra kiu'j serpent'um'as flav'a'j voj'et'o'j.

Ĉio est'as tiel simpl'a kaj tamen pro si'a'j trankvil'o kaj pac'o tiel kar'a, tiel agrabl'a, tiel al'log'ant'a...

Dum kelk'e da sekund'o'j la ĝarden'o est'as sen'hom'a, sen'best'a... Subit'e ĝi viv'iĝ'as... La hom'o'j kaj la best'o'j ĉiu'spec'a'j promen'as trankvil'e sur la voj'et'o'j aŭ ripoz'as sur la herb'ej'o'j.

Jen jun'a ĉarm'a vir'in'o star'as apud la tigr'o, tie leon'o ripoz'as apud la pied'o'j de l' blond'har'a bub'et'o; ĉi tie la cerv'o, urs'o, kat'o kaj hund'o sekv'as unu la ali'a'n sur la sabl'a voj'o kaj super ili rond'flug'as agl'o super la amas'o da neĝ'o'blank'a'j kolomb'o'j.

En kelk'e da minut'o'j kelk'a'foj'e ŝanĝ'is la kar'a kaj al'log'ant'a bild'o si'a'n fizionomi'o'n. La stafaĝo rest'is tiu sam'a, sol'e la ar'o da hom'o'j kaj best'o'j sen'ĉes'e ŝanĝ'iĝ'is.

Kaj mir'ind'e — la hom'a'j mien'o'j est'is tiel agrabl'e trankvil'a'j, kvazaŭ la pac'o ŝton'iĝ'us sur ili'a'j vizaĝ'o'j...

Ĉiu, ĉu la mal'jun'ul'o aŭ la jun'ul'o, ĉu la vir'o aŭ la vir'in'o en la tut'a fort'o de la viv'o, ĉu la infan'o apenaŭ el'ir'int'a el la lul'il'o — ĉiu ŝajn'as ne'mezur'ebl'e feliĉ'a kaj kontent'a...

Est'as neni'a dub'o, ke la monaĥ'in'o anim'e en'profund'iĝ'is en la paradiz'a'j'n ĝoj'o'j'n de la viv'o en la ne'kon'at'a, mister'a post'mort'o; sed ŝi'a moder'a, mal'elast'a fantazi'o sci'is el'sorĉ'i al ŝi sol'e la bild'o'n plej simpl'a'n, plej primitiv'a'n...

Est'is al ŝi ĝoj'e kaj agrabl'e; sed tamen ŝi sent'is i'a'n prem'it'ec'o'n, i'a'n moder'a'n mal'kontent'o'n kaj ankaŭ i'a'n tromp'iĝ'o'n. Ŝi ne kompren'is la kial'o'n; ia dolĉ'a melankoli'o ek'reg'is ŝi'n simil'e kiel la feliĉ'a'n hom'o'n, kies anim'o'n tra'kur'as la pens'o, ke li ne est'as izol'it'a kun si'a ĝoj'o kaj feliĉ'o...

Subit'e ŝajn'as al ŝi, ke en la mal'antaŭ'o de la bel'eg'a ĝarden'o vid'iĝ'as ĉiam pli grand'a perspektiv'o — kaj plej mal'proksim'e — ŝi vid'is kon'at'a'n, tre kon'at'a'n pejzaĝ'o'n: simpl'a'n vilaĝ'o'n kun ia simpl'a preĝ'ej'et'o kaj ne mal'proksim'e bel'a'n bien'o'n.

Sen'vol'e ŝi ek'sving'is la dekstr'a'n man'o'n kaj lev'is la vual'o'n. Ŝi'a vizaĝ'o vid'ig'as la ne'pri'skrib'ebl'a'n ek'rid'o'n de la kontent'iĝ'o — antaŭ ŝi'a spirit'a rigard'o el'salt'as la bild'o de l' nask'a vilaĝ'o...

Ŝi vid'as la patr'o'n, la san'eg'a'n, rid'em'a'n, ruĝ'vang'a'n vir'o'n — ŝi vid'as la patr'in'o'n, trankvil'a'n, serioz'a'n vir'in'o'n kun la mien'o de l' delikat'a bon'ec'o — ŝi konjekt'as vid'i ankaŭ si'n mem unu'e kiel infan'o'n kaj tuj post'e kiel virg'ul'in'o'n...

Kaj antaŭ ŝi'a spirit'a rigard'o rapid'eg'e sekv'as unu bild'o la ali'a'n. Jen ŝi vid'as la patr'o'n sur la kamp'o kaj tuj post'e apud la tabl'o kun la patr'in'o — jen ŝi mem sid'as sur la genu'o'j de la patr'in'o, kares'as kaj kis'as ŝi'n kaj tuj post'e ŝi kuŝ'as en si'a infan'a lit'o aŭskult'ant'e, kio'n la patr'o kaj la patr'in'o rakont'as.

Ŝi re'memor'ig'as si'n pri la serv'ist'o'j kaj serv'ist'in'o'j, ŝi re'memor'ig'as si'n pri la kun'ul'in'o'j el si'a plej fru'a infan'ec'o kaj el la aĝ'o pli post'a, ŝi re'memor'ig'as si'n pri la lern'ej'o kaj la kun'lern'ant'in'o'j, pri la mal'jun'a instru'ist'o kaj la mult'o, mult'eg'o da person'o'j kaj moment'o'j — en'tut'e simpl'a'j, preskaŭ ordinar'a'j, sed tamen kar'a'j.

Subit'e el'salt'is antaŭ ŝi la bild'o tre'eg'e al'log'ant'a, kiam ŝi en la vilaĝ'a vetur'il'o kiel matur'iĝ'ant'a knab'in'o proksim'iĝ'is kun la patr'in'o al Prah'a por tie ĉi en'ir'i en la eduk'institut'o'n kaj la vetur'il'o halt'is sur la mont'et'o, de kiu est'is vid'at'a Prah'a, ĵus dron'ant'a en la ruĝ'a bril'o de l' sub'ir'ant'a sun'o...

Sed tiu bild'o rapid'e ced'as antaŭ la bild'o ali'a: ŝi vid'as si'n mem en la pension'o — ŝi vid'as si'a'j'n nov'a'j'n kun'ul'in'o'j'n — ŝi vid'as ankaŭ tiu'n, kiu'n pli post'e ŝi'a kor'o tiel am'is kaj kiu far'iĝ'is ŝi'a plej fidel'a amik'in'o; la graci'a'n, rid'em'a'n blond'ul'in'o'n kun la profund'a'j, am'plen'a'j, blu'a'j okul'o'j kaj kun glat'a'j ruĝ'a'j vang'o'j, varm'a'j lip'o'j kaj kun tiu envi'ind'a, sen'zorg'a pens'o, kiu facil'e transport'as la hom'o'n trans ĉiu'j'n ebl'a'j'n rif'o'j'n de la viv'o.

Ŝi vid'as ŝi'n kvazaŭ star'ant'a antaŭ si — tiel klar'e, tiel plastik'e...

Oni ne pov'as imag'i al si, kia'n inklin'o'n ŝi sent'is al ŝi, kiel ŝi am'is ŝi'n. La plej varm'a am'o frat'in'a ne pov'as est'i pli varm'a. Dum tri jar'o'j ili viv'is preskaŭ sen'ĉes'e sub unu tegment'o, en unu ĉambr'o kaj tre mal'oft'e ili dis'iĝ'is sol'e por kelk'e da moment'o'j. Unu sen la ali'a tut'e ne pov'is viv'i, unu antaŭ la ali'a hav'is neni'a'n sekret'o'n, unu'vort'e, ili est'is unu anim'o.

Kiel ekstr'a, kiel poezi'a est'is tiu temp'o, kiam ili tiel viv'is kaj rev'is inter'ŝanĝ'ant'e ĉiu'tag'e si'a'j'n rev'o'j'n kaj dezir'o'j'n, ĝoj'ant'e je la est'ont'ec'o kun la plej ĉarm'a'j esper'o'j...

Mult'o, mult'eg'o da tiu'j ĉarm'o'plen'a'j rev'o'j de l' jun'ec'o tra'kur'is nun la anim'o'n de l' monaĥ'in'o —

Subit'e ŝanĝ'iĝ'as ŝi'a mien'o — la rid'et'o de l' kontent'iĝ'o en la moment'o ŝanĝ'iĝ'is en la mal'gaj'ec'o'n, preskaŭ en la mal'dolĉ'o'n: ŝi konjekt'as vid'i si'a'n kun'ul'in'o'n feliĉ'a...

Ŝi vid'as ŝi'n sid'ant'a apud la lul'il'o de l' propr'a infan'o —

Sed tuj post'e de'nov'e ŝanĝ'iĝ'as la mien'o de l' monaĥ'in'o: la mien'o de l' mal'dolĉ'o trans'iĝ'as en la mien'o'n de l' rezignaci'o — sed tuj post'e ŝi'a vizaĝ'o vid'ig'as la mien'o'n ne'esprim'ebl'e mal'dolĉ'e dolor'a'n...

Antaŭ ŝi'a spirit'a rigard'o ek'aper'is kvazaŭ tim'em'a ombr'o la statur'o de l' pal'a, serioz'a student'o —

Tiu imag'o sufiĉ'is, por ke la panoram'o de la bild'o'j el'sorĉ'it'a'j de la fantazi'o halt'u...

La monaĥ'in'o ne pov'is rezist'i i'a'n strang'a'n sent'o'n de l' ek'frost'o. Ŝi ek'sving'is rapid'e la man'o'n kaj mal'lev'int'e la vual'o'n komenc'is laŭt'e preĝ'i, kvazaŭ ŝi vol'us for'pel'i la terur'a'n ombr'o'n, kiu ĵus est'is tra'kur'int'a ŝi'a'n anim'o'n, la ombr'o'n fatal'a'n, kiu est'is la ĉef'a kaŭz'o, kial ŝi por ĉiam adiaŭ'is la mond'o'n kaj ĝi'a'j'n plezur'o'j'n, eĉ tiu'j'n dolĉ'a'j'n rev'o'j'n, kiu'j tiel feliĉ'ig'is ŝi'n ankoraŭ antaŭ ne mult'a'j jar'o'j...

Ŝi per'fort'e dev'ig'as si'n al la preĝ'o.

La vort'o'j de'flu'as de la lip'o'j; sed la ard'o, kun kiu ŝi ĉiam antaŭ'e en'profund'iĝ'ad'is en la medit'ad'o'n pri la mister'a est'aĵ'o, tut'e mank'as al ŝi... Kaj la mal'hel'a ombr'o, la nebul'a siluet'o, preter'ir'as antaŭ ŝi ĉiu'moment'e ŝanĝ'ant'e si'a'n form'o'n kaj vid'iĝ'ant'e jen pli klar'e, jen; pli nebul'e, sed dum'e sen'ĉes'e terur'ig'ant'e ŝi'a'n anim'o'n.

Ŝi preĝ'as kvin minut'o'j'n, dek minut'o'j'n, kvar'on'o'n da hor'o...

Sed neni'o help'as! La imag'o de l' nebul'a siluet'o est'as pli potenc'a ol la preĝ'o.

Mal'rapid'e far'iĝ'as la imag'o pli klar'a, pli preciz'a, ĝis fin'e de'nov'e star'as antaŭ ŝi'a anim'o tiu sam'a pal'a, serioz'a, jun'a vir'o, kiu est'is inter'romp'int'a ŝi'n en la rev'em'a en'profund'iĝ'o...

Ankoraŭ moment'o'n ŝi prov'as preĝ'i; sed la pens'o'j kaj re'memor'o'j ĉirkaŭ'flirt'ant'a'j la pal'a'n student'o'n ĉiam batal'as por si'a rajt'o... Post ne long'e la monaĥ'in'a kontraŭ si'a vol'o ĉes'as preĝ'i — la re'memor'o'j de'nov'e okup'as ŝi'a'n anim'o'n...

Ŝi re'memor'ig'as si'n pri la moment'o dum la bel'eg'a maj'a post'tag'mez'o, kiam ŝi, re'ven'ant'e kun si'a ne'dis'ig'ebl'a kun'ul'in'o el la preĝ'ej'o de sankt'a Vit'o, unu'a'foj'e ek'vid'is li'n antaŭ la preĝ'ej'a pord'o...

Ŝi re'memor'ig'as si'n pri tio, ke est'is al ŝi tiam iel strang'e — ke li sen'ĉes'e okup'is ŝi'a'n pens'o'n, ke pli post'e ŝi sonĝ'is pri li, unu'vort'e, ŝi re'memor'ig'as si'n pri ĉiu'j dolĉ'a'j kaj kon'at'a'j detal'aĵ'o'j, en kiu'j manifest'as la nask'iĝ'ant'a unu'a am'o.

Dum kelk'e da moment'o'j ŝajn'as al ŝi, kvazaŭ ŝi de'nov'e sent'us em'o'n al la viv'o — kvazaŭ ĝis nun ŝi viv'us tiel, kiel ĉi tiam...

Subit'e aper'as en ŝi'a pens'o bild'o ali'a.

Ŝi sid'as man'o en man'o kun si'a kun'ul'in'o sub larĝ'branĉ'a kaŝtan'o en la ĝarden'o de l' pension'o... Est'as aŭtun'a vesper'o — la lun'o preskaŭ plen'a — ĉirkaŭ'e sankt'a silent'o...

Ili rakont'as, pli ĝust'e ili parol'as silent'e, sed ĉiu'moment'e unu aŭ la ali'a ek'silent'as... Dum la tut'a hor'o ili ne ek'rid'is eĉ unu foj'o'n, ili ne ek'ŝerc'is eĉ unu foj'o'n — ambaŭ est'as ĉiam pli silent'em'a'j, ĝis fin'e ambaŭ kelk'a'n temp'o'n silent'as...

Subit'e la kun'ul'in'o star'iĝ'is kaj ĉirkaŭ'pren'int'e ŝi'a'n nuk'o'n fiks'e ek'rigard'is ŝi'a'j'n okul'o'j'n...

"Bert'o!" ŝi dir'is mal'laŭt'e per la trem'ant'a voĉ'o.

"Kio'n vi dezir'as, kar'a Henjo?" re'dir'is Bert'o ankaŭ mal'laŭt'e.

Henjo silent'is ankoraŭ moment'o'n kaj post'e per la prem'it'a, inter'romp'at'a voĉ'o komenc'is konfes'i...

Per simpl'a'j kaj tamen varm'a'j vort'o'j ŝi rakont'is, kiam kaj kia'manier'e komenc'is ĝerm'i la am'o en ŝi'a kor'o — post'e ŝi komunik'is la tut'a'n seri'o'n da detal'aĵ'o'j, kiu'j klar'e pruv'is, ke ŝi'a am'o trov'is eĥ'o'n en la anim'o varm'e, ard'e am'at'a.

Bert'o, est'int'e inter'romp'it'a en la rev'em'a en'profund'iĝ'o, aŭskult'is komenc'e kvazaŭ apati'e; sed baldaŭ la rakont'o de l' kun'ul'in'o ek'interes'is ŝi'n.

Ŝajn'is al ŝi, kvazaŭ ŝi est'us aŭskult'ant'a si'a'n propr'a'n anim'o'n: Henjo pentr'is simil'a'j'n mal'trankvil'o'j'n, simil'a'j'n dolĉ'a'n prem'it'ec'o'n kaj sufer'o'j'n, kiu'j jam de kelk'e da monat'o'j ĉes'ig'is la trankvil'o'n de Bert'o. Ŝi sent'is tiel ne'esprim'ebl'e dolĉ'a'n dolor'o'n, tia'n freŝ'a'n esper'o'n, kvazaŭ atend'ant'e, ke la plen'um'o de ŝi'a plej varm'a dezir'o est'as tut'e cert'a.

Fin'e Henjo nom'is la objekt'o'n de si'a am'o...

La spir'o de Bert'o halt'is, ŝi'a brust'o konvulsi'e kun'prem'iĝ'is, la kor'o komenc'is fort'e, konvulsi'e bat'i, la sang'o lev'iĝ'is al la kap'o. Per'fort'e ŝi kun'prem'is la lip'o'j'n por neni'ig'i la ek'ĝem'o'n aŭ la ek'kri'o'n...

Henjo am'is kaj est'is am'at'a de tiu sam'a pal'a student'o, kiu est'is kvazaŭ idol'o de Bert'o...

La simpl'a kaj en la viv'o tial oft'a fakt'o, preter kiu la hom'o'j en la pli mal'fru'a aĝ'o kompat'e rid'et'ant'e trans'ir'as al la tag'ord'o, tut'e dis'prem'is Bert'o'n...

Van'e kun la streĉ'ad'o de ĉiu'j si'a'j fort'o'j ŝi pen'is neni'ig'i si'a'n mal'trankvil'o'n, ĝust'e la plej fort'a'n anim'a'n uragan'o'n, kiu tiel subit'e atak'is ŝi'n.

Ŝi aŭskult'is ankoraŭ moment'o'n, post'e ek'salt'is kun la mal'laŭt'ig'at'a ek'kri'o, ek'ŝancel'iĝ'is kaj de'nov'e fal'int'e sur la benk'et'o'n ŝi kovr'is la vizaĝ'o'n per la ambaŭ man'o'j kaj daŭr'e ek'plor'is — Henjo pen'is trankvil'ig'i ŝi'n. Ŝi demand'as la kaŭz'o'n, insist'as, pet'as — ĉio est'as van'a...

Bert'o silent'as kiel tomb'o; ŝi ne mal'kovr'is la dolĉ'a'n sekret'o'n de si'a kor'o...

De tiu moment'o ŝi sufer'is ne'mezur'ebl'e kiel ĉiu, kiu ne vol'as aŭ ne pov'as konfes'i si'a'j'n dolor'o'j'n al ali'a hom'o — kaj ŝi ne pov'is, ne dev'is ili'n konfes'i...

Melankoli'o ek'reg'is ŝi'a'n tut'a'n anim'o'n. La mond'o est'is indiferent'a al ŝi; ĉio, kio'n ŝi ek'vid'is, far'iĝ'is mal'agrabl'a al ŝi — ŝi viv'is sol'e por si'a'j mal'ĝoj'a'j rev'o'j kaj ankaŭ por tia'j re'memor'o'j.

En la unu'a temp'o ia'foj'e ŝi hav'is okaz'o'n vid'i la ne'mezur'ebl'a'n feliĉ'o'n de si'a amik'in'o...

Oft'e ŝi aŭd'is ŝi'n rakont'i pri li, oft'e ŝi vid'is ŝi'n kun li, ia'foj'e ŝi eĉ parol'is kun li kelk'e da ordinar'a'j, sen'signif'a'j vort'o'j...

Sed ŝi tre'eg'e sufer'is en tiu'j ĉi kelk'a'j moment'o'j; kaj tio est'is la kaŭz'o, ke ŝi fin'e serĉ'is la rimed'o'n kontraŭ si'a anim'a mal'san'o kaj for'las'int'e la pension'o'n re'ven'is kun la romp'it'a kor'o al la ge'patr'o'j en la nask'a'n vilaĝ'o'n.

Ĉi tie ŝi viv'is preskaŭ en la tut'a izol'ec'o for de la mond'o kaj ĝi'a'j plezur'o'j. La izol'ec'o kaj la medit'em'a en'profund'iĝ'o en la re'memor'o'j est'is al ŝi la plej kar'a'j; ŝi viv'is kiel »sankt'ul'in'o«...

En la unu'a temp'o ŝi inter'korespond'ad'is kun la feliĉ'a amik'in'o.

La leter'o'j de Henjo, skrib'it'a'j kvazaŭ per la sang'o de la kor'o, dis'ŝir'ad'is la kor'o'n de Bert'o; sed la silent'a sufer'ant'in'o respond'ad'is ili'n ĉiam kun la sen'ekzempl'a abnegaci'o...

Henjo pentr'is oft'e si'a'n feliĉ'o'n per tiel viv'a'j kolor'o'j, ke la okul'o de Bert'o plen'iĝ'is per la larm'o'j dum la leg'ad'o kaj mult'a'foj'e ŝi dev'is ĉes'ig'i la leg'ad'o'n, antaŭ ol ŝi ven'is al la fin'o de la leter'o.

Sed tamen — kiel oft'e okaz'as en la viv'o — ambaŭ amik'in'o'j en la unu'a temp'o inter'korespond'ad'is sufiĉ'e oft'e; pli post'e ili iom lac'iĝ'is en la korespond'ad'o kaj post tri aŭ kvar jar'o'j tut'e ĉes'ig'is ĝi'n.

La bedaŭr'ind'a, mal'feliĉ'a Bert'o rest'is tut'e sol'a kun si'a dolor'o. Kvankam la ge'patr'o'j kaj la ali'a'j hom'o'j klopod'is per ĉiu'j fort'o'j re'ven'ig'i la knab'in'o'n, iam tiel freŝ'a'n kaj sopir'ant'a'n je la viv'o, de'nov'e al la viv'o, tamen ili'a pen'ad'o est'is van'a. Ŝi aŭskult'is trankvil'e ĉiu'n kaj ĉiam mal'dolĉ'e rid'et'ant'e ne'e ek'sku'is la kap'o'n...

Kaj mal'rapid'e, sed tiom pli firm'e matur'iĝ'is en ŝi'a anim'o la intenc'o tut'e dis'iĝ'i de la mond'o.

Kaj kiam ĝi est'is matur'iĝ'int'a, ĝi est'is ankaŭ efektiv'ig'it'a: Bert'o en'ir'is en la monaĥ'ej'o'n de l' »kompat'em'a'j frat'in'o'j« kaj post unu jar'o far'iĝ'is »frat'in'o« Magdaleno —

La asket'a viv'o monaĥ'ej'a, kun'ig'it'a kun la help'ad'o al la mizer'ul'o'j, est'is preskaŭ tut'e neni'ig'int'a ĉiu'j'n pens'o'j'n pri la mond'o ekster'monaĥ'ej'a; sed tamen ne pov'is la frat'in'o Magdaleno rezist'i la strang'a'j'n sent'o'j'n kaj pens'o'j'n, ŝi'n period'e atak'ant'a'j'n.

Precip'e dum la silent'a'j nokt'o'j aŭtun'a'j, kiam la anim'o tiel volont'e rev'as kaj medit'as, kiam ŝi lac'ig'it'a de la preĝ'ad'o sen'vol'e en'profund'iĝ'is en la re'memor'o'j'n, kiam ŝi re'memor'ig'is si'n pri la feliĉ'a amik'in'o — en tia'j moment'o'j ŝi ek'sent'is ĉiam ne'esprim'ebl'a'n dezert'o'n en la anim'o, dolor'a'n prem'it'ec'o'n, mult'a'foj'e eĉ tra'kur'o'n de la frost'o kaj tuj post'e de'nov'e febr'a'n ek'trem'o'n —

Kaj tio okaz'is ankaŭ nun, kiam ŝi, genu'ant'e unu'a'foj'e en si'a viv'o antaŭ la kadavr'o dum la silent'a nokt'o aŭtun'a, en'profund'iĝ'is sen'vol'e en la re'memor'o'j'n tiel, ke ŝi tut'e forges'is, kial kaj kie ŝi trov'iĝ'as.

Bild'o sekv'as bild'o'n antaŭ ŝi'a spirit'a rigard'o — jen ĝi est'as klar'a kaj plastik'a, jen nebul'a kaj mal'klar'a, jen en la form'o de simpl'a siluet'o...

Subit'e ekster'e lev'iĝ'is la vent'o kaj fort'e ek'sku'is la fenestr'o'j'n. Tiu ek'bru'o inter'romp'is la frat'in'o'n Magdalenon en ŝi'a'j medit'em'a'j re'memor'o'j.

Lev'int'e la kap'o'n ŝi tim'em'e rigard'is ĉirkaŭ si kaj nur post kelk'e da sekund'o'j ŝi tut'e re'konsci'iĝ'is, kial kaj kie ŝi trov'iĝ'as...

Sed ŝi tre'eg'e konstern'iĝ'is re'kon'int'e, ke ŝi ne trov'as si'n genu'ant'a kaj ne hav'as plu la man'o'j'n kun'met'it'a'j'n sur la pupitr'o por preĝ'i, sed ke ŝi sid'as sur la ŝtup'o, sur kiu ŝi antaŭ'e genu'is, ke ŝi hav'as la man'o'j'n preskaŭ konvulsi'e kun'prem'it'a'j'n sur la genu'o'j kaj ke ŝi hav'is antaŭ la moment'o la kap'o'n profund'e mal'lev'it'a'n al la brust'o...

Re'konsci'iĝ'int'e ŝi star'iĝ'is kaj de'nov'e genu'is, kiel antaŭ'e; ŝi de'nov'e kun'met'is la man'o'j'n kaj komenc'is preĝ'i.

Dum kelk'e da moment'o'j reg'is profund'a silent'o, inter'romp'at'a sol'e period'e de moder'a ek'krak'o de iu vaks'kandel'o. Subit'e la vent'o ekster'e de'nov'e lev'iĝ'is kaj ek'fajf'int'e, kvazaŭ ie proksim'e la muŝ'o est'us ek'pep'int'a, long'e kaj surd'e ek'bru'is, kiel en la mal'proksim'o perd'iĝ'as la ek'blek'eg'o de l' sovaĝ'a best'o...

Tiu strang'a kaj preskaŭ terur'ig'ant'a son'o ekscit'is moment'o'n la preĝ'ant'a'n monaĥ'in'o'n.

Ŝi turn'is mal'rapid'e la kap'o'n al la fenestr'o'j — ŝajn'is al ŝi, ke tra la fenestr'o'j ŝi vid'as la stel'o'j'n bril'i sur la firmament'o; sed la ruĝ'et'a lum'o de l' vaks'kandel'o'j re'bril'ant'a de la vitr'o fenestr'a mal'help'is la rigard'o'n.

Moment'o'n rigard'as la monaĥ'in'o al la fenestr'o'j. Jen ŝajn'as al ŝi, kvazaŭ ia flav'a lum'o est'us tra'kur'int'a antaŭ la fenestr'o'j, simil'e kvazaŭ iu est'us subit'e el'ir'int'a kun la lum'o el la mal'lum'o kaj tuj esting'int'a ĝi'n...

Kaj sam'temp'e kun la tra'kur'o de la flav'et'a lum'o lev'iĝ'is ekster'e la vent'eg'o pli sovaĝ'e ol antaŭ'e kaj ek'sku'int'e fort'e la fenestr'o'j'n, ĝis ili ek'tint'is, mal'ferm'is unu el ili.

Mal'varm'a, preskaŭ glaci'a vent'o turn'is si'n en la salon'o kaj ĉirkaŭ'blov'is ankaŭ la frat'in'o'n Magdalenon. La kandel'o'j ek'flagr'is, ili'a'j flam'o'j jen kun'tir'iĝ'is, jen de'nov'e ek'salt'is — la salon'o jen mal'lum'iĝ'is, jen de'nov'e hel'iĝ'is...

La monaĥ'in'o mekanik'e star'iĝ'is, lev'is la vual'o'n kaj ŝtel'al'ir'it'e al'proksim'iĝ'is al la fenestr'o, mal'ferm'it'a de la vent'o, por ferm'i ĝi'n.

En tiu moment'o la fulm'o de'nov'e tra'kur'is la firmament'o'n.

La monaĥ'in'o far'int'e sign'o'n de la kruc'o iom ced'is kaj de'turn'is la vizaĝ'o'n de la fenestr'o, tra kiu la surd'e bru'ant'a vent'o kur'is en la ĉambr'o'n.

Ŝi'a rigard'o fiks'is unu'e sur la flagr'ant'a'j vaks'kandel'o'j, post'e sur la ĉerk'o kaj la blank'a'j, de la vent'o moder'e ond'ig'at'a'j ruband'o'j de la flor'kron'o'j.

En la unu'a moment'o ŝajn'is al ŝi, kvazaŭ ĉio ĉirkaŭ la ĉerk'o viv'iĝ'ad'us, eĉ — kvazaŭ la kadavr'o en la ĉerk'o kovr'it'a per la blank'a gaz'o ek'mov'iĝ'us.

Malgraŭ tio ŝi ne perd'is la trankvil'o'n, kun kiu ŝi antaŭ'e al'paŝ'is al la fenestr'o. Turn'int'e si'n al la fenestr'o ŝi ferm'is ĝi'n kaj de'nov'e mal'rapid'e re'ven'as al la pupitr'o. En tiu moment'o ekster'e tra'kur'is la fulm'o pli fort'a. La monaĥ'in'o halt'int'e de'nov'e ek'rigard'is al la fenestr'o'j — post la moment'o ŝi ek'aŭd'is surd'a'n bru'o'n de mal'proksim'a ek'tondr'o...

Kelk'a'n temp'o'n ŝi star'is kvazaŭ en embaras'o'j, post'e turn'is si'n kaj ŝi'a rigard'o fiks'is sur la ĉerk'o. La vent'o est'is iom lev'int'a la blank'a'n gaz'o'n. Est'is vid'at'a'j du man'o'j, kruc'e met'it'a'j sur la brust'o —

Neni'o'n plu ŝi vid'is ol du blank'a'j'n, kvazaŭ vaks'a'j'n man'o'j'n vir'in'a'j'n kaj mal'grand'a'n nigr'a'n kruc'o'n, sed tiu'j man'o'j kvazaŭ mister'e efik'as la monaĥ'in'o'n: ŝi'a rigard'o, kvazaŭ rigid'iĝ'int'a, est'as fiks'it'a sur ili.

Moment'o'n star'as la frat'in'o Magdaleno kiel statu'o. En ŝi'a anim'o re'viv'iĝ'as la imag'o'j, kiu'j'n al ŝi el'sorĉ'is ŝi'a fantazi'o dank' al tio, kio'n ŝi aŭd'is rakont'i, sed la imag'o'j nun ankoraŭ kresk'as, eĉ — en ŝi'a anim'o nask'iĝ'as nov'a'j bild'o'j...

En la salon'o reg'as tamen profund'a silent'o; ekster'e la vent'o silent'iĝ'is kaj la vaks'kandel'o'j brul'as rekt'e kiel antaŭ'e.

Sed jen de'nov'e ek'fulm'o kaj tuj post'e jam bru'ant'a ek'krak'o de la fulm'o'tondr'o. La frat'in'o Magdaleno ced'is, post'e mal'rapid'e proksim'iĝ'as al la pupitr'o kaj jam vol'as genu'i, kiam la tomb'a silent'o de'nov'e est'as inter'romp'it'a.

Rekt'e antaŭ la monaĥ'in'o ek'son'is moder'a ek'krak'o — kred'ebl'e la ĉerk'o...

La monaĥ'in'o ek'trem'is.

Tuj post'e ek'sibl'is ekster'e la vent'o kaj la frap'ant'a'j son'o'j inter'romp'as la daŭr'a'n bru'o'n... Komenc'is fort'a pluv'eg'o...

La monaĥ'in'o moment'o'n star'as sen'mov'e; post'e ŝi'a man'o sen'vol'e apog'as si'n sur la pupitr'o — kaj la okul'o est'as de'nov'e fiks'it'a sur la blank'a'j, kruc'e met'it'a'j man'o'j de la kadavr'o.

Ekster'e la vent'o fajf'as kaj bru'as ĉiam pli daŭr'e. Period'e atak'as la pluv'o tiel fort'e la fenestr'o'j'n, ke la gut'o'j tambur'as, kvazaŭ ili fal'ad'us sur la tint'ant'a'n plat'aĵ'o'n horizontal'a'n. Fulm'o ĉiam pli rapid'e sekv'as la fulm'o'n, la krak'ad'o de la tondr'o est'as ĉiam pli bru'a.

Ŝajn'as, ke la monaĥ'in'o hav'as neni'a'n atent'o'n por la furioz'ant'a'j element'o'j.

Ŝi'a'j okul'o'j est'as rigid'e fiks'it'a'j sur la blank'a'j man'o'j kun la nigr'a kruc'et'o, en ŝi'a anim'o nask'iĝ'as io kvazaŭ pek'a sci'vol'o.

"Kiu vi est'as kaj kial — kial vi tiel subit'e dis'ŝir'is la faden'o'n de la viv'o?" ŝi pens'as. "Oni dir'is, ke vi est'is jun'a, gaj'a kaj ĉarm'a — kaj sur la rand'o de la ter'a feliĉ'o... kaj tamen, tamen — Oh, se mi almenaŭ pov'us leg'i la respond'o'n sur vi'a vizaĝ'o — sur vi'a'j sen'bril'a'j okul'o'j — sur vi'a glaci'mal'varm'a man'o!... Ebl'e vi am'is — ard'e, flam'e, pasi'e, frenez'e... Ah — jes, jes! Preskaŭ ŝajn'as al mi, kvazaŭ mi envi'us vi'n... Mort'i, kiam vi est'is el'trink'int'a la pokal'o'n da am'o ĝis la fund'o — mort'i en kelk'e da moment'o'j kaj mal'long'e post tiam, kiam vi est'is el'turn'int'a si'n el la ĉirkaŭ'pren'o de la plej am'at'a vir'o — oh, kiel envi'ind'a est'as tiu sort'o rilat'e la sort'o'n, kiam la viv'o tren'iĝ'as en la turment'o'j anim'a'j, kiam la korp'a fort'o mal'rapid'e mort'as, ĝis fin'e la hom'o pere'as — de sen'fort'iĝ'o..."

Subit'e ŝi mem inter'romp'is si'n en la pek'a'j pens'o'j. Ŝi ek'pens'is pri la post'mort'o. Sen'vol'e ŝi ek'trem'is kaj ced'is...

Ŝi'a'j okul'o'j est'as ankoraŭ fiks'it'a'j sur la blank'a'j man'o'j de la kadavr'o. Post la moment'o, ne sci'ant'e la kial'o'n, ŝi mal'proksim'iĝ'as de la pupitr'o mal'laŭt'e sur la pint'o'j kaj post kelk'e da minut'o'j star'as apud la ĉerk'o.

Ŝi star'as dum kelk'e da minut'o'j fiks'e rigard'ant'e blank'a'j'n, kruc'e met'it'a'j'n man'o'j'n sur la brust'o. Ŝi vid'as sur ili blu'a'j'n vejn'o'j'n kaj sur unu fingr'o or'a'n ring'o'n...

En tiu moment'o fal'is ŝi'a rigard'o sur la pli mal'hel'a'n lok'o'n sur la blank'a vest'o proksim'e de la kor'o — ŝi re'kon'is sang'a'n makul'o'n.

De'nov'e ŝi ced'is unu paŝ'o'n — ŝi'a'n anim'o'n tra'kur'is la re'memor'o pri la last'a leter'o, en kiu la mort'int'a knab'in'o est'is adiaŭ'int'a la si'a'j'n kaj kiu laŭ ŝi'a dezir'o est'is met'it'a sur la kor'o'n.

Sed ĵus sur la brust'o est'as ĝis nun met'it'a la blank'a gaz'o.

La frat'in'o Magdaleno est'as moment'o'n en embaras'o'j. Subit'e ŝi decid'is. Far'int'e unu paŝ'o'n al la ĉerk'o ŝi lev'is iom trem'ant'a'n man'o'n al la gaz'o kaj for'ig'is ĝi'n.

La gaz'o sur unu flank'o de la ĉerk'o fal'is — sed la vizaĝ'o de la kadavr'o est'as ankoraŭ kovr'it'a per la blank'a gaz'o — la leter'o kuŝ'as sur la kor'o...

Est'as vid'ebl'e, ke la vest'o ĉirkaŭ la kor'o est'is fort'e sang'makul'it'a; — sed la monaĥ'in'o rimark'is sol'e kelk'e da mal'grand'a'j makul'o'j ĉirkaŭ la leter'o met'it'a sur la kor'o — aŭ pro tio, ke la makul'o'j est'is kret'it'a'j aŭ pro tio, ke la vest'o est'is en la ĉerk'o lert'e fald'it'a, por ke la makul'o'j ne est'u vid'ebl'a'j.

Kaj de'nov'e ŝi star'is moment'o'n sen'mov'e, kvazaŭ en embaras'o'j, ĉu for'ig'i ankaŭ la gaz'o'n de la vizaĝ'o aŭ pren'i la leter'o'n.

Fin'e ŝi decid'is. Per firm'a man'o ŝi lev'is la leter'o'n, sub kiu aper'is grand'a sang'a makul'o...

La monaĥ'in'o ek'trem'is. Dum kelk'e da moment'o'j ŝi ten'is la leter'o'n ne'decid'it'e en la man'o, post'e mal'rapid'e per la trem'ant'a man'o mal'fald'is ĝi'n kaj komenc'is leg'i.

Ĝi est'is skrib'it'a de lert'a man'o, sed trem'ant'a dum la skrib'ad'o, ĉar kelk'a'j vort'o'j, eĉ tut'a'j fraz'o'j est'is preskaŭ ne'leg'ebl'a'j...

Ekster'e furioz'is la uragan'o ĉiam pli sovaĝ'e — dum'e la monaĥ'in'o pen'e leg'is la jen'o'n:

"Kar'a patr'in'o — kaj vi, patr'o — kaj vi, bon'a onkli'nj'o!

Pro ĉio, kio est'as kar'a al vi, pardon'u mi'n! —

Mi ne pov'is far'i ali'manier'e!

Mi adiaŭ'as vi'n sen mal'dolĉ'o kaj sen riproĉ'o'j. Mi ne riproĉ'as eĉ la patr'o'n, kiu laŭ si'a opini'o zorg'ant'e sol'e pri mi'a bon'o kaj feliĉ'o, est'is destin'int'a al mi la fianĉ'o'n, kiu'n mi tre ŝat'as kaj estim'as, sed kiu'n mi malgraŭ tio ne pov'as am'i.

Mi est'us nur ŝarĝ'o por li, — mal'varm'a, glaci'a ŝarĝ'o, kiu nepr'e dev'us mal'dolĉ'ig'i al li la viv'o'n kaj dum la temp'o far'i ĝi'n tut'e ne'toler'ebl'a. Pet'u li'n, ke ankaŭ li pardon'u mi'n.

Mi am'is, kiel vi sci'as — varm'e, sincer'e, mi am'is ard'e, flam'e, pasi'e, eĉ frenez'e...

Kaj li, kiu dum la tut'a vic'o da jar'o'j est'is mi'a idol'o, mi'a di'o, ĵus en la tag'o, kiam mi decid'is, ke mi ne pov'as, ne dev'as far'iĝ'i edz'in'o de ali'a vir'o, kiam mi decid'is, ke mi for'kur'os kun li kaj sufer'os kun'e kun li la mizer'o'j'n de l' perd'it'a ekzist'o — li, kiu est'is fal'int'a tiel, ke li ne ind'as nom'i si'n hom'o, li — en la ĝust'a senc'o de l' vort'o for'ĵet'is mi'n de si — kiam mi fal'is sur la genu'o'j'n antaŭ li...

Ne mal'ben'u mi'n, ne kulp'ig'u mi'n je la pek'a far'o kaj pardon'u mi'n! Mi ne pov'is far'i ali'manier'e!

Kaj mi pet'as — insist'e pet'as vi'n: Ĉio, kio'n mi konfes'is al vi, rest'u por ĉiam sekret'o!

Met'u mi'n, mi pet'as, en la ĉerk'o'n en la sam'a vest'o, kiu'n mi est'us pren'ont'a ĉe mi'a edz'in'iĝ'a fest'o kaj kiu en kis'os mi'n anĝel'o de la mort'o — kaj tiu'n ĉi leter'o'n, en kiu mi ĉio'n konfes'is al vi, met'u sur la vund'o'n de mi'a dis'prem'it'a kor'o!

Kaj se iam iu el vi renkont'os mi'a'n est'int'a'n kun'ul'in'o'n, kiu antaŭ kelk'e da jar'o'j est'is mi'a fidel'a amik'in'o kaj kiu li'n, kiu'n mi est'is ador'int'a, ankaŭ vid'ad'is ĝoj'e — mi konjekt'as — eĉ am'is — se vi renkont'os Bert'o'n — komunik'u al ŝi —"

Frat'in'o Magdaleno ne pov'is leg'i plu.

Jam dum la leg'o de l' unu'a part'o de la leter'o trem'is al ŝi la man'o'j, dum la leg'o de la du'a part'o ŝi'a'j okul'o'j plen'iĝ'is per la larm'o'j tiel, ke ŝi leg'is kvazaŭ tra la nebul'o, dum la leg'o de la last'a'j lini'o'j la leter'o el'fal'is el ŝi'a man'o.

Frenez'a, mal'esper'a ek'kri'o el'iĝ'is el ŝi'a brust'o. Ŝi ŝancel'iĝ'is; sed tuj post'e kvazaŭ re'konsci'iĝ'int'e ŝi lev'is la trem'ant'a'n man'o'n kaj for'ig'is la gaz'o'n, per kiu la vizaĝ'o de la kadavr'o est'is kovr'it'a.

Ŝi konvink'iĝ'is tut'e.

Ŝi ek'vid'is mal'viv'a'n vizaĝ'o'n de si'a est'int'a plej kar'a kun'ul'in'o — ŝi ek'vid'is la bel'a'n blond'har'ul'in'o'n kun la rev'em'a'j, sed nun rigid'e el'ig'it'a'j, kvazaŭ vitr'a'j okul'o'j...

Ŝi'a spir'o halt'is, la brust'o pen'e labor'is; ŝi'a kor'o konvulsi'e kun'prem'iĝ'is de la ne'esprim'ebl'a'j kompat'o kaj dolor'o. Ŝi'a'j okul'o'j plen'iĝ'is per la larm'o'j...

Dum pli long'a temp'o ŝi ne vid'is, nek aŭd'is — ŝi star'is apud la ĉerk'o kvazaŭ rigid'iĝ'int'a...

Ekster'e furioz'is la uragan'o kun ne'ŝanĝ'it'a fort'ec'o. Blind'ig'ant'a'j fulm'o'j kruc'iĝ'as sur la firmament'o, la bru'eg'ad'o de la fulm'o'tondr'o ne ĉes'as. La vent'eg'o fajf'as, bru'as kaj blek'eg'as kvazaŭ furioz'ant'a mar'o — la fenestr'o'j trem'ant'e tint'as, la gut'o'j de la pluv'o terur'ig'e tambur'as — sed la frat'in'o Magdaleno, kiel est'is jam dir'it'e, ne vid'as, ne aŭd'as.

Ŝi'a'j vang'o'j brul'as, de la larm'o'j super'verŝ'it'a'j okul'o'j febr'e bril'as, la lip'o'j est'as konvulsi'e kun'prem'it'a'j...

Subit'e ekster'e lev'iĝ'is la vent'o kun la tri'obl'a fort'ec'o. Ek'ĝem'int'e dolor'e, kvazaŭ la kor'o est'us dis'krev'int'a, ĝi ek'bru'is profund'e, post'e al'prem'iĝ'is al la fenestr'o'j, ek'tint'ig'is ili'n kaj mal'ferm'is tiu'n sam'a'n kiel antaŭ'e. Fort'a glaci'mal'varm'a aer'flu'o en'penetr'is tra la fenestr'o en la salon'o'n kaj turn'is si'n ĉirkaŭ la ĉerk'o. La flam'o'j de la vaks'kandel'o'j profund'e klin'iĝ'is, sed tuj de'nov'e ek'flam'is.

La vent'eg'o en'blov'is de'nov'e — pli fort'e ol antaŭ'e kaj esting'is tri, kvar kandel'o'j'n...

La salon'o iom mal'lum'iĝ'is. La monaĥ'in'o star'as ankoraŭ kvazaŭ rigid'iĝ'int'a... En tiu moment'o la turn'ant'a flu'o de la vent'eg'o la tri'a'n foj'o'n en'penetr'is la salon'o'n kaj esting'is la ceter'a'j'n kandel'o'j'n — la salon'o tut'e mal'lum'iĝ'is.

La uragan'o furioz'as kun ĉiam kresk'ant'a furioz'ec'o — sol'e la flam'o'j period'e lum'ig'as la salon'o'n. En tiu'j moment'o'j ĉio ek'lum'ig'it'a de la fulm'o'j hav'as aspekt'o'n preskaŭ terur'ig'a'n. Frost'a flu'o de la vent'eg'o turn'as si'n en la salon'o kaj mov'ig'as la ruband'o'j'n kaj la flor'kron'o'j'n — sol'e la frat'in'o Magdaleno star'as sen'mov'e.

Subit'e fort'e ek'fulm'is kaj tuj post'e sekv'is la surd'ig'ant'a ek'tondr'o.

La frat'in'o Magdaleno re'konsci'iĝ'is el la agoni'a rigid'ec'o. En la moment'o de l' blind'ig'ant'a ek'fulm'o ŝajn'is al ŝi, kvazaŭ la kadavr'o est'us du'on'e lev'iĝ'int'a en la ĉerk'o...

La monaĥ'in'o dolor'e ek'ĝem'is kaj pren'int'e la kap'o'n per la ambaŭ man'o'j ŝi ced'is ŝancel'ir'ant'e de la ĉerk'o.

Tuj post'e de'nov'e fal'is al ŝi la man'o'j — ŝi star'as firm'e, sed ia ne'esprim'ebl'a tim'em'o kun'prem'is ŝi'a'n anim'o'n. Mal'varm'a ŝvit'o aper'is sur la frunt'o kaj la vang'o'j de la bedaŭr'ind'a monaĥ'in'o — ŝi'a tut'a korp'o trem'as — sed ŝi'a'j pied'o'j est'as kvazaŭ al'forĝ'it'a'j.

Jen ekster'e tra'kur'is nov'a fulm'o kaj de'nov'e ŝajn'as al la monaĥ'in'o, kvazaŭ la kadavr'o est'us lev'iĝ'ant'a.

Tiu'n ĉi foj'o'n ŝi ek'kri'is kaj kuraĝ'iĝ'int'e pen'as for'kur'i kun la streĉ'ad'o de ĉiu'j fort'o'j.

Ŝancel'iĝ'ant'e en la mal'lum'o ŝi fin'e sukces'is ating'i la pord'o'n; sed la pord'o est'as ŝlos'it'a.

Ŝi pugn'o'bat'as ĝi'n; ŝi kri'as, pet'eg'e kri'as — van'e! Tim'o kaj terur'o sku'as ŝi'a'n korp'o'n; ek'kri'o'j sol'e el'iĝ'as stertor'e el ŝi'a ond'iĝ'ant'a brust'o —

Jen nov'a fulm'o — al la monaĥ'in'o ŝajn'as, kvazaŭ la kadavr'o est'us tut'e lev'iĝ'int'a en la ĉerk'o.

Kun la kor'ŝir'ant'a ek'kri'o ŝi kur'as al la fenestr'o'j; sed fal'et'int'e en la tut'a mal'lum'o ŝi kap'bat'is la mur'o'n kaj fal'is sur la plank'o'n —

Ankoraŭ la tut'a'n hor'o'n furioz'is la uragan'o. La fulm'o'j terur'ig'e lum'ig'ad'is la funebr'a'n salon'o'n, la frost'a vent'o turn'is si'n ĉirkaŭ la ĉerk'o kaj ĉirkaŭ'blov'ad'is la febr'e ruĝ'ig'it'a'j'n vang'o'j'n de l' sven'int'a monaĥ'in'o...

La frat'in'o Magdaleno rest'is sen konsci'o — ŝi rest'is sven'int'a dum kelk'e da hor'o'j.

Nur maten'e, kiam la uragan'o jam long'e antaŭ'e ĉes'is furioz'i, kiam la vent'eg'o silent'iĝ'is kaj ĉes'is la pluv'o, nur kiam la sun'o jam long'e est'is lev'iĝ'int'a super la horizont'o — la monaĥ'in'o re'konsci'iĝ'is.

Ŝi re'konsci'iĝ'is ĝust'a'temp'e.

En la antaŭ'ĉambr'o est'is aŭd'at'a'j paŝ'o'j kaj voĉ'o'j...

Pen'e, kun la streĉ'ad'o de ĉiu'j rest'int'a'j fort'o'j tren'is si'n la frat'in'o Magdaleno al la preĝ'benk'et'o —

Kaj kiam pli post'e tiu'j sam'a'j vir'in'o'j, kiu'j'n ŝi est'is vid'int'a vesper'e, mal'laŭt'e mal'ferm'is la pord'o'n kaj ŝtel'en'ir'is, ili vid'is la monaĥ'in'o'n genu'i kiel vesper'e...

Sed kiam ŝi fin'e lev'iĝ'is por for'ir'i en la monaĥ'ej'o'n, ŝi ek'ŝancel'iĝ'is kaj fal'is... Oni dev'is ven'ig'i la vetur'il'o'n —

Kiom ŝi est'is sufer'int'a, neni'u sci'iĝ'is, neni'u eĉ supoz'is —

Minac'e kiel la neni'ig'at'a pasi'o mal'lev'iĝ'as la pez'a aŭgust'a vesper'o super la arb'ar'o'riĉ'a, mont'a pejzaĝ'o en Šumava.⁶

La firmament'o jam preskaŭ la tut'a'n hor'o'n est'as kovr'at'a de la pez'a'j, mal'bon'port'ant'a'j nub'o'j, el kiu'j tuj post la sub'ir'o de la sun'o el'salt'ad'is sen'bril'a'j fulm'o'j, akompan'at'a'j de la murmur'ant'a tondr'ad'o.

Est'as neni'a dub'o, ke plej baldaŭ fal'os sur la jam tut'e mal'lum'iĝ'int'a'n val'o'n unu el tiu'j daŭr'a'j uragan'o'j, kiu'j ia'foj'e furioz'as la tut'a'n nokt'o'n...

El la fenestr'o'j de la ĉas'dom'o la sol'e loĝ'at'a konstru'aĵ'o en la tut'a ĉirkaŭ'aĵ'o vibr'as tra la vesper'a mal'lum'o ia flav'et'a lum'o, lum'ig'ant'a la ĉambr'o'n original'a'n kaj interes'a'n.

Ĝi est'as kvar'angul'a kaj vast'a ĉambr'o kun lign'a plafon'o, divid'it'a part'e per la bret'a mur'o en du part'o'j'n.

La mal'antaŭ'o — la agrabl'a angul'o kun du fenestr'o'j plen'a'j de flor'o'j — est'as la dorm'o'ĉambr'o kaj de l' antaŭ'o ĝi est'as divid'it'a per la nigr'o'brun'a'j, du'on'e dis'ig'it'a'j pord'o'kurten'o'j.

Unu'a'vid'e oni ek'kon'as, ke ĉi tie reg'is ankoraŭ antaŭ ne'long'e la zorg'em'a man'o de l' am'ant'a, bel'gust'a vir'in'o. La mebl'ar'o est'as simpl'a, sed ĉie oni pov'as vid'i mult'e da elegant'a'j ornam'aĵ'o'j kaj la vir'in'a'j bagatel'o'j.

Malgraŭ la vid'ebl'a mal'ord'o, laŭ ĉio kaŭz'it'a de la long'a for'est'ad'o de la mastr'in'o kaj de tiu'temp'a mastr'um'ad'o de l' vir'o'j ne tre ord'em'a'j, la agrabl'a mal'antaŭ'o posed'as i'a'n al'log'ant'a'n freŝ'ec'o'n, ekstrem'e kontrast'ant'a la mal'ĝoj'a'n, mal'nov'mod'a'n antaŭ'o'n.

Sur la konven'a'j kaj ne'konven'a'j lok'o'j de la mur'o'j est'as pend'ig'it'a'j cerv'a'j korn'o'j, paf'il'o'j, ĉas'ponard'o'j kaj divers'a'j ĉas'il'o'j.

En la angul'o dekstr'e star'as grand'a kahel'a forn'o; antaŭ'e est'as pord'o konduk'ant'a al la koridor'o, el kiu la forn'o est'as hejt'at'a kaj el kiu oni ir'as per la ŝtup'ar'o en la unu'a'n etaĝ'o'n aŭ tra la ĉef'a pord'o en la kort'o'n, ĉirkaŭ'at'a'n de l' alt'a stang'o'bar'il'o.

Sur la mur'o inter la forn'o kaj la nom'it'a pord'o pend'as lign'a horloĝ'o kun la kukol'o. Apud la horloĝ'o en la direkt'o al la pord'o oni vid'as grand'a'n portret'o'n de jun'a vir'o kun melankoli'a mien'o, vest'it'a kiel arb'ar'ist'o. Sub la portret'o pend'as or'it'a kadr'o kun la fotograf'aĵ'o de jun'a sinjor'in'o en bal'tualet'o; kaj sub ĝi — revolver'o.

En la mur'o kontraŭ la portret'o'j est'as grand'a fenestr'o de bizar'a form'o.

Kiam ajn ek'fulm'as pli fort'e, oni vid'as tra tiu ĉi fenestr'o la lum'ig'it'a'n kort'o'n kaj mal'proksim'a'n nebul'a'n siluet'o'n de tri kruc'o'j star'ant'a'j sur ne'alt'a rok'o, al kiu konduk'as tord'o'lini'a voj'et'o kaj kiu supr'e'n'ir'as ĝi'n ĝis la kruc'o'j.

Antaŭ la fenestr'o star'as ne'grand'a tabl'o kaj, tut'e antaŭ'e — kontraŭ la jam nom'it'a pord'o — trov'iĝ'as ankoraŭ ali'a pord'o, konduk'ant'a al la kort'o. Proksim'e star'as seĝ'o, sur kiu est'as ĵet'it'a mal'nov'a ĉeval'tuk'o.

Krom du ŝrank'o'j kun libr'o'j laŭ'long'e la mur'o mal'dekstr'e kaj ali'a neces'a mebl'ar'o est'as mez'e de l' unu'a ĉambr'o grand'a tabl'o el kverk'a lign'o kun kruc'it'a'j pied'o'j — apud la tabl'o star'as apog'seĝ'o, en kiu ĵus sid'as vir'o en arb'ar'ist'a vest'o kun la kap'o apog'it'a sur la ambaŭ man'o'j, kaj kelk'e da ordinar'a'j seĝ'o'j.

Sur la tabl'o brul'as grand'a petrol'a lamp'o kaj apud ĝi kuŝ'as ia mal'ferm'it'a libr'o.

Ĉio est'as simpl'a, mal'nov'mod'a kaj mal'afabl'a kiel en la loĝ'ej'o'j de mal'jun'a'j fraŭl'o'j aŭ pli aĝ'a'j vidv'o'j, al kiu'j la ĉarm'o de la proksim'a ĉirkaŭ'aĵ'o, en kiu ili mal'oft'e paŝ'ig'as la temp'o'n, est'as tut'e sen'interes'a.

Malgraŭ tio oni pov'as ankaŭ ĉi tie ek'vid'i al'don'o'j'n re'nov'ig'ant'a'j la iam'a'n vir'in'a'n mastr'um'ad'o'n.

En la moment'o, kiam ni en'konduk'as la leg'ant'o'n en la ĉambr'o'n, oni pov'as vid'i ankoraŭ unu diferenc'o'n de l' kutim'a'j cirkonstanc'o'j.

En la mal'antaŭ'a ĉambr'o du'on'e post la vent'ŝirm'il'o oni vid'as infan'a'n lit'o'n, kiu est'as ŝov'it'a tia'manier'e de la mur'o, ke ĝi ne est'as vid'at'a de la pord'o konduk'ant'a al la kort'o. Apud la lit'o star'as tabl'o kaj sur ĝi botel'o da akv'o kaj mal'grand'a'j teler'o'j, pokal'o kaj kuler'o.

La nokt'a trankvil'o est'as inter'romp'at'a en la ĉambr'o sol'e de l' unu'ton'a ir'o de la horloĝ'o kaj period'e de la muĝ'o de l' vent'o, kiu ia'foj'e moder'e tint'ig'as la fenestr'o'j'n. Ekster'e fulm'as ankoraŭ post long'a'j paŭz'o'j, kaj sol'e la murmur'ant'a tondr'ad'o est'as ĉiam pli klar'a.

La vir'o en la apog'seĝ'o apud la tabl'o sid'as sen'mov'e kiel statu'o.

Nur kiam la horloĝ'o ek'krak'is kaj la kukol'o kant'is la dek'a'n, li lev'is la kap'o'n kaj rigard'int'e dorm'em'e ĉirkaŭ si, fiks'is la rigard'o'n sur la horloĝ'o'n.

"Kio est'as?" de'glit'is mal'afabl'e de li'a'j lip'o'j; sed tuj post'e, kvazaŭ li est'us tut'e re'konsci'iĝ'int'a, li dir'is silent'e, preskaŭ dolor'e:

"Ah, tiel! Post la sen'dorm'e pas'ig'it'a nokt'o venk'is mi'n la lac'ec'o. Mi ek'dorm'is..."

Turn'int'e post'e la kap'o'n al la infan'a lit'o en la mal'antaŭ'o li lev'iĝ'is si'n'gard'e kaj sen'bru'e.

Li est'as vir'o ĉirkaŭ'e ses'dek'jar'a de l' alt'a, ost'o'fort'a tali'o, nub'a mien'o, sun'brun'ig'it'a vizaĝ'o, kovr'it'a de griz'iĝ'int'a, antaŭ'e nigr'a plen'barb'o kaj kun iom mal'afabl'a'j, sed bon'anim'a'j trajt'o'j.

La sol'a rekt'iĝ'o mal'kovr'is, ke li posed'as ankoraŭ plen'a'n fort'o'n de l' vir'o, ke li est'as pasi'em'a kaj ne est'as bon'e incit'i li'n aŭ li'a'j'n pasi'o'j'n. La rekt'ec'o, kuraĝ'o kaj kategori'ec'o vid'iĝ'as en ĉiu trajt'o de la vizaĝ'o, kies bril'a'j nigr'a'j okul'o'j sub la griz'iĝ'int'a'j brov'o'j ŝajn'as preskaŭ pik'i.

Lev'iĝ'int'e li star'is moment'o'n, post'e sur la pint'o'j kaj plej si'n'gard'e li ŝtel'ir'is al la infan'lit'o en la mal'antaŭ'o'n.

Moment'o'n li fiks'e rigard'is la lit'o'n, vid'ig'ant'e dolor'a'n ekscit'o'n, post'e sam'e si'n'gard'e ŝtel'for'ir'is en la antaŭ'o'n, kie li halt'is.

"Bedaŭr'ind'a infan'o!" li ek'ĝem'is kun la dolor'a rezignaci'o. "Ci sufer'as — ci sufer'as — sen la propr'a kulp'o..."

"Ah, Di'o, Di'o!" li ek'plend'is, silent'int'e moment'o'n, en la ton'o de l' kompat'a riproĉ'o. "Kial — sufer'as tiu bedaŭr'ind'a kre'it'aĵ'o tiel ne'mezur'ebl'e? Kial? Al kiu kaj kia'manier'e ĝi far'is i'o'n mal'bon'a'n?... Ankoraŭ antaŭ'hieraŭ ĝi kur'ad'is kaj petol'ad'is, freŝ'a kiel cerv'in'o, gaj'a kaj plen'a de viv'o... Kaj hodiaŭ ĝi kuŝ'as la tut'a'n tag'o'n kvazaŭ du'on'mort'int'a — kaj sol'e la period'a sufok'a tus'ad'o vek'as ĝi'n el la agoni'a du'on'konsci'o..."

Jen ek'son'is la stertor'a ek'tus'o de la lit'o el la mal'antaŭ'o kaj tuj post'e tim'em'e ek'kri'is la sibl'ant'a infan'a voĉ'o:

"Mam'i — mam'i!"⁷

"De'nov'e ĝi vok'as la patr'in'o'n!" ek'pens'is la vir'o en la antaŭ'o kaj turn'int'e si'n kun rapid'a serv'em'o al'paŝ'is al la lit'o, de kiu lev'iĝ'is al li du infan'a'j man'o'j kaj la infan'a voĉ'o sibl'ant'e balbut'is:

"Av'ĉj'o, av'ĉj'o! Kie est'as mam'i?"

Sed la vir'o, al'parol'it'a tiel simpl'e kaj tamen insist'e ne respond'is rekt'e tiu'n demand'o'n.

Laŭ ĉio el divers'a'j motiv'o'j li pen'is turn'i la pens'o'j'n de l' mal'san'a infan'o al ali'a'j objekt'o'j. Li komenc'is ĝi'n am'plen'e kaj ia'foj'e eĉ infan'e dorlot'i, parol'ant'e part'e al la infan'o, part'e — esplor'ant'e dum'e ĝi'a'n stat'o'n — al si:

"Ci ne dorm'as, kar'ul'et'o? Mi pens'is, ke ci dorm'as kiel zizel'et'o⁸ Kaj ci kontraŭ'e rigard'as kiel strig'et'o."

Ĉe tiu'j vort'o'j li klin'iĝ'is al la infan'o.

"Kaj ĉu io dolor'as ci'n — ĉu dolor'as? Kaj kie, kar'ul'et'o, kie? Ĉu sub la menton'et'o — en la gorĝ'et'o, kiel ci montr'as? Ah, ĝi est'as pas'ont'a, kar'ul'et'o — ci vid'os!..."

Post'e palp'ant'e la frunt'o'n de l' infan'o, la vang'o'j'n kaj la korp'o'n, li daŭr'ig'is en tiu sam'a ton'o:

"Ci hav'as ja la frunt'et'o'n tut'e mal'varm'a'n — kaj ankaŭ la vang'et'o'j'n kaj la tut'a'n korp'et'o'n!"

Ĉe tiu'j vort'o'j tra'kur'is li'a'n anim'o'n la esper'plen'a pens'o, ke la infan'o, ne hav'ant'e la febr'o'n — pri kiu li konjekt'is, ke ĝi akompan'as ĉiu'n grav'a'n kaj danĝer'a'n mal'san'o'n — tamen ne est'as mal'san'a tiel grav'e kaj sen'esper'e, kiel ŝajn'as.

"Kaj ĉu ci dezir'as i'o'n, kar'ul'et'o — neni'o'n? Ĉu ci vol'as trink'i — ne?... Almenaŭ mi ord'ig'os al ci la kusen'et'o'n sub la kap'et'o. Ci kuŝ'as ja ĉi tie kiel perfekt'a fripon'et'o. La lit'kovr'il'o est'as de'ĵet'it'a — kun'volv'it'a..."

Ord'ig'ant'e al la infan'o la kusen'et'o'n kaj la kovr'il'o'n, kun el'dev'ig'it'a petol'em'o li al'don'is:

"Ĉi tie est'is kiel en la vulp'ej'o... Tiel, tiel! Nun ci kuŝ'os de'nov'e kiel princ'id'o — ĉu ne?... Nu, ci vid'as — mi ankaŭ sci'as far'i — ĉio'n, ĉio'n... Kaj nun ci ne tus'as tiel konvulsi'e, kiel maten'e kaj la tut'a'n post'tag'mez'o'n. Kred'ebl'e tio est'as bon'a sign'o. Lul'u vi'n de'nov'e anĝel'et'o, por ke la dolĉ'a dorm'o ci'n re'freŝ'ig'u, re'fort'ig'u, re'san'ig'u..."

En tiu moment'o li ek'vid'is, ke la infan'o ferm'is la okul'o'j'n kaj opini'ant'e, ke ĝi jam est'as dorm'ant'a, li rekt'iĝ'is.

Moment'o'n kun dolor'a rezignaci'o li rigard'is la infan'o'n, kaj post'e ŝtel'ir'ant'e de la lit'o kaj medit'e konsider'ant'e li dir'is mal'laŭt'e:

"Ĉu fin'e tio est'as sven'o, antaŭ'ir'ant'a la fin'a'n agoni'o'n?"

Tiu pens'o halt'ig'is li'n.

Vol'ant'e konvink'iĝ'i li el'paŝ'is ekstrem'e bru'e; sed la infan'o ne aŭd'as kaj ne vek'iĝ'as, simil'e kiel ĝi ne vek'iĝ'is la tut'a'n vesper'o'n dum kia ajn ali'a bru'o.

Li bru'ig'is post'e la seĝ'o'n kaj kelk'a'foj'e pied'bat'is, fiks'e rigard'ant'e la infan'o'n; sed en la vizaĝ'o de l' infan'o ne ek'trem'is eĉ unu muskol'o.

"Do tamen — la sven'o'j?... Ah, Di'o, Di'o!" li dolor'e ek'ĝem'is, post'e sen'ĝen'e el'paŝ'is kaj tra'ir'int'e laŭ'larĝ'e la ĉambr'o'n rigard'is la kort'o'n tra la fenestr'o.

Post moment'o li si'n turn'is.

Li'a rigard'o fiks'is hazard'e sur la portret'o de l' melankoli'a jun'a vir'o sur la kontraŭ'a mur'o kaj li'a vizaĝ'o vid'ig'is mal'dolĉ'o'n,. Kiam laŭ la kutim'o de l' homojizoluloj li komenc'is, du'on'laŭt'e kaj fragment'e parol'i al la bild'o:

"Nu, jen ci vid'as, knab'o, jen ci vid'as!... Preskaŭ mi ĝoj'as en tiu'j mal'dolĉ'a'j moment'o'j, ĉar ci ne est'as atest'ant'o de ĉio ĉi — ĉar ci ne vid'as ci'a'n infan'o'n sufer'i kaj ebl'e jam mort'i!

Kaj kiel sever'e, kiel riproĉ'e ci rigard'as mi'n — kvazaŭ ci vol'us dir'i, ke mi — ci'a patr'o est'as kulp'a je ci'a tut'a dolor'o kaj mal'feliĉ'o!...

Ver'e — mi dev'is ali'e eduk'i ci'n, ol kiel mi ci'n eduk'is! Mi far'is erar'o'n, ĉar mi al'las'is, ke ci pas'ig'u ci'a'n tut'a'n viv'o'n en la arb'ar'a sol'ej'o, ekskluziv'e en la societ'o de l' mal'jun'iĝ'ant'a patr'o.

Mi dev'is, laŭ'bezon'e dev'ig'e aŭ per'fort'e, se eĉ por iom da temp'o, for'pel'i ci'n en la mond'o'n, por ke ci ek'kon'u la hom'a'n hipokrit'ec'o'n kaj spit'e la ĝust'ec'o de ci'a nekropsi'o pri la mond'o ne est'u tiel mol'a, tiel sent'em'a...

Jes, jes — mi dev'is don'i al ci okaz'o'n rigard'i pli profund'e en la viv'o'turn'o'n, en la hom'a'j'n kor'o'j'n!... Mi far'is erar'o'n, ĉar mi ne dev'ig'is ci'n, ke ci akir'u spert'o'j'n pri la gent'o vir'in'a, ke ci ek'kon'u, ke neni'o est'as tiel ŝanĝ'em'a, neni'o tiel perfid'a, kiel la kor'o de l' vir'in'o!...

Se est'us tiel okaz'int'a, cert'e tio, kio ci'n traf'is, ne surpriz'us ci'n — kaj ne en'prem'us al ci la mort'ig'a'n il'o'n en la man'o'n...

Pardon'u, knab'o, pardon'u al la pent'o'far'ant'a patr'o la grav'a'n, ne'pardon'ebl'a'n kulp'o'n — ĝust'e erar'o'n! Ĝi'n ne kaŭz'is la mal'bon'a vol'o, sed la patr'a — ebl'e ankaŭ infan'a am'o, kiu ne vol'is kaj ne pov'is mal'help'i kia'n ajn ci'a'n em'o'n. Mi eduk'is ci'n vir'o — en la plen'a senc'o de l' vort'o — vir'o ŝat'ant'a honor'o'n, vir'o, kies honor'o ne est'is ĥimer'o...

Kaj ke la sen'mezur'a anim'dolor'o fal'ig'is ci'n antaŭ'temp'e en la tomb'o'n, ke la tromp'it'a am'o, la abomen'a perfid'o de l' mal'fidel'a edz'in'o... Ne, ne! Laŭ ci'a karakter'o ci ne pov'is far'i ali'manier'e. Est'ant'e en ci'a situaci'o mi sen'dub'e far'us tio'n sam'a'n. Unu prem'o de risort'o de l' revolver'o — kaj en la moment'o la ne'toler'ebl'a sufer'o est'us fin'it'a..."

Post tiu'j ĉi vort'o'j li ek'rigard'is tim'em'e la arm'il'o'j'n pend'ig'it'a'j'n sur la mur'o. Post'e li al'ir'is al la mur'o, de'pren'is la revolver'o'n, pend'ant'a'n sub la fotograf'aĵ'o de l' sinjor'in'o en la or'it'a kadr'o kaj moment'o'n rigard'is ĝi'n kvazaŭ relikv'o'n.

Li'a vizaĝ'o vid'ig'as mien'o'n ĉiam pli dolor'a'n. Subit'e li si'n turn'is kaj rigard'int'e al la lit'o en la mal'antaŭ'o li dir'is mal'laŭt'e kaj mol'e:

"Ah — la infan'o — infan'o!..."

Al'paŝ'int'e kun la revolver'o en man'o al la tabl'o, li met'is ĝi'n sur la tabl'o'n — kaj kvazaŭ li est'us nun re'memor'ig'int'a si'n pri la grav'a afer'o, li ek'murmur'is:

"Sed kio'n far'as la kurac'ist'o? Kial li ne ven'as? La dek'a jam pas'is kaj la kurac'ist'o ne est'as ankoraŭ tie ĉi..."

Sur li'a dolor'e kun'tir'iĝ'int'a vizaĝ'o aper'is turment'a ne'decid'ec'o.

Fin'e li decid'is.

Rapid'e li al'paŝ'is al la pord'o dekstr'e, mal'ferm'is ĝi'n kaj en'ir'int'e la mal'lum'a'n koridor'o'n ek'fajf'is per la fingr'o'j, Re'ven'int'e post'e en la ĉambr'o'n li aŭskult'is tra la du'on'e mal'ferm'it'a pord'o de l' koridor'o.

Post la moment'o, vid'ig'ant'e mal'pacienc'o'n, li ek'tir'is fort'e du foj'o'j'n la ten'il'o'n de l' sonor'il'o apud la pord'o kaj ced'int'e kelk'e da paŝ'o'j li de'nov'e aŭskult'is.

En la koridor'o ek'son'is mal'agrabl'a son'o de lad'a sonor'il'o. Tuj post'e est'is aŭd'at'a'j paŝ'o'j de l' nud'a'j pied'o'j, mal'supr'e'n'ir'ant'a'j la ŝtup'ar'o'n en la koridor'o'n.

Post kelk'e da sekund'o'j aper'is antaŭ la pord'o en la koridor'o ĉirkaŭ'e dek'ses'jar'a knab'aĉ'o kun la fizionomi'o, re'memor'ig'ant'a pri la bon'kor'a'j idiot'o'j. Li hav'is sol'e ĉemiz'o'n kaj pantalon'o'n pend'ant'a'n sur unu ŝelk'o kaj li'a'j nud'a'j pied'o'j lev'iĝ'ad'is unu post la ali'a, kvazaŭ li star'us sur la brul'ant'a karb'o.

"Ci dorm'aĉ'is, Kiĉjo!"⁹ bru'e bon'ven'is la mal'jun'a vir'o al'vok'int'a li'n.

"Ne — ne — mi ne dorm'aĉ'is!" sen'kulp'ig'as si'n la al'parol'it'o, pen'ant'e kovr'i si'a'n dorm'em'o'n. "Mi kuŝ'is sol'e..."

Kaj kun flat'em'a serv'em'o li al'don'is:

"Ĉu vi ordon'as i'o'n, sinjor'o patr'o?"¹⁰

"Mi ordon'is ja, ke ci ne kuŝ'iĝ'u antaŭ la al'ven'o kaj for'ir'o de l' kurac'ist'o," inter'met'is sever'e la »sinjor'o patr'o«, sed tuj li demand'is en la ton'o pli moder'a:

"Kio'n dir'is sinjor'o doktor'o, kiam li al'vetur'os?"

Du'on'e dorm'ant'a Kiĉjo, ne pov'ant'e tuj re'memor'ig'i si'n pri tio, balbut'is re'memor'em'e:

"Kio'n dir'is sinjor'o doktor'o, sinjor'o patr'o?"

"Nu, en'ir'u!" invit'as li'n la sinjor'o patr'o.

Kiĉjo lam'ant'e tim'em'e en'ir'is kaj mal'ferm'int'e post si la pord'o'n halt'is mal'kuraĝ'e antaŭ ĝi.

"Kio'n dir'is sinjor'o doktor'o — vi dir'as, sinjor'o patr'o?" ripet'is palpebr'um'ant'e la ŝtip'form'a kaj ĝib'iĝ'int'a knab'aĉ'o, kies inflam'it'a'j palpebr'o'j ankoraŭ du'on'e ferm'iĝ'ad'is, kaj post'e al'don'is decid'e:

"Mi ne sci'as. Mi ne est'is ja en la urb'o por la sinjor'o doktor'o..."

"Ah, mi sci'as, mi sci'as!" inter'met'is mal'pacienc'e la sinjor'o patr'o. "Sed ci ĉe'est'is, kiam sinjor'o Florian'o re'ven'is post'tag'mez'e el la urb'o kaj rakont'is, kiel li sukces'is ĉe la kurac'ist'o. Mi vol'as sci'i, ĉu li dir'is, ke la kurac'ist'o al'vetur'os je la dek'a aŭ je la dek'unu'a?"

"Je la dek'a, sinjor'o patr'o!" ĝoj'e dir'is Kiĉjo, ke li pov'as serv'i iom la koler'ant'a'n sinjor'o'n patr'o'n. "Li dir'is, ke plej post'e ĉirkaŭ la dek'a li est'os ĉe ni..."

"Sed la dek'a jam pas'is!" rimark'ig'is la sinjor'o patr'o.

Kiĉjo, rigard'int'e laŭ la ekzempl'o de l' sinjor'o patr'o, sed preskaŭ idiot'e, la horloĝ'o'n, daŭr'ig'is:

"Sinjor'o Florian'o dir'is, ke la sinjor'o doktor'o pov'as for'vetur'i el la urb'o je la kvin'a post'tag'mez'e. Kaj ĉar oni bezon'as kvin hor'o'j'n por ating'i ni'n per la vetur'il'o, do je la dek'a tut'e cert'e..."

"Mi sci'as, mi sci'as!" inter'met'is mal'pacienc'e la sinjor'o patr'o. "Kaj mi send'is jam antaŭ du'on'hor'o la sinjor'o'n Florian'o'n sur la sen'arb'a'n dekliv'o'n al la tri kruc'o'j, por ke li rigard'u, ĉu la doktor'o jam al'vetur'as. Sed la sinjor'o Florian'o long'e ne re'ven'as. Kaj tial," li al'don'is en la kategori'a ton'o, "ir'u por vid'i, kio'n li far'as?"

"Mi?" ek'balbut'is Kiĉjo vid'ig'ant'e subit'a'n konstern'iĝ'o'n.

"Nu, kiu ali'a?" rimark'ig'is bon'anim'e la sinjor'o patr'o. "Mi ne pov'as ja for'ir'i de la infan'o. Kaj krom ni du est'as neni'u en la dom'o."

"Mi — mi — sinjor'o patr'o —?" ek'balbut'is Kiĉjo de'nov'e, kaj post'e pli kuraĝ'e al'don'is: "Mi ne pov'as..."

"Kial ci ne pov'as?"

"Mi, mi, mi ne vid'as mal'proksim'e'n..." sen'kulp'ig'is si'n Kiĉjo mal'lert'e.

"Ne est'as bezon'e, ke ci vid'u. Sinjor'o Florian'o hav'as falk'a'j'n okul'o'j'n, kaj de la tri kruc'o'j, kiam ek'fulm'as, oni vid'as sur la ŝose'o en la mal'proksim'o'n je unu hor'o. Li jam dir'os al ci..."

"Sed mi — mi, sinjor'o patr'o..." komenc'is Kiĉjo en la ton'o ĉiam pli tim'em'a kaj kun'met'int'e la man'o'j'n li fin'is konstern'it'e:

"Pro Di'o mi pet'as vi'n — ne send'u mi'n tie'n!"

"Al la diabl'o'j, knab'o, kio okaz'as kun ci?" kri'is la sinjor'o patr'o kun la koler'a ek'mir'o. "Ĉu ci frenez'iĝ'is?"

Kaj kun sever'a kategori'ec'o li ordon'is:

"En la moment'o est'u post la pord'o!"

"Pro la kompat'o de Di'o, sinjor'o patr'o," dolor'e ek'ĝem'is Kiĉjo, fal'int'e sur la genu'o'j'n antaŭ li, "ne send'u mi'n! Mi — mi — tim'as."

"Mal'saĝ'ul'o," respond'is koler'e la sinjor'o patr'o. "Dum kvin jar'o'j li tra'kur'as tag'e kaj nokt'e la arb'ar'o'j'n, ĉirkaŭ la ĉas'dom'o kaj nun subit'e li tim'as kur'i al la tri kruc'o'j al la sinjor'o Florian'o!... Lev'iĝ'u! Kaj — kur'u! Aŭ mi ci'n..."

Kaj dum'e li etend'is la man'o'n, kvazaŭ li vol'us dev'ig'i iĉjon per Kla vang'o'frap'o.

Mort'e tim'ig'it'a Kiĉjo prov'as lev'iĝ'i; sed li'a konstern'iĝ'o est'as tiel fort'a, ke li tuj de'nov'e fal'as sur la genu'o'j'n kaj kun la mien'o kaj gest'o'j de l' turment'it'o li balbut'as:

"Pro la kompat'o de Di'o — sinjor'o patr'o — mi — mi tim'as..."

"Kio'n?" inter'met'is la sinjor'o patr'o, mal'laŭt'ig'ant'e sen'vol'e la rid'o'n, "Ĉu ebl'e proksim'iĝ'as la uragan'o? Ankoraŭ ne fal'is eĉ unu gut'o. Kaj antaŭ ol komenc'iĝ'os pluv'et'i aŭ vent'eg'i — ci est'os de'nov'e hejm'e. Aŭ ĉu ci tim'as fulm'o'n — tondr'o'n?"

"Ne, ne! Tio'n mi ne tim'as..." respond'as Kiĉjo pli mem'konsci'e.

"Kio'n do? Parol'u!"

"Mi — mi ne pov'as!" son'as la trem'eg'ant'a respond'o. "Kiel? Ĉu ci ne pov'as parol'i?"

"Jes!" cert'ig'as Kiĉjo. "Mi ne pov'as parol'i — mi ne dev'as..."

"Ci ne dev'as parol'i? Kial ci ne dev'as?"

"Vi mem, sinjor'o patr'o, mal'permes'is tio'n al mi...," respond'is nun Kiĉjo mal'pli konstern'it'a.

"Ah, tiu sen'senc'aĵ'o?" de'glit'is al la sinjor'o patr'o de la lip'o'j, kiu ĵus re'memor'ig'is si'n, ke oni jam unu'foj'e parol'is pri tio.

"Oh! sinjor'o patr'o, tio ne est'is sen'senc'aĵ'o!" opon'is Kiĉjo. "La unu'a'n foj'o'n — ebl'e... Sed mi — mi..."

Jen li halt'is por la moment'o kaj post'e al'don'is decid'e:

"Antaŭ mi la nigr'a sinjor'in'o aper'is jam tri foj'o'j'n!"

"Ne balbut'u!" ek'kri'is la sinjor'o patr'o inter'romp'ant'e li'n.

"Ne, ne, sinjor'o patr'o!" ĵur'is Kiĉjo. "La viv'ant'a Di'o en la ĉiel'o mi'n vid'as kaj aŭd'as, ke..."

"Est'as jam sufiĉ'e!" ek'kri'is la sinjor'o patr'o kaj akr'e ordon'is: "Lev'iĝ'u!"

Kiĉjo obe'is mal'kuraĝ'e kaj tim'em'e ĉirkaŭ'rigard'is.

"Kaj parol'u!" ordon'as pli'e la sinjor'o patr'o.

"Kiel mi vol'is al vi, sinjor'o patr'o," komenc'is mal'rapid'e Kiĉjo, "jam antaŭ'hieraŭ rakont'i..."

"Kaj mi inter'romp'is ci'n post la unu'a'j vort'o'j, ke ci ne parol'aĉ'u!" inter'met'is la sinjor'o patr'o.

"Mi el'ir'is," daŭr'ig'is Kiĉjo ĉiam pli kuraĝ'e, "antaŭ'vesper'e kun mal'grand'a Emaĉjo¹¹ — kiam li est'is ankoraŭ san'a kiel fiŝ'o — al la kaplo apud la font'o, post la unu'a sen'arb'aĵ'o..."

"Kaj tie vi petol'is, ĉu ne ver'e?"

"Jes, sinjor'o patr'o, ni petol'is!" konfes'is sincer'e Kiĉjo.

"Mi far'is tiel (dum'e li montr'is per gest'o'j, ke li est'is ĉeval'o kaj Emaĉjo la rajd'ant'o) kaj — post'e ni kapt'ad'is papili'et'o'j'n por li..."

"Kaj Emaĉjo kur'ad'is kun ci!" inter'met'is la sinjor'o patr'o en la ton'o de l' mal'dolĉ'a riproĉ'o.

"Ho ne, sinjor'o patr'o!" cert'ig'is Kiĉjo. "Emaĉjo ne kur'is. Li sid'is en la herb'o antaŭ la kaplo kiel kok'id'et'o kaj sekv'is mi'n sol'e per si'a rigard'o, kiel mi kapt'as la papili'o'j'n. Sed li rigard'is iel mal'gaj'e — ebl'e ĉi tiel (dum'e Kiĉjo mal'lev'is la kap'o'n kaj imit'is la mal'gaj'a'n mien'o'n de l' fizionomi'o de Emaĉjo) — ke mi kompat'is li'n... La papili'et'o'j ne ĝoj'ig'is li'n kiel ali'foj'e, ĝis mi kapt'is al li la papili'o'n kun la mort'kap'o... Kaj kiam mi montr'as ĝi'n al Emaĉjo, Emaĉjo ĝoj'e ek'salt'is... Sed jen — mi ne sci'as, kiel kaj kial — li montr'is per la man'et'o mal'antaŭ'e'n... Kiam mi turn'is mi'n — hu! frost'o tra'kur'is mi'a'n dors'o'n kaj la papili'o el'glit'is al mi el la man'o... En la dens'aĵ'o post la sen'arb'aĵ'o — proksim'um'e du cent paŝ'o'j'n de ni — star'is nigr'a sinjor'in'o kaj ĉi tiel (dum'e li imit'is la mister'a'j'n sign'o'j'n) ŝi vok'is ni'n per la sign'o'j. Sed en tiu ĉi moment'o en ni'a ĉas'dom'o komenc'is la hund'o'j boj'i, kaj la nigr'a sinjor'in'o mal'aper'is..."

"Sed ĉi tio'n ci vol'is rakont'i al mi jam antaŭ'hieraŭ!" rimark'ig'is la sinjor'o patr'o, kiu aŭskult'is pacienc'e.

"Sed vi, sinjor'o patr'o, mal'afabl'e kri'e inter'romp'is mi'n, ke mi hav'is halucinaci'o'n — aŭ ke la sent'o'j mi'n tromp'is — aŭ kio do... Kiam mi post'e la sam'o'n rakont'is al sinjor'o Florian'o, li mok'is mi'n. Li dir'is, ke tio est'is neni'u nigr'a sinjor'in'o, sed iu vir'in'aĉ'o kolekt'ant'a sek'a'j'n branĉ'o'j'n aŭ fung'o'j'n aŭ frag'o'j'n... Sed tio ne pov'as est'i! En la ĉirkaŭ'aĵ'o de ni'a ĉas'dom'o mi neniam vid'is iu'n vir'in'aĉ'o'n... Kiam mi dir'is tio'n al sinjor'o Florian'o, li re'dir'is, ke mi pov'as konvink'iĝ'i, Li dir'is, ke — ir'ont'e de'nov'e en la arb'ar'o'n — mi pren'u kun mi iu'n hund'o'n..."

"Kaj ĉu ci konvink'iĝ'is?" inter'met'is la sinjor'o patr'o preskaŭ sci'vol'e.

"Jes, mi konvink'iĝ'is, mi konvink'iĝ'is!" cert'ig'is la knab'aĉ'o kun la mister'a terur'o.

"Kaj kia'manier'e — mi pet'as ci'n?" demand'is sarkasm'e la sinjor'o patr'o.

"Ĉi tiel, sinjor'o patr'o!" ek'parol'is Kiĉjo pli kuraĝ'e. "Hieraŭ vesper'e, kiam vi send'is mi'n al la vulp'kav'o, mi fajf'e al'vok'is Dian'o'n. Kaj ni kur'ad'is tra la arb'ar'o. Sed jen subit'e, mi ne sci'as kia'manier'e, aper'is la nigr'a sinjor'in'o la du'a'n foj'o'n antaŭ mi... Kaj de'nov'e la frost'o tra'kur'is mi'a'n dors'o'n — mi trem'is, kvazaŭ mi hav'us febr'o'n. Sed tamen mi jam ne ek'tim'is tiel, kiel antaŭ'hieraŭ kaj mi instig'is Dian'o'n kontraŭ la nigr'a sinjor'in'o..."

"Nu — kaj Dian'o?"

"Ĝi ek'boj'is kaj kvazaŭ furioz'a kur'is al la dens'aĵ'o... Sed antaŭ ol ĝi ating'is la lok'o'n, kie star'is la nigr'a sinjor'in'o kaj vok'is mi'n per la sign'o'j, la nigr'a sinjor'in'o de'nov'e mal'aper'is..."

"Sed Dian'o? Kio'n far'is Dian'o, kiam mal'aper'is la nigr'a sinjor'in'o?" demand'is pli sci'vol'e la sinjor'o patr'o.

"Vi eĉ ne kred'us, sinjor'o patr'o!" respond'is Kiĉjo kun la ne'tromp'ebl'a cert'ec'o. "De la lok'o, kie mal'aper'is la nigr'a sinjor'in'o en la dens'aĵ'o, mi star'is proksim'um'e cent kaj du'on'o'n paŝ'o'j'n kaj mi vid'is tut'e bon'e tra la arb'o'j kaj la dens'aĵ'o, ke Dian'o ĝoj'e salt'as kaj kur'as ĉirkaŭ io. Post la moment'o ĝi re'ven'is al mi kaj flat'is mi'n, kvazaŭ ĝi est'us trov'int'a iu'n kon'at'o'n en la arb'ar'o."

"Aŭ neniu'n!" rimark'ig'is la sinjor'o patr'o, kiu kvankam aŭskult'ant'e atent'e tamen ne kred'is. "Vid'ebl'e ankaŭ hieraŭ ci hav'is halucinaci'o'n, kiel antaŭ'hieraŭ."

"Ho, ne, ne! sinjor'o patr'o — etern'a Di'o mi'n aŭd'as kaj vid'as, ke mi parol'as ver'o'n!" ĵur'is Kiĉjo.

"Ne ĵur'u!" admon'is li'n la sinjor'o patr'o. "Mal'saĝ'ul'o, kial ci pren'is kun ci en la arb'ar'o'n la bon'a'n Dian'o'n, kiu sen'ĉes'e vag'as liber'e kaj boj'as preskaŭ neniu'n. Kial ci ne sen'ĉen'ig'is la furioz'a'n Ner'o'n? Tiu cert'e ne salt'ad'us ĝoj'e ĉirkaŭ la ne'kon'at'a person'o, se tiu est'us efektiv'e en la dens'aĵ'o."

Sed eĉ tiu ĉi kontraŭ'dir'o ne embaras'ig'is Kiĉjon.

"Ebl'e, ebl'e!" rimark'ig'is tiu ĉi ŝancel'iĝ'e, sed tuj post'e li al'don'is decid'e:

"Sed kred'u, sinjor'o patr'o, ke eĉ la furioz'a Ner'o ne far'us mal'bon'o'n al la nigr'a sinjor'in'o."

"Ĉu efektiv'e?" ek'mir'is la sinjor'o patr'o ne kred'ant'e. "Kial do?"

Tiu'n ĉi foj'o'n Kiĉjo ne respond'is la demand'o'n rekt'e, sed iel mal'rekt'e, dir'ant'e:

"En la pas'int'a nokt'o la nigr'a sinjor'in'o aper'is antaŭ mi la tri'a'n foj'o'n."

"Sed laŭ kio ci juĝ'as, ke eĉ la furioz'a Ner'o ne difekt'us ŝi'n?" insist'is la sinjor'o patr'o.

"Nu — mi ne sci'as tio'n!" respond'is la demand'it'o, vid'ig'ant'e vid'ebl'a'j'n embaras'o'j'n. "Sed en la pas'int'a nokt'o... Ebl'e vi memor'as, sinjor'o patr'o, ke hodiaŭ en la nokt'o ĉiu'j tri hund'o'j furioz'e boj'is?... Ili vek'is mi'n... Mi lev'iĝ'is, por rigard'i, kio okaz'as... Kaj kiam mi star'as apud la fenestr'o kaj rigard'as la kort'o'n — la lun'o est'is post la nub'o'j — mi vid'as en la du'on'lum'o, ke sur la tord'o'lini'a rok'a voj'et'o de la tri kruc'o'j — sur la sen'arb'a dekliv'o kur'as iu ombr'o... Post la moment'o ŝtel'proksim'iĝ'is tiu ombr'o al la post'a pord'et'o en la bar'il'o, kaj mi ek'vid'is la nigr'a'n sinjor'in'o'n — la tri'a'n foj'o'n... La frost'o tra'kur'is mi'a'n dors'o'n. Mi vol'is ek'kri'i, sed mi ne pov'is. Kaj mi star'is tiel kvazaŭ ŝton'iĝ'int'a kaj rigard'is la kort'o'n... La boj'ad'o de l' hund'o'j ĉes'is — ankaŭ Ner'o, kiu antaŭ'e minac'is dis'ŝir'i la ĉen'o'n — silent'iĝ'is... Post'e mi vid'is, ke la nigr'a sinjor'in'o ŝtel'proksim'iĝ'is ĝis tie'n ĉi — al tiu ĉi fenestr'o (dum'e montr'is Kiĉjo la grand'a'n fenestr'o'n rigard'ant'a la kort'o'n, tra kiu oni pov'is vid'i el la ĉambr'o ĝis la tri kruc'o'j sur la sen'arb'a dekliv'o) kaj rigard'is intern'e'n..."

La sinjor'o patr'o est'is konvink'it'a, ke est'as tut'e ne'ebl'e, ke fremd'ul'o pov'u en la nokt'o ŝtel'proksim'iĝ'i en la kort'o'n kaj al la fenestr'o — ĉar en la kort'o tut'e liber'e kur'as du hund'o'j kaj la tri'a, plej furioz'a, est'as lig'it'a al la ĉen'o apud la pord'o, tra kiu, laŭ la rakont'o de Kiĉjo, la nigr'a sinjor'in'o en'ir'is la kort'o'n. Sed malgraŭ tio tamen li demand'is ankoraŭ Kiĉjon:

"Kaj kio'n ci vid'is pli'e? Kiel kondut'is la nigr'a sinjor'in'o?"

"Nu — ŝi mal'aper'is," respond'is la demand'it'o kun la konvink'a cert'ec'o, "sam'e, kiel ŝi est'is aper'int'a — kiel ombr'o..."

Nur post tiu ĉi last'a el'dir'o la sinjor'o patr'o tut'e konvink'iĝ'is, ke ĉi tie est'is ia optik'a tromp'o; aŭ ke Kiĉjo hav'is i'a'n halucinaci'o'n.

"Jen ci vid'as, ci hav'is ja de'nov'e halucinaci'o'n!" li rimark'ig'is bon'kor'e, "aŭ la hazard'a boj'ad'o de l' hund'o'j vek'is ci'n el la profund'a dorm'o kaj en la dorm'em'o ŝajn'is al ci, kvazaŭ ci est'us vid'ant'a —"

"Ho, ne, ne, sinjor'o patr'o — etern'a Di'o vid'as kaj aŭd'as mi'n, ke mi parol'as la ver'o'n!" inter'met'is Kiĉjo kaj ripet'is la cert'ig'o'n: "La nigr'a sinjor'in'o aper'is antaŭ mi jam tri'a'n foj'o'n — tri'a'n foj'o'n —"

"Eh, sen'senc'aĵ'o'j!" grimac'is la sinjor'o patr'o, kiu'n jam lac'ig'is la babil'ad'o de l' knab'aĉ'o pri la optik'a tromp'o.

"Sed nun est'as neni'a help'o!" li al'don'is kategori'e. "Ci dev'as ir'i por vid'i, kio'n far'as sinjor'o Florian'o."

Kiĉjo, kiu re'konsci'iĝ'is iom dum la inter'parol'o, post tiu ĉi ordon'o de'nov'e konstern'iĝ'is.

"Pro la kompat'o de Di'o — sinjor'o patr'o!..." li ek'ĝem'is, kun'met'ant'e de'nov'e la man'o'j'n.

"Tim'em'ul'o! Rigard'u!" dir'is la sinjor'o patr'o admon'e kaj pren'int'e la knab'aĉ'o'n je la man'o, tren'is li'n al la fenestr'o, rigard'ant'a la kort'o'n. "Rigard'u! Kiam ajn ek'fulm'as, oni vid'as de tie ĉi ĝis la tri kruc'o'j sur la sen'arb'a dekliv'o. Kaj se ci pren'os kun ci la hund'o'n, ĝi flar'sent'os la hom'o'n kaj — se ci vol'as — ankaŭ la nigr'a'n sinjor'in'o'n je kvin cent paŝ'o'j..."

"Dian'o'n kaj Vulkan'o'n hav'as sinjor'o Florian'o!" kontraŭ'dir'is ŝancel'iĝ'e Kiĉjo esperant'e, ke la sinjor'o patr'o tamen mol'iĝ'os.

"Sen'ĉen'ig'u Ner'o'n!" ordon'is la sinjor'o patr'o.

"Ne, ne, sinjor'o patr'o!" ek'ĝem'is konstern'it'a Kiĉjo. "Mi — mi..."

Sed li ne fin'is la balbut'o'n. Li'a natur'a kaj tamen tiel rid'ind'a tim'o fin'e indign'is la sinjor'o'n patr'o'n.

"Sufiĉ'e," li kri'is kun tiel kategori'a sever'ec'o, ke est'is ne'ebl'e plu kontraŭ'star'i. "En la moment'o est'u post la pord'o!"

Kiĉjo, trem'ant'e per la tut'a korp'o kaj vid'ig'ant'e mort'a'n tim'o'n, ŝtel'ir'is tim'em'e al la pord'o.

"Kaj tie ĉi — pren'u ĉi tiu'n ĉeval'tuk'o'n!" dir'is la sinjor'o patr'o. "Se pluv'eg'us... Mi pens'as, ke jam gut'as."

Kiĉjo ŝtel'ir'ant'e re'ven'is, pren'is la ĉeval'tuk'o'n, ĵet'it'a'n sur la apog'il'o de la proksim'a seĝ'o, met'is ĝi'n sur la kap'o'n kaj ŝtel'ir'int'e al la pord'o, mal'ferm'is ĝi'n kaj klak'ant'e per la dent'o'j el'ir'is en la kort'o'n.

Sinjor'o patr'o, kiu nub'e silent'ant'e rigard'is la kondut'o'n de Kiĉjo, al'ir'is al la sojl'o de l' mal'ferm'it'a pord'o por vid'i, kio'n far'as la knab'aĉ'o.

Sed pro la tut'a mal'lum'o li vid'is neni'o'n. Post la moment'o li ek'aŭd'is la ek'tint'o'n de la ĉen'o, post'e la ĝoj'a'n ek'boj'o'n kaj fin'e la furioz'a'n boj'ad'o'n de grand'a hund'o.

Juĝ'ant'e laŭ tio, ke Kiĉjo plen'um'is li'a'n ordon'o'n, li kri'is en la mal'lum'o'n:

"Tiel, Kiĉjo, tiel!"

Kiam ek'fulm'is post'e, kaj la sinjor'o patr'o vid'is, ke Kiĉjo jam for'ir'is kun la hund'o, li kri'is ankoraŭ unu'foj'e:

"Kiĉjo! Kiĉjo! Ne ir'u sur la voj'o por la vetur'il'o'j! Ir'u renkont'e al sinjor'o Florian'o sur la rok'a voj'et'o!"

Kaj vid'ant'e ĉe la plej proksim'a ek'fulm'o, ke Kiĉjo plen'um'is ankaŭ tiu'n ĉi ordon'o'n, li ced'is, ferm'is la pord'o'n kaj en'profund'iĝ'int'e en la pens'o'j'n li al'ir'is al la tabl'o kaj apog'is la man'o'n sur unu ĝi'a ekstrem'aĵ'o...

La du'on'rid'ind'a scen'o, dum kiu la sinjor'o patr'o por kelk'e da minut'o'j est'is forges'int'a la stat'o'n de l' afer'o'j en la dom'o, preskaŭ subit'e ĉes'is interes'i li'n.

Moment'o'n li star'is sen'decid'e, fiks'e rigard'ant'e la plank'o'n rekt'e antaŭ si. Subit'e, lev'int'e la kap'o'n, li turn'is ĝi'n al la horloĝ'o.

"Kiel limak'e tren'as si'n tiu temp'o! Ĉiu sekund'o far'iĝ'as minut'o!" tra'kur'is en li'a cerb'o.

En tiu moment'o ekster'e la vent'eg'o surd'e ek'bru'is, kvazaŭ de mal'proksim'e est'us al'vetur'ant'a vetur'il'o.

La sinjor'o patr'o moment'o'n streĉ'e aŭskult'is kaj konvink'iĝ'int'e, ke la vent'o sol'e ek'ĝem'eg'is, de'nov'e en'profund'iĝ'is en la pens'o'j'n.

Sur la vizaĝ'o de l' mal'jun'a vir'o de'nov'e aper'is la mal'trankvil'a zorg'em'o.

"Bedaŭr'ind'a, bedaŭr'ind'eg'a infan'o!" li dir'is mal'laŭt'e. "Ĝi kuŝ'as sen'mov'e — kvazaŭ ĝi dorm'us trankvil'e... Kaj dum'e... Oh, kia pen'a lev'iĝ'ad'o de la brust'et'o kaj kia mal'facil'a, fajf'ant'a spir'ad'o!... — Ah, Di'o, Di'o — preskaŭ ŝajn'as al mi, ke ĝi kuŝ'as jam mort'ant'a — en rid'ig'ec'o..."

En tiu moment'o post la pord'o de l' koridor'o, el kiu antaŭ kelk'a temp'o est'is ŝancel'iĝ'e al'ven'int'a la dorm'em'a Kiĉjo, ek'son'is surd'a son'o, kvazaŭ iu en la mal'lum'o si'n'gard'e palp'ant'a hom'o est'us kun'puŝ'iĝ'int'a kun io.

La sinjor'o patr'o klin'it'a super la tabl'o, rekt'iĝ'is kaj ek'rigard'is al la nom'it'a pord'o.

Sen embaras'o'j li al'ir'is al la pord'o, mal'ferm'is ĝi'n kaj demand'is en la mal'lum'o'n:

"Kiu est'as ĉi tie? Sinjor'o Florian'o, ĉu vi est'as ĉi tie?"

Anstataŭ respond'o ek'son'is la pen'e mal'laŭt'ig'at'a ek'ĝem'o el la mal'lum'a koridor'o.

"Kio okaz'is? Kial vi mal'rapid'as?" demand'is rapid'e kaj kun la moder'a ek'mir'o la sinjor'o patr'o, re'kon'int'e Florian'o'n laŭ la ek'ĝem'o.

Kaj ne atend'ant'e la respond'o'n li al'paŝ'is al la tabl'o, pren'is de ĝi la lamp'o'n kaj ek'lum'ig'is la koridor'o'n.

"Kio okaz'is?" li ek'murmur'is surpriz'it'e. "Sinjor'o Florian'o sur la ter'o?"

Star'ig'ant'e la lamp'o'n sur la seĝ'o'n apud la pord'o, li dir'is mal'laŭt'e:

"Atend'u, atend'u! Mi help'os vi'n!"

Post'e li en'ir'is la koridor'o'n, sed tuj de'nov'e re'ven'is en la ĉambr'o'n; dum'e el la koridor'o ek'son'is trem'eg'ant'a mal'agrabl'a vir'a voĉ'o, akcent'ig'ant'a pen'e kelk'a'j'n silab'o'j'n:

"Ah — mi dank'as, sinjor'o patr'o — est'as jam bon'e... En la mal'lum'o iel mi sol'e ek'ŝancel'iĝ'is..."

Dum'e, kiam la sinjor'o patr'o, pren'int'e la lamp'o'n de l' seĝ'o apud la pord'o star'ig'is ĝi'n de'nov'e sur la tabl'o'n — en'ir'is — ĝust'e ŝancel'en'ir'is — el la koridor'o en la ĉambr'o'n vir'o ĉirkaŭ'e kvar'dek'jar'a, mal'graci'a, de ne'simpati'a fizionomi'o, hav'ant'a sur si simpl'a'n vest'o'n de l' arb'ar'a adjunkt'o.

Li'a dekstr'a vang'o kaj la ambaŭ man'o'j est'is sang'makul'it'a'j; la vest'o kaj la ĉapel'o mal'pur'ig'it'a'j de la kot'o, kvazaŭ ili est'us rul'int'a'j en ĝi.

Se oni ne vid'us laŭ li'a mien'o, ke li kaŝ'as dolor'o'n per ĉiu'j fort'o'j, oni pov'us juĝ'i, ke la hom'o est'as tut'e ebri'a.

Kiam la vir'o en'ir'is, ek'parol'is la sinjor'o patr'o ankoraŭ du'on'e turn'it'a de li:

"Antaŭ la moment'o mi send'is Kiĉjon, sinjor'o Florian'o, al la tri kruc'o'j. Sed dum'e vi est'as jam tie ĉi!"

Turn'int'e si'n al la al'ven'int'o kaj rimark'int'e li'a'n bedaŭr'ind'a'n situaci'o'n, li ek'mir'eg'is:

"Pro Di'o, kio okaz'is? Ĉu vi..."

"Neni'o, tut'e neni'o!" respond'is murmur'ant'e la sinjor'o Florian'o, kies mal'dekstr'a vang'o est'is turn'it'a al la sinjor'o patr'o. "Sinjor'o doktor'o — jam al'vetur'as..."

"Efektiv'e?" rimark'ig'is kontent'e la sinjor'o patr'o kaj kun la zorg'em'a ek'mir'o demand'is:

"Sed kio okaz'is al vi?"

"Neni'o, tut'e neni'o, sinjor'o arb'ar'ist'o!" sen'kulp'ig'as si'n Florian'o, post'e inter'romp'e kaj trem'eg'ant'e li raport'as:

"Post kelk'e da minut'o'j la sinjor'o doktor'o est'os ĉi tie. De la rok'a balkon'o — ĉirkaŭ'e tri cent paŝ'o'j'n de la tri kruc'o'j — mi ek'vid'is — tri foj'o'j'n, kiam ek'fulm'is, la proksim'iĝ'ant'a'n vetur'il'o'n..."

"Mi dank'as vi'n, sinjor'o Florian'o! Sed kio okaz'is al vi?"

"Neni'o, tut'e neni'o!" ripet'as la demand'it'o, unu'ton'e akcent'ig'ant'e kelk'a'j'n silab'o'j'n, kvazaŭ por la klar'a el parol'ad'o mank'us al li la sufiĉ'a nombr'o da antaŭ'a'j dent'o'j.

Sam'temp'e li vol'is ek'ir'i; sed li sol'e ek'ŝancel'iĝ'is.

"Vi ŝancel'ir'as! Kio okaz'is al vi?" insist'is zorg'em'e la arb'ar'ist'o.

"Neni'o, tut'e neni'o!" murmur'is kun la lac'ig'a unu'ton'ec'o la sinjor'o Florian'o kaj vol'is al'don'i i'o'n; sed li dir'is sol'e kelk'e da vort'o'j:

"Sinjor'o doktor'o sen'dub'e..."

Ĉe tiu'j ĉi vort'o'j li turn'is si'n al la arb'ar'ist'o tia'manier'e, ke tiu ĉi ek'vid'is li'a'n sang'makul'it'a'n vizaĝ'o'n kaj inter'romp'is li'a'n parol'o'n per la vort'o'j:

"Vi est'as ja ne sol'e mal'pur'ig'it'a de la kot'o, sed ankaŭ sang'makul'it'a..."

"Jes, mi est'as sang'makul'it'a..." ripet'is apati'e la sinjor'o Florian'o, rigard'ant'e si'a'j'n sang'makul'it'a'j'n man'o'j'n.

"Ĉu vi fal'et'is?" demand'is kompat'e la arb'ar'ist'o.

"Ne, ne!"

"Kio do okaz'is? Parol'u!"

"Mi fal'is de la rok'a balkon'o!" konfes'is fin'e kun la vir'a hont'o la sinjor'o Florian'o.

"Sed tio tamen est'as ne klar'ig'ebl'a!" kontraŭ'dir'is la arb'ar'ist'o. "Dum la moment'o'j, kiam ek'fulm'as, est'as ekster'e preskaŭ tiel lum'e, kiel dum la tag'o. Kaj vi, vir'o tiel si'n'gard'a, lert'a, kiu ankaŭ en la tut'a mal'lum'o..."

Tiel parol'ant'e li propon'is per gest'o al li la seĝ'o'n, mem star'ant'e.

"Kaj tamen tiel okaz'is!" ek'murmur'is la sinjor'o Florian'o, sid'iĝ'ant'e pen'e sur la seĝ'o'n.

"Sed kiel — kiel tio pov'is okaz'i? Klar'ig'u al mi tio'n!"

"Mi ek'tim'is!" sincer'e konfes'is la sinjor'o Florian'o.

"Kiel? Vi, vir'o tiel fort'a, kuraĝ'a —"

"De l' terur'o kaj konstern'iĝ'o mi perd'is por la moment'o la konsci'o'n!" konfes'is la ŝajn'e kuraĝ'a arb'ar'a adjunkt'o.

"De l' terur'o kaj konstern'iĝ'o?" ek'mir'is la arb'ar'ist'o, ne'kred'ant'e la propr'a'n aŭd'sent'o'n.

"Jes, sinjor'o patr'o... Kial mi ne dir'us la ver'o'n?..."

"Kaj kia est'as la kaŭz'o?" demand'is subit'e la arb'ar'ist'o kun la akr'a sever'ec'o. "La tuj'a perd'o de l' sent'o'j — la terur'o kaj la konstern'iĝ'o — ĉio tamen dev'is hav'i i'a'n kaŭz'o'n."

"Kompren'ebl'e!" respond'is firm'e la sinjor'o Florian'o. "La sang'o rigid'iĝ'is ĉe tio al mi..."

Post'e kvazaŭ konsider'ant'e, ĉu konfes'i ĉio'n aŭ ne li al'don'is:

"Antaŭ mi, sinjor'o arb'ar'ist'o — kial mi ne dir'us tio'n — simil'e kiel antaŭ Kiĉjo — aper'is la nigr'a sinjor'in'o..."

La efik'o de tiu'j ĉi vort'o'j est'is tiel ekster'ordinar'a, ke la arb'ar'ist'o rigid'iĝ'is, kvazaŭ oni est'us komunik'int'a al li raport'o'n tut'e ne'atend'it'a'n.

"Ĉu ankaŭ vi, sinjor'o Florian'o?" li ek'kri'is kun la mal'afabl'a sever'ec'o kaj mal'dolĉ'a riproĉ'o. "La vir'o, kiu kun mi'a mort'int'a fil'o dum pli ol du'dek jar'o'j tag'e kaj nokt'e tra'ir'ad'is ĉiu'j'n ĉirkaŭ'a'j'n arb'ar'o'j'n, profund'aĵ'o'j'n kaj inter'mont'o'j'n — ĉu ankaŭ vi kred'as tia'n mal'saĝ'a'n fabel'o'n, kiel la mal'saĝ'a Kiĉjo?"

Sed eĉ tiu ĉi akr'a riproĉ'o ne de'tim'ig'is la arb'ar'a'n adjunkt'o'n.

"Mi ne kred'as, sinjor'o patr'o!" li respond'is serioz'e kaj en la ton'o tut'e konvink'a. "Sed est'as mal'facil'e ne kred'i, kiam la hom'o per si'a'j propr'a'j sent'o'j — konvink'iĝ'is."

"Kaj ĉu vi konvink'iĝ'is?" inter'met'is grimac'e la arb'ar'ist'o. "Kaj kia'manier'e, mi pet'as vi'n — kia'manier'e?"

"Mi ĉio'n rakont'os simpl'e kaj sincer'e!" komenc'is la konfes'o'n la sinjor'o Florian'o. "Kiam star'ant'e sur la ŝton'a balkon'o mi ek'vid'is en la mal'proksim'o la al'ven'ant'a'n vetur'il'o'n, mi vol'is konvink'iĝ'i ankoraŭ la tri'a'n foj'o'n. Ten'ant'e la man'plat'o'j'n super la okul'o'j mi fiks'e rigard'is la lok'o'n, kie ĝi ĵus pov'us est'i, kaj mi atend'is la ek'fulm'o'n. Post la moment'o efektiv'e ek'fulm'is, du foj'o'j'n. Unu'e mi ek'vid'is la vetur'il'o'n kaj la ali'a'n foj'o'n, hazard'e rigard'int'e al la tri kruc'o'j, mi vid'is en la inter'spac'o de du cent paŝ'o'j tut'e klar'e, ke apud la mez'a kruc'o lev'iĝ'is nigr'a statur'o de l' vir'in'o kaj — kiu etend'is la man'o'j'n..."

"Halucinaci'o, simpl'a halucinaci'o!" kontraŭ'star'as la arb'ar'ist'o kun la glaci'a trankvil'o. "Ĉu vi ne hav'is hund'o'j'n?"

"Mi hav'is Dian'o'n kaj Vulkan'o'n — ambaŭ lig'it'a'j'n al unu rimen'o. Kaj mi konfes'as — la ambaŭ hund'o'j jam antaŭ la moment'o flar'sent'is i'o'n..."

"Kaj ĉu vi instig'is ili'n kontraŭ la terur'ig'a fantom'o por konvink'iĝ'i, ĉu tio ne est'as simpl'a halucinaci'o?"

"Mi ne instig'is ili'n..."

"Nu, jen vi vid'as!" inter'met'is kun la kontent'iĝ'o la arb'ar'ist'o.

Sed la sinjor'o Florian'o ek'sku'is la kap'o'n, dir'ant'e:

"La hund'o'j el'ŝir'is si'n el mi'a man'o..."

"Nu, kio okaz'is?"

"Kaj furioz'e boj'ant'e ili kvazaŭ vet'kur'is al la tri kruc'o'j..."

"Kaj kio post'e?"

"Ĉirkaŭ'e reg'is tut'a mal'lum'o!" komenc'is la sinjor'o Florian'o konfes'i la ĉef'a'n kaŭz'o'n de si'a konstern'iĝ'o. "Mi aŭd'is sol'e la bru'ad'o'n de l' vent'o kaj la boj'ad'o'n de l' hund'o'j. Subit'e la boj'ad'o moder'iĝ'is kaj post la moment'o tut'e ĉes'is. Kaj kiam post'e de'nov'e ek'fulm'is post kelk'e da sekund'o'j, mi ek'vid'is apud la mez'a kruc'o du'on'e lev'iĝ'int'a'n, mal'lum'a'n statur'o'n de l' vir'in'o kaj apud ŝi'a'j pied'o'j sur la ventr'o'j ramp'ant'a'j'n ambaŭ hund'o'j'n. Kaj nur en tiu ĉi moment'o tiel atak'is mi'n la terur'o, ke forges'int'e, kie mi star'as, sen'vol'e mi ced'is kaj fal'is en la dens'aĵ'o'n en la profund'aĵ'o sub la rok'o."

"Kaj kio'n far'is la hund'o'j? Ĉu ili rest'is apud la tri kruc'o'j?" demand'is la arb'ar'ist'o ne'kred'ant'e ankoraŭ, kiam la sinjor'o Florian'o fin'is si'a'n simpl'a'n rakont'o'n.

"Kiam post pli long'a temp'o mi re'konsci'iĝ'is," respond'is la adjunkt'o, "mi aŭd'is ili'n vag'i ĉirkaŭ mi. Mi ek'fajf'is — kaj ambaŭ al'kur'is al mi..."

"Kaj ĉu vi ne ir'is post'e al la tri kruc'o'j?"

"Mi eĉ ne ek'pens'is pri tio!" konfes'is la sinjor'o Florian'o. "De la terur'o mi est'is preskaŭ sen konsci'o kaj tiel vund'it'a fal'int'e de la rok'o, ke neni'ig'ant'e la dolor'o'n sol'e kun pen'o mi ating'is la ĉas'dom'o'n kaj fal'is ankoraŭ en la mal'lum'a koridor'o."

"Nu, tiel, kar'a sinjor'o Florian'o!" konvink'e kaj bon'kor'e respond'is la arb'ar'ist'o. "Fin'e ni al'ven'is feliĉ'e — al io saĝ'a."

"Kio'n vi pens'as, sinjor'o patr'o?"

"Se vi tuj sekv'us la ambaŭ hund'o'j'n al la tri kruc'o'j, vi konvink'iĝ'us tut'e cert'e, ke tio — kio ŝajn'is al vi mal'lum'a statur'o vir'in'a — est'is sol'e simpl'a halucinaci'o. Kio'n vi pens'as?"

Tiu'j vort'o'j est'is parol'at'a'j kun tiel serioz'a konvink'o, ke fin'e la sinjor'o Florian'o mem komenc'is dub'i pri la mister'a fantom'o.

"Est'as ebl'e!" est'is ĉio, kio'n li dir'is en la ton'o de l' hom'o du'on'e konvink'it'a.

"Nu tiel!" dir'is kontent'e la arb'ar'ist'o, kaj post'e al'don'is zorg'em'e:

"Sed nun, kar'a sinjor'o Florian'o, rapid'u lav'i vi'n kaj kuŝ'iĝ'u! — Mi ne bezon'as plu vi'a'j'n serv'o'j'n. Kiĉjo, kiam li ne traf'os vi'n apud la tri kruc'o'j, re'ven'os post la moment'o kaj far'os, kio est'os neces'a."

La arb'ar'ist'o pren'int'e de la tabl'o la lamp'o'n, lum'ig'is al li la koridor'o'n kaj post la moment'o dir'is al li en la ton'o de l' bon'kor'a intim'ec'o:

"Se vi bezon'os i'o'n, sinjor'o Florian'o, komunik'u tio'n al mi!"

La arb'ar'ist'o ferm'int'e la pord'o'n post si'a for'ir'int'a adjunkt'o, al'proksim'iĝ'is ŝtel'ir'ant'e al la tabl'o kaj star'ig'int'e sur ĝi'n la lamp'o'n, en'profund'iĝ'is en la pens'o'j'n.

En li'a cerb'o turn'is si'n pens'o'j, kiu'j est'is en la plej grand'a rilat'o kun la al'vetur'o de la kurac'ist'o.

Unu'e li ek'pens'is, ke fin'e proksim'iĝ'as la decid'a moment'o, kiam li sci'iĝ'os pri la mal'san'o de l' infan'o, ĉu ĝi est'as re'san'ig'ebl'a aŭ ne.

Kaj mir'ind'e.

Antaŭ la moment'o li dezir'is ankoraŭ, ke la kurac'ist'o est'u jam ĉi tie kaj dir'u pri la mal'san'o si'a'n sincer'a'n opini'o'n — sed nun kiam la kurac'ist'o est'as jam sol'e kelk'cent'o'n da paŝ'o'j de la dom'o, ŝajn'as al li, la turment'at'o de la zorg'o'j, ke al'vetur'as ne la konsol'ant'o, sed la demon'o, kiu ŝanĝ'os la dolor'a'n, sed tamen ankoraŭ esper'don'a'n, kvankam ŝajn'e, mal'cert'ec'o'n per unu vort'o, per unu gest'o en la neni'ig'ebl'a'n sen'esper'o'n.

Dum'e preskaŭ sen'vol'e li ŝtel'en'ir'is en la mal'antaŭ'o'n kaj de la inter'spac'o de kelk'e da paŝ'o'j rigard'is la infan'o'n kuŝ'ant'a'n sur la lit'o kaj kvazaŭ jam mort'ant'a'n.

"Sed kial — kial mi est'as tiel al'lig'it'a al tiu ĉi kre'it'aĵ'o?" li ek'pens'is. "Kio est'as por mi tiu ĉi bedaŭr'ind'a, apenaŭ kvin'jar'a verm'et'o kun la mal'preciz'a spirit'a fizionomi'o anstataŭ la matur'a fil'o, kiu'n mi eduk'is mem, kun kiu mi viv'is sub unu tegment'o pli long'e ol kvar'dek jar'o'j'n, kiu dum tiu long'a temp'o est'is ne sol'e bon'eg'a fil'o, sed ankaŭ mi'a bon'eg'a amik'o — kaj super kies sang'makul'it'a kadavr'o tamen mi ne el'las'is eĉ unu larm'o'n?...

Kiel klar'ig'i, ke mi'a kor'o ne kun'prem'iĝ'is eĉ unu'foj'e ĉe la plej terur'a katastrof'o, kiu pov'as traf'i la patr'o'n; ke mi star'is kun la nub'a obstin'o kaj la mal'dolĉ'e dolor'a rezignaci'o apud la kadavr'o de mi'a fil'o kaj apud li'a tomb'o, kaj kontraŭ'e ke ĉe la simpl'a ek'pens'o pri la sufer'ant'a nep'o ŝajn'as al mi, kvazaŭ jam jam la larm'o en'iĝ'as en mi'a'n okul'o'n?..."

Li turn'is si'n rapid'e de la lit'o kaj ŝtel'ir'ant'e de'nov'e al la tabl'o en la antaŭ'o li medit'is:

"Sed tia'j est'as preskaŭ ĉiu'j hom'o'j," li ek'pens'is. "Ni'a'n spirit'a'n stat'o'n aŭ la humor'o'n ni sci'as kompren'i almenaŭ mal'klar'e, sed la ĉef'a kaj propr'a kaŭz'o tamen rest'as por ni enigm'o... Sen la bon'eg'a fil'o, kun kiu dum long'a'j temp'o'j mi kun'e ĝu'is ĉiu'j'n plezur'o'j'n kaj dolor'o'j'n de la viv'o, mi viv'as kaj pov'as viv'i, kvankam en la re'memor'o'j plej dolor'a'j. Sed se la krud'a sort'o for'rab'us al mi tiu'n ĉi last'a'n kre'it'aĵ'et'o'n, ver'e — mi ne sci'as..."

En tiu moment'o li est'is inter'romp'it'a en si'a'j medit'ad'o'j.

Ekster'e, aŭ en la kort'o aŭ antaŭ la kort'o, ek'son'is ek'kri'o, kvazaŭ iu terur'ig'it'e kaj konstern'it'e kri'us help'o'n.

La arb'ar'ist'o streĉ'e aŭskult'is kaj kiam post kelk'e da sekund'o'j la ek'kri'o ripet'iĝ'is, li ek'pens'is, ke ebl'e Kiĉjo kri'as.

Rapid'e li al'paŝ'is al la fenestr'o kaj rigard'is la mal'lum'o'n.

Kaj ankaŭ kiam ek'fulm'is post ne long'e, li rimark'is neni'a'j'n post'e'sign'o'j'n de Kiĉjo.

Sed jen subit'e mal'ferm'iĝ'is la pord'o, kaj en la ĉambr'o'n en'kur'is Kiĉjo — kun la mal'sek'a ĉeval'tuk'o sur la kap'o kaj la mien'o de ne'super'ebl'a terur'o.

Trem'ant'e per la tut'a korp'o li rigard'is ĉirkaŭ si.

"Kio est'as?" al'parol'is li'n trankvil'e kaj kun la akr'a akcent'o la arb'ar'ist'o.

"Pro la kompat'o de Di'o, sinjor'o patr'o — sinjor'o patr'o..." trem'ant'e parol'is Kiĉjo; sed li tuj halt'is vid'ig'ant'e mort'a'n tim'em'o'n.

"Kio okaz'is?" demand'is pli sever'e la arb'ar'ist'o, proksim'iĝ'int'e je kelk'e da paŝ'o'j al la knab'aĉ'o.

"Ah, sinjor'o patr'o —" balbut'is Kiĉjo trem'ant'e, "apud la tri kruc'o'j — mi — mi — bedaŭr'ind'a Ner'o — oh!"

Post ĉi tiu'j vort'o'j li fal'is kvazaŭ sen'konsci'e ter'e'n; sed tuj post'e li de'nov'e lev'iĝ'is kaj rigid'e rigard'is tra la pord'o, kiu'n li ne est'is ferm'int'a, en la mal'lum'o'n.

En tiu moment'o ek'fulm'is kaj sam'temp'e de mal'proksim'e est'is aŭd'at'a la ek'boj'o de l' hund'o.

"Ner'o est'as proksim'um'e cent paŝ'o'j'n de la ĉas'dom'o. Mi re'kon'as ĝi'n laŭ la ek'boj'o!" rimark'ig'is la arb'ar'ist'o. "Kio'n ci do balbut'as?"

Kaj imperativ'e li al'don'is:

"Almenaŭ ferm'u la pord'o'n!"

"Ferm'u — ferm'u!" balbut'is Kiĉjo, klak'ant'e per la dent'o'j kaj ĉirkaŭ'rigard'ant'e, kvazaŭ li ne est'us kompren'int'a.

La arb'ar'ist'o al'paŝ'is mem al la pord'o kaj koler'e ferm'int'e ĝi'n ek'rigard'is kun la nub'a sever'ec'o Kiĉjon, kiu etend'ant'e la man'o'j'n balbut'is i'a'n sen'senc'aĵ'o'n.

Post'e sving'int'e koler'e la man'o'n, mal'laŭt'ig'it'e sed kategori'e li ordon'is:

"Nun parol'u! Aŭ —"

Kiĉjo ced'is kaj el'ig'is la okul'o'j'n.

"Ĉu de'nov'e — la nigr'a sinjor'in'o?" mok'e rimark'ig'is la arb'ar'ist'o.

Kiĉjo — klak'ant'e per la dent'o'j — sen'parol'e jes'is per la kap'o; kaj post'e pli kompren'ebl'e komenc'is:

"Oh, sinjor'o patr'o — se vi est'us — vid'int'a..."

"Nu, kio'n?"

"Kiam mi est'is proksim'um'e cent paŝ'o'j'n de la tri kruc'o'j," daŭr'ig'is Kiĉjo, "ek'fulm'is ne'atend'it'e kaj — la nigr'a sinjor'in'o aper'is — ĵus apud la mez'a kruc'o —"

"Kaj kio'n far'is Ner'o?" demand'is insist'e la arb'ar'ist'o. "Per kelk'a'j salt'o'j ĝi ating'is la nigr'a'n sinjor'in'o'n kaj komenc'is flat'i ŝi'n" — raport'is Kiĉjo kaj trem'ant'e al'don'is

"Oh, sinjor'o patr'o — se vi est'us — vid'int'a..."

"Kaj ĉu ci for'kur'is?" ek'rid'is la arb'ar'ist'o.

Kiĉjo jes'is sincer'e kaj sen'embaras'e, sed post'e kun la mien'o de l' konstern'iĝ'o al'don'is:

"Kaj kiam mi mi'n turn'is preskaŭ apud la ĉas'dom'o, mi vid'is, ke la nigr'a sinjor'in'o ir'as sur la voj'et'o post mi..."

"Ĉu vi frenez'iĝ'is ambaŭ? Ci kaj la sinjor'o Florian'o —" rimark'ig'is koler'e la arb'ar'ist'o.

"Ĉu sinjor'o Florian'o — ankaŭ —?" demand'is Kiĉjo mir'ig'it'e.

En tiu moment'o est'is aŭd'at'a de ekster'e la mal'klar'a bru'o de l' proksim'iĝ'ant'a vetur'il'o, kio ig'is la arb'ar'ist'o'n far'i la konform'a'n ordon'o'n.

"Est'as jam sufiĉ'e da balbut'o. Nun ir'u kaj zorg'u pri la hund'o'j; por ke ili ne boj'u, kiam la kurac'ist'o en'vetur'os en la kort'o'n —."

Kiĉjo de'nov'e vid'ig'ant'e la konstern'iĝ'o'n halt'is kvazaŭ konfuz'it'a.

"En la moment'o est'u post la pord'o!" komand'is la arb'ar'ist'o kun plej grand'a sever'ec'o, sed tuj al'don'is pli moder'e:

"La pord'o'n las'u mal'ferm'it'a!"

Nur post'e Kiĉjo mal'rapid'e obe'is kaj mal'aper'is en la mal'lum'o en la kort'o.

La arb'ar'ist'o post'e al'paŝ'is al la sojl'o de l' mal'ferm'it'a pord'o kaj rigard'ant'e la mal'lum'o'n li demand'is:

"Nu, kio? Ĉu est'as iu tie ĉi?"

"Neni'e — neni'u!" respond'is Kiĉjo per tim'ig'it'a voĉ'o el la mal'lum'o.

"Nu, ci vid'as — ke tio est'is de'nov'e simpl'a halucinaci'o!" trankvil'ig'is Kiĉjon la arb'ar'ist'o. "Ĉu ci ne aŭd'as, ke Ner'o vag'as ie apud la pord'o?"

Kiĉjo ek'fajf'is, kaj post'e est'is aŭd'at'a'j la kur'ad'o kaj la tint'ad'o de l' ĉen'o.

"Sed nek ferm'u, nek al'lig'u Ner'o'n. Rest'u kun ĝi, ĝis kiam la sinjor'o doktor'o est'os en'ir'int'a en la ĉambr'o'n.

Post'e las'u Ner'o'n vag'i de'nov'e liber'e kaj re'ven'u ĉi tie'n — ĉu ci kompren'as?"

"Mi kompren'as, sinjor'o patr'o!" respond'is Kiĉjo du'on'laŭt'e, okup'ant'e si'n ekster'e per Ner'o.

Preskaŭ en la sam'a moment'o silent'iĝ'is ankaŭ la mal'klar'a bru'o de l' al'vetur'ant'a vetur'il'o. Laŭ ĉio la aviz'it'a kaleŝ'o kun la kurac'ist'o en'vetur'is en la kort'o'n kaj halt'is...

La arb'ar'ist'o ne ferm'int'e la pord'o'n, konduk'ant'a'n al la kort'o, al'ir'is al la tabl'o, pren'is la lamp'o'n kaj rapid'e for'ir'is en la koridor'o'n renkont'e al la kurac'ist'o.

Post kelk'e da sekund'o'j en la koridor'o aper'is la kurac'ist'o, akompan'at'a de la koĉer'o en mal'sek'a mantel'o.

"Bon'a'n vesper'o'n, sinjor'o arb'ar'ist'o — se mi memor'as, sinjor'o Podhradský¹²..." dir'is la kurac'ist'o en'ir'ant'e.

"Vi'a serv'ant'o, sinjor'o doktor'o!" respond'is la arb'ar'ist'o star'ig'ant'e sur tabl'o'n la lamp'o'n, per kiu li lum'ig'is la koridor'o'n antaŭ la al'ven'int'o.

"Tiel, Marten'o!" turn'is si'n la kurac'ist'o al la koĉer'o. "Ne mal'jung'u la ĉeval'o'j'n — sen'dub'e ni tuj de'nov'e for'vetur'os."

"Est'os plej bon'e," rimark'ig'is la arb'ar'ist'o, "se vi en'vetur'os en la vetur'il'ej'o'n antaŭ la ĉas'dom'o, por ke la ĉeval'o'j est'u ŝirm'it'a'j kontraŭ la pluv'o."

La koĉer'o met'is la mank'o'fret'o'n, kiu'n li port'is, sur la seĝ'o'n kaj mal'proksim'iĝ'is sen'parol'e.

Antaŭ li'a for'ir'o al'vok'is la arb'ar'ist'o Kiĉjon, kiu laŭ ĉio spion'is la al'vok'o'n apud la mal'ferm'it'a pord'o. Li en'glit'is kiel angil'o en la ĉambr'o'n, ferm'is la pord'o'n, riverenc'is antaŭ la kurac'ist'o laŭ la sign'o de l' arb'ar'ist'o kaj for'ir'is post la koĉer'o.

La kurac'ist'o, fort'a, mez'tali'a ses'dek'jar'ul'o kaj kun la serioz'a, preskaŭ mal'ĝoj'a mien'o, star'is dum kelk'e da moment'o'j sen kia ajn interes'o.

"Vol'u pardon'i, sinjor'o doktor'o," ek'parol'is la arb'ar'ist'o, kiam li est'is sol'a kun la kurac'ist'o, "ĉar en tiel mal'oportun'a temp'o kaj dum tiel mal'bel'a veter'o —"

"La dev'o est'as plej grav'a!" re'dir'is la doktor'o. "Ni kurac'ist'o'j est'as kutim'int'a'j al pli mal'bon'a'j mal'agrabl'aĵ'o'j. Unu'e mi dev'as pet'i pardon'o'n de vi, sinjor'o Podhradský, ĉar mi ne for'vetur'is tuj al vi. Por iom da temp'o de'ten'is mi'n la ne'prokrast'ebl'a kaj sam'temp'e danĝer'a operaci'o, per kiu est'is sav'it'a la viv'o —"

Sed li ne fin'is la parol'o'n kaj inter'romp'is si'n mem per la demand'o:

"Sed kie est'as la pacient'o?"

Al'paŝ'int'e post'e al la infan'lit'o li rimark'ig'is kun la glaci'a trankvil'o:

"Sen'dub'e la difterit'o..."

"Sed sen la febr'o, sinjor'o doktor'o —" al'don'is la arb'ar'ist'o, ŝtel'ir'ant'e mal'trankvil'e post la kurac'ist'o.

"Jes — sen la febr'o!" ripet'is la kurac'ist'o unu'ton'e. "Ebl'e ankaŭ angin'o... Nu, ni vid'os!"

"Vi eĉ ne kred'us, sinjor'o Podhradský, kiel mi est'is mir'ig'it'a de vi'a send'it'o," al'don'is pli vigl'e la kurac'ist'o.

"Kia'manier'e, mi pet'as?"

"Kiam li en'ir'is kaj el'balbut'is kelk'e da vort'o'j, mi konjekt'is, ke mi hav'as antaŭ mi iu'n sen'taŭg'ul'o'n..."

"Kompren'ebl'e — tia'n impres'o'n far'as ĉiam la sinjor'o Florian'o en la unu'a'j moment'o'j."

"Sed en kelk'e da minut'o'j mi konvink'iĝ'is," daŭr'ig'is la kurac'ist'o, "ke li est'as vir'o inteligent'a. Li komunik'is al mi la simptom'o'j'n de l' mal'san'o kun tiel detal'a ĝust'ec'o, ke mi tuj re'kon'is difterit'o'n aŭ angin'o'n."

"Vol'u ne mir'i, sinjor'o doktor'o!" klar'ig'is Podhradský. "En la sol'ej'o'j, kia est'as la ni'a, est'as libr'o la plej fidel'a amik'o. La sinjor'o Florian'o est'as en la liber'a'j hor'o'j, precip'e dum la long'a'j vintr'a'j vesper'o'j preskaŭ tia diligent'a, persist'em'a kaj pasi'a leg'ant'o, kia est'is mi'a fil'o."

"Nu, ni vid'os, ĉu vi'a diagnoz'o est'is ĝust'a!" rimark'ig'is mal'varm'e la kurac'ist'o, al'paŝ'is post'e al la infan'lit'o, rigard'is esplor'e la infan'o'n, ekzamen'is la puls'o'n kaj klin'iĝ'int'e super ĝi esplor'e aŭskult'is.

"La diagnoz'o est'is ĝust'a," li raport'is post la mal'long'a paŭz'o. "La tut'a faring'o est'as brul'um'it'a — la spir'o inter'romp'e fajf'ant'a — la puls'o mal'fort'a —"

"Kaj ĉu oni pov'as esper'i — sinjor'o doktor'o —?" demand'is la arb'ar'ist'o kun la plej dolor'a mien'o.

La kurac'ist'o de'nov'e lev'is la ŝultr'o'j'n.

"Vi est'as vir'o inteligent'a, sinjor'o arb'ar'ist'o," ek'parol'is post'e la kurac'ist'o, "mi ne hav'as la kaŭz'o'n kaŝ'i antaŭ vi la ebl'a'n katastrof'o'n; la infan'o est'as jam preskaŭ sen'ĉes'e sen konsci'o..."

"Pro la kompat'o de Di'o!" ek'ĝem'is Podhradský atak'at'a de la dolor'o.

"Sed tamen oni pov'as esper'i, ĝis la spir'o ne ĉes'os tut'e," rimark'ig'is trankvil'ig'ant'e la kurac'ist'o. "Ni prov'os nun la last'a'n medikament'o'n — la plej fort'a'n!"

La arb'ar'ist'o, vid'ig'ant'e la dis'prem'it'ec'o'n, ek'sving'is sen'parol'e la man'o'j'n.

"Ni ne dev'as plu prokrast'i eĉ unu moment'o'n!" rimark'ig'is la kurac'ist'o, post'e rapid'e al'ir'is al la seĝ'o en la antaŭ'o'n, sur kiu'n la koĉer'o est'is met'int'a la mank'o'fret'o'n, mal'ferm'is ĝi'n, el'pren'is botel'o'n kun medikament'o kaj de'nov'e re'ven'is al la infan'lit'o.

Don'int'e la medikament'o'n al la infan'o, rimark'ig'is la kurac'ist'o:

"Se ni ne sukces'os en la plej mal'long'a temp'o per la ĝeneral'a incit'o de jam sen'fort'ig'it'a organism'o liber'ig'i la traĥe'o'n de la sufok'ant'a muk'o, tiam rest'os sol'e — la operaci'o..."

"Operaci'o?" ripet'is Podhradský mal'klar'e, kvazaŭ li ne est'us kompren'int'a la senc'o'n de l' vort'o.

"Por tiu cel'o la infan'o dev'us est'i transport'ot'a en la urb'a'n mal'san'ul'ej'o'n —" al'don'is la kurac'ist'o.

"Ol permes'i la infan'o'n kripl'ig'i por ĉiam —" inter'met'is la arb'ar'ist'o kaj kun la pasi'a fort'ec'o al'don'is: "Ne, ne — neniam!"

La kurac'ist'o lev'is la ŝultr'o'j'n.

"Ceter'e, sinjor'o Podhradský," li ek'parol'is, "mi dir'os al vi sincer'e la ver'o'n — la stat'o de l' infan'o est'as plen'mezur'e kriz'a. La infan'o est'as jam tiel sen'fort'ig'it'a, ke ankaŭ la last'a rimed'o ŝajn'as al mi tut'e van'a. La infan'o pov'us facil'e mort'i al ni sub la tranĉ'il'o."

"Kio'n do far'i?" ek'ĝem'is mal'esper'e la mal'jun'ul'o.

"Ĉar la natur'o oft'e far'as mirakl'o'j'n, kiu'j'n neni'u atend'is," ek'parol'is de'nov'e la kurac'ist'o, "kaj la ebl'ec'o de l' subit'a ŝanĝ'o est'as ĉiam atend'ebl'a, rest'as neni'o ali'a, ol — atend'i trankvil'e kaj konfid'ant'e la re'san'ig'ant'a'n fort'o'n de l' natur'o. Las'u, sinjor'o arb'ar'ist'o, la infan'o'n nun al ĝi'a neni'ig'ebl'a sort'o kaj sam'temp'e kiel vir'o prepar'u vi'n ankaŭ al la katastrof'o!..."

"Oh!" ek'ĝem'is la arb'ar'ist'o kun la plej dolor'a mien'o kaj ek'ŝancel'iĝ'is.

La doktor'o rigard'is li'n moment'o'n kun trankvil'a kompat'o; post'e li dir'is:

"Se vi permes'os, sinjor'o arb'ar'ist'o, mi atend'os tie ĉi ankoraŭ kelk'a'n temp'o'n, por ke mi konvink'iĝ'u pri la efik'o de la last'a medikament'o. Se la efik'o ne ven'os aŭ se ne aper'os almenaŭ ĝi'a'j simptom'o'j post la du'on'hor'o, tiam kia ajn help'o est'os tut'e van'a."

Dum'e la ambaŭ inter'parol'ant'a'j vir'o'j ne rimark'is, ke ekster'e la uragan'o far'iĝ'as ĉiam pli furioz'a.

Fulm'o'j kaj tondr'ad'o altern'is ĉiam pli rapid'e kaj pli fort'e. Ia'foj'e ankaŭ la fort'a vent'eg'o al'prem'iĝ'is al la fenestr'o'j kaj la fort'a pluv'eg'o vip'is ili'n kvazaŭ hajl'o.

Post la last'a'j vort'o'j de l' kurac'ist'o vid'ig'is la arb'ar'ist'o fort'a'n anim'a'n ekscit'o'n kaj sam'temp'e la pen'o'n neni'ig'i ĝi'n.

Kaj medit'ant'e, kvankam kun la akcent'o tre'eg'e dolor'a li dir'is:

"Kontraŭ la sen'sent'a natur'o est'as neni'a rimed'o — kaj plej mal'mult'e impon'as al la natur'o la dolor'o, eĉ la plej mal'esper'a... Ni ĉiu'j est'as sub ĝi'a potenc'o —"

"Jes, kompren'ebl'e — ĉiu'j!" inter'met'is mal'dolĉ'e la doktor'o. "Kvankam mi mem ne est'is indulg'it'a de simil'a'j katastrof'o'j..."

"Ĉu ankaŭ vi, sinjor'o doktor'o!" demand'is kompat'e la arb'ar'ist'o.

Dum'e la kurac'ist'o sid'iĝ'is en la apog'seĝ'o'n, turn'int'e la dors'o'n al la pord'o, konduk'ant'a al la koridor'o kaj rigard'ant'e la grand'a'n fenestr'o'n al la kort'o.

Ankaŭ la arb'ar'ist'o ek'ir'is sen'parol'e, sed ŝancel'iĝ'e al la tabl'o kaj sid'iĝ'is en la seĝ'o'n rekt'e kontraŭ la doktor'o tiel, ke per si'a korp'o kovr'is al li part'o'n de l' fenestr'o.

Moment'o'n daŭr'is la turment'a silent'ad'o.

Fin'e la kurac'ist'o, dezir'ant'e inter'parol'i, komenc'is parol'i:

"La ĉirkaŭ'aĵ'o est'as ĉarm'o'riĉ'a. Mi est'is ankoraŭ neniam ĉi tie. Sed kiam mi al'vetur'ad'is kaj al apart'a'j, kvankam ne'sufiĉ'e fort'a'j fulm'o'j lum'ig'is ia'foj'e la pejzaĝ'o'n, mi dev'is konfes'i, ke mi'a fil'o est'is prav'a pri'skrib'ant'e iam al mi la pejzaĝ'o'n kiel ver'a'n paradiz'o'n..."

"Sinjor'o fil'o?" re'dir'is la arb'ar'ist'o sen kia ajn interes'o, fiks'e rigard'ant'e la pord'o'n konduk'ant'a'n al la koridor'o.

"Jes," respond'is la kurac'ist'o. "En la pas'int'a aŭtun'o li est'is ĉi tie — invit'it'a al la ĉas'o — kaj li rakont'is —"

Dum ĉi tiu parol'o aper'is Kiĉjo, kiu'n la arb'ar'ist'o jam antaŭ'e al'vok'is, tut'e silent'e sur la sojl'o post la dors'o de l' kurac'ist'o.

Podhradský lev'iĝ'int'e far'is simpl'a'n sign'o'n per la man'o, kaj la knab'aĉ'o de'nov'e mal'aper'is. Aŭd'int'e part'o'n de la parol'o de l' kurac'ist'o, la arb'ar'ist'o post'e parol'is mem, komenc'e preskaŭ sen'pens'e:

"Jes — la ĉas'o'j!..."

Kaj nur post mal'long'a paŭz'o, en'profund'iĝ'int'e mal'rapid'e en la plej kar'a'n element'o'n, li daŭr'ig'is ĉiam pli vigl'e:

"Iam — antaŭ proksim'um'e du'dek aŭ ankoraŭ pli mult'e da jar'o'j, oni aranĝ'is ĉas'o'j'n ĉi tie preskaŭ ĉiu'jar'e. Sed de tiu temp'o, kiam preter ni'a urb'o est'is konstru'it'a la fer'voj'o, ni'a sol'ej'o est'is ĉiam pli forges'at'a. La nov'a komunik'il'o turn'is la atent'o'n de l' grand'sinjor'o'j al ali'a direkt'o. Jam la mort'int'a sinjor'o princ'o vol'is simpl'e nul'ig'i tiu'n ĉi ni'a'n ĉas'dom'o'n... La arb'ar'kultur'o pro la mal'facil'ig'it'a kaj pli'kar'ig'it'a transport'o don'as ĉi tie preskaŭ neni'a'n profit'o'n... Sed konsider'int'e, ke la ĉas'dom'o est'as kvazaŭ hered'a, en kiu mi'a av'o kaj la patr'o dum long'a'j jar'o'j fidel'e serv'is al la grand'sinjor'o'j kaj kie ankaŭ mi viv'as pli long'e ol ses'dek jar'o'j'n, li ordon'is en si'a testament'o, ke ni'a ĉas'dom'o rest'u al ni ĝis la tut'a el'mort'o. Kompren'ebl'e oni plu ne pens'is pri la ĉas'o'j en ni'a ĉirkaŭ'aĵ'o preskaŭ dum du'dek jar'o'j ĝis la pas'int'a jar'o, kiam jam la jun'a sinjor'o princ'o invit'is ĉi tie'n kelk'a'j'n gast'o'j'n por kelk'e da tag'o'j, kiu'j ĉiu'tag'e al'vetur'ad'is al ni. Sed tio mal'plaĉ'is kaj tiel lac'ig'is ili'n, ke la pas'int'a'j ĉas'o'j de ni'a'j grand'sinjor'o'j en ni'a arb'ar'distrikt'o est'as sen'dub'e la last'a'j..."

En tiu moment'o en'ir'is Kiĉjo, al'port'ant'e glas'o'j'n kaj du botel'o'j'n da vin'o.

"Bon'e, Kiĉjo," rimark'ig'is la arb'ar'ist'o, "rest'u mal'supr'e — ĉu ci kompren'as? Se ni bezon'us i'o'n —"

Kiĉjo mal'aper'is de'nov'e kiel ombr'o. Podhradský plen'ig'is la glas'o'j'n per vin'o, kaj la kurac'ist'o trink'is.

"Sed krom la ĉirkaŭ'aĵ'o, la pejzaĝ'o," li komenc'is, "vi hav'as ĉi tie, sinjor'o arb'ar'ist'o," — kaj li kontent'e ĉirkaŭ'rigard'is — "ankaŭ ali'a'j'n envi'ind'a'j'n angul'o'j'n..."

"Ah, ne, sinjor'o doktor'o!" inter'met'is melankoli'e la arb'ar'ist'o. "Ĉio, kio'n vi vid'as ĉi tie, est'as preskaŭ sen'ŝanĝ'e tia, kia ĝi est'is dum la ses, ĵus pas'int'a'j jar'o'j, sed la spirit'o de l' pac'o, plezur'o kaj feliĉ'o —," dum'e li'a voĉ'o dolor'e ek'trem'is — "subit'e el'migr'is de tie ĉi."

"Ĉu antaŭ'e ne est'is tiel?" inter'met'is la doktor'o.

"Tut'e ne!" respond'is la arb'ar'ist'o. "Mi nask'iĝ'is ĉi tie. Perd'int'e baldaŭ la patr'in'o'n, mi est'is eduk'at'a preskaŭ en la plen'a dis'iĝ'o de la mond'o. Mi kutim'is al la izol'ec'o. Vi do ne mir'os, ke mi ek'sopir'is la ŝanĝ'o'n kaj la mond'o'n nek tiam, kiam mi edz'iĝ'is, nek tiam, kiam al mi nask'iĝ'is la fil'o. Kaj ankoraŭ mal'pli, kiam post ne long'e mort'is al mi la edz'in'o. Mi rest'is tut'e sol'a kun la kelk'monat'a infan'o..."

"Kaj ĝis'viv'is," rimark'ig'is la doktor'o, kiam la arb'ar'ist'o ek'silent'is, "ne sol'e la plezur'o'j'n de l' patr'o, sed ankaŭ tiu'j'n de l' av'o. Ĉar la mal'san'a knab'o est'as sen'dub'e la infan'o —"

"De la fil'o!" al'don'is mal'klar'e la arb'ar'ist'o kaj post mal'long'a paŭz'o li dir'is:

"Sed kred'u, sinjor'o doktor'o, ke eĉ la propr'a infan'o ne est'is por mi en la infan'ec'o tio, kio far'iĝ'is por mi la nep'o."

La kurac'ist'o, kiu dum si'a'j last'a'j vort'o'j ek'rigard'is al la kontraŭ'a grand'a fenestr'o kaj antaŭ ĝi ek'vid'is i'o'n, kio mir'ig'is li'n, ŝanĝ'is subit'e la inter'parol'o'n.

"Permes'u, sinjor'o arb'ar'ist'o — ĉu est'as iu en la kort'o?" li demand'is vigl'e.

"Est'as ne'ebl'e!" respond'is la demand'it'o kun la kategori'ec'o al'las'ant'a neni'a'n dub'o'n. "Du el ni'a'j tri grand'a'j hund'o'j est'as laŭ ĉio ĉe sinjor'o Florian'o, kun kiu ili far'is antaŭ kvar'on'hor'o ekskurs'o'n al la sen'arb'a dekliv'o; sed la tri'a hund'o, la plej furioz'a, kiu est'as sen'ĉes'e al'lig'it'a, est'as ĵus sen'ĉen'ig'it'a kaj kuŝ'as aŭ en la bud'o aŭ kur'as en la kort'o... Kaj ankaŭ, se ĝi ne est'us sen'ĉen'ig'it'a..."

"Kred'ebl'e mi erar'is!" inter'met'is la doktor'o. "Kiam ek'fulm'is, ŝajn'is al mi, kvazaŭ mi est'us ek'vid'int'a moment'e hom'a'n vizaĝ'o'n en la mal'dekstr'a angul'o de l' fenestr'o."

Post pli long'a, preskaŭ turment'a silent'ad'o pen'is la doktor'o re'komenc'i la inter'parol'o'n.

"Laŭ ĉio, pri kio vi ĵus parol'is, sinjor'o Podhradský," li dir'is, "ŝajn'as al mi, ke ankaŭ en vi'a viv'o kelk'a'j moment'o'j est'is tamen mal'dolĉ'a'j kaj ebl'e dolor'a'j."

"Jes, kompren'ebl'e!" jes'is la arb'ar'ist'o. "Sed de la mort'o de l' edz'in'o, do pli long'e ol kvar'dek jar'o'j'n, mi viv'is en plen'a trankvil'o kaj pac'o. Mi hav'is neni'a'n ali'a'n dezir'o'n, ol eduk'i mi'a'n infan'o'n je vir'o en la plen'a senc'o de l' vort'o."

Ek'silent'int'e moment'o'n li al'don'is en la mal'dolĉ'a ekscit'o:

"Kaj tamen je mi'a propr'a infan'o mi far'is ne'pardon'ebl'a'n pek'o'n..."

"Kia'manier'e tio okaz'is?" demand'is la kurac'ist'o kun ne mal'grand'a interes'o.

"Mi eduk'is ĝi'n mem..." daŭr'ig'is la arb'ar'ist'o. "Ĝi est'is eduk'it'a sen la patr'in'o kaj en'tut'e sen la vir'in'a zorg'o kaj sen la vir'in'a societ'o. Est'as ver'e — ĝi far'iĝ'is vir'o, ĉe kiu oni pov'is neni'o'n kritik'i — la vir'o sincer'a, honest'a, sufiĉ'e kler'a — la vir'o posed'ant'a profund'a'n kaj perfekt'a'n sent'o'n por la rajt'o kaj la just'ec'o... Sed tamen li est'is vir'o — en unu rilat'o simil'a al mi: — la vir'o, ne am'ant'a la mond'o'n kaj kontent'a en la sol'ej'o, en kiu krom la mal'grand'a paŭz'o, kiam li vizit'is la lern'ej'o'n por la arb'ar'kultur'o, li pas'ig'is si'a'n tut'a'n viv'o'n..."

"Ĉio ĉi ne est'as tamen erar'o kaj oni pov'as kulp'ig'i vi'n je neni'o!" kontraŭ'dir'is la kurac'ist'o.

"Mi mem juĝ'is ankaŭ tiel, ĝis al'ven'is la moment'o, kiam mi konvink'iĝ'is firm'e, kiel mal'natur'e kaj mal'bon'e mi est'is eduk'int'a mi'a'n propr'a'n infan'o'n... Kaj kred'u, sinjor'o doktor'o, kiam mi ek'pens'as kaj konsider'as, ke tiu sam'a aŭ simil'a sort'o, kiu traf'is mi'a'n fil'o'n, atend'as ankaŭ mi'a'n bedaŭr'ind'a'n nep'o'n..."

"Kia sort'o, mi vi'n pet'as?"

"Ke ĝi est'os kaj dev'os est'i," al'don'is mal'dolĉ'e la arb'ar'ist'o, "eduk'it'a kiel mi'a fil'o — sen la patr'in'o..."

"Ĝi est'as orf'o?"

"Jes — la orf'o —," cert'ig'is Podhradský kun la mister'a akcent'o kaj ek'silent'is.

"Sed ĉio ĉe vi atest'as, ke ankoraŭ antaŭ ne long'e reg'is ĉi tie la zorg'em'a mastr'in'o...," rimark'ig'is la kurac'ist'o.

"Jes — antaŭ ne long'e...," cert'ig'is la arb'ar'ist'o vid'ig'ant'e tiu'n spec'o'n de l' embaras'o'j, kiam la hom'o sincer'e dir'us la ver'o'n kaj ek'sent'as preskaŭ la hont'o'n. "Sed por mi kaj por la infan'o ŝi est'as mal'viv'a — por ĉiam..."

"Ŝi do ne mort'is?" demand'is la kurac'ist'o.

"Ŝi ne mort'is!" ripet'is mal'klar'e kaj unu'ton'e la arb'ar'ist'o, kvazaŭ li parol'us el la tomb'o. "Subit'e kaj sen kia ajn kaŭz'o ŝi for'las'is la edz'o'n kaj la infan'o'n —"

Post'e li halt'is moment'o'n, sed tuj eksplod'is en la melankoli'a ekscit'o:

"Ah, sinjor'o doktor'o! En ĉi tiu sol'ej'o mi viv'as de la plej fru'a infan'ec'o pli long'e ol ses'dek jar'o'j'n. Est'as natur'e, ke la ĉarm'e romantik'a pejzaĝ'o, kiu rav'as ĉiu'n, kiu unu'a'foj'e al'ven'as ĉi tie'n, far'iĝ'is por mi tut'e ordinar'a. En'tut'e la trankvil'a kaj kontent'a viv'o ni'a hav'as ceter'e ankaŭ si'a'j'n ombr'o'j'n: la sen'ekzempl'a'n unu'ton'ec'o'n kaj ia'foj'e, precip'e dum long'a'j vintr'a'j vesper'o'j kaj nokt'o'j, tut'e terur'a'n enu'o'n. Kaj tamen mi kaj mi'a fil'o ne ek'sopir'is la mond'o'n kaj ĝi'a'n viv'o'turn'o'n. Ni kutim'is al la mal'ĝoj'o'j de la sol'ej'o kaj — kred'u — ni ek'pens'is neniam, ke la situaci'o ia'foj'e pov'us est'i ali'a, ol kia ĵus ĝi est'as... Sed antaŭ kelk'e da jar'o'j okaz'e kon'at'iĝ'is mi'a fil'o en Prah'a, kiam li trakt'is tie afer'o'j'n tuŝ'ant'a'j la arb'ar'distrikt'o'n, kun la knab'in'o, kiu'n unu'a'foj'e mi ek'vid'is nur post unu jar'o, kiam mi'a fil'o en'konduk'is ŝi'n en la ĉas'dom'o'n kiel si'a'n edz'in'o'n. Mi'a rigard'o kun la ek'mir'o fiks'is sur ŝi. Mi est'is konvink'it'a, ke mi'a fil'o ne pov'is pli bon'e elekt'i —"

"Kaj tamen, kiel oni vid'as, vi erar'is!" rimark'ig'is la doktor'o.

"Ah, ne, sinjor'o doktor'o," kontraŭ'dir'is la arb'ar'ist'o kun la konvink'a kategori'ec'o. "Evelin'o est'is kaj rest'is est'aĵ'o tut'e anĝel'a... En kelk'e da tag'o'j ŝanĝ'iĝ'is la trankvil'a, mal'ĝoj'a kaj ia'foj'e eĉ sen'viv'ig'ant'a angul'o ni'a en ver'a'n paradiz'o'n de l' silent'a, dolĉ'a plezur'o... Malgraŭ si'a jun'ec'o Evelin'o egal'is al la dam'o'j kler'a'j en la ver'a senc'o de l' vort'o. Ŝi sci'is far'i tio'n, pri kio antaŭ'e en ni'a sol'ej'o ni eĉ ne sonĝ'is. Ŝi'a eduk'it'ec'o est'is ekzempl'a kaj neniel ŝanĝ'iĝ'is. La libr'o est'is ŝi'a kar'a kaj sincer'a amik'o. Jes, Evelin'o kon'is ankaŭ la mond'o'n... Ŝi far'is ja kun si'a patr'in'o oft'a'j'n kaj mult'e'kost'a'j'n vojaĝ'o'j'n tra Eŭrop'o; unu'vort'e —"

"Laŭ ĉio ŝajn'as al mi," atent'ig'is la doktor'o, "ke fin'e en vi'a sol'ej'o tamen ŝi ek'sopir'is..."

"Unu'e mi mem opini'is," ek'parol'is la arb'ar'ist'o, "ke la vir'in'o, flor'ant'a en la freŝ'a fort'o de la viv'o kaj kutim'int'a al la ekscit'ant'a viv'o'turn'o grand'urb'a, pli aŭ mal'pli fru'e ek'sopir'os tamen la atmosfer'o'n, en kiu ŝi est'is pas'ig'int'a si'a'n jun'ec'o'n. Sed dum ĉiu'j ses jar'o'j mi ne rimark'is eĉ unu simptom'o'n de tiu spec'o. Evelin'o ĝis la moment'o, kiam mi vid'is ŝi'n en la last'a tag'o de l' pas'int'a'j ĉas'o'j antaŭ'vesper'e last'a'n foj'o'n for'ir'i mal'rapid'e al la tri kruc'o'j sur la sen'arb'a dekliv'o, est'is freŝ'a, sen'zorg'a kaj gaj'a, en'tut'e tia, kia ŝi aper'is unu'a'n foj'o'n en ni'a sol'ej'o..."

"Ebl'e okaz'is ia mal'pac'o kun la edz'o —"

La arb'ar'ist'o kontraŭ'dir'is:

"La fil'o est'us almenaŭ skiz'int'a al mi si'a'n konjekt'o'n — eĉ ankaŭ tiam, se li est'us konvink'it'a, ke est'os bon'e aŭ neces'e sekret'ig'i la esenc'o'n de l' afer'o. Sed ankaŭ por li mem ĉio rest'is ne'solv'ebl'a enigm'o... Evelin'o est'is kaj rest'is ĝis la last'a moment'o, kiu'n ŝi pas'ig'is en ni'a sol'ej'o sub ni'a tegment'o kaj en ni'a societ'o, tia bon'eg'a bo'fil'in'o, kia ŝi est'is bon'eg'a edz'in'o kaj patr'in'o. Ŝi am'is si'a'j'n edz'o'n kaj infan'o'n varm'e kaj ard'e —"

"En tiu okaz'o," inter'met'is la kurac'ist'o, "ŝajn'as al mi, ke vi'a bo'fil'in'o nur ŝajn'is bon'eg'a edz'in'o kaj patr'in'o, sed efektiv'e ŝi sci'is bon'eg'e hipokrit'i..."

"Hipokrit'i?" ek'kri'is la arb'ar'ist'o preskaŭ pasi'e. "Evelin'o hipokrit'i? Ne, ne, sinjor'o doktor'o —"

Post'e li star'iĝ'is rapid'e, al'paŝ'is al la mur'o, sur kiu pend'is grand'a portret'o de la fil'o kaj sub ĝi fotograf'aĵ'o de la sinjor'in'o en bal'tualet'o. Pren'int'e la fotograf'aĵ'o'n de la mur'o li re'ven'is al la tabl'o kaj don'ant'e la fotograf'aĵ'o'n al la doktor'o li parol'is kun la entuziasm'o de l' jun'ul'o:

"Mi pet'as, rigard'u, sinjor'o doktor'o, tiu'n ĉi vizaĝ'o'n kaj dir'u mem — ĉu la vizaĝ'o est'us kapabl'a hipokrit'i?!"

La doktor'o pren'is la fotograf'aĵ'o'n kaj ne'rigard'int'e ĝi'n ankoraŭ, li rimark'ig'is:

"La hom'a vizaĝ'o kaj precip'e la fotograf'aĵ'o de l' hom'a vizaĝ'o ne est'as ja la fidel'a kaj la ne'tromp'ebl'a re'bril'o, tiom mal'pli la spegul'o de l' anim'o kaj ĝi'a'j kapabl'o'j kaj ec'o'j. La fam'a fizio'nom'ik'o de Lavater est'as jam long'e kondamn'it'a kiel la simpl'a erar'o de la scienc'o."

"Est'as ver'e, est'as ver'e!" jes'is la arb'ar'ist'o. "Ankaŭ mi mem neni'o'n dedukt'as el tiu ĉi pseŭdo'scienc'o. Sed se post tio, kio'n laŭ la ver'o mi rakont'is al vi pri Evelin'o, vi ek'rigard'os ŝi'a'n portret'o'n, vi dev'os konfes'i, ke ŝi'a mien'o est'as en la absolut'a harmoni'o kun la ĝeneral'a karakteriz'aĵ'o. Ĉi tie do la teori'o de l' pseŭdo'scienc'o de Lavater valor'as iel escept'e."

"Ĉu vi pens'as tiel?" kontraŭ'dir'is la doktor'o ne'kred'ant'e.

Nur post'e li ek'rigard'is la fotograf'aĵ'o'n, ten'ant'e ĝi'n mal'proksim'e de l' okul'o'j, kiel far'as la hom'o'j mal'proksim'vid'a'j.

"Efektiv'e — tio est'as ĉarm'a vizaĝ'o — plen'a de sorĉ'o, mild'o kaj delikat'ec'o...," li dir'is post la moment'o en la ton'o de l' moder'e surpriz'it'a ne'kred'em'ul'o. "Ver'e — preskaŭ mi est'as konvink'it'a pri la ver'ec'o de vi'a'j vort'o'j."

Sed subit'e, kvazaŭ li est'us re'memor'ig'int'a si'n pri io grav'a, li rapid'e demand'is:

"Permes'u, mi pet'as! Antaŭ kiom da jar'o'j est'is far'it'a, tiu ĉi fotograf'aĵ'o?"

"Mi pens'as, antaŭ sep, ok jar'o'j!" respond'is la arb'ar'ist'o.

"Ver'e, ĝi est'as jam iom sen'kolor'iĝ'int'a!" konsent'as la kurac'ist'o. "Sed strang'e! La tali'o kaj ankaŭ la vizaĝ'o ŝajn'as al mi kon'at'a'j..."

"Ebl'e, ke iam antaŭ kelk'e da jar'o'j ie vi vid'is ŝi'n!" al'las'is la arb'ar'ist'o. "Ebl'e en Prah'a, kie ŝi viv'is de si'a plej fru'a infan'ec'o. Ŝi'a nask'nom'o, ver'e barbar'a, est'is Brandstruper... Ŝi'a patr'o mort'is antaŭ dek jar'o'j, kiel alt'rang'a ofic'ist'o en pensi'o; la patr'in'o mort'is antaŭ unu jar'o... Est'as ebl'e, ke —"

"Ne, ne!" kontraŭ'star'is vigl'e la kurac'ist'o, rigard'ant'e fiks'e la fotograf'aĵ'o'n kaj dum'e re'memor'ant'e. "Mi ne vid'is ŝi'n antaŭ kelk'e da jar'o'j. Ŝi'a'j'n patr'o'n kaj patr'in'o'n mi ne kon'is person'e kaj ankaŭ mi ne memor'as ŝi'a'n nask'nom'o'n. Unu'vort'e... vi'a sinjor'in'o bo'fil'in'o, kiel ŝi est'as figur'it'a ĉi tie, est'as al mi tut'e ne'kon'at'a. Sed kiam mi rigard'as ŝi'a'n portret'o'n, ŝajn'as al mi, pli ĝust'e, mi est'as preskaŭ konvink'it'a, kvazaŭ antaŭ ne long'e mi est'us vid'int'a sinjor'in'o'n ekstrem'e simil'a'n al ŝi..."

"Sed kie, mi pet'as, sinjor'o doktor'o — kie?" demand'is ekstrem'e sci'vol'e la arb'ar'ist'o.

"Mi ne pov'as re'memor'ig'i mi'n pri tio!" respond'is la demand'it'o, lev'int'e la ŝultr'o'j'n kaj met'ant'e la fotograf'aĵ'o'n sur la tabl'o'n. "Ebl'e, ke mi vid'is ŝi'n en Prah'a antaŭ kelk'e da tag'o'j, kiam mi est'is dev'ig'it'a pro la urĝ'a kaj sam'temp'e tiel dolor'a afer'o vetur'i tie'n, ke spit'e mi'a tut'a hard'it'ec'o, spit'e mi'a tut'a mal'dolĉ'a rezignaci'o mi hav'is atent'o'n preskaŭ por neni'o."

"Ĉu ankaŭ vi'n, sinjor'o doktor'o, traf'is dolor'a katastrof'o? Kaj antaŭ ne long'e — antaŭ kelk'e da tag'o'j — vi dir'as?" demand'is kompat'e la arb'ar'ist'o, kiu ne preter'las'is, ke la voĉ'o de l' kurac'ist'o ek'trem'is de la kor'tuŝ'o dum la last'a'j vort'o'j.

"Mi pet'as vi'n, kiu en si'a viv'o est'is indulg'it'a de la sort'o?" ek'parol'is la kurac'ist'o, pen'ant'e ek'reg'i si'n. "La sort'o ia'foj'e ne'atend'it'e ŝanĝ'as ni'a'j'n plan'o'j'n de l' viv'o tiel brutal'e kaj sen'sent'e, ke la sang'o rigid'iĝ'as ankaŭ al la plej mal'varm'sang'a'j el ni..."

Sed subit'e la doktor'o salt'e lev'iĝ'is kaj per la tut'e ŝanĝ'it'a voĉ'o, al'las'ant'a neni'a'n kontraŭ'star'o'n, dir'is:

"Sed tiu'n ĉi foj'o'n, sinjor'o arb'ar'ist'o, mi ne erar'is! Iu est'as en la kort'o kaj rigard'is tra la fenestr'o..."

Dum'e li montr'is la fenestr'o'n post la dors'o de Podhradský.

"Ĉi tie, sinjor'o arb'ar'ist'o —" dum'e li montr'is la mal'dekstr'a'n angul'o'n de la fenestr'o — "aper'is la hom'a vizaĝ'o kaj ĝi tuj mal'aper'is..."

Podhradský, kiu ankaŭ lev'iĝ'is kaj proksim'iĝ'is mal'rapid'e al la fenestr'o, ne'e balanc'is la kap'o'n, dir'ant'e:

"Mi ripet'as, sinjor'o doktor'o, ke tio ne est'as ebl'a. Ceter'e — ni pov'as ja konvink'iĝ'i — tut'e konvink'iĝ'i!" li al'don'is, est'ant'e iom incit'it'a de l' obstin'a mal'ced'em'o de la kurac'ist'o kaj rapid'e direkt'iĝ'is al la pord'o konduk'ant'a al la koridor'o.

Mal'ferm'int'e iom la pord'o'n li ek'kri'is:

"Kiĉjo!"

"Tuj, tuj, sinjor'o patr'o!" ek'son'is el la koridor'o la ne tre agrabl'a sopran'o de Kiĉjo.

"Rest'u tie, kie ci est'as!" ordon'is la sinjor'o patr'o. "Kie est'as Ner'o?"

"En la kort'o, al'lig'it'a, kiel vi ordon'is!" ek'son'is respond'o el la koridor'o.

"Kaj kie est'as Dian'o kaj Vulkan'o?"

"Ili est'is kun la sinjor'o Florian'o apud la tri kruc'o'j kaj post'e ĉe li en la ĉambr'o!" respond'is Kiĉjo. "Post'e mi pren'is ili'n al mi kaj nun ili est'as ĉe mi."

"Tuj en'las'u ili'n en la kort'o'n, ĉu ci kompren'as?" ordon'is Podhradský kaj far'is kelk'e da paŝ'o'j de l' mal'ferm'it'a pord'o.

"Tuj, tuj!" ek'son'is la respond'o el la koridor'o kaj post mal'long'a paŭz'o ek'kri'is Kiĉjo: "Est'as far'it'e! Ambaŭ est'as jam en la kort'o."

Tuj post'e aper'is Kiĉjo antaŭ la sojl'o de la pord'o.

"Ĉu vi ankoraŭ i'o'n dezir'as, sinjor'o patr'o?"

"Neni'o'n, neni'o'n!" re'dir'is la arb'ar'ist'o; sed re'memor'ig'int'e si'n pri si'a adjunkt'o, li al'don'is:

"Kaj tamen! Rapid'u al sinjor'o Florian'o, kiel li fart'as kaj ĉu li dezir'as i'o'n! Tiel — kaj ferm'u!"

La arb'ar'ist'o avid'e aŭskult'is dum kelk'e da moment'o'j kaj post'e turn'is si'n al la doktor'o:

"Ĉu vi aŭd'as?"

"Kio'n mi aŭd'u?" demand'is la doktor'o, ne kompren'ant'e, kio'n cel'as Podhradský per si'a demand'o.

"Simpl'a'n bru'ad'o'n de l' uragan'o... Se est'us iu en la kort'o, precip'e iu fremd'ul'o — la ambaŭ el'las'it'a'j hund'o'j tuj bon'ven'us li'n per furioz'a boj'ad'o."

"Strang'e!" dir'is la doktor'o du'on'e konvink'it'a.

"Ceter'e — ni pov'as konvink'iĝ'i ankoraŭ ali'manier'e..." al'don'is la arb'ar'ist'o.

Rapid'e li al'paŝ'is al la pord'o, konduk'ant'a al la kort'o, pren'int'e skurĝ'o'n de la hok'o kaj du'on'e mal'ferm'int'e la pord'o'n, kies ans'o'n li ten'is, por ke la vent'eg'o ne el'ig'u ĝi'n.

Moder'a tra'blov'o turn'is si'n en la ĉambr'o: la pord'o en la man'o de Podhradský ek'sku'iĝ'is.

"Ah, mi pet'as, sinjor'o arb'ar'ist'o, vol'u ne pen'i!" pet'is la doktor'o.

En tiu moment'o fort'a vent'eg'o el'ig'is la pord'o'n kaj en la ĉambr'o turn'is si'n mal'varm'a spir'o de la vent'o.

Podhradský el'ir'is el la pord'o, kie penetr'e ek'fajf'int'e ek'sving'is la skurĝ'o'n kaj post'e ek'kri'is per mal'laŭt'ig'at'a voĉ'o:

"Ner'o!"

Ced'int'e rapid'e en la ĉambr'o'n li bru'e ferm'is la pord'o'n, dir'ant'e al la doktor'o:

"Ner'o jam kur'as!"

Kaj efektiv'e preskaŭ en la sam'a moment'o est'is aŭd'at'a post la pord'o la flar'ant'a ek'boj'o de la hund'o:

"Efektiv'e, sinjor'o arb'ar'ist'o, nun mi est'as tut'e konvink'it'a!" rimark'ig'is la kurac'ist'o, sid'iĝ'ant'e sur la sam'a'n lok'o'n, kie li est'is sid'int'a...

Podhradský sekv'is li'a'n ekzempl'o'n kaj propon'is al li vin'o'n.

Ambaŭ trink'is kaj post'e silent'is kelk'a'n temp'o'n. Fin'e ek'parol'is la arb'ar'ist'o, vol'ant'e de'nov'e re'komenc'i la inter'parol'o'n:

"Ĉu vi ne alud'is, sinjor'o doktor'o — en vi'a parol'o iu'n mal'feliĉ'o'n, kiu vi'n traf'is?"

Tiu demand'o preskaŭ dolor'e tuŝ'is la doktor'o'n.

"Ah, sinjor'o arb'ar'ist'o — est'as pli bon'e ne re'memor'i!" li dir'is venk'ant'e la subit'a'n kor'tuŝ'o'n. "Ni kurac'ist'o'j, kiu'j est'as preskaŭ ĉiu'tag'e atest'ant'o'j de l' hom'a sen'potenc'o kontraŭ la neni'ig'ebl'a'j leĝ'o'j de l' natur'o, ni ordinar'e ne diskut'as kun la brutal'a natur'o. Ni akcept'as ĉiu'n ĝi'a'n bat'o'n, kiu'n ĝi don'as al ni, kun pli aŭ mal'pli grand'a rezignaci'o kaj ni uz'as, se est'as ebl'e, sol'e unu rimed'o'n — ni evit'as la re'memor'o'j'n."

"Sed kio'n far'i, kiam la re'memor'o'j est'as tiel potenc'a'j," kontraŭ'dir'is la arb'ar'ist'o, "ke la hom'o kiel mi, vid'as la hom'o'n, kiu'n li am'is kaj perd'is por ĉiam, preskaŭ sen'ĉes'e antaŭ si. Kiam hom'o'n sku'as la bedaŭr'o, dolor'o, hont'o kaj koler'o; kiam ĉiu'moment'e ek'flam'as la pasi'o tiel, ke la hom'o sufok'us aŭ per unu bat'o de l' pugn'o fal'ig'us ter'e'n la iniciat'int'o'n aŭ iniciat'int'in'o'n de si'a mal'feliĉ'o — se ili aper'us antaŭ li?"

La pasi'a akcent'o, kun kiu la vort'o'j est'is dir'it'a'j, atent'ig'is la doktor'o'n, ke li sid'as kontraŭ la vir'o pasi'em'a, kiu'n ne est'as konsil'ind'e incit'i.

Li dir'is do iel rezerv'e:

"Sed permes'u! Post ĉio, kio'n vi dir'is al mi pri vi'a sinjor'in'o bo'fil'in'o, mi ver'e ne kompren'as, kia'manier'e pov'is okaz'i, ke vi far'iĝ'is tiel koler'a kontraŭ ŝi, kiel vi ĵus dir'as, kaj kia'manier'e rajt'e far'iĝ'is koler'a kontraŭ ŝi ebl'e ankaŭ ŝi'a edz'o, vi'a fil'o..."

"Vi konjekt'as," inter'met'is mal'dolĉ'e la arb'ar'ist'o, "ke mi'a spirit'a stat'o ne est'as rajt'ig'it'a...?"

"Ne ne'rajt'ig'it'a, sed iom ne'natur'a," respond'is la gast'o. "La famili'a'j katastrof'o'j de tiu spec'o, kiu okaz'is ĉe vi, est'as en la mond'o kaj est'is ankaŭ ali'lok'e neniam mal'oft'a'j. La ge'edz'o'j koler'as — ia'foj'e pro la simpl'a vort'o, ek'mov'o aŭ ek'rigard'o — kaj se ili'a'j karakter'o'j est'as flam'iĝ'em'a'j aŭ fin'e pasi'em'a'j, est'as aŭ la temp'a dis'iĝ'o aŭ la daŭr'a dis'ir'o tut'e natur'a'j. Sed kiam la ond'iĝ'int'a sang'o silent'iĝ'as kaj ek'reg'as la mal'varm'a prudent'o, sekv'as en naŭ'dek okaz'o'j el cent la re'pac'iĝ'o."

"Sed mi'a fil'o ne pov'as plu re'pac'iĝ'i!" kontraŭ'dir'is la arb'ar'ist'o kun la dolor'a mal'dolĉ'o.

"Kial li ne pov'as?" re'dir'is la kurac'ist'o. "Se ne tuj, do almenaŭ pli mal'fru'e. La esper'o pri la re'pac'iĝ'o est'as ĉiam ebl'a. Se vi'a sinjor'o fil'o, kiu'n vi mem eduk'is, est'as vir'o simil'a al vi almenaŭ en la ĉef'a'j princip'o'j de l' karakter'o, est'as ne ebl'e, ke li si'a'temp'e ne pardon'u —"

"Mi'a fil'o hav'is sol'e unu pasi'o'n!" rimark'ig'is Podhradský. "Li am'is Evelin'o'n preskaŭ frenez'e."

"Tiom pli ebl'a est'as la esper'o pri la re'pac'iĝ'o!" opini'as la doktor'o. "Ĉar am'i en la ver'a senc'o de l' vort'o est'as ĝust'e neni'o ali'a, ol ĉio'n forges'i, ĉio'n pardon'i..."

"Est'as ver'e, est'as ver'e!" jes'is la arb'ar'ist'o medit'ant'e; sed tuj kun la sen'mezur'a mal'dolĉ'o li al'don'is:

"Sed mi'a fil'o pov'as jam pardon'i tut'e neni'o'n... Mi'a fil'o est'as mort'int'a!"

"Mort'int'a?" re'dir'is subit'e en la ŝanĝ'it'a ton'o la kurac'ist'o.

"Li pen'is kiel vir'o neni'ig'i si'a'j'n mal'ĝoj'o'n, bedaŭr'o'n kaj sen'mezur'a'n dolor'o'n!" daŭr'ig'is la mal'feliĉ'a patr'o. "Dum tri monat'o'j li sufer'is terur'a'j'n anim'a'j'n turment'o'j'n, kaj eĉ ne plend'is per unu vort'o. Ĝis fin'e — en la last'a krist'nask'a antaŭ'vesper'o, ornam'int'e al la infan'o la krist'nask'a'n abi'et'o'n — per unu ek'paf'o de la revolver'o..."

Post tiu'j ĉi vort'o'j la arb'ar'ist'o salt'e lev'iĝ'is, tra'ir'is la ĉambr'o'n kaj halt'int'e apud la tabl'o antaŭ la fenestr'o rigard'ant'a la kort'o'n, li daŭr'ig'is:

"Kiam ni fin'is la vesper'manĝ'o'n kaj la infan'o ek'dorm'is, sid'iĝ'is mi'a fil'o ĉi tie'n apud tiu ĉi tabl'o kaj long'e, long'e rigard'is sen'parol'e tra la fenestr'o... La lun'o lum'is bel'eg'e, kaj oni pov'is vid'i ĝis la tri kruc'o'j sur la sen'arb'a dekliv'o. Subit'e la fil'o iom'et'e ek'mov'iĝ'is kaj la ek'paf'o de la revolver'o ek'tondr'is. Li'a kap'o fal'is sur ambaŭ man'o'j'n, sur la tabl'o'n kaj en kelk'e da moment'o'j dis'flu'is la sang'o sur la tabl'o..."

"Nur nun mi kompren'as la kun'el'ig'o'n de ĉio," rimark'ig'is la doktor'o kompat'e. "Kaj kred'u —"

Li ne fin'is la parol'o'n.

Podhradský, re'konsci'iĝ'int'e iom, sed est'ant'e ankoraŭ dolor'e kor'tuŝ'it'a, inter'romp'is li'n:

"Kaj pri'pens'u, sinjor'o doktor'o! La infan'o eĉ ne vek'iĝ'is post la ek'paf'o — kaj la sang'o, la sang'o rest'is ĉi tie... Mi ne permes'is, ke ĝi est'u for'lav'it'a... Tiu sang'o —" la ceter'a'j'n vort'o'j'n li parol'is kun pasi'a dolor'o — "tiu sang'o re'memor'ig'u mi'n ĝis la last'a moment'o de mi'a viv'o pri la ĉarm'a furi'o, kiu kaŭz'is la mem'vol'a'n mort'o'n de mi'a fil'o!..."

"Bedaŭr'ind'a patr'o!" dir'is kompat'e la doktor'o, vid'ig'ant'e mem la plej dolor'a'n kor'tuŝ'o'n.

"Pardon'u," li al'don'is, "ĉar mi hav'as nek por vi, nek por mi vort'o'j'n de konsol'o. En tia'j terur'a'j moment'o'j oni est'as frakas'it'a... Kaj se io pov'as mal'grand'ig'i vi'a'n dolor'o'n, sci'u do, ke ankaŭ mi mem —"

"Ĉu vi ankaŭ —?" inter'met'is kompat'e la arb'ar'ist'o. "Vi'a fil'o, sinjor'o arb'ar'ist'o, mort'is antaŭ du'on'jar'o," respond'is inter'romp'e la gast'o, "kaj mi'a fil'o antaŭ kelk'e da tag'o'j... Mi'a fil'o, leĝ'o'scienc'ist'o kaj leŭtenant'o en la rezerv'o, knab'o san'eg'a, ankaŭ mem'mort'ig'is si'n. Li si'n venen'is."

"Kaj la kaŭz'o — la motiv'o?" insist'is la arb'ar'ist'o kun la kompat'a interes'o.

La doktor'o, lev'int'e la ŝultr'o'j'n, respond'is: "Se vi'a fil'o est'is eduk'it'a en la sol'ej'o kaj sen la zorg'o patr'in'a, sen la societ'o vir'in'a, mi'a fil'o est'is eduk'it'a de la kler'a, afabl'a kaj en'tut'e bon'eg'a patr'in'o en la societ'o de kelk'a'j si'a'j pli aĝ'a'j frat'in'o'j en la urb'o, do en la atmosfer'o plen'a de l' impres'o'j. Li far'iĝ'is vir'o plen'a de l' jun'ul'a fort'o de l' viv'o. Mal'oft'e iu sopir'is tiel varm'e, tiel ard'e eĉ pasi'e, el'uz'i la viv'o'n en ĉiu'j ebl'a'j direkt'o'j kiel li. Kaj tio okaz'is ne sol'e en la plezur'o kaj volupt'o, sed ankaŭ en la serioz'a, konscienc'a kaj pen'a labor'o..."

"Laŭ tio," rimark'ig'is demand'e la arb'ar'ist'o, "est'is ĉe vi'a fil'o neni'a'j grav'a'j motiv'o'j al la dis'rev'iĝ'o je la viv'o?"

"Ĝeneral'e dir'it'e — est'is neni'a'j motiv'o'j..."

"Kaj tamen li mal'esper'is."

"Ah, sinjor'o arb'ar'ist'o," re'dir'is la doktor'o, "ni mal'jun'ul'o'j, kiu'j jam klin'iĝ'as al la tomb'o, ni ordinar'e am'as la viv'o'n pli fort'e, ol la pasi'em'a jun'ul'ar'o. La tut'a, se ankaŭ la plej long'a pas'int'aĵ'o ni'a ŝajn'as al ni ĉiu'j sol'e sonĝ'o de kelk'a'j semajn'o'j. Kontraŭ'e la jun'ul'ar'o; precip'e la nun'a jun'a generaci'o —"

"Vi opini'as," inter'met'is la arb'ar'ist'o, "ke la nun'a jun'a generaci'o esenc'e diferenc'as de l' jun'a generaci'o, al kiu ni aparten'is antaŭ la jar'o'j?"

"Kompren'ebl'e kaj el la motiv'o'j tut'e natur'a'j!" komenc'is klar'ig'i la doktor'o. "La modern'a'j el'trov'o'j en la scienc'o'j de ĉiu'j fak'o'j kaj de ili mir'eg'ind'e ŝanĝ'it'a la ĝeneral'a viv'o eduk'is generaci'o'n tut'e nov'a'n, kies esenc'o'n ni mal'jun'ul'o'j tut'e ne kompren'as, nek sci'as klar'ig'i ĉiu'j'n simptom'o'j'n, motiv'o'j'n kaj cel'o'j'n.

Dum ni'a jun'ec'o la tut'e ne antaŭ'sent'it'a'j progres'o'j en la ne'mult'a'j fak'o'j ĵus en la pas'int'a'j du aŭ tri dek'jar'o'j hav'ig'as al la jun'a kaj la plej jun'a generaci'o'j tut'e nov'a'j'n, pli klar'a'j'n kaj pli profund'a'j'n perspektiv'o'j'n de la viv'o, ol kia'j vid'iĝ'is antaŭ la du'on'cent'jar'o al ni...

Kaj ĉar la pli mal'jun'a kaj la plej mal'jun'a generaci'o'j ne ir'as — kaj est'as natur'e, ne pov'as ir'i — kun la ĝeneral'a progres'o egal'e rapid'e, rezult'as el tio la mal'kontent'ec'o de ĉiu, antaŭ kies spirit'a rigard'o vid'iĝ'as la perspektiv'o pli klar'a kaj pli profund'a.

Ni mal'jun'ul'o'j, kiu'j dum la tut'a du'on'cent'jar'o kaj mult'a'j el ni ankoraŭ pli long'e, kontent'iĝ'is kun la perspektiv'o ne'proporci'e pli mal'klar'a kaj pli mal'profund'a, kompren'ebl'e ne est'as tiel ekscit'at'a'j de l' divers'a'j disonanc'o'j kiel la viv'em'a'j kaj la ag'em'o'n sopir'ant'a'j generaci'o'j pli jun'a'j...

Kaj sol'e ĉi tiu'j disonanc'o'j est'as laŭ mi'a opini'o la ĉef'a font'o de l' febr'a, por ni mal'jun'ul'o'j mal'varm'iĝ'ant'a'j, aŭ jam mal'varm'iĝ'int'a'j, tut'e ne'kompren'ebl'a mal'kontent'iĝ'o de l' jun'a generaci'o.

La spirit'a horizont'o de tiu generaci'o est'as natur'e pli larĝ'a kaj pli klar'a, ol est'is la ni'a. Sed tamen la ĝis'nun'a sen'potenc'o en la real'ig'o de l' plan'o'j de la viv'o ekscit'as la jun'a'j'n spirit'o'j'n je la mister'e dolor'a mal'kontent'em'o, kiu kvankam simil'as la dolĉ'e turment'ant'a'n pesimism'o'n de l' pli mal'nov'a temp'o, sed diferenc'as de ĝi per la ne'trankvil'ig'ebl'a mal'dolĉ'o..."

"Sed pardon'u," ĉes'ig'is la doktor'o mem si'a'n klar'ig'o'n, "ĉio est'as sol'e la lac'ig'a subjektiv'a medit'ad'o..."

"Sed ĝi ne lac'ig'as la hom'o'n," inter'met'is vigl'e la arb'ar'ist'o, kiu aŭskult'is kun ne mal'grand'a interes'o, "kiu si'a'n tut'a'n viv'o'n pas'ig'is en la sol'ej'o kaj kiu kiel mal'proksim'a observ'ant'o hav'as sol'e mal'klar'a'n ide'o'n pri la nun'a viv'o'turn'o. Do mi pet'as, daŭr'ig'u!"

La doktor'o plen'um'is li'a'n pet'o'n.

"La jun'a'n kaj la plej jun'a'n generaci'o'j'n ekscit'as la varm'a sopir'o solv'i la ne'kalkul'ebl'a'j'n problem'o'j'n, kiu'j'n la pli mal'jun'a generaci'o hered'e rest'ig'is ne'solv'it'a'j al ili. Sed ĵus pro tio, ke la solv'o est'as ankaŭ nun plej'part'e sen'sukces'a, pen'as la jun'a kaj la plej jun'a generaci'o'j trov'i la el'ir'ej'o'n el la mister'a labirint'o.

Ili pen'as esprim'i si'a'n opini'o'n pli klar'e, pli preciz'e aŭ almenaŭ pli kolor'e kaj pli plastik'e; ili ekzamen'as enigm'o'j'n laŭ mal'nov'a'j kaj nov'a'j metod'o'j; ili analiz'as, eksperiment'as kaj oft'e en'fal'as en la nov'a'j'n enigm'o'j'n, kiu'j est'as pli mister'a'j kaj pli mistik'a'j ol la problem'o, kiu dev'as est'i solv'it'a...

La kultur'o kaj la ide'o'j pri la mond'o, kiu'j'n la pli mal'jun'a generaci'o rest'ig'is al la generaci'o'j jun'a kaj la plej just'a, ne kontent'ig'as plu. La jun'a'j kaj la plej jun'a'j spirit'o'j sopir'as la spirit'a'n regeneraci'o'n, la moral'a'n, etik'a'n, eventual'e ankaŭ la religi'a'n regeneraci'o'n — la soci'a'j'n, politik'a'j'n kaj art'a'j'n re'form'o'j'n...

Unu'vort'e, la mal'nov'a mond'o kun si'a'j ide'o'j, erar'o'j kaj antaŭ'juĝ'o'j nask'as antipati'o'n, kontraŭ'star'o'n kaj varm'a'n ne'trankvil'ig'ebl'a'n sopir'o'n, fal'ig'i sen'kompat'e ĉiu'j'n idol'ist'a'j'n preĝ'ej'o'j'n, kiu'j'n aŭ la spirit'a miop'ec'o aŭ la mal'virt'a krim'ec'o de l' mal'nov'a mond'o est'is konstru'int'a'j por la idol'o'j de dub'ebl'a valor'o...

Kaj mi'a fil'o, sinjor'o arb'ar'ist'o, est'is membr'o de ĉi tiu pli jun'a generaci'o. Li est'is unu el tiu'j obstin'a'j, mal'ced'em'a'j kaj ne'venk'ebl'a'j pionir'o'j de l' nov'a kultur'o, kiu'j en la kontraŭ'star'o kaj la princip'a batal'o kontraŭ la mal'rapid'e el'mort'ant'a mond'o mal'nov'a konsum'iĝ'as de l' ne'trankvil'ig'ebl'a mal'kontent'ec'o kaj trov'as en ĝi plezur'o'n, kiu'n eĉ en la situaci'o plej bril'a ne don'us al ili la konsent'o kun la hered'aĵ'o de l' mal'nov'a mond'o."

La doktor'o ek'silent'is.

"Laŭ tio, sinjor'o doktor'o," ek'parol'is la arb'ar'ist'o, "en vi'a fil'o vi perd'is vir'o'n tut'e ne'taks'ebl'a'n. Sed kio, mi pet'as, est'as laŭ vi'a opini'o la kaŭz'o de li'a mem'vol'a mort'o?"

"Est'as mal'facil'e, ĝust'e ne'ebl'e dir'i!" respond'is la doktor'o lev'int'e la ŝultr'o'j'n. "La mort'o de mi'a fil'o est'as kaj sen'dub'e rest'os enigm'o por ĉiam kaj ĝi'a kaŭz'o rest'os mister'o. Unu'e mi konjekt'is, ke la kriz'o okaz'is ĉe li sekv'e de l' pri'skrib'it'a li'a modern'a mal'san'o kaj ke li fin'is si'a'n viv'o'n en la atak'o de l' subit'a sen'konsci'o. Sed kiam mi ven'is en Prah'a'n kaŭz'e de li'a en'ter'ig'o kaj sci'iĝ'is kelk'a'j'n detal'o'j'n pri la last'a'j tag'o'j de li'a viv'o, tuj mi'a'n cerb'o'n tra'kur'is la konjekt'o, ke — li'a'n mort'o'n kaŭz'is sen'dub'e — la vir'in'o..."

"La vir'in'o?" ek'kri'is mal'laŭt'ig'it'e la arb'ar'ist'o.

"Jes — la am'at'in'o..." al'don'is la doktor'o. "Ceter'e pri la inter'rilat'o'j de mi'a fil'o kaj li'a am'at'in'o mi sci'as neni'o'n grav'a'n kaj neniu'n mi demand'is iam pri tio.

Mi sci'as sol'e, ke ili varm'e am'is unu la ali'a'n jam antaŭ proksim'um'e dek jar'o'j, ke ili de'nov'e kun'ir'is okaz'e antaŭ ne'tut'a jar'o kaj ĵus en kelk'e da pas'int'a'j monat'o'j viv'is kun'e kvazaŭ la ge'edz'o'j en Prah'a...

Ĉi tio kompren'ebl'e ne far'as ili'a'n am'rilat'o'n plej bel'a; sed mi, kiu neniam mal'help'is la fil'o'n en kio ajn, ĵus pro ĉi tiu fidel'a am'o li'a ne ek'dezir'is mal'kovr'i la dolĉ'a'n mister'o'n de la fil'o.

Pri li'a am'at'in'o mi sci'as sol'e, ke ŝi'a nom'o est'as Milena¹³ kaj ke ŝi am'is li'n kun la tut'a ard'o de si'a varm'a anim'o... Kaj ĝis hodiaŭ mi ne parol'is kun Milena eĉ unu vort'o'n.

En la moment'o, kiam dis'prem'it'e mi star'is apud la mal'ferm'it'a tomb'o de la fil'o en la tomb'ej'o de Volšany¹⁴, kaj Milena en la mal'ĝoj'a ĉarm'o de l' sankt'ul'in'o al'ven'is ŝancel'iĝ'e kaj en la ne'esprim'ebl'a dolor'o halt'is rekt'e kontraŭ mi, mi ek'rigard'is ŝi'n sol'e unu'foj'e kaj sekret'e, por ne mal'honor'i eĉ per la rigard'o ŝi'a'n silent'a'n dolor'o'n..."

"Vi'a delikat'ec'o, sinjor'o doktor'o, kontraŭ la est'aĵ'o tiel mild'a," komenc'is parol'i la arb'ar'ist'o, "est'as kompren'ebl'e rajt'ig'it'a. Sed Evelin'o, kiu sen kaŭz'o'j kaj sen motiv'o'j for'las'is sen'sent'e si'a'n propr'a'n infan'o'n kaj la leĝ'a'n edz'o'n, kiu'j far'is al ŝi neni'o'n mal'bon'a'n nek per unu vort'o, nek per unu rigard'o, tiu ĉi furi'o ŝton'kor'a merit'as neni'o'n ali'a'n, ol..."

Jen li subit'e halt'is, sed tuj post'e en la plej pasi'a ton'o al'don'is:

"Ah, ne, ne, sinjor'o doktor'o! Se tiu vir'in'o en ĉi tiu moment'o aper'us ĉi tie — kred'u — ke per unu bat'o de la pugn'o mi —"

Sed li'a koler'o de'nov'e moder'iĝ'is tiel subit'e, kiel ĝi ek'flam'is.

En tiu ĉi moment'o aŭd'ig'is si'n Kiĉjo.

Jam ĉe la last'a'j vort'o'j de l' arb'ar'ist'o li est'is mal'ferm'int'a sen'bru'e la pord'o'n de la koridor'o kaj halt'int'a sen'decid'e kaj mal'kuraĝ'e antaŭ la sojl'o. — Nun li ek'tus'is sen'vol'e.

Podhradský, ek'vid'int'e Kiĉjon nur nun, akr'e demand'is li'n:

"Kio est'as, Kiĉjo?"

La knab'aĉ'o ne respond'is, sed vid'ig'ant'e mien'o'n, kvazaŭ li hav'us i'o'n grav'a'n por dir'i kaj ĝen'us en la ĉe'est'o de l' doktor'o.

La arb'ar'ist'o do lev'iĝ'is kaj proksim'iĝ'is al la pord'o.

"Kio okaz'is?" li demand'is koler'e.

Kiĉjo al'ir'is kaj dir'is mister'e:

"Sinjor'o Florian'o — ah, Di'o, sinjor'o patr'o — tre plend'as...! Kaj li pet'as — ke la sinjor'o doktor'o — por mal'long'a moment'o —"

"Ĉu iu bezon'as help'o'n de kurac'ist'o?" ek'parol'is la doktor'o lev'iĝ'ant'e.

La arb'ar'ist'o mal'long'e klar'ig'is al li la mal'feliĉ'o'n de Florian'o.

"Nu, ni vid'os!" dir'is la doktor'o. "Sed antaŭ'e ni dev'as dediĉ'i ankoraŭ moment'o'n al la infan'o..."

Turn'int'e si'n post ĉi tiu'j vort'o'j li proksim'iĝ'is al la infan'lit'o en la mal'antaŭ'o'n, serioz'e esplor'ant'e la infan'o'n. Podhradský far'int'e sign'o'n per la man'o, ke Kiĉjo for'ir'u, atend'is, ĝis Kiĉjo mal'aper'is. Ŝtel'ir'int'e post'e al la doktor'o kaj halt'int'e proksim'um'e tri paŝ'o'j'n antaŭ la lit'o, sen'parol'e, sed kun la mien'o de la plej mal'trankvil'a sci'vol'o sekv'is la kondut'o'n de l' kurac'ist'o.

"Kio'n vi opini'as — sinjor'o doktor'o — nun?" demand'is inter'romp'e kaj mal'laŭt'ig'it'e per la trem'ant'a voĉ'o la arb'ar'ist'o.

"Preskaŭ mi tim'as don'i la du'on'a'n porci'o'n da medikament'o...," respond'is la doktor'o kun la glaci'a trankvil'o. "La infan'o est'as tut'e sen'fort'ig'it'a — ĝi ne tus'as ja plu... La ĝeneral'a stat'o de la mal'san'o est'as tiel kriz'a, ke ĉiu'moment'e oni pov'as atend'i la agoni'o'n..."

"Agoni'o'n?" ek'ĝem'is mal'esper'e la arb'ar'ist'o.

"Kuraĝ'iĝ'u, sinjor'o arb'ar'ist'o!" dir'is la doktor'o: "Kaj se est'as ebl'e, mi pet'as, montr'u al mi afabl'e, kie mi pov'us al la sinjor'o adjunkt'o —"

La arb'ar'ist'o rapid'e al'ir'is al la tabl'o en la antaŭ'o kaj pren'is la lamp'o'n.

"Kaj se la infan'o est'us atak'at'a de la tus'o," dir'is la doktor'o kun la akcent'o, "sci'ig'u mi'n tuj pri tio!"

La arb'ar'ist'o jes'e ek'mov'is la kap'o'n.

Post'e rapid'e li al'paŝ'is kun la lamp'o al la pord'o de l' koridor'o, mal'ferm'is ĝi'n kaj per la trem'ant'a voĉ'o ek'kri'is en la koridor'o'n:

"Kiĉjo! Rapid'e lum'ig'u la ŝtup'ar'o'n! Sinjor'o doktor'o!..."

Sen'parol'e en'ir'is la kurac'ist'o en la koridor'o'n, el kiu ek'son'is la mal'laŭt'ig'it'e re'bru'ant'a son'o de li'a'j mal'proksim'iĝ'ant'a'j paŝ'o'j.

En la moment'o, kiam la arb'ar'ist'o, star'ant'a sur la sojl'o de l' pord'o konduk'ant'a al la koridor'o kaj turn'it'a dors'e al la ĉambr'o, vol'is si'n turn'i kaj re'ven'i en la ĉambr'o'n, mal'ferm'is iu statur'o en mal'sek'a nigr'a vest'o la pord'o'n, konduk'ant'a'n el la kort'o al la ĉambr'o.

Fort'a mal'varm'a tra'blov'o turn'is si'n en la ĉambr'o kaj moment'o'n est'is aŭd'at'a la fort'a pluv'eg'o pli klar'e, ol kiam la pord'o est'is ferm'it'a.

La statur'o, en'glit'int'e tra la pord'o, kiu en ĝi'a man'o knar'e ek'bru'is, pen'e ĝi'n ferm'is kaj halt'is apud ĝi sen'mov'e, kvazaŭ konsider'ant'e, ĉu antaŭ'e'n'ir'i aŭ ne...

La arb'ar'ist'o ek'sent'int'e la glaci'a'n tra'blov'o'n, kiu tuj esting'is al li la lamp'o'n en la man'o, rapid'e si'n turn'is kaj bru'e ferm'is la pord'o'n.

"Kio okaz'is? Kial tiu tra'blov'o?" li murmur'is, fiks'e rigard'ant'e la mal'lum'o'n en la ĉambr'o.

Al'ir'int'e si'n'gard'e en la mal'lum'o ĝis la tabl'o kaj star'ig'int'e sur ĝi'n la esting'it'a'n lamp'o'n, li ir'is si'n'gard'e en la mal'lum'o de l' tabl'o al la forn'o, kie sur la bret'o kuŝ'is la alumet'o'j.

La alumet'o en la man'o de l' arb'ar'ist'o ek'flam'is sol'e moment'o'n, sed tamen ĉe tiu mal'long'a ek'flam'o ek'vid'is Podhradský mal'klar'a'n siluet'o'n de l' hom'a statur'o apud la pord'o.

"Kio est'as tio? Iu est'as ĉi tie?" de'glit'is al li de l' lip'o'j kun la moder'a ek'mir'o, sed sen'tim'e.

Moment'o'n li streĉ'e aŭskult'is, sed kiam neni'u respond'is, li ek'kri'is:

"Kiu est'as ĉi tie?"

Sed kiam de'nov'e neni'u respond'is, al'paŝ'is la arb'ar'ist'o al la tabl'o, ek'brul'ig'is alumet'o'n kaj ne lev'int'e eĉ la kap'o'n ek'brul'ig'is la lamp'o'n, star'ant'a'n sur la tabl'o.

Nur post'e li ek'rigard'is al la pord'o.

Efektiv'e li ek'vid'is tie star'ant'a'n statur'o'n kaj mir'ig'it'e, sed tamen sen'tim'e, li ced'is unu paŝ'o'n.

Sam'temp'e mal'lev'iĝ'is li'a dekstr'a man'o al la mal'dekstr'a koks'o, kvazaŭ li vol'us ek'kapt'i la ĉas'ponard'o'n kaj la mal'dekstr'a'n man'o'n li met'is por moment'o super la okul'o'j'n, por vid'i pli bon'e. Sed tuj post'e de'nov'e li el'paŝ'is kaj pren'int'e la revolver'o'n, kuŝ'ant'a'n sur la tabl'o, li tondr'e ek'kri'is:

"Kiu est'as ĉi tie? Kio'n vi vol'as?"

Nur nun li ek'vid'is, ke apud la pord'o star'as vir'in'o de mez'a kresk'o, hav'ant'a sur la kap'o trans'ĵet'it'a'n tut'e mal'sek'a'n nigr'a'n mantel'o'n, en kiu ŝi est'as tiel en'volv'it'a, ke oni vid'as sol'e part'o'n de la vizaĝ'o kaj bril'ant'a'j'n nigr'a'blu'a'j'n okul'o'j'n...

En tiu moment'o la vir'in'o, subit'e, kvazaŭ tamen ŝi est'us fin'e decid'int'a, de'ĵet'is la mantel'o'n kaj rekt'iĝ'int'e star'is kiel statu'o kun la kun'met'it'a'j man'o'j kaj la mien'o de l' kor'tuŝ'ant'a, mut'a pet'eg'o.

Podhradský, re'kon'int'e ŝi'n, ced'is mir'ig'it'e kaj kun la mien'o de l' koler'o kaj mal'am'o surd'e ek'kri'is:

"Evelin'o!"

"Jes — Evelin'o...," mal'laŭt'e kaj mol'e dir'is la vir'in'o per la trem'ant'a voĉ'o.

La arb'ar'ist'o, al kiu la aper'o de l' edz'in'o de li'a fil'o tuj klar'ig'is ĉiu'j'n supoz'it'a'j'n halucinaci'o'j'n de li'a'j hom'o'j, sed ankaŭ tiu'j'n de l' doktor'o, star'is moment'o'n sen'mov'e en la mut'a ek'mir'o, vid'ig'ant'e en la vizaĝ'o fort'a'n anim'a'n batal'o'n.

Sed la delikat'a, pet'ant'a rigard'o de l' vir'in'o iom post iom tamen komenc'is li'n sen'arm'ig'i.

La mien'o de l' koler'o kaj mal'am'o, kiu'n vid'ig'is li'a vizaĝ'o, kiam li re'kon'is Evelin'o'n, ced'is mal'rapid'e al la mien'o de l' kompat'o.

"Pardon'u, sinjor'o patr'o!..." ek'son'is post kelk'a temp'o mal'kuraĝ'e kaj tim'em'e la dolor'e trem'ant'a voĉ'o de Evelin'o.

"Pardon'i?" re'dir'is du'on'kompat'e la arb'ar'ist'o. "Mi ne sci'as, kio'n pardon'i..."

"Pardon'u!" ŝi ripet'is ŝancel'iĝ'e kun la plej kor'tuŝ'ant'a akcent'o de l' pet'o. "Kie est'as — Václav¹⁵?"

"Mi'a fil'o?" demand'is surd'e la arb'ar'ist'o.

"Mi'a —?" al'don'is Evelin'o, sed ne ŝi fin'is, ĉar la arb'ar'ist'o mal'afabl'e inter'romp'is ŝi'n:

"Li ne est'as ĉi tie!"

"Tio est'as tut'e ne'ebl'a!" kontraŭ'dir'is Evelin'o. "Dum tri tag'o'j kaj preskaŭ tri nokt'o'j mi vag'as en la arb'ar'o'j ĉirkaŭ la ĉas'dom'o, por kun'ir'i kun Václav. Václav laŭ ĉio dum la tri tag'o'j ne for'las'is la ĉas'dom'o'n, Václav est'as ĉi tie..."

La arb'ar'ist'o respond'is decid'e:

"Kaj se eĉ li est'us ĉi tie — laŭ kia rajt'o ci kuraĝ'as trans'paŝ'i la sojl'o'n de tiu ĉi dom'o?"

"Pardon'u!" ek'ĝem'is dolor'e la edz'in'o de Václav. "Mi al'ven'as kun la dis'prem'it'a kor'o, mal'feliĉ'a, pent'o'far'ant'a Magdaleno, por ke mi sur genu'o'j pet'u de Václav pardon'o'n de mi'a pek'o..."

"Mal'feliĉ'ul'in'o!" ek'kri'is pasi'e la arb'ar'ist'o; sed tuj li al'don'is en la dolor'a ton'o:

"Kun Václav ci kun'ir'os plu neniam!"

"Pro ĉio, kio est'is iam kar'a al vi, mi pet'as vi'n," insist'e pet'eg'is Evelin'o, "ven'ig'u al mi Václav-on!... Aŭ almenaŭ dir'u al li, ke mi est'as ĉi tie — ke mi re'ven'as —."

"Mi ne pov'as."

"Ĉu li est'as mal'san'a?"

"Ne est'as. Sed la infan'o — la infan'o mal'san'as —"

"Pro la kompat'o de Di'o — mi'a infan'o?" ek'kri'is Evelin'o mal'esper'e kaj ŝi'a rigard'o rond'ir'is sovaĝ'e en la ĉambr'o.

Sed ĉar de la lok'o, kie ŝi ĵus star'is, ŝi ne pov'is vid'i en la mal'antaŭ'o la infan'lit'o'n, kiu'n kovr'is la vent'ŝirm'il'o kaj la du'on'e dis'ig'it'a pord'o'kurten'o, ŝi de'nov'e tuj re'konsci'iĝ'is.

"Mi vid'is ja ĝi'n antaŭ'hieraŭ de mal'proksim'e kelk'a'j'n foj'o'j'n. Ĝi est'is san'a kaj freŝ'a..."

"Kaj tamen la infan'o mal'san'as," al'don'is mal'ĝoj'e la arb'ar'ist'o.

Evelin'o ek'ĝem'is dolor'e:

"Ah, Di'o, Di'o — do mi'a antaŭ'sent'o tamen ne tromp'is mi'n... Kiam proksim'um'e antaŭ du'on'hor'o mi ek'vid'is de la tri kruc'o'j sur la sen'arb'a dekliv'o kaleŝ'o'n al'vetur'ant'a'n de l' urb'o al la ĉas'dom'o, mi ek'pens'is tuj, ke en tiel mal'fru'a temp'o nokt'a ĝi pov'as est'i sol'e kaleŝ'o de l' kurac'ist'o. Kaj kiam mi re'memor'ig'is mi'n, ke Václav dum tri tag'o'j ne for'las'is la ĉas'dom'o'n, ek'reg'is mi'n terur'a antaŭ'sent'o, ke est'as li, kiu mal'san'as. Kaj kiel jam hieraŭ en la nokt'o, mi ŝtel'en'ir'is ankaŭ hodiaŭ — antaŭ moment'o kun la mort'a tim'em'o, ke iu hund'o perfid'os mi'n per la boj'ad'o aŭ ali'manier'e, en la kort'o'n ĝis la fenestr'o por tut'e konvink'iĝ'i, se est'os ebl'e. Sed kiam el neni'o, kio'n mi pov'is sekret'e vid'i tra la fenestr'o, mi pov'is konvink'iĝ'i pri la ver'o, mi kuraĝ'is fin'e —"

Evelin'o fal'is sur la genu'o'j'n kaj kun'met'int'e la man'o'j'n rigard'is kun la mien'o de plej kor'tuŝ'ant'a mut'a pet'o la okul'o'j'n de l' arb'ar'ist'o, kiu'j subit'e ek'bril'is de la koler'o.

Ek'koler'iĝ'int'a Podhradský por moment'o est'is en embaras'o'j.

La mut'a pet'o de l' ĉarm'a pent'o'far'ant'in'o, kiel ŝajn'is, tamen sen'arm'ig'is li'n.

La mien'o de l' pasi'em'o, kiu'n vid'ig'is li'a brun'e ruĝ'iĝ'int'a vizaĝ'o, jam jam trans'iĝ'is en la mien'o'n de l' el'dev'ig'it'a kompat'o.

Sen'vol'e li ced'is rapid'e, sed tuj post'e, ŝajn'e sen'kaŭz'e, de'nov'e ek'flam'is li'a koler'o.

Li el'paŝ'is rapid'e kaj halt'int'e sen'per'e apud Evelin'o, lev'is la dekstr'a'n man'o'n por bat'i...

"Bat'u! Bat'u!" ek'ĝem'is Evelin'o kun la sen'mezur'a si'n'don'ec'o.

La pasi'iĝ'int'a arb'ar'ist'o, kvazaŭ embaras'it'e de'nov'e ced'is, kaj li'a lev'it'a man'o fal'is.

"Bat'u — pied'bat'u mi'n!" singult'is Evelin'o en la plej fort'a anim'dolor'o. "Fal'ig'u mi'n kiel hund'o'n kaj mal'long'ig'u tia'manier'e mi'a'j'n terur'a'j'n anim'turment'o'j'n. Sed antaŭ'e dir'u al mi, kie est'as mi'a edz'o?..."

"Plen'um'iĝ'u ci'a pet'o!" respond'is subit'e la arb'ar'ist'o, preskaŭ kun la mal'varm'a kategori'ec'o. Kaj post la moment'o akr'e kaj sever'e li ordon'is:

"Lev'iĝ'u!"

Post'e li tra'ir'is laŭ'larĝ'e la ĉambr'o'n, kaj iom pli trankvil'e komenc'is la parol'o'n, dir'ant'e:

"Se ci est'us al'ven'int'a, Evelin'o, antaŭ'hieraŭ aŭ hieraŭ aŭ almenaŭ hodiaŭ antaŭ'vesper'e, ebl'e — pro la infan'o — mi est'us pardon'int'a ci'n... Sed nun — nun la infan'o ne bezon'as plu la patr'in'o'n..."

"Oh!" ŝi ek'ĝem'is mal'esper'e.

"Sed mi ne vol'as est'i pli kruel'a, ol est'is ci mem kontraŭ mi'a fil'o kaj la propr'a infan'o!" daŭr'ig'is la arb'ar'ist'o. "Mi ne vol'as juĝ'i ci'n sen la esplor'o. Mi vol'as don'i al ci okaz'o'n, por sen'kulp'ig'i ci'n."

Evelin'o, pen'ant'e est'i pli trankvil'a, dir'is mal'laŭt'e, du'on'e por si:

"Evelin'o mensog'is neniam..."

"Est'as ver'e!" respond'is la arb'ar'ist'o, kiu tamen ek'aŭd'is la vort'o'j'n. "Ĝis nun oni ne kapt'is ŝi'n mensog'ant'a. Sed tiu'n ĉi foj'o'n la sincer'a konfes'o est'os tamen mal'facil'a al ŝi... Parol'u!"

Evelin'o pen'e ŝancel'ir'is al la seĝ'o kaj fal'int'e sur ĝi'n, kovr'is la vizaĝ'o'n per la ambaŭ man'o'j.

"Aŭd'u, Evelin'o," ek'parol'is li post kelk'e da sekund'o'j pli pac'iĝ'em'e. "Ĉiu, kiu nun vid'us ci'n tiel dis'prem'it'a, apenaŭ rezist'us kompat'o'n. Sed mi est'as kaj rest'os koncern'e ci'n la sever'a kaj just'a juĝ'ant'o."

"Mi ne sci'as — mank'as al mi la vort'o'j...," komenc'is Evelin'o rev'em'e. "Sed se mi dev'as la ĉef'a'n kaŭz'o'n de mi'a for'ir'o almenaŭ montr'i, do mi ne trov'as ali'a'n vort'o'n, ol — dank'em'o'n..."

"Dank'em'o'n?" re'dir'is surpriz'it'e la arb'ar'ist'o. "Jes, patr'o — dank'em'o'n, aŭ se vi vol'as, subit'a'n ek'flam'o'n de l' strang'a, ne'kompren'ebl'a, ne'esplor'ebl'a kaj sam'temp'e ne'rezist'ebl'a sent'o, kiu ek'reg'is mi'a'n tut'a'n est'aĵ'o'n kaj kiu ne est'is mal'simil'a al la sent'o de l' dank'em'o..."

"Ci parol'as enigm'o'j'n!" inter'met'is la arb'ar'ist'o, ne pov'ant'e rezist'i i'a'n mal'klar'a'n impres'o'n.

"Dank'em'o'n, sen'fin'a'n dank'em'o'n al la hom'o, al kiu mi ŝuld'as mi'a'n spirit'a'n regeneraci'o'n," daŭr'ig'is Evelin'o; "al la hom'o, kiu'n mi antaŭ'e am'is pasi'e kaj kies memor'o est'os ĉiam sankt'a al mi; al la hom'o kun la sen'difekt'a karakter'o, mal'oft'a talent'o kaj profund'a sent'o, kiu far'is el mi tio'n, kio mi ĵus est'as: vir'in'o'n kun la sen'antaŭ'juĝ'a nekropsi'o pri la mond'o, vir'in'o'n, kiu'n vi, patr'o, antaŭ'e am'is tiel ard'e."

"Ĉes'u!" inter'met'is la arb'ar'ist'o sever'e. "Ĉu ci vol'as far'i laŭd'ind'a'n virt'o'n el la plej pek'a far'o, kiu'n oni pov'as pens'i pri la edz'in'o kaj patr'in'o?"

"Ne, patr'o! Sed dir'u mem — ĉu vi trov'is ĉe mi dum tiu tut'a temp'o, dum kiu mi viv'is kun vi sub unu tegment'o, almenaŭ unu sol'a'n erar'o'n, pro kiu vi pov'us mi'n almenaŭ nur patr'e admon'i?

Ĉu mi ne est'is sincer'a kaj varm'e am'ant'a edz'in'o de vi'a fil'o?

Ĉu mi ne est'is afabl'a kaj bon'a patr'in'o de mi'a infan'o?

Ĉu mi ne est'is, patr'o, tiu bo'fil'in'o, al kiu antaŭ'e vi mem konfes'is mult'a'j'n foj'o'j'n, ke ŝi kre'is paradiz'o'n el vi'a mal'gaj'a sol'ej'o kaj mal'ĝoj'a hejm'o?"

"Est'as ver'e; mi ne pov'as kontraŭ'star'i ci'a'j'n vort'o'j'n!" jes'is la arb'ar'ist'o iom surpriz'it'e. "Sed tamen ci perfid'is sen'hont'e edz'o'n kaj ci'a'n infan'o'n."

"Ne, patr'o! Mi ne perfid'is ili'n! Vi'a fil'o sci'is pri la sen'mezur'a ofer'o, kiu'n mi far'is pro dank'em'o..."

"Ne, ne, tio ne est'as ebl'a!"

"Kaj tamen est'as tiel!" daŭr'ig'is Evelin'o. "Vi'a fil'o ne est'is kaj ne est'as vir'o antaŭ'juĝ'a. Ni'a reciprok'a inter'rilat'o est'is tiel pur'a, tiel natur'a, ke inter ni ne est'is eĉ la ombr'o de l' mensog'o kaj mal'sincer'ec'o. Kaj kiel mi kon'is vi'a'n fil'o'n kaj li'a'n pas'int'aĵ'o'n, tiel ankaŭ li kon'is la mi'a'n kaj mi'n mem ĝis la plej sekret'a'j angul'o'j de l' anim'o.

Kaj pro tio li sol'e pov'as kaj sci'as taks'i sen'antaŭ'juĝ'e la far'o'n, kiu laŭ la juĝ'o de l' mond'o est'as ne'pardon'ebl'a pek'o; sed laŭ li'a propr'a juĝ'o ĝi ne est'as kaj ne pov'as est'i io ali'a, ol la tut'e natur'a kaj pro tio la neces'a sekv'o de mi'a est'aĵ'o kaj ĝi'a pas'int'aĵ'o — aŭ, se li tamen malgraŭ tio vol'us juĝ'i laŭ la ekzempl'o de l' mond'o, sol'e la ne'grav'a erar'o."

"Kred'u," rimark'ig'is malic'e la arb'ar'ist'o, kiam Evelin'o ek'silent'is por moment'o, "ke la pli bon'a'n sen'kulp'ig'o'n de l' pek'o eĉ la diabl'o ne sci'us el'pens'i!"

"Kaj tamen, patr'o, ĉio est'as tiel simpl'a kaj natur'a!" daŭr'ig'is Evelin'o. "Cert'e vi memor'as ja ankoraŭ, ke mi rakont'is ankaŭ al vi sen'tromp'e ver'e kaj sincer'e mi'a'n pas'int'aĵ'o'n. Mi est'is, kiel vi sci'as, fil'in'o de tiel nom'at'a pli alt'rang'a famili'o ofic'ist'a, ricev'int'a la kutim'a'n tradici'a'n eduk'o'n. En la dek'ses'a jar'o est'is al mi la task'o de l' hom'o kaj sekv'e ankaŭ tiu de l' edz'in'o kaj patr'in'o la plej sekret'a mister'o — ĝis subit'e, tut'e okaz'e, mi renkont'is jun'a'n hom'o'n... Kaj en mi'a anim'o komenc'is tag'iĝ'i..."

"Mi sci'as, mi sci'as!" jes'is la arb'ar'ist'o.

"Vi sci'as, patr'o, ke unu'a'vid'e li ŝajn'is student'o kiel cent ali'a'j, sed li'a karakter'o est'is tiel ne'riproĉ'ind'a, li'a kor'o tiel pur'a kaj li'a spirit'o tiel mild'e pri'pens'em'a — unu'vort'e, li est'is vir'o, kiu'n mi am'is kun la tut'a ard'o de mi'a anim'o kaj kiu ripet'is ankaŭ mi'a'n am'o'n...

Kaj ĉio'n ĉi sci'is kaj sci'as, patr'o, ankaŭ vi'a fil'o.

Kiam mi kon'at'iĝ'is kun li, mi konfes'is al li tut'e sincer'e mi'a'n pas'int'aĵ'o'n. Mi dir'is al li ankaŭ, ke ni'n dis'ig'is la situaci'o social'a.

Kaj kiam post'e vi'a fil'o, kiu'n mi ard'e ek'am'is, propon'is al mi la man'o'n, mi ne kaŝ'is antaŭ li la ebl'a'n kriz'o'n: nom'e, se la objekt'o de mi'a unu'a am'o, kvankam post la jar'o'j, aper'us de'nov'e antaŭ mi, ke sen'dub'e mal'facil'e mi rezist'us la ek'flam'o'n de la plej fort'a, plej varm'a sent'o, aŭ la ek'flam'o'n de l' pek'a pasi'o —"

"Kaj kiam fin'e tio okaz'is," inter'met'is de'nov'e pli riproĉ'e kaj pasi'e la arb'ar'ist'o, "ci neni'ig'is ci'a'j'n sankt'a'j'n dev'o'j'n de l' edz'in'o kaj patr'in'o kaj for'kur'is kun la am'at'aĉ'o! En la brak'o'j de l' am'at'o ci plen'mezur'e trink'is la pokal'o'n da pek'a volupt'o —"

"Ne, patr'o, ne!" kontraŭ'star'is Evelin'o. "Mi ne dis'iĝ'is kun vi'a sol'ej'o kaj kun vi ĉiu'j sen'sent'e, sed post la kruel'a, sen'mezur'a batal'o inter du dev'o'j: inter la simpl'a dev'o de l' edz'in'o kaj patr'in'o kaj la mister'e ne'rezist'ebl'a dev'o ne far'iĝ'i mal'dank'a al la vir'o iam tiel frenez'e am'at'a kaj nun tiel sen'mezur'e mal'feliĉ'a..."

"En la pas'int'a aŭtun'o, dum la last'a'j ĉas'o'j," konfes'is pli'e sincer'e Evelin'o, "li est'is inter la invit'it'o'j. Unu'a'n foj'o'n kaj de'nov'e okaz'e mi renkont'is li'n sol'a apud tri kruc'o'j sur la sen'arb'a dekliv'o kaj mi konfes'as, ke tiu ĉi unu'a renkont'o nask'is en mi mult'e pli mal'fort'a'n ekscit'o'n de l' sent'o, ol mi tim'is.

Sed post la inter'ŝanĝ'o de kelk'a'j vort'o'j ek'reg'is mi'n febr'a mal'trankvil'o. En mi'a iam'a am'at'o mi re'kon'is vir'o'n ŝajn'e tut'e san'a'n korp'e, sed mal'san'a'n anim'e.

La iam plej mal'ced'em'a, plej batal'em'a spirit'o, kiu ne tim'is prov'o'j'n, solv'i problem'o'j'n plej enigm'a'j'n, vid'ig'is turment'a'n, sen'fort'ig'a'n prem'it'ec'o'n kaj bedaŭr'ind'a'n lac'ec'o'n.

Anstataŭ hom'o, iam sopir'ant'a la lum'o'n plej bril'a'n, la ver'o'n plej sen'antaŭ'juĝ'a'n, star'is antaŭ mi hom'o vund'it'a en la intern'o de l' anim'o, hom'o, kies tut'a est'aĵ'o est'is romp'it'a, unu el tiu'j bedaŭr'ind'a'j, en la konvulsi'o'j de l' prudent'o kaj sent'o, dolor'e kurb'iĝ'ant'a'j anim'o'j, kiu'j en la labirint'o de l' enigm'o'j trov'as neni'a'n el'ir'ej'o'n, kiu'j trov'as sav'o'n en neni'o, ol en la etern'a trankvil'o, kiu'n don'as al ili sol'e — la tomb'o...

Kaj kiam mi re'memor'ig'is mi'n, kiel mal'oft'a kaj promes'plen'a talent'o de tiu bedaŭr'ind'a vir'o est'is jam preskaŭ tut'e neni'ig'it'a de la mal'favor'o de l' cirkonstanc'o'j; kiam mi re'memor'ig'is mi'n, kio'n mi ŝuld'as al tiu hom'o kaj kiam mi ek'kon'is, ke li ankoraŭ nun am'as mi'n kiel mi'n am'is antaŭ'e, tiam el'salt'is el la ĥaos'o de l' sent'o'j, kiu'j ek'reg'is mi'n, la sent'o de l' sen'mezur'a kompat'o...

Kaj pli fru'e, ol mi atend'is, tra'kur'is mi'a'n anim'o'n la ne'rezist'ebl'a pens'o: ke est'as mi'a dev'o, prov'i, se est'os ebl'e, la anim'a'n re'san'ig'o'n de l' hom'o, tiel talent'a kaj sam'temp'e tiel bedaŭr'ind'a...

Tiel kaj neniel ali'e, patr'o," fin'is Evelin'o si'a'n konfes'o'n, "okaz'is —"

"Ke ci for'kur'is el la hejm'o," inter'met'is mok'e la arb'ar'ist'o, "kaj prov'is... Kaj ci'a prov'o," li al'don'is en la ton'o pli mok'a, "sen'dub'e sukces'is — ĉu ne ver'e?"

Evelin'o turn'is mal'ĝoj'e la kap'o'n.

"Kaj ĉu ci vol'as per ĉi tiu ne'kred'ebl'a fabl'o sankci'i ci'a'n terur'a'n kulp'o'n kiel la plej pur'a'n virt'o'n?" daŭr'ig'is la arb'ar'ist'o, kiu la last'a'j'n vort'o'j'n aŭskult'is ŝajn'e trankvil'e kun la kruc'it'a'j man'o'j.

"Vi ag'as mal'just'e kontraŭ mi, patr'o, se vi konjekt'as, ke mi vol'as kiel ajn sen'kulp'ig'i mi'a'n far'o'n," sen'kulp'ig'is si'n Evelin'o per la ton'o kaj la motiv'o'j ĉiam pli konvink'a'j. "Mi sci'as kaj konfes'as, ke en la ne'rezist'ebl'a atak'o de l' sent'o de l' dank'em'o kaj la unu'a am'o subit'e de'nov'e ek'flam'int'a mi pek'is kontraŭ mi'a'j dev'o'j de l' edz'in'o kaj patr'in'o.

Sed krom la dev'o'j, kiu'j de'ven'as de la firm'a'j rilat'o'j social'a'j, ni vir'in'o'j hav'as ankoraŭ natur'a'j'n dev'o'j'n de l' spirit'o kaj la kor'o, kiu'j'n rezist'i est'as tiel mal'facil'e oft'e ankaŭ ne'ebl'e, kiel batal'i kontraŭ la ne'ŝanĝ'ebl'a'j leĝ'o'j de l' natur'o.

Est'as ver'e — ke ekzist'as ankaŭ vir'in'o'j, kiu'j rezist'is en la plej de'log'a'j situaci'o'j, kio'n unu'j nom'as virt'o, la ali'a'j hero'ec'o. Sed ili ne est'as prav'a'j.

La dev'o'j de l' spirit'o kaj la kor'o est'is ĉe la edz'in'o'j kaj patr'in'o'j, kiu'j sukces'is tio'n far'i, jam de long'e dis'prem'it'a'j de la dev'o'j konven'a'j¹⁶. Ili'a iam'a am'o est'is jam long'e esting'iĝ'int'a, aŭ ĝi'a'n lok'o'n est'is okup'int'a — la mal'am'o. Tiu'j do pov'as facil'e rezist'i...

Sed ĉe mi, patr'o, est'is tut'e mal'e. Mi am'is la vir'o'n de mi'a unu'a am'o kaj ankaŭ est'ant'e edz'in'o de vi'a fil'o am'as li'n kun la tut'a ard'o de mi'a kor'o —"

"Kaj pro tio ci ofer'is," inter'met'is mok'e la arb'ar'ist'o, "la leĝ'a'n edz'o'n kaj ci'a'n propr'a'n infan'o'n, por ke ci pov'u trankvil'ig'i ci'a'n volupt'em'o'n —?"

"Ah, patr'o, patr'o — ne ŝir'u mi'a'n dis'prem'it'a'n kor'o'n per la mok'a ironi'o de sen'sent'ec'o!" pet'eg'is Evelin'o ĉiam pli pasi'e. "La sen'mezur'a dolor'o, kiu mord'as mi'a'n kor'o'n kaj ne ĉes'os ĝi'n mord'i ĝis la fin'o de la viv'o, est'as pli ol la plej kruel'a pun'o pro tio, ke mi ne rezist'is la plej fort'a'n kaj la plej ne'rezist'ebl'a'n dev'o'n, kiu ordon'is al mi, ke mi ofer'u mi'n... Mi far'is tiu'n ofer'o'n esperant'e, ke mi sav'os tiu'n vir'o'n de la pere'o, kaj dum'e —"

"Kiam la am'at'aĉ'o for'puŝ'is kaj for'ĵet'is ci'n," inter'met'is la arb'ar'ist'o kun la mal'laŭt'ig'at'a mok'a rid'o, "ci al'ven'as, por de'nov'e ruz'e en'ŝtel'iĝ'i en la kor'o'n de l' tromp'it'a, perfid'it'a edz'o —"

"Ne, ne, patr'o!" defend'is si'n Evelin'o ĉiom pli pasi'e kaj tamen kun la kor'tuŝ'ant'a konvink'o. "Mi al'ven'as, por far'i sincer'a'n konfes'o'n al mi'a edz'o, por pet'i sur la genu'o'j pardon'o'n de mi'a grand'a pek'o kaj ankaŭ permes'o'n, ke mi pov'u de'nov'e far'iĝ'i patr'in'o de li'a kaj mi'a id'o... Kaj kred'u, patr'o, se anstataŭ vi aŭskult'us mi'n vi'a fil'o Václav —"

"Václav ne pov'as ci'n pardon'i!" respond'is serioz'e la arb'ar'ist'o kaj kun la dolor'a ekscit'o li al'don'is: "Václav est'as — mort'int'a!"

"Mort'int'a?" ripet'is Evelin'o apati'e, kvazaŭ ŝi ne kompren'us la senc'o'n de l' vort'o.

"Kaj ĉu ci eĉ ne ek'trem'os?" ek'parol'is Podhradský sever'e.

"Mi'a Václav — vi dir'as, patr'o — mi'a Václav, est'as — mort'int'a?" demand'is Evelin'o ne kred'ant'e kaj tamen kvazaŭ ŝi est'us jam almenaŭ du'on'e kompren'int'a.

"En la tomb'ej'o de Doubrava¹⁷ ci trov'os li'a'n tomb'o'n..." ek'son'is la respond'o en la ton'o el'ir'ant'a kvazaŭ el la tomb'o.

"Oh," ek'ĝem'is Evelin'o mal'esper'e kaj lev'iĝ'int'e ŝi rigard'is ĉirkaŭ'e, kvazaŭ antaŭ'sent'ant'e terur'a'n katastrof'o'n.

"Pro la kompat'o de Di'o — patr'o!" ŝi ek'kri'is en la plej fort'a atak'o de l' dolor'o, star'ant'e rekt'iĝ'int'e kaj sen'mov'e kvazaŭ rigid'a.

"Jes, ĉi tie per la kugl'o de tiu ĉi revolver'o li tra'bor'is al si la kap'o'n," fin'is la arb'ar'ist'o per la simpl'a'j vort'o'j la pri'skrib'o'n de l' terur'a katastrof'o. "Kaj li'a sang'o ĝis nun ne est'as for'ig'it'a de la tabl'o... Rigard'u!"

"Li est'as mort'int'a!" ek'kri'is Evelin'o per la voĉ'o tiel sovaĝ'a, ke ankaŭ la arb'ar'ist'o ek'sent'is frost'o'n.

Ŝi'a vizaĝ'o vid'ig'is sen'mezur'a'n mal'esper'o'n. Ŝi fal'is kvazaŭ sen'fort'ig'it'a sur la seĝ'o'n, sed post la moment'o ŝi de'nov'e lev'iĝ'is kaj kun la fort'a, sed dolor'a pasi'em'o demand'is:

"Kaj la infan'o? Kie est'as mi'a infan'o?"

La arb'ar'ist'o ŝancel'iĝ'is ankoraŭ moment'o'n rekt'e respond'i, sed kiam la mien'o de Evelin'o vid'ig'is la dolor'o'n plej grand'a'n, li montr'is per la man'o la mal'antaŭ'o'n kaj surd'e al'don'is:

"Ĝi mort'as."

Kun terur'a ek'kri'o ŝi lev'iĝ'is kiel mort'e vund'it'a leon'in'o kaj vol'is kur'i en la mal'antaŭ'o'n.

"Halt'! Nek unu paŝ'o'n!" tondr'e ek'kri'is brutal'e la arb'ar'ist'o, bar'int'e al ŝi la voj'o'n.

"Kompat'o'n! Kompat'o'n!" ŝi pet'eg'is kun la plend'a mal'esper'o etend'ant'e la man'o'j'n. "Pro ĉio, kio est'is al vi, patr'o, iam plej kar'a...," ŝi balbut'is kaj vol'is de'nov'e kur'i en la mal'antaŭ'o'n.

Sed la arb'ar'ist'o brutal'e for'puŝ'is ŝi'n kaj pren'int'e la revolver'o'n de la tabl'o apud la fenestr'o direkt'is ĝi'n al Evelin'o.

"Nek unu paŝ'o'n," li tondr'e ek'kri'is kun la plej mal'delikat'a brutal'ec'o, "se ci ne vol'as, ke ankaŭ mi far'u mort'ig'o'n..."

En mut'a mal'esper'o ŝi ŝancel'ir'is re'turn'e. "Por ci la infan'o est'as — mort'int'a!" li al'don'is surd'e mal'lev'int'e la man'o'n kun la revolver'o.

En tiu moment'o en la koridor'o ek'son'is bru'o de person'o'j, mal'supr'e'n'ir'ant'a'j la ŝtup'ar'o'n kaj mal'laŭt'ig'at'a'j voĉ'o'j.

Post la pord'o ek'son'is la voĉ'o de Kiĉjo:

"Ĉi tie'n, sinjor'o doktor'o — mi pet'as... ĉi tie'n — dekstr'e'n!"

"Ah, la doktor'o re'ven'as!" ek'parol'is la arb'ar'ist'o kaj rapid'e turn'is si'n al Evelin'o.

"Al'ven'as fremd'a hom'o," li dir'is kun la akcent'o sur la vort'o »fremd'a« kaj kun la patos'a imperativ'o al'don'is:

"Kaj tial — silent'u!... Ĉu ci kompren'as?"

Podhradský vol'is ir'i renkont'e al la re'ven'ant'a doktor'o, sed apenaŭ li far'is unu paŝ'o'n, mal'ferm'iĝ'is la pord'o kaj Kiĉjo, en'las'int'e la doktor'o'n, port'ant'a'n si'a'n mankonfreton, en la ĉambr'o'n, sen'parol'e ferm'is de'nov'e la pord'o'n.

Nur nun ek'ir'is ankaŭ Podhradský.

La kurac'ist'o, ne rigard'int'e ĉirkaŭ'e, met'is la kofr'et'o'n sur la lok'o'n, kie ĝi antaŭ'e star'is kaj tuj raport'is:

"La vund'o de l' sinjor'o adjunkt'o ne est'as danĝer'a. Sol'e mal'grand'a de'grat'o de la haŭt'o, sed tamen sufiĉ'e dolor'a..."

Sed kiam fin'e li ek'rigard'is la arb'ar'ist'o'n, li ne pov'is ne'rimark'i li'a'n ne'normal'a'n stat'o'n.

"Kio est'as, sinjor'o arb'ar'ist'o?" li demand'is kun moder'a nuanc'o de l' zorg'em'o ek'rigard'int'e al la mal'antaŭ'o.

"Ĉu ni'a mal'grand'a pacient'o —?"

Kaj kiam li far'is unu paŝ'o'n al la mal'antaŭ'o, li ek'vid'is la vir'in'o'n post la arb'ar'ist'o.

"Pardon'u, sinjor'o arb'ar'ist'o!" li dir'is sen'kulp'ig'ant'e si'n. "Ni ne est'as sol'a'j... Vi hav'as ja vizit'o'n..."

"Jes, vizit'o'n —," ripet'is la arb'ar'ist'o kvazaŭ en embaras'o'j.

En tiu moment'o Evelin'o mal'lev'is la man'o'j'n, per kiu'j ŝi est'is kovr'int'a la vizaĝ'o'n.

"Milena!"¹⁸ ek'kri'is mal'laŭt'ig'it'e la kurac'ist'o kaj rapid'e al'ir'is al ŝi.

"Ĉu vi kon'as Evelin'o'n?" demand'is mir'ig'it'e la arb'ar'ist'o.

"Evelin'o'n? Ne!" respond'is la doktor'o. "Ŝi est'as Milena de mi'a fil'o..."

"De vi'a fil'o?" ripet'is la arb'ar'ist'o est'ant'e tre'eg'e surpriz'it'a kaj ne pov'ant'e ek'reg'i si'n li turn'is si'n kun pasi'a sever'ec'o al Evelin'o:

"Mal'feliĉ'ul'in'o! Ĉu ci kaŭz'is ankaŭ la mort'o'n de fil'o de la doktor'o? Parol'u!"

Evelin'o, lev'iĝ'int'e kun la streĉ'o de ĉiu'j si'a'j fort'o'j, per la mal'klar'a kaj tamen trem'ant'a voĉ'o respond'is unu'e al la doktor'o:

"Mi'a nom'o ne est'as Milena, sinjor'o doktor'o, sed Evelin'o... Sol'e vi'a fil'o mi'n nom'is Milena..."

"Jes, jes!" konsent'is la doktor'o.

"Kaj mi," al'don'is Evelin'o kun la mal'kuraĝ'a sen'esper'o, "ne kaŭz'is — la mort'o'n de vi'a fil'o —"

"Mi sci'as, mi sci'as —" dir'is la doktor'o. "Kaj — mi sci'as ankaŭ, kio'n vi far'is por li... Kaj pro tio," li al'don'is kun la kor'tuŝ'ant'a dank'em'o, "akcept'u por la sen'ekzempl'a ofer'o, kiu'n vi far'is por li en la last'a'j tag'o'j de li'a viv'o, almenaŭ nun, kiam ni ne'atend'it'e renkont'as unu la ali'a'n, mi'a'n plej sincer'a'n dank'o'n!..."

Post'e li prem'is ŝi'a'n man'o'n.

Podhradský koler'e rigard'is tiu'n ne'antaŭ'vid'it'a'n scen'o'n. Kiam la doktor'o fin'is la parol'o'n kaj prem'is la man'o'n de Evelin'o, la arb'ar'ist'o ek'reg'ant'e si'n ced'is unu paŝ'o'n.

La kurac'ist'o turn'is si'n al li.

"La sever'a moŝt'o — la mort'o — sinjor'o arb'ar'ist'o," li dir'is kun la akcent'o de l' kor'tuŝ'ant'a pet'o, "pac'ig'as ankaŭ la mal'amik'o'j'n ne'pac'ig'ebl'a'j'n. Kaj tial mi esper'as, ke ankaŭ vi, en tiu ĉi fatal'a moment'o jam pro la infan'o —"

"Neniam!" tondr'e ek'kri'is obstin'e la arb'ar'ist'o ne atend'int'e, ĝis la kurac'ist'o fin'os la parol'o'n. "La infan'o est'as kaj rest'os por ŝi mort'int'a..."

Evelin'o ek'ĝem'is mal'esper'e kaj dis'prem'it'e fal'is de'nov'e sur la seĝ'o'n.

En tiu ĉi moment'o la infan'o sur la lit'o en la mal'antaŭ'o konvulsi'e ek'tus'is.

"Ah, la pacient'o!" re'memor'ig'is si'n la kurac'ist'o pri si'a dev'o kaj rapid'is en la mal'antaŭ'o'n.

Sam'temp'e lev'iĝ'is ankaŭ Evelin'o kaj el'paŝ'is post la kurac'ist'o.

"Halt'! Nek unu paŝ'o'n!" tondr'e ek'kri'is la arb'ar'ist'o kaj en la atak'o de plej fort'a koler'o per la pugn'o fal'ig'is ŝi'n ter'e'n.

Evelin'o fal'is, kaj la arb'ar'ist'o rapid'is en la mal'antaŭ'o'n, kie la doktor'o star'ant'e apud la infan'lit'o rigard'is esplor'e la infan'o'n.

"Ĉu ebl'e mi pov'us, sinjor'o doktor'o?" demand'is la arb'ar'ist'o kun la serv'em'o de frenez'ul'o:

"Ne, ne!" respond'is la kurac'ist'o kun la imperativ'a kategori'ec'o. "Tio ne est'as por laik'o'j! Vi far'os pli bon'e," li al'don'is mal'laŭt'ig'it'e, "se vi kun'ig'os la pord'o'kurten'o'j'n, por ke la patr'in'o ne vid'u la last'a'n terur'a'n batal'o'n..."

"La terur'a'n batal'o'n?... Do tamen la last'a'n batal'o'n!" tra'kur'is la anim'o'n de l' arb'ar'ist'o, kiam li mekanik'e plen'um'is la ordon'o'n de l' kurac'ist'o.

Post'e li star'is moment'o'n kvazaŭ subit'e dis'prem'it'a post la kun'ig'it'a'j pord'o'kurten'o'j, post'e li rapid'e si'n turn'is kaj ŝancel'iĝ'e tra'ir'int'e la ĉambr'o'n laŭ'larĝ'e li halt'is antaŭ Evelin'o, kiu dum'e lev'iĝ'is de la ter'o kaj sen'atent'e rigard'is, kio okaz'as antaŭ ŝi.

Dum kelk'e da minut'o'j neni'u ek'parol'is.

La turment'a silent'o est'is inter'romp'at'a sol'e de plend'a bru'o de l' vent'eg'o el ekster'e, kie la uragan'o jam vid'ebl'e lac'iĝ'is, kaj de sufok'e konvulsi'a tus'ad'o de l' infan'o el la mal'antaŭ'o post la pord'o'kurten'o'j.

Evelin'o, star'ant'e en la mut'a mal'esper'o antaŭ la arb'ar'ist'o, hav'is atent'o'n por neni'o ĉirkaŭ si.

Subit'e ŝi de'nov'e re'konsci'iĝ'is.

Kun'met'int'e la man'o'j'n ŝi ek'ĝem'is:

"Pro la kompat'o de Di'o, patr'o, las'u mi'n ir'i al la infan'o!"

"Neniam!" respond'is la arb'ar'ist'o surd'e, sed kun la kategori'a sever'ec'o.

"Kompat'o'n — kompat'o'n!" balbut'is mal'esper'e Evelin'o post mal'long'a paŭz'o.

En tiu moment'o la doktor'o dis'ig'is la pord'o'kurten'o'j'n kaj el'ir'is.

Podhradský al'proksim'iĝ'is rapid'e kaj kun la tim'em'a avid'ec'o demand'is:

"La infan'o?!"

"La last'a medikament'o efik'is!" raport'is mal'laŭt'ig'it'e la kurac'ist'o. "La fort'a, intenc'e kaŭz'it'a atak'o de konvulsi'a tus'o liber'ig'is la traĥe'o'n de la sufok'ant'a muk'o kaj la spir'o est'as liber'a... La infan'o pas'ig'is feliĉ'e la kriz'o'n kaj nun est'as la esper'o — ."

"Vi do opini'as, sinjor'o doktor'o —?" demand'is la arb'ar'ist'o ne'kred'ant'e ankoraŭ.

"Ke mi esper'as la re'san'iĝ'o'n!" inter'met'is la kurac'ist'o. "Mi'a task'o est'as fin'it'a; sed nun, sinjor'o arb'ar'ist'o, la plu'a zorg'o pri la infan'o aparten'u al la patr'in'o..."

"Al la patr'in'o?" re'dir'is surd'e la arb'ar'ist'o konsider'ant'e, sed tuj post'e li al'don'is kategori'e:

"Ne, ne — neniam!"

"Ĝi ne est'as mort'int'a! Ĝi re'san'iĝ'as!" ek'ĝoj'eg'is Evelin'o en la subit'a ĝoj'iĝ'o.

"Mam'i — mam'i!" ek'kri'is sibl'e la infan'o en la lit'o kvazaŭ ĝi est'us re'kon'int'a la voĉ'o'n de l' patr'in'o kaj post la moment'o, kiam neni'u respond'is, ĝi vok'is plu'e:

"Av'ĉj'o! Mi aŭd'is mam'i..."

"Ĉu vi aŭd'as? La infan'o vok'as la patr'in'o'n!" turn'is si'n la kurac'ist'o al la arb'ar'ist'o.

"Kie est'as mi'a mam'i?" vok'is de'nov'e la infan'o en la lit'o. "Av'ĉj'o, av'ĉj'o! Ven'ig'u al mi mam'i!"

Evelin'o, kiu moment'o'n star'is rekt'iĝ'int'e kaj sen'mov'e, kvazaŭ ŝi ne kompren'us, kio okaz'as, fal'is de'nov'e sur la genu'o'j'n kaj kun'met'int'e la man'o'j'n por ia mut'a pet'o fiks'is la rigard'o'n nebul'ig'it'a'n de la larm'o'j sur la arb'ar'ist'o'n.

Sed ankaŭ nun la arb'ar'ist'o rest'is ne'decid'ig'ebl'a.

La kurac'ist'o prov'is ankoraŭ unu'foj'e romp'i li'a'n obstin'o'n. "Pardon'u," li dir'is, "almenaŭ pro la memor'o de l' mal'feliĉ'a vir'o, kiu cert'e mem pardon'us en tiel kriz'a moment'o — pardon'u pro la memor'o de vi'a fil'o!..."

"De mi'a fil'o?" ripet'is la arb'ar'ist'o subit'e per la kor'tuŝ'ant'a mol'a voĉ'o kaj post la moment'a anim'batal'o kovr'int'e al si la vizaĝ'o'n per la man'o, li al'don'is kun la el'dev'ig'it'a pac'iĝ'em'o:

"Mi pardon'as!"

Evelin'o salt'e lev'iĝ'is kaj kun la ĝoj'eg'a ek'kri'o kur'is en la mal'antaŭ'o'n... Apud la infan'lit'o ŝi fal'is, sed tuj de'nov'e lev'iĝ'is kaj kun la mien'o de sen'mezur'a feliĉ'o klin'iĝ'is super la lit'o...

La doktor'o, kiu kun la kompat'a interes'o rigard'is tiu'n scen'o'n, turn'is si'n al la arb'ar'ist'o:

"Tia'n ne'antaŭ'vid'it'a'n ŝanĝ'o'n, kred'u, mi mem ne atend'is... Sed la perfekt'a feliĉ'o, kiu'n al'port'is iam al vi tiu ĉi vir'in'o, re'ven'os neniam plu al vi en la ĉas'dom'o'n..."

"Jes, ĝi ne re'ven'os!" rimark'ig'is mal'dolĉ'e la arb'ar'ist'o, mal'lev'int'e la man'o'n de l' vizaĝ'o...

"Sed kred'u," al'don'is la doktor'o, "ke tiu ĉi pent'o'far'ant'a Magdaleno far'iĝ'os tia patr'in'o al la infan'o, kia ŝi antaŭ'e laŭ si'a karakter'o neniam far'iĝ'us sen la terur'a kulp'o, je kiu ŝi pent'o'far'as —"

Pied'not'o'j

[En la libr'o mem, la pied'not'o'j trov'iĝ'as plej'part'e ĉe la pied'o'j de la koncern'a'j paĝ'o'j.
Por ne inter'romp'i la flu'o'n de la rakont'o en tiu ĉi unu'paĝ'a versi'o prepar'it'a por Projekt'o Gutenberg,
la pied'not'o'j est'as kolekt'it'a'j ĉi tie, ĉe la fin'o de la unu (long'a!) paĝ'o.]

¹Kvartal'o de Prah'a.

²German'e Partitur, angl'e partition, franc'e partition, ital'e spartito.

³Park'o de Wien.

⁴Mont'et'o'j apud Prah'a. (Rimark'o de l' traduk'int'o).

⁵En slav'a'j land'o'j la monaĥ'in'o'j est'as nom'at'a'j »frat'in'o'j«. (Rim. de trad.)

⁶Šumava (leg'u Ŝumava) = mont'ar'o en sud'a Bohem'uj'o.

⁷"Mam'i" aŭ "mam'a" nom'as la slav'a'j infan'o'j la patr'in'o'n. (Rim. de l' trad.)

⁸Bohem'a proverb'o. (Rim. de l' trad.)

⁹Diminutiv'o de "Kiliano". (Rim. de l' trad.)

¹⁰Ĉe kelk'a'j gent'o'j slav'a'j la mastr'o est'as nom'at'a "sinjor'o patr'o". (Rim. de l' trad.)

¹¹Diminutiv'o de Emanuelo. (Rim. de l' trad.)

¹²Leg'u Podhracki, kun la akcent'o sur la unu'a silab'o. (Rim. de l' trad.)

¹³Milena est'as slav'a nom'o (Rim. de l' trad.)

¹⁴Volšany (leg'u Volŝani) = antaŭ'urb'o de Prah'a. (Rim. de l' trad.)

¹⁵Václav est'as slav'a nom'o; leg'u Vaclav, kun la akcent'o sur la unu'a silab'o. (Rim. de l' trad.)

¹⁶Konvenienco = slušnost, Konvenienz, convénience, convenance, convenienza.

¹⁷Nom'o de proksim'a vilaĝ'o. (Rim. de l' trad.)

¹⁸Milena est'as slav'a bapt'nom'o vir'in'a. (Rim. de l' trad.)

 End of the Project Gutenberg EBook of Rakontoj, by Jakub Arbes *** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK RAKONTOJ *** ***** This file should be named 18178-h.htm or 18178-h.zip ***** This and all associated files of various formats will be found in: http://www.gutenberg.org/1/8/1/7/18178/ Produced by William Walter Patterson, Miroslav Malovec Updated editions will replace the previous one--the old editions will be renamed.  Creating the works from public domain print editions means that no one owns a United States copyright in these works, so the Foundation (and you!) can copy and distribute it in the United States without permission and without paying copyright royalties.  Special rules, set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark.  Project Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you charge for the eBooks, unless you receive specific permission.  If you do not charge anything for copies of this eBook, complying with the rules is very easy.  You may use this eBook for nearly any purpose such as creation of derivative works, reports, performances and research.  They may be modified and printed and given away--you may do practically ANYTHING with public domain eBooks.  Redistribution is subject to the trademark license, especially commercial redistribution.  *** START: FULL LICENSE *** THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free distribution of electronic works, by using or distributing this work (or any other work associated in any way with the phrase "Project Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project Gutenberg-tm License (available with this file or online at http://gutenberg.org/license).  Section 1.  General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm electronic works 1.A.  By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to and accept all the terms of this license and intellectual property (trademark/copyright) agreement.  If you do not agree to abide by all the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession.  If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.  1.B.  "Project Gutenberg" is a registered trademark.  It may only be used on or associated in any way with an electronic work by people who agree to be bound by the terms of this agreement.  There are a few things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works even without complying with the full terms of this agreement.  See paragraph 1.C below.  There are a lot of things you can do with Project Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic works.  See paragraph 1.E below.  1.C.  The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation" or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project Gutenberg-tm electronic works.  Nearly all the individual works in the collection are in the public domain in the United States.  If an individual work is in the public domain in the United States and you are located in the United States, we do not claim a right to prevent you from copying, distributing, performing, displaying or creating derivative works based on the work as long as all references to Project Gutenberg are removed.  Of course, we hope that you will support the Project Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with the work.  You can easily comply with the terms of this agreement by keeping this work in the same format with its attached full Project Gutenberg-tm License when you share it without charge with others.  1.D.  The copyright laws of the place where you are located also govern what you can do with this work.  Copyright laws in most countries are in a constant state of change.  If you are outside the United States, check the laws of your country in addition to the terms of this agreement before downloading, copying, displaying, performing, distributing or creating derivative works based on this work or any other Project Gutenberg-tm work.  The Foundation makes no representations concerning the copyright status of any work in any country outside the United States.  1.E.  Unless you have removed all references to Project Gutenberg: 1.E.1.  The following sentence, with active links to, or other immediate access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed, copied or distributed: This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this eBook or online at www.gutenberg.org 1.E.2.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived from the public domain (does not contain a notice indicating that it is posted with permission of the copyright holder), the work can be copied and distributed to anyone in the United States without paying any fees or charges.  If you are redistributing or providing access to a work with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or 1.E.9.  1.E.3.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted with the permission of the copyright holder, your use and distribution must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional terms imposed by the copyright holder.  Additional terms will be linked to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the permission of the copyright holder found at the beginning of this work.  1.E.4.  Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm License terms from this work, or any files containing a part of this work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.  1.E.5.  Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this electronic work, or any part of this electronic work, without prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with active links or immediate access to the full terms of the Project Gutenberg-tm License.  1.E.6.  You may convert to and distribute this work in any binary, compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any word processing or hypertext form.  However, if you provide access to or distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than "Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org), you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other form.  Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm License as specified in paragraph 1.E.1.  1.E.7.  Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.  1.E.8.  You may charge a reasonable fee for copies of or providing access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided that - You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method you already use to calculate your applicable taxes.  The fee is owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he has agreed to donate royalties under this paragraph to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation.  Royalty payments must be paid within 60 days following each date on which you prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax returns.  Royalty payments should be clearly marked as such and sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the address specified in Section 4, "Information about donations to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation." - You provide a full refund of any money paid by a user who notifies you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm License.  You must require such a user to return or destroy all copies of the works possessed in a physical medium and discontinue all use of and all access to other copies of Project Gutenberg-tm works.  - You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the electronic work is discovered and reported to you within 90 days of receipt of the work.  - You comply with all other terms of this agreement for free distribution of Project Gutenberg-tm works.  1.E.9.  If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm electronic work or group of works on different terms than are set forth in this agreement, you must obtain permission in writing from both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark.  Contact the Foundation as set forth in Section 3 below.  1.F.  1.F.1.  Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread public domain works in creating the Project Gutenberg-tm collection.  Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic works, and the medium on which they may be stored, may contain "Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by your equipment.  1.F.2.  LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all liability to you for damages, costs and expenses, including legal fees.  YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE PROVIDED IN PARAGRAPH F3.  YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH DAMAGE.  1.F.3.  LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a written explanation to the person you received the work from.  If you received the work on a physical medium, you must return the medium with your written explanation.  The person or entity that provided you with the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a refund.  If you received the work electronically, the person or entity providing it to you may choose to give you a second opportunity to receive the work electronically in lieu of a refund.  If the second copy is also defective, you may demand a refund in writing without further opportunities to fix the problem.  1.F.4.  Except for the limited right of replacement or refund set forth in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.  1.F.5.  Some states do not allow disclaimers of certain implied warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages.  If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by the applicable state law.  The invalidity or unenforceability of any provision of this agreement shall not void the remaining provisions.  1.F.6.  INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance with this agreement, and any volunteers associated with the production, promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works, harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, that arise directly or indirectly from any of the following which you do or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause.  Section  2.  Information about the Mission of Project Gutenberg-tm Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of electronic works in formats readable by the widest variety of computers including obsolete, old, middle-aged and new computers.  It exists because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from people in all walks of life.  Volunteers and financial support to provide volunteers with the assistance they need, is critical to reaching Project Gutenberg-tm's goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will remain freely available for generations to come.  In 2001, the Project Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations.  To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4 and the Foundation web page at http://www.pglaf.org.  Section 3.  Information about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit 501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal Revenue Service.  The Foundation's EIN or federal tax identification number is 64-6221541.  Its 501(c)(3) letter is posted at http://pglaf.org/fundraising.  Contributions to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent permitted by U.S. federal laws and your state's laws.  The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S.  Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered throughout numerous locations.  Its business office is located at 809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email business@pglaf.org.  Email contact links and up to date contact information can be found at the Foundation's web site and official page at http://pglaf.org For additional contact information: Dr. Gregory B. Newby Chief Executive and Director gbnewby@pglaf.org Section 4.  Information about Donations to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide spread public support and donations to carry out its mission of increasing the number of public domain and licensed works that can be freely distributed in machine readable form accessible by the widest array of equipment including outdated equipment.  Many small donations ($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt status with the IRS.  The Foundation is committed to complying with the laws regulating charities and charitable donations in all 50 states of the United States.  Compliance requirements are not uniform and it takes a considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up with these requirements.  We do not solicit donations in locations where we have not received written confirmation of compliance.  To SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any particular state visit http://pglaf.org While we cannot and do not solicit contributions from states where we have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition against accepting unsolicited donations from donors in such states who approach us with offers to donate.  International donations are gratefully accepted, but we cannot make any statements concerning tax treatment of donations received from outside the United States.  U.S. laws alone swamp our small staff.  Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation methods and addresses.  Donations are accepted in a number of other ways including checks, online payments and credit card donations.  To donate, please visit: http://pglaf.org/donate Section 5.  General Information About Project Gutenberg-tm electronic works.  Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm concept of a library of electronic works that could be freely shared with anyone.  For thirty years, he produced and distributed Project Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support.  Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S.  unless a copyright notice is included.  Thus, we do not necessarily keep eBooks in compliance with any particular paper edition.  Most people start at our Web site which has the main PG search facility: http://www.gutenberg.org This Web site includes information about Project Gutenberg-tm, including how to make donations to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.